„Maszyny proste”

Michał Surmiak 1a
 Czym są maszyny proste?

Maszyny proste to urządzenia ułatwiające wykonanie

pracy. Należy podkreślić,
że nie zmniejszają one wykonanej pracy,
ale pozwalają wykonać ją z użyciem mniejszej siły.

Przykłady maszyn prostych:

 Dźwignię dwustronną
 Dźwignię jednostronną
 Blok nieruchomy
 Blok ruchomy
 Śrubę
 Kołowrót
 Przekładnie
 Klin
 Równię pochyłą

Maszyny proste objaśnia jeden wzór:

F 1 ∙ r 1=F 2 ∙ r 2

2
 Jak i kiedy powstały maszyny proste?

 \Historia maszyn prostych rozpoczęła od około

2200r p.n.e kiedy Archimedes odkrył prawo
dźwigni. Oprócz powstałych w prehistorii klinów,
dźwignia zbudowana przez Archimedesa była
pierwszą maszyną prostą. Maszyna miała za
zadanie podnoszenie ciężkich kamieni. Była to
pierwsza dźwignia jednostronna.

3
 Dźwignia jednostronna

 Dźwignią jednostronną nazywamy sztywną belkę (kij,

pręt, rurę) podpartą na jednym z końców. W przypadku
dźwigni jednostronnej punkty przyłożenia sił F i F leżą
1 2

po tej samej stronie punktu podparcia. Belka może

obracać się wokół osi przechodzącej przez punkt
podparcia. W dowolnych dwóch punktach belki możemy
przykładać siły, będą one leżały po jednej stronie osi
obrotu.
 Dźwignia jednostronna jest w równowadze, gdy siły
działające na dźwignię mają przeciwne zwroty, a iloczyny
wartości siły i jej ramienia – taką samą wartość dla obu
sił, czyli: F ∙ r =F ∙ r
1 1 2 2

Zastosowanie:
 Taczki
 Dziadek do orzechów

4
 Dźwignia dwustronna

 Jedną z maszyn prostych jest dźwignia dwustronna. To

sztywny pręt podparty w jednym punkcie, do którego
siły są przyłożone po obu stronach punktu podparcia.

 Dźwignia dwustronna jest w równowadze, jeśli iloczyn

siły i ramienia siły ma taką samą wartość dla obu stron
punktu podparcia dźwigni, czyli:
F 1 ∙ r 1=F 2 ∙ r 2 , oraz siły po obu stronach osi obrotu mają taki
sam zwrot.

Zastosowanie:

 skrzynia biegów w samochodzie

 nożyczki

5
 Blok nieruchomy

 Blok nieruchomy jest rodzajem dźwigni

dwustronnej. To koło zamocowane na osi, przez
które przerzucono linę. Ponieważ ramiona obu sił
są takie same (czyli równe promieniowi koła), to
również siły po obu stronach osi obrotu mają taką
samą wartość. Użycie bloku nieruchomego
pozwala zmienić kierunek działania siły.

 Przez nieruchomy blok rozumiemy tutaj dźwignię

dwustronną równoramienną, służącą z
powodzeniem do wydajnego podnoszenia
ciężarów.

6
 Blok ruchomy

 Blok ruchomy to blok zawieszony na lince, której

jeden koniec jest na stałe przywiązany do belki, do
drugiego zaś przyłożona jest siła równoważąca
ciężar podnoszonego ciała.

 Blok ruchomy to także rodzaj dźwigni

jednostronnej. Pozwala on dwukrotnie zmniejszyć
działanie siły: Jednak po to aby ciało podnieść o h,
potrzeba linę pociągnąć o 2h. W praktyce obydwa
rodzaje bloków są połączone aby odpowiednio
zmienić kierunek działania siły.

7
 Kołowrót

 Kołowrót służy do podnoszenia i opuszczania

ładunku zawieszonego na linie (lub łańcuchu) przez
nawijanie jej na obracający się wał, napędzany
korbą. Urządzenie to znalazło zastosowanie w
studniach, z których wyciąga się wodę za pomocą
kołowrotu studziennego oraz w kopalniach do
wyciągania urobku.

8
 Śruba

 Śruba – jako maszyna prosta jest mechanizmem, w

którym równię pochyłą nawinięto na walec.
Mechanizm przekształca ruch obrotowy walca
na ruch posuwisto-zwrotny nakrętki lub odwrotnie.

 Śruba scharakteryzowana jest przez jej średnicę (d)

oraz skok gwintu (h). Między parametrami tymi a
kątem nachylenia równi zachodzi związek:

Zastosowanie:
 Elementy konstrukcyjne (śruby i wkręty)
 Dziadek do orzechów

9
 Przekładnia

 Przekładnia to mechanizm służący do przeniesienia

ruchu z elementu czynnego (napędowego) na
bierny (napędzany) z jednoczesną zmianą
prędkości i siły lub momentu siły.

Przekładnie dzielimy na:

 zębatą
 łańcuchową
 pasową
 cierną

10
 Klin

Klin – maszyna prosta w przekroju będąca trójkątem

równoramiennym, którego ściany boczne ustawione
pod niewielkim kątem α tworzące ostrze klinu,
rozpychają dany materiał działając na niego siłami Q.
Na trzecią ścianę zwaną grzbietem klinu działa siła
poruszająca P.

Zależność między siłami określa wzór:

11
 Równia pochyła

 Równia pochyła to zwykle Podjazd dla wózków,

pochyła droga, rampa do załadunku - wszystko to
przykłady nachylonych powierzchni. Równia
pochyła jest ich idealnym modelem - doskonale
płaską, nachyloną pod pewnym kątem do poziomu
powierzchnią, na której różnorakie ciała fizyczne
mogą leżeć, ślizgać się, toczyć, turlać lub cokolwiek
innego.

 Równia pochyła często przydaje się w praktyce,

gdyż pozwala znaczącą zmniejszyć siłę wymaganą
do podniesienia danego obiektu. Jest ona jedną z
sześciu podstawowych maszyn prostych.

12
 Źródła

 https://zpe.gov.pl/a/maszyny-proste-wyznaczanie-
masy-ciala-przy-uzyciu-dzwigni-dwustronnej/
Dux6K87nb
 https://pl.khanacademy.org/science/physics/
forces-newtons-laws/inclined-planes-friction/a/
what-are-inclines
 https://prezi.com/xib1akp3v1d3/maszyny-proste-
w-zyciu-codziennym/
 https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Archimedes_lever,_vector_format.svg
 https://pl.wikipedia.org/wiki/
Wikipedia:Strona_główna
 https://www.abcfizyka.pl/maszyny-proste.php
 https://pl.wikipedia.org/wiki/Śruba_
%28maszyna_prosta%29
 https://www.bryk.pl/wypracowania/fizyka/ruch-i-
jego-powszechnosc/10028-maszyny-proste.html
 Google grafika

13
Koniec

Wykonał:
Michał Surmiak kl. 1a

14