16 POMORSKO – WARMIŃSKA BRYGADA ZMECHANIZOWANA

1 batalion zmechanizowany

ZATWIERDZAM
Dowódca 1 kwsp
kpt. Jan SZULTEK

Dnia ……………..........

PLAN KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z zespołem likwidacji skażeń z
1 kwsp w dniu 26.01.06

TEMAT: Prowadzenie dezaktywacji sprzętu bojowego i pojazdów

samochodowych za pomocą (przyrządów) zestawów do
likwidacji skażeń.

OPRACOWAŁ
ppor. Piotr KORZENIOWSKI

MORĄG
2006
CELE:

DOSKONALIĆ SZKOLONYCH Z:
 Likwidacji skażeń – ich rodzaje i podział;
 Sposobów prowadzenia zabiegów sanitarnych i specjalnych;
 środków do prowadzenia zabiegów specjalnych.

CZAS: 3 x 45 min.

MIEJSCE: PCT

FORMA : praktyczna

ZAGADNIENIA SZKOLENIOWE I CZAS :

CZĘŚĆ WSTĘPNA
- Rozpoczęcie zajęć 15 min.
CZĘŚĆ GŁÓWNA 105 min.
1. Likwidacja skażeń - rodzaje i podział. 35 min
2. Środki do zabiegów sanitarnych i specjalnych - 70 min
sposoby ich prowadzenia.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
- Zakończenie zajęć 15 min.
LITERATURA:

1. Obsługa techniczna przyrządów rozpoznania skażeń „

2. Zabiegi sanitarne żołnierzy oraz zabiegi specjalne uzbrojenia i sprzętu
bojowego. OPChem 370/91

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO – TECHNICZNE

 PCHR – 54 M - 1 szt
 DP – 75 - 1 szt
 Środki ochrony przed skażeniami – na stan

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
a) Organizacyjne:

 zajęcia prowadzić z całością zespołu

b) Metodyczne:
 szkolenie prowadzić : metodą praktyczną;
 w czasie zajęć przestrzegać wykonywania czynności zgodnie z ustaleniami
 zawartymi w stosownych instrukcjach i programach ;
 zajęcia rozpocząć sprawdzeniem obecności, podaniem tematu i celu zajęć;

Wskazówki
Lp. Treść zagadnienia
metodyczne
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Przyjmuję
- przyjęcie meldunku; meldunek,
- sprawdzenie obecności; sprawdzam
- podanie tematu i celu zajęć; obecność,
- pytania kontrolne z poprzednich tematów. podaję
temat i cel
zajęć
CZĘŚĆ GŁÓWNA
1. Zagadnienie 1. LIKWIDACJA SKAŻEŃ - RODZAJE I PODZIAŁ Przedstawia
Likwidacja skażeń - jest to zespół przedsięwzięć m treść
mających na celu usunięcie (zmniejszenie) skutków użycia broni zagadnienia
masowego rażenia lub awarii (celowego zniszczenia) obiektów
(urządzeń) z toksycznymi środkami przemysłowymi (TŚP) lub
substancjami promieniotwórczymi.
W zależności od rodzaju substancji powodujących
skażenie, dzielimy je na:
 skażenia chemiczne;
 skażenia promieniotwórcze;
 skażenia biologiczne zwane zakażeniem.
Powszechnie wiadomo, że przez pojęcie skażenie rozumiemy:
sumę zanieczyszczeń środowiska lub jego elementu
substancjami szkodliwymi (s. toksyczne, promieniotwórcze,
biologiczne), niebezpiecznymi dla organizmów żywych.
Poszczególne rodzaje skażeń można określić jako:
 skażenia chemiczne  szkodliwe zanieczyszczenie
substancjami chemicznymi (toksycznymi) powierzchni (skóra
ludzi i zwierząt, odzież, środki walki, obiekty, teren itp.) oraz
dużych objętości (woda, powietrze);
 skażenia promieniotwórcze  zanieczyszczenie
substancjami promieniotwórczymi (materiały zawierające
izotopy promieniotwórcze) powierzchni i dużych objętości;
 skażenia biologiczne  zakażenie - zanieczyszczenie
ustrojami chorobotwórczymi powierzchni i objętości w celu
wywołania ognisk zapalnych i powstania endemii, epidemii
i pandemii wśród ludzi i (lub) zwierząt.
Powracając do likwidacji skażeń, ze względu na rodzaj
wykonywanych przedsięwzięć, ich zakres oraz przedmiot
oddziaływania, likwidację skażeń dzielimy na:
 zabiegi sanitarne;
 zabiegi specjalne.
Oba rodzaje zabiegów dzielimy na zabiegi całkowite i
częściowe.
Zabiegi sanitarne - zespół czynności mających na celu
usunięcie z powierzchni ciała, błon śluzowych, oczy, nosa i ust.
Człowieka substancji toksycznych, promieniotwórczych
i biologicznych.
Zabiegi specjalne - to, ze względu na rodzaj skażeń, odkażanie,
dezaktywacja lub (i) dezynfekcja, techniki bojowej, obiektów i
budowli, umundurowania i wyposażenia żołnierzy, a także terenu.
Przez odkażanie należy rozumieć niszczenie
(neutralizację) lub usuwanie ze skażonej powierzchni (objętości)
toksycznych związków chemicznych.
Dezaktywacją nazywamy usuwanie ze skażonej powierzchni
środków radioaktywnych (obniżanie stopnia skażenia) do stopnia
określonego normami skażeń.
Nie ma dotychczas sposobu niszczenia skażeń
promieniotwórczych, które w sposób naturalny maleją w czasie
tzw. połowicznego okresu rozpadu, który jest różny dla różnych
izotopów promieniotwórczych.
Dezynfekcja jest to niszczenie mikroorganizmów
chorobotwórczych, ich form przetrwalnikowych i toksyn w
określonym środowisku zewnętrznym.
Jak wcześniej wspomniano, tak zabiegi specjalne jak i
sanitarne dzieli się na częściowe i całkowite. Zasadnicza różnica
polega na zakresie prowadzonych prac i powierzchni
poddawanych zabiegom.
Przy częściowych zabiegach sanitarnych usuwa się skażenia
tylko z odkrytych części ciała, a w przypadku całkowitych
zabiegów, dotyczy to całego ciała człowieka.
W przypadku częściowych zabiegów specjalnych, np. odkaża się
tylko te powierzchnie, z którymi będzie się stykał żołnierz.
Podczas zabiegów całkowitych będą odkażone wszystkie
powierzchnie i elementy danego obiektu.
W literaturze można spotkać jeszcze pojęcie
samoodkażania, dotyczy ono zjawiska detoksykacji środka
trującego w samoistnym procesie, bez ingerencji człowieka.
Będzie miało ono miejsce w przypadku zaniechania prowadzenia
zabiegów specjalnych np. przy rozległych strefach skażeń
(terenu) odkaża się jedynie drogi umożliwiające pokonanie rejonu
skażonego, lub omija dany teren.
Prędkość samoodkażania jest uzależniona od
następujących czynników:
 rodzaju środka trującego;
 rodzaju powierzchni skażonej (lita, porowata);
 warunków meteorologicznych (temperatura, wilgotność, ruchy
powietrza);
 otoczenia (teren pokryty, pocięty, itp.).
Na zakończenie należy dodać, że dobór sposobu prowadzenia
zabiegów specjalnych będzie uwarunkowany:
 rodzajem skażenia;
 posiadanymi siłami i środkami;
 sytuacją bojową,
a nadrzędnym celem prowadzenia likwidacji skażeń jest:
 wykluczenie lub maksymalne ograniczenie strat w stanie
osobowym spowodowanych skażeniami;
 usunięcie lub obniżenie poziomu skażeń urządzeń i obiektów
do stopnia umożliwiającego ich wykorzystanie bez potrzeby
stosowania isops;
 przywrócenie wartości użytkowych skażonemu
umundurowaniu, oporządzeniu i środkom ochrony.

Zagadnienie 2. ŚRODKI DO ZABIEGÓW SANITARNYCH I
SPECJALNYCH - SPOSOBY ICH PROWADZENIA. Przedstawia
m treść
Częściowe zabiegi sanitarne polegają na usunięciu zagadnienia
widocznych śladów substancji toksycznych i zmywaniu odkrytych
powierzchni ciała roztworami z pakietów (patrz rozdział 4.1.) lub
cieczami (środkami) podręcznymi (np. wodą).
Całkowite zabiegi sanitarne polegają na przetarciu rąk i
szyi wodnym roztworem monochloraminy i dokładnym umyciu
całego ciała ciepłą wodą i mydłem. Na jedną osobę „nalicza” się
zużycie 35-50 dm3 wody (t = 39  1C) i 35 g mydła. Przed
kąpielą umundurowanie „skrapia” się wodnym roztworem
monochloraminy, a szyję i ręce myje się 2% roztworem
monochloraminy.

Dezaktywację uzbrojenia i sprzętu bojowego realizuje się

poprzez zmywanie skażonej powierzchni:
 wodnym roztworem proszku SF-M. o stężeniu
0,15 + 0,3%;
 wodno-amoniakalnym roztworem proszku SF-M.
(stężenie proszku SF-M. wynosi 0,15 + 0,3%).
Ponadto można stosować;
 wodne roztwory mydła lub innych środków
powierzchniowo czynnych;
 rozpuszczalniki organiczne (benzyna, olej napędowy,
nafta, dichloroetan, itp.);
 wodę.
Proszek dezaktywacyjny SF-M zawiera około 25%
środków powierzchniowo czynnych (ok. 20% środka anionowego
i ok. 5% środka niejonowego) oraz 70% trój-polifosforanu
sodowego i ok. 5% metakrzemianu sodowego. Wodny roztwór
proszku SF-M. posiada odczyn zasadowy (pH ok. 11), a napięcie
powierzchniowe rzędu 3510-3 N/m (woda ok. 7310-3 N/m).
Pakiet dezaktywacyjny SF-M-600 zawiera około 60 g
proszku w torebce z folii polietylenowej i służy do przygotowania
20-40 dm3 roztworu dezaktywacyjnego (w zbiorniku przyrządu do
zabiegów specjalnych).
 Pakiet dezaktywacyjny SF-M-6 zawiera ok. 6 kg proszku w
torbie z folii polietylenowej i służy do przygotowania 2000-2500
dm3 roztworu dezaktywacyjnego (w cysternie instalacji
rozlewczej). Pakiet dezaktywacyjny SF-M-6/2 zawiera 3 kg
proszku i pozwala na przygotowanie o połowę mniej stężonego
roztworu w cysternie instalacji rozlewczej.
Woda amoniakalna zawiera 20-25% amoniaku (NH3)
rozpuszczonego w wodzie. Temperatura krzepnięcia wody
amoniakalnej o stężeniu amoniaku:
 wynosi 263 K (-10C);
 wynosi 256 K (-17C);
 wynosi 237 K (-36C).
Wodny roztwór dezaktywacyjny przygotowuje się przez
wsypywanie proszku SF-M do określonej ilości wody (lub zimną -
wody amoniakalnej) z jednoczesnym mieszaniem. W okresie
zimowym zamiast stosowania wody amoniakalnej można roztwór
podgrzewać. Do dezaktywacji powierzchni sprzętu zużywa się
2,5-3 dm3/m3 roztworu.
Poprzez zmywanie można również przeprowadzić
dezaktywację dróg o utwardzonej nawierzchni, obiektów
inżynieryjno-budowlanych oraz indywidualnych środków ochrony
przed skażeniami.
Dezaktywację umundurowania prowadzi się najczęściej
przez pranie lub „wytrzepywanie”.
Dezaktywacja terenu polega zwykle na usunięciu
(zgarnięciu) skażonej gleby (pokrycia).
Skażone drogi o utwardzonej powierzchni zmywa się strumieniem
wody.
Skażoną wodę poddaje się dezaktywacji w polowych
urządzeniach filtracyjnych, które wyposażone są w kolumny
filtracyjne wypełnione wymieniaczem jonowym - kationitem.
Przed filtracją prowadzi się wstępne strącanie i koagulację
osadów.
Odkażanie uzbrojenia i sprzętu bojowego realizuje się
następującymi sposobami:
 odparowanie środków trujących z powierzchni;
 przecieranie powierzchni wodnym roztworem podchlorynu
wapniowego z dodatkiem środka powierzchniowoczynnego;
 zmywanie (usuwanie) środka trującego z powierzchni za
pomocą rozpuszczalników organicznych (benzyna), olej
napędowy, alkohol, dichloroetan, itp. (lub roztworu
dezaktywacyjnego);
 nanoszenie roztworu organicznego na skażoną powierzchnię.
Podstawowym roztworem odkażającym jest roztwór wodny
podchlorynu wapniowego z dodatkiem koncentratu P-710.
Stosowany jest w temperaturze powyżej 279 K (+6C) roztwór
letni zawiera:
 1 część wagowa podchlorynu wapniowego;
 60 części wagowych wody;
  1% koncentratu P-710 (w stosunku do wody).
Roztwór zimowy i jesienno-zimowy stosowany w temperaturze
279 K do 258 K (+6C do -15C) zawiera:
 1 część wagowa podchlorynu wapniowego;
 50 części wagowych wody;
 11 części wagowych chlorku wapniowego
(magnezowego);
 1% koncentratu P-710 (w stosunku do wody).
W niższych temperaturach zwiększa się jeszcze zawartość
chlorku wapniowego.
Do odkażania powierzchni sprzętu i uzbrojenia używa się
2-3 dm3/m2 letniego lub zimowego roztworu odkażającego.
Roztwór wodny podchlorynu wapniowego jest skuteczny zarówno
wobec środków trujących fosforoorganicznych jak i
nekrozujących. Jest, więc to uniwersalny roztwór odkażający.
Podchloryn wapniowy stosowany do przygotowania
podstawowego roztworu odkażającego, jest to dwu-trzecio-
zasadowy podchloryn wapniowy (3Ca(OCl)22Ca(OH)22H2O) -
biały, sypki proszek o zapachu chloru. W wodzie rozpuszcza się
ograniczenie. Zawiera ok. 60% chloru czynnego (ok. 10% chlorku
wapniowego), a jego roztwory wodne są silnie alkaliczne (pH >
12). Jest substancją stabilną - w hermetycznych opakowaniach
można przechowywać nawet kilka lat. W zetknięciu z
rozpuszczalnikami organicznymi (lub wodą amoniakalną)
podchloryn wapniowy powoduje wybuch (zapłon). Powoduje
również uszkodzenie skóry i błon śluzowych człowieka, dlatego
roztwory odkażające przygotowuje się w środkach indywidualnej
ochrony przed skażeniami. Dostarczany jest do wojsk w
pakietach PChW-04 i metalowych bębnach PChW-40 oraz
stosowany w pakiecie PChW-012.
Koncentrat P-710 jest oleistą, ciągliwą cieczą o barwie
żółtej lub ciemnobrunatnej. W niskich temperaturach gęstnieje i
przybiera konsystencję pasty. Zawiera ok. 70% niejonowego
środka powierzchniowo czynnego i ok. 30% koncentratu
antykorozyjnego (inhibitora korozji) W-5. Środek powierzchniowo
czynny umożliwia rozpuszczanie koncentratu w wodzie
(roztworze odkażającym), obniża napięcie powierzchniowe
roztworu (do ok. 3310-3 N/m.), ułatwia zwilżanie powierzchni,
zmywanie środków trujących (a także smarów) z powierzchni
skażonych, dyspergowanie (emulgowanie) środków trujących
w roztworze oraz ich solubilizację w micellach środka
powierzchniowo czynnego. Inhibitor korozji adsorbuje się na
powierzchniach rozdziału faz i zmniejsza radykalnie szybkość
korozji elektrochemicznej metalowych powierzchni, z którymi
styka się roztwór odkażający (broń, sprzęt, zbiorniki, przewody).
Koncentrat jest dostarczany w 5-cio gramowych tubkach, 200-tu
gramowych puszkach metalowych i 20-sto kilogramowych
bańkach.
Chlorek wapniowy jest to stała, krystaliczna substancja o
zabarwieniu od białego do biało-szarego. Bardzo dobrze
rozpuszcza się w wodzie. Łatwo chłonie wilgoć (higroskopijny)
z powietrza. Jest dostarczany do wojsk w beczkach (bębnach) i
pakietach ChW-3.
Pakiet odkażający PChW-04 służy do przygotowania
roztworu odkażającego w zbiorniku zestawu do zabiegów
specjalnych. Składa się ze słoika polietylenowego zawierającego
0,4 kg podchlorynu wapniowego oraz puszki (200 g) koncentratu
P-710. Do przygotowania roztworu odkażającego w kanistrze
zestawu IZS (18 dm3 wody) używa się pakietu PChW-04. W
zbiorniku gumowym zestawu eżektorowego przygotowuje się
roztwór odkażający przez rozpuszczenie zawartości dwóch
pakietów PChW-04 w 40 dm3 wody (poprzez mieszanie).
Pakiet ChW-3 zawiera 3 kg chlorku wapniowego w
opakowaniu z folii. Stosuje się do przygotowania roztworu
odkażającego w kanistrze zestawu IZS w warunkach zimowych:
 w temperaturze powyżej 261 K (-12C) - 1 pakiet;
 w temperaturze 261 K do 248 K (-12C - -25C) - 2
pakiety.
 Bęben metalowy PChW-40 zawiera ok. 40 kg
podchlorynu wapniowego opakowanego dodatkowo
wewnątrz bębna w worek foliowy, stanowiący
opakowanie wodoszczelne. Służy do przygotowania
roztworów odkażających w cysternie instalacji
rozlewczej. Na cysternę instalacji rozlewczej napełnionej
wodą do objętości 2000-2500 dm3 używa się: w celu
przygotowania roztworu odkażającego, do odkażania
uzbrojenia i sprzętu
Roztwór odkażający nr 1 służy do odkażania uzbrojenia i
sprzętu bojowego skażonego środkami typu nekrozującego (typu
iperyt), a także Vx oraz do dezynfekcji. Jest to roztwór 10%
dichloraminy w dichloroetanie i stosuje się go w artyleryjskich i
okrętowych zestawach odkażających zużywając 0,3-0,5 dm3/m2.
Roztwór, ze względu na małą trwałość, przygotowuje się przed
użyciem i stosuje w temperaturze pow. 243 K (-30C).
Roztwór odkażający nr 2 az składa się z 2% wodorotlenku
sodowego, 5% monoetanoloaminy i 20% amoniaku w wodzie.
Służy do odkażania uzbrojenia i sprzętu bojowego skażonego
fosforoorganicznymi środkami trującymi w temperaturze pow.
238 K (-35C) zużywając ok. 0,3-0,5 dm3/m2 skażonej
powierzchni.
Organiczny roztwór odkażający (ORO) składa się z ok. 5%
etanolanu sodowego, ok. 25% etanolu, ok. 25%
monoetanoloaminy i ok. 45% wieloamin alifatycznych. Jest
„uniwersalnym” roztworem odkażającym, w którym zachodzą
szybkie reakcje rozkładu trwałych środków trujących. Zużywa się
ok. 0,1-0,2 dm3/m2 skażonej powierzchni. Jest to roztwór o
ograniczonej trwałości, nieskuteczny w środowisku
zawilgoconym, rozpuszcza powłoki lakiernicze. Do celów
szkoleniowych stosuje się roztwór ORO-C (50% glikolu i 2%
amoniaku w wodzie), który nie posada własności odkażających.
 Odkażanie umundurowania, obuwia, oporządzenia oraz
środków ochrony przed skażeniami można prowadzić poprzez:
 przecieranie roztworami odkażającymi;
 nanoszenie na skażone powierzchnie umundurowania
odpowiedniego sorbentu;
 gotowanie w wodzie;
 oddziaływanie mieszaniny parowo-powietrzno-
amoniakalnej (lub parowo-amoniakalnej);
 pranie w roztworach wodnych;
 ekstrakcję w rozpuszczalnikach organicznych;
 wietrzenie.
Wymienione metody oraz środki odkażające zostaną omówione
szczegółowo podczas opisu zabiegów specjalnych
umundurowania.
Odkażanie terenu można prowadzić metodami
chemicznymi, najczęściej stosuje się: zraszanie skażonych
powierzchni wodnymi roztworami o składzie: 1 część wagowa
podchlorynu wapniowego i 60 części wody do odkażania ŚT typu
Vx i 1 część wagowa podchlorynu wapniowego i 4 części
wagowe wody do odkażania ŚT typu iperyt i soman. Zużycie
roztworu 1-2 dm3/m2.
Podchloryn wapniowy może być również rozsypywany na
odkażane powierzchnie w stanie stałym. Do odkażania
fosforoorganicznych środków trujących mogą być wykorzystane
roztwory odkażające o znacznej zawartości substancji
alkalicznych (roztwór nr 2 az). Środki trujące typu iperyt (i Vx)
można odkażać roztworem odkażającym nr 1, chlorkiem sulfurylu
itp.
W metodach fizykochemicznych można wyróżnić:
 odkażanie z użyciem strumienia gazowo-wodnego;
 zmywanie środków trujących z powierzchni.
Z metod mechanicznych wymienić należy zgarnianie (ścinanie)
skażonego gruntu (gleby) lub nasypywanie nieskażonej warstwy
gruntu na skażony odcinek terenu.
Skażoną wodę poddaje się odkażeniu w polowych
urządzeniach filtracyjnych. W etapie wstępnym dodaje się do
wody podchlorynu wapniowego i węgla aktywowanego,
a następnie wodę filtruje się na złożu z węgla aktywnego, gdzie
zostają zaadsorbowane zarówno środki trujące jak i produkty ich
rozkładu.
Skażoną żywność można odkażać wówczas, jeśli znajduje
się w hermetycznych opakowaniach metalowych, stosując
metody charakterystyczne dla odkażania sprzętu bojowego.
Przed dopuszczeniem do spożycia należy zawsze przeprowadzić
kontrolę odkażania.
Do dezynfekcji uzbrojenia, sprzętu bojowego, terenu itp.
Stosuje się substancje utleniające (podchloryn wapniowy, wapno
chlorowane, dichloramina itp.) oraz środki dezynfekcyjne
(formaldehyd, fenol itp.). Dezynfekcję z użyciem środków
utleniających prowadzi się używając roztworu odkażającego nr 1,
wodnego roztworu podchlorynu wapniowego lub wodnej
zawiesiny wapna chlorowanego.
Lizol jest roztworem krezolu w szarym (potasowym) mydle
o zawartości krezolu powyżej 45%. Lizol jest oleistą, czerwono-
brunatną cieczą, dobrze rozpuszczalną w wodzie. Do dezynfekcji
uzbrojenia i sprzętu bojowego stosuje się 5% roztwór wodny.
Nafta lizol zawiera 65% mydeł naftenowych i 35% krezolu.
Do dezynfekcji używa się 5-10% roztworów wodnych.

CZĘŚĆ KOŃCOWA

1. Przypominam temat i najważniejsze dane związane z tematem

zajęć.
2. Oceniam stopień osiągnięcia zamierzonego celu. Stawiam Prowadzę
zadania do realizacji (nauki) w ramach przygotowania następnych osobiście
zajęć.
3. Podaję czas i miejsce następnych zajęć oraz ich temat.
Zakończam zajęcia .