Zrozumieć przeszłość.

Zakres rozszerzony
Wymagania na poszczególne oceny z historii dla klasy 2. liceum ogólnokształcącego i technikum
Podstawa programowa 2022

Wymagania na poszczególne oceny

Temat lekcji Zagadnienia Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:
I. EPOKA ODRODZENIA
1. Cywilizacje  Rdzenni mieszkańcy – stosuje pojęcie Indianie – stosuje pojęcia okres – stosuje pojęcia – stosuje pojęcie – porównuje
pozaeuropejskie Ameryki – wymienia trzy prekolumbijski, inka Mezoameryka, klan, politeizm osiągnięcia cywilizacji
 Majowie największe cywilizacje – lokalizuje w przestrzeni siogun astrobiologiczny Majów, Inków i
 Aztekowie prekolumbijskie Ameryki obszary zamieszkiwane – lokalizuje w czasie – identyfikuje postać Azteków z
 Inkowie oraz najbardziej przez ludy prekolumbijskie powstanie (III w.) i upadek Hideyoshiego dokonaniami
 Religie cywilizacji rozwinięte cywilizacje Azji oraz wielkie cywilizacje (IX–X w.) pierwszych Toyotomiego cywilizacji
prekolumbijskich - wymienia przykłady azjatyckie miast– państw Majów, – wyjaśnia, dlaczego europejskiej w tym
 Cywilizacje Azji osiągnięć Majów, – identyfikuje postać ekspansję Azteków (XV– Majów nazywano samym czasie
Azteków i Inków Montezumy XVI w.), rozkwit potęgi „Grekami Nowego – ocenia skutki
– charakteryzuje Inków (XVI w.) Świata” ekspansji europejskiej
osiągnięcia cywilizacyjne – wyjaśnia, jak doszło do – przedstawia system w Azji
Majów, Azteków i Inków zasiedlenia przez ludzi wierzeń cywilizacji
– omawia cechy obu Ameryk prekolumbijskich
charakterystyczne – wymienia najstarsze – omawia
cywilizacji Azji cywilizacje Mezoameryki i podobieństwa oraz
– wyjaśnia, jakie ich osiągnięcia różnice pomiędzy
konsekwencje miała – omawia organizację kulturami Majów,
ekspansja europejska w plemienno-państwową Azteków i Inków
Japonii Majów, Azteków i Inków – omawia problemy
– wyjaśnia okoliczności polityczne Chin, Japonii
powstania państwa i Indii w XVI i XVII w.
Wielkiego Mogoła w
Indiach
– przedstawia następstwa
zjednoczenia Japonii w
XVI w.
2. Wielkie  Wiedza o świecie w stosuje pojęcia karawela, – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia – identyfikuje postacie – ocenia znaczenie
odkrycia średniowieczu Nowy Świat rekonkwista, karaka, kwadrant, laska św. Paolo Toscanellego, wyprawy Kolumba dla
geograficzne  Przyczyny odkryć – lokalizuje w czasie i handel lewantyński Jakuba Giovanniego Caboto cywilizacji
geograficznych przestrzeni I wyprawę – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie europejskiej
 Wyprawy Kolumba (1492–1493), przestrzeni odkrycie przestrzeni opłynięcie opłynięcie przez – ocenia znaczenie
Portugalczyków odkrycie drogi morskiej Przylądka Dobrej Nadziei przez Portugalczyków Portugalczyków wielkich odkryć
 Dotarcie do Ameryki do Indii (1497–1498), I (1488) Przylądka Zielonego przylądka Bojador geograficznych
 Wyprawy do Indii i wyprawę dookoła świata – lokalizuje w przestrzeni (1446), wyprawę Ameriga (1434)
Ameryki (1519–1522) kierunki wypraw Krzysztofa Vespucciego (1500–1505) – lokalizuje w czasie i
 Opłynięcie Ziemi – identyfikuje postacie Kolumba, Vasco da Gamy i – identyfikuje postacie przestrzeni wyprawę
 Znaczenie wielkich Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana Izabeli Kastylijskiej, Giovanniego Caboto
odkryć geograficznych Vasco da Gamy, – identyfikuje postacie Ferdynanda Aragońskiego (1497), odkrycie Brazylii
Ferdynanda Magellana Henryka Żeglarza, – wyjaśnia, dlaczego (1500)
– przedstawia osiągnięcia Bartolomeu Diaza, Ameriga Portugalczycy jako pierwsi – identyfikuje postacie
Krzysztofa Kolumba, Vespucciego zdecydowali się na Pedra Alvaresa Cabrala,
Vasco da Gamy, – charakteryzuje przyczyny wyprawy odkrywcze Juana Sebastiana Elcaño
Ferdynanda Magellana odkryć geograficznych – opisuje przebieg – przedstawia
– wymienia przyczyny – omawia przebieg i wypraw odkrywczych średniowieczną wiedzę
odkryć geograficznych następstwa wypraw Portugalczyków o świecie
– wyjaśnia, w jaki sposób Krzysztofa Kolumba, Vasco – przedstawia rolę Izabeli – omawia wpływ
odkrycia geograficzne da Gamy i Ferdynanda Kastylijskiej i Ferdynanda rozwoju żeglugi i
zmieniły myślenie Magellana Aragońskiego w nawigacji na organizację
Europejczyków o świecie – omawia znaczenie organizowaniu wypraw do wypraw odkrywczych
wielkich odkryć Nowego Świata
geograficznych
3. Ekspansja  Początek kolonizacji – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia faktoria – stosuje pojęcie Metys – stosuje pojęcie – ocenia skutki
kolonialna Nowego Świata konkwistador, konkwista handlowa, eksterminacja, – lokalizuje w czasie układ encomienda ekspansji kolonialnej
 Podbój Meksyku – lokalizuje w czasie korsarstwo w Saragossie (1529) – lokalizuje w czasie dla Europy i ludów
 Kolonizacja Ameryki podbój Meksyku (1519– – lokalizuje w czasie układ – lokalizuje w przestrzeni założenie Nowej Anglii podbitych
Południowej 1521), podbój Peru w Tordesillas (1494) strefy podziału wpływów (1643) – ocenia
 Organizacja imperium (1530–1533) – lokalizuje w przestrzeni kolonialnych wg traktatu – charakteryzuje działalność
hiszpańskiego w – lokalizuje w przestrzeni strefy podziału wpływów w Saragossie, kolonie działalność misyjną hiszpańskich
Ameryce zasięg posiadłości kolonialnych wg traktatu w angielskie, francuskie i Europejczyków w konkwistadorów
 Początki kolonizacji hiszpańskich i Tordesillas holenderskie w Ameryce Nowym Świecie – ocenia działalność
Ameryki Północnej portugalskich w Ameryce – identyfikuje postacie Północnej – porównuje proces misyjną
 Znaczenie ekspansji – identyfikuje postacie Montezumy II, Atahualpy – wyjaśnia, dlaczego kolonizacji Ameryki Europejczyków w
kolonialnej Hernána Cortésa, – wyjaśnia, jakie czynniki układy o podziale stref Środkowej i Nowym Świecie
Francisca Pizarra decydowały o sukcesach wpływów na świecie Południowej z – ocenia znaczenie
 – omawia skutki ekspansji konkwistadorów zostały zawarte tylko kolonizacja Ameryki niewolnictwa dla
kolonialnej dla Europy i – przedstawia etapy pomiędzy Hiszpanią i Północnej kolonializmu
ludów podbitych podboju Ameryki Łacińskiej Portugalią – przedstawia ekspansję europejskiego
przez Hiszpanów – omawia zasady kolonialną w Afryce i
– przedstawia skutki kolonialnego podziału Azji
podbojów europejskich dla stref wpływów w XV i XVI
ludów Ameryki w.
– omawia organizację – przedstawia przebieg
imperium hiszpańskiego w podboju Meksyku oraz
Nowym Świecie Peru i ich następstwa
– omawia zjawisko
niewolnictwa i jego
znaczenie dla
kolonializmu
europejskiego
– omawia proces
kolonizacji Ameryki
Północnej
4. Przemiany  Rozwój demograficzny – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia przyrost – stosuje pojęcia – przedstawia kierunki – ocenia wpływ
społeczno-  Rozwój miast kapitalizm, bank, dualizm naturalny, system rewolucja cen, grodzenia rozwoju handlu w przemian społecznych
gospodarcze w  Postęp techniczny i gospodarki europejskiej, nakładczy, manufaktura, – wymienia przykłady nowożytnej Europie i gospodarczych na
Europie organizacja produkcji folwark, pańszczyzna weksel, akcja, giełda, rodów bankierskich – wymienia przykłady i rozwój Europy
 Rozwój handlu – charakteryzuje inflacja, popyt, podaż nowożytnej Europy omawia rolę kompanii
 Kredyty, banki i giełdy przemiany demograficzne – lokalizuje w przestrzeni – określa uwarunkowania handlowych
 Inflacja i dualizm w Europie na początku strefy gospodarcze w XVI- rozwoju miast i jego – omawia wpływ
gospodarczy czasów nowożytnych oraz wiecznej Europie konsekwencje procesu grodzenia na
ich skutki społeczne i – przedstawia rozwój – opisuje rolę handlu w przemiany gospodarcze
gospodarcze techniki i jego wpływ na przemianach w Anglii
– wyjaśnia, na czym organizację produkcji gospodarczych Europy w – charakteryzuje wpływ
polegał dualizm w – omawia nowe zjawiska w XVI w. przemian
rozwoju gospodarczym ekonomii w XV i XVI w. – omawia rozwój systemu gospodarczych na
Europy w XVI w. – przedstawia nowy system finansowego w Europie i sytuację szlachty
organizacji pracy w jego wpływ na rozwój europejskiej
zakładach produkcyjnych handlu
na zachodzie Europy – wyjaśnia, jakie były
– przedstawia przyczyny i przyczyny procesu
skutki podziału Europy na grodzeń
 dwa różne systemy
gospodarcze
5. Kultura  Podstawy przełomu – stosuje pojęcia renesans – stosuje pojęcia mecenat – stosuje pojęcie – identyfikuje postacie – ocenia wpływ
renesansu kulturalnego (odrodzenie), humanizm, artystyczny, makiawelizm, manieryzm Giovanniego Pico della humanizmu na sztukę,
 Zainteresowanie teoria heliocentryczna utopia, monarchia – identyfikuje postacie Mirandoli, Michela de życie intelektualne i
antykiem i humanizm – lokalizuje w czasie absolutna, człowiek Wawrzyńca Wspaniałego, Montaigne’a, Tommaso myśl polityczną epoki
 Literatura odrodzenia odrodzenie (XIV/XV – XVI renesansu Giorgia Vasariego, Campanelli, Jana van odrodzenia
 Sztuka renesansu i jej w.), wynalezienie – identyfikuje postacie Françoisa Rabelaisa, Eycka, Pietera Bruegela
twórcy ruchomej czcionki (1455) Erazma z Rotterdamu, Miguela Cervantesa, Starszego, Hansa
 Nauka w czasach – identyfikuje postacie Niccolò Machiavellego, Albrechta Dürera Holbeina Młodszego,
odrodzenia Jana Gutenberga, Thomasa More’a (Morusa), – wyjaśnia, dlaczego Donatella, Miguela
Leonarda da Vinci, Jeana Bodina, Dantego Włochy stały się kolebką Serveta, Paracelsusa
Michała Anioła, Mikołaja Alighieri, Giovanniego renesansu – na wybranych
Kopernika, Galileusza, Boccaccio, Francesca – omawia i ocenia rolę przykładach omawia
Williama Szekspira Petrarki, Sandra renesansowego mecenatu dorobek humanizmu
– wymienia cechy Botticellego, Rafaela Santi artystycznego europejskiego
charakterystyczne – opisuje cechy – wyjaśnia, na czym – charakteryzuje rozwój
odrodzenia charakterystyczne polegała renesansowa i rolę teatru w epoce
– przedstawia cechy odrodzenia adaptacja antyku odrodzenia
charakterystyczne – przedstawia myśl – opisuje rozwój
humanizmu polityczną odrodzenia architektury renesansu
– wyjaśnia, jaką rolę – omawia cechy – omawia przemiany w
odegrał wynalazek charakterystyczne malarstwie i rzeźbie
Gutenberga dla literatury renesansu renesansu
upowszechnienia – wymienia cechy – omawia osiągnięcia
literatury charakterystyczne nauki w epoce odrodzenia
architektury renesansu
– wyjaśnia, dlaczego
wybitnych przedstawicieli
epoki nazywano ludźmi
renesansu
– przedstawia osiągnięcia
wybitnych przedstawicieli
renesansu na wybranych
przykładach
6. Reformacja i  Przyczyny reformacji – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia nepotyzm, – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie – ocenia wpływ
jej skutki reformacja, luteranizm symonia, sprzedaż edyktu Karola V kondotierstwo kryzysu w Kościele
  Wystąpienie Marcina (wyznanie ewangelicko- odpustów, protestanci,
Lutra augsburskie), kalwinizm predestynacja, hugenoci
 Reformacja i wojny (wyznanie ewangelicko- – lokalizuje w czasie wojnę
religijne w Niemczech reformowane) chłopską w Niemczech
 Reformacja w Szwajcarii anglikanizm (1525–1526), uznanie
 Powstanie kościoła – lokalizuje w czasie Henryka VII za głowę
anglikańskiego ogłoszenie 95 tez przez Kościoła w Anglii (1531),
 Społeczne i polityczne Lutra (1517), Akt pokój augsburski (1555)
skutki reformacji supremacji (1534), – lokalizuje w przestrzeni te
początek działalności państwa, w których
Kalwina (1536) zwyciężyła reformacja
– identyfikuje postacie – identyfikuje postacie
Marcina Lutra, Jana Thomasa Münzera, Ulricha
Kalwina, Henryka VIII Zwingliego
– wymienia przyczyny – przedstawia osiągnięcia
reformacji Marcina Lutra, Jana
– wymienia zasady Kalwina
wyznania luterańskiego, – przedstawia przejawy
kalwińskiego i kryzysu w Kościele
anglikańskiego katolickim w XVI w.
– wyjaśnia, dlaczego
sprzedaż odpustów stała
się impulsem do
wystąpienia przeciwko
Kościołowi katolickiemu
– opisuje działalność
Marcina Lutra
– charakteryzuje ideologię
luteranizmu i kalwinizmu
oraz organizację Kościoła
luterańskiego i
kalwińskiego
– omawia cechy
charakterystyczne Kościoła
anglikańskiego
7.  Kościół katolicki wobec – stosuje pojęcie – stosuje pojęcia reforma
Kontrreformacja reformacji kontrreformacja kościoła, inkwizycja, Indeks
uznającego Lutra za – lokalizuje w czasie katolickim na
heretyka (1521), przyjęcie powstanie Związku szerzenie się haseł
luteranizmu w Prusach Szmalkaldzkiego (1531), reformacji
Książęcych (1525), sejm I wojnę szmalkaldzką – ocenia społeczne i
Rzeszy w Spirze (1529) (1546–1547), II wojnę polityczne skutki
– identyfikuje postacie szmalkaldzką (1551– reformacji
Johannesa Tetzla, 1552), wojnę domową
Fryderyka III Mądrego, w Szwajcarii (1529–
Filipa Melanchtona 1531), przyjęcie
– wyjaśnia, z czego luteranizmu w Danii i
wynikała popularność Norwegii (1527),
haseł reformacyjnych Szwecji (1544) i w
– przedstawia stosunek Inflantach (1561)
różnych grup społecznych – identyfikuje postacie
w Niemczech do Aleksandra VI, Juliusza
reformacji II, Ulricha von Huttena,
– omawia przyczyny, Katarzyny Aragońskiej,
postulaty i skutki wojen Anny Boleyn, Thomasa
religijnych w Niemczech More, Marii Tudor,
– wyjaśnia, w jakich Elżbiety I Wielkiej
okolicznościach Kościół – omawia poglądy i
angielski uniezależnił się działalność Zwingliego
od papiestwa – przedstawia poglądy
– porównuje społeczne, które głosili
najważniejsze wyznania najbardziej radykalni
powstałe w czasach zwolennicy reformacji
reformacji – opisuje proces
– omawia społeczne i rozprzestrzeniania się
polityczne skutki reformacji w Europie i
reformacji jego skutki
– stosuje pojęcie Święte – wymienia reformy – ocenia działalność
Oficjum posoborowe inkwizycji
  Reformy soboru – lokalizuje w czasie ksiąg zakazanych, jezuici – lokalizuje w czasie – wyjaśnia przyczyny – ocenia działalność
trydenckiego sobór trydencki (1545– – lokalizuje w czasie zatwierdzenie zakonu popularności jezuitów w jezuitów
 Walka z reformacją 1563) powstanie zakonu jezuitów jezuitów przez papieża Europie w XVI i XVII w. – ocenia metody walki
 Towarzystwo Jezusowe – wymienia reformy (1534), powołanie Świętego (1540) Kościoła z reformacją
przeprowadzone w Oficjum (1542), ogłoszenie – przedstawia osiągnięcia
Kościele katolickim na Indeksu ksiąg zakazanych Ignacego Loyoli
mocy uchwał soboru (1559) – przedstawia stosunek
trydenckiego – identyfikuje postacie Kościoła katolickiego do
Pawła III, Ignacego Loyoli reformacji
– omawia okoliczności – charakteryzuje
zwołania soboru organizację zakonu
powszechnego w Kościele jezuitów
w XVI w.
– omawia działalność
inkwizycji
– opisuje działalność
jezuitów
8. Europa  Kryzys monarchii – stosuje pojęcia – stosuje pojęcie Wielka – stosuje pojęcia Sacco di – stosuje pojęcie wojna – ocenia politykę
Zachodnia w XVI stanowych monarchia absolutna, Armada Roma, gezowie, trzech Henryków dynastyczną
wieku  Imperium Habsburgów hugenoci – lokalizuje w czasie wojny pacyfikacja gandawska – lokalizuje w czasie Habsburgów
 Francja i Hiszpania na – lokalizuje w czasie noc włoskie (1494–1559), bitwę – lokalizuje w czasie układ bitwę pod Marignano – ocenia skutki
początku XVI w. św. Bartłomieja (1572), pod Pawią (1525), pokój w w Wiedniu (1515), Sacco (1515), edykt rywalizacji o
 Rywalizacja francusko- Edykt nantejski (1598) Cateau-Cambrésis (1559), di Roma (1527), tolerancyjny dla hegemonię w Europie
habsburska – wyjaśnia, jak doszło do rewolucję w Niderlandach pacyfikację gandawską hugenotów (1562), rzeź Zachodniej
 Przebieg wojen wykształcenia się (1566–1648), klęskę (1576), proklamowanie w Wassy (1562), pokój z – ocenia politykę
włoskich monarchii absolutnej Wielkiej Armady (1588) Republiki Zjednoczonych hugenotami (1570), władców Francji
 Wojny religijne we – wymienia cechy – lokalizuje w przestrzeni Prowincji Niderlandów unię w Utrechcie wobec reformacji
Francji monarchii absolutnej państwa, w których doszło (1588), przejęcie władzy (1579), egzekucji Marii – ocenia
 Rewolucja w – wyjaśnia przyczyny do walk religijnych przez Henryka IV Burbona Stuart (1587) konsekwencje
Niderlandach rywalizacji o hegemonię – identyfikuje postacie (1594) – identyfikuje postacie rywalizacji hiszpańsko-
 Rywalizacja hiszpańsko- w Europie Zachodniej Maksymiliana I Habsburga, – lokalizuje w przestrzeni Henryka II, Fernanda angielskiej
angielska – omawia postanowienia Karola V, Franciszka I, kraje wchodzące w skład Álvareza de Toledo
Edyktu nantejskiego Henryka IV Burbona, imperium Habsburgów za – przedstawia sukcesy
– wyjaśnia, jakie Wilhelma Orańskiego, Filipa panowania cesarza Karola polityki dynastycznej
znaczenie dla Anglii miało II, Elżbiety I V Habsburgów z XVI w.
zwycięstwo nad Wielką – przedstawia osiągnięcia – identyfikuje postacie – omawia zmiany w
Armadą Karola V Ferdynanda, Karola VIII, sztuce wojennej w XVI

9. Ekspansja  Ekspansja turecka – stosuje pojęcia
turecka i Europa  Walki z Turkami na samodzierżawie, kniaź,
Wschodnia w XVI Morzu Śródziemnym bojarzy, opricznina
w.  Państwo moskiewskie – lokalizuje w czasie bitwę
 Szwecja w XVI w. pod Mohaczem (1526),
koronację Iwana IV
Groźnego na cara
Wszechrusi (1547), bitwę
pod Lepanto (1571)
– omawia przyczyny,
przejawy i skutki kryzysu
monarchii stanowych w
Europie
– przedstawia okoliczności
wydarzeń określanych jako
noc św. Bartłomieja
– przedstawia okoliczności
przejęcia władzy we Francji
przez Henryka Burbona
– wyjaśnia, czy Edykt
nantejski wprowadzał
całkowitą tolerancję
religijną
– przedstawia przyczyny i
skutki rywalizacji francusko-
habsburskiej
– omawia znaczenie pokoju
w Cateau-Cambrésis dla
sytuacji geopolitycznej w
Europie XVI w.
– omawia przyczyny
rywalizacji hiszpańsko-
angielskiej
– stosuje pojęcia janczarzy,
Złota Orda
– lokalizuje w czasie
uniezależnienie się Szwecji
(1523), przyjęcie
luteranizmu w Szwecji
(1527), powstanie Ligi
Świętej (1571)
– identyfikuje postacie
Katarzyny Medycejskiej, w.
Henryka Gwizjusza, Marii – omawia politykę
Stuart królów francuskich
– opisuje politykę wobec hugenotów
dynastyczną Habsburgów – porównuje charakter
i jej konsekwencje wojen religijnych
– charakteryzuje sytuację prowadzonych w XVI w.
polityczną we Francji pod we Francji i w
rządami Walezjuszów Niderlandach
– wyjaśnia okoliczności
rozpoczęcia we Francji
wojen religijnych
– omawia konsekwencje
nocy św. Bartłomieja
– przedstawia przebieg i
skutki wojen włoskich
– przedstawia politykę
Habsburgów wobec
reformacji w
Niderlandach
– opisuje przyczyny,
przebieg i skutki rewolucji
w Niderlandach
– wyjaśnia, jakie czynniki
zadecydowały o
zwycięstwie Anglików nad
Hiszpanami
– stosuje pojęcie Riksdag – stosuje pojęcie unia – ocenia panowanie
– lokalizuje w czasie kalmarska Iwana IV Groźnego
opriczninę (1565–1572), – lokalizuje w czasie – ocenia
zniszczenie Nowogrodu pokonanie Persji przez konsekwencje
Wielkiego (1570) Turków (1514), powstania nowych
– lokalizuje w przestrzeni zdobycie Rodos przez mocarstw w Europie
kierunki i zasięg ekspansji Turków (1522), bitwę Wschodniej i
imperium osmańskiego, pod Prevezą (1538), Północnej
tereny zajęte przez oblężenie Malty (1565),
 – identyfikuje postacie Ludwika Jagiellończyka, Szwecją w XVI w. zdobycie Cypru przez
Sulejmana II Gustawa I Wazy – identyfikuje postacie Turków (1571)
Wspaniałego, Iwana IV – przedstawia osiągnięcia Iwana III Srogiego, Selima – identyfikuje postacie
Groźnego Iwana IV Groźnego II Jana Zápolyi, Eryka XIV,
– przedstawia ekspansję – wymienia czynniki, które – przedstawia etapy Jana III Wazy
imperium tureckiego w zadecydowały o sukcesach ekspansji tureckiej w – wyjaśnia, jakie
Europie i jej skutki podbojów Turków Europie, Azji i Afryce znaczenie dla sytuacji
– wymienia działania osmańskich – przedstawia proces międzynarodowej
Iwana IV Groźnego – wyjaśnia jakie znaczenie budowania potęgi Węgier miały spory
prowadzące do dla losów Europy miała państwa moskiewskiego polityczne oraz konflikty
wprowadzenia bitwa pod Lepanto – wyjaśnia, w jakich religijne
samodzierżawia w – omawia politykę okolicznościach dynastia – omawia przebieg walk
państwie moskiewskim wewnętrzną władców Wazów przejęła władzę w o dominację na Morzu
Moskwy zmierzających do Szwecji Śródziemnym
wprowadzenia – omawia proces
samodzierżawia budowania potęgi
– wyjaśnia, w jaki sposób państwa szwedzkiego
Iwan IV Groźny rozprawił
się z bojarską opozycją w
państwie moskiewskim
II. „ZŁOTY WIEK” RZECZYPOSPOLITEJ
1.  Obszar i zaludnienie – stosuje pojęcia - stosuje pojęcie nobilitacja – stosuje pojęcia ludzie – omawia pozycję – ocenia pozycję
Społeczeństwo państwa Jagiellonów magnateria, szlachta – wyjaśnia, na czym luźni, kahał społeczną szlachty, społeczną szlachty,
państwa  Wieloetniczna średnia, szlachta drobna, polegała wieloetniczność w – lokalizuje w przestrzeni mieszczan i chłopów w mieszczan i chłopów
Jagiellonów w Rzeczpospolita szlachta zagrodowa, Rzeczypospolitej zasięg występowania grup Rzeczypospolitej w XVI w Rzeczypospolitej w
XVI w.  Podział społeczny szlachta gołota – opisuje strukturę narodowościowych w w. XVI w.
ludności – lokalizuje w przestrzeni społeczeństwa Rzeczypospolitej – przedstawia sytuację – ocenia korzyści i
 Mieszczanie i chłopi obszar państwa Rzeczypospolitej – charakteryzuje strukturę kobiet w XVI w. zagrożenia płynące z
 Szlachta polska Jagiellonów – wyjaśnia, dlaczego Żydzi demograficzna państwa wieloetnicznego
– wymienia stany byli uznawani za odrębny Jagiellonów charakteru
społeczne w Polsce stan społeczny – charakteryzuje grupy społeczeństwa
– wymienia grupy, które – charakteryzuje strukturę narodowościowe Rzeczypospolitej
wyodrębniły się w stanie stanu szlacheckiego zamieszkujące państwo
szlacheckim – wyjaśnia przyczyny polsko-litewskie
zróżnicowania stanu – wyjaśnia, jakie
szlacheckiego przyczyny skłaniały sejm
do wydawania ustaw
 antymieszczańskich
2. Polska  Geneza gospodarki – stosuje pojęcia folwark, – stosuje pojęcie monopol – stosuje pojęcia monopol – przedstawia – ocenia sytuację
gospodarka w folwarczno- pańszczyzna, gospodarka dworski propinacyjny, psucie uwarunkowania ekonomiczną szlachty,
„złotym wieku” pańszczyźnianej folwarczno- – przedstawia, jak doszło monety rozwoju handlu w mieszczan i chłopów
 Organizacja folwarków pańszczyźniana do wykształcenia się – lokalizuje w przestrzeni Rzeczypospolitej w Rzeczypospolitej w
 Miasta Rzeczypospolitej – wyjaśnia, na czym gospodarki folwarczno- znaczące szlaki handlowe – wskazuje XVI w.
 Handel polegała gospodarka pańszczyźnianej w Polsce – wymienia podobieństwa i różnice – ocenia gospodarczą
folwarczno- – omawia sposób ustawodawstwo między gospodarką rolę miast w
pańszczyźniana organizacji folwarków umożliwiające budowanie Rzeczypospolitej a Rzeczypospolitej
– przedstawia korzyści, gospodarki folwarczno- gospodarką Europy
jakie przynosiła szlachciepańszczyźnianej Zachodniej
gospodarka folwarczno- – omawia sytuację – omawia politykę
pańszczyźniana ekonomiczną szlachty, pieniężną w
– omawia gospodarczą rolę mieszczan i chłopów w Rzeczypospolitej
miast w Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej w XVI w.
– przedstawia przyczyny
słabości miast
Rzeczypospolitej w XVI w.
– wyjaśnia, jakie
znaczenie w XVI w. miały
jarmarki
3. Rozwój  Pozycja prawna szlachty – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia prawo – stosuje pojęcia elekcja i - stosuje pojęcia – ocenia prawną
demokracji  Polski parlamentaryzm demokracja szlachecka, ziemskie, królewszczyzny, koronacja vivente rege, inkompatibilia, księga pozycję szlachty w
szlacheckiej  Narodziny demokracji sejm walny, izba poselska, sejm zwykły, sejm rokosz lwowski, egzekucja grodzka Rzeczypospolitej
szlacheckiej senat, sejmiki nadzwyczajny praw i dóbr, lustracja – wyjaśnia, jaką rolę w – ocenia rolę i
 Obrady sejmu walnego – lokalizuje w czasie (ekstraordynaryjny), sejmik – lokalizuje w czasie kształtowaniu się znaczenie króla w
 Narodziny ruchu zwołanie pierwszego przedsejmowy, ruch przywilej mielnicki (1501), demokracji szlacheckiej systemie demokracji
egzekucyjnego sejmu walnego (1493), egzekucyjny, wojsko sejm piotrkowski (1504), I odegrała szlachta szlacheckiej
 Egzekucja praw i dóbr konstytucji Nihil novi kwarciane elekcję i koronację vivente średnia – ocenia realizacje
(1505) – lokalizuje w czasie rege (1529), rokosz – wyjaśnia okoliczności i postulatów ruchu
– identyfikuje postacie przywilej koszycki (1374), lwowski (1537) przejawy konfliktu egzekucyjnego
Zygmunta I Starego, przywilej czerwiński (1422), – identyfikuje postacie między magnaterią a
Zygmunta II Augusta przywilej jedlneńsko- Mikołaja Sienickiego, szlachtą
– wymienia cechy krakowski (1430–1433), Hieronima Ossolińskiego, – charakteryzuje i
charakterystyczne przywilej cerekwicki (1454), Rafała Leszczyńskiego porównuje pozycję
demokracji szlacheckiej sejmy egzekucyjne (1561– – omawia pozycję prawną polityczną magnaterii i
– opisuje strukturę sejmu 1567) szlachty w szlachty średniej w I poł.
 polskiego po 1569 r. – identyfikuje postacie
Aleksandra Jagiellończyka,
Jana Olbrachta, Bony Sforzy
– omawia przyczyny
wykształcenia się
demokracji szlacheckiej w
Polsce
– przedstawia przebieg
obrad sejmu walnego
– omawia postulaty i cele
ruchu egzekucyjnego oraz
ich realizację
4. Panowanie  Wojnę z Moskwą – stosuje pojęcie – stosuje pojęcia flota
ostatnich  Polityka węgierska i sekularyzacja kaperska, Dominium Maris
Jagiellonów stosunki z Habsburgami – lokalizuje w czasie pokój Baltici
 Wojny o Mołdawię i krakowski i hołd pruski – lokalizuje w czasie bitwę
relacje z Turcją (1525) pod Orszą (1514), zjazd w
 Rozwiązanie kwestii – identyfikuje postacie Wiedniu (1515), bitwę pod
krzyżackiej Zygmunta Starego, Mohaczem (1526), wojnę z
 Walka o wpływy nad Zygmunta Augusta, zakonem krzyżackim
Bałtykiem Albrechta Hohenzollerna, (1519–1521), hołd lenny
Iwana IV Groźnego Gottharda Kettlera (1561), I
– wymienia działania wojnę północną (1563–
podejmowane w polityce 1570)
zagranicznej przez – identyfikuje postacie
ostatnich Jagiellonów Maksymiliana I,
– omawia postanowienia Władysława Jagiellończyka,
pokoju krakowskiego Ludwika Jagiellończyka,
Jana Olbrachta, Gottharda
Kettlera
– przedstawia osiągnięcia
Zygmunta Starego
– omawia politykę
dynastyczną ostatnich
Jagiellonów
– opisuje ostatnią wojnę
polsko-krzyżacką
Rzeczypospolitej XVI w.
– przedstawia proces
kształtowania się
parlamentaryzmu w
Polsce
– wyjaśnia przyczyny i
przejawy konfliktu między
szlachtą a królem
– omawia narodziny
ruchu egzekucyjnego
– stosuje pojęcia obrona – stosuje pojęcia – ocenia, czy
potoczna, Statuty hospodar korzystnym dla Polski
Karnkowskiego – lokalizuje w czasie sposobem rozwiązania
– lokalizuje w czasie wojny z Moskwą (1492– konfliktu z Krzyżakami
wojnę popią (1478–1479), 1494, 1500–1503, były sekularyzacja
wyprawę na Mołdawię 1507–1522, 1534– zakonu i utworzenie
(1497), bitwę pod 1537), wyprawy świeckiego państwa
Obertynem (1530), mołdawskie na Pokucie pruskiego.
przeniesienie praw do (1502, 1530),
lenna w Prusach na przyłączenie Mazowsza
Hohenzollernów z do Korony (1524–1526),
Brandenburgii (1563), pokój wieczysty z Turcją
powstanie Komisji (1533), przyłączenie
Morskiej (1568), pokój w Pokucia do Polski (1538)
Szczecinie (1570), Statuty – identyfikuje postacie
Karnkowskiego (1570) Iwana III Srogiego, Jana
– lokalizuje w przestrzeni Zápolyi, Stefana
ziemie utracone przez Wielkiego
Polskę i Litwę lub do nich – omawia stosunki
przyłączone w latach polsko-tureckie w XVI
1492–1572, podział w.
Inflant w 1561 r. – przedstawia
– identyfikuje postacie okoliczności
Ferdynanda Habsburga, inkorporacji Mazowsza
Jana Tarnowskiego do Korony
 – przedstawia przyczyny, – omawia przyczyny i – wskazuje różnice w
przebieg i skutki walki o skutki wojen z Wielkim polityce zagranicznej
wpływy nad Bałtykiem oraz Księstwem Moskiewskim dwóch ostatnich
o Inflanty w I połowie XVI w. Jagiellonów wobec
– przedstawia przyczyny, Habsburgów
przebieg i skutki wojen o
Mołdawię
– charakteryzuje stosunki
polsko-habsburskie i ich
wpływ na losy Węgier
– omawia politykę morską
Zygmunta Augusta i jej
skutki
5. Rzeczpospolita  Unia Polski i Litwy od – stosuje pojęcia unia – stosuje pojęcie – lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie – ocenia
Obojga Narodów XIV wieku realna, Rzeczpospolita polonizacja objęcie tronu Polski i rozdzielenie władzy w konsekwencje
 Litwa przed unią Obojga Narodów – lokalizuje w czasie unię Litwy przez Kazimierza Polsce i na Litwie polityczne, społeczne,
lubelską – lokalizuje w czasie unię krakowsko-wileńską (1499), Jagiellończyka (1447) (1492), utworzenie gospodarcze i
 Unia lubelska lubelską (1569) unię mielnicką (1501), sejm – identyfikuje postać odrębnego systemu kulturowe unii
 Rzeczpospolita Obojga – lokalizuje w przestrzeni lubelski (1568–1569) Zygmunta Kiejstutowicza sądownictwa na Litwie lubelskiej
Narodów terytoria Litwy i Korony – lokalizuje w przestrzeni – omawia stosunki (1564), II statut litewski
 Skutki unii lubelskiej po unii lubelskiej ziemie wcielone do Korony polsko-litewskiej w XV i (1566), wprowadzenie
– identyfikuje postacie na sejmie lubelskim XVI w. nowego podziału
Zygmunta Starego, – identyfikuje postacie – przedstawia administracyjnego na
Zygmunta Augusta Kazimierza Jagiellończyka, postanowienia unii Litwie (1566),
– przedstawia Jana Olbrachta, Aleksandra polsko-litewskich powołanie sejmików
postanowienia unii – przedstawia osiągnięcia – wyjaśnia, z czego ziemskich na Litwie
lubelskiej Zygmunta Augusta wynikała silna pozycja (1566), zniesienie
– przedstawia różnice – omawia przyczyny dążeń polityczna rodów autonomii Prus
między unią personalną a do zacieśnienia unii między możnowładczych w Królewskich (1569)
realną Polską i Litwą Wielkim Księstwie – omawia proces
– opisuje przebieg sejmu Litewskim upodabniania ustroju
lubelskiego – wyjaśnia, dlaczego przez Litwy do ustroju Polski
– charakteryzuje ustrój długi czas Jagiellonowie – omawia rządy
polityczny Rzeczypospolitej byli przeciwnikami Zygmunta Augusta na
Obojga Narodów ścisłego połączenia Polski Litwie
– przedstawia skutki unii i Litwy – charakteryzuje
lubelskiej dla Polski i Litwy przemiany ustrojowe na
 Litwie
– opisuje polityczne
następstwa inkorporacji
Wołynia i Ukrainy do
Królestwa Polskiego
6. Reformacja i  Przyczyny reformacji w – stosuje pojęcia arianie – stosuje pojęcia zbór, – stosuje pojęcia – przedstawia proces – ocenia proces
kontrreformacja Rzeczypospolitej (bracia polscy), bracia czescy, ugoda antytrynitaryzm, Kościół rozprzestrzeniania się kształtowania się
 Początki reformacji konfederacja warszawska sandomierska, wolność narodowy, dyzunici haseł reformacji w tolerancji
 Bracia polscy i czescy – lokalizuje w czasie religijna, unia brzeska, – lokalizuje w czasie Rzeczypospolitej wyznaniowej w Polsce
 Walka o tolerancję konfederację warszawską Kościół unicki rozłam wśród polskich – wyjaśnia, na czym
 Kontrreformacja w (1573) (greckokatolicki) kalwinistów (1562–1565), polegała popularność
Polsce – wymienia przyczyny – lokalizuje w czasie ugodę sprowadzenie jezuitów do haseł reformacyjnych w
 Unia brzeska reformacji w sandomierską (1570), unię Polski (1564), powołanie Polsce
Rzeczypospolitej brzeską (1596) Akademii Wileńskiej – przedstawia
– wymienia wyznania – lokalizuje w przestrzeni (1579) okoliczności powstania
protestanckie, które tereny, na których – identyfikuje postacie braci polskich
rozwinęły się na ziemiach dominowali wyznawcy Piotra z Goniądza,
Rzeczypospolitej w XVI w. prawosławia, luteranie, Stanisława Hozjusza,
– przedstawia kalwini, arianie i Jakuba Wujka
postanowienia aktu grekokatolicy – omawia zasięg
konfederacji warszawskiej – identyfikuje postacie reformacji na ziemiach
– wyjaśnia, dlaczego XVI- Fausta Socyna, Jana Rzeczypospolitej
wieczna Rzeczpospolita Łaskiego, Piotra Skargi – wyjaśnia, na czym
jest nazywana krajem – omawia zróżnicowanie polegała idea Kościoła
tolerancji wyznaniowej wyznaniowe narodowego
Rzeczypospolitej w XVI w. – omawia próby
– charakteryzuje poglądy i jednoczenia protestantów
działalność braci polskich polskich
– przedstawia proces – przedstawia realizację
kształtowania się tolerancji postanowień soboru
wyznaniowej w Polsce trydenckiego w Polsce
– omawia działalność – wyjaśnia, dlaczego
jezuitów w Polsce kalwinizm zyskał
– przedstawia przyczyny i popularność wśród
konsekwencje zawarcia unii szlachty
brzeskiej
7. Pierwsi władcy  Pierwsze bezkrólewie – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia
elekcyjni  Wolna elekcja bezkrólewie, elekcja konfederacja, interrex, sejm
 Artykuły henrykowskie i viritim, Artykuły konwokacyjny, pacta
pacta conventa henrykowskie conventa, piechota
 Rządy i ucieczka – lokalizuje w czasie I wybraniecka
Henryka Walezego wolną elekcję (1573), – lokalizuje w czasie śmierć
 Druga wolna elekcja wojnę z Rosją (1578– Zygmunta Augusta (1572),
 Wojna z Gdańskiem 1582) sejm konwokacyjny (1573),
 Wojna o Inflanty – identyfikuje postacie ucieczkę Henryka Walezego
 Polityka wewnętrzna Henryka Walezego, do Francji (1574), elekcję
Stefana Batorego Stefana Batorego Stefana Batorego (1575),
– przedstawia zasady wojnę Batorego z
ustrojowe określone w Gdańskiem (1576–1577)
Artykułach henrykowskich – lokalizuje w czasie i
– wymienia reformy przestrzeni rozejm w Jamie
wprowadzone w kraju Zapolskim (1582) i jego
przez Stefana Batorego postanowienia
– identyfikuje postacie Jana
Zamojskiego, Anny
Jagiellonki, Maksymiliana II
– wymienia i charakteryzuje
instytucje powołane w
wyniku kompromisu
między szlachtą i
magnaterią po śmierci
Zygmunta Augusta
– wyjaśnia, w jakich celach
w dawnej Polsce
zawiązywano konfederacje
– omawia przebieg
pierwszej wolnej elekcji
– wymienia różnice między
Artykułami henrykowskimi
a pacta conventa
– przedstawia osiągnięcia
Stefana Batorego
– opisuje przyczyny,
– stosuje pojęcia – lokalizuje w czasie – ocenia rozwiązania
konfederacja kapturowa, zjazd w Stężycy (1575), ustrojowe przyjęte
sąd kapturowy, banicja bitwę pod Lubieszewem podczas pierwszego
– lokalizuje w czasie sejm (1576) bezkrólewia i
konwokacyjny (1575), – przedstawia spór pierwszej wolnej
reformę sądownictwa między szlachtą i elekcji
(1578), utworzenie magnaterią w okresie – ocenia politykę
piechoty wybranieckiej pierwszego bezkrólewia zagraniczną i
(1578) – omawia sytuację wewnętrzną Stefana
– lokalizuje w czasie i polityczną w Batorego
przestrzeni zajęcie Rzeczypospolitej po
Połocka (1579), zdobycie ucieczce Henryka
Wielkich Łuków (1580), Walezego
zajęcie Pskowa (1581) – charakteryzuje rolę
– identyfikuje postacie Jana Zamojskiego w
Mikołaja Sienickiego, czasach rządów Stefana
Jakuba Uchańskiego, Batorego
Ernesta Habsburga, Iwana
IV Groźnego, Jana III
Wazy, Samuela
Zborowskiego
– omawia sytuację w
Rzeczypospolitej po
śmierci ostatniego
Jagiellona
– przedstawia
kandydatów ubiegających
się o tron polski podczas
pierwszej elekcji
– opisuje przebieg drugiej
wolnej elekcji w
Rzeczypospolitej Obojga
Narodów
– przedstawia przebieg
konfliktu Stefana
Batorego z Gdańskiem
– omawia przyczyny
 przebieg i skutki wojny z
Rosją o Inflanty
– przedstawia bilans wojen
Stefana Batorego z
Gdańskiem i Moskwą
8. Renesans w  Humanizm w Polsce – stosuje pojęcie arrasy – stosuje pojęcia attyka,
Rzeczypospolitej  Sztuka renesansu – identyfikuje postacie arkady, krużganki
 Myśl społeczna i Mikołaja Reja, Jana – identyfikuje postacie
polityczna Kochanowskiego, Bony Sforzy, Andrzeja
 Literatura Mikołaja Kopernika Frycza Modrzewskiego,
 Geografia i – wymienia cechy Stanisława
historiografia charakterystyczne Orzechowskiego, Macieja z
 Rozwój nauk ścisłych i architektury Miechowa, Marcina
medycznych renesansowej w Polsce Kromera, Jana Zamojskiego
– charakteryzuje dorobek – przedstawia mecenat
polskiej literatury artystyczny w Polsce
renesansowej – przedstawia osiągnięcia
sztuki i architektury
renesansu w Polsce
– omawia myśl społeczną i
polityczną polskiego
odrodzenia
– wymienia czynniki, które
wpłynęły na rozwój polskiej
literatury w czasach
odrodzenia
– wyjaśnia, jaką rolę słowo
drukowane odgrywało w
życiu publicznym w
Rzeczypospolitej w XVI w.
III. EUROPA W XVII WIEKU
1. Angielska  Przemiany społeczne i – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia nowa – stosuje pojęcia
wojna domowa konflikty religijne chwalebna (sławetna) szlachta (gentry), purytanizm, torysi,
konfliktu Stefana
Batorego ze szlachtą
– identyfikuje postacie – identyfikuje postacie – porównuje i ocenia
Filippa Buonaccorsiego Santiego Gucciego, myśl polityczno-
(Kallimacha), Franciszka Stanisława społeczną renesansu
Florentczyka, Bartolomea Samostrzelnika, polskiego i
Berrecciego, Mikołaja Stanisława europejskiego
Sienickiego, Biernata z Murzynowskiego,
Lublina, Mikołaja Sępa Wawrzyńca Goślickiego,
Szarzyńskiego, Łukasza Marcina Bielskiego,
Górnickiego, Sebastiana Reinholda Heidensteina,
Klonowica, Szymona Bartosza Paprockiego,
Szymonowica, Bernarda Wojciecha z Brudzewa,
Moranda Jana z Łańcuta, Tomasza
– omawia działalność Kłosa, Józefa Strusia,
zwolenników idei Wojciecha Oczki,
humanizmu w Polsce Michała Sędziwoja
– wyjaśnia rolę Krakowa i – charakteryzuje polskie
dworu królewskiego w osiągnięcia w dziedzinie
upowszechnianiu idei nauk ścisłych i
humanizmu i renesansu medycznych
– wskazuje związki między – przedstawia dorobek
polską i europejską polskiej historiografii
architekturą renesansową
– porównuje poglądy
społeczno-polityczne
Andrzeja Frycza
Modrzewskiego i
Stanisława
Orzechowskiego
– stosuje pojęcia – ocenia rolę Olivera
prezbiterianie, Cromwella podczas
 Spór króla z rewolucja, monarchia merkantylizm, rojaliści,
parlamentem parlamentarna Armia Nowego Wzoru, lord
 Wybuch konfliktu – lokalizuje w czasie protektor
 Wojna domowa i wojnę domową (1642– – lokalizuje w czasie ścięcie
utworzenie republiki 1651), chwalebną Karola I (1649), ogłoszenie
 Protektorat Cromwella rewolucję (1688) republiki w Anglii (1649),
 Restauracja Stuartów – identyfikuje postać Akt nawigacyjny (1651),
 Monarchia Olivera Cromwella początek dyktatury
parlamentarna – omawia przyczyny i wojskowej Cromwella
skutki wojny domowej (1653), restaurację
– wyjaśnia, w jakich Stuartów (1660), Habeas
okolicznościach doszło do Corpus Act (1679), Ustawę
chwalebnej rewolucji i o prawach (1689)
jakie były jej skutki – identyfikuje postacie
Karola I Stuarta, Wilhelma
III Orańskiego
– przedstawia wpływ
przemian gospodarczych na
zmiany w społeczeństwie
angielskim w XVI w.
– omawia etapy angielskiej
wojny domowej
– wyjaśnia, jaką rolę w
rewolucji angielskiej
odegrała Armia Nowego
Wzoru
– omawia rządy Cromwella
w okresie jego protektoratu
wigowie, Akt o independenci, yeomeni, rewolucji
następstwie tronu jedenastoletnia tyrania – ocenia polityczne
– lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie skutki chwalebnej
zwołanie Krótkiego początek tzw. rewolucji
Parlamentu (1640), jedenastoletniej tyranii
obrady Długiego (1629), powstania w
Parlamentu (1640–1653), Szkocji (1637 i 1650),
Wielką remonstrację bitwę pod Marston
(1641), bitwę pod Naseby Moor (1644),
(1645), powołanie utworzenie Armii
Parlamentu Kadłubowego Nowego Wzoru (1645),
(1648) powstanie w Irlandii
– identyfikuje postać (1649), wojnę
Marii Stuart angielsko-holenderską
– charakteryzuje (1652–1654)
gospodarczą rolę nowej – identyfikuje postacie
szlachty Jakuba I Stuarta, Johna
– omawia podziały Pyma, Karola II Stuarta,
religijne w społeczeństwie Jakuba II Stuarta
angielskim – przedstawia
– wyjaśnia, w jakich ograniczenia w rozwoju
okolicznościach stracono gospodarczym Anglii w
Karola I XVI w.
– charakteryzuje rolę – charakteryzuje relacje
Olivera Cromwella między Karolem I a
podczas angielskiej wojny parlamentem
domowej angielskim
– wyjaśnia, w jakich
okolicznościach doszło do
restauracji monarchii
Stuartów
– omawia konflikt między
Karolem II a parlamentem
– wyjaśnia wpływ Habeas
Corpus Act, Ustawy o
prawach i Aktu
tolerancyjnego na ustrój

2. Wojna  Przyczyny konfliktu – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie
trzydziestoletnia  Powstanie czeskie wojnę trzydziestoletnią defenestracja praska
 Początek wojny (1618–1648) – lokalizuje w czasie
trzydziestoletniej – przedstawia przyczyny powstanie Unii
 Walki w Europie w polityczne i religijne Protestanckiej (1608),
latach 1624–1648 wojny trzydziestoletniej utworzenie Ligi Katolickiej
 Pokój westfalski – omawia skutki wojny (1609), defenestrację
 Skutki wojny trzydziestoletniej praską (1618), okres
czesko-palatynacki (1618–
1624), okres duński (1624–
1629), okres szwedzki
(1630–1635), okres
francuski (1635–1648)
– lokalizuje w czasie i
przestrzeni pokój westfalski
(1648) i jego postanowienia
– lokalizuje w przestrzeni
najważniejsze państwa
protestanckie i katolickie
uczestniczące w wojnie
trzydziestoletniej
– identyfikuje postacie
Macieja I, Ferdynanda II,
Christiana IV, Albrechta von
Wallensteina, Gustawa II
Adolfa
– podaje przyczyny
włączania się kolejnych
państw do konfliktu w
Rzeszy
– wymienia etapy w
przebiegu wojnę
trzydziestoletniej i
charakteryzuje je
– omawia postanowienia
pokoju westfalskiego
polityczny Anglii
– lokalizuje w czasie bitwę
pod Białą Górą (1620),
edykt restytucyjny (1629),
oblężenie Magdeburga
(1631), bitwę pod Lützen
(1632), bitwę pod Rocroi
(1643)
– lokalizuje w przestrzeni
zmiany terytorialne w
Europie po pokoju
westfalskim
– identyfikuje postacie
Fryderyka V Wittelsbacha,
Maksymiliana
Bawarskiego, Johana von
Tilly’ego
– omawia sytuację
wyznaniową w Rzeszy
Niemieckiej i jej wpływ na
sytuację Europy
– charakteryzuje sytuację
wyznaniową w Królestwie
Czeskim
– wyjaśnia okoliczności i
skutki II defenestracji
praskiej
– przedstawia przyczyny
wybuchu powstania
czeskiego i jego klęski
– lokalizuje w czasie list – ocenia skutki
majestatyczny (1609), polityczne,
pokój w Lubece (1629), gospodarcze,
bitwę pod Breitenfelden społeczne i religijne
(1631), bitwę pod wojny
Nördlingen (1634), trzydziestoletniej
pokój w Pradze (1635)
– opisuje cechy
charakterystyczne armii
okresu wojnę
trzydziestoletniej
– wyjaśnia, jaki przebieg
miała wojna
trzydziestoletnia na
Śląsku
– wyjaśnia, czy wojna
trzydziestoletnia
powinna być
traktowana jako konflikt
niemiecki czy
ogólnoeuropejski
3. Absolutyzm  Ludwik XIII i kardynał – stosuje pojęcia racja – stosuje pojęcia fronda, – stosuje pojęcia wojna – lokalizuje w czasie – ocenia rolę
we Francji Richelieu stanu, merkantylizm Wysoka Rada, intendent, dewolucyjna, polityka zdobycie La Rochelle kardynałów de
 Rządy kardynała – lokalizuje w czasie rządy szlachta urzędnicza, reunionów (1628), edykt łaski Richelieu oraz
Mazarina osobiste Ludwika XIV kolbertyzm – lokalizuje w czasie (1629), pokój pirenejski Mazarina w dziejach
 Władza absolutna (1661–1715) – lokalizuje w czasie frondę parlamentarną (1659), pokój w Francji
Ludwika XIV – identyfikuje postacie zniesienie Edyktu (1648–1649), wojnę Nijmegen (1678–1679) – ocenia panowanie
 Rozwój gospodarczy Armanda de Richelieu, nantejskiego (1685) dewolucyjną (1667– – wyjaśnia, na czym Ludwika XIV
 Polityka zagraniczna Ludwika XIV – identyfikuje postacie 1668), pokój w polegała centralizacja
– omawia cechy Ludwika XIII, Julesa Akwizgranie (1668), władzy za rządów
charakterystyczne Mazarina, Jeana-Baptisty wojnę francusko- Ludwika XIII
monarchii absolutnej Colberta holenderską (1672–1679), – charakteryzuje
Ludwika XIV – przedstawia osiągnięcia wojnę z Ligą Augsburską politykę zagraniczną
kardynała Armanda de (1686–1697), pokój w Ludwika XIV
Richelieu i Ludwika XIV Rijswijk (1697) – wymienia grupy
– wymienia warunki, jakie – lokalizuje w przestrzeni społeczne we Francji
musiały zaistnieć, aby zasięg ekspansji Francji za zainteresowane
mogła powstać władza rządów Ludwika XIV wprowadzeniem
absolutna – identyfikuje postacie absolutyzmu i jemu
– charakteryzuje reformy Marii Medycejskiej, Anny przeciwne oraz
ustrojowe Ludwika XIV Austriaczki, Wilhelma III charakteryzuje
– wyjaśnia, dlaczego Wersal Orańskiego przyczyny takich postaw
stanowił „złotą klatkę” dla – omawia rządy Ludwika
francuskiej arystokracji XIII i kardynała Richelieu
– omawia reformy – omawia rządy kardynała
gospodarcze w XVII- Mazarina
wiecznej Francji – przedstawia przyczyny i
skutki frondy
– opisuje proces
kształtowania się władzy
absolutnej we Francji
4. Zmiany  Upadek potęgi Hiszpanii – lokalizuje w czasie bitwę – stosuje pojęcie – lokalizuje w czasie unię – stosuje pojęcie – ocenia zmiany na
polityczne w  Polityka obronna pod Wiedniem (1683), protekcjonizm personalną Brandenburgii moryskowie arenie
Europie w XVII Holandii pokój w Karłowicach – lokalizuje w czasie i Prus Książęcych (1618), – lokalizuje w czasie międzynarodowej, do
wieku  Wzrost znaczenia (1699) traktaty welawsko- wojny angielsko- powstanie morysków których doszło w XVII
Brandenburgii – identyfikuje postacie bydgoskie (1657), zawarcie holenderskie (1652–1654, (1568), powstania w w.
 Potęga Szwecji Fryderyka Wilhelma, Świętej Ligi (1684) 1665–1666, 1672–1674) Katalonii (1640–1652) i
Gustawa II Adolfa – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w przestrzeni Portugalii (1640–1668),
  Węgry i Turcja – wymienia przyczyny i
skutki rywalizacji Holandii
z Francją i Anglią
– przedstawia politykę
wewnętrzną i zagraniczną
Fryderyka Wilhelma
5. Kultura baroku  Pomiędzy renesansem a – stosuje pojęcia barok,
barokiem klasycyzm, realizm
 Sztuka baroku – lokalizuje w czasie
 Nauka i filozofia barok (k. XVI – poł. XVIII
 Teatr, literatura i w.)
muzyka – identyfikuje postacie
Galileusza, Isaaca
Newtona, Kartezjusza,
Williama Shakespeare’a,
Moliera, Jana Sebastiana
Bacha
– wymienia cechy
przestrzeni pokój w
Karłowicach (1699) i jego
postanowienia
– identyfikuje postacie
Karola IX Sudermańskiego,
Wilhelma III Orańskiego,
Karola X Gustawa, Kara
Mustafy
– wyjaśnia, jakie skutki
polityczne niosła ze sobą
polityka protekcjonizmu
– przedstawia okoliczności,
w jakich Brandenburgia
przejęła pruski tron
książęcy
– omawia ekspansję
terytorialną Prus w XVII w.
– przedstawia etapy
ekspansji szwedzkiej w
basenie Morza Bałtyckiego
– przedstawia antyturecką
działalność Świętej Ligi
– stosuje pojęcia teatr
elżbietański, racjonalizm,
empiryzm
– identyfikuje postacie
Giovanniego Berniniego,
Caravaggia, Petera Paula
Rubensa, Rembrandta van
Rijna, Francisa Bacona
– wyjaśnia, jaki wpływ na
narodziny baroku miała
kontrreformacja
– omawia cechy
zasięg szwedzkiej uznanie przez Hiszpanię
ekspansji terytorialnej w niepodległości
Europie Portugalii (1668),
– identyfikuje postać przejęcie przez Francję
Krystyny Wazy Regionu Franche-Comté
– przedstawia przyczyny (1678), pokój w Bredzie
gospodarcze i polityczne (1667), pokój w
upadku potęgi Hiszpanii w NIjmegen (1678), pokój
XVII w. w Rijswik (1697),
– wyjaśnia, dlaczego zdobycie Azowa (1696),
zmagania między Anglią i bitwę pod Zentą (1697)
Holandią były – identyfikuje postać
prowadzone jedynie w Axela Oxenstierny
koloniach – wyjaśnia przyczyny
i na morzach wypędzenia morysków
– omawia przyczyny, – przedstawia
przebieg i skutki wojen okoliczności odzyskania
angielsko-holenderskich niepodległości przez
– omawia wpływ relacji Portugalię
habsbursko-wiedeńskich
na konflikt z Turcją
– wyjaśnia, które kraje
europejskie odniosły
korzyści polityczne w
drugiej połowie XVII w.
– stosuje pojęcia - stosuje pojęcie – ocenia, które
manieryzm, barok jansenizm rozwiązania w
dworski, libertynizm – lokalizuje w czasie architekturze i sztuce
– lokalizuje w czasie założenie Royal Society baroku mogły robić
manieryzm (ok. 1527 – do w Londynie (1660) szczególne wrażenie
k. XVI w.) – identyfikuje postacie na wiernych
– identyfikuje postacie El Antoona van Dycka,
Greca, Francesca Jana Brueghel
Borrominiego, Diega Młodszego, Jeana-
Velázqueza, Johannesa Baptisty Racine’a,
Keplera, Blaise’a Pascala, Pierre’a Corneille’a,
Antonia Vivaldiego Georga Friedricha
 charakterystyczne epoki charakterystyczne
baroku architektury baroku
– przedstawia cechy
malarstwa barokowego
– wymienia przykłady
rezydencji królewskich i
cesarskich epoki baroku
– przedstawia cechy
charakterystyczne
literatury baroku
IV. WIEK WOJEN
1. Rządy  Podwójna elekcja – stosuje pojęcie husaria – stosuje pojęcie rokosz
Zygmunta III  Król i hetman – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie wojnę
Wazy  Wybuch wojny ze przestrzeni bitwę pod polsko-szwedzką (1600–
Szwecją Kircholmem (1605), bitwę 1611), rokosz
 Rokosz pod Oliwą (1627) Zebrzydowskiego (1606–
Zebrzydowskiego – identyfikuje postacie 1608), wojnę polsko-
 Wojna polsko-szwedzka Zygmunta III Wazy, szwedzką (1625–1629)
Władysława IV Wazy – lokalizuje w czasie i
– omawia przyczyny i przestrzeni bitwę pod
skutki wojen polsko- Trzcianą (1629), rozejm w
szwedzkich w I poł. XVII Starym Targu (1629) i jego
w. postanowienia, rozejm w
Sztumskiej Wsi (1635) i jego
postanowienia
– identyfikuje postacie Jana
Zamojskiego, Jana Karola
Chodkiewicza, Mikołaja
Zebrzydowskiego, Gustawa
II Adolfa
– przedstawia główne
etapy walk polsko-
szwedzkich w I poł. XVII w.
– przedstawia cechy Haendla, Claudia
manieryzmu w sztuce Monteverdiego
– wyjaśnia, dlaczego wielu – wskazuje
malarzy epoki baroku podobieństwa i różnice
określano mianem pomiędzy architekturą
„mistrzów światła i renesansową a
cienia” barokową
– wyjaśnia, co wyróżniało – wyjaśnia, z czego
barok dworski wynikała specyfika
– przedstawia kierunki i baroku mieszczańsko-
nurty filozoficzne epoki protestanckiego
baroku – omawia wpływ baroku
– omawia osiągnięcia na zmiany w teatrze i
naukowe epoki baroku muzyce
– stosuje pojęcia – lokalizuje w czasie – ocenia relacje
popularyści, regaliści, sejm inkwizycyjny między Zygmuntem III
monarchia mieszana (1592), bitwę pod Wazą a Janem
– lokalizuje w czasie Linköping (1598), Zamojskim
elekcję Zygmunta III Wazy detronizację Zygmunta – ocenia skutki
(1587), przejęcie tronu III Wazy przez Riksdag rokoszu
Szwecji przez Zygmunta III (1599), inkorporację Zebrzydowskiego dla
Wazę (1592) szwedzkiej Estonii do pozycji władcy i
– lokalizuje w czasie i Rzeczypospolitej (1600) stabilizacji
przestrzeni bitwę pod – identyfikuje postacie państwowości polskiej
Byczyną (1588), bitwę pod Karola IX
Białym Kamieniem (1604), Sudermańskiego,
bitwę pod Guzowem Arendta Dickmanna
(1607), bitwę pod – przedstawia
Gniewem (1626), bitwę rywalizację Zygmunta III
pod Hamersztynem Wazy z Maksymilianem
(1627) Habsburgiem
– identyfikuje postacie – przedstawia etapy
Maksymiliana Habsburga, walki Zygmunta III Wazy
Fiodora o tron Szwecji i jej
– omawia okoliczności skutki
elekcji Zygmunta III Wazy
 – omawia rolę husarii w
prowadzeniu działań
wojennych
– charakteryzuje przyczyny,
przebieg i skutki rokoszu
Zebrzydowskiego
2. Walki o  Kryzys państwa carów – stosuje pojęcie – lokalizuje w czasie
koronę carów  Dymitriady dymitriady wyprawę Dymitra II
 Wojna Rzeczypospolitej – lokalizuje w czasie I Samozwańca (1607–1610),
z Moskwą dymitriadę (1604–1605), wojnę polsko- rosyjskiej
 Walki o koronę carów wojnę smoleńską (1632– (1609–1618), rządy polskie
 Wojna smoleńska 1634) na Kremlu (1610–1612),
– lokalizuje w czasie i wybranie Michała
przestrzeni bitwę pod Romanowa na cara Rosji
Kłuszynem (1610) (1613)
– identyfikuje postać – lokalizuje w czasie i
Władysława IV Wazy przestrzeni rozejm w
– omawia przyczyny i Dywilinie (1618) i jego
skutki wojen z Moskwą w postanowienia, oblężenie
I poł. XVII w. Smoleńska (1633–1634),
pokój w Polanowie (1634) i
jego postanowienia
– identyfikuje postacie
Dymitra I Samozwańca,
Dymitra II Samozwańca,
Stanisława Żółkiewskiego,
Michała Romanowa, Jana
Karola Chodkiewicza
– przedstawia etapy wojen
Rzeczypospolitej z Moskwą
w I poł. XVII w.
– wyjaśnia, dlaczego
na tron Rzeczypospolitej
– opisuje relacje między
Zygmuntem III Wazą a
Janem Zamojskim
– przedstawia plany
Zygmunta III dotyczące
wzmocnienia władzy
królewskiej
– omawia przebieg wojen
polsko-szwedzkich w I poł.
XVII w.
– stosuje pojęcie Wielka – stosuje pojęcie – ocenia polityczne
Smuta lisowczycy skutki wojen z
– lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie Moskwą
Wielką Smutę (1598– powstanie Bołotnikowa – ocenia postawę
1613), powstanie Wasyla (1606), pokój wieczysty Zygmunta III Wazy w
Szujskiego (1606), między Moskwą i czasie wojen
zdobycie Moskwy przez Szwecją (1609), Rzeczypospolitej z
Polaków (1610), wyprawę powstanie antypolskie Rosją
królewicza Władysława na w Rosji (1611), rosyjsko-
Moskwę (1617) szwedzki traktat w
– identyfikuje postacie Stołbowie (1617)
Borysa Godunowa, – identyfikuje postacie
Maryny Mniszchówny, Fiodora, Jerzego
Wasyla Szujskiego Mniszcha, Aleksandra
– omawia przyczyny, Józefa Lisowskiego
przejawy i skutki kryzysu – wyjaśnia, dlaczego
wewnętrznego w polscy magnaci
państwie moskiewskim zdecydowali się poprzeć
– charakteryzuje rządy roszczenia kolejnych
Dymitra I Samozwańca i Dymitrów
ich skutki Samozwańców do tronu
– omawia przebieg wojen moskiewskiego
Rzeczypospolitej z – wyjaśnia, jaką rolę w
Moskwą zmaganiach z Rosją
– przedstawia zabiegi odegrali lisowczycy
Zygmunta III i jego syna – charakteryzuje polskie
 Władysław Waza nie objął królewicza Władysława o rządy na Kremlu i
władzy w Rosji carską koronę reakcję Rosjan
3. Kozacy i  Imperium osmańskie i – stosuje pojęcia Kozacy, – stosuje pojęcia jasyr, – stosuje pojęcia Sicz, – stosuje pojęcia – ocenia politykę
konflikty z „awantury mołdawskie” przedmurze Dzikie Pola (Zaporoże, Niż), tabor, rejestr, pokój kondominium, chadzki Rzeczypospolitej
imperium  Kozacy na Ukrainie chrześcijaństwa ataman, starszyzna hetmański kozackie wobec Kozaków
osmańskim  Rejestr kozacki i – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie
pierwsze bunty przestrzeni bitwę pod przestrzeni pokój w wyprawę Jana układ w Stambule
 Wojna z Turcją Cecorą (1620), bitwę pod Chocimiu (1621) i jego Zamojskiego na Mołdawię (1595), powstanie
 Plany Władysława IV Chocimiem (1621) postanowienia (1595), traktat w Buszy Kosińskiego (1591–
– identyfikuje postacie – lokalizuje w przestrzeni (1617) 1593), wyprawę Jana
Stanisława Żółkiewskiego, obszary zamieszkiwane – identyfikuje postać Zamojskiego na
Jana Karola Chodkiewicza, przez Kozaków, terytoria Jeremiego Mohyły Wołoszczyznę (1600),
Władysława IV Wazy sporne Rzeczypospolitej – przedstawia przyczyny, interwencji magnatów
– omawia przyczyny i i Turcji w XVII w. przebieg i skutki w Mołdawii (1615)
skutki wojny z Turcją w – identyfikuje postacie Jana interwencji polskich – identyfikuje postacie
latach 1620–1621 Zamojskiego, Piotra magnatów w Mołdawii Szymona Mohyły,
Konaszewicza- – opisuje geopolityczne Samuela Koreckiego,
Sahajdacznego, Stanisława położenie Ukrainy i jego Michała
Koniecpolskiego wpływ na życie codzienne Wiśniowieckiego,
– wyjaśnia, jakie skutki dla jej mieszkańców Krzysztofa Kosińskiego
Rzeczypospolitej miały – wyjaśnia, jaką funkcję – omawia relacje
najazdy tatarskie pełnił rejestr kozacki między Rzecząpospolitą
– charakteryzuje – omawia przyczyny i a Mołdawią w końcu
wewnętrzną organizację skutki powstań kozackich XVI w.
Kozaków w końcu XVI w. – omawia wpływ
– omawia przebieg wojny z – charakteryzuje okres problemu tatarskiego
Turcją w latach 1620–1621 sukcesów kozackich w na politykę zagraniczną i
– przedstawia stosunki pocz. XVII w. i jego wewnętrzną
polsko-tureckie w latach znaczenie dla Rzeczypospolitej w I poł.
30. i 40. XVII w. Rzeczypospolitej XVII w.
4. Powstanie  Problem kozacki – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie wojsko – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie – ocenia postawy
Chmielnickiego  Przyczyny powstania powstanie Chmielnickiego zaporoskie przestrzeni ugodę w Białej ugodę kurukowską Polaków wobec
 Wybuch powstania na (1648–1655) – lokalizuje w czasie i Cerkwi (1651) i jej (1622), powstanie powstania
Ukrainie – lokalizuje w czasie i przestrzeni ugodę postanowienia, bitwę pod Pawluka (1637), Chmielnickiego
 Walki w latach 1649– przestrzeni bitwy nad zborowską (1649) i jej Żwańcem (1653) powstanie Kostki- – ocenia
1653 Żółtymi Wodami, pod postanowienia, bitwę pod – identyfikuje postać Napierskiego (1651) konsekwencje
Korsuniem i Piławcami Batohem (1652), układ w Tuhaj-beja – identyfikuje postacie przymierza kozacko-
  Zaangażowanie Moskwy (1648), obronę Zbaraża Perejasławiu (1654) i jego
w sprawy Ukrainy (1649 r.), bitwę pod postanowienia, unię w
 Skutki powstania Beresteczkiem (1651) Hadziaczu (1658) i jej
Chmielnickiego – identyfikuje postacie postanowienia, bitwy pod
Bohdana Chmielnickiego, Połonką i Cudnowem
Jeremiego (1660), rozejm w
Wiśniowieckiego, Jana Andruszowie (1667) i jego
Kazimierza Wazy postanowienia
– charakteryzuje – lokalizuje w przestrzeni
przyczyny i skutki obszary objęte powstaniem
powstania Chmielnickiego Chmielnickiego
– identyfikuje postać Iwana
Wyhowskiego
– wyjaśnia, dlaczego
polityka władz
Rzeczypospolitej
wywoływała
niezadowolenie Kozaków
– omawia działalność
polskiej szlachty i
magnaterii na Ukrainie
– przedstawia etapy
powstania Chmielnickiego
– określa przyczyny klęsk
Polaków i sukcesów
Kozaków w czasie
powstania Chmielnickiego
– przedstawia
postanowienia unii w
Hadziaczu
5. Potop  Przyczyny najazdu – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie wojna
szwedzki szwedzkiego potop szwedzki (1655– podjazdowa
 Potop szwedzki 1660) – lokalizuje w czasie i
 Wojna o wyzwolenie – lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod
Rzeczypospolitej przestrzeni obronę Jasnej Gołębiem (1656), bitwę
 Zmiana sytuacji Góry (1655), pokój w pod Warką (1656), traktat
Oliwie (1660) w Radnot (1656) i jego
– wyjaśnia wpływ Iwana Sulimy, Pawła rosyjskiego
problemu rejestru na Pawluka, Stefana – ocenia znaczenie
stosunki polsko-kozackie Potockiego, Mikołaja unii w Hadziaczu dla
– omawia okoliczności Potockiego, Marcina stosunków polsko-
wybuchu powstania Kalinowskiego, Jerzego kozackich
Chmielnickiego Ossolińskiego, Adama
– wyjaśnia, dlaczego Kisiela
Kozacy sprzymierzyli się – omawia powstania
najpierw z Tatarami, a kozackie z I poł. XVII w.
później z Rosją – przedstawia
– omawia przebieg organizację i znaczenie
działań militarnych w militarne wojska
czasie powstania zaporoskiego
Chmielnickiego – opisuje proces
– przedstawia polityczne budzenia się
pomysły rozwiązania świadomości etnicznej
problemu kozackiego w Kozaków zaporoskich w
czasie powstania XVI i XVII w.
Chmielnickiego
– omawia przebieg i
skutki wojny z Rosją o
Ukrainę
– stosuje pojęcie śluby – stosuje pojęcie wojsko – ocenia postawy
lwowskie komputowe magnatów w obliczu
– lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie zagrożenia
konfederacje w układ szwedzko- państwowości polskiej
Tyszowcach i Łańcucie brandenburski (1656) – ocenia postawy
(1655), śluby lwowskie – identyfikuje postacie Polaków i króla Jana
Jana Kazimierza (1656), Krzysztofa Opalińskiego, Kazimierza w czasie
 międzynarodowej – identyfikuje postacie postanowienia, układy wygnanie arian z Polski Andrzeja Karola potopu szwedzkiego
 Pokój w Oliwie i skutki Jana Kazimierza Wazy, welawsko-bydgoskie (1657) (1658) Grudzińskiego, – ocenia wpływ
wojny Karola X Gustawa – identyfikuje postacie – lokalizuje w czasie i Wincentego potopu na relacje
– omawia przyczyny Augustyna Kordeckiego, przestrzeni kapitulację Gosiewskiego między
najazdu szwedzkiego Stefana Czarnieckiego pod Ujściem i w – przedstawia zmiany w Rzecząpospolitą a
– wyjaśnia, dlaczego – omawia działania Kiejdanach (1655), bitwę polskiej armii XVII w. Prusami
obrona Jasnej Góry stała wojenne w czasie potopu pod Warszawą (1656) – charakteryzuje
się punktem zwrotnym w szwedzkiego – lokalizuje w przestrzeni sytuację
przebiegu działań – wskazuje przykłady główne kierunki działań międzynarodową
wojennych ze Szwecją sukcesów oręża polskiego wojsk szwedzkich w 1655 Rzeczypospolitej przed
– przedstawia w walce ze Szwedami r. potopem szwedzkim i w
postanowienia pokoju – wyjaśnia, dlaczego układ – identyfikuje postacie jego czasie
oliwskiego w Radnot stanowił Hieronima
zagrożenie suwerenności Radziejowskiego, Janusza
Rzeczypospolitej Radziwiłła, Jerzego II
– przedstawia postawy Rakoczego, Fryderyka
Polaków i króla Jana Wilhelma
Kazimierza w czasie potopu – omawia sytuację
szwedzkiego polityczną, w jakiej
– omawia polityczne, znalazła się
społeczne, gospodarcze i Rzeczpospolita przed
kulturalne konsekwencje potopem szwedzkim
wojny ze Szwecją – opisuje, jakie znaczenie
dla państwa polskiego
miały traktaty welawsko-
bydgoskie
– wyjaśnia, dlaczego
doszło do prześladowania
protestantów i jakie były
tego skutki
6. Wojna  Rzeczpospolita po – stosuje pojęcie liberum – lokalizuje w czasie rokosz – stosuje pojęcia infamia, – lokalizuje w czasie – ocenia realną
domowa i król potopie veto Lubomirskiego (1665– malkontenci zawarcie Związku możliwość realizacji
„Piast”  Plany reform i – lokalizuje w czasie 1666), abdykację Jana – lokalizuje w czasie bitwę Święconego (1661), reform Jana
następstwa tronu pierwsze liberum veto Kazimierza (1668), elekcję pod Mątwami (1666) bunt Piotra Doroszenki Kazimierza
 Rokosz Lubomirskiego (1652), wojnę z Turcją Michała Korybuta – lokalizuje w czasie i (1671), pospolite
 Wybór „Piasta” na króla (1672) Wiśniowieckiego (1669) przestrzeni zdobycie ruszenie pod Gołębiem
– identyfikuje postacie – lokalizuje w czasie i Kamieńca Podolskiego (1672), konfederację
  Konflikt króla z opozycją Jana Kazimierza, Michała przestrzeni pokój w przez Turków (1672) pod Szczebrzeszynem
 Początek wojnę z Turcją Korybuta Buczaczu (1672) i jego – identyfikuje postać (1673)
Wiśniowieckiego, Jana postanowienia Ludwiki Marii Gonzagi – identyfikuje postać
Sobieskiego – identyfikuje postacie – charakteryzuje program Piotra Doroszenki
– wymienia przejawy Władysława Sicińskiego, reform proponowany – omawia wpływ
kryzysu Rzeczypospolitej Jerzego Sebastiana przez Jana Kazimierza i konfliktów Jana
w II poł. XVII w. Lubomirskiego reakcję szlachty polskiej Kazimierza oraz Michała
– omawia przyczyny i – przedstawia sytuację – przedstawia przyczyny, Korybuta
skutki wojny z Turcją wewnętrzną w przebieg i skutki sporu Wiśniowieckiego z
Rzeczypospolitej po króla z Jerzym opozycją magnacką na
potopie szwedzkim Sebastianem Lubomirskim funkcjonowanie
– omawia przejawy kryzysu – omawia zmagania państwa
państwowości polskiej w II opozycji magnackiej i – omawia zmiany w
poł. XVII w. regalistów w czasie polskiej polityce
– przedstawia przyczyny i panowania Jana zagranicznej i ich wpływ
skutki rokoszu Kazimierza i Michała na funkcjonowanie
Zebrzydowskiego Korybuta Rzeczypospolitej
– omawia okoliczności Wiśniowieckiego
objęcia tronu
Rzeczypospolitej przez
Michała Korybuta
Wiśniowieckiego
– wyjaśnia przyczyny klęski
Rzeczypospolitej w wojnie z
Turcją w 1672 r.
7. Panowanie  Elekcja Jana III – stosuje pojęcie odsiecz – lokalizuje w czasie elekcję – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie – ocenia skutki
Jana III Sobieskiego wiedeńska Jana III Sobieskiego (1674), przestrzeni oblężenie traktat w Jaworowie zaangażowania
Sobieskiego  Wojna z Turcją – lokalizuje w czasie i wojnę z Turcją (1674– Trembowli (1675), bitwę (1675), sojusz polsko- Rzeczypospolitej w
 Polityka zagraniczna przestrzeni bitwę pod 1676), utworzenie Świętej pod Żurawnem (1676), szwedzki (1677), sojusz działalność Świętej Ligi
Sobieskiego Chocimiem (1673), bitwę Ligi (1684) rozejm w Żurawnie (1676) polsko-habsburski – ocenia znaczenie
 Zmiana sojuszów pod Wiedniem (1683) – lokalizuje w czasie i i jego postanowienia (1683) traktatu pokojowego
 Odsiecz wiedeńska – identyfikuje postać Jana przestrzeni bitwę pod – identyfikuje postacie – identyfikuje postacie w Karłowicach z
 Zakończenie walk z III Sobieskiego Parkanami (1683), pokój Dymitra Wiśniowieckiego, Karola Lotaryńskiego, punktu widzenia
Turcją – omawia przyczyny i Grzymułtowskiego (1686) i Stanisława Anny Doroty polskiej polityki
 Ostatnie lata panowania skutki wojny z Turcją w jego postanowienia, pokój Jabłonowskiego Chrzanowskiej zagranicznej
Jana III latach 1674–1676 w Karłowicach (1699) i jego – opisuje okoliczności – przedstawia reformy
– przedstawia przyczyny i postanowienia objęcia tronu przez Jana wojskowe Jana III
 skutki odsieczy – identyfikuje postacie
wiedeńskiej Marii Kazimiery, Leopolda I
Habsburga, Kara Mustafy
– przedstawia osiągnięcia
Jana III Sobieskiego
– omawia przebieg wojny z
Turcją w latach 1674–1676
– omawia założenia polityki
zagranicznej Jana III
Sobieskiego
– wyjaśnia, jakie znaczenie
dla Europy miało
zwycięstwo pod Wiedniem
8. Kryzys  Zniszczenia wojenne – stosuje pojęcie – stosuje pojęcia latyfundia
Rzeczypospolitej  Społeczne skutki wojen oligarchia magnacka magnackie, klientela
 Wzrost roli magnaterii – omawia zniszczenia magnacka, rządy
 Przemiany ustrojowe i wojenne i grabieże po sejmikowe, dysydenci
skarbowość wielkich wojnach XVII w. – charakteryzuje społeczne
 Sytuacja wyznaniowa w – przedstawia przejawy skutki wojen
XVII wieku wpływu magnaterii na – wyjaśnia, jakie były
życie polityczne i przyczyny wzrostu
gospodarcze znaczenia magnaterii w II
Rzeczypospolitej w XVII połowie XVII w.
w. – omawia proces
oligarchizacji życia
gospodarczego i
politycznego
Rzeczypospolitej
– wyjaśnia, na czym
polegały rządy sejmikowe
9. Barok i  Początki baroku w – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia kalwaria,
sarmatyzm Polsce sarmatyzm, złota wolność ksenofobia
 Architektura barokowa szlachecka, przedmurze – identyfikuje postacie Jana
chrześcijaństwa, Andrzeja Morsztyna, Jana
III Sobieskiego
– przedstawia skutki
przejścia Sobieskiego do
obozu prohabsburskiego
– omawia działalność
Świętej Ligi i jej skutki dla
Rzeczypospolitej
– przedstawia ostatnie
lata panowania Jana III
Sobieskiego
– stosuje pojęcia podatek
podymny, podatek
pogłówny, hiberna,
kwarta, łanowe
– przedstawia skutki
wielkich wojen dla
gospodarki miejskiej w
Rzeczypospolitej
– omawia położenie
gospodarcze szlachty w
XVII w. i jej działania na
rzecz zwiększenia swoich
dochodów
– omawia rodzaje
sejmików i ich
kompetencje
– charakteryzuje
położenie protestantów w
Rzeczypospolitej w XVII w.
– stosuje pojęcie silva
rerum
– identyfikuje postacie
Mikołaja
Sobieskiego
– omawia wpływ
sytuacji
międzynarodowej na
politykę zagraniczną
Jana III Sobieskiego
– charakteryzuje
politykę Sobieskiego
wobec Brandenburgii,
Rosji i Turcji
– stosuje pojęcie – ocenia wpływ wojen
egzulanci XVII w. na przemiany
– omawia wpływ ustrojowe,
kryzysu europejskiego w gospodarcze,
XVII w. na sytuację społeczne i
gospodarczą wyznaniowe w
Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej
– wyjaśnia wpływ
egzulantów na politykę
państwa
– omawia politykę
skarbową w
Rzeczypospolitej XVII w.
– wyjaśnia, na czym
polegał konflikt między
unitami i dyzunitami
– opisuje relacje między
wyznaniami na ziemiach
Rzeczypospolitej
– identyfikuje postacie – charakteryzuje i
Peetera Danckersa de ocenia wkład
Rija, Daniela Schultza, polskiego baroku do
Baltazara Fontany, kultury Europy XVII i
 w Polsce orientalizacja Heweliusza, Jana Zebrzydowskiego, Walentego początków XVIII w.
 Rzeźba i malarstwo – lokalizuje w czasie Chryzostoma Paska Tomasza Dolabelli, Roździeńskiego, Anny
 Literatura barokowa barok w Rzeczypospolitej – wyjaśnia, jakie funkcje Tylmana z Gameren, Stanisławskiej, Wacława
 Oświata (k. XVI – poł. XVIII w.) ideowe pełniła sztuka Daniela Naborowskiego, Potockiego, Wespazjana
 Sarmatyzm – opisuje cechy baroku Macieja Miechowity, Kochowskiego,
charakterystyczne – wyjaśnia, jaki wpływ na Marcina Bielskiego, Zbigniewa Morsztyna,
sarmatyzmu rozwój kultury i sztuki Stanisława Sarnickiego Adama Adamandego
– wyjaśnia, na czym baroku miał mecenat – przedstawia wpływ Kochańskiego, Jana
polegała orientalizacja królów elekcyjnych potrydenckiej reformy Brożka
kultury i obyczajów – przedstawia rolę kościoła na kulturę i – wyjaśnia, dlaczego
polskich w XVII w. magnaterii w rozwoju naukę baroku w kultura i sztuka baroku
kultury baroku w Polsce Rzeczypospolitej rozwijała się
– omawia cechy – przedstawia rozwój intensywnie w I poł. XVII
charakterystyczne budownictwa świeckiego w.
architektury i sztuki barokuepoki baroku na – przedstawia rozwój
w Polsce przykładzie rezydencji nauki w dobie baroku
– omawia wpływ ideologii królewskich i magnackich – przedstawia przyczyny
sarmatyzmu na styl życia i – omawia osiągnięcia i przejawy spadku
obyczajowość szlachty literatury polskiego poziomu nauczania w
polskiej baroku polskich szkołach XVII
– przedstawia genezę w.
ideologii sarmackiej
V. EUROPA I ŚWIAT W OKRESIE OŚWIECENIA
1. Przemiany  Wzrost liczby ludności – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia rolnictwo – stosuje pojęcia luddyści, – identyfikuje postacie – ocenia gospodarcze i
gospodarczo-  Rewolucja agrarna eksplozja demograficzna, intensywne, płodozmian, fizjokratyzm, leseferyzm Jethro Tulla, Edwarda społeczne skutki
społeczne w XVIII  Rewolucja przemysłowa rewolucja agrarna, ogradzanie, wolny rynek, – identyfikuje postać Jennera, Johna Kaya, rewolucji
w w Anglii maszyna parowa, wolna konkurencja, Thomasa Newcomena Edmunda Cartwrighta, przemysłowej
 Skutki rewolucji rewolucja przemysłowa, gospodarka wolnorynkowa – omawia cechy Jamesa Hargreavesa,
przemysłowej klasa robotnicza, – lokalizuje w przestrzeni charakterystyczne Richarda Arkwrighta
 Nowe koncepcje liberalizm gospodarczy najbardziej rozwinięte eksplozji demograficznej – wyjaśnia, jakie
ekonomiczne – lokalizuje w czasie gospodarczo państwa XVIII- w Europie i jej koloniach znaczenie dla rozwoju
skonstruowanie maszyny wiecznej Europy w XVIII w. medycyny miało
parowej (1769) – omawia przyczyny – wymienia najważniejsze odkrycie dokonane
– identyfikuje postacie eksplozji demograficznej w wynalazki związane z przez Edwarda Jennera
Jamesa Watta, Adama Europie i jej koloniach w rewolucją przemysłową – omawia wpływ
Smitha XVIII w. – omawia nowe idee wynalazków na zmiany
– wyjaśnia, dlaczego w – omawia cechy ekonomiczne stworzone w przemyśle i
 XVIII-wiecznej Anglii charakterystyczne rewolucji w XVIII w. górnictwie
doszło do rewolucji agrarnej i jej skutki
przemysłowej – przedstawia
– omawia społeczne i uwarunkowania rewolucji
gospodarcze skutki przemysłowej
rewolucji przemysłowej – wyjaśnia, jakie znaczenie
dla rozwoju przemysłu
miało wynalezienie
maszyny parowej
– wyjaśnia, jak formowała
się klasa robotnicza
– charakteryzuje klasę
robotniczą w XVIII w.
2. Oświecenie  Wiek XVIII – stulecie – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia prawa – stosuje pojęcia – identyfikuje postacie – ocenia wpływ
rozumu oświecenie, trójpodział naturalne, deizm, ateizm, masoneria, rokoko, salon Gottfrieda Wilhelma filozofii i myśli
 Filozofia i myśl władzy, umowa społeczna racjonalizm, empiryzm, kulturalny Leibniza, Vitusa Beringa, społeczno-politycznej
społeczno-polityczna – lokalizuje w czasie encyklopedyści, krytycyzm, – identyfikuje postacie Jamesa Cooka, Daniela oświecenia na
oświecenia oświecenie (XVIII w.) sentymentalizm, klasycyzm Antoine’a Lavoisiera, Defoe, Jonathana współczesne systemy
 Rozwój edukacji i – identyfikuje postacie – lokalizuje w przestrzeni Karola Linneusza, Swifta, Laurence’a polityczne
ośrodków naukowych Johna Locke’a, Charlesa państwa, w których Alessandra Volty, Sterne’a, Antonia
 Literatura Montesquieu najwcześniej zaczęły Benjamina Franklina, Canovy,
oświeceniowa (Monteskiusza), Jeana- upowszechniać się idee braci Montgolfier, Josepha Haydna
 Ekspansja „zastępczych Jacques’a Rousseau oświecenia Jacques'a-Louisa Davida – omawia osiągnięcia w
religii” – wymienia cechy – identyfikuje postacie – wyjaśnia wpływ idei dziedzinie nauk ścisłych,
 Rokoko i klasycyzm charakterystyczne epoki Voltaire’a, Denisa Diderota, oświecenia na wierzenia przyrodniczych i
oświecenia Immanuela Kanta, Isaaca religijne i dogmaty geograficznych
– omawia teorie Newtona, Wolfganga kościelne
trójpodziału władzy i Amadeusza Mozarta – na wybranych
umowy społecznej – przedstawia genezę przykładach omawia
oświecenia wpływ oświeceniowej
– omawia myśl społeczno- nauki na rozwój
polityczną oświecenia przemysłu i życie
– wyjaśnia, jaką rolę w codzienne
okresie oświecenia – wyjaśnia, jaką rolę
odegrała Wielka odgrywały w XVIII w. loże
encyklopedia francuska masońskie i salony
– omawia oświeceniowe kulturalne
 reformy systemu edukacji – omawia główne kierunki
– przedstawia cechy w rozwoju literatury
charakterystyczne oświeceniowej
architektury i sztuki – przedstawia sposoby
klasycyzmu propagowania wiedzy i
nowych idei w czasach
oświecenia
3. Powstanie  Początki rządów Piotra I – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcia Senat – stosuje pojęcia wielkie – lokalizuje w czasie – ocenia politykę
Imperium  Rządy Piotra I przyjęcie przez Piotra I Rządzący, gubernia poselstwo, tabela rang, powołanie wewnętrzną i
Rosyjskiego  Wielka wojna północna tytułu imperatora – lokalizuje w czasie wielką przymus szkolny, Najświętszego Synodu zagraniczną Piotra I
i jej skutki Wszechrosji (1721) wojnę północną (1700– grażdanka (1721), wprowadzenie oraz Katarzyny II
 Imperium po śmierci – identyfikuje postacie 1721), wojnę siedmioletnią – lokalizuje w czasie tabeli rang (1722), – ocenia panowanie
Piotra I Piotra I Wielkiego, (1756–1763) początek samodzielnych powstanie Jemieliana Piotra I i Katarzyny II
 Rosyjskie mocarstwo Katarzyny II Wielkiej – lokalizuje w czasie i rządów Piotra I (1689), Pugaczowa (1773– jako władców
– wymienia reformy w przestrzeni pokój w Nystad wielkie poselstwo (1697), 1774), włączenie oświeconych
Rosji przeprowadzone (1721) i jego postanowienia ustanowienie Senatu chanatu krymskiego i
przez Piotra I i Katarzynę – lokalizuje w przestrzeni Rządzącego (1711) Gruzji do Rosji (1783)
II obszary w Europie zajęte – lokalizuje w czasie i – charakteryzuje
przez Piotra I i Katarzynę II przestrzeni bitwę pod politykę wyznaniową
– charakteryzuje zmiany w Narwą (1700), bitwę pod Piotra I
ustroju państwa i systemie Połtawą (1709) – przedstawia
administracyjnym – identyfikuje postacie rywalizację o władzę w
przeprowadzone przez Karola XII, Elżbiety I, Rosji po śmierci Piotra I
Piotra I Piotra III – porównuje politykę
– omawia przyczyny, – wyjaśnia wpływ wewnętrzną i
przebieg i skutki wielkiej wielkiego poselstwa na zagraniczną Piotra I oraz
wojnę północnej przemiany w państwie Katarzyny II
– omawia politykę rosyjskim
wewnętrzną Katarzyny II – omawia przemiany,
– przedstawia kierunki jakie z inicjatywy Piotra I
ekspansji zewnętrznej Rosji zaszły w stanie
za panowania Katarzyny II szlacheckim
– wyjaśnia, na czym
polegała europeizacja
Rosji
4. Przemiany  Europejskie wojnę o – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia sankcja – stosuje pojęcia patent – stosuje pojęcia – ocenia panowanie
polityczne w absolutyzm oświecony, pragmatyczna, „pierwszy tolerancyjny, pierwszy odwrócenie przymierzy, Fryderyka II i Józefa II
Europie w XVIII sukcesję józefinizm, rządy sługa państwa”, laicyzacja,
w  Absolutyzm oświecony parlamentarno- Rada Państwa, państwo
 Budowa potęgi Prus gabinetowe policyjne, cenzus
 Absolutyzm oświecony – lokalizuje w czasie majątkowy
Fryderyka II koronację Fryderyka I – lokalizuje w czasie
 Pierwsze wojny śląskie (1701), wojnę powstanie Zjednoczonego
 Wojna siedmioletnia siedmioletnią (1756– Królestwa Wielkiej Brytanii
 Reformy Marii Teresy i 1763) (1707), sankcję
Józefa II w Austrii – identyfikuje postacie pragmatyczną (1713),
 Przemiany polityczne w Fryderyka I, Fryderyka wojny śląskie (1740–1742,
Wielkiej Brytanii Wilhelma I, Fryderyka II, 1744–1745), pokój w
Marii Teresy, Józefa II Hubertusburgu (1763)
– omawia założenia idei – lokalizuje w przestrzeni
absolutyzmu następstwa wojny
oświeceniowego siedmioletniej
– wymienia – identyfikuje postacie
oświeceniowe reformy Karola VI, Fryderyka II
Fryderyka II – wyjaśnia, jakie znaczenie
– wymienia reformy Marii dla Hohenzollernów miało
Teresy i Józefa II uzyskanie korony
królewskiej
– przedstawia etapy
budowania potęgi państwa
pruskiego
– charakteryzuje reformy
wewnętrzne Fryderyka II
– przedstawia przyczyny i
skutki wojen śląskich
– wyjaśnia, w jakich
okolicznościach wydano w
Austrii sankcję
pragmatyczną
– przedstawia przyczyny,
przebieg i skutki wojnę
siedmioletniej
– charakteryzuje reformy
minister „cud domu jako władców
– lokalizuje w czasie brandenburskiego” oświeconych
wojnę o sukcesję – lokalizuje w czasie
hiszpańską (1701–1714), umowy w Utrchcie
wojnę o sukcesję polską (1713) i Rastatt (1714),
(1733–1735), wojnę o bitwę pod
sukcesję austriacką Dobromierzem (1745),
(1740–1748), pokój we pokój w Dreźnie (1745)
Wrocławiu (1742), – porównuje politykę
wprowadzenie obowiązku Fryderyka Wilhelma I i
szkolnego w Prusach Fryderyka II
(1763), pokój w Paryżu – przedstawia wpływ
(1763), patent wojen w Europie na
tolerancyjny (1781), konflikty w koloniach
przyłączenia Irlandii do – omawia przejawy
Wielkiej Brytanii (1801) kryzysu w państwach
– lokalizuje w przestrzeni Europy południowej
następstwa wojen o
sukcesję hiszpańską i
polską, obszary włączone
do państwa pruskiego w I
poł. XVIII w.
– identyfikuje postacie
Filipa V Burbona,
Stanisława
Leszczyńskiego, Jerzego I
– przedstawia przyczyny i
skutki europejskich wojen
o sukcesję
– omawia reformy
wojskowe Fryderyka
Wilhelma I i ich wpływ na
funkcjonowanie państwa
– charakteryzuje rządy
Fryderyka I
– omawia przebieg wojen
śląskich
 wewnętrzne Józefa II – omawia zaangażowanie
Austrii w politykę
międzynarodową w I poł.
XVIII w.
– charakteryzuje
przemiany polityczne w
Wielkiej Brytanii
5. Powstanie  Kolonizacja Ameryki – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia – stosuje pojęcie Armia – lokalizuje w czasie – ocenia
Stanów Północnej Deklaracja niepodległości, metropolia, „bostońskie Kontynentalna przybycie tzw. ojców zaangażowanie
Zjednoczonych  Spór kolonistów z państwo federacyjne picie herbaty”, Karta Praw – lokalizuje w czasie pielgrzymów do mieszkańców kolonii i
Ameryki metropolią – lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie ustawę uchwałę o tzw. opłatach Ameryki Pn. (1620), Europejczyków w
 Wojna o niepodległość wojnę o niepodległość o herbacie (1773), stemplowych (1765), I ustawę zakazującą walkę o niepodległość
 Ustrój Stanów kolonii angielskich w „bostońskie picie herbaty” Kongres Kontynentalny koloniom handlu z Stanów
Zjednoczonych Ameryce Pn. (1775– (1773), Kartę Praw (1791) (1774), II Kongres innymi państwami niż Zjednoczonych
1783), Deklarację – lokalizuje w czasie i Kontynentalny (1775) Wielka Brytania (1775) – ocenia wpływ idei
niepodległości (4 VII przestrzeni bitwę pod – lokalizuje w czasie i – identyfikuje postacie oświecenia na
1776), konstytucję Saratogą (1777), bitwę pod przestrzeni bitwę pod Thomasa Paine’a, Marie rozwiązania ustrojowe
Stanów Zjednoczonych Yorktown (1781)pokój w Lexington (1775) Josepha de La Fayette’a, przyjęte w Stanach
(1787) Wersalu (1783) i jego – lokalizuje w przestrzeni Wilhelma von Steubena Zjednoczonych
– identyfikuje postać postanowienia obszary przyłączone do – przedstawia
Jerzego Waszyngtona, – lokalizuje w przestrzeni kolonii angielskich w rdzennych mieszkańców
Tadeusza Kościuszki, zasięg terytorialny kolonii wyniku wojnę Ameryki Pn. i ich
Kazimierza Pułaskiego, angielskich w Ameryce Pn. siedmioletniej położenie
Beniamina Franklina na początku XVIII w. – identyfikuje postać – przedstawia rolę
– wyjaśnia, dlaczego – identyfikuje postać Jerzego III Bostonu w konflikcie
mieszkańcy kolonii Thomasa Jeffersona – omawia proces kolonii z metropolią
angielskich chcieli – omawia przebieg wojny o kolonizacji Ameryki Pn. w – porównuje siły
uniezależnić się od niepodległość kolonii XVII i pocz. XVIII w. zbrojne kolonistów z
metropolii angielskich – omawia organizację i wojskami brytyjskimi
– omawia skutki wojny o – charakteryzuje ustrój gospodarkę kolonii
niepodległość kolonii Stanów Zjednoczonych w angielskich w Ameryce
angielskich w Ameryce świetle konstytucji Pn.
Pn. – wyjaśnia, jakie znaczenie – opisuje politykę Wielkiej
dla obywateli Stanów Brytanii wobec kolonii w
Zjednoczonych miała Karta Ameryce Pn.
Praw – przedstawia argumenty
polityczne i ekonomiczne

7. Rewolucja we  Francja w XVIII wieku – stosuje pojęcia Wielka
Francji  Społeczeństwo Francji Rewolucja Francuska,
 Stany Generalne monarchia konstytucyjna
 Rewolucja ludowa – lokalizuje w czasie
 Zmiana ustroju we Wielką Rewolucję
Francji Francuską (1789–1791),
 Rewolucja burżuazyjna szturm na Bastylię (14 VII
1789), Deklarację praw
człowieka i obywatela
(VIII 1789)
– identyfikuje postać
Ludwika XVI
– opisuje przyczyny
wybuchu rewolucji
– przedstawia zasady
zawarte w Deklaracji
praw człowieka i
obywatela
8. Republika  Proklamowanie – stosuje pojęcia
Francuska republiki dyktatura jakobinów,
 Wojna i dyktatura wielki terror, dyrektoriat,
społeczeństwo
wysuwane przez
kolonistów na rzecz
uzyskania niepodległości
– stosuje pojęcia stan – stosuje pojęcia – omawia – ocenia
trzeci, Stany Generalne, burżuazja, postępowanie dworu postępowanie dworu
Zgromadzenie Narodowe, drobnomieszczaństwo, królewskiego w obliczu królewskiego w
Zgromadzenie Gwardia Narodowa, kryzysu ekonomicznego obliczu kryzysu
Konstytucyjne Wielka Trwoga, rewolucja we Francji ekonomicznego we
(Konstytuanta), jakobini, burżuazyjna – wymienia idee Francji
kordelierzy, Zgromadzenie – lokalizuje w czasie oświeceniowe, które – ocenia burżuazyjny
Prawodawcze (Legislatywa) powstanie Zgromadzenia zostały utrwalone w okres Wielkiej
– lokalizuje w czasie Konstytucyjnego (1789), Deklaracji praw Rewolucji Francuskiej
zwołanie Stanów ucieczkę Ludwika XVI z człowieka i obywatela
Generalnych (1789), Paryża (1791) – opisuje symbole
uchwalenie konstytucji (IX – identyfikuje postacie rewolucji francuskiej
1791) Emmanuela Josepha
– identyfikuje postacie Sieyèsa, Marie Josepha de
Ludwika XV, Marii la Fayette’a
Antoniny, Maximiliena de – charakteryzuje sytuację
Robespierre’a, Georges’a ekonomiczną Francji za
Dantona, Jeana–Paula panowania Ludwika XV i
Marata Ludwika XVI
– przedstawia strukturę – przedstawia
społeczeństwa okoliczności zwołania
francuskiego, w tym skład Stanów Generalnych i
oraz położenie przekształcenia ich w
ekonomiczne i polityczne Zgromadzenie Narodowe
stanu trzeciego – omawia przebieg
– charakteryzuje działań rewolucyjnych do
stronnictwa polityczne 1791 r.
działające w Zgromadzeniu – omawia zasady ustroju
Narodowym Francji określone w
konstytucji z 1791 r.
– stosuje pojęcia – stosuje pojęcia – przedstawia reakcję – ocenia znaczenie
żyrondyści, Konwent Marsylianka, rojaliści, państw europejskich na Wielkiej Rewolucji
Narodowy, Komitet powstanie w Wandei wydarzenia rewolucyjne Francuskiej
Ocalenia Publicznego, – lokalizuje w czasie we Francji
 jakobinów obywatelskie
 Przewrót termidoriański – lokalizuje w czasie
 Znaczenie Wielkiej ogłoszenie republiki (IX
Rewolucji Francuskiej 1792), dyktaturę
jakobinów (1793–1794),
wielki terror (1793–1794)
– identyfikuje postać
Maximiliena de
Robespierre’a
– wymienia cechy
charakterystyczne
dyktatury jakobinów
- wyjaśnia, na czym
polegało znaczenie
Wielkiej Rewolucji
Francuskiej
VI. KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ
1. Rzeczpospolita  Pierwsze lata unii – stosuje pojęcia Familia, – stosuje pojęcia dysydenci, – stosuje pojęcie
w czasach unii polsko-saksońskiej Collegium Nobilium
polsko-saskiej  Rzeczpospolita w czasie – lokalizuje w czasie
wojny północnej elekcję Augusta II
 Kuratela rosyjska Mocnego (1697), sejm
 Ostatnie lata rządów niemy (1717), założenie
Augusta II Collegium Nobilium
 Wojna o polską koronę (1740)
 Polityczna anarchia – identyfikuje postacie
 Próby reform w czasach Augusta II Mocnego,
Augusta III Augusta III, Stanisława
 Reformy oświaty i Leszczyńskiego,
ożywienie gospodarcze Stanisława Konarskiego
– omawia cechy
charakterystyczne
panowania Augusta II
Trybunał Rewolucyjny, wypowiedzenie wojny – omawia losy króla
przewrót termidoriański Austrii (1792), konstytucję Ludwika XVI w czasie
– lokalizuje w czasie jakobińską (1793), rewolucji
zwołanie Konwentu (1792), konstytucję roku III (1795) – przedstawia reakcję
stracenie Ludwika XVII – lokalizuje w czasie i Europy i Francuzów na
(1793), powołanie przestrzeni bitwę pod stracenie Ludwika XVI
Konwentu Ocalenia Valmy (1792), powstanie – porównuje rządy
Publicznego (1793), w Wandei (1793–1796) burżuazji (1789–1792),
przewrót termidoriański – omawia przebieg i jakobinów (1793–1794)
(VII 1794) skutki wojnę rewolucyjnej i dyrektoriatu
– identyfikuje postacie Francji z Austrią (1794–1799)
Georges’a Dantona, Jean– – omawia podział
Paula Marata polityczny Legislatywy
– przedstawia okoliczności – omawia okoliczności
przejęcia władzy przez upadku dyktatury
jakobinów jakobinów
– charakteryzuje politykę – wyjaśnia, na czym
wewnętrzną jakobinów polegał nowy porządek
– omawia rządy rewolucyjnego świata
dyrektoriatu jakobinów
– lokalizuje w czasie – ocenia panowanie
pijarzy republikanci wkroczenie wojsk Augusta II Mocnego
– lokalizuje w czasie pokój – lokalizuje w czasie bitwę szwedzkich do Saksonii – ocenia programy
w Karłowicach (1699), pod Kliszowem (1702), (1706), wprowadzenia reform
wielką wojnę północną konfederację w wojsk saskich do Rzeczypospolitej w I
(1700–1721), traktat w Warszawie (1704), elekcję Rzeczypospolitej (1710), poł. XVIII w.
Altranstädt (1706), Stanisława Leszczyńskiego zamieszki religijne w – ocenia politykę
konfederację tarnogrodzką (1704), konfederację Toruniu (1724), kasatę zagraniczną Augusta
(1715), wojnę o sukcesję sandomierską (1704), zakonu jezuitów (1773) III
polską (1733–1736) bitwę pod Połtawą – identyfikuje postacie
– lokalizuje w przestrzeni (1709), konfederację w Michała Fryderyka i
terytorium Saksonii Dzikowie (1734), sejm Augusta Aleksandra
– wyjaśnia, w jakich pacyfikacyjny (1736), Czartoryskich,
okolicznościach doszło do powstanie biblioteki Stanisława
unii polsko-saskiej Załuskich (1747) Poniatowskiego
– omawia konsekwencje – identyfikuje postacie – przedstawia
Mocnego polityczne unii polsko-
– wymienia saskiej
postanowienia sejmu – wyjaśnia, na czym polegał
niemego protektorat Rosji nad
– wymienia przejawy Rzecząpospolitą za
kryzysu państwa za panowania Augusta II
panowania Augusta III Mocnego
– wyjaśnia, jakie znaczenie
dla Rzeczypospolitej miały
decyzje sejmu niemego
– wyjaśnia, na czym
polegała rywalizacja
stronnictw magnackich u
schyłku panowania Augusta
II Mocnego
– wyjaśnia, na czym
polegała anarchizacja
polskiego życia
politycznego za panowania
Augusta III
– przedstawia programy
reform proponowane w
czasach panowania
Augusta III
– omawia reformę oświaty i
ożywienie kulturalne
czasów saskich
Ludwika Contiego, Karola okoliczności, w jakich
XII, Piotra I, Henryka von Rzeczpospolita została
Brühla wplątana w wielką
– wyjaśnia, co różniło wojnę północną
Rzeczpospolitą i Saksonię – wyjaśnia, w jakich
pod względem okolicznościach Polska
politycznym, społecznym i popadła w zależność od
ekonomicznym Rosji
– przedstawia przebieg – wyjaśnia, jaką rolę
wielkiej wojnę północnej odegrał Piotr I w sporze
na ziemiach polskich między Augustem II i
– omawia przebieg i szlachtą
skutki rywalizacji między – omawia wpływ myśli
Augustem II a oświeceniowej na
Stanisławem reformy oświaty w
Leszczyńskim i ich Rzeczypospolitej w I poł.
zwolennikami XVIII w.
– charakteryzuje sytuację
wewnętrzną w
Rzeczypospolitej u
schyłku panowania
Augusta II
– opisuje przebieg i skutki
wojnę o sukcesję polską
– przedstawia rolę
Stanisława Leszczyńskiego
w dziejach Polski w I
połowie XVIII w.
– omawia proces
narastania anarchii
wewnętrznej za
panowania Augusta III
– przedstawia politykę
zagraniczną Augusta III
– charakteryzuje
ożywienie gospodarcze
czasów saskich
2. Ostatnia  Elekcja Stanisława – stosuje pojęcie prawa
wolna elekcja i I Augusta kardynalne
rozbiór Polski Poniatowskiego – lokalizuje w czasie
 Pierwsze reformy elekcję Stanisława
 Sprawa dysydentów i Augusta Poniatowskiego
prawa kardynalne (1764), powołanie Szkoły
 Konfederacja barska Rycerskiej (1765),
 I rozbiór Polski uchwalenie praw
 Sejm rozbiorowy kardynalnych (1768),
konfederację barską
(1768–1772), powołanie
Komisji Edukacji
Narodowej (1773)
– lokalizuje w czasie i
przestrzeni I rozbiór
Rzeczypospolitej (1772)
– identyfikuje postacie
Stanisława Augusta
Poniatowskiego,
Katarzyny II
– wymienia reformy
pierwszych lat panowania
Stanisława Augusta
Poniatowskiego
– wyjaśnia, jakie
znaczenie ustrojowe
miały prawa kardynalne
3. Oświecenie w  Początki oświecenia w – stosuje pojęcie
Rzeczypospolitej Polsce oświecenie
 Mecenat króla stanisławowskie
 Architektura i sztuki – lokalizuje w czasie
plastyczne oświecenie w Polsce (lata
 Literatura 30. XVIII w. – k. XVIII w.),
oświeceniowa założenie Szkoły
 Edukacja i nauka Rycerskiej (1765),
utworzenie Komisji
Edukacji Narodowej
– stosuje pojęcie dysydenci
– lokalizuje w czasie sejm
konwokacyjny (1764),
konfederację w Radomiu
(1767), sejm repninowski
(1797–1798), sejm
rozbiorowy (1773–1775),
powołanie Rady
Nieustającej (1775)
– identyfikuje postać
Mikołaja Repnina
- przedstawia reformy
sejmu konwokacyjnego
– wyjaśnia, na czym polegał
problem polskich
dysydentów
– przedstawia przyczyny i
skutki konfederacji barskiej
– przedstawia
postanowienia traktatu
rozbiorowego z 1772 r.
– omawia decyzje sejmu
rozbiorowego
– stosuje pojęcia obiady
czwartkowe, Towarzystwo
do Ksiąg Elementarnych
– lokalizuje w czasie
powołanie Teatru
Narodowego (1765)
– identyfikuje postacie
Marcella Bacciarellego,
Bernarda Belotta
(Canaletta), Juliana Ursyna
– stosuje pojęcia sejm – stosuje pojęcie – ocenia
delegacyjny, Generalność koliszczyzna postanowienia sejmu
– lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie repninowskiego
wprowadzenie wojsk powołanie Generalności – ocenia działania
rosyjskich do (1769), próbę porwania konfederatów
Rzeczypospolitej (1767), Stanisława Augusta barskich
konfederacje w Słucku i Poniatowskiego (1771) – ocenia wpływ
Toruniu (1767) – identyfikuje postacie decyzji sejmu
– identyfikuje postacie Kajetana Sołtyka, Józefa rozbiorowego na
Michała Krasińskiego, Andrzeja Załuskiego, funkcjonowanie
Kazimierza Pułaskiego, Wacława Rzewuskiego państwa polskiego
Tadeusza Rejtana – omawia przebieg
– omawia okoliczności interwencji rosyjskiej w
elekcji Stanisława Augusta Rzeczypospolitej w
Poniatowskiego latach 1767– 1768 i jej
– przedstawia przebieg konsekwencje
konfederacji barskiej – wyjaśnia, jaką rolę
– wyjaśnia, jakie skutki przypisywała sobie
miała próba porwania Rosja w stosunku do
Stanisława Augusta przez Rzeczpospolitej
konfederatów barskich
– omawia okoliczności
podpisania I rozbioru
Polski
– przedstawia przebieg
sejmu rozbiorowego
- stosuje pojęcie – identyfikuje postacie – ocenia wpływ
sentymentalizm Franciszka Pincka, Stanisława Augusta
– identyfikuje postacie Franciszka Smuglewicza, Poniatowskiego na
Adama Naruszewicza, Zygmunta Vogla, rozwój kultury i sztuki
Franciszka Bohomolca, Stanisława oświecenia w Polsce
Domenica Merliniego, Trembeckiego, – ocenia przemiany w
Jana Piotra Norblina, Franciszka Salezego polskiej edukacji w
Franciszka Karpińskiego, Jezierskiego, Jana i XVIII w.
Wojciecha Jędrzeja Śniadeckich,
Bogusławskiego Marcina Poczobutta-
 (1773) Niemcewicza, Hugona – wyjaśnia, dlaczego Odlanickiego, Samuela
– identyfikuje postać Kołłątaja oświecenie w Polsce Chróścikowskiego,
Ignacego Krasickiego – omawia rolę mecenatu nazywa się „oświeceniem Stanisława Staszica,
– wymienia cechu Stanisława Augusta katolickim” Krzysztofa Kluka
charakterystyczne Poniatowskiego w – przedstawia początki – omawia osiągnięcia
oświecenia w propagowaniu idei oświecenia w Polsce nauki polskiej w epoce
Rzeczypospolitej oświecenia – wyjaśnia, jakimi oświecenia
– wyjaśnia, jakie cele – wyjaśnia, jaką rolę pełniły metodami chciano
przyświecały polskiej obiady czwartkowe przekształcić
literaturze oświeceniowej – charakteryzuje społeczeństwo polskie z
osiągnięcia architektury i sarmackiego w
sztuki polskiego klasycyzmu nowoczesne
– charakteryzuje przemiany – na wybranych
w polskiej edukacji w XVIII przykładach przedstawia
w. realizację idei
oświeceniowych przez
polskich pisarzy epoki
stanisławowskiej
– wyjaśnia, jaką rolę miał
odgrywać Teatr
Narodowy
4. Rzeczpospolita  Przemiany gospodarcze – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie nobilitacja – stosuje pojęcia „czarna – identyfikuje postacie – ocenia rolę
w dobie Sejmu i społeczne po I obrady Sejmu Wielkiego – lokalizuje w czasie procesja”, plenipotenci, Andrzeja Zamojskiego, Stanisław Augusta
Wielkiego rozbiorze (1788–1792) likwidację Rady jurydyki Prota Potockiego, Poniatowskiego w
 Królewskie plany reform – identyfikuje postacie Nieustającej (1789), – lokalizuje w czasie Michała Kazimierza pracach Sejmu
 Zwołanie Sejmu Stanisława Augusta wprowadzenie podatku dla spotkanie w Kaniowie Ogińskiego, Pawła Czteroletniego
Wielkiego Poniatowskiego, szlachty i duchowieństwa (1787), kodeks Ksawerego – ocenia reformy
 Plany sojuszu z Prusami Katarzyny II (1789), Ustawę o sejmikach Zamojskiego (1776), Brzostowskiego przeprowadzone przez
 Reformy Sejmu – wymienia stronnictwa (1791), Prawo o miastach przymierze z Prusami – omawia plany reform Sejm Wielki
Wielkiego polityczne w okresie królewskich (1791) (1790), „czarną procesję” proponowanych przez
 Stronnictwa na sejmie obrad Sejmu Wielkiego – identyfikuje postacie (1789) Stanisława Augusta
– wymienia reformy Hugona Kołłątaja, – identyfikuje postacie Poniatowskiego po I
Sejmu Wielkiego Stanisława Jana Dekerta, Adama rozbiorze
Małachowskiego, Kazimierza – wyjaśnia, jakie
Kazimierza Nestora Czartoryskiego, znaczenie dla reform
Sapiehy, Fryderyka Ksawerego Branickiego, Rzeczypospolitej miał
Wilhelma II, Ignacego Seweryna Rzewuskiego, zjazd w Kaniowie i
 Potockiego Stanisława Staszica wojna rosyjsko-turecka
– omawia rozwój – wyjaśnia, jaką rolę w – wyjaśnia, dlaczego
przemysłu, komunikacji i przemianach Katarzyna II sprzeciwiała
handlu w Rzeczypospolitej gospodarczo-społecznych się wprowadzeniu w
w XVIII w. odegrał Stanisław August Rzeczypospolitej
– opisuje okoliczności, w Poniatowski Kodeksu Zamojskiego
jakich doszło do zwołania – omawia przemiany – przedstawia
Sejmu Wielkiego w 1788 r. społeczne w okoliczności, jakie
– charakteryzuje główne Rzeczypospolitej po I towarzyszyły zawarciu
stronnictwa polityczne w rozbiorze sojuszu
okresie obrad Sejmu – przedstawia rolę Rzeczypospolitej z
Czteroletniego Stanisława Augusta w Prusami
– omawia reformy pracach Sejmu Wielkiego
przeprowadzone w kraju
przez Sejm Czteroletni
5. Konstytucja 3  Uchwalenie Konstytucji – stosuje pojęcia – stosuje pojęcia Ustawa – lokalizuje w czasie – identyfikuje postać – ocenia historyczne
maja i II rozbiór 3 maja monarchia konstytucyjna, rządowa, Straż Praw uchwalenie Zaręczenia Scipione Piattolego znaczenie Konstytucji
Polski  Znaczenie Konstytucji 3 konfederacja targowicka – lokalizuje w czasie wojnę Wzajemnego Obojga – przedstawia reakcję 3 maja
maja – lokalizuje w czasie w obronie konstytucji Narodów (1791), Rosji i Prus na – ocenia szanse
 Konfederacja Konstytucję 3 maja (1792), sejm rozbiorowy ustanowienie Orderu Konstytucję 3 maja Polaków na
targowicka (1791), konfederację (1793) Virtuti Militari (1792) – omawia gospodarcze utrzymanie refom
 Wojna w obronie targowicką (1792) – lokalizuje w czasie i – wyjaśnia, jak skutki wojny w obronie Sejmu Wielkiego i
konstytucji – lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod Konstytucja 3 maja konstytucji Konstytucji 3 maja
 II rozbiór Polski przestrzeni II rozbiór Zieleńcami (VI 1792) i zmieniła pojęcie narodu – ocenia postawy
Rzeczypospolitej (1793) Dubienką (VII 1792) – omawia znaczenie opozycji magnackiej
– identyfikuje postacie – identyfikuje postacie Konstytucji 3 maja wobec reform Sejmu
Stanisława Augusta Ignacego Potockiego, – przedstawia Wielkiego
Poniatowskiego, Hugona Kołłątaja, okoliczności podpisania – ocenia decyzje
Katarzyny II, Tadeusza Szczęsnego Potockiego, układu rozbiorowego w sejmu rozbiorowego
Kościuszki Ksawerego Branickiego, 1793 r.
– omawia zmiany ustroju Seweryna Rzewuskiego, – omawia decyzje sejmu
Rzeczypospolitej Józefa Poniatowskiego rozbiorowego
wprowadzone – omawia okoliczności
Konstytucją 3 maja uchwalenia Konstytucji 3
– przedstawia skutki maja
konfederacji w Targowicy – wyjaśnia okoliczności
zawiązania konfederacji w
 Targowicy
– omawia przebieg i skutki
wojny w obronie
Konstytucji 3 maja
6. Powstanie  Rzeczpospolita po II – stosuje pojęcie – stosuje pojęcia akt – lokalizuje w czasie – lokalizuje w czasie – ocenia szansę
kościuszkowskie rozbiorze naczelnik insurekcji, Najwyższa Rada wymarsz gen. zawiązanie tzw. klubu utrzymania
 Przygotowania do – lokalizuje w czasie Narodowa, kosynierzy, Madalińskiego z Ostrołęki polskich jakobinów niepodległości przez
powstania powstanie Uniwersał Połaniecki do Krakowa (III 1794), (1794), samosądy w Rzeczpospolitą po II
 Pierwsze walki kościuszkowskie (1794) – lokalizuje w czasie wybuch powstania w Warszawie (VI 1794), rozbiorze
 Przebieg powstania – lokalizuje w czasie i ogłoszenie aktu insurekcji Wielkopolsce (VIII 1794) początek oblężenia
 Klęska insurekcji przestrzeni bitwę pod (24 III 1794), wybuch – identyfikuje postacie Warszawy (VII 1794)
Racławicami (4 IV 1794), powstania w Warszawie i Ignacego Działyńskiego, – charakteryzuje polską
bitwę pod Szczekocinami Wilnie (IV 1794), Uniwersał Antoniego Madalińskiego, emigrację polityczną po
(6 VI 1794), bitwę pod połaniecki (7 V 1794), rzeź Wojciecha Bartosza 1793 r.
Maciejowicami (10 X Pragi (XI 1794), kapitulację Głowackiego, Tomasza – przedstawia rolę
1794) Warszawy (XI 1794) Wawrzeckiego kosynierów w
– identyfikuje postać – identyfikuje postacie – opisuje położenie powstaniu
Tadeusza Kościuszki Ignacego Potockiego, Rzeczypospolitej po II kościuszkowskim
– przedstawia osiągnięcia Hugona Kołłątaja, Jana rozbiorze Polski
Tadeusza Kościuszki Kilińskiego, Jakuba – omawia przygotowania
– przedstawia przyczyny i Jasińskiego, Aleksandra do powstania
skutki powstania Suworowa kościuszkowskiego i
kościuszkowskiego – wyjaśnia, do czego okoliczności jego
– wyjaśnia, jakie zobowiązywał się wybuchu
znaczenie dla przebiegu Kościuszko w swojej – omawia zadania
powstania miała bitwa przysiędze Kościuszki jako naczelnika
pod Racławicami – przedstawia przebieg – przedstawia działania
działań militarnych w czasie polityczne podejmowane
powstania w czasie powstania
kościuszkowskiego kościuszkowskiego
– wymienia postanowienia – omawia okoliczności
Uniwersału połanieckiego upadku powstania
kościuszkowskiego
7. Upadek  III rozbiór Polski – lokalizuje w czasie i – stosuje pojęcia – lokalizuje w czasie – identyfikuje postacie – ocenia historyczne
Rzeczypospolitej  Państwa europejskie a przestrzeni III rozbiór krakowska szkoła konwencję rozbiorową Michała Bobrzyńskiego, znaczenie rozbiorów
rozbiory Rzeczypospolitej (1795) historyczna, warszawska (1797) Władysława Rzeczypospolitej
– identyfikuje postacie szkoła historyczna – przedstawia Smoleńskiego – ocenia postawę
  Czy rozbiorów można Stanisława Augusta – lokalizuje w czasie postanowienia konwencji – porównuje stosunek króla Stanisława
było uniknąć? Poniatowskiego, abdykację Stanisława porozbiorowej z 1797 r. warszawskiej i Augusta
Katarzyny II, Fryderyka II
Augusta Poniatowskiego – omawia ostatnie lata krakowskiej szkoły Poniatowskiego w
Wielkiego, Franciszka II (1795) życia Stanisława Augusta historycznej do przyczyn ostatnich latach
Habsburga – omawia okoliczności Poniatowskiego upadku istnienia
– omawia przyczyny podpisania III rozbioru – omawia stosunek Rosji, Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej
upadku Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej Austrii i Prus do
– wymienia przyczyny rozbiorów
upadku Rzeczypospolitej Rzeczypospolitej
wskazywane przez – przedstawia stosunek
historyków z warszawskiej i państw europejskich do
krakowskiej szkoły rozbiorów
historycznej
VII. EPOKA NAPOLEOŃSKA
1. Początki  Rządy dyrektoriatu – stosuje pojęcie kodeks – stosuje pojęcia – stosuje pojęcie republiki – lokalizuje w czasie – ocenia rządy
rządów  Walki z I koalicją cywilny dyrektoriat, konsulat, siostrzane powstanie republiki Napoleona jako
Napoleona antyfrancuską – lokalizuje w czasie konkordat – lokalizuje w czasie Batawskiej (1795), pierwszego konsula
 Nieudana wyprawa do kodeks cywilny – lokalizuje w czasie konstytucję roku VIII przejęcie przez
Egiptu Napoleona (1801), wyprawę do Egiptu (1798), (1799), wojnę z II koalicją Napoleona dowództwa
 Zamach stanu 18 koronację cesarską zamach 18 brumaire’a antyfrancuską (1798– nad wojskami we
brumaire’a Napoleona (1804) (1799), konkordat (1801) 1802) Włoszech (1796), bitwę
 Walki z II koalicją – identyfikuje postać – lokalizuje w czasie i – lokalizuje w czasie i pod Mondovi (1796),
antyfrancuską Napoleona Bonaparte przestrzeni bitwy pod przestrzeni bitwę pod bitwę pod Lodi (1796),
 Od konsulatu do – wymienia reformy Marengo i Hohenlinden piramidami (1798), bitwę powstanie Republiki
cesarstwa Napoleona w okresie (1800) pod Abu Kir (1798) Cisalpińskiej (1797),
konsulatu – lokalizuje w przestrzeni – lokalizuje w czasie i kapitulację wojsk
– wyjaśnia, w jakich republiki siostrzane przestrzeni francuskich w Egipcie
okolicznościach Napoleon stworzone przez Francuzów pokój w Campo Formio (1801)
sięgnął po koronę – omawia przyczyny i skutki (1797), pokój w Lunéville – identyfikuje postacie
cesarską wyprawy Napoleona do (1801), traktat w Amiens Jeana Jourdana, Jeana
Egiptu (1802) oraz ich Moreau, Jeana François
– wyjaśnia, dlaczego postanowienia Champolliona,
zamach z 1799 r. uważa się – charakteryzuje karierę Emmanuela Josepha
za koniec rewolucji polityczną i wojskową Sieyèsa, Rogera Ducosa
francuskiej Napoleona Bonaparte – wyjaśnia, jakie były
– opisuje reformy – omawia cechy skutki zainteresowania
wprowadzone we Francji za charakterystyczne rządów europejskich badaczy
 rządów Napoleona jako
pierwszego konsula
2. Ekspansja  Konflikt z Wielką – stosuje pojęcia blokada – stosuje pojęcie Wielka
napoleońskiej Brytanią kontynentalna, „bitwa Armia
Francji  Wojna Francji z III trzech cesarzy” – lokalizuje w czasie i
koalicją – lokalizuje w czasie i przestrzeni bitwę pod
 Wojna z Prusami i Rosją przestrzeni bitwę pod Trafalgarem (1805), bitwę
 Wojna w Hiszpanii Austerlitz (1805), pod Ulm (1805), bitwy pod
ogłoszenie blokady Jeną i Auerstedt (1806),
kontynentalnej (1806) bitwę pod Iławą Pruską i
– identyfikuje postać Frydlandem (1807), pokój
Napoleona I w Tylży (1807) i jego
– wyjaśnia, dlaczego postanowienia, bitwę pod
Napoleon zastosował Somosierrą (1809)
blokadę kontynentalną – lokalizuje w przestrzeni
wobec Wielkiej Brytanii kraje uzależnione od
– przedstawia skutki Napoleona
wojen napoleońskich do - identyfikuje postacie
1807 r. Aleksandra I, Franciszka II
Habsburga
– przedstawia rywalizację
francusko-brytyjską na
pocz. XIX w.
– przedstawia
postanowienia pokoju w
Tylży
– wyjaśnia, dlaczego 1807 r.
uważa się za moment
hegemonii Francji w
Europie
dyrektoriatu
– przedstawia
okoliczności w jakich
Napoleon przejął władzę
we Francji
– opisuje ustrój Francji za
rządów konsulatu
– lokalizuje w czasie
powstanie Wielkiej Armii
(1804–1805), powstanie
Związku Reńskiego
(1806), wojnę w Hiszpanii
(1808-1814)
– lokalizuje w czasie i
przestrzeni pokój w
Preszburgu (1805) i jego
postanowienia
– identyfikuje postacie
Louisa Davouta, Fryderyka
Wilhelma III
– opisuje przyczyny
konfliktów Napoleona z
państwami europejskimi
w latach 1803–1807
– omawia politykę, jaką
prowadził Napoleona w
krajach znajdujących się
we francuskiej strefie
wpływów
– przedstawia przebieg i
skutki ekspansji Francji w
Hiszpanii
zabytkami starożytnego
Egiptu
– przedstawia przebieg i
skutki walk z I i II
koalicją antyfrancuską
– wyjaśnia, jakie
znaczenie dla Włoch
miało utworzenie
Republiki Cisalpińskiej
– lokalizuje w czasie – ocenia epokę
powstanie III koalicji napoleońską i jej
antyfrancuskiej (1805), znaczenie dla państw i
powstanie IV koalicji narodów europejskich
antyfrancuskiej (1806-
1807)
– identyfikuje postacie
Józefa, Ludwika i
Hieronima Bonaparte,
Charlesa de
Talleyranda, Jeana-
Baptiste’a Bernadotte’a
– przedstawia przebieg i
skutki wojny z III i IV
koalicją antyfrancuską
– omawia organizację
Wielkiej Armii
Napoleona
3. Klęska  Hegemonia Francji w – stosuje pojęcie „bitwa – stosuje pojęcia „druga – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie styl – ocenia epokę
Napoleona Europie narodów” wojna polska”, „sto dni” odstąpienie Rosji od empire napoleońską i jej
 Wyprawa na Moskwę – lokalizuje w czasie i Napoleona blokady kontynentalnej – lokalizuje w czasie styl znaczenie dla państw i
 Wojna z wielką koalicją przestrzeni wyprawę na – lokalizuje w czasie (1811), bitwę pod empire (1800–1815), narodów europejskich
 „Sto dni” Napoleona Moskwę (1812), bitwę abdykację Napoleona I Smoleńskiem (1812), powstanie V koalicji
 Skutki epoki pod Lipskiem (1813), (1814), „sto dni” wojnę z wielką koalicją antyfrancuskiej (1809),
napoleońskiej bitwę pod Waterloo Napoleona (1815) (1813), zajęcie Paryża bitwę pod Aspern-
(1815) – lokalizuje w czasie i przez wojska koalicji Essling (1809),
– identyfikuje postać przestrzeni bitwę pod (1814), pokój paryski włączenie królestwa
Napoleona I Wagram (1809), bitwę pod (1814), zesłanie Niderlandów do Francji
– przedstawia skutki Borodino (1812), bitwę nad Napoleona na Elbę (1814) (1810), bitwy pod
wyprawy Napoleona na Berezyną (1812) i na Wyspę św. Heleny Lützen i Budziszynem
Rosję – identyfikuje postacie (1815) (1813)
– wyjaśnia, dlaczego Aleksandra I, Michaiła – lokalizuje w czasie i – identyfikuje postać
bitwę pod Lipskiem Kutuzowa, Józefa przestrzeni pokój w Jeana–Baptiste
nazwano „bitwą Poniatowskiego Schönbrunn (1809) i jego Bernadotte’a
narodów” – omawia przyczyny i postanowienia – omawia przebieg i
– wyjaśnia, jakie przebieg wyprawy – identyfikuje postacie skutki wojny z V i VI
znaczenie dla Napoleona i Napoleona na Rosję Arthura Wellingtona, koalicją antyfrancuską
Europy miała bitwa pod – opisuje okoliczności klęskiLudwika XVIII – wyjaśnia, w jaki
Waterloo Napoleona w 1813 r. i jej – omawia przejawy sposób doszło do
skutki hegemonii Francji w objęcia tronu Szwecji
– omawia próbę przejęcia Europie w latach 1809– przez Jeana–Baptiste
władzy przez Napoleona w 1812 Bernadotte’a
1815 r. i jej skutki – opisuje taktykę przyjętą – wyjaśnia, dlaczego
– przedstawia skutki przez Rosjan w walce z postać Napoleona
polityczne i społeczne epoki Napoleonem Bonapartego w wielu
napoleońskiej dla Europy – omawia postanowienia krajach europejskich
pokoju paryskiego z 1814 owiana jest legendą
r.
4. Legiony  Ziemie polskie pod – stosuje pojęcie Legiony – lokalizuje w czasie i – stosuje pojęcia cyrkuł, – stosuje pojęcia – ocenia postawę
Polskie we zaborami Polskie przestrzeni bitwę pod Civita Agencja, Deputacja Polska kamera, rejencja, Napoleona wobec
Włoszech  Sytuacja społeczna – lokalizuje w czasie Castellana (1798), – lokalizuje w czasie bitwę landrat, justycjariusz Legionów Polskich
 Polityka i konspiracja utworzenie Legionów utworzenie Legii pod Rimini (1797), bitwy – lokalizuje w czasie – ocenia znaczenie
 Powstanie Legionów Polskich we Włoszech Naddunajskiej (1799), pod Legnano i Magnano założenie Centralizacji Legionów Polskich we
Polskich we Włoszech (1797), powstania Pieśni bitwę pod Hohenlinden (1799), obronę Mantui (1796), powstanie Włoszech dla polskiej
Legionów Polskich (1800), wysłanie (1799), założenie Towarzystwa sprawy narodowej
  Koniec idei Legionów we Włoszech (1797) legionistów na San Towarzystwa Przyjaciół Republikanów Polskich
 Znaczenie Legionów – identyfikuje postacie Domingo (1802) Nauk (1800), pokój w (1798), wznowienie
Polskich Jana Henryka – lokalizuje w przestrzeni Lunéville (1801) działalności
Dąbrowskiego, Józefa kraje, w których walczyły – identyfikuje postać uniwersytetu w Wilnie
Wybickiego polskie oddziały Pawła I, Samuela (1803), otwarcia liceum
– omawia okoliczności – identyfikuje postacie Bogumiła Lindego, w Krzemieńcu (1805)
powstania Legionów Stanisława Staszica, Juliana Franciszka Barssa, – identyfikuje postacie
Polskich we Włoszech Ursyna Niemcewicza, Franciszka Onufrego
– omawia okoliczności Karola Kniaziewicza Dmochowskiego, Józefa Kopczyńskiego, Jana
powstania Pieśni – omawia sytuację na Sułkowskiego Śniadeckiego,
Legionów Polskich we ziemiach polskich po III – charakteryzuję sytuacje Franciszka Karpińskiego,
Włoszech i jej znaczenie rozbiorze społeczna na ziemiach Waleriana
– charakteryzuje polskich po III rozbiorze Dzieduszyckiego,
organizację wewnętrzną – przedstawia działalność Franciszka
Legionów oświatową, ekonomiczną i Gorzkowskiego
– opisuje losy Legionów po aktywność kulturalną – charakteryzuje polską
1802 r. Polaków po III rozbiorze konspirację
– porównuje sytuację niepodległościową na
Polaków pod zaborami ziemiach polskich pod
– omawia udział Legionów zaborami i na emigracji
Polskich w walkach we – omawia i ocenia
Włoszech stanowisko Tadeusza
– przedstawia działalność Kościuszki wobec
Legii Naddunajskiej Napoleona
5. Księstwo  Z Rosją czy z – lokalizuje w czasie – stosuje pojęcie „druga – stosuje pojęcia Komisja – lokalizuje w czasie – ocenia politykę
Warszawskie Napoleonem? powstanie Księstwa wojna polska” Rządząca, szwoleżerowie wprowadzenie Kodeksu Napoleona wobec
 Napoleon na ziemiach Warszawskiego (1807), – lokalizuje w czasie „drugą – lokalizuje w czasie cywilnego w Księstwie Polski i Polaków
polskich konstytucję Księstwa wojnę polską” (1812) powołanie Komisji Warszawskim (1808) – ocenia możliwości
 Powstanie Księstwa Warszawskiego (1807), – lokalizuje w czasie i Rządzącej (1807), – charakteryzuje utrzymania polskiej
Warszawskiego upadek Księstwa przestrzeni pokój w Tylży zniesienie poddaństwa prorosyjską orientację państwowości na
 Wojna z Austrią Warszawskiego (1813) (1807) i jego chłopów w Księstwie części polskiej szlachty i początku XIX w.
 Wojna 1812 roku i jej – lokalizuje w przestrzeni postanowienia, bitwę pod Warszawskim (1807), magnaterii
skutki zasięg terytorialny Raszynem (1809) zajęcie Warszawy przez
 Znaczenie Księstwa Księstwa Warszawskiego – identyfikuje postacie wojska rosyjskie (1813)
Warszawskiego – omawia ustrój Księstwa Aleksandra I, Adama – identyfikuje postać
Warszawskiego Jerzego Czartoryskiego, Stanisława
Józefa Poniatowskiego, Małachowskiego
Fryderyka Augusta I – omawia zmiany w
– lokalizuje w przestrzeni sytuacji społeczeństwa
zmiany w zasięgu Księstwa Warszawskiego
terytorialnym Księstwa – przedstawia rozwój
Warszawskiego szkolnictwa i życia
– omawia okoliczności narodowego w Księstwie
utworzenia Księstwa Warszawskim
Warszawskiego – omawia militarne
– przedstawia okoliczności znaczenie Księstwa
upadku Księstwa Warszawskiego dla
Warszawskiego ekspansji napoleońskiej
– omawia znaczenie – omawia przebieg i
Księstwa Warszawskiego skutki wojnę z Austrią