Esp 10 Q4 21-22

CAREER
STARTS AT HOME
CHRIST-CENTERED
ACHIEVEMENT
RESPONSIBILITY
EXCELLENCE
ENVIRONMENTAL
RESPONSIVENESS
RESPECT
ESP 10
FOURTH QUARTER
RANDY F. PALAGANAS
writer
NAME:
SECTION:
ADVISER:
DATE RECEIVED: DATE RETURNED:
CAREER MODULES in ESP
Grade 10 | Quarter 4
This Modular Distance Learning Material contains literary and intellectual

property of St. Vincent School Foundation, Inc. No portion or part of this
material may be modified, copied, quoted, reproduced, published, distributed,
or transmitted in any form or by any means, whether printed, through
photocopying, recording or other electronic or mechanical methods, without the
prior written permission of SVSFI.
JUNIOR HIGH SCHOOL
By using this material, you agree to the conditions stated above. SVSFI DEPARTMENT
reserves the right to seek any available legal actions for any violation of the
conditions. All rights not expressly granted herein are reserved by SVSFI.
S.Y. 2021-2022
Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names,
trademarks, etc.) included in this material are owned by their respective
copyright holders. All these materials are given due credit and are properly CAREER MODULES
cited. The publisher and authors do not represent nor claim ownership over Development Team
them.
Published by St. Vincent School Foundation, Inc. RANDY F. PALAGANAS

Legaspi St. Paniqui, Tarlac
School President and Directress: Visitacion R. Pontanilla Writer
ADRIAN HARVEY V. AYES, LPT

Printed in the Philippines by Content and Language Editor
St. Vincent School Foundation, Inc.
Office Address: Legaspi Street, Brgy. Poblacion Sur, Paniqui,
Tarlac 2307
MARK KEVYN C. ROMBAOA, LPT
Tel. No.: (045) 491-2423 Layout Artist
Facebook Page: The Vincentian Update
Mga Icon ng Career Modules

Nilalaman ang pangkalahatang-
Simulan Pag-isipan Mga gawain na tumutukoy sa mga
ideya ng aralin at ang mga
Natin! Natin! proseso ng pag-iisip.
kasanayang pampagkatuto.
Mga gawain na susuri sa iyong
Tukuyin Mga layunin na magsisilbing gabay
Suriin Natin! mga napag-aralang konsepto at
Natin! sa iyong pag-aaral.
proseso.
Mga gawain na tumutukoy sa
Subukan Mga paunang gawain bago ilahad Salaminin
pagbibigay-halaga sa mga napag-
Natin! ang aralin. Natin!
aralan.
Pag-aralan Nilalaman ang paglalahad ng

Natin! aralin. Mga gawain na idinesenyo upang
Gawin suriin ang iyong mga natutunang
Natin! kaalaman at kasanayan sa tunay
Nilalaman ang mga kahulugan ng na buhay.
Alamin Natin!
mga konsepto at salita.
Aralin 1
Ang Aking Posisyon sa mga Isyung Moral
Weeks 1-2
Simulan Natin!
Sa mga nagdaang aralin natutuhan mo ang kahalagahan ng buhay ng isang tao. Natutuhan mo na ang
kabuluhan ng buhay ay mauugat sa pamamagitan ng pagkakilala sa layunin ng iyong buhay at sa dahilan ng
iyong pag-iral.
Mga Kasanayang Pampagkatuto

Natutukoy ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay.
Nasusuri ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay.
Nakagagawa ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa
kasagraduhan ng buhay at kahalagahan ng tao.
Nakagagawa ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing taliwas sa
kasagraduhan ng buhay.
Tukuyin Natin!
Mga Layunin ng Aralin:
1. Nauunawan ng mag-aaral ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay.
2. Nakapagsasagawa ang mag-aaral ng posisyon tungkol sa mga isyung may kinalaman sa
kasagraduhan ng buhay at kahalagahan ng tao at ng sariling pahayag tungkol sa mga gawaing
taliwas sa kasagraduhan ng buhay.
3. Ang mag-aaral ay handang gampanan ang mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng buhay.
Subukan Natin!
Magbigay ng salita o lipon ng mga salitang maaring maiugnay sa salitang buhay
BUHAY
Pag-aralan Natin!
Ang Paninindigan ng Tao sa Pagmamahal niya sa Buhay Bilang Kaloob ng Diyos.
CAREER MODULES 2021-2022

1
11
Ang buhay ay ipinagkaloob ng Diyos na sagrado, kakaiba, at espesyal kaysa sa buhay na ibinigay
niya sa ibang nilalang. Bunsod nito binigyan ng Diyos ang tao ng isip at kilos-loob upang mabisa niyang
mapamahalaan ang buhay na ipinagkaloob sa kaniya. Nalaman mo sa nakaraang mga aralin na ang tao ay
nilikhang malaya.
Mayroon siyang kalayaan (freewill) upang hindi siya magmukhang robot o puppet na gagalaw
lamang batay sa dikta ng kumukontrol sa kaniya. Kasabay ng pagkakaroon ng tao ng kalayaan ay
binayayaan ang tao ng isip at matalinong paghuhusga. Mayroon siyang konsiyensiyang na masasabi sa
kaniya kaugnay ng mga kilos na ibig niyang gawi, kasalukuyang ginagawa, o mga bagay na gagawin pa
lamang. Ang tao ay nakapagninilay, nakapagiisip ng rasyonal, nakabuboo ng desisyong ito batay sa dikta ng
kaniyang isip at kilos-loob.
Isyu Kaugnay ng Buhay

1. Aborsiyon
Ayon kay Leo James English, ang aborsiyon ay sinasadyang pagtanggal sa embryo o fetus sa loob ng
matris ng ina at nagsasanhi ng pagkamatay ng sanggol. Hindi lamang isinasagawa sa modernong
panahon ang aborsiyon.katunyan may mga naitala nang abosiyon sa Tsina noon pa mang 500 – 515
B.C. Sinasabi ang aborsiyon ay isinasagawa sa palasyo ng emperadorna si Shennong. Gumamit siya
ng mercury upang maisagawa ang aborsiyon.
Sa proseso ng pagsasagawa ng aborsiyon, hindi lamang nalalagay sa panganib ang buhay ng sanggol.
Maging ang buhay ng ina ay nasa bingit ng kamatayan. Ang aborsiyon ay nakapagdudulot ng
masamang epekto sa pisikal at sikilohikal na kalagayan at kalusugan ng babae.
Dalawang Uri ng Aborsiyon

a) Kusa (miscarriage)
Tumutukoy ito sa natural na pangyayari na naging sanhi ng pagkalaglag ng sanggol. Madalas ito
nangyayari sa ikadalawangpu ng linggo ng pagbubuntis. Ang pagkalaglag ng sanggol ay hindi
ginagamitan ng operasyong medical o anu pa amng artipisyal na kaparaanan. Madala na nagiging
sanhi ng kusang aborsiyon ay ang mahinang kapit ng sanggol, labis na agtatrabaho, o gawain ng ina,
at mga kaugnay pa nang kaso.
b) Sapilitan (Induced)
Ito ay proseso ng pagpapalaglag ng sanggol sa sinapupunan ng ina sa pamamagitan ng pagoopera,
pag-inom ng gamot, at iba pang kaugnay ng proseso.
Mga Magkakasalungat na Opinyon Kaugnay ng Isyu ng Aborsiyon

a) Pro-life
Pinaniniwalaan ng mga tagapagtaguyod ng pro-life na mula sa yugto ng paglilihi, ang sanggol ay
maituturing nang tao. Nagtataglay siya ng utak at pusong tumitibok. Ibigsahin siya ay may buhay.
Kung ang sanggol ay may buhay, isang paglabag sa kautusan ng Diyos at ng bata ng Tao na kitilin
ang buhay na ito. Maituturing itong pagpatay. Ang pagpatay ay labag sa batas-moral.
b) Pro-choice

2
22
Itinataguyod ng mga nasa posisiyong ito na sa pangkalahatan na maituturingna ligtas na paraan ang
aborsiyon. Kapag tama ang proseso at isinasagawa ng mga doctor na may lisensiya. Para isagawa
ang operasyon, hindi manganganib ang buhay ng isang ina. Samantalang ipinagbabawal ang
aborsiyon sa bansa, may mga kababaihan parin na nagpapasailalim sa opersayon ng aborsiyon nang
palihim – sa mga hindi lisensiyadong doktor, o sa mga kumadrona lamang na lalong ikaoanganib ng
kanilang buhay.
2. Pagpapatiwakal
Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino (2010), ang pagpapatiwakal ay nangangahulugang
pagpapakamatay dahil nawawalan ng pag-asa o nababagot sa masamang kapalaran.
Ipinahahayag ng World Health Organization (WHO), na inilathala sa suicide org., tinatayang mahigit
sa isang milyong katao ang namamatay sa buong mundo taon - taon dahil sa pagpapatiwakal. Ito ay
nangangahulugang mahigit isang milyong buhay ang nasasayang taon-taon dahil sa pagkitil ng tao sa
sariling buhay.
Ang pagpapatiwakal ang isang isyu na marapat napagtuunan ng pansin ng ating bansa. Bilang
kabataan, mahalagang mulat ka sa isyung ito.
3. Pagkagumon sa Ipinagbabawal na Droga.

Itinuturing na suliranin ng lipunan ang mga iligal na droga. Maraming buhay na ang nasayang at
patuloy na nasasayang dahil sa paggamit ng ipinagbabawal na gamot. Ang paggamit ng
ipinagbabawal na gamot ay maaaring magbunga ng adiksiyon, pag-aabuso, iligal na gawain,
suliranin sa kalusugan, at maging sa kamatayan.
Mga Terminolohiya
1) Droga
Ayon sa Dangerous Drugs Board, ang droga ay tumutukoy sa kemikal na nakaaapekto sa tao
kung saan nagbibigay ng pagbabagong pisyolohikal, emosyonal, at maging sa pag-uugali.
2) Mapanaganib na Droga (Dangerous Drug)

Tumutukoy sa droga na may mataas na tendensiya para abusuhin. Ang gumagamit nito ay
malamang na maging “drug dependent” sa gamot na ito. Ang mapanganib na droga ay maaring
organiko, sintetiko, at nagbibigay ng panganib sa gumagamit.
3) Pag-aabuso sa Droga (Drug Abuse)
Ang pag-aabuso ng droga ay nangyayari kung ang isang tao ay patuloy na gumagamit ng droga
sa malabis na paraan at taliwas sa tamang paggamit nito. Ang malabis na patuloy na paggamit ng
droga ay magdudulot ng dependensiya sa drogas, pisikal, at sikolohikal na dependensiya sa
panganib na droga.
4) Adiksiyon sa Droga (Drug Addiction)
Tumutukoy sa kompleks, at madalas ay kronik na sakit sa utak. Ito ay kinabibilangan ng labis na
pagkatakam, paghahanap, at paggamit ng droga. And adiksiyon ay bunga ng pagbabago sa utak
ng tao na dulot ng madalas nap ag-aabuso.
5) Dependensiya (Dependency)

3
33
Ito ay tumutukoy sa estadong pisikal at sikolohikal na dependensiya sa mapanganib na droga na
nararanasan ng isang tao matpos ang paggamit ng ipinababawal na gamot. Lubhang nahihirapan
ang isang taong gumon sa droga na lisanin ang bisyo na ito. Kaya pinapayo sa lahat na hangga’t
maaari ay iwasan at huwag nang tumikim o gumamit ng droga upang hindi na maranasan ang
abnormalidad na ito.
Marami na ang gumagamit ng droga sa kadahilanang ito raw ang makatutulong sa kanila upang takas
an ang problema, magkaroon ng lakas ng loob, at manatiling gising sa oras ng trabaho. Ngunit ang droga ay
pansamantalang solusyon lamang. Kung tututusin habang buhay na paghihirap ang maaring idudulot ng
droga. Sinisira nito ang normal na pag-iisip. ng tao hanggang siya ay makagawa ng krimen sa pamilya o sa
ibang tao.
Sa Pilipinas, tinatayang may 1.3 milyong Pilipin ang gumagamit ng ipinagbabawal na gamot. Ito ay
ayon sap ag-aaral ngaisinagawa ng DangerousnDrug Boad, at ng Philippine Normal University noong 2012
na may pamagat na Household Survey on the Nature and Extent of Drug Abuse in the Philippines.
Mga Epekto ng Ipinagbabawal na Gamot

1) Pagkahulog ng katawan at labis na pangangayayat.
2) Problemang may kaugnayan sa bibig
3) Pagkabalisa
4) Pagkalito
5) Insomnia
6) Pagbabago ng ugali
7) Marahas na kilos
8) Suliranin sa memorya
9) Pagbabago sa persepsiyon (paningin, pandinig, pandamdam. oras)
10) Suliranin sap ag-iisip at paglutas ng suliranin
11) Pagkawala ng panimbang sa pagkilos
12) Mabilis na pintig ng puso at pagkahimatay
13) Kawalan ng pandinig
14) Paglapinsala ng utak st ng nervous system
15) Pagkapinsala ng bone marrow
Kay rami pang mga suliranin ang maaring maranasan ng isang taong gumon sa
ipinagbabawal na gamot. Ito ang dahilan kung bakit ganoon nalamang ang kampaniya ng lahat ng bansa sa
daigdig kaugnay ng pagsugpo sa ipinagbabawal na gamot.
4. Pagkagumon sa Alkohol
Ang taong gumon sa alcohol ay may mataas na dependensiya sa alak. Tulad ng ipinagbabawal na
gamot. Ang labis na paggamit ng alcohol ay nagdudulot ng samu’t saring sakit tulad ng kanser, sakit
sa atay, sakit sa puso, sakit sa sikmura, marami pang iba. Ang taong lasing ay maaaring maging
marahas sapagkat natatakasan siya ng katinuan. Maraming menor de edad din sa kasalukuyang
gumon sa alcohol. Ito ay bunga ng kanilang mga gawain tulad ng pagdalo sa mga kasiyahan, peer
preasure at marami pang iba.
5. Euthanasia

4
44
Tumutuky sa proseso ng pagdadali ng kamatayan ng isang taong may malubhang karamdaman at
karaniwan ay apparatus na lamang ang bumubuhay sa may sakit. Tinatawag din itong mercy killing o
assisted suicide. Sa pamamagitan ng medisina at modernong kagamitan ay naisaagawa ang
euthanasia. Ito ay isinasagawa lamang kapag may pinirmahang pahintulot ang mag-anak.
Panagangalaga ng Buhay
1. Pgpapanatiling malusog ang pangangaawan.
2. Maayos na pananaw sa buhay.
3. Pagmamahal sa buhay.
4. Paggalang sa buhay.
5. Pagpapanatili ng positibismo.
Alamin Natin!
aborsiyon - ay sinasadyang pagtanggal sa embryo o fetus sa

loob ng matris ng ina at nagsasanhi ng pagkamatay ng
sanggol
euthanasia - proseso ng pagdadali ng kamatayan ng isang taong
may malubhang karamdaman at karaniwan ay
apparatus na lamang ang bumubuhay sa may sakit
Pag-isipan Natin!!
Bumuo ng Akrostik. Bumuo ng akrostik kauganay ng salitang BUHAY
B-_______________________________________________________________________________
U-_______________________________________________________________________________
H-_______________________________________________________________________________
A-_______________________________________________________________________________
Y-_______________________________________________________________________________
Pasalaysay. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Dahil sagraado at espesyal ang buhay ng taon, paano ba dapat tratuhin ito?.
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2. Paano mo mapapatunayang ang buhay na ipinagkaloob ng Diyos sa tao ay sagrado at espesyal?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
5
55
3. Bakit binibigyan ng kalayaan ng Diyos ang tao kaugnya sa kung paano niya pamamahalaan ang
kaniyang buhay?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
Suriin Natin!
I. Venn Diagram. Ihambing ang dalawang uri ng aborsiyon gamit ang venn diagram
II. Pagtatala. Punan ng hinihinging impormasyon ang talahanayan sa ibaba:
Mga Isyu Kaugnay ng Buhay Sinadang-ayunan o Paninindigan Kaugnay sa Isyu

Tinututulan
Aborsiyon
Pagpapatiwakal
Pagkagumon sa droga
Pagkagumon sa alcohol
Euthanasia

6
66
Gawin Natin!
I. Identification. Sagutin ang mga sumusunod na tanong, at isulat ang tamang sagot bago ang bilang.
__________ 1. Tumutukoy sa natural na pangyayari na naging sanhi ng pagkakalaglag ng sanggol.
__________ 2. Ito ay nangangahulugang pagpapakamatay dahil nawawalan ng pag-asa o nababagot sa
masamang kapalaran.
__________ 3. Ito ay tumutukoy sa kemikal na nakaaapekto sa tao kung saan nagbibigay ng pagbabagong
pisyolohikal, emosyonal, at maging sa pag-uugali.
__________ 4. Ito ay tumutukoy sa estadong pisikal at sikolohikal na dependensiya sa mapanganib na droga
na nararanasan ng isang tao matpos ang paggamit ng ipinababawal na gamot.
__________ 5. Tumutukoy sa droga na may mataas na tendensiya para abusuhin.
__________ 6. Ito ay ibinigay ng Diyos sa tao na sagrado at espesyal.
__________ 7. Ang tao ay pinagkaloob nito upang hindi siya magmukhang robot o Puppet na gagalawa
lamang batay sa dikta ng kumukuntrol sa kaniya.
__________ 8. Ito ay sinasadyang pagtanggal sa embryo o fetus sa loob ng matris ng ina at nagsasanhi ng
pagkamatay ng sanggol
__________ 9. Ito ay proseso ng pagdadali ng kamatayan ng isang taong may malubhang karamdaman at
karaniwan ay apparatus na lamang ang bumubuhay sa may sakit
__________ 10. Ito ay proseso ng pagpapalaglag ng sanggol sa sinapupunan ng ina sa pamamagitan ng
pagoopera.
II. Pagpapaliwanag. Magbigay ng sariling paliwanag kaugnay ng mga sumusunod.

1. Euthanasia
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2. Aborsiyon
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
III. Pagpapaliwanag. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Bagaman ipinagbabawal ang aborsiyon sa Pilipinas, bakit patuloy pa rin itong umiiral sa bansa?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2. Sa paanong paraan mo ipinakikita ang pagpapahalaga at pagmamahal sa iyong buhay?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

7
77
IV. Mini Task. Gumawa ng isang photodocumentary kaugnay ng isa sa mga isyu ukol sa buhay. Maaring
gumamit ng mga larawan mula sa internet, magasin, at iba pang midya, maaring gamitin ang sariling
kuhang larawan. Mahalaganag mailahad sa photodocumentary ang iyong sariling paninindigan kaugnay
ng isyung napili. Tatayain ang iyong photodocumentary sa pamamagitan ng mga sumusunod: mensahe,
impormasyon at organisasyon, kasiningan, at kaangkupan ng mga larawan.
Photodocumentary
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

8
88
Rubrik para sa Photodocumentary
Pinagtutuunan
4 3 2 1 Puntos
Di-gaanong
Napakalinaw ng Malinaw ang Di-malinaw ang
Mensahe malinaw ang
mensahe mensahe mensahe
mensahe
di-gaanong
Napakayaman sa Mayaman sa Salat sa
Impormasyon mayaman sa
impormasyon impormasyon impormasyon
impormasyon
Napaka-organisado Organisado Di-gaanong Di-organisado
Organisasyon
organisado
Lubhang masining Masining Di-gaanong Di-masining
Kasiningan
masining
Lubhang angkop ang Angkop ang mga Di-gaanong Di-angkop ang
Kaangkupan ng mga
mga larawan larawan angkop ang mga mga larawan
larawan.
larawan
Kabuuan
Aralin 2 Paninindigan sa Tamang Paggamit ng Kapangyarihan at

Weeks 3-4 Pangangalaga sa Kapaligiran
Simulan Natin!

9
99
Ang isang demokratikong lipunan na tulad ng Pilipinas ay pinamumunuan ng isang lider na inihalal
ng taong bayan. Ibig sabihin nasa mamamayan ang kapangyarihan. Kung ano ang ninanais ng nakarami ay
siyang masusunod

Natutukoy ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran
Nasusuri ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran
Naipaliliwanag na ang pagkakaroon ng kaayusan, kaunlaran at maisusulong
ang kabutihang panlahat kung ang lahat ng tao ay may paninindigan sa tamang
paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran
Nakagagawa ng posisyon tungkol sa isang isyu sa paggamit ng kapangyarihan
o pangangalaga sa kapaligiran
Tukuyin Natin!
1. Nauunawan ng mag-aaral ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran.
2. Nakapagsasagawa ang mag-aaral ng posisyon tungkol sa isang isyu sa paggamit ng

kapangyarihan o pangangalaga sa kapaligiran
3. Ang mag-aaral ay handang gampanan ang pagkakaroon ng kaayusan, kaunlaran at maisusulong

ang kabutihang panlahat kung ang lahat ng tao ay may paninindigan sa tamang paggamit ng
kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran
Subukan Natin!
Magbigay ng salita o lipon ng mga salitang maaaring maiugnay sa salitang likngkod-bayan at
kapaligiran.
LINGKOD-BAYAN

KAPALIGIRAN
10
11
Pag-aralan Natin!
Paninindigan sa Tamang Paggamit ng Kapangyarihan at Pangangalaga sa Kapaligiran
Sa isang bansa na hitik sa mga biyaya ng kalikasan, hindi katanggap-tanggap na ang mga
mamamayan ay patuloy na nakasadlak sa kahirapan, sa gutom, at patuloy na ginugupo ng sakit bunsod ng
kahirapan. Kung tutuusin mapalad ang ating bansa sa kadahilanang tinatamasa natin ang mga yamang
handog ng katubigan at kalupaan. Subalit nakakalungkot isipin na marami sa kababayan natin ang nagtitiis
sa gutom, namamatay dahil sa sakit na hindi malunasan dahil sa kawalan ng salapi. Batbat ang ating bansa
sa mga suliraning sosyal na bunga ng suliraning politikal.
Hindi lingid sa kaalaman ng nakararami na isa ang kurapsiyon sa mga itinuturong suliranin kung
bakit ang mga mamamayang Pilipino ay patuloy paring nakagapos sa kadena ng karukhaan. Marami kasi
ang mga lider ang nagsusulong lamang ng sariling interes at hindi naman talaga tunay na paglilingkod ang
kanilang pakay.
Tamang Paggamit ng Kapangyarihan

Sa silong ng demokrasya, ang isang lider ay naluluklok sa katungkulan dahil sa kagustuhan ng mga
mamamayan. Sa pamamagitan ng paghalal sa mga namumuno ay nagkakaroon ng lider ang isang bansang
demokratiko na tulad ng sa Pilipinas.
Bilang isang pinuno, inaasahan ng mga mamayan nang isinusulong ang sariling adhika. Sa
katunayan nakahad sa Artikulo VII, Seksiyon 5 ng Saligang Batas ng Pilipinas ang panunumpa ng Pangulo
at Pangalawang Pangulo ng bansa bilang mga lingkod-bayan. Ito ay ang mga sumusunod:
Nakasaaad din sa Saligang Batas ng Pilipinas, 1987, ang mga kapanagutan o responsibilidad ng isang
halal na pinunong bayan. Ang probisyon ng batas na ito ay bilang gabay sa lahat ng mga pinuno at lingcod-
“Matimtim kong pinanunumpaan (o pinatotohanan)na tutuparin ko nang buong katapatan at sigasig ang
aking mga tungkulin bilang Pangulo (o Pangalawang Pangulo o nanunungkulang Pangulo) ng Pilipinas,
pangangalagaan at ipagtatanggol ang kaniyang konstitusyon, ipatutupad ang batas nito, magiging
makatarungan sa bawat tao, at itatalaga ang aking sarili sa paglilingkod sa bansa. Kasihan nawa ako ng
Diyos.”
bayan kaugnay ng kanilang mga tungkulin na marapat na isagawa bilang pagtupad sa kanilang mandato.
Narito ang sipi ng Artikulo XI ng ating Saligang Batas na naglalahad ng mga gampanin ng mga pinunong
bayan.
Artikulo XI Kapanagutan ng mga Pinunong Bayan (Responsibilities of Government Officials)

SEK. 1. Ang pagtitiwala ng bayan ay angkin ng katungkulang pambayan. Ang mga pinuno at mga
kawaning pambayan ay kinakailangang mamalaging nananagutan sa mga taong-bayan, maglingkod sa kanila
na taglay ang pinakamataas na pakundangan, dangal, katapatan, at kahusayan, manuparan na taglay ang
pagkamakabayan at katarungan, at mamuhay nang buong kapakumbabaan.
SEK. 2. Ang Panguio, ang Pangalawang-Pangulo, ang mga Mahistrado ng Kataastaasang Hukuman, ang
mga Kagawad ng mga Komisyong Konstitusyonal, at ang Ombudsman ay maaaring alisin sa katungkulan sa
pamamagitan ng impeachment, at pagkahatol doon sa tandisang paglabag sa konstitusyon, pagtataksil,
pagpapasuhol, graft and corruption, iba pang mabibigat na krimen, o pagkakanulo sa pagtitiwala ng bayan.
Ang lahat ng iba pang mga pinuno at kawaning pambayan ay maaaring itiwalag sa katungkulan ayon sa
itinatadhana ng batas subalit hindi sa pamamagitan ng impeachment.

11
11
SEK. 3. (1) Ang Kapulungan ng mga Kinatawan ay dapat magkaroon ng tanging kapangyarihang
magpasimula sa lahat ng mga kaso ng impeachment.
(2) Ang isalig pinanumpaang sakdal ukol sa impeachment ay maaaring iharap ng sino mang Kagawad ng
Kapulungan ng mga Kinatawan o ng sino mang mamamayan sa pamamagitan ng isang resolusyon ng
pagsang-ayon ng sino mang Kagawad niyon, na dapat isama sa Palatuntunan ng Pagpupulungan sa loob ng
sampung araw ng sesyon, at dapat itukoy sa nararapat na Komite sa loob ng tatlong araw ng sesyon
pagkatapos noon. Pagkaraan ng pagdinig at sa pamamagitan ng nakararaming boto ng lahat ng mga
Kagawad nito, ang Komite ay dapat magharap ng ulat nito sa Kapulungan sa loob ng animnapung araw ng
sesyon mula sa nabanggit na pagtutukoy, kasama ang kaukulang resolusyon. Dapat ikalendaryo ng
Kapulungan ang pagsasaalang-alang sa resolusyon sa loob ng sampung araw ng sesyon pagkatanggap nito.
(3) Dapat kailanganin ang boto ng isang-katlo man lamang ng lahat ng mga Kagawad ng Kapulungan upang
patotohanan ang isang katig na resolusyon sa Articles of Impeachment ng Komite, o pawalang-halaga ang
salungat na resolusyon nito. Dapat itala ang boto ng bawat Kagawad.
(4) Kung ang pinanumpaang sakdal o resolusyon sa impeachment ay iniharap ng isang-katlo man lamang ng
lahat ng mga Kagawad ng Kapulungan, iyon ay dapat bumuo sa Articles of Impeachment, at dapat isunod
agad ang paglilitis ng Senado.
(5) Hindi dapat ipagharap ang opisyal ding iyon nang higit sa isang sakdal na impeachment sa loob ng isang
taon.
(6) Ang Senado ay dapat magkaroon ng tanging kapangyarihang maglitis sa lahat ng mga kaso ng
impeachment. Kapag nagpulong ukol sa layuning iyon, ang mga Senador ay dapat sumailalim ng
panunumpa o pagpapatotoo. Kapag ang Pangulo ng Pilipinas ay nililitis, ang Punong Mahistrado ng
Kataastaasang Hukuman ang dapat mangulo, ngunit hindi dapat bumoto. Hindi dapat parusahan ang sino
mang tao nang walang pagsang-ayon ng dalawang-katlo ng lahat ng mga Kagawad ng Senado.
(7) Ang mga hatol sa mga kaso ng impeachment ay hindi dapat humigit pa sa pag-aalis sa katungkulan at
diskwalipikasyon sa paghawak ng ano mang katungkulan sa ilalim ng Republika ng Pilipinas, ngunit ang
panig na naparusahan ay dapat pa ring managot at sumailalim ng pag-uusig, paglilitis at pagpaparusa ayon
sa batas.
(8) Ang Kongreso ay dapat maglagda ng mga tuntunin nito sa impeachment upang mabisang
maisakatuparan ang layunin ng seksyong ito.
SEK. 4. Ang kasalukuyang hukuman laban sa katiwalian na tinatawag na Sandiganbayan ay dapat

magpatuloy sa tungkulin at tumupad ng hurisdiksyon nito katulad ng sa ngayon o pagkaraan ay maaaring
itadhana ng batas.
SEK. 5. Sa pamamagitan nito ay nililikha ang malayang tanggapan ng Ombudsman, na binubuo ng

Ombudsman na tatawaging Tanodbayan, isang panlahatang Depyuti, at isa man lamang Depyuti sa bawat isa
sa Luzon, Visayas, at Mindanao. Maaari ring humirang ng isang hiwalay na Depyuti para sa military
establishment.
SEK. 6. Ang mga opisyal at mga kawani ng Tanggapan ng Ombudsman, maliban sa mga Depyuti, ay dapat
hirangin ng Ombudsman alinsunod sa Batas ng Serbisyo Sibil.
SEK. 7. Ang Tanodbayan, na umiiral sa kasalukuyan, ay dapat tawagin mula ngayon na Tanggapan ng
Tanging Tagausig. Ito ay dapat magpatuloy sa tungkulin at tumupad ng kapangyarihan nito katulad ng sa

12
11
ngayon o pagkaraan ay maaaring itadhana ng batas, matangi roon sa mga ipinagkaloob sa katungkulan ng
Ombudsman na nilikha sa ilalim ng Konstitusyong ito.
SEK. 8. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti ay dapat na mga katutubong inianak na mamamayan
ng Pilipinas, at sa panahon ng pagkahirang sa kanila ay may apatnapung taong gulang man lamang,
kinikilala sa pagkamatapat at sariling pag-iisip, at kabilang sa Philippine Bar, at hindi naging mga kandidato
sa ano mang katungkulang halal sa sinundang nakalipas na halalan. Ang Ombudsman ay kinakailangang
naging isang hukom o nagpraktis bilang abogado sa Pilipinas sa loob ng sampung taon o mahigit pa.
Sa panahon ng kanilang panunungkulan, sila ay dapat sumailalim ng mga diskwalipikasyon at mga

pagbabawal na tulad ng itinatadhana sa Seksyon 2, Artikulo XI-A ng Konstitusyong ito.
SEK. 9. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti ay dapat hirangin ng Pangulo mula sa talaan ng
anim man lamang na pagpipilian na inihanda ng Judicial and Bar Council, at mula sa talaan ng tatlong
pagpipilian para sa bawat bakante pagkaraan niyon. Hindi dapat kailanganin sa mga paghirang na iyon ang
ano mang kumpirmasyon. Ang lahat ng mga bakante ay dapat punan sa loob ng tatlong buwan matapos
mabakante ang mga iyon.
SEK. 10. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti ay dapat magtaglay ng ranggo ng Tagapangulo at
mga Kagawad ng mga Komisyong Konstitusyonal, ayon sa pagkakasunud-sunod, at sila ay dapat tumanggap
ng katulad na sahod, na hindi dapat bawasan sa panahon ng kanilang panunungkulan.
SEK. 11. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti ay dapat manungkulan sa taning na pitong taon na
di na muling mahihirang. Sila ay hindi dapat maging marapat kumandidato sa ano mang katungkulan sa
halalang kagyat na susunod sa pagtatapos ng kanilang panunungkulan.
SEK. 12. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti, bilang mga tagapagsanggalang ng taong-bayan, ay
dapat kumilos nang daglian sa mga sumbong na iniharap sa ano mang anyo o paraan, laban sa mga pinuno o
kawaning pambayan ng pamahalaan, o ng ano mang subdibisyon, ahensya o instrumentaliti niyon, kasama
ang mga korporasyong ari o kontrolado ng pamahalaan, at sa mga angkop na kaso ay dapat ipabatid sa mga
maysumbong ang isinagawang aksyon at ang mga resulta niyon.
SEK. 13. Dapat magkaroon ang Tanggapan ng Ombudsman ng sumusunod na mga kapangyarihan, mga
gawain at mga tungkulin:
(1) Magsiyasat sa kusa nito o sa sumbong ng sino mang tao, ng ano mang kagagawan o pagkukulang ng sino
mang opisyal, kawani, tanggapan o ahensyang pambayan kapag ang gayong kagagawan o pagkukulang ay
lumilitaw na ilegal, di makatarungan, di nararapat, o di episyente.
(2) Mag-atas, batay sa sumbong o sa sariling kusa nito, sa sino mang opisyal pambayan o kawani ng
pamahalaan, o ng alin mang subdibisyon, ahensya o instrumentaliti niyon, at maging ng alin mang
korporasyong ari o kontrolado ng pamahalaan na may mga orihinal na karta, na tuparin at madaliin ang ano
mang kilos o tungkulin na hinihingi sa kanya ng batas, pigilin, hadlangan, at iwasto ang ano mang
pagmamalabis o di nararapat sa pagtupad ng mga tungkulin.
(3) Mag-atas sa kinauukulang pinuno na magsagawa ng nararapat na hakbang laban sa isang nagkasalang
opisyal o kawaning pambayan, at magtagubilin ng kanyang pagtitiwalag, pagsuspindi, pagbaba ng
katungkulan, pagmumulta, mahigpit na pangangaral, o pag-uusig, at tiyakin ang pagtalima sa ipinag-utos.
(4) Sa alin mang nararapat na kaso at sa ilalim ng mga katakdaan na maaaring itadhana ng batas, mag-atas sa
kinauukulang pinuno na bigyan ito ng mga sipi ng mga dokumento tungkol sa mga kontrata o mga
transaksyon na pinasok ng kanyang tanggapan na may kinalaman sa pagbabayad o paggamit ng mga pondo

13
11
o mga ariariang pambayan, at mag-ulat sa Komisyon sa Awdit ng ano mang katiwalian upang magawan ng
karampatang hakbang.
(5) Humiling sa alin mang sangay ng pamahalaan ng kinakailangang tulong at impormasyon sa pagtupad ng
mga pananagutan nito, at magsuri, kung kinakailangan, ng nauukol na mga rekord at mga dokumento.
(6) Magpahayag ng mga bagay-bagay na saklaw ng pagsisiyasat nito kung hinihingi ng mga pangyayari at
taglay ang nararapat na pag-iingat.
(7) Alamin ang mga dahilan ng di kahusayan, red tape, masamang pamamahala, pagdaraya, at katiwalian sa
pamahalaan at magrekomenda ukol sa pag-aalis ng mga ito at pagsunod sa matataas na mga pamantayan ng
kagandahang-asal at kahusayan.
(8) Maglagda ng mga tuntunin ng pamamaraan nito at gumanap ng iba pang mga kapangyarihan o tumupad
ng mga gawain o mga tungkulin na maaaring itadhana ng batas.
SEK. 14. Dapat magtamasa ng pagsasarili sa pananalapi ang Tanggapan ng Ombudsman. Dapat ipalabas
nang kusa at regular ang pinagtibay na taunang laang-gugulin nito.
SEK. 15. Hindi dapat mahadlangan ng prescription, laches, o estoppel ang karapatan ng Estado na mabawi
ang mga ariariang nakuha nang labag sa batas ng mga opisyal o mga kawaning pambayan, mula sa kanila o
sa kanilang mga nomini o mga pinaglipatan.
SEK 16. Hindi maaaring magkaloob, nang tuwiran o di-tuwiran, ng ano mang pautang, garantya o iba pang
uri ng kaluwagang pampananalapi para sa alin mang layuning pangnegosyo ang alin mang bangko o
institusyong Pampananalapi na ari o kontrolado ng pamahalaan sa Pangulo, Pangalawang Pangulo, sa mga
Kagawad ng Gabinete, ng Kongreso, ng Kataastaasang Hukuman, at ng mga Komisyong Konstitusyonal, sa
Ombudsman, o sa alin mang bahay-kalakal o entity na mayroon silang kontroling interest, sa panahon ng
kanilang panunungkulan.
SEK. 17. Ang isang pinuno o kawaning pambayan, sa pag-upo niya sa tungkulin at sa limit ng panahong
maaaring itadhana ng batas, ay dapat magsumite ng pinanumpaang deklarasyon ng kanyang mga ariarian,
pananagutan at netong kabuuan ng ariarian. Sa kalagayan ng Pangulo, Pangalawang Pangulo, mga Kagawad
ng Gabinete, ng Kongreso, ng Kataastaasang Hukuman, ng mga Komisyong Konstitusyonal at ng iba pang
katungkulang Konstitusyonal, at mga pinuno ng Sandatahang Lakas na may ranggong heneral o pamandila,
ang deklarasyon ay dapat isiwalat sa madla sa paraang itinatadhana ng batas.
SEK. 18. Ang mga pinuno at kawaning pambayan ay may kautangang katapatan sa lahat ng oras sa Estado
at sa Konstitusyon, at ang sino mang pinuno o kawaning pambayan na naghahangad magbago ng kanyang
pagkamamamayan o magtamo ng katayuang imigrant sa ibang bansa sa panahon ng kanyang panunungkulan
ay dapat lapatan ng kaukulang batas.
Pangangalaga sa Kapaligiran
Kayrami nang batas ang nalikha kaugnay ng pangangalaga sa kapaligiran. Kung ang mga batas na ito
ay mabisang naipapatpad, tiyak na ang kalikasan at kapaligiran ay mabibigyang-proteksiyon Ilan sa mga
halimbawa ng batas pangkalikasan ay ang mga sumusunod:
1) Republic Act 9147 (Wildlife Resources Conservation and Protection Act)

14
11
Ipinag-uutos ng batas na ito ang pangangalaga at pagbibigay-proteksiyon sa mga buhay ilang na
matatagpuan sa kalikasang sakop ng Pilipinas.
2) Republic Act 7942 (Philippine Mining Act of 1995)
Ang batas na ito ay nagtatakda ng pagkilalal sa lahat ng yamang miniral na matatagpuan sa mga
lupaing pampubliko at pribado na nasa loob ng hangganan at tanging sonang ekomiko ng Pilipinas
bilang pagaari ng Estado.
3) Batas Pambansa 7838 (Department of Energy Act of 1992)
Ito ang batas na nagtatadhana sa pagkakatatag ng Department of Energy o DOE upang matiyak na
sapat ang supply ng enerhiya bilang pagtugon sa pagpapalago ng kabuhayan ng mga mamamayan sa
bansa.
4) Republic Act 8749 (Philippine Clean Air Act of 1999)
Isinasaad ng batas na ito na kailangang magtaguyod ang estado ng patakaran upang magkaroon ng
pagkakatimbang sa pagitan ng kaunlaran at pangangalaga ng kalikasaan.
5) Republic Act 7586 (National Integrated Protected Areas System Act of 1992)
Kinikilala ng batas na ito ang kritikal na kahalagahanng pangangalaga at pagpapanatili sa mga likas
na biyolohikal at pisikal na pagkakaiba sa kapaligiran.
6) Presidential Degree 1067 (Water Code of the Philippines)
Ang batas na ito ay tumutukoy sa karagatan na nasa hurisdiksiyon ng Pilipinas. Layunin ng batas na
ito na mailahad ang batayan sa konserbasyon ng tubig.
7) Republic Act 9003 (Ecological Solid Waste Management Act of 2003)
Itinakda ng batas na ito ang iba’t-ibang pamamaraan upang makolekta at mapagbukod-bukod ang
mga solid waste sa bawa’t barangay.
8) DENR Admintrative Order No. 39 Series of 1997 (Chemical Control Order for Cyanide and
Cyanide Compounds)
Ito ay kautusang ipinatutupad ng DENR upang matiyak na mabawasan kung hindi man tuluyang
nang mawala ang di tamang pagtatapon ng basura at nakalalasong kemikal.
9) DENR Administrative Order No2000 -51 (Guidelines and Principle in Determining Fees for
access to and Sustainable Use of Resources in Protected Area.)
Ang batas na ito ay nagbibigay proteksiyon sa ating kapaligiran, lalo na sa tinatawag na “protected
areas.”
10) DENR Administrative Order No. 2007 (Administrative the Marking and Identification System
for Threatened Wildlife Species in Captivity and Providing Guidelines there of Pursuant to
Republic Act 9147)
Layunin ng batas na ito na mapangalagaan ang mga buhay. Sa pamamagitan ng batas na ito ay
nalalagyan ng pagkakakilanlan ang mga buhay para patuloy na masubaybayan ang kanilang
pakikipamuhay sa kanilang natural na tahanan.
Kayrami pang mga batas na nangangalaga sa kalikasan. Ang mga naitala ay ilan lamang sa mga
kautusan at batas na ipinalalabas upang matiyak na napangangalaga at napahahalagahan ang kapaligiran at
kalikasan. Bilang responsableng mamamayan, marapat na sundin, igalang, at pahalagahan ang mga batas na
ito upang maipamana pa sa mga susunod na henerasyon ang mga biyaya ng ating kalikasan.
Alamin Natin!
demokrasya - isang uri ng pamamahala kung saan may awtoridad ang mga tao
upang piliin ang kanilang namamahalang lehislasyon
batas - nangangahulugan ng ipinatutupad na mga kautusan sa isang bayan o lugar na
may na ang layunin ay para sa ikabubuti at ikatatahik ng isang lugar o bayan.
impeachment
St. Vincent - proseso
School Foundation, Inc. kung saan ang isang opisyal ay inaakusahanng katiwalian o
15
paglabag sa alituntunin na ang maaaring kahinatnan ay pagkatanggal sa 11
Pag-isipan Natin!
I. Pagpapaliwanag. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:
1. Bakit mahalaga ang isang lider?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
2. Dapat bang mailuklok bilang pinuno ay yaong tapat sapaglilingkod? Patunayan.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
II. Tama o Mali. Isulat ang TAMA kung ang pahayag ay mga isyu na kaugnay sa paggamit ng
kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran at MALI naman kung hindi.
____________1. Ang Ombudsman at ang kanyang mga Depyuti ay dapat manungkulan sa taning na pitong
taon na di na muling mahihirang.
____________2. Ang Senado ay dapat magkaroon ng tanging kapangyarihang maglitis sa lahat ng mga kaso
ng impeachment.
____________3. Ang Kongreso ay dapat maglagda ng mga tuntunin nito sa impeachment upang mabisang
maisakatuparan ang layunin ng seksyong ito.
____________4. Dapat magtamasa ng pagsasarili sa pananalapi ang Tanggapan ng Ombudsman.

____________5. Ang isang pinuno o kawaning pambayan, sa pag-upo niya sa tungkulin at sa limit ng
panahong maaaring itadhana ng batas, ay dapat magsumite ng pinanumpaang deklarasyon
ng kanyang mga ariarian, pananagutan at netong kabuuan ng ariarian.
____________6. Ang isang demokratikong lipunan na tulad ng Pilipinas ay pinamumunuan ng isang lider
na inihalal ng taong bayan.
____________7. Sa silong ng demokrasya, ang isang lider ay naluluklok sa katungkulan dahil sa kagustuhan
ng mga mamamayan.
____________8. Nakasaaad sa Diksiyonaryong Filipino, ang mga kapanagutano responsibilidad ng isang
halal na pinunong bayan.
____________9. Maaring matanggal ang pangulo sa pamamagitan ng demanda sa korte.
____________10. Ang pangulo ng Pilipinas ay inihalal ng taong bayan.
Suriin Natin!
I. Paglalahad. Magbigay ng mga isyu kaugnay ng ating kapaligiran/kalikasan. Magbigay din ng iyong
paninindigan sa isyung ito sa pamamagitan ng paglalahad ng iyong mga argumento.
Mga Isyu Kaugnay ng Kapaligiran/Kalikasan Sariling Paninindigan

16
11
II. Pagpapaliwanag. Magbigay ng mga gawain ng tao sa inyong komunidad o maging sa buong bans ana
nakasisira o nakaaapekto sa kalikasan. Tukuyin kung anong batas ang kanilang nalabag. Ipaliwanag ang
iyong sagot.
Gawain ng Tao Nalabag na Batas Pangkalikasan Pagpapaliwanag
Gawin Natin!
I. Identification. Piliin ang Letra ng tamang sagot sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa patlang bago ang
bilang.
A. Republic Act 9147 D. Batas Pambansa 7838 H. DENR Administrative Order
No. 2007
B. Republic Act 7942 E. Republic Act 8749 I. DENR Administrative Order
No2000 -51
C. Presidential Degree 1067 F. Republic Act 9003 J. DENR Administrative Order
No. 39 Series of 1997
G. Republic Act 7586
____________1. Kinikilala ng batas na ito ang kritikal na kahalagahanng pangangalaga at pagpapanatili sa

mga likas na biyolohikal at pisikal na pagkakaiba sa kapaligiran.
____________ 2. Itinakda ng batas na ito ang iba’t-ibang pamamaraan upang makolekta at mapagbukod-
bukod ang mga solid waste sa bawa’t barangay.
____________ 3. Layunin ng batas na ito na mapangalagaan ang mga buhay.
____________ 4. Ito ang batas na nagtatadhana sa pagkakatatag ng Department of Energy o DOE upang
matiyak na sapat ang supply ng enerhiya bilang pagtugon sa pagpapalago ng kabuhayan ng
mga mamamayan sa bansa.
____________ 5. Ipinag-uutos ng batas na ito ang pangangalaga at pagbibigay-proteksiyon sa mga buhay
ilang na matatagpuan sa kalikasang sakop ng Pilipinas.
____________6. Ang batas na ito ay nagtatakda ng pagkilalal sa lahat ng yamang miniral na matatagpuan sa
mga lupaing pampubliko at pribado na nasa loob ng hangganan at tanging sonang ekomiko
ng Pilipinas bilang pagaari ng Estado.

17
11
____________7. Isinasaad ng batas na ito na kailangang magtaguyod ang estado ng patakaran upang
magkaroon ng pagkakatimbang sa pagitan ng kaunlaran at pangangalaga ng kalikasaan.
____________8. Ang batas na ito ay nagbibigay proteksiyon sa ating kapaligiran, lalo na sa tinatawag na
“protected areas.”
____________9. Ito ay kautusang ipinatutupad ng DENR upang matiyak na mabawasan kung hindi man
tuluyang nang mawala ang di tamang pagtatapon ng basura at nakalalasong kemikal.
____________10. Ang batas na ito ay tumutukoy sa karagatan na nasa hurisdiksiyon ng Pilipinas.
II. Paglalahad. Magbigay ng suliranin kaugnay ng kapaligiran o kalikasan. Ilahad ang sanhi, bunga at
posibleng solusyon sa suliraning ito. Punan ng hinihinging impormasyon ang talahanayan sa ibaba, Ito
ay tatayain sa pamamagitan ng organisasiyo, impormasyon, lapat-teknikal, at kasiningan.
Suliranin Sanhi Bunga Posibleng
Pangkapaligiran/ Soluiyon
Pangkalikasan
Rubriks para sa pagalahad

Pinagtutuunan
4 3 2 1 Puntos
Napakaorga-nisado Organisado ang Di-gaanong Hindi organisado
ang mga mga impormas- organisado ang ang mga
Organisasyon impormasyong yon inilatag. mga impormasyon impormasyon
inilatag inilatag. inilatag.
Napakayaman sa Mayaman sa Di-gaanong Salat sa

Impormasyon impormasyon impormasyon mayaman sa impormasyon
impormasyon
Lubhang katangi- Katangi-tangi Di-gaanong Hindi katangi-tangi
tangi ang lapat ang lapat- katangi-tangi ang ang lapat-teknikal
Lapat-teknikal
teknikal. teknikal lapat-teknikal
Napakama-sining Masining Di-gaanong Hindi masining

Kasiningan
masining
Kabuuan

18
11
III. Pagpapaliwanag. Sagutin ang mga sumusunod na tanong
1. Bakit mahalagang mapamahalaan ng wasto ang kalikasan o kapaligiran?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2. Sa paanong paraan mo ipinamamalas ang pagmamahal sa kapaligiran?
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
IV. Mini Task. Bilang Kongresman ng inyong distrito, ikaw ay susulat ng isang talumpati na humihikayat
sa mga iba pang Kongresista kaugnay sa tama at angkop na paglilingkod sa bayan. Sikapin din maging
laman ng iyong talumpati ang tamang paggamit ng pondo ng pamahalahan. Tatayain ang iyong
talumpati sa pamamagitan ng mga sumusunod: mensahe, impormasyon, organisayon, at kalinisan.
Rubriks para sa Talumpati
Pinagtutuunan
4 3 2 1 Score
____________________________________________________________________________________________
Napakalinaw ang Malinaw ang Di-gaanong malinaw Hindi malinaw ang
Mensahe
____________________________________________________________________________________________
mensahe. mensahe. ang mensahe. mensahe.
____________________________________________________________________________________________
Impormasyon
Napakayaman sa Mayaman sa Di-gaanong mayaman Salat sa
impormasyon impormasyon sa impormasyon impormasyon
____________________________________________________________________________________________
Napakaorganisado Organisado Di gaanong Di organisado
____________________________________________________________________________________________
Organisasyon
organisado
____________________________________________________________________________________________
Napakalinis ng Malinis ang ginawa Di gaanong malinis Di malinis ang
Kalinisan
____________________________________________________________________________________________
ginawa ang ginawa gawa
Kabuuan
____________________________________________________________________________________________
Aralin 3 Paninindigan Tungkol sa Pangangalaga ng Sarili Laban sa
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Pang-aabusong Sekswal Tungo sa Maayos na Pagtingin sa
Weeks 5-6
____________________________________________________________________________________________
Sarili at Pagtataguyod ng Dignidad ng Tao
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Simulan Natin!
Tungkulin ng lipunan na pangalagaan at bigyan ng proteksiyon ang kabataan. Ito ay bilang
pagpapahalaga sa papel na gagampanan ng kabataan sa lipunan bilang mga tagpagtaguyod at tagapagpatuloy
ng tungkulin ng tao sa hinaharap.

Natutukoy ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa dignidad at
sekswalidad
Nasusuri ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa dignidad at
sekswalidad
19
11
Tukuyin Natin!
1. Nauunawan ng mag-aaral ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa dignidad at
sekswalidad.
2. Nakapagsasagawa ang mag-aaral ng malinaw na posisyon tungkol sa isang isyu sa kawalan ng
paggalang sa dignidad at sekswalidad.
3. Ang mag-aaral ay handang gampanan ang posisyon tungkol sa kahalagahan ng paggalang sa
pagkatao ng tao at sa tunay na layunin nito ang kaalaman sa mga isyung may kinalaman sa
kawalan ng paggalang sa dignidad at sekswalidad ng tao.
Subukan Natin!
Magbigay ng salita o lipon ng mga salitang maaaring maiugnay sa salitang paninindigan at
pang-aabuso.
PANININDIGAN
PANG-AABUSO
Pag-aralan Natin!
Paninindigan Tungkol sa Pangangalaga ng Sarili Laban sa Pang-aabusong Sekswal Tungo sa Maayos
na Pagtingin sa Sarili at Pagtataguyod ng Dignidad ng Tao
Mahalagang sa murang isipan ng kabataan ay naihahanda na sila sa kanilang tungkulin sa hinaharap.
Kaya nga mahalagang mapagtuunan ng pansin ang edukasyon, kalusugan, talento, at kakayahan ng
kabataan. Ang mga ito ang magsisilbing sandata nila sa pagharap sa mga hamon ng buhay.
Subalit sa kasalukuyan, hindi lingid sa kaalaman ng nakararami na ang kabataan ay nahaharap sa
iba’t-ibang isyu na maaaring maglagay sa kanila sa panganib. Kung hindi matugunan at mabigyang-
solusiyon ang mga isyung ito, maaaring gugupuin nito ang kabataan na itinuturing nap ag-asa ng bayan.
Ikaw bilang isang kabataan ay marapat na magkaroon ng malinaw na paninindigan sa mga isyung
inyong kinakaharap. Marapat na maging mapagmatiyag, mapanuri, at matalino ka sa magkilatis sa mga
isyung ito. Sa pamamagitan ng malawak na kaalaman kaugnay ng mga isyung kinakaharap ay pagkakaroon
ng malinaw na solusiyon at kabatiran sa mga isyu.
Si dating Department of Social Welfare and Development (DSWD) Undersecretary Lourdes Balanon
nagbalangkas ng mga pamantayang maaaring gumagabay sa pangangalaga ng kaligtasan ng mga bata sa
komunidad. Ang mga ito ay hinalaw sa mga dokumento tungkol sa Child Prtotection ng UNICEF, DSWD,
DILG, at ng Department of Justice – Inter Agency Council Against Trafficking (DOJ-IACAT).
Ang sumusunod ay ilan sa mga katangian ng isang komunidad na nagbibigay proteksiyon sa mga bata:

20
22
1. May mga programa para sa pagpapaunlad ng kakayanan
Ang komunidad, kasama ang lokal na pamahalaan, ay patuloy na nagsasanay upang pangalagaan ang
mga bata at tumutugon sa isyu ng trafficking. Kailanganag paunlarin ng mga kawani angtaos-pusong
paglilingkod na unang isinasaisip ang kagalingan ng mga bata.
2. May mga lokal na batas para sa kaligtasan ng mga bata

May mga lokal na batas na ipinatutupad na nakatutulong mapigilan ang pagsasamantala at
pangaabuso ng mga bata. Kabilang dito ang lokal na ordinansa laban sa child trafficking, child
pornography, at mga katulad na batas. Tukuyin ang mga tanggapang mangunguna sa pagpapatupad
nito, katulad ng mga Local Council Against Trafficking ang Violence Against Women o LCAT-
VAWC sa mga probinsiya, lunsod at munisipyo gayundin ang pagpapagana sa mga Barangay
Council for the Protection of Children (BCPC) o pagtatakda sa VAWC desk upang tugunan ang mga
kaso ng trafficking at pag-abuso laban sa mga bata.
3. Kinikilala ang aking lakas at paghikayat sa paglahok ng mga bata
Ang kaalaman at mga kakayanan ng mga bata ay pinauunlad upang lalo silang lumakas at yumabong
ang kanilang kaalaman at kasanayan upang mapangalagaan at maipagtanggol ang kanilang sarili at
ang iba pang mga bata.
4. Winawasto at binabaka ang mga ugali, mga kasanayan at gawi
Tuloy-tuloy na nagsasagawa ang pamayanan ng mga pag-aaral at talakayan upang maiwaksi ang
mga kaisipang nagpapalaganap ng paniniwalang walang alam, mahina at walang karapatang
magpahayag ang mga bata. Gayundin, sama-samang binabago ng pamayanan ang di-pantay at
marahas na pagtrato sa mga bata nakumukunsinti sa pang-aapi at pang-aabuso sa kanila.
5. Nauunawaan ng bawat kasapi ng pamayanan
Mga grupo sibiko, pribado, at non-government organizations, simbahan at mga grupong nakabantay
sa pananampalataya na ang isyu ng child protection ay tungkulin ng bawat isa.
6. Nagsasagawa ng mga programa para maiwasan at mapuksa ang trafficking.
Kabilang na dito ang mga serbisyo para sa pagsagip, pagtulong sa muling pagbangon, paghilom at
pagbalik sa kani-kanilang komunidad ng mga biktima ng trafficking.
Ang inyong komunidad ba ay nagbibigay proteksiyon sa mga bata lalo na laban sa trafficking/ Alin sa
mga sumusunod na mekaniko ang mayroon sa inyong komunidad?
Palatandaaan 1. Mga Polisya at Gabay

a) May naipasa o umiiral na Children’s Code na may probisyon para sa proteksiyon ang mga bata.
b) May nabuong Annual State of the Children at Plan of Action at Annual Investment Plan.
c) May naipasang ordinansya sa pagbuo ng LCAT-VAWC at iba pang mga batas na sumusuporta sa
RA 9208
d) May naipasang ordinansiya/resolution/EO/MC na sumusuporta at nagpapatupad sa RA 9208 (Anti
trafficking in Persons Act), Anti Child Pornography act., iba pang mga batas na nagpoprotektasamga
bata, Anti-trafficking Referral System, Philippine Guidelines for the Protection of Trafficked
Children.
e) Nasusubaybayan ang pagpapatupad ng mga polisiya.
Palatandaan 2. Mekanismo sa Kumunidad Upang Masugpo ang mga Kaso ng Traffiking

a) Ginagamit na batayan ang sitwasyon ng mga bata sa lugar bilang batayan ng mga patakaran,
programa at plano.
b) May mga mekanismo tulad ng LCPCs na aktibong nagtatanggol ng mga karapatan ng mga bata.

21
22
c) May mga pag-aaral at pagmumulat hinggil sa karapatan ng mga bata, mga dahilan at epekto ng
trafficking, RA 9208, iba pang mga batas na nagtatanggol sa mga bata, Philippine Guidelines for the
Protection of Trafficked Children, atbp.
d) May mga talakayan sa pamilya at mga grupo sa komunidad na nagpapahigpit ng masayang relasyon
sa loob ng pamilya at nagbibigay ng kaalaman tungkol sa trafficking.
Palatandaan 3, Malawakang Programa Para sa mga Biktima ng Trafficking

a) May malinaw na daloy ng reporting at pag sagip sa mga batang biktima ng trafficking.
b) May mga pagsasanay para sa mga kapulisan, social worker at iba pang mga tagapaglingkod tungkol
sa wastong pamamaraan ng pagtrato sa mga batang biktima ng trafficking.
c) May referral system para sa serbisyong medical, legal at edukasyon at para sa counseling ng mga
batang biktima ng trafficking.
d) May shelter o ligtas na lugar na nakarehistro sa DSWD para sa mga batang biktima.
Palatandaan 4. Access sa Katarungan

a) Nabibigyan ng legal na payo ang batang biktima at ang kanyang magulang/tagapagbantay.
b) Nakakapagsampa ng naaangkop na sibil, kriminal, at adminitrtibong kaso ang biktima sa korte.
c) Nabibigyan ng proteksiyon ang batang biktima at ang kanyang pamilya/ mga mahal sa buhay sa
pamamagitan ng Witness Protection Program atbp.
d) Nabibigyan ng kabayaran ang biktima sa pamamagitan ng Victims Compensation Program.
e) May sapat na bilang ng family courts at may mga child sensitive courts at prosecutors.
f) Nasususbaybayan ang mga kasong trafficking at naipapaalam sa biktima ang kalagayan sa pag usad
ng tao.
Palatandaan 5. Partisipasyon ng mga Balita

a) May mga pag-aaral at talakayan upang malaman ng mga bata ang kanilang karapatan, tungkulin,
gayundin ang mga bata sa mga isyung pambata.
b) May mga organisasyon ng mga bata kung saan sila nakakapagpahayag sa kanilang pananaw at
saloobin sa mga isyu na may kinalaman sa kanila.
c) May mga pagkakataon at mekanismo upang makialam sa kanila.
Palatandaan 6. Pagpapahusay ng Kakayanan ng mga Tagapaghatid Serbisyo

a) May tuloy-tuloy na pagsasanay para sa mga tagahatid serbisyo sa mga biktima ng trafficking.
b) May suporta sa mga tagahatid serbisyo upang tiyakin ang kanilang kaligtasan at seguridad.
c) May mga pagkakataong makapagpalitan ng karanasan sa patugon sa mga kaso ng trafficking.
Palatandaan 7. Mga Mekanismong Nagpapatatag ng Proteksiyon ng mga Bata

a) May mga ibat-ibang aktibo at gumaganang mekanismo sa komunidad.
b) May matatag na koordinasyon at pagtutulungan ng mga tagapaghatid serbisyo.
c) May sapat na kaukulang programa, budget and staff, ang mga programa para mag proteksiyonan ang
mga bata.
Dahil sa paglalayong lubos na mabigyang proteksiyon ang kabataan, ipinasa sa

kongreso ang Republic Act No. 7610. Nilalayon ng batas na ito na magkaroon ng komprehensibo at malinaw
na pamantayan at kautusan upang maibunsod ang pangangalaga sa karapatan ng mga kabataan.
Alamin Natin!
paninindigan - sinasabing dahilan ng pagkilos ng tao sa isang sitwasyon

pang-aabuso - pagtrato sa iba o sa sarili sa nakasasakit o nakapipinsalang paraan
kabataan - tumukoy sa mga menor de edad
child
CAREER trafficking
MODULES 2021-2022- isa sa mga malupit na anyo ng karahasan at krimen laban sa bata
child pornography
St. Vincent School Foundation, Inc. - pampubliko o pribadong pagrere-presenta sa
22
kahit anong kaparaanan ng isang bata, na gumagawa o ginagawan ng tunay o 22
Pag-isipan Natin!
1. Bakit mahalagang mapangalagaan at maproteksyonan ang kapakanan ng karapatan ng mga bata.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
2. Sa iyong palagay bakit naabuso ang mga bata?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
II. Paglalahad. Ilahad ang mga mekanismo na nagbibigay proteksiyon sa inyong komunidad.
Palatandaan Mekanismo
Palatandaan 1
Palatandaan 2
Palatandaan 3
Palatandaan 4
Palatandaan 5
Palatandaan 6
Palatandaan 7
Suriin Natin!

23
22
I. Indibidual na pananaliksik. Humanap ng mga sitwasyon na napapakita ng pananamantala sa karapatan
ng mga bata. Ibuod ang iyona nasaliksik at tukuyin kung ano ang sanhi ng pagkaabuso sa karapatan ng
bata.
Buod:________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Sanhi:________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
II. Bumuo ng SItwasyon. Magbigay ng mga halimbawang sitwasyon kung saan ag Karapatan ng kabataan
ay nalalabag.
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
Gawin Natin!
I. Identification. Piliin ang letra ng tamang sagot sa loob ng kahon. Isulat ang sagot sa patlang bago ang
bilang.
A. Paglalahad 1 D. Paglalahad 4 H. paninindigan

24
22
B. Paglalahad 2 E. Paglalahad 5 I. pagaabuso
C. Paglalahad 3 F. Paglalahad 6 J. kabataan
G. Paglalahad 7
____________ 1. Mekanismo sa kumunidad upang masugpo ang mga kaso ng Traffiking.

____________ 2. Pagpapahusay ng kakayanan ng mga tagapaghatid serbisyo.
____________ 3. Malawakang programa para sa mga piktima ng trafficking
____________ 4. Partisipasyon ng mga balita.
____________ 5. Access sa katarungan
____________ 6. Pagtrato sa iba o sa sarili sa nakasasakit o nakapipinsalang paraan.
____________ 7. Ito ang sinasabing dahilan ng pagkilos ng tao sa isang sitwasyon.
____________ 8. Ito ay tumukoy sa mga menor de edad.
____________ 9. Mga polisya at gabay
____________10. Mga mekanismong nagpapatatag ng proteksiyon ng mga bata
II. Tama o Mali. Isulat ang TAMA kung ang pahayag ay nag sasaad para sa kabutihan para sa kabataan at
MALI naman kung hindi.
____________1. Walang lokal na batas na nagpapatupad na matulong mapigilan ang pagsasamantala at
pangaabuso ng mga bata.
____________2. Kinikilala ang aking lakas at paghikayat sa paglahok ng mga bata.
____________3. Tuloy-tuloy na nagsasagawa ang pamayanan ng mga pag-aaral at talakayan upang
maiwaksi ang mga kaisipang nagpapalaganap ng paniniwalang walang alam, mahina at
walang karapatang magpahayag ang mga bata.
____________4. Mga grupo sibiko, pribado, at non-government organizations, simbahan at mga grupong
nakabantay sa pananampalataya na ang isyu ng child protection ay tungkulin ng bawat isa.
____________5. Nagsasagawa ng mga programa para maiwasan at mapuksa ang Trafficking.
____________6. Mahalagang sa murang isipan ng kabataan ay naihahanda na sila sa kanilang tungkulin sa
hinaharap.
____________7. Ikaw bilang isang kabataan ay marapat na magkaroon ng malinaw na paninindigan sa mga
isyung inyong kinakaharap.
____________8. Undersecretary Lourdes Balanon nagbalangkas ng mga pamantayang maaaring gumagabay
sa pangangalaga ng kaligtasan ng mga bata sa komunidad.
____________9. Hindi mahalagang pagtuunan ng pansin ang edukasyon, kalusugan, talento, at kakayahan
ng kabataan.
____________10. Ang komunidad, kasama ang lokal na pamahalaan, ay patuloy na nagsasanay upang
pangalagaan ang mga bata at tumutugon sa isyu ng trafficking.
III. Paglalahad. Magbigay ng isyu kinakaharap ng kabataan sa kasalukuyan. Tukuyin kung sa paanong
paraan dapat na harapin ng kabataan ang mga isyung ito Ilahad rin ang iyong paninindigan kaugnay ng

25
22
isyung tinukoy. Ito ay tatayain sa pamamagitan ng mga sumusunod: mensahe, impormasyon,
organisayon, at kalinisan.
Isyung Kinakaharap ng Pamamaraan sa Pagharap Nito Sariling Paninindigan Kaugnay sa
Kabataan sa Kasalukuyan Isyu
Rubriks para sa Paglalahad

Pinagtutuunan 4 3 2 1 Puntos
Napakaorga-nisado Organisado ang Di-gaanong Hindi organisado
ang mga mga impormas- organisado ang ang mga
Organisasyon
impormasyong yon inilatag. mga impormasyon impormasyon
inilatag inilatag. inilatag.
Napakayaman sa Mayaman sa Di-gaanong Salat sa
Impormasyon impormasyon impormasyon mayaman sa impormasyon
impormasyon
Lubhang katangi- Katangi-tangi Di-gaanong Hindi katangi-tangi
Lapat-teknikal tangi ang lapat ang lapat- katangi-tangi ang ang lapat-teknikal
teknikal. teknikal lapat-teknikal
Napakama-sining Masining Di-gaanong Hindi masining
Kasiningan
masining
Kabuuan
IV. Mini Task. Bilang kapitan ng inyong barangay, anung proyekto ang marapat mong gawin upang
mabigayn ng pansin ang pangangalaga sa karapatan ng mga kabataan sa inyong lugar. Ilahad ang iyong
proyekto. Ito ay tatayain sa pamamagitan ng mga sumusunod: mensahe, impormasyon, organisayon, at
kalinisan.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

26
22
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Rubriks para sa Mini-Task

Pinagtutuunan
4 3 2 1 Puntos
Mensahe Napakalinaw ang Malinaw ang Di-gaanong malinaw Hindi malinaw ang
mensahe. mensahe. ang mensahe. mensahe.
Impormasyon Napakayaman sa Mayaman sa Di-gaanong mayaman Salat sa

Organisasyon Napakaorganisado Organisado Di gaanong Di organisado
organisado
Kalinisan Napakalinis ng Malinis ang ginawa Di gaanong malinis Di malinis ang
Kabuuan

27
22
Aralin 4
Paninindigan para sa Katotohanan
Weeks 7-8
Simulan Natin!
“ Ang katotohanan ay siyang magpapalaya saiyo.” Ano ang pagkakaunawa mo sa kawikaang ito?
Gaano ito katotoo para sa saiyo? Marapat ba itong gawing gabay ng tao patungo sa mabuti at matuwid na
pamumuhay?

Natutukoy ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa katotohanan.
Nasusuri ang mga isyung may kinalaman sa kawalan ng paggalang sa
katotohanan.
Napatutunayang ang pagiging mulat sa mga isyu tungkol sa kawalan ng
paggalang sa katotohanan ay daan upang isulong at isabuhay ang pagiging
mapanagutan at tapat na nilalang.
Nakabubuo ng mga hakbang upang maisabuhay ang paggalang sa katotohanan.
Tukuyin Natin!
1. Nauunawan ng mag-aaral ang mga isyung kaugnay sa kawalan ng paggalang sa katotohanan.
2. Nakapagsasagawa ang mag-aaral ng mga hakbang upang maisabuhay ang paggalang sa
katotohanan.
3. Ang mag-aaral ay handang gampanan ang pagiging mulat sa mga isyu tungkol sa kawalan ng
paggalang sa katotohanan ay daan upang isulong at isabuhay ang pagiging mapanagutan at tapat
na nilalang.
Subukan Natin!

28
22
Magbigay ng salita o lipon ng mga salitang maaaring maiugnay sa salitang katotohanan.
KATOTOHANAN
Pag-aralan Natin!
Paninindigan para sa Katotohanan
Ituring na gabay sa matuwid na pagtahak sa buhay ang katotohanan. Ang tao naging totoo sa
kaniyang kilos, pananalita at pag-iisip ay may kapayapaan. Samantala, ang taong may kinikimkim na
kasinungalingan ay kalimitang balisa, hindi mapakali, maligalig ang pag-iisip, walang katahimikan, palaging
may takot sa dibdib.
Mga Tipo Ng Kasinungalingan

May pitong tipo ang kasinungalingan. Ito ay ang mga sumusunod:
1. Pagkakamali (Error)
Tumutukoy sa kasinungalingang dala ng pagkakamali. Sa uring ito, ang isang tao na naniniwalang
siya ay nagsasabing totoo subalit ito pala ay isang kasinungalingan.
2. Pagtanggal (Omission)
Pag tanggal sa mahalagang impormasyon. Hindi ito nangangahulugan ng pag-imbento o paglikha ng
kuwento. Sa uring ito ang tao ay nagtatanggal ng mga impormasiyon upang mapagtakpan ang
kasalanang ginawa.
3. Pagbabago (Restructuring)
Binabago ang konteksto. Sa uring ito ang tao ay nagpapahayag sa paraang sarkastiko, binabago ang
mga karakter o taong sangkot sa pangyayari, o iniiba ang pangyayari.
4. Pagtanggi (Denial)
Pagtangging kilalanin ang katotohanan. Ang epekto ng pagtanggi ay maaring malubha kung ito ay
kinasasangkutan ng mahahalagang impormasyon na maaring maging daan upang maliwanagan ang
isang isyu o pangyayari.
5. Pagbabawas (Minimization)
Pagbabawas ng epekto ng ginawang pagkakamali,kasalanan o panghuhusga. Ginagawa ng tao ang
pagsisinungaling na ito upang ipakita na ang ginawa ay may kakaunting epekto lamang. Tinatanggap
ng tao ang ginawang pagkakamali subalit pinagagaan ang epekto o resulta ng kaniyang ginawa.
6. Pagmamalabis (Exaggeration)
Pagpapakita ng pagiging mataas, mas mabuti, mas makaranasan, mas matagumpay. Sa tipong ito ang
tao ay sadyang itinataas ang sarili sa puntong ang kaniyang sinasabi ay hindi makatotohanan.
Halimbawa ay sinasabi niyang manedyer na siya ng isang kumpaniya subalit ang katotohanan ay
karaniwang empleyado lamang siya.
7. Gawa-gawa (Fabrication)
Paulit-ulit na pag-imbento ng maling kwento. Sa tipong ito, ang tao ay gumagawa ng kuwento na
hindi naman naganapo hindi naman niya nararanasan.
ACEDEMIC HONESTY
Bilang isang estudyante, nahaharap ka sa mga gawaing pampaaralan na marapat mong magampanan
nang buong katapatan. Mahalagang maging tapat ka saiyong pag-aaral. Ituturing na krimen ang pagkuha ng
obra ng iba nang hindi man lamang kinikilala ang pinagkukunan nito.
Ang mga sumusunod ay halimbawa ng paglabag sa academic honesty ayon sa International
Baccalaureate (IB)
1. Plagiarism

29
22
Pag -angkin ng gawa ng iba. Ito ay maaari ring mangahulugan ng pagsipi o pagkopya ng likha ng
iba nang hindi binabanggit man lamang ang pinaghalawan o pinagkunan ng impormasyon.
2. Collusion
Pakikipagtulungan sa kapuwa estudyante na makagawa ng academic dishonesty tulad ng
pagpayag na kopyahin ng kaklase ang sariling gawa. Sa madaling salita, pumayag kang gamitin
ng iyong kaklase ang iyong ginawa at ipasa ito sainyong guro.
3. Duplication of work
Pagpasa ng parehong ginawa para sa magkaibang komponent. Halimbawa nito ay ipinasa mo ang
iyong sanaysay nuong unang markahan. Parehong sanaysay rin ang ipinasa mo sa ikalawang
markahan sa parehong asignatura o sa iba pang asignatura.
Bilang kabataan at bilang estudyante mahalagang maikintal mo sa iyong sarili ang pagpapahalaga sa
katotohanan. Marapat isipin sa lahat ng uri ng gawain na ang pananalig sa katotohanan ay makakatulong
saiyo upang mahubog ang sarili bilang matapat at responsableng kasapi ng lipunan.
Alamin Natin!
Pagkakamali - tumutukoy sa kasinungalingang dala ng pagkakamali

Pagtanggal -pag tanggal sa mahalagang impormasyon.
Pagbabago - binabago ang konteksto
Pagtanggi - pagtangging kilalanin ang katotohanan
Pagbabawas - pagbabawas ng epekto ng ginawang
pagkakamali,kasalanan o panghuhusga
Pagmamalabis - pagpapakita ng pagiging mataas, mas mabuti, mas
makaranasan, mas matagumpay
Gawa-gawa - paulit-ulit na pag-imbento ng maling kwento
Pag-isipan Natin!
I. Pagbuo ng Akrostik. Bumuo ng akrostik kaugnay sa salitang katotohanan.
K – ________________________________________________________________________________
A – ________________________________________________________________________________
T–
_________________________________________________________________________________
O – ________________________________________________________________________________
T–
_________________________________________________________________________________
O – ________________________________________________________________________________
H – ________________________________________________________________________________
A – ________________________________________________________________________________
N – ________________________________________________________________________________
A – ________________________________________________________________________________
N – ________________________________________________________________________________
II. Pagpapaliwanag. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

30
33
1. Paano mo maipapaliwanag ang kawikaang: “Ang katotohanan ay isyang magpapalaya sa iyo.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
2. Sa iyong buhay bilang isang estudyante, gaano kahalaga ang katotohanan?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
Suriin Natin!
1. Paano mo napatunayang ang pagsisinungaling ay maaring magbunga ng panibagong kasamaan?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
2. Nakagawa ka na ba ng pagsisinungaling? Paano mo ito iwinasto?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
II. Bumuo ng SItwasyon. Magbigay ng mga sitwasyon na nagpapakita ng masamang idinudulot ng

pagsisinungaling.
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
Gawin Natin!
I. Identification. Isulat ang tamang sagot bago ang bilang.
____________1. Pagbabawas ng epekto ng ginawang pagkakamali,kasalanan o panghuhusga.
____________2. Pagpapakita ng pagiging mataas, mas mabuti, mas makaranasan,mas matagumpay.
____________3. Pakikipagtulungan sa kapuwa estudyante na makagawa ng academic dishonesty tulad
ng pagpayag na kopyahin ng kaklase ang sariling gawa.
____________4. Pagpasa ng parehong ginawa para sa magkaibang komponent.
____________5. Pag -angkin ng gawa ng iba.
____________6. Ito ay tumutukoy sa kasinungalingang dala ng pagkakamali.
____________7. Pagtangging kilalanin ang katotohanan.
____________8. Pag tanggal sa mahalagang impormasyon.
____________9. Paulit-ulit na pag-imbento ng maling kwento.

31
33
____________10. Binabago ang konteksto.
II. Situation Analysis. Magbigay ng pahayag ayon sa sitwasyon.
Nagulat na lamang si Roberto nang sabihin ng kaniyang kaklase na may takdang aralin sila sa
asignaturang Edukasyon sa Pagpapakatao at kailanagang maipasa na ito sa kanilang guro sa oras ng
kanilang klase. Marahil ay hindi niya narinig ang sinabi ng kanilang guro noong nakaraan nilang
pagkikita. Biglang niyang sinabi kay Arnold na pakopyahin na lamang siya nito ng takdang aralin.
Ano ang masasabi mo sa sitwasyon na ito? Ipaliwanag.

_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
Rubriks Para sa Analysis

Napakaorga-nisado ang Organisado ang mga Di-gaanong Hindi organisado ang
mga impormasyong impormas-yon organisado ang mga mga impormasyon
Organisasyon
inilatag inilatag. impormasyon inilatag. inilatag.

Impormasyon
Lubhang katangi-tangi Katangi-tangi ang Di-gaanong katangi- Hindi katangi-tangi
Lapat-teknikal ang lapat teknikal. lapat-teknikal tangi ang lapat- ang lapat-teknikal
teknikal
Napakama-sining Masining Di-gaanong masining Hindi masining
Kasiningan
Kabuuan
III. Pagpapaliwanag. Ipaliwanag sa sariling pananalita ang mga sumusunod.
1. Plagiarism
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

32
33
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
2. Collusion
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
3. Duplication of Work
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
IV. Performance Task. Nais mong bumili ng bisekleta ngunit kulang ang iyong pera, habang naglalakad ka
nakapulot ka ng isang wallet na puno ng pera, sa dami ng pera maari mo nang mabili ang nais mong
bisekleta, ngunit may napansin kang ID sa loob ng wallet. Ano ang gagawin mo? Ilahad ang yung
desisyon. Ito ay tatayain sa pamamagitan ng mga sumusunod: mensahe, impormasyon, organisayon, at
kalinisan.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________ 33 33
Rubriks para sa Mensahe
Napakalinaw ang Malinaw ang Di-gaanong malinaw Hindi malinaw ang
Mensahe mensahe. mensahe. ang mensahe. mensahe.

Impormasyon
Napakaorganisado Organisado Di gaanong Di organisado
Organisasyon
organisado
Napakalinis ng Malinis ang ginawa Di gaanong malinis Di malinis ang
Kalinisan
Kabuuan
Mahusay! Natapos mo ang aralin! Ngunit ang pag--aaral ay hindi titigil dito. Ang iyong mga
pananaw ay mahalaga sa amin, kaya hinihikayat kitang ibahagi ang iyong mga saloobin tungkol sa aralin.
Maaari mong isulat ang mga bagay na natutunan sa ibaba pati na rin ang iyong mga obserbasyon o
mungkahi upang mapagbuti pa namin ang iyong paglalakbay sa pagkatuto.
Sigurado ako na ang iyong mga magulang ay mayroon ding mga katanungan, komento, mungkahi, o
Buod ng aking pag-aaral/obserbasyon/mungkahi:
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
mga obserbasyon. Hilingin sa kanila na isulat sa ibaba ang kanilang mga pananaw tungkol sa aralin.
Mga komento, mungkahi o obserbasyon ng aking magulang:

_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
Sanggunian
Setubal, J. (2016). Marangal (Edukasyon sa Pagpapakatao). Quezon City, Philippines: EPHESIANS

Publishing Inc.

34
33

Esp 10 Q4 21-22

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Esp 10 Q4 21-22

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CAREER

This Modular Distance Learning Material contains literary and intellectual

Published by St. Vincent School Foundation, Inc. RANDY F. PALAGANAS

ADRIAN HARVEY V. AYES, LPT

Mga Icon ng Career Modules

Pag-aralan Nilalaman ang paglalahad ng

Mga Kasanayang Pampagkatuto

CAREER MODULES 2021-2022

Isyu Kaugnay ng Buhay

Dalawang Uri ng Aborsiyon

Mga Magkakasalungat na Opinyon Kaugnay ng Isyu ng Aborsiyon

CAREER MODULES 2021-2022

3. Pagkagumon sa Ipinagbabawal na Droga.

2) Mapanaganib na Droga (Dangerous Drug)

CAREER MODULES 2021-2022

Mga Epekto ng Ipinagbabawal na Gamot

CAREER MODULES 2021-2022

aborsiyon - ay sinasadyang pagtanggal sa embryo o fetus sa

Pasalaysay. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

II. Pagtatala. Punan ng hinihinging impormasyon ang talahanayan sa ibaba:

Mga Isyu Kaugnay ng Buhay Sinadang-ayunan o Paninindigan Kaugnay sa Isyu

CAREER MODULES 2021-2022

II. Pagpapaliwanag. Magbigay ng sariling paliwanag kaugnay ng mga sumusunod.

III. Pagpapaliwanag. Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

CAREER MODULES 2021-2022

CAREER MODULES 2021-2022

Aralin 2 Paninindigan sa Tamang Paggamit ng Kapangyarihan at

CAREER MODULES 2021-2022

Mga Kasanayang Pampagkatuto

2. Nakapagsasagawa ang mag-aaral ng posisyon tungkol sa isang isyu sa paggamit ng

3. Ang mag-aaral ay handang gampanan ang pagkakaroon ng kaayusan, kaunlaran at maisusulong

CAREER MODULES 2021-2022

Tamang Paggamit ng Kapangyarihan

Artikulo XI Kapanagutan ng mga Pinunong Bayan (Responsibilities of Government Officials)

CAREER MODULES 2021-2022

SEK. 4. Ang kasalukuyang hukuman laban sa katiwalian na tinatawag na Sandiganbayan ay dapat

SEK. 5. Sa pamamagitan nito ay nililikha ang malayang tanggapan ng Ombudsman, na binubuo ng

CAREER MODULES 2021-2022

Sa panahon ng kanilang panunungkulan, sila ay dapat sumailalim ng mga diskwalipikasyon at mga

CAREER MODULES 2021-2022

CAREER MODULES 2021-2022

____________4. Dapat magtamasa ng pagsasarili sa pananalapi ang Tanggapan ng Ombudsman.

CAREER MODULES 2021-2022

____________1. Kinikilala ng batas na ito ang kritikal na kahalagahanng pangangalaga at pagpapanatili sa

CAREER MODULES 2021-2022

Rubriks para sa pagalahad

Napakayaman sa Mayaman sa Di-gaanong Salat sa

Napakama-sining Masining Di-gaanong Hindi masining

CAREER MODULES 2021-2022

Mga Kasanayang Pampagkatuto

CAREER MODULES 2021-2022

2. May mga lokal na batas para sa kaligtasan ng mga bata

Palatandaaan 1. Mga Polisya at Gabay

Palatandaan 2. Mekanismo sa Kumunidad Upang Masugpo ang mga Kaso ng Traffiking

CAREER MODULES 2021-2022

Palatandaan 3, Malawakang Programa Para sa mga Biktima ng Trafficking

Palatandaan 4. Access sa Katarungan

Palatandaan 5. Partisipasyon ng mga Balita

Palatandaan 6. Pagpapahusay ng Kakayanan ng mga Tagapaghatid Serbisyo

Palatandaan 7. Mga Mekanismong Nagpapatatag ng Proteksiyon ng mga Bata

Dahil sa paglalayong lubos na mabigyang proteksiyon ang kabataan, ipinasa sa

paninindigan - sinasabing dahilan ng pagkilos ng tao sa isang sitwasyon

CAREER MODULES 2021-2022