HISTORIA - NOTATKI - I WOJNA ŚWIATOWA

DZIAŁANIA ZBROJNE I POLITYKA MIĘDZYNARODOWA W LATACH 1914-1917

- 18 czerwca 1914 - austro-węgierski następca tronu, arcyksiąże Franciszek Ferdynand
zostaje zamordowany w Sarajewie przez Gawriłę Principa (z organizacji Czarna Ręka,
która wchodzi w skład organizacji Młoda Bośnia)
- w lipcu rząd austro-węgierski postanawia wykorzystać tą sytuację do upokorzenia Serbii i
pozbawienia jej suwerenności. Niemcy dają A-W tzw. ,,pusty czek” na rozpoczęcie wojny, więc
A-W stawiają Serbii ultimatum, którego żadne suwerenne państwo nie może spełnić. Toteż
A-W wypowiada wojnę Serbii, co skutkuje mobilizacją w Rosji uważającej się za protektora
Serbów. To z kolei prowadzi do zaangażowania się Niemiec
- 1905 - plan Schlieffena (szefa sztabu generalnego) - plan polegający na wykorzystaniu
powolności Rosji (która z uwagi na ubogą kolej potrzebowała więcej czasu na mobilizację) i
uderzeniu najpierw na Francję przechodząc przez terytorium Belgii, aby od razu wyeliminować
Paryż z gry. Po pokonaniu Francji wojska niemieckie miały jak najszybciej wrócić na front
wschodni, aby walczyć z Rosjanami
- 1 sierpnia 1914 - jako że Rosja nie zaprzestaje mobilizacji, to Niemcy wypowiadają jej
wojnę (ale wg. planu Schlieffena koncentrują wojska na zachodzie). Kiedy Belgia
odmawia przepuszczenia wojsk niemieckich, te po prostu wchodzą i wypowiadają
wojnę Francji
- na wieść o tym WB, która jest gwarantem niepodległości Belgii wypowiada wojnę Niemcom
także dlatego, że obecność niemieckiej marynarki w belgijskich portach bezpośrednio zagraża
WB. Brytyjczycy nie mogą sobie pozwolić na czyjąś hegemonię w Europie (przykład
Napoleona i blokady kontynentalnej)
- Włochy mimo że są częścią trójprzymierza to nie przyłączają się do wojny

ententa WB, Francja, Rosja, Japonia (1914), Włochy (1915), Rumunia (1916) USA
(1917), Grecja, Brazylia, Portugalia, Serbia

państwa centralne II Rzesza, Austro-Węgry, Bułgaria, Imperium Osmańskie

Rok Bitwa (front zachodni) Bitwa (front wschodni)

1914 pierwsza bitwa nad Marną - bitwa pod Tannenbergiem - Paul von
zatrzymanie natarcia niemieckiego Hindenburg i Erich Ludendorff

1915 bitwa pod Ypres - pierwsze bitwa pod Gorlicami - Rosjanie pokonani i
użycie gazów bojowych zmuszeni do odwrotu. Pozwala to na zajęcie
Galicji, Królestwa Polskiego i Litwy

1916 bitwa pod Sommą - pierwsze =====================================

użycie czołgów ===============

1916 bitwa pod Verdun - Philippe =====================================

Petain ===============

1916 bitwa jutlandzka - bitwa morska o =====================================

cieśninę Skagerrak i Półwysep =====================================
Jutlandzki. Ostatecznie nie ==============================
przynosi rozstrzygnięcia
 - Rosjanie odnoszą umiarkowane sukcesy walcząc z A-W i stabilizują linię frontu na granicy
Karpat, zajmując po drodze Galicję
- po bitwie pod Gorlicami linie frontu przebiega przez Rygę, Polesie, Wołyń i Rumunię
- 1915 - Włosi licząc na korzyść w postaci Trydentu, Tyrolu i Triestu atakują A-W i
zatrzymują się na rzece Isonzo

- 1915 - A-W z pomocą Niemców zajmują Serbię (także ze wsparciem Bułgarii, która chce
zdobyć Macedonię)
- 1915-1916 - próba zdobycia Gallipoli, czyli inaczej Canakkale (Turcja) przez WB która
kończy się porażką
- jako że wszyscy są przekonani o swojej wygranej, to z początku nastroje są optymistyczne. Z
czasem jednak okazuje się że ta wojna będzie inna od wszystkich, ponieważ występuje duża
przewaga broni defensywnej nad ofensywną, co prowadzi do wojny pozycyjnej.
Natomiast na wschodzie ma miejsce wojna manewrowa, która jest prowadzona na
rozległych przestrzeniach
- zaczyna się wykorzystywać samoloty i łodzie podwodne, każda rzecz znajduje użycie na
froncie. Dochodzi do wojny totalnej
- 1916 - ofensywa Brusiłowa - rozpoczęte na Wołyniu działania wojenne mające na celu
załamanie A-W, które zostaje uratowane przez Niemcy. Załamanie się A-W i utracenie przez
nie Transylwanii powoduje przyłączenie się do ententy Rumunii (która potem z tego powodu
dostaje się pod okupację państw centralnych)
- okręty niemieckie nie są w stanie przełamać oporu floty brytyjskiej

DWIE REWOLUCJE I WOJNA DOMOWA W ROSJI

- na przełomie lat 1916-1917 społeczeństwo rosyjskie jest niezwykle zmęczone wojną, na co
wpływ ma szereg klęsk armii. W głąb Rosji przedostaje się coraz więcej zaborców z
zachodnich gubernii, co jedynie potęguje biedę. W wyniku tych zjawisk car traci autorytet, a
Grigorij Rasputin (który dostał się na dwór obiecując wyleczenie carewicza Aleksego
chorego na hemofilię) staje się symbolem zepsucia władzy
- kadeci chcą monarchii konstytucyjnej, a eserowcy federacyjnej republiki oraz
przekazania ziemi chłopom (stąd ich poparcie na wsi). Mienszewicy chcą pokojowego
przekształcenia państwa, a bolszewicy rewolucji i dyktatury proletariatu

rewolucja lutowa

- marzec 1917 - rewolucja lutowa - policja nie jest w stanie opanować strajku w
Piotrogrodzie (Petersburgu), a miejscowy garnizon buntuje się i odmawia stłumienia
protestów. Rząd nie panuje nad sytuacją, a w Dumie powstaje większościowy Blok
Postępowy. Duma powołuje Rząd Tymczasowy z Gieorgijem Lwowem ze środowiska
kadetów na czele
- 15 marca 1917 - Mikołaj II abdykuje, a Rząd Narodowy ogłasza amnestię dla więźniów
politycznych. Ochrana zostaje rozwiązana
- 14 września 1917 - Rząd Tymczasowy proklamuje republikę. Zniesiona zostaje cenzura,
wprowadzona wolność zgromadzeń oraz zapowiedziane wybory do parlamentu

- z inicjatywy eserowców i bolszewików powstaje Piotrogrodzka Rada Delegatów

Robotniczych i Żołnierskich (a za nią po prostu Rady Delegatów Robotniczych, Żołnierskich
i Chłopskich) - sowiety
 rewolucja październikowa

- zmiany na szczytach władzy nie prowadzą do natychmiastowej poprawy stanu państwa, co

więcej Rząd Tymczasowy nie wycofuje się z wojny, co podkopuje zaufanie społeczeństwa
do niego
- kwiecień 1917 - Włodzimierz Lenin wraca do Rosji i domaga się przekazania władzy w
ręce sowietów
- 17 kwietnia 1917 - lenin wygłasza tezy kwietniowe - ,,wojna pałacom, pokój chatom’’
- rozpoczyna się okres dwuwładzy, ponieważ istnieje Rząd Tymczasowy i sowiety
- lipiec 1917 - armia rosyjska szykuje ofensywę, co znów prowadzi do niepokojów
społecznych. Bolszewicy próbują przejąć władzę, ale nieskutecznie, więc zostają
zdelegalizowani. Na czele Rządu Tymczasowego staje Aleksander Kiereński
(eserowcy), który okazuje się słaby i nieudolny
- wrzesień 1917 - Lenin w obawie przed wyborami do parlamentu (które mogły ujawnić brak
poparcia dla bolszewików) przejmuje kontrolę nad Piotrogrodzką Radą Delegatów. Na jej
czele staje Lew Trocki
- noc z 6 na 7 października 1917 - bojówki bolszewickie opanowują siedzibę Rządu
Tymczasowego - Pałac Zimowy
- Lenin ogłasza przejęcie władzy przez Radę Komisarzy Ludowych (nowy rząd), co
zostaje zatwierdzone przez II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych i
Żołnierskich

- Dekret o pokoju - wezwanie do najszybszego zakończenia wojny

- Dekret o ziemi - zniesienie własności prywatnej ziemi i przekazanie jej chłopom
- uchwalona zostaje Deklaracja praw narodów Rosji, która gwarantuje zamieszkującym Rosję
narodom prawo do decydowania o własnym losie (farsa)

- 1918 - bolszewicy zdobywają 20% w wyborach, ale za pomocą wojska przejmują władzę nad
parlamentem. Wszystkie partie poza bolszewicką zostają rozwiązane, a Rosja Sowiecka
staje się dyktaturą
- 1918 - pokój brzeski - pokój pomiędzy Niemcami a Rosją Sowiecką. Bolszewicy
zdobywają poparcie wycofując się z wojny
- 17 lipca 1918 - car z rodziną zostają zamordowani w Jakatenburgu
- Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem - Czeka -
Feliks Dzierżyński
- rozpoczyna się terror, a wrogowie rewolucji lądują w specjalnych obozach. Na chłopów zostają
nałożone kontyngenty
- komunizm wojenny - ,,kto nie pracuje ten nie je” - wprowadzony w celu zapewnienia
żywności dla Armii Czerwonej

Wojna domowa w Rosji (1917-1922)

- biali (monarchiści, socjaliści, republikanie, liberałowie), przeciwnicy komunistów
(czerwonych), nie godzą się na dyktaturę, więc rozpoczyna się wojna domowa
- na Syberii dowodzi Aleksander Kołczak, na Ukrainie Anton Denikin, a na Krymie Piotr
Wrangel
- narody nierosyjskie proklamują własne państwa (Polska, Litwa, Estonia, Finlandia,
Gruzja)
- z czasem komuniści zajmują część z tych państw (np. Ukrainę czy Gruzję)
- państwa zachodnie przysyłają oddziały interwencyjne w celu odtworzenia frontu
wschodniego oraz wyegzekwowania długów zaciągniętych przez carat. Jako ostatnie
wycofują się z Rosji oddziały japońskie (1922)
 - biali nie odnoszą sukcesu gdyż są rozproszeni i nie współpracują ze sobą. Po wojnie
produkcja przemysłowa spada o 90%, a rolna o 50%

SPRAWA POLSKA PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ

- sierpień 1914 - w Krakowie powstaje Naczelny Komitet Narodowy złożony z galicyjskich
polityków, który ma na celu koordynację działań wojskowych na rzecz Austro-Węgier
- 1915 - cały obszar Królestwa Polskiego znajduje się pod okupacją państw centralnych.
Niemcy zajmują Warszawę, a A-W Lublin. Obaj okupanci eksploatują polskie ziemie
- 1916 - akt dwóch cesarzy/akt 5 listopada - obietnica utworzenia Królestwa Polskiego na
terenach zabranych Rosji. Oczywiście w ścisłym ,,sojuszu” z państwami centralnymi. Nie
zostają określone ani granice państwa, ani to, kto ma być królem. Polacy nie kwapią się pod
sztandary Niemców i Austriaków, ale ci rozpoczynają polonizację urzędów na ziemiach
Królestwa Polskiego
- 1917 - powstaje Rada Regencyjna - Zdzisław Lubomirski, Aleksander Kakowski i Józef
Ostrowski. Powstaje rząd z Janem Kucharzewskim na czele, który podaje się do dymisji po
tym, jak nie zostaje dopuszczony do rokowań z bolszewikami w Brześciu

- 14 sierpnia 1914 - wielki książe Mikołaj Mikołajewicz wydaje odezwę w której obiecuje
Polakom odnowienie Królestwa Polskiego pod berłem Romanowów i poszanowanie
jego autonomii, jednak Polacy raczej w to nie wierzą
- 1916 - Rosja potępia akt 5 listopada, jednak sam car Mikołaj II zapowiada utworzenie państwa
polskiego w unii z Rosją
- po upadku caratu Rząd Tymczasowy wydaje odezwę w której potępia zabory i zezwala na
utworzenie polskich formacji ochotniczych. Również Piotrogrodzka Rada Delegatów
Robotniczych i Żołnierskich zezwala Polakom na budowę ich własnego państwa
- 1914 - z inicjatywy Piłsudskiego powstaje Polska Organizacja Wojskowa, mająca na
celu sabotaż armii carskiej

- dzięki zmianie nastawienia Rosji do kwestii polskiej Francja i WB dostają zielone światło np.
na organizację Armii Polskiej we Francji
- 1917 - w Paryżu powstaje Komitet Narodowy Polski, który zostaje uznany za głównego
reprezentanta narodu polskiego walczącego o niepodległość - Roman Dmowski
- za niepodległością Polski opowiadają się USA (ustami Woodrowa Wilsona)
- 8 stycznia 1918 - USA prezentuje program na rzecz światowego pokoju, 13 punkt (z 14)
orędzia stanowi o powstaniu niepodległej Polski posiadającej dostęp do morza
- 3 czerwca 1918 - deklaracja wersalska - WB, Francja i Włochy opowiadają się za
powstaniem niepodległej Polski z dostępem do morza

- 1914 - Józef Piłsudski formuje pierwszą kompanię kadrową, która ma stanowić zalążek
armii polskiej
- 6 sierpnia 1914 - Piłsudski wkracza do zaboru rosyjskiego w celu wywołania powstania,
jednak mało kto jest chętny, więc przyszły marszałek musi wrócić do Krakowa
- 1914 - powstają Legiony Polskie, które pod względem politycznym są podporządkowane
Naczelnemu Komitetowi Narodowemu, a militarnym dowództwu austro-węgierskiemu
-
jednostka rok utworzenia dowódca rejon operacyjny

I Brygada 1914-1915 Józef Piłsudski Królestwo Polskie i

Legionów Polskich Galicja
 II Brygada 1915 Józef Haller Karpaty Wschodnie
Legionów Polskich
(Żelazna)

III Brygada 1915 Bolesław Roja Wołyń

Legionów Polskich

- 1914 - I Brygada bierze udział w bitwie pod Łowczówkiem i Krzywopłotami (legionowe

Termopile)
- 1915 - I Brygada bierze udział w bitwie pod Konarami i Rokitną (Zbigniew
Dunin-Wąsowicz)
- 1916 - wszystkie brygady biorą udział w bitwie pod Kostiuchnówką

- 1916 - Piłsudski odchodzi z Legionów aby poświęcić się na rzecz działań politycznych.
Dochodzi też do wniosku, że współpraca z państwami centralnymi jest Polakom nie na rękę,
gdyż będą i tak potrzebować poparcia Francji i WB
- 1917 - Hans von Besseler zaczyna formować Polską Siłę Zbrojną do której mają być
również wcielone legiony
- kryzys przysięgowy - legioniści z I i III Brygady odmawiają złożenia przysięgi, że wytrwają do
końca przy państwach centralnych, więc legiony zostają rozwiązane. Niepokornych
legionistów przetrzymuje się w obozie w Szczypiornie i Beniaminowie. Piłsudski zostaje
uwięziony w Magdeburgu
- z lojalnej II Brygady powstają Polski Korpus Posiłkowy

- 1914 - u boku wojsk rosyjskich powstaje Legion Puławski. Po obaleniu caratu powstają
polskie korpusy w armii rosyjskiej. Pierwszym korpusem dowodzi Józef Dowbor-Muśnicki,
drugim Haller. Po pokoju brzeskim jednostki zostają zmuszone do rozformowania
- 1917 - prezydent Francji Henri Poincare wydaje dekret o utworzeniu Armii Polskiej
- 1918 - naczelnym dowódcą Armii Polskiej zostaje Józef Haller

ZAKOŃCZENIE I WOJNY ŚWIATOWEJ

- w 1917 Niemcy objęte blokadą morską coraz bardziej słabną, a społeczeństwo jest
niezadowolone
- 1917 - Niemcy podejmują decyzję o rozpoczęciu nieograniczonej wojny podwodnej, co
niesie za sobą udział USA w wojnie. Robią to dlatego, że chcą zagłodzić Francję i WB
wspierane zza morza
- 1915 - brytyjski statek Lusitania zostaje zatopiony, co skłania oburzoną amerykańską
opinię publiczną do poparcia ententy
- 1917 - ujawnienie depeszy Zimmermanna - depeszy, w której Niemcy prosiły Meksyk o
wypowiedzenie wojny USA
- 1917 - USA przystępują do wojny, ale pierwsze oddziały ochotnicze docierają do Europy
dopiero w 1918 roku
- 1918 - pokój brzeski - koniec działań na froncie wschodnim

- 1917 - wygrana przez państwa centralne bitwa pod Caporetto, w której wojska włoskie
zostają rozbite
- 1918 - druga bitwa nad Marną - Ferdinand Foch - odparcie ataku wojsk niemieckich
 - wojska niemieckie są wyczerpane, a do Europy zaczynają przybywać Amerykanie, toteż
państwa centralne zaczynają się cofać. Bułgaria i Turcja opuszczają państwa centralne i
proszą ententę o rozpoczęcie rokowań
- Hindenburg i Ludendorff nalegają na stworzenie rządu reprezentującego wszystkie
stronnictwa, który by przystąpił do negocjacji ws. zawieszenia broni
- na czele tego rządu staje Maksymilian Badeński, który prosi prezydenta USA o podanie
warunków zawieszenia broni na gruncie 14 punktów Wilsona
- 11 listopada 1918 - zawieszenie broni w Compiegne

- 1918 - w Niemczech wybucha rewolucja listopadowa wywołana przez marynarzy

niemieckiej floty wojennej, którzy nie chcą przystąpić do samobójczego ataku na flotę
brytyjską
- Niemcy domagają się obalenia cesarza i proklamowania republiki oraz zawarcia pokoju.
Powstają rady delegatów robotniczych i żołnierskich
- Wilhelm II ucieka do Holandii i abdykuje, a razem z nim pozostali królowie Rzeszy
- 9 listopada 1918 - powstaje Republika Weimarska

- 1918 - dochodzi do rozkładu Austro-Węgier mimo reform panującego od 1916 cesarza

Karola I
- 18 października 1918 - proklamowane zostaje powstanie Czechosłowacji
- nowy republikański rząd Austrii zmusza Karola I do wyjazdu za granicę

ODZYSKANIE PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI W 1918 ROKU

- po pokoju brzeskim, uznanym za 4 rozbiór, społeczeństwo polskie zaczyna ciążyć ku entencie

- 7 października 1918 - Rada Regencyjna proklamuje powstanie zjednoczonej i

niepodległej Polski oraz zapowiada wybory do sejmu. Wciąż jednak ma niewiele poparcia
- 7 listopada 1918 - w Lublinie powstaje Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej,
który postuluje 8-godzinny dzień pracy, reformę rolną, zjednoczenie ziem polskich i
nacjonalizację przemysłu - Ignacy Daszyński
- 10 listopada Józef Piłsudski przyjeżdża do Warszawy, a 11 listopada Rada Regencyjna
przekazuje mu władzę nad powstającym wojskiem polskim
- 14 listopada - Rada Regencyjna przekazuje Piłsudskiemu pełnię władzy cywilnej i ulega
samorozwiązaniu
- 17 listopada - Piłsudski powołuje do życia rząd z Jędrzejem Moraczewskim jako premierem.
Piłsudski zostaje Tymczasowym Naczelnikiem Państwa na czas do zwołania sejmu
ustawodawczego
- Polska Organizacja Wojskowa rozpoczyna rozbrajanie Niemców

- 28 października 1918 - powstaje Polska Komisja Likwidacyjna która pełni funkcję

tymczasowej władzy w Galicji aż do momentu stworzenia ogólnopolskiego rządu w
Warszawie - Wincenty Witos i Jędrzej Moraczewski
- 19 października 1918 - powstaje Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego która jest lokalną
polską władzą na terenie który jednak nie należy do Galicji
- 31 października 1918 - POW i polscy żołnierze z armii austro-węgierskiej wyzwalają Kraków
- w Galicji istnieje Republika Tarnobrzeska składająca się z chłopów pod przywództwem
księdza Eugeniusza Okonia
- 1918 - w zaborze pruskim powstaje Naczelna Rada Ludowa z rządem w postaci
Tymczasowego Komisariatu Rady Ludowej, który współpracuje z Komitetem
Narodowym Polskim w Paryżu - Wojciech Korfanty. Działa również Polski Sejm
Dzielnicowy
- wybucha powstanie wielkopolskie