29.02.

SZTUKA PREHISTORYCZNA

Paleolit — epoka kamienia

Paleolit:
• Dolny
• Środkowy
• Górny
• Późny

Nie mówimy o człowieka homo sapiens jeszcze na początku. Wytwory dzieła Homo Sapiens
Sapiens ok. 40 tys. lat temu (Paleolit Górny). Człowiek neandertalski — pierwsze, bardzo
podstawie przykłady działalności artystycznej.

Malarstwo jaskiniowe/naskalne — najwiecej

• Głębokie jaskinie
• Płytkie schronienia skalne
• Otwarta przestrzeń

Nie tylko mężczyźni tworzyli sztukę, wiadomo m.in. po wielkościach odbitych dłoni.

Zmiana klimatu — ludzie wychodzą z najgłębszych miejsc jaskiń, później chronili się przy skalach
wapiennych. Człowiek radził sobie już również lepiej z drapieżnikami, więc nie musił się tak
głęboko chować.

Okres francusko-kantabryjski
• Jaskinia Altamira

• Jaskinia Lascaux

Cechy:
• Malownictwo animalistyczne: mamuty, tury, konie, bizony, żubry, byki, niedźwiedzie, jelenie,
dziki.
 • Brak roślin, nasion
• Zwierzęta stanowiące zagrożenie, a nie podstawę diety. Te, których się bał.
• Zwierzęta indywidualnie lub w grupach, nie tworzą scen. Brak interakcji między zwierzętami.
• Ruch postaci zaskakująco wiarygodny.
• Często zwierzęta zranione podczas polowań
• Znaki geometryczne, najczęściej: pionowa kreska, kropka, Y
• Czasem odciśnięte dłonie
• Nigdy nie pojawia się pejzaż

• Kolory: żółty, czerwony, czarny

• Minerały wymieszane z tłuszczem zwierzęcym i krwią
• Ochra, mangan, węgiel drzewny
• Nakładanie palcami, gałązkam, plucie farbą, rozpylane ustami
• Reliefy — ściany, su ty, załamania skalne (efekt 3D).
Relief – kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z
pozostawieniem na niej tła. Dzieło uzyskuje się poprzez rzeźbienie, kucie lub odlewanie.

Cele - teorie
• Związane z obrządkami magicznymi, religijnymi — udane polowania, pomyślne uprawy.
• Zwierzęta ze znaczną tkanką tłuszczową gwarancją dostatku.
• Od 2023 — sekwencje znaków stanowią meteorologiczny kalendarz księżycowy.

Inne przykłady sztuki paleolitu - przenośnię

• Zdobione przedmioty rytualne
• Ozdoby osobiste
• Małe rzeźby przedstawiajace zwierzęta lub postacie kobiece
• Narzędzia użytku codziennego — zdobienia gwarancją przetrwania?
• Polowania, obrona przed wrogami, wyprawianie skór, cięcie gałęzi, ogrzewanie się — ślady
narzędzi, które pozwalają nam próbować zrozumieć jak żyli, myśleli, czuli nasi przodkowie.
• Pięściaki, buławy, odłupki, assagaj — rodzaj oszczepu, groty harpunów często zdobione
gurami geometrycznymi (linie, kropki, niewielkie nacięcia).
• Większość pozostałości jest z kamienia (przede wszystkim krzemień lub kwarc)
• Kości
• Używano także drewna, skór, muszli, włókien roślinnych — materiały nietrwale
• Nie przetrwały przykłady architektury, jednak możemy przypuszczać, że niektóre jaskinie pełniły
funkcje sanktuariów
fi
fi
• Debata — funkcje magiczno-religijne czy tylko estetyczne, wrażliwość artystyczna i poczucie
piękna.

Jaskinia Altamira
• Góry Kantabryjskie
• Replika w Madrycie
• Odkryta przez myśliwego Modesto Cubillasa w 1868 r. Pies mu utknął w jaskini i poszedł za nim
i odkrył jaskinię :D. Udał się do jaskini po latach, nic nie znalazł. Po kolejnych paru latach
dziecko mu tam uciekło i spojrzało w górę i tak odkryto ale nie jego dziecko?
• Niezwykły realizm, aż naturalizm
• Doskonałe operowanie plamą i linią.
• Perspektywa, wykorzystanie nierówności podłoża, gra światła i cienia
• Żubr — najczęstszy motyw
• Malunki pochodzą z różnych epok
• Znaki w kształcie różnych gur geometrycznych (prostokąty, stożki, schody) — szczególnie
często w środkowych korytarzach i części jaskini zwanej „Koński Ogon”.
• W tej części również malarstwo i reliefy przedstawiajace zwierzęta w kolorze czarnym.

Interpretacje
• Sanktuarium religijne
• Przedstawienie bitwy pomiędzy dwoma klanami, ucieleśnionymi przez lanie i żubra
• Zapewnienie płodności
• Pomyślność polowań
• Sztuka dla sztuki
• Bisonte de la Cueva de Altamira
• Cueva de Altamira

• ciervo herido, cueva de candamo, asturias

fi
Mezolit
• Od 10 000 p.n.e. duże zmiany klimatyczne, wzrost temperatury, większa wilgotność: poprawa
warunków życia; człowiek jest w stanie żyć poza jaskinią, na wolnym powietrzu, w pobliżu
schronień skalnych
• Polowania nadal stanowią podstawę wyżywienia, ale dzięki pojawieniu się terenów zalesionych
wzrasta rola produktów w diecie.

Sztuka mezolitu
• Niewiele przykładów zachowanej sztuki z czasów mezolitu
• Sztuka przenośna
• Sztuka koncepcyjna, racjonalistyczna
• Geometria i abstrakcja

Półwysep Iberyjski
• Wybrzeże Kantabryjskie
• Wybrzeże Morza Śródziemnego
• Wybrzeże Atlantyku

Wybrzeże Kantabryjskie
• Kultura azylska — na podłożu kultur magdaleńskich
• Rozwijała się ok. 8500 — 7000 lat p.n.e.
• Nadal wykorzystywane są jaskinie, w których znaleziono ślady sztuki naskalnej i przenośnej.
• Widoczne różnice w porównaniu do sztuki paleolitu
• Zanikła sztuka realistyczna
• Nazwa pochodzi od jaskini Mas d’azul, na południu Francji, gdzie znaleziono otoczaki
malowane na czerwono ochrą, zdobione geometrycznymi znakami-symbolami
• Do przewodnich zabytków kultury azylskiej należą: ostrza wiórowe z zagiętym tylcem, krótkie
drapacze, głównie odłupkowe, oraz płaskie harpuny i jedno- i dwurzędowe z poroża jelenia.

Jaskinia Pindal — Asturia

• Jaskinia znajduje się w nadmorskim kli e. Składa się z jednego korytarza od ugości 360 m.
• Odkryta w 1908 roku przez Hermilia Alcalde del Rió, który w 1911 roku opublikował wyniki
swoich badań.
• Malowidła znajdują się w pięciu miejscach jaskini. Wykonane czerwoną, niekiedy także żółtą i
czarną farbą przedstawiają wizerunki zwierząt, głównie żubrów, koni i jeleni. Jedno z malowideł
przedstawia unikatowy dla sztuki paleolitycznej wizerunek ryby. Ponadto w jaskini znajdują się
znaki abstrakcyjne oraz ryty naskalne. Chronologia malowideł jest sporna; wiązane są ze sztuką
magdaleńską, ich powstanie dzieli się zazwyczaj na kilka faz.
• cueva del pindal
fi
Wybrzeże Morza Śródziemnego
• Sztuka abstrakcyjna, gury geometryczne
• Odkryto serię kamiennych płyt z rysunkami linii prostych i gur geometrycznych
• Jaskinia La Cocina (Walencja) — tablice wapienne z wyrytymi liniami

• Podobne wzory w Jaskini Les Rates Penaes (Walencja) oraz Jaskini Filador (Tarragona)
• W Sant Gregori de Falset (Tarragona) znaleziono kamienną tabliczkę z wyrytym wzorem łani.

Inne przykłady pozostałości ze schyłkowego paleolitu: malunki linearne i geometryczne, zygzaki,

linie falowane (Cueva de la Sarga — Alcoy, Alicante).
fi
fi
Sztuka lewantyńska
• Walencja, Murcja…
• Jednym z najwiekszych problemów związanych z naskalną sztuką wschodniego wybrzeża
Hiszpanii jest chronologia. Istnieją różne hipotezy:
• Wywodzi się i rozwija ze sztuki paleolitu
• Wywodzi się i rozwija ze sztuki paleolitu schyłkowego lub mezolitu
• Pojawia się w okresie neolitu lub później.

Wapienne pasma górskie — abrigos.

• Dominującą tematyka — człowiek i przedstawienia zwierzą†
• Człowiek bohaterem licznych scen polowań, wojen, tańca, pozyskiwania pożywienia
• Twórcy starali się oddać ruch postaci, redukując malarskie przedstawienie do podstawowej
kreski, eliminując szczegółu. Wojownik lub myśliwy — luk i strzały.
• Duży dynamizm. Chęć oddania ruchu — kompozycja ukośna; stosowano także krzywoliniową
perspektywę — ciało z pro lu, z wyjątkiem pewnych elementów ukazanych frontalnie.
•Brak intencji realistycznego przedstawienia, ciała ludzi i zwierząt są
wyolbrzymione, z rozciągniętymi i wyszczuplonymi kończynami czy
talią, tworząc nierealne formy.
•Postać mężczyzny przedstawiona nago, z ozdobami na niektórych
częściach ciała (głową, ramiona, nogi, talia) oraz z lukiem i strzałami.
•Postać kobieca — nagi tułów, rozkloszowana spódnica do kolan lub
stóp.

Zwierzęta
•Kozy, jelenie, konie, bydło
• Czasem w obecności człowieka — myśliwego
• Czasem samodzielnie: statyczne, czujne, w pułapce, ze strzałami w ciele, a nawet martwe
• Kolory: czerwony, czarny, biały
• Pozyskiwane z różnych minerałów
• Nie mieszano kolorów, stad brak gradacji tonów czy efektów bichromii lub polichromii.

Recolección de miel, Cueva de la Araña, Valencia

Caza de ciervos, Cueva de los Caballos, Castellón

Danza de mujeres en el trigo de Cogull, Lérida

fi
07.03

SZTUKA NEOLITU

Kopuła pozorna – typ krycia dużych budowli okrągłych, stosowany w starożytności do czasów
rzymskich. Kopuły takie były ścianami w systemie ciosowym, powstałymi poprzez coraz to
większe wysuwanie płasko leżących warstw kamieni ku wnętrzu komory.