Na schemacie numerami 1–6 zaznaczono elementy budowy litosfery.

Przyporządkuj
podanym elementom (A–C) numery (1–6), którymi oznaczono je na schemacie.
A. Strefa bazaltowa. ___ B. Powierzchnia nieciągłości Moho.___ C. Warstwa skał
osadowych. ___ 1. Najgłębsze wykonane dotychczas wiercenia w głąb Ziemi zostały
przeprowadzone na Sachalinie. P F 2. Prądy konwekcyjne występują w płaszczu dolnym.
P F 3. Litosferę tworzą tylko: warstwa bazaltowa i warstwa skał osadowych. P F
Grupa A | strona 2 z 12 12 ( ... / 3 p.) 13 ( ... / 4 p.) 14 Zaznacz literę P,
jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa. ( ... / 3 p.)
15 * Określ, do którego rodzaju granic płyt litosfery należą granice między
podanymi płytami. A. Płyta Scotia i płyta południowoamerykańska. B. Płyta kokosowa
i płyta karaibska. C. Płyta arabska i płyta irańska. D. Płyta somalijska i płyta
australijska. ( ... / 4 p.) 16 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Powierzchnia
Islandii systematycznie się powiększa, ponieważ A. ta wyspa leży w strefie
ryftowej. B. płyta euroazjatycka podsuwa się pod płytę północnoamerykańską. C.
wyspa przesuwa się w kierunku północnym, w wyniku czego przyłącza sąsiadujące małe
wysepki. ( ... / 1 p.) 17 Zaznacz zjawiska, które świadczą o istnieniu wędrówki
płyt litosfery. A. Wiek skał budujących dno Oceanu Atlantyckiego rośnie w miarę
oddalania się od środka oceanu. B. Na różnych kontynentach występują te same
struktury geologiczne. C. W Ameryce Południowej i w Afryce występują jednakowe
skamieniałości. D. Dopasowanie linii brzegowej Madagaskaru i Afryki. E. W Azji i w
Australii występują te same formy rzeźby. F. W Europie i w Ameryce Północnej
występują złoża węgla kamiennego. ( ... / 2 p.) Wykonaj polecenia na podstawie
schematu. A. Podaj nazwę procesu, który przedstawiono na schemacie. B. Podaj
przykłady dwóch płyt litosfery, między którymi zachodzi ten proces. C. Podaj
przykład zjawisk, które występują na styku tych płyt. Podaj nazwy płyt litosfery,
które na mapie oznaczono numerami 1‒5. 1. Na Oceanie Spokojnym w rejonie granicy
płyty Fidżi dno oceaniczne przyrasta. P F 2. W wyniku spredingu dochodzi do
wypiętrzenia łańcuchów górskich P F 3. Granice wielkich płyt litosfery są zbieżne z
granicami kontynentów. P F 4. W strefie subdukcji występują rowy oceaniczne. P F
Grupa A | strona 3 z 12 18 Zapisz numery, którymi na mapie oznaczono miejsca
występowania stref kontaktu płyt litosfery przedstawionych na schematach (A–C).
( ... / 3 p.) 19 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F –
jeśli jest fałszywa. ( ... / 3 p.) 20 Uzupełnij tabelę podanymi nazwami gór i
łańcuchów górskich, określając ich typ genetyczny. Sudety, Harz, Góry Stołowe,
Alpy, Kordyliery, Pireneje, Stromboli, Kibo Góry fałdowe Góry zrębowe Góry
wulkaniczne ( ... / 3 p.) 21 Obok nazw podanych struktur wpisz numery, którymi są
oznaczone na schematach. ( ... / 3 p.) 22 Uszereguj zjawiska, które prowadzą do
powstania gór fałdowych. A. Wsuwanie się jednej płyty kontynentalnej pod drugą. B.
Występowanie trzęsień ziemi. C. Osadzanie się osadów na dnie zbiornika morskiego.
D. Przesuwanie się płyt skutkujące ściskaniem i fałdowaniem osadów. ___ – ___ – ___
– ___ ( ... / 2 p.) A. B. C. 1. Szczytowe partie Himalajów są zbudowane ze skał
osadowych, które powstały na dnie głębokiego oceanu. P F 2. Źródłem procesów
endogenicznych jest energia wnętrza Ziemi. P F 3. Powstawaniu gór towarzyszą
procesy plutoniczne i wulkaniczne oraz trzęsienia ziemi. P F 4. Ruchy górotwórcze
są procesami krótkotrwałymi. P F a) Tarcza: ___ b) Skrzydło zrzucone: ___ c)
Synklina: ___ Grupa A | strona 4 z 12 23 Skreśl zbędne wyrazy tak, aby zawarte w
tabeli informacje dotyczące gór fałdowych były prawdziwe. ( ... / 2 p.) 24
Uzupełnij tabelę. Przyporządkuj podane nazwy gór i łańcuchów górskich właściwym
orogenezom. Góry Kaledońskie, Ural, Wogezy, Apeniny, Andy, Pireneje, Ardeny, Sudety
Zachodnie, Ałtaj Orogeneza kaledońska Orogeneza hercyńska Orogeneza alpejska
( ... / 3 p.) 25 Na schematach 1–3 przedstawiono różne typy wulkanów, a poniżej
opisano wybrane ich cechy (A– G). Uzupełnij tabelę informacjami dotyczącymi
stratowulkanu. Wpisz numer schematu, na którym przedstawiono ten typ wulkanu, oraz
litery oznaczające jego cechy wybrane spośród podanych. Następnie podaj przykład
wulkanu tego typu. Typ Numer schematu (1–3) Cechy wulkanu (A–G) Przykład wulkanu
Cechy wulkanu: A. Erupcje są gwałtowne. Podczas wybuchu wydobywają się lawa, gazy
oraz materiały piroklastyczne. B. Erupcje są łagodne. Podczas wybuchu następuje
spokojny wypływ lawy. C. Erupcje są zróżnicowane – od łagodnych wypływów lawy do
gwałtownych wybuchów. D. Wydobywa się z niego lawa zasadowa. E. Stoki wulkanu
pokrywają na przemian warstwa lawy i warstwa materiałów piroklastycznych. F.
Wulkany tego typu występują najczęściej w strefach ryftowych. G. Rozmieszczenie
takich wulkanów jest związane z występowaniem stref subdukcji. ( ... / 3 p.) 26
Uzupełnij zdania. Podkreśl właściwe informacje wybrane spośród podanych. A. Sille
należą do intruzji zgodnych / niezgodnych. B. Mofety to gazy / głazy, które
wydobywają się z wulkanu podczas erupcji. C. Tufy wulkaniczne to urodzajne /
nieurodzajne gleby wykształcone na stokach wulkanów. D. W pobliżu wulkanów często
występują złoża miedzi / złota. ( ... / 2 p.) Typ gór Góry fałdowe Ciągłość warstw
Występują deformacje ciągłe / nieciągłe. Ułożenie warstw Ułożenie warstw skalnych
uległo przerwaniu / nie uległo przerwaniu. Uskoki Występują / Nie występują.
Elementy budowy Antyklina. / Skrzydło. Stratowulkan Grupa A | strona 5 z 12 27
Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Plutonizmem nazywamy ogół procesów związanych
z powstawaniem magmy oraz z jej przemianami A. we wnętrzu Ziemi. B. na powierzchni
Ziemi. C. na powierzchni Ziemi oraz we wnętrzu naszej planety. ( ... / 1 p.) 28
Spośród wymienionych typów intruzji magmatycznych podkreśl te, które zalicza się do
intruzji zgodnych. lopolit, dajka, lakolit, batolit ( ... / 1 p.) 29 ( ... / 2 p.)
30 Na mapie numerami 1–8 oznaczono wybrane wulkany. Przyporządkuj podanym numerom
właściwe nazwy wulkanów wybrane spośród podanych. ( ... / 2 p.) 31 Uzupełnij
zdania. A. Miejsce na powierzchni terenu położone pionowo nad ogniskiem trzęsienia
ziemi to __________. B. W miejscu uwolnienia się energii w głębi Ziemi rozchodzą
się fale _________. C. Zapis drgań, który pozwala określić siłę trzęsienia,
nazywamy __________. ( ... / 2 p.) 32 Określ typ genetyczny trzęsień ziemi, które
opisano poniżej. 1. Wstrząsy o sile 4,8 stopnia w skali Richtera nawiedziły Sycylię
w środę nad ranem. Tąpnięcie uszkodziło budynki i raniło co najmniej dziesięć osób.
2. We wtorek po południu zatrzęsła się ziemia w Zagłębiu Miedziowym. Epicentrum
niezwykle silnego wstrząsu znajdowało się w kopalni „ZG Rudna Główna”. W jego
wyniku 14 górników zostało uwięzionych. 3. Silne trzęsienie ziemi o magnitudzie 7,4
nawiedziło w czwartek wybrzeże Kamczatki na rosyjskim Dalekim Wschodzie. W związku
z klęską żywiołową ogłoszono ostrzeżenie przed tsunami w promieniu 300 km od
epicentrum. ( ... / 3 p.) Podaj nazwy elementów oznaczonych na schemacie numerami
1‒4. Mauna Kea, Hekla, Fogo, Kamerun, Krakatau, Etna, El Misti, Kluczewska Sopka,
Katmai 1. _________ 3. _________ 5. _________ 7. _________ Grupa A | strona 6 z 12
33 Wykonaj polecenia na podstawie mapy przedstawiającej obszary sejsmiczne i
wulkany. Obszary sejsmiczne Obszary panesejsmiczne Obszary asejsmiczne ( ... / 3
p.) 34 Uzupełnij tekst. Wpisz brakujące określenia wybrane spośród podanych
poniżej. powolne, szybkie, transgresja, regresja, wynoszenie, obniżanie,
przyczyniają, nie przyczyniają, izostatyczne, epejrogeniczne, wulkanizm Ruchy
epejrogeniczne to bardzo ___________, pionowe ruchy litosfery. O ich istnieniu
świadczą np. ślady żerowania organizmów morskich na kolumnach starożytnej świątyni
Serapisa położonej nad Zatoką Neapolitańską. Wskutek tych ruchów może dojść do
zwiększenia obszaru zajmowanego przez morze, co jest nazywane ___________. Ruchy
epejrogeniczne powodują zmiany w położeniu warstw skalnych, ale – w odróżnieniu od
ruchów górotwórczych – ___________ się do naruszenia ciągłości skał. Podobnym
rodzajem, poziomych ruchów obejmujących mniejsze obszary Ziemi są ruchy nazywane
___________. ( ... / 3 p.) 35 Rozpoznaj, które z wymienionych przyczyn ruchów
izostatycznych powierzchni Ziemi (A–D) odpowiadają za wywołanie ruchów
obniżających, a które – wynoszących. Wpisz literę O obok przyczyn ruchów
obniżających, a literę W – obok przyczyn ruchów wynoszących. A. Narastanie pokryw
lawowych w strefach aktywności wulkanicznej. ___ B. Niszczenie łańcuchów górskich
przez erozję i denudacje. ___ C. Topnienie pokryw lodowych. ___ D. Gromadzenie się
osadów w basenach sedymentacyjnych. ___ ( ... / 2 p.) 36 Wybierz wydarzenie, które
było przyczyną zakłócenia stanu równowagi izostatycznej skorupy ziemskiej w Ameryce
Północnej. A. Wypiętrzenie Appalachów. B. Wypływy lawy na Labradorze. C.
Występowanie lądolodu w północnej części kontynentu. D. Trzęsienia ziemi w rejonie
Zatoki Hudsona. ( ... / 1 p.) 37 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa,
lub literę F – jeśli jest fałszywa. A. Na Antarktydzie masy lądolodu spowodowały
ugięcie terenu i zaburzenie równowagi izostatycznej nawet o 300 m. P / F B.
Wystąpienie ruchów epejrogenicznych doprowadziło do zaniku plejstoceńskiego jeziora
Bonneville. P / F C. Trzęsienie ziemi w Indonezji w 2004 roku wywołało falę
tsunami. P / F ( ... / 2 p.) A. Sformułuj wniosek na temat rozmieszczenia wulkanów
na Ziemi. B. Przyporządkuj wymienionym w tabeli rodzajom obszarów przykłady miejsc,
w których te obszary występują. Wpisz we właściwych kolumnach tabeli nazwy regionów
geograficznych wybrane spośród podanych. Filipiny, Sahara, Atakama, Wielkie Góry
Wododziałowe Grupa A | strona 7 z 12 38 ( ... / 2 p.) 39 Podaj nazwy obiektów
geograficznych, które opisano poniżej. A. Najgłębszy na świecie rów oceaniczny.
_________ B. Największa wyspa na Ziemi. _________ C. Najwyższe pasmo górskie
Ameryki Południowej. _________ D. Największy obszar depresyjny
na Ziemi. _________ ( ... / 2 p.) 40 Przyporządkuj pasmom i masywom górskim (1‒5)
nazwy ich najwyższych szczytów (A‒F). ( ... / 4 p.) 41 Rozpoznaj oraz podpisz nazwy
wysp lub półwyspów przedstawionych na schematach. ( ... / 2 p.) 42 Oblicz różnicę
między wysokością najwyższego szczytu świata ‒ Czomolungmy (8850 m n.p.m) ‒ a
głębokością najgłębszego rowu tektonicznego ‒ Rowu Mariańskiego (11 022 m p.p.m.).
( ... / 1 p.) 43 Wpisz numery (1–5), którymi oznaczono opisy form ukształtowania
powierzchni wymienionych poniżej. Nizina __ Szelf __ Basen oceaniczny __ Rów
oceaniczny __ Depresja __ 1. Fragmenty terenu, które są położone na lądzie poniżej
poziomu morza. 2. Forma sięgająca do wysokości 200–300 m n.p.m. W jej obrębie ze
względu na zróżnicowanie rzeźby wyróżnia się formy płaskie, faliste i pagórkowate.
3. Forma, która występuje na głębokości 3000–6000 m p.p.m. 4. Najpłytsza strefa dna
oceanicznego, która sięga przeciętnie do głębokości 200 m p.p.m. 5. Łańcuch górski,
w którego osi występują doliny ryftowe. ( ... / 3 p.) 44 Rozpoznaj kontynenty na
podstawie zamieszczonych informacji. Podaj ich nazwy. A. Charakterystyczną cechą
tego kontynentu jest przewaga wyżyn oraz rozległych kotlin. B. Około 72% tego
kontynentu zajmują obszary nizinne. ( ... / 2 p.) Podaj nazwy form dna oceanicznego
oznaczonych na schemacie numerami 1, 2, 3 i 5. 1. Andy. A. Gerlach (2655 m n.p.m.).
2. Karpaty. B. Kibo (5895 m n.p.m.). 3. Kilimandżaro. C. Góra Kościuszki (2230 m
n.p.m.). 4. Wielkie Góry Wododziałowe. D. Czogori (8611 m n.p.m.). 5. Karakorum. E.
Mont Blanc (4807 m n.p.m.). F. Aconcagua (6960 m n.p.m.). a) b) c) d) Grupa A |
strona 8 z 12 45 ( ... / 3 p.) 46 Przyporządkuj opisom (1–4) właściwe terminy
geograficzne wybrane spośród podanych (A–E). ( ... / 3 p.) 47 Zaznacz w każdej
kolumnie informację dotyczącą wieku względnego. ( ... / 1 p.) 48 Zaznacz prawidłowe
informacje w poniższych zdaniach. Wiek względny A / B, dlatego podczas jego
ustalania stosuje się między innymi C / D. A. ustala się w odniesieniu do wieku
innych skał lub zjawisk B. podaje się w latach wskazujących na to, ile czasu
upłynęło od danego wydarzenia C. metodę tektoniczną D. metodę kartograficzną
( ... / 2 p.) 49 Ustal, czy za pomocą podanych metod (A–C) można określić wiek
względny skał (W), czy ich wiek bezwzględny (B). Zaznacz literę W lub literę B. A.
Metoda stratygraficzna. W / B B. Metoda uranowo-ołowiowa. W / B C. Metoda
tektoniczna. W / B ( ... / 2 p.) Na podstawie zamieszczonego profilu
stratygraficznego określ prawidłową chronologię przedstawionych zdarzeń (od
najstarszego do najmłodszego wydarzenia). A. Powstanie uskoku. B. Osadzenie się
warstwy oznaczonej numerem 8. C. Osadzenie się warstwy oznaczonej numerem 4...