Tyt Cografya Su Toprak Ve Bitki Konu Anlatimi Pdf2023223949

Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1.
ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER
2. BÖLÜM: su kayNakları
Kodlamalar ve Notlar
DÜNYA'DA SU VARLIĞI
Yeryüzünün büyük bir kısmını oluşturan sular, su küre (hid- Tatlı Sular
rosfer) olarak adlandırılır. Su küre; okyanuslar, denizler, göl- Buzdağları
80 ve buzullar
ler, akarsular, bataklıklar, yer altı suları ve buzullardan oluş- (%68,3)
70
maktadır.
60
50
YERYÜZÜNDEKİ SULAR Yer altı
40 suyu
(%31,4)
Göller Yer altı suları 30
20 Tatlı yüzey
Akarsular Buzullar
suları
10
Bataklıklar Okyanuslar ve denizler (%0,3)
0
OKYANUS VE DENİZLER Tatlı Yüzey Suları
Dünya’da suların %97’sini tuzlu sular, %3’ünü tatlı sular oluşturur. 100 Göller
(%87)
Okyanus: Kıtalar arasındaki çukurları dolduran su kütlelerine denir.
80
PARA İLE SATILMAZ

Deniz: Kıtaların kenarında yer alan veya bir kıtanın iç kesimlerine kadar sokulmuş okyanus ile
60
bağlantılı küçük su kütlelerine denir.
40
Kenar Deniz: Okyanus ile bağlantısı olan ve geniş boğazlarla okyanusa bağlanan denizlerdir. Bataklıklar
(%11)
İç Deniz: Okyanuslara boğazlar aracılığıyla bağlanan, kara içlerine sokulmuş denizlere denir 20 Nehirler
(%2)
0
Ekvator’dan kuzeye gidildikçe deniz ve okyanusların tuzluluk oranı düşer. Ekvator'a yakın
deniz ve okyanusların tuzluluk oranı daha fazladır.
Okyanusların tuzluluğu denizlere göre daha az değişir.
Dalga, gelgit ve akıntılar okyanuslarda daha belirgindir.
7
1
8
01 Bering Denizi 2 3 6 9 20
10
02 Alaska Körfezi 19
12
03 Hudson Körfezi 11
4
04 Meksika Körfezi 13
5 16
18
05 Karayip Denizi 15 17
06 Manş Denizi
14
07 Kuzey Denizi
08 Baltık Denizi
09 Karadeniz
10 Adriyatik Denizi
11 Akdeniz 14 Gine Körfezi
12 Basra Körfezi 15 Aden Körfezi 17 Bengal Körfezi 19 Japon Denizi
13 Kızıldeniz 16 Umman Denizi 18 Güney Çin Denizi 20 Ohotsk Denizi
Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. 101
Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER
Kodlamalar ve Notlar Okyanuslar

Atlas Okyanusu: Atlantik Okyanusu olarak da bilinir. Dün- Tuzlu Su
100 (%97)
ya’nın ikinci büyük okyanusudur. Avrupa, Afrika ve Amerika
kıtaları arasındadır. 80
Hint Okyanusu: Afrika, Asya ve Avustralya kıtaları arasında
60
yer alır.
Büyük Okyanus: Pasifik Okyanusu olarak da bilinir. Dün- 40
ya’nın en büyük okyanusudur. Asya, Avustralya, Kuzey ve
20 Tatlı Su
Güney Amerika kıtaları arasında yer alır. (%3)
0
Deniz
Kara
Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre Dünya

GÖLLER
Göl: Karalar üzerindeki çukur yerlerin sularla dolmasıyla oluşan, de-
nizle doğrudan bağlantısı olmayan su kütleleridir.
PARA İLE SATILMAZ

Göller
Göllerin Kimyasal Özelliklerini Etkileyen Faktörler
Gölün gideğeninin olup olmaması
Doğal Yapay
İklim özellikleri
Göller Göller
Arazideki kayaçların cinsi
Gölün büyüklüğü ve derinliği Tektonik Barajlar
✔ Göllerin büyüklükleri farklıdır. En büyük göl Hazar Gölü’dür. Karstik Göletler
✔ Göllerin derinlikleri farklıdır. En derin göl Baykal Gölü’dür.
✔ Gölden dışarı akış gösteren akarsular gideğendir. Volkanik
Heyelan Set
✔ Göle su getiren akarsular geleğendir. Buzul Alüvyal Set
✔ Dünyadaki tatlı yüzey sularının %87 si göllerdedir.
Kıyı Set
✔ Çad Gölü’nün yüz ölçümü, yıl içerisinde 10.000-26.000 km2 Karma
Volkanik Set
ler arasında değişmektedir. Bunun nedeni gölün Kuzey Afri-
Set
ka’da kurak sahada bulunmasıdır.
BAYKAL GÖLÜ Doğal Göller

Karstik Göller: Kolay aşınabilen kalker, jips gibi kayaçların bulunduğu arazilerde aşınma
sonucu oluşan çukurlara suların dolması sonucunda oluşurlar. Hırvatistan, Karadağ ve Arna-
vutluk’ ta yaygın olarak görülürler.
Tektonik Göller: Yer kabuğu hareketleri ile meydana gelen çukurlara suların dolmasıyla olu-
şurlar.
Baykal Aral Balkaş Tanganika
Lut Victoria Malavi
norveç/sirk gölü Volkanik Göller: Volkanizma ile oluşan krater, kaldera, maar gibi çukurlara suların dolma-
sıyla oluşurlar.
Buzul Gölleri: Buzul aşındırması sonucu oluşan çukurların (sirk) sularla dolması sonucunda
oluşurlar. Kanada, Norveç, Finlandiya gibi yüksek enlemlerde yer alan ülkelerde yoğun olarak
görülürler.
Karma: Oluşumunda birden çok faktörün etkili oluğu göllerdir. Örneğin Ohri Gölü hem tekto-
nik hem de karstik kökenli bir göldür
İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

102 HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.
Set Gölleri Kodlamalar ve Notlar

Heyelan Set Gölü: Akarsu önlerinin heyelan sonucu ka- Bazı Göllerin Yüzölçümleri
yan parçalarla kapanması sonucunda oluşan göllerdir. • Hazar - 371.000
• Superior - 82.414
Alüvyal Set Gölü: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla
• Victoria (Viktorya) - 69.485
akarsu yatağını, koy veya körfezin önünü kapatması so-
nucunda oluşan göllerdir. • Huron - 59.596
• Michigan (Mişigın) - 57.016
Kıyı Set Gölü: Deniz kıyılarında, koy önlerinin kıyı setleri • Tanganika (Tengenika) - 32.893
veya kordonlarıyla kapanmasıyla oluşurlar.
• Baykal - 31.500
Volkanik Set Gölü: Volkanizma sırasında çıkan lavların • Büyük Ayı - 31.080
bir çukurluğun önünü kapatmasıyla oluşurlar. • Malavi - 30.044
Moren Set Gölü: Morenlerin meydana getirdiği setlerin

gerisinde suların toplanması ile oluşur.
1 19
15
2
PARA İLE SATILMAZ

3 7 17
14
4
18
16
5 6
13
12
11
10
9
01 Büyük Ayı Gölü
8
02 Büyük Esir Gölü
03 Superior Gölü
04 Michigan Gölü
05 Erie Gölü 08 Titicaca Gölü 11 Victoria Gölü 14 Ladoga Gölü 17 Aral Gölü
06 Ontario Gölü 09 Tanganika Gölü 12 Çad Gölü 15 Onega Gölü 18 Balkaş Gölü
07 Huron Gölü 10 Malawi Gölü 13 Lut Gölü 16 Hazar Gölü 19 Baykal Gölü
AKARSULAR
Akarsuların en küçüğüne dere, derelerin daha büyük hâline çay, çayların daha
büyüğüne ırmak denir; ırmaklara verilen bir diğer isim de nehirdir.
Nehirlerin uzunlukları farklıdır. Bu durum bulundukları iklim ve yer şekilleri ile
ilgilidir. Dünya üzerinde en uzun nehir Nil Nehri’dir.
Gür kaynaklarla beslenen, her mevsim yağış alan akarsuların rejimleri düzenli-
dir. Amazon ve Kongo nehirleri örnektir.
nil
Yağış rejimi düzensiz olan yerlerdeki akarsular düzensiz rejime sahiptir. Muson
iklim bölgesinde yer alan İndus ve Ganj Nehirleri örnektir.

Kodlamalar ve Notlar Yağmur sularıyla beslenen akarsulara Akdeniz, Mu-

tuna
son ve Ekvatoral bölgede rastlanır.
Kar ve buz sularıyla beslenen akarsular daha çok
kutba yakın ve yüksek dağların olduğu yerlerde gö-
rülür.
Birçok kaynaktan beslenen akarsulara karma re-
jimli akarsular denir. Amazon, Nil ve Mississippi
Nehirleri buna örnek olarak verilebilir.
Tuna Nehri, Avrupa Kıtası’nda 10 ülkeden geçtikten
sonra Karadeniz’e dökülür.
amazon
Denize ya da okyanusa ulaşamayan akarsular kapalı havza özelliği gösterir. Hazar Gölü’ne
dökülen Volga Nehri buna örnektir.
Denize ya da okyanusa dökülen akarsular açık havza özelliği gösterirler. Mississippi, Tuna,
PARA İLE SATILMAZ

Fırat gibi birçok akarsu örnek olarak verilebilir.
1 16 15
17
7
6
8 14
2 5 13
10
11 12
3
01 Mackenzi Nehri 06 Tuna Nehri 11 İndus Nehri 16 Yenisey Nehri
02 Mississippi Nehri 07 Dinyeper Nehri 12 Ganj Nehri 17 Obi Nehri
03 Amazon Nehri 08 Volga Nehri 13 Yang-Çe Nehri
04 Kongo Nehri 09 Dicle Nehri 14 Huang-Ho Nehri
05 Nil Nehri 10 Fırat Nehri 15 Lena Nehri

YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR Kodlamalar ve Notlar

Yeryüzüne düşen yağışların ve yeryüzündeki suların
yer altına sızarak geçirimsiz bir tabaka üzerinde birik- Kaynak çeşitleri
mesiyle yer altı suları oluşur. Bir bölgede yüzey sula- Yamaç
rının yer altına sızmasını kayaç ve toprakların geçi-
Karstik
rimli olması, yağış miktarı, yağışların özelliği, arazinin
Artezyen
eğimi, bitki örtüsü gibi faktörler etkiler. Yer altı suları
Fay
içme ve kullanma suyu, sulama, jeotermal enerji üre-
timi gibi birçok alanda kullanırlır. Gayzer
Akifer: Yer altı sularının depolandığı alanlardır.

Kaynak: Suların yeryüzüne çıktığı yerlere denir.
Karstik Kaynaklar Yamaç Kaynakları

Kalker, jips gibi kayaçların bulunduğu Vadi kaynakları da denir.
Karastik Kaynak arazilerde görülür. Dağlık yerlerde yaygındır.
PARA İLE SATILMAZ

Suları soğuktur. Suları soğuktur.
Suları bol miktarda kireç içerir. Akımları yıl içinde değişir.
Akımlarında yıl içinde değişmeler olur.
karstik kaynak
Artezyen Kaynakları
İki geçirimsiz tabaka arasında oluşur.
Sondajlarla yüzeye çıkarılır.
Çıkarılmasında insan faktörü etkilidir.
Artezyen Suları soğuktur.
Fay Kaynakları
fay kaynağı
Geçirimsiz Tabaka
Fay hatlarıyla paralellik gösterirler.
Suları sıcaktır.
Suları bol miktarda mineral içerir.
Sağlık turizminde kullanılır.
Kaplıca ve ılıcalarda kullanılır.
Akımları yıl içinde fazla değişmez.
Fay Kaynağı Gayzer Kaynakları gayzer kaynağı
Aktif volkan bölgelerinde görülürler.

Suları sıcaktır.
Suları bol minerallidir.
Kırık Aralıklarla fışkırarak yüzeye çıkarlar.

Kodlamalar ve Notlar TÜRKİYE'NİN SU KAYNAKLARI
Karadeniz
Marmara
Ege
Akdeniz
TÜRKİYE’NİN DENİZLERİ
Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. Karadeniz, Marmara, Ege, Ak- Türkiye’nin Boğazları
deniz olmak üzere dört denizimiz vardır.
PARA İLE SATILMAZ

İstanbul Boğazı: Karadeniz ve Marmara Denizi’ni
Tuzluluk: Ekvator'a yakın olan denizlerin tuzluluk oranları daha fazladır. birleştirir. Karadeniz’in seviyesi Marmara’dan yüksek
olduğundan Marmara üzerinden Akdeniz’e üstten
Türkiye’nin en tuzlu denizi Akdeniz’dir.
akış vardır. Akdeniz’in tuzluluk oranı Karadeniz'den
En az tuzlu denizi Karadeniz’dir. fazladır. Bu nedenle boğazın alt kısmından Karade-
Sıcaklık: Ekvator'a yakın olan denizler daha sıcak olur. niz’e doğru alt akıntı vardır.
Türkiye’nin en sıcak denizi Akdeniz’dir. Çanakkale Boğazı: Ege Denizi ile Marmara Deni-
zi’nin bağlantısını sağlar. Marmara Denizi’nin suları
Sıcaklığın en düşük olduğu deniz Karadeniz’dir. üstten Ege Denizi’ne akar. Ege Denizi’nin suları ise
Kıyı Uzunlukları: Kıyılarımızın uzunlukları farklılık gösterir. alttan Marmara Denizi’ne akar.
En uzun kıyı uzunluğu Ege Denizi’ne aittir. Bunun nedeni Ege kıyıla-
rının girinti ve çıkıntılarının fazla olmasıdır.
Balıkçılık: Türkiye’de balıkçılığın yarıdan fazlası Karadeniz’de yapılır. İstanbul Boğazı
Karadeniz’e dökülen akarsuların bol miktarda besin taşıması, düşen ya-

ğışlarla oksijen alması, suyun daha serin olması gibi faktörler burada
balıkların daha fazla olmasını sağlamıştır.
TÜRKİYE’NİN YER ALTI SULARI VE KAYNAKLARI

Türkiye’de alüvyal ve karstik alanlar, yer altı suları bakımından zengindir.
Çanakkale Boğazı
1. Karstik Kaynaklar: Türkiye’de karstik kaynaklara daha çok kalkerin
yoğun olduğu Akdeniz Bölgesi’nde rastlanır.
2. Artezyen Kaynaklar: Türkiye’de birçok yerde sondaj kuyuları bulu-
nur. Konya ve Trakya kesiminde yoğun olarak kullanılır.
3. Fay Kaynakları: Türkiye deprem bölgesi olduğu için fay hatları fazla-
dır. Fay hatları ile fay kaynakları paralellik gösterir. Yandaki haritada
kırmızıyla gösterilen yerlerde fay kaynaklarına rastlanabilir.
4. Yamaç Kaynakları: Yamaç kaynaklarına dağ yamacı olan birçok
yerde rastlanır.
Ülkemizde aktif volkan olmadığı için gayzer kaynak yoktur.

TÜRKİYE’NİN AKARSULARI Kodlamalar ve Notlar

çoruh nehri
Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri
Genel olarak rejimleri düzensizdir.
Hidroelektrik enerji potansiyelleri yüksektir.
Denge profiline ulaşmamışlardır.
Ulaşıma elverişli değildirler.
Boyları genel olarak kısadır. (Fırat-Dicle hariç)
Debileri genel olarak düşüktür.
Akış hızları fazladır.
Bol alüvyon taşırlar.
Aşındırma güçleri fazladır.
Kaynağını ülkemizden alıp başka ülkede denize dökülen akarsular: Aras, Kura, Fırat,
Dicle, Çoruh. Sınır oluşturan nehirler:
Kaynağını ülke dışından alıp Türkiye’den denize dökülen akarsular: Asi, Meriç. • Yunanistan-Türkiye: Meriç
Aras ve Kura Nehirleri birleşerek Hazar Gölü'ne dökülürler. Denize ulaşamadıkları için • İran-Türkiye: Karasu D. (Aras)
PARA İLE SATILMAZ

kapalı havza özelliği gösterirler. • Bulgaristan-Türkiye: Mutlu D.
Fırat ve Dicle Nehirleri Türkiye topraklarından çıktıktan sonra Basra Körfezi’ne dökülme- • Irak-Türkiye: Hezil Çayı (Dicle)
den önce birleşirler.
• Ermenistan-Türkiye: Aras
• Suriye-Türkiye: Asi
• Nahcivan-Türkiye: Aras
1
23
19
22
20
21
24
2
18
3
4
5
6 16
17
14
9 13
7 10
11
8 12
15
01 Meriç 07 Dalaman 13 Seyhan 19 Kura

02 Susurluk 08 Eşen 14 Ceyhan 20 Çoruh
03 Bakırçay 09 Aksu 15 Asi 21 Yeşilırmak
04 Gediz 10 Köprüçay 16 Fırat 22 Kızılırmak
05 Küçük Menderes 11 Manavgat 17 Dicle 23 Filyos
06 Büyük Menderes 12 Göksu 18 Aras 24 Sakarya

Kodlamalar ve Notlar TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Uzungöl
Türkiye Göllerinin Genel Özellikleri
Genişlikleri ve derinlikleri farklıdır.
Deniz seviyesinden yükseklikleri farklıdır.
Su seviyeleri mevsimlere göre değişiklik gösterir.
Yükseklikleri genel olarak batıdan doğru artar.
Kimyasal özellikleri farklıdır.
Kurak bölgelerdeki göllerin seviyelerinde yıl için-
de değişiklikler gözlenir.
Göllerin ülkemize dağılışı ise çok dengesizdir.
Göllerin kimyasal özellikleri farklılık Tektonik Karstik Buzul Volkanik Heyelan Alüvyal
gösterir. Gölün gideğeni varsa yani Göller Göller Gölleri Set Gölleri Set Gölleri Set Gölleri
sularını denize ulaştırabiliyorsa suları
PARA İLE SATILMAZ

Kuş Salda Mal Çıldır Tortum Uzungöl
tatlı olur. Gideğeni olmayan göllerin
Manyas Kestel Gelyana Balık Sera Eymir
suları tuzlu, sodalı veya acıdır. Van İznik Avlar Kilimli Haçlı Abant Mogan
Gölü’nün suları çevresindeki volka- Sapanca Timraş Karagöl Nazik Yedigöller Bafa
nik arazinin de etkisiyle sodalı, Tuz Hazar Kızören Aynalı Erçek Sülüklü Köyceğiz
Tuz Marmara
Gölü’nün suları ise tuzludur Uluabat, Beyşehir Volkanik Karma Kıyı Set
Eber
Kovada Göller Göller Gölü
Manyas, Beyşehir göllerinin suları Akşehir
Eğirdir
tatlıdır. Burdur Nemrut
Van
Durusu
Suğla
Meke Küçük ve Büyük Çekmece
Önemli
Beyşehir, Eğirdir, Kovada ve Suğla göllerinin oluşumunda hem Van Gölü oluşumunda tektonik ve volkanik lav
tektonik hem karstik etkiler olduğu için karma yapıda göllerdir. setleri etkili olduğu için karma yapılı bir göldür.
Göllerin yoğun olduğu alanlar Doğu Anadolu, İç

Türkiye’de Su Kaynaklarından Yararlanma
Anadolu, Göller Yöresi ve Güney Marmara’dır.
Türkiye, konumu gereği sahip olduğu deniz ve boğazlar sayesinde deniz
ulaşımı açısından son derece önemli bir yere sahiptir.
Denizlerde ve tatlı sularda balıkçılık faaliyetleri yapılmaktadır.
Deniz turizmi açısından yüksek bir potansiyele sahiptir.
Türkiye, yat turizmi açısından çok sayıda uygun koy ve körfeze sahiptir.
Türkiye, deniz tuzlası işletmeciliği açısından elverişli konumdadır.
İçme ve kullanma suyu olarak yararlanılır.
Sanayi faaliyetlerinde yararlanılır.

Türkiye, göller açısından zengin bir ülke değildir.
Jeotermal enerji üretiminde ve termal turizmde yararlanılır.
Uzungöl, birçok kaynakta heyelan set gölü olarak
Barajlardan tarımda sulama, içme ve kullanma suyu temini, balıkçılık,
gösterilse de aslında Alüvyal set gölüdür.
turizm ve su sporları gibi alanlarda yararlanılmaktadır.

Durusu (Terkos)
4 5 2 1
3 1
3 4 1
1 2
2
3 2
Coğrafyanın Kodları
4 5 4
7 5
8 3
1
9 1
10 6
5 2 Van Gölü
4 3
1
Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf
2
3
6
Tektonik
01 Kuş Gölü
09 Acıgöl Gölü Volkanik
02 Uluabat Gölü Alüvyal Set Volkanik Set Heyelan Set
01 Nemrut Gölü
HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.

10 Burdur Gölü
03 İznik Gölü 01 Uzungöl 01 Çıldır Gölü 01 Tortum Gölü
1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER
02 Meke Gölü
04 Sapanca Gölü Karstik-Tektonik
Karstik-Tektonik 02 Eymir Gölü 02 Balık Gölü 02 Sera Gölü
03 Acıgöl
05 Tuz Gölü 01 Eğirdir Gölü 03 Mogan Gölü 03 Erçek Gölü 03 Sülüklü Göl
06 Hazar Gölü 02 Beyşehir Gölü Karstik 04 Marmara Gölü 04 Haçlı Gölü 04 Abant Gölü
07 Eber Gölü 03 Suğla Gölü 01 Salda Gölü 05 Bafa Gölü 05 Nazik Gölü 05 Yedigöller
08 Akşehir Gölü 04 Kovada Gölü 02 Avlan Gölü 06 Köyceğiz Gölü
İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

PARA İLE SATILMAZ
109
3. BÖLÜM: düNya'da topraklar

Toprağın Katmanları (Horizonlar)
0 Katmanı: Organik maddelerden oluşan birkaç cm
kalınlığında toprağın en üst katmanıdır.
0
A katmanı: Organik madde ve mineral karışımın-
dan oluşan yıkanma katmanıdır. a
B Katmanı: A katmanında yıkanan tuz, kireç gibi
b
minerallerin biriktiği katmandır. Bu yüzden genel
olarak açık renklidir.
c
C Katmanı: Anakayanın parçalanmaya başladığı iri
parçalardan oluşan ayrışma katmanıdır.
D Katmanı: Toprağı oluşturan anakayanın bulundu- d
ğu katmandır.
humuslu toprak
Toprak
Kayaçların parçalanmasıyla oluşur.
PARA İLE SATILMAZ

Yer kabuğunun en dış katmanıdır.
İçinde mineraller ve humus bulunur.
Canlıların yaşam alanını oluşturur.
Humus: Topraktaki çürümüş ve par-

çalarına ayrılmış bitki ve hayvan ka-
lıntılarına denir. Bu kalıntılar parça-
lanarak toprağa mineral olarak geri
döner ve toprağın verimini artırır. Hu- Fiziksel Parçalanma: Sıcaklık farkının fazla olduğu yerlerde toprağın kimyasal yapısında
mus toprağa siyah renk verir ve hu- bir değişim olmadan gerçekleşen parçalanmadır. Yüksek kesimlerde, çöllerde ve karasal
muslu topraklar verimli topraklardır. iklim bölgelerinde görülür.
Kimyasal Parçalanma: Su, gazlar ve sıcaklığın etkisiyle kayaçlarda meydana gelen çö-
biyolojik parçalanma
zünmeye denir. Sıcaklık ve nemin fazla olduğu alanlar, Ekvator, Akdeniz, Okyanusal iklim
bölgeleri gibi alanlarda görülür.
Biyolojik Parçalanma: Canlıların kayaçları parçalamasıyla gerçekleşen çözünmedir.
Toprak Oluşumunu Etkileyen Etmenler

Ana Materyal: Toprağın oluşması, öncelikle ana materyalin ayrışmasına ve çözünmesine
bağlıdır. Ortaya çıkan mineraller ve toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını etkilerler.
toprak oluşumunu etkileyen etmenler
İklim: Sıcak ve nemli bölgelerde, toprağın yıkanması, ana materyalin ayrışması ve can-
İklim lıların faaliyetleri daha hızlı olurken, soğuk ve kurak bölgelerde yavaş gerçekleşir. Toprak
oluşumu sıcak ve nemli bölgelerde hızlı gerçekleşir.
Anakaya
Zaman Organizma: Yeryüzündeki bütün canlıların toprak oluşumu üzerinde etkisi vardır.
Yeryüzü Şekilleri Yer Şekilleri: Toprak oluşumunda yükselti, eğim ve bakı şartları gibi özelliklerin etkisi vardır.
Biyolojik Faktörler

Toprak tipleri
İNRAZONAL TOPRAKLAR AZonal topraklar Zonal topraklar
Hidromorfik Alüvyal Laterit

Halomorfik Lös Terra Rossa
Kalsimorfik Moren Kahverengi Orman
• Kolüvyal Kolüvyal Kestane Rengi Bozkır
• Litosol Litosol Kahverengi Bozkır
Regosol Podzol
Çernezyom
ZONAL TOPRAKLAR
Çöl
Bir bölgede etkili olan iklim ve bitki örtüsü şartlarına Tundra
göre düz veya hafif eğimli yamaçlarda ana kayanın
ayrışması sonucu oluşan topraklardır.
Laterit Toprakları Kahverengi Orman Toprakları

laterit
Ekvatoral bölgede görülür. Ilıman okyanusal iklim bölgelerin-
PARA İLE SATILMAZ

Yıkanma fazladır ve mineral bakımından fakirdir. de görülür.
Humus oranı düşüktür ve verimsizdir. Yaprak döken ormanlarda oluşur.
Oksitlenmeden dolayı kırmızı renklidir. Humus bakımından zengindir.
Sıcaklık ve yağış koşulları iyi olduğu için toprak Yıkanma fazladır.
oluşumu hızlıdır. Kireç oranı düşüktür.
Verimli topraklardır.
podzol Podzol Toprakları
Nemli ve soğuk iklimlerin olduğu yerlerde görülür.
kahverengi orman
İğne yapraklı ormanlar altında oluşur.
Kül renkli topraklardır.
Mineral bakımından fakirdir.
Verimli değildirler.
terra rossa Terra Rossa Toprakları

Akdeniz iklim bölgesinde görülür.
Tundra Topraklar
Oksitlenmeden dolayı renkleri kırmızıdır.
Tundra ikliminde görülür.
Kalker üstünde oluştukları için kireç oranı fazladır.
Yılın 9 ayı donmuş durumda iken
Organik madde miktarı azdır.
3 ayı çözünerek bataklık hâlini al-
mış topraklardır.
Tarıma elverişli değildir.
çernezyom Çernezyom Toprakları
tundra
Sert karasal iklim bölgelerinde oluşur.
Çayır bitki örtüsü altında gelişir.
Humus oranı yüksektir.
Kara topraklar olarak bilinirler.

Kodlamalar ve Notlar Çöl Toprakları çöl toprak
Kurak bölgelerde oluşurlar.

Yağış yetersiz, kireç birikimi fazladır.
Fiziksel ayrışma fazladır.
Bitki örtüsü cılızdır.
Humus oranı düşüktür.
Bozkır
Kahve ve Kestane Rengi Bozkır Toprakları
Step iklim bölgelerinde görülür.
Kurak iklim koşulları hâkimdir.
Yağışlar yetersiz olduğundan yıkanma azdır.
Kireç birikimi fazladır.
AZONAL TOPRAKLAR
Dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemeleri taşımasıyla oluşan mineral yönünden zengin
PARA İLE SATILMAZ

topraklardır. Bu topraklarda organik madde ve humus oranı fazladır.
Alüvyal Topraklar Lös Topraklar

alüvyal
Akarsu tarafından taşınan topraklardır. Rüzgârların taşıyıp biriktirdiği topraklardır.
Mineral bakımından zengindirler. Mineral bakımından zengin topraklardır.
Horizonları yoktur.
lös
Delta ovalarında yoğun olarak rastlanır.
Moren Topraklar
moren
Buzullar tarafından taşınan topraklardır.
Mineral bakımından fakir, taşlı, verimsiz
topraklardır.
litosol
Regosol Topraklar
Volkanlardan çıkan kumlu topraklardır.
Kolüvyal Topraklar
regosol
Dağların eteklerine biriken topraklardır.
Kumlu, çakıllı yapıları vardır.
Litosol Topraklar
Taşınma ile dağın eteklerine giden top- kolüvyal
raklardan geriye kalan taşlı topraklardır.
Önemli
♦ Zonal topraklar iklim ve bitki örtüsüne göre şekillenir.
♦ İntrazonal topraklar, topoğrafya ve kayaçların özelliklerine göre şekil alırlar.
♦ Azonal topraklarsa taşınmış topraklardır.

İNTROZONAL TOPRAKLAR Kodlamalar ve Notlar

Oluşumunda yeryüzü şekilleri ve anakaya gibi faktörlerin etkisinin daha belirgin olduğu top-
raklardır. Bu topraklarda A ve C horizonları daha fazla gelişmektedir.
Hidromorfik Topraklar
hidromorfik
Bataklık, sazlık gibi sulu topraklardır.
Taban su seviyesi yüksektir.
Drenaj kötüdür.
Halomorfik Topraklar
Tuzlu topraklardır.
Kurak ve yarıkurak bölgelerde görülür.
Suyun buharlaşmasıyla tuzun toprağın
Kalsimorfik Topraklar: Anakayanın kalker- vertisol
yüzeyinde birikmesiyle oluşur.
den oluştuğu alanlarda görülen kireçli top-
raklardır. İkiye ayrılırlar.
halomorfik
PARA İLE SATILMAZ

Vertisol
Dönen toprak, taş doğuran topraklardır.
Killi, kireçli eski göl tabanlarında oluşurlar.
Yazın oluşan çatlaklara dolan parçalar kı-
şın su ile şişerek yüzeye hareket eder.
rendzina
Rendzina
Yumuşak kireçtaşı üzerinde oluşurlar.
Üst kısmı koyudur.
Alt kısmı kireçten dolayı beyaz renktedir.
TÜRKİYE'DE TOPRAKLAR
1. TÜRKİYE’DE TOPRAKLARIN DAĞILIŞI VE GENEL ÖZELLİKLERİ
A. ZONAL TOPRAKLAR
Kahverengi Orman Toprakları: Karadeniz’in kıyı kesiminde ve Yıldız Dağları’nda görülür.

Humus bakımından zengindir. Koyu renklidir ve verimi yüksek topraklardır.
Kırmızı Topraklar (Terra rossalar ): Akdeniz’in kıyı kesiminde kalkerli arazi üzerinde gö-
rülür. Bu topraklar, kil ve demiroksit bakımından zengindir. Oksitlenmeden dolayı kırmızıdır.
Kestane Renkli Bozkır Toprakları: İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anado-
lu’da görülür. Yıllık yağış miktarı 400-600 mm arasındadır. Bitki örtüsü bozkırdır. Tahıl tarımı-
na ve küçükbaş hayvancılığa elverişli topraklardır.
Kahverengi Bozkır Toprakları: İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’da
görülür. Bu alanlarda yıllık yağış miktarı 250 ile 400 mm arasında değişir. Humus oranı azdır.
Daha çok tahıl tarımına ve küçükbaş hayvancılığa elverişlidir.
Çernezyom Topraklar: Kuzeydoğu Anadolu’da özellikle Kars, Ardahan ve Erzurum plato-
larında görülür. Bu alanlarda yıllık yağış miktarı 600 mm civarındadır. Humus bakımından çok
zengin olduğundan koyu renkli topraklardır. Büyükbaş hayvancılığa elverişlidir.

Terra Rossa
Orman Toprakları Alüvyal Topraklar Rendzina Çernezyom
C. İNTROZONAL TOPRAKLAR Bozkır Toprakları Vertisol Kumlu Topraklar
Kalsimorfik Topraklar: Kireçli topraklardır ve ikiye ayrılır. Yu-

muşak kireç taşları üzerinde oluşan topraklara rendzina denir
PARA İLE SATILMAZ

ve ülkemizde Akdeniz’in batısı, Trakya, Ege ve Güney Marma- B. AZONAL TOPRAKLAR
ra’da görülür. Killi, kireçli, marnlı depolara bağlı olarak meydana
gelen topraklarsa vertisol topraklardır. Vertisol topraklar ülke- Alüvyal Toprak: Ovalar, vadi tabanları ve deltalarda rastlanır.
mizde Ergene Havzası, Bursa, Muş Ovası ve Konya Havzası’n- Bu tür topraklarda horizonlar gelişmez. Bu topraklar mineral ba-
da görülür. kımından zengin olduğundan verimlidir.
Halomorfik Topraklar: Konya Havzası’nda, Erzurum Ovası’nın Kolüvyal Topraklar: Dağların eteklerinde, yamaçlardan taşı-
bazı kesimlerinde, Küçük Menderes ve Büyük Menderes del- nan materyallerin üzerinde oluşurlar. Tarıma elverişli değildir.
talarının denize yakın olan kesimlerinde rastlanır. Bu alanlarda
Litosoller: Erozyona açık yamaçlarda görülür. Yamaçlarda ince
yazın buharlaşmaya bağlı olarak suda çözünmüş hâldeki tuzlar,
materyallerin taşınması ile ortaya çıkan taşlı topraklardır.
yüzeyde birikir. Tarıma elverişli değildir.
Regosoller: Kum boyutundaki volkanik malzeme ve akarsuların
Hidromorfik Topraklar: Taban suyu seviyesinin yüzeye yakın
oluşturduğu kumlu depolar üzerinde oluşan topraklardır. Nevşe-
olduğu göl alanlarında rastlanır. Tarıma elverişli değildir. hir ve Niğde’de görülür.
2. TÜRKİYE’DE TOPRAKLARIN KULLANIMI
1. Tarım ve Hayvancılık
Topraklarımızın 1/3’ü tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Kahverengi orman topraklarda çay,
fındık, mısır ve tütün tarımı yapılır. Büyükbaş hayvancılık yaygındır. Kahverengi ve kestane %21,3
Diğer
rengi bozkır topraklarda buğday, arpa, mercimek, baklagiller, şeker pancarı tarımı ile küçükbaş
alanlar %18,6
hayvancılık gelişmiştir. Terra rossa topraklarında turunçgil, yer fıstığı, pamuk, zeytin, çeşitli Mera
sebzeler ve meyveler ile küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. %1,4
%31,1 Su
2. Ormancılık Tarım
Tomruk, maden direği, sanayi odunu, reçine, sığla yağı ve fıstık çamı üretiminde yararlanılır.Top- %27,6
Orman
rak erozyonunun önlenmesi, canlıların besin ihtiyaçlarının karşılanması ve onlara barınak olması
açısından da ormanların çok önemli vazifeleri vardır.
3. Sanayi Türkiye'de Topraklardan
Seramik, porselen, kiremit, tuğla, çimento ve çanak çömlek gibi ürünlerin elde edilebilmesi açı- Yararlanma
sından bazı sanayi kollarının ham madde ihtiyacını karşılamaktadır.
4. Erozyon
Toprağın çok kısa süre içinde aşınma ve taşıma yoluyla kaybolmasına erozyon denir.Türkiye, erozyonun şiddetli olduğu ülkelerdendir.
Türkiye’de erozyon giderek önemli tehdit hâline gelmektedir. Bunun sebepleri arasında tarlaların eğime dik sürülmesi, bitki örtüsünün
tahrip edildiği eğimli yamaçların tarıma açılması, nadas uygulamaları, meralarda görülen aşırı otlatma gösterilebilir.

4. BÖLÜM: BİTKİLER
DÜNYA'DA BİTKİLER
Görünüş ve yaşam koşulları bakımından benzerlik gösteren bitkilerin bir araya gelmesiy-
le bitki toplulukları ya da bitki formasyonları oluşur.
AĞAÇ ÇALI OT ÇÖL
• Ekvatoral Yağmur • Maki • Savan

Ormanları • Garig • Bozkır
• Muson Ormanları • Psödomaki • Antropojen Bozkır
• Çayır
• Ilıman Kuşak Karma
• Tundra
Ormanları
• Tayga Ormanları
A. Ağaç Formasyonları
Ekvatoral Yağmur Ormanları

Yıl boyu sıcak ve yağışlı bir iklime sahiptir.
Geniş yapraklı ağaçlardan oluşurlar.
PARA İLE SATILMAZ

Her mevsim yeşildir.
Ağaçlar yapraklarını dökmez.
2
Boyları 40-60 metreye kadar ulaşabilir. 1 3
Biyoçeşitlilik fazladır.
Ekvator’un her iki yanında 10° Kuzey ve
10° Güney enlemleri arasında görülür. 1 Amazon Havzası 2 Kongo Havzası 3 Endonezya
Muson Ormanları
Güneydoğu Asya’da görülür.
Muson ikliminin görüldüğü alanlardır.
Yazlar yağışlı, kışlar kurak geçer.
Geniş yapraklı ağaçlardan oluşur.
Ağaçlar kışın yapraklarını döker.
Ekvatoral yağmur ormanlarına göre tür çe-
şitliliği daha azdır.
Orta Kuşağın Karışık Ormanları

Okyanusal ikliminin olduğu yerlerde görülür.
Her mevsim yağışlıdır.
Karışık ormanlardan oluşur. Hem iğne yap-
raklı hem geniş yapraklı ağaçlar vardır.
Geniş yapraklı ağaçlar kış mevsiminde yap-
raklarını dökerler.

İğne Yapraklı Ormanlar

Sert karasal iklim alanlarında yetişir.
Yapraklarını dökmezler.
50°-60° enlemlerinde görülürler. Soğuğa
karşı dayanıklıdırlar.
Ağaçların kökleri fazla derine gidemez.
Tayga ya da boreal ormanları olarak da bi-
linirler.
B. Çalı Formasyonları
Maki
Akdeniz ikliminde görülür.
Kızılçamların tahribiyle oluşurlar.
PARA İLE SATILMAZ

1 metreyi bulan bodur çalılardan oluşurlar.
Daima yeşil kalırlar.
Yapraklı sert ve reçinelidir.
Garig (Frigana): Makilerin tahribiyle oluşurlar.

Psödomaki: Ilıman okyanusal iklimin etkili ol-
duğu yerlerde ormanların tahrip edilmesiy-
le oluşurlar.
C. Ot Formasyonu
Savan
Her iki yarım kürede 10-20° kuzey ve güney
enlemleri arasında görülür.
Yaz yağışlarıyla yeşerip kış kuraklığıyla sa-
raran uzun boylu otlardan oluşurlar.
Bozkır
Ilıman karasal iklim bölgelerinde görülür.
İlkbahar mevsiminde yeşeren yazın sararan
bitki topluluklarıdır.
Step olarak da adlandırılabilirler.
Savan
Bozkır
Antropojen Bozkır: İnsanlar tarafından or-
manların tahrip edilmesiyle oluşan bozkırlardır.

Çayır
Sert karasal iklim alanlarında görülür.
Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
Orman üst sınırından sonra yetişen bu ça-
yırlar Alpin Çayırlar olarak bilinir.
Tundra
Tundra ikliminde görülür.
Yılın dokuz ayı donmuş üç ayı çözünmüş
Tundra
topraklar üzerinde oluşurlar.
Üç aylık çözünmede büyüyen ot, liken ve
yosunlardan oluşurlar.
PARA İLE SATILMAZ

D. Çöl Formasyonu
Çöl bölgelerinde görülür.
Kuraklığa dayanıklı bitkilerdir.
Su depolayabilirler.
Kökleri ince ve uzundur.
Kaktüsler, çalılar, kurakçıl otlardır.
Çöllerde yağış, yıllık 200 mm'nin altındadır.
Bitkilerin Dağılışını Etkileyen Faktörler
İklim
Sıcaklık, yağış, ışık ve rüzgârların etkisidir. Her bitkinin istediği sıcaklık koşulları farklılık göstere-
İklim
Bitkilerin Dağılışını
Etkileyen Faktörler
bilir. Bitkiler kendine uygun sıcaklık ortamında iyi gelişir ve yayılırlar.

Toprak
Ekvator’dan kutuplara gidildikçe sıcaklık değişiminden dolayı bitkiler kuşaklar oluşturur. Bu yatay-
Biyolojik da dağılıştır.
Sıcaklık koşulları dışında su da bitkiler için önemlidir. Yağış ve nemin yetersiz olduğu alanlarda
Yer Şekilleri bitkiler cılız olurlar.
Rüzgârlar bitkilerin tohum taşımasını sağlar. Şiddetli rüzgârlar bitkilere zarar verir. Sü-
rekli esen rüzgârlar bitkinin büyüme yönüne bile etki eder.
Bitkilerin ışık ihtiyaçları da farklılık gösterir. Kimi bitkiler ışık isterken kimi bitkiler gölge
alanlarda gelişim gösterir.
Orman Alt Sınırı: Ormanların başladığı sınırı ifade eder. Orman alt sınırını yağış belirler.
Orman Üst Sınırı: Ormanların bittiği sınırı ifade eder. Orman üst sınırını sıcaklık belirler.

Kodlamalar ve Notlar Yer Şekilleri
Yükselti, engebe ve bakı yönünden etki eder.

Yükselti arttıkça sıcaklık düşer. Bu da bitki kuşak-
larının oluşmasına neden olur. Bu şekilde dağılı-
şa, dikeyde dağılış denir.
Bakı güneşe dönük olup olmamayı ifade eder.

Güneşe dönük taraflarda bitki tür ve çeşitliliği faz-
ladır. Güneşe dönük olmayan yamaçlar ise bitki
türleri bakımından fakirdir. Kuzey Yarım Küre’de
Yengeç Dönencesi’nin kuzeyindeki yerlerin bakı
yönü güneydir.Güney Yarım Küre’de Oğlak Dö-
nencesi’nin güneyinde kalan yerlerde bakı yönü Bakı Etkisi
kuzeydir.
Toprak: Toprak bitkiler için yaşama yeridir. Aynı zamanda mineral ve sular toprak sayesinde
bitkiler tarafından kullanılır. Toprakların mineral içerikleri ve yapıları farklıdır. Bitkilerin istediği
mineraller farklılık göstereceği için toprak istekleri de farklıdır.
PARA İLE SATILMAZ

Biyolojik Faktörler: İnsanlar bitki örtüsünü genelde olumsuz yönde etkiler. Savaşlar, yan-
gınlar, tarım alanı açma, yakacak gibi nedenlerle tahrip eder. Hayvanlar ve insanlar bitkilerin
başka yerlere taşınmasını da sağlamaktadır.
◉ Haritada renklerle gösterilen bitki topluluklarının isimlerini alttaki yerlere doğru şekilde yazınız.

TÜRKİYE'NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ Kodlamalar ve Notlar

Türkiye'de Bitkilerin Genel Özellikleri: Türkiye bitki çeşitliliği bakımından zengin-
dir. 12.000’e yakın bitki bulunur. Bunun nedeni şunlardır:
İklim çeşitliliğinin fazla olması
Ülkemizde En Fazla Bulunan Ağaçlar
Yeryüzü şekillerinin çeşitli olması
Yer şekillerinin kısa mesafelerde değişmesi Meşe
Kızılçam
Coğrafi konum
Karaçam
Jeolojik zamanlardaki iklim değişimleri
Kayın
Toprak türleri
Endemik: Yalnızca belirli bir bölgede yaşayan, dünyanın başka yerinde yaşama
imkânı bulunmayan, yöreye özgü bitkilerdir. En fazla endemik bitki Toros Dağları'n- Relikt: Kalıntı, eskiden kalma. Deği-
da özellikle güneye bakan cephelerde görülür. şen iklim koşullarına ayak uydurarak
yaşamayı başarmış bitkilerdir.
İspir Meşesi Kasnak Meşesi Datça Hurması Kazdağı Köknarı
PARA İLE SATILMAZ

(Yozgat-Kastamonu) (Göller Yöresi) (Datça) (Kaz Dağları) Kocayemiş (Çoruh Vadisi)
Kayın Ağacı (Amanos Dağları)
Sedir Ağacı (Kelkit Vadisi)
Ihlamur Ağacı (Bey Dağları)
Sığla Ağacı (Köyceğiz Gölü)
Türkiye’de Bitki Topluluklarının Dağılışı
Karadeniz Ormanları sığla
1000 metreye kadar yükseltide geniş yapraklı ağaçlar bulunur. Bunların bazıları:
Kayın Gürgen Kızılağaç
Kocayemiş
Doğu Karadeniz kısmında Ladin, Göknar, Sarıçam ağaçlarından oluşan iğne
yapraklı ormanlardır.
Doğu Ladini: Türkiye-Gürcistan sını-
rından başlayarak Ordu ili yakınlarına
kadar uzanan alanda yayılış gösteren
yerel bir ağaçtır. Avrupa’da süs bitkisi
olarak değerlendirilir.
Doğu Ladini
Sarıçam, Göknar, Karaçam ağaçlarının yaygın olduğu iğne yapraklı ormanlar. ıhlamur
Sarıçam: Soğuk iklimlere ve rüzgâra

karşı dayanıklıdır. Bol güneş, ışık iste-
yen bir yapısı vardır. İsmini gövdesinin
sarı renginden alır.
Sarıçam

Kodlamalar ve Notlar Karadeniz Ormanları
Sarıçam, Göknar, Karaçam

Kayın, Gürgen, Kızılağaç
Ladin, Göknar, Sarıçam
Akdeniz Ormanları
Denizden itibaren başlayan Kızılçam ağırlıklı ağaçlardan oluşan ormanlardır.
PARA İLE SATILMAZ

Kızılçam: Akdeniz ormanlarının tipik ağa-
cıdır. İsmini kızıl renkli gövdesinden alır.
En geniş yayılışı Türkiye üzerindedir. Türk
Çamı olarak da bilinir. Akdeniz ve Ege’de
deniz seviyesinden 1000-1500 m’ye ka-
dar ulaşabilirler.
Kızılçam, Maki, Garig

Kızılçam Sedir, Ardıç, Göknar, Karaçam
1000-2000 m arasında sıcaklık düşer ve yağış artmaya başlar kızılçam ağaç-

ları yerini Sedir, Ardıç, Göknar, Karaçam ağaçlarına bırakır.
Sedir: Akdeniz iklim bölgesinde yayılış Ardıç: İğne yapraklı ağaç türü olan ar- Göknar: Ege ve Akdeniz ormanlarında
gösteren, bin yaşına kadar yaşayabilen, dıç ağacının meyvesi tüketilebilir. Yaz yayılış gösteren iğne yapraklı ağaçtır. Yı-
40 metre uzunluğa ulabilen iğne yapraklı kış yeşil kalan Ardıç ağacı, yapraklarını lın her dönemi yeşildir. Gölge yerlerde ya-
ağaç türüdür. Sert odunu nedeniyle mobil- dökmez. Ardıç tohumları Ardıç kuşu ta- şamayı sever. Bahçe ve park alanlarında
yada kullanılır. Geçmişte gemi yapımında rafından yenildiğinde açılabilir ve dışkıyla süs bitkisi olarak sıklıkla kullanılır. Daha
sıklıkla tercih edilmiştir. toprağa karıştığında üreyebilirler. çok kâğıt üretiminde kullanılır.
Sedir Ardıç Göknar

İç Bölgedeki Ormanlar
Bu bölgelerde daha çok meşe ve karaçam

ağaçlarının oluşturduğu ormanlar bulunur.
Meşe: Türkiye’de birçok yere yayılmıştır.

Her mevsim yeşil kalan türleri ve yaprak
döken türleri vardır. En fazla yayılış alanı-
na sahip ağaçtır.
Karaçam: İğne yapraklı,

soğuğa dayanıklıdır. Ülke-
miz ormanlarının çoğunda
yetişir. 400-2100 metreler
arasında yaşar.
PARA İLE SATILMAZ

Meşe Karaçam
Çalı Formasyonları
Maki: Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerler-

de görülür. Deniz seviyesinden 800 m’ye
kadar çıkarlar. Kızılçamların tahribiyle olu-
şan 1 metreyi bulan bodur çalılardır. Yıl
boyu yeşildir. Yapraklı sert ve reçinelidir.
Maki örnekleri:
• Defne • Sakız Ağacı

• Funda • Yabani Zeytin
• Katran Ağacı • Mersin
• Sandal Ağacı • Kocayemiş
• Zakkum • Keçiboynuzu
Maki, Garig, Kızılçam
Garig: Makilerin tarip edilmesiyle ortaya
çıkan çalı formasyonudur. Garig örnekleri:
keçi boynuzu zakkum funda
• Lavanta • Kekik
• Nane • Yasemin
Psödomaki: Ilıman okyanus iklimin ol-

duğu yerde ağaçların tahrip edilmesiyle
oluşurlar. Karadeniz kıyılarında rastlanır. defne kızılcık kekik
Psödomaki örnekleri:
• Yabani Fındık • Yabani Erik

• Yabani Elma • Kızılcık
• Böğürtlen

Kodlamalar ve Notlar Ot Formasyonları

gelincik
Bozkır: Ilıman karasal iklim alanlarında

görülür. İlkbahar mevsiminde yeşeren ya-
zın sararan bitki topluluklarıdır. Ülkemizde
iç kesimlerde görülürler. Küçükbaş hay-
vancılığın besin kaynağını oluştururlar.
Yavşan otu, sığır kuyruğu, gelincik bozkır
türlerinden bazılarıdır. yavşan otu
Antropojen Bozkır: İnsanlar tarafından

ormanların tahrip edilmesiyle oluşan boz-
kırlardır. Bozkır alanlarında ormanlara da
rastlanabilir.
Çayır
Kuzey Anadolu Dağları, Erzurum, Kars, Ar-
dahan Platoları, Toros Dağlarında az mik-
PARA İLE SATILMAZ

tarda bulunur.
Sert karasal iklim alanlarında görülür.
Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
Büyükbaş hayvancılık için besin kaynağıdır.
Orman üst sınırından sonra yetişen çayırlar
''Alpin Çayırlar'' olarak bilinir. Bozkır Çayır
Türkiye’de Bitkilerden Yararlanma

Bitkiler; insanlara gıda, yakıt, barınak, temiz hava, su, ilaç, gelir kaynağı, istihdam, dinlen-
çam kozalağı
me ve peyzaj gibi pek çok alanda katkı sunmaktadır. En önemli kaynaklarımızdan biri olan
bitkilerden yararlanma yolları iki grupta toplanabilir.
1. Doğrudan Yararları 2. Dolaylı Yararları

a. Bitkilerden Elde Edilen Ana Ürünler Erozyonu önler.
Tomruk, parke, mobilya, sunta, kâğıt, tele- Yer altı ve yer üstü sularını düzenler.
fon direği, yakacak odun, lif, yonga odunu. Turizm ve rekreasyon alanı olarak de-
b. Bitkilerden Elde Edilen Yan Ürünler
ğerlendirilir.
çam fıstığı
Reçine, sığla yağı, çam kozalağı, ıhlamur,
keçiboynuzu, defne yaprağı, çam fıstığı.
Bölgelere Göre Orman Varlığı En Fazla Orman En Az Orman
Karadeniz: %25 Akdeniz: %24 Antalya Iğdır
Ege: %17 Marmara: %13 Kastamonu Ağrı
Doğu Anadolu: %11 İç Anadolu: %7 Muğla Nevşehir
Güneydoğu Anadolu: %3 Mersin


Tyt Cografya Su Toprak Ve Bitki Konu Anlatimi Pdf2023223949

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tyt Cografya Su Toprak Ve Bitki Konu Anlatimi Pdf2023223949

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1.

ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

OKYANUS VE DENİZLER Tatlı Yüzey Suları

PARA İLE SATILMAZ

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

Kodlamalar ve Notlar Okyanuslar

Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre Dünya

PARA İLE SATILMAZ

BAYKAL GÖLÜ Doğal Göller

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

Set Gölleri Kodlamalar ve Notlar

Moren Set Gölü: Morenlerin meydana getirdiği setlerin

PARA İLE SATILMAZ

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

Kodlamalar ve Notlar Yağmur sularıyla beslenen akarsulara Akdeniz, Mu-

PARA İLE SATILMAZ

01 Mackenzi Nehri 06 Tuna Nehri 11 İndus Nehri 16 Yenisey Nehri

02 Mississippi Nehri 07 Dinyeper Nehri 12 Ganj Nehri 17 Obi Nehri

03 Amazon Nehri 08 Volga Nehri 13 Yang-Çe Nehri

04 Kongo Nehri 09 Dicle Nehri 14 Huang-Ho Nehri

05 Nil Nehri 10 Fırat Nehri 15 Lena Nehri

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR Kodlamalar ve Notlar

Akifer: Yer altı sularının depolandığı alanlardır.

Karstik Kaynaklar Yamaç Kaynakları

PARA İLE SATILMAZ

Artezyen Suları soğuktur.

Fay Kaynağı Gayzer Kaynakları gayzer kaynağı

Aktif volkan bölgelerinde görülürler.

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

Kodlamalar ve Notlar TÜRKİYE'NİN SU KAYNAKLARI

PARA İLE SATILMAZ

Balıkçılık: Türkiye’de balıkçılığın yarıdan fazlası Karadeniz’de yapılır. İstanbul Boğazı

Karadeniz’e dökülen akarsuların bol miktarda besin taşıması, düşen ya-

TÜRKİYE’NİN YER ALTI SULARI VE KAYNAKLARI

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

TÜRKİYE’NİN AKARSULARI Kodlamalar ve Notlar

PARA İLE SATILMAZ

01 Meriç 07 Dalaman 13 Seyhan 19 Kura

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

Kodlamalar ve Notlar TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

PARA İLE SATILMAZ

Göllerin yoğun olduğu alanlar Doğu Anadolu, İç

Denizlerde ve tatlı sularda balıkçılık faaliyetleri yapılmaktadır.

Deniz turizmi açısından yüksek bir potansiyele sahiptir.

Türkiye, deniz tuzlası işletmeciliği açısından elverişli konumdadır.

İçme ve kullanma suyu olarak yararlanılır.

Sanayi faaliyetlerinde yararlanılır.

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.

08 Akşehir Gölü 04 Kovada Gölü 02 Avlan Gölü 06 Köyceğiz Gölü

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

3. BÖLÜM: düNya'da topraklar

PARA İLE SATILMAZ

Humus: Topraktaki çürümüş ve par-

Biyolojik Parçalanma: Canlıların kayaçları parçalamasıyla gerçekleşen çözünmedir.

Toprak Oluşumunu Etkileyen Etmenler

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

Hidromorfik Alüvyal Laterit

Laterit Toprakları Kahverengi Orman Toprakları

PARA İLE SATILMAZ

terra rossa Terra Rossa Toprakları

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

Kodlamalar ve Notlar Çöl Toprakları çöl toprak