You are on page 1of 28

‫‪Doi: 10.

52113/6/2017-7-3/8 -35‬‬

‫العو اكب الىفطيت والبرجماجيت مللاطعت مكان العمل وجأثيرها في أداء العاملين‬
‫دراضت حلليت لعيىت من املإضطاث الحكوميت في محافظت الديواهيت‬
‫‪a‬‬
‫عامز علي حطين العطوي‬
‫امللخص‬
‫يهذفرا بل ررنل بلر زضبػ ر باتنبالاررت با فؼررر يي )ر بب باررنظرف ل قبا ةلن ر ر يبانكررن بل ر بادررنتل لف ررن ودنًتر وصررن باتل ر‬
‫باحصر‬
‫باسينبلر ‪،‬غ فسزج )‪ .(198‬قالاس‬ ‫ق رن بنتصنػ ن ف وؼ نا ألازب بانظرف اتر و باتنو‪ ،‬ا ويلنف و باسقبئط بل صنور ا وصنر‬
‫جررص باررسقبئط ة‪،‬ر ر دزبضت قيالا لررنز ا ر ةنوت ر بادنزػررر م قوسيط ر با) ر ر باتنو ر م قزبئررطت ر باسينبلر ر م قوسيط ر باح‪،‬ررسينا‪ .‬قالاررس‬ ‫وررل‬
‫بر) ه باسضبػ ن ودنًت وصن باتل ع س و ي ) بب بانظرف ق د‪ ،‬و بانكن بل بادنت لن بر) ه باسضبػ ن ي ) بب بارنظرف‬
‫قبانكن بل بادنت فؼط زقض ودنًت وصن باتل ا د‪،‬ر ألازب بارنظرف ا‪،‬ترنو‪ . ،‬ر يلرر رنلرنا باسضبػر نػر ذسب بػر لنضت يػر ارن‬
‫بغ‪،‬ت رطهرنا باسضبػ قا هن جن كرغ ويلنف و با نكرنا بل ل ‪.‬‬ ‫باع كلل و الاح باسضبػنا باؼن د ‪ .‬قلظ طا با نئج‬

‫باص‪،‬لنا بلف ن ر باسبا ‪ :‬ودنًت وصن باتل م ي ) بب بانظرف م بادنتم ألازب بانظرف‬

‫‪J‬‬
‫قبل طورن ق ر زل للر ردررسب باتسيرس ور باررطقب ٍ ية لنفرر‬ ‫يررطا باحررن أن ل بات الاررنا ية لنفرر افر رطبز ررنرط ا ر‬
‫و‬ ‫و‬
‫ييين رر ‪ .‬قالاررس لؿررنضا باسضبػرنا باؼررن د ‪ -‬ل ط ررن ق يط ارررن ‪-‬‬ ‫بافررطق قبادرررنز ا ر لوصنلر ر بانكررن لل ر بل رنبضز بادرل ر وأ ر‬
‫للر ر ل رد ررسب باف ررطز ا‪،‬ت الا ررنا ية لنفرر ر يل ررن ح سي ررس‬ ‫باأد ر ر قبلتطر ر ر قبلت‪،‬نو ر ررنام قباٌنالا ر ر م قبا ر ررسف ية لر ررن‬
‫وحنؿر ررط ات نةر ررنا با فؼر ررر وأ ر ر باـر ررتنض نالل لر ررن ق در ررسيط‬ ‫قباؼرنس ر )‪ .(Marineau et al., 2016: 238‬لش يطبر ر‬
‫باصبا رو ف باـتنض نإل حني قدرح‬ ‫بات الا ررنا ية لنفرر ر ييين رر ر بافأ ر ر ور ر بل ررنر ار ر ر ر‬
‫ألاو )‪ .(e.g., Xu, 2012; O'Reilly & Robinson, 2009‬قالارس‬ ‫فحر ررس بات الا ر ررنا ية لنفر ر ر باؼ ر رر‪،‬حر ل ر ر ن ن بافأ ر ر و ر ر‬
‫الاررسو )‪ Robinson (2013‬قظو جررن زضبػ ر و ل ر ق ر‬ ‫قلر ر‬ ‫بلٌنا ررت قبا ص ررنار ‪ .‬قالا ررس ررسل باح ررن أن قبات‪،‬ل ررن ار ر‬
‫و ر ر د ا ر ررن ر ررن ودنًت ر ر وص ر ررن باتل ر ر ال يل ر ررن ن رد ر ررٍ‬ ‫ألاد ر ر ر ر ت ع ر ر ررنزت يج ل ر ر ررن سضبػر ر ر ر بات الا ر ر ررنا ية لنفرر ر ر ر‬
‫باتنبالار ررت با فؼر ررر باؼر رر‪،‬حر ر ر ج نا ر ر لر ررنن لدر ررط و ر ر و ر ر‬ ‫‪ ،‬ر ر بات الا ر ررنا باع ر ر ر ر ررن‬ ‫قبا ر ررطقب ٍ باؼ ر رر‪،‬حر باع ر ر نك ر ر‬
‫باتنبالار ر ررت قج ر ر ررن باتنبالار ر ررت با ةلن ر ر ر ر باع ر ر ر ـ ر ر ر بؼ ر ر ررات‬ ‫شرروم قب ررس ف ر ألاالا ر يوررلط بلـررنفط قبا نبيررن باؼرر‪،‬ن ر‬
‫بػ ر ر ر ابس باف ر ر ررطز بلؼ ر ر ررة سس ا‪،‬ل ر ر ررنبضز با ةلن ر ر ر ر بلط حٌ ر ر ر‬ ‫باؼ رر‪،‬حر لص ررن ش رروم لد ررط )‪ .(Labianca, 2014‬ق يؼ ررس‬
‫ناتل ر وأ ر بلت‪،‬نوررنا قباررسف ية لررن قبانالا ر قألاوررنب‬ ‫وف ررن بلدنًتر ار وصررن باتلر )‪(Workplace Ostracism‬‬
‫بؼ ر ررات بض حنًر ر ر‬ ‫قباتؼر ر ر ر ا بلط حٌر ر ر ناتلر ر ر قباعر ر ر ر ر ر‬ ‫ل ررنن و ر لل ررنبن بات الا ررنا ية لنفر ر باؼ رر‪،‬حر ا ر بل ل ررنام‬
‫دررط ء قاؼررن بل ررا رررن جررص باتنبالاررت ار‬ ‫ية لررن ور‬ ‫قيتر ررس ظر ررنجطت و فـر ررر ا ر ر باؼر رررنالانا ية لنفر ر ر بملو ‪،‬ف ر ر‬
‫دررص يج لررن باررصل ؼ ر صد و ر الاح ر باسضبػررنا باؼررن د‬ ‫قون ر ررن وص ر ررن باتلر ر ر قباع ر ر ص ر ررن و ر ر ر ن لـ ر ررنفط ألاار ر ر‬

‫‪ - a‬االست ـ ــار املساعذ الذكتىر ‪ ،‬جامعة املنثى ‪ ،‬كلية االدارة واالقتصاد‬


‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫باـررتنض ناطهررن باررنظرف )‪(Ferris et al., 2008‬م ق ررسر‬ ‫ضغر لجلرة رن بافح ر ت )‪ .(Robinson et al., 2013: 217‬قزق‬
‫للنضػر ر ر ػر ر رر‪،‬نك باتلر ر ر بل ص ر ررطس ي ر ررن بار ر ررعو قبل لر ر ر‬ ‫لزنر ؿر رر جررص باتنبالارت قبلوررنض ال ر ط ردررٍ ف ر لزب‬
‫)‪ .(Zaho et al., 2012‬قالاررس ةررن ا باسضبػر بل نارر ا نػر‬ ‫باف ر ررطز ق فن ر ر ر ر ر ر ر ر ر ط ل ر ررطقض با ر ررعو ف ر ر ر لزب بل لر ر ر‬
‫ر ر ررنق‬ ‫ة ر ررنز باسضبػ ر ررنا باؼر ر ررن د ار ر ر ؽ رد ر ررٍ و ر ر ر در ر ر‬ ‫رم قف‪ ،‬با فؽ‬ ‫قرنف‪،‬رة ن قجصب ون زر ف‪،‬لن باؼ‪،‬نك با‬
‫ؼر ر رر‪،‬رٍ باور ر ررن ف ر ر ر‬ ‫باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر ر ر ر و ر ر ر د ر ر ر‬ ‫قل ألاد ت ع نزت يج لرن لنهرنن بلدنًتر‬ ‫رم ا‬ ‫با‬
‫باتنبالات با ةلن ر باعر ؼرنج ار د‪،‬رر وؼرنجل باترنو‪،‬‬ ‫ا وصن باتل ‪.‬‬
‫زبد ر بل ل ر ‪ .‬قج ررصب يلأ ر ‪،‬حر ر ا ررسب ‪ Robinson‬قظو ر‬ ‫قالاررس لدررصا باسضبػر بل نارر ف ر فن د ررن لفٌررن يج لررن‬
‫باتنبالاررت با ةلن رر لدنًتر وصررن‬ ‫ررن لجلرر زضبػر ر‬ ‫بتنبالا ر ررت ودنًتر ر ر وص ر ررن باتلر ر ر ار ر ر بل ػؼ ر ررنا بل صنورر ر ر‬
‫باتل يوأ بانكن بل بلنبضز بق باسف ل ‪(Robinson et al.,‬‬ ‫دؼر رررل ن لل ر ر فنبالار ررت لفؼر ررر ل ر ر‬ ‫باتطبالار ر ر و ر ر د ر ر‬
‫)‪.2013: 215‬‬ ‫ل نػر ؽ ألاار قد حررني باعر ـررتط ررن باتررنو‪ ،‬قباتنبالاررت‬
‫قاغر ررطن نػر ررر ة ر ررنز باسضبػر ررنا باؼر ررن د ير ررن باتنبالار ررت‬ ‫با ةلن ر ر ر باع ر ر ل ر ر ه ر ررت الا ر ررسضت بانك ر ررن بل ر ر بل ر ررنبضز‬
‫با فؼر لدنًت وصرن باتلر ردرس نقار باسضبػر بل نارر‬ ‫قبلت‪،‬نو ررنا قبا ررسف ية ل ررن ا ر وص ررن باتل ر ‪ .‬ل ررن نقا ر‬
‫ي ) ر بب باررنظرف م بوررن ذلررنق باتنبالاررت با ةلن ر ر ردررس‬ ‫باتنبالاررت با فؼررر قبا ةلن رر لدنًتر وصررن‬ ‫باسضبػر ر‬
‫نقا ر ر باسضبػ ر ر بانكر ررن بل ر ر بادر ررنت يبانكر ررن بل ر ر بلر ررنبضزم‬ ‫باتلر ر ر ار ر ر ألازب با ر ررنظرف ا‪،‬ت ر ررنو‪ . ،‬قف‪،‬رر ر ر رر ر ر باسضبػر ر ر‬
‫و‬ ‫و‬ ‫و‬
‫قبلت‪،‬نونا قباسف ل‪ .‬قف‪،‬ر يلفر طةلر وـرص‪ ،‬باسضبػر ار‬ ‫بل نارر ةررن ا ا دررس لًررنضب ل ط ررن ق يط ارررن ف ررسس للر وتطرر‬
‫ر‪:‬‬ ‫هن باتؼنؤالا‬ ‫باتنبالاررت با فؼررر قبا ةلن ر ر لدنًت ر وصررن باتل ر ق ر ررن‬
‫‪ -1‬جر ؼررنج بلدنًتر ار وصررن باتلر ار ظ ررنزت ي )ر بب‬ ‫رر‬ ‫د ررسي‬ ‫ج ررن ار ر ألازب با ررنظرف ا‪،‬ت ررنو‪ ،‬ور ر در ر‬
‫بانظرف ا وصن باتل ؟‬ ‫وص ررنقض لػنػ ررر م ر ّو ررن بمل ررنض ألاق ررص ررنقض وـ ررص‪ ،‬باحص ررا‬
‫‪ -2‬ج ؼنج بلدنًت ار وصرن باتلر ار د‪،‬رر بانكرن‬ ‫قلجلر ر قلجسبر ر ّ‬
‫قوو ررن بمل ررنض باأ ررنن رنل ر يط ررع ف ر دً ررنض‬
‫بل جرص بادنت ا وصن باتل ؟‬ ‫با ررطل اٌحرتر ودنًتر وصررن باتلر قفنبالا ررنم ّ‬
‫قووررن بمل ررنض‬
‫‪ -3‬ج ر ر ر ر ر ر ر ط باتنبالار ر ررت با فؼر ر ررر يي ) ر ر ر بب با ر ر ررنظرف ل‬ ‫باأناا ر ؼ‪ ٍ،‬باون ف للر باسضبػ قوةطب ب ن قبج‬
‫قباتنبالا ر ررت با ةلن ر ر ر يبانك ر ررن بل ر ر باد ر ررنتل ا ر ر ألازب‬ ‫يػ نةنا قبا نكرنا باع ةن ا ن‪.‬‬
‫بانظرف ا‪،‬تنو‪ ،‬؟‬ ‫مشكلت التحث‬
‫‪ -4‬جر ر ر فؼ ر ررط باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر يي )ر ر ر بب بار ر ررنظرف ل‬ ‫ي ت ررطن باتسي ررس ور ر ألارر رطبز للر ر دالال ررن بق با ينجر ر بق‬
‫قباتنبالاررت با ةلن رر يبانكررن بلر بادررنتل بات الار ر‬ ‫با غنر و الاح لشونق آدرط بق ويلنفر ورن ار ػررنالانا‬
‫ودنًت وصن باتل قألازب بانظرف ا‪،‬تنو‪ ،‬؟‬ ‫بة لنفر ر وذ ‪،‬ف ر ون ررن وصررن باتل ر م ق ٌ‪ ،‬ر باحررن أ ف ر‬
‫أهداف التحث‬ ‫وأر ر ر ر ر جف ر ر ر ررصب يط ر ر ر ر ر لف ر ر ر ررن ودنًتر ر ر ر ر وصر ر ر ر ررن باتلر ر ر ر ر‬
‫يص ررنقض ج ررصب باحص ررا ةل‪ ،‬ر ور ر ألاج ررسبس قه ر ف ر با ص ررن‬ ‫)‪ .(Williams,1997‬قالار ر ر ررس نقا ر ر ر ر باتسير ر ر ررس و ر ر ر ر باسضبػر ر ر ررنا‬
‫‪:‬‬ ‫باتنبالا ررت با فؼ ررر باصنو ر ا‪،‬ـ ررتنض لدنًت ر وص ررن باتل ر‬
‫‪ -1‬رر ررن وؼ ر ر نا ودنًت ر ر وصر ررن باتل ر ر ار ررسا لر ر رطبز فر ر ر‬ ‫ققة ر ررسا د ر ررن ع ر ررس و ر ر ؿ ر ررتنض باتنو ر ر نإلضج ر ررنب بات ر ررنًف‬
‫باحصا‪.‬‬ ‫قي ئرن )‪(Warburton et al., 2006‬م ق د‪،‬ر ور وؼر نا‬

‫‪8‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫باأدنرنا بااـط لال ل جصب بللٌتح )‪ (Ostracism‬آ ر ور‬ ‫‪ -2‬صسيررس وؼر نا باتنبالاررت با فؼررر لدنًتر وصررن باتلر‬
‫باص‪،‬ل بارنلنلر )‪.(Ostrakismos‬‬ ‫قبل لأ‪،‬ر ر ر ر ر ررنال ) بب بار ر ررنظرف يدة ر ررنز باتر ر ررنًف م با ح‪ ،‬ر ررس‬
‫ي ررطل‬ ‫ت ر ف ر ولنضػ ر نض ذر ر ةنل ر‬ ‫قج ررص باص‪،‬ل ر ةنل ر‬ ‫ي ؼنس م قيلينظ باشوص ل اسا لرطبز فر باحصا‪.‬‬
‫فر ررنو )‪ (487-488‬الاح ر ر بلر ررر ز ؼ ر ر ذس إلظبا ر ر قلف ر ر‬ ‫ور ررن‬ ‫‪ -3‬بافـ ف وؼر نا باتنبالارت با ةلن رر لدنًتر وصرن‬
‫ألاش ررونق با ررس ن نض و ر بملج لت ررنا باسيلدطبًر ر ‪ .‬قالا ررس‬ ‫باتل ر قبل لأ‪،‬ر ر نانك ررن بل ر باد ررنت يبل ررنبضزم قبلت‪،‬نو ررنام‬
‫بلاأر جررصب بللررٌتح ور ة‪،‬لر )‪ (Ostrakon‬باعر ت ر ؿر نين‬ ‫قباسف ية لن ل اسا لرطبز فر باحصا‪.‬‬
‫بافذررنض باع ر ةررن ألار رطبز آلررصبك ؼ ر ذسوند ن ا‪ ،‬لررن ف ر‬ ‫‪ -4‬صسيس وؼ نا ألازب بانظرف اسا لرطبز فر باحصا‪.‬‬
‫ن ر بػ ر‬ ‫لفر بق لالالررن شرروم وررن و ر بملج لر ور در‬ ‫‪ -5‬بد ح ررنض بات الار ر ر ر ودنًتر ر وص ررن باتلر ر قباتنبالا ررت‬
‫شا ر ر ر باشر ر رروم ف‪ ،‬ر ر ررن‪ .‬ق ـر ر ررص وـ ر ر ررن بػ ر ر ر ذسو ج ر ر ررص‬ ‫جررن ا ر وؼ ر نا ألازب‬ ‫با فؼررر قبا ةلن ر ر قوتطر ر‬
‫باٌط د ر و ر الاح ر ػ ررصن وسي ر ػطالانػ ر ا ر ةع ررطت ك ررد‪،‬ر‬ ‫بانظرف ا‪،‬تنو‪. ،‬‬
‫فر ررن )‪ (454‬الاح ر ر بلر ررر ز قاف ر ر بللر ررن ةر ررنلنب ؼ ر ر ذسون‬
‫و‬ ‫أهميت التحث‬
‫لقضبب باع ن سال و الاٌ بافذنض اف ن لػلن ألاشونق‬
‫ت ر ر ررس ونه ر ر ررنن ودنًتر ر ر ر وصر ر ر ررن باتل ر ر ر ر ور ر ر ر با ر ر ررنبجط‬
‫بل حنشي ‪.‬‬
‫رلر ر ر باؼر ررنئست ا ر ر ف ررسز ح ر ر و ر ر بل لر ررنا قباع ر ر ا ررن‬ ‫با‬
‫)‪ .(Williams & Zadro, 2001: 22‬ررناٌطز لق با فر لأر‬
‫فنبالا ررت ػ رر‪،‬حر و ررط ا ر ول ررت بل ل ر قا ر لوصنلرة ررن ف ر‬
‫لؿ ر ررصن ةنو‪ ،‬ر ر ققبالاتر ر ر ا‪،‬لدنًت ر ر قاف ر ر ج ر ررص باؼ ر رر‪،‬ن رنا‬
‫نو باسضبػنا باع ت نق‬ ‫صدر لجسبر ن‪ .‬قف باطغ و‬
‫لأ ر ر بؼر رر‪،‬ن رنا بالا ر ر زضبون رفر ر ر وأ ر ر بلتنو‪ ،‬ر ر‬ ‫يلف ر ر ب‬
‫جصب بلنهنن ف ر وؼر نا باسضبػرنا ألاة ارر لال ب ؼر‪،‬رٍ‬
‫ٌط در ر ر ك ر ررنو لق ي ر ررت ب ل ر ررن باتر ر ر قو ر ررن ؿ ر ررن شار ر ر‬ ‫و‬
‫باون ف‪ ،‬ن و الاحر باسضبػرنا بمل ‪،‬رر بق باتط رر لرنزض ةرسب‬
‫)‪.(Ferris et al., 2008: 1348‬‬
‫ب ا يف وتسق ‪ .‬اصب ص جص باسضبػ لجلرة ن و لجلر‬
‫ق لأر ر ر بلدنًتر ر ر ظ ر ررنجطت ؿر ر ررن ت ا ر ر ر دنرر ر ررنا قػر ر رررنالانا‬
‫نق بلنهنن قاصند ن و لق باسضبػنا هل جرصب باؼررنب‬
‫بة لنفرر و نف ر )‪ .(Williams, 2001‬بش ب ج نا ر باتسيررس‬
‫صب بلنهنن ق ف ح باحن‬ ‫ولن ؼنج ا ضرس بلف ح بات‪،‬لر‬
‫و ر ر ر ر بل و ر ر ر ررنضبا بادح‪،‬ر ر ر ر ر بق با ر ر ر ررسينلنا در ر ر ررن نػ ر ر ر ر ذسب‬
‫لون زضبػنا وؼ دح‪،‬ر لدطا‪.‬‬
‫ولنضػ ر ررنا بلدنًت ر ر و ر ر بة ر ر بو ر ررن لف ر ر ير ر رطبز بل ص ر ررطر‬
‫اغررطن لني ر وررن حد ر و ر بفوررن بملجلنف ر بق ةند ررن لأ ر‬ ‫الخلفيت الىظزيت وبىاء الفزضياث‬
‫ؿررص ور بؿررصن يلوررحني‪ .‬رت ر ػررار بلأررن رررن يو ر ف‬ ‫الخلفيت الىظزيت‬
‫ألاصول التاريخيت‬
‫)‪ (Amish‬قه ر ًنئف ر وؼرررصر يسيررس باتلررنز تح ر باف ؼ ر‬
‫ر ررنت دنؼ ررن و ررص سبير ر ن رر ر‬ ‫ت ررس بلدنًتر ر ة ررع ور ر‬
‫بل نئرر ر ر ي و ر ررن ر ررنالنتعب فر ر ر بات ر ررنا بلو ر ررنض قفر ر ر لل‬
‫با ررنض ر ف ررسون ةنلر بل وررنضبا دغط درر بادسيلر ؼر ذس‬
‫وص ررنقالا ار ررسوي بق د‪ ٌ،‬ر ر لي لتر ررنا بق تر ررنار بدر ررطا‬
‫لررن لر رطبز‬ ‫ررنن و ر للررنبن باتدن ر و ر د ر‬ ‫بلدنًت ر‬
‫)‪ .(Williams & Zadro, 2001: 22‬لن ب ج نا باتسيرس ور‬
‫‪،‬ر ر بل و ررنضبا ف ر ر لدر رطب قلفر ر ألاش ررونق باؼر ر ئ ور ر‬
‫يؼررس ر ررن ولنضػررنا‬ ‫باؼرررنالانا ية لنفر ر باع ر يلف ر ب‬
‫بملج لر )‪ .(Ferris et al., 2008: 1348‬قف ر باررطغ ور ل‬
‫بلدنًتر ر ر وأ ر ر ر بلسضػ ر ر ر يباٌر ر ررطز و ر ر ر بادنف ر ر ر باسضبػر ر ررر لم‬
‫ظنجطت دالالن لق بلدنًت ونةنزت بـص بق دط ا ةلر‬
‫قبل ػؼ ر ررنا بادو ر ررنئر ي فر ر ر ش ر رروم نا ر ررج لم قوص ر ررن‬

‫‪01‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ررنات قو ررن ؿ ررن شار ر لوأ‪ ،‬ر وت ررنزت و ر باؼ رر‪،‬ن رنا ررن‬ ‫باتلر قبات الاررنا باشولررر )‪ .(Waldrip, 2007: 1‬قضغر‬
‫بلدنًت ر ا ر وصررن باتل ر )‪ .(Williams, 2001‬ق لررن تررطس‬ ‫رن وف رن‬ ‫قةنز باتسيس و باسضبػنا بلحفطت باعر لةط ر‬
‫بلدنًت ر ند ررن يط ر باـررتنض نالػررتحتنز قيجلررن و ر الاح ر‬ ‫باررطرى )‪ (Rejection‬لال ب باحصررنح ررن ونهررنن بلدنًتر‬
‫و‬
‫‪(Banki,‬‬ ‫يد ررط قغناح ررن و ررن ص ررن زق ػ ررات وت‪ ،‬ر ا ررصا‬ ‫د رن ل ررنزضت قغ ر و ف ررطضت ع ر قالا ر الاط ررت‬
‫يلف ر ب نك ر‬
‫و‬
‫)‪ .2012: 4‬بو ررن )‪ Robinson (2013‬قظو ج ررن رد ررس الانو ر‬ ‫)‪ .(Williams, 2001‬قجص باطؤ ر ار دردر ألاورط‬ ‫نارن‬
‫لطبةت ر ةلر ر بلف ررنجر بلـ ررن لف ررن بلدنًت ر ا ر وص ررن‬ ‫غ وفط دنك قب وف ن بلدنًت يلأ يط لنؼنلر‬
‫باتل ر ر ر ر ر وأ ر ر ر ر ر وف ر ر ر ر رن با ر ر ر ررطرى )‪ (Rejection‬بق با ي ر ر ر ررت‬ ‫ؿن ت قو انر اسا باتسيس )‪.(Ferris et al., 2008: 1348‬‬
‫تط ر‬ ‫رم ر )‪ ،(Organizational shunning‬ققهررت‬ ‫با‬ ‫مفهوم امللاطعت في مكان العمل‬
‫ؿنو ا‪،‬لدنًت ا وصن باتل ـ بل بل بلسا باصل رر‬
‫ؼ ر ر ذس ةلر ر ر الاٌنف ر ررنا بملج ل ر ر ‪ -‬بغ ر ررى با ر ررط ف ر ر‬
‫ش ر رروم بق ويلنفر ر ر و ر ررن د ر ررن جل ر ررن بق لػ ر رردني فور ر ررن‬
‫لنف م ػنب ةن زق بق الاحنئ م لق ًنبئ زي ر – بلدنًتر‬
‫نلرتررن قباؼرر‪،‬ن رنا‬ ‫رمر لدررط ور ينغلررنغ قبلـررنض‬
‫و‬ ‫لتنالاح لقائ باصي ي ة صن بلترني بادرلر قبلدحنار م قف ر‬
‫بل ئلر بة لنفررن )‪ .(Robinson et al., 2013: 206‬قور لجر‬
‫ػار بلأن م ا بل لنا ؼ ذس بلسضب قباتنو‪ ،‬ار أ ر‬
‫بلعبيررن باعر بػر ية ن )‪ Robinson (2013‬قظو جررن ور جررصب‬
‫ور ر ألا ر ررن بلدنًتر ر إلظ ررنض ب د ررنضج افش ررونق با ررصي‬
‫با تط ر ر ج ر ررن ر ررن بلدنًت ر ر تل ر ر ف ر ر يلر ر ررس ينغل ر ررنغ‬
‫يفـررن ألاػ رطبض )‪ .(Banki, 2012: 1‬بش يؼررس بلدنًت ر ا ر‬
‫ػرر‪،‬ر ح ر ف ر‬ ‫قيؿرر) بك ية لررن اودررط قجررصب ا ر ر‬
‫وص ررن باتل ر ل ررنن و ر لل ررنبن بات ر باح ررنضز قظ ررنجطت و فـ ررر‬
‫ل ؼر ر ررنغ باف ر ررطز نالل لر ر ررن ‪ .‬لهر ر ررنر لل ر ر ر شار ر ر رر ر ررن وف ر ر ررن‬
‫)‪.(Wu et al., 2012: 178‬‬ ‫قؿررن ت ا ر بل لررنا‬
‫بلدنًت جن وف ن غرنوى قور بالرتن باؼر ار لغرنبض م‬
‫ق غررى با ررط ف ر لجلر ر بلدنًت ر م رررن الا‪،‬ر ر و ر يج لررن‬
‫سق ر ر ر‬ ‫ر ر ررن لػ ر ر ررحن‬ ‫قج ر ر ررصب باغل ر ر ررنن قبال ر ر ررتن ي‪ ،‬ر ر ر‬
‫الاس لفٌ و الاح باحن أ لف ن بلدنًتر ار وصرن باتلر ‪.‬‬
‫قفنبالاح ‪.‬‬
‫قجر ررصب ألاو ر ررط يأ ر ر باسجـ ر ر ال وص ر ررن باتل ر ر تر ررس و ر ر ل ر ر‬
‫ق ر ررط حٍ بلدنًتر ر ر ا ر ر ر وصر ر ررن باتل ر ر ر ور ر ر ػر ر ررن بلتنو‪،‬ر ر ر‬
‫باؼ رررنالانا ية لنفرر ر باعر ر يلفر ر ل ص ررسح ر ررن بلدنًتر ر‬
‫باشول ررر قباع ر ر تف ررؽ بلجنل ررت بل ‪،‬ر ر قألاػر ررنز ا‪،‬ؼ رر‪،‬نك‬
‫)‪ .(Wu et al., 2011: 24‬رت ر ػررار بلأررن ردررس لؿررنض‬
‫قبلوـر ر ررنل ا ر ر ر‬ ‫رمر ر ر وأر ر ر ألاؿر ر رطبس بافنػ ر ررس قبا ر ر ر‬ ‫با‬
‫بػ ر ر ٌ ن ار ر ر )‪ (262‬ونظ ر ر لل ر ر لل ر ر ف ر ر ور ررسا ر) ر ر ت دل ر ررؽ‬
‫با تنو ر ر بق با لر ررط‪ .‬قف ر ر با ر رطغ و ر ر ب جر ررص ألانـر ررٌ الا ررس‬
‫ػ ر ر نبام )‪ (66‬ا ر ر بلنئ ر ر و ر ر بملجرح ر ر الار ررس ؿ ر ر سقب بلتنو‪ ،‬ر ر‬
‫ؼر ر ر ‪،‬ع بت ر ررى لؿ ر ررصن باؼ ر رر‪،‬نك يػر ر ر ن ي بد ر ررن لأر ر ر‬
‫درط الارس رطك‬ ‫بالرنو م ار ر لررنز )‪ (% 29‬ل باترنو‪،‬‬
‫لر ررن‬ ‫لؿر ررصن نـر ررٌ قوطئر ر ر ا‪،‬تسقبلر ر ر بق باؼر رر‪،‬نك با ر ر‬
‫فلسب بلصن ف سون زد‪،‬نب ج لار )‪.(Liu, 2013: 76‬‬
‫بلدنًت ر ار ر وص ررن باتلر ر لأ ر ؿ ررص ور ر لؿ ررصن بات ررسقب‬
‫ق ررن و ف ر ر ألاز ر ررنا بل ت‪،‬در ر نلدنًتر ر ية لنفرر ر م رد ررس‬
‫بملج نار ر قغ ر ر با ـ ررٌ باعر ر ؼ ررة سس بل لر ر بق بات ررنو‪،‬‬
‫د رن‬ ‫)‪ (2008‬بلدنًت ا وصن باتلر‬ ‫فطس )‪ (Ferris‬قظو‬
‫اررسف ن‪ .‬بتحررنضت لدررطا رررن بلدنًتر ار وصررن باتلر ودنضلر ور‬
‫بلررسا باررصل يررسضك رر ر بافررطز ل ر ودص ر بق و ل ر و ر الاح ر‬
‫ألاؿ ر ررصن ألاد ر ررطا و ر ر باؼ ر رر‪،‬ن رنا بلطئر ر ر قبال ر ررط ص يوأ ر ر‬
‫و‬ ‫‪(Ferris et‬‬ ‫ألاررطبز بق بملجلنفررنا ألادررطا ار وصررن باتلر‬
‫ي ررصب با‪،‬ف ر ر ل هر ر غناحر ررن ػ رر‪،‬ن رنا دفرفر ر قػ ررط غ ر ر‬
‫)‪ .al., 2008: 1348‬ق لأر فل‪،‬رر حجررت بلت‪،‬نوررنا با ظور م‬
‫وت‪ ،‬ر يوأ ر بال ررل بق ف ررس با ررطز ف ر با صر ر ل‪ .‬له ررنر بل ر‬
‫قوفٌ ر ررن بلتنو‪،‬ر ر ر بال ر ررنو م ق ي ر ررت بمل نز ر ر ر لق ي ل ر ررن‬
‫‪00‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫و‬
‫رت ر ررن ش ر ررج بملج ل ر ر ف ر ر ودنًت ر ر ل ر ر ن ن‪ .‬بور ررن‬ ‫ول ف نكط ؼر تحني قردرن ا‪،‬فرطز‬ ‫شا رن بلدنًت‬
‫با ررسبر ألاد ر ا‪،‬لدنًت ر ررٌ‪ ،‬ر ف‪،‬ر ر ف ررس بلدنًت ر‬ ‫رلن يسض بافطز ف بل ودنًت الاس ال يصن رصا ور الاحر‬
‫ق ص ررسح ف ررسون ص ررن ج نا ر ػ رر‪،‬ن رنا ح ررسض و ر الاح ر‬ ‫‪(Leung et al., 2011:‬‬ ‫شوم لدط ا وصن باتل‬
‫بلؼررة سس ـ ر بل ر بلدنًت ر وأ ر فررس با صررسح ضغ ر‬ ‫)‪.837‬‬
‫بد ن ال ؼة سس بلدنًت ‪.‬‬ ‫قالاررس ررسز )‪ Williams and Zadro (2001‬ويلنفر ور‬
‫‪ .3‬الكمي ةةت )‪ :(Quantity‬تحر ر بلدنًتر ر ار ر ه ررن لرر ر‬ ‫بلولنئم قبالفنا باع ن ح ًحرتر وف رن بلدنًتر ار‬
‫باؼ ر رر‪،‬ن رنا بلؼ ر ر ذسو ا ؿ ر ررنضت بل ر ر بلدنًت ر ر قج ر ررصب‬ ‫وصررن باتل ر ‪ .‬جررص بلولررنئم قبالررفنا تفررؽ ا ر ًحرتة ررن‬
‫با ح ر ر ررني الا ر ر ررس يص ر ر ررن لؼ ر ر ر ن نا و ذفو ر ر ر يودنًت ر ر ر‬ ‫ررن ج ررص با ررنجطت‪ .‬بش بـ ررص ال‬ ‫بال ررنضت باغنوو ر باع ر تؼ ر‬
‫ةعئر ر ل وأ ر لةن ر ألاػررئ‪ ،‬بلحنؿررطت ردررٍ بق بلدنًت ر‬ ‫ـررح ألاؿررصن ألادررطا و ر باررطرى وأ ر باتررسقب با‪،‬ف ر بق‬
‫و‬
‫باصنو‪ ،‬وأ فس با صسح بق با صنقض ة‪،‬رن‪.‬‬ ‫بلجؼ ر ررسل ر ر ررن وف ر ررن بلدنًتر ر ر الا ر ررس يص ر ررسح ر ررسق قة ر ررنز‬
‫‪ .4‬وض ةةو الط ةةثب )‪ :(Causal clarity‬تح ررني بلدنًت ر‬ ‫ررن لػررحن م ردررس صررسح بلدنًت ر زق‬ ‫فؼ ر با قب ر‬
‫بيون بؼات زضة قهرن باؼراتم رفر بترى بلنبالار‬ ‫الالررس و ر الاح ر بللررسض ب يررن بلؼررة سس ق ررسضةنا و فنق ر ‪.‬‬
‫رررن ػررات بلدنًتر الاررس يصررن قب ررح صرررا ب ولررسض‬ ‫قجررص بلولررنئم قبالرفنا دؼر بلر لض ر ةنبلررت هر ف ر‬
‫بلدنًتر ر ت‪،‬ر ر فر ر لنبي ررن لدنًتر ر بلؼ ررة سس اؼ ررات‬ ‫)‪: (Williams & Zadro, 2001: 29‬‬ ‫با صن لزلن‬
‫وص ررسز‪ .‬بور ررن ػر ررات بلدنًت ر ر بل ر ر ذفى بانهر ررن رنل ر ر‬ ‫‪ .1‬الزؤي ة ة ة ة ةةت والوض ة ة ة ة ةةو )‪ :(Visibility‬ج نار ر ر ر ر لنفر ر ر ر ررن‬
‫يص ر ر ررسح ف ر ر ررسون يص ر ر ررن ػ ر ر ررات بلدنًتر ر ر ر غ ر ر ر قب ر ر ررح‬ ‫لػنػر رررن و ر ر باطؤ ر ر قبانهر ررن ر ررط حٍ و ر ر بلدنًت ر ر‬
‫ا‪،‬لؼة سس بق الاس ي ـ و زقبر و تسزت‪.‬‬ ‫ق و ر ر ر ررل بلدنًت ر ر ر ر ية لنفر ر ر ر ر قبلنزي ر ر ر ر ‪ .‬صر ر ر ررسح‬
‫بلدنًت ية لنفرر نةرنز ورنزل نا ؼرح ا‪،‬لؼرة سس‬
‫وأن شا فرس با صرسح قفرس يػر لنن‪ .‬بورن بلدنًتر‬
‫بىاء الفزضياث‬ ‫بلنزير رند ررن وررل ين ر ن بق وغررنزضت بلصررن وأررن‬
‫العو اكب الىفطيت والبرجماجيت مللاطعت مكان العمل‬ ‫بل نالاـ ‪.‬‬ ‫شا وغنضت باغطر د‬
‫بااـ ررط ج ر ةنئ ررنا بة لنفر ر و ل ر طت ا ر نزالا ر لنـ ررٌة ن‬ ‫‪ .2‬الةةداف )‪ :(Motive‬يف) ر ن ‪Williams and Zadro‬‬
‫و‬ ‫)‪ (2001‬قةررنز دلررؽ زقبرر ةنو ر تلر بلدنًتر ف ر‬
‫بارنور ر ر باع ر ر يت‪ ،‬ر ررن بـ ر ررص وؼ ر ر لط دط ح ر ررن ونة ر ررنزت ر ر‬
‫ل حنئ ررن ق ر ر ف ررسز ال يصصر ر ور ر ألاش ررونق باغط ررن ‪ .‬قزق‬ ‫دررسوة ن‪ .‬ردررس يصررن زبر ر بلدنًت ر فدررن بق الالن ر‬
‫نا ررن ال يدررس ا ررن بافررطق‬ ‫لزنر ؿر رر قةررنز دررط ور‬ ‫ا ًحرت ر لترير الاررن بلؼرة سس بتلر وـر بق شلرت‪.‬‬
‫رد ررٍ ات ل ررن ف ر فنف ر بيي ررن ر يد ررس بملو ررنًطت باع ر‬ ‫لررن الاررس يصررن زبر ر بلدنًت ر باغف‪ ،‬ر بق با ؼرررن قجررصب‬
‫ل تررطن ا ررن بؼررات دجلررن بق بلدنًت ر بق باررطرى و ر الاح ر‬ ‫يصررسح ف ررسون بللررسض ال يررسضك قةررنز بلؼررة سس قاف ر‬
‫)‪(Williams & Zadro, 2001:21‬جررص بملوررنًطت‬ ‫دررط‬ ‫ال ف سس بل باتدن ‪ .‬قالاس يصن زبرر بلدنًتر لرنب ور‬
‫د ر ررص قة ر ررن فسي ر ررست يؼ ر ررسجن ضزقز رت ر ر باف ر ررطز بلؼ ر ررة سس‬ ‫ررسقح‬ ‫بػر ر ين زرنفرر ر اغ ررطن بل لنير ر ف ررس نالار ر‬
‫ا‪،‬لدنًت ر ػررنب ةررن ـررتط ررن ب ال‪ .‬ب ررسح باسضبػررنا باع ر‬ ‫درط ‪ .‬لررن الارس دررص بلدنًتر‬ ‫لرترن ػرر‪،‬حر ور الاحر‬
‫بـرص ضب ر‬ ‫نقا ونهنن بلدنًت ا وصن باتلر ق ر‬ ‫زبر باسقض بلؼح باصل يصسح ف سون يدن بلؼة سس‬

‫‪01‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ـررتطق‬ ‫)‪ ،(Warburton et al., 2006‬ق يتر بلؼررة سر‬ ‫باتنبالارت بمل ل‪،‬ر باعر يلفر ب ي ترطن ا رن ألاررطبز ار وصررن‬
‫& ‪(Gerber‬‬ ‫ق صنل ررن ل ر ل ررنضت ق صؼ ررؽ‬ ‫ل رعب سر ر‬ ‫دؼرررل ن لل ر لررنف لػنػررر جلررن باتنبالاررت‬ ‫باتل ر قالانو ر‬
‫ار ر‬ ‫)‪ .Wheeler, 2009‬ل ررن قة ررس )‪ Zaho (2012‬قظور ر‬ ‫با فؼرر قباتنبالاررت با ةلن رر ‪(Robinson et al., 2013:‬‬
‫زضبػ ر ر ر بةط ر ر ر ا ر ر ر ويلنف ر ر ر و ر ر ر باف ر ر ررنزب بال ر ر ر ر ر ر ررن‬ ‫نهرح اص ون لن‪:‬‬ ‫)‪ .215‬قي‬
‫بلدنًت ع س و ػ‪،‬نك باتل بل صطس بل ي لصرن بارعو‬ ‫أ‪ .‬العو اكب الىفطيت‪ :‬الاحتراق الوظيفي‬
‫قبل ل ر ‪ .‬نإله ررنر بل ر شا ر رد ررس قة ررسا بت ررى باسضبػ ررنا‬ ‫لأ ر باتنبالا ررت با فؼ ررر ضزقز بافت ر باتنًفر ر قبل ؼ ررر‬
‫ررن بلدنًتر ر د‪،‬ر ر ور ر وؼر ر نا باـ ررتنض ناطه ررن با ررنظرف‬ ‫بلحنؿررطت بق الالر ت ألاوررس بق باحترررست باعر حررسض ور الاحر بافررطز‬
‫ق ع رس ور باد‪،‬ر قباـرتنض ناورر باترنًف ‪(Ferris et al.,‬‬ ‫بلؼة سس ل ن لزضب ا‪،‬لدنًت )‪ .(Williams, 2009‬لؿنضا‬
‫و‬
‫)‪ .2008‬قو ر بلج ررسيط نل ر نلر ر ا ر ؽ زبئل ررن ص ررن ضزقز‬ ‫باسضبػر ر ر ررنا باؼر ر ر ررن د ر ر ر ر جر ر ر ررص باتنبالار ر ر ررت بق ضزقز بافت ر ر ر ر‬
‫رت بلؼة سر ػ‪،‬حر ب ين بلدنًت ردس لؿنض ‪Williams‬‬ ‫ييػ ر ر ين نال در ررص ةنبلر ررت و تر ررسزت ب ر ررس جر ررص بلجنبلر ررت‬
‫صر ررن ضزقز رت‪ ،‬ر ر بيين ر ر ر‬ ‫)‪ (2009‬ر ررن بتر ررى بلؼر ررة سر‬ ‫‪(threatened‬‬ ‫يٌ‪ ،‬ر ر ف‪،‬ر ر ر ة سير ررس بل نة ر ررنا ألاػنػر ررر‬
‫لأ ر نلـ ررنض قبا ت ررنق قيو أ ررن قبادح ررن ‪ .‬قج ررص بل نا ر‬ ‫)‪ .fundamental human needs‬قباررصل ت ر ررن بلدنًتر‬
‫نةر ررنا يل لر ررن‬ ‫صر ررسح ا ر ر باغنار ررت ف ر ررسون ر رسز بلدنًت ر ر‬ ‫نة ر ر ررنا لػنػ ر ر ررر ا نؼ ر ر ررن‬ ‫ر ر ررسز لض ر ر ر‬ ‫ا ر ر ر وص ر ر ررن باتل ر ر ر‬
‫ر ألادررطا بل ل ر‬ ‫ق دررسيط باررصبا اررسا بلؼررة سر ‪ .‬لوررن بل‬ ‫بلؼة سس قه ‪ :‬يل لن م ق دسيط بارصبام قباؼررٌطت قباـرتنض‬
‫ر د ر ررن لأ ر ر ررن ةلر ر ر ج ررص باتنبالار ررت باؼر رر‪،‬حر ا‪،‬لدنًت ر ر‬ ‫لت ر ر ر بانة ر ر ررنز‪ .‬بش يف) ر ر ر ن ر ر ررن بلدنًت ر ر ر ر ر ررسز باـ ر ر ررتنض‬
‫ق عر ر ييين رر ر ون ررن ص ررسح ف ررسون ي ررسضك باف ررطز ا‪،‬لدنًتر ر‬ ‫نالل لررن لد ررن ع ر لؿررنضبا يض حررني قيا لررنب صرررا ي فررط‬
‫ػ ر ررنب ةنل ر ر ودل ر ررنزت بق غ ر ر ودل ر ررنزت و ر ر الاح ر ر بلل ر ررسض‬ ‫بللسض ق رطرى يض حرني ور بلؼرة سر ‪ .‬لرن بد رن رسز و‪،‬فر‬
‫)‪.(Williams, 2009‬‬ ‫دسيط باصبا لد ن صل لؿنضبا لل بلؼة سس فرس ل الان‬
‫بو ررن ا ر باسضبػ ر بل نار ر ر ل ررن ػ ررنس نؼ رر‪ ٍ،‬باو ررن ف ر‬ ‫فتر ر ر د ر ررنً قوـر ر ر ‪ .‬الا ر ررس ر ررسز بلدنًتر ر ر ليو ر ررن باـ ر ررتنض‬
‫ونهر ررنن ي ) ر ر بب با ر ررنظرف بت ر ررس ب ر ررس باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر‬ ‫ناؼرٌطت ا‪،‬لؼة سس ف با فنف ا ية لنفر ال بللسض‬
‫باؼ رر‪،‬حر لدنًت ر ر وصر ررن باتلر ر ‪ .‬لش ظ ررط ي ) ر ر بب بار ررنظرف‬ ‫ال ؼر يرت قال تٌر لل ضزت رتر ب يررن لرتررن بلؼررة سر ‪.‬‬
‫ررا‬ ‫لف رن و ر ار باؼررحتر رنا ور بادررط بل لرط قب ر‬ ‫ر ررنانةنز‬ ‫قلد ر ر ر بم ر ر ررن بلدنًتر ر ر ر ررسز ؿ ر ررتنض بلؼ ر ررة سر‬
‫ةررسيط نالف حررنض ار لٌررنب يط ر ألاررطبز ار وصررن باتلر ‪ .‬قجررن‬ ‫قه ر ر ر ررت زقضج ر ر ر ر‬ ‫ر ر ر ر ررن‬ ‫ـنؿ ر ر ر ر‬ ‫با ر ر ر ررنزس ق ر ر ر ررص طج‬
‫ا ر بل درد ر ال ي رعب يص ر ج ررص ألاجلر ر بار ررن و ررص ل الا ررس‬ ‫)‪.(Williams & Zadro, 2001: 30‬‬
‫رم ر‬ ‫الاح ر ل ر و ر )‪ (35‬ف ررن ا ر لز ر ررنا ف‪ ،‬ر باؼ رر‪،‬نك با‬ ‫ل ررن لؿ ررنضا بت ررى باسضبػ ررنا باؼ ررن د بل ر ةنبل ررت لد ررطا‬
‫دردر ر ر‬ ‫‪،‬د ر ر‬ ‫ر ر ررن شا ر ر بلف ر ررن بار ررصل يحر ررسقب بل ر ر يلأ ر ر‬ ‫ا‪،‬تنبالاررت با فؼررر رت ر ػررار بلأررن ردررس قةررس )‪Wu(2012‬‬
‫ألارر رطبز ار ر باتلر ر ‪ .‬اد ررس با ر ر ج ررصب‬ ‫و ررن‬ ‫ا‪ ،‬ي ررنض بلـ رر)‬ ‫ار زضبػر لةط ر ار ويلنفر ور بل ـر ا بالر ر‬ ‫قظور‬
‫بلف ن زضبػ باحن أ ا قوصنقاة اف ونشب ت ر ؟ قلرنشب‬ ‫ر بلدنًتر ار وصررن باتلر ع رس ور ؿررتنض باتنور ررنا ن ط‬
‫يص ررسح؟ ل ررن بل ر با ر ررصا بللنضػ ر ا‪ ،‬ت ررطس ف ر ػ ررح‬ ‫باررنظرف ق طر ر و ر دضجررنب باتررنًف ق ع ررس و ر ي ئررن ا ر‬
‫با تنور وتر قو تر بق وصنرص ر ‪ .‬قجفررصبم رل ررص باحسبير رررن‬ ‫ػر ر ر رر‪،‬ر ف ر ر ر ر ضزقز رت ر ر ر ر‬ ‫باتلر ر ر ر ‪ .‬لر ر ر ررن ب ا‪،‬لدنًت ر ر ر ر ر ر ر ر‬
‫د ر ررسيط وـر رر) ك و ر ر ة ر ر و ر ر‬ ‫ي ) ر ر بب با ر ررنظرف الار ررس ل ر ر‬ ‫لأر ر للنضػر ر باؼ رر‪،‬نك بات ررسقبن قبلول ررنو‬ ‫بلؼ ررة سر‬

‫‪02‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ضب ألارطبز باصي تل‪،‬ن ا و يصرن ار‬ ‫لفؼر بق فد‪،‬ر‬ ‫باحر ر ررن أ قبللنضػر ر ر ر ف ر ر ر ر ر ر ررس ػ ر ر ررنب نف ح ر ر ررنض وـ ر ر ررص‪،‬‬
‫ًحرتة ررن با تنور ر ور ر لل ررنغ أ ر ر ق قجر ر ال بات ررنو‪،‬ن ف ررنزت‬ ‫بة لنفرر ر ر ة ر ررسيطت نالج لر ر ررن قدكر ر ر ‪ .‬قالا ر ررس بلتـ ر ررط ج ر ررصب‬
‫يفح ررس بار ررط ل م ‪.)3 :1992‬‬ ‫تٌر ررن ل ر ر ولر ررن ي در ررصق‬ ‫يج لررن لل ر باتسيررس و ر باح‪،‬ررسب ألادررطا لررن ي يررنقظ لكررنا‬
‫ل ر و ظو ر ا ة ررنز باتررنًف‬ ‫لررن تررطس ي ) ر بب باررنظرف‬ ‫ألاوط فرر ارلررحح ظررنجطت شبا لجلرر فنلرر ررنضظت‪ .‬قالاررس دل ر‬
‫ق ح‪،‬ررس د ؼررنغ قبلذفررنن يليررنظ باشوصر باعر يلفر ب‬ ‫)‪ (6000‬ررن م قرل ر ر م قلًطق ر ر‬ ‫ررن ج نا ر ر ل ر ر و ر ر‬
‫د ر ررط ا ر ر بت ر ررى‬ ‫ص ر ررسح ر ر ألار ر رطبز با ر ررصي تل‪ ،‬ر ررن و ر ر‬ ‫‪(Schaufeli et al.,‬‬ ‫ررن ي ) ر بب باررنظرف‬ ‫قودنا ر‬
‫)‪ .(Maslach et al., 1996, p. 4‬قجرن بيورن‬ ‫بادرسضبا‬ ‫)‪.2008: 205-206‬‬
‫نار ور دضجررنب باع ر يررة ف ر ررن بافررطز ررن الارل ر‬ ‫ت ر فر‬ ‫ل بانكر ر ر ألاقل ر ر ر لف ر ر ررن ي )ر ر ر بب بار ر ررنظرف ور ر ر الاحر ر ر‬
‫ررن الاسض ر ف ر لزب جررن‬ ‫بل ر باع ر تل ر ر ررن ق صررن وط ررن‬ ‫)‪ (Maslach‬و )‪ (Freudenberger‬قا ر ر ر ررس لرر ر ر ر ر ح ر ر ر ر ر ت ور ر ر ر ر‬
‫)‪.(Maslach et al., 1996, p. 20‬‬ ‫ن جصب بللٌتح‪ .‬قالاس‬ ‫يج لن قبل نبت قبا دنؾ قبلجس‬
‫ر ررن وف ر ر ررن‬ ‫باع ر ر ر الالار ر ر بادحر ر ررن‬ ‫ق در ر ر ل ر ر ر با ت ر ررنض‬ ‫و نف ر ر ا ر ررنجطت ي ) ر ر بب‬ ‫تر ررنض‬ ‫ر ررن أ وذ ‪،‬ف ر ر‬ ‫بالا) ر ر‬
‫ي )ر ر بب با ررنظرف ه ررل دً ررنض بافف ررطل با ررصل يدؼ ررل بلر ر‬ ‫بر ‪.‬‬ ‫ررن لػررحن ق‬ ‫بارنظرف قكر تنب بر) بهررنا وذ ‪،‬فر‬
‫ر ر ر ر لبت ر ر ررنز لػنػ ر ر ررر قبا ر ر ررصل الا ر ر ررس ور ر ر ر الاحر ر ر ر ‪Maslach‬‬ ‫بملو ‪،‬فر ي لأر‬ ‫ةلر جرص با ترنض‬ ‫بلـ) ك ون‬ ‫قباش‬
‫ي ;‪(Maslach, 1982; Maslach & Jackson, 1981‬‬ ‫قظور‬ ‫ر ي ) ر بب ج ررن ظ ررنجطت ص ررسح ف ر وؼ ر نا باف ررطز لل بلر ر‬
‫)‪ Pines & Maslach, 1980‬قه ر بتررس دة ررنز باتررنًف‬ ‫ور ر ر ررل بلـر ر ر ررنفط قي ينجر ر ر ررنا‬ ‫يط ر ر ر ر لفؼر ر ر ررر زبد‪،‬رر ر ر ر‬
‫نا ردسب باٌنالا‬ ‫)‪ (Emotional Exhaustion‬باصل يل‬ ‫قبا نالات ر ررنا ر ر ررن يلأ ر ر يط ر ر ر ػ ر رر‪،‬حر ا‪،‬ف ر ررطز لل ر ر ي و ر ررل‬
‫قبا ـر ررني باع ر ر ؼر ررت فص ر ر ررن بلر ررنبضز باتنًفر ر ر ا‪،‬لر ررط ‪ .‬جر ررصب‬ ‫وـررنة باد‪ ،‬ر قباوررر قفررس باطب ر قباتسيررس و ر باتنبالاررت‬
‫دد ررنك با ررصل يي‪ ،‬ررت باـ ررفد الا ررس يص ررن و ر ن لـ ررنفط‬ ‫باؼرر‪،‬حر )‪ .(Maslach et al., 2008: 88‬قيت ر ي ) ر بب‬
‫و‬
‫د حررني قبا ررن ط صرررا يررسضك باتررنو‪،‬ن ر د الاررس قكرر‪،‬نب لل ر‬ ‫باررنظرف وينظ ررن فر فل‪،‬رر بػر ابس باٌنالار بق لدلررنز با ررنض‬
‫وط ‪ ،‬ر ر ر ال ؼر ر ر ر ٌرتن يػر ر ر ر لطبض ر ر ر ررن ق ال يلفر ر ر ر صلر ر ر ر‬ ‫بق لًف ر ررن باـر ررت‪ . ،‬قشا ر ر ت ر ر ل وير ررطز بؿ ر ر تن با ر ررنض ال‬
‫ل ررن رة ررنلنب ار ر باؼر ررن ‪.‬‬ ‫وؼر ر قار دسور ر بل ل ر ر بق باع ررنئ‬ ‫يول بػ لطبض ب ) بالا ن ن ون ار فر ج نار ورنبضز ةنررر‬
‫قبات و ر ر باح ر ررنضظت ا ر ر ج ر ررصب ي ي ر ررن ي لأ ر ر ناـ ر ررتنض ناطجح ر ر‬ ‫حدر ر ر يسي ر ررسجن‪ .‬قور ر ر و ر ررطقض بانالار ر ر ر ر ررن بل ر ررنظف با ر ررصي‬
‫ل ًط و باٌطب & ‪(Cordes‬‬ ‫ليطز نالا باتنزت ا‪،‬تل‬ ‫ت ررنلن و ر ي ) ر بب با ررنظرف ػ ررنس يذؼ ررطق باد ررسضت ف ر‬
‫)‪ .Dougherty, 1993: 623-624‬ل ررن ـ ر بت ررس دة ررنز‬ ‫ا ر باتل ر ‪ .‬قوشب وررن بػ ر لطقب‬ ‫دررسي وؼررنجلنا الارل ر ا ررن ر‬
‫باتر ررنًف بل ر ر ردر ررسب ألار ر رطبز ا‪ٌ،‬نالا ر ر باصنرر ر ر لنبة ر ر ير ررن‬ ‫جر ر ال بات ررنو‪ ،‬ار ر باتلر ر رر ر د ػ رررصنلن لؿ ررح نا ررسدن‬
‫و‬
‫نانةر قبلورنس‬ ‫د ول ‪،‬ئر‬ ‫ـتطق‬ ‫باتل بادنز لد‬ ‫با ررصل ي لر ر ناتـ ررنبئر قبلوف ررنا ودنضلر ر نا ررنض بل‪،‬ة حر ر ‪.‬‬
‫لنبة ر ولررنفح )‪ .(Kalliath & Beck, 2001: 73‬ق لر‬ ‫قو ر ر قة ر ر ل ر ررطج بلونك ر ر بق قة ر ر ل ر ررط در ررط ر ر ررن‬
‫نا ر ر ر دفر ر ر ررن با ف ر ر ر قبا تر ر ررت‬ ‫بيو ر ر ررن دة ر ر ررنز بات ر ر ررنًف‬ ‫بلي ررنظج ػ رررصن بالار ر ‪ .‬ق ند ل ررنضم ر ررن ول ررٌتح ي )ر ر بب‬
‫قيػت فنش ا‪،‬لنبضز باتنًفرر ار وصرن باتلر ‪(Huang et al.,‬‬ ‫با ررنظرف ج ررن تح ر وي ررنظل ف ر رد ررسب باتنو ر ادسض ر ف ر‬
‫)‪ .2011: 2‬لورن باحترس باأرنن رنلر ف لرط با ح‪،‬رس ي ؼنسر بق‬ ‫بمل نر ر ف ر بنغلررنغ رنفر ار باتلر ‪(Schaufeli et al.,‬‬
‫و ر ر ر ر ر ررن ت ر ر ر ر ر ررطس ر ر ر ر ر ررنا يطز فر ر ر ر ر ر ر بلو ر ر ر ر ر ررنبق باشولر ر ر ر ر ر ررر‬ ‫نا ر‬ ‫لر‬ ‫)‪ .2008: 205-206‬قيت ررطس ي ) ر بب با ررنظرف‬

‫‪03‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫بلنبالا ر ‪ .‬قبلـ ررص‪ ،‬ألاػنػ ررر باع ر ينبة ررن بات ررنو‪ ،‬بـ ررص‬ ‫)‪ (depersonalization‬بق با يط ر ر ر ر ر ر ر ر ررس و ر ر ر ر ر ر ر ر ر دنؼر ر ر ر ر ر ر ر ررنلر‬
‫و فطض دؿنضبا يلوحنًر و وـطا باتل ب ينج ره‬ ‫دط ور ظور‬ ‫)‪ (dehumanization‬قباصل يل وتنو‪،‬‬
‫و‬
‫لؿررح بـررتنض شرروم يصررنق للدررنش ظقضب وأدررن ق ررسضك ررن‬ ‫باتل بق باع نئ ف لد لؿرن رسال ور وترنو‪،‬ة ف ر لد ر‬
‫جرصب بارعقضب ار د نير بلٌرنس ػرنس ي ترطن ا‪،‬غرطب ‪(Cordes‬‬ ‫لنؼ ر ررن ‪ .‬ر ر ررحتى بات ر ررنو‪ ،‬الا ر ررس ي ر ررطق بلفل ر ررن بق الاؼ ر ررنت‬
‫)‪ .& Dougherty, 1993: 623-624‬قيـ يليرنظ باشوصر‬ ‫نا ر ور باررة ف ب يررن ظو ر باتل ر‬ ‫فنًفرر بق الاررس ي ررطق‬
‫نار باتنبًر باؼر‪،‬حر باعر ـر بـرص ةع ر‬ ‫بل ونئ بل‬ ‫بق باع ررنئ بق عر بل لر ‪ .‬قور ب ررطظ لفرطبن جررصب باحتررس جررن‬
‫بؼر ررات با ير ررطز و ر ر بلو ر ررنبق باشولر ررر ‪ .‬ل ر ررن ـ ر ر ج ر ررص‬ ‫بل ر ررٍ و ر ر الار ررسض در ررط بق بػ ر ر ذسب با‪،‬غ ر ر بملجر ررطزت و ر ر‬
‫بلـر ررنفط بؼر ررات لزضبك بافر ررطز ر ررن لفلنا ر ر لكر ررحص فسيل ر ر‬ ‫ألا نػ ر ر ر ؽ قبلـ ر ر ررنفط قبا دؼ ر ر ررر بال ر ر ررنض ات ر ر ر ررنت بل ر ر ر ر‬
‫& ‪(Kalliath‬‬ ‫دررط‬ ‫بلجررسقا بق لد ررن غ ر ودررسضت و ر الاح ر‬ ‫ن و بل نالاـنا بلٌنا و باعو ‪ .‬ب س بلدنضلنا‬ ‫قين‬
‫)‪ .Beck, 2001: 73‬ق ل يلينظ باشوصر بل ورنئ بلرر‬ ‫باف ػ رررفر باعر ر لر ر ج ررصب بات ل ررط ج ررن با تنور ر بـ ررص‬
‫ا درر باتل ف لصرن ػر‪،‬ر و ر ن نةرنز وـرنفط فرس‬ ‫دط ػنب ةنلنب ظور فلر بق ظ رنئ م قجرصب‬ ‫قالاطبً و‬
‫)‪.(Huang et al., 2011: 2‬‬ ‫باففررن ت قبادررسضت ار باتلر‬ ‫ي لأ ر ر و ر ر د ر ر الارر ررن باف ررطز بلت ر ر نا تنو ر ر ور ر در ررط‬
‫و‬ ‫و‬
‫ققردن لن دس يلف بادرن رن ودنًتر وصرن باتلر رط حٍ‬ ‫بـ ر ررص زالار ر ر قر ر ر با ت‪،‬رل ر ررنا قباو ر ررنب ٍ رد ر ررٍ ر ررسال و ر ر‬
‫و‬
‫بيين ر ر ررن و ر ر وف ر ررن ي ) ر ر بب با ر ررنظرف بت ر ررنز با ر ررأ ح ال‬ ‫ينغلررنغ باشوصر لررن يففر ا‪،‬نكررن للر فنكررر اغررطن‬
‫باـ ر ر ررتنض نلدنًتر ر ر ر ف ر ر ررسز بل نة ر ر ررنا با فؼ ر ر ررر ألاػنػ ر ر ررر‬ ‫‪(Cordes‬‬ ‫بق ‪،‬حرر ب رنةرن‬ ‫ر بلـرف ا باعر رنبة‬
‫ا‪،‬تر ر ررنو‪ ،‬قج ر ررصب ؼر ر ررنج ا ر ر ر بػ ر ررت فنش بافأ ر ر ر ور ر ر باٌنالار ر ر‬ ‫قيت ر‬ ‫)‪& Dougherty, 1993: 623-624‬‬
‫با فؼ ررر باعر ر يلفر ر ب ؼر ر ذس ار ر ونبة ر ر لفح ررن باتلر ر‬ ‫باح ر ررن أ بت ر ررس با ي ر ررطز فر ر ر بلور ر ررنبق باشول ر ررر لأن ر ر ر‬
‫قهغنً م قجصب ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن ‪:‬‬ ‫بػ ر ين زرنفر ر ب ي ررن نا ر دة ررنز بات ررنًف ؼ ر ذسو ن‬
‫باتنو‪ ،‬ف سون ال نرط اسف بلرنبضز باحسي‪،‬ر ‪ .‬ق ورل جرصب الفزض ةةيت‪ :1-‬م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت‬
‫م ةةن امللاطعةةت ف ةةي مك ةةان العم ةةل ئ ة مط ةةتوياث اعل ة م ةةن‬ ‫باحتر ر ررس بػ ر ر ر ذسب با ت ر ر ررن باحصيئ ر ر ر قي ي ر ر ررن يل فن ر ر ر‬
‫ا‬
‫قباتسقبلرر ار باتلر )‪ .(Kalliath & Beck, 2001: 73‬لررن الاحت ةةراق ال ةةوظيفي ملاره ةةت باملط ةةتوياث املىخف ةةت م ةةن‬
‫يلر با يررطز فر بلوررنبق باشولررر نار باررة ف قالاؼررنت الشعوربامللاطعت‬
‫دررط ور باع ررنئ‬ ‫باد‪،‬ررت قباحتررس با ف ر ف ررس با فنفر ور‬
‫ب‪ .‬العو اكب البرجماجيت ‪ :‬الوصول ا هيكل اللوة‬
‫بق ظو باتل بق بلسضب )‪ .(Huang et al., 2011: 2‬لون باحترس‬
‫لو ر ررن باتنبالا ر ررت با ةلن ر ر ر ر ر د ر ررن ال ٌ‪ ،‬ر ررت قةر ر ررنز لزضبك‬
‫باأنار ررا لف ر ررن ي ) ر ر بب ر ر ررن يلير ررنظ باشوص ر ر بل و ر ررنئ‬
‫قؿ ررتنض ور ر الاحر ر بلؼ ررة سس نلدنًتر ر لد ررن فنبالا ررت فل‪،‬رر ر‬
‫)‪ (diminished personal accomplishment‬باررصل ي لر‬
‫ت‪،‬ر ر ر نلدنًتر ر ر بافت‪،‬رر ر ر ور ر ر الاحر ر ر بلل ر ررسض‪ .‬ق ـر ر ر ج ر ررص‬
‫نلرر ر ا در ررر با ررصبا بـ ررص ػ رر‪،‬ر ‪ .‬ق ص ررن شار ر ور ر در ر‬
‫باتنبالار ررت بـر ررص لػنس ر ر بؼ ر ررات ردر ررسب باف ر ررطز بلؼ ر ررة سس‬
‫تطن ألارطبز ل نار ور يلصرسبض ار وـرنفط يليرنظ با رن ح‬
‫قبػ ر ر ابر ا‪،‬لر ررنبضز بلط حٌ ر ر ناتل ر ر وأ ر ر بانالا ر ر قألاو ر ررنب‬
‫بق باـررتنض نادررسضت بانظرفر ر ف ر لزب لفلررنا بق با فنف ر‬
‫قبلت‪،‬نور ررنا قبار ررسف ية لر ررن قباتؼ ر ر ر ا با ظو ر ر ا‪،‬تل ر ر‬
‫د ررط ‪ .‬رف ر أ ر و ر ألا ر ررن يص ررن ج نا ر ل ررنض ار ر‬ ‫ور‬
‫د ر ررط و ر ر ظو ر ر باتل ر ر‬ ‫بؼ ر ررات بض حنً ر ر و ر ر‬ ‫قباع ر ر ر ر‬
‫فررس بادررسضت ف ر ل رطبظ دررس بق ع ر رد رسب باؼرررٌطت ف ر‬
‫قألالررسبز بق ضؤػررن باتل ر ‪ .‬قاؼررن بل ررا رررن جررص باتنبالاررت‬

‫‪04‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ار بل لر رنلر ررسق لزنر ؿر يص ررن بانكررن بلر بلتطرر‬ ‫دص يج لن باصل ؼ صد و الاح باسضبػنا باؼن د‬ ‫ا‬
‫قبلت‪،‬نونا باوطقض ا فرص و نو ققبةحن ‪(Lascchinger,‬‬ ‫‪(Robinson et al., 2013:‬‬ ‫ضغ لجلرة ن بافح ت‬
‫)‪ .1996: 26‬اررصا تررطس بانكررن بلر بلت‪،‬نوررنا لر الان ‪،‬رر‬ ‫ر ررن باتنبالا ر ررت‬ ‫)‪ .217‬قف‪،‬رر ر ر ر ر ررن باسضبػر ر ر بل نارر ر ر د)ر ر ر‬
‫باف ررطز ف ر بو ر ك بلتطر ر باطػ ررلر قبلتطر ر غ ر باطػ ررلر‬ ‫با ةلن ر ر لدنًت ر وص ررن باتل ر تر ر بانك ررن بل ر بل ررنبضز‬
‫و‬
‫باع صن هطقض ا‪،‬تل بـص رنف ا وصرن باتلر يقباعر‬ ‫قبلت‪،‬نونا قباسف م ققردن ا ط با رص‪،‬رر ا‪،‬درنت با رلرر‬
‫وررل بلتطر ر باف ر ر قبلو ر ت بلٌ‪،‬ن ر الليررنظ بل ررن قر ر‬ ‫باع ر ر الار ررسوة ن لػ ر ر نشت ةنوت ر ر جنضرر ررنضز با قر ؼر ررنض ضقظب ر ررا‬
‫ػرنػررنا بل لر قالاطبضب ررنل ‪(Lascchinger et al., 2009:‬‬ ‫ونغ ةنل) رن بانكن بل بلنبضز قبلت‪،‬نونا قباسف يٌ‪،‬ر‬
‫)‪ .229‬بو ررن با ررسف رنلر ر ـر ر بلر ر بلؼ ررنفست بلحنؿ ررطت بق غ ر ر‬ ‫ف‪،‬ر رص بادنت )‪ .(Kanter, 1993‬بش ـ جص با ط ر بلر‬
‫بلحنؿر ررطت باع ر ر يصل ر ر ف‪ ،‬ر ررن باف ر ررطز ل ر ررن ألاظو ر ررنا قألاقالا ر ررنا‬ ‫ل بانكن بل جرص بادنت يص ن بانكن بل ر ح دٌرني‬
‫بالررتح اغررطن بانكررن بل ر بلررنبضز بق ألاشررونق بل نػررح‬ ‫لػنػر ررر ه ر ر دٌر ررني بلر ررنبضز قدٌر ررني بلت‪،‬نور ررنا قدٌر ررني‬
‫‪ .(Chandler,‬لر ررن تر ررس با غصي ر ر باتفؼر ررر‬ ‫)‪1986: 30‬‬ ‫رلرر باعر ررنرط جررصب بانكررن ػر يت‬ ‫باررسف م رناح ئر با‬
‫ييين رر ر ر باعر ر ر يصلر ر ر ف‪ ،‬ر ررن باف ر ررطز ور ر ر الاحر ر ر ألاش ر ررونق‬ ‫باتنور ر ر ر ـ ر ر ررتط ر ر ررنا لف يباتٌر ر ر ررنلم ‪11 :2014‬ل‪ .‬يدل ر ر ررس‬
‫ررن‬ ‫درط وأر بارطئ ؽ بلحنؿررط قظور باتلر بق با ررنبت‬ ‫نلنبضز ة بلنبضز بلنزير قبا دسير قباشولرر باعر يص نة رن‬
‫لفل ررن باف ررطز قولر ر فل‪،‬ر ر لأر ر بيو ررن ف ل ررط ة ررنجطل ار ر‬ ‫بافطز و بة بادررن ر زب لفلنار ق صدرر بجسبرر ار وصرن‬
‫لوصنلر ر ر ر ر ر ر ر بانكر ر ر ر ر ر ررن بل ر ر ر ر ر ر ر بار ر ر ر ر ر ررسف ا ر ر ر ر ر ر ر وصر ر ر ر ر ر ررن باتل ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتلر ‪ .‬قور بةر ب ـررتط بافررطز ق ررسضك بادررنت رنلر صنة ر‬
‫)‪ .(Lascchinger, 1996: 26‬لن لأ با لرص قدضؿنز ور‬ ‫ؼ ررت با ررسف بل ررنل‬ ‫بل ر بلتطر ر ق ررصا بل ر باد ررسضت و ر بة ر‬
‫د ررط زبد ر بل ل ر ب ررس بلجنبل ررت بل ل ر لوٌ ررني‬ ‫الاح ر‬ ‫)‪ .(Chandler, 1986: 30‬لرن‬ ‫قبارسف بلرنزل قغ ر بلرنزل‬
‫بارسف )‪ .(Lascchinger et al., 2009: 229‬رلر بارسف ررن‬ ‫ي و ررل بانك ررن بل ر بل ررنبضز الان ‪،‬ر ر باف ررطز ف ر بانك ررن بل ر‬
‫ـ ررتطق ررنا لف ق صنل ررن الا ررنزض ف ر ر يا)ر راب‬ ‫بات ررنو‪،‬‬ ‫بلت ر ررسبا ق ي ر رابا باتل ر ر بملو ‪،‬ف ر ر ق ر ررصا بانك ر ررن بل ر ر‬
‫رلرر ر ‪ .‬ق ررسق با ررسف ر ررن بات ررنو‪،‬‬ ‫صدرر ر ألاج ررسبس با‬ ‫بانالار باصررنا لزب فل‪،‬ر ف ر ل ؼر قةر ‪(Sarmiento et‬‬
‫ـر ررتطق ر ررنافطبط قفر ررس يض ح ر ررني قباتعا ر ر زبد ر ر بل ل ر ر ‪.‬‬ ‫)‪ .al., 2003: 136‬ق ند لررنض رررن بانكررن بل ر بلررنبضز ت ر‬
‫قػ صن بػ ين ة باشولر اتس رنرط بارسف ور در‬ ‫ف ر ر ر الان ‪،‬ر ر ر ر بافر ر ررطز ا‪،‬نكر ر ررن بل ر ر ر بانػر ر ررنئ بلنار ر ر ر قبلنزي ر ر ر‬
‫ل ر ررسب ف ر ررس يا) ر راب نلجر ررسبس با رلر ر ر ق ٌ ر ررن ط وت ر ررني‬ ‫قبلت ررسبا قبانالار ر باو ررطقض لزب فل‪،‬ر ر قو نور ر بانظرفرر ر‬
‫و‬
‫باتلر غ ر بلف ن ر بلونكر ر قباعر غناحررن وررن صررن ووررطت‬ ‫)‪ .(Lascchinger et al., 2009: 229‬بون بلت‪،‬نونا ر د ن يلف‬
‫للت بل ل )‪.(Chandler, 1986: 31‬‬ ‫ب صررن رنلررنا بق وتطر ر ر ر ر بق بزضبك ػرنس ر بق د ر ت بق‬
‫قوؿررنضت بلر وررن ةررن ار لفر رنلر ي نالار ررن ودنًتر وصررن‬ ‫رم ر‬ ‫يط ر قبانكررن لا ررن ؼ ر لس رن ر و ر با رص ر با‬
‫باتل د‪ ،‬و بانكن بل جرص بادنت ال بافطز بلؼة سس‬ ‫رم ر ر غ ر ر باطػر ررم ‪ .‬ق تر ررس‬ ‫باطػر ررم ق ر ررصا و ر ر با رص ر ر با‬
‫و الاح بلدنًت ػرفدس باتسيس و باطقب ٍ ية لنفر و‬ ‫ر ررر با ضػر ررم ق ر ررصا‬ ‫رلر ر ر ألاػر ررنغ ا ر ر با‬ ‫باأدنر ر ر با‬
‫ألاررطبز دررط زبدر باتلر قجرص بات الاررنا ية لنفرر هر‬ ‫رر باطػررم ق جلرن يدررس‬ ‫رمر ألاػرنغ ار با‬ ‫با رصر با‬
‫لأن ر ر الا ررنبا ا در ر بل ررنبضز بلنزير ر قباتنًفرر ر قبلت‪،‬نون رر ر‬ ‫الانفر ر ر ررست بلتطر ر ر ر ر باع ر ر ر ر تر ر ر ررعظ الار ر ر ررنت بافر ر ر ررطز زبد ر ر ر ر بل ل ر ر ر ر‬
‫)‪ .(Chandler, 1986: 30‬قور بةر ب يلرحح باتنور ور لف‬

‫‪05‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫‪Ferris‬‬ ‫با ررنظرف ا‪،‬ت ررنو‪ ،‬رت ر ر ػ ررار بلأ ررن رد ررس قة ررس‬ ‫رهر ر ر لؿ ر ررح ة سي ر ررس ا ر ر رطلغ بل ر ررن ية ل ر ررن ا‪،‬ف ر ررطزم قج ر ررصب‬
‫ررن باتررنو‪ ،‬باررصي ـررتطق لدنًتر باتلر يصررن‬ ‫قظور‬ ‫ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن ‪:‬‬
‫وؼر نا ألازب باررنظرف اررسف ور ذفىم لررن قةررسا زضبػر‬ ‫الفزض ةةيت‪ :2-‬م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت‬
‫)‪ (2011‬اتر و باتنو‪ ،‬هل )‪ (208‬رطز ار‬ ‫‪ Wu‬قظو‬
‫م ةةن امللاطع ةةت ف ةةي مك ةةان العم ةل ئ ة مط ةةتوياث اك ةةل م ةةن‬
‫الوصةةول ا ة اللةةوة ملارهة اةت باملطةةتوياث املىخف ةةت مةةن ؿرطةنا كر ر ار بادٌرنن با فٌر ررن ودنًتر وصرن باتلر‬
‫و‬
‫ر ررط حٍ ػر رر‪،‬حرن و ر ر وؼ ر ر نا ألازب بار ررنظرف ‪ .‬قجر ررص بل نالاـ ر ر‬ ‫الشعوربامللاطعت‬
‫دنز بل يػ ن بادنئ ا لزلن ‪:‬‬
‫العو اكة ة ة ةةب الىفطة ة ة ةةيت والبرجماجية ة ة ةةت وألاداء الة ة ة ةةوظيفي‬
‫الفزضيت‪ -: 3 -‬مةن املتوكة ان جةإدي املطةتوياث العاليةت‬
‫للعاملين‬
‫م ةةن امللاطع ةةت ف ةةي مك ةةان العم ةةل ئ ة مط ةةتوياث اك ةةل م ةةن‬ ‫ر ونهرنن ألازب بارنظرف بج لرن باتسيرس ور باحرن أ‬
‫ا‬
‫ألاداء الة ة ةةوظيفي ملارهة ة ةةت باملطة ة ةةتوياث املىخف ة ة ةةت مة ة ةةن‬ ‫قبلففررط ار ويررنالا و تررسزت قالاررس بةلر بلففررطق ل‬
‫الشعوربامللاطعت‬ ‫يج لرن ر زب بافرطز ار بل لر قوفٌنئر بات نير با ظور‬
‫الفزضةةيت‪ : 4 -‬مةةن املتوك ة ان جةةإدي املطةةتوياث العاليةةت‬ ‫يل نل ل لل لػم لجسبر ن مق ٌحرت بل ن ؼع ةر‬
‫مة ةةن الاحتة ةةراق الة ةةوظيفي ئ ة ة مطة ةةتوياث اكة ةةل مة ةةن ألاداء‬ ‫بل لنا لل بلينظ لفلنا رن ففرن ت قرتنارر فنارر قشار ور‬
‫ا‬
‫الوظيفي ملارهت باملطتوياث املىخف ت من الاحتراق‬ ‫بةر بانكرن للر صدرر ألاجرسبس باعر ر با ذٌررٍ ا رن‬
‫الفزض ةةيت‪ :5-‬م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت‬ ‫بانكرن بلر ‪،‬ر‬ ‫ص‪،‬فر ولف ر ور در‬ ‫وؼرحدن ق الار‬
‫ألاجرسبس ل ‪،‬ر بل لرنا باتسيرس ور بلرنبضز باعر يلفن ررن م ةةن الوص ةةول ا ة الل ةةوة ئ ة مط ةةتوياث اعل ة م ةةن ألاداء‬
‫ا‬
‫بػر ذسو ن ا صدرر و ررات نرؼررر ار لػررنبب و ين ررن الةةوظيفي ملارهةةت باملط ةةتوياث املىخف ةةت مةةن الوص ةةول‬
‫)‪(Sonnentag & Frese, 2002: 4‬‬
‫ا اللوة‬
‫رمر‬ ‫ي دؼر ألازب ار بل لررنا بلر لررنف جلررن ألازب با‬
‫ل ررن ف) ر ن باسضبػ ر بل نار ر ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر‬
‫قيزب با ر ررنظرف م بزب بل ل ر ر ج ر ررن ا ر ر بل درد ر ر زبا ر ر لزب‬
‫ر ر ر ط ف ر ر ر ألازب با ر ررنظرف بـ ر ررص غ ر ر ر وحنؿ ر ررط فر ر ر ًط ر ر ر‬
‫)‪.(Otley, 1999‬‬ ‫بات ررنو‪ ،‬ر ررن قاح ئ ر باتل ر بمل رٌ ر‬
‫باتنبالا ررت با فؼ ررر قبا ةلن رر ر ‪ .‬قج ررصب ير)ر ر بن ؼ ررت س بلر ر‬
‫لر ةر‬ ‫قف ر بلؼ ر نا بات ررن يلف ر تط ر ألازب با ررنظرف‬
‫)‪ (2013‬باررصي الاررسونب لًررنض ل ررطل‬ ‫لرصررنض ‪ Robinson‬قظو ر‬
‫باؼ‪،‬ن رنا باع ـنضك ن باتنو‪ ،‬ل ن باتل ‪(Jex, 2002:‬‬
‫ـ ر ر بلر ر ر ب ودنًتر ر ر وص ر ررن باتل ر ر ر ر ر ط ف ر ر ر بملوطة ر ررنا‬
‫)‪ .88‬قيت ر بيوررن فنفر اؼرر‪،‬نك بلنظر م قب شار باؼرر‪،‬نك‬
‫باؼ رر‪،‬ن ر ا‪،‬ت ررنو‪ ،‬يوأ ر ألازب با ررنظرف م قػ رر‪،‬نك بلنبً ر‬
‫ي ص ررسز فنف ر ة ررس قالاسض ر م قيت ر بيو ررن فر ررص بلنظ ر‬
‫با ررسقض‬ ‫رلر ر م قػ رر‪،‬نك ين ر ن با ررنظرف ل و ر د ر‬ ‫با‬
‫لفلنار ر قوؼ ررئنارن باعر ر ص‪،‬فر ر ررن بل لر ر بق بلج ر ر باعر ر‬
‫بانػررٍ ا‪،‬تنبالارت با فؼرر قبا ةلن رر ‪ .‬رحنا ؼرح ا‪،‬تنبالاررت‬
‫ن يباؼفطب م ‪44 : 2004‬ل‪.‬‬ ‫ط حٍ قظرف‬
‫)‪ (2013‬ر ررن ودنًت ر ر‬ ‫با فؼر ررر ر ـ ر ر ‪ Robinson‬قظو ر ر‬
‫ق ف)ر ر ر ر ر ن باسضبػر ر ر ر ر بل نارر ر ر ر ر ر ر ر ررن باتنبالا ر ر ر ررت با فؼ ر ر ر ررر‬
‫وصرن باتلر هر يط ر و ر ن ررنلا قد حرني اررصا رررن‬
‫قبا ةلن ر ر لدنًت ر وص ررن باتلر ر ر ط ف ر وؼر ر نا ألازب‬
‫بافررطز بلؼررة سس ؼررع بل ر د‪،‬ر ر وؼررنجل ا ر وصررن باتل ر‬
‫بانظرف ا‪،‬تنو‪ . ،‬قالاس قةرسا ل رنئج باسضبػرنا باؼرن د رن‬
‫ن و ر ةنػرر‪ ،‬ا‪ ،‬رطق ور ولرسض ألاار ية لرن‬ ‫قين‬ ‫و‬
‫ؿتنض بافطز نلدنًت ا وصن باتل يط حٍ ػ‪،‬حرن و ألازب‬
‫)‪ .(Robinson et al., 2013: 224‬رلدنًت ر وصررن باتل ر‬
‫‪06‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫وررن صررن و غطػر ار باررطقب ٍ ية لنفرر باعر يل ‪،‬ف ررن بافررطز‬ ‫ر ر ررسز بل نة ر ر ررنا با فؼر ر ررر ألاػنػر ر ررر ا‪،‬تر ر ررنو‪ ،‬ق ؼ ر ر ر اس‬
‫دررط اررصب ة‪،‬لررن ةررن اررسا بافررطز باد‪،‬ر ر و ر‬ ‫ا ر ف الان ر و ر‬ ‫و ررنبضزج با فؼ ررر م ق ل ررن ب بل ررنبضز با فؼ ررر و لر ر ق طةر ر‬
‫با ررطقب ٍ ية لنفرر ر رنلر ر ور ر بمل لر ر بافح ر ر ب ر ر ذفى‬ ‫ا ٌن ط باتنو‪ ،‬قللن بزب ج اصا ررن بػر) زبز وأر جفرصب‬
‫اسير بافطكر ا‪،‬نكررن بلر بلت‪،‬نوررنا بل ل ر قبلررنبضز قباررسف‬ ‫وررنبضز ي ٌ‪،‬ررت باتررنو‪ ،‬ررص بلع ررس و ر بانالا ر قباٌنالا ر ف ر‬
‫و‬
‫‪(Wu et al.,‬‬ ‫قباررصل ا ر با تري ر يدررنز بل ر بلذفررنن ألازب‬ ‫لزبضت وـ ر ررنة‪ ،‬باشول ر ررر ر ررسال و ر ر با) ر ررا و ر ررن فل‪ ،‬ر ر‬
‫)‪ .2011: 29‬قجصب ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن ‪:‬‬ ‫بارنورر ر قبا ررصل الا ررس يذف ررى ور ر وؼر ر نا لزب جر ر بار ررنظرف‬
‫الفزض ة ة ةةيت‪ :7-‬مة ة ة ةةن املتوكة ة ة ة ان جة ة ة ةةإدي املطة ة ة ةةتوياث‬ ‫)‪ .(Wu et al., 2011: 29‬قجرص بل نالاـر درنز بلر يػر ن‬
‫العاليةةت مةةن امللاطعةةت فةةي م ةكةان العمةةل ئ ة مطةةتوياث‬ ‫بادنئ ا لزلن ‪:‬‬

‫الفزض ة ة ةةيت‪ :6-‬مة ة ة ةةن املتوكة ة ة ة ان جة ة ة ةةإدي املطة ة ة ةةتوياث اكةةل مةةن ألاداء الةةوظيفي اطةةثب عو اكتة البرجماجيةةت‬
‫ا‬
‫العاليةةت مةةن امللاطعةةت فةةي م ةكةان العمةةل ئ ة مطةةتوياث (فل ة ة ة ةةدان الوص ة ة ة ةةول ا ة ة ة ة هيك ة ة ة ةةل الل ة ة ة ةةوة) ملاره ة ة ة ةةت‬
‫اك ةةل م ةةن ألاداء ال ةةوظيفي اط ةةثب عو اكتة ة الىفط ةةيت باملطتوياث املىخف ت من الشعوربامللاطعت‬
‫ا‬
‫(الاحتةراق الةةوظيفي) ملارهةةت باملطةةتوياث املىخف ةةت‬
‫من الشعوربامللاطعت‬
‫بو ر ر ررن نا ؼ ر ر ررح ا‪،‬تنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر ر ـر ر ر ر ‪Robinson‬‬
‫)‪ (2013‬ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر ر زل بل ر د‪،‬ر ر‬ ‫قظو ر‬
‫ألازب با ررنظرف لد ررن دٌر ر با ررطقب ٍ ية لنفرر ر باعر ر لأر ر‬
‫ولر ررسض و ر ر ات لر ررن ف ر ر با لر رررص قبلو ر ر ت قبلت‪،‬نور ررنا‬
‫العواقب النفسية‪ :‬االحتراق‬ ‫‪(Robinson et‬‬ ‫قباسف ية لن ا وصن باتلر‬
‫و‬
‫)‪ .al., 2013: 222‬ررنلنبضز قبلت‪،‬نورنا بلط حٌر ناتلر غناحرن‬
‫‪ -‬اإلجهاد العاطفي‬
‫‪ -‬التبلد االحساسي‬

‫مقاطعة مكان‬
‫العمل‬

‫العواقب البرجماتية‪ :‬الوص‬

‫‪ -‬الوصول الى الموا‬


‫‪ -‬الوصول الى المعلوم‬

‫‪07‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫الشكل (‪)1‬‬
‫النموذج الفرضي للدراسة‬

‫مىهج الدراضت وإجزاءاتها‬


‫قاغطن هلن با نظي ي لنل ردس الان باحن ا دص‬ ‫العيىت‬
‫الانبئ لػرلن بلرنظف ار بارسقبئط فر ر باحصرا ق ر يد ررنض‬ ‫ي لأ ر وي ل ر باسضبػ ر يلر ر باررسقبئط بل صنور ر باتنو‪ ،‬ر‬
‫‪1‬‬
‫بـص فـنب لرطبز فر باحصا‪.‬‬ ‫ا ر وصنر ر باسينبلر ر لوررن باتر ر باع ر يلف ر بانكررن لا ررن‬
‫ض زقبئط صنورر قهر ‪ :‬ة‪،‬رر دزبضت قيالا لرنز‬ ‫ردس لأ‪،‬‬
‫ا ر ةنوت ر بادنزػررر م قوسيط ر با) ر ر باتنو ر م قزبئررطت ر‬
‫باسينبلر ر م قول ررطس باطؿ رررس ق و ر ج ررص با ررسقبئط و ررن يد ررنض‬
‫)‪ (900‬ر ررطز‪ .‬ر ر صسير ررس حج ر ر فر ر ر باحصر ررا نالف لر ررنز ف ر ر‬
‫صسي ررس حج ر‬ ‫قبلونك ر‬ ‫)‪ Bartlett (2001‬قظو ر‬ ‫زضبػ ر‬
‫رلر ر ر نػ ر ر ذسب ة ر ررسبق‬ ‫باتر ر ر بل ئ ر ر ا ر ر باحص ر ررنح با‬
‫دنكر ر ص ررسز حج ر ر باتر ر ر بل نػ ررت نالف لر ررنز ف ر ر حج ر ر‬
‫بملج لر ر قج ررنوف بلوٌر ر قالارلر ر آاف ررن‪ .‬قف ررس ألاد ررص نالف ح ررنض‬
‫حجر ر بملج لر ر قج ررنوف بلوٌر ر بل نػ ررت )‪ (0.03‬قالارلر ر آاف ررن‬
‫)‪ (0.01‬ر ر ررن حج ر ر باتر ر ر بل ئ ر ر يح‪،‬ر ررغ )‪ (211‬بتر ررس له ر ررنر‬
‫جنوف لون ا يدسض ر )‪ (% 25‬يودسبض نؼح فرس يػر) ةنن‬
‫بل نالاتر ر ل‪ .‬قالا ررس ر ر نظير ر يػ ررتحنل ف ر ر با ررسقبئط بل صنورر ر‬
‫ؼت نؼح بملج ل اص ون ن‪.‬‬ ‫ألاض ت‬
‫ق ؼات نالا بف صبض لق نالا غ وف ل‪ ،‬قغ كنل‬
‫ا‪ ،‬ص‪،‬رر ردرس بػر ذسو باسضبػر )‪ (198‬بػرتحنل ردرٍم لل‬
‫ور ةر‬ ‫ون نؼا )‪ .(% 93‬ق ح بلجرسق )‪ (1‬فرسز بلـرنض‬
‫زبئررطت و ر جررص باررسقبئط‪ .‬لش ي ررا ررن نؼررح بلـررنض ألاف ر‬
‫ةنلر ر ور ر الاحر ر زبئ ررطت با ر ر لو ررن بالار ر نؼ ررح وـ ررنض رد ررس‬
‫ةنل و لل ت ولطس باطؿرس‪.‬‬

‫* يدلرس ٌط در وتني ر لوصنلرر بانكررن ل بد ررنض باتر ر يصرن ف ر لػررنغ‬


‫لوصنلرر ر قػر ر نا بانكر ررن للر ر ف نكر ررط بملج لر ر اغر ررطن ذفر رررى با صر ررنار‬
‫قبلج ررس باررصل الاررس يحصا ر باحن ررا قبلؼررنر بلجغطبرر ر قونبرد ر بل ل ر ف ر‬
‫لةطب بل ح )‪.(Dattalo, 2008‬‬
‫‪70‬‬
‫الجدول(‪)1‬‬
‫إعداد المشاركين ونسبهم بحسب الدوائر‬
‫النسبت‬ ‫عدد المشاركين‬ ‫المنظمت‬
‫‪23.8‬‬ ‫‪47‬‬ ‫كليت اإلدارة واالقتصاد‬
‫‪27.8‬‬ ‫‪55‬‬ ‫مديريت التربيت‬
‫‪28.8‬‬ ‫‪57‬‬ ‫دائرة الصحت‬
‫‪19.6‬‬ ‫‪39‬‬ ‫مصرف الرشيد‬
‫‪100‬‬ ‫‪198‬‬ ‫المجموع‬
‫بلج ررسق )‪ (2‬دل ررنئم فر ر باحص ررا باغناح ر اتر ر باحصررا ةنل ر و ر باررصةنض ا ر ر ةنل ر نؼررح‬ ‫ل ررن ـ ررنجس و ر د ر‬
‫دل ر ررنح ألاالار ر ر ‪ .‬لور ر رن ف ر ررسز ػر ر ر نبا بلوسور ر ر رر ر ر با فر ر رطبضبا‬ ‫را باتلطم قبلج ؽ ق ػ نبا بلوسو قالاس بػ ذطة‬ ‫و‬
‫لظ طا ن بافئ و )‪ (1‬بل )‪ (10‬ػ ه بافئر باؼرنئست ار‬ ‫با فرطبضبا قبا ؼررت بلئن ر انكر فر ر باحصررا‪ .‬ق لررن ي ررط‬
‫فر باحصا ‪.‬‬ ‫بلج ررسق ر ررن ل ر ف رطبض اتل ررط فر ر باحص ررا ة ررن‬ ‫ور در‬
‫ه ررل بافئ ر باتلط ر )‪ .(45-36‬ل ررن ح ر ليو ررن ر با ؼ ررح‬
‫الجدول )‪(2‬‬
‫خصائص عيىت التحث‬
‫العمز‬
‫با ؼح‬ ‫با فطبض‬ ‫بلؼ نا‬
‫‪42.4‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪35-25‬‬
‫‪44.4‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪45-36‬‬
‫‪12.2‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪55-46‬‬
‫‪1.00‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪65-55‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪70-66‬‬
‫‪%100‬‬ ‫‪198‬‬ ‫بملجلنن‬
‫بلج ؽ‬
‫‪56.6‬‬ ‫‪112‬‬ ‫شةنض‬
‫‪43.4‬‬ ‫‪86‬‬ ‫بلنح‬
‫‪%100‬‬ ‫‪198‬‬ ‫بملجلنن‬
‫ػ نبا بلوسو‬
‫‪64.2‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪10-1‬‬
‫‪29.0‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪20-11‬‬
‫‪3.7‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30-21‬‬
‫‪3.1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪40-31‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 41‬رلن رنب‬
‫‪%100‬‬ ‫‪198‬‬ ‫بملجلنن‬
‫بػ ذس باحن ا ؼر ردرطبا ور ودررنغ )‪Ferris (2008‬‬
‫ادرنغ و غ ودنًت وصن باتل قر وسض الارنغ‬ ‫قظو‬
‫يب ف بـستل – يال ب ف بـستل قالاس ‪،‬غ وتنو بافن طقلحنخ‬
‫ا ررصب بل غ ر ر )‪ (0.80‬ول ررن ي ؿ ررط قة ررنز ي ؼ ررنب با ررسبد ار ر‬
‫لةن نا فر باحصا ب ين جصب بلدرنغ‪.‬‬
‫ملاييظ الدراضت‬
‫‪ .2‬باتنبالات با فؼر ‪ :‬ي ) بب بانظرف‬ ‫‪ .1‬ودنًت وصن باتل‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫بل ؼ ر ررن ر ر ررن ةلر ر ر بل غ ر ر با ةنل ر ر الاط ح ر ر و ر ر وؼ ر ر نا‬ ‫‪Maslach‬‬ ‫ًررنضا لزبت الارررنغ ي )ر بب باررنظرف ور الاح ر‬
‫لر ر ررن ب يلص ر ر رطبس بلترر ر ررنضل ـ ر ر ر بل ر ر ر بن ر ر ررجن‬ ‫يف ر ر ررسب‬ ‫)‪ and Jackson (1981‬ررا ي دؼر بلدررنغ بلر ر ح لبترنز‬
‫ررط‬ ‫دةن ررنا باررنبضزت يررن جررص بل غ ر با‪ .‬و ر ةنلررت لدررط‬ ‫ضئ ؼ ر ه ر دة ررنز باتررنًف ق صررن و ر )‪ (9‬رد رطبام قبا ح‪،‬ررس‬
‫ولفنر وتنو ا يض حني قةنز ف الانا بض حني شبا زالا‬ ‫ي ؼنسر ر ر ق ص ر ررن ور ر ر )‪ (5‬ردر ر رطبام ق يلي ر ررنظ باشوصر ر ر‬
‫ل ل ررنئر ف ر ررس وؼ ر ر نا )‪ (%1‬بق )‪ (%5‬ر ر بغ‪،‬ر ررت و غ ر ر با‬ ‫بل و ررنئ ق و ر )‪ (7‬رد رطبا ق ررصا يص ررن ويل ررنن بافد رطبا‬
‫باسضبػ قجصب يدس زف لقل افطهرنا باسضبػ ‪.‬‬ ‫)‪ (21‬ردطت‪.‬‬
‫ص‪،‬ر ر ر باحرنلر ررنا رر ررن باسضبػ ر ر بػ ر ر ذسو‬ ‫قالاح ر ر بادرر ررن‬ ‫‪ .3‬العو اكب البرجماجيت‪ :‬الوصول ا اللوة‬
‫‪(Confirmatory‬‬ ‫‪factor‬‬ ‫با ص‪،‬ر ر ر بات ر ررنو با ن رر ررسل‬ ‫بف ل ررس ف ر ر ودر ررنغ )‪ Spreitzer (1996‬ادر ررنغ و غ ر ر‬
‫)‪ analysis‬الد حر ر ر ر ر ر ررنض ولر ر ر ر ر ر ررسبالار با در ر ر ر ر ر ررنض )‪(convergent‬‬ ‫بانك ر ررن بل ر ر باد ر ررنت با ر ررصل يو ر ر ر ر ح لبت ر ررنز يبانك ر ررن بل ر ر‬
‫قبا ل ر ر ر ررنيع )‪ (discriminate‬ا‪،‬لدر ر ر ررني ؽ بلنظف ر ر ر ر ار ر ر ر ر ج ر ر ر ررص‬ ‫بلنبضزم بانكن بل بلت‪،‬نونام بانكرن بلر بارسف ل‪ .‬ق صرن‬
‫باسضبػ ر ‪ .‬قالاررس لظ ررطا ل ررنئج با ص‪،‬ر ر باتررنو با ن رررسل ررن‬ ‫جررصب بلدرررنغ ور )‪ (9‬ردرطبا ر ح ردرطبا اصر بتررس ور لبتررنز‬
‫بـ ر ررص ةر ر ررس و ر ر ر‬ ‫لل ر ررنش الار ر ررنغ باسضبػر ر ر بل نار ر ر ر ير ر ر‬ ‫بل غ ر ‪ .‬قالاررس ‪،‬ررغ وتنو ر بافررن طقلحررنخ اص ر بتررس ف ر با) ررت‬
‫باحرنلرنا بل ر ن ور باتر ر ‪(X2 = 1721.22, df = 961,‬‬ ‫)‪ (0.79, 0.76, 0.83‬ولررن ي ؿررط قةررنز ي ؼررنب باررسبد ا ر‬
‫)‪ CFI = .90, SRMR = .03, RMSEA = .065‬لرن ب ـرحتنا‬ ‫لةن نا فر باحصا ب ين جصب بلدرنغ‪.‬‬
‫باتنبور لجلرر ردرطبا بلدررني ؽ ةنلر ررنب با ؼررح بلدحنار‬ ‫‪ .4‬ألاداء الوظيفي‬
‫قباعر ر ؼر ررنقل)‪ . (0.40‬قج ررص با تري ر ر د ررس زف ر ر انةر ررنز‬ ‫بػ ر ذس ودرررنغ )‪Williams and Anderson (1991‬‬
‫ولسبالار با دنض ا ةلر ودني ؽ باسضبػ بل نار ‪(Hair‬‬ ‫ادرررنغ و غ ر ألازب باررنظرف قباررصل ي صررن ور ػررح ردرطبا‬
‫)‪ .et al., 1998‬قور بةر بد حرنض ولرسبالار با لرنيع ل غ ر با‬ ‫قر ر وررسض الارررنغ يب ف ر بـررستل – يال ب ف ر بـررستل قالاررس ‪،‬ررغ‬
‫باسضبػ ردس ر ودنضلر للرنش الاررنغ باسضبػر ألاكر بارصل‬ ‫وتنور ر باف ررن طقلح ررنخ ا ررصب بل غ ر ر )‪ (0.84‬ول ررن ي ؿ ررط قة ررنز‬
‫ي صر ررن و ر ر لنلر ر ر فنبو ر ر و ر ر ف ر ررست للر ررنش سي‪ ،‬ر ر ا ل ر ررنش‬ ‫ي ؼر ر ررنب با ر ررسبد ار ر ر لةن ر ر ررنا فر ر ر ر باحص ر ررا ب ي ر ررن ج ر ررصب‬
‫ودنضل با لنش ألاك ا‪،‬سضبػر‬ ‫بادرنغ‪ .‬ا بلط ‪ ،‬ألاقل‬ ‫بلدر ررنغ‪ .‬ق ر دةن ر ف ر رد رطبا بلدر ررنغ و ر الاح ر وـ ررطا‬
‫شق باتنبور باألنلرر ور للررنش يور فنور قب ررس يلل ةلرر‬ ‫باتل )‪.(supervisor-report‬‬
‫ردر رطبا بلدر ررني ؽ ررط حٍ ح ر ر ر قب ر ررست رد ررٍل‪ .‬قالار ررس لؿر ررنضا‬ ‫وضائل جحليل التياهاث‬
‫و ؿطبا ةنزت بلٌن در با رنجطت ار بلجرسق )‪ (4‬رن للرنش‬ ‫بػ ذسو باسضبػ فسز و بانػنئ د لنئر بل نػح‬
‫باحرنلررنا‬ ‫بادرنسر ير) ب ر بل صررن ور لررن فنبور ير‬ ‫بل نػر ر ر ررٍ‬ ‫رنل ر ر ررنا باسضبػر ر ر ر ق ص‪،‬ر‪ ،‬ر ر ررن ق و ر ر ررل‬ ‫انكر ر ر ر‬
‫بـ ررص لرو ر و ر با ل ررنش شق باتنو ر بانب ررس = ‪(ΔX2‬‬ ‫بل ؼ ر ررن قيلصر ر رطبس بلتر ر ررنضل قوتنور ر ر يض ح ر ررني بااؼ ر رررٍ‬
‫)‪ .5787.1, df = 28, p < .01‬ار بلط ‪،‬ر باأنلرر ر ودنضلر‬ ‫قوتنزا با لصة با رص‪،‬ر )‪.(SEM‬‬
‫للررنش بادرررنغ بلف)ر ن ور للررنش يور ػر فنبور ردررٍ‬ ‫جحليل التياهاث‬
‫بت ررس زو ررج فنبو ر و غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت ا ر فنو ر قب ررس‪.‬‬ ‫الوصف إلاحصائي واختتارامللاييظ‬
‫قالا ررس لظ ررطا ل ررنئج با ص‪،‬رر ر بات ررنو با ن ر ررسل با ررنجطت ار ر‬ ‫ت ر ر ر ررطن بلج ر ر ر ررسق )‪ (3‬بانكر ر ر ر د لر ر ر ررن قول ر ر ررفنر‬
‫باحرنل ررنا‬ ‫بلج ررسق )‪ (4‬ررن لل ررنش بادر ررنغ ير) ب ر ي ر‬ ‫بل نػررٍ‬ ‫يض حررني ل غ ر با باسضبػر ‪ .‬ق لررن ي ررا ور در‬

‫‪10‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ير) ب ر لرو ر ور ر با ل ررنش باح ررسي ‪ .‬ج ررص با ررنئج د ررس‬ ‫بـررص لرو ر ق لررن ي ررا و ر الارل ر با غ ر ا ر )‪ .(X2‬قلد ر ب‬
‫زف ر ف ر ب و غ ر ودنًت ر وص ررن باتل ر قو غ ر ي ) ر بب‬ ‫ودنضل للنش بادرنغ ألاك و للرنش رسي يور ػر‬
‫با ررنظرف قو غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت قو غ ر ألازب با ررنظرف‬ ‫فنبور ر رد ررٍ بت ررس زو ررج لبت ررنز و غ ر ر ي )ر ر بب با ررنظرف ا ر ر‬
‫لبتنزجن‪.‬‬ ‫ه و غ و لنيعت ررلن رن ن قون‬ ‫فنو ر ر قب ر ررس‪ .‬با ر ررنئج بيور ررن لؿر ررنضا بل ر ر ب للر ررنش بادرر ررنغ‬
‫الجدول )‪(3‬‬
‫مصفوفت الارجتاط وملخص إلاحصائياث )‪(N = 198‬‬
‫املتوضط الاهحزاف‬ ‫متغيراث الدراضت‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫املعياري‬ ‫الحطاةي‬

‫‪1‬‬ ‫‪.98‬‬ ‫‪2.18‬‬ ‫ملاطعت مكان العمل‬

‫‪1‬‬ ‫**‪-.402‬‬ ‫‪1.01‬‬ ‫‪3.17‬‬ ‫الوصول ا املوارد‬

‫‪1‬‬ ‫‪.112‬‬ ‫‪-.014‬‬ ‫‪1.01‬‬ ‫‪3.01‬‬ ‫الوصول ا املعلوماث‬

‫‪1‬‬ ‫**‪.191‬‬ ‫‪.107‬‬ ‫*‪-.169‬‬ ‫‪1.11‬‬ ‫‪2.97‬‬ ‫الوصول ا الدعم‬

‫‪1‬‬ ‫**‪-.292** -.280‬‬ ‫‪.030‬‬ ‫**‪.360‬‬ ‫‪.94‬‬ ‫‪2.12‬‬ ‫الاجهاد العاطفي‬

‫‪1‬‬ ‫**‪.407‬‬ ‫**‪-.323‬‬ ‫‪-.086‬‬ ‫**‪-.319‬‬ ‫**‪.435‬‬ ‫‪.88‬‬ ‫‪2.59‬‬ ‫التتلد الاحطاس ي‬

‫‪1‬‬ ‫**‪.550‬‬ ‫**‪.410‬‬ ‫**‪-.392‬‬ ‫*‪-.160‬‬ ‫‪.070‬‬ ‫**‪.384‬‬ ‫‪.95‬‬ ‫‪2.41‬‬ ‫الاهجاسالشخص ي املت ائل‬

‫**‪1 -.418** -.469** -.240‬‬ ‫**‪.288‬‬ ‫‪.084‬‬ ‫**‪-.483** -.650‬‬ ‫‪1.02‬‬ ‫‪2.96‬‬ ‫ألاداء الوظيفي‬

‫‪* p < 0.05; ** p < 0.01.‬‬

‫الجدول )‪(4‬‬

‫مؤشرات جودة المطابقة لنموذج قياس الدراسة ومقارنتها مع نماذج قياس بديلة‬

‫)‪Δ χ2 (df‬‬ ‫‪RMSEA SRMR CFI‬‬ ‫‪Df‬‬ ‫‪Χ2‬‬ ‫با لنش‬

‫‪11‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫‪.069‬‬ ‫‪.03‬‬ ‫‪.90‬‬ ‫‪961 1721.22‬‬ ‫ا‪،‬سضبػ ي لن فنبو ل‬ ‫با لنش ير) ب‬

‫** )‪578.88 (13‬‬ ‫‪.084‬‬ ‫‪.19‬‬ ‫‪.83‬‬ ‫‪974‬‬ ‫‪2300.1‬‬ ‫للنش ػ فنبو يبتس زوج فنبو بانكن بل بادنت ا فنو قب سل‬

‫** )‪1618.5 (13‬‬ ‫‪.111‬‬ ‫‪.18‬‬ ‫‪.69 .974‬‬ ‫‪3339.7‬‬ ‫للنش ػ فنبو يبتس زوج ببتنز ي ) بب بانظرف ا فنو قب سل‬

‫** )‪4065.8 (28‬‬ ‫‪.159‬‬ ‫‪.27‬‬ ‫‪.40‬‬ ‫‪989‬‬ ‫‪5787.1‬‬ ‫للنش فنو قب س يزوج ةلر بافدطبا ا فنو قب سل‬

‫‪Note. ** p < 0.01.‬‬

‫باصنو ر نةررنز وؼررنض بهررنا يررط ٍ بل غ ر بلؼ ر د ودنًت ر‬ ‫اختتار الفزضياث‬


‫وصررن باتلر ور بل غ ر بل حر ألازب باررنظرف يال ررا باـررص‬ ‫ر بد حررنض رطهرررنا باسضبػر نػر ذسب وتنزار با لصةر‬
‫رنل ررنا بلج ررسق )‪ (5‬ر ررن لل ررنش‬ ‫‪2‬ل‪ .‬ق ل ررن ي ررط ور ر در ر‬ ‫‪ (Structural‬نة ر ررنز‬ ‫‪Equation‬‬ ‫با رص‪،‬ر ر ر )‪Modeling‬‬
‫بانػر رررٍ بلجع ر ر باحر ررسي بار ررصل ي ور ررل وؼر ررنض لهر ررنا و ر ر‬ ‫بل عور د لرنئر ‪(AMOS V.‬‬ ‫بل غ ر با باصنو ر ور در‬
‫و ر باحرنلررنا بـررص لرو ر‬ ‫بل غ ر بلؼ ر د بل ر با ررنب ي ر‬ ‫)‪ .21‬ق ل ررن ب لل ررنش باسضبػ ر تف ررؽ لل ررنش و غ ر قػ رررٍ‬
‫ألاكر ا‪،‬سضبػر يللرنش قػررٍ ةنور ل‬ ‫و با لنش بافط‬ ‫ةنور )‪ (full mediation model‬ارصب ي ٌ‪،‬رت با صدر ور جرصب‬
‫)‪ .(ΔX2 = 48.56, df = 1, p < .01‬اررصب ةلرر رطهرررنا‬ ‫با لررنش بلف) ر ن و ر لل ررنش ررسي لد ررط قج ررن لل ررنش و غ ر‬
‫باسضبػ ػ ت لس ف جصب با لنش يال ا باـص )‪(2‬ل‪.‬‬ ‫قػ رررٍ ةع ر ر )‪ (partial mediation model‬اصر ر يلفر ر‬
‫يف ل ر ر ررنز ف ر ر ر ر با ر ر ررنئج بلؼ ر ر ر ذطة ذل ر ر ررنق رطه ر ر رررنا‬
‫باسضبػ ر ر ‪ .‬ق ذ ‪ ،‬ر ر للر ررنش بانػر رررٍ بلجع ر ر ف ر ر بانػر رررٍ‬
‫بلجسق )‪Note. ** p < 0.01. (5‬‬
‫ا‪،‬سضبػ قودنضلة ن و للنش سي‪،‬‬ ‫و ؿطبا ةنزت بلٌن د ا‪ ،‬لنش بافط‬
‫)‪Δ χ2 (df‬‬ ‫‪RMSEA‬‬ ‫‪SRMR‬‬ ‫‪CFI‬‬ ‫‪Df‬‬ ‫‪Χ2‬‬ ‫النماذج‬

‫‪.071‬‬ ‫‪.05‬‬ ‫‪.86‬‬ ‫‪977‬‬ ‫‪1948.06‬‬ ‫النموذج االفتراضي للدراسة (نموذج وسيط كامل)‬

‫‪.03‬‬ ‫‪.88‬‬ ‫النموذج البديل (نموذج وسيط جزئي)‬


‫** )‪48.56 (1‬‬ ‫‪.069‬‬ ‫‪976‬‬ ‫‪1899.50‬‬

‫ررط با ررنئج ا ر باـررص )‪ (2‬ررن ودنًت ر وصررن باتل ر ر ط‬


‫و‬ ‫ق ل ررن ي ررا ار ر باـ ررص )‪ (2‬ر ررن بافطه ررر ‪ 1-‬باعر ر ر ر م ب‬
‫بيين رررن ار لبتررنز ي )ر بب باررنظرف يدة ررنز باتررنًف م با ح‪،‬ررس‬
‫بلؼ ر ن نا باتنارر ر ور ر بلدنًتر ر ا ر وص ررن باتلر ر ر ر زل للر ر‬
‫<‪(= .39, p‬‬ ‫ي ؼنسر م يليررنظ بل وررنئ ل‬ ‫و‬
‫وؼر ر ن نا لف ر ر ور ر ي ) ر ر بب با ررنظرف ودنضل ر ر نلؼ ر ر ن نا‬
‫)‪ .01; = .45, p< .01; = .42, p< .01‬ف ر با) رت‪ .‬لرن‬
‫بل ذفو و باـرتنض نلدنًتر الارس لر‪ ،‬ف ر بارسف ‪ .‬بش‬
‫ػرناح قوت ن ر ر ودنًتر‬ ‫ي ط باـص قةرنز ف الار ر‬
‫‪12‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫قو ر ر بةر ر ر بد ح ر ررنض زقض بل غ ر ر بانػ ر رررٍ ار ر ر بافطه ر ررر ‪6-‬‬ ‫وص ررن باتل ر قوبت ررنز و غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت يبانك ررن بل ر‬
‫صؼ ر ررن با ر ر با غ ر ر‬ ‫قبافطه ر ررر ‪ 7-‬ر ر ررن باسضبػ ر ر الانو ر ر‬ ‫بلنبضز قبانكن بلر بارسف ل <‪(= -.43, p< .01; = -.22, p‬‬
‫‪(bias-‬‬ ‫بلحنؿ ر ر ر ررطت قبػ ر ر ر ر ذسو لة ر ر ر رطب با‬ ‫وت ن ر‬ ‫)‪ .01‬ف با) ت ا ر ار ي رط قةرنز ف الار ر‬
‫ررن ‪Preacher and‬‬ ‫)‪ corrected bootstrap‬باع ر لق ر‬ ‫ور بانكررن بلر بلت‪،‬نوررنام قجررصب يدررس زفر ةع ر ا‪،‬فطهررر‬
‫عو ر )‪ (AMOS‬اغررطن رصررم‬ ‫)‪ Hayes, (2008‬نػ ر ذسب‬ ‫باطئ ؼ ر ر ر باأنلر ر ر ر ‪ .‬لر ر ررن ـ ر ر ررنجس و ر ر ر ل ر ر ررنئج باـر ر ررص )‪ (2‬ب‬
‫با غ بلحنؿطت‪ .‬نا ؼح ا‪،‬فطهر ‪ 6-‬باع‬ ‫وت ن جص با‬ ‫ح ر ررن بلؼر ر ن نا باتنار ر ور ر ودنًتر ر‬ ‫بافطه ررر ‪ 3-‬باعر ر‬
‫ف) ر ن ررن باتنبالاررت با فؼررر يي ) ر بب باررنظرف ل ي نػررٍ‬ ‫وصررن باتلر ر زل للر وؼر ن نا بالار ور ألازب باررنظرف الاررس‬
‫بـ ر ررص ةع ر ر ر بات الار ر ر ر ر ر ودنًتر ر ر وصر ر ررن باتلر ر ر قألازب‬ ‫)‪.(= -.52, p< .01‬‬ ‫لر‪ ،‬ف ر بارسف بـرص ةنور‬
‫بار ر ر ررنظرف با ر ر ررنجطت ا ر ر ر ر باـ ر ر ررص )‪ (2‬رر ر ر ررن ل ر ر ر ررنئج ص‪،‬ر ر ر ر ر‬ ‫حر ر ررن‬ ‫ررط ل ررنئج باـ ررص )‪ (2‬ب بافطه ررر ‪ 4-‬باعر ر‬ ‫ل ررن‬
‫)‪ (bootstrapping‬ـ ر ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر ر ر ط ار ر‬ ‫بلؼ ن نا باتنار ور ي )ر بب بارنظرف ر زل للر وؼر ن نا‬
‫و‬ ‫و‬
‫ألازب باررنظرف ػرر‪،‬حرن و ر د ر ي ) ر بب باررنظرف ‪( = -‬‬ ‫بالا ر ور ر ألازب با ررنظرف ودنضل ر نلؼر ر ن نا بل ذفور ر ور ر‬
‫‪.147, 95% lower bootstrap CI = -.280, upper CI, -.140,‬‬ ‫ي )ر بب الاررس لرر‪ ،‬ف ر باررسف بـررص ةع ر ‪ .‬بش ي ررا ررن‬
‫)‪ .p < 0.01‬قجرص با ترير درس زفر ا‪،‬فطهرر ‪ .5-‬ور ةنلرت‬ ‫لبتر ر ر ررنز ي )ر ر ر ر بب بار ر ر ررنظرف يبا ح‪ ،‬ر ر ررس ي ؼنسر ر ر ر قيلير ر ر ررنظ‬
‫ح ر ررن‬ ‫لد ررط لظ ررطا با ررنئج قة ررنز زف ر ا‪،‬فطه ررر ‪ 7-‬باع ر‬ ‫و‬ ‫و‬
‫بل وررنئ ل ررط حٍ ػرر‪،‬حرن قوت ن ررن و ر ألازب باررنظرف ‪(= -‬‬
‫باتنبالار ررت با ةلن ر ر ر يبانكر ررن بل ر ر بادر ررنتل نػر ررٍ بـر ررص‬ ‫)‪ .15, p< .01; = -.11‬ف ر با) رت‪ .‬لرن ي رط باـرص قةرنز‬
‫و‬
‫ةع ر ر ر ػر ر رر‪،‬حرن بات الا ر ر ر ر ر ر ودنًت ر ر ر وصر ر ررن باتل ر ر ر قألازب‬ ‫ونةح ر قوت ن ر ر لبت ررنز و غ ر بانك ررن بل ر‬ ‫ف الا ر ر‬
‫بارنظرف ‪( = -.104, 95% lower bootstrap CI = -.199,‬‬ ‫بادر ررنت يبانكر ررن بل ر ر بلر ررنبضزم قبانكر ررن بل ر ر بار ررسف ل قو غ ر ر‬
‫)‪.upper CI, -.102, p < 0.05‬‬ ‫ألازب باررنظرف )‪ (= .18, p< .01; = .12, p< .01‬ف ر‬
‫با) تم نػ ن بتس بانكن بلر بلت‪،‬نورنا بارصل ار ي رط‬
‫شبا زالا ر ر ل لر ررنئر قجر ررصب يدر ررس زف ر ر‬ ‫قةر ررنز ف الا ر ر ر ر‬
‫ةع ا‪،‬فطهر ‪.5-‬‬

‫‪Resources‬‬

‫**‪-.43‬‬ ‫**‪.18‬‬
‫‪Support‬‬

‫**‪-.22‬‬
‫‪13‬‬ ‫*‪.12‬‬

‫‪Information‬‬
‫‪-.014‬‬
‫‪.021‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫باـص )‪(2‬‬
‫ط بافدطبا ف بل غ بال‬ ‫للنش باسضبػ بملو ياغطن بانهن ا‬
‫ر ر ررن الاسض ر ر ر ف ر ر ر لزب ج ر ر ررن‬ ‫تل ر ر ر ر ر ر ررن ق ص ر ر ررن وط ر ر ررن‬ ‫مىاكشت الىتائج و جفطيرها والتوصياث‬
‫يي ) بب بانظرف ل‪.‬‬ ‫مىاكشت الىتائج و جفطيرها‬
‫ر ر لرصر ررنض ‪ Robinson‬قظو ر ر‬ ‫‪ .3‬ل حت ر ر ل ر ررنئج باسضبػ ر ر‬ ‫ج نا باتسيس و با نئج باع نك لا ن باحصا و‬
‫ر ر ر ررن باتنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر لدنًتر ر ر ر وصر ر ر ررن باتلر ر ر ر‬ ‫بادرن بتل‪،‬ر ص‪،‬ر رنلنا باسضبػ م يلف نهرح‬ ‫د‬
‫)‪ (Robinson et al., 2013‬بش بظ رط ص‪،‬رر باحرنلرنا رن‬ ‫ون ي ‪:‬‬ ‫جص با نئج قباتل ف فؼ جن و د‬
‫ودنًت ر ر وص ر ررن باتلر ر ر ص ر ررس و ر ر الان ‪،‬رر ر ر بات ر ررنو‪ ،‬ور ر ر‬ ‫نالا ر قة ررنز وؼ ر نا‬ ‫‪ .1‬ف ر با ررطغ و ر ل باسضبػ ر ةنل ر‬
‫بانكررن بلر بلررنبضز قبلر باررسف ية لررن قجررصب نا ترير‬ ‫وت س بق وط ف و ودنًت وصن باتلر ر بلـرنض‬
‫يد‪ ،‬ر و ر الاررنت باتنو ر ا ر وصررن باتل ر ‪ .‬قجررصب يف ر ح باحررن‬ ‫ار ر ر ر باسضبػر ر ر ر لال ل با ر ر ررنئج لظ ر ر ررطا قة ر ر ررنز وؼر ر ر ر نا‬
‫لور ررن فنبالار ررت لدر ررطا غ ر ر لفؼر ررر ا ر ر بل لر ررنا ؼ ر ررنج‬ ‫و ر ر ذفى‪ .‬قات ر ر باؼ ر ررات قضب جر ررصب ت ر ررنز بل ر ر ل ػر رر‪،‬نك‬
‫بلدنًت ية لنفر ا لنا ن‪.‬‬ ‫ودنًت ر ر ر وص ر ر ررن باتل ر ر ر ج ر ر ررن ػر ر رر‪،‬نك غ ر ر ر وطغر ر ررن ر ر ر‬
‫و‬
‫ن ودنًت‬ ‫‪ .4‬ف باطغ و باسضبػنا باؼن د الاس ل حت‬ ‫بة لنفرررن ولررن يررسر باتررنو‪ ،‬بلر بار صفا ار با تح ر فر‬
‫وصن باتل د‪ ،‬و وؼ نا لزب باترنو‪ ،‬ار بل لرنا‬ ‫ولنضػ جصب باؼ‪،‬نك بق باـتنض ا بتى ألا رن ‪.‬‬
‫;‪(O'Reilly & Robinson, 2009; Balliet & Ferris, 2012‬‬ ‫‪ .2‬قػ ررت باسضبػر ر ل ررنئج باسضبػ ررنا باؼ ررن د باعر ر لر ررنزا‬
‫)‪ Leung, Wu, Chen, & Young, 2011‬لال لد رن ار حر‬ ‫ن لدنًت وصرن باتلر فنبالارت لفؼرر ار وصرن باتلر‬
‫باؼررات قبا فؼر بانب ررح قضب جررص بات الار ‪ .‬ا ررصب ةررن ا‬ ‫ال د لط ردٍ ف ظ نزت ؿتنض باتنو نا ن ط قدضجنب‬
‫ر ررن باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر‬ ‫ل ر ررنئج باسضبػ ر ر بل نار ر ر ا ح ر ر‬ ‫باتررنًف بق ولنضػ ر باؼرر‪،‬نك باتررسقبن قباـررتنض ررنلعب‬
‫يو لأ‪ ،‬ر ر ر ر ر ر ررنال ) بب با ر ر ررنظرف ل قباتنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر‬ ‫فر بافررطز ررن الارلر بل ر باعر‬ ‫باؼر ب ر الاررس ع ررس ور‬

‫‪14‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫بلسضب ب و هل و ن لزبضت‬ ‫لن ييت ب ال ي‬ ‫يو لأ‪،‬ر ر نانك ررن ا‪،‬د ررنتل هر ر ب ررس ألاػ ررحن بل لر ر قضب‬
‫و‬
‫بلدنًت ا وصن باتل بػ ذسبو بلدنًت اطزن باتنو‪،‬‬ ‫ودنًت وصن باتل ف لزب باتنو‪ ،‬ػ‪،‬حن‪.‬‬
‫باؼ ئ قوصنض ألارتن بلـ ‪.‬‬ ‫‪ .5‬ل بلذفر ررنن ألازب بار ررنظرف ا‪،‬تر ررنو‪ ،‬ال يد لر ررط ردر ررٍ‬
‫ف ر ر ر ررسجنض بل نا ر ر با فؼ ر ررر ا‪،‬ت ر ررنو‪ ،‬يوأر ر ر باـ ر ررتنض‬
‫ر ررنال ) بب با ر ررنظرف ل ر ر ر الا ر ررس ـ ر ررل ف ر ررس الاسض ر ر ر ف ر ر ر‬
‫بانكرن بلر بلررنبضز با ةلن رر يوأر بلت‪،‬نوررنا بق باررسف‬
‫بق بلنبضز بلنزي ل باع يص نة ن ا لزب فل‪ ،‬ن ققبةحن ‪.‬‬
‫التوصياث‬
‫يط‬ ‫لظ طا ل نئج باسضبػ ن ودنًت وصن باتل‬
‫و‬ ‫و‬
‫و ل لفؼرن ق طةلن رن قا ن بنتصنغ وحنؿط قغ وحنؿط ف‬
‫ألازب بانظرف ا‪،‬تنو‪ ،‬م قجصب ي ٌ‪،‬ت و بل لنا فر‬
‫ذص دٌنبا بػتحنالار ين د‪،‬ر بلدنًت ا‬ ‫باحصا ب‬
‫د‪ ،‬باأدنر باع طزن با حص‬ ‫وصن باتل و د‬
‫با بوج‬ ‫ةع و‬ ‫باتل ق نظ‬ ‫قبلو رنا ا وصن‬
‫قبلسضب باع تعظ و باـتنض دسيط‬ ‫با سض ار ا‪،‬تنو‪،‬‬
‫با باونضت‬ ‫ن با‬ ‫دط ق طؿسج‬ ‫باصبا قب ) ب‬
‫بلـف ا و‬ ‫اتجن بل‬ ‫لدنًت وصن باتل ق‬
‫بل نالاـ قبل نبض‪ .‬لن ي ٌ‪،‬ت و بلسضب باتل ف‬ ‫د‬
‫باتنو‪ ،‬قوصنقا لضؿنز‬ ‫ر ح الا نبا ب لن وؼ لطت ون‬
‫املصادر‬ ‫لن ي ج و وتني باؼ‪،‬نك باشوص‬ ‫ػ‪،‬نك باتنو‪،‬‬
‫بادحن ‪.‬‬
‫رمر ر ر ر ر‬ ‫‪ -‬باؼ ر ر ر ررفطب م لنك ر ر ر ررط دمحم م ي‪2004‬ل " بل ر ر ر ررنخ با‬ ‫لن ب بلسضب صنة بل لزبضت بلدنًت ا وصن باتل‬
‫قف الا ر ررنلزب با ررنظرف ‪ :‬زضبػر ر و ر ر ر ف ر ر ه ررحني‬ ‫اغطن بل س و آ نض ف لزب باتنو‪ ،‬ا بل ل ‪ .‬رت سون‬
‫الاٌ ررنن الا ررنبا ألاور ر بلونكر ر لسي ر ر باط ررنن " م ضػر ررنا‬ ‫ا‪،‬تنبالات با ةلن ر‬ ‫يسضك بلسضب تطن بتى باتنو‪،‬‬
‫ونةؼر ر غ ر ر و ـر ررنضت م ةنوت ر ر لر ررني باتط ر ر ر ا‪،‬ت‪،‬ر ررن‬ ‫ا‪،‬لدنًت باع لأ فدسب بانكن بل بلنبضز قبلت‪،‬نونا‬
‫ألاو ر ‪.‬‬ ‫باحصا ف بللنزض باحسي‪ ،‬ا ص‬ ‫قباسف ية لن رت‪،‬‬
‫‪ -‬فحرس بارط ل م ف ر " ) ‪ ( 1992‬وؼر ن نا ي )ر بب‬ ‫ليينز فنف ا بة لنفر ةسيست بق دسي‬ ‫بل نر و د‬
‫ار ألاضز ق ف الاة ررن‬ ‫با) ررن‬ ‫با ف ر اررسا بلـررطر‬ ‫بل ن و‬ ‫ق صا‬ ‫قون ؿن شا‬ ‫ا‬ ‫باسف ية لن‬
‫حتى بل غ با " ضػنا ونةؼ غ و ـنضت م ةنوت‬ ‫باتنبالات با فؼر لدنًت وصن باتل رن ف بلسضب‬
‫با ونك م لض س‪ -‬ألاضز ‪.‬‬ ‫لفنزت‬ ‫ا ال ألارطبز قباتل ف‬ ‫دسي باسف با ف‬
‫بلو رنا قبا ابفنا بلنةنزت‪.‬‬ ‫بات الانا ية لنفر ق‬

‫‪15‬‬
‫ العذد النثالث‬/ ‫ اجمللذ الساب ـ ــع‬... ‫ جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية‬... ‫العطىي‬

- Jex, S.M. (2002) Organizational Psychology: A ‫دل ر ررنئم ؿ ر ررحف‬ ‫ ر ر ر‬.(2014) ‫ باتٌ ر ررنلم ف ر ررنوط ف ر ر ر‬-
Scientist-Practitioner Approach. John Wiley & ‫ صا ودس‬. ‫باتل ا لوصنلر بانكن لل جرص با لف‬
Sons, New York .‫ا بل لط باسقل باؼنب ا ةنوت ط م باتطبب‬
- Kalliath, T., & Beck, A. (2001). 1s the path to
burnout and turnover paved by a lack of - dilemma analysis. Organizational Behavior and
supervisory support? A structural equations test. Human Decision Processes, 120, 298-308.
New Zealand Journal of Psychology, 30(2), 72-78
- Labianca, G.J., 2014. Negative ties in - Banki, S. 2012. How much or how many? partial
organizational networks. Res. Sociol. Org. 40, ostracism and its consequences. Ph.D. Rotman
239–259. School of Management, University of Toronto.
- Laschinger, H.K., J. Finegan and P. Wilk. 2009.
"Context Matters: The Impact of Unit Leadership - Bartlett, J., Kottrlliikk, J. & Hiiggiinss, C. (2001).
and Empowerment on Nurses' Organizational “Organizational Research: Determining
Commitment" Journal of Nursing Appropriate Sample Size in Survey Research”,
Administration 39(5): 228–35. Information Technology, Learning, and
- Laschinger, H.K.S. (1996). A theoretical approach Performance Journal, Vol. 19, No. 1.
to studying work empowerment in nursing: A - Chandler, G. E. 1986. The relationship of nursing
review of studies testing Kanter„s theory of work environments to empowerment and
structural power in organizations. Nursing powerlessness. Ph.D. University of Utah.
Administration Quarterly, 20, 25-41 - Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review
- Leung, A. S. M., Wu, L., Chen, Y., & Young, M. and an integration of research on job burnout.
2011. The impact of workplace ostracism in Academy of Management Review,18(4), 621–
service organizations. International Journal of 656
Hospitality Management, 30, 836- 844. - Dattalo, P. (2008). Determining sample size:
- Liu, J., Kwan, H., Lee, C., & Hui, C. 2013. work-to- Balancing power, precision, and practicality. New
family spillover effects of workplace ostracism: York: Oxford University Press.
the role of work-home segmentation preferences. - Ferris, D. L., Brown, D. J., Berry, J. W., & Lian, H.
Human Resource Management, 52, 75-94. 2008. The development and validation of the
- Marineau, J.E., Labianca, G., & Kane, G. (2016). workplace ostracism scale. Journal of Applied
Direct and indirect negative ties and individual Psychology, 93, 1348-1366.
performance. Social Networks, 44: 238-252.

16
‫ العذد النثالث‬/ ‫ اجمللذ الساب ـ ــع‬... ‫ جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية‬... ‫العطىي‬

- Robinson, S. L., O'Reilly, J., & Wang, W. 2013. - Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring.
Invisible at Work: An Integrated Model of Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Workplace Ostracism. Journal of Management, - Maslach, C. and Jackson, S.E. (1981), “The
39, 203-231. measurement of experienced burnout”, Journal of
- Sarmiento, T. P., Laschinger, H. K., & Iwasiw, C. Occupational Behavior, Vol. 2, pp. 99-113.
2004. Nurse educators' workplace - Maslach, C., Jackson, S. E. & Leiter, M. P. (1996).
empowerment, burnout, and job satisfaction: Maslach Burnout Inventory manual (3rd edn).
Testing Kanter's theory. Journal of Advanced Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Nursing, 46, 134-143. - Maslach, C., Leiter, M.P. and Schaufeli, W.B.
- Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. & Maslach, C. (2008), “Measuring burnout”, in Cooper, C.L. and
(2009). Burnout: 35 years of research and Cartwright, S. (Eds), The Oxford Handbook of
practice. Career Development International, 14, Organizational Wellbeing, Oxford University
204–220. Press, Oxford, pp. 86-108.
- Sonnentag, S., & Frese, M. (2002). Performance - O'Reilly, J. & Robinson, S. L. 2009. The negative
concepts and performance theory. In S. impact of ostracism on thwarted belongingness
Sonnentag (Ed.), Psy- 340 chological and workplace contributions. In Best paper
management of individual performance 341 (pp. proceedings, Academy of Management meeting,
3–26). West Sussex, UK: Wiley. Chicago.
- Spreitzer, G. M. (1996). Social structural - Otley, D. (1999). Performance management: a
characteristics of psychological empowerment. framework for management control systems
Academy of Management Journal, 39, 483-504. research. Management Accounting Research, 10,
363-382.
- Pines, Ayala and Christina Maslach. 1980.
Combatting staff burnout in a day care center: A
case study. Child Care Quarterly 9: 5-16.
- Preacher, I. J. & Hayes, A. F. 2008. Asymptotic and
resampling strategies for assessing and
comparing indirect effects in multiple mediator
models. Behavior Research Methods, 40, 879-
891.

17
‫ العذد النثالث‬/ ‫ اجمللذ الساب ـ ــع‬... ‫ جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية‬... ‫العطىي‬

- Williams, K. D. & Zadro, L. 2001. Ostracism: On


being ignored, excluded, and rejected. In M.Leary
(Ed.), Interpersonal rejection (pp. 21-53). London:
Oxford University Press.
- Williams, K. D. 2001. Ostracism: The power of
silence. New York: Guilford.
- Williams, L. J. & Anderson, S. E. 1991. Job
satisfaction and organizational commitment as
predictors of organizational citizenship and in-
role behaviors. Journal of Management, 17, 601-
617.
- Wu, L., Wei, L., & Hui, C. 2011. Dispositional
antecedents and consequences of workplace
ostracism: An empirical examination. Frontiers of
Business Research in China, 23-44.
- Wu, L., Yim, F. H. K., Kwan, H. K., & Zhang, X.
2012. Coping with workplace ostracism: The
roles of ingratiation and political skill in
employee psychological distress. Journal of
Management Studies, 49, 178-199.
- Zhao, H., Peng, Z., & Sheard, G. 2012. Workplace
ostracism and hospitality employees'
counterproductive work behaviors: The joint - Williams, K. D. & Sommer, K. L. 1997. Social
moderating effects of proactive personality and ostracism by coworkers: Does rejection lead to
political skill. International Journal of Hospitality loafing or compensation? Personality and Social
Management. 33, 219-227. Psychology Bulletin, 23, 693-706.

‫الرمز التسلسلي للموظف‬


‫اضتمارة املوظفين‬
‫اضتثيان‬
.............. ‫عشيشي املوظف‬

18
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫جرص ار‬ ‫ادس بد رنضك ا‪،‬لـنض ا زضبػر صأرر ذرم ف الارنا باتلر قألازب بارنظرف م ررا ػتؼرنفسلن وـرنض‬
‫صن كنضت لرو ف زقض ف الانا باتل ا صسيس وؼ نا ألازب بانظرف نل ل باع تل ر رن‪ .‬لةن ر ػتؼرنفسلن ار‬
‫با ررس و ر زالا ر ل ررنئج صأ ررن قا ر د ررسي بلد) ررنا بات‪،‬لر ر باع ر ذ ررس و لن ررن‪ .‬بش ةنل ر ا ررسي باطغح ر ا‪،‬لـ ررنض ا ر ج ررص‬
‫و‬
‫باسضبػ رناطةن ل لن ألاػئ‪ ،‬بلطرد ار لزلرن ‪ .‬ةر لةن ن ر ػر تنو بؼرط نور ةرسبم قلصر ل ت رس ار رن ل رنئج باسضبػر‬
‫ُ‬ ‫ّ ْ‬ ‫ُ‬ ‫و‬
‫افغطبن بات‪،‬لر لطب قػنس ال تطن لون بل ة زبد بل ل ‪ .‬ضةن و ْ و َس إل لن ة ّ ألاػئ‪ ،‬ؼت الاسض ِ م و‬
‫ألادص نالف حنض ن قبالاتر بلت‪،‬نونا ػتؼنج سالا با نئج‪ .‬ل لن بػ لنضت يػ ارن ػنس ي دص و ‪ 22-15‬زالارد ‪.‬‬
‫باـفط بلجع لؼنفس ف ا ةل جص بلت‪،‬نونا بلفرست‬
‫و ل رن ن اف نا نرر‬

‫التاحث‬
‫الجشء ألاول ‪ :‬معلوماث عامت‬
‫ْ َ‬ ‫ا‬
‫رجاء أحط أو أمأل ئجابتك في أدهاه‬

‫‪ 1‬فسز ػ نبا بلوسو‬


‫‪ 2‬فسز ػ نبا فلطك‬
‫‪ .‬بلث‬ ‫ل‪ .‬ش ط‬ ‫‪ 3‬بلج ؽ‬

‫الجشء الثاوي‪ :‬متغيراث الدراضت‬


‫مالحظت‪ :‬اشزاو أحط ئساء الخيارالذي يالئمك في أدهاه‪:‬‬

‫‪ .1‬ملاطعت مكان العمل‬

‫غ ر ر ونبرر ر‬ ‫وصنيس غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫ونبر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬


‫و‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫دط ا باتل‬ ‫‪ 1‬ي ينج‪،‬‬
‫‪ 2‬ي) ك دط بلصن ف سون سد لل‬
‫‪ 3‬ا بغ‪،‬ت ألا رن ف سون ‪،‬د با صر ال صل ف باطز‬

‫‪20‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫دط ا باتل‬ ‫‪ 4‬ييح‬


‫دط ال ي طق لار ا باتل ‪.‬‬ ‫ل‬ ‫‪ 5‬ج ال‬
‫‪ 6‬يطرى باحتى با ص‪ ،‬لار ا باتل‬
‫د ررط و ر بة ر ب ـ ررتط‬ ‫نمل نز ر و ر‬ ‫ف‪،‬ر ر ب ح ررسل لل ر‬
‫نا فنف ية لن‬
‫ررنق‬ ‫‪ 7‬ا ر باغناررت ال يررسفنك دررط لل ررسح بة لررن يوأ ر‬
‫باـنلم بق باٌتن بق بلج‪،‬نغ وت ل‪.‬‬
‫دط وع قة ن غ ونةنز ج نك‪.‬‬ ‫‪ 8‬ي تنو‬
‫دط ا باتل‬ ‫‪ 9‬ي ينج‪،‬‬

‫‪ .2‬ملياص الوصول ا اللوة‬


‫أ‪ .‬الوصول ا الدعم الاجتماعي‬
‫غ ر ر ر ونبر ر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫ب لر ر ف ر ر با ررسف با ررصل ب نةر ر ور ر ظو ر ر لزب فل ر ر‬
‫‪1‬‬
‫بـص ةرس‬
‫‪ 2‬بػ ٌر بل لن ف بلؼنفست باع ب نة ن لزب فل‬
‫بػ ر ٌر بل لررن ف ر با لرررص قدضؿررنز ف ررسون ررنبة‬
‫‪3‬‬
‫وـنة ا باتل‬
‫‪ .2‬الوصول ا املعلوماث‬
‫غ ر ر ر ونبرر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫‪ 1‬بر بػ) ب ريرنا قلجسبس بل ل‬
‫‪ 2‬بر ضؤ دزبضت بات‪،‬رن ا‪،‬ل ل‬
‫بػ ر ر ٌر بانكر ررن بل ر ر بلت‪،‬نور ررنا باور ررطقض باع ر ر ب نة ر ررن‬
‫‪3‬‬
‫لزب فل بـص ةرس‪.‬‬

‫‪ .3‬الوصول ا املوارد‬
‫غ ر ر ر ر ونبرر ر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫‪ 1‬بػ ر ر ٌر بل لر ررن ف ر ر بلر ررنبضز باور ررطقض ار ررسف لرصر ررنضل‬

‫‪21‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫بلجسيست‬
‫ف سون ب ن ونبضز لهنرر لزب فل بػ ٌر ب ب ل‬
‫‪2‬‬
‫ف‪،‬ر ناتنزت‬
‫بػ ٌر بانكن بل بلنبضز باع ب نة ن لزب فل بـص‬
‫‪3‬‬
‫لرو‬
‫ا‬
‫ثالثا‪ .‬ملياص الاحتراق الوظيفي‬
‫‪ .1‬إلاجهاد العاطفي‬

‫غ ر ر ر ر ونبر ر ر ر ر‬ ‫غ رر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبرر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬


‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫‪ 1‬لؿتط ل بػ ار فنًفرن‪.‬‬
‫لؿتط نػرت فنز ةنور ًرنالاع ار د نير باررن بارصل لالاورر‬
‫‪2‬‬
‫ا فل ‪.‬‬
‫لؿرتط نإلضجرنب ر لرن ل ر ن ار بالرحن لنبة ر يرن‬
‫‪3‬‬
‫فل آدط‪.‬‬
‫‪ 4‬با تنو و با نغ ًنب بارن ؼات ل با ن ط‪.‬‬
‫‪ 5‬لؿتط ناضجط قبل‪ ،‬بؼات فل ‪.‬‬
‫‪ 6‬لؿتط نإل حني ا فل ‪.‬‬
‫‪ 7‬لؿتط لل ب ص ة ة سل ا فل ‪.‬‬
‫‪ 8‬با تنو و با نغ بـص وحنؿط ـص هغٌن ح ب ف ‪.‬‬
‫‪ 9‬لؿتط نالد نب قالاط بان ني ‪.‬‬
‫‪ .2‬التتلد الاحطاس ي‬
‫غ ر ر ر ر ونبرر ر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫لؿتط ل لفنور بترى رئرنا بلرطبةت قةر د ةلرنزبا‬
‫‪1‬‬
‫ال رنت ر ن‪.‬‬
‫‪ 2‬لكحص شولن الانػرن ف با نغ و ص سلا جصب باتل ‪.‬‬
‫لؿرتط رناد‪ ،‬ار ل ؼرات لر جرصب باتلر الاؼرنقت ق ح‪،‬رسب ار‬
‫‪3‬‬
‫وـنفطل‪.‬‬
‫‪ 4‬لل ا بانبالا ال لفح لن يصسح اودط ‪.‬‬
‫‪ 5‬لؿتط ل بلطبةت ي‪،‬نونل ف بتى بلـنة باع تنن‬

‫‪22‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫ون ن‪.‬‬
‫‪ .3‬الاهجاسالشخص ي املت ائل‬
‫غ ر ر ر ر ونبر ر ر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبرر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫ين و ع ‪.‬‬ ‫ـتط بلطبةت‬ ‫ر‬ ‫‪ 1‬لػ ٌر ل لر‬
‫فل لؤ ط ليين ن ا رنت دط ‪.‬‬ ‫‪ 2‬لؿتط لل و د‬
‫‪ 3‬لؿتط نا ـني قبل رن ‪.‬‬
‫رئر بلجرن بل نػرت لزب فل ر ف ر‬ ‫بػر ٌر ق ؼر نا‬
‫‪4‬‬
‫ل ل قة ‪.‬‬
‫فل ق تنو و بلطبةت ‪.‬‬ ‫‪ 5‬لؿتط نال ة ن و د‬
‫سق ن و بلـنة با فؼر ‪.‬‬ ‫‪ 6‬ا فل ل تنو‬
‫دد بؿرن أ ت ةسيطت نا دسيط ا جصب باتل ‪.‬‬
‫‪7‬‬

‫اضتمارة املدراء‬
‫اضتثيان‬
‫عشيشي املديز(رئيظ اللطم ‪ /‬الشعتت‪/‬الوحدة) ‪..............‬‬

‫جرص ار‬ ‫ادس بد رنضك ا‪،‬لـنض ا زضبػر صأرر ذرم ف الارنا باتلر قألازب بارنظرف م ررا ػتؼرنفسلن وـرنض‬
‫صن كنضت لرو ف زقض ف الانا باتل ا صسيس وؼ نا ألازب بانظرف نل ل باع تل ر رن‪ .‬لةن ر ػتؼرنفسلن ار‬
‫با ررس و ر زالا ر ل ررنئج صأ ررن قا ر د ررسي بلد) ررنا بات‪،‬لر ر باع ر ذ ررس و لن ررن‪ .‬بش ةنل ر ا ررسي باطغح ر ا‪،‬لـ ررنض ا ر ج ررص‬
‫و‬
‫باسضبػ رناطةن ل لن ألاػئ‪ ،‬بلطرد ار لزلرن ‪ .‬ةر لةن ن ر ػر تنو بؼرط نور ةرسبم قلصر ل ت رس ار رن ل رنئج باسضبػر‬
‫ُ‬ ‫ّ ْ‬ ‫ُ‬ ‫و‬
‫افغطبن بات‪،‬لر لطب قػنس ال تطن لون بل ة زبد بل ل ‪ .‬ضةن و ْ و َس إل لن ة ّ ألاػئ‪ ،‬ؼت الاسض ِ م و‬
‫ألادص نالف حنض ن قبالاتر بلت‪،‬نونا ػتؼنج سالا با نئج‪ .‬ل لن بػ لنضت يػ ارن ػنس ي دص و ‪ 22-15‬زالارد ‪.‬‬
‫باـفط بلجع لؼنفس ف ا ةل جص بلت‪،‬نونا بلفرست‬
‫و ل رن ن اف نا نرر‬

‫التاحث‬
‫الجشء ألاول ‪ :‬معلوماث عامت‬
‫ْ َ‬ ‫ا‬
‫رجاء أحط أو أمأل ئجابتك في أدهاه‬

‫‪23‬‬
‫العطىي ‪ ...‬جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ‪ ...‬اجمللذ الساب ـ ــع ‪ /‬العذد النثالث‬

‫‪ 1‬فسز ػ نبا بلوسو‬


‫‪ 2‬فسز ػ نبا فلطك‬
‫‪ .‬بلث‬ ‫ل‪ .‬ش ط‬ ‫‪ 3‬بلج ؽ‬

‫الجشء الثاوي‪ :‬متغيرالدراضت‬


‫مالحظت‪ :‬اشزاو أحط ئساء الخيارالذي يالءم املوظف ‪..............................................................‬‬
‫ملياص ألاداء الوظيفي‬
‫غ ر ر ر ر ر ونبرر ر ر ر ر‬ ‫غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر‬ ‫ونبر ر ر ر ر ر ر ر ر ر‬ ‫باتحنضت‬
‫و‬ ‫وصنيس‬ ‫ونبر‬ ‫و‬
‫ةسب‬ ‫ونبر‬ ‫ةسب‬
‫فن‬ ‫‪ 1‬يفل قبةحن بملولل بـص‬
‫‪ 2‬ي زل وؼ قارن بمل سزت ا بانك بانظرف‬
‫‪ 3‬ي زل بل ن بل نالات و‬
‫‪ 4‬يصد و ٌ‪،‬حنا ألازب باطػم ا‪،‬نظرف‬
‫ير غلؽ ار ألانـررٌ باعر ر ط بـررص وحنؿررط ف ر درررر‬
‫‪5‬‬
‫لزب‬
‫‪ 6‬ف ل ةنبلت باتل باع يف) ن لزب جن‬
‫‪ 7‬يفـ ا لزب قبةحنا باتل بل ل‬

‫‪The psychological and pragmatic consequences of boycotting the workplace and‬‬


‫‪its impact on the employee performance : A field study of a sample of‬‬
‫‪government institutions in Diwaniyah Governorate‬‬
‫‪Amer Ali Hussein Al Atawi a‬‬

‫‪24‬‬
‫ العذد النثالث‬/ ‫ اجمللذ الساب ـ ــع‬... ‫ جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية‬... ‫العطىي‬

Abstract

The present research aims to study the psychological (job burnout)


and pragmatic (access to power) consequences of workplace ostracism and
explain its reflection on job performance level of a sample of employees at
set of governmental directorates in Diwaniyah province (specifically 198
employees). The sample involved college of economics and
administration in Qadisiya university, the general directorate of education,
directorate of health and directorate of municipalities. The study
hypothesized that workplace ostracism increase level of job burnout and
reduces level of access to power. In addition, the study supposed that job
burnout and access to power mediate the relationship between workplace
ostracism and job performance. A questionnaire, which are designed by
previous studies, was used to collect the study data. The study findings
conformed the hypothesis and according to these findings a set of
important recommendations were formulated.

Key words: Workplace Ostracism, Job Burnout, Power, Job Performance

a - Assist. Prof. Dr. , College of Administration and economics, University of Muthanna.

You might also like