ग्रािफक िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् आप याकडे अजन

ू अपिरिचतच आहे . जगातील

एकूण कले या िवकासा या उ क्रांतीचा आढावा घेताना आपण या दोन यकले या

ट यावर येतो ते हा ितची जडणघडण आिदमानव कालीन िचत्रकलेपासून तपासावी

लागते. थोडक्यात मानवी सं कृती िविवध थाराव न जात आज अवकाशा या

अंतराळातील प्रवा या या ि थतीत आली आहे . अथार्त हा वैज्ञािनक युगा या प्रगतीचा

एक भाग परं तु मानवी आिदकालीन िहंसक मन अिहसंक झालेले नाही. िववेकी

व ृ ी/मानवता अजून खप
ू लांब या ट यावर आहे . या िवकासा या वं वात ग्रािफक

िडझाईन आिण ग्रािफक आटर् पु हा िच हे व प्रितमांची संिक्ष त पण अथर्पूणत

र् ा वापरत

दो हीही जोड याचे मा वाचे काम करीत आहे . रॉबी िडिस हा या या कामा या

शोधातून यां या िव वातील या यक्ती अ यासताना ग्रािफक िडझाईन आिण ग्रािफक

आटर् चा हा मोठा पट मांडणे अशक्यच तरी थोडक्यात पिरचय घेत असताना आपण रॉबी

िडिस हा सारखे आजब

ू ाजूस असतात हे च िवसरतो. रॉबीनचा दोष ते अबोल असणे.

कारण संवादा किरता कमीत कमी दोघांची गरज असते. हा वरील िवचार शोध याचा

लहानसा प्रय न आहे .

रॉबी िडिस हा यांचे
यरु ोपातील सहकारी
आिण भरतातील
समकालीन यक्ती
एक अ यास
रं जन रघव
ु ीर इंदम
ु ती जोशी
 हा फोटो कोलाज वतः या ह ताक्षरात प्र येकाची नावे िलहून
रॉबी िडिस हानी आ हाला िदला. खरतर खप
ू मह वाचा द तावेज आहे .
परं तु मी नेटवर शोध घेताना जॉन कमांडर, बोजेरी व पीटर िव बर
रॉबीनची नोद घेताना िदसतात. अथार्त रॉबीन या कडील जपन
ू ठे वलेली
सवर् कागदपत्रे मात्र सबळ परु ावे यां या यासोबात या मैत्रीचे दे तात.
ते हा हा फोटो कोलाज रॉबीिन केला असावा असे वाटते. या जगात
ग्रािफक क्षेत्रातील गाजले यान बरोबरीने ते होते हे िस ध करते.
िबयाट्रीस वाड: ज म स टबर २०,१९००-म ृ यू १६ स टबर १९६९. रॉबी िडिस हा १९५६म ये
जे हा इंग्लंडम ये पोहचले ते हा अचानकपणे भेटलेली मह वाची यक्ती. प्रथम यांना िह
एक व ृ ध त्री टाईप फो ट घेऊन काय करते ते कळे ना. यांनी सहजपणे वतःची ओळख
दे त संवाद साधला आिण हळूहळू लक्षात आले िक िह कोणीतरी असामा य व ृ ध त्री आहे .
शोध घेताच जगप्रिस ध हीच ती यांना टाईपोग्राफी या अ यासात भेटलेली िबयाट्रीस वाड.

िबयाट्रीस वाड या सप्र

ु िस ध िब्रटीश लेिखका िबयाट्रीस बेकरची भाची. या यूयॉकर् हे रा ड

त्रायबुनचे गु ताव बेकर यांची एकुलतीएक क या, जे वतः क पोझर आिण िशक्षक होते.

िबयाट्रीस वाड यांचे िशक्षण बनार्डर् कॉलेज-कोल िबया येथे झाले. वया या अकरा या वषीर्च

कॅलीग्राफी िवषयात रस वाटू लागला व पुढे अक्षरां या उ कारांतीचा इितहास अ यास याची

इ छा झाली. यातून ब्रुस रॉजसर् या टाईपोग्राफी या तज्ञां या मदतीने ितने यात पदिवका

कर याचे ठरवले. पुढे अमेिरकन टाईप फॉउ डासर् कंपनीम ये हे न्री लेिवस यांची सहा यक

ग्रंथपाल हणन
ू जू झाली. यातन
ू ितने वबळावर अ यासकरीत डॅिनयल बकर्ले, अपडीके

आिण यानले मोरीसन यां या प्रभावात आिण संपकार्त येत यवसायीक्तेची नवी उं ची

गाठली. यांचे फेिड्रक वाड या गण

ु वान टाईपोग्राफी तज्ञांबरोबर िववाह झाला. ते १९२६ साली

िवभग्त झाले. िबयाट्रीस वाड यांचे िवचार आिण काम समज यासाठी “िद िक्र टल गोबलेट,

ऑर िप्रंटींग शुड बी इं हीझीबल” हे मळ

ु ातून वाच या सारखे आहे .
िबयाट्रीस वाड: वरील आिण खालील मुळ इंग्रजी मािहतीप्रमाणे यांचावर
खूप उपल ध आहे . तरी हे थोडक्यात असून याव न यां या कतर् ृ वाची
क पना येऊ शकेल.
जॅन टी चीओ ड:

जॅन टी चीओ ड ज म िलपीिझग-जमर्नी आिण ग्रीड िस टीमचे कलािदग्दशर्क रौरई

येथे २ एिप्रल १९०२साली झाला तर म ृ यू याक्लीन यां या बरोबर यांचे कामचाले
११ऑग ट १९७४म ये ि वझलर्ंडम ये. रॉबी या या किरता असे दोनदा इंग्लंडम ये
िडिस हा प्र यक्षात यांना भेटले न हते वा त यास होते. या कामा या िनिम ाने
परं तु यांनी टाईपोग्राफी आिण ग्रीड यांनी म यमयग
ु ीन ह तिलिखतां या
िस टीमचे मांडलेले मल
ु भत
ू िवचार यांना प्रमाणावर आधािरत आिण “गो डन
मागर्दशर्क ठरले. जॅन टी चीओ ड हे अक्षर सेक्शन”चा उपयोग केला. १९२३ म ये जे हा
आिण िच ह तयार करणार्या करागीराचे बाआहाउस प्रदशर्न पािहले व नवते या
िचरं जीव यामळ
ु े लहानपणीच कॅलीग्राफीत क पना वीका लागले. तरी पारं पािरक
(सद
ंु र ह ताक्षर) िनपण
ु ता िमळवली. यांचे िखळे जळ
ु वणीतन
ू िनमार्ण होणार्या अक्षररचना
समकालीन जे हा हॅ मेड कागदावर अक्षरे संक पनेत ते ठाम हे ते. यांनी िनमार्ण
रे खाटत ते हा ते तयार अक्षरिखळे काळजीने केलेला सोबतचा हा “साबोन टाईपफेस” िकवा
िनवडून बाजारातील योग्य कागद िनवडून “युिन हसर्ल टाईपफेस” िह जगात उ म
यावर मद्र
ु ण करीत असत. १९३३ला मानली जातात. जॅ न टी चीओ ड खूप
िहटलर या जाचाला कंटाळून ि वझलर्ंडला अ यास यासारखी सज
ृ नशील यक्ती आहे .
पलायन केले. पेनरोज वािषर्का या रॉबी िडिस हा अ या यक्तीं या सं कारात
आमंत्रणाव न आिण “पेग्वीन”चे टाईपोग्राफी वाढले.
 जोसफ मु लर-ब्रोक्मान हे ि वस-ग्रािफक िडझाईनर आिण िशक्षक. यांचे
िशक्षण थाप यशा त्र, इितहास आिण िडझाईन िवषयात झुरीच येथे
झाले. ९ म १९१४चा ि वझलर्ंड येथे ज म आिण ३० ऑग ट १९९६म ये
म ृ य.ू ग्रीड िस टीम इन ग्रािफक िडझाईन व िह टरी ऑफ ि हजुअल
क यूिनकेशन जगात नावाजलेली पु तके यांनी िलिहलेली आहे त. जगात
यांनी ग्रािफक िडझाईनचे सोपे प रं ग,आकार आिण प्रभावी टाईपोग्राफी
जोसफ मु लर-ब्रोक्मान वारे िवकिसत केले आिण जगातील जवळपास सवर्च ग्रािफक
िडझाईनअसर् यां याशैलीतील बारकावे समजून घेत काम क लागले.
आजही हा प्रभाव िटकून आहे . खालील काही नमु याव न क पना करता
येईल. रॉबी िडिस हा जरी यां या प्र यक्ष संपकार्त न हते तरी यां या
शैलीचा प्रभाव ते आवजून
र् मा य करतात.
जॉन कमांडर हे रॉबीना
िब्रटन म ये असताना
प्र येकवेळी प्रो ताहन दे त
असत. कला िदग्दशर्क
बि डंग आिण मा सेल,
“डी अॅ ड एडी” या
जगप्रिस ध ग्रािफक
िडझाईन सं थेचे पिहले
चेअरमनपदी असलेले
तसेच लंडन या
िडझाईनअसर् अॅ ड आटर्
डायरे क्टरअसर्
असोिशयनचे प्रमुखपदी
िह याची मुख्य ओळख.
वरील िचत्र अलीकडेच
या सं थेची ५० वष पण
ू र्
झा यािनिम ाने मळ
ु चे
आठ सं थापक एकित्रत
दाखव याचा प्रय न.
डेिनस बेली:
बोध/आशय िचत्रकार व डेिनस बेली हे रॉबीनचे िमत्र
ग्रािफक आिटर् ट. आिण उ कृ ट िचत्रकार वरील बाजूस
मािहती उपल ध नाही.
पु तका या मुखप ृ ठावरील
िचत्र,शेजारील १९६३म ये केलेले
पो टर,खाली शटार्चे आशयिचत्र आिण
पिटंग या प्रदशर्नाची आमंत्रणपित्रका
डेरेक ब र्सेल
हे वॅकिफ ड,यॉकर्शायर येथे १ऑग ट १९३४
म ये ज मलेले आंतररा ट्रीय कीतीर्चे िब्रटीश
ग्रािफक िडझाईनर आहे त. िद िकंग्स
कूल,पोि तफ्राक्त, वॅकिफ ड कॉलेज ऑफ
आ र्स आिण से ट्रल कूल ऑफ आ र्स अॅ ड
क्रा स,लंडन इ यादी सं थेतन
ू िशकलेले
आहे त. से ट्रल कूल ऑफ आ स
र् अॅ ड
क्रा स,लंडन येथे या यावर प्रभाव होता
अंथोनी फॉरशोग आिण हबर्टर् पे सर यांचा,
यांनी या िव या यार्ना संद
ु र अक्षर आिण
अक्षररचना संक पन यातील फरक समजावून
सांिगतला. वचछ, थेटपणे आिण
अक्षर प टता हे दो हीतील मह वाचे गण
ु
ठसवले. डेरेक ब र्सेल पदिवका पूणर् क शकले
नाहीत तरी १९५०/१९६० या सुरवातीस
उमेदीची वष िडझाईन क्षेत्रातील अनभ
ु वाने सु
केली. यांनी ‘पिग्वन’ पु तकाची
मुखप ृ ठे ,’पायरील’ची कॅलडरअसर् तसेच ‘नोवा’
आिण मोिबल ऑईलचे ‘पेगस’ सारखी मॅगिझन
िडझाईन केली. येल सटर फॉर िब्रटीश आटर् ,
‘टे ट’, ‘िव अॅ ड ए’ व िब्रटीश कॉि सल साठी
िडझाईनची कामे केली. हे करीत असताना
रॉयल कॉलेज ऑफ आटर् म ये िडझाईन
िशकवले. यांनी “नो स ऑन बुक िडझाईन” हे
येल युिन हिसर्टीने पु तक प्रकािशत केले.
जॉजर् मे यू यां या िवषयी मािहती
उपल ध नाही परं तु रॉबी िडिस हा
यांन या वरील
लेिखका वीणा गवाणकर िलिखत
यां या पिरचया मक पु तकातून
काही प्रमाणात कळते जॉजर् मे यू

इंटरनेटवर यां या मोटारीवरील ग्रािफक्सचे वरीलप्रमाणे केलेले काम पाहता येते. ग्रािफक्सचा हा नवा
प्रकार यांनी प्रथम िवकिसत केला. रॉबीनचे इंग्लंडमधील जवळचे सहकारी.

जॉजर् डॉलबे िडझाईनर आिण “बीडीएमड लू असोिशयेट” या सं थापकापैकी एक सं थापक होते.

यांची कारकीदर् िब्रटीश िडझाईन या अ यंत सज
ृ नशील काळातील होती. दस
ु रे महायु ध नुकतेच संपलेले सवर्त्र
ि थर थावर होत असताना नवी प्रकाशने आिण मािसके येत होती आिण न या बदलाचे वातावरण होते.
िडझाईन हे एक सामािजक या सकारा मकता िनमार्ण करणारे उ म साधन आहे िह जाणीव तयार झालेली.
जॉजर् डॉलबे यांचा ज म रीचम ड सरय येथील व िशक्षण चेि वक कंट्री कूलम ये झाले. १९५०म ये यांनी
से ट्रल कूल ऑफ आटर् म ये प्रवेश करीत यवसाियक जगात प्रवेश केला. १९५३ला यांनी पु हा से ट्रल
कूल ऑफ आटर् म ये प्रवेश घेतला कारण टाईपोग्राफी िह ग्रािफक िडझाईनची मुख्य बैठक असा िवचार यांनी
केला. याच काळात मेटल टाईप (अक्षर जुळवणी) यवसायात मह वाची होती. याचं काळात यांनी अक्षर
जुळवणी मद्र
ु ण प धतीचा वापर करीत नवे मापदं ड तयार केले ते आज सवार्ंनाच िदशादशर्क आहे त...
संधभर् “िद गारडीयन”‐१७ ऑक्टोबर २००५ मधील जॉजर् डॉलबे यां या नुक याच झाले या म ृ यूवरील
आदरांजली वाहणारा लेख.
अॅलन जेराडर् लेचर यांचा ज म २७ स टबर १९३१ला नैरोबी‐
केिनयात झाला. यांचे वडील सरकारी नोकरीत होते. यां या
प्रकृती या कारणा तव लेचर वया या पाच या वषीर्च नैरोबी सोडून
यां या आजोळी इंग्लंडम ये थाियक झाले. यांची कारकीदर्
िब्रटन म येच बहरली व जगात ते िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनर
हणूनच ओळखले गेले. “िद डेली टे लीग्राफ” या प्रिस ध िब्रटीश
व ृ पत्राने यां या म ृ यूनंतर गौरव करताना हं टलेले आहे िक या
िपढीचे आिण पढ
ु े दे खील यांची ओळख अ यंत प्रभावशाली
सज
ृ नशील यक्ती हणूनच राहील. यांची दोन पु तके: “िद आटर्
ऑफ लुिकंग साईड वज” आिण “बीअवेअर वेट पट” आज जगात
वैचािरक या आिण किवचार सम ृ ध करणारे हणन
ू मानली
गेली आहे त. से ट्रल कूल ऑफ आटर् येथे यांना प्रिस ध,
टायपोग्राफर अॅनथोनी फोर ग यांचे मागर्दशर्न िमळाले. तेथेच
कॉली स फो जर्, िथओ क्रो बी, डेरेक बडर्सेल सारखे िमत्र िमळाले.
तसेच से ट माटीर्नस व रॉयल कॉलेज ऑफ आटर् स म ये िशकत
असताना झाले. येथे यांना पीटर लेक, डेिनस बेली सारखे नवे िमत्र
िमळाले. पुढे यांना िशक्षण-िशशुवत
ृ ी िमळाली व ते येल
यिु न हिसर्टीत दाखल झाले. तेथ अजन
ू न या िमत्रांची भेट झाली.
यात तेिथल मागर्दशर्क पॉल रॅ ड, याडबरी थॉ पसन सारखे िमत्र
झाले. १९५६ म ये इटािलयन पोला यागीशी िह याशी िववाह झाला.
याला यां यातील गरमागरम चचार्च कारणीभत
ू झाली. ती होती
ऑरज आिण िपंक रं ग वाईटच आहे त यावर! १९६२ म ये पुढे
जगप्रिस ध झालेली “फे चर/फो जर्/िगल” यवसाियक िडझाईन
सं था थापन केली. पढ
ु ील पानावर िदलेले यां या कामाचे काही
नमुने पाहूनच गण
ु व ापूणर् काम कसे असावे हे लक्षात येईल. अॅलन
जेराडर् लेचर हे जगात ग्रािफक िडझाईन िवषयातील मोठे
अ यास यासारखे आहे . म ृ यू २१स टबर २००५ला िब्रटन येथे झाला.
कॉलीन फो जर् हे िब्रटीश ग्रािफक िडझाईनर.
रॉबी िडिस वाचे मागर्दशर्क! यांचा ज म १९२८
म ये लंडनम ये झाला. यांचे िशक्षण से ट्रल
कूल ऑफ आ र्स अॅ ड क्रा स,लंडन व
तेथेच पढु े वया या २८ या वषीर् जे ठय
प्रा यापक हणून जू. हबर्टर् पे सर या
ग्रािफक िडझाईनर आिण पत्रकारा या किरता
काम केले यामुळे िवचाराना चांगलीच िदशा
िमळाली. १९६०म ये यांनी िशक्षणक्षेत्र सोडले
व १९६२ म ये पुढे जगप्रिस ध झालेली
“फे चर/फो जर्/िगल” यवसाियक िडझाईन
सं था थापन केली. िगल १९६५ म ये वेगळे
होऊन िथओ कॉसबी सामील झाले व याचे
नामकरण कॉसबी/फे चर/फो जर् असे झाले.
“पे टाग्राम” िह आज जगप्रिस ध सं था
१९७२म ये फे चर/फो जर् यां या पुढाकाराने
थापन झाली आिण कॉसबी/फे चर/फो जर्
असे एकित्रत िडझाईन यवसायाचे नवे पवर् सु
झाले. िचत्रकार, थाप यिवशारद,
संक पनाकार आिण िवकिसत झालेले ग्रािफक
िडझाईन असे सम यवसाियक एकत्रीकरण हा
प्रयोग क पकता उ योजगता असे नवे मॉडेल
जगात ढ झाले. यातून गुणव ेतून यवसाय
िह संक पना जली. कॉलीन फो जर् यांचे
योगदान रॉबी िडिस हा १९७२ म ये जे हा
भारतात परतले ते हा येथे जव याचा प्रय न
केला. येथील पिरि थती व मानिसकता यास
पोषक न हती. कॉलीन फो जर्ना यां या
ग्रािफक िडझाईन क्षेत्रातील योगदानाब दल
१९९१म ये “अमेिरकन ईन टीटयुट ऑफ
ग्रािफक िडझाईनअसर्” स मािनत केले.
 “फे चर/फो जर्/िगल”

वर डा याबाजल
ू ा
ितघांनी
एकित्रतपणे
िलिहलेले
सुप्रिस ध
पु तक. डी अॅ ड
एडी, “पे टाग्राम”
सं थेचे लोगोज
यात फो सर्
यांचे मोठे
योगदान आिण
खालील फो सर्
या या कामाचा
नमुना.
िपटर िव बगर् हे जगात “इनफोमार्शन ग्रािफक्स” तज्ञ आिण यावरील अ यासपूणर् पु तकांब दल
ओळखले जातात. यांनी ‘ट्रे डमाक्सर्’ या जागितक थरावरील पु तकात केिमक स कंपनी या
रॉबीिन केले या िस बोलचे प्रकाशन केले आहे . (सोबतचे िचत्र). रॉबी यावेळी िब्रटन मधील प्रिस ध
िडझाईनर हणन
ू यानस
ु ार न द आहे .
Antonio Boggeri

डावीकडे मॅक्स हुबर

यांची कलाकृती रॉबीनचे
मागर्दशर्क सहकारी
याखाली अ डो कॅलब्रसी
सहकारी आिण िमत्र यांचे
पो टर आिण बोजेरीचे
पो टर,उजवीकडे वर
वतःबोजेरी भाषण दे ताना
तर बाजूला जगप्रिस ध
बोजेरी पु तक याखाली
पूवीर्चे बोजेरी आिण
खालील जगप्रिस ध
ओलेिवती टाईप रायटसर्
जािहरात. हा सवर् काळ
रॉबीनी प्र यक्ष बरोबरचे
कलािदग्दशर्क हणून
इटलीत घालवला.
अॅ टोिनओ बोग्गेरी(बोजेरी)नचा ज म
एिप्रल १८,१९०० म ये पॅिवया‐इटली येथे
झाला. वॉईलीन वादनाचे िशक्षण बालपणीच
िमळाले. वया या १६ या वषीर् तंत्र िशक्षण
सं थेतन
ू को यक ४बाय४ फोमर्ट कॅमेरा
वापरात फोटोग्राफीचे िशक्षण पॅिवया‐इटली
येथे घेतले, दोन वषार्ंनी यांची अॅ टोिनओ
क्रे सी यांची भेट झाली. याचवेळी वॉईलीन
वादनाचे िशक्षण सु होतेच. क्वत्रत पॅिवया
सारख्या संगीत जल ये म ये भाग घेत
असत. अॅ टोिनओ क्रे सीिन अ फेरी अॅ ड
लाकोरीक्स हे प्रिस ध मद्र
ु णालय िमलान
येथे िवकत घेवन
ू आणले आिण अॅ टोिनओ
बोग्गेरी(बोजेरी) तेथे कामास ये याची
िवनंती केली. तेिथल अनभ
ु वातन
ू च िमलान
येथे १९३३ला तिु दओ बोजेरीची थापना
केली. यांन ते को ड यांचा “ग्रािफक
अ डो कॅअब्रेसी
कला यवसाय” अंकातील लेख वाचला
आिण बाहाउसची मािहतीतन
ू प्रेरणा घेत
१९३०म ये पढ
ु े तिु दओ बोजेरीची थापना
केली. यां यावर मो टाज प धतीचा प्रभाव
होता. तिु दओ बोजेरीने उ म िचत्रकारांची
िनवड केली यात आपले रॉबी िडिस हा हे
बन
ु मु कोझी, बन
ु मन
ु ारी, हबर्टर् काब नी,
इम रे नर, झॅनटी ि वना की, मॅक्स हुबर
आिण अ डो कॅअब्रेसी असे अनेक िदग्गज.
अॅलीयांस ग्रािफक इंटर याशनल ने १९५१
पॅिरस ,लंडन १९५६ आिण िमलम १९६१म ये
प्रदशर्नासाठी आमंित्रत केले. यांना ित्रनाले
चे सव
ु णर्पदक व लाईफ ऑफ
अॅडवरताि झंग स मान १९६७म ये
िमळाला. १९८१ म ये हा तिु दओ बोजेरी
बंद झाला. १० नो हबर १९८९म ये यंचे
िनधन झाले. या तिु दओ बोजेरीने
यरु ोपातील ग्रािफक कलेत मह वाचे थान
िमळवले.
झॅनटी ि वना की
Boggeri and his colleagues paid tribute
to the homegrown aesthetic of
Marinetti's Futurism, but were firmly
forward‐looking with their embrace of
contemporary trends such as
Photomontage, Collage and the
ideology of the New Typography, while
ित्रनाले ‐‐ in the spirit of inclusiveness ‐‐ mixing
in every other "Ism" of the 1930s
Avant‐Garde. The exuberance of early
Boggeri output got Mussolini's
attention, and Il Duce followed the
aesthetic leads of Hitler and Stalin by
clamping down on the artistic diversity
radiating out of Milan.
Studio Boggeri survived the was and
quickly came to the the forefront of
the postwar Italian design Renaissance,
trading the Avant‐Garde stylings of the
prewar years for the cool calculations
of the Swiss through the fifties al the
way into the eighties, all the while
maintaining their essential spirit of
levity.
Includes work by Walter Ballmer,
Kathe Bernhardt, Antonio Boggier, Ezio
Bonnie, Ado Calabresi, Erberto
मॅक्स हुबर Carboni, Deberny & Peignot, Fortunato
Depero, Roby D'Silva, Franco
Grignani, Honegger‐Lavater, Max
Huber, Enzo Mari, Rene Martinelli,
Armando Milani, Bruno Monguzzi,
Remo Muratore, Marcello Nizzoli, Bob
Noorda, Hazy Osterwalder, Irme
Reiner, Ricas‐Munari, Roberto
Sambonet, Leone Sbrana, Xanti
Schawinsky, Max Schneider, Albe
Steiner, and Carlo Vivarelli.
एफ. एच.के. हे िन्रओन-पिरपूणर् संक पनाकार.
िब्रटीश ग्रािफक िडझाईन या इितहासात एफ.
एच.के. हे िन्रओन यांचे थान कुणाशीिह
तुलना न करता येईल असे उ च आहे . यांची
कायर्प धती अचूक व मुक्त िव तारणारी होती.
यांचा ज म जमर्नीत झाला. टे क् टआईल
िडझाईनर हणन ू सरु वात करीत उ कृ ठ
पो टर िडझाईनर िह यांची ओळख जगात
कायम झाली. दस ु र्या महायु धानंतर यांनी
संकि पलेली मद्र ु ण-मा यम प्रकाशने,
प्रदशर्ने,िन य उपयोगी घरगत ु ी व तू,दािगने
अलंकरण आिण अतंगत र् सजावट या सवार्मळ ु े
१९६०म ये यरु ोपात नव कॉप रे ट आयडेनडीटी
प धतीचे जनक हणन ू ओळखू जाऊ लागले.
यां याकडे यावेळी ग्रािफक िडझाईन हे
कॉटे ज इं ड टरी व पात होते यावेळी
यां यातील उपजत वा तवतापूणर् जाणीवेचा
गण ु ग्रािफक िडझाईन िवकिसत कर यास
कारणी भत ू ठरला.
एफ. एच.के. हे िन्रओन हे उ कृ ट संक पन
कला िशक्षण तज्ञ हणन ू दे खील पिरिचत होते.
सामािजक जाणीव ठे वत मू यांना जपत
यवसाियक होते. िवसा या शतकातील
टे ट+लयल, केएलम, लू सकर्ल िसमट आिण
लेइब अशी अनेक गाजलेली कामे कालातीत
हणन ू ओळखली जातात.
पढ
ु ील पानावरील इ.स.१९०० या काळातील दरू दशीर्पणाने

कमिशर्यल आटर् सेक्शन सु करणारे सर जे.जे. कूल ऑफ

आटर् चे इंग्रज डायरे क्टर कॅ. सालोमन बाजूला यांना साथ

दे णारे यांचे सहकारी िचत्रकार धुरंधर,खालील िचत्रातील

चा सर् जेराडर् यांनी पढ

ु े खयार् अथार्नी उपयोिजत िचत्रकला

िशक्षणाचा पाया भरतात रचला आिण नविचत्रकला जवली

तसेच ग्रािफक्स या जगाचा पिरचय भारताला क न िदला.

यांचे कायर् प्रा. ही.एन.आडारकर यांनी रॉबी िडिस हा

सारख्यांना पुढे संधी दे त आज जागितक थरावर सर जे.जे.

उपयोिजत कला सं था, ई द तरीयल िडझाईनचे नवे जग

भारतात िवकिसत हो याचा पाया रचला, कमिशर्यल

आिटर् ट िग ड सारखी सं था थापन केली. १९३५म ये

जेराड व प्रा. ही.एन.आडारकर यांनी भडसावळे सारखे

िव याथीर् तयार केले.

गोिवंद भडसावळे हे १९३५ या जािहरात कला वगार्चे
सर जे.जे. कूल ऑफ आटर् चे पिहले िव याथीर्,
१९५४/५५ मधील या िवभागाची मािहती दे णारे हे
िभ ीिचत्र आिण याचं काळात इंग्लंडम ये जाऊन
जागितक थरावर स माननीय यवसाियक हणून
नावाजलेले रॉबी िडिस हा हे आिशया व भारतातील
पिहले ग्रािफक िडझाईनर...
यशवंत चौधरीनी
भारतात परत यावर
युरोिपयन
ग्रािफक्सचे आिण
भारतीय
सं कृतीतील
यघटकां या
िम णातून नवी
ग्रािफकची पिरभाषा
िवकिसत कर याचा
प्रय न केला. पुढील
पानावर...
यशवंत चौधरीनी भारतात परत यावर युरोिपयन ग्रािफक्सचे आिण भारतीय
सं कृतीतील यघटकां या िम णातून नवी ग्रािफकची पिरभाषा िवकिसत
कर याचा प्रय न केला. याची काही उदाहरणे.
भाई प की यां या कामाचा एक नमन
ु ा भारतात यांनी टाईपोग्रा-िफक्सचे
नवजग िनमार्ण केले.
 रॉबी िडिस हा यां या कामाचा नमनु ा यरु ोपातील भारतातील. यशवंत
चौधरी, भाई प की यां या गुणव े या पेक्षा कदािचत जा त असून तेवढे
पिरिचत झाले नाही.
भाई प की
यां या
कामाचा
एक
नमुना
मागील
पानावर....
भारतात
यांनी
टाईपोग्रा-
िफक्सचे
नवजग
िनमार्ण
केले.
रॉबी िडिस हानचा १९५६ला सु झालेला यकलेतील हा प्रवास “िद साउथ
िकंग टन िस टीम”ची ि हक्टोिरयन आटर् , आ र्स अॅड क्रा स, बाहाऊस िडझाईन
कूल, ि वस िडझाईन आिण पु हा १९६७पासन
ू भारतीय कभाषे या शोधात
ू ीर् (इ.स.२०००) मख्
शांतीिनकेतन क भाषा असा होत पंधरा वषार्पव ु य प्रवाहातून
वेगळा होत गेला. आज वया या ८५ म ये यां या आवडीचे “िद माकर् ऑफ
आयडेनटीटी” म ये रमन
ू गेला आहे . अमेिरके या अॅरीझोना िव यापीठाने यां या
गे या पांचदशकातील याचं कमाब दल स मानीय डॉक्टरे ट िदली आहे .