Caspar David Friedrich

(1774-1840)

Η βαθιά θρησκευτική του πίστη κι η αγάπη του για

τη γερμανική ύπαιθρο, αποτέλεσαν βασική πηγή
έμπνευσής του. Το μεγαλύτερο μέρος της
σταδιοδρομίας του καταγράφτηκε στη Δρέσδη.
Καλλιέργησε ένα εντελώς προσωπικό ιδίωμα και
φιλοτέχνησε τοπία που διαπνέονται απ' έντονο
μυστικισμό καθώς και θρησκευτικές αλληγορίες.
Χαρακτηρίστηκε εσωστρεφής και μελαγχολικός.
Παρά τη νόσο που τον καθήλωσε τα τελευταία
χρόνια της ζωής του, οι καλλιτεχνικές του
αναζητήσεις ήταν αδιάλειπτες.

Μεγαλιθικός τάφος στο χιόνι, 1807, Δρέσδη, Πινακοθήκη των Νέων Δασκάλων
Ο Μοναχός στην θάλασσα, 1808-10, 171, 5 x 110 εκ, εθνική πινακοθήκη Βερολίνου

Παρουσιάστηκε στο κοινό για πρώτη φορά στην Έκθεση της Ακαδημίας του Βερολίνου το 1810 και αγοράστηκε από
τον βασιλιά Φρειδερίκο Γουλιέλμο ΙΙΙ για τη συλλογή του. Η ευρεία έκταση της θάλασσας και του ουρανού δίνουν
έμφαση στο πενιχρό σχήμα του μοναχού που στέκεται μπροστά στην απεραντοσύνη της φύσης. Μία φιγούρα,
ντυμένη με ένα μακρύ ένδυμα, στέκεται πάνω σε ένα χαμηλό αμμόλοφο με αραιά βλάστηση, ενώ ένα γκρίζο κενού
ουρανού καταλαμβάνει περίπου τα τρία τέταρτα της εικόνας.
Ο Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης είναι αυτοπροσωπογραφία, 1818, Αίθουσα Τέχνης του Αμβούργου, 98,4 cm × 74,8 εκ.
Το τοπίο είναι εμπνευσμένο από διάφορα ορεινά τοπία της Βοημίας και της Σαξονίας, τα οποία ο Φρίντιχ είχε σκιτσάρει στα ταξίδια του. Η
οπίσθια άποψη του οδοιπόρου, καθώς και η χαρακτηριστική φορεσιά, το παραδοσιακό ένδυμα των Γερμανών του 19ου αιώνα είναι
χαρακτηριστικά γνωρίσματα των έργων του. Ο Φρίντριχ υπογραμμίζει συχνά την ασημαντότητα του ανθρώπου μπροστά στην
απεραντοσύνη της φύσης, αποδίδοντας τις φιγούρες με μικρές διαστάσεις, καθιστώντας τες σύμβολα της βαθιάς αίσθησης μοναξιάς τού
ατόμου και της προσπάθειας του να ενωθεί αρμονικά με τον Θεό.
Ανατολή του φεγγαριού στην θάλασσα, 1821, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ
Θάλασσα από πάγο, 1824, Αμβούργο, Αίθουσα Τέχνης

Ο πίνακας δείχνει το απόκοσμο τοπίο των αρκτικών πάγων. Ένα καράβι

ναυάγησε και τα συντρίμμια του βρίσκονται τώρα θαμμένα κάτω από τις
παγωμένες πλάκες . Η πρύμνη του καραβιού φαίνεται στα δεξιά, και στην
ταμπέλα επάνω είναι γραμμένο το όνομά του. Πρόκειται για το «HMS
Griper», ένα από τα δύο σκάφη που συμμετείχαν στην αποστολή του
Ουίλλιαμ Έντουαρντ Πάρρυ στον βόρειο πόλο το 1819-1820.
 William Turner
(1775-1851)

“Fishermen on the Lagoon, Moonlight,” 1840. Water color on paper.

Η μητέρα του ήταν ψυχικά άρρωστη και ως εκ τούτου νοσηλευόταν σε ψυχιατρικές κλινικές. Ο πατέρας του ήταν κουρέας και
διατηρούσε μαγαζί όπου είχε πελάτες καλλιτέχνες και ηθοποιούς. Διαπίστωσε το ταλέντο του γιου του στη ζωγραφική από πολύ
νωρίς και ήταν ο πρώτος που τον ενθάρρυνε να ακολουθήσει το επάγγελμα του ζωγράφου. Στην πορεία της ζωής του ο πατέρας
Τέρνερ θα έμενε δίπλα του ως ο έμπιστος βοηθός του, ζώντας μαζί του στο ίδιο σπίτι, μέχρι το τέλος του. Οι ζωγράφοι που
μπαινόβγαιναν στο κουρείο όντως αναγνώρισαν την ιδιοφυΐα του νεαρού ζωγράφου. Θεωρήθηκε αμέσως παιδί-θαύμα, γεννημένο
για ζωγραφική, που με αυτήν θα μπορούσε να επιβιώσει. Ο πατέρας του, μάλιστα, έκανε συνεχώς μικροεκθεσούλες μέσα στο
μαγαζί και πουλούσε τα έργα του γιου του. Ο νεαρός Τέρνερ ήταν πάρα πολύ τσιγκούνης και παραδόπιστος. Δεν παντρεύτηκε ποτέ,
συγκατοικούσε με τον πατέρα του και, όταν αυτός πέθανε, ξεκίνησε κάποιες περίεργες σχέσεις με δύο γυναίκες, τις οποίες δεν
παντρεύτηκε ποτέ, κι έκανε και δύο κόρες εκτός γάμου. Ήταν πάρα πολύ μοναχικός και μυστικοπαθής και δεν αποκάλυψε ποτέ τα
φοβερά μυστικά της δουλειάς του. Από μικρός άρχισε να ζωγραφίζει σκηνές με τον Τάμεση. Φιλοτέχνησε πίνακες που εκτέθηκαν
στη Βασιλική Ακαδημία, όπου είχε γίνει μέλος από τα είκοσι επτά του. Αφιερώθηκε στο τοπίο και ταξίδεψε σ' όλα τα μήκη και πλάτη
της Βρετανίας και της Ευρώπης. Η εμπειρία που αποκόμισε αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πλήθος έργων, από την γαλήνη της
Βενετίας, ως τις χιονοθύελλες των Άλπεων. Ιδιαίτερα προτιμούσε τα θαλασσινά τοπία σ' όλες τους τις όψεις, άλλοτε ήρεμα κι
άλλοτε τρικυμιώδη.

Προς τιμήν του Τέρνερ, από το 1984 απονέμεται από την Πινακοθήκη Τέιτ της Βρετανίας το βραβείο Τέρνερ, σε Βρετανούς
καλλιτέχνες κάτω των 50 ετών.
Trancept of Ewenny Priory Glamorganshire, 1797.
A first rate taking in stores, 1839. Mortlake Terrace, 1827
Βενετία, Το Μεγάλο Κανάλι (1835)
The Slave Ship, 1840 Ulysses Deriding Polyphemus, 1829
Inverary pier. Loch Fyne. Morning, 1845.

Ο Τέρνερ ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη, επισκέφτηκε το Μουσείο του Λούβρου, όπου μελέτησε τους μεγάλους δασκάλους, και εμπνεύστηκε
από το φυσικό στοιχείο και τις μεγάλες καταστροφές. Του έκαναν μεγάλη εντύπωση και αποτύπωσε μοναδικά μεγάλες πυρκαγιές, όπως αυτή
του Κοινοβουλίου της Αγγλίας το 1834, μεγάλα λιμάνια, όπως το Γκραν Κανάλε της Βενετίας, διάσημα ναυάγια, θύελλες, καταιγίδες, την ομίχλη,
αλλά πρωτίστως τον ήλιο και το δυνατό φως, εφευρίσκοντας έναν ιδιαίτερο τρόπο να χρωματίζει τους πίνακές του, τόσο τις υδατογραφίες όσο
και τα λάδια του. Έπαιρνε ένα φύλλο χαρτί, το ύγραινε με ψεκασμό και επάνω του έριχνε αραιωμένα χρώματα, ψυχρά και θερμά μαζί, κάτι που
δεν είχε γίνει μέχρι τότε, μια πολύ μοντέρνα κίνηση για την εποχή − αυτό το πήραν πολύ αργότερα οι εξπρεσιονιστές και ενδιαμέσως οι
ιμπρεσιονιστές. Τα άπλωνε πάνω στο υγρό υπόβαθρο, γίνονταν κάποιοι εκτυφλωτικοί συνδυασμοί και το παιχνίδι αυτό της φυσικής
κατάστασης του χρώματος το άφηνε να στεγνώσει. Επάνω σε αυτό άπλωνε μετά το θέμα του. Αυτό είναι το μυστικό των κατοπινών έργων του.
Με τον πατέρα του να του τρίβει χρώματα και να μην έχει κανέναν στα πόδια του να αποκαλύψει το μυστικό. Επίσης, δούλευε πάρα πολύ με
ύλες, πχ. έριχνε πάνω από την χρωματιστή επιφάνεια, κόκκους χρωμάτων. Οι επιφάνειές του έχουν πάρα πολύ πυκνό χρώμα, και όμως η
εντύπωση που παίρνουμε είναι του αφράτου, αεράτου κι ανάλαφρου πίνακα. Το θέμα προκύπτει μέσα από το χρώμα.
 Ο Turner χρησιμοποίησε αυτό το διάγραμμα σε μια διάλεξη για
την προοπτική. Ήθελε να δείξει στους μαθητές του πώς να
χρησιμοποιήσουν το χρώμα για να δημιουργήσουν την
ψευδαίσθηση του βάθους. Χρησιμοποιώντας τα τρία πρωταρχικά,
δείχνει πώς συμπεριφέρονται τα χρώματα ακουαρέλας σε σχέση
με το φως. Μπλε και κόκκινο υποδηλώνουν βαθμούς σκιάς, ενώ
το κίτρινο φως. Η χρήση του κύκλου χρώματος από τον Turner
αποτελεί αναφορά στη θεωρία των χρωμάτων του Goethe.

Joseph Mallord William Turner

Lecture Diagram: Colour Circle c.1824–8
Tate

Το βιβλίο του Γκαίτε για το χρώμα, Zur Farbenlehre, το οποίο γράφτηκε το 1810, αμφισβητεί τη
Νευτώνεια οπτική του αντικειμένου και αναπτύσσει μια ψυχολογική και φιλοσοφική μελέτη του τρόπου
με τον οποίο βιώνουμε το χρώμα σαν φαινόμενο.

Τι είδους βιβλίο είναι άραγε η "Θεωρία των χρωμάτων" του Γκαίτε; Είναι επιστημονικό εγχειρίδιο;
Φιλοσοφική θεωρία; Ή μήπως όλα αυτά μαζί; Μοιάζει παράξενο ένας μεγάλος ποιητής να θέλει να μας
διαφωτίζει σχετικά με τη φύση του χρώματος. Το εγχείρημα του Γκαίτε, ωστόσο, βρήκε θερμούς
υποστηρικτές, τόσο στην εποχή του, όσο και σήμερα -και, μάλιστα, παρά τη σφοδρή σύγκρουση με την
ισχύουσα τότε θεωρία του Νεύτωνα περί χρωμάτων.

Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει τη θεωρία του Γκαίτε τόσο ελκυστική;. Πρόκειται για ένα στοχασμό που
αναζητά την ολότητα στη γνώση και δεν ικανοποιείται με τη μονομερή προσέγγιση στο υπό εξέταση
αντικείμενο. Ο Γκαίτε αντιμετωπίζει τα χρώματα ως ένα πολύπλευρο φαινόμενο: αφενός συνιστούν
υποκειμενικές αλλά μόνο πρόσκαιρες εμφανίσεις μέσα στα ίδια μας τα μάτια, αφετέρου καθίστανται
αντικειμενικά αλλά μόνο μεταβατικά οπτικά φαινόμενα και τέλος αποκτούν σταθερή ύπαρξη ως βαφές.
Ταυτόχρονα έχουν αισθητική και ηθική σημασία. Και όλες αυτές τις πλευρές του ζητήματος τις
πραγματεύεται ως εκφάνσεις μίας καθολικής προοπτικής και ιδέας, της ιδέας ότι τα χρώματα
συνδυάζονται για να μας δώσουν μία ολότητα και αρμονία.
 Ehrenbreitstein, 1841, Tate

Ο Τέρνερ επισκέφτηκε πολλές φορές τη Γερμανία και περιόδευσε τους παραπόταμους του Ρήνου. Από την πόλη του Coblenz, ζωγράφιζε τις
κορυφές του Ehrenbreitstein, ένα βουνό στην κορυφή ενός φρουρίου. Του άρεσε να ζωγραφίζει την ίδια θέα σε διαφορετικές ώρες της ημέρας,
καταγράφοντας τις μεταβαλλόμενες συνθήκες φωτισμού.
Doge’s Palace, Venice, with Boats and Figures, 1840, Tate

Η Βενετία μεταμορφώνεται από τον μοναδικό συνδυασμό φωτός και νερού. Ο Τέρνερ χρησιμοποίησε το λευκό χαρτί προκειμένου να
ενισχύσει τη διαφάνεια των χρωμάτων ακουαρέλας. Οι βενετσιάνικες ακουαρέλες του είναι κορεσμένες με ζεστά κίτρινα και καφέ, ανοιχτό
πράσινο ή μπλε χρώμα για να υποδηλώσουν την εκθαμβωτική ένταση του ήλιου και μια αίσθηση υγιούς γαλήνης.
The Thames from Richmond Hill, c.1825–36, Tate
Pont Pérant, 1802, Tate

East Cowes Castle from the West, , 1827, Tate

Ο Τέρνερ ξεκίνησε με χαρτί κμεσαίου τόνου, και στη συνέχεια
χρησιμοποίησε λευκή γκουάς και για τις πιο σκούρες περιοχές μολύβι Αυτό το τοπίο αποτελείται από γρήγορες χειρονομίες
και κάρβουνο. με πένα και μελάνι
 William Blake
(1757-1827)

Ο Ουίλιαμ Μπλέικ ήταν ένας από τους σημαντικότερους Άγγλους ποιητές και παράλληλα ζωγράφος, χαράκτης, εικονογράφος, μυστικιστής και
οραματιστής. Χαρακτηρίζεται συχνά ως ο «Προφήτης» της αγγλικής λογοτεχνίας και υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους πλέον εκκεντρικούς
και πολύπλευρους καλλιτέχνες. Αν και στην εποχή του χλευάστηκε ως παράφρων, σήμερα τιμάται ως μεγαλοφυΐα. Αμφισβητούσε τη
συμβατική θρησκεία και έφτιαξε τη δική του μυθολογία βασισμένος τόσο στη Βίβλο, όσο και στην Ελληνική και Νορβηγική Μυθολογία.

Το αρχέτυπο του "δημιουργού". Εδώ, ο Μπλέηκ

απεικονίζει έναν πανίσχυρο δημιουργό που The Angels Hovering over The Body of Christ in the
συλλογίζεται τον κόσμο που έχει σφυρηλατήσει. Sepulchre A Poison Tree, 1794
Το σώμα του Άβελ ανακαλύπτεται από
τον Αδάμ και την Εύα

Ο Ελοχίμ δημιουργώντας τον Αδάμ

Ο Σατανάς πλήττει τον Ιώβ με φλύκταινες

Isaac Newton
Στο τέλος της ζωής του καταπιάστηκε με την εικονογράφηση της Θείας Κωμωδίας του Δάντη. Ένα από τα σημαντικότερα έργα της ιταλικής αλλά
και της παγκόσμιας λογοτεχνίας αρχίζει να εικονογραφείται με τρόπο αληθινά πρωτοποριακό. Ο Μπλέικ πέθανε πριν καταφέρει να
ολοκληρώσει την εικονογράφηση. Παρ' όλα αυτά, είτε πρόκειται για ολοκληρωμένα έργα είτε σκίτσα ή ημιτελείς σημειώσεις, αποτελούν ίσως
μία από τις σημαντικότερες και πιο ατμοσφαιρικές εικονογραφήσεις που έγιναν ποτέ για κάποιο λογοτεχνικό έργο.

Dante running from the three beasts. Melbourne, National Gallery of

Victoria
The Riddle Manuscript, 1802
Ο Μπλέικ εφευρέθηκε τη μέθοδο του «Φωτιζόμενη Εκτύπωση» το 1788, και το Τραγούδι της Αθωότητας ήταν από τα πρώτα έργα που
παρήγαγε και δημοσίευσε με αυτόν τον τρόπο

Songs of Innocence and of Experience

Illustrations of the Book of Job invented and engraved by William Blake 1825.
Blake's Illustrations of Dante. Seven plates designed and engraved by W. Blake, author of "Illustrations of the Book of Job"