Professional Documents
Culture Documents
مجلة علمية
مجلة علمية
52113/6/2017-7-3/8 -35
العو اكب الىفطيت والبرجماجيت مللاطعت مكان العمل وجأثيرها في أداء العاملين
دراضت حلليت لعيىت من املإضطاث الحكوميت في محافظت الديواهيت
a
عامز علي حطين العطوي
امللخص
يهذفرا بل ررنل بلر زضبػ ر باتنبالاررت با فؼررر يي )ر بب باررنظرف ل قبا ةلن ر ر يبانكررن بل ر بادررنتل لف ررن ودنًتر وصررن باتل ر
باحصر
باسينبلر ،غ فسزج ) .(198قالاس ق رن بنتصنػ ن ف وؼ نا ألازب بانظرف اتر و باتنو ،ا ويلنف و باسقبئط بل صنور ا وصنر
جررص باررسقبئط ة،ر ر دزبضت قيالا لررنز ا ر ةنوت ر بادنزػررر م قوسيط ر با) ر ر باتنو ر م قزبئررطت ر باسينبلر ر م قوسيط ر باح،ررسينا .قالاررس وررل
بر) ه باسضبػ ن ودنًت وصن باتل ع س و ي ) بب بانظرف ق د ،و بانكن بل بادنت لن بر) ه باسضبػ ن ي ) بب بارنظرف
قبانكن بل بادنت فؼط زقض ودنًت وصن باتل ا د،ر ألازب بارنظرف ا،ترنو . ،ر يلرر رنلرنا باسضبػر نػر ذسب بػر لنضت يػر ارن
بغ،ت رطهرنا باسضبػ قا هن جن كرغ ويلنف و با نكرنا بل ل . باع كلل و الاح باسضبػنا باؼن د .قلظ طا با نئج
باص،لنا بلف ن ر باسبا :ودنًت وصن باتل م ي ) بب بانظرف م بادنتم ألازب بانظرف
J
قبل طورن ق ر زل للر ردررسب باتسيرس ور باررطقب ٍ ية لنفرر يررطا باحررن أن ل بات الاررنا ية لنفرر افر رطبز ررنرط ا ر
و و
ييين رر .قالاررس لؿررنضا باسضبػرنا باؼررن د -ل ط ررن ق يط ارررن - بافررطق قبادرررنز ا ر لوصنلر ر بانكررن لل ر بل رنبضز بادرل ر وأ ر
للر ر ل رد ررسب باف ررطز ا،ت الا ررنا ية لنفرر ر يل ررن ح سي ررس باأد ر ر قبلتطر ر ر قبلت،نو ر ررنام قباٌنالا ر ر م قبا ر ررسف ية لر ررن
وحنؿر ررط ات نةر ررنا با فؼر ررر وأ ر ر باـر ررتنض نالل لر ررن ق در ررسيط قباؼرنس ر ) .(Marineau et al., 2016: 238لش يطبر ر
باصبا رو ف باـتنض نإل حني قدرح بات الا ررنا ية لنفرر ر ييين رر ر بافأ ر ر ور ر بل ررنر ار ر ر ر
ألاو ) .(e.g., Xu, 2012; O'Reilly & Robinson, 2009قالارس فحر ررس بات الا ر ررنا ية لنفر ر ر باؼ ر رر،حر ل ر ر ن ن بافأ ر ر و ر ر
الاررسو ) Robinson (2013قظو جررن زضبػ ر و ل ر ق ر قلر ر بلٌنا ررت قبا ص ررنار .قالا ررس ررسل باح ررن أن قبات،ل ررن ار ر
و ر ر د ا ر ررن ر ررن ودنًت ر ر وص ر ررن باتل ر ر ال يل ر ررن ن رد ر ررٍ ألاد ر ر ر ر ت ع ر ر ررنزت يج ل ر ر ررن سضبػر ر ر ر بات الا ر ر ررنا ية لنفرر ر ر ر
باتنبالار ررت با فؼر ررر باؼر رر،حر ر ر ج نا ر ر لر ررنن لدر ررط و ر ر و ر ر ،ر ر بات الا ر ررنا باع ر ر ر ر ررن قبا ر ررطقب ٍ باؼ ر رر،حر باع ر ر نك ر ر
باتنبالار ر ررت قج ر ر ررن باتنبالار ر ررت با ةلن ر ر ر ر باع ر ر ر ـ ر ر ر بؼ ر ر ررات شرروم قب ررس ف ر ألاالا ر يوررلط بلـررنفط قبا نبيررن باؼرر،ن ر
بػ ر ر ر ابس باف ر ر ررطز بلؼ ر ر ررة سس ا،ل ر ر ررنبضز با ةلن ر ر ر ر بلط حٌ ر ر ر باؼ رر،حر لص ررن ش رروم لد ررط ) .(Labianca, 2014ق يؼ ررس
ناتل ر وأ ر بلت،نوررنا قباررسف ية لررن قبانالا ر قألاوررنب وف ررن بلدنًتر ار وصررن باتلر )(Workplace Ostracism
بؼ ر ررات بض حنًر ر ر قباتؼر ر ر ر ا بلط حٌر ر ر ناتلر ر ر قباعر ر ر ر ر ر ل ررنن و ر لل ررنبن بات الا ررنا ية لنفر ر باؼ رر،حر ا ر بل ل ررنام
دررط ء قاؼررن بل ررا رررن جررص باتنبالاررت ار ية لررن ور قيتر ررس ظر ررنجطت و فـر ررر ا ر ر باؼر رررنالانا ية لنفر ر ر بملو ،ف ر ر
دررص يج لررن باررصل ؼ ر صد و ر الاح ر باسضبػررنا باؼررن د قون ر ررن وص ر ررن باتلر ر ر قباع ر ر ص ر ررن و ر ر ر ن لـ ر ررنفط ألاار ر ر
باـررتنض ناطهررن باررنظرف )(Ferris et al., 2008م ق ررسر ضغر لجلرة رن بافح ر ت ) .(Robinson et al., 2013: 217قزق
للنضػر ر ر ػر ر رر،نك باتلر ر ر بل ص ر ررطس ي ر ررن بار ر ررعو قبل لر ر ر لزنر ؿر رر جررص باتنبالارت قبلوررنض ال ر ط ردررٍ ف ر لزب
) .(Zaho et al., 2012قالاررس ةررن ا باسضبػر بل نارر ا نػر باف ر ررطز ق فن ر ر ر ر ر ر ر ر ر ط ل ر ررطقض با ر ررعو ف ر ر ر لزب بل لر ر ر
ر ر ررنق ة ر ررنز باسضبػ ر ررنا باؼر ر ررن د ار ر ر ؽ رد ر ررٍ و ر ر ر در ر ر رم قف ،با فؽ قرنف،رة ن قجصب ون زر ف،لن باؼ،نك با
ؼر ر رر،رٍ باور ر ررن ف ر ر ر باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر ر ر ر و ر ر ر د ر ر ر قل ألاد ت ع نزت يج لرن لنهرنن بلدنًتر رم ا با
باتنبالات با ةلن ر باعر ؼرنج ار د،رر وؼرنجل باترنو، ا وصن باتل .
زبد ر بل ل ر .قج ررصب يلأ ر ،حر ر ا ررسب Robinsonقظو ر قالاررس لدررصا باسضبػر بل نارر ف ر فن د ررن لفٌررن يج لررن
باتنبالاررت با ةلن رر لدنًتر وصررن ررن لجلرر زضبػر ر بتنبالا ر ررت ودنًتر ر ر وص ر ررن باتلر ر ر ار ر ر بل ػؼ ر ررنا بل صنورر ر ر
باتل يوأ بانكن بل بلنبضز بق باسف ل (Robinson et al., دؼر رررل ن لل ر ر فنبالار ررت لفؼر ررر ل ر ر باتطبالار ر ر و ر ر د ر ر
).2013: 215 ل نػر ؽ ألاار قد حررني باعر ـررتط ررن باتررنو ،قباتنبالاررت
قاغر ررطن نػر ررر ة ر ررنز باسضبػر ررنا باؼر ررن د ير ررن باتنبالار ررت با ةلن ر ر ر باع ر ر ل ر ر ه ر ررت الا ر ررسضت بانك ر ررن بل ر ر بل ر ررنبضز
با فؼر لدنًت وصرن باتلر ردرس نقار باسضبػر بل نارر قبلت،نو ررنا قبا ررسف ية ل ررن ا ر وص ررن باتل ر .ل ررن نقا ر
ي ) ر بب باررنظرف م بوررن ذلررنق باتنبالاررت با ةلن ر ر ردررس باتنبالاررت با فؼررر قبا ةلن رر لدنًتر وصررن باسضبػر ر
نقا ر ر باسضبػ ر ر بانكر ررن بل ر ر بادر ررنت يبانكر ررن بل ر ر بلر ررنبضزم باتلر ر ر ار ر ر ألازب با ر ررنظرف ا،ت ر ررنو . ،قف،رر ر ر رر ر ر باسضبػر ر ر
و و و
قبلت،نونا قباسف ل .قف،ر يلفر طةلر وـرص ،باسضبػر ار بل نارر ةررن ا ا دررس لًررنضب ل ط ررن ق يط ارررن ف ررسس للر وتطرر
ر: هن باتؼنؤالا باتنبالاررت با فؼررر قبا ةلن ر ر لدنًت ر وصررن باتل ر ق ر ررن
-1جر ؼررنج بلدنًتر ار وصررن باتلر ار ظ ررنزت ي )ر بب رر د ررسي ج ررن ار ر ألازب با ررنظرف ا،ت ررنو ،ور ر در ر
بانظرف ا وصن باتل ؟ وص ررنقض لػنػ ررر م ر ّو ررن بمل ررنض ألاق ررص ررنقض وـ ررص ،باحص ررا
-2ج ؼنج بلدنًت ار وصرن باتلر ار د،رر بانكرن قلجلر ر قلجسبر ر ّ
قوو ررن بمل ررنض باأ ررنن رنل ر يط ررع ف ر دً ررنض
بل جرص بادنت ا وصن باتل ؟ با ررطل اٌحرتر ودنًتر وصررن باتلر قفنبالا ررنم ّ
قووررن بمل ررنض
-3ج ر ر ر ر ر ر ر ط باتنبالار ر ررت با فؼر ر ررر يي ) ر ر ر بب با ر ر ررنظرف ل باأناا ر ؼ ٍ،باون ف للر باسضبػ قوةطب ب ن قبج
قباتنبالا ر ررت با ةلن ر ر ر يبانك ر ررن بل ر ر باد ر ررنتل ا ر ر ألازب يػ نةنا قبا نكرنا باع ةن ا ن.
بانظرف ا،تنو ،؟ مشكلت التحث
-4جر ر ر فؼ ر ررط باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر يي )ر ر ر بب بار ر ررنظرف ل ي ت ررطن باتسي ررس ور ر ألارر رطبز للر ر دالال ررن بق با ينجر ر بق
قباتنبالاررت با ةلن رر يبانكررن بلر بادررنتل بات الار ر با غنر و الاح لشونق آدرط بق ويلنفر ورن ار ػررنالانا
ودنًت وصن باتل قألازب بانظرف ا،تنو ،؟ بة لنفر ر وذ ،ف ر ون ررن وصررن باتل ر م ق ٌ ،ر باحررن أ ف ر
أهداف التحث وأر ر ر ر ر جف ر ر ر ررصب يط ر ر ر ر ر لف ر ر ر ررن ودنًتر ر ر ر ر وصر ر ر ر ررن باتلر ر ر ر ر
يص ررنقض ج ررصب باحص ررا ةل ،ر ور ر ألاج ررسبس قه ر ف ر با ص ررن ) .(Williams,1997قالار ر ر ررس نقا ر ر ر ر باتسير ر ر ررس و ر ر ر ر باسضبػر ر ر ررنا
: باتنبالا ررت با فؼ ررر باصنو ر ا،ـ ررتنض لدنًت ر وص ررن باتل ر
-1رر ررن وؼ ر ر نا ودنًت ر ر وصر ررن باتل ر ر ار ررسا لر ر رطبز فر ر ر ققة ر ررسا د ر ررن ع ر ررس و ر ر ؿ ر ررتنض باتنو ر ر نإلضج ر ررنب بات ر ررنًف
باحصا. قي ئرن )(Warburton et al., 2006م ق د،ر ور وؼر نا
8
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
باأدنرنا بااـط لال ل جصب بللٌتح ) (Ostracismآ ر ور -2صسيررس وؼر نا باتنبالاررت با فؼررر لدنًتر وصررن باتلر
باص،ل بارنلنلر ).(Ostrakismos قبل لأ،ر ر ر ر ر ررنال ) بب بار ر ررنظرف يدة ر ررنز باتر ر ررنًف م با ح ،ر ررس
ي ررطل ت ر ف ر ولنضػ ر نض ذر ر ةنل ر قج ررص باص،ل ر ةنل ر ي ؼنس م قيلينظ باشوص ل اسا لرطبز فر باحصا.
فر ررنو ) (487-488الاح ر ر بلر ررر ز ؼ ر ر ذس إلظبا ر ر قلف ر ر ور ررن -3بافـ ف وؼر نا باتنبالارت با ةلن رر لدنًتر وصرن
ألاش ررونق با ررس ن نض و ر بملج لت ررنا باسيلدطبًر ر .قالا ررس باتل ر قبل لأ،ر ر نانك ررن بل ر باد ررنت يبل ررنبضزم قبلت،نو ررنام
بلاأر جررصب بللررٌتح ور ة،لر ) (Ostrakonباعر ت ر ؿر نين قباسف ية لن ل اسا لرطبز فر باحصا.
بافذررنض باع ر ةررن ألار رطبز آلررصبك ؼ ر ذسوند ن ا ،لررن ف ر -4صسيس وؼ نا ألازب بانظرف اسا لرطبز فر باحصا.
ن ر بػ ر لفر بق لالالررن شرروم وررن و ر بملج لر ور در -5بد ح ررنض بات الار ر ر ر ودنًتر ر وص ررن باتلر ر قباتنبالا ررت
شا ر ر ر باشر ر رروم ف ،ر ر ررن .ق ـر ر ررص وـ ر ر ررن بػ ر ر ر ذسو ج ر ر ررص جررن ا ر وؼ ر نا ألازب با فؼررر قبا ةلن ر ر قوتطر ر
باٌط د ر و ر الاح ر ػ ررصن وسي ر ػطالانػ ر ا ر ةع ررطت ك ررد،ر بانظرف ا،تنو. ،
فر ررن ) (454الاح ر ر بلر ررر ز قاف ر ر بللر ررن ةر ررنلنب ؼ ر ر ذسون
و أهميت التحث
لقضبب باع ن سال و الاٌ بافذنض اف ن لػلن ألاشونق
ت ر ر ررس ونه ر ر ررنن ودنًتر ر ر ر وصر ر ر ررن باتل ر ر ر ر ور ر ر ر با ر ر ررنبجط
بل حنشي .
رلر ر ر باؼر ررنئست ا ر ر ف ررسز ح ر ر و ر ر بل لر ررنا قباع ر ر ا ررن با
) .(Williams & Zadro, 2001: 22ررناٌطز لق با فر لأر
فنبالا ررت ػ رر،حر و ررط ا ر ول ررت بل ل ر قا ر لوصنلرة ررن ف ر
لؿ ر ررصن ةنو ،ر ر ققبالاتر ر ر ا،لدنًت ر ر قاف ر ر ج ر ررص باؼ ر رر،ن رنا
نو باسضبػنا باع ت نق صدر لجسبر ن .قف باطغ و
لأ ر ر بؼر رر،ن رنا بالا ر ر زضبون رفر ر ر وأ ر ر بلتنو ،ر ر يلف ر ر ب
جصب بلنهنن ف ر وؼر نا باسضبػرنا ألاة ارر لال ب ؼر،رٍ
ٌط در ر ر ك ر ررنو لق ي ر ررت ب ل ر ررن باتر ر ر قو ر ررن ؿ ر ررن شار ر ر و
باون ف ،ن و الاحر باسضبػرنا بمل ،رر بق باتط رر لرنزض ةرسب
).(Ferris et al., 2008: 1348
ب ا يف وتسق .اصب ص جص باسضبػ لجلرة ن و لجلر
ق لأر ر ر بلدنًتر ر ر ظ ر ررنجطت ؿر ر ررن ت ا ر ر ر دنرر ر ررنا قػر ر رررنالانا
نق بلنهنن قاصند ن و لق باسضبػنا هل جرصب باؼررنب
بة لنفرر و نف ر ) .(Williams, 2001بش ب ج نا ر باتسيررس
صب بلنهنن ق ف ح باحن ولن ؼنج ا ضرس بلف ح بات،لر
و ر ر ر ر بل و ر ر ر ررنضبا بادح،ر ر ر ر ر بق با ر ر ر ررسينلنا در ر ر ررن نػ ر ر ر ر ذسب
لون زضبػنا وؼ دح،ر لدطا.
ولنضػ ر ررنا بلدنًت ر ر و ر ر بة ر ر بو ر ررن لف ر ر ير ر رطبز بل ص ر ررطر
اغررطن لني ر وررن حد ر و ر بفوررن بملجلنف ر بق ةند ررن لأ ر الخلفيت الىظزيت وبىاء الفزضياث
ؿررص ور بؿررصن يلوررحني .رت ر ػررار بلأررن رررن يو ر ف الخلفيت الىظزيت
ألاصول التاريخيت
) (Amishقه ر ًنئف ر وؼرررصر يسيررس باتلررنز تح ر باف ؼ ر
ر ررنت دنؼ ررن و ررص سبير ر ن رر ر ت ررس بلدنًتر ر ة ررع ور ر
بل نئرر ر ر ي و ر ررن ر ررنالنتعب فر ر ر بات ر ررنا بلو ر ررنض قفر ر ر لل
با ررنض ر ف ررسون ةنلر بل وررنضبا دغط درر بادسيلر ؼر ذس
وص ررنقالا ار ررسوي بق د ٌ،ر ر لي لتر ررنا بق تر ررنار بدر ررطا
لررن لر رطبز ررنن و ر للررنبن باتدن ر و ر د ر بلدنًت ر
) .(Williams & Zadro, 2001: 22لن ب ج نا باتسيرس ور
،ر ر بل و ررنضبا ف ر ر لدر رطب قلفر ر ألاش ررونق باؼر ر ئ ور ر
يؼررس ر ررن ولنضػررنا باؼرررنالانا ية لنفر ر باع ر يلف ر ب
بملج لر ) .(Ferris et al., 2008: 1348قف ر باررطغ ور ل
بلدنًتر ر ر وأ ر ر ر بلسضػ ر ر ر يباٌر ر ررطز و ر ر ر بادنف ر ر ر باسضبػر ر ررر لم
ظنجطت دالالن لق بلدنًت ونةنزت بـص بق دط ا ةلر
قبل ػؼ ر ررنا بادو ر ررنئر ي فر ر ر ش ر رروم نا ر ررج لم قوص ر ررن
01
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ررنات قو ررن ؿ ررن شار ر لوأ ،ر وت ررنزت و ر باؼ رر،ن رنا ررن باتلر قبات الاررنا باشولررر ) .(Waldrip, 2007: 1قضغر
بلدنًت ر ا ر وصررن باتل ر ) .(Williams, 2001ق لررن تررطس رن وف رن قةنز باتسيس و باسضبػنا بلحفطت باعر لةط ر
بلدنًت ر ند ررن يط ر باـررتنض نالػررتحتنز قيجلررن و ر الاح ر باررطرى ) (Rejectionلال ب باحصررنح ررن ونهررنن بلدنًتر
و
(Banki, يد ررط قغناح ررن و ررن ص ررن زق ػ ررات وت ،ر ا ررصا د رن ل ررنزضت قغ ر و ف ررطضت ع ر قالا ر الاط ررت
يلف ر ب نك ر
و
) .2012: 4بو ررن ) Robinson (2013قظو ج ررن رد ررس الانو ر ) .(Williams, 2001قجص باطؤ ر ار دردر ألاورط نارن
لطبةت ر ةلر ر بلف ررنجر بلـ ررن لف ررن بلدنًت ر ا ر وص ررن غ وفط دنك قب وف ن بلدنًت يلأ يط لنؼنلر
باتل ر ر ر ر ر وأ ر ر ر ر ر وف ر ر ر ر رن با ر ر ر ررطرى ) (Rejectionبق با ي ر ر ر ررت ؿن ت قو انر اسا باتسيس ).(Ferris et al., 2008: 1348
تط ر رم ر ) ،(Organizational shunningققهررت با مفهوم امللاطعت في مكان العمل
ؿنو ا،لدنًت ا وصن باتل ـ بل بل بلسا باصل رر
ؼ ر ر ذس ةلر ر ر الاٌنف ر ررنا بملج ل ر ر -بغ ر ررى با ر ررط ف ر ر
ش ر رروم بق ويلنفر ر ر و ر ررن د ر ررن جل ر ررن بق لػ ر رردني فور ر ررن
لنف م ػنب ةن زق بق الاحنئ م لق ًنبئ زي ر – بلدنًتر
نلرتررن قباؼرر،ن رنا رمر لدررط ور ينغلررنغ قبلـررنض
و لتنالاح لقائ باصي ي ة صن بلترني بادرلر قبلدحنار م قف ر
بل ئلر بة لنفررن ) .(Robinson et al., 2013: 206قور لجر
ػار بلأن م ا بل لنا ؼ ذس بلسضب قباتنو ،ار أ ر
بلعبيررن باعر بػر ية ن ) Robinson (2013قظو جررن ور جررصب
ور ر ألا ر ررن بلدنًتر ر إلظ ررنض ب د ررنضج افش ررونق با ررصي
با تط ر ر ج ر ررن ر ررن بلدنًت ر ر تل ر ر ف ر ر يلر ر ررس ينغل ر ررنغ
يفـررن ألاػ رطبض ) .(Banki, 2012: 1بش يؼررس بلدنًت ر ا ر
ػرر،ر ح ر ف ر قيؿرر) بك ية لررن اودررط قجررصب ا ر ر
وص ررن باتل ر ل ررنن و ر لل ررنبن بات ر باح ررنضز قظ ررنجطت و فـ ررر
ل ؼر ر ررنغ باف ر ررطز نالل لر ر ررن .لهر ر ررنر لل ر ر ر شار ر ر رر ر ررن وف ر ر ررن
).(Wu et al., 2012: 178 قؿررن ت ا ر بل لررنا
بلدنًت جن وف ن غرنوى قور بالرتن باؼر ار لغرنبض م
ق غررى با ررط ف ر لجلر ر بلدنًت ر م رررن الا،ر ر و ر يج لررن
سق ر ر ر ر ر ررن لػ ر ر ررحن قج ر ر ررصب باغل ر ر ررنن قبال ر ر ررتن ي ،ر ر ر
الاس لفٌ و الاح باحن أ لف ن بلدنًتر ار وصرن باتلر .
قفنبالاح .
قجر ررصب ألاو ر ررط يأ ر ر باسجـ ر ر ال وص ر ررن باتل ر ر تر ررس و ر ر ل ر ر
ق ر ررط حٍ بلدنًتر ر ر ا ر ر ر وصر ر ررن باتل ر ر ر ور ر ر ػر ر ررن بلتنو،ر ر ر
باؼ رررنالانا ية لنفرر ر باعر ر يلفر ر ل ص ررسح ر ررن بلدنًتر ر
باشول ررر قباع ر ر تف ررؽ بلجنل ررت بل ،ر ر قألاػر ررنز ا،ؼ رر،نك
) .(Wu et al., 2011: 24رت ر ػررار بلأررن ردررس لؿررنض
قبلوـر ر ررنل ا ر ر ر رمر ر ر وأر ر ر ألاؿر ر رطبس بافنػ ر ررس قبا ر ر ر با
بػ ر ر ٌ ن ار ر ر ) (262ونظ ر ر لل ر ر لل ر ر ف ر ر ور ررسا ر) ر ر ت دل ر ررؽ
با تنو ر ر بق با لر ررط .قف ر ر با ر رطغ و ر ر ب جر ررص ألانـر ررٌ الا ررس
ػ ر ر نبام ) (66ا ر ر بلنئ ر ر و ر ر بملجرح ر ر الار ررس ؿ ر ر سقب بلتنو ،ر ر
ؼر ر ر ،ع بت ر ررى لؿ ر ررصن باؼ ر رر،نك يػر ر ر ن ي بد ر ررن لأر ر ر
درط الارس رطك بالرنو م ار ر لررنز ) (% 29ل باترنو،
لر ررن لؿر ررصن نـر ررٌ قوطئر ر ر ا،تسقبلر ر ر بق باؼر رر،نك با ر ر
فلسب بلصن ف سون زد،نب ج لار ).(Liu, 2013: 76
بلدنًت ر ار ر وص ررن باتلر ر لأ ر ؿ ررص ور ر لؿ ررصن بات ررسقب
ق ررن و ف ر ر ألاز ر ررنا بل ت،در ر نلدنًتر ر ية لنفرر ر م رد ررس
بملج نار ر قغ ر ر با ـ ررٌ باعر ر ؼ ررة سس بل لر ر بق بات ررنو،
د رن ) (2008بلدنًت ا وصن باتلر فطس ) (Ferrisقظو
اررسف ن .بتحررنضت لدررطا رررن بلدنًتر ار وصررن باتلر ودنضلر ور
بلررسا باررصل يررسضك رر ر بافررطز ل ر ودص ر بق و ل ر و ر الاح ر
ألاؿ ر ررصن ألاد ر ررطا و ر ر باؼ ر رر،ن رنا بلطئر ر ر قبال ر ررط ص يوأ ر ر
و (Ferris et ألاررطبز بق بملجلنفررنا ألادررطا ار وصررن باتلر
ي ررصب با،ف ر ر ل هر ر غناحر ررن ػ رر،ن رنا دفرفر ر قػ ررط غ ر ر
) .al., 2008: 1348ق لأر فل،رر حجررت بلت،نوررنا با ظور م
وت ،ر يوأ ر بال ررل بق ف ررس با ررطز ف ر با صر ر ل .له ررنر بل ر
قوفٌ ر ررن بلتنو،ر ر ر بال ر ررنو م ق ي ر ررت بمل نز ر ر ر لق ي ل ر ررن
00
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
و
رت ر ررن ش ر ررج بملج ل ر ر ف ر ر ودنًت ر ر ل ر ر ن ن .بور ررن ول ف نكط ؼر تحني قردرن ا،فرطز شا رن بلدنًت
با ررسبر ألاد ر ا،لدنًت ر ررٌ ،ر ف،ر ر ف ررس بلدنًت ر رلن يسض بافطز ف بل ودنًت الاس ال يصن رصا ور الاحر
ق ص ررسح ف ررسون ص ررن ج نا ر ػ رر،ن رنا ح ررسض و ر الاح ر (Leung et al., 2011: شوم لدط ا وصن باتل
بلؼررة سس ـ ر بل ر بلدنًت ر وأ ر فررس با صررسح ضغ ر ).837
بد ن ال ؼة سس بلدنًت . قالاررس ررسز ) Williams and Zadro (2001ويلنفر ور
.3الكمي ةةت ) :(Quantityتحر ر بلدنًتر ر ار ر ه ررن لرر ر بلولنئم قبالفنا باع ن ح ًحرتر وف رن بلدنًتر ار
باؼ ر رر،ن رنا بلؼ ر ر ذسو ا ؿ ر ررنضت بل ر ر بلدنًت ر ر قج ر ررصب وصررن باتل ر .جررص بلولررنئم قبالررفنا تفررؽ ا ر ًحرتة ررن
با ح ر ر ررني الا ر ر ررس يص ر ر ررن لؼ ر ر ر ن نا و ذفو ر ر ر يودنًت ر ر ر ررن ج ررص با ررنجطت .بش بـ ررص ال بال ررنضت باغنوو ر باع ر تؼ ر
ةعئر ر ل وأ ر لةن ر ألاػررئ ،بلحنؿررطت ردررٍ بق بلدنًت ر ـررح ألاؿررصن ألادررطا و ر باررطرى وأ ر باتررسقب با،ف ر بق
و
باصنو ،وأ فس با صسح بق با صنقض ة،رن. بلجؼ ر ررسل ر ر ررن وف ر ررن بلدنًتر ر ر الا ر ررس يص ر ررسح ر ررسق قة ر ررنز
.4وض ةةو الط ةةثب ) :(Causal clarityتح ررني بلدنًت ر ررن لػررحن م ردررس صررسح بلدنًت ر زق فؼ ر با قب ر
بيون بؼات زضة قهرن باؼراتم رفر بترى بلنبالار الالررس و ر الاح ر بللررسض ب يررن بلؼررة سس ق ررسضةنا و فنق ر .
رررن ػررات بلدنًتر الاررس يصررن قب ررح صرررا ب ولررسض قجررص بلولررنئم قبالرفنا دؼر بلر لض ر ةنبلررت هر ف ر
بلدنًتر ر ت،ر ر فر ر لنبي ررن لدنًتر ر بلؼ ررة سس اؼ ررات ): (Williams & Zadro, 2001: 29 با صن لزلن
وص ررسز .بور ررن ػر ررات بلدنًت ر ر بل ر ر ذفى بانهر ررن رنل ر ر .1الزؤي ة ة ة ة ةةت والوض ة ة ة ة ةةو ) :(Visibilityج نار ر ر ر ر لنفر ر ر ر ررن
يص ر ر ررسح ف ر ر ررسون يص ر ر ررن ػ ر ر ررات بلدنًتر ر ر ر غ ر ر ر قب ر ر ررح لػنػر رررن و ر ر باطؤ ر ر قبانهر ررن ر ررط حٍ و ر ر بلدنًت ر ر
ا،لؼة سس بق الاس ي ـ و زقبر و تسزت. ق و ر ر ر ررل بلدنًت ر ر ر ر ية لنفر ر ر ر ر قبلنزي ر ر ر ر .صر ر ر ررسح
بلدنًت ية لنفرر نةرنز ورنزل نا ؼرح ا،لؼرة سس
وأن شا فرس با صرسح قفرس يػر لنن .بورن بلدنًتر
بىاء الفزضياث بلنزير رند ررن وررل ين ر ن بق وغررنزضت بلصررن وأررن
العو اكب الىفطيت والبرجماجيت مللاطعت مكان العمل بل نالاـ . شا وغنضت باغطر د
بااـ ررط ج ر ةنئ ررنا بة لنفر ر و ل ر طت ا ر نزالا ر لنـ ررٌة ن .2الةةداف ) :(Motiveيف) ر ن Williams and Zadro
و ) (2001قةررنز دلررؽ زقبرر ةنو ر تلر بلدنًتر ف ر
بارنور ر ر باع ر ر يت ،ر ررن بـ ر ررص وؼ ر ر لط دط ح ر ررن ونة ر ررنزت ر ر
ل حنئ ررن ق ر ر ف ررسز ال يصصر ر ور ر ألاش ررونق باغط ررن .قزق دررسوة ن .ردررس يصررن زبر ر بلدنًت ر فدررن بق الالن ر
نا ررن ال يدررس ا ررن بافررطق لزنر ؿر رر قةررنز دررط ور ا ًحرت ر لترير الاررن بلؼرة سس بتلر وـر بق شلرت.
رد ررٍ ات ل ررن ف ر فنف ر بيي ررن ر يد ررس بملو ررنًطت باع ر لررن الاررس يصررن زبر ر بلدنًت ر باغف ،ر بق با ؼرررن قجررصب
ل تررطن ا ررن بؼررات دجلررن بق بلدنًت ر بق باررطرى و ر الاح ر يصررسح ف ررسون بللررسض ال يررسضك قةررنز بلؼررة سس قاف ر
)(Williams & Zadro, 2001:21جررص بملوررنًطت دررط ال ف سس بل باتدن .قالاس يصن زبرر بلدنًتر لرنب ور
د ر ررص قة ر ررن فسي ر ررست يؼ ر ررسجن ضزقز رت ر ر باف ر ررطز بلؼ ر ررة سس ررسقح بػر ر ين زرنفرر ر اغ ررطن بل لنير ر ف ررس نالار ر
ا،لدنًت ر ػررنب ةررن ـررتط ررن ب ال .ب ررسح باسضبػررنا باع ر درط .لررن الارس دررص بلدنًتر لرترن ػرر،حر ور الاحر
بـرص ضب ر نقا ونهنن بلدنًت ا وصن باتلر ق ر زبر باسقض بلؼح باصل يصسح ف سون يدن بلؼة سس
01
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ـررتطق ) ،(Warburton et al., 2006ق يتر بلؼررة سر باتنبالارت بمل ل،ر باعر يلفر ب ي ترطن ا رن ألاررطبز ار وصررن
& (Gerber ق صنل ررن ل ر ل ررنضت ق صؼ ررؽ ل رعب سر ر دؼرررل ن لل ر لررنف لػنػررر جلررن باتنبالاررت باتل ر قالانو ر
ار ر ) .Wheeler, 2009ل ررن قة ررس ) Zaho (2012قظور ر با فؼرر قباتنبالاررت با ةلن رر (Robinson et al., 2013:
زضبػ ر ر ر بةط ر ر ر ا ر ر ر ويلنف ر ر ر و ر ر ر باف ر ر ررنزب بال ر ر ر ر ر ر ررن نهرح اص ون لن: ) .215قي
بلدنًت ع س و ػ،نك باتل بل صطس بل ي لصرن بارعو أ .العو اكب الىفطيت :الاحتراق الوظيفي
قبل ل ر .نإله ررنر بل ر شا ر رد ررس قة ررسا بت ررى باسضبػ ررنا لأ ر باتنبالا ررت با فؼ ررر ضزقز بافت ر باتنًفر ر قبل ؼ ررر
ررن بلدنًتر ر د،ر ر ور ر وؼر ر نا باـ ررتنض ناطه ررن با ررنظرف بلحنؿررطت بق الالر ت ألاوررس بق باحترررست باعر حررسض ور الاحر بافررطز
ق ع رس ور باد،ر قباـرتنض ناورر باترنًف (Ferris et al., بلؼة سس ل ن لزضب ا،لدنًت ) .(Williams, 2009لؿنضا
و
) .2008قو ر بلج ررسيط نل ر نلر ر ا ر ؽ زبئل ررن ص ررن ضزقز باسضبػر ر ر ررنا باؼر ر ر ررن د ر ر ر ر جر ر ر ررص باتنبالار ر ر ررت بق ضزقز بافت ر ر ر ر
رت بلؼة سر ػ،حر ب ين بلدنًت ردس لؿنض Williams ييػ ر ر ين نال در ررص ةنبلر ررت و تر ررسزت ب ر ررس جر ررص بلجنبلر ررت
صر ررن ضزقز رت ،ر ر بيين ر ر ر ) (2009ر ررن بتر ررى بلؼر ررة سر (threatened يٌ ،ر ر ف،ر ر ر ة سير ررس بل نة ر ررنا ألاػنػر ررر
لأ ر نلـ ررنض قبا ت ررنق قيو أ ررن قبادح ررن .قج ررص بل نا ر ) .fundamental human needsقباررصل ت ر ررن بلدنًتر
نةر ررنا يل لر ررن صر ررسح ا ر ر باغنار ررت ف ر ررسون ر رسز بلدنًت ر ر نة ر ر ررنا لػنػ ر ر ررر ا نؼ ر ر ررن ر ر ررسز لض ر ر ر ا ر ر ر وص ر ر ررن باتل ر ر ر
ر ألادررطا بل ل ر ق دررسيط باررصبا اررسا بلؼررة سر .لوررن بل بلؼة سس قه :يل لن م ق دسيط بارصبام قباؼررٌطت قباـرتنض
ر د ر ررن لأ ر ر ررن ةلر ر ر ج ررص باتنبالار ررت باؼر رر،حر ا،لدنًت ر ر لت ر ر ر بانة ر ر ررنز .بش يف) ر ر ر ن ر ر ررن بلدنًت ر ر ر ر ر ررسز باـ ر ر ررتنض
ق عر ر ييين رر ر ون ررن ص ررسح ف ررسون ي ررسضك باف ررطز ا،لدنًتر ر نالل لررن لد ررن ع ر لؿررنضبا يض حررني قيا لررنب صرررا ي فررط
ػ ر ررنب ةنل ر ر ودل ر ررنزت بق غ ر ر ودل ر ررنزت و ر ر الاح ر ر بلل ر ررسض بللسض ق رطرى يض حرني ور بلؼرة سر .لرن بد رن رسز و،فر
).(Williams, 2009 دسيط باصبا لد ن صل لؿنضبا لل بلؼة سس فرس ل الان
بو ررن ا ر باسضبػ ر بل نار ر ر ل ررن ػ ررنس نؼ رر ٍ،باو ررن ف ر فتر ر ر د ر ررنً قوـر ر ر .الا ر ررس ر ررسز بلدنًتر ر ر ليو ر ررن باـ ر ررتنض
ونهر ررنن ي ) ر ر بب با ر ررنظرف بت ر ررس ب ر ررس باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر ناؼرٌطت ا،لؼة سس ف با فنف ا ية لنفر ال بللسض
باؼ رر،حر لدنًت ر ر وصر ررن باتلر ر .لش ظ ررط ي ) ر ر بب بار ررنظرف ال ؼر يرت قال تٌر لل ضزت رتر ب يررن لرتررن بلؼررة سر .
ررا لف رن و ر ار باؼررحتر رنا ور بادررط بل لرط قب ر ر ررنانةنز قلد ر ر ر بم ر ر ررن بلدنًتر ر ر ر ررسز ؿ ر ررتنض بلؼ ر ررة سر
ةررسيط نالف حررنض ار لٌررنب يط ر ألاررطبز ار وصررن باتلر .قجررن قه ر ر ر ررت زقضج ر ر ر ر ر ر ر ر ررن ـنؿ ر ر ر ر با ر ر ر ررنزس ق ر ر ر ررص طج
ا ر بل درد ر ال ي رعب يص ر ج ررص ألاجلر ر بار ررن و ررص ل الا ررس ).(Williams & Zadro, 2001: 30
رم ر الاح ر ل ر و ر ) (35ف ررن ا ر لز ر ررنا ف ،ر باؼ رر،نك با ل ررن لؿ ررنضا بت ررى باسضبػ ررنا باؼ ررن د بل ر ةنبل ررت لد ررطا
دردر ر ر ،د ر ر ر ر ررن شا ر ر بلف ر ررن بار ررصل يحر ررسقب بل ر ر يلأ ر ر ا،تنبالاررت با فؼررر رت ر ػررار بلأررن ردررس قةررس )Wu(2012
ألارر رطبز ار ر باتلر ر .اد ررس با ر ر ج ررصب و ررن ا ،ي ررنض بلـ رر) ار زضبػر لةط ر ار ويلنفر ور بل ـر ا بالر ر قظور
بلف ن زضبػ باحن أ ا قوصنقاة اف ونشب ت ر ؟ قلرنشب ر بلدنًتر ار وصررن باتلر ع رس ور ؿررتنض باتنور ررنا ن ط
يص ررسح؟ ل ررن بل ر با ر ررصا بللنضػ ر ا ،ت ررطس ف ر ػ ررح باررنظرف ق طر ر و ر دضجررنب باتررنًف ق ع ررس و ر ي ئررن ا ر
با تنور وتر قو تر بق وصنرص ر .قجفررصبم رل ررص باحسبير رررن ػر ر ر رر،ر ف ر ر ر ر ضزقز رت ر ر ر ر باتلر ر ر ر .لر ر ر ررن ب ا،لدنًت ر ر ر ر ر ر ر ر
د ر ررسيط وـر رر) ك و ر ر ة ر ر و ر ر ي ) ر ر بب با ر ررنظرف الار ررس ل ر ر لأر ر للنضػر ر باؼ رر،نك بات ررسقبن قبلول ررنو بلؼ ررة سر
02
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ضب ألارطبز باصي تل،ن ا و يصرن ار لفؼر بق فد،ر باحر ر ررن أ قبللنضػر ر ر ر ف ر ر ر ر ر ر ررس ػ ر ر ررنب نف ح ر ر ررنض وـ ر ر ررص،
ًحرتة ررن با تنور ر ور ر لل ررنغ أ ر ر ق قجر ر ال بات ررنو،ن ف ررنزت بة لنفرر ر ر ة ر ررسيطت نالج لر ر ررن قدكر ر ر .قالا ر ررس بلتـ ر ررط ج ر ررصب
يفح ررس بار ررط ل م .)3 :1992 تٌر ررن ل ر ر ولر ررن ي در ررصق يج لررن لل ر باتسيررس و ر باح،ررسب ألادررطا لررن ي يررنقظ لكررنا
ل ر و ظو ر ا ة ررنز باتررنًف لررن تررطس ي ) ر بب باررنظرف ألاوط فرر ارلررحح ظررنجطت شبا لجلرر فنلرر ررنضظت .قالاررس دل ر
ق ح،ررس د ؼررنغ قبلذفررنن يليررنظ باشوصر باعر يلفر ب ) (6000ررن م قرل ر ر م قلًطق ر ر ررن ج نا ر ر ل ر ر و ر ر
د ر ررط ا ر ر بت ر ررى ص ر ررسح ر ر ألار ر رطبز با ر ررصي تل ،ر ررن و ر ر (Schaufeli et al., ررن ي ) ر بب باررنظرف قودنا ر
) .(Maslach et al., 1996, p. 4قجرن بيورن بادرسضبا ).2008: 205-206
نار ور دضجررنب باع ر يررة ف ر ررن بافررطز ررن الارل ر ت ر فر ل بانكر ر ر ألاقل ر ر ر لف ر ر ررن ي )ر ر ر بب بار ر ررنظرف ور ر ر الاحر ر ر
ررن الاسض ر ف ر لزب جررن بل ر باع ر تل ر ر ررن ق صررن وط ررن ) (Maslachو ) (Freudenbergerقا ر ر ر ررس لرر ر ر ر ر ح ر ر ر ر ر ت ور ر ر ر ر
).(Maslach et al., 1996, p. 20 ن جصب بللٌتح .قالاس يج لن قبل نبت قبا دنؾ قبلجس
ر ررن وف ر ر ررن باع ر ر ر الالار ر ر بادحر ر ررن ق در ر ر ل ر ر ر با ت ر ررنض و نف ر ر ا ر ررنجطت ي ) ر ر بب تر ررنض ر ررن أ وذ ،ف ر ر بالا) ر ر
ي )ر ر بب با ررنظرف ه ررل دً ررنض بافف ررطل با ررصل يدؼ ررل بلر ر بر . ررن لػررحن ق بارنظرف قكر تنب بر) بهررنا وذ ،فر
ر ر ر ر لبت ر ر ررنز لػنػ ر ر ررر قبا ر ر ررصل الا ر ر ررس ور ر ر ر الاحر ر ر ر Maslach بملو ،فر ي لأر ةلر جرص با ترنض بلـ) ك ون قباش
ي ;(Maslach, 1982; Maslach & Jackson, 1981 قظور ر ي ) ر بب ج ررن ظ ررنجطت ص ررسح ف ر وؼ ر نا باف ررطز لل بلر ر
) Pines & Maslach, 1980قه ر بتررس دة ررنز باتررنًف ور ر ر ررل بلـر ر ر ررنفط قي ينجر ر ر ررنا يط ر ر ر ر لفؼر ر ر ررر زبد،رر ر ر ر
نا ردسب باٌنالا ) (Emotional Exhaustionباصل يل قبا نالات ر ررنا ر ر ررن يلأ ر ر يط ر ر ر ػ ر رر،حر ا،ف ر ررطز لل ر ر ي و ر ررل
قبا ـر ررني باع ر ر ؼر ررت فص ر ر ررن بلر ررنبضز باتنًفر ر ر ا،لر ررط .جر ررصب وـررنة باد ،ر قباوررر قفررس باطب ر قباتسيررس و ر باتنبالاررت
دد ررنك با ررصل يي ،ررت باـ ررفد الا ررس يص ررن و ر ن لـ ررنفط باؼرر،حر ) .(Maslach et al., 2008: 88قيت ر ي ) ر بب
و
د حررني قبا ررن ط صرررا يررسضك باتررنو،ن ر د الاررس قكرر،نب لل ر باررنظرف وينظ ررن فر فل،رر بػر ابس باٌنالار بق لدلررنز با ررنض
وط ،ر ر ر ال ؼر ر ر ر ٌرتن يػر ر ر ر لطبض ر ر ر ررن ق ال يلفر ر ر ر صلر ر ر ر بق لًف ر ررن باـر ررت . ،قشا ر ر ت ر ر ل وير ررطز بؿ ر ر تن با ر ررنض ال
ل ررن رة ررنلنب ار ر باؼر ررن . وؼر ر قار دسور ر بل ل ر ر بق باع ررنئ يول بػ لطبض ب ) بالا ن ن ون ار فر ج نار ورنبضز ةنررر
قبات و ر ر باح ر ررنضظت ا ر ر ج ر ررصب ي ي ر ررن ي لأ ر ر ناـ ر ررتنض ناطجح ر ر حدر ر ر يسي ر ررسجن .قور ر ر و ر ررطقض بانالار ر ر ر ر ررن بل ر ررنظف با ر ررصي
ل ًط و باٌطب & (Cordes ليطز نالا باتنزت ا،تل ت ررنلن و ر ي ) ر بب با ررنظرف ػ ررنس يذؼ ررطق باد ررسضت ف ر
) .Dougherty, 1993: 623-624ل ررن ـ ر بت ررس دة ررنز ا ر باتل ر .قوشب وررن بػ ر لطقب دررسي وؼررنجلنا الارل ر ا ررن ر
باتر ررنًف بل ر ر ردر ررسب ألار ر رطبز اٌ،نالا ر ر باصنرر ر ر لنبة ر ر ير ررن جر ر ال بات ررنو ،ار ر باتلر ر رر ر د ػ رررصنلن لؿ ررح نا ررسدن
و
نانةر قبلورنس د ول ،ئر ـتطق باتل بادنز لد با ررصل ي لر ر ناتـ ررنبئر قبلوف ررنا ودنضلر ر نا ررنض بل،ة حر ر .
لنبة ر ولررنفح ) .(Kalliath & Beck, 2001: 73ق لر قو ر ر قة ر ر ل ر ررطج بلونك ر ر بق قة ر ر ل ر ررط در ررط ر ر ررن
نا ر ر ر دفر ر ر ررن با ف ر ر ر قبا تر ر ررت بيو ر ر ررن دة ر ر ررنز بات ر ر ررنًف بلي ررنظج ػ رررصن بالار ر .ق ند ل ررنضم ر ررن ول ررٌتح ي )ر ر بب
قيػت فنش ا،لنبضز باتنًفرر ار وصرن باتلر (Huang et al., با ررنظرف ج ررن تح ر وي ررنظل ف ر رد ررسب باتنو ر ادسض ر ف ر
) .2011: 2لورن باحترس باأرنن رنلر ف لرط با ح،رس ي ؼنسر بق بمل نر ر ف ر بنغلررنغ رنفر ار باتلر (Schaufeli et al.,
و ر ر ر ر ر ررن ت ر ر ر ر ر ررطس ر ر ر ر ر ررنا يطز فر ر ر ر ر ر ر بلو ر ر ر ر ر ررنبق باشولر ر ر ر ر ر ررر نا ر لر ) .2008: 205-206قيت ررطس ي ) ر بب با ررنظرف
03
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
بلنبالا ر .قبلـ ررص ،ألاػنػ ررر باع ر ينبة ررن بات ررنو ،بـ ررص ) (depersonalizationبق با يط ر ر ر ر ر ر ر ر ررس و ر ر ر ر ر ر ر ر ر دنؼر ر ر ر ر ر ر ر ررنلر
و فطض دؿنضبا يلوحنًر و وـطا باتل ب ينج ره دط ور ظور ) (dehumanizationقباصل يل وتنو،
و
لؿررح بـررتنض شرروم يصررنق للدررنش ظقضب وأدررن ق ررسضك ررن باتل بق باع نئ ف لد لؿرن رسال ور وترنو،ة ف ر لد ر
جرصب بارعقضب ار د نير بلٌرنس ػرنس ي ترطن ا،غرطب (Cordes لنؼ ر ررن .ر ر ررحتى بات ر ررنو ،الا ر ررس ي ر ررطق بلفل ر ررن بق الاؼ ر ررنت
) .& Dougherty, 1993: 623-624قيـ يليرنظ باشوصر نا ر ور باررة ف ب يررن ظو ر باتل ر فنًفرر بق الاررس ي ررطق
نار باتنبًر باؼر،حر باعر ـر بـرص ةع ر بل ونئ بل بق باع ررنئ بق عر بل لر .قور ب ررطظ لفرطبن جررصب باحتررس جررن
بؼر ررات با ير ررطز و ر ر بلو ر ررنبق باشولر ررر .ل ر ررن ـ ر ر ج ر ررص بل ر ررٍ و ر ر الار ررسض در ررط بق بػ ر ر ذسب با،غ ر ر بملجر ررطزت و ر ر
بلـر ررنفط بؼر ررات لزضبك بافر ررطز ر ررن لفلنا ر ر لكر ررحص فسيل ر ر ألا نػ ر ر ر ؽ قبلـ ر ر ررنفط قبا دؼ ر ر ررر بال ر ر ررنض ات ر ر ر ررنت بل ر ر ر ر
& (Kalliath دررط بلجررسقا بق لد ررن غ ر ودررسضت و ر الاح ر ن و بل نالاـنا بلٌنا و باعو .ب س بلدنضلنا قين
) .Beck, 2001: 73ق ل يلينظ باشوصر بل ورنئ بلرر باف ػ رررفر باعر ر لر ر ج ررصب بات ل ررط ج ررن با تنور ر بـ ررص
ا درر باتل ف لصرن ػر،ر و ر ن نةرنز وـرنفط فرس دط ػنب ةنلنب ظور فلر بق ظ رنئ م قجرصب قالاطبً و
).(Huang et al., 2011: 2 باففررن ت قبادررسضت ار باتلر ي لأ ر ر و ر ر د ر ر الارر ررن باف ررطز بلت ر ر نا تنو ر ر ور ر در ررط
و و
ققردن لن دس يلف بادرن رن ودنًتر وصرن باتلر رط حٍ بـ ر ررص زالار ر ر قر ر ر با ت،رل ر ررنا قباو ر ررنب ٍ رد ر ررٍ ر ررسال و ر ر
و
بيين ر ر ررن و ر ر وف ر ررن ي ) ر ر بب با ر ررنظرف بت ر ررنز با ر ررأ ح ال ينغلررنغ باشوصر لررن يففر ا،نكررن للر فنكررر اغررطن
باـ ر ر ررتنض نلدنًتر ر ر ر ف ر ر ررسز بل نة ر ر ررنا با فؼ ر ر ررر ألاػنػ ر ر ررر (Cordes بق ،حرر ب رنةرن ر بلـرف ا باعر رنبة
ا،تر ر ررنو ،قج ر ررصب ؼر ر ررنج ا ر ر ر بػ ر ررت فنش بافأ ر ر ر ور ر ر باٌنالار ر ر قيت ر )& Dougherty, 1993: 623-624
با فؼ ررر باعر ر يلفر ر ب ؼر ر ذس ار ر ونبة ر ر لفح ررن باتلر ر باح ر ررن أ بت ر ررس با ي ر ررطز فر ر ر بلور ر ررنبق باشول ر ررر لأن ر ر ر
قهغنً م قجصب ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن : بػ ر ين زرنفر ر ب ي ررن نا ر دة ررنز بات ررنًف ؼ ر ذسو ن
باتنو ،ف سون ال نرط اسف بلرنبضز باحسي،ر .ق ورل جرصب الفزض ةةيت :1-م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت
م ةةن امللاطعةةت ف ةةي مك ةةان العم ةةل ئ ة مط ةةتوياث اعل ة م ةةن باحتر ر ررس بػ ر ر ر ذسب با ت ر ر ررن باحصيئ ر ر ر قي ي ر ر ررن يل فن ر ر ر
ا
قباتسقبلرر ار باتلر ) .(Kalliath & Beck, 2001: 73لررن الاحت ةةراق ال ةةوظيفي ملاره ةةت باملط ةةتوياث املىخف ةةت م ةةن
يلر با يررطز فر بلوررنبق باشولررر نار باررة ف قالاؼررنت الشعوربامللاطعت
دررط ور باع ررنئ باد،ررت قباحتررس با ف ر ف ررس با فنفر ور
ب .العو اكب البرجماجيت :الوصول ا هيكل اللوة
بق ظو باتل بق بلسضب ) .(Huang et al., 2011: 2لون باحترس
لو ر ررن باتنبالا ر ررت با ةلن ر ر ر ر ر د ر ررن ال ٌ ،ر ررت قةر ر ررنز لزضبك
باأنار ررا لف ر ررن ي ) ر ر بب ر ر ررن يلير ررنظ باشوص ر ر بل و ر ررنئ
قؿ ررتنض ور ر الاحر ر بلؼ ررة سس نلدنًتر ر لد ررن فنبالا ررت فل،رر ر
) (diminished personal accomplishmentباررصل ي لر
ت،ر ر ر نلدنًتر ر ر بافت،رر ر ر ور ر ر الاحر ر ر بلل ر ررسض .ق ـر ر ر ج ر ررص
نلرر ر ا در ررر با ررصبا بـ ررص ػ رر،ر .ق ص ررن شار ر ور ر در ر
باتنبالار ررت بـر ررص لػنس ر ر بؼ ر ررات ردر ررسب باف ر ررطز بلؼ ر ررة سس
تطن ألارطبز ل نار ور يلصرسبض ار وـرنفط يليرنظ با رن ح
قبػ ر ر ابر ا،لر ررنبضز بلط حٌ ر ر ناتل ر ر وأ ر ر بانالا ر ر قألاو ر ررنب
بق باـررتنض نادررسضت بانظرفر ر ف ر لزب لفلررنا بق با فنف ر
قبلت،نور ررنا قبار ررسف ية لر ررن قباتؼ ر ر ر ا با ظو ر ر ا،تل ر ر
د ررط .رف ر أ ر و ر ألا ر ررن يص ررن ج نا ر ل ررنض ار ر ور
د ر ررط و ر ر ظو ر ر باتل ر ر بؼ ر ررات بض حنً ر ر و ر ر قباع ر ر ر ر
فررس بادررسضت ف ر ل رطبظ دررس بق ع ر رد رسب باؼرررٌطت ف ر
قألالررسبز بق ضؤػررن باتل ر .قاؼررن بل ررا رررن جررص باتنبالاررت
04
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ار بل لر رنلر ررسق لزنر ؿر يص ررن بانكررن بلر بلتطرر دص يج لن باصل ؼ صد و الاح باسضبػنا باؼن د ا
قبلت،نونا باوطقض ا فرص و نو ققبةحن (Lascchinger, (Robinson et al., 2013: ضغ لجلرة ن بافح ت
) .1996: 26اررصا تررطس بانكررن بلر بلت،نوررنا لر الان ،رر ر ررن باتنبالا ر ررت ) .217قف،رر ر ر ر ر ررن باسضبػر ر ر بل نارر ر ر د)ر ر ر
باف ررطز ف ر بو ر ك بلتطر ر باطػ ررلر قبلتطر ر غ ر باطػ ررلر با ةلن ر ر لدنًت ر وص ررن باتل ر تر ر بانك ررن بل ر بل ررنبضز
و
باع صن هطقض ا،تل بـص رنف ا وصرن باتلر يقباعر قبلت،نونا قباسف م ققردن ا ط با رص،رر ا،درنت با رلرر
وررل بلتطر ر باف ر ر قبلو ر ت بلٌ،ن ر الليررنظ بل ررن قر ر باع ر ر الار ررسوة ن لػ ر ر نشت ةنوت ر ر جنضرر ررنضز با قر ؼر ررنض ضقظب ر ررا
ػرنػررنا بل لر قالاطبضب ررنل (Lascchinger et al., 2009: ونغ ةنل) رن بانكن بل بلنبضز قبلت،نونا قباسف يٌ،ر
) .229بو ررن با ررسف رنلر ر ـر ر بلر ر بلؼ ررنفست بلحنؿ ررطت بق غ ر ر ف،ر رص بادنت ) .(Kanter, 1993بش ـ جص با ط ر بلر
بلحنؿر ررطت باع ر ر يصل ر ر ف ،ر ررن باف ر ررطز ل ر ررن ألاظو ر ررنا قألاقالا ر ررنا ل بانكن بل جرص بادنت يص ن بانكن بل ر ح دٌرني
بالررتح اغررطن بانكررن بل ر بلررنبضز بق ألاشررونق بل نػررح لػنػر ررر ه ر ر دٌر ررني بلر ررنبضز قدٌر ررني بلت،نور ررنا قدٌر ررني
.(Chandler,لر ررن تر ررس با غصي ر ر باتفؼر ررر )1986: 30 رلرر باعر ررنرط جررصب بانكررن ػر يت باررسف م رناح ئر با
ييين رر ر ر باعر ر ر يصلر ر ر ف ،ر ررن باف ر ررطز ور ر ر الاحر ر ر ألاش ر ررونق باتنور ر ر ر ـ ر ر ررتط ر ر ررنا لف يباتٌر ر ر ررنلم 11 :2014ل .يدل ر ر ررس
ررن درط وأر بارطئ ؽ بلحنؿررط قظور باتلر بق با ررنبت نلنبضز ة بلنبضز بلنزير قبا دسير قباشولرر باعر يص نة رن
لفل ررن باف ررطز قولر ر فل،ر ر لأر ر بيو ررن ف ل ررط ة ررنجطل ار ر بافطز و بة بادررن ر زب لفلنار ق صدرر بجسبرر ار وصرن
لوصنلر ر ر ر ر ر ر ر بانكر ر ر ر ر ر ررن بل ر ر ر ر ر ر ر بار ر ر ر ر ر ررسف ا ر ر ر ر ر ر ر وصر ر ر ر ر ر ررن باتل ر ر ر ر ر ر ر باتلر .قور بةر ب ـررتط بافررطز ق ررسضك بادررنت رنلر صنة ر
) .(Lascchinger, 1996: 26لن لأ با لرص قدضؿنز ور ؼ ررت با ررسف بل ررنل بل ر بلتطر ر ق ررصا بل ر باد ررسضت و ر بة ر
د ررط زبد ر بل ل ر ب ررس بلجنبل ررت بل ل ر لوٌ ررني الاح ر ) .(Chandler, 1986: 30لرن قبارسف بلرنزل قغ ر بلرنزل
بارسف ) .(Lascchinger et al., 2009: 229رلر بارسف ررن ي و ررل بانك ررن بل ر بل ررنبضز الان ،ر ر باف ررطز ف ر بانك ررن بل ر
ـ ررتطق ررنا لف ق صنل ررن الا ررنزض ف ر ر يا)ر راب بات ررنو، بلت ر ررسبا ق ي ر رابا باتل ر ر بملو ،ف ر ر ق ر ررصا بانك ر ررن بل ر ر
رلرر ر .ق ررسق با ررسف ر ررن بات ررنو، صدرر ر ألاج ررسبس با بانالار باصررنا لزب فل،ر ف ر ل ؼر قةر (Sarmiento et
ـر ررتطق ر ررنافطبط قفر ررس يض ح ر ررني قباتعا ر ر زبد ر ر بل ل ر ر . ) .al., 2003: 136ق ند لررنض رررن بانكررن بل ر بلررنبضز ت ر
قػ صن بػ ين ة باشولر اتس رنرط بارسف ور در ف ر ر ر الان ،ر ر ر ر بافر ر ررطز ا،نكر ر ررن بل ر ر ر بانػر ر ررنئ بلنار ر ر ر قبلنزي ر ر ر
ل ر ررسب ف ر ررس يا) ر راب نلجر ررسبس با رلر ر ر ق ٌ ر ررن ط وت ر ررني قبلت ررسبا قبانالار ر باو ررطقض لزب فل،ر ر قو نور ر بانظرفرر ر
و
باتلر غ ر بلف ن ر بلونكر ر قباعر غناحررن وررن صررن ووررطت ) .(Lascchinger et al., 2009: 229بون بلت،نونا ر د ن يلف
للت بل ل ).(Chandler, 1986: 31 ب صررن رنلررنا بق وتطر ر ر ر ر بق بزضبك ػرنس ر بق د ر ت بق
قوؿررنضت بلر وررن ةررن ار لفر رنلر ي نالار ررن ودنًتر وصررن رم ر يط ر قبانكررن لا ررن ؼ ر لس رن ر و ر با رص ر با
باتل د ،و بانكن بل جرص بادنت ال بافطز بلؼة سس رم ر ر غ ر ر باطػر ررم .ق تر ررس باطػر ررم ق ر ررصا و ر ر با رص ر ر با
و الاح بلدنًت ػرفدس باتسيس و باطقب ٍ ية لنفر و ر ررر با ضػر ررم ق ر ررصا رلر ر ر ألاػر ررنغ ا ر ر با باأدنر ر ر با
ألاررطبز دررط زبدر باتلر قجرص بات الاررنا ية لنفرر هر رر باطػررم ق جلرن يدررس رمر ألاػرنغ ار با با رصر با
لأن ر ر الا ررنبا ا در ر بل ررنبضز بلنزير ر قباتنًفرر ر قبلت،نون رر ر الانفر ر ر ررست بلتطر ر ر ر ر باع ر ر ر ر تر ر ر ررعظ الار ر ر ررنت بافر ر ر ررطز زبد ر ر ر ر بل ل ر ر ر ر
) .(Chandler, 1986: 30قور بةر ب يلرحح باتنور ور لف
05
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
Ferris با ررنظرف ا،ت ررنو ،رت ر ر ػ ررار بلأ ررن رد ررس قة ررس رهر ر ر لؿ ر ررح ة سي ر ررس ا ر ر رطلغ بل ر ررن ية ل ر ررن ا،ف ر ررطزم قج ر ررصب
ررن باتررنو ،باررصي ـررتطق لدنًتر باتلر يصررن قظور ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن :
وؼر نا ألازب باررنظرف اررسف ور ذفىم لررن قةررسا زضبػر الفزض ةةيت :2-م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت
) (2011اتر و باتنو ،هل ) (208رطز ار Wuقظو
م ةةن امللاطع ةةت ف ةةي مك ةةان العم ةل ئ ة مط ةةتوياث اك ةةل م ةةن
الوصةةول ا ة اللةةوة ملارهة اةت باملطةةتوياث املىخف ةةت مةةن ؿرطةنا كر ر ار بادٌرنن با فٌر ررن ودنًتر وصرن باتلر
و
ر ررط حٍ ػر رر،حرن و ر ر وؼ ر ر نا ألازب بار ررنظرف .قجر ررص بل نالاـ ر ر الشعوربامللاطعت
دنز بل يػ ن بادنئ ا لزلن :
العو اكة ة ة ةةب الىفطة ة ة ةةيت والبرجماجية ة ة ةةت وألاداء الة ة ة ةةوظيفي
الفزضيت -: 3 -مةن املتوكة ان جةإدي املطةتوياث العاليةت
للعاملين
م ةةن امللاطع ةةت ف ةةي مك ةةان العم ةةل ئ ة مط ةةتوياث اك ةةل م ةةن ر ونهرنن ألازب بارنظرف بج لرن باتسيرس ور باحرن أ
ا
ألاداء الة ة ةةوظيفي ملارهة ة ةةت باملطة ة ةةتوياث املىخف ة ة ةةت مة ة ةةن قبلففررط ار ويررنالا و تررسزت قالاررس بةلر بلففررطق ل
الشعوربامللاطعت يج لرن ر زب بافرطز ار بل لر قوفٌنئر بات نير با ظور
الفزضةةيت : 4 -مةةن املتوك ة ان جةةإدي املطةةتوياث العاليةةت يل نل ل لل لػم لجسبر ن مق ٌحرت بل ن ؼع ةر
مة ةةن الاحتة ةةراق الة ةةوظيفي ئ ة ة مطة ةةتوياث اكة ةةل مة ةةن ألاداء بل لنا لل بلينظ لفلنا رن ففرن ت قرتنارر فنارر قشار ور
ا
الوظيفي ملارهت باملطتوياث املىخف ت من الاحتراق بةر بانكرن للر صدرر ألاجرسبس باعر ر با ذٌررٍ ا رن
الفزض ةةيت :5-م ةةن املتوك ة ان ج ةةإدي املط ةةتوياث العالي ةةت بانكرن بلر ،ر ص،فر ولف ر ور در وؼرحدن ق الار
ألاجرسبس ل ،ر بل لرنا باتسيرس ور بلرنبضز باعر يلفن ررن م ةةن الوص ةةول ا ة الل ةةوة ئ ة مط ةةتوياث اعل ة م ةةن ألاداء
ا
بػر ذسو ن ا صدرر و ررات نرؼررر ار لػررنبب و ين ررن الةةوظيفي ملارهةةت باملط ةةتوياث املىخف ةةت مةةن الوص ةةول
)(Sonnentag & Frese, 2002: 4
ا اللوة
رمر ي دؼر ألازب ار بل لررنا بلر لررنف جلررن ألازب با
ل ررن ف) ر ن باسضبػ ر بل نار ر ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر
قيزب با ر ررنظرف م بزب بل ل ر ر ج ر ررن ا ر ر بل درد ر ر زبا ر ر لزب
ر ر ر ط ف ر ر ر ألازب با ر ررنظرف بـ ر ررص غ ر ر ر وحنؿ ر ررط فر ر ر ًط ر ر ر
).(Otley, 1999 بات ررنو ،ر ررن قاح ئ ر باتل ر بمل رٌ ر
باتنبالا ررت با فؼ ررر قبا ةلن رر ر .قج ررصب ير)ر ر بن ؼ ررت س بلر ر
لر ةر قف ر بلؼ ر نا بات ررن يلف ر تط ر ألازب با ررنظرف
) (2013باررصي الاررسونب لًررنض ل ررطل لرصررنض Robinsonقظو ر
باؼ،ن رنا باع ـنضك ن باتنو ،ل ن باتل (Jex, 2002:
ـ ر ر بلر ر ر ب ودنًتر ر ر وص ر ررن باتل ر ر ر ر ر ط ف ر ر ر بملوطة ر ررنا
) .88قيت ر بيوررن فنفر اؼرر،نك بلنظر م قب شار باؼرر،نك
باؼ رر،ن ر ا،ت ررنو ،يوأ ر ألازب با ررنظرف م قػ رر،نك بلنبً ر
ي ص ررسز فنف ر ة ررس قالاسض ر م قيت ر بيو ررن فر ررص بلنظ ر
با ررسقض رلر ر م قػ رر،نك ين ر ن با ررنظرف ل و ر د ر با
لفلنار ر قوؼ ررئنارن باعر ر ص،فر ر ررن بل لر ر بق بلج ر ر باعر ر
بانػررٍ ا،تنبالارت با فؼرر قبا ةلن رر .رحنا ؼرح ا،تنبالاررت
ن يباؼفطب م 44 : 2004ل. ط حٍ قظرف
) (2013ر ررن ودنًت ر ر با فؼر ررر ر ـ ر ر Robinsonقظو ر ر
ق ف)ر ر ر ر ر ن باسضبػر ر ر ر ر بل نارر ر ر ر ر ر ر ر ررن باتنبالا ر ر ر ررت با فؼ ر ر ر ررر
وصرن باتلر هر يط ر و ر ن ررنلا قد حرني اررصا رررن
قبا ةلن ر ر لدنًت ر وص ررن باتلر ر ر ط ف ر وؼر ر نا ألازب
بافررطز بلؼررة سس ؼررع بل ر د،ر ر وؼررنجل ا ر وصررن باتل ر
بانظرف ا،تنو . ،قالاس قةرسا ل رنئج باسضبػرنا باؼرن د رن
ن و ر ةنػرر ،ا ،رطق ور ولرسض ألاار ية لرن قين و
ؿتنض بافطز نلدنًت ا وصن باتل يط حٍ ػ،حرن و ألازب
) .(Robinson et al., 2013: 224رلدنًت ر وصررن باتل ر
06
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
وررن صررن و غطػر ار باررطقب ٍ ية لنفرر باعر يل ،ف ررن بافررطز ر ر ررسز بل نة ر ر ررنا با فؼر ر ررر ألاػنػر ر ررر ا،تر ر ررنو ،ق ؼ ر ر ر اس
دررط اررصب ة،لررن ةررن اررسا بافررطز باد،ر ر و ر ا ر ف الان ر و ر و ررنبضزج با فؼ ررر م ق ل ررن ب بل ررنبضز با فؼ ررر و لر ر ق طةر ر
با ررطقب ٍ ية لنفرر ر رنلر ر ور ر بمل لر ر بافح ر ر ب ر ر ذفى ا ٌن ط باتنو ،قللن بزب ج اصا ررن بػر) زبز وأر جفرصب
اسير بافطكر ا،نكررن بلر بلت،نوررنا بل ل ر قبلررنبضز قباررسف وررنبضز ي ٌ،ررت باتررنو ،ررص بلع ررس و ر بانالا ر قباٌنالا ر ف ر
و
(Wu et al., قباررصل ا ر با تري ر يدررنز بل ر بلذفررنن ألازب لزبضت وـ ر ررنة ،باشول ر ررر ر ررسال و ر ر با) ر ررا و ر ررن فل ،ر ر
) .2011: 29قجصب ػردنزلن لل ير) بن بادنئ ا لزلن : بارنورر ر قبا ررصل الا ررس يذف ررى ور ر وؼر ر نا لزب جر ر بار ررنظرف
الفزض ة ة ةةيت :7-مة ة ة ةةن املتوكة ة ة ة ان جة ة ة ةةإدي املطة ة ة ةةتوياث ) .(Wu et al., 2011: 29قجرص بل نالاـر درنز بلر يػر ن
العاليةةت مةةن امللاطعةةت فةةي م ةكةان العمةةل ئ ة مطةةتوياث بادنئ ا لزلن :
الفزض ة ة ةةيت :6-مة ة ة ةةن املتوكة ة ة ة ان جة ة ة ةةإدي املطة ة ة ةةتوياث اكةةل مةةن ألاداء الةةوظيفي اطةةثب عو اكتة البرجماجيةةت
ا
العاليةةت مةةن امللاطعةةت فةةي م ةكةان العمةةل ئ ة مطةةتوياث (فل ة ة ة ةةدان الوص ة ة ة ةةول ا ة ة ة ة هيك ة ة ة ةةل الل ة ة ة ةةوة) ملاره ة ة ة ةةت
اك ةةل م ةةن ألاداء ال ةةوظيفي اط ةةثب عو اكتة ة الىفط ةةيت باملطتوياث املىخف ت من الشعوربامللاطعت
ا
(الاحتةراق الةةوظيفي) ملارهةةت باملطةةتوياث املىخف ةةت
من الشعوربامللاطعت
بو ر ر ررن نا ؼ ر ر ررح ا،تنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر ر ـر ر ر ر Robinson
) (2013ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر ر زل بل ر د،ر ر قظو ر
ألازب با ررنظرف لد ررن دٌر ر با ررطقب ٍ ية لنفرر ر باعر ر لأر ر
ولر ررسض و ر ر ات لر ررن ف ر ر با لر رررص قبلو ر ر ت قبلت،نور ررنا
العواقب النفسية :االحتراق (Robinson et قباسف ية لن ا وصن باتلر
و
) .al., 2013: 222ررنلنبضز قبلت،نورنا بلط حٌر ناتلر غناحرن
-اإلجهاد العاطفي
-التبلد االحساسي
مقاطعة مكان
العمل
07
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
الشكل ()1
النموذج الفرضي للدراسة
بل ؼ ر ررن ر ر ررن ةلر ر ر بل غ ر ر با ةنل ر ر الاط ح ر ر و ر ر وؼ ر ر نا Maslach ًررنضا لزبت الارررنغ ي )ر بب باررنظرف ور الاح ر
لر ر ررن ب يلص ر ر رطبس بلترر ر ررنضل ـ ر ر ر بل ر ر ر بن ر ر ررجن يف ر ر ررسب ) and Jackson (1981ررا ي دؼر بلدررنغ بلر ر ح لبترنز
ررط دةن ررنا باررنبضزت يررن جررص بل غ ر با .و ر ةنلررت لدررط ضئ ؼ ر ه ر دة ررنز باتررنًف ق صررن و ر ) (9رد رطبام قبا ح،ررس
ولفنر وتنو ا يض حني قةنز ف الانا بض حني شبا زالا ي ؼنسر ر ر ق ص ر ررن ور ر ر ) (5ردر ر رطبام ق يلي ر ررنظ باشوصر ر ر
ل ل ررنئر ف ر ررس وؼ ر ر نا ) (%1بق ) (%5ر ر بغ،ر ررت و غ ر ر با بل و ررنئ ق و ر ) (7رد رطبا ق ررصا يص ررن ويل ررنن بافد رطبا
باسضبػ قجصب يدس زف لقل افطهرنا باسضبػ . ) (21ردطت.
ص،ر ر ر باحرنلر ررنا رر ررن باسضبػ ر ر بػ ر ر ذسو قالاح ر ر بادرر ررن .3العو اكب البرجماجيت :الوصول ا اللوة
(Confirmatory factor با ص،ر ر ر بات ر ررنو با ن رر ررسل بف ل ررس ف ر ر ودر ررنغ ) Spreitzer (1996ادر ررنغ و غ ر ر
) analysisالد حر ر ر ر ر ر ررنض ولر ر ر ر ر ر ررسبالار با در ر ر ر ر ر ررنض )(convergent بانك ر ررن بل ر ر باد ر ررنت با ر ررصل يو ر ر ر ر ح لبت ر ررنز يبانك ر ررن بل ر ر
قبا ل ر ر ر ررنيع ) (discriminateا،لدر ر ر ررني ؽ بلنظف ر ر ر ر ار ر ر ر ر ج ر ر ر ررص بلنبضزم بانكن بل بلت،نونام بانكرن بلر بارسف ل .ق صرن
باسضبػ ر .قالاررس لظ ررطا ل ررنئج با ص،ر ر باتررنو با ن رررسل ررن جررصب بلدرررنغ ور ) (9ردرطبا ر ح ردرطبا اصر بتررس ور لبتررنز
بـ ر ررص ةر ر ررس و ر ر ر لل ر ررنش الار ر ررنغ باسضبػر ر ر بل نار ر ر ر ير ر ر بل غ ر .قالاررس ،ررغ وتنو ر بافررن طقلحررنخ اص ر بتررس ف ر با) ررت
باحرنلرنا بل ر ن ور باتر ر (X2 = 1721.22, df = 961, ) (0.79, 0.76, 0.83ولررن ي ؿررط قةررنز ي ؼررنب باررسبد ا ر
) CFI = .90, SRMR = .03, RMSEA = .065لرن ب ـرحتنا لةن نا فر باحصا ب ين جصب بلدرنغ.
باتنبور لجلرر ردرطبا بلدررني ؽ ةنلر ررنب با ؼررح بلدحنار .4ألاداء الوظيفي
قباعر ر ؼر ررنقل) . (0.40قج ررص با تري ر ر د ررس زف ر ر انةر ررنز بػ ر ذس ودرررنغ )Williams and Anderson (1991
ولسبالار با دنض ا ةلر ودني ؽ باسضبػ بل نار (Hair ادرررنغ و غ ر ألازب باررنظرف قباررصل ي صررن ور ػررح ردرطبا
) .et al., 1998قور بةر بد حرنض ولرسبالار با لرنيع ل غ ر با قر ر وررسض الارررنغ يب ف ر بـررستل – يال ب ف ر بـررستل قالاررس ،ررغ
باسضبػ ردس ر ودنضلر للرنش الاررنغ باسضبػر ألاكر بارصل وتنور ر باف ررن طقلح ررنخ ا ررصب بل غ ر ر ) (0.84ول ررن ي ؿ ررط قة ررنز
ي صر ررن و ر ر لنلر ر ر فنبو ر ر و ر ر ف ر ررست للر ررنش سي ،ر ر ا ل ر ررنش ي ؼر ر ررنب با ر ررسبد ار ر ر لةن ر ر ررنا فر ر ر ر باحص ر ررا ب ي ر ررن ج ر ررصب
ودنضل با لنش ألاك ا،سضبػر بادرنغ .ا بلط ،ألاقل بلدر ررنغ .ق ر دةن ر ف ر رد رطبا بلدر ررنغ و ر الاح ر وـ ررطا
شق باتنبور باألنلرر ور للررنش يور فنور قب ررس يلل ةلرر باتل ).(supervisor-report
ردر رطبا بلدر ررني ؽ ررط حٍ ح ر ر ر قب ر ررست رد ررٍل .قالار ررس لؿر ررنضا وضائل جحليل التياهاث
و ؿطبا ةنزت بلٌن در با رنجطت ار بلجرسق ) (4رن للرنش بػ ذسو باسضبػ فسز و بانػنئ د لنئر بل نػح
باحرنلررنا بادرنسر ير) ب ر بل صررن ور لررن فنبور ير بل نػر ر ر ررٍ رنل ر ر ررنا باسضبػر ر ر ر ق ص،ر ،ر ر ررن ق و ر ر ررل انكر ر ر ر
بـ ررص لرو ر و ر با ل ررنش شق باتنو ر بانب ررس = (ΔX2 بل ؼ ر ررن قيلصر ر رطبس بلتر ر ررنضل قوتنور ر ر يض ح ر ررني بااؼ ر رررٍ
) .5787.1, df = 28, p < .01ار بلط ،ر باأنلرر ر ودنضلر قوتنزا با لصة با رص،ر ).(SEM
للررنش بادرررنغ بلف)ر ن ور للررنش يور ػر فنبور ردررٍ جحليل التياهاث
بت ررس زو ررج فنبو ر و غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت ا ر فنو ر قب ررس. الوصف إلاحصائي واختتارامللاييظ
قالا ررس لظ ررطا ل ررنئج با ص،رر ر بات ررنو با ن ر ررسل با ررنجطت ار ر ت ر ر ر ررطن بلج ر ر ر ررسق ) (3بانكر ر ر ر د لر ر ر ررن قول ر ر ررفنر
باحرنل ررنا بلج ررسق ) (4ررن لل ررنش بادر ررنغ ير) ب ر ي ر بل نػررٍ يض حررني ل غ ر با باسضبػر .ق لررن ي ررا ور در
10
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ير) ب ر لرو ر ور ر با ل ررنش باح ررسي .ج ررص با ررنئج د ررس بـررص لرو ر ق لررن ي ررا و ر الارل ر با غ ر ا ر ) .(X2قلد ر ب
زف ر ف ر ب و غ ر ودنًت ر وص ررن باتل ر قو غ ر ي ) ر بب ودنضل للنش بادرنغ ألاك و للرنش رسي يور ػر
با ررنظرف قو غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت قو غ ر ألازب با ررنظرف فنبور ر رد ررٍ بت ررس زو ررج لبت ررنز و غ ر ر ي )ر ر بب با ررنظرف ا ر ر
لبتنزجن. ه و غ و لنيعت ررلن رن ن قون فنو ر ر قب ر ررس .با ر ررنئج بيور ررن لؿر ررنضا بل ر ر ب للر ررنش بادرر ررنغ
الجدول )(3
مصفوفت الارجتاط وملخص إلاحصائياث )(N = 198
املتوضط الاهحزاف متغيراث الدراضت
8 7 6 5 4 3 2 1
املعياري الحطاةي
1 **.407 **-.323 -.086 **-.319 **.435 .88 2.59 التتلد الاحطاس ي
1 **.550 **.410 **-.392 *-.160 .070 **.384 .95 2.41 الاهجاسالشخص ي املت ائل
**1 -.418** -.469** -.240 **.288 .084 **-.483** -.650 1.02 2.96 ألاداء الوظيفي
الجدول )(4
مؤشرات جودة المطابقة لنموذج قياس الدراسة ومقارنتها مع نماذج قياس بديلة
11
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
.069 .03 .90 961 1721.22 ا،سضبػ ي لن فنبو ل با لنش ير) ب
** )578.88 (13 .084 .19 .83 974 2300.1 للنش ػ فنبو يبتس زوج فنبو بانكن بل بادنت ا فنو قب سل
** )1618.5 (13 .111 .18 .69 .974 3339.7 للنش ػ فنبو يبتس زوج ببتنز ي ) بب بانظرف ا فنو قب سل
** )4065.8 (28 .159 .27 .40 989 5787.1 للنش فنو قب س يزوج ةلر بافدطبا ا فنو قب سل
.071 .05 .86 977 1948.06 النموذج االفتراضي للدراسة (نموذج وسيط كامل)
قو ر ر بةر ر ر بد ح ر ررنض زقض بل غ ر ر بانػ ر رررٍ ار ر ر بافطه ر ررر 6- وص ررن باتل ر قوبت ررنز و غ ر بانك ررن بل ر باد ررنت يبانك ررن بل ر
صؼ ر ررن با ر ر با غ ر ر قبافطه ر ررر 7-ر ر ررن باسضبػ ر ر الانو ر ر بلنبضز قبانكن بلر بارسف ل <(= -.43, p< .01; = -.22, p
(bias- بلحنؿ ر ر ر ررطت قبػ ر ر ر ر ذسو لة ر ر ر رطب با وت ن ر ) .01ف با) ت ا ر ار ي رط قةرنز ف الار ر
ررن Preacher and ) corrected bootstrapباع ر لق ر ور بانكررن بلر بلت،نوررنام قجررصب يدررس زفر ةع ر ا،فطهررر
عو ر ) (AMOSاغررطن رصررم ) Hayes, (2008نػ ر ذسب باطئ ؼ ر ر ر باأنلر ر ر ر .لر ر ررن ـ ر ر ررنجس و ر ر ر ل ر ر ررنئج باـر ر ررص ) (2ب
با غ بلحنؿطت .نا ؼح ا،فطهر 6-باع وت ن جص با ح ر ررن بلؼر ر ن نا باتنار ر ور ر ودنًتر ر بافطه ررر 3-باعر ر
ف) ر ن ررن باتنبالاررت با فؼررر يي ) ر بب باررنظرف ل ي نػررٍ وصررن باتلر ر زل للر وؼر ن نا بالار ور ألازب باررنظرف الاررس
بـ ر ررص ةع ر ر ر بات الار ر ر ر ر ر ودنًتر ر ر وصر ر ررن باتلر ر ر قألازب ).(= -.52, p< .01 لر ،ف ر بارسف بـرص ةنور
بار ر ر ررنظرف با ر ر ررنجطت ا ر ر ر ر باـ ر ر ررص ) (2رر ر ر ررن ل ر ر ر ررنئج ص،ر ر ر ر ر حر ر ررن ررط ل ررنئج باـ ررص ) (2ب بافطه ررر 4-باعر ر ل ررن
) (bootstrappingـ ر ررن ودنًت ر وص ررن باتل ر ر ر ط ار ر بلؼ ن نا باتنار ور ي )ر بب بارنظرف ر زل للر وؼر ن نا
و و
ألازب باررنظرف ػرر،حرن و ر د ر ي ) ر بب باررنظرف ( = - بالا ر ور ر ألازب با ررنظرف ودنضل ر نلؼر ر ن نا بل ذفور ر ور ر
.147, 95% lower bootstrap CI = -.280, upper CI, -.140, ي )ر بب الاررس لرر ،ف ر باررسف بـررص ةع ر .بش ي ررا ررن
) .p < 0.01قجرص با ترير درس زفر ا،فطهرر .5-ور ةنلرت لبتر ر ر ررنز ي )ر ر ر ر بب بار ر ر ررنظرف يبا ح ،ر ر ررس ي ؼنسر ر ر ر قيلير ر ر ررنظ
ح ر ررن لد ررط لظ ررطا با ررنئج قة ررنز زف ر ا،فطه ررر 7-باع ر و و
بل وررنئ ل ررط حٍ ػرر،حرن قوت ن ررن و ر ألازب باررنظرف (= -
باتنبالار ررت با ةلن ر ر ر يبانكر ررن بل ر ر بادر ررنتل نػر ررٍ بـر ررص ) .15, p< .01; = -.11ف ر با) رت .لرن ي رط باـرص قةرنز
و
ةع ر ر ر ػر ر رر،حرن بات الا ر ر ر ر ر ر ودنًت ر ر ر وصر ر ررن باتل ر ر ر قألازب ونةح ر قوت ن ر ر لبت ررنز و غ ر بانك ررن بل ر ف الا ر ر
بارنظرف ( = -.104, 95% lower bootstrap CI = -.199, بادر ررنت يبانكر ررن بل ر ر بلر ررنبضزم قبانكر ررن بل ر ر بار ررسف ل قو غ ر ر
).upper CI, -.102, p < 0.05 ألازب باررنظرف ) (= .18, p< .01; = .12, p< .01ف ر
با) تم نػ ن بتس بانكن بلر بلت،نورنا بارصل ار ي رط
شبا زالا ر ر ل لر ررنئر قجر ررصب يدر ررس زف ر ر قةر ررنز ف الا ر ر ر ر
ةع ا،فطهر .5-
Resources
**-.43 **.18
Support
**-.22
13 *.12
Information
-.014
.021
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
باـص )(2
ط بافدطبا ف بل غ بال للنش باسضبػ بملو ياغطن بانهن ا
ر ر ررن الاسض ر ر ر ف ر ر ر لزب ج ر ر ررن تل ر ر ر ر ر ر ررن ق ص ر ر ررن وط ر ر ررن مىاكشت الىتائج و جفطيرها والتوصياث
يي ) بب بانظرف ل. مىاكشت الىتائج و جفطيرها
ر ر لرصر ررنض Robinsonقظو ر ر .3ل حت ر ر ل ر ررنئج باسضبػ ر ر ج نا باتسيس و با نئج باع نك لا ن باحصا و
ر ر ر ررن باتنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر لدنًتر ر ر ر وصر ر ر ررن باتلر ر ر ر بادرن بتل،ر ص،ر رنلنا باسضبػ م يلف نهرح د
) (Robinson et al., 2013بش بظ رط ص،رر باحرنلرنا رن ون ي : جص با نئج قباتل ف فؼ جن و د
ودنًت ر ر وص ر ررن باتلر ر ر ص ر ررس و ر ر الان ،رر ر ر بات ر ررنو ،ور ر ر نالا ر قة ررنز وؼ ر نا .1ف ر با ررطغ و ر ل باسضبػ ر ةنل ر
بانكررن بلر بلررنبضز قبلر باررسف ية لررن قجررصب نا ترير وت س بق وط ف و ودنًت وصن باتلر ر بلـرنض
يد ،ر و ر الاررنت باتنو ر ا ر وصررن باتل ر .قجررصب يف ر ح باحررن ار ر ر ر باسضبػر ر ر ر لال ل با ر ر ررنئج لظ ر ر ررطا قة ر ر ررنز وؼر ر ر ر نا
لور ررن فنبالار ررت لدر ررطا غ ر ر لفؼر ررر ا ر ر بل لر ررنا ؼ ر ررنج و ر ر ذفى .قات ر ر باؼ ر ررات قضب جر ررصب ت ر ررنز بل ر ر ل ػر رر،نك
بلدنًت ية لنفر ا لنا ن. ودنًت ر ر ر وص ر ر ررن باتل ر ر ر ج ر ر ررن ػر ر رر،نك غ ر ر ر وطغر ر ررن ر ر ر
و
ن ودنًت .4ف باطغ و باسضبػنا باؼن د الاس ل حت بة لنفرررن ولررن يررسر باتررنو ،بلر بار صفا ار با تح ر فر
وصن باتل د ،و وؼ نا لزب باترنو ،ار بل لرنا ولنضػ جصب باؼ،نك بق باـتنض ا بتى ألا رن .
;(O'Reilly & Robinson, 2009; Balliet & Ferris, 2012 .2قػ ررت باسضبػر ر ل ررنئج باسضبػ ررنا باؼ ررن د باعر ر لر ررنزا
) Leung, Wu, Chen, & Young, 2011لال لد رن ار حر ن لدنًت وصرن باتلر فنبالارت لفؼرر ار وصرن باتلر
باؼررات قبا فؼر بانب ررح قضب جررص بات الار .ا ررصب ةررن ا ال د لط ردٍ ف ظ نزت ؿتنض باتنو نا ن ط قدضجنب
ر ررن باتنبالا ر ررت با فؼ ر ررر ل ر ررنئج باسضبػ ر ر بل نار ر ر ا ح ر ر باتررنًف بق ولنضػ ر باؼرر،نك باتررسقبن قباـررتنض ررنلعب
يو لأ ،ر ر ر ر ر ر ررنال ) بب با ر ر ررنظرف ل قباتنبالا ر ر ررت با ةلن رر ر ر ر فر بافررطز ررن الارلر بل ر باعر باؼر ب ر الاررس ع ررس ور
14
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
بلسضب ب و هل و ن لزبضت لن ييت ب ال ي يو لأ،ر ر نانك ررن ا،د ررنتل هر ر ب ررس ألاػ ررحن بل لر ر قضب
و
بلدنًت ا وصن باتل بػ ذسبو بلدنًت اطزن باتنو، ودنًت وصن باتل ف لزب باتنو ،ػ،حن.
باؼ ئ قوصنض ألارتن بلـ . .5ل بلذفر ررنن ألازب بار ررنظرف ا،تر ررنو ،ال يد لر ررط ردر ررٍ
ف ر ر ر ررسجنض بل نا ر ر با فؼ ر ررر ا،ت ر ررنو ،يوأر ر ر باـ ر ررتنض
ر ررنال ) بب با ر ررنظرف ل ر ر ر الا ر ررس ـ ر ررل ف ر ررس الاسض ر ر ر ف ر ر ر
بانكرن بلر بلررنبضز با ةلن رر يوأر بلت،نوررنا بق باررسف
بق بلنبضز بلنزي ل باع يص نة ن ا لزب فل ،ن ققبةحن .
التوصياث
يط لظ طا ل نئج باسضبػ ن ودنًت وصن باتل
و و
و ل لفؼرن ق طةلن رن قا ن بنتصنغ وحنؿط قغ وحنؿط ف
ألازب بانظرف ا،تنو ،م قجصب ي ٌ،ت و بل لنا فر
ذص دٌنبا بػتحنالار ين د،ر بلدنًت ا باحصا ب
د ،باأدنر باع طزن با حص وصن باتل و د
با بوج ةع و باتل ق نظ قبلو رنا ا وصن
قبلسضب باع تعظ و باـتنض دسيط با سض ار ا،تنو،
با باونضت ن با دط ق طؿسج باصبا قب ) ب
بلـف ا و اتجن بل لدنًت وصن باتل ق
بل نالاـ قبل نبض .لن ي ٌ،ت و بلسضب باتل ف د
باتنو ،قوصنقا لضؿنز ر ح الا نبا ب لن وؼ لطت ون
املصادر لن ي ج و وتني باؼ،نك باشوص ػ،نك باتنو،
بادحن .
رمر ر ر ر ر -باؼ ر ر ر ررفطب م لنك ر ر ر ررط دمحم م ي2004ل " بل ر ر ر ررنخ با لن ب بلسضب صنة بل لزبضت بلدنًت ا وصن باتل
قف الا ر ررنلزب با ررنظرف :زضبػر ر و ر ر ر ف ر ر ه ررحني اغطن بل س و آ نض ف لزب باتنو ،ا بل ل .رت سون
الاٌ ررنن الا ررنبا ألاور ر بلونكر ر لسي ر ر باط ررنن " م ضػر ررنا ا،تنبالات با ةلن ر يسضك بلسضب تطن بتى باتنو،
ونةؼر ر غ ر ر و ـر ررنضت م ةنوت ر ر لر ررني باتط ر ر ر ا،ت،ر ررن ا،لدنًت باع لأ فدسب بانكن بل بلنبضز قبلت،نونا
ألاو ر . باحصا ف بللنزض باحسي ،ا ص قباسف ية لن رت،
-فحرس بارط ل م ف ر " ) ( 1992وؼر ن نا ي )ر بب ليينز فنف ا بة لنفر ةسيست بق دسي بل نر و د
ار ألاضز ق ف الاة ررن با) ررن با ف ر اررسا بلـررطر بل ن و ق صا قون ؿن شا ا باسف ية لن
حتى بل غ با " ضػنا ونةؼ غ و ـنضت م ةنوت باتنبالات با فؼر لدنًت وصن باتل رن ف بلسضب
با ونك م لض س -ألاضز . لفنزت ا ال ألارطبز قباتل ف دسي باسف با ف
بلو رنا قبا ابفنا بلنةنزت. بات الانا ية لنفر ق
15
العذد النثالث/ اجمللذ الساب ـ ــع... جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية... العطىي
- Jex, S.M. (2002) Organizational Psychology: A دل ر ررنئم ؿ ر ررحف ر ر ر.(2014) باتٌ ر ررنلم ف ر ررنوط ف ر ر ر-
Scientist-Practitioner Approach. John Wiley & صا ودس. باتل ا لوصنلر بانكن لل جرص با لف
Sons, New York .ا بل لط باسقل باؼنب ا ةنوت ط م باتطبب
- Kalliath, T., & Beck, A. (2001). 1s the path to
burnout and turnover paved by a lack of - dilemma analysis. Organizational Behavior and
supervisory support? A structural equations test. Human Decision Processes, 120, 298-308.
New Zealand Journal of Psychology, 30(2), 72-78
- Labianca, G.J., 2014. Negative ties in - Banki, S. 2012. How much or how many? partial
organizational networks. Res. Sociol. Org. 40, ostracism and its consequences. Ph.D. Rotman
239–259. School of Management, University of Toronto.
- Laschinger, H.K., J. Finegan and P. Wilk. 2009.
"Context Matters: The Impact of Unit Leadership - Bartlett, J., Kottrlliikk, J. & Hiiggiinss, C. (2001).
and Empowerment on Nurses' Organizational “Organizational Research: Determining
Commitment" Journal of Nursing Appropriate Sample Size in Survey Research”,
Administration 39(5): 228–35. Information Technology, Learning, and
- Laschinger, H.K.S. (1996). A theoretical approach Performance Journal, Vol. 19, No. 1.
to studying work empowerment in nursing: A - Chandler, G. E. 1986. The relationship of nursing
review of studies testing Kanter„s theory of work environments to empowerment and
structural power in organizations. Nursing powerlessness. Ph.D. University of Utah.
Administration Quarterly, 20, 25-41 - Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review
- Leung, A. S. M., Wu, L., Chen, Y., & Young, M. and an integration of research on job burnout.
2011. The impact of workplace ostracism in Academy of Management Review,18(4), 621–
service organizations. International Journal of 656
Hospitality Management, 30, 836- 844. - Dattalo, P. (2008). Determining sample size:
- Liu, J., Kwan, H., Lee, C., & Hui, C. 2013. work-to- Balancing power, precision, and practicality. New
family spillover effects of workplace ostracism: York: Oxford University Press.
the role of work-home segmentation preferences. - Ferris, D. L., Brown, D. J., Berry, J. W., & Lian, H.
Human Resource Management, 52, 75-94. 2008. The development and validation of the
- Marineau, J.E., Labianca, G., & Kane, G. (2016). workplace ostracism scale. Journal of Applied
Direct and indirect negative ties and individual Psychology, 93, 1348-1366.
performance. Social Networks, 44: 238-252.
16
العذد النثالث/ اجمللذ الساب ـ ــع... جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية... العطىي
- Robinson, S. L., O'Reilly, J., & Wang, W. 2013. - Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring.
Invisible at Work: An Integrated Model of Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Workplace Ostracism. Journal of Management, - Maslach, C. and Jackson, S.E. (1981), “The
39, 203-231. measurement of experienced burnout”, Journal of
- Sarmiento, T. P., Laschinger, H. K., & Iwasiw, C. Occupational Behavior, Vol. 2, pp. 99-113.
2004. Nurse educators' workplace - Maslach, C., Jackson, S. E. & Leiter, M. P. (1996).
empowerment, burnout, and job satisfaction: Maslach Burnout Inventory manual (3rd edn).
Testing Kanter's theory. Journal of Advanced Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Nursing, 46, 134-143. - Maslach, C., Leiter, M.P. and Schaufeli, W.B.
- Schaufeli, W. B., Leiter, M. P. & Maslach, C. (2008), “Measuring burnout”, in Cooper, C.L. and
(2009). Burnout: 35 years of research and Cartwright, S. (Eds), The Oxford Handbook of
practice. Career Development International, 14, Organizational Wellbeing, Oxford University
204–220. Press, Oxford, pp. 86-108.
- Sonnentag, S., & Frese, M. (2002). Performance - O'Reilly, J. & Robinson, S. L. 2009. The negative
concepts and performance theory. In S. impact of ostracism on thwarted belongingness
Sonnentag (Ed.), Psy- 340 chological and workplace contributions. In Best paper
management of individual performance 341 (pp. proceedings, Academy of Management meeting,
3–26). West Sussex, UK: Wiley. Chicago.
- Spreitzer, G. M. (1996). Social structural - Otley, D. (1999). Performance management: a
characteristics of psychological empowerment. framework for management control systems
Academy of Management Journal, 39, 483-504. research. Management Accounting Research, 10,
363-382.
- Pines, Ayala and Christina Maslach. 1980.
Combatting staff burnout in a day care center: A
case study. Child Care Quarterly 9: 5-16.
- Preacher, I. J. & Hayes, A. F. 2008. Asymptotic and
resampling strategies for assessing and
comparing indirect effects in multiple mediator
models. Behavior Research Methods, 40, 879-
891.
17
العذد النثالث/ اجمللذ الساب ـ ــع... جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية... العطىي
18
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
جرص ار ادس بد رنضك ا،لـنض ا زضبػر صأرر ذرم ف الارنا باتلر قألازب بارنظرف م ررا ػتؼرنفسلن وـرنض
صن كنضت لرو ف زقض ف الانا باتل ا صسيس وؼ نا ألازب بانظرف نل ل باع تل ر رن .لةن ر ػتؼرنفسلن ار
با ررس و ر زالا ر ل ررنئج صأ ررن قا ر د ررسي بلد) ررنا بات،لر ر باع ر ذ ررس و لن ررن .بش ةنل ر ا ررسي باطغح ر ا،لـ ررنض ا ر ج ررص
و
باسضبػ رناطةن ل لن ألاػئ ،بلطرد ار لزلرن .ةر لةن ن ر ػر تنو بؼرط نور ةرسبم قلصر ل ت رس ار رن ل رنئج باسضبػر
ُ ّ ْ ُ و
افغطبن بات،لر لطب قػنس ال تطن لون بل ة زبد بل ل .ضةن و ْ و َس إل لن ة ّ ألاػئ ،ؼت الاسض ِ م و
ألادص نالف حنض ن قبالاتر بلت،نونا ػتؼنج سالا با نئج .ل لن بػ لنضت يػ ارن ػنس ي دص و 22-15زالارد .
باـفط بلجع لؼنفس ف ا ةل جص بلت،نونا بلفرست
و ل رن ن اف نا نرر
التاحث
الجشء ألاول :معلوماث عامت
ْ َ ا
رجاء أحط أو أمأل ئجابتك في أدهاه
20
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
.3الوصول ا املوارد
غ ر ر ر ر ونبرر ر ر ر غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر ونبر ر ر ر ر ر ر ر ر باتحنضت
و وصنيس ونبر و
ةسب ونبر ةسب
1بػ ر ر ٌر بل لر ررن ف ر ر بلر ررنبضز باور ررطقض ار ررسف لرصر ررنضل
21
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
بلجسيست
ف سون ب ن ونبضز لهنرر لزب فل بػ ٌر ب ب ل
2
ف،ر ناتنزت
بػ ٌر بانكن بل بلنبضز باع ب نة ن لزب فل بـص
3
لرو
ا
ثالثا .ملياص الاحتراق الوظيفي
.1إلاجهاد العاطفي
22
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
ون ن.
.3الاهجاسالشخص ي املت ائل
غ ر ر ر ر ونبر ر ر ر ر غ ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر ر رر ونبرر ر ر ر ر ر ر ر ر باتحنضت
و وصنيس ونبر و
ةسب ونبر ةسب
ين و ع . ـتط بلطبةت ر 1لػ ٌر ل لر
فل لؤ ط ليين ن ا رنت دط . 2لؿتط لل و د
3لؿتط نا ـني قبل رن .
رئر بلجرن بل نػرت لزب فل ر ف ر بػر ٌر ق ؼر نا
4
ل ل قة .
فل ق تنو و بلطبةت . 5لؿتط نال ة ن و د
سق ن و بلـنة با فؼر . 6ا فل ل تنو
دد بؿرن أ ت ةسيطت نا دسيط ا جصب باتل .
7
اضتمارة املدراء
اضتثيان
عشيشي املديز(رئيظ اللطم /الشعتت/الوحدة) ..............
جرص ار ادس بد رنضك ا،لـنض ا زضبػر صأرر ذرم ف الارنا باتلر قألازب بارنظرف م ررا ػتؼرنفسلن وـرنض
صن كنضت لرو ف زقض ف الانا باتل ا صسيس وؼ نا ألازب بانظرف نل ل باع تل ر رن .لةن ر ػتؼرنفسلن ار
با ررس و ر زالا ر ل ررنئج صأ ررن قا ر د ررسي بلد) ررنا بات،لر ر باع ر ذ ررس و لن ررن .بش ةنل ر ا ررسي باطغح ر ا،لـ ررنض ا ر ج ررص
و
باسضبػ رناطةن ل لن ألاػئ ،بلطرد ار لزلرن .ةر لةن ن ر ػر تنو بؼرط نور ةرسبم قلصر ل ت رس ار رن ل رنئج باسضبػر
ُ ّ ْ ُ و
افغطبن بات،لر لطب قػنس ال تطن لون بل ة زبد بل ل .ضةن و ْ و َس إل لن ة ّ ألاػئ ،ؼت الاسض ِ م و
ألادص نالف حنض ن قبالاتر بلت،نونا ػتؼنج سالا با نئج .ل لن بػ لنضت يػ ارن ػنس ي دص و 22-15زالارد .
باـفط بلجع لؼنفس ف ا ةل جص بلت،نونا بلفرست
و ل رن ن اف نا نرر
التاحث
الجشء ألاول :معلوماث عامت
ْ َ ا
رجاء أحط أو أمأل ئجابتك في أدهاه
23
العطىي ...جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية ...اجمللذ الساب ـ ــع /العذد النثالث
24
العذد النثالث/ اجمللذ الساب ـ ــع... جملة املنثى للعلىم االدارية واالقتصادية... العطىي
Abstract