टी ह जॉ ज

एक झपाटलेला तं !

अ यत
ु गोडबोले
अतलु कहाते

मेहता पि लिशंग हाऊस

STEVE JOBS : Ek Zapatlela Tantradnya!
by ACHYUT GODBOLE, ATUL KAHATE
टी ह जॉ ज : एक झपाटलेला तं ! / यि च र
© अ युत गोडबोले व अतुल कहाते
अ युत गोडबोले : २०२/२०३, इं कृपा, लॉट नं. ५०,
त ण भारत को. अॉप. हौ. सो., चकाला, अंधेरी (पू),
मुंबई ४०००९९. / Email: achyut.godbole@gmail.com
Website : www.achyutgodbole.com
अतुल कहाते : ३०४, लुणावत लािसक,
आयसीएस कॉलनी, भोसले नगर, युिन हिसटी रोड, पुणे ४११००७.
Email : akahate@gmail.com / Website : www.atulkahate.com
िवशेष सहकाय
व आभार : दीपा दे शमुख
काशक : सुनील अिनल मे हता, मे हता पि लिशंग हाऊस,
१९४१, माडीवाले कॉलनी, सदािशव पेठ, पुणे ४११०३०.
✆ ०२०-२४४७६९२४
Email : info@mehtapublishinghouse.com
production@mehtapublishinghouse.com
sales@mehtapublishinghouse.com
Website : www.mehtapublishinghouse.com
मुखपृ : मे हता पि लिशंग हाऊस
थमावृ ी : ११-११-२०११ / फे ुवारी, २०१२ /
जानेवारी, २०१३ / िडसबर, २०१३ /
पुनमु ण : जून, २०१५
ISBN for Printed Book 9788184983173
ISBN for E-Book 9788184987980
 साम ी

तावना
‘अॅपल’चा ज म
िलसा
मॅिकंटॉश
जॉन कलीचा उदया त
अॅपल िव माय ोसॉ ट
टी ह जॉ जची ‘ने ट’ टेप
िप सार
अॅपलची घसरण
टी ह जॉ जचं अॅपलमधलं पुनरागमन
आयपॉड
आयफोन
आयपॅड
ककरोग आिण शेवट
गाजलेलं भाषण
समारोप
िवल ण ेमानं आिण आपुलक नं सग या उप मांना सतत मदत
करणा या
सलु भा िपशवीकर
आिण
पु पा आगरकर
यांना
अलौिकक काय केले क , लौिकक वाढतो.
लेखक प रचय

अ युत गोडबोले
१. शाला त परी ेत रा यात १६वा, तर िव ापीठात पिहला मांक
२. पिहली ते आय.आय.टी. पयत गिणतात जवळपास सव परी ांत सव च गुण आिण
पा रतोिषकं
३. आयआयटी मुंबईचे केिमकल इंिजिनयर, १९७२
४. सॉ टवेअर या े ात ३२ वषाचा अनुभव, याम ये भारत, इं लंड आिण अमे रकेतील अनेक
जग मा य, आंतररा ीय कंप यांत काम
५. सॉ टवेअर या कामािनिम १५०हन अिधक वेळा जग वास
६. पटणी, िसंटेल, एल अँड टी इ फोटेक, अपार, िदशा वगैरे अनेक मोठ्या कंप यां या
सव चपदी असताना यांची जगभरात अनेकपटीने वाढ कर याम ये हातभार
७. टाटा मॅक ॉ-िहलतफ जगभर वापरली जाणारी क युटरवरची ‘अॉपरे िटंग िसि ट स’, ‘डे टा
क युिनकेश स अँड नेटव स’, ‘वेब टे नाॅलॉजीज’ आिण ‘डीिमि टफाई ंग क युटस’ ही
चार येक ६००-८०० पानी पाठ्यपु तकाचं लेखन. िचनीसकट अनेक भाषांत ही पु तकं
अनुवािदत
८. मराठीतनू ‘संगणकयुग’ (क युटर), ‘बोड म’ ( यव थापन), ‘नादवेध’ (संगीत),
‘िकमयागार‘ (िव ान), ‘अथात’ (अथशा ), पाच ‘गुलाम’ (गुलामिगरी), ‘थैमान
चंगळवादाचे’ (चंगळवाद), ‘नॅनोदय’ (नॅनोटे नॉलॉजी), ‘मनात’ (मानसशा ), ‘ टी ह
जॉ ज’ िव मी खपाकडे वाटचाल करत असलेलं ‘मुसािफर’, ‘गिणती’, ‘झपझ ू ा- १’,
‘झपझू ा- २’, ‘झपझ
ू ा- ३’ आिण कॅन हॉस अशा अनेक पु तकाचं लेखन
९. ‘नादवेध’, ‘िकमयागार’, ‘अथात’, ‘नॅनोदय’ आिण ‘मनात’ या पु तकांना
रा यशासनासह अनेक मानाचे पुर कार
१०. यािशवाय ‘तं मं ’, ‘ ािणजगत’, ‘बखर संगणकाची’, ‘वै कायन’, ‘िव ानवाद’ अशा
अनेक वाचकि य लेखमाला
११. आय.बी.एम. तफ दोनदा, पंत धानांकडून दोनदा, ‘उ ोगर न’, आयआयटीचा चंड
बहमानाचा ‘िडि टंि व ड अॅ युिमनस’, पं. भीमसेन जोश या ह ते ‘कुमार गंधव’,
स ा ी वािहनीचा ‘नवर न’, ‘लाभसेटवार‘, ए.आय.टी. कडून आिण उ ुंग प रवाराकडून
‘जीवनगुणगौरव’, ‘इं धन’ू असे अनेक पुर कार
१२. ‘‘TED’’ या चंड ित े या आंतररा ीय भाषणमािलकेत भाषण दे याचा बहमान
१३. महारा सािह य प रषदे या पिह या ‘युवा सािह य-नाट्य संमेलना’चे अ य १४.
‘आिशयाना’ नावाची ऑिटि टक मुलांची शाळा चालू कर यात पुढाकार
१५. आयआयटीनंतर िभ ल-आिदवासी चळवळीत सहभाग
१६. स या सॉ टए सेल क स ट सी सि हसेसचे मॅनेिजंग डायरे टर
अतल
ु कहाते
१. बीएससी ( टॅिटि ट स) नंतर एमबीए
२. मािहती तं ान े ात सुमारे १८ वषाचा अनुभव - िसंटेल, अमे रकन ए स ेस, डॉयचे
बँक, एलअँडटी इ फोटेक आिण आय ले स सो युश स (आता ओरॅ कल) इथे िविवध
कार या जबाबदा या सांभाळ या.
३. आय ले स सो युश स (आता ओरॅ कल) इथे क सि टंग ॅि टस डायरे टर हणन ू १२
वष काम, ितथे तं ान िवभागाचं मुखपद सांभाळलं.
४. िसंबायोिसस तसेच पुणे िव ापीठ इथ या अनेक कॉलेजेसम ये ि हिजिटंग ले चरर हणनू
१० वषाचा अनुभव
५. एकूण ४४ पु तकांचे िलखाण - इं जीम ये १९ आिण मराठी २५ संगणक े ात या
िव ा यासाठी तसेच ोफेशन ससाठी नेटवक िस यु रटी, वेब टे नाॅलॉजी, ऑपरे िटंग
िसि ट स, डे टाबेस मॅनेजमट, डे टा क युिनकेश स, सी प स प स अशा अनेक
पाठ्यपु तकांचे िलखाण, यामधली अनेक पु तके भारतामध या तसेच काही
परदेशांमध या जवळपास ५० िव ापीठांम ये पाठ्यपु तक हणन ू वापरली जातात, एकाचा
िचनी भाषेत अनुवाद
६. “ि टो ाफ अँड नेटवक िस यु रटी” या पु तका या स वा लाखाहन अिधक त ची
िव
७. मराठीम ये इितहास, अथशा , वै कशा , राजकारण, िव ान, तं ान, च र , ि केट
अशा वेगवेग या िवषयांवरची पु तके
८. िलखाणासाठी “गुणवंत समाजसेवक पुर कार’’, “ ंथकार पुर कार’’, “ वातं यवीर
सावरकर पुर कार’’ तर संगणक े ामध या कामासाठी “इं धन-ू महारा टाई स
पुर कार”, ‘‘क युटर सोसायटी ऑफ इंिडया अॅवाड फॉर आयटी ए युकेशन अँडिलटरसी”,
‘‘इंिदरा ए सल स अॅवाड’’, ‘‘सि हस ए सल स अॅवाड’’, ‘‘इंिदरा वेल’’ असे अनेक
पुर कार
 ९. अनेक मा यवर वतमानप ांम ये िनयिमत लेखन तसेच सग या मराठी टी ही चॅने सवर
अनेक काय म
१०. ि केट या आंतररा ीय साम यांम ये कोअरर आिण आकडे वारीत हणनू काम
कर याचा अनुभव
 तावना

५ ऑ टोबर, २०११ या िदवशी टी ह जॉ जचं िनधन झालं. खरं हणजे ही बातमी

ध कादायक न हती आिण अनपेि तसु ा न हती. गेली िक येक वष जॉ जचा ककरोग, याची
खालावत चाललेली त येत, यानं हळूहळू ‘अॅपल’ कंपनी या कामकाजातन ू काढून घेतलेलं
आपलं ल ; हे सगळं माहीत अस यामुळे हा दुदवी िदवस के हा तरी उजाडणारच याची
सग यांना थोडीफार क पना होती; पण तरीही जॉ ज या िनधनानं सगळं जग हाद न गेलं.
अगदी भारतासार या देशाकडे ‘अॅपल’ कंपनीनं जवळपास पण ू दुल क नसु ा जॉ ज या
िनधनानंतर इतर जगा माणेच अगदी भारतातही आपला कुणीतरी जवळचा माणस ू म ृ यू
पाव यासार या िति या उमट या. खरं पाहता भारताम ये टी ह जॉ ज या मागदशनाखाली
तयार झालेली िकंवा एकूणच अॅपलनं बनवलेली उपकरणं, फो स, क युटस या गो ी वापरणारा
वग तसा अितशय मयािदत आहे . एका ठरावीक आिथक पातळीवर या लोकांनाच जॉ ज या
डो यातन ू साकारलेली उपकरणं िवकत घेणं परवडू शकतं! पण मु य मु ा तो न हताच.
जॉ जची क त गे या काही वषाम ये या कारे सग या जगभर पसरली आहे याव न तो
एखादा जादूगार असावा; अशा ीनं सगळं जग या याकडे बघत होतं, यामुळे या जादूनं
भारतामध या लोकांवरही िवल ण मोिहनी घातली होती. लोकांनी या यािवषयी कुठे कुठे वाचलं
होतं, याला टी हीवर पािहलं होतं, इंटरनेटवर याचे फोटो आिण ि हिडओज बिघतले होते. या
सग यातन ू जॉ ज हा क युटर े ामधला एक अि तीय माणस ू आहे , अशी याची ितमा
ठळकपणे सगळीकडे झाली होती.
जॉ ज या म ृ यन
ू ंतर या यािवषयी बरं च काही िलहन आलं आहे , पण या सग यातला
अ यंत मह वाचा मु ा हा या या आयु यात या चाढउतारांचा आहे . अगदी लहानपणी द क घेतलं
जाणं, यानंतर कॉलेज िश ण अधवट सोडून ‘ ॉपआउट’ होणं, अमे रके या स रीत या
काळात या बंडखोर वातावरणात सहभागी होऊन ‘िह पी लाइफ टाईल’ जगणं, ‘अॅपल’ कंपनी
काढून जगामधला पिहला पसनल क युटर तयार करणं आिण अॅपलला यशा या मागावर घेऊन
जाणं, हा या या आयु याचा पिहला ट पा होता. या ट या या अखेर या काळात यशा या
िशखरावर असले या जॉ ज या आयु यातली घसरण सु झाली. वत: काढले या अॅपल
कंपनीतन ू च जॉ जची हकालप ी झाली. यातन ू जॉ ज या आयु यातला दुसरा ट पा सु झाला.
यात यानं वतः एक कंपनी काढली, दुसरी िवकत घेतली आिण परत एकदा तो रं काचा राजा
झाला. जॉ ज संपला असं हणणा यांचं त ड यानं बंद तर केलंच, पण िशवाय या अॅपल कंपनीनं
याला बाहे र काढलं होतं; याच कंपनीवर जॉ जची एक कंपनी िवकत यायची आिण याला
परत सीईओ हणन ू बोलवायची वेळ आली! एखा ा िफिन स प यानं राखेतन ू झेप यावी, तसा
हा अ ुत कार होता. आप या आयु या या ितस या आिण अखेर या ट यात तर जॉ ज हणजे
या प ृ वीवर ज मलेला माणस ू नसनू कुठली तरी अद्भुत श असलेला पर हावरचा जीव
असावा अशा नजरे नं लोक या याकडे पाहायचे. अॅपल कंपनीची खड्ड्यात तलेली गाडी
जॉ जनं सावरलीच; िशवाय ‘आयमॅक’, ‘आयपॉड’, ‘आयफोन’ आिण ‘आयपॅड’ ही तं ानाचं
जग िक येक दशकांनी पुढे नेऊन ठे वणारी उपकरणं यानं जगाला िदली. यातलं येक
उपकरण सादर करायला जॉ ज यासपीठावर आला क , लोकां या डो यांम ये आनंदा ू उभे
राहायचेच बाक असत. हाच ट पा जॉ ज या आयु यातला शेवटचा ट पा ठरला. ककरोगानं आिण
यातन ू उ वले या अडचण मुळे जॉ ज थकत गेला. यानं आपलं कामकाजही बंद क न
टाकलं. याचं वजन वेगानं घटलं. दोनचार पावलं टाकली, तरी तो धापा टाकायला लागला.
शेवटी ५ ऑ टोबर, २०११ हा िदवस उगवला!
तं ाना या े ात आिण यातही क युटर तसंच संदेशवहन या े ांम ये अनेक
कंप यांनी गे या काही दशकांम ये चमकदार कामिगरी केली आहे . िक येक कंप या चंड
यश वी ठर या आहे त. यांनी लोकांचं आयु य सुखकर कर यात खपू मोलाचं योगदान िदलं
आहे , पण जॉ जला िमळालेलं ‘सुपरिहरो’चं थान मा या कंप यांमधला एकही माणस ू कमावू
शकलेला नाही. यात जॉ जचं वेगळे पण आहे . तं ाना या प रसीमा गाठायची कमाल यानं
क न दाखवली आहे . इतर कुणालाच ते जमलं नाही; हणन ू च जॉ ज या वादळी आयु यात या
अनेक घटनांवर आिण या या काही िनणयांवर टीका करणा या लोकांनीसु ा या या या अ ुत
कामिगरीला अखेर सलामच ठोकला आहे .
जॉ ज माणस ू हणन ू कसा होता, यानं कशा कारे तं ानाचं जग बदलायचा य न
केला, यात यानं कोणकोणते ध के खा ले हे सगळं वाचताना िक येकदा अंगावर शहारे येत;
हणन ू च जॉ ज या या साडे पाच दशकां या अ यंत अिव सनीय कलट यांनी भरले या
िच थरारक आयु याची ही कहाणी सादर करावीशी वाटली! याच वेळी सुनील मेहतांचा फोन
खणखणला आिण ‘जॉ जवर पु तक िलिहणार का?’ असं यांनी िवचारलं. आम या दोघांत पाच
िमिनटांची चचा झाली आिण िलहायचा िनणय प का झाला, पण या पु तकाला िदरं गाई कर यात
अथ नाही. यामुळे ते लवकरात लवकर िलहन झालं पािहजे असं आ ही ठरवलं. आ ही (मी आिण
अतुल कहाते) आम यासमोर पंधरा िदवसांचं टारगेट ठे वलं होतं. यानंतर आ ही अॅपल आिण
जॉ ज यां यािवषयी अनेक पु तकं भराभर िमळवली आिण रा ंिदवस काम क न, वाचन ू या या
नोट्स काढ या. आ ही दोघांनी िमळून संगणका या इितहासावरचं ‘बखर संगणकाची’ हे
३००-३५० पानी पु तक नुकतंच िलहन संपवलं होतं. (ते अजन ू कािशत हायचं आहे .) यामुळे
‘अॅपल’ आिण टी ह जॉ ज यां यािवषयी बरीच मािहती आम याकडे होती. आ ही िलिहले या
‘बोड म’म येसु ा जॉ जिवषयी लेख होताच. हे सगळं एकि त क न यात नवीन ८-१०
पु तकांतली मािहतीची भर घालन ू , ती एका गो ी या व पात सांग याचा आ ही य न
केलाय. यात संगणका या तांि क बाब पे ा या या आयु यातले चढउतार, जॉ जची उ ोजकता,
क पकता यां यावर भर देऊन तो रं जक कर यावर आ ही भर िदलाय. यामुळेच तो कोणालाही
आवडे ल याची आ हांला खा ी आहे आिण गंमत हणजे हा सव उपद् याप ‘ टाट टू िफिनश’
आ ही च क आठ िदवसांत पण ू केला! एखा ा िसनेमाची पटकथा िलहावी तसा हा अनुभव होता.
ते वाचतानासु ा अशीच भावना िनमाण होईल असं आ हांला वाटतं.
हे पु तक िलहीत असतानाच टी ह जॉ जचं अिधकृत च र येणार अस याची बातमी
आली. वॉ टर आयसॅकसन यानं िलिहले या या च र ामधन ू सु ा जॉ ज या आयु यामधले अनेक
बारीक कंगोरे समजन ू घेता आले. यामध या मह वा या मु ांचा या पु तकाम ये यो य रीतीनं
आढावा घेता आ यामुळे हे पु तक आणखी प रपण ू हायला खपू मदत झाली.
या पु तका या कामाम ये खपू मोलाची मदत के याब ल दीपा देशमुख आिण वषृ ाली
जोगळे कर यांचे मन:पवू क आभार. हे पु तक च क एका आठवड्यात संपवायचं अस यामुळे हे
िलखाण चालू असताना सतत यात बदल करणं, सुधारणा सुचवणं आिण मजकुराची सुसू
बांधणी करणं याची खपू च गरज होती. दीपा देशमुख िहनं हे आ हान वीका न यात या येक
ट याम ये खपू च प र म घेतले. यािशवाय हे श यच झालं नसतं. वषृ ाली जोगळे कर, दीप
कुलकण , नंदू को हटकर, माधवी ठाकूरदेसाई, साधना वझे, अिनल गोिवलकर, संगीता
हसकर यांनी हे पु तक वाचन ू यात खपू मोला या सच ू ना के या, याब ल यांचे आभार.
तसंच हे पु तक चालू असताना आ ही दोघंही घरी असन ू ही घरी नस यासारखेच होतो, या
काळात आ हाला सहन के याब ल शोभा आिण अिनता यांचे आभार. या पु तकाची क पना
सुचव याब ल आिण ते अितशय अ प काळात पण चांग या त हे नं कािशत के याब ल सुनील
मेहता आिण मेहता पि लिशंग हाऊसमधील इतर िम मंडळी यांचे मनापासन ू आभार!
अ यतु गोडबोले
ई-मेल : achyut.godbole@gmail.com
वेबसाइट : www.achyutgodbole.com

अतल
ु कहाते
ई-मेल : akahate@gmail.com
वेबसाइट : www.atulkahate.com
‘अॅपल’चा ज म

१९६०चं दशक हे ‘मेन े स’चं हणजेच खपू च मोठ्या क युटसचं होतं. ‘आयबीएम’नं
बनवलेला ३६० मॉडे लचा क युटर खपू च गाजत होता. हे मेन े स खपू च मोठे आिण महागही
होते. मोठमोठ्या कंप या ते वापरत; पण ते वापरायला मुळीच सोपे न हते. सामा य माणसाला
तर यांची भीतीच वाटावी. फ देवळा या आिण क युटर म या आत िशरतानाच लोक बटू -
चपला बाहे र काढून ठे वत, कारण दोघां याही बाबतीत लोकां या मनात तेवढं च गढ ू आिण भीती
होती. १९७० या दशकात ‘िमनी क युटस’ िनमाण झाले आिण गाजलेही. या काळात ‘िडिजटल
इि वपमट कॉपारे शन (डे क)’, ‘डे टा जनरल’, ‘ ाइम’, ‘वँग’ वगैरे अनेक त हे चे ‘िडपाटमटल’
क युटस िदसायला लागले होते. यांची िकंमत कमी अस यानं एखा ा मोठ्या कंपनी या
येक खा याम ये एक िमनी क युटर असंही िच िदसायला लागलं होतं. १९८०चं दशक हे
‘पसनल क युटसनी (पीसी)’ गाजवलं होतं. आयबीएमनं बनवलेला ‘पीसी’ हा खपू च गाजला
असला, तरी पिहला पीसी बनव याचं ेय आयबीएमकडे जात नाही. खरं तर पीसीची पाळं मुळं ही
१९७० याच दशकात जली होती आिण सग यात पिहला लोकि य पीसी बनवला होता, टी ह
जॉ ज आिण टी ह वॉि नयॅक या दोन टी ह मंडळ नी !
या तशा बंडखोर व लीच हो या. वॉि नयॅक इले ॉिन सम ये खपू च लुडबुड करत
असे. कॉलेजला दांडी मा न तो एकतर ि ज तरी खेळत बसायचा िकंवा इले ॉिनक
सिकट्सम ये डोकं तरी खुपसन ू बसायचा. जॉ ज हा यामानानं एकाक असायचा. याला
इले ॉिन सम ये वॉझइतक गती नसली, तरी यात या धं ा या गो ी मा याला चटकन
कळत हो या.
अ दुल फताह ऊफ जॉन जंदाली हा सी रयन माणस ू आिण िजअॅ ं कॅरोल िशबल ही
अमे रकन ी यां या घरी टी ह जॉ जचा ज म झाला, पण िशबल या विडलांना आप या मुलीनं
जंदालीशी ल न क नये असं वाटायचं. िजअॅ ंिशबल आधी एका त णा या ेमात पडली होती. ते
करण ित या विडलांना अिजबात आवडलं न हतं. आता तर िजअँ एका सी रयन त णाशी ल न
करायचा घाट घालत अस याचं ऐकून ित या विडलांना भयंकरच संताप आला होता. कुठ याही
प रि थतीत हे ल न आपण होऊ देणार नाही, असं यांनी िजअँला सुनावलं. दर यान िजअँ ही
जंदालीबरोबर सी रयाम ये दोन मिहने राहन आली होती. ितथे सी रयन प ती माणे वयंपाक
कसा करायचा, आयु य कसं जगायचं याचे ाथिमक धडे ितनं घेतले होते, पण अमे रकेत परत
आ यावर आप याला िदवस गे याचं, तसंच आपले वडील म ृ यश ू येवर अस याचं िजअँला
समजलं. यामुळे यांना दुखावणं ितला अवघड होऊन बसलं होतं. अमे रकेमधला यांचा समाज
सं येनं अगदी लहान अस यामुळे, तसंच कॅथिलक पंथा या गभपातािवरोधात या कमठ
सं कारांमुळे िजअँला आप या बाळाला ज म दे यावाचन
ू दुसरा पयायच उरला न हता.
मग या अनौरस मुलाचं काय करायचं? यामुळे पाच मिहने वया या टी हला या या
ख या आईनं पॉल जॉ ज आिण लॅरा जॉ ज यांना द क देऊन टाकलं. पॉल- लॅरा जॉ ज
यां याकडे याला द क देताना ते पदवीधारक असायला हवेत अशी िजअँची अट होती, पण शेवटी
ती अट िशिथल क न ते टी हला कॉलेज िश ण देतील या अटीवर टी हला द क िदलं गेलं.
जॉ जनं जन ू २ ० ० ५ म ये टॅनफड िव ापीठात या या या अितशय गाजले या भाषणात
आप या पालकांब लची ही मािहती थमच सावजिनकरी या उघड केली. याआधी ‘ लेबॉय’
मािसकानं १९८५ म ये घेतले या या या मुलाखतीतसु ा ही मािहती सांगायला यानं नकार
िदला होता. निशबाची कमाल हणजे नंतर जंदाली आिण िशबल यांनी ल न केलं ! पण तोपयत
यांनी टी हला द क देऊन टाक यामुळे टी हचं आडनाव ‘जॉ ज’ असंच झालं!
 जॉ जला द क घेतले या पॉल जॉ जचे वडील दा डे होते. ते आप या बायकोला आिण
मुलांना मारहाणही करायचे, पण असं बालपण लाभन ू सु ा पॉल जॉ जनं आपलं आयु य भरकटू
िदलं नाही. तसंच वत:म ये हे दुगुण येऊ िदले नाहीत आिण यानं आप या द क मुलाला –
टी हला – नेहमीच अितशय ेमाची वागणक ू िदली. कॉलेज िश ण अधवट सोड यावर पॉल
जॉ जनं मेकॅिनक हणन ू काम केलं. नंतर अमे रके या समु िकनारी ‘लाइफगाड’ सेवेम ये
मॅकेिनक हणन ू यानं काम केलं. कहर हणजे या ‘लाइफगाड’ सेवेत असले या पॉलला
वत:लाच पोहायला येत न हतं. निशबानं कुणाला वाचवायची वेळ या यावर आली नाही हणन ू
काही गंभीर प रि थती ओढवली नाही!
लॅरा जॉ जचं पॉलशी झालेलं ल न हे खरं हणजे ितचं दुसरं ल न होतं. लॅराचा
पिहला नवरा दुस या महायु ात मरण पावला होता, पण लॅरानं यािवषयी चंड गु ता बाळगली
होती. १९५२ साली ितनंच पॉलला ‘आपण सॅन ाि स कोम ये राहायला जाऊ,’ असा आ ह
क न ितथं नेलं. मल ू होत नस यामुळे पॉल आिण लॅरा हताश झाले होते. यामुळे यांनी एक
मलू द क यायचं ठरवलं. खरं हणजे मल ू द क घे यासाठी न दणी केले या दुस या एका
विकला या कुटुंबाम ये टी ह जॉ ज द क हणन ू जाणार होता, पण ऐन वेळी या विकलानं
आिण या या प नीनं आप याला मुलगी द क हवी असं सांिगत यामुळे मुलगा द क घे यासाठी
तयार असले या जॉ ज कुटुंबात टी ह पोहोचला !
टी ह जॉ ज या ख या आई-विडलांची हणजेच जंदाली आिण िशबल यांची
टी हनंतरची मुलगी मोना िस सन ही नंतर कादंबरीकार हणन ू गाजली. १९६२ साली जंदाली
आिण िशबल यांचा घट फोट झाला आिण यानंतर जंदालीचा आप या दो ही मुलांशी असलेला
संपक तुटला. १९८४ सालापयत टी ह आिण याची बहीण मोना यांची भेटच झाली न हती.
नंतर या काळात जंदालीनं आप या मुलांशी संपक ठे वायचा य न केला, पण याला टी ह
आिण मोना या दोघांनीही दाद िदली नाही. आपण त णपणी घेतले या आततायी िनणयांमुळेच हे
घडलं असं जंदाली हणत रािहला, पण याचा आता काही उपयोग न हता. जंदाली ब याच
महािव ालयांम ये रा यशा हा िवषय िशकवत असे. जॉ जनं आप या ख या आईशी हणजे
िशबलशी मा नंतर संपक ठे वला आिण तो ितला आप या अनेक काय मांना आमंि तसु ा
करत असे.
टी हला द क घेतले या पॉल जॉ जनं टी हला इले ॉिन सची गोडी लावली होती.
पॉल जॉ ज मोटार दु तीचं काम करायचा. लॅरा जॉ ज हणजेच टी हची नवी आई
यवसायानं अकाउं टंट होती. जॉ ज कुटुंब म यमवग य होतं. टी हला या कुटुंबात खपू ेम
िमळालं. आप या मोठे पणी तो याची खपू आठवण काढत असे आिण आप याला द क घेतलेले
आई-वडीलच आपले खरे आई-वडील आहे त असंच तो हणत असे.
टी ह जॉ जला या या आई-विडलांनी द क घेत याचं याला वत:ला, तसंच या या
िम -मैि ण नाही लहानपणापासन ू च माहीत होतं. यातनू एक अवघड संग ओढवला. शेजार या
मुलीनं जॉ जला ‘तुला या अथ द क दे यात आलं आहे , या अथ तु या ख या आई-विडलांना
तू नकोसा होतास का ?’ असं िवचारलं. साहिजकच अितशय िनराश मनानं हंदके देत टी ह घरी
परतला. यानं आप याला द क घेतले या आई-विडलांना हा िवचारला. यावर यांनी
जॉ जला ‘कुणाला तू नको होतास का वगैरे िवस न जा... आ हाला मा तू खपू -खपू हवा
होतास,’ असं उ र िदलं! यामुळे टी ह या मनातली शंका दूर झाली आिण या या मनात
आप याला द क घेतले या पालकांिवषयी आणखीनच आदर िनमाण झाला! पण याचबरोबर
या या मनात आप याला ज म देणा या आई-विडलांिवषयी एक कारचा संताप आयु यभर
धुमसत रािहला, असं काही जण सांगतात. हणन ू च अनेक लोकांबरोबर जॉ जची जोरदार भांडणं
हायची आिण िक येक लोकांना तो जवळपास ू रपणे कामाव न काढून टाकायचा असं या या
टीकाकारांचं हणणं होतं, पण जॉ जनं मा याचा प श दांम ये इ कार केला होता.
टी ह जॉ ज या घरात लहानपणी राहायचा या घरा या सुंदर रचनेनं याचं मन
िजंकून घेतलं होतं. या घरात सग या सोयी तर हो याच, पण यात एक कारचं लािल यही होतं.
नुसती एखादी इमारत बांधायची हणन ू हे घर आिण या प रसरातली इतर घरं बांधलेली न हती.
नंतर ‘मॅिकंटॉशपासन ू आयपॅडपयत या सग या गो ची रचना करताना आप याला या
आठवण चा खपू उपयोग झाला !’ असं टी ह हणायचा.
शाळे त टी हला अिजबात करमत नसे. तसंच आप यावर कुणी अिधकार गाजवतं आहे ,
ही क पना याला लहानपणापासन ू च सहन होत नसे! यामुळे आप या िश कांची पंचाईत
कर यासाठी तो अनेक उ ोग करत असे. एकदा जॉ ज आिण या या खट्याळ िम ांनी ‘उ ा
शाळे त आपाप या घरातले पाळीव ाणी घेऊन या.’ अशी पो टस लावली. यामुळे दुस या िदवशी
सगळीकडे पळत सुटलेली मांजरं आिण यां या मागे लागलेले कु े असं िविच य शाळे त
िदसलं होतं! एकदा जॉ जनं या या िशि के या खुच खाली एक कमी मतेचं फोटक लावलं
आिण याचा फोट घडवन ू आणला ! साहिजकच जॉ जला शाळे तन ू वारं वार घरी पाठवलं जाई,
पण जॉ ज या विडलांना मा यात जॉ जची काही चक ू नाही असंच वाटे. ‘आप या मुलाला आपण
ितथे िशकावं असं वाटेल यासाठीचं वातावरण जर शाळाच तयार क शकत नसेल, तर ही
शाळे ची चक
ू आहे .’ असं ते हणायचे.
 टीफन गॅरी वॉि नयकचा ज म ११ ऑग ट, १९५० या िदवशी झाला. वॉि नयॅकला
लहानपणापासन ू च इले ॉिन स िवषयाची खपू आवड होती. वॉि नयॅकचे वडील लॉकहीड
कंपनीत इंिजिनअर हणन ू काम करायचे. या दोघांनी िमळून इले ॉिन समधले अनेक
खटाटोप करायला सु वात केली होती. १९६८ साली वॉि नयॅकनं इलेि कल इंिजिनअ रं गचा
अ यास सु केला, पण यानं कॉलेज अधवटच सोडून िदलं. यानंतर तीन वषानी आप या
शेजार या एका िम ा या मदतीनं वॉि नयॅकनं एक क युटर बनवायला घेतला. इतर कंप यांनी
य ात नीटपणे चालत असन ू ही वरवर िदसायला खराब अस यामुळे टाकून िदले या
वेगवेग या उपकरणांना आिण यं ांना जोडून यां यापासनू याला एक क युटर बनवायचा
होता. तो क युटर तयार झा यावर एका थािनक वतमानप ाम ये काम करणा या वाताहराला
वॉि नयॅक आिण या या िम ानं या क युटरचं ा यि क दाखवायला घेतलं, पण यात या
क युटरला वीज पुरवणारा ‘पॉवर स लाय’ जळून खाक झाला ! मा यामुळे वॉि नयॅक नाउमेद
झाला नाही. आपण एके िदवशी काहीही क न क युटर तयार करायचाच असं यानं मनाशी
ठरवलं होतं, पण क युटर तयार कर यासाठी लागणारी सगळी उपकरणं खपू महाग अस यामुळे
य ात क युटर न बनवता क युटरचे आराखडे आिण याची रचना बनव यावरच
वॉिझनयंकला समाधान मानावं लागायचं. याच सुमाराला वॉि नयॅक या या िम ानं आप या
वत:चा ‘बे ट ड’ असले या टी ह जॉ जशी वॉि नयॅकची ओळख क न िदली. जॉ ज
लहानपणापासन ू च िवि होता आिण याला सतत काही तरी नवं करायला आवडे , असं
वॉि नयॅक या ल ात आलं होतं.
वॉि नयॅक या इले ॉिन सिवषयी या ेमातन ू भलतेसलते कारही घडायचे. शाळे त
असताना वॉि नयॅकनं एकदा घड्याळाचा ‘िटकऽिटक’ असा आवाज येतो, तसलं एक यं आिण
काही बॅट या एकमेकांना जोडून यापासन ू एक उपकरण तयार केलं. ते दु न एखा ा ‘टाइम
बॉ ब’सारखं िदसायचं; अथातच यातन ू आवाजही तसाच यायचा. गंमत हणन ू वॉि नयॅकनं हे
उपकरण शाळे या एका लॉकरम ये ठे वलं आिण यातन ू काही वेळानं जोरानं ‘िटकऽिटक’चा
आवाज यायची यव था केली. याबरोबर शाळे त एकच घाबरगुंडी उडाली! शाळे या
मु या यापका या ल ात खरा कार आ यावर यानं वॉि नयॅकला च क पोिलसां या हवाली
केलं. पोिलसांनी वॉि नयॅकला एका रा ीसाठी बालसुधारगहृ ात पाठवलं. तर ितथे वॉि नयॅक
महाराजांनी छतावर या पं यांना जोडणा या िवजे या तारा काढून, शेजार या लोखंडी खांबांना
ू , या खांबांना हात लावणा या माणसाला िवजेचे झटके कसे ायचे हे सग यांना िशकवन
बांधन ू
टाकलं!!

वॉि नयॅक या करामत ना काही मयादाच न ह या. एकदा टी ही या ेपणाम ये हवं

ते हा य यय आणू शकेल असं एक िखशात मावणारं यं वॉि नयॅकनं तयार केलं. यानंतर
एका अनेकजण टी ही बघत असले या खोलीत जाऊन यानं या यं ाचं बटण हळूच दाबलं,
याबरोबर टी हीवर खरखर सु झाली. टी हीजवळ जाऊन काय झालं हे बघावं हणन ू एक
माणसू उठला, ते हाच वॉि नयॅकनं आपा या िखशात या यं ाचं दुसरं बटणं दाबलं, याबरोबर ती
खरखर बंद झाली. साहिजकच तो उठलेला माणस ू जागेवर येऊन बसला. ते हा वॉि नयॅकनं
परत एकदा खरखरीसाठीचं बटण दाबलं. परत कुणी टी हीजवळ जायला लागलं क , वॉि नयॅक
खरखर बंद करायचं बटण दाबायचा. असं करत-करत वॉि नयॅकनं ितथ या लोकांना अ रश:
वैताग आणला ! एकदा तर वॉि नयॅकनं बराच वेळ टी हीवरची खरखर बंद केली नाही. शेवटी
एका माणसानं टी हीला जोडलेला अँटेना या या हातात धर यावर वॉि नयॅकनं खरखर बंद
केली, यामुळे हा टी ही याचा अँटेना हातात धार यािशवाय नीटपणे चालच ू शकत नाही अशी
ितथ या सग या लोकांची समजत ू झाली आिण यामुळे ते िबचारे लोक आळीपाळीनं अँटेना
हातात धरायला लागले. एकाचा हात अवघडला क , ही जबाबदारी दुसरा माणस ू यायचा!
जॉ ज या उ ोगधं ाची मुहतमेढ कॅिलफोिनयात या बकली िव ापीठामध या
डॉिमटरीम ये रोवली गेली. १९७१ साली परत एकदा कॉलेजात जाऊन आपलं िश ण पण ू
करायचं वॉि नयॅकनं ठरवलं. ‘ए वायर‘ नावा या मािसका या १९७१ साल या ऑ टोबर
मिह या या अंकात टी ह जॉ ज आिण याचा िम टी ह वॉि नयॅक यांनी चो न टेिलफोन
कर यािवषयीचा रॉन रोझेनबॉम यानं िलिहलेला एक लेख वाचला. यांनी याबरोबर एक कंपनी
सु करायचा िनणय घेतला. या कंपनीची क पना भ नाटच होती. हातात मावू शकणा या
छोट्या ड यासार या यं ािवषयीची आलेली मािहती वाचनू यांनी असं यं बनवायचं ठरवलं. या
यं ाचा वापर क न अनिधकृतपणे टेिलफोन कॉ स करता यायचे. यासाठी अिधकृतपणे काम
करणा या टेिलफोन कंपनीनं पाठवलेले िस न स हे यं चो न िटपायचं आिण यामुळे या यं ाचा
वापर क न कुठलंही िबल न भरता लोकांना फोन कॉ स करता यायचे. ‘ यू बॉ स’ असं नाव
असलेलं हे यं तयार कर यासाठी जॉ जनं आप याकडचे ४० डॉलस ‘भांडवल’ हणन ू खच
केले. मग ती यं ं बनवन ू घरोघरी जाऊन जॉ ज ते यं १५० डॉलसना िवकायचा. यातन ू
िमळालेला नफा वॉि नयॅक आिण जॉ ज वाटून यायचे आिण या पैशांतन ू ते चंड धमालही
करायचे. एकदा एका माणसाला आप या या ‘फोन’चं ा यि क दाखवताना वॉिनयंकनं च क
आपण अमे रकेचा ‘से े टरी ऑफ टेट’ हे ी िकस जर बोलत असन ू सहावा पोप पॉल या याशी
आप याला बोलायचं अस याचं सांिगतलं. यावर पलीकड या माणसानं ‘पोप आ ा झोपले असन ू
तु ही थोड्या वेळानं परत फोन करा’, असं सांिगत यावर वॉि नयॅक घाबरला आिण यानं गुपचपू
फोन ठे वला! काही वेळा वॉि नयॅक आिण जॉ ज पोिलसां या हाती लागता-लागता कसेबसे
बचावले. शेवटी अशी २०० यं ं िवकून झा यावर यांनी हा उ ोग बंद क न टाकला.
१९७२ साली जॉ जचं ि स-अॅन ेनन नावा या सुंदर त णीशी ेम करण सु झालं.
जॉ जचा िविच पणामुळे आप याला या यािवषयी खपू आकषण वाटलं, असं ेनन िहनं नंतर
हणनू ठे वलं आहे . या काळात बाखचं संगीत ऐकणं, लांबलचक केस वाढवणं, फ फळं आिण
भा या खाणं, लोकांकडे एकटक बघत राहणं, खपू वेळ शांत राहाणं आिण यानंतर एकदम चंड
वेगानं चालणं असले िविच कार जॉ ज करायचा अशा आठवणी ेनन िहनं सांिगत या आहे त.
ितला तो अधा वेडाच वाटायचा असं जॉ ज या च र ातच हटलं आहे ! आपण ि स-अॅननबरोबर
राहणार आहोत असं घरी सांगन ू , भांडण क न जॉ जनं घरही सोडलं! याच काळात जॉ ज या
गाडीनं पेट घेत यामुळे तो एकदा मरतामरता कसाबसा वाचला. घर सोडून हे उ ोग के यावर
परत थेट १९७४ साली जॉ ज घरी परतला.

हाती येणारे पैसे बंद झा यामुळे आता कोणता उ ोग सु करावा हे िच ह

वॉि नयॅक आिण जॉ ज यां यासमोर उभं रािहलं. यासाठी सॅन होझेमध या एका मॉलम ये
‘अॅिलस इन वंडरलँड’मध या वेगवेग या पा ांची वेशभषू ा क न दर तासाला ३ डॉलस
कमवायचं काम १९७२ साली वॉि नयॅक, जॉ ज आिण याची गल ड यांनी वीकारलं होतं.
 या दर यान जॉ जनं कॉलेजात जाऊन आपलं पुढचं िश ण पण ू करायचं ठरवलं. एकदा
तर खपू च गंमत झाली. आप या कॉलेजमध या एका ॉजे टम ये जॉ जला कुठला तरी पेअर
पाट कमी पडत होता. मग जॉ जनं ‘ ुलेट-पॉकाड (एचपी)’ या िस कंपनी या मुखाचा फोन
नंबर िडरे टरीमधनू शोधनू काढला आिण च क याला फोन लावन ू हा पेअर पाट िमळवला.
जॉ ज या या धाडसामुळे याला एचपीम ये सु ीत कर यासाठीची एक ता पुरती नोकरीसु ा
िमळाली ! पण जेमतेम एका सेिम टरम येच जॉ जचा िश णामधला उ साह मावळला आिण २०
िडसबर, १९७२ या िदवशी यानं आपलं कॉलेज िश ण अिधकृतरी या बंद क न टाकलं! गंमत
पाहा! आ ा या आयटी े ात या फेसबुकचा माक झुकरबग, माय ोसॉ टचे िबल गेट्स आिण
टी ह बामर, ओरॅ कलचा लॅरी एिलसन आिण डे लचा मायकेल डे ल ही सव नामवंत मंडळी ‘ कूल
ॉपआउट’च आहे त.

कॉलेज िश ण सोडलं, तरी सुदवै ानं जॉ जनं कॅिल ाफ (अ रलेखनकला) या

िवषयाचे धडे सोडले नाहीत. याचाच पुढे याला ‘मॅिकंटॉश’ नावाची जगभर गाजलेली ऑपरे िटंग
िसि टम बनवताना खपू उपयोग झाला, कारण यातन ू सुरेख फाँट्स तयार करणं, यातले
बारकावे समजन ू घेणं, या सग यामधली स दय ी जॉ जकडे आली. या काळी अमे रकेत
त णांम ये बंडखोरीची व ृ ी खपू च वाढत चालली होती. एक कडे ि हएतनामिवरोधी चळवळी
वाढत हो याच. लॅक पँथरनं वंशभेदािव खपू च आ मक पिव ा घेतला होता. बीट स आिण
इतर अनेक त हे चं बंडखोर संगीत लोकि य होत चाललं होतं. थािपतांनी घालन ू िदलेले
जग याचे िनयम मोडून वेग याच सा या त हे नं, ेमानं, शांततेनं जगातली िह पी चळवळ
सगळीकडे फोफावत होती. पाि मा य राहणी आिण मू यं झुगा न मन:शांतीसाठी अनेक िह पी
मंडळी भारतासार या पौवा य देशांकडे धाव घेत होती. अथातच या सग याचा प रणाम
संवेदनशील जॉ जवर झालाच! जॉ जही मग िह पी चळवळीत सामील झाला. लांबलचक केस
वाढवन ू म ये सग यांनी एक राहणं वगैरे सु झालं. ितथे कोक या
ू ‘एल.एस.डी.’ घेणं, क यन
 रका या बाट या िवकून जॉ ज आप या जेवणाचा खच भागवे. तसंच जवळ पैसे नस यामुळे
जिमनीवर झोपायची याला सवयच झाली होती. ितथ या थािनक ‘हरे राम हरे कृ ण‘ मंिदरात
दर आठवड्यात एकदा फुकट जेवण िमळायचं. ते जॉ ज न चुकता िमळवत असे. यासाठी तो राहत
असले या िठकाणाहन ७ मैल चालत जात असे.
या काळात जॉ ज अधनू मधनू सु वातीला दोन िदवस आिण नंतर च क आठवडाभर
उपवास करायचा. यानंतर पाणी आिण पालेभा या यांनी तो उपवास संपवायचा. अशा
उपवासानंतर आप याला खपू च ताजंतवानं वाटतं, असं तो हणत असे.
१९७३ साल या फे ुवारी मिह यात वॉि नयॅकला एचपी कंपनीत नोकरी िमळाली.
वॉि नयॅकला ितथे क युटर िवभागात काम हवं होतं, पण ते याला िमळालं नाही. याऐवजी
वॉि नयॅकला एचपी या कॅ युलेटरशी संबंिधत असले या िवभागात काम करावं लागलं.

या दर यान नोलन के बुशनेल यानं ‘अतारी’ नावाची गे स खेळ यासाठीची यं ं

बनवणारी एक कंपनी काढली होती. जॉ जनं ितथे १९७४ साली नोकरीसाठी य न केले आिण
याला इंटर स ू ाठी बोलावणंही आलं. इंटर सू ाठी अनवाणी, कळकट, केस वाढले या
अव थेतच जॉ ज गेला असला तरी याचं बोलणं एवढं भावी होतं क , याला ितथे नोकरी
िमळाली. अथात आप याला नोकरी िमळा याखेरीज आपण इथन ू हलणारच नाही असं जॉ जनं
सांिगत यामुळे अतारीमधले लोक च ावन ू च गेले होते! यांनी पोिलसांना बोलवायचं िकंवा
जॉ जला नोकरी ायची अशा दोन पयायांचा िवचार क न यांपक ै दुसरा पयाय िनवडला!
वेगानं लोकि य होत असले या या कंपनीचा ४०वा कमचारी हणन ू जॉ ज ितथे जू झाला.
ितथे जॉ जला दर तासाला पाच डॉलस इतका पगार िमळे , पण एका पु तकामध या
उ लेखानुसार जॉ ज आप या सहका यांशी ितथे इतका उमटपणे बोलायचा क , याचं कुणाशीच
पटेना. तसंच कधीतरीच अंघोळ करत अस यामुळे या या अंगाला घाणेरडा वास यायचा. िशवाय
 याचे केसही लांबलचक आिण अ यंत िविच असायचे. आपण फ फळ खात अस यामुळे
आप या अंगाला वास येणांच श य नाही असं जॉ जचं हणणं असे. यामुळे तो अंघोळ तर
करायचा नाहीच, पण िशवाय अ र वगैरेही लावायचा नाही. शेवटी जॉ ज या साहे बानं जॉ जला
रा ीच कामावर यावं लागेल आिण या वेळी दुसरं कुणीच कायालयाम ये नसेल अशी सोय केली!
जॉ जला रा ी कायालयाम ये यायला िमळा यामुळे यानं हळूच वॉि नयॅकलाही ितथे येऊन
याचा आवडता गेम फुकट खेळता येईल याची यव था क न टाकली. ितथे जॉ जला या या
कामात येत असले या तांि क अडचणी सोडवायला वॉि नयॅक मदत करायचा.
जॉ ज या च र ामधला या काळातला एक संग सांग यासारखा आहे . अतारी या
गेममधली एक तांि क अडचण सोडव यासाठी जॉ जला जमनीला पाठव यात आलं होतं. ितथे
जॉ जनं अतारी या ाहकाला येत असलेली अडचण सोडवन ू िदली, पण नेहमी माणेच अंघोळ न
करणं, अ यंत गबाळं राहणं या जॉ ज या सवय नी ितथले लोक वैतागन ू गेले. िशवाय यांनी
कुठलाही िवचारला क , जॉ ज यां याशी अ यंत उ टपणे बोलायचा. यामुळे जमन
लोकांनी अतारी या साहे बाला अमे रकेत फोन लावला आिण जॉ जिवषयी त ार केली. यावर
‘ यानं तुमची तांि क अडचण सोडवली आहे का ?’, असा िवचारला. याला होकाराथ उ र
िमळताच ‘परत कसली अडचण आली तर मला न क फोन करा, आम याकडे जॉ जसारखे
बरे च लोक आहे त.’ असं सांिगतलं. यावर या जमन माणसानं िनमटू पणे ‘यापुढे आम या
अडचणी आ हीच सोडव’ू , असं सांिगतलं!

यानंतर ‘स या या शोधा’साठी इतर अनेकां माणे जॉ ज काही काळ भारतात आला.

भारतात जॉ जला जुलाबांचा ास झाला. एका आठवड्यातच याचं च क २५ ट के वजन घटलं!
यानंतर जॉ ज कुंभमे या या वेळी ह र ारला गेला आिण अनेक साधंन
ू ाही भेटला, पण ितथेही
याला मन:शांती िमळे ना. ितथे जवळपास १ कोटी लोक असावेत असं याला वाटलं आिण तो
हाद नच गेला! यानंतर िहमालयाम ये जाऊन नीम करोली बाबा नावा या साधल ू ा भेटायचं
जॉ जनं ठरवलं, पण जॉ ज ितथे पोहोचेपयत हा बाबा वगवासी झाला होता! यानंतर एका
माणसानं जॉ जचा अवतार बघन ू याला शेकडो लोकांसमोर ओढत एका िविहरीजवळ नेलं. ितथे
या माणसानं जॉ जचं मंुडण केलं आिण याला अंघोळ घातली. तसंच ‘तू असाच रािहलास तर
अ व छतेमुळे मरशील,’ असंही सुनावलं! आता तो भारतीय प तीचे कपडे घालायचा. नंतर
 ू जॉ ज हताश मनानं पु हा अमे रकेला परतला. ितथे पोहोच यावर याचे
भारतातलं दा र ् य बघन
आई-वडील याला यायला िवमानतळावर आले होते, पण ७ मिहने भारतात काढले या जॉ जचा
अवतार इतका िविच होता क , ५-६ वेळा जॉ ज या शेजा न, समो न जाऊनसु ा यांनी
आप या मुलाला ओळखलंच नाही! लवकरच जॉ जनं या सग या गो ी बंद क न टाक या.
भारत भेटीमुळे जॉ जनं एका गो ीचा मा यास घेतला. अमे रका आिण इतर
पाि मा य जगांम ये सगळा भर लोक आपण घेतले या िश णा या आधारानं वाढवले या
बुि म ेला देतात असं जॉ ज या ल ात आलं. याउलट भारताम ये सग यात जा त मह व
बुि म ेपे ा लोक आप या अंत: ेरणेला देतात असं जॉ जचं मत बनलं, यामुळे आपण या दो ही
गो ना मह व िदलं पािहजे असं यानं ठरवलं.
अमे रकेत परत यावरसु ा जॉ जनं ‘झेन’ सं कृतीचा अ यास केला. आपलं मन शांत
कर यासाठी या वेगवेग या गो ी यानं िशकून घेत या. १९७५ साली यानं अतारीम ये परत
जायचं ठरवलं. या सुमाराला अतारी कंपनीचा एक गेम चंड लोकि य होता. यात सुधारणा
क न याची नवी आव ृ ी काढली, तर हा गेम आणखीनच गाजेल असं अतारी कंपनीचा मुख
असले या बुशनेलला वाटलं. यासाठीची िकचकट सिकट्स बनव याचं काम यानं जॉ जला
िदलं, पण जॉ ज या ते हा या ाना या मानानं हे काम या या कुवतीबाहे रचं होतं. यामुळे
जॉ जनं या कामात वॉि नयॅकची मदत मािगतली; तसंच हे काम फ चारच िदवसांत क न हवं
अस याचं जॉ जनं वॉि नयॅकला सांिगतलं. हे काम खपू अवघड असलं आिण ते इत या कमी
वेळात करायचं असलं, तरी वॉि नयॅकनं ते वीकारलं. अशी आ हानं वीकारणं वॉि नयॅकला
नेहमीच खपू आवडायचं. तसंच या गेमसाठी या सिकट्सम ये ५०पे ा कमी सिकट्स हणजेच
िच स वापर या, तर बुशनेल आप याला ७०० डॉलसचं ब ीस देईल आिण मग ही र कम आपण
िन मी-िन मी वाटून घेऊ, असंही जॉ जनं वॉि नयॅकला सांिगतलं. जर ४०पे ाही कमी िच स
वाप न हा गेम तयार करता आला तर याचं ब ीस ७०० डॉलस ऐवजी १००० डॉलस असणार
होतं. चार रा ी खटपट क न वॉि नयॅकनं ४२ िच स वाप न हा गेम तयार केला. यानंतर
थोडी कटकट क न जॉ जनं ठर या माणे ३५० डॉलस वॉि नयॅकला िदले, पण काही वषानी हा
गेम आपणच तयार केला असं जॉ जनं बुशनेलला सांिगतलं अस याचं वॉि नयॅकला कळलं.
तसंच या कामासाठी बुशनेलनं जॉ जला ७०० डॉलस न देता ५००० डॉलस िदले होते, हे
कळ यानंतर तर वॉि नयॅक या डो यांत पाणीच आलं. असं वतः वॉि नयॅकनंच आप या
आ मच र ाम ये हटलं आहे ! अथात ‘अॅपल’ कंपनीची िनिमती झा यानंतर वॉि नयॅकला हे
सगळं समजलं. अ यथा वॉि नयॅकनं कदािचत जॉ जशी असलेली याची मै ी ते हाच तोडली
असती आिण ‘अॅपल’ ज मलीच नसती असंही आपण वॉि नयॅक या आठवणीचा दाखला देऊन
हणू शकतो! नंतर या काळात जॉ जनं या करणाचा इ कार केला. आपण आप याला
िमळाले या पैशांमधले िन मे पैसे वॉि नयॅकला िदले होते असं तो हणाला, पण या करणात
अतारी कंपनी या लोकांनीसु ा वॉि नयॅक याच हण याला दुजोरा िदला.
 १९७५ साल या जानेवारी मिह यात ‘पॉ युलर इले ॉिन स’ मािसकात घरबस या
वत: एक ाथिमक व पाचा क युटर बनव याब लची मािहती छापन ू आली होती. तसंच
याबरोबर असा क युटर बनव यासाठीची साम ीही िमळ याची सोय होती. ते हापासन ू वत:चा
क युटर बनवायचं अनेकांना वेडच लागलं. अशा ‘वेड्या’ लोकांचा एक गटच बनला आिण
यांनी एकमेकांना अधनू मधनू भेटायचा उप म सु केला. वॉि नयॅक आिण जॉ ज हे दोघं या
मंडळ या बैठकांना हजर असायचे. यानंतर ब याच खटपटी क न वॉि नयॅकनं एक छोटा
क युटर तयारही केला. अथात हा क युटर एकदम तोडकामोडका होता, पण तो चालायचा हे च
या काळात एक नवल होतं. जॉ जला यात मोठी संधी िदसली. वॉि नयॅकनं तयार केले या
क युटरिवषयी सग यांना मािहती दे यापे ा हा क युटर िवकायचा यवसाय सु करावा असं
जॉ जनं सुचवलं. खरं हणजे वॉि नयॅकला यात फारसा रस न हता. वॉि नयॅकचं नुकतंच
ल न झालं होतं आिण याला या या एचपी या नोकरीतन ू वषाकाठी २४ हजार डॉलस िमळायचे.
ते याला पुरेसे वाटायचे. वॉि नयॅकला उगीच नसती कटकट मागे लावन ू यायची न हती.
यामुळे यानं सरळ आप या कंपनीत या साहे बासमोरच ‘आपण बनवला आहे , या कारचा
क युटर एचपीनं बनवावा.’ अशी सच ू ना मांडली, पण एचपीला अशा कामांम ये रस न हता.
यामुळे वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांनी आता जॉ ज िजथे नोकरी करत होता या अतारी कंपनीला
असा क युटर बनव यािवषयी िवचारलं. अतारीला यात रस वाटत असला तरी यां याकडे इतके
वेगवेगळे उ ोग सु होते क , यांनीही हे काम करायचं नाही असं ठरवलं.
शेवटी जॉ जनं वॉि नयॅक या मागे लागन ू आपण आपली वत:ची कंपनी काढून
क युटर तयार करायची गळ घातली. वॉि नयॅकनं शेवटी याला होकार िदला, पण यासाठी
पैशांची गरज होतीच. मग यासाठी जॉ जनं आपली फोकसवॅगन बस िवकून १५०० डॉलस
िमळवले तर वॉि नयॅकनं आपलं लाडकं कॅ युलेटर िवकून २५० डॉलस उभे केले. आप या
कंपनीचं नाव यांनी ‘अॅपल क युटर’ असं ठे वलं. अॅपलचं नाव ‘अॅपल’ का आहे ? असा
यानंतर अनेकदा िवचारला गेला. अॅपल आरो याला चांगलं आहे , ते चांग या पॅिकंगम ये िमळतं
आिण ते लवकर नासत नाही, यासाठी जॉ जला ‘अॅपल’ हे प रपण ू फळ वाटायचं. आपली कंपनी
ही तशीच प रपण ू (परफे ट) असावी असं जॉ जला वाट यामुळे मग कंपनीला ‘अॅपल’ हे नाव
िमळालं. या नावामागे आणखी एक छोटी कहाणी आहे . एकदा वॉि नयॅक आिण जॉ ज गाडीतन ू
एक चालले असताना जॉ जनं हे नाव सुचवलं. जॉ ज या या िम ांबरोबर शेतांम ये अधन ू मधन ू
कामं करायचा. ते हा यानं सफरचंदांची शेती केली असावी आिण यातन ू याला हे नाव सुचलं
असावं िकंवा कदािचत जॉ जची संगीताची आवड ल ात घेऊन याला हे नाव ‘अॅपल कॉ स’
नावा या बीट सनं काढले या युिझक कंपनीव न सुचलं असावं असंही वॉि नयॅकला वाटलं.
यामुळे आप याला ‘कॉपीराईट’शी संबंिधत असले या अनेक अडचण ना त ड ावं लागेल असं
दोघांनाही वाटलं. य ात तसंच घडलं. शेवटी १९८१ साली या दोन अॅपल कंप यांम ये एक गु
करार झाला. यानुसार अॅपल क युटर कंपनीनं अॅपल कॉ स कंपनीला ८०,००० डॉलसची
नुकसानभरपाई िदली. या दर यान ‘अॅपल क युटर’ हे नाव ठे व यापवू वॉि नयॅक आिण जॉ ज
यांनी ‘ए युटेक’ ‘मॅि स’ अशाही काही िकचकट नावांचा िवचार क न पािहला, पण शेवटी
यांनी ‘अॅपल’चीच िनवड केली.
अॅपल या नावािवषयी इतरही गो ी बोल या जाय या. अॅलन ट्यु रं ग नावाचा दुस या
महायु ा या काळातला शा अ यंत दुदवी घटना मानंतर मरण पावला. सायनाइड या
अ यंत जहाल िवषारी रसायनात बुडवलेलं सफरचंद खा यामुळे ट्यु रं गचा म ृ यू झाला असं
मानलं जातं. ही आ मह याच होती, असं आपण जवळपास खा ीलायक र या हणू शकतो.
ट्यु रं ग या मत ृ देहाशेजारी एक घास खा लेलं सफरचंद होतं. यातन
ू जॉ जला आप या कंपनीचं
नाव ‘अॅपल’ ठे वावं आिण एक घास खा लेलं सफरचंद हा आप या कंपनीचा लोगो बनवावा असं
वाटलं असं काही जण हणायचे! पण जॉ जनं मा आप या डो यात असं काही आलं नाही, असं
हटलं होतं.
वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांना अॅपल कंपनी सु करताना आप यात भांडणं लागली, तर
ती िन तरायला कुणीतरी हवं असं वाटत होतं, यामुळे २१ वष वया या जॉ जनं रोना ड गेरा ड
वेन नावा या ४१ वष वया या माणसाला आप या कामांम ये सहभागी क न घेतलं. वेन हा
जॉ जबरोबर अतारीम ये काम करायचा. कंपनी या न यांपक ै १० ट के भाग वेनला िमळे ल
आिण उरलेला ९० ट के भाग वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांनी सारखा वाटून यायचा असं ठरलं.
१९७६ साल या ‘एि ल फूल’ या िदवशी या ितघांनी अॅपल कंपनीची नावन दणी केली. या
भानगडीत पड यामुळे आपण एक तर देशोधडीला लागू िकंवा जगामधला सग यात ीमंत
माणस ू हणन ू ओळखले जाऊ याची वेनला क पना होती, पण यातलं न क काय होईल हे मा
याला समजत न हतं! यामुळे वेननं अतारीमध या आप या नोकरीचा राजीनामा न देता
अॅपलसाठी रा ी लोगो बनवायचं आिण कागदप ांशी संबंिधत असलेलं काम सु केलं. वेन यानं
तयार केले या लोगोम ये सर आयझॅक यटू न एका सफरचंदा या झाडापुढे झुकलेला अस याचं
दाखवलं होतं आिण याच लोगोनं यटू नसमोर िव यम वड्सवथ या एका किवतेमधले श द
अस याचं दाखव यात आलं होतं.
 अॅपलमुळे जॉ जची आ मकतेनं आिण चंड क पकतेनं माकिटंग करायची हातोटी
समोर आली. या काळी क युटरशी संबंिधत असले या लोकां या िनयिमतपणे बैठक होत
असत. अशाच एका बैठक या वेळी जॉ जनं आप या कंपनी या क युटरचं एक ा यि क
सादर केलं. १९७५ साल या िडसबर मिह यात ‘बाइट शॉप’ या नावाचं अमे रकेमधलं क युटस
सवसामा य लोकांना खरे दी कर यासाठीचं पिहलं दुकान पॉल जे टेरेल नावा या माणसानं
उघडलं होतं. तोही या बैठक ला हजर होता. टेरेलला जॉ जनं दाखवले या ा यि कािवषयी
कुतहू ल वाटलं आिण यानं जॉ जला या या संपकात राहायला सांिगतलं; तर काय! दुस याच
िदवशी अनवाणी पायांनी जॉ ज टेरेल या ‘बाइट शॉप’म ये हजर होता! आप याला टेरेलनं
आद या िदवशी सांिगत यानुसार संपक ठे वायचं काम करायला आलो अस याचं जॉ जनं च क
सांिगतलं! जॉ ज या माकिटंगला दाद देत टेरेलनं येक ५०० डॉलस या दरानं अॅपलकडून ५०
क युटस िवकत यायचं मा य केलं. याकाळी क युटरचे सुटे भाग िमळत. मग ते िवकत
घेऊन बरीच िग हाइकं ते जोडून याचे क युटस वत:च असे बल करत. य टी ह
य चीही अशीच क पना होती. क युटर तयार कर यासाठी लागणारा ‘सिकट बोड’ हा मळ ू
भाग उ साही मंडळ ना ५० डॉलसना िवकायचा आिण यांनी या भागाला वत:कडची उरलेली
उपकरणं जोडून यापासन ू क युटर तयार करायचा अशी यांची क पना होती, पण टेरेलला असे
असे बल करावे लागणारे क युटर नको होते. यामुळे यानं जॉ जला पणू पणे तयार क युटसच
बनव याची आिण िवक याची अट घातली.
 जॉ ज, वॉि नयॅक आिण वेन यांना मा पण ू पणे तयार असलेला क युटर िवकायची
क पनाच करवत न हती, कारण यासाठी खपू भांडवलाची गरज होती, पण जॉ ज मा हार
मानायला तयार न हता. ६ एि ल, १९७६ या िदवशी खपू खटपट क न जॉ जनं ३ मिह यांम ये
परतफेड कराय या बोलीवर ५००० डॉलसचं कज िमळवलं. तसंच वेगवेग या उ पादकांकडून
सुटे भाग आिण उपकरणं कजाऊ िवकत यायची क पनाही जॉ जनं या उ पादकां या गळी
उतरवली. यातन ू अॅपल कंपनीला १५००० डॉलसचे सुटे भाग आ ा िमळवनू यासाठीचे पैसे एका
मिह यानं चुकते करायची संधी िमळाली.
जॉ ज एकदम धडा यानं सगळे िनणय घेत असला आिण ते य ात क नसु ा
दाखवत असला, तरी वेनला मा जॉ ज या या धडा यािवषयी खा ी वाटत न हती.
आप याकडून खरं च टेरेल क युटस िवकत घेईल असं वेनला वाटत न हतं. तसंच या सग या
यवहारांम ये काही गडबड झाली, तर काय होईल याची वेनला िचंता वाटत होती. कंपनी या
कलमांनुसार कंपनीवर आले या कजाची वसुली सग या भागीदारांकडून केली जाईल असं ठरलं
होतं आिण वेन यातलाच एक भागीदार होता. यामुळे तर वेन जामच टरकला. जेमतेम ४
वषाआधीच वेन यानं आप या आधी या इंिजिनअ रं गशी संबंिधत असले या कंपनीचा आिथक
अडचण मुळे नाइलाजानं गाशा गुंडाळला होता. परत एकदा अशाच भयानक अनुभवातन ू जायची
वेनची तयारी न हती. यामुळे वेननं अॅपल कंपनीची िनिमती होऊन जेमतेम १२ िदवस
उलट यावर ८०० डॉलस या मोबद यात आपला १० ट के िह सा िवकून टाकला! वेन यानं हे
केलं नसतं तर तो अ जाधीश झाला असता! पण अथातच ते हा वेन याला अशी भीती वाटणं
साहिजकच होतं. या या निशबात अॅपलचं यश वाटून घेणं न हतं, एवढं च आपण हणू शकतो.
या दर यान जॉ जनं आपली बहीण पॅटी तसंच कॉलेजातला िम डॅिनएल जी कॉटक
यांना आप या कामात ओढलं. क युटस बनव यासाठी मनु यबळ हवं अस यामुळे या दोघांनी
कुठलंही यं न वापरता हातांनीच अॅपल या पिह या क युटसची जोडणी केली. अॅपल कंपनी
एका गॅरेजमधन ू सु झाली असं सगळीकडे सांिगतलं जातं, पण खरं हणजे अॅपल कंपनी लॉस
अ टॉसमध या एका बेड मम ये ज मली होती. ितथे जॉ जला द क घेतलेले पॉल आिण लॅरा
हे पालक राहायचे. काही काळानंतर ही बेड म अपुरी पडायला लागली ते हा अॅपलनं आपलं
ब तान एका गॅरेजम ये हलवलं. काही वषानंतर जे हा अॅपल जगातली एक बलाढ्य आिण
तं ानात चंड आघाडीवर असणारी कंपनी हणन ू िस झाली ते हा ते गॅरेज जगामधलं
सग यात िस गॅरेज हणन ू गाजलं.
यु पातळीवर काम क न अॅपल कंपनीनं आपले क युटस तयार केले आिण ते
दाखवायला जॉ ज अगदी िवजयी मु े नं टेरेलकडे गेला, पण टेरेल मा जॉ जनं दाखवायला
आणलेले क युटस बघन ू साफ िनराश झाला, कारण टेरेलला आप याला सवसामा यपणे
बघायला िमळतात तसे क युटस अपेि त होते, पण जॉ जनं फ क युटरमध या ‘मदरबोड’
या मु य िचपला जोडलेले काही भाग अशा ाथिमक अव थेतले क युटस आणले होते. तरीही
टेरेलनं जॉ जला िदलेला श द पाळला आिण जॉ जकडून ही उपकरणं िवकत घेतली. नंतर ही
उपकरणं छानदार लॅि टक या सा याम ये बसवन ू यांना क बोड आिण वीज वाह पुरवणारं
उपकरण जोडून टेरेलनं या क युटरला चांगलं व प िदलं. या यवहारातन ू अॅपलला त बल
८००० डॉलसचा नफा झाला आिण यामुळे जॉ जचा आनंद गगनात मावेनासा झाला.
 यानंतर अॅपल कंपनीनं ‘अॅपल I’ क युटर बनवला. ‘अॅपल I’म ये ६० िच स वापर या
हो या. या वेळी इतर क युटस या आिण उ पादक कंप या यांचे सुटे भाग िवकाय या, पण
‘अॅपल I’ मा ब यापैक जोडले या अव थेतच िमळायचा. अथात क युटरची केस, पॉवर
स लाय ा फॉमस, पॉवर ि वच, अॅ क क बोड आिण ि हिडओ िड ले युिनट अशा गो ी
तरीही यज ू रला िवकत घेऊन क युटरला जोडा या लागत. ‘अॅपल I’ ची िव १९७६ साल या
जुल ै या मिह यात सु झाली. ‘अॅपल I’ ची िकंमत ६६६.६६ डॉलस अशी िविच च ठे वली होती.
याचं कारण वॉि नयॅकला तेच ते आकडे आवडायचे. १९७७ साल या एि ल मिह यात ‘अॅपल I’ची
िकंमत कमी क न ४७५ डॉलस ठे व यात आली. एि ल, १९७७म ये ‘अॅपल II’ बाहे र आला.
तरीही ऑ टोबर, १९७७पयत ‘अॅपल I’ची िव चालच
ू होती. यानंतर अॅपलनं ‘अॅपल I’
क युटर िवकणं बंद केलं. ‘अॅपल I’ या संदभातले िकंवा शंका वॉि नयॅकच सोडवू शके,
पण हे काम याला एकट्याला झेपेना. शेवटी यां याकडे ‘अॅपल I’ क युटर आहे अशा
िग हाइकांनी तो अॅपल कंपनीला परत करावा आिण ‘अॅपल II’ क युटर सवलती या दरात
घेऊन जावा अशी योजना यांनी सु केली.
 २००८ साली अजन ू ४०-५० लोकांकडे ‘अॅपल I’ क युटर होता. १९९९ साली झाले या
एका िललावात एक जुना ‘अॅपल I’ क युटर ५०,००० डॉलसला िवकला गेला! २०१० साली तर
लंडनम येच एक जुना ‘अॅपल I’ क युटर २ लाख १३६०० डॉलसला िवकला गेला. या
क युटरवर तो परत करायचा आिण अस यास जॉ ज या विडलां या पा यावर पाठवावा असं
िलिहलं होतं आिण अॅपल कंपनी या हे ड वाटसचा प ा जॉ ज या गॅरेजचा िदला होता. हणन ू
याची िकंमत एवढी होती! याचबरोबर जॉ जनं काही तांि क ांना िदलेली उ रं आिण या
उ रां या खालची जॉ जची सही ही या खरे दीदारांना या क युटरबरोबर िमळाली होती! यात
िव े याचं नावही ‘ टी हन’ असं िलिहलं होतं! आता जुना ‘अॅपल I’ क युटर साधारण १५०००
डॉलसला िमळतो. िक येक जण तो ‘कलेकटस आयटेम‘ हणन ू आप या सं हात ठे वतात.
जॉ ज आपला यवसाय आणखी वाढवाय या य नांना लागला, यासाठी ‘अॅपल I’
क युटरम ये सुधारणा कर याची गरज होती, पण यासाठी खपू पैसे लागणार होते. यामुळे
जॉ ज अॅपल कंपनीत पैसे गुंतवायला कुणी उ सुक आहे का, याचा शोध यायला लागला.
दर यान वॉि नयॅक अॅपल या क युटरम ये आणखी कोण या तांि क सुधारणा करता येतील
या या मागे लागला. यातनू तयार झाले या क युटरला ‘अॅपल II’ असं नाव पडलं.
कमोडोर िबझनेस मशी स नावा या कंपनीला क युटस बनवाय या उ ोगात पडायला
आवडे ल असं जॉ ज या कानावर आलं होतं. यामुळे जॉ जनं आप या क युटरचं ा यि क
बघायला या कंपनी या दोन अिधका यांना बोलावलं. अॅपलचा क युटर बघन ू ते दोन अिधकारी
खपू च खश ू झाले. कमोडोरनं अॅपलला पैसे कजाऊ देणं िकंवा यां यात गुंतवणक ू करणं असे
दोन पयाय चचत आले. आपण अॅपल कंपनीच कमोडोरला िवकून टाकली, तर यातन ू बरे च पैसे
िमळतील असंही जॉ जला वाटलं. याब ल या वाटाघाटीही झा या. ते हा कमोडोरला अॅपल
कंपनी १ लाख डॉलसना िवकायला जॉ ज तयार झाला. यािशवाय वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांना
कमोडोरनं दर वषाला ३६००० डॉलस पगार आिण काही शेअस ावेत अशी जॉ जची मागणी
होती, पण हे सगळं वॉि नयॅकला मा य न हतं. या वाटाघाटी बघन ू वॉि नयॅक खपू च वैतागला.
आपण एक वषभर मेहनत घेऊन तयार केलेलं सगळं जॉ ज िवकायला िनघालेला अस याची
क पना वॉि नयॅकला अिजबात सहन झाली नाही. खरं हणजे कमोडोर कंपनी खपू धोकादायक
आिण फसवी होती, पण जॉ जला हे माहीत न हतं. जॉ ज आिण वॉि नयॅक यां या सुदवै ानं
जॉ जनं समोर ठे वलेला ताव कमोडोरला पसंत पडला नाही आिण यामुळे हा यवहार होऊ
शकला नाही. याच सुमाराला जॉ ज या मनधरणीला मान देऊन वॉि नयॅकनं एचपीमधली आपली
पणू वेळची नोकरी सोडली आिण तो अॅपलचंच काम बघायला लागला.
 पवू ‘फेयरचाई ड सेमीकंड टर‘ नावा या कंपनीम ये अमास ि लफड ऊफ ‘माईक’
मकुला ( युिनयर) या माणसानं फेयरचाई ड तसंच इंटेल या कंप यां या शेअसमधनू भरपरू पैसे
कमावले होते आिण वया या ३४ या वष च मकुला िनव ृ झाला होता. मकुला याला या या एका
सहका यानं अॅपलिवषयी सांिगतलं. मकुलानं जॉ ज आिण वॉि नयॅक यांना भेटायचं ठरवलं.
वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांना भेट यावर मकुला याला यां या संक पनांम ये खपू रस वाटला,
पण अॅपलची धडा यानं गती होणं श य असताना अनुभव आिण पैसा या दोन मह वा या गो ी
कंपनीकडे नस यामुळे ितला फार गती करता येत नस याचं मकुला या ल ात आलं. १९७६
साल या नो हबर मिह यात आप या िनव ृ ीची जळमटं झटकून मकुला अॅपल या मदतीला
धावला. अॅपलनं यापुढे कोणतं काम करावं, आपाली गती कशी साधावी यासंबंधीचा ‘िबिझानेस
लॅन’ मकुलानं आखन ू िदला. वत:चे ९२,००० डॉलस मकुलानं अॅपलम ये तर गुंतवलेच, िशवाय
‘बँक अॉफ अमो रका’कडून मकुलानं अॅपलला २.५० लाख डॉलसचं कजही उपल ध क न िदलं.
या ितघांनी अॅपल कंपनीचं नाव अिधकृतरी या न दवलं. तसंच भिव यात आपली खपू भरभराट
झाली, तर यात सु वातीला भागीदार असले या वेन यानं यावर आपला ह क सांगू नये हणन ू
कंपनीचे सगळे अिधकार ५३०८.९६ डॉलसना िवकत घेतले आिण याचा एक ततृ ीयांश भाग वेन
याला चेकनं पाठवन ू िदला. आधी ८०० डॉलसवर समाधान मानले या वेन या ीनं हा
अचानकपणे झालेला धनलाभ होता! यामुळे तो खपू खश ू झाला.
वेन यानं सु वातीलाच अॅपलमधन ू बाहे र पडायचा िनणय या यासार या माणसा या
प रि थतीकडे पाहता यो यच होता, पण नंतर अॅपलची थ क क न सोडणारी गती आिण
यातनू वॉि नयॅक आिण जॉ ज यांना िमळालेला फायदा हे सगळं बघता वेन यानं खपू कमी
लोकां या आयु यात येणारी संधी सोडली यात काही शंकाच नाही! वेन अ यंत सावधिगरीनं
वागणारा आिण जवळपास िभ ाच माणस ू होता! ‘अॅपल’ कंपनी सु हाय या काळात जागितक
महामंदी कधीही सु होऊ शकते असं वेनला वाटायचं. यामुळे यानं आपली गुंतवणक ू बुडू नये
हणनू सग या गुंतवणुक तन ू पैसे काढून घेतले, या या मोबद यात सो याची नाणी घेतली
आिण ती नाणी तो आप या झोपाय या गादीखाली लपवन ू ठे वत असे! १९८२ साली अॅपलची
अव था अ यंत दा ण असतानाही वेनकडे असले या शेअसची िकंमत १.८३ कोटी डॉलस इतक
झाली असती आिण २०११ साली हाच आकडा ५९.२० कोटी डॉलसवर गेला असता! िशवाय
िडि हडं ड्स वेगळे च!
वेन यानं अॅपलमधनू आपलं अंग काही मोज या डॉलस या मोबद यात काढून
घेत यावर एक साधारण नोकरी केली. नंतर यानं दुम ळ नाणी, नोटा, पो टाची ितिकटं अशा
गो चं एक दुकान काढलं. यानंतर वेन यानं आणखी एका कंपनीत काम क न २००२ साली
आप या वया या ६८ या वष यझ ू ीलंडला थलांतर केलं. १९९९ साली जॉ जनं वे नला भेटायला
सॅन ाि स कोम ये आमंि त केलं होतं. काही वेळानं यांना वॉि नयॅकसु ा भेटला. या ितघांनी
जु या आठवणी काढ या आिण धमाल केली. १९७६ साली वेन यानं अॅपलला रामराम
ठोक यानंतर अॅपल या िनमा यांची ही एकमेव भेट होती!

आता मकुला, जॉ ज आिण वॉि नयॅक या ितघांकडे अॅपल कंपनीचे येक २६ ट के

शेअस आले. उरलेले शेअस न या गुंतवणक ू दारांना आप याकडे आकषन ू घे यासाठी ठे वावेत
असा मकुलानं िदलेला स ला जॉ ज आिण वॉि नयॅक यांनी मा य केला. आपण अॅपलम ये
आणलेले २.५० लाख डॉलस जवळपास बुडलेच आहे त हे माहीत असन ू सु ा मकुला एवढा मोठा
धोका प करायला तयार झाला आहे , हे बघन
ू जॉ जला मकुलािवषयी आदर िनमाण झाला होता.
याच सुमाराला जॉ ज या मनधरणीला मान देऊन वॉि नयॅकनं एचपीमधली आपली पण ू
वेळची नोकरी सोडली आिण तो अॅपलचंच काम बघायला लागला. यासाठी जॉ जला खपू च क
यावे लागले. जॉ जनं अनेकदा वॉि नयॅकला अॅपलम ये पण ू वेळ जू हायची िवनंती
क नसु ा वॉि नयॅक बधेना. शेवटी जॉ जनं सरळ वॉि नयॅक या घरात घुसन ू या या आई-
विडलांनाच आप या मुलाला समजावन ू सांगायला सांिगतलं. पवू वॉि नयॅकचे वडील जॉ जला
अिजबात िकंमत ायचे नाहीत, पण आता यांचं मत बदललं होतं; उलट जॉ जचं हणणं खरं च
आहे असं यांचं मत झालं होतं, यामुळे यांनी आप या मुलाला एचपी कंपनी या नोकरीचा
राजीनामा ायला भाग पाडलं. या वेळी अनेक जणांनी वॉि नयॅकला मख ू ात काढलं होतं.
दर यान अॅपल या गतीसाठी कंपनीला अनुभवी नेत ृ वाची गरज आहे याची मकुला
याला जाणीव झाली होती. यासाठी मकुलानं मायकेल कॉट या आप या जु या सहका याला
अॅपलम ये अ य पदावर नेमलं. खरं हणजे ‘नॅशनल सेमीकंड टर‘ कंपनीम ये कॉटला खपू
पगार िमळायचा. या या फ एक ततृ ीयांश हणजे वषाला २६००० डॉलस इत याच पगारावर
कॉटला अॅपलनं कामावर घेतलं, पण अॅपलम ये खपू काही कर यासारखं आहे , असं मकुलानं
कॉटला पटवन ू िद यामुळे कॉटनं हे आ हान वीकारलं.
कॉटनं आ याआ या अॅपल कंपनीम ये थोडीफार सुसू ता आणायचे य न केले.
याचा एक भाग हणन ू येक कमचा याला एक ‘ मांक’ ायचं कॉटनं ठरवलं. यानुसार
वॉि नयॅकला पिह या मांकाचा कमचारी हणन ू १ हा मांक िमळाला. जॉ जचा मांक २
असेल असं कॉटनं ठरवलं, पण जॉ जला ते अिजबात आवडलं नाही. यानं आप यालाच १ हा
मांक िमळावा हणन ू ह धरला, पण कॉटला काही के या जॉ जचं हणणं पटेना. शेवटी
जॉ जनंच यातन ू माग काढत वॉि नयॅकचा १ मांक कायम ठे वन ू आप याला ० हा मांक
िमळावा अशी मागणी केली. ती मागणी कॉटनं मा य केली, पण ‘बँक अॉफ अमे रका’ जे हा
अॅपल या कमचा यां या पगारासाठीचे चे स छापायची ते हा ित या सॉ टवेअरम ये ० हा एखा ा
कमचा याचा मांक असच ू शकत न हता. ते सॉ टवेअर अशा वेळी बंदच पडायचं ! यामुळे
जॉ जला २ मांकाचा कमचारी हणन ू च गणलं गेलं, पण याला िमळाले या िब यावर मा ०
मांकाचा कमचारी असं िलिहलं होतं! यािशवाय टी ह जॉ जला दररोज नाहीतर अधन ू मधन
ू
तरी अंघोळ करायला लावायची अशी जबाबदारी कॉटवर सोपव यात आली होती! यात तो
यश वी झाला नाही हा भाग वेगळा!
हे सु असतानाच वॉि नयॅक सतत अॅपल या क युटसम ये तांि क सुधारणा करत
होता, पण आपले क युटस िदसायला फार ओबडधोबड िदसतात असं जॉ जला वाटायचं. यामुळे
यांचं प रे खीव केलं पािहजे यासाठी जॉ जनं य न सु केले. यानं आपले क युटस
लॅि टक या सुबक कॅिबनेट्सम ये भरायचा बेत रचला, तसंच सु वातीला वेन यानं अॅपल
कंपनीसाठी तयार केलेला लोगो चांगला असला तरी याचा आकार छोटा अस यामुळे तो
सगळीकडे वापरायला खपू अवघड जायचा असंही जॉ ज या ल ात आलं. एखा ा दुस या
माणसानं पैसे वाचव यासाठी लोगो बनव याचं काम आप याच कुणा कमचा याकडून क न
घेतलं असतं, पण जॉ ज एकतर ‘पफ शिन ट’ होता आिण यामुळे याला सग यात अथपण ू
आिण िततकाच सुंदर लोगो हवा होता. यामुळे जॉ जनं पैसे खचायला मागेपुढे न बघता
यावसाियक तरावर लोगो तयार करणा या लोकांना अॅपलचा नवा लोगो बनवायला सांिगतलं.
यातन ू अॅपल कंपनीचा एका कोपा यात एक घास खा ले या सफरचंदाचा ऐितहािसक लोगो
तयार झाला. हा तोडलेला घास दाखवला नसता, तर हे सफरचंद ‘चेरी टोमॅटो’ या फळासारखं
वाटलं असतं असं लोगो तयार करणा या माणसाला वाट यामुळे तो घास घेतलेलं सफरचंद यानं
तयार केलं होतं. एकूणच ‘अॅपल II’ क युटरसाठीचं बरचसं तांि क काम वॉि नयॅकनं केलं
असलं तरी हा क युटर लोकांसमोर कसा सादर केला पािहजे, याची रचना कशी असली पािहजे
यासाठी या अनेक बारका यांमागची धडपड जॉ जचीच होती. वॉि नयॅकचं तांि क कौश य
आिण जॉ जची स दय ी यां या िमलाफातनू ‘अॅपल II’ हा क युटर वापरायला खपू सोपा,
िदसायला आकषक आिण तांि क ् या अ यंत स म ठरला.

१७ एि ल, १९७७ या िदवशी सॅन ाि स कोमध या क युटसिवषयी या एका

दशनाम ये न या लोगोनं सजलेला १२९८ डॉलस िकमतीचा ‘अॅपल II’ क युटर लोकांसमोर
आला. ‘अॅपल II’ हा ८ िबट्सचा अितशय यश वी माय ो-क युटर होता. वॉि नयॅकनं याची
रचना केली होती. १९७७ साली बाजारात आलेला ‘अॅपल II’ हा ‘अॅपल I’पे ा वापरायला खपू च
सोपा होता. या काळात क युटसचा उ ोग मोठ्या कंप यांपुरताच मयािदत होता, पण या न या
अॅपल क युटरनं या उ ोग जगतात मोठी खळबळ माजवली. काही मिह यांम येच अॅपल
कंपनीची आिथक प रि थती सुधारली. याच काळात कॉटनं माय ोसॉ ट कंपनी या ‘बेिसक’
नावा या क युटर भाषेमध या ो ॅ स चालवू शकणा या सॉ टवेअरचे ह क ८ वषासाठी २१०००
डॉलसना िवकत घेतले. यामुळे आता ‘बेिसक’ या या काळात या अ यंत लोकि य भाषेतले
ो ॅ स अॅपल क युटरवर चालू शकायला लागले. यामुळे अॅपल कंपनीचं यश आणखीनच वाढत
गेलं.
याच काळात ‘अॅपल II’ क युटरची लोकि यता आणखी भ नाट वेगानं वाढवणा या
दोन घटना घड या. पिहली घटना मािहती साठव या या कामाशी संबंिधत होती. या काळात
क युटरम ये मािहती साठवायची हणजे एक िद यच असे. आज यासार या हाड िड स,
डी हीडी/सीडी, पेन ाइ ह वगैरे भानगडी ते हा न ह या. मािहती कॅसेट्सवर साठवनू ठे वावी
लागे. तसंच या कॅसेट्स अधन
ू मधनू बंद पडत िकंवा यां यावरची मािहती अचानक पुसली जाई.
या सग या अडचण वर मात कर यासाठी वॉि नयॅकनं ‘अॅपल II’ क युटरम येच नीटपणे
बसवता येईल अशा ‘ लॉपी िड क’ची यं णा तयार केली. यात मािहती साठवणं खपू सोपं झालं.
तसंच कॅसेट्स चालव यासाठी लागणा या यं णे या तुलनेत लॉपी िड क या यं णेची िकंमत
िन मीच होती!
दुसरी घटना हणजे डॅिनएल िफल ा नावा या बॉ टनमध या एका कंपनीत काम
करणा या ो ॅमरनं ‘कॅ युलेटर’ नावा या सॉ टवेअरचं कॉट आिण वॉि नयॅक यांना
दाखवलेलं ा यि कही होतं. हे सॉ टवेअर अॅपल या क युटरवर चालू शके. याचा वापर लोक
आप या िहशेबांम ये आिण या याशी संबंिधत असले या िनणयांम ये करत यामुळे यांना खपू
मदत होई. आपण आज ‘माय ोसॉफट ए सेल’ वापरतो तशा सॉ टवेअरचं हे ाथिमक प होतं.
हे सॉ टवेअर हावड िव ापीठात एमबीए करत असले या एका िव ा यानं या या एका िम ा या
मदतीनं िलिहलं होतं. हे सॉ टवेअर अॅपलला १० लाख डॉलस या मोबद यात िवकायची तयारी
िफल ानं दाखवली, पण हा यवहार कॉट आिण वॉि नयॅक यांना मा य झाला नाही. हे
सॉ टवेअर िफल ानं िबल गेट्सलाही दाखवलं, पण गेट्सनंही ते िवकत यायला नकार िदला!
खरं हणजे हे सॉ टवेअर खपू च भावशाली होतं, पण आ य हणजे ‘अॅपल’ आिण
‘माय ोसॉ ट’ यां यासार या कंप यांना सु वातीला याचं मह व समजलं नाही. अथात नंतर
अॅपलनं ते सॉ टवेअर िवकत घेतलं. या सॉ टवेअरचं नाव आता ‘ि हजीकॅ क’ असं कर यात
आलं. हे सॉ टवेअर चंड लोकि य झालं. या या २ लाख ती िवक या गे या! तोपयत १९७९
साल या ऑ टोबर मिह यात अॅपलनं आप या ‘अॅपल II लस’ क युटरची िव ११९५
डॉलसना सु केली. ि हजीकॅ क सॉ टवेअर फ अॅपल याच क युटरवर चालत अस यामुळे
अॅपल या क युटर या िव चा वेग तुफान वाढला.

‘अॅपल II’मुळे अॅपल IIकंपनी तर नावा पाला आलीच, पण असे क युटस

बनव यासाठी इतरही अनेक कंप या पुढे सरसाव या. ‘अॅपल II’ची अनेक मॉडे स बाहे र आली
आिण भरपरू िवकली गेली. १९९३ साली यांचं उ पादन थांबलं तोपयत साधारणपणे ५० ते ७०
लाख ‘अॅपल II’ क युटस िवकले गेले होते! १९८० साल या अखेरपयत १ लाख ‘अॅपल II’
क युटस िवकले गेले होते. १९८० या दशकात ही घोडदौड आ मक त हे नं चालच ू रािहली.
अमे रकन शाळां-कॉलेजांम ये तो व तात दे यात आ यामुळे याची लोकि यता वाढली.
 आता ‘अॅपल II’ क युटर भरपरू खपत असला तरी हे यश िकती काळ िटकेल, अशी
शंका अॅपल कंपनीला येत होती. यामुळे आपण न या त हे चे क युटस िनमाण केले पािहजेत
असं यांना वाटायला लागलं. यातन ू १९७९ साली ‘अॅपल III’, ‘िलसा’ आिण ‘मॅिकंटॉश’ अशा
तीन क पांवर काम सु झालं. पुढची काही वष अॅपलचं सगळं ल या तीन गो कडे च
वळलेल होतं, यामुळे ‘अॅपल II’ वरचं कामकाज थांबव यात आलं. यामागची भिू मका प
होती. काही काळानं ‘अॅपल II’चा वापर लोक फ घरगुती कामांसाठी करायला लागतील.
यामुळे या या जागी ‘अॅपल III’ क युटर बाजारात आणावा असं अॅपलला वाटलं. तसंच काही
काळानं ‘अॅपल III’ क युटर मागे पडून याची जागा ‘िलसा’ घेईल असंही अॅपलचं व न होतं.
यािशवाय ‘मॅिकंटॉश’ या क युटरब ल अजन ू न क काही सांगता येत न हतं. यासंबंधीचं मळ
ू
संशोधन आ ा सु होतं, पण १९८३ साली अॅपलनं यांचा ‘िलसा’ आिण १९८४ साली सु िस
‘मॅिकंटॉश’ हे क युटस बाहे र काढले, तरीही यानंतर या दशकातही अॅपल कंपनी या
उलाढालीत ‘अॅपल II’चाच मोठा वाटा होता. एकेकाळी तर ‘अॅपल II’ आिण या या अनुषंगानं
असणारे उ ोग ( पेअर पाट्स, मटेन स इ.) हे िमळून हा उ ोग जवळजवळ १०० कोटी
डॉलसइतका वाढला होता. १९९२ साल संपेपयत हा धंदा वाढतच रािहला होता.
वॉि नयॅकला एखादी कंपनी सु करणं, ती चालवणं, यातन ू नफा कमावणं अशा
गो म ये अिजबात रस न हता. याला तं ानाशी संबंिधत असलेली आ हानं वीकारायला
आवडायची. नुसतंच बैठकांना हजेरी लावत बस यात याला काहीच वार य न हतं. यामुळे
अॅपल कंपनीचे आप याकडे खपू शेअस आहे त, असं ल ात आ यावर वॉि नयॅकला आप या
आिथक गरजा संप याची चाहल लागली. यामुळे यानं आप याकड या अॅपल या शेअसपैक
१००० शेअसचे ग े आपले िम , नातेवाईक आिण अॅपलमधले सहकारी यांना फुकट वाटायला
सु वात केली! यामुळे एक गंमतच घडली. अॅपल कंपनी ते हा खासगी मालक ची होती.
हणजेच ती अजन ू शेअरबाजारात उतरली न हती, पण वॉि नयॅकनं अशा कारे शेअसचं वाटप
के यामुळे अॅपलला शेअरबाजारात उतरणं भाग पडलं. कारण कुठ याही कंपनीचे ५००पे ा जा त
गुंतवणकू दार ( हणजेच शेअरहो डस) असले क , या कंपनीला शेअरबाजारात उतरणं भाग आहे
असा ते हाचा िनयम होता. साहिजकच अॅपल कंपनीला शेअरबाजारात उतर यािशवाय ग यंतरच
न हतं!
शेवटी १२ िडसबर, १९८० या िदवशी अॅपल कंपनी शेअरबाजारात उतरली. अॅपल शेअर
बाजारात ये यापवू याची िकंमत १४ डॉलस होती, पण बाजार उघडताच ती थेट २२ डॉलसवर
गेली. अॅपलचे एकंदर ४६ लाख शेअस शेअरबाजारात खरे दीसाठी उपल ध होते. ते सगळे या
सगळे शेअस च क एका िमिनटातच िवकले गेले! पिह या िदवसाअखेर अॅपलचा शेअर २९
डॉलसवर गेला. यामुळे ७५ लाख शेअसचा मालक असले या जॉ ज या शेअरची मालम ा
अचानक २१.७० कोटी डॉलस इतक झाली! मकुलानं १९९७ साली अॅपलम ये गुंतवले या
९२००० डॉलस या मोबद यात या याकडे असले या अॅपल या ७० लाख शेअसची िकंमत
२०.३० कोटी डॉलस इतक झाली होती. वॉि नयॅकही खपू ीमंत झाला होता.
वॉि नयॅकला आपली आिथक िचंता िमट यावर नेहमी या कामात अिजबात रस उरला
न हता. यातच पिह या बायकोला घट फोट देऊन झा यावर वॉि नयॅक अॅपलमध याच एका
मुली या ेमात पडला आिण या दोघांनी ल न करायचं ठरवलं. एकूणच वॉि नयॅक या
आरामा या आिण खुशालचडू या जीवनशैलीमुळे कॉट खपू वैतागन ू गेला. अॅपल कंपनीचा
सहिनमाताच आप या कमचा यांपुढे अ यंत चुक ची उदाहरणं ठे वत अस याची भावना कॉटनं
य केली. यानं वॉि नयॅकला परत एकदा कामात गुंतवायचे खपू य न केले. जॉ जनंही
आप या ‘मॅिकंटॉश’ क युटर या कामात वॉि नयॅकला सहभागी क न घेतलं, पण यात
थोडीफार खटपट के यावर वॉि नयॅकनं एका छोट्या सु ीवर जायचं ठरवलं. २.५० लाख डॉलस
खचन ू वॉि नयॅकनं ६ जण बसू शकतील असं एक हे िलकॉ टर िवकत घेतलं होतं. यात बसन ू
वॉि नयॅक आिण या या काही िम ांनी सॅन िडएगोम ये जायचं ठरवलं, पण या हे िलकॉ टरनं
उड्डाण करताच ते जिमनीवर कोसळलं. यात वॉि नयॅक या िम ांना फारशी इजा झाली नसली
तरी वत: वॉि नयॅक आिण याची ेयसी या दोघांना मा गंभीर दुखापत झाली. यातन ू
वॉि नयॅक उपचार घेऊन बरा झाला, पण याला िव मरणाचा ास सु झाला.
यानंतर वॉि नयॅकनं अॅपल या जबाबदारीतन ू सुटका क न घे यासाठी काही काळ
रजेवर जायचं ठरवलं. या काळात एक टोपणनाव धारण क न वॉि नयॅकनं आपलं पवू अधवट
सोडलेलं पदवीचं िश ण पण ू करायचं ठरवलं. तसंच फाव या वेळात यानं अमे रकेमधलं संगीत
आिण या काळामधलं तं ान यां या संदभातले वेगवेगळे काय म आयोिजत कर यासाठी एक
कंपनीसु ा सु केली. वॉि नयॅकचं दुसरं ल न झालं खरं , पण दुस या बायकोशीही याचं पटलं
नाही आिण लवकरच वॉि नयॅकचा दुसरा घट फोट झाला! यानंतर वॉि नयॅकनं आप या खासगी
आयु यावर आपलं ल कि त केलं. १९९७ साली अॅपलची अव था दा ण झा यावर कंपनीनं
वॉि नयॅकला परत बोलावलं. वॉि नयॅक यानंतर कंपनीचा स लागार हणन ू काम करत असे,
पण काही काळानं अॅपलला वॉि नयॅकची गरज नाही असं याला सांग यात आलं, यामुळे परत
एकदा वॉि नयॅकनं अॅपलला रामराम ठोकला !
वॉि नयॅक या अपघातानंतर या दोन वषा या गैरहजेरीम ये ‘अॅपल III’ या
क युटर या िनिमतीम ये चंड ग धळ माजले. ‘अॅपल III’ या क युटरम ये अनेक अडचणी
हो या. सग यात मह वाचं हणजे आधी या ‘अॅपल II’ या क युटरची आखणी, रचना आिण
याची िनिमती जवळपास पण ू पणे वॉि नयॅकनं केली होती. यामुळे यात सुसू ता होती आिण
ग धळ न हते, पण ‘अॅपल III’ या क युटरची आखणी आिण रचना मा जॉ जनं अनेक
लोकांकडून क न घेतली होती. डॉ. वे डे ल सँडर यानं ‘अॅपल III’ची रचना कर यासंबंधीचं
मागदशन केलं होतं. सारा या सँडर या मुली या नावाव न या क पाला ‘सारा’ हे कोडनाव
दे यात आलं. या क युटरम ये कोणकोण या सुिवधा उपल ध क न ाय या यािवषयी
अॅपल या इंिजिनअसम ये एक मोठी चढाओढच सु झाली. यामुळे या क युटरचा आराखडाच
तयार होईना. १९ मे , १९८० रोजी या क युटरची घोषणा झाली आिण याच िदवशी बाजारात
आला, पण हा क युटर साफ अपयशी अॅपल ठरला. लोकांना या क युटरकडून खपू अपे ा
होती. या मानानं हा क युटर अगदीच खराब िनघाला. हा क प तर साफ तोट्यात गेलाच, पण
यात अॅपलचं खपू नुकसान झालं.
 टी ह जॉ ज ‘अॅपल III’ या क युटरिवषयी वारं वार वेगवेगळी मतं ायचा असं
जॉ ज या टीकाकारांचं हणणं आहे . आधीचे िनणय बदलन ू टाकायचा. साहिजकच या
क युटरम ये अनेक ुटी रािह या. हा क युटर िवकत घेत यावर तो चालत नाही अशी त ार
अनेक ाहकांनी केली. तसंच क युटर खपू जा त गरम होऊ नये हणन ू या या आत एक
छोटासा पंखा बसवलेला असतो. असा पंखा ‘अॅपल III’ या क युटरम ये नसावा असं जॉ जचं
मत होतं असं मानलं जातं, पण हे मत चुक चं ठरलं. तसंच जॉ जनं या क युटर या आवरणाची
केलेली रचनाही चुक ची ठरली असं हणतात. कारण या आवरणाम ये आतले भाग मावेनात.
यामुळे ते क बावे लागायचे. साहिजकच हे सगळे भाग गरम होऊन क युटर बंद पडायचा.
‘अॅपल III’ या क युटरम ये खपू चुका रािह या अस याचं मकुला या अॅपलचा सीईओ
असले या माणसानं मा य केलं. तसंच यांना आपला ‘अॅपल III’ क युटर बदलन ू यायचा
असेल यांना तो कुठलंही कारण न िवचारता बदलन ू िमळे ल असं अॅपलनं जाहीर केलं, पण यातही
अडचण आली, कारण लोकांनी खराब क युटर बदलन ू दुसरा क युटर नेला तरी यातही
खराबी असायची अशी अनेक उदाहरणं िनघाली! यामुळे अॅपलनं या क युटरची आणखी एक
नवी आव ृ ी बाजारात आणली, पण याला खपू उशीर झाला होता.
शेवटी ‘अॅपल III’ क युटर या ग धळांमुळे भडकले या कॉटनं १९८१ साल या
फे ुवारी मिह यात अॅपल या ४० कमचा यांना कामाव न काढून टाकलं आिण अॅपलचे तोट्यात
सु असलेले अनेक िवभाग बंद क न टाकले. कॉट या या िनणयामुळे कंपनीत खळबळ
माजली. मकुलालाही हा िनणय पसंत पडला नाही. आपण यासाठी कॉटला अॅपल कंपनीत
आणलेलं नाही याची जाणीव मकुलानं कॉटला क न िदली. अॅपलचे भरपरू शेअस िमळाले या
कॉटला एवीतेवी अॅपलम ये गुदमर यासारखंच होत होतं. यामुळे यानं आप या पदाचा
राजीनामा देऊन टाकला. मकुलानं आता कॉटकडे असलेलं अ य पद वत:कडे घेतलं. यामुळे
मकुलाचं ‘चेअरमनपद’ आता जॉ जकडे आलं, पण अजन ू ही मळ
ू अडचण ठरले या ‘अॅपल III’
क युटरवरचं काम सु च रािहलं!
 या दर यान ‘अॅपल II’ या क युटर या लोकि यतेला ओहोटी लागत न हती. ‘ यामुळे
अॅपलमधले सगळे लोक बुचक यात पडले. यामुळे यानंतरचा ‘िलसा’ क युटर बाजारात
आणताना ‘अॅपल II’ क युटरचीसु ा आणखी एक नवी आव ृ ी बाजारात आणायचं ठरलं. ‘अॅपल
II’ या न या आव ृ ीम ये खपू कमी सिकट्स वापरली गे यामुळे या क युटर या िनिमतीचा
खच खपू च कमी होता. यामुळे हा क युटर व तात िवकणं अॅपलला श य झालं. १९८३ साल
संपलं ते हा ‘अॅपल III’ या जा त आधुिनक समज या जाणा या क युटरची ३ वषाम ये एकूण
७५००० या घरात िव झाली होती; तर ‘अॅपल II’ या क युटर या न या आव ृ ीचा एका
मिह यातला खपच तेवढा होता !
यानंतरसु ा अॅपल कंपनीनं ‘अॅपल III’ या क युटरवरचं काम थांबवायचे अनेक
य न केले. आप या न या ‘मॅिकंटॉश’ क युटर या िव वर अॅपलनं भर िदला. यामागचं
न क कारण काय हे नीट माहीत नाही. काहीजण अॅपल कंपनीला एकाच कार या
क युटरवर अवलंबन ू न राहता आप या उ पादनांम ये खपू वैिव य आणावं असं वाटत
अस यामुळे हा िनणय घे यात आला असं हणतात, पण काही जण या बाबतीत जॉ जलाही
जबाबदार धरतात, कारण वॉि नयॅकनं ‘अॅपल II’ क युटर तयार केला होता आिण यामुळे
वॉि नयॅकचीच छाप अॅपलवर पडली होती असं जॉ जला वाटत होतं. आपला ठसा उमटव यासाठी
जॉ जनं ‘अॅपल II’ क युटर आता जुना झाला आहे असं िच िनमाण केलं, तसंच या जागी
‘मॅिकंटॉश’ हा जॉ जनं तयार केलेला क युटरच लोकांनी वापरावा यासाठी य न केले असं
मानलं जातं. तसंच ‘अॅपल III’ या क युटर या अपयशातन
ू आपली सुटका कर यासाठी जॉ जनं
अचानकपणे मॅिकंटॉशकडे आपला मोचा वळवला असंही काहीजण हणतात.
एकूणच अॅपल या इितहासावर ‘अॅपल III’ या क युटर या अपयशाचा मोठा डाग
पाडला. या क युटरची िकंमत ४३४० ते ७८०० डॉलस या दर यान होती, पण या क युटर या
रचनेत िबघाड अस यामुळे बाजारात िवकले गेलेले बरे च क युटस परत मागवावे लागले.
यानंतर यात बरे च बदल क न तो पु हा बाजारात आण यात आला, पण कालांतरानं तोही
चालला नाही. शेवटी २४ एि ल, १९८४ रोजी तो बाजारातन ू संपण
ू पणे काढून घेतला गेला.
यानंतरची ‘अॅपल III लस’ ही िडसबर, १९८३म ये बाहे र आलेली ‘अॅपल III’ची सुधा रत
आव ृ ीसु ा स टबर, १९८५म ये बंद पडली. एकूण अॅपलनं ६५००० ते ७५००० ‘अॅपल III’
क युटस िवकले. ‘अॅपल III लस’मुळे हा आकडा १ लाख २० हजारवर गेला, पण एकंदरीत
‘अॅपल III’ क युटर अपयशीच ठरला. याची रचना अॅपल या िव खा यानं के यामुळे तो
अपयशी ठरला असं वॉि नयॅक नंतर हणाला. एकूण ‘अॅपल III’ या क पाम ये अॅपलला ६
कोटी डॉलसचा तोटा सहन करावा लागला!
 िलसा

अॅपलनं यानंतर िनमाण केले या ‘िलसा’ क युटरची पा भमू ी मजेदारच होती. याचं
असं झालं क , १९७० साली झेरॉ स कंपनीनं क युटस या े ात उतरायचं ठरवलं. यासाठी
झेरॉ सनं क युटर े ामध या वेगवेग या लोकांना एक केलं आिण आप या
कॅिलफोिनयामध या ‘पालो अ टो रीसच सटर (PARC-पाक)’ या संशोधन क ात यांना
बसवलं. या सग या बुि मान लोकांना एकच काम सांग यात आलं होतं. ते हणजे
क युटस या े ात कोणकोण या न या भ नाट गो ी करता येतील, यासंबंधी या संक पना
यांनी मांडाय या हो या. या सग या संक पना य ात आणन ू यां यापासनू क युटर तयार
करता येईल का नाही, यािवषयी िकंवा क युटरम ये या संक पना वापरता येतील का नाही, हे
मु े या लोकांनी अिजबात ल ात यायची गरज न हती. थोड यात यांना यवहार सोडून फ
क पने या भरा या मारायला सांिगतलं होतं.
१९७२ सालापयत या क पनांमधन ू च ‘अ टो’ नावा या क युटरची रचना ज माला
आली आिण १९७३ साली तो तयारही झाला. तो खरा एक िमनी क युटरच होता, पण जगातला
‘पिहला पीसी‘ हणन ू तो कालांतरानं ओळखला गेला. या पीसीम ये अनेक वैिश ् यं होती.
१९६० या दशकात टॅनफडम ये माउसचा शोध लागला होता. तो माउसही या क युटरम ये
वापर यात आला होता. अ टोचं एक मुख वैिश य हणजे या क युटरम ये थमच ‘ ािफकल
यजू र इंटरफेस (GUI-जीयआ ू य)’चा समावेश होता. हणजेच क युटर या नवर
नेहमीसारखी अ रं (टे ट) तर उमटू शकायचीच, पण यािशवाय िच ं वगैरेही काढणं श य
असे आिण क युटरला सच ू ना देताना िकंवा या याशी संवाद साधताना काहीतरी अ रं (टे ट)
टाइप करत बस याऐवजी आता पड ावर या एखा ा सच ू नेसाठी राखन
ू ठे वले या िच हावर
(आयकॉनवर) ि लक केलं क काम भागायला लागलं. तसंच झेरॉ स पाकम येच तयार
झाले या ‘इथरनेट’ नावा या नेटवक या तं ानाचा वापर क न क युटसना एकमेकांशी
संवाद साधणंसु ा श य झालं होतं. ‘लेझर ि ंटर’चा शोधही याच झेरॉ स पाकम ये लागला
होता. हा ि ंटरही या क युटरला आिण या या नेटवकला जोडणं श य होतं. यामुळे या
नेटवकमध या कुठ याही क युटरवरची मािहती आपण या नेटवकला जोडले या ि ंटरवर छापू
शकायला लागलो. हा ‘अ टो’ क युटर सवसामा य लोकांसाठी उपल ध क न न िद यामुळे
यािवषयी लोकांना फारशी मािहती न हती, पण क युटर े ामध या लोकांना मा यािवषयी
संपणू क पना होती.
अ टो क युटरचं ा यि क क युटरशी संबंिधत काम करत असले या अनेक
कंप यांमध या लोकांनी बिघतलं. यां यापैक जेफ राि कन हा एक होता. राि कन हा
अॅपलम ये मँिकटॉश क युटरसाठी संशोधन आिण िवचार करत होता. राि कनला अ टो
क युटर खपू च आवडला. यामुळे जॉ जनंही झेरॉ स पाकम ये येऊन हा क युटर बघावा असं
राि कननं जॉ जला सांिगतलं, पण जॉ जचं राि कनिवषयीचं मत फार चांगलं न हतं. यामाुळे
जॉ जनं राि कनकडे साफ दुल केलं. मग राि कननं एक यु केली. राि कननं जॉ ज या
मजा त या एका सॉ टवेअर इंिजिनयरला अ टो क युटरिवषयी सांिगतलं आिण जॉ जला
यािवषयी गळ घालायला सांिगतलं. शेवटी हे सगळं रामायण झा यावर जॉ जनं अ टो क युटर
बघायचं मा य केलं. दुदवानं याच सुमारास सुरि तते या कारणांव न झेरॉ स कंपनीनं
झेरॉ स पाकची दारं बाहे न येणा या लोकांसाठी बंद क न टाकली होती. अथातच यातन ू माग
काढणं जॉ जसार या माणसा या ीनं अश य काम न हतंच. जर आप याला झेरॉ स
पाकम ये जाऊ िदलं तर आपण झेरॉ स कंपनीला अॅपलम ये १० लाख डॉलस गुंतवायची सोय
क न देऊ असं जॉ जनं झेरॉ सला सांिगतलं. अॅपलची या काळात भ नाट वेगानं गती सु
होती, पण तोपयत अॅपलचे शेअस बाजारात आले न हते आिण अशा काळात या कंपनीम ये
गुंतवणक
ू करणं खपू फाय ाचं ठरे ल हे झेरॉ सला माहीत होतं. झेरॉ सनं जॉ जचं हणणं मा य
केलं. हा यवहार पण ू झाला आिण जॉ जला १९७९ साली झेरॉ स पाकम ये जाऊन अ टो
क युटर बघायची शेवटी संधी िमळाली.
 लॅरी टे लर या झेरॉ समध या इंिजिनअरनं जॉ जला ते आता जग िस झालेलं अ टोचं
ा यि क िदलं. यानं माउस या मदतीनं नवरचा कसर हलवला आिण पड ावर या एका
िच हावर (आयकॉनवर) ि लक केलं. क बोडवर अ रं टाइप क न सच ू ना दे यापे ा हे खपू च
सोपं होतं. टे लरनं मग िक येक िवंडोज उघडून आिण बंद क न दाखव या. तो माउस या
मदतीनं एका िवंडोमधन ू दुस याम ये सहजरी या जाऊ शकत होता. झेरॉ स पाकमध या
इथरनेट या नेटवकला जोडले या एकाला यानं ितथन ू दुस या एका क युटरला ईमेलही पाठवन ू
दाखवली. जॉ ज या बरोबर िबल अॅटिक सन हा सॉ टवेअर इंिजिनअरही होता. तो तर डोळे
िव फा नच हे सगळं बघत होता. तो या नचं नीटपणे िनरी ण कर यासाठी या न या
इत या जवळ गेला होता क याचं नाक जवळजवळ या नला टेकलेलंच होतं! हे सगळं
चालू असताना जॉ ज खोलीत भराभर येरझारा घालत होता. हे ा यि क सु होऊन जेमतेम
एक िमिनटही झालं नसेल तोवर जॉ ज टे लरला उ े शन ू िकंचाळलाच, ‘अरे हे िकती संुदर आहे ,
ही सवात ेट गो आहे . तु ही याचं पुढे काही करत का नाही !’
आिण इथेच होता. झेरॉ सकडे तं ान होतं, पण ते िवक याचं कौश य न हतं
आिण या वेळी अॅपलकडे िवक याचं कौश य होतं, पण हे नवीन तं ान न हतं. झेरॉ सनं
१९८१ साली अ टोची सुधा रत आव ृ ी िवक याचा य न केला पण तो अयश वी ठरला, कारण
या क युटरचा वेग अितशय धीमा होता. शेवटी हार मानन ू झेरॉ सनं पीसीज या उ ोगातन ू अंग
काढून घेतलं आिण याउलट जॉ जनं तेच तं ान वाप न चंडच झेप घेतली. जॉ जला या या
क युटरम ये मेनू हवे होते, िवंडोज ह या हो या, रं ग हवे होते आिण माउसही हवा होता.
 अथात झेरॉ स पाकला भेट दे याअगोदर अॅपलम ये माउस आिण िवंडोज यां यावर
काहीच िवचार, संशोधन आिण काम झालं न हतं असं नाही, पण यांना काही तांि क सुटत
न हते. ते झेरॉ सनं सोडव याचं या ा यि काम ये यां या ल ात आ यावर अॅपलचं मनोधैय
वाढलं होतं. आिण ‘आता आपले सोडवणं श य आहे ’, हे कळ यावर यांनी ते चटकन
सोडवले; अथात ते सोडवताना यांनी अ टोची कॉपी केली नाही तर यात ब याच सुधारणा
क न वत:ची एक झकास रचना बनवली. या सग या उपद् यापात झेरॉ स सोडून अॅपलम ये
सामाील झाले या टे लरची मदत झालीच !
१९७० या दशकात घरोघरी आपण वाप शकू असे पसनल क युटस (पीसीज) तयार
करणारी अॅपल ही एकमेव कंपनी होती. ‘अॅपल II’ या क युटरनं चांगलं यश िमळव यामुळे
अॅपल कंपनीचा आ मिव ास चांगलाच वाढला होता, पण याचबरोबर क युटर या इतर
सग या े ांम ये घोडदौड करणारी आयबीएम कंपनी या पीसी या े ातही कुठ याही णी
उतरे ल याची अॅपलला खा ी वाटत होती. १२ अॉग ट, १९८१ या िदवशी १५६५ डॉलस िकमतीचा
पीसी बाजारात आणन ू आयबीएमनं याची सु वात केली; एवढं असन ू ही आयबीएम मोठ्या
क युटस या यवसायाम ये खपू यश वी ठरली असली, तरी पाीसी या बाबतीत मा आपण
आयबीएमवर मात क असा जॉ जला िव ास होता आिण तो तसं बोलन ू ही दाखवत असे. २४
ऑग ट, १९८१ या िदवशी तर ‘वॉल ीट जनल’ या िस वतमानप ाम ये अॅपलनं च क एक
पानभर जािहरात छापन ू आयबीएमचं आपण वागत करत अस याचं जाहीर केलं !
अॅपलचा आप या तांि क कौश यावर ढ िव ास होता. आपला पीसी हा आयबीएम या
पीसीपे ा खपू चांग या दजाचा आहे अशी खा ी अॅपलला होती. यामुळे लोक आयबीएम या
पीसीकडे फार ल देणार नाहीत असं अॅपलला वाटत होतं, पण लोकांना आयबीएम या नावाम ये
खपू िव ास वाटत होता. यामुळे आयबीएम या क युटसचा दजा अॅपल या क युटस या
दजाहन थोडा कमी असला तरी लोकांनी आयबीएम या पीसीचं जोरदार वागत केलं. पिह याच
जेमतेम ४ मिह यात आयबीएमचे ५०००० पीसीज िवकले गेले. तसंच दोनच वषाम ये आयबीएमनं
पीसीज या िव तन ू िमळणा या उ प ना या बाबतीत अॅपलला मागे टाकलं! साहिजकच
आयबीएमची पधा आप याला पेलवणार नाही, असं अॅपल या ल ात आलं. १९८३ साली अॅपलचा
माकट शेअर २० ट यांव न २१ ट यांवर गेला; तर आयबीएमनं आपला माकट शेअर १८
ट यांव न २६ ट यांवर नेला.
आयबीएमला ट कर दे यासाठी अॅपलनं १९८३ साल या जानेवारी मिह यात ‘िलसा’
क युटर बाजारात आणला, पण िलसाची क पना अॅपल कंपनीत १९७८ सालापासन ू घोळत
होतीच. या साल या अखेरीस टी ह जॉ ज आिण िव यम हॉिक स ितसरा ऊफ ‘ि प’ हा याचा
सहकारी या दोघांनी एका न या क युटरिवषयी बेत आखायला सु वात केली होती. या
काळात लोकि य असले या ‘अॅपल II’ या क युटरहन वेगळं आिण नवं काहीतरी करायला
पािहजे असं यांना वाटत होतं, पण य ात हे काम सु हायला बराच वेळ लागला. १९७९
साल या जुल ै मिह यात केन रॉथमुलर नावाचा माणस
ू अॅपलम ये या कामा या यव थापनासाठी
जू झाला. ‘िलसा’ या क युटरचा सु वातीचा आराखडा आिण याचं शेवटचं व प या दोन
गो म ये जमीन-अ मानाचा फरक होता. ‘अॅपल II’चीच सुधा रत आव ृ ी िलसाम ये िदसावी
अशी जॉ जची इ छा होती, तसंच िलसाम ये िवंडोज आिण माउस असावा हे ही न क कर यात
आलं.

अनेक लोक अॅपलनं ‘अ टो क युटर’ मधन ू वेगवेग या क पना चोर या आिण या

आप या ‘िलसा क युटर’म ये वापर या असा आरोप करत असले तरी यात त य नाही, कारण
िक येकजणांनी ‘अ टो क युटर’ बिघतला होता. तसंच अॅपलकडे ‘अ टो क युटर’ची रे खाटनं
िकंवा याचा रचना असली कोणतीच मािहती उपल ध न हती. यामुळे यासंबंधीचं सगळं काम
अॅपलला वत:होऊन करणं भाग होतं. फ हे सगळं तं ान उभं के यावर शेवटी याचा
प रणाम कसा िदसावा यासंबंधी या क पना अॅपलला ‘अ टो क युटर’मधन ू िमळा या हो या.
झेरॉ स पाकला िदले या भेटीनंतरही ‘िलसा क युटर’ या कामाम ये फारसा वेग वगैरे आला
नाहीच. याचं कारण हणजे ‘अॅपल III’ या क युटरचं काम सपशेल फसलं अस याचं जॉ ज या
ल ात आलं होतं. यामुळे यानं आता िलसाम ये ल घालन ू या या बारीकसारीक
तपशीलांम ये लुडबुड करायला सु वात केली. िलसाम ये ािफकल युजर इंटरफेस, माउस,
नेटवक आिण वेगवेगळं सॉ टवेअर या सग या सोयी असा यात आिण तरीही याची िकंमत
२००० डॉलस या आत असावी असं अनेकांचं हणणं होतं. या सुमाराला झेरॉ स कंपनीला सुमारे
१५ माणसांनी रामराम ठोकून अॅपलचा र ता धरला.
िलसाचं काम जोरात सु हाय या सुमाराला अॅपल कंपनी या मुखपदी असले या
कॉटनं कंपनी या िवभागांची पुनरचना केली. कंपनी या यव थापनाम ये याकाळी खपू च
ग धळ माजलेला अस यामुळे कंपनीचे वेगळे िवभाग तयार करणं, आधीचे काही िवभाग बंद करणं
अशा कारचे िनणय कॉटनं घेतले. िलसा क युटरचं सगळं काम जॉ जला आप या हातात
यायचं होतं, पण कॉटला ते अिजबात नको होतं. कारण ‘अॅपल III’ क युटर तयार करताना
जॉ जनं अ ाहासानं घेतले या काही िनणयांम ये झाले या चुकांमुळेच या क युटरचे तीनतेरा
वाजले अस यािवषयी कॉटची खा ी पटली होती, यामुळे कॉटनं वेग याच माणसाकडे
िलसाचं काम िदलं. तसंच जॉ जला शांत कर यासाठी कॉटनं एक श कल लढवली. लवकरच
अॅपलची शेअरबाजारात न दणी होणार होती. या वेळी अॅपलतफ गुंतवणक ू दार, मा यमं वगैरे
सग यांशी बोल यासाठी आिण एकूणच कंपनीची ितमा सांभाळ यासाठी ही सगळी कामं
भावीपणे करणारं कुणीतरी कॉटला हवं होतं. मा यमांचा लाडका असलेला आिण अशा कारची
कामं कर याची आवड असलेला जॉ ज यासाठी कॉटला अगदी यो य माणस ू वाटला, पण
कॉटनं आप याला िलसा क युटर या कामाव न दूर केलं अस या या कारणाव न जॉ ज
चांगलाच नाराज झाला. ‘आपण हे कधीच िवस शकलो नाही’, असं नंतर जॉ जनं हटलं होतं.
िलसाचं काम थंड वेगानंच सु रािहलं. याचं मु य कारण हणजे झेरॉ स पाक या
अ टो क युटरमधन ू ेरणा घेऊन यामध या संक पना भराभर वेगानं िलसाम ये वा तवात
आण याऐवजी अॅपलनं यात सुधारणा करायचेही खपू य न केले. यामुळे या कामाचा वेग खपू
मंदावला. यानंतर अ टो क युटरची नवी आव ृ ी असले या टार क युटरमध या संक पनाही
अॅपलनं िलसाम ये घेत या. शेवटी ३० जुल,ै १९८२ या िदवशी िलसावर काम करत असले या
टीमला िलसाची सगळी यं णा एकि तरी या यश वीपणे चालव यात यश आलं. सुमारे ५ कोटी
डॉलस खच क न तयार केलेला िलसा अखेर १९ जानेवारी, १९८३ या िदवशी बाजारात आला.
िलसा क युटरचं वजन सुमारे २० िकलो होतं.
िलसानं िच ं आिण ािफ स यां या संदभात ांती घडवली असली तरी यात अनेक
अडचणी हो या. एक तर िलसाची ९९९५ डॉलसची िकंमत खपू च जा त होती. दुसरं हणजे
िलसाबरोबर अॅपलनं खपू सॉ टवेअर फुकट िदलं असलं तरी उ साही लोकांना न यानं आणखी
वेगवेग या कारचं सॉ टवेअर िलिहता यावं यासाठी या कोण याच सोयी िलसाम ये न ह या.
ितसरं हणजे िलसा क युटर इतर कंप यां या क युटसहन िकंवा यां यावर चालणा या
सॉ टवेअरहन पण ू पणे वेगळा होता. यामुळे िलसा क युटरवर इतर कंप यांचं सॉ टवेअर चालत
नसे. याउलट आयबीएम या क युटरवर माय ोसॉ टचं सॉ टवेअर चालायचं आिण आयबीएमनं
आप या क युटरवर कुणाचंही सॉ टवेअर चालू शकेल तसंच यासाठीचे सुटे भाग इतरांना
बनवता येतील याची सोय क न ठे वली होती. चौथं हणजे िलसा हा अितशय हळू वेगानं
चालणारा क युटर होता. यािवषयी एक िवनोदही िस झाला. यानुसार आपण दारावर
टकटक क न ‘ितकडे कोण आहे ?’ असं िलसा क युटरला िवचारलं तर १५ सेकंदांनी ‘िलसा’
असं उ र िमळे ल असं हटलं जायचं! यािशवाय िलसाम ये जोड यात आलेला िड क ाइ ह हा
भाग अॅपलम येच तयार कर यात आला होता आिण याचा दजा एकदम सुमार होता. अॅपलम ये
अशा कारचा िड क ाइ ह तयार करायचा अनुभव कुणालाच न हता. हे सगळं असतानाच
लवकरच ‘िलसाची मुलगी‘ असले या मॅिकंटॉश क युटरची िनिमती अॅपल लवकरच करत
अस याची बातमी हे तुपवू क पसरव यात आली होती. यामुळे हा बोजड िलसा क युटर कशाला
िवकत यायचा असं अनेक ाहकांना वाटायला लागलं.
अॅपलला आप या चुका लवकरच ल ात आ या. यामुळे १९८३ साल या स टबर
मिह यात अॅपलनं िलसाबरोबर फुकट देत असलेलं सॉ टवेअर काढून टाकलं आिण या
सॉ टवेअरिशवाय असलेला िलसा ६९९५ डॉलसना िवकायचं ठरवलं. यानंतर २४ जानेवारी,
१९८४ या िदवशी अॅपलनं आप या न या मॅिकंटॉश क युटरची घोषणा करताना याचबरोबर
आपण िलसाची एक नवी आव ृ ी बाजारात आणत अस याचं जाहीर केलं. मॅिकंटॉशिवषयी
लोकांना आकषण वाटत अस यामुळे ते दुकानांम ये जायचे आिण िक येकदा मॅिकंटॉशऐवजी
िलसा िवकत यायचे. याचं कारण हणजे मॅिकंटॉशम ये असले या सोयी आिण सुिवधा
मॅिकंटॉश या तुलनेत िलसाम ये या जा त आहे त असं अनेकांना वाटायचं, पण तरीही मॅिकंटॉश
क युटर या िव चा आकडा िलसा या िव या तुलनेत जा त होता.
या क युटरला ‘िलसा’ हे नाव कसं िमळालं यािवषयी वेगवेग या कहा या सांिगत या
जातात. १७ जन ू , १९७८ या िदवशी जॉ जची शाळे पासन ू मै ीण असले या आिण नंतर ल न न
करता जॉ जबरोबर एक राहणा या ि स-अॅन िहनं एका मुलीला ज म िदला. ि स-अॅन आिण
जॉ ज यांनी या मुलीचं नाव ‘िलसा िनकोल’ असं ठे वलं, पण ही मुलगी आपली नाहीच असा दावा
नंतर जॉ जनं केला. १९७९ साली या संदभात ि स-अॅन िहनं जॉ जवर पालक व मा य
कर यासंबंधीचा दावा ठोकला. यात जॉ ज हाच िलसाचा िपता अस याची श यता ९४.४० ट के
अस याचं ल ात आलं, पण जॉ जनं आपण नपुंसक अस यामुळे या बातमीम ये काहीही त य
नस याची आपली भिू मका कायम ठे वली. जॉ जनं िलसा आपलीच मुलगी होती का, यािवषयी
अनेकदा िच ह िनमाण केलं होतं. यामागचं कारण हणजे ‘ या काळात ि स-अॅनचे फ
मा याशीच संबंध होते असं खा ीपवू क हणता येणार नाही.’ असं जॉ ज हणायचा, पण ि स-
अॅन मा टी ह जॉ ज हाच ‘िलसा’चा ज मदाता आहे असं सांगत रािहली. यानंतर जॉ जनं
कुठ यातरी आकडे वारीचा दाखला देत यानुसार अमे रकेमध या सग या पु षांचा िवचार केला,
तर यातन ू ८२ ट के पु ष वगळायचे; तसंच उरले या २८ ट के पु षांपक ै कुणीही िलसाचा
िपता असू शकतो असं िवधान केलं. हे सगळं अथातच चुक चं होतं, पण याचा ि स-अॅन िहनं
आणखीनच िवपयास केला. याचा अथ ‘मी अमे रकेमध या २८ ट के पु षांबरोबर झोपले असं
जॉ जला हणायचं आहे .’ असा अथ काढून ि स-अॅन िहनं हे करण भलतंच तापवलं ! आप या
आयु यामध या अखेर या काळात जॉ जला आप या या सग या वाग याचा आिण िवधानांचा
खपू च ास होत असे. आपली ते हा कधीही भ न येणार नाही अशी मोठी चक ू झाली असं जॉ ज
हणायचा.
पण याच काळात अॅपलचा यवसाय खपू वाढत होता आिण कंपनी शेअरबाजारात
उतरायची श यता िदसत होती. यामुळे आप या वैयि क अडचण मुळे कंपनीचं भिवत य
गो यात यायची जॉ जला भीती वाटायला लागली. यामुळे जॉ जनं आपण िलसाचं पालक व
अमा य करत असन ू ही ित यावर होत असले या खचाची नुकसानभरपाई करायची तयारी
दाखवली. नंतर या काळात मा आपणच िलसाचे वडील आहोत ही गो जॉ जनं मा य केली.
 आता ‘िलसा’ या क युटरचं नाव जॉ ज या या मुलीव नच आलं का, याब ल बरे च
वाद आहे त. िलसा क युटरिवषयीचं काम जॉ ज या मुली या ज मानंतर काही मिह यांनी सु
झालं होतं. यामुळे काळा या ीनं बिघतलं तर हे सुसंगत वाटतं. तसंच या काळात अॅपलम ये
नवा क प सु केला क या क पाला अॅपलम ये काम करणा या यव थापकां या मुल ची
नावं ायची था सवमा य होती. तसंच अॅपलमध या अनेक कमचा यांनी िलसा क युटरचं नाव
जॉ ज या मुलीव नच आलं अस याचं अनेकदा सांिगतलं होतं. नंतर अॅपलला आपण या
क युटरचं नाव िलसा न ठे वता लोकांना या क युटरचं गांभीय ल ात आणन ू देईल असं एखादं
नाव ावं असं वाटलं. यासाठी अॅ लॉज, अॅपल I, अॅपल IV, अॅपल ४००, द कोच, एि प रट,
टीचर, द व ड अशी अनेक नावं सुचव यात आली, पण तोपयत िलसा क युटरची इतक िस ी
झाली होती क आता हे नाव बदलणं हणजे लोकांना ग धळात टाक यासारखं होईल असं
अॅपलला वाटलं. हणन ू अॅपलनं या क युटरचं नाव िलसा असंच कायम ठे वलं. फ हे नावसु ा
तांि क िवषयांशी संबंिधत आहे आिण िवचार क न बनवलेलं आहे असं वाटावं हणन ू उगीचच
िलसा हा श द ‘लोकल इंिट ेटेड सॉ टवेअर आिकटे चर’ या नावाचं छोटेखानी प आहे असं
सांग यात आलं, पण चाणा लोकांना अॅपलची ही सारवासारवी ल ात आली आिण यांनी िलसा
हा श द खरं हणजे ‘लेट्स इ हट सम अॅ ोिनम’ या श दांपासन ू बनला आहे अशा श दांम ये
अॅपलची थ ा केली!
शेवटी एवढं क न ‘िलसा’ अपयशी ठरला तो ठरलाच. १९८० साली ‘अॅपल III’सु ा
असाच आपटला होता, पण िलसा जरा जा तच आपटला. याचं मु य कारण याची जा त िकंमत
(९९९५ डॉलस) होती. यावेळेपयत बाजारात आले या आयबीएम पीसीबरोबर िलसा पधत
िटकूच शकला नाही. ‘नासा’ या अमे रकेत या अंतराळसंशोधन सं थेनं अनेक िलसा क युटस
ॉजे ट मॅनेजमटकरता िवकत घेतले, पण तेही चांगले चाललेच नाहीत. १९८४ साली मॅिकंटॉश
बाहे र आ यावर कुठे अॅपलनं सुटकेचा िनः ास टाकला, पण तरीही िलसाचं क युटर या
इितहासातलं मह व मोठं होतंच. ‘बाइट’ या सु िस मािसकानं िलसाची िनिमती आयबीएम
पीसीपे ा मह वाची अस याचं हटलं होतं, पण बाजारात मा ते िटकले नाहीत. शेवटी भराय या
करात सटू िमळावी हणन ू १९८९ साली अॅपलनं २७००नं िवकले गेलेले िलसा क युटस च क
फेकून िदले!
या दर यान अॅपलम ये अनेक वादळी घडामोडी घड या हो या. िलसा या िनिमती या
वेळी चंड घोळ घात यामुळे वैतागन
ू गेले या माईक कॉटनं अॅपलमध या ४० कमचा यांना
कामाव न काढून टाकलं. मकुलानं कॉटची जागा घेतली आिण जॉ जनं मकुलाची जागा
घेतली. १९८३ साल या एि ल मिह यात पो सी-कोला कंपनी या जॉन कली याला जॉ जनं
अॅपलम ये अ य आिण सीईओ हणन ू जू हायची गळ घातली. कलीनं ही िवनंती मा य
केली. तसंच मॅिकंटॉश क युटर या िनिमतीची सगळी जबाबदारी कलीनं जॉ जला िदली.
यानंतर िलसा आिण मॅिकंटॉश या दोन वेगवेग या क युटस या िनिमतीसाठी जबाबदार
असले या िवभागांचं कलीनं एक ीकरण क न टाकलं आिण हे दो ही िवभाग जॉ जकडे आले.
िलसा क युटर चांगला नाही हे कली या मनावर ठसव यासाठी जॉ जनं खपू य न केले.
यांना यश आलं. १९८५ साल या एि ल मिह यात अॅपलनं िलसावरचं काम थांबवलं. या वेळी
िलसावर काम करत असले या लोकांना जॉ जनं धमकावलं होतं असं सांिगतलं जातं. िलसा
क युटरची दा ण अव था हो यासाठी कारणीभत ू असले या मंडळ ची आपण हकालप ी करणार
अस याचं जॉ जनं जाहीर केलं होतं. िलसा क युटर अयश वी ठर यावर अॅपलनं आप या
मॅिकंटॉश क युटरवर आपली िभ त टाकली.
 मॅिकंटॉश

‘मॅिकंटॉश क युटर’ टी ह जॉ ज या संक पनेतन ू साकारला होता, असं सगळे जण

मानतात. आजही मॅिकंटॉश आिण टी ह जॉ ज ही नावं एकमेकांना जोडली जातात. तसंच
जॉ ज या िनधनानंतर या यािवषयी गोडवे गाताना अनेकांनी मॅिकंटॉशनं जग बदलन ू टाकलं
आिण याला जॉ ज कारणीभत ू होता असं हटलं. मॅिकंटॉशची मळू संक पना जे ँ क ऊफ
जेफ राि कन या या डो यातनू आली आिण जॉ जनं ती पुढे नेली.
मळ
ू चा ा यापक असले या राि कननं १९७६ साली ‘अॅपल II’ क युटरसाठी बेिसक
 ो ॅिमंग लँ वेजचं मॅ युअल िलिहलं. या वेळी तो अॅपल कंपनीत न हता. १९७८ साली
राि कननं अॅपलम ये वेश केला. ३४ वष वय असले या राि कनला अॅपलनं आप या काशन
िवभागाचा मुख नेमलं. नंतर राि कननं इतरही कामं बघायला सु वात केली. याच सुमाराला
माईक मकुलानं राि कनला आणखी एका जबाबदारीिवषयी िवचारलं. अॅपलला ५०० डॉलस या
िकमतीचं गे ससाठीचं यं तयार करायचं होतं. या वेळी जॉ ज आिण याचा सहकारी कोहोट्स
हे दोघं िलसा क युटर या सु वाती या आराखड्यावर काम करत होते. िलसा क युटर
यावसाियक मंडळी वापरतील असा अॅपलचा अंदाज होता. तसंच ‘अॅपल II’ या क युटरहन
व त असलेला क युटर घरगुती वापरासाठी तयार केला पािहजे असं अॅपलला वाटत होतं, पण
यािवषयी न क असं काही ठरत न हतं. राि कनला गेम खेळ यासाठीचं यं तयार कर यात
फारसा रस वाटत न हता, पण अगदी न या प तीचा क युटर बनवायचं काम हाती यायची
याची इ छा मा होती. तोपयतचे क युटस लोकांना वापराय या ीनं खपू अडचणीचे
असायचे. हे सगळं िच बदलन ू लोकांना वापरायला अगदी सोपा असणारा क युटर बनवायचं
राि कनचं व न होतं. यािवषयी राि कननं मकुला याला सांगताच मकुला यालाही यािवषयी
खपू औ सु य िनमाण झालं. मकुलानं राि कनला या या मनात असले या क युटर या
आराखड्यावर काम करायला सांिगतलं.
पुढ या काही मिह यांम ये राि कननं आप या मनात असले या क युटरचा आराखडा
तयार केला. हा क युटर वापरायला खपू सोपा असला पािहजे याचा यासच राि कननं घेतला.
यािशवाय हा क युटर बोजड नसला पािहजे यासाठी राि कननं य न केले. या क युटरचं
वजन तर कमी असलंच पािहजे आिण िशवाय तो बॅटरीवरसु ा चालू शकला पािहजे यासाठी या
सोयी राि कननं क न ठे व या. १९८१ साल या स टबर मिह यात या क युटरचं उ पादन सु
होऊ शकेल असं सु वातीला राि कनला वाटलं. तोपयत अॅपलम ये वेगवेग या क पांवर काम
करणा या यव थापकां या मुल ची नावं क युटरला ायचा घात पडला होता, पण राि कननं
मा तो मोडला. तसंच सु वातीला मॅिकंटॉश क युटरचं नाव ‘बायिसकल’ ठे वावं असं जॉ जला
वाटलं, पण नंतर यानं ही क पना आप या डो यातन ू काढून टाकली. या क युटरचं नाव
‘अॅपल V’ ( हणजेच ‘अॅपल ५’) असं ठे वावं असं राि कनला वाटलं, पण नंतर या क युटरचं
नाव ‘मॅिकंटॉश’ असावं असं याला वाटलं. तोपयत ‘मॅिकंटॉश’ या नावाचा ेडमाक दुस या एका
कंपनीनं घेतला होता. यामुळे नंतर अॅपलनं साधारणपणे १ लाख डॉलस या मोबद यात
‘मॅिकंटॉश’ या नावाचे ह क िवकत घेतले असं मानलं जातं.
गंमत हणजे टी ह जॉ जला मॅिकंटॉश क युटरची संक पना सु वातीला अिजबात
आवडली न हती. यामुळे पिहली दोन वष जॉ ज नेहमी मॅिकंटॉश या िवरोधात बोलायचा असं
मानलं जातं, पण नंतर मॅिकंटॉश क युटर चांगलाच यश वी ठरणार असं जॉ जचं मत झालं
आिण यानं या या कामात रस यायला सु वात केली. या संदभात जॉ ज या टीकाकारांनी
या यािवषयी खराब मत कट केलं आहे . तसंच खु राि कननं एका पु तकाम ये ‘जॉ ज
नेहमीच इतरां या संक पनांची उचलेिगरी करायचा... मॅिकंटॉश या बाबतीतसु ा तेच घडलं...’
असं हटलं आहे , पण अथातच यात िकतपत त य आहे याची क पना नाही.
राि कन आिण जॉ ज यां या डो यात या संक पना एकसार या अस या तरी
मॅिकंटॉश क युटर न क कसा असावा यािवषयी यां यात चंड मतभेद होते. राि कन या
डो यात साधारण १००० डॉलस या आसपास िकंमत असलेला आिण वापरायला ब यापैक सोपा
क युटर बनवायचा होता. जॉ जला मा या क युटर या िकमतीिवषयी फारशी िचंता न हती.
मॅिकंटॉश क युटर सव कृ च असला पािहजे असा जॉ जचा आ ह होता. यामुळे या
क युटर या िकमतीिवषयी अिजबात काळजी करता कामा नये असं जॉ जचं हणणं होतं. िलसा
क युटर या कामातन ू जॉ जला बाहे र काढ यात आ यामुळे जॉ ज चवताळला होता.
मॅिकंटॉशवर याला पकड यायची होती, पण राि कनही अडूनच बसला, यामुळे दोघांम ये वाद
सु झाले. जॉ जनं राि कनला ‘तू नुसती व नं रं गवतोस पण मी सगळं य ात घडवन ू
आणतो’ असं सांगन ू अजनू च िचथवलं.
जॉ जनं मॅिकंटॉशचं काम वत:कडे घेत यावर कॉटला हे काम न क अयश वी
ठरणार असं वाटत होतं असंही हे टीकाकार हणतात, तसंच या सुमाराला अॅपल या संचालक
मंडळाचं मतही जॉ ज या िवरोधात गेलं अस यामुळे मॅिकंटॉशचं भिवत य अंधारमय आहे असं
संचालक मंडळा या सद यांना वाटत होतं, पण जॉ ज िज ीनं पेटून उठला होता. आप याला
िवनाकारण कमी लेखणा या मंडळ ना आपलं कौश य दाखवन ू ायची हीच संधी आहे असं
जॉ जला वाटत होतं. जॉ जनं आपलं सगळं ल मॅिकंटॉश या कामावर एकवटलं. ‘साधारणपणे
एका वषाम ये आपण मॅिकंटॉश तयार क आिण मॅिकंटॉश या आधी दोन वषापासन ू काम सु
असले या िलसा या आधीच हा क युटर तयार क न दाखव’ू असं जॉ जनं अॅपल या संचालक
मंडळाला सांिगतलं. जॉ जला मॅिकंटॉश हा िलसा या आधीच तयार होईल यािवषयी इतक खा ी
वाटायची क यानं याब ल िलसा या िनिमतीचं कामकाज बघणा या यव थापकाशी या
बाबतीत ५००० डॉलसची पैज लावली होती! अथातच जॉ ज ही पैज हरला. याचं कारण जॉ जला
मॅिकंटॉशवर या कामाचा पुरेसा अंदाज आला न हता. मॅिकंटॉशवर बरं च काम करणं गरजेचं होतं.
यामुळे ते खपू रगाळलं. शेवटी िलसा क युटर १९८३ साल या जानेवारी मिह यात तयार झाला.
मॅिकंटॉश मा ‘१९८२ सालीच तयार क ’ असं जॉ जनं सांिगतलेलं असताना तो बाजारात
यायला १९८४ साल उजाडलं.
मॅिकंटॉश क युटर वापरणा या युजरला मॅिकंटॉश वापर यासाठी क बोडिशवाय
जॉयि टक िकंवा लाइटपेन नावाचं एक िविश आकाराचं उपकरण असावं अशी राि कनची इ छा
होती. जॉ जनं राि कनचा हा मु ा धुडकावन ू लावला आिण मॅिकंटॉशला माउसच जोडला पािहजे
असं ठासन ू सांिगतलं. यामुळे मॅिकंटॉशपासनू माउस मोठ्या माणावर वापरली जायची सोय
झाली. यािशवाय बाहे न मॅिकंटॉश एकदम आकषक आिण इतर क युटसहन पण ू पणे वेगळा
िदसला पािहजे यावर जॉ जचा खपू भर होता. यासाठी जॉ जनं वेगवेग या उ पादनांसाठी या
रचना क न देणा या एका जाणकाराकडून मॅिकंटॉश या बा पाची रचना क न घेतली.
यामुळे मॅिकंटॉश या आकषकतेम ये खपू भर पडली.
 मॅिकंटॉशचं काम सु असताना जॉ जनं सगळं काम आप या प तीनं झालं पािहजे
यासाठी खपू य न केले. सु वातीला मॅिकंटॉश या हाडवेअरचंच काम जॉ जकडे होतं, पण
काही काळानं मॅिकंटॉश या सॉ टवेअरचं कामही आप याच देखरे खीखाली झालं पािहजे असं
जॉ जला वाटायला लागलं. यामुळे जॉ जनं यापवू सॉ टवेअरचं काम बघत असले या
राि कनला तसं सांिगतलं. जॉ ज आिण राि कन या दोघांचेही ‘इगो’ चंड अस यामुळे यातन ू
मोठं संघषाचं वातावरण िनमाण झालं. या काळात भडकले या राि कननं जॉ जिवषयी कंपनीचा
अ य असले या कॉटकडे एक प िलहन अिधकृत त ार न दवली. या प ाचा मजकूर असा
होता— ‘जॉ ज हा यव थापक हणन ू भयंकरच आहे ... मला तो माणस
ू हणन ू अावडताे, पण
या याबरोबर काम करणं अश य आहे ... तो कधीच वेळा पाळत नाही... आता तर या गो ीवर
कंपनीत िवनोद सु असतात... तो धाडकन अिवचारी िनणय घेतो... लोकांनी केले या कामाचं
ेय तो यांना देत नाही... या याकडे आपण एखादी नवी क पना घेऊन गेलो क तो ती
ितथ या ितथे हाणन ू पाडतो, आप याला सग यांसमोर िहणवतो, या क पनेवर काम करायचा
मख ू पणा क न वेळ वाया घालवू नकोस असं सांगतो... ह हणजे नंतर अनेकदा तो हीच
क पना वतः उचलतो आिण ती आप या डो यातन ू आलेली अस या या आिवभावात सगळीकडे
िमरवतो...’ या दुपारीच कॉटनं जॉ ज आिण राि कनला बोलावन ू घेतलं आिण मकुलाकडे नेलं.
ितथे जॉ ज च क ढसाढसा रडला! शेवटी राि कन आिण जॉ ज एक काम करणार नाहीत असं
ठरलं, तसंच मॅिकंटॉशवर जॉ ज काम करे ल असा िनणयही कॉटनं घेतला.
राि कननं ितथ याितथे आप या नोकरीचा राजीनामा ायचं ठरवलं, पण जॉ ज आिण
मकुला यांनी राि कनला आप या िनणयाचा फेरिवचार करायला सांिगतलं. यावर राि कननं
एक मिह याची सु ी यायचं ठरवलं. राि कन सु ीव न परत आ यावर याला एखा ा न या
क पाचं काम वतं पणे करता येईल असा ताव िमळाला, पण राि कननं याला साफ नकार
िदला आिण शेवटी अॅपलला रामराम ठोकला.
आपण तयार करत असलेला मॅिकंटॉश क युटर हा िलसापे ा चांगला असला पािहजे
यासाठी जॉ जनं जंगजंग पछाडलं. िलसावर काम करत असले या काही लोकांना िफतवन ू
जॉ जनं मॅिकंटॉशवर काम करायला भाग पाडलं असंही हटलं जातं. याच काळात आयबीएमनं
आपला ‘पीसी’ बाजारात आण यामुळे जॉ जला काळजी वाटायला लागली. जर आपण मॅिकंटॉश
अगदी घाईघाईनं बाजारात उतरवला नाही तर आयबीएम आप याला चांगलंच मागे टाकेल अशी
जॉ जची मनातन ू खा ी पटली, यामुळे यानं मॅिकंटॉशवरचं काम तातडीनं संपवायला आप या
टीमला सांिगतलं. यातच जॉ ज या ‘परफे शिन ट’ अस यामुळे या याबरोबर काम करणा या
लोकांची अनेकदा पंचाईत हायची. अनेक वेळा एखा ा सहका यानं खपू य न क न आिण
िक येक िदवस/रा ी घालवन ू एखादी गो तयार करावी आिण जॉ जनं या या टेबलावर
आ यावर ती बघन ू ‘हे अ यंत फालतू आहे ’ असं हणावं असं वारं वार घडे ! या काळात
मॅिकंटॉशवर काम करणारे लोक ‘आ ही दर आठवड्याला ९० तास काम करतो आिण तरीही
आ ही खश ू आहोत’ असं िलिहलेले टीशट्स घालायचे! जॉ ज या मनात असलेला मॅिकंटॉश
साकार यासाठी सगळे य नांची िशक त करत होते.

या काळात मॅिकंटॉश क युटरसाठीचा लॉपी ाइ ह एखा ा कंपनीकडून यावा असा

जॉ जचा िवचार होता. यासाठी जॉ ज आिण याचा एक सहकारी जपानम ये गेले. जपानम ये
सग या गो ी अितशय यवि थतपणे करणं, एकमेकांशी चंड आदरानं बोलणं, सग या
फॉरमॅिलिटज पाळणं या गो ना कमालीबाहे रचं मह व असतं, पण जॉ जला अथातच या
सग याशी काहीच घेणंदेणं नसे. सुटाबुटांम ये आले या जपानी लोकांना भेट यासाठी जॉ ज
सरळ जी स आिण पायात सपाता घालन ू जाई! तसंच या लोकांनी मोठ्या आदरानं िदले या
भेटव तू तो घेत या घेत या बाजल ू ा ठे वे आिण या न घेताच िनघन ू जाई! तो वतः अथातच
इतरांना भेटव तू दे याचे असले सोप कार पार पाडत नसे. काही वेळा जपानी लोक रांगेनं उभे
राहन यां या परं परे नुसार पुढे झुकून जॉ जला मानवंदना देत. ते हा जॉ ज वैतागन ू ितथन ू
िनघनू जाय या घाईत असे! एकदा तर एका माणसानं अ यंत नाजक ू पणे जॉ जला आप या
कंपनीनं तयार केलेला लॉपी ाइ ह दाखवला तर सग यां या देखत जॉ जनं याला ‘हे मला
काय दाखवतो आहे स? हा कसला फालतू लॉपी ाइ ह आहे ! जगात कुणीही याहन चांगला
लॉपी ाइ ह बनवू शकेल!’ असं सांिगतलं!
मॅिकंटॉशसाठीचा लॉपी ाइ ह अॅपलनं सोनी कंपनीकडून यावा असं एका
सहका यानं जॉ जला सुचवलं. ते हा जॉ ज अचानक संतापला आिण सोनीशी अॅपल कंपनी
कुठलाही यवहार करणार नाही याची खबरदारी घे यािवषयी या माणसाला तंबी िदली, पण
शेवटी आप याला सोनीकडे जायचीच वेळ येईल हे या माणसाला माहीत अस यामुळे यानं
सोनीशी आपलं बोलणं सु च ठे वलं. नंतर काही काळानं सोनी कंपनीतला एक जपानी माणस ू
अॅपल या अमे रकेत या ऑिफसम ये चचसाठी काही काळ आला, पण तो जॉ जला िदसला तर
पंचाईत होईल हणन ू याला जॉ जपासन ू दूर ठे वलं जाई. एकदा जॉ जला तो िदसलासु ा, पण
निशबानं जॉ जनं या यािवषयी काही िवचारलं नाही. तसंच एकदा एका बैठक ला जॉ ज येणार
अस याचं शेवट या णी कळताच या जपानी माणसाला अॅपल या लोकांनी च क या बैठक या
खोलीमध या एका कपाटात लपवन ू ठे वलं! नशीबानं ही बैठक दीघ काळ चालली नाही! शेवटी
एवढं सगळं क न सोनी कंपनीचा लॉपी ाइ हच मॅिकंटॉश क युटरम ये वापर यात आला!
२४ जानेवारी, १९८४ या िदवशी संशोधन तसंच इतर सग या गो ी यां यावर ७.८०
कोटी डॉलस खच क न तयार कर यात आलेला मॅिकंटॉश क युटर लोकांपुढे सादर कर यात
आला. आप या नेहमी या नाट्यमय प तीनं जॉ जला मॅिकंटॉश लोकांसमोर आणायचा
अस यामुळे यानं बॉब िडलन या एका गाजले या गा या या काही ओळी सादर के या. यानंतर
यानं एक घणाघाती भाषण केलं. याचा सारांश असा:
‘मी तु हाला १९५८ सालाकडे घेऊन जाणार आहे ... झेरॉ ाफ नावाचं तं ान िवकिसत
केले या पण बंद पडत चालले या कंपनीला िवकत यायची दाराशी चालन ू आलेली संधी
आयबीएमनं गमावली... दोन वषानी या कंपनीनं झेरॉ स या नावानं न यानं भरारी घेतली...
ते हापासनू आयबीएम ितनं गमावले या संधीब ल वत:ला दोष देत बसली आहे ...
यानंतर साधारण १० वषाचा काळ लोटला आहे ... ‘िडिजटल इि वपमट कॉपारे शननं
(DEC-डे क)’ आिण इतरही कंप यांनी िमनी क युटर नावाचा एक नवा क युटर तयार केला
आहे .., पण या तं ानाचा कुठ याही यावसाियकाला अिजबात उपयोग होणार नाही असं
आयबीएमचं मत अस यामुळे आयबीएमनं या तं ानाकडे संपण ू पणे दुल केलं... नंतर डे क
कंपनीचा यवसाय कोटी डॉलस या घरात गे यावर आयबीएमला आपली चक ू कळली आिण
आयबीएमनं िमनी क युटर या यवसायात पडायचं ठरवलं...
यानंतर १० वषाचा काळ उलटून गे यावर १९७७ साली धडपडणा या अॅपल नावा या
एका छोट्या कंपनीनं ‘अॅपल II’ नावाचा पिहला पसनल क युटर तयार केला... असा छोटा
क युटर कोण वापरणार असं हणन ू आयबीएमनं या याकडे ही दुल केलं...
१९८० या दशकाची सु वात झाली ते हा ‘अॅपल II’ हा जगामधला सग यात लोकि य
क युटर बनला... अॅपल कंपनीचा यवसाय ३० कोटी डॉलसवर जाऊन पोहोचला... अॅपल ही
अमे रके या इितहासाम ये सग यात जा त वेगानं गती करणारी कंपनी ठरली... शेवटी इतर
५० कंप यां माणेच पसनल क युटर या यवसायात उतरायचं आयबीएमनं ठरवलं... १९८१
साल या नो हबर मिह यात आयबीएमनं आपला पसनल क युटर बाजारात आणला...
१९८३ साली अॅपल आिण आयबीएम हे एकमेकांचे तु यबळ ित पध ठरले... दो ही
कंप यांनी एका वषाम ये पसनल क युटर या यवसायात सुमारे १० कोटी डॉलसची मजल
मारली.
आता १९८४ साल उजाडलं आहे ... आयबीएमला बहधा पसनल क युटरची सगळीच
बाजारपेठ आप या िखशात घालायची आहे असं वाटतं आहे ... अॅपल हा एकमेव ित पध
आयबीएम या ताकदीसमोर उभा राह शकतो असं सगळे जण मानतात... सु वातीला
आयबीएम या पसनल क युटरचं वागत करणारे दुकानदार आिण टोअसचे मालक आता
आयबीएम या एकािधकारशाहीमुळे पार घाब न गेले आहे त... यामुळे आप याला या संकटातन ू
वाचवू शकणारी एकमेव कंपनी हणन ू ते अॅपलकडे वळायला लागले आहे त...
आयबीएमला आता ित या मागाम ये असलेला एकमेव अडथळा दूर करायचा आहे ... हा
अडथळा हणजे अथातच ‘अॅपल’ हा आहे ... खरं च आयबीएम सग या क युटर उ ोगावर आपली
एकािधकारशाही गाजवू शकेल का? मािहती या युगावर आयबीएम आपली संपण ू स ा थापन
क शकेल का? जॉज अॉरवेलचं हणणं खरं ठरे ल का?’
जॉ ज या या लोकांना चेतवणा या श दांना खचाखच भरले या सभागहृ ानं ‘नाही...
नाही...’ अशा जोरदार आरो या ठोकून ितसाद िदला; तोपयत यासपीठावर जॉ ज या मागे
असलेला पडदा अचानक उजळला आिण यावर ‘१९८४’ या ऐितहािसक जािहरातीनं सभागहृ ात
जमले या लोकांचा क जाच घेऊन टाकला. अथातच जॉज ऑरवेल या गाजले या ‘१९८४’ या
कादंबरीमध या संदभाचा जॉ जनं मोठ्या क पकतेनं वापर केला होता. एकािधकारशाही तसंच
हकूमशाही गाजवन ू मोठे लोक सवसामा य लोकांना िचरडून टाकायचा य न करतात या
ऑरवेल या मळ ू संक पनेचा जॉ जनं उपयोग केला होता. यातली खरी गंमत हणजे ही जािहरात
सु वातीला मॅिकंटॉशसाठी तयार कर यात आलेलीच न हती! आधी ‘अॅपल II’ या क युटरसाठी
१९८२ साली या जािहरातीचा वापर करावा असं अॅपलला वाटलं. मोठमोठी सरकारं तसंच
मोठमोठ्या कंप या यांनीच तं ानावर आपला क जा न करता तं ान सवसामा य
लोकांपयत पोहोचलं पािहजे अशा कारचा संदेश जॉज ऑरवेल या कादंबरीचा आधार घेऊन
अॅपलला सग यांपयत पोहोचवायचा होता, पण या जािहरातीवर थोडं काम झा यावर सगळे च जण
ित यािवषयी िवस न गेले. नंतर मॅिकंटॉश बाजारात आणायची तयारी सु झाली ते हा अॅपलला
परत एकदा या जािहरातीची आठवण झाली.
 या जािहरातीम ये गडद लाल रं गाची चड्डी आिण ‘मॅक’ अशी अ रं असलेला टी-शट
घातलेली एक मिहला धावपटू आप या हातात एक फावड्यासारखं श घेऊन पळताना िदसते.
हे मेट घातलेली काही माणसं ितचा पाठलाग करत असतात. बाजल ू ा अनेक उदास आिण िनराश
माणसं एका पड ाकडे बघताना िदसतात. पड ावरील ‘िबग दर’ हणजेच हकूमशहा पळणा या
मिहलेकडे अ यंत ू रपणे बघत असतो. तेवढ्यात पळत जाणारी मिहला आप या हातामधलं श
समोर ध न तो पडदा फाडून हकूमशहाचा अंत करते. याबरोबर या अंधारले या आिण कुबट,
उदास जागेत मोठा काश येतो आिण मोकळी हवा खेळायला लागते. अंधकाराचे दीनवाणे िदवस
संपतात. पड ाकडे बघत असले या िनराश माणसांम येही चंड मोठ्या चैत याची भावना
िनमाण होते. याच वेळी एक आवाज ‘२४ जानेवारी या िदवशी अॅपल क युटर ही कंपनी
मॅिकंटॉश हा आपला नवा क युटर सादर करणार आहे ... यामुळे १९८४ हे वष जॉज अॉरवेलनं
रं गवले या १९८४ वषासारखं असणार नाही...’ असं हणतो. या जािहरातीतन ू जॉ जला अॅपल ही
आयबीएमची अ यंत तु यबळ पधा क शकणारी कंपनी अस याचं सिू चत करायचं होतं. कोक
िव पे सी िकंवा टाइ स िव यज
ू वीक अशासार या दोन मोठया कंप यांची ही लढत
अस याचं जॉ जला सुचवायचं होतं. तसंच या लढतीम ये आयबीएम िवजयी ठरली, तर
क युटसचं नवं युग समा होऊन आपण परत एकदा जुनाट युगात जाऊ अशी भीती जॉ जनं
एका मुलाखतीम ये य केली होती.
 ही जािहरात अगदी उघडपणे अॅपल कंपनी आयबीएम कंपनीवर ह ला करत अस याचं
िच रे खाटत अस यामुळे अॅपल कंपनीचा ते हाचा मुख असलेला कली जरा िबचकत होता.
अशी भडक जािहरात दाखवावी का नाही यािवषयी याला शंका वाटत होती, पण जॉ जला मा
या जािहरातीतनू साध या जाणा या प रणामािवषयी अिजबातच शंका वाटत न हती. मॅिकंटॉश
क युटरला एकदम सनसनाटी प तीनं सादर करायचं असेल तर अशीच जािहरात केली पािहजे
असं जॉ जचं ठाम मत होतं. यामुळे यानं कलीचं मन वळवन ू हीच जािहरात प क केली, पण
यानंतर अॅपल या संचालक मंडळानं या जािहरातीवर आ ेप घेतला. यामुळे जॉ ज वैतागन ू
गेला. यानं या करणाम ये वॉि नयॅकला ओढायचं ठरवलं. खरं हणजे वॉि नयॅकला अशा
गो म ये अिजबात रस नसायचा, पण जॉ जनं च क याला ओढत नेऊन हीसीआरसमोर
बसवलं आिण ही जािहरात दाखवली. ती जािहरात बघन ू वॉि नयॅक चाटच पडला! हे करण
एकदम भ नाट अस याची िति या वॉि नयॅकनं िदली. अमे रकेमध या ‘सुपर बॉल’ या िस
खेळां या साम या या म यंतरात ही जािहरात दाखवायचं जॉ ज या मनात होतं. यासाठी त बल
९ लाख डॉलस इतका खच येणार होता! निशबानं शेवटी अॅपल या संचालक मंडळानं जॉ जचा
ह मा य केला आिण या जािहरातीनं इितहास घडवला! ही जािहरात सुमारे ४६.४ ट के
अमे रकन घरांम ये पोहोचली असं मानलं जातं. भरपरू लोकांनी या जािहरातीिवषयी बरीच चचा
केली. या जािहरातीला सग यात भावशाली जािहरातीसाठीचे अनेक पुर कार िमळाले.
ू थ क झाले या लोकांनी टा यांचा कडकडाट केला. तो ओसर यावर
ही जािहरात बघन
जॉ जनं परत एकदा माईकचा क जा घेतला... या वेळी जॉ जनं छोटासा पॉझ घेतला. यानंतर
तो हणाला:
‘‘आप या यवसायाम ये आ ापयत ख या अथानं मैलाचे दगड ठ शकतील असे
दोनच क युटस बघायला िमळाले आहे त... १९७७ साली बाजारात आलेला ‘अॅपल II’ आिण
१९८१ साली बाजारात आलेला आयबीएम पीसी... आज या यादीत आ ही ितसरी भर टाकत
आहोत... याचं नाव ‘मॅिकंटॉश’ आहे ...’’
याचबरोबर यासपीठावर या पड ावर मॅिकंटॉशचं छायािच झळकलं आिण े कांनी
सभागहृ अ रश: डो यावरच घेतलं! लोकां या टा यांचा कडकडाट थांब यावर जॉ जनं आपलं
बोलणं पुढे सु केलं:
‘‘गेली दोन वष आम यापैक अनेकजण मॅिकंटॉशवर खपू काम करतायत... आिण हा
क युटर अगदी वेड लाव या याही पलीकडचा झाला आहे ... आ ापयत तुम यापैक अनेकांनी
मॅिकंटॉशची नुसती छायािच ं पािहली असतील... आता मला तु हाला मॅिकंटॉश य ात
दाखवायचा आहे ...’’
यानंतर यासपीठावर या टेबलावर ठे वले या एका छोट्या सॅकवजा िपशवीकडे जॉ ज
गेला आिण एखा ा जादूगारानं आप याकड या छोट्याशा िपशवीतन ू अचानकपणे ससा बाहे र
काढून लोकांना थ क क न सोडावं याच धत वर जॉ जनं टेबलावर या िपशवीतन ू एक
मॅिकंटॉश बाहे र काढला. यासरशी या मॅिकंटॉशवर एक गाजलेलं गाणं वाजायला लागलं.
यानंतर मॅिकंटॉश या वेगवेग या झलका दाखवणारं एक ेझटेशन लोकांसमोर सादर झालं.
यानंतर जॉ जनं ‘आता मी मॅिकंटॉशला तुम याशी बोलायला सांगणार आहे ’ असं सांिगतलं.
याबरोबर जॉ जनं मॅिकंटॉशचं एक बटण दाबलं आिण मॅिकंटॉशमधन ू यांि क पण माणसारखा
आवाज ऐकू आला. मॅिकंटॉशचं ‘बोलणं’ अथातच लोकांना आणखी वेडावणारं होतं :

‘‘हॅलो... मी मॅिकंटॉश बोलतोय... या िपशवीतनू बाहे र पड यावर मला िकती बरं वाटतं
आहे हणन ू तु हाला सांग?ू ... मला खरं हणजे एवढ्या लोकांसमोर बोलायची सवय नाही..., पण
तरीही आयबीएम मेन े म क युटरशी माझी पिहली भेट झाली ते हा मा या मनात आलेला एक
िवचार तुम यासमोर बोलन ू दाखवायचं धाडस मी करतोच... या क युटरला आपण उचलस ू ु ा
शकत नसू यावर आपण कधीच िव ास ठे वू नये... आता मी परत मा या जागी जाऊन
आधीसारखंच सगळं गुपचपू ऐकत बसणार आहे ... यामुळे मा यावर विडलांसारखं ेम करणा या
एका माणसाला मी तुम यासमोर सादर करणार आहे ... याचं नाव आहे टी ह जॉ ज....’’
या सग या भ नाट सादरीकरणामुळे लोकांना मॅिकंटॉशिवषयी चंड आकषण वाटायला
लागलं. य ात मॅिकंटॉश होताही तसाच. िलसा या तुलनेत आकारानं छोटा, वजनाला हलका
आिण वापरायला खपू सोपा असा तो होता. या मॅिकंटॉश या कामाचा वेगही खपू जा त होता.
मॅिकंटॉशची िकंमत िकती असावी हे अॅपलला शेवटपयत ठरवता येत न हतं. अॅपलनं मॅिकंटॉश
१४९५ डॉलसना िवकावा असं जॉ जचं हणणं होतं, पण मॅिकंटॉश या जािहरात वर आले या चंड
खचामुळे याची िकंमत २४९५ डॉलस ठे वावी असं ते हा अॅपलचा सीईओ असले या कलीचं मत
पडलं. यापुढे जॉ जचं काही एक चाललं नाही. मॅिकंटॉशची िकंमत जा त असन
ू ही याची तुफान
वेगानं िव होईल अशी जॉ जला खा ी वाटत होती. पिह या १०० िदवसांम ये ५०००० मॅिकंटॉश
िवकले जातील असा जॉ जचा दावा होता. तसंच १९८४ साल संपेपयत त बल ५ लाख मॅिकंटॉश
िवकले जातील असंही जॉ ज हणत होता. कलीला मा १९८४ साला या अखेरपयत या या
िन मे हणजे २.५० लाख एवढे च मॅिकंटॉश िवकले जातील असं वाटत होतं, पण दोघांचेही अंदाज
साफ चुकले. पिह या ७३ िदवसांम येच ५०००० मॅिकंटॉश िवकले गेले. १०० या िदवसापयत
७३००० मॅिकंटॉशची िव झाली. यानंतर अचानकच मॅिकंटॉश या िव म ये घट झाली आिण
५ लाखां या िव चा आकडा गाठे पयत १९८४ सालची अखेर न हे तर १९८५ सालचा स टबर
मिहना उजाडावा लागला!
मॅिकंटॉश हा नुसताच एक क युटर नसन ू ते आप याम ये आिण आप या
सहका यांम ये असले या कलेचं मत ू व प आहे , असं जॉ जला वाटायचं. यामुळे मॅिकंटॉशवर
काम केले या कमचा यां या स ा एका कागदावर घे यात आ या. याचा फोटो काढून याची
िनगेिट ह घे यात आली. या िनगेिट हचा वापर क न मॅिकंटॉश या सा या या आत या बाजल ू ा
रासायिनक ि यां या मदतीनं या स ा ग दव यात आ या!
 जॉन कलीचा उदया त

मॅिकंटॉश या काळात अॅपलम ये घडलेली सवात मह वाची घटना हणजे जॉन कलीचं
पदापण! १९३९ साल या एि ल मिह यात ज मले या जॉन कलीचं नाव अॅपलम ये ामु याने
‘ टी ह जॉ जला अॅपलमधन ू बाहे र काढणारा माणस
ू ,’ हणन
ू घेतलं जातं. काही लोक मा अॅपल
कंपनीची अ यंत कठीण अव था असताना ितला सावर यासाठी अथक य न करणारा माणस ू
हणनू कलीचं नाव घेतात. य ात या दो ही गो ी पण ू पणे ख या िकंवा पण
ू पणे खोट्याही
नाहीत.

१९७७ साली अॅपल कंपनीम ये उ वल भिव य िदस यामुळे माईक मकुलानं आपली
िनव ृ ी बाजल ू केली आिण कंपनीला आकार ायचं
ू ा ठे वली आिण अॅपल कंपनीम ये गुंतवणक
मह वाचं कामही केलं, हे आपण बिघतलंच आिण या वेळी २-३ वष हे काम क न बाजल ू ा
हायची मकुलाची इ छा होती, पण १९८१ साली अचानकपणे प रि थती बदलली आिण मकुलाची
जबाबदारी कमी हाय याऐवजी तो अॅपल या कामात अजन ू च गुंतत गेला. माईक कॉट या
जागी मकुलानं कंपनीचं अ य पद वीकारलं. मकुला या जागी अॅपल या संचालक मंडळाचा
अ य हणन ू जॉ जनं पदभार वीकारला, पण कंपनीला अजन ू ही सीईओ या पदासाठी यो य
माणस ू सापडत न हता. सु वातीला आयबीएम या पीसी या ज माम ये मह वाची भिू मका पार
पाडणा या डॉन एि जसमोर अॅपल कंपनीचा सीईओ बनायचा ताव ठे व यात आला, पण
एि जनं तो नाकारला. यानंतर अॅपलनं आपली नजर अमे रके या पे सीकोला कंपनीचा अ य
हणन ू मा यता पावले या जॉन कलीकडे वळवली. कलीला आप याकडे वळव यासाठी
अॅपलनं त बल दीड वष य न केले. १९८३ साली जॉ जनं ‘पे सीकोला’ कंपनी या जॉन
कलीला अॅपलम ये ये याचं आमं ण देताना तो कलीला हणाला, “तु या उरले या कारिकद त
तुला लहान मुलांना गोडसर पाणी िवकायचंय का जग बदलायचंय, तचू ठरव!’’ शेवटी ८ एि ल,
१९८३ या िदवशी कली अॅपलम ये आला. कलीला आयबीएमम ये वषाला ५ लाख डॉलस पगार
िमळायचा. अॅपलनं कलीला तेवढा पगार तर िदलाच, पण िशवाय आणखी ५ लाख डॉलस
बोनस या पानं ायचं मा य केलं. यािशवाय अॅपलम ये आ याआ या कलीला १० लाख
डॉलसचा ‘जॉइिनंग बोनस’ िमळाला आिण जर अॅपलनं कलीला कामाव न कमी केलं तर
अॅपल कलीला आणखी १० लाख डॉलस देणार होती. यािशवाय अॅपलचे ३.५० लाख शेअस आिण
कॅिलफोिनयाम ये घर घे यासाठी भरघोस आिथक मदत अशी अ यंत घसघशीत अॉफर कलीनं
वीकारली. १९८३ साली हा पगार खपू च मोठा होता. कलीची अॅपलमधली सु वात चांगली
झाली. कंपनी या संचालक मंडळाशी कलीचं चांगलं पटत होतं. तसंच जॉ ज आिण कली यांचे
संबंधही चांगले होते. कली आप या अनुभवातन
ू जॉ जला माकिटंग तसंच यव थापन यां याशी
संबंिधत असलेले धडे ायचा; तर जॉ ज आप या तं ानामध या ानाचा फायदा कलीला
क न ायचा.

मॅिकंटॉश क युटर बाजारात येईपयत कली आिण जॉ ज यां यातलं सगळं काम
यवि थतपणे सु होतं, पण मॅिकंटॉश या वादळी सु वातीनंतर या या िव ची घसरगुंडी सु
झाली आिण नंतर मा प रि थती िबघडायला लागली. यामुळे मॅिकंटॉशचा खप वाढव यासाठी
 कलीनं पवू पे सीकोला कंपनीत वापरलेली एक यु वापरायचं ठरवलं. यासाठी कलीनं
‘ यजू वीक’ या िस सा ािहकाम ये २५ लाख डॉलस खच क न एक ४० पानी जािहरात
िदली. मॅिकंटॉशचा खप वाढव यासाठी कलीनं आखले या एका क पक योजनेचे तपशील या
जािहरातीम ये दे यात आले होते. यानुसार े िडट काड असले या कुठ याही माणसानं
अॅपल या जवळ या िव े याकडे जायचं, काही जुजबी कागदप ं ायची आिण २४ तासांसाठी
एक मॅिकंटॉश उधारीवर घरी घेऊन जायचा अशी ती योजना होती. मॅिकंटॉश क युटर इतका
अ ितम आहे क , अशा कारे तो क युटर घरी घेऊन घेतलेले लोक उरलेले पैसे भ न तो
िवकतच घेऊन टाकतील अशी कलीची खा ी होती. या जािहरातीनंतर मॅिकंटॉशला िमळाले या
ितसादाकडे पाहन कलीची योजना चांगलीच यश वी ठरे ल असं सग यांना वाटत होतं. कारण
त बल २ लाख लोक या योजनेत सहभागी झाले, पण कलीचा अंदाज खोटा ठरला. यांपक ै
बहतेक लोकांनी एक िदवस मॅिकंटॉश वाप न तो अॅपल या िव े यांकडे परत क न टाकला!
यातच अॅपलचे िव े तेही या योजनेमुळे पार वैतागनू गेले होते. चंड माणात कागदप े
बनवायचं आिण ती कागदप े नीट ठे वायचं काम यां यावर अचानकपणे आलं होतं. िशवाय
बहतेक िव े यांकडे मुळात िव साठीच पुरेशा माणात मॅिकंटॉश क युटस उपल ध न हते.
यात या न या योजनेसाठी मॅिकंटॉश कुठून आणणार असा यां यासमोर िनमाण झाला
होता. यानंतर मॅिकंटॉशचा खप वाढव यासाठी आणखी एक मह वाकां ी जािहरात कर यात
आली, पण तीसु ा साफ आपटली.
अॅपल कंपनीनं यापवू अपयशाची चव चाखली असली तरी आ ाचं संकट जा तच ती
आहे हे यां या ल ात आलं. यापवू ‘अॅपल III’ आिण ‘िलसा’ या क युटसम ये अॅपलनं केले या
चुका ‘अॅपल II’ या क युटर या यशानं झाकून टाक या हो या, पण आता मॅिकंटॉशवर आलेलं
संकट दूर कर यासाठी अॅपलकडे कुठलाच हकमी ए का न हता. यातन ू च एकूण क युटर
उ ोगातच ता पुरती मंदी आ यामुळे अॅपलचं संकट आणखी वाढलं. शेवटी अॅपलनं आप याला
कंपनी या इितहासात थमच ितमाही तोटा झाला अस याचं जाहीर केलं; आिण कंपनीचा खच
कमी कर यासाठी २० लोकांना कामाव न काढून टाकलं!
या दर यान जॉ जकडून मॅिकंटॉशचं काम काढून घेतलं पािहजे असं कलीनं ठरवलं.
यासाठी कलीनं सरळ जॉ जची भेट घेऊन याला त डावरच ही बातमी िदली. ते हा अवाक
झालेला जॉ ज रडायलाच लागला. सु वातीला कलीनं आप याबरोबर जा त वेळ घालवला
पािहजे असं जॉ जनं याला सांिगतलं, पण कलीनं याला नकार देत आपण आप या िनणयावर
ठाम अस याचं सांगताच जॉ ज चवताळला. कलीला अॅपल कंपनीत आणन ू आपण मोठी चक ू
केली अस याचं आप याला आधीपासन ू वाटतच होतं, असं जॉ जनं याला सांिगतलं. तसंच
कलीला क युटसमधलं काहीही समजत नस यामुळे अॅपलपुढे अडचण चा मोठा ड गर उभा
रािहला अस याचं जॉ जचं हणणं होतं, पण ते काही ऐकून न घेता कंपनी या संचालक
मंडळाकडे जाऊन आपण जॉ जकडून मॅिकंटॉशचं कामकाज काढून घेणार अस याचं कलीनं
जॉ जला सांिगतलं. यावर कलीकडे रोखन ू बघत ‘तू असं केलंसच तर कंपनीची पुरती वाट
लागेल,’ असं जॉ जनं याला सांिगतलं.
पुढचे काही आठवडे जॉ जचं वागणं अ यंत िविच होतं असं या या च र ात हटलं
आहे . अचानकपणे जॉ ज कुणासमोर तरी कलीचं खपू कौतुक करायचा आिण एका
तासाभरातच कलीला िश यांची लाखोली वाहायचा. एकदा कलीला कंपनीतन ू काढून
टाक यािवषयी जॉ ज अॅपल या संचालक मंडळा या एका सद याला रा ी ९ वाजता य
जाऊन भेटला. यानंतर जॉ जनं काय करावं? यानं कलीला रा ी ११ वाजता फोन क न
कलीचं त ड भ न कौतुक केलं!
यातन
ू प रि थती िचघळत गेली. नुसतंच काही कमचा यांना कामाव न काढून
टाक यानं हा सुट यासारखा न हता. काहीतरी चंड मोठे बदल के यािशवाय अॅपलचं
भिव य सुधारणार नाही असं कंपनी या उ चपद थांना वाटत होतं. या संदभात १० एि ल, १९८५
या िदवशी कंपनी या संचालक मंडळाची कलीबरोबर एक मॅरॅथॉन बैठक झाली. ती पिह या
िदवशी न संप यामुळे दुस या िदवशी परत सु कर यात आली. या बैठक त जॉ जचा सहभाग
न हता. कलीनं संचालक मंडळापुढे जॉ जब ल या त ार चा पाढा वाचला. आिण ‘जॉ जला
मॅिकंटॉश िवभागा या मुख पदाव न हटवलं नाहीतर आपण आप या पदाचा राजीनामा देऊ,’
अशी धमक िदली. हा चंड मोठा िनणय होता. खपू चचनंतर जॉ जला कंपनी या अ य पदी
ठे वावं, पण याला रोज या कामकाजाम ये अिजबात ढवळाढवळ करता येणार नाही असं याला
सांगावं आिण यासाठी या याकड या इतर जबाबदा या काढून या यात असा िनणय घे यात
आला, पण कलीला अजन ू ही जॉ जिवषयी आपुलक वाटत अस यामुळे हा सगळा िनणय
अमलात आणायची घाई न करता यासाठी थोडा काळ जाऊ ावा असं कलीला वाटलं. ही
कलीची मोठी चक ू ठरली असं जॉ जचे टीकाकार हणतात.

हा सगळा घटना म होऊन एका मिह याचा काळ उलटून गे यावर कली एका
प रषदेला हजर राह यासाठी चीनला जाणार होता. कली चीनम ये असताना याचीच कंपनीतन ू
हकालप ी करायचे बेत जॉ जनं आखले अस याची ध कादायक बातमी कली या कानांवर
आली, यामुळे कली चांगलाच हादरला आिण यानं अमे रकेला घाईघाईनं परतन ू पुढ याच
िदवशी हणजे २४ मे या तारखेला अॅपल या संचालक मंडळाची तातडीची बैठक बोलावली.
आप यािव रचले या कटािवषयी कलीनं जॉ जला िवचारलं, ते हा अॅपल कंपनी चालवाय या
लायक चा कली नस याचं मत जॉ जनं संचालक मंडळा या बैठक त जाहीरपणे य केलं,
यामुळे कली पार िबथरला. यानं संचालक मंडळामध या येक माणसाला वतं पणे कली
का जॉ ज ही िनवड करायला सांिगतलं. बहतेक सगळे जण कली या बाजच ू े होते. साहिजकच
डो यांम ये अ ू घेऊन आिण चंड अपमानानं यिथत झालेला जॉ ज या बैठक या खोलीतन ू
बाहे र पडला. या कंपनीचा पाया जॉ जनं वॉि नयॅक या साथीत रचला होता याच कंपनीची सू ं
आता इतरां या हातात आली होती; आिण ही बाहे रची मंडळी जॉ जलाच यानं िनमाण केले या
आिण वाढवले या कंपनीतन ू बाहे र हाकलन ू लावत होती. कलीलाही एकदम ग धळ यासारखं
वाटायला लागलं, यामुळे यानं संचालक मंडळापुढे जॉ जला या या पदावर कायम ठे वावं आिण
आपणच राजानीमा देऊ असा ताव मांडला, पण या रा ी शांतपणे िवचार के यावर जॉ जलाच
अॅपलपासन ू दूर ठे वलेलं चांगलं असं कलीला वाटलं आिण यानं राजीनामा ायचा िवचार मागे
घेतला. यानंतर दोन िदवसांनी जॉ जनं आणखी एक श कल लढवली. कलीला कंपनीचा
अ य बनवावं आिण आप याला कंपनीचा सीईओ हणन ू नेमावं असा ताव जॉ जनं संचालक
मंडळापुढे ठे वला, पण तो अथातच फेटाळ यात आला. ३१ मे या िदवशी जॉ जकडून कंपनीचा
अ य हे नाममा पद सोडून इतर सग या जबाबदा या काढून घे यात आ या. १७ स टबर या
िदवशी जॉ जनं अॅपलला रामराम ठोकताना िलिहले या प ाची त यानं मा यमांनाही पाठवली.
यानंतर या काळात अॅपलची चांगली भरभराट झाली. कली १९८३ साली अॅपलम ये
जू झाला ते हा अॅपल या वािषक िव चा आकडा ६० कोटी डॉलस इतका होता. तो १०
वषाम ये कलीनं ८०० कोटी डॉलसवर नेऊन ठे वला! या काळात मॅिकंटॉश क युटरची तुफान
िव झाली. िजअँ-लुई गसी नावा या आप या सहका याम ये कंपनी या सीईओपदाची
जबाबदारी यायचे गुण आहे त असं कलीला वाटायचं, पण गसी या नेत ृ वाखाली तयार झाले या
अॅपल या पिह या लॅपटॉपसार या क युटरचे पुरते तीनतेरा वाजले आिण यामुळे गसीचे
अॅपलमधले िदवस भरले. १९९० साल या स टबर मिह यात कलीनं आप या सीईओ पदा या
जोडीला अॅपलचा ‘तं ान मुख’ हणन ू जा तीचा पदभार वीकारला. खरं हणजे कलीला
क युटर या तं ानामधलं फारसं काही कळायचं नाही. यामुळे यानं तं ानाशी संबंिधत
असलेलं इतकं मह वाचं पद वीकारणं हा एक िवनोदच होता, पण काहीही क न आपली
उपयु ता िस कर यासाठी कली धडपडत होता. यामुळे यानं हे पाऊल उचललं.
अॅपलचा नफा वाढत असला तरी यात दूर ीचा अभाव होता. जॉ जला अॅपलम ये
पुढ या १०-२० वषासाठी या यशाची तरतदू क न ठे वायची होती. कलीचा हा हे तू न हता.
कलीला अॅपलचा नफा वाढवणं, ितचा खच कमी करणं या गो ी कराय या हो या, पण ‘जग
बदलन ू टाकणारी’ उ पादनं बनवायचा जॉ जचा धडाडीचा ि कोन कलीम ये न हता.
साहिजकच अॅपलला यश िमळत असलं तरी ते फार काळ िटकणार नाही असं अॅपलम ये
नसले या जॉ जला वाटायचं.
या काळात आपला पधक न क कोण आहे यािवषयी अॅपल कंपनी या मनात
अचानकच शंका िनमाण झाली, कारण अॅपल या क युटस या हाडवेअर या मानानं यांचं
सॉ टवेअर खपू चांगलं आहे असं मत अॅपलम ये लोकि य होत गेलं. हणजेच हाडवेअर बनवणारी
आयबीएम हा आपला खरा ित पध नाहीच असा युि वाद अॅपलनं मांडला, उलट आपली पधा
अॉपरे िटंग िसि टम तसंच इतर सॉ टवेअस तयार करणारी माय ोसॉ ट या कंपनीबरोबर आहे
असं अॅपलला वाटायला लागलं- यातन ू एक ध कादायक गो घडली. गेली काही वष
आयबीएमला आपला क र ित पध समजत असले या अॅपलनं अचानकपणे आयबीएमशीच
हातिमळवणी करायचं ठरवलं!
 १२ एि ल, १९९१ या िदवशी अॅपल या मुखपदी असले या कलीनं आयबीएमला एक
गु संदेश पाठवला, यातन ू सु झाले या चचतन ू आयबीएम या पुढ या क युटरवर अॅपल
तयार करत असलेली अॉपरे िटंग िसि टम वापरली जाईल असं ठरलं. २ ऑ टोबर या िदवशी
आयबीएम आिण अॅपल यांनी या संदभात करार क न इितहास घडवला. पण यातन
ू फारसं काही
िन प न झालं नाही. हा करार नुसता कागदावरच रािहला. य ात आयबीएम आिण अॅपल
यां यात अनेक खटके उडाले आिण यांनी एक काम करायचं व न लवकरच िव न गेलं.
अॅपल िव माय ोसॉ ट

जॉन कली, अॅपल आिण जॉ ज यां यातालं हे महानाट्य घडत असताना याच काळात
दुसरीकडे माय ोसॉ ट, अॅपल आिण जॉ ज यां यातही पधा चालू होती. माय ोसॉ ट आिण िबल
गेट्स या दोघांिवषयी अॅपल कंपनीचं मत अथातच अिजबात चांगलं नाही. मॅिकंटॉश क युटरला
खतम कर यासाठी माय ोसॉ टनं अनेक य न केले असं हटलं जातं. तसंच कमी दजाची
उ पादनं लोकां या गळी मारायचं पापही माय ोसॉ टनं केलं अस याचा आरोप अॅपलमधले
अनेक लोक करतात.

अॅपलम ये जॉ ज असताना ‘मॅिकंटॉश क युटर’ बाजारात आला ते हा सु वातीपासन

ू च
हा क युटर यश वी ठरायचा असेल तर यासाठी मॅिकंटॉशवर यश वी ठ शकणारं सॉ टवेअर
असलं पािहजे याची टी ह जॉ जला जाणीव झाली. मॅिकंटॉशसाठी सॉ टवेअर िलिहणारी मोठी
कंपनी माय ोसॉ ट हीच होती. ‘अॅपल II’ या क युटरवर माय ोसॉ टनं बेिसक या भाषेची
सोय क न िदली होती. ती वापरायला खपू च सोपी होती. यामुळे हा क युटर खपू लोकि य
हायला मदत झाली. माय ोसॉ टची मदत मॅिकंटॉश क युटरसाठीचं सॉ टवेअर
िलिह यासाठीसु ा यावी असं जॉ जचं मत होतं, पण याचबरोबर या कामातन ू िमळालेला
अनुभव माय ोसॉ ट आपला ित पध असले या आयबीएमसाठी िकंवा इतर ित प यासाठी
सॉ टवेअर िलिह यासाठी करे ल अशी भीतीही जॉ जला वाटत होती. यामुळे जॉ जनं आपली
भीती काढून टाक यासाठी १९८२ साल या जानेवारी मिह यात एक करार केला. या
करारानुसार पुढची २-३ वष अॅपलबरोबर काम करताना ािफ स, डे टाबेस आिण इतर या
गो ी माय ोसॉ ट िशकेल या माय ोसॉ टला अॅपल या ित प यासाठी वापरता येणार
न ह या, पण हे सगळं करत असताना एक अ यंत मह वाची गो जॉ ज या नजरे तन ू सुटली
आिण यामुळे माय ोसॉ ट आिण अॅपल या दोन कंप यां या पुढ या वाटचालीचा र ताच पण ू पणे
बदलन ू गेला! ही गो हणजे माय ोसॉ टनं अॅपलकरता सॉ टवेअर िलिह यावर माय ोसॉ ट
इतर कुठ याही ाहकासाठी िकंवा कंपनीसाठी ‘ऑपरे िटंग िसि टम’चं सॉ टवेअर िलिहणार नाही
अशी अट घालायला जॉ ज िवसरला. कदािचत याला माय ोसॉ ट असं काही करे ल अशी
श यताच वाटली नसेल. िकंवा कदािचत ही अट जॉ ज या नजरचुक नं टाकायची रािहली असेल!
पण यामुळे अॅपलनं माय ोसॉ टला वत:होऊनच एक मोठी संधी उपल ध क न िदली यात
शंकाच नाही.
अॅपल या मॅिकंटॉश क युटरसाठीचं सॉ टवेअर िलहीत असताना माय ोसॉ टला
अॅपल या ‘मॅक‘ या अॉपरे िटंग िसि टमची ओळख झाली. मॅकचं वैिश ् य हणजे ितचा वापर
क न लोकांना माउस वापरणं, िच ं काढणं, ि लक क न एखादा ो ॅम चालवणं या सग या
गो ी करणं श य झालं. तोपयत फ क बोडचा वापर क न हणजे टाइप क नच लोक
क युटरला सच ू ना देऊ शकायचे, पण मॅकनं यात ांती घडवली. या काळात माय ोसॉ टची
‘िड क अॉपरे िटंग िसि टम (डॉस)’ नावाची अॉपरे िटंग िसि टमसु ा फ क बोड याच
साहा यानं चालू शके. मॅक ऑपरे िटंग िसि टम बिघत यावर क युटसचं भिव य अशाच
कार या ऑपरे िटंग िसि टमम ये आहे हे िबल गेट्स या चाणा नजरे तन
ू सुटलं नाही. यातनू च
आयबीएम या क युटससाठी मॅकसारखी ‘िवंडोज अॉपरे िटंग िसि टम’ तयार करायची क पना
गेट्सला सुचली. यासाठी मॅक ऑपरे िटंग िसि टम या रचनेिवषयी या जॉ जनं िदले या
तपिशलांचा गेट्सनं अ यंत धतू पणे वापर क न घेतला.
अथात िवंडोज ही ऑपरे िटंग िसि टम तयार करत असताना िबल गेट्सला दोन गो ची
भीती वाटत होती. एकतर िवंडोज हे सॉ टवेअर अगदी मुळापासन ू न यानं िलिह यात आलं
न हतं. माय ोसॉ ट या आधी याच ‘डॉस’ या अॉपरे िटंग िसि टमवर िवंडोज उभं कर यात आलं
होतं. हणजेच एखा ा तकलादू पायाला डागडुजी क न यावर नवी इमारत उभी करताना वाटत
असलेली भीती गेट्सला वाटत होती. दुसरं हणजे आपण अॅपल या मॅक ऑपरे िटंग िसि टमची
उचलेिगरी केली अस याची गेट्सला पुरेपरू जाणीव होती. यामुळे जर य ात िवंडोज ही
अगदीच मॅकसारखी िदसायला लागली तर अॅपल आप याला यायालयातच खेचेल असं गेट्सला
वाटत होतं. याची ही भीती इतक वाढली क नंतर यानं कलीला यािवषयी बोलन ू दाखवलं.
तसंच जर अॅपलनं आप यािव खटला भरला तर ‘आपण मॅिकंटॉश क युटरसाठी
माय ोसॉ टतफ सु असलेलं सगळं काम थांबवन ू टाकू’ अशी धमक ही कलीला िदली.
अॅपलसाठी हा काळ मह वाचा होता. मॅिकंटॉश क युटरची िव दर मिह याला १
लाखा या घरात होईल अशी आशा वाटत असताना हा आकडा फ २० हजारा या घरातच
अडकून पडला होता. यामुळे मॅिकंटॉशची लोकि यता काहीही क न वाढवणं अॅपलला भाग
होतं, नाही तर अॅपलचं अि त वच धो यात यायची श यता िनमाण झाली असती. यामुळे
अॅपलला या पड या काळात माय ोसॉ टची गरज होती. माय ोसॉ टनं िलिहलेलं सॉ टवेअर
मॅिकंटॉश क युटरबरोबर िदलं तर मॅिकंटॉशची उपयु ता खपू वाढे ल आिण यामुळे मॅिकंटॉश या
खपात वाढ होईल असा अॅपलचा अंदाज होता. यामुळे माय ोसॉ ट या िवंडोजबाबत या
उ ोगांकडे गुपचपू बघत राह यािशवाय अॅपल काही क शकत न हती; अथात अॅपल या
सग याच पदािधका यांचं मा यािवषयी एकमत न हतं. या माणे अॅपलला माय ोसॉ टची खपू
गरज आहे तसंच माय ोसॉ टलाही अॅपलकडून िमळत असले या यवसायाची चंड गरज आहे
असं अॅपलमध या अनेक व र ांना वाटत होतं. यामुळे यांनी कलीला अ यंत ठामपणे
गेट्स या धम यांना उलट उ र ायचा स ला िदला. गेट्सम ये अॅपलनं िदलेलं काम सोडून
जा याची िहंमत नस याचं मत यांनी य केलं, पण कलीनं हे धाडस दाखवलं नाही! उलट
कलीनं गेट्सला या या ितसा या वाढिदवसा या काही िदवस आधी एक मोठं ब ीसच िदलं.
यानुसार माय ोसॉ टला आप या सॉ टवेअरम ये अॅपल या मॅक तं ानामधला काही भाग
वापरता येईल असं ठरलं. या या बद यात माय ोसॉ ट आप या िवंडोज ऑपरे िटंग िसि टमवर
चालू शकणा या ‘ए सेल’ सॉ टवेअरची घोषणा उिशरा करे ल असं ठरलं, कारण अॅपलला मॅक
अॉपरे िटंग िसि टमवर चालू शकणारं याच कारचं सॉ टवेअर माय ोसॉ टनं िलहन िदलं होतं.
अॅपलचं हे ेडशीटचं सॉ टवेअर बाजारात नुकतंच उतरलं होतं आिण ते लोकि य हाय या
आतच माय ोसॉ टनं िवंडोज ऑपरे िटंग िसि टमवर चालू शकणारं हे ेडशीटचं सॉ टवेअर
बाजारात आणलं तर लोक याकडे वळतील अशी भीती कलीला वाटत होती. या सग या
यवहारात अथातच माय ोसॉ टचा चंड फायदा झाला. अगदी कायदेशीररी या माय ोसॉ टला
आता अॅपलकडून उचलले या तं ानाबरोबरच अॅपलनं देऊ केले या तं ानाचा वापर करणंही
श य झालं!
जॉ जला मागे टाक यासाठी आसुसले या गेट्सनं १० नो हबर, १९८३ या िदवशी
आप या ‘िवंडोज अॉपरे िटंग िसि टम’ची घोषणा केली. तसंच १९८४ साल या अखेरपयत जगात
असले या सग या आयबीएम आिण आयबीएमसार या कंप यांनी बनवले या ( लो स)
क युटसपैक ९०ट के क युटसवर माय ोसॉ टची िवंडोज हीच ऑपरे िटंग िसि टम असेल असं
भाक त केलं. यानंतर काही मिह यांनी जॉ जनं ‘मॅक अॉपरे िटंग िसि टम’ जगासमोर सादर
केली या वेळी मॅक अॉपरे िटंग िसि टमवर चालू शकणा या बेिसक तसंच इतर सॉ टवेअसची
घोषणा गेट्सनं केली.
 या दर यान गेट्स आिण कली यांनी आणखी एका गु ठे व यात आले या करारावर
स ा के या. हा करार हणजे कलीनं अॅपलला अ रश: वत:होऊन खड्डयात घालायचाच
कार होता! कारण या करारानुसार माय ोसॉ टला अॅपल या सग या तं ानाचा चंड मोठ्या
माणावर वापर करणं श य झालं. या या बद यात १ ऑ टोबर, १९८६पयत अॅपलला
माय ोसॉ टकडून मॅिकंटॉशवर चालू शकणारं वड ोसेिसंगसाठीचं ‘वड’ सॉ टवेअर िमळणार
होतं आिण आणखी काही िकरकोळ सवलती िमळणार हो या. कलीनं अ रश: हारािकरी क न
आप या हातातलं सव व माय ोसॉ ट या हवाली क न टाकलं!
माय ोसॉ ट िवंडोज या ऑपरे िटंग िसि टमची पिहली आव ृ ी हणावी तशी गाजली
नाही, पण हार न मानता गेट्सनं यात दु या क न िवंडोज या पुढ या आव ृ या बाजारात
आण या आिण िवंडोजची लोकि यता वाढत गेली. शेवटी वैतागन ू १९८८ साल या माच मिह यात
अॅपलनं या करणात माय ोसॉ टला आप या मॅक सॉ टवेअरची न कल क न िवंडोज तयार
के या करणी यायालयात खेचलं, पण अॅपलनंच आप याला असं करायला परवानगी िदली
अस याचा उलटा दावा माय ोसॉ टनं अॅपलवर ठोकला. ही परवानगी फ िवंडोज या पिह या
आव ृ ीसाठीच होती असं अॅपलचं हणणं होतं. या करणात अनेक सा ी, दावे- ितदावे सादर
कर यात आले. शेवटी २४ ऑग ट, १९९३ या िदवशी यायालयानं या करणी माय ोसॉ ट
िनद ष अस याचा िनकाल िदला! या िनकालािव अॅपलनं आणखी दोन यािचका सादर के या,
पण याही फेटाळ यात आ या.
या काळात माय ोसॉ टनं चंड वेगानं झेप घेतली होती. ऑपरे िटंग िसि टम या एकूण
िव पैक फ १५ ट के वाटा अॅपल या मॅकला िमळाला होता. याउलट माय ोसॉ टनं ‘िवंडोज
९५’ नावा या आप या न या अॉपरे िटंग िसि टमला खपू गाजावाजासह सादर केलं ते हा पिह या
५ आठवड्यांम येच या या त बल ३० लाख ती खप या! या तुलनेत ते हा मॅक या अ या
वषात ४५ लाख ती खपत हो या.
थोड यात सांगायचं तर कलीनं १९८५ साली िबल गेट्सबरोबर केले या करारामुळे
माय ोसॉ टला मोठी मुसंडी मा न अॅपल या खपू पुढे जाणं श य झालं यात शंकाच नाही. ही
 चंड मोठी घोडचकू अॅपलला भोवली. तसंच माय ोसॉ टला जगामधली सग यात मोठी
ू पुढे आण यातही या कराराचा मोठा हातभार लागला.
सॉ टवेअर कंपनी हणन
 टी ह जॉ जची ‘ने ट’ टेप

अॅपलमधनू हकालप ी झा यावर टी ह जॉ जनं काही काळ अ यंत सैरभैर अव थेत

घालवला. आपणच थापन केले या कंपनीतन ू आपलीच हकालप ी हावी हे जॉ जला सहन
झालं नाही, पण आप या अितआ मक वाग या- बोल यानं आिण हटवादी वभावामुळे अॅपलम ये
जॉ जनं अनेक श ू िनमाण केले होते असं टीकाकार हणतात. यामुळे जॉ जला अॅपल या
उ चपद थांकडूनही फारशी सहानुभतू ी न हतीच.
या काळात अॅपलची भेट एका नोबेल पा रतोिषक िवजे या जेनेिट सिवषयी या त ाशी
झाली. आप या संशोधनाम ये खपू अडचणी अस याचं या त ानं जॉ जला सांिगतलं. याचा
थोडा अ यास के यावर क युटरचा वापर क न या अडचणी सोडवता येतील असं जॉ जला
वाटलं, कारण य ात आपण क न बघू शकणार नाही अशा अनेक योगांचं क युटरवर
‘िस युलेशन’ करणं श य आहे असं जॉ जचं मत होतं. अॅपलला आता या संशोधका या भेटीनंतर
आपण याला येत असले या अडचणी सोडव यासाठीची कामं करणारी एक कंपनी काढावी असं
वाटायला लागलं. यासाठी जॉ जनं अॅपलमध या आप या पाच जु या सहका यांची भेट घेतली
आिण यांना आप या न या कंपनीत जू हायचं आमं ण िदलं. यािशवाय जॉ जनं अॅपल या
संचालक मंडळाची भेट घेऊन अॅपलला आप या न या कंपनीम ये पैसे गंुतवायला आवडे ल का
असं िवचारलं, पण जे हा जॉ ज अॅपल या पाच कमचा यांना पळवन ू यायचा िवचार करतो आहे हे
अॅपल या संचालक मंडळाला समजलं ते हा यातले सगळे सद य अवाकच झाले. जॉ ज
अॅपलमधन ू बाहे र पडला असला तरी अॅपलनं याचं नाव कंपनीचा ‘चेअरमन’ हणन ू अजनू ही
ठे वलं होतं, यामुळे जॉ जनं आप या पदाचा दु पयोग केला अस याचा आरोप कर यात आला
आिण अॅपल या सग या जबाबदा यांमधन ू जॉ जला मु कर यात आलं. तसंच िकमान ६ मिहने
तरी जॉ जनं अॅपलमध या एकाही कमचा याला आप या कंपनीत घे यावर बंदी घाल यात आली!
इतकंच न हे तर अॅपलनं जॉ जवर या करणी खटलाही दाखल केला!
या सग या कटकट मधन ू मु झा यावर जॉ जनं ‘ने ट’ या आप या क युटर या
कंपनीचं काम सु केलं. जॉ जकडे वैयि क पैसे ब यापैक जमा झाले होते. यामुळे फ या
न या कंपनीचा लोगो तयार करणा या माणसाला जॉ जनं च क १ लाख डॉलस िदले! यातन ू
जॉ जचा ‘परफे शिन ट’ वभाव परत एकदा िदसन ू येत होता. १९८५ साल या अखेरीला ने ट
कंपनीचं कामकाज सु झालं. जॉ जनं वत:कडचे ७० लाख डॉलस ओतन ू ही कंपनी सु
केली, पण जॉ जनं या कंपनी या कामकाजासाठी अशा तुफान वेगानं पैसा खच केला क एका
वषातच कंपनीकडची िश लक र कम शू या या घरात आली! यामुळे जॉ जला आता
गुंतवणक ू दारांकडून िनधी उभा करणं गरजेचं होतं. यामुळे ने ट कंपनी या १०ट के
िह शासाठी ३० लाख डॉलस देऊ शकणा या गंुतवणक ू दारा या शोधाला जॉ ज लागला. याचाच
अथ जॉ ज या िहशेबानुसार ने ट कंपनीचं एकूण मू य ३ कोटी डॉलस इतकं होतं, पण ते हा
ने ट कंपनीचं कुठलंच उ पादन न हतं आिण ितचं उ प नही शू यच होतं, यामुळे ने ट
कंपनीत गंुतवणक ू कर यासाठी कुणीच तयार झालं नाही. आता जॉ जपुढे मोठं िच ह उभं
रािहलं.
योगायोगानं टी हीवर या उ ोजकांिवषयी या एका काय माम ये रॉस पेरॉ या चंड
यश वी अमे रकन उ ोगपतीनं ने टिवषयी ऐकलं. पेरॉला या कंपनीत खपू दम आहे असं
वाट यामुळे यानं दुस या िदवशी जॉ जला सरळ फोनच लावला. तसंच ने ट कंपनीम ये
गुंतवणक ू कर यासाठी जॉ जला कुणी हवं असेल तर आपण यासाठी तयार अस याचं जॉ जनं
सांिगतलं. जॉ ज हे ऐकून अथातच चंड खश ू झाला, पण आपण पैशांसाठी खपू च आतुर झालो
आहोत असं पेरॉला वाटू नये हणन ू जॉ जनं एका आठवड्यानंतर पेरॉला फोन केला. तसंच
ने ट कंपनीला पेरॉनं भेट ावी असं जॉ जनं याला सुचवलं. ने ट कंपनी या कायालयात
आ यावर पेरॉ एकदम खश ू झाला. ने ट कंपनीकडे आ ा काही नसलं तरी कंपनीचं भिवत य
एकदम उ वल आहे असं पेरॉला वाटलं. ते हा ने ट कंपनीमध या १६ट के िह शा या
मोबद यात पेरॉनं २ कोटी डॉलस गुंतवावेत असा ताव जॉ जनं पेरॉपुढे ठे वला. १९८७ साल या
फे ुवारी मिह यात पुढचामागचा कुठलाही िवचार न करता पेरॉनं ही गुंतवणक ू केली ते हा
अनेकां या भुवया आ यानं वर गे या!
१९८८ साल या ऑ टोबर मिह यात ४५०० लोकांनी गद केले या िवशाल
सभागहृ ाम ये जॉ जनं आपला ‘ने ट क युटर’ सादर केला. आपण हा क युटर थेट
महािव ालयं तसंच िव ापीठं यांना िवकणार अस याचं जॉ जनं जाहीर केलं. यानंतर ६५००
डॉलस िकमतीला हा क युटर ा यापक तसंच िव ाथ यांना यां या िश ण सं थांकडूनच
िवकत घेता येईल असं जॉ जनं सांिगतलं. या काळात अॅपलचा सग यात महाग क युटर ७७६९
डॉलसना िवकला जात असे. य ात ‘ने ट क युटर’ बाजारात यायला जा त वेळ लागला.
तो बिघत यावर त ांनी या क युटरचं भरपरू कौतुक केलं, पण याची िव हणावी तशी
होईना.
या काळात स या गुगलचा चेअरमन असलेला पण या काळात सन माय ोिसि ट स
म ये असलेला ए रक ि मट एकदा ने टम ये गेला होता. जॉ ज ऑ जे ट ओ रएं टेड ो ॅिमंगचा
भो ा होता. ि मटनं या िवषयात पी.एच.डी. केली असली तरी जॉ ज मा यालाही वरवर
वेडगळ वाटणा या काही गो ी पटवन ू देत असे. अशाच एका वादात जॉ ज चुकलाय असं ि मटला
वाटत होतं, पण ताो कुठे चुकलाय हे मा सांगता येत न हतं. ने ट याच पािकग लॉटम ये
ि मट आिण याचे सहकारी यावर बोलत असताना जॉ जनं आप या केिबनमधन ू यांना
बोलताना पािहलं आिण तो ितथे परत यां याशी वाद घालायला आला. तो वाद ‘ऑ जेि ट सी’ या
कॅ युटर या भाषे या संदभात होता. ‘कुठ याही िवषयाब लची इतक तळमळ मी कधीच
पािहली न हती’ असं ि मटनं हणन ू ठे वलं आहे .
या दर यान माय ोसॉ टनं आप या आडमुठ्या धोरणांनी आयबीएम, कॉ पॅक, डे ल
अशा कंप यां या नाक नऊ आणले होते, कारण माय ोसॉ ट या िवंडोज ऑपरे िटंग
िसि टमिशवाय या कंप यांनी तयार केलेले क युटस चालच ू शकायचे नाहीत. माय ोसॉ टला हे
चांगलं माहीत अस यामुळे या कंप यां या ीनं अवघड प रि थती िनमाण करायचं धोरण
माय ोसॉ ट राबवायची. अशा वेळी आपण ने ट क युटरासाठी तयार केलेली ’ने स टेप’ ही
अॉपरे िटंग िसि टम माय ोसॉ ट या िवंडोजला पयाय हणन ू देऊ शकतो असं जॉ जनं या
कंप यांना सांिगतलं. यामुळे या कंप या ने ट कंपनीत गंुतवणक ू करायचा िवचार करायला
लाग या, अथात जॉ ज या ने ट कंपनीचा मु य यवसाय ऑपरे िटंग िसि टम िलिहणं हा
न हताच. ने ट क युटर तयार करणं हे जॉ ज या ीनं खपू मह वाचं होतं, पण ने ट
क युटर आप या कंप यांनी तयार केले या क युटरशी पधा करे ल अशी भीती आयबीएम
आिण इतर क युटस तयार करणा या कंप यांना वाटत होती. यामुळे ‘ने ट टेप’ जर िवकत
यायची असेल, तर ने ट कंपनीनं इथन ू पुढे क युटस तयार करायचं काम बंद केलं पािहजे
अशी अट आयबीएम आिण इतर कंप यांनी जॉ जला घातली, पण जॉ जनं यांचं हणणं मा य
करायला साफ नकार िदला.
यानंतर ने ट कंपनीचा कारभार फारसा सुधारला नाही. कंपनीनं अनेक नवनवे
क युटस बाजारात उतरवले, पण बहतेक सगळे क युटस अयश वी ठरले. कंपनीम ये मोठी
गुंतवणक ू केलेला आिण कंपनी या संचालक मंडळावर असलेला रॉस पेरॉ यामुळे पार िनराश
झाला. १९९१ साल या जन ू मिह यात पेरॉनं ने ट कंपनीमधला आपला सहभाग काढून घेतला.
अितशय िनराश होऊन पेरॉनं ‘मी या कंपनीत पैसे गुंतवायला नको होते... ने टम ये पैसे
 ू ठरली...’ असं भा य केलं.
गुंतवणं ही मा या आयु यातली ही सग यात मोठी चक
यानंतर जॉ जनं आणखी नवे क युटस बाजारात आणले, पण यांना यश काही
लाभेना. शेवटी १९९३ साल या फे ुवारी मिह यात आपण ने ट कंपनीचा हाडवेअर िवभाग
कॅनन कंपनीला िवकून टाकणार अस याचं जॉ जनं जाहीर केलं. यामुळे कंपनीमध या
५३०पैक २८० कमचा यांना कामाव न एकाएक काढून टाक यात आलं. १९९४ साली ने ट
कंपनीनं थमच आप याला नफा झा याचं जाहीर केलं. यानंतर ही कंपनी शेअरबाजारात
उतरव याचे य न झाले; पण ते फसले.
 िप सार

अॅपल माणेच िप सार कंपनी अगदी खोपट्यासार या जागेत १९७० या दशकात सु

झाली होती. तीही अॅपलसारखीच दोघांनी िमळून सु केली होती. एडिवन कॅटमल हा यातला
एक होता. कॅटमलला वॉ ट िड नीची काटू स बघन ू आपण िड नीसाठी काम करावं असं
लहानपणी वाटे, पण कॅटमलची िच कला आिण याची रे खाटनं या गो ी यासाठी अनु प
न ह या. यामुळे कॅटमलनं यासाठी क युटरचा वापर करायची क पना आखली. अ वी रे
ि मथ या िप सारमध या दुस या भागीदाराची आिण कॅटमलशी एके िठकाणी काम करत
असताना भेट झाली. कॅटमल आिण ि मथ दर वष एकदा तरी िड नी कंपनीत जाऊन आप याला
काम िमळे ल का असं िवचारायचे आिण नकार घेऊन परतायचे.
या सुमाराला ‘ टार वॉस’ या गाजले या िच पटातले ‘ पेशल इफेकट्स’ तयार
कर यासाठी एक कंपनी काढ यात आली होती. हे काम खपू कटकटीचं होतं. क युटस वाप न
हे काम खपू सोपं करता येईल असं कॅटमल आिण ि मथ यांनी या कंपनीला सांिगतलं. यामुळे
या दोघांना या कंपनीत काम िमळालं, पण कॅटमल आिण ि मथ यांना अपेि त होतं िततकं मा
चांगलं काम करायची संधी यांना िमळाली नाही. क युटस या मतेचा खरा वापर ितथे झालाच
नाही. तरीही याच कामाचा एक भाग हणन ू ि मथला ितथे एक ‘ऑि टकल ि ंटर’ तयार
करायचा होता. या कामासाठी काहीतरी नाव असावं असं ि मथला वाटत होतं. काही
सहका यांशी झाले या चचतन ू ि मथनं ‘िप सार’ असं नाव ठरवलं, कारण यात ‘िप चर’ आिण
‘रडार’ अशा दोन श दांचा समावेश होता. खरं हणजे या कामाचा आिण रडारचा काही संबंध
न हता, पण आपण एका अ यंत आधुिनक तं ानावर काम करत आहोत ही भावना यां या
मनात अस यामुळे यांनी रडारचा िवचार केला. काही काळातच कॅटमल आिण ि मथ यां या
टीमम ये अनेक हशार क युटर त , ािफ स त जू झाले.
यानंतर काही मिह यांनी या कंपनीसाठी कॅटमल आिण ि मथ काम करायचे ितचे दोन
तुकडे पडले. तोपयत कॅटमल आिण ि मथ या िवभागात काम करायचे या िवभागाचं नावच
िप सार झालं होतं. हा िवभाग कंपनी या क युटर ािफ सचं आिण अॅिनमेशनचं सगळं काम
बघायचा. हा िवभाग हणजेच िप सार आता अॅपल कंपनी िवकत घेणार अशी चचा सु झाली.
या काळात टी ह जॉ ज अजन ू ही अॅपलचा ‘चेअरमन’ होता. यानं िप सार कंपनी अॅपलनं
िवकत यावी असा ताव अॅपल या संचालक मंडळापुढे मांडला, पण तो फेटाळ यात आला.
यानंतर इतर काही कंप यांनी िप सार िवकत यायचे य न केले, पण तेही काही कारणांनी
फसले. दर यान जॉ ज अॅपलमधन ू बाहे र पडला, यानं आप याकडचे अॅपलचे शेअस िवकून
टाकले आिण ने ट कंपनी उभी केली. अजन ू ही िप सार कंपनी कुणी िवकत घेतली नाही हे
कळताच जॉ जनं परत एकदा िप सार िवकत यायचा ताव मालकापुढे ठे वला आिण तो मा य
झाला. ३ फे ुवारी, १९८६ या िदवशी जॉ ज हा िप सारमधला सग यात मोठा गंुतवणक ू दार
झाला. कॅटमल आिण ि मथ यांना कंपनीम ये मानाची पदं दे यात आली.
काही काळानं िप सार कंपनीला िड नी आिण इतर ाहक िमळाले. या कंप यां या
अॅिनमेशनपटांसाठीचं सॉ टवेअर िप सार पुरवायची. िप सारला खपू नफा िमळत नसला तरी या
न या े ात िप सार िनरिनरा या मागानी खपू धडपड करायची. एकदा कंपनीला अिजबातच
नफा होत नस यामुळे लोकांना काढून टाकायची वेळसु ा आली. नंतर िप सारनं अॅिनमेशन
असले या जािहरात ना लागणारं सॉ टवेअर पुरवायला सु वात केली. या यवसायात मा
कंपनीला चांगलं यश िमळायला लागलं. १९९१ साली िड नीसाठी एक तासाची ‘अॅिनमेशन
िफ म’ काढायचा ताव जॉ जनं िड नीपुढे ठे वला, पण िड नीनं उलट ‘आम यासाठी ३ मोठे
िसनेमे बनवन ू ा’ असा ताव जॉ जपुढे मांडला. या सग या यवहारात या अट नुसार
िड नीचा चंड फायदा होणार होता. सग या अटी िप सारला जेमतेमच नफा िमळे ल अशा हो या,
पण या िनिम ानं आप याला अशा कार या कामाचा अनुभव तरी िमळे ल असं समजन ू जॉ जनं
हे आ हान वीकारलं.
यातन ू च काही काळानं ‘टॉय टोरी’ ही जगामधली पिहली ि िमतीय ( ी-डायमे शनल)
‘अॅिनमेटेड िफ म’ काढणं श य झालं. िप सार या १४० कमचा यांनी यासाठी अनेक वष खच
घातली. िड नीनं या क पासाठी बरं च अथसाहा य केलं. १९९५ साल या नो हबर मिह यात
‘टॉय टोरी’ हा िच पट दिशत झाला आिण यानं अमे रकेम ये १९.२० कोटी डॉलस तर जगात
एकूण ३५.८० कोटी डॉलस इतकं चंड उ प न िमळवन ू देणारा यवसाय केला. तोपयत या
इितहासात फ ‘द लायन िकंग’ आिण ‘अ लािदन’ या दोनच अॅिनमेशन िफ सनी याहन
जा त यश िमळवलं होतं.
‘टॉय टोरी’ या यशाचा फायदा उठवत जॉ जनं िप सार कंपनीचे शेअस िवकायला
काढले. २२ डॉलस िकमतीचा एक शेअर पिह याच िदवशी बाजार बंद हाय या वेळी ३९
डॉलस या िकमतीवर गेला, यामुळे जॉ ज परत एकदा ‘कोट्यधीश’ माणसां या यादीत आला!
यानंतर िड नीबरोबर आणखी ५ अॅिनमेशन िफ स तयार कर यासंबंधीचा करार जॉ जनं केला,
पण या खेपेला िड नी आिण िप सार यां यामधला करार एकतफ न हता. दो ही कंप यांना
यातन ू िमळणारा फायदा जवळपास सारखाच असेल अशी कलमं घालन ू च जॉ जनं हा करार
केला. जॉ जिशवाय दुसरं कुणी हे काम इतकं धीटपणे केलंच नसतं असं या घटना माचे
सा ीदार सांगतात.
यानंतरचे ‘अ ब ज लाइफ’सार या अॅिनमेशन िफ ससु ा चंड यश वी ठर या...
यातन ू िप सारचं नाव आणखी पसरत गेलं. जॉ जनंही आप या अपयशाचं पाप धुऊन काढलं
होतं. खरं हणजे िप सार या कामकाजाम ये जॉ जचा फारसा सहभाग नसायचा असं याचे
टीकाकार हणत असले तरी जॉ जिशवाय िप सार इत या वर या पातळीला जाऊन पोहोचली
नसती हे सु ा िततकंच खरं होतं. तसंच अॅपलम ये आपण सग या कामांम ये नको िततक
लुडबुड केली अस यामुळे आिण या सग या गो वर आपलं िनयं ण थािपत करायचा
य न केला अस यामुळे आपली हकालप ी झाली अस याचं जॉ ज या ल ात आलं असावं;
साहिजकच िप सारम ये तीच चक ू करायची नाही असं जॉ जनं ठरवलं, हणन ू च या- या
े ात या त ांना आपापलं काम क ावं आिण आपण यांचं यव थापन पाहावं, तसंच
कंपनीला भिव यात या मागाची िदशा घालन ू ावी असा िवचार जॉ जनं केला असावा; हणजेच
आधी या अपयशातन ू चंड वेगानं बाहे र ये याबरोबरच आप या चुका ल ात घेऊन या
सुधार यासाठी जॉ ज खपू धडपडत होता हे यातन ू िदसन
ू येत होतं.
यानंतर आले या ‘टॉय टोरी-२’ या अॅिनमेशन िफ मनंसु ा आधीचे िव म मोडीत
काढले. िप सार कंपनीनं िमळवलेलं िदमाखदार यश काही अफाट बुि म े या आिण
कौश या या लोकां या धडाडीमुळेच िमळालं अस याची जाणीव जॉ जला होती, यामुळे जॉ जनं
िप सारमध या कमचा यांची यवि थत काळजी घेतली. गुणी लोकांना यानं वरची पदं िदली.
यानंतरही ‘मॉ टस कॉपारे शन’ आिण ‘फाई ंिडं ग नेमो’ यां यासार या अॅिनमेशन िफ स
बनवन ू िप सारनं नुसता धुमाकूळ घातला !
‘टॉय टोरी-२’ नंतर िप सार आिण िड नी यां यात बरे च वाद झाले. िड नीकडे कथा
आिण दुसरा भाग काढायचे सगळे ह क गे यामुळे दो ही कंप यांम ये धुसफुस सु झाली.
२००४म ये यां यात नवीन करार करायचा य न झाला, पण जॉ जनं िड नीला एकूण
न यातला फ १०-१५ट के इतकाच वाटा देऊ के यानं या यात आिण िड नीचा चेअरमन
मायकेल आयसनर यां यातले वाद िचघळले. आयसनर २००५म ये िड नी सोडून गे यावर चचा
परत सु झाली. नंतर २४ जानेवारी, २००६म ये िड नीनं िप सार िवकत घेतली, यानंतर जॉ ज
मालामाल झाला. तो िड नीतला ७ ट के शेअरहो डर झाला आिण यां या संचालक मंडळाचा
सभासदही झाला.
अॅपलची घसरण

अॅपलमधनू टी ह जॉ जची हकालप ी के यानंतर अॅपल या यवसायाम ये वाढ

कर याकडे कंपनीचा सीईओ जॉन कली यानं आपलं ल कि त केलं. अनेक खच क आिण
िन पयोगी िवभाग बंद करणं, मॅिकंटॉश क युटर या िव म ये वाढ करायचे य न करणं अशा
गो वर कलीनं भर िदला, यामुळे कलीचं नाव अॅपलम ये मानानं घेतलं जायला लागलं.
तसंच अॅपलनं जॉ जला कंपनीतन ू काढून टाकलं हे यो यच झालं असंही अनेकजण हणायला
लागले, पण लवकरच यातला फोलपणाही ल ात आला. जॉ जनं अॅपलला रामराम ठोक यावर
अॅपलम ये सु झाले या ‘ यटू न’ नावा या उपकरणा या िनिम ानं हे जगासमोर आलं.
टी ह साकोमन नावा या अॅपलमध या अनुभवी कमचा या या डो यातन ू ‘ यटू न’ची
क पना ज मली. साकोमन यानं अॅपलमध या अनेक अडचण म ये सापडले या क पांना
ळांवर आणलं होतं, पण याच कारचं काम क न साकोमन वैतागन ू गेला आिण १९८७ साली
यानं अॅपलला रामराम ठोकायचा िवचार सु केला. आपण आपली वत:ची कंपनी काढावी असं
साकोमन या मनात होतं. साकोमन यानं आपली इ छा अॅपलमध या व र ांकडे बोलन ू
दाखव यावर अॅपलम ये राहनच साकोमनला काही नवं करता येईल का याची चाचपणी
कर यात आली- यातन ू िबनतारी संदेशवहन तसंच माणसाचं ह ता र ओळखणं यासंबंधी या
तं ानां या बाबतीम ये साकोमनला नवं काम सु करता येईल असा िनणय घे यात आला.
आप या िखशात ठे वता येईल आिण हणन ू च आप याबरोबर सगळीकडे नेता येईल तसंच एका
िविश पेनानं या या नवर िलिहता येईल अशा कारचं ‘खासगी’ िकंवा ‘वैयि क’
व पाचं क युटरसारखं पण एकदम छोटं उपकरण तयार करायची क पना यातन ू िनघाली.
या उपकरणाला नंतर ‘पसनल िडिजटल अिस टंट (पीडीए)’ असं हटलं गेलं; अथात
अॅपलमध या थेनुसार या क पाला एक गु नाव देणं भाग होतं. ते नाव साकोमन यानं
‘ यटू न’ असं ठे वलं. यामागची दोन कारणं हणजे मुळात ‘अॅपल’ या श दाची लोकि यता
यटू नमुळेच जगासमोर वाढली आहे असं साकोमन हणायचा. याहन मह वाचं हणजे
या माणे यटू ननं तोपयत या अनेक जुनाट संक पना उद् व त क न न या संक पनांना
ज म िदला तसंच काही आपलं हे उपकरण आधुिनक जगात क न दाखवेल असं साकोमनला
वाटत होतं.
या यटू नची िव ची िकंमत २४९५ डॉलस असावी या ीनं साकोमन यानं याचा
आराखडा बनवायला घेतला. आप या टीमला पण ू वातं य असलं पािहजे आिण आप या
सहका यां या कामात कुणीही अिजबात लुडबुड क नये अशी अट साकोमन यानं सु वातीलाच
घातली होती. यटू नवर या कामाची सु वात मोठ्या झोकात झाली, पण नेहमी माणेच हे
उपकरण तयार हायची िच हं िदसेनात. या काळात मॅिकंटॉश क युटर या िव वर अॅपलचं पोट
भरायचं, पण ितकडून सगळं ल हटवन ू अॅपल आता यटू न या मागे लागली अस याची अंतगत
टीका कंपनीत हायला लागली. तसंच मॅिकंटॉश क युटरची एक कुठे ही नेता ये यासारखी
हणजेच ‘पोटबल’ आव ृ ी बनवायचं काम याच सुमाराला सु होतं. या पोटबल मॅिकंटॉशशी
यटू न पधा करे ल आिण यातन ू नवे ग धळ िनमाण होतील अशी भीतीसु ा काहीजण य
करायला लागले. याच दर यान या गसी नावा या अॅपल कंपनी या उप मुखा या जोरावर
साकोमन यानं आपलं यटू नचं काम सु केलं होतं या गसीची ितमा अॅपलम ये खराब होत
गेली. यामुळे गसीला अॅपलनं काढून टाकलं. या या िनषेधाथ साकोमन यानंही आप या पदाचा
एकदम तातडीनं राजीनामा देऊन टाकला. अशा कारे यटू नचा नेताच अॅपलबाहे र पड यामुळे
‘आता या क पाचं पुढे काय होणार ?’ असा गंभीर यामुळे िनमाण झाला. यामुळे कलीनं
एका न या माणसाला यटू न क पाचं काम बघायला सांिगतलं. या माणसानं काही काळ या
क पावर घालवन ू यटू न या ोटोटाइपची िनिमती केली आिण कलीला याचं एक ा यि क
दाखवलं. ते पाहन कली चंड खश ू झाला आिण यानं ते काम पुढे चालू ठे व यासाठी िहरवा
कंदील दाखवला.
या काळात मॅिकंटॉशची िव सु असली तरी इतर कंप यांशी वाढत असले या
पधमुळे अॅपलला यामधन ू पवू इतका फायदा िमळत न हता, यामुळे इतर कुणाकडे च नसलेलं
एखादं उ पादन आपण बाजारात आणलं तर यामुळे अॅपलला परत एकदा न यानं बाजारपेठेचा
क जा घेता येईल असं कलीला वाटत होतं, यामुळे कलीनं यटू न या पुढ या वासाला िहरवा
िदवा दाखवला. १९९२ साल या एि ल मिह यात ‘ यटू नचं काम पण ू करा आिण याची िकंमत
१५०० डॉलस एवढी ठे वा’ असं कलीनं संबंिधत मंडळ ना सांिगतलं, पण नंतर यटू न या
कामात अनेक अडचणी येत रािह या, यामुळे यटू नवरचं काम वेळेत पण ू होऊ शकलं नाही,
तसंच यावरचा खचही हाताबाहे र गेला. शेवटी एकदाचा यटू न तयार झाला.
मॅिकंटॉश जगापुढे सादर के यानंतर ८ वषानी अॅपलनं थमच मोठ्या सनसनाटीपण ू
वातावरणात यटू नची घोषणा केली... पण फरक हा क यावेळी टी ह जॉ ज अॅपलम ये न हता,
पण यटू नला बघायला आले या लोकांनी याचं जोरदार वागत केलं. मा यमांनी यटू नला
जोरदार िस ी िदली. अॅपलनं परत एकदा जगाला थ क क न सोडणारी कामिगरी क न
दाखवली अस याचे मथळे दुस या िदवशी वतमानप ांम ये िस झाले, पण या सग यामुळे
अॅपलला फायदा हो याऐवजी तोटाच झाला याचं कारण हणजे या सग या बात यांमुळे
यटू निवषयी या लोकां या अपे ा चंड वाढ या हो या आिण य ात मा यटू नम ये तेवढं
खळबळजनक असं काहीच न हतं, िशवाय अॅपल या ित पध कंप यांनासु ा आपण या
पीडीए या बाजारपेठेत उतरलं पािहजे असं यामुळे वाटायला लागलं! याहन मोठा ग धळ हणजे
अॅपलनं यटू नला जगासमोर सादर केलं असलं तरी य ात या उपकरणासाठीचं थोडं काम
अजन ू ही बाक होतं. यातच िविश कार या पेननं यटू न या नवर िलिहले या अ रांना
यटू न नीटपणे ओळखू शकत नाही असं ल ात आलं. यामुळे यटू निवषयी लोकांचं वाईट मत
हायला लागलं. याच काळात आणखी एक चंड ध कादायक घटना घडली.
यटू न या नवर िदसणा या मािहतीसाठीचं सॉ टवेअर िलहायचं काम करणा या
िवभागाचा मुख एक जपानी माणस ू होता. यानं मायदेशा या एका सहलीव न परत आ यावर
अचानकच आपलं ल न झा याचं जाहीर क न सग या सहका यांना आनंदाचा ध का िदला,
पण याची जपानी बायको अमे रकेम ये अिजबात ळली नाही. यातच चंड दबाव आिण
अितकाम यामुळे हा माणस ू पार थकून गेला. या तणावाखाली यानं वत: या कपाळात गोळी
घातली आिण आपलं आयु य अकाली संपवन ू टाकलं. अ या यटू न टीमसाठी हा चंड
िवल ण असा ध का होता!
एकूणच या काळात कलीनं अॅपलम ये आपला ठसा उमटवायचे बरे च य न केले, पण
काही वषानंतर कली कंटाळून गेला होता. अॅपल यश वी ठरत असली तरी एखा ा खपू मोठ्या
कंपनीम ये ती िवलीन झा यािशवाय ितला काही भिवत य नाही असं कलीला वाटायला लागलं.
अनेक ित पध कंप या बाजारात उत न आपले क युटस व तात िवकाय या. यामुळे
अॅपलला अनेक अडचणी यायला लाग या. कलीनं आप या पदाचा राजीनामा देऊ केला पण
अॅपल या संचालक मंडळानं तो वीकारला नाही. हळूहळू कंपनीची आिथक प रि थती घसरत
गेली. कंपनी या न याम ये ल णीय घट आली. अनेकांनी याचं खापर कलीवर फोडलं. कली
कंपनी या कामकाजापे ा ित या राजकारणातच जा त गुंतलेला असतो आिण िशवाय आप याला
ह या असले या कामांम येच जा त ल घालतो असे यांचे आरोप होते. यामुळे शेवटी
कंपनी या संचालक मंडळालाही कलीब ल िव ास वाटेनासा झाला.
या दर यान यटू नचा सु वातीचा िव चा वेग चांगला होता. पिह या अडीच मिह यात
अॅपलनं ५०००० यटू न उपकरणं िवकली, पण यानंतर मा हा वेग खपू मंदावला. दर
मिह याला फ ७५०० या घरात यटू नची िव हायला लागली. अॅपलचा यवसाय अगदी
तळाला जाय या मागावर आला होता. कंपनीचं उ प न आिण ितचा नफा या दो ही गो म ये
चंड घट झाली होती- यातन ू कलीचं भिवत य न क झालं. १९९४ साल या ऑ टोबर
मिह यात कलीनं अॅपलला रामराम ठोकला ते हा कुणालाच याचं आ य वाटलं नाही. यानंतर
मायकेल ि पंडलर याची अॅपल या सीईओपदी नेमणक ू कर यात आली.
अॅपल एक कडे यटू न या उपकरणाची िनिमती करत असतानाच या सुमाराला
दुसरीकडे ‘रा फ’ या कोड नावानं ओळखली जाणारी एक क युटर भाषाही तयार करत होती.
या भाषेचा उपयोग यटू न उपकरणासाठीचं सॉ टवेअर िलिह यासाठी करायचा अॅपलचा मानस
होता, पण यटू नच अपयशी ठर यामुळे रा फ ही भाषा आता मॅिकंटॉश क युटरसाठीचं
सॉ टवेअर िलिह यासाठी वापरली जावी असं काहीजणांचं मत पडलं. दर यान या भाषेचं नाव
बदलन ू ‘िडलन (‘डायनॅिमक लँ वेज’चं छोटेखानी प)’ असं कर यात आलं, पण या नावाला
बॉब िडलन या िस गायकानं आ ेप घेतला आिण अॅपलला यायालयात खेचलं! गंमत हणजे
बॉब िडलनचं ज माचं नाव रॉबट िझमरमन असं होतं आिण यानं बॉब िडलन हे नाव िडलन
नावा या एका वे श कवी या नावाव न घेतलं होतं ! नंतर नुकसानभरपाई या बोलीवर हा
खटला मागे घे यात आला. िडलन भाषा फारशी यश वी ठरली नाही आिण िशवाय काही
काळानंतर जावा ही क युटरची नवी भाषा आ यावर िडलनचा गाशा गुंडाळ यािशवाय
अॅपलसमोर दुसरा पयायच उरला नाही.
ि पंडलरनं अॅपलची घसरण बघता कंपनी िवकायचा िनणय घेतला, यासाठी
ि पंडलरची सन, आयबीएम आिण एचपी अशा कंप यांशी बोलणीसु ा झाली, पण या सग या
कंप यांनी अॅपल िवकत घे यात आप याला रस नस याचं सांिगतलं. अॅपलची घसरण आता
अजन ू च गंभीर झा यामुळे मायकेल ि पंडलर या न या सीईओलाही हाकलन ू दे यात आलं आिण
या या जागी िग बट अॅमेिलयोची १९९६ साली िनवड कर यात आली. अॅमेिलयोला अॅपलनं
वषाकाठी त बल १० लाख डॉलस इतका पगार ायचं मा य केलं!
अॅमेिलयो धडाडीचे िनणय घे यासाठी िस होता. कंपनी या फाय ासाठी तो कटू
िनणय यायला अिजबात मागेपुढे पाहत नसे. आधी काम करत असले या ‘रॉकवेल इंटरनॅशनल’
आिण ‘नॅशनल सेमीकंड टर’ या कंप यांम ये अॅमेिलयोनं हे िस क न दाखवलंही होतं,
यामुळे अॅपलला िवनाशा या मागाकडे घेऊन जाणा या यटू नवरचं काम बंद करायची घोषणा
अॅमेिलयो करणार आिण याचबरोबर मोठ्या माणावर कमचा यांम ये कपात करणार असं
लोकांना वाटत होतं, पण अॅमेिलयोनं उलट यटू न हे अॅपल या ीनं अितशय मह वाचं उ पादन
अस यामुळे आपण याला यश वी क न दाखवायचं आ हान वीकारत अस याचं जाहीर क न
सग यांना मोठा ध काच िदला !
अॅमेिलयो हा अॅपल या सीईओपदी असताना या पिह या वषात अॅपलला १०० कोटी
डॉलसचा तोटा झाला, तसंच कंपनी या शेअरची िकंमत ७० डॉलसव न खाली घस न १४
डॉलसवर आली!
यटू नवर अॅपलनं खच करायचा िनणय कायम ठे वला, पण हे काम परवडे नासं झालं.
नंतर यटू नचं काम करणारा िवभाग अॅपलपासन ू वेगळा क न यात इतर कंप यांना
भागीदारीसाठी आमंि त करायचं अॅपलनं ठरवलं, पण यात यश आलं नाही. शेवटी अॅपलनं
वत:च १३० लोकांसकट यटू नचं काम बघ यासाठी एक वतं कंपनी थापन केली.
 टी ह जॉ जचं अॅपलमधलं पुनरागमन

अॅमेिलयोनं अॅपल या कामकाजाचा अ यास के यावर अॅपलकडे चांगली अॉपरे िटंग

िसि टम नसणं ही कंपनीसमोरची सग यात मोठी अडचण अस याचा िन कष काढला. या वेळी
अॅपलम ये ‘कोपलँड’ या नावा या एका अॉपरे िटंग िसि टमवर काम सु होतं, ते काम खपू
रगाळलं होतं, यात वेग आण यासाठी अॅमेिलयोनं या या आधी या कंपनीमध या आिण
िव ासात या मिहला सहका याला अॅपलम ये तं ान िवभागाची मुख हणन ू आणलं. ितनं
कोपलँडवर सु असले या कामाचा आढावा घेतला आिण हे काम वेळेत पण ू होणं अश य
अस याचं अॅमेिलयोला सांिगतलं. या काळात अॅपलनं वषा या दुस या ितमाहीत आप याला ३.२०
कोटी डॉलसचा तोटा झा याचं जाहीर के यानं प रि थती अजन ू च िबघडली. अॅमेिलयोनं वेगानं
हालचाली क न अॅपल या तोट्याला कारणीभत ू असलेले अनेक िवभाग बंद क न टाकले, तसंच
यानं कंपनी या कामकाजाम ये इतरही अनेक सुधारणा के या.
या काळात जॉ जनं अॅमेिलयोची भेट घेऊन आप याला अॅपलम ये परतायची इ छा
अस याचं याला सांिगतलं. खरं हणजे अॅमेिलयोला जॉ ज फारसा आवडायचा नाही, पण ‘अॅपल
कंपनीची बुडणारी नाव सावरायची असेल तर यासाठी जगाम ये फ एकच माणस ू आहे , आिण
तो हणजे मी’, तसंच मॅिकंटॉश क युटरचं युग संपलेलं असन ू आता ाहकांना परत
आप याकडे खेचन ू यायचं असेल तर यासाठी लागणारी दूर ी इतर कुणाम ये असेल असं
आप याला वाटत नस याचं जॉ जनं नेहमी याच आ मिव ासानं अॅमेिलयोला सांिगतलं. यावर
मॅिकंटॉश या जागी जॉ ज काय आणेल असं अॅमेिलयोनं जॉ जला िवचारलं. याला जॉ जनं नीट
उ र िदलं नाही. आप या मनातले िवचार अॅमेिलयोला नीट कळू नयेत हणन ू जॉ जनं असं केलं
का आप या संक पनांचा तो गैरवापर करे ल अशी जॉ जला भीती वाटत होती हे माहीत नाही; पण
या बैठक चा शेवट गोड झाला नाही.
दर यान अॅपलची ि थती िबघडतच चालली होती. अॅपलला एका न या अॉपरे िटंग
िसि टमची चंड गरज भासत होती, यासाठी एक कंपनी अॅपलनं िवकत यायचं जवळपास
न क केलं, पण या कंपनी या सीईओनं यासाठी खपू च जा त मोबदला मािगत यामुळे हे
करण ितथेच थंडावलं. आता माय ोसॉ ट या ‘िवंडोज एनटी’ अॉपरे िटंग िसि टमकडे
अॅमेिलयोची नजर वळली. िबल गेट्सला हे कळताच यानं वत:हन अॅमेिलयोला अनेकदा फोन
केले, पण यातन ू ही फारसं काही घडलं नाही. शेवटी जॉ जची ‘ने ट’ कंपनी आपण का िवकत
घेऊ नये असा अॅपलमधले व र लोक िवचारायला लागले.
या दर यान जॉ जची परवानगी न घेता ने टमध या एका माणसानं अॅपलम ये फोन
लावला आिण अॅपलला आपली कंपनी िवकत घे याम ये रस आहे का असं िवचारलं. मनातन ू
अॅमेिलयोला हे च हवं होतं, पण जॉ जिवषयी याचं मत फार चांगलं नस यामुळे वत:हन
जॉ जकडे जाणं याला टाळायचं होतं, यातन ू दो ही कंप यांची चचा सु झाली. जॉ जनं वत:च
अॅमेिलयोला फोन लावला. जॉ जिवषयीचं खराब मत बाजल ू ा ठे वत अॅमेिलयोनं उ साहानं
या याशी बोलणी सु केली. ११ वषानंतर जॉ जनं अॅमेिलयोची भेट घे यासाठी थमच अॅपल या
कायालयाम ये पाऊल ठे वलं! यातन ू पुढ या वाटाघाटी झा या. जॉ जनं नेहमी माणे आप या
बोल यात या कौश यानं अॅमेिलयोला भारावन ू टाकलं. अॅपल या संचालक मंडळानं अॅमेिलयोला
िहरवा िदवा दाखवला; हे िबल गेट्सला कळताच गेट्स चंड संतापला. टी ह जॉ जला
तं ानामधलं काही कळत नसन ू तो फ ‘ ेट से समन’ आहे असं गेट्सचं मत होतं. यानं
अॅमेिलयोला ‘जॉ जची कंपनी िवकत घे याची चक ू क नकोस’ असं बजावलं. याऐवजी अॅपलनं
िवंडोज अॉपरे िटंग िसि टम वापरावी असा स ला गेट्सनं याला िदला. याचबरोबर १९९६
साल या िडसबर मिह यात टी ह जॉ जनं थापन केलेली ‘ने ट’ कंपनी ४२.७ कोटी
डॉलसना आपण िवकत घेत अस याची घोषणा अॅपलनं क न सग यांना मोठा ध का िदला!
याचबरोबर ‘स लागार’ या ना यानं टी ह जॉ जचं अॅपलम ये पुनरागमन होत अस याचंही
जाहीर कर यात आलं.
 अॅमेिलयोनं अॅपल कंपनी या वतीने केले या या घोषणेमुळे लोकांम ये खळबळ माजली.
जॉ जला अॅपलम ये परत आणन ू अॅमेिलयो आप या कारिकद चा शेवट करत अस याची ती
िति या जॉ ज या टीकाकारांनी य केली, पण अॅमेिलयोनं यो यच पाऊल उचललं अस याचं
मतही काहीजणांनी मांडलं. यानंतर अॅपल या एका मोठ्या जाहीर काय माम ये अॅमेिलयो
लोकांसमोर बोलायला आला ते हा या याकडे सांग यासारखं काहीच न हतं. कारण अॅपलची
कामिगरी िनराश करणारीच होती. कंपनीम ये नवं काही घडतच न हतं. यामुळे जमले या
लोकांना टी ह जॉ ज यासपीठावर येऊन काही बोलणार आहे का यािवषयीच जा त कुतहू ल
वाटत होतं! त बल दोन तास अॅमेिलयोनं लोकांना कंटाळा येईपयत ताणलं, पण तरीही लोक
जॉ जची वाट बघत रािहले. शेवटी जॉ जला यासपीठावर यायचं आमं ण अॅमेिलयोनं िदलं आिण
जमले या २००० लोकांनी नुसता ज लोष केला! एक िमिनटभर लोक उभं राहन टा या
वाजवतच रािहले. शेवटी जॉ जला हातानं लोकांना शांत हो यासाठीचा इशारा करावा लागला. ११
वषानंतर जॉ जला अॅपल वत:हन अगदी मानानं आप या घसरणा या प रि थतीतन ू माग
काढ यासंबंधीचं मागदशन कर यासाठी बोलावत होती. पुढ या अ या तासात ने ट कंपनीची
अॉपरे िटंग िसि टम आिण अॅपलम ये अॉपरे िटंग िसि टम िलिह यासाठी सु असलेले य न यां या
एक ीकरणातन ू अॅपल जोरदार मुसंडी मारे ल असा िव ास जॉ जनं उपि थत असले या लोकांना
िदला. गे या १० वषाम ये अॅपलम ये िवशेष काही न घड यामुळे िवंडोज ही अॅपल या अॉपरे िटंग
िसि टम या पुढे िनघन ू गेली अस याचं मत य करत आता अॅपलला परत ितचे जुने िदवस
िमळवन ू ायचा आपण िनधार केला अस याचं सांिगतलं.
 जॉ जनं लोकां या मनातलं आपलं थान िनिववादपणे परत िमळवलं होतं. अॅमेिलयोला
जॉ जपुढे िटकाव धरायची काहीच संधी नाही असं बहतेकांचं मत झालं होतं... तेवढ्यात जॉ जचं
भाषण झा यावर अॅमेिलयो परत यासपीठावर आला आिण यानं आणखी एक सनसनाटी घोषणा
केली. जॉ जबरोबर अॅपल कंपनीचा पाया घालणारा टी ह वॉि नयॅकसु ा अॅपलम ये परतत
अस याची उपि थतांना थरा न सोडणारी घोषणा अॅिमिलयोनं केली आिण परत एकदा सभागहृ
उपि थतां या ग धळानं दणाणन ू गेलं! पण वॉि नयॅक यासपीठावर येईपयत जॉ ज ितथन ू
घाईघाईनं िनघनू गेला होता आिण यामुळे जॉ ज आिण वॉि नयॅक परत इत या वषानी अॅपल या
जाहीर काय मात यासपीठावर असतानाचं एक ऐितहािसक छायािच िटपलं जाऊ शकलं
नाही! यात जॉ जचा हे तू प होता. अॅमेिलयोला अॅपलिवषयी चांग या बात या छापन ू आणणं
तर श य न हतं, पण िनदान अॅमेिलयो, जॉ ज आिण वॉि नयॅक यांचं एक असलेलं छायािच
छापनू आलं असतं तरी यामागचं ‘गुडिवल’ अॅमेिलयो या फुकटच पदरी पडलं असतं. जॉ जनं
तसं होऊ िदलं नाही!
आपण अॅपल या रोज या कामकाजाम ये अिजबात लुडबुड करणार नस याचं जॉ जनं
लवकरच प केलं. ‘अॅमेिलयोला जे हा कोण याही स याची गरज असेल ते हा आपण
उपल ध अस’ू असं जॉ जनं प कारांना सांिगतलं. तसंच वॉि नयॅकसु ा अशाच कारे अॅपलचा
स लागार हणन ू आप याला मदत करे ल असं अॅमेिलयोनं प केलं. अॅमेिलयो या भाषणावर
प कारांनी सडकून टीका केली. ‘अॅमेिलयो अॅपलला परत चांग या ि थतीत आणू शकेल असं
आप याला वाटत नाही’ असं अनेकांनी उघडपणे िलिहलं. अॅपलला परत एकदा न या या मागावर
आणायचं असेल तर यासाठी ३ वष लागतील असं अॅमेिलयोचं मत होतं, पण आप याला इतका
वेळ िमळणार नाही हे अॅमेिलयो या ल ात आलं होतं. यानंतर या आणखी एका अ यंत
िनराशाजनक ितमाहीनंतर अॅपल या कमचा यांसमोर हीिडओ कॉ फरि संग या मा यमातन ू
बोलताना अॅिमिलयोला आपला संताप आिण आपली िनराशा हे आवरणं श यच होईना. यानं
सरळ कॅमे याम ये बघत ‘परत मला या अस या दळभ ी प रि थतीत अिजबात आणू नका’ असं
सांिगतलं. अॅपल या िव खा यात काम करणारे लोक तसंच माकिटंगसाठी नेमलेले लोक ही
सगळी मंडळी अगदी शेवट या णापयत अॅमेिलयोसमोर चंड आशादायक िच िनमाण
करायची, पण य ात अॅपल या कामिगरीचे आकडे समोर आले क ते िच अगदी भयानक
असायचं.
यानंतर या ितमाहीम ये अॅपलला ७०.८० कोटी डॉलसचा तोटा झा यावर अॅमेिलयोनं
परत एकदा अॅपल या यव थापनाम ये बदल केले. आता जॉ ज या मज तले लोक सगळीकडे
िदसायला लागले. जॉ ज आपली अॅपलवरची पकड घ करत चाल याचंच ते तीक होतं, पण
जॉ जनं अजन ू ही आपण अॅपल या सीईओपदी जा यासाठी उ सुक नस याचीच भिू मका घेतली
होती, तसंच आपण हे वारं वार सांगन
ू सु ा कुणी आप यावर िव ास ठे वत नस याचं जॉ जचं
हणणं होतं. यटू न या उपकरणावरचं काम पण ू पणे बंद क न टाकावं असं जॉ जचं मत होतं, पण
यटू नवर अॅपलनं इतका खच केलेला असताना ते काम बंद क न टाक यापे ा यटू नचा
कारभार दुस या कंपनीला िवकावा असं अॅमेिलयोला वाटत होतं. शेवटी अॅमेिलयोनं कटू िनणय
यायचं ठरवलं आिण यटू न या टीमसकट २७०० कमचा यांना अॅपलमधन ू काढून टाकलं!
या दर यान जॉ जचा अगदी जवळचा िम असलेला ओरॅ कल कंपनीचा मुख असलेला
लॅरी एिलसन ‘आपण अॅपल कंपनी िवकत घे यासाठी उ सुक आहोत’ असं सांगत होता. ‘या
कामात आप याबरोबर इतर गुंतवणक ू दार सहभागी होऊ इि छत असतील तर याचाही िवचार
करायला आपण तयार आहोत’ असं एिलसनचं हणणं होतं. जर एिलसननं अॅपल या संचालक
मंडळासमोर घसघशीत र कम ठे वली तर अॅपल कंपनी ओरॅ कलला िवक यािशवाय
आप यासमोर दुसरा कुठलाही पयाय उरणार नाही असं अॅपलला अथसाहा य करणारे बँकस
हणत होते, पण अॅमेिलयोला या करणात दुसराच संशय येत होता. आपण अॅपल या सीईओ
पदाला लायक नाही असं अॅपल या संचालक मंडळाला वाटावं हणन ू एिलसन ही पावलं उचलत
अस याचं मत अॅमेिलयो खासगी चचाम ये य करायला लागला. एिलसननं यापुढे जाऊन
दुसरी एक कमाल केली. यानं वतमानप ांना जाहीरपणे आप याला अॅपल कंपनी िवकत घे यात
रस अस याचं सांिगतलं. ही बातमी छापन ू येताच अॅपल या शेअर या िकमतीम ये एका िदवसात
११ट केची वाढ झाली. तसंच आपण घेत असलेला िनणय यो य आहे का नाही हे लोकांनी
आप याला कळवावं यासाठी एिलसननं च क एक इमेल आयडी तयार केला आिण लोकांना या
इमेल आयडीवर आपलं मत कळवायला सांिगतलं! यामुळे खवळले या अॅमेिलयोनं एिलसनला
याचा जाब िवचार यासाठी फोन केला, पण एिलसननं तो घेतलाच नाही! या दर यान अॅमेिलयोनं
अॅपलचं कसं नुकसान केलं आहे यािवषयी सगळीकडे लेख छापन ू यायला लागले. अॅमेिलयोचे
िदवस भरत आले होते!
 यानंतर या संचालक मंडळा या एका बैठक त अॅपलनं आप या उ पादनां या
जािहरात वरचा खच खपू वाढवला पािहजे असं मत अॅमेिलयोनं मांडलं. अॅपलची ितमा लोकां या
मनात उजळव यासाठी हे केलं पािहजे असं अॅमेिलयो हणत होता. संचालक मंडळाचे सद य मा
अॅमेिलयोवर आधीच वैतागले होते. अॅमेिलयोनं या वेगानं काम करायला हवं आिण या मु ांकडे
ल ायला हवं ते सगळं सोडून अॅिमिलयो भल याच गो म ये वेळ आिण पैसा वाया घालवतो
आहे असं यांचं मत बनलं. आपण अॅमेिलयोला अॅपल या सीईओपदी बसवन ू मोठी घोडचक ू केली
आहे असं संचालक मंडळामधले अनेकजण हणायला लागले.
यानंतर या काळात सौदी राजपु ानं अॅपल कंपनीचा ५ट के िह सा िवकत घेतला.
तसंच यापुढे आपण काय करावं या संदभात आपण एिलसनशी बोलू असं या सौदी राजपु ानं
सांिगतलं. यामुळे एिलसननं अॅपलचा मोठा िह सा िवकत यायची बातमी आणखी पसरली, पण
यानंतर एिलसननं अॅपलचे शेअस िवकत घे यात आप याला रस नाही असं सांिगतलं; तसंच
भिव यात मा आपण कदािचत यासंबंधी फेरिवचार क असं एिलसन हणाला. यानंतर
ितशेअर १५ डॉलस अशा दरानं कुणीतरी अॅपलचे त बल १५ लाख शेअस िवकले. हा माणस ू
हणजे टी ह जॉ जच असला पािहजे असं मत अनेकांनी य केलं, पण जॉ जनं मा या
संदभात चु पीच साधली. नंतर कागदोप ी हे िस झालं ते हा अॅमेिलयो पार संतापला. अॅमेिलयो
आिण जॉ ज यां यामध या त डी करारानुसार जॉ जनं याला िमळालेले शेअस ६ मिहने तरी
िवकायचे न हते. तसंच जॉ जनं हे शेअस िवकू नयेत असं अॅमेिलयोनं जॉ जला खपू िवनंती
क न सांिगतलं होतं, पण ‘मला अचानक खपू नैरा य आलं आिण मी ते शेअस िवकून टाकले’
असं उ र जॉ जनं िद यावर चडफड यािशवाय अॅमेिलयो दुसरं काहीच क शकला नाही.
अथातच अॅपलचा शेअर आणखी पडावा हणन ू जॉ जनं असं केलं होतं. अॅमेिलयोचं नाव आणखी
खराब हो यासाठीचा हा य न होता.
यानंतर अॅपल या संचालक मंडळाची एक बैठक झाली. ९ जुल ै रोजी सु झाले या
आिण एकूण ३६ तास चालले या या बैठक या शेवटी अॅमेिलयोला राजीनामा ायला सांगायचं
असं मंडळानं ठरवलं. अॅमेिलयोनं अॅपलचा कारभार सुधार यासाठी बरे च य न केले असले तरी
यात याला अपयश आलं अस याचं सांग यात आलं. तसंच अॅपल या िव चा आिण यामुळे
उ प नाचा आकडा वाढला नस यामुळे अॅमेिलयो या य नांना फारसा अथ नस याचं सांग यात
आलं. जर अॅमेिलयो अॅपलम ये िटकला तर अॅपल कंपनी िदवाळखोरीला लागायची श यता
९०ट के आहे आिण याऐवजी जॉ जला परत अॅपलचा सीईओ केलं तर आपण यातन ू वाचायची
श यता ६०ट के आहे असं मत संचालक मंडळा या एका सद यानं य केलं, तसंच
अॅमेिलयोला आपण काढलं आिण जॉ जला सीईओ न बनवता परत बाहे न दुसरा सीईओ आणला
तर अॅपल वाचायची श यता ४०ट के आहे असंही तो हणाला. यावर संचालक मंडळानं या
सद याला जॉ जची सीईओपदी फेरिनयु कर यासाठीची पावलं उचलायला सांिगतलं.
साहिजकच अॅमेिलयोपुढे राजीनामा दे यावाचन ू दुसरा उपायच रािहला नाही. अॅमेिलयो या
कामा या जबाबदारीपैक बराचसा वाटा अॅपल या यावेळ या ‘चीफ िफनॅि शयल अॉफ सर’पदी
असले या े ड अँडरसन यांनी उचलला. जॉ ज आप या ‘स लागार’पदी कायम रािहला.
अॅमेिलयो या कारिकद त अॅपलला एकंदर १६० कोटी डॉलसचं नुकसान झालं. यामुळे अॅपलम ये
सुधारणा घडवन ू आण यासाठी कंपनीत आणले या अॅमेिलयोनं अॅपलला उलट खपू च अडचणीत
टाकलं असं मत बहतेकजणांनी य केलं. यात आ य वाट यासारखं काही न हतंच. खरं
हणजे अॅमेिलयोनं अॅपलची धुरा आप या खां ांवर घेतली ते हा अॅपल चंड अडचणीत होती
आिण आप या परीनं अॅमेिलयोनं अॅपलम ये भरपरू सुधारणा घडवनू आण यासाठीसु ा खपू क
घेतले; मा हे अॅमेिलयोचे टीकाकार िवसरले.
शेवटी ९ जुल,ै १९९७ या िदवशी अॅपलचा सीईओ अॅमेिलयो यानं आप या पदाचा
राजीनामा िदला. यानंच यटू नचं कामकाज वेगळं करायचा िनणय घेतला होता. आता
अॅमेिलयो या ग छं तीनंतर परत एकदा यटू नला अॅपलम येच समािव करायचं ठरलं. यानंतर
एका वषा या काळात आपण यटू नचं काम थांबवत अस याचं अॅपलनं जाहीर केलं.
अॅमेिलयोनं अॅपल या सीईओ पदाव न राजीनामा िद यावर कंपनी या संचालक
मंडळानं टी ह जॉ जला ही जबाबदारी वीकार यािवषयी िवचारलं. जॉ जनं यासंबंधी िवचार
केला, पण मनातन ू याला हे काम करायला नकोसं वाटत होतं. यानं अॅपल या संचालक
मंडळाला दुसरा माणस ू सीईओपदासाठी शोधायला सांिगतलं, पण असा माणस ू िमळे पयत
साधारणपणे पुढचे ३ मिहने आपण ही जबाबदारी अनिधकृतरी या सांभाळू असंही जॉ ज हणाला.
जॉ जनं अॅपल या ‘ता पुर या’ सीईओची जबाबदारी वीकार यावर काही
आठवड्यांम येच कंपनीत मोठे बदल घडले. संचालक मंडळा या अनेक सद यांनी आप या
पदाचे राजीनामे िदले आिण यां या जागी नवी माणसं नेम यात आली. यात ओरॅ कल या लॅरी
एिलसनचाही समावेश होता. अथातच जॉ जनं आप या मज त या माणसांना संचालक मंडळावर
आणलं होतं. यािशवाय अॅपलची बुडती नाव सावरणं आप याला श य नस याचं जॉ जनं या
िनणयांमधन ू सिू चत केलं. याहन दुसरी मोठी ध कादायक बातमी हणजे जॉ जनं
माय ोसॉ टशी सु असलेलं वैर संपवन ू िबल गेट्सशी आपण नवा करार करत अस याचं जाहीर
केलं. माय ोसॉ ट आिण अॅपल या कंप यांचं िक येक वषापासन ू सु असलेलं वैर जगजाहीर
होतं. यामुळे जॉ ज या या घोषणेनं सगळं जग अवाक झालं. या करारानुसार पुढची ५ वष परत
एकदा अॅपल या मॅिकंटॉश क युटरसाठी वड ॉसेिसंग, िहशेब करणं या सग या गो साठी
लागणारं ‘मॅक अॉफ स’ सॉ टवेअर माय ोसॉ टने िलहावं असं ठरलं, यािशवाय अॅपलनं
आप याकड या पेटंट्सची माय ोसॉ टनं चोरी के या या आरोपाव न भरलेले खटले मागे घेतले
आिण या बद यात माय ोसॉ टनं अॅपलला १० कोटी डॉलसची नुकसानभरपाई िदली.
 अॅपल या एका जाहीर काय मात जॉ जनं या सग या गो ी जाहीर के या आिण
यापाठोपाठ हीिडओ कॉ फराि संग या मा यमातन ू िबल गेट्सचं यासपीठावर या पड ावर
आगमन झालं...! याबरोबर उपि थत लोकांनी आप याला हे अिजबात पसंत नस याचं दाखवन ू
देताना जॉ ज आिण गेट्स यांचा जोरदार िनषेध केला, पण यानं जॉ ज अिजबात िवचिलत झाला
नाही. यानं लोकांना ‘बािलशपणा सोडून ा’ असं सांिगतलं. तसंच ‘अॅपलला िवजयी हायचं
असेल तर यासाठी माय ोसॉ टचा पराभव झालाच पािहजे’ ही जुनाट मनोव ृ ी सोडून िदली
पािहजे असंही जॉ जनं सांिगतलं. उपि थत लोकांनी जॉ ज या या िनणयाव न हया उडवली
असली तरी शेअरबाजारानं मा या घोषणेचं जोरदार वागत केलं. अॅपल या शेअर या िकमतीत
काही तासांम येच ३३ ट यांची वाढ झाली; खरं हणजे अॅपलकडे ९०० कोटी डॉलस एवढा पैसा
िश लक असताना यात माय ोसॉ टनं १० कोटी डॉलसची भर घाल यानं अॅपल या गंगाजळीत
अगदीच नावापुरती भर पडत होती, पण लोकांना चंड मोठा ध का ाय या आप या जु या
यु चा जॉ जनं अ यंत हशारीनं वापर क न एकच खळबळ माजवन ू िदली. मॅिकंटॉश
क युटरला अॅपल कंपनी चंड मह व देते आिण लोकांनी हा क युटर खरे दी केला तर तो
लवकर ‘आउटडे टेड’ होणार नाही असं जॉ जला या कृतीतन ू सांगायचं होतं.

यानंतर जॉ जनं अॅपलसाठी जािहराती तयार करणा या कंपनीकडून हे काम काढून

घेतलं आिण पवू या गाजले या ‘१९८४’वा या जािहरातीचं काम करणा या कंपनीला परत एकदा
हे कं ाट िदलं. या कंपनीनं काही िदवसांम येच ‘िथंक िडफरं ट’ असा संदेश असलेली मॅिकंटॉश
क युटरसाठीची जािहरात केली. ही जािहरात चंड यश वी झाली. आप या मॅिकंटॉश
क युटरम ये असलेला मदू हणजेच सीपीयू हा इंटेल कंपनीनं तयार केले या आिण इतर
सग या कंप यां या क युटसम ये वापर या जात असले या सीपीयू या दुपटी या वेगानं काम
करतो हे अॅपलला या जािहरातीतन ू सांगायचं होतं. यात अॅपल कमालीची यश वी ठरली;
यासाठी एक गोगलगाय अथातच अ यंत संथपणे इंटेल कंपनीचा सीपीयू आप या पाठीवर घेऊन
जात अस याचं सनसनाटी आिण सग यांच ल वेधन ू घेणारं िच या जािहरातीम ये वापर यात
आलं होतं. याचबरोबर जॉ जची ‘ता पुरता सीईओ’ हणन ू नेमणकू केली अस याचं अॅपलनं
अिधकृतरी या जाहीर केलं.
 जॉ जनं ता पुर या बोलीवर अॅपल या सीईओपदाची जबाबदारी सांभाळ यावर लगेचच
आधी या ितमाहीत कंपनीला १६.१० कोटी डॉलसचा तोटा झाला अस याचं जाहीर केलं, पण या
प रि थतीतनू बाहे र पड यासाठी जॉ जनं काही पावलं टाकायला सु वात केली. याचा एक भाग
हणन ू ‘कॉ पयुएसए’ नावा या अमे रकाभर क युटस िवकणा या एका कंपनी या सग या
देशभरात या दुकानांम ये मॅिकंटॉश क युटर खरे दी करता येईल अशी घोषणा जॉ जनं केली.
यासाठी या दुकानांम ये ‘अॅपल टोअर’ नावाचं एक छोटं दुकानच अॅपलनं उभं केलं. जॉ जची ही
चाल चंड यश वी ठरली. पिह या मिह याभरातच अॅपलला यातन ू १.२० कोटी डॉलसचा नवा
यवसाय िमळाला. याला जोडून जॉ जनं इंटरनेटव नसु ा मॅिकंटॉश क युटस घरबस या
मागवायची सोय उपल ध क न िदली- यातन ू ही अॅपलला खपू नवे ाहक िमळाले.
यानंतर या अॅपल या पुढ या जाहीर काय माम ये जॉ जनं मॅिकंटॉश क युटरची नवी
आव ृ ी सादर केली. तसंच आपलं भाषण संपाय या सुमाराला अॅपल परत एकदा नफा
कमवाय या ि थतीत आली अस याचं अगदी सहजपणे जाहीर केलं ते हा सग यांना आ याचा
ध का बसला, कारण अॅपलची प रि थती अ यंत िबकट असताना जॉ जनं परत एकदा कंपनीची
जबाबदारी आप याकडे घेतली होती. अशा वेळी इत या लवकर परत एकदा अॅपलला चांगले
िदवस येतील असं कुणालाच वाटलं न हतं. काही काळानं ‘जॉ ज अॅपलम ये आणखी िकती काळ
राहणार ?’ असं लोक िवचारायला लागले. या वेळी ‘आपण या कंपनीत आता कायमच राहणार
अस याचं’ जॉ जनं जाहीर केलं. अ यंत िबकट अव थेत या अॅपलला आपण पवू पदावर
आण यानंतर परत एकदा अॅपलला रामराम ठोकून ितला अडचणीत आणायची आपली इ छा
नस याचं जॉ जचं हणणं होतं. पुढ या अनेक ितमाही िनकालांम ये अॅपलची कामिगरी आणखी
सुधारत चाल याचं िदसन ू आलं.
या सुमाराला अॅपलनं २००० डॉलसपे ा व त खाल या िकमतीचा एकही क युटर
तयार केला नस याचं जॉ ज या ल ात आलं आिण याला यामुळे ध काच बसला. आपण खपू
मोठ्या बाजारपेठेला यामुळे मुकत अस याचं जॉ जचं मत होतं, यातन ू च जॉ जनं ‘आयमॅक’
नावा या न या क युटरची योजना आखली, पण अॅपल असा क युटर तयार करत अस याची
बातमी जॉ जनं कुणालाच सांिगतली नाही. या क पावर काम करत असलेली मंडळी सोडून
अॅपलमध या इतर कमचा यांनाही ‘आयमॅक’ब ल काहीच मािहती न हतं. ६ मे, १९९८ या
िदवशी जॉ जनं नेहमी याच थाटात ‘आयमॅक क युटर’ लोकांसमोर सादर केला. फ १२९९
डॉलसम ये उपल ध क न िदले या या क युटरनं जगाला वेडंच केलं. जेमतेम ६ आठवड्यां या
काळात ३.२५ लाख लोकांनी आयमॅक िवकत घेतला !
एकूणच िडझाईन या काराकडे जॉ ज फार बारकाईनं ल देत असे. यानं बनवले या
आयमॅक क युटरचा फ रं ग िकंवा याचा आकार चांगला असणं इतकंच जॉ जला मह वाचं
वाटत न हतं, तर या या आतली येक व तस ू ु ा प रपण
ू असायला हवी असा याचा कटा
असे. एकदा याला मदरबोडचं िडझाईन आवडलं नाही, पण ‘तो क युटर या आतला भाग
अस यामुळे ते कोण बघणार? कपाटाची मागची बाजू कोण बघतो ?’ असं इंिजिनअरचं हणणं
होतं. यावर जॉ ज हणाला होता, ‘मी बघतो !’ यामागे जॉ ज या विडलां या ि कोनाचा खपू
मोठा हात असावा असं मानलं जातं, कारण यांनी जॉ जला ‘कुठलीही व तू प रपण ू करायची
याचा अथ फ लोकां या ीला पडतात याच गो ी सुबक, देख या कराय या असं नाही’
असं सांिगतलं होतं. यामुळे ‘अॅपलनं आप या क युटस या आत या भागां या स दयावरही काम
केलं पािहजे’ असं जॉ ज सतत हणायचा. अगदी सु वाती या काळात अॅपल क युटरमध या
एका सिकट बोडवर या रे घा अगदी सरळ नस यामुळे जॉ जनं यात बदल करायला
सांिगत यावर संबंिधत माणस ू चाटच पडला होता. जॉ जला ‘हे कोण बघतं’ हणन
ू एखादी गो
अधवट िकंवा कु प ठे वणं मा यच नसायचं!

यापवू आप या आधी या कामिगरी या जोरावर पुढेही आपली गती होत राहील असं
अॅपलला वाटायचं. ही मोठी चक ू होती. यामुळेच तर अॅपल एके काळी अ यंत यश वी
असतानासु ा ितची घसरण सु झाली होती. आता न यानं ही चक ू करायची नाही असं जॉ जनं
ठरवलं होतं. यानं अॅपल या यशाची पताका फडकवत ठे वायचा िनधारच केला. यासाठी काही
काळानं जॉ जनं ‘आयमॅक क युटर’ची नवी आव ृ ी बाजारात आणली. तसंच या क युटरवर
चालणा या सॉ टवेअरम येसु ा अॅपलनं वारं वार सुधारणा के या.
२१ जुल,ै १९९९ या िदवशी अॅपलनं आपला ‘आयबुक’ नावाचा नवा लॅपटॉप लोकांसमोर
आणला. ‘ चंड लोकि य असले या आयमॅक क युटरचं हे छोटं प होतं’ असं हटलं गेलं.
१५९९ डॉलस िकमती या या आयबुकनं लॅपटॉ स या िव चे सगळे जुने िव म मोडून काढले!
लोकांनी जॉ ज या या न या करामतीलाही भरभ न ितसाद िदला. हा क युटर अिधकृतरी या
बाजारात ये यापवू च १.४० लाख लोकांनी याचं ‘अॅड हा ड बुिकंग’ क न टाकलं! एका
मिह यातच हा आकडा दुपटीनं वाढला.
 दर यान ‘आयमॅक क युटर’ बाजारात आणन ू एक वष उलटाय या काळातच अॅपलनं
त बल २० लाख आयमॅक क युटस िवकले होते. जगाम ये तोपयत कुठ याच क युटरची एका
वषात एवढी िव मी िव झाली न हती. जॉ ज या नेत ृ वाखाली अॅपलनं सनसनाटी कामिगरी
क न दाखवली होती. जवळपास खड्ड्यात गेले या अॅपलला जॉ जनं परत एकदा सवा च
थानावर नेऊन ठे वलं. जॉ ज या टीकाकारांनाही आता जॉ ज या या कामिगरीची गौरवपण ू नद
घेणं भाग पडलं. जॉ ज आता इथन ू पुढे काय करणार, कोणती उ पादनं जाहीर करणार हा
क युटर उ ोगाम ये अ यंत मोठ्या कुतहू लाचा िवषय बनला.
आयमॅक क युटर या झंझावाती यशामुळे इतर लोकांनी याची न कल करायचा
य न करणं अगदी वाभािवकच होतं. यामुळे अॅपलपाठोपाठ दोन कंप यांनी आयमॅकसारखे
क युटस बाजारात आणले. अॅपलला हे सहन होणं श यच न हतं. यामुळे अॅपलनं या दो ही
कंप यांना यायालयाम ये खेचलं. या दो ही कंप यांनी आयमॅक क युटरची इतक हबेहब
नककल केली होती क यांना आप या समथनाथ कुठलेच मु े मांडणं श य झालं नाही. यांचा
बचाव अगदीच दुबळा ठरला. यामुळे यायालयानं अॅपल या बाजन ू ं िनकाल िदला आिण या
दो ही कंप यांना आपलं उ पादन बंद करावं लागलं.
अॅपलची घोडदौड वेगानं सु होती. एकापाठोपाठ एका ितमाहीत अॅपल मोठमोठ्या
न यांचे आकडे जाहीर करत होती. अॅपलचे शेअस िवकत घेतलेली मंडळी खश ू होती. कंपनीचा
शेअर आता िव मी िकमतीला जाऊन पोहोचला. या सुमाराला ५ जानेवारी, २००० या िदवशी
अॅपल कंपनीचा पुढचा जाहीर काय म झाला. यात बोल यासाठी टी ह जॉ ज यासपीठावर
येताच उपि थत असले या लोकांनी उभं राहन टा यांचा कडकडाट करत या या कामिगरीला
दाद िदली. लोकांचा ज लोष कमी होताच जॉ जनं आपलं भाषण सु केलं आिण सु वातीलाच
आपण आप या ‘ता पुर या काळासाठी या सीईओ’ पदाव न पण ू वेळासाठी ‘सीईओ’ पदावर
आलो अस याचं जाहीर केलं. याबरोबर काही णांपवू च उभं राहन टा यांचा कडकडाट क न
खाली बसलेले सगळे े क परत उ साहानं उभे रािहले; आिण यांनी ‘ टी ह... टी ह...
टी ह...’ असा जयघोष करत िकतीतरी वेळ जॉ जचं कौतुक केलं. काही िमिनटांनंतर हा
ज लोष थांब यावर ि मतहा य करत जॉ जनं ‘तु ही मा या केले या गौरवाचा अॅपलमध या
सग यांतफ मी वीकार करतो’ असं सांिगतलं. यानंतर दोन आठवड्यांनी अॅपल या संचालक
मंडळानं जॉ जला अॅपलचे १ कोटी शेअस खरे दी करायची परवानगी िदली आिण िशवाय याला
एक छोटं िवमानही भेट हणन ू िदलं! अॅपलचं शेअरबाजारामधलं मू य जॉ जनं आपलं पुनरागमन
के या या काळात ८ पट नी वाढलं होतं.
आयपॉड

अॅपलनं आयपॉड या संगीता या जगाला बदलन ू टाकणा या उपकरणाला कसा ज म

िदला यािवषयीची कहाणी खपू गु राख यात आली होती, पण अलीकडे आयपॉड या िनिमतीत
सहभागी असले या काहीजणांनी हे रह य आप यासमोर उलगड यामुळे याचा खुलासा करणं
श य झालं आहे . याची सु वात टोनी फॅडे ल नावा या मोबाईल फोनसारखी वेगवेगळी उपकरणं
बनवाय या कामात सहभागी असले या माणसापासन ू झाली. एमपी ी लेयस ते हा बाजारात
अवतरले होते. हे एमपी ी लेयस वाप न लोकांना संगीत ऐकता यायचं, पण या या पुढे जाऊन
आप याला हवं असलेलं संगीत िवकत घेऊन ते आप या एमपी ी लेयरवर ऐकणं श य हावं या
ीनं फॅडे लचे य न सु होते. िफिल स कंपनीत काम करणा या फॅडे लनं ही क पना
अनेकांना ऐकवली. इतकंच न हे , तर अशा कार या युिझक लेयरसार या उपकरणातन ू
चंड नफा कमावता येईल असं वाट यामुळे फॅडे लनं यात पण ू ल घाल यासाठी आपली
नोकरीसु ा सोडली, पण फॅडे ल या संक पनांम ये कोणालाच दम वाटेना. शेवटी फॅडे लनं
अॅपलशी संपक साधला. अॅपलनं मा फॅडे ल या संक पनांना अगदी उचलन ू च धरलं.
 यामागे दुसरीही पा भम ू ी होती. टी ह जॉ ज या नेत ृ वाखाली ‘आयमॅक’ आिण
‘आयबुक’ या क युटसनी नुसता धुमाकूळ घातला होता. आप या कंपनीला िमळत असलेलं हे
यश िटकवन ू कसं ठे वायचं यावर जॉ जचा िवचार सु होता. या काळात ‘नॅप टर’ नावा या
एका कंपनीनं इंटरनेटव न वेगवेग या कारचं संगीत फुकट डाऊनलोड करायची सोय क न
िद यामुळे सगळीकडे मोठी खळबळच माजली होती. लोक इंटरनेटव न धडाधड हवं ते संगीत
फुकट डाऊनलोड करायला लागले. यामुळे संगीत े ाशी संबंिधत असले या कंप या अथातच
चंड वैताग या आिण यांनी नॅप टरवर खटले भरले, पण यातन ू लोकांना क युटरचा िकंवा
इतर उपकरणांचा वापर क न संगीत ऐकायला आवडतं हे जॉ ज या ल ात आलं. क युटरवर
संगीत ऐकणं श य असलं तरी ते ासदायक होतं. यामुळे आप याबरोबर घेऊन जा यासारखं
एखादं उपकरण िकंवा एखादा युिझक लेयर असावा असं अनेकांना वाटायचं. यातन ू बाजारात
एमपी ी लेयस आले, पण बहतेक एमपी ी लेयस ओबडधोबड िकंवा वापरायला कटकटीचे होते.
ते एका िठकाणाहन दुसरीकडे नेणं आिण चालता चालता संगीत ऐकणं या यावेळ या एमपी ी
लेयसम ये सोपं न हतं. या संदभात आपण काहीतरी केलं पािहजे असं जॉ जला वाटायला
लागलं.
ते हाचे एमपी ी लेयस एक तर खपू मोठे िकंवा खपू च छोटे असायचे- ते वापरणं अवघड
तर होतंच, िशवाय यात जेमतेम एक डझनभर गाणी बसायची. यामुळे हे असले एमपी ी लेयस
वापर यापे ा आपले जुने वॉकम स िकंवा िड कम स वापरलेले बरे असं अनेकांना वाटायला
लागलं. यात बदल करणं श य आहे असं जॉ जचं ठाम मत होतं. यामुळे यावर आपण तातडीनं
काम केलं पािहजे असं जॉ जला वाटायला लागलं. यामुळे जॉ जनं लगेच ही क पना जोन
िबन टाइनला सांिगतली. ‘ने ट’ क युटर कंपनीपासन ू िबन टाइन हा जॉ ज या
हाडवेअर या बाबतीतला ए का होता. २००१ साल या फे ुवारी मिह यात एका दशनाला
िबन टाइननं भेट िदली ते हा याला तोिशबानं फ १.८ इंच यासाचा ‘हाडिड क ाइ ह’
बघायला िदला. याचा वापर न क कुठे /कशासाठी होऊ शकेल हे तोिशबाला कळत न हतं, पण
 िबन टाइनला लगेचच जॉ ज या डो यात असले या युिझक लेयरम ये हा ाइ ह खपू
मह वाचा ठरे ल असं वाटलं. याच काळात िबन टाइनची फॅडे लशी भेट झाली. फॅडे ल आप या
कामात खपू मह वाचा माणस ू ठ शकेल असं िबन टाइनला वाटलं.
२००१ साल या सु वाती या काळात अॅपलनं फॅडे लला आप याकडे नोकरी िदली आिण
या याकडे ३० लोकांची एक टीम िदली, यात वेगवेग या व तंच ू ी रचना क शकणारे लोक,
क युटर हाडवेअरमधले त तसंच क युटर सॉ टवेअरमधले त अशा वेगवेग या कार या
लोकांचा समावेश होता. पुढ या १० वषाम ये अॅपल आप या कामामुळे चंड यश िमळवेल असा
आ मिव ास फॅडे लला वाटत होता, यावर टी ह जॉ जनं िव ास दाखवला ही मह वाचीच गो
होती असं हटलं पािहजे. अनेक लोकांनी फॅडे लनं आखन ू िदले या संक पनांवर काम क न हा
एमपी ीसारखा लेयर कसा असावा यासाठीचे आराखडे तयार केले, पण ते सगळे खपू च
िकचकट आिण ओबडधोबड आहे त असं फॅडे लला वाटत होतं. याच काळात आयबीएमसु ा अशाच
कार या एका युिझक लेयर या िनिमतीवर काम करत होती. या युिझक लेयरचा आराखडा
मा अगदी सुबक वाटत होता.
शेवटी अॅपलमधले अनेक त या युिझक लेयर या आराखडयांवर काम करायला
लागले. साधारणपणे ३ मिह यां या काळात या लोकांनी एक सुंदर आराखडा तयार केला, यात
टी ह जॉ जनं जातीनं ल घातलं. हा जॉ ज या आवडीचा आिण अनुभवातला िवषय अस यामुळे
जॉ जनं या उपकरणा या बारीक तपिशलांम ये खपू ल घातलं. या काळात टी ह जॉ ज
आप या कामाचा जवळपास सगळा वेळ याच युिझक लेयर या संदभात या घडामोड वर
घालवायचा; साहिजकच जॉ जसार या माणसानं या युिझक लेयरला इतकं मह व िदलं असं
हट यावर याचे सहकारीसु ा यात आपला जीव ओतन ू काम करायला लागले. जॉ जनं
एखा ा कामात वत:ला पण ू पणे झोकून ायची ही तशी दुम ळ वेळ होती, कारण जॉ जवर
इतरही अनेक जबाबदा या अस यामुळे या बाजल ू ा सा न सगळं ल एकाच गो ीवर कि त
करणं जॉ जला परवड यासारखं नसे; पण यावेळी मा तसं घडलं नाही.
या युिझक लेयर या िडझाईनब ल जॉ ज िकती द होता याचं हे एक उदाहरण
िस आहे . या युिझक लेयरची पिहली आव ृ ी अॅपलची टीम जॉ जकडे घेऊन गेली; यानं तो
उलटसुलट कारे हाताळून पािहला, हातावर तोलन ू पािहला आिण तो खपू मोठा अस याचं
जॉ जनं यांना सांिगतलं आिण तो आकार कमी कर याब ल सांिगतलं, पण आहे यापे ा लहान
आकाराचा युिझक लेयर बनवणं श य नाही असं या टीमनं ठासन ू सांिगत यावर जॉ जनं
सरळ अॉिफसमध या िफश टँकम ये तो युिझक लेयर टाकला. यातन ू बुडबुडे आ यावर तो
शांतपणे हणाला ‘ हणजेच यात अजन ू जागा आहे . तो फार मोठा आहे . याला अजन ू लहान
करा.’ ब स! संवाद संपला !
या युिझक लेयरचं नाव ‘आयपॉड’ असं ठे व यात आलं. हे नाव िवनी चाईको नावा या
‘कॉपीरायटर’ या डो यातन ू आलं. यामागची संक पना हणजे जगामध या अ जावधी
गा यांचा साठा आयपॉडम ये होणं श य न हतं, हणजेच हा साठा दुसरीकडे असणार. येक
माणसू याला आवडतील अशी गाणी यातन ू शोधणार आिण ती आप या आयपॉडम ये भरणार.
हणजेच एखादी छोटी बोट जशी िकना याव न अ नाचा साठा आिण इतर सामान घेऊन िनघते
आिण हे संपत आलं क अधन ू मधनू िकना यावर परत येऊन नवा साठा िमळवते तसं गा यां या
बाबतीत होतं. लोक आप याला आवडणारी गाणी आयपॉडम ये भरत राहणार. या छोट्या बोटीला
‘पॉड’ हणतात. याला पवू अॅपलनं ‘इंटरनेट’ या श दामधन ू घेतलेलं ‘आय’ हे अ र
सु वातीला जोडून याचा ‘आयपॉड’ झाला!
सु वाती या काळात जॉ ज या आयपॉड या कामा या संदभातली मािहती घे यासाठी
२-३ आठवड्यांमधन ू एखादी बैठक बोलवायचा, पण लवकरच तो हे काम दररोज करायला
लागला. यात जॉ ज अनेक सच ू ना ायचा. आप याला हवं असलेलं गाणं शोधन
ू ते ऐक यासाठी
आयपॉडची तीनपे ा जा त बटणं दाबायची गरज भासू नये असं जॉ जनं आप या टीमला
बजावलं. तसंच आवाजामधले बारकावे, यामध या छटा या सग या गो कडे जॉ जचं
बारकाईनं ल असे. यात अनेक सुधारणा ह यात असं तो वारं वार सुचवे. िक येकदा
आयपॉड या नवर िदसणा या ‘मेनू अॉ श स’ पुरेशा वेगानं िदसत नाहीत िकंवा यावर
ि लक के यावर आप याला अपेि त असलेली गो पटकन होत नाही अशा बाबत वरही
जॉ जचं अ यंत सू म ल असे. यातन ू काही गमतीही घड या. वत: जॉ जला एका कानानं
खपू कमी ऐकू येत असे. यामुळे आयपॉडचा आवाज पुरेसा मोठा नाही असं याला वाटे.
साहिजकच इतर एमपी ी लेयस या तुलनेत आयपॉडचा आवाज खपू च मोठा झाला! आयपॅाडचा
आवाज सवात जा त केला तर १२० डे िसब स इतका होतो. िवमान टेक अॉफ घेताना
या याशेजारी उभं रािहलं तर इतका आवाज येतो. मा अशा आवाजानं माणसांना िवशेषत:
टीनएजसना हानी पोहोचते असाही एक सरू उमटत असतो. कदािचत याच कारणामुळे ा सम ये
आयपॉड १०० डे िसब सपे ा जा त मोठ्यानं लावणं हा गु हा समजला जातो.

अखेरीला जॉ ज या सग या बारीक सच ू ना अमलात आणन ू आयपॉडची िनिमती

शेवट या ट यात आली आिण एक ध कादायक गो या क पावर काम करणा या लोकां या
ल ात आली. आयपॉडची बॅटरी एकदा चाज के यावर फ तीनच तास चालू शके. इतकंच नाही
तर आयपॉड पण ू पणे चाज केला, यानंतर तो अिजबात वापरला नाही आिण पणू पणे बंद ठे वला
तरीही याची बॅटरी तीन तासांम येच संपत असे! अथातच हा आयपॉड िवकत घेणा या कुणालाच
ही गो चाल यासारखी न हती. यामुळे अॅपलम ये ग धळाचं आिण थोड्याफार भीतीचं
वातावरण िनमाण झालं, पण शेवटी यातली तांि क अडचण सोडव यात संबंिधत लोकांना यश
आलं आिण अशा रीतीनं या आयपॉडचं काम पण ू झालं.
२३ ऑ टोबर, २००१ या िदवशी जॉ जनं आयपॉड जगासमोर सादर केला ते हा ‘ही
तं ाना या जगामधली चंड मोठी मुसंडी आहे ’ अशा श दांम ये आयपॉडचं वणन केलं गेलं.
आयपॉड या हजारो गाणी िखशात ठे वन ू ऐकायची सोय असणा या उपकरणामुळे अॅपलचं नाव
घरोघरी पोहोचलं. तोपयत गाणी ऐक यासाठी लोकांनी वॉकमन, िड कमन वगैरे गो ी घेत या
हो या या सग यांना मागे टाकत आयपॉडनं इितहास रचला. वापरायला अितशय सोपा, चंड
माणात गाणी साठवायची आिण बदलायची सोय आिण िपटुकला आकार यामुळे आजवर
कोट्यवधी आयपॉड्स िवकले गेले आहे त! पिह या आयपॉडची मता ५ जीबी होती. आ ा या
आयपॉडची बॅटरी वापरली नाही तर १४-३८ िदवस ितचा चाज िटकतो.
आयपॅाडवर कोणी िकती गाणी ठे वली आहे त याब ल खा ीलायक मािहती उपल ध
नसली तरी १६००० गाणी यात बसू शकतात. २००३ साली जॉ जनं अॅपल या ‘आयट्यू स’
नावा या संगीताशी संबंिधत अॉनलाइन दुकानाची घोषणा केली. हाही कार चंड गाजला. एका
मॉडे लम ये आयपॉड िवंडोज अॉपरे िटंग िसि टमवर चालायला लागला, पण ते हा आयट्यू स
िवंडोजवर चालत न हतं. ते नंतर एक वषानं चालायला लागलं. मा आयपॉडचं संगीताचं फॉरमॅट
दुस या कोण याही युिझक तं ानासोबत चालत नाही. तो एखा ावेळी चुकून हातातन ू पडला
तरी तो परत चालत नाही. अशी काही बाबतीत या यावर टीकाही होत असते.
आयफोन

पिहला आयपॉड बाजारात आण यानंतर काही िदवसांनी २००२ साली आपण एक

मोबाईल फोन तयार करावा असं टी ह जॉ जला वाटायला लागलं. सग या अमे रकन लोकांकडे
 लॅकबेरी आिण इतर वेग या कारचे मोबाईल फो स असायचे आिण मनोरं जनासाठी यां याकडे
एमपी ी लेयससही असायचे. अशा त हे नं वेगवेगळी उपकरणं हाताळणं िकचकट आिण
गैरसोयीचं अस याचं सग यांनाच जाणवायचं, पण यावर कुणी उपाय शोधू शकलं न हतं;
साहिजकच मोबाईल फोन, इमेल, गाणी, रे िडओ, इंटरनेट, कॅमेरा आिण अशाच अनेक सोयी
असलेलं एकच उपकरण बाजारात आणलं तर यावर लोकां या उड्या पडतील असा जॉ जचा
अंदाज होता. आपण हे काम केलं नाही तर इतर कंप या असं उपकरण बाजारात आणतील आिण
यामुळे गाणी ऐक यासाठी आपण तयार केले या आयपॉडची स ी संपेल ही भीतीसु ा जॉ ज या
मनात होती.
पण असा बहपयोगी मोबाईल फोन तयार करायचा तर या कामात अनेक आ हानं
होती. एक तर या काळाम ये मोबाईल सुिवधा पुरवणा या कंप यां या यं णा अगदी ाथिमक
व पा या हो या. या सेवांचा वेग अगदी कमी अस यामुळे जॉ जला अपेि त असले या अनेक
सोयी या फोनम ये पुरवणं अवघड होतं. िशवाय आयपॉडसाठी अॅपलनं तयार केलेली अॉपरे िटंग
िसि टम या न या फोनसाठी वापरणं श य न हतं. कारण मोबाईल फोनसाठी चंड वेग या
कारचं तं ान असणं गरजेचं होतं. हणजेच अॅपलला यासाठी एक नवी अॉपरे िटंग िसि टमच
िलिहणं भाग होतं. यासाठी आपण कुणालाही सहजपणे इंटरनेटव न डाऊनलोड क न वापरता
येऊ शकणारी ‘िलन स अॉपरे िटंग िसि टम’ वापरावी असं काही जणांनी जॉ जला सुचवलं, पण
जॉ जला ते अिजबात पसंत पडलं नाही. दुस या कुणी तयार केलेली एखादी गो आपण नुसती
फुकट वापरायची हे याला पसंत नसे. यामुळे जॉ जनं आप या टीमला आप या मोबाईल
फोनसाठी नवी अॉपरे िटंग िसि टम िलहायला सांिगतलं. अॅपलकडे पवू पासन ू ‘ओएस ए स’
नावाची एक अॉपरे िटंग िसि टम होती, पण ही अॉपरे िटंग िसि टम क युटस तसंच लॅपटॉ स अशा
मोठ्या उपकरणांसाठी िलिहलेली होती. मोबाईल फोनम ये या मानानं खपू कमी मेमरी असणं,
खपू छोटा न असणं अशा असं य अडचणी असतात. यामुळे आहे तशी ‘ओएस ए स’
अॉपरे िटंग िसि टम चालणार न हती. साहिजकच ही अॉपरे िटंग िसि टम न यानं िलिहणं भाग
होतं.
सु वातीला या सग या अडचण मधन ू माग काढ यासाठी जॉ जनं मोटोरोला कंपनीची
मदत यायचं ठरवलं. मोटोरोला कंपनी पवू पासन ू मोबाईल फो ससाठीचे हँडसेट्स बनवायची.
मोटोरोलाकडून हँडसेट्स बनवन ू घेतले क आपली बरीचशी कटकट कमी होईल असा जॉ जचा
अंदाज होता. यासाठी जॉ जनं मोटोरोलाशी बोलणी केली, पण यातन ू आप याला हवा असलेला
मोबाईल फोन हँडसेट मोटोरोला बनवू शकणार नाही अशी जॉ जची खा ी पटली. यामुळे
अॅपलनंच यासाठीचा हँडसेट बनवावा असा िनणय जॉ जनं घेतला.
अॅपल या तं ांना ‘टच न’ असलेली उपकरणं बनवायचा अनुभव होता. एका
वषापासन ू अॅपलमधले इंिजिनअस ‘टॅ लेट पीसी’ नावा या न या कार या क युटरसाठी असा
न बनवायचं काम करत होते. या अनुभवाचा वापर क न आपण मोबाईल फोनसाठी
टच न तयार क शकू असा आ मिव ास यांना वाटत होता, पण जे हा जॉ जनं या
टच न या चाच या घेत या ते हा याला यात ुटी आढळ या. िवशेषत: हा मोबाईल फोन
आपण िखशात ठे वला िकंवा थोड्या धसमुसळे पणानं वापरला तर या या नवर लगेच
ओरखडे उमटतात असं जॉ ज या ल ात आलं. यामुळे आयपॉडचा टच न जाड लॅि टकचा
असला तरी या मोबाईल फोनचा न काचेचा असला पािहजे असा िनणय जॉ जनं घेतला.
आयफोन ४ म ये वापरलेली अॅ युिमनोिसिलकेट ही काच लॅि टकपे ा ३० पट कठीण आिण २०
पट कडक आहे असं हणतात.
यािशवाय मोबाईल फोनमधले इतर असं य बारकावे ल ात घेऊन या संदभात िनणय
घेणं गरजेचं होतं. या मोबाईल फोनमधला अँटेना आकारानं केवढा असावा, या यातन ू
िकरणो सजन िकती माणात हावं, मोबाईल नेटवकशी हा फोन कसा जोडला जावा अशा
कार या चंड िकचकट पण अ यंत मह वा या गो शी संबंिधत असले या गो ी ठरवणं सोपं
न हतं, कारण यां यापैक एका जरी गो ीत चकू झाली तर कदािचत तांि क ् या हा मोबाईल
फोन कमी दजाचा ठरला असता िकंवा ाहकांना वापर या या ीनं तो गैरसोयीचा झाला
असता. साहिजकच हा मोबाईल फोन अपे ा होती तेवढ्या माणात िवकला गेला नसता. वेगळं
आिण जगात सवा म असंच नवं काहीतरी क न दाखवणारा हणन ू सग यांसमोर असलेली
जॉ जची ितमा यामुळे डागाळायला वेळ लागला नसता.

हणन ू च या सग या गो साठी अॅपलनं कोट्यवधी डॉलस खच केले! या मोबाईल

फोनमधला अँटेना आपलं काम यवि थतपणे क शकतो याची खा ी कर यासाठी
यं मानवांनी संचािलत केलेली यं णा अॅपलनं उभी केली आिण या अँटेना या अ रश: अ जावधी
चाच या घेत या! या मोबाईल फोनमधन ू होत असलेलं िकरणो सजन वापरासाठी पुरेसं असलं
तरी याचा माणसाला धोका पोहोचत नाही ना हे ठरव यासाठी अॅपलनं मानवी मदू, कान आिण
डोकं यांचं ‘िस युलेशन’ करणारी यं णा उभी केली आिण या मोबाईल फोन या अफाट चाच या
घेत या. मोबाईल फोन वेगवेग या नेटव सबरोबर नीट संपक साधू शकतो याची चाचणी
कर यासाठी अॅपलनं चंड महागडया असले या िकमान डझनभर नेटव स या
‘िस युलेशन’ या चाच या घेत या.
 या मोबाईल फोन या कामािवषयी नेहमी माणेच अॅपलम ये चंड गु ता पाळली जात
असे. सु वातीला या क पाचं नाव ‘पी टू’ असं ठे व यात आलं. तसंच या क पावर काम
करणा या लोकांनाही अगदी वेगवेग या िठकाणी ठे व यात आलं. इतर कोण काय करतं आहे हे
कुणालाच माहीत नसायचं. या मोबाईल फोनसाठीचं सॉ टवेअर िलिहणा या लोकांना एक बनावट
मोबाईल फोन दे यात आला होता. तसंच या मोबाईल फोन या हाडवेअरची रचना करणा या
लोकांना यासाठीचं सॉ टवेअर कोण िलिहतं आहे याची अिजबात क पना न हती. यामुळे
अगदी शेवटपयत जॉ ज या टीममध या अगदी व र तीसएक लोकांिशवाय कुणालाच या
क पाची संपण ू मािहती न हती! ऐनवेळी या मोबाईल फोनचं नाव ‘आयफोन’ असं ठे व यात
आलं.
आता २००६ सालचा शेवट जवळ आला होता. अॅपलमध या आप या सहका यांना टी ह
जॉ जनं आयफोन तयार करायला सांगन ू जवळपास एक वष उलटून गेलं होतं... यानुसार
आयफोन तयार झाला होता खरा; पण यात चंड मोठ्या माणात चुका झा याचं िदसन ू येत
होतं. तो फोन वाप न केलेले िकंवा वीकारलेले कॉ स वारं वार तुटत होते. आयफोनची बॅटरी
अगदी कमी वेळ चालत होती. तसंच आयफोनमधली मािहती तसंच इतर गो ी आपोआप वारं वार
पुस या जात हो या. अशा कारे एकापाठोपाठ एक येत असले या अडचण चा पाढाच टी ह
जॉ जनं ितथे उपि थत असले या आप या सहका यांसमोर वाचला. शेवटी वैतागन ू ‘आपण अजन ू
आयफोन तयार क शकलेलोच नाही’ असं जॉ जनं सग यांना सांिगतलं. सवसाधारणपणे
जॉ जला पसंत नसले या गो ी घड या क जॉ जला खपू संताप यायचा आिण यामुळे जॉ ज
सग यांवर अगदी जोरात खेकसायचा, पण या वेळेला मा अगदी वेगळी गो घडली होती.
जॉ ज वैतागला असला तरी अिजबात िचडला नाही. यानं अितशय थंडपणे आिण शांतपणानं
आपली नाराजी य केली. यामुळे ितथे हजर असले या सग या लोकांची जाम तंतरलीच! एक
वेळ जॉ ज आप यावर ओरडला असता तरी चाललं असतं; कारण याची आप याला अधन ू मधन ू
सवय झालेली आहे असं सग यांना वाटलं, पण जॉ जनं अ यंत शांतपणे आपली नाराजी य
करणं हणजे काहीतरी भयानक झालं आहे अशी सग यांची खा ीच झाली.
१९९७ साली अॅपलम ये पुनरागमन के यापासन ू ‘मॅकव ड’ या आप या वािषक जाहीर
काय मात जॉ ज सनसनाटी प तीनं नवी उ पादनं जाहीर क न अॅपलचं नाव पुढचं वषभर
गाजत राहील याची यव था करायचा. यंदाचा काय म काही मिह यांवर आला होता. यात
सु वातीला आपण ‘लेपड’ या आप या न या अॉपरे िटंग िसि टमची घोषणा करायचं जॉ जनं
ठरवलं होतं, पण या या कामात िदरं गाई झा यामुळे जॉ जनं आपली नजर आयफोनकडे लावली
होती. जर आयफोन वेळेत तयार झाला नाही तर या वष आप याकडे सग यांसमोर जाहीर
कर यासारखं काही उरणार नाही आिण साहिजकच लोकांची साफ िनराशा होईल हे जॉ जला
माहीत होतं. इतकंच न हे तर याचा अॅपलवर वाईट प रणाम होऊन ित या शेअरची िकंमत
घसर यापयत प रि थती िबघडू शकते याची जॉ जला जाणीव होती. जॉ जनं लोकां या अपे ाच
इत या उं चावन ू ठे व या हो या क यंदा आप याकडे बाजारात आण यासाठी नवं कुठलंच
सनसनाटी उ पादन नाही हे सांगणं जॉ जला खपू जड झालं असतं.
यािशवाय एटी अँड टी कंपनीबरोबर जॉ जनं खपू घासाघीस क न अॅपलला चंड
फायदा िमळवन ू देणारा एक करारही आयफोन या िनिम ानं केला होता. जॉ जची गे या काही
वषामधली चमकदार कामिगरी बघन ू आिण यानं तयार केले या उ पादनां या िव मी िव कडे
पाहन एटी अँड टी कंपनीनं हा करार अॅपलबरोबर केला होता. आता या कराराचं काय होणार?
यातन ू अॅपलला िकती मोठा फटका बसणार? बाहे र अॅपलचं नाव चंड खराब होणार का?
एकामागन ू एक शंकांनी आिण काळजीने जॉ जला भंडावन ू सोडलं होतं.
पुढचे तीन मिहने आयफोन या िनिमती या कामात असले या अॅपल या कमचा यांना
काळवेळ, िदवस-रा , तहानभक ू यांपकै कशाचीच शु रािहली नाही. रा ंिदवस हे लोक
आयफोन याच कामात बुडाले होते. जॉ ज या व नाला आपण सु ं ग लाव याची भावना यांना
खात होती. ‘काहीही क न आपण हाताबाहे र गेलेलं हे काम आवा यात आणलंच पािहजे’ या
येयानं े रत होऊन हे सगळे लोक जणू आयफोनच जगत होते.
या लोकांचे अथक प र म शेवटी साथक लागले. आप या जाहीर भाषणा या अगदी
काही काळ आधी जॉ जला हवा असलेला आयफोन तयार झाला. जॉ जनं तो सादर करताच
नेहमी माणेच चंड ज लोषात याचं वागत झालं, यानंतर ६ मिह यांनी हणजे २००७
साल या जन ू मिह यात आयफोन सवसामा य लोकांना खरे दीसाठी उपल ध झाला. लोक
आयफोनवर अ रश: तुटून पडले ! इतर मोबाईल फो स या मानानं आयफोन खपू च महाग होता,
पण सु वातीला ५९९ डॉलस अशी ठे वलेली िकंमत नंतर कमी क न ३९९ डॉलस कर यात
आली. तरीही अगदी सु वातीपासन ू च लोकांनी आयफोन िवकत घे यासाठी जवळपास
ध काबु क करे पयत मजल मारली! सु वातीला बाजारात आणले या आयफोनम ये काही ुटी
िश लक हो या. उदाहरणाथ, यात इमे समधली मािहती शोधणं िकंवा ि हिडओ रे कॉड करणं
श य होत नसे, पण लोकांना अशा गो ची िफक र न हती. टी ह जॉ जनं आयफोन सादर
के याबरोबर गुळाला भराभर मुंगळे िचकटावेत तसे लोक आयफोनकडे आकिषले गेले आिण
छोट्या गो कडे दुल क न यांनी आयफोनवर अ रश: उड्याच मार या.
अशा कारे आयपॉडनंतर २००७म ये आले या आयफोननं सगळीकडे धम ू माजवली.
मोबाईल फोन, अितशय सुंदर कॅमेरा, उ कृ दजाचं संगीत ऐकायची सोय, िलिखत- ा य पात
संदेश पाठवायची सोय, इमेल, इंटरनेट, वाय-फाय अशा अनेक सोयी असले या या फोननं
तं ाना या पुढ या युगाची झलक दाखवली आहे . भोवताल या काशा माणे याचा काश
अॅडज ट होतो वगैरे वैिश ् यंही यात आहे तच.
जॉ जचा प रपण ू अस याचा यास आयफोन या बाबतीतही एका संगात उठून िदसतो.
गुगलचा हाईस ेिसडट अॉफ इंिजिनअ रं ग ि हक गुंडो ा याला जानेवारी, २००८म ये एका
रिववारी जॉ जचा फोन आला. टी हचा रिववारी फोन येणं जरा िविच च होतं. काही अजट
करायची बाब उपटली आहे का असं याला वाटलं, पण नंतर ‘ि हक, हे काम जरा मह वाचं आहे ,
उ ापयत होईल ना’ अशी सु वात करत टी ह फोनवर पुढे हणाला, ‘मी आयफोनवर या
गुगल या लोगोकडे पाहत होतो. यातला दुसरा ओ हवा तसा िपवळा िदसत नाहीये. तो चुकला
आहे आिण मी ेगला (एक सहकारी) तो दु त करायला सांगतोय. चालेल ना ?’ जॉ ज या या
अटशन टू िडटेल या यासामुळे गुंडो ा खपू च भािवत झाला. मजेचा भाग हणजे जॉ जनं
गुंडो ाला याबाबत इमेल िलिहताना याचा िवषय होता.. ‘आयकॉन अॅ युल स !’
 आयफोन बाजारात आ यावर साधारण दीड वषानंतर याची ‘ ी जी’ नेटवकबरोबर चालू
शकणारी नवी आव ृ ी टी ह जॉ जनं सादर केली. यात आणखी सुधारणा झा या. २०१०
साल या जन ू मिह यात जॉ जनं ‘आयफोन ४’ बाजारात आणला आिण तो तुफान खपला. आता
आयफोनवर वेगवेग या लोकांनी िलिहलेलं सॉ टवेअर, गे स आिण इतर ब याच गो ी हे सगळं
चालू शकत असे. हे सगळं अॅपल या इंटरनेटवर या ‘अॉनलाइन’ दुकानातन ू िवकत घेता येई;
यातन ू अॅपलला चंड पैसा िमळायला लागला. आयफोन बाजारात आ या या िदवशी अॅपल या
शेअर या िकमतीत ८ ट के वाढ झाली, तर लॅकबेरी मोबाईल फोन बनवणा या ‘रीसच इन
मोशन’ कंपनी या शेअर या िकमतीम ये ७ ट के घट झाली !
अॅपलनं आयफोन या उ पादनासाठी १५ कोटी डॉलस वापरले. आयफोनसाठी अॅपलनं
२०० पेटंट्ससाठी अज केले होते. आयफोन ३ जीएस या मॉडे लची पिह या आठवड्यात १० लाख
इतक िव झाली; तर पुढ या ‘आयफोन ४ एस’ या मॉडे लची पिह याच आठवड्यात १७ लाख
इतक िव झाली. २००९ साली महामंदी सु असताना अॅपलनं ितस या ितमाहीत ५३ लाख
आयफो स िवकले! ‘अॅपलचा इतका खप मंदी या काळात कसा होतो ?’ यावर ‘अॅपल फोन
वापरणा या लोकांना यां या आजबू ाजच ू े लोक िदसत नाहीत तर मंदी कुठून िदसणार ?’ असं
मजेनं हटलं गेलं. एक आयफोन बनवायला १७८.९६ डॉलसचा खच येतो. एक आयफोन
िवक यावर अॅपलला १९९ डॉलस िमळतात तर यासोबतच ‘एटी अँड टी’चं कने शन िद यामुळे
यां याकडून ३५१ डॉलस िमळतात. आयफो स काय काय क शकतात याची बरीच
जािहरातबाजी होत असते, यामुळे ‘ते काहीही क शकतात हणजे आयफोन वाप न दात
पांढरे शु होतात’ असंही गमतीनं हटलं जातं.
गुगल कंपनीनं अँ ॉइड हे एचटीसीनं बनवलेलं मोबाईलचं सॉ टवेअर आिण यानंतर
वत:चा मोबाईल फोन २०१० साली बाजारात आण यानंतर जॉ जनं ते आयफोनसोबत पधा
करे ल या भीतीनं बराच थयथयाट केला होता. ‘अखेर या ासापयत मी यािव लढे न’ असं तो
हणाला होता. असं या या नुक याच िस झाले या च र ात िलिहलं आहे . यामागची पा भम ू ी
समजन ू घे यासारखी आहे . गुगलला पवू सीईओ हवा होता. या संदभात गुगलचे सं थापक
असले या लॅरी पेज आिण सग ि न यांनी अॅपलचा टी ह जॉ ज, अॅमॅझॉनचा जेफ बेझॉस, इंटेलचा
अँडी ो ह अशा अनेक सीईओजची भेट घेतली. पेज आिण ि न यांनी वेगवेग या सीईओजशी
चचा के यावर गुगलचा कारभार चालव यासाठी यांना एकच माणस ू सीईओपदी हवा होता. तो
माणस ू हणजे टी ह जॉ ज हा होता! पण जॉ जनं गुगलचा सीईओ हणन ू कामकाज बघणं ही
जवळपास अश य कोटीतली गो होती. एक तर जॉ ज या काळात आधीच दोन कंप यांचा
सीईओ होता. आिण दुसरं कारण हणजे तो च क टी ह जॉ ज होता! अॅपलसारखी कंपनी
सोडून जॉ ज गुगलसार या ते हा अजन ू ही ‘ टाटअप’ कंप यां या गटाम ये मोडणा या कंपनीत
जाणं श यच न हतं.
अलीकड या काळात गुगल वत:चा मोबाईल फोन तयार करत अस याची बातमी
समज यावर जॉ ज चांगलाच िवचारात पडला. पवू जॉ जनं गुगलम ये सीईओ हणन ू यावं
यासाठी पेज आिण ि न यांनी य न केले होते. तसं न घडूनसु ा गुगलनं केले या गतीचं
जॉ जला कौतुक असायचं. हणजेच गुगल आिण अॅपल या कंप यांचे एकमेक शी चांगले संबंध
होते. या दोन कंप यांना एकमेकाशी ित पध हणन ू लढायचं काहीच कारण न हतं. तसंच
जॉ ज आिण ि न एकमेकां या जवळच राहत अस यामुळे िक येकदा एक िफरायला वगैरेही
जायचे! अॅपल या आयफोनवर गुगल मॅ स तसंच गुगलनं िवकत घेतले या यटू ् यबू वरचे ि हिडओ
यां यासाठी उ कृ दजाचं सॉ टवेअरसु ा गुगलनं पुरवलं होतं, पण आता अॅपलचा आयफोन
चंड लोकि य ठरलेला असतानाच गुगलनं वत:चा अँ ॉईड मोबाईल फोन बाजारात आणायचं
ठरव यावर मा प रि थती बदलली. तरीही गुगल आपली पधक ठ शकते हे जॉ जला
समजेपयत ब यापैक वेळ गेला. या दर यान जॉ जनं गुगलचा सीईओ असले या ए रक ि मटला
च क आप या संचालक मंडळाचा सद यही नेमलं होतं. ते हा गुगल ोम ाऊझर बनवत
अस याचं ि मटनं जॉ जला सांिगतलं होतं. तसंच गुगल एक कारचा मोबाईल फोन बनवत
अस याचंही जॉ जला समजलं होतं, पण हा मोबाईल फोन माटफोन असेल असं मा जॉ जला
वाटलं नाही; उलट गुगल तयार करत असलेला अँ ॉईड फोन बहदा आपला ित पध असले या
माय ोसॉ टला जोरदार ट कर देईल असं जॉ जला वाटलं. यामुळे गुगल या मोबाईल
फोनिवषयी याला आधी फारशी काळजी वाटली नाही, यामुळे २००७ साली जॉ जनं पिहला
आयफोन जगासमोर सादर केला ते हा यानं या संगी ि मटला यासपीठावरही आमंि त केलं
होतं.
पण यानंतर गुगल तयार करत असलेला अँ ॉईड मोबाईल फोन आयफोनशी पधा
करे ल असं ल ात आ यावर मा अवघड प रि थती िनमाण झाली. यामुळे अॅपल या संचालक
मंडळावर असन ू सु ा आयफोनशी संबंिधत असले या सग या बैठकांमधन ू ि मटनं अंग काढून
यायचं ठरवलं. याचबरोबर वत: सीईओ असले या गुगलम ये अँ ॉईडवर काय काम सु आहे
या याशीसु ा अिजबात संबंध ठे वायचा नाही असा िनणय ि मटनं घेतला, पण काही मिह यांनंतर
या करणात आपली फसवणक ू होत अस याचं जॉ जचं मत झालं. कारण अॅपल या सफारी या
वेब ाऊझरनंतर गुगलनं आपला ोम ाऊझर आणला होता, तसंच सफारीवर काम केले या
काही लोकांना गुगलनं ोम या कामासाठी नोकरी िदली होती. आता आप या आयफोन या
बाबतीत गुगल असंच करे ल असं जॉ जला वाटायला लागलं. तरीही जॉ जनं गुगलशी असलेले
आपले चांगले संबंध तोडायचे नाहीत असं ठरवलं होतं. काही काळानं अनेकजणांनी जॉ जला
गुगल या अँ ॉईड फोनिवषयी बरं च काही सांिगत यावर शेवटी जॉ जनं वत:च एकदा अँ ॉईड
फोन बघायचा आिण यानंतर गुगलशी कसे संबंध ठे वायचे याचा िनणय यायचा असं ठरवलं.
यासाठी २००८ साली जॉ ज वत: गुगल या कायालयात गेला. ितथे याला अँ ॉईड फोनचं
ा यि क दे यात आलं. यानंतर मा जॉ ज चंड भडकला. गुगलनं आपला िव ासघात केला
आहे अशी जॉ जची खा ीच झाली कारण अँ ॉईड फोन अगदी आयफोनशी िमळताजुळता आहे
यािवषयी जॉ ज या मनात आता कुठलीच शंका उरली न हती. इतकंच न हे तर गुगलनं आप या
अनेक संक पना चोर या आहे त असंही जॉ जचं मत बनलं.
अथातच गुगलला अँ ॉईड फोन तयार कर यापासन ू रोखणं जॉ जला श य न हतं.
यामुळे यानं आयफोनम ये सादर केले या काही सनसनाटी गो ी अँ ॉईडम ये सु वातीला
तरी नसा यात अशी मागणी गुगलकडे केली. गुगलनं ती मा य केली. उदाहरणाथ, आप या
हाता या बोटा या पशानं मोबाईल फोनवर या नवर एखादा आडवा फटका मार यासारखा
पश क न यावर या िच ाचा आकार बदलणं िकंवा पुढचं िच ितथे आणणं यासार या गो ी
आयफोननं थमच आण या हो या. या अँ ॉईड फोनम येही हो या. या गुगलनं सु वातीला
काढून टाका यात असं ठरलं, पण अॅपलशी ित पधा करणा या ‘पाम’ या कंपनीनं मा या
सग या गो ी आप या माटफोनम ये सु वातीपासन ू च आण या. या फोनची संक पना
पामम ये जवलेला जोन िबन टाइन हा पवू अॅपलम ये मोठ्या पदावर काम करायचा... हा
योगायोग न क च न हता!
 आयपॅड

आयफोननंतर आले या ‘आयपॅड’ आिण ‘आयपॅड २’ या संगणकांनी लोकांना वेडंच

क न सोडलं. ‘टॅ लेट क युटर’ नावाचा कार अलीकडे खपू लोकि य झाला आहे . यात
आयपॅड िनिववादपणे आघाडीवर आहे . आयपॅडचा वापर क न लोक पु तकं, िनयतकािलकं,
वतमानप ं वगैरे गो ी वाचू शकतात. तसंच गे स खेळणं, िसनेमे िकंवा इतर ि हिडओ बघणं,
गाणी ऐकणं यांसार या गो ीसु ा आयपॅडवर करता येतात. यािशवाय इंटरनेट, चॅिटंग, इमेल
यांसार या इतर सोयी यात आहे तच. आयपॅड हे अलीकडचे माटफो स आिण लॅपटॉ स यां या
मध या कारचं, आकाराचं आिण वजनाचं उपकरण आहे . टच नवर चालणा या आयपॅडवरच
एक क बोडही कोरलेला असतो. याची बटणं दाबायची नसतात. हा क बोडसु ा टच नच
असतो. हणजेच जे ‘टाइप’ करायचं असेल यासाठी या अ रांना नवर पश केला क पुरे!
२०१० साल या एि ल मिह यात अॅपलनं पिहला आयपॅड बाजारात आणला. पिह या ८०
िदवसांम येच त बल ३० लाख आयपॅड्स िवकले गेले! २०१० सालाम ये अॅपलनं एकूण १.४८
कोटी आयपॅड्स िवकले; तर २०११ साल या माच मिह यात अॅपलनं आयपॅडची पुढची आव ृ ी
बाजारात आणली.
खरं हणजे आयपॅड हे उपकरण तसं अलीकडचं असलं तरी ‘आयफोन तयार
कर यापवू च अॅपलकडे आयपॅड तयार होतं’ असं वत: टी ह जॉ जनंच सांिगतलं होतं, पण
आयपॅड तयार असन ू सु ा यासाठीची बाजारपेठ अजन ू उपल ध नाही असं वाट यामुळे जॉ जनं
आयपॅड या आधी आयफोन बाजारात उतरवायचं ठरवलं. आयपॅडनं बाजारात येताच लोकांना
चंड मोहात पाडलं. दर ३ सेकंदांनंतर एक आयपॅड िवकलं जायला लागलं. यावर टी ह
जॉ जनं ‘आ हाला एक आयपॅड तयार करायलासु ा याहन जा त वेळ लागतो’ अशी मजेशीर
िति या िदली होती.
पवू अॅपलनं टॅ लेट क युटर या जगात वेश करायचा अयश वी य न यटू न या
उपकरणा या मा यमातन ू केला. जॉ जनं अॅपलम ये आपलं पुनरागमन के यावर या यटू नवरचं
काम थांबवलं, पण अशा कार या उपकरणाम ये ब याच सुधारणा के या तर ते खपू लोकि य
होईल असं जॉ जला वाटत होतं. यामुळे यानं आयपॅडवर काम सु केलं. आधी या उपकरणाचं
नाव अॅपल कंपनी ‘आयटॅ लेट’ ठे वणार असं हटलं जायचं, पण ‘ ार ेक’ या टी हीवर या
गाजले या का पिनक घटनांवर या काय मात एका पा ाकडे ‘पॅड’ नावाचं एक उपकरण होतं;
ते आयपॅडसारखंच िदसायचं. यातन ू ‘आयपॅड’ हे नाव ठरव यात आलं असं हटलं जातं. या
नावामागेही काहीसा वाद आहे च. २००२ म ये फुिज सू कंपनीनं ‘आयपॅड’ या नावा या
ेडमाकसाठी अज केला होता, पण तो मॅगटेक नावा या कंपनीकडे अस याचं यांना कळलं.
२००९ म ये फुिज सच ू ा ेडमाकचा दावा फेटाळला गेला, पण एकूण आयपॅड या ेडमाक या
मालक ब ल संिद धता आढळते. ि या वापरतात या सॅिनटरी नॅपिकनमध या ‘पॅड’ या
श दामुळे ‘आयपॅड’ या नावाला सु वाती या काळात िवरोध आिण टीका झाली. हा गदारोळ काही
काळातच थांबला.

‘आयपॅड या िडझाईनचं पेटंट आप याकडे असताना सॅमसंगनं ते वापरलं’ अशी

सॅमसंगमवर अॅपलनं िफयाद ठोकली, नंतर मा सारा जेनिक स या सॅमसंग या विकलानं
‘२००१ अ पेस ओिडसी’ या िसनेमात आयपॅडसारखं िडझाईन अस याचा दावा केला होता.
पुरा यादाखल ितनं या िसनेमातली ि लपही कोटसमोर सादर केली होती, यामुळे ‘हे िडझाईन
सॅमसंगनं अॅपलकडून कॉपी केलं नाहीये’ असाही युि वाद केला होता!
 आयपॅड सु वातीला फ अॅपल या दुकानांम येच िमळत होता, तो नंतर अॅमॅझॅान, वॉल
माट अशा काही िठकाणी िमळायला लागला. अॉ ेिलया, कॅनडा, ा स, जमनी अशा काही
देशांम ये आयपॅड २८ मे, २०१० रोजी उपल ध होणार होता पण ितथे याचं बुिकंग मा १० मे,
२०१० या िदवशीच सु झालं. इ ाईलनं मा यातली वाय-फाय यं णा इतर उपकरणां या
कामात अडथळा आणेल हणन ू काही काळ आयपॅड या आयातीवर बंदी घातली होती.
२०११ साल या माच मिह यात अॅपलनं आयपॅडची पुढची आव ृ ी बाजारात आणली.
‘आयपॅड-२ याची घोषणा टी ह जॉ जनं २ माच, २०११ रोजी एका प कार प रषदेत केली. ते हा
खरं तर यानं कृती या कारणा तव सु ी घेतलेली होती. २५ माच, २०११ रोजी तो मेि सको
आिण इं लंडबरोबर जपानम येही येणार होता, पण फुकुिशमा या भक ू ं पामुळे तसं झालं नाही. या
‘आयपॅड २’ची २०११ साली ३.५० कोटी इतक चंड िव होईल असा अंदाज ते हा काही
अ यासकांनी य केला होता. य ात माच, २०११ नंतर आजपयत १.५ कोटी आयपॅड्स
िवकले गेलेत. इतर सव टॅ लेट पीस या एक खपापे ा हा आकडा जा त आहे .
आयपॉड वापरणा यांम ये जरी पु षांपे ा ि यांची सं या कमी असली तरी आयपॅड
मा ि या आिण पु ष दोघंही सार याच माणात वापरतात. यां याकडे आयपॅड होता
यात या ३०ट के लोकांनी आयपॅड-२ सु ा घेतला. अॅपलची उ पादनं वापरणारे लोक परतपरत
यांची नवीन उ पादनं िवकत घेतात हे अॅपलचं मोठं यश आहे . मा जेल ेक करणं हणजे अॅपल
सोडून इतर अॅि लकेश स आयपॅडवर वापर यासाठी याचा उपयोग करणा यांिव अॅपल
कायदेशीर कारवाईचा य न करतंय. तसं झालं तर जेल ेक करणा यांना ५ वषापयत
तु ं गवासाची िश ा होऊ शकते.

‘आयपॅड आप या पु तकांसाठी वापरताना अॅपल यातला मजकूर से सॉर करतं’ या

कारणा तव पु तक काशक ते वापरायला जरा िबचकतात. अॅपल या उ पादनांम ये
पोना ाफ क मटे रअल चालत नाही असं जॉ जनंच जाहीर केलं होतं. काही पॉना ाफ क
ि हिडओ दाखवणा या वेबसाइट्सनी आपले ि हिडओज आयपॅडवर चालतील अशा फॉरमॅट्सना
बदलले.
 ककरोग आिण शेवट

२००४ साल या म यावर आप याला वादुिपंडाचा ककरोग झाला अस याचं टी ह

जॉ जनं आप या अॅपलमध या सहका यांना सांिगतलं आिण साहिजकच ही सगळी मंडळी पार
हाद न गेली! हा ककरोग खपू कमी लोकांना होतो आिण यावर अगदी खा ीलायक उपचार
करणं श य नसतं. खरं हणजे २००३ सालीच जॉ जला अशा कारचा ककरोग झाला अस याचं
िनदान डॉ टरांनी केलं होतं. िकडनीचा ास झा यामुळे जॉ ज डॉ टरांकडे गेला असताना
या या िकडनी या जवळ या भागांचा सीटी- कॅन काढ यात आला. यात या या िकड या
जवळपास ठीकठाक अस या तरी या या वादुिपंडाजवळ सावलीसारखं काहीतरी अस याचं
डॉ टरांना आढळलं. यामुळे डॉ टरांनी जॉ जला लगेच पुढ या चाच या करायला लाव या.
नाराजीनंच जॉ जनं याचं हणणं मा य केलं. ऑ टोबर, २००३म ये जॉ जला ककरोग
अस याचं कळलं ते हा लॅरी ि िलयंट नावा या िफिजिशअनला यानं पिहला फोन केला. ते दोघं
भारतात एका आ मात भेटले होते. ‘तुझा अजन ू देवावर िव ास आहे का ?’ जॉ जनं याला
िवचारलं. ि िलयंटनं सु वातीला िनरिनराळे धम, ा याबाबत बोलणं सु केलं. मग िवचारलं,
‘काय झालंय ?’ ‘...मला कॅ सर आहे !’ जॉ ज हणाला. वॉ टर इसाकसन यानं जॉ ज या
च र ात हे िलिहलं आहे , पण जॉ जनं ककरोगावर अॅलोपथीचे उपचार क न यायला नकार
िदला आिण यामुळे याचं गांभीय वाढत गेलं. ते हाच जॉ जनं श ि या क न घेतली असती,
तर तो बरा झाला असता असं डॉ टरांचं हणणं होतं. जॉ जलाही आप या आयु या या अखेर या
काळात आपण ही श ि या टाळ याचा खपू प ा ाप होत असे. याऐवजी जॉ जनं गाजराचा
रस िपणं, फळं खाणं अशा काही ‘अॉ टनट थेरपीज’चे उपचार क न यायचं ठरवलं.
अनेकजणांनी जॉ जची खपू समजत ू घालायचा य न केला, पण यात कुणालाच यश आलं
नाही. िनसगापचारांनी दयरोग बरा कर यासाठी जगभर िस असले या डीन ऑिनश
यानंसु ा जॉ जला अशा वेळी नैसिगक उपचारांवर अवलंबन ू न राह याचा स ला िदला. ककरोग
शरीरात पसरत असताना याला श ि या क न संपवणं िकंवा रसायनांचा वापर क न न
करणं एवढं च आपण क शकतो असं ऑिनशचंही मत होतं; तेही जॉ जनं ऐकलं नाही!
 शेवटी यातनू काही िन प न होत नस याचं आिण ककरोग आप या शरीरात पसरत
चाल याचं ल ात आ यावर जॉ जनं डॉ टरां या स यानुसार २००४ साल या जन ू मिह यात
एक श ि या क न घेतली. यामुळे जॉ ज या शरीरात पसरणारा ककरोग िनयंि त झाला
अस याचं डॉ टरांचं मत झालं. सवसामा यपणे ककरोग झाले या लोकांना ककरोगाचं मळ ू
उपटून काढ यासाठी िकमोथेरपीचा उपचारही क न यावा लागतो. यालाही जॉ जनं नकारच
िदला. अॅपल या कामकाजापासन ू जॉ ज या काळात दूर असताना याचा उजवा हात समजला
जाणारा आिण जॉ ज या िनधनानंतर कंपनी या सीईओपदाची जबाबदारी सांभाळणारा िटमोथी
कुक अॅपलचं मुखपद सांभाळत होता.
या ककरोगाची सु वात १९९७ साली झाली असावी असं वत: जॉ जला वाटायचं. या
काळात जॉ ज एकाच वेळी िप सार आिण अॅपल या दो ही कंप यांचं कामकाज सांभाळायचा.
यामुळे याची चंड दमछाक हायची. या यावर खपू मानिसक दबाव असायचा. तसंच याला
सारखा वास करावा लागायचा. याच काळात याला अनेक बारीकसारीक आजार हायचे.
तसंच याला मुतखडयाचा ास झाला. दररोज काम संपवन ू घरी जाईपयत जॉ ज इतका चंड
दमलेला असायचा क , याला एक श दसु ा बोलायची इ छा नसायची. अथात अितकाम आिण
ककरोग यांचा य संबंध असतो असं कुठे िस झालं नसलं तरी जॉ जला असं वाटायचं.
िशवाय या या िकडनी या कामकाजाम ये िबघाड हो यामागे मा या काळाचा न क च संबंध
असावा असं डॉ टरांचंही मत होतं.
अलीकडे िस झाले या मािहतीनुसार जॉ ज ककरोग बरा हो यासाठी श ि या
करायला त बल ९ मिहने नकार देत रािहला. याचे िम आिण कुटुंबीय यांनी जॉ जला
केमोथेरपी आिण श ि या करावी हणन ू अनेकदा गळ घातली, पण यानं ऐकलं नाही.
अॅपलमध या या या आट लेि हनसन या अॅपल या संचालक मंडळात या एका सद याला
‘जॉ जनं श ि या करावी,’ हे याला पटवू शकला नाही याचं फार दु:ख वाटलं होतं, शेवटी
जे हा जॉ जनं श ि या क न यायचं ठरवलं तोपयत वादुिपंडाचा ककरोग बराच पसरला
होता. जॉ जला वत: या या िनणयाब ल प ा ाप वाटत होता. आपण बरे झालो आहोत असं
सांगत जॉ ज गु पणे ककरोगावरचे उपचार घेत होता, असंही इसाकसन या पु तकात िलिहलंय,
मा उपचारांचा आिण श ि या कर याचा एकदा िनणय घेत यावर यानं तो पण ू पणे कसोशीनं
िनभावला. वत: या उपचारांचा यानं कसन ू अ यास केला. उपचारांचे िनणय वत: घेतले. या
उपचारप ती अजन ू िस हाय या हो या याही जॉ जनं क न घेत या हो या. आता या
उपचारांनी ककरोग सहन कर याइतका सोपा होऊ शकतो, असं एका डॉ टरचं हणणं आहे .
जॉ जनं अगदी नाइलाजानं श ि या क न घेतली असली, तरी यातन ू दुसरी एक
अडचण िनमाण झाली. या श ि येम ये जॉ ज या वादुिपंडाचा काही भाग कापन ू टाक यात
आला. आपण खा लेलं अ न पचव यासाठी आिण यातन ू शरीरा या वा यासाठी गरजेचे
असले या पदाथाची िनिमती हो यासाठी आव यक असलेले घटक या श ि येमुळे न झाले,
साहिजकच आता हे घटक िचकन, मासे आिण इतर अनेक पदाथ खाऊन जॉ जला कृि मरी या
िमळवणं भाग होतं, पण जॉ जनं यालाही नकार िदला! आप या शाकाहारी अ नावर, तसंच
फळं , फळांचे रस, भा या याच गो वर िवसंबन ू राहायचं यानं ठरवलं, यामुळे या या शरीरात
आव यक असलेली अनेक ोटी स तयारच होईनात; यामुळे जॉ जचं वजन वेगानं घटायला
लागलं. खुच तन ू उठून उभं राह याची ताकदसु ा या यात उरली नाही. त बल ६ मिह यांनी
जॉ जची ताकद थोडीफार परत आली, पण या काळात याचा ककरोग बराच वाढला. आता
जॉ जला केमोथेरपी क न घेणं भाग पडलं. साहिजकच परत एकदा याला वजन घटणं, काहीही
खायला अिजबात नकोसं होणं असले ास सु झाले!
२००६ साली जॉ ज अगदी ह ानंच लोकांसमोर आपलं जाहीर भाषण ायला उभा रािहला
खरा... पण याचं प बघन ू लोक घाब नच गेले. जॉ जचं वजन खपू घटलं होतं. तो िन तेज
िदसत होता. या या बोल यात नेहमीचा जोश न हता. तसंच पवू माणे खपू वेळ बोलू शकायची
ताकद आता जॉ जम ये नाही असं उघडपणे िदसन ू येत होतं. जॉ ज या भाषणामधले सगळे मु े
यानं वत: मांडलेसु ा नाहीत; यामध या काही मु ांचं सादरीकरण जॉ ज या काही इतर
सहका यांनीच केलं; या वेळी जॉ ज यासपीठाव न िनघन ू जायचा. यामुळे जॉ ज या
त येतीिवषयी अनेक शंकाकुशंका य कर यात आ या. अनेकांनी ‘जॉ ज नसेल ते हा
अॅपलचं काही खरं नाही,’ अशी भीतीसु ा य केली; पण अॅपलनं मा जॉ जची कृती उ म
अस याचं जाहीर केलं.
पुढची दोन वष जॉ जची त येत बरी असावी असं सग यांना वाटलं होतं, पण २००८
साली परत एकदा या संदभात या चचला ऊत आला. जॉ ज परत खपू आजारी िदसायला लागला,
ते हा जॉ जची कृती गंभीर नसन ू याला झाले या एका सा या आजारा या वेळी यानं
अँिटबायॉिट स घेतली आिण याची रअॅ शन आली असं सांग यात आलं, पण अॅपल या काही
शेअरधारकांना मा हे प ीकरण अिजबात पटलं नाही. यांनी या संदभात अॅपलकडून आणखी
खुलासे मागवले. यातन ू काही िन प न झालं नाही. तसंच जॉ जला पवू झाले या ककरोगातन ू
तो पणू पणे बरा असनू या आजारानं परत आपलं डोकं वर काढलेलं नाही, असा िनवाळाही दे यात
आला.
 या काळात जॉ ज पार थकून गेला होता. ककरोग पसरत चालला होता आिण पुरेशा
माणात शरीराला आव यक असलेला पोषक आहार न घेत यामुळे जॉ जची रोग ितकारश
न होत चालली होती. रा ी घरातले सगळे एक जेवायला बसले क , जॉ जला एक घाससु ा
खावासा वाटत नसे. तो नुसताच जिमनीकडे नजर लावन ू िख नपणे बसलेला असे. सग यांचं
िन मं जेवण होत आलं क , तो एकही श द न बोलता अचानकपणे उठून िनघन ू जाई. या काळात
याचं वजन त बल १६-१७ िकल नी घटलं! हा काळ या या कुटुंबीयांसाठी अ यंत परी ेचाच
होता.
ब याच व ृ सं था आिण बरीच मा यमं िस लोकां या िनधनवाता आधीच तयार क न
ठे वतात. खासक न एखादा माणस ू आता फार काळ जगणार नाही अशी िच हं िदसायला लागली
तर हे अगदी सररास केलं जातं; हणजे ऐनवेळी या माणसा या िनधनानंतर या यािवषयीची
मािहती गोळा करणं तसंच इतर तपशील छापणं सोपं जातं. लम ू बग या व ृ सं थेनं इतर
अनेकां माणे जॉ जिवषयी अशीच मािहती गोळा केली होती. यात जॉ जचं म ृ यू या वेळचं वय
आिण या या म ृ यच ू ं कारण या गो या िठकाणी गाळले या जागा ठे व यात आ या हो या. या
ऐनवेळी भराय या आिण ही बातमी सा रत करायची अशी या व ृ सं थांचा नेहमीचीच सवय
असते, पण यात एक ग धळ झाला. एका नजरचुक मुळे २८ अॉग ट, २००८ या िदवशी लम ू बगनं
आप या इतर वाताप ांम ये जॉ जचं िनधन झालं अस याची ही बातमी यामध या गाळले या
जागांसकट सा रत क न टाकली! साहिजकच अनेक मा यमांनी ही बातमी आप या
वेबसाइट्सवर िस केली, यामुळे जगभर एकच खळबळ उडाली. लम ू बगनं आपली चक ू
ल ात येताच ती तातडीनं दु त केली, पण तोपयत ही चुक ची बातमी जगभर पसरली होती.
जॉ जनं या घटनेचा उ लेख यानंतर एक मिह यानं झाले या आप या जाहीर भाषणात केला –
यात जॉ जनं माक ट्वेन या ‘ रपोट्स अॉफ माय डे थ आर ेटली ए झॅजरे टेड’ या गाजले या
वा याचा आधार घेत उपि थत असले या लोकांना खपू हसवलं. याच वेळी समोर या पड ावर
११०/८० असे आकडे ही झळकले. लोकांना याचा काही अथ लागेना. ते हा लगेचच या
आकड्यांखाली ‘ टी हचा र दाब’ अशी अ रं झळकली.
पण यानंतरही अधन ू मधन
ू जॉ ज या त येतीिवषयी िच हं उपि थत केली जायची.
जॉ ज जाहीर काय मांम ये िदसला नाही क या या त येती या संदभात या चचला ऊत
यायचा! असंच एकदा जॉ ज या शरीरांमध या हामा सचा समतोल िबघड यामुळे तो आराम
करत अस याचं सांग यात आलं. २००९ साल या जानेवारी मिह यात मा जॉ ज या
त येतीिवषयीचं िच ह गंभीर प धारण करायला लागलं. जॉ जनं अॅपलमध या कमचा यांना
एक इमेल िलहन यािवषयी कळवलं. आपली त येत पवू वाटत होती, यापे ा जा त गंभीर
अस याचं यात हटलं होतं. तसंच जॉ जला तातडी या उपचारांची आिण आरामाची गरज
अस यामुळे तो सहा मिह यां या सु ीवर जात अस याचंही सांग यात आलं होतं. आता जॉ जचा
ककरोग पसरत जाऊन याचं यकृतसु ा खराब झालं होतं, यामुळे जॉ जचं यकृत बदलन ू
यासाठी नवं यकृत बसव यासाठीची श ि या कर यात आली. यातही ग धळ होतेच. यकृत
बदलन ू घे यासाठी अनेक लोकां या रांगाच लाग या हो या. यात जॉ जचा नंबर लवकर लागला
नाही. तसंच कोण िकती ीमंत िकंवा िस आहे याचा इथे काही संबंध नसतो, यामुळे ही
श ि या करे पयतही वेळ गेला. ती यश वी ठर याचं जाहीर कर यात आलं.
 २१ माच, २००९ या िदवशी वया या पंचिवशीतला एक त ण मेि फस इथे अपघातात
मरण पावला. याचे अवयव म ृ यन ू ंतर इतरांना उपयोगी पडू शकतील असं डॉ टरांनी आिण या
माणसा या घर यांनी जाहीर केलं होतं. यामुळे अगदी तातडीनं कृश अव थेतला जॉ ज आिण
याची बायको मेि फसला गेले. ितथे जॉ जवर ती श ि या कर यात आली. ती यश वी
ठर याचं जाहीर कर यात आलं, पण तरीही जॉ जची एकूण त येत बघन ू डॉ टरांना फारशी आशा
वाटली नाही. यातच ककरोग जॉ ज या शरीरात सगळीकडे वेगानं पसरत अस याचंही यां या
ल ात आलं. यानंतर काही िदवसांनी जॉ जवर आणखी एक श ि या करावी लागली.
यातही डॉ टरांचा एक स ला जॉ जनं मानला नाही. यामुळे या श ि ये या दर यान
जॉ जला यम ू ोिनया झाला. यातच जॉ जचा अंत होणार असं डॉ टरांना वाटलं, पण अगदी
निशबानं जॉ ज यातन ू बाहे र आला. ते हाही जॉ जचा िविच पणा कायमच होता. एकदा
जॉ ज या त डावर एक नस ऑि सजनचा मा क लावत होती, तर जॉ जनं ‘या मा कचं
िडझाईन अगदीच काहीतरी आहे ,’ असं कसंबसं ओरडून तो काढून फेकला! जॉ ज या त डातन ू
नीटपणे श दही बाहे र पडत न हते, पण तशाही अव थेत ‘एकूण पाच मा स आणले जावेत
आिण यातला सग यात चांगला िडझाईन असलेला मा क आपण िनवडू,’ असं जॉ जनं
सग यांना सांिगतलं! जॉ ज या हातावर या या शरीरामध या ाणवायच ू ं माण मोज यासाठी
लावलेलं यं ही याला अिजबात आवडत नसे. ‘हे िकती िकचकटपणे बनवलं आहे ,’ असं तो
हणत असे.

यानंतर पुढचं दीड वष जॉ ज अिधकािधक अश आिण दमलेला वाटत असला तरी

याचं काम सु असायचं. २०११ साल या जानेवारी मिह यात मा प रि थती परत िबघडली.
जॉ जनं परत एकदा सु ीवर जायचं ठरवलं, तरीही अधन ू मधनू तो अॅपल या जाहीर काय मांना
हजेरी लावायचा. ‘आयपॅड २’ या सादरीकरणा या वेळी जॉ जनं परत एकदा अ खं सभागहृ
दणाणन ू सोडणारं भाषण केलं. तसंच जन ू मिह यातही यानं दोन भाषणं केली.
ककरोगासार या दुधर रोगाशी सहजपणे यानं िदलेला लढा ि तिमत करणाराच होता. २४
अॉग ट, २०११ या िदवशी अॅपलमध या कामातन ू तो िनव ृ झाला. ‘ या िदवशी मी माझं काम
नीट क शकणार नाही, ते हा मी वत:हन अॅपल सोडे न,’ हे याचे या वेळचे उ ार िस
आहे त. ही घोषणा जॉ जनं अॅपल या कायालयात येऊन केली. यासाठी याला हीलचेअरचा
वापर करावा लागला होता!
४ ऑ टोबर, २०११ या िदवशी अॅपलनं ‘आयफोन ४ एस’ हा आपला पुढचा आयफोन
बाजारात आणला. याची घोषणा कर यासाठी टी ह जॉ ज न हता. या वेळी जॉ ज अ रश:
म ृ युश येवर होता! या ‘आयफोन ४ एस’ला लोक फार ितसाद देणार नाहीत असं मत अनेकांनी
य केलं, कारण या या पुढ या ‘आयफोन ५’ या फोनची लोक खरी वाटत बघत असावेत असं
यांना वाटलं. दुस याच िदवशी जॉ जचा म ृ यू झा याची घोषणा अॅपलनं केली, पण या
आयफोन या िनमा याला मानवंदना दे यासाठी हणन ू क काय पण या न या ‘आयफोन ४
एस’ला लोकांनी तुफान ितसाद िदला. या फोनची घोषणा करताच पिह या २४ तासांम येच १०
लाख लोकांनी यासाठी अॅड हा ड बुिकंग क न टाकलं. तसंच पिह या आठवडया या शेवटी
हा आकडा ३० लाखां या वर जाईल असं मत त ांनी य केलं आिण ते खरं ठरलं! पिह या
ितमाहीम ये एकूण २.५० कोटी आयफो स िवकले जातील, असा अंदाजही त ांनी मांडला.

अॅपलचं कामकाज सोड यावर जॉ ज बराचसा वेळ घरीच असायचा. आप या

कुटुंबासमवेत तो बहतेक सगळा वेळ घालवायचा. तसंच आपण हे जग सोड यावर यांना आपली
सतत आठवण येत राहील असं जॉ जला वाटायचं अशा लोकांना तो मु ाम भेटायचा.
जॉ ज या अखेर या काळात याचं च र झपाट्यानं पण ू करायचा य न करत
असले या इसाकसन यानं जॉ जची मुलाखत घेताना ‘तो अनेकदा ‘आयपॅड २’ वर संगीत ऐकत
असे,’ असं नमदू केलं आहे . बीट स, बाख आिण डोनो हॅन यांचं संगीत याला ि य होतं.
आयट्यू सची लाय री बनवताना जॉ जला वत:ला संगीत आवडत अस याचा फार उपयोग
झाला. या आवडीमुळेच अनेक संगीतकार याचे िम होते. आप याला ककरोग आहे हे
कळ यावर ‘यो यो मा, या िस चेलो वादकानं आप या शवया ेत संगीत वाजवावं,’ अशी इ छा
जॉ जनं य केली होती.
या संदभात एका माणसानं िलिहलेली एक आठवण थ क क न सोडणारी आहे : ‘चार
वषापवू माझी एक मै ीण पालो अ टोला राहत होती, ितला ककरोग होता आिण िकमोथेरपीनंतर
ती सुधारायला लागली होती. एके िदवशी सं याकाळी ती ित या नव याबरोबर घराजवळच
िफरायला िनघाली. तेवढ्यात ित या डो याला बांधलेला माल पाहन एक उं च माणसू ित यापाशी
थांबला. यानं ‘ितची िकमोथेरपी कशी चाललीय ?’ असं ितला िवचारलं. दोघांनी आपाप या
कॅ सर या उपचाराबाबत चचा केली आिण तो माणस ू िनघनू गेला. तो गे यावर नव यानं
िवचारलं, ‘तू कोणाशी बोलत होतीस मािहती आहे का? तो होता ‘अॅपल’ या यात कंपनीचा
सवसवा टी ह जॉ ज !’
आपला शेवट जवळ आ याचं जॉ जला कळलं होतं. अगदी शेवट या काळात तर
जॉ जम ये उठून उभं राहायचीसु ा ताकद न हती. शेवटी तो दुदवी िदवस उगवला. ५ ऑ टोबर,
२०११ या िदवशी टी ह जॉ जनं या जगाचा िनरोप घेतला अस याची घोषणा अॅपल कंपनीनं
केली आिण ही घटना अिजबातच अनपेि त नसन ू सु ा सगळं जग हादरलं आिण सु न झालं!
जॉ जला ज म देणा या जंदाली नावा या या या विडलांनी आप या जगि स मुला या
िनधनािवषयी कोणतीही िति या ायला नकार िदला. वया या ८० या वष अमे रकेत या
नेवाडा रा यात या रे नो इथं एक कॅिसनो चालवणा या जंदालीचे आप या मुलाशी अथातच
पवू सु ा चांगले संबंध न हतेच. ‘आप या विडलांनी आप याला लहानपणी द क देऊन
आप याला दगाफटका केला अस याची भावना जॉ ज या मनात शेवटपयत रािहली’ असं काही
जण हणतात. २०११ साल या अॉग ट मिह यात आप या मुलाला एकदा तरी भेटायची इ छा
जंदालीनं य केली होती. ‘फ एकदा टी हबरोबर कॉफ यायला िमळाली तर मी चंड खश ू
होईन,’ असं जंदाली हणाला होता. आपला मुलगा म ृ यक ू डे वेगानं वास करत अस याची
जाणीव जंदालीला झाली होती, पण दुदवानं जंदालीची इ छा अपण ू च रािहली! मा आता िस
झाले या जॉ ज या च र ात जंदाली यांना जॉ ज १९८० साली गु पणे अनेकदा भेटला होता असं
इसाकसन हणतो.
 वॉि नयॅकचे आिण जॉ जचे संबंध कायम मै ीचे होते. अनेकदा ते एक आले, अनेकदा
यांनी आयु यात वेगवेग या वाटा चोखंदळ या. यां यात अनेकदा वादही झाले. तरीही
यां यातला मै ीचा धागा तुटला न हता. वॉि नयॅकला जॉ जिवषयी आिण एकंदरीतच अॅपल या
उ पादनािवषयी खपू च आदर वाटे. या वॉि नयॅकनं जॉ जबरोबर अॅपल कंपनी थापन केली
होती तोच वॉि नयॅक ‘आयफोन’ आिण ‘आयपॅड’ यांची नवीन मॉडे स आली क ती िवकत
घे याकरता जवळ या अॅपल टोअरम ये बफ पडत असो वा ऊन असो आिण िकतीही मोठी रांग
असो, रांगेत तास तास ताटकळत उभा राहत असे. जॉ ज या शेवट या िदवसांत वॉि नयॅक
याला भेटायला जाई ते हा एका छोट्याशा गॅरेजपासन ू सु वात केलेला तो वास दोघां या
डो यासमोर तरळे , पण जॉ जची कृती अितशय खालावलेली होती. तो खपू च अश झा याचं
वॉि नयॅक या ल ात आलं होतं. के हातरी आप यातन ू जॉ ज िनघन ू जाणार हे जसं सवाना
माहीत होतं तसंच वॉि नयॅकलाही ठाऊक होतं, पण य ात जे हा जॉ ज गेला ते हा एवढ्या
सग याची क पना असन ू ही वॉि नयॅकला खपू च मोठा धकका बसला आिण ‘जॉ ज आता
आप यात नाही यावर याचा िव ासच बसत न हता,’ असे उ ार वॉि नयॅकनं काढले. जॉ जला
ांजली वाहताना ‘जॉन लेनन आिण जॉन एफ. केनेडी यां या म ृ यन ू ंतर जसा मला ध का
बसला आिण जे जाणवलं तेच आता मी पु हा अनुभवतोय,’ असं तो हणाला; अथातच असं
वाटणा यांम ये वॉि नयॅक एकटा न हता. तं ानावर ेम करणारे आिण नावी याचा शोध घेणारे
जगातले कोट्यवधी न या युगाचे वारकरी यात सामील होते!
गाजलेलं भाषण

टी ह जॉ जनं २००५ साली टॅनफड िव ापीठात केलेलं भाषण चंड गाजलं. या

भाषणात जॉ जनं आपलं आयु य, आपली िवचारसरणी आिण आपला वेगवेग या ट यांवरचा
झगडा या सग या गो संबंधी भा य केलं होतं. आजही इंटरनेटवर हे भाषण दररोज िक येक
लोक बघतात/ऐकतात. जॉ ज या या भाषणाचे अनेकजणांनी अनुवाद केले. यांपक ै ‘लोक भा’
सा ािहकात िस झालेला हा १६ एि ल, २०१० या अंकातला अनुवाद अगदी वाच यासारखा
आहे :
‘जगात या सव म हणन ू गण या जाणा या महािव ालयांप ैक एक अशा
महािव ालया या पदवीदान समारं भात तम ु यासोबत बोलायची संधी मला िमळते आहे, हा मी
माझा बहमान समजतो. मी महािव ालयीन िश ण कधीच पण ू क शकलो नाही. आता स य
सांगायला हरकत ना ही , पण महािव ालयीन दी ांत समारं भ इत या जवळून मी पिह यांदा
पाहतो आहे. आज मी त ु हाला मा या आय ु यातील तीन गो ी सांगणार आहे. ब स... काही चंड
कहाणी नाही. फ तीन छोट्या गो ी....!
पिहली गो आहे िठपके जळ ु व या या संदभातली... मी रीड कॉलेजमधन ू सहा
मिह यांतच बाहेर पडलो होतो, पण या आधी मी जवळपास १८ मिहने कॉलेजम येच ॉपइन
हणन ू घटु मळत होतो... मग मी बाहेर पडलो तरी का?
याची स ु वात खरं तर मा या ज मा या आधीपासन ू ची आहे. माझी आई ही एक त ण,
अिववािहत महािव ालयीन िव ािथनी होती आिण ितने मला द क ायचं ठरवलं. ितची फार
इ छा होती क , मी पदवीधर पालकांकडे द क हणन ू जावं, यामळ ु े अखेर एका वक ल
दा प याची िनवड झाली. सारं कसं सरु ळीत चाल ू होतं आिण अचानक मा या ज मा या वेळी या
दोघांनी ठरवलं क , यांना मल ु गी हवी आहे... यामळ ु े वेिटंग िल टवर असले या मा या आई-
बाबांना रा ी अचानक फोन गेला क , ‘‘मल ु गा झालाय... तम ु ची अजनू ही याला वीकार याची
तयारी आहे का ?’’ ते हणाले, ‘‘अथातच...’’ अथात, नंतर मा या आईला कळलं क , मा या
द क आईनं पदवी पण ू केली न हती आिण विडलांनी तर शाळे या पढु हे ी मजल मारली न हती.
ितनं मग द क कागदप े ‘साइन’ करायला नकार िदला. मग मला ‘महािव ालयीन
िश णापासन ू दूर ठेवलं जाणार नाही,’ या आ ासनानंतरच ितनं कागदांवर स ा के या.
१७ वषानंतर मी खरं च कॉलेजला गेलो. मख ू ासारखं मी टॅनफडसारखं महागडं कॉलेज
िनवडलं आिण मा या द क पालकांची म यमवग य कमाई मा या िश णावरच खच होऊ
लागली. सहा मिह यांतच याची िकंमत मला उमगेनाशी झाली. मला मा या आय ु यात काय
करायचं आहे, याची सत ु राम क पना न हती आिण कॉलेजचं िश ण मला याचं उ र शोध यात
मदत करत न हतं आिण मी इथे आई-विडलांची आय ु यभराची कमाई उडव यात गतंु लो होतो.
हणन ू मी कॉलेजमधन ू बाहेर पड याचा िनणय घेतला आिण स ु कारा सोडला... अथात, या वेळी
हा छातीत धडक भरवणारा िनणय होता..., पण आता वाटतं क , कदािचत हा मा या
आय ु यातील सवात चांगला िनणय असेल... हा िनणय प का झा या णीच मी या वगाबाबतीत
उ साही न हतो ितथं जाणं बंद क न टाकलं आिण या वगाम ये मला जा यात रस होता या
वगाना िनयिमतपणे जाऊ लागलो.
हे सगळं च काही व नवत न हतं... डोम िमळायची नाही, हणन ू िम ां या सवर
जिमनीवर झोपावं लागे... कोक या रका या बाट या देऊन मी पाच सट्स जमा करत असे...
आिण यातन ू जेवणाची तजवीज करत असे... दर रिववारी ७ मैल चालत जात असे, ‘हरे राम हरे
कृ ण’चं यवि थत जेवण खायला िमळावं हणन ू ..., पण मला ते आवडत होतं... माझी अंत: ेरणा
आिण माझं कुतहू ल यामळ ु े मला जे काही सापडलं, ते पढु े आय ु यात अनमोल ठरलं. आता हेच
पाहा ना...रीड कॉलेजम ये या वेळेला बहधा सव म असे कॅिल ाफ चे (सल ु खे न) वग चालत.
संपण ू प रसरात येक िभ ीप कावर, इतकंच काय अगदी खणांवरदेखील सदुं र कॅिल ाफ
केलेली आढळे . मी तसाही ॉपआउट होतो आिण मला हे कसं करतात हे जाणन ू यायचं होतं,
यातच मला माझे िनयिमत वग करणं ज रीचं रािहलं न हतं. कॅिल ाफ या वगात मी से रफ
आिण सॅ स से रफ फॉ ट्सिवषयी िशकलो. या याचबरोबर दोन अ रांम ये िकती जागा असावी,
अ रे सश ु ोिभत कशी करावी याचंही ान िमळत होतं. ते सारं च फार सदंु र, ऐितहािसक आिण
कला मक र या हळुवार होतं... कदािचत शा ा या िचमटीत पकड या पलीकडलं... मी यानं
भारावन ू गेलो....
या सग यांचा मा या आय ु यात दुर वयानंही मला काही य लाभ होईल असं
व नातही वाटलं नसतं, पण १० वषानंतर जे हा आ ही पिहला मॅिकंटॉश क यटु र बनवत होतो,
ते हा हा सगळा काळ मा या मदतीला आला. आ ही या सग याचा वापर मॅिकंटॉशम ये केला.
सदुं र टायपो ाफ असलेला तो पिहला क यटु र होता. जर मी महािव ालयातन ू या िवषायां या
जंजाळातन ू बाहेर पडलो नसतो, तर मॅिकंटॉशम ये िविवध टाइप फे सेस आिण माणब फॉ ट्स
िदसले नसते आिण िवंडोजवा यांनी जर मॅिकंटॉश जसा या तसा कॉपी केला नसता, तर आज
जगात या कुठ याच पीसीवर ते िदसले नसते. मी महािव ालयातन ू बाहेर पडलो नसतो, तर या
कॅिल ाफ या वगात कसा पोहोचलो असतो? आिण अथात, आज पीसीवर जे सदुं र टाइप फॉ ट्स
िदसतात ते कसे िदसले असते... अथात हे िठपके जोडणं... आज १० वषानंतर मागे वळून
बघताना सोपं वाटतं..., पण ते हा हे कळत न हतं....
प ु हा... हे िठपके त ु ही भिव यात बघन ू नाही जोडू शकत... ते फ मागे वळून
बघताना जोडलेल े िदसतात. हणन ू च ते पढु े जाऊन जोडले जातील, यावर िव ास ठेवावा
लागतो. त ु हाला कशावर तरी िव ास ठेवावाच लागतो... तम ु चं मन, आतला आवाज, भा य,
नशीब, कम... काहीतरी... या िवचार प तीने मला कधीच दगा िदलेला नाही आिण यामळ ु ेच
मा या आय ु यात बराच बदल घडलेला आहे.
माझी दुसरी गो आहे ेम आिण तोट्यािवषयी....
मी फार नशीबवान आहे. मला काय करायला आवडतं हे मला फार आधीच उमगलं होतं.
मी २० वषाचा असतानाच मी आिण वॉझनं िमळून घर या गॅरेजम ये अॅपल क यटु सची स ु वात
केली. आ ही खपू मेहनत केली. दहा वषात गॅरेजमध या आ हा दोघांपासन ू स ु झालेली अॅपल २
िबिलयन डॉलस आिण ४००० कामगारांची कंपनी झाली होती. आ ही वषभरापवू च आमचं
सव म काम बाजारात आणलं होतं. मॅिकंटॉश क यटु र! मी ते हा फ ३० वषाचा होतो आिण
अचानक मा या कंपनीतन ू मी हाकलला गेलो. त ु ही वत: थापन केले या कंपनीतन ू त ु ही
वत: हाकलले कसे जाऊ शकता? खरं सांगायचं झालं तर जसं ‘अॅपल’ वाढत होतं,
या याबरोबर मला गण ु ी वाटणा या काही मंडळ ना मी नोकरीवर ठेवलं. काही वष ठीक गेली,
पण नंतर आम या ि कोनांत फरक पडू लागले. अखेर भांडणं झालीच... संचालक मंडळानंपण
यांचीच पाठराखण केली... साहिजकच वया या ितसा या वष मी अ रश: हाकलला गेलो...
आिण तेही अितशय सावजिनक प तीनं... मा या आय ु याचा जो क िबंदू होता, तोच गायब
झाला. मी उद् व त झालो....
काही मिहने... न क काय करावे हेच सच े ा... मला जण ू मा या आधी या कायकुशल
ु न
उ ोजकांचा िव ासघात के यासारखं वाटत राही... जण ू आधी धावणा यानं मा या हातात िदलेल ं
िनशाण मी पाडून बसलो होतो. मी डेि हड पॅकाड, बोब नॉईस यांना भेटलो... आिण अशा प तीने
घोळ घात याब ल यांची माफ मािगतली. मी एक मोठं सावजिनक अपयश बनलो होतो आिण
िसिलकॉन हॅलीतन ू पळून जा याचे िवचार मनात घोळू लागले होते, पण हळूहळू एक गो
जाणवायला लागली... माझं अजन ू ही मा या कामावर ेम होतं... अॅपलमध या घटनांनी यात
तीळभरही फरक पडला न हता. मला नाकार यात आलं होतं..., पण माझं ेम संपलं न हतं...
हणन ू च... मी प ु हा स ु वात कर याचा िन य केला.
ते हा तसं वाटलं नसेल कदािचत, पण अॅपलमधन ू हाकललं जाणं ही मा या आय ु यातली
सवािधक चांगली घटना ठरली. यश वी अस याचे सगळे दडपण गळून पडलं. याची जागा
एखा ा नवोिदता या खां ावर असले या हलकेपणानं घेतली. कशाचीही खा ी न हती... याच
ि थतीमळ ु े मी मा या आय ु यात या सवािधक सजनशील कालखंडात वेश केला....
 यानंतर या ५ वषात मी ‘ने ट’ नावाची कंपनी थापन केली, ‘िप सार’ नावाची
दुसरी कंपनीही उभारली आिण एका अशा भ नाट ी या मी ेमात पडलो िज याशी मी ल न
केलं. ‘िप सार’ने जगातली पिहली अॅिनमेटड े िफ म ‘टॉय टोरी’ बनवली आिण आज ती
जगातली पिह या मांकाची अॅिनमेशन कंपनी आहे... गंमत हणजे, पढु े ‘ने ट’पण ‘अॅपल’नं
िवकत घेतली... आिण आ ही ‘ने ट’म ये बनवलेल ं तं ान आज ‘अॅपल’ या कामाला येत ं
आहे... आिण ‘अॅपल’ या यशाला ते कारणीभत ू ठरतं आहे....
मला खा ी आहे क , मी जर ‘अॅपल’मधन ू हाकलला गेलो नसतो तर हे कधीच घडलं
नसतं. औषधाची चव घेण ं कठीण असतं, पण णाला याचीच गरज असते. कधी आय ु यानं
डो यात दगड घातलाच, तर िनराश होऊ नका. मला खा ी आहे क जर माझं मा या कामावर
ेम नसतं, तर मी अशा प तीनं काम करत राह शकलो नसतो. आपलं ेम कशावर आहे याचा
शोध घेत राहा. हे केवळ तम ु या यि गत आय ु यात िजतकं मह वाचं आहे िततकंच ते तम ु या
काय े ातही. तम ु या आय ु यातला एक मोठा भाग त ु ही काम कर यात यतीत करणार आहात
आिण उ म काम कर याक रता त ु ही जे करताय यावर तम ु चं ेम असणं आव यक आहे. जर ते
त ु हाला अजन ू सापडलं नसेल तर मग शोधत राहा... वत:ची समजत ू घालन
ू नका घेऊ.
दया या इतर गो माणेच जे हा त ु हाला ते सापडेल, ते हा ते त ु हाला आपोआप जाणवेल
आिण एखा ा सदुं र ना या माणे वष जशी सरकत जातील, तसतसा तम ु चा यातला रस वाढतच
राहील....! हणन ू हणतो... शोधत राहा... वत:ची समजत ू घालन ू नका घेऊ.
माझी ितसरी गो म ृ यिू वषयी आहे....
 मी १७ वषाचा होतो ते हा एक वा य वाचलं होतं... ‘जर त ु ही रोज आपलं आय ु य
आजचा िदवस शेवटचा असं समजन ू घालवलंत, तर कमीतकमी एक िदवस तम ु ची समजतू खरी
ठरे ल.’ या वा याने मा यावर खपू प रणाम केला होता. ते हापासन
ू जवळपास ३३ वष मी रोज
सकाळी उठतो आिण आरशात पाहन वत:ला िवचारतो – ‘जर आज मला मरण यायचं असेल, तर
आज जे मी करतो आहे तेच मला करायला आवडेल का ?’ जर माझं उ र बरे च िदवस ‘नाही’
असेल, तर मला कळतं क काहीतरी बदल करायची गरज आहे.
मला लवकरात लवकर कधीही म ृ य ू येऊ शकतो, ही क पना मला मा या आय ु यातले
मह वाचे िनणय घेताना खपू कामाला येत.े कारण आप या बा अप े ा, सारा अहंकार, लाज
िकंवा अपयशाची भीती हे सारं सारं मरणा या भीतीम ये न होतं... आिण जे मह वाचं आहे,
तेवढंच उरतं. त ु ही मरणार आहात हे ल ात ठेवणं, हणजे त ु ही काहीतरी गमाव ू शकता या
भीतीपासन ू म ु असं मी समजतो. त ु ही आधीच इतके नागवे झालेल े असता क , दयाचं सोडून
दुस या कुणाचं ऐक याचं त ु हाला कारणच राहत नाही.
साधारण वषापवू मला ककरोग अस याचं िनदान झालं. सकाळी ७:३० वाजता माझा
कॅन झाला आिण वादुिपंडापाशी मला भला मोठा ट्यम ू र अस याचं प झालं. मला वादुिपंड
शरीरात कुठे असतं हेही ठाऊक न हतं. डॉ टर हणाले हा जवळपास असा य अशा व पाचा
ककरोग आहे आिण मी काही सहा मिह यांप े ा जा त जगणार नाही. डॉ टरांनी मला घरी
जाऊन सग या गो ची आवराआवर करायला सांिगतलं, हणजे सौ य श दांत ते मला
म ृ यस
ू ाठी तयार राहायला फमावत होते, याचाच दुसरा अथ हणजे पढु या १० वषात त ु ही
आप या मल ु ांना या चार य ु या गो ी सांगणार होता, या सांगायला आता तम ु याकडे फ
सहा मिहने आहेत. याचाच दुसरा अथ हणजे सगळी बटणं लावन ू तयार राहा... िनरोप यायची
वेळ आलेली आहे....
या िनदानासोबत मी एक िदवस घालवला... या िदवशी सं याकाळी माझी बाय सी
झाली. यांनी मा या घशावाटे आिण पोटातन ू आतडयात ए डो कोप घस ु वला, मा या वादुिपंडात
सईु खपु सन ू यांनी ितथ या प ेशी काढ या. मला अथात भल ू िदली होती, पण माझी प नी
हणाली क , ‘जे हा डॉ टसनी या प ेशी स ू मदशकाखाली पािह या, ते हा ते आनंदाने रडू
लागले.’ माझा कॅ सर अितशय दुम ळ असला तरी श ि येन ं तो बरा करता ये यासारखा
होता... मा यावर श ि या झाली आिण मी आता ठणठणीत बरा आहे.
ही माझी म ृ यश
ू ी झालेली सवात जवळची आिण बहधा अजन ू दोन दशकं तरी िटकेल
अशी ओळख. आ ा मी यािवषयी एवढया अिधकारवाणीने बोलतो आहे, याचं कारण एका उपय ु
क पनेचं या अशा ओळखीत झालेल ं पांतर होय.
मरण कुणालाच नको असतं. अगदी यांना वग हवा असतो यांचीही याकरता
मर याची तयारी नसते. तरीही मरण हे आप या सग यांना एक करणारच आहे. कोणालाही ते
चकु लेल ं नाही आिण हे खरं च अगदी बरोबर आहे, कारण मरण हा जीवनाचा सवात छान शोध
आहे. तो जीवनात या बदलाचा िश पकार आहे. तोच जु याला दूर क न न याची वाट मोकळी
करतो. आज, कदािचत त ु ही चचत आहात, पण उ ा त ु ही हळूहळू हातारे हाल आिण दूर सारले
जाल. जा त नाटयमय वाटलं तरी हेच स य आहे....
तम ु याकडे अगदी मयािदत वेळ आहे, हणनू च दुस या कोणाचं आय ु य जगत तो फुकट
घालव ू नका. दुस यां या िवचारावर आधारले या िन कषाचं जोखड आप या आय ु यावर िमरव ू
नका. दुस यां या मतां या गलब यात आपला आतला आवाज दबन ू जाऊ नये याची काळजी या
आिण सवात मह वाचं; आपलं दय आिण अंत: ेरणा यांचं ऐकायचं धाडस सदैव दाखवा. यांना
जवळपास नेहमीच त ु हाला काय बनायचं आहे, याची क पना असते. बाक सगळं दु यम आहे.
 जे हा मी त ण होतो या वेळी ‘होल अथ कॅटलॉग’ नावाचं मािसक िस होत असे –
जण ू आम या िपढीचं बायबलच... इथन ू जवळच मे लो पाक इथे राहणारा ट्यअ ू ट ॅ ड नावाचा
माणस ू ते काढत असे आिण यानं आप या कवी व ृ ीने ते मािसक सजवलं होतं. ही गो
१९६०ची, पसनल क यटु र िकंवा डे कटॉप पि लिशंग या खपू आधीची. साहिजकच, हे मािसक
पणू पणे टाइपरायटर, का ी आिण पॉलोराईड कॅमे यानं बनवलं जाई... जण ू प ेपरबॅक फॉममधलं
गग ु ल... आिण तेही गग ु ल ये या या ३५ वष आधी. खपू आदशवादी, नेटकं आिण न या
क पनांनी भारलेल.ं ...!
ट्यअ ु ट आिण याचे सहकारी भरपरू वष या मािसकाचे अंक काढत रािहले... आिण
जे हा याचा वास संपला ते हा यांनी याचा शेवटचा अंक काढला. स रीची म या ह चाल ू
होती आिण मी तम ु याच वयाचा होतो... या शेवट या अंकात शेवट या प ृ ावर एक गद
रानात या र याचं िच होतं. या या खाली िलिहलं होतं,
‘भक ु े लेल े राहा... वेडे राहा....’
हा यांचा शेवटचा संदश े होता... ‘भक
ु े लेल े राहा... वेडे राहा...’ मी सतत वत:साठी तेच
मागतो आिण आ ा जे हा त ु ही पदवीधर होऊन बाहेर पडताय... ते हा तम ु यासाठी पण हीच
इ छा करतो आहे....
भकु े लेल े राहा... वेडे राहा!!!
 समारोप

आपण टी ह जॉ जचं मू यमापन कसं करायचं ? टी ह जॉ जम ये अनेक यि म वं

दडली होती. िवि पणा, उ ोजकता, क पकता, कठोर प र म, येयास , ह ीपणा,
आ मिव ास अशा अनेक गो चं यात एक िम णच होतं. एवढा ीमंत असन ू ही या याम ये
एक साधेपणा दडलेला होता. जगाला नवनवीन उ पादनं देणारा जॉ ज वत: या कपडयांबाबत
अिजबात द न हता. मोठमोठ्या मीिटं जना िकंवा जाहीर सभांना िजथे या या अगोदर सटू बटू
घालनू जा याचा पायंडा होता ितथे यानं िनळी जी स आिण काळा टटलनेक टी-शट आिण
टेिनसचे शजू घालन ू जायला सु वात केली, यामुळे या टी-शटचीच लोकि यता चंड वाढली
आिण यांचा खपही अनेक पट नी वाढला असं हणतात. या या सं हात १०० जी स हो या.
पालो अ टो या कॅिलफोिनयात या भागात एका लहानशा घरात जॉ ज राहत होता. या या
घराव न सहज िफरायला गेलं, तर काही लोकांना तो च क िडशेस घासताना िदसत असे,
इतका तो साधा होता.
जॉ ज ीमंत न क च होता आिण पैसे कसे िमळवायचे हे याला न क च चांगलं
ठाऊक होतं, पण तरीही याला सजनशीलता आिण काम के यानंतर िमळणारा आनंद हा यातन ू
िमळणा या पैशांपे ा जा त मह वाचा वाटे. ‘मी मे यानंतर दफनभम
ू ीवर माझं नाव सवात ीमंत
माणस ू असं कोरलं जा यात मला रस नाही, तर रोज रा ी झोपताना मी आज काहीतरी अ ुत
काम केलं क नाही हे तपासणं मला जा त मह वाचं वाटतं,’ असं तो हणत असे.
जॉ ज िवि आिण िविच होता यात शंकाच नाही. जॉ ज िस हर रं गाची मिसडीझ
गाडी वेड्यासारखी चालव याब ल आिण या या गाडीला लायस स लेट नस याब लही िस
होताच. एकदा याचा एक सहकारी गाडी अॅपल या पािकग लॉटमधन ू काढत असताना दुसरी
िस हर रं गाची मिसडीज गाडी याला अगदी खेटून बाहे र िनघाली, ते हा यानं जोरात ेक
मा न या गाडीचालकाला एक िशवी हासडली. या गाडीचालकानं आप या गाडी या काचा
खाली क न ‘सॉरी’ हटलं ते हा सॉरी हणणारी य दुसरी ितसरी कोणी नसन ू खु टी ह
जॉ ज होता, हे पाहन या सहका याची चांगलीच तारांबळ उडाली.
जॉ जचं वागणं आिण बोलणं अनेकांना खटकायचं. जॉ जला चंड ‘इगो’ होता असं
मानलं जातं. २००५ साली याचा एक नमुना बघायला िमळाला. ‘जॉन वाईली अँड स स’ या
िस पु तक काशन कंपनीनं जॉ जचं ‘आयकॉन : टी ह जॉ ज’, या नावाचं एक अनिधकृत
च र छापलं होतं. यात अथातच जॉ जवर काही िठकाणी टीका कर यात आली होती. आप या
परवानगीिशवाय हे घड यामुळे जॉ ज चंड संतापला आिण यानं आप या ‘अॅपल टोअर’ या
दुकानांमधन ू या काशका या पु तकिव वर सरसकट बंदी घातली होती!
नोकरी या इंटर स ू ाठी आले या मुलामुल ना काही तांि क िवचा न झा यानंतर
‘आर यू टील हिजन ?’ असे िविच िवचा न तो यांना ग धळवन ू टाकत असे. लाइफ
मॅगेिझन या मुखप ृ ावर भुके या मुलांचे फोटो बघन ू वया या तेरा या वष जॉ जनं चचम ये
जाणं सोडून िदलं होतं. दरवष एक डॉलर एवढाच पगार तो घेत असे. टी ह आिण याची बायको
दोघं पणू पणे शाकाहारी होते, एवढं च न हे तर ा यांपासन
ू बनलेला एकही पदाथ ते खात नसत.
आप या आयु यामध या अनेक घटनांिवषयी जॉ जला अखेर या काळात खेद वाटायचा. ‘आपण
िक येकदा लोकांशी चुक चं वागलो,’ असं तो हणायचा. तसंच आप या वया या २३ या वष
जॉ ज या गल डला गभधारणा झाली याब ल जॉ जचं मन याला खायचं. यानंतर जॉ ज
ित याशी या कारे वागला ते आठवन ू याला अखेर या काळात खपू वाईट वाटायचं.
याचे सामािजक िवचार मा फारसे गितशील न हते. आपली संप ी समाजासाठी
वापर या या भ या कामाम ये मा जॉ ज फारसा सहभागी होत नसे. इतकंच नाही तर १९९७
साली अॅपल कंपनीची सू ं परत एकदा वत:कडे घेत यापासन ू जॉ जनं ‘अॅपल’ कंपनी पवू या
कारे सामािजक कामांम ये तसंच सेवाभावी सं थांना दान कर या या ीनं सहभागी हायची
या सग या गो ी यानं बंद क न टाक या हो या! तसेच अॅपलवर यां या चीनमध या
उ पादनां या कारखा यात या कामगारां या प रि थतीव न सवात जा त टीका झाली होती.
आयपॉड बनवणा या चीनमध या कारखा यात २ लाख कामगार राहतात, दर आठवडयाला ६०
तासांपे ा जा त काम करतात, असा अहवाल २००६म ये िस झाला होता. ाहकांना आयपॅड,
आयपॉड आिण आयफोन िकतीही ि य असले, तरी ते बनवणारे चीनमधले कामगार कोण या
भयानक प रि थतीत काम करत आहे त याची क पनाच नसते.
ितथे लहान मुलं काम करतात, तसंच एलसीडी मॉिनटर बनवताना वापरली जाणारी
रसायनं िवषारी अस याचंही िस झालं होतं! ‘फॉ सकॉन टे नॉलॉजी ुप’ या कंपनीतले
अॅपल या आयफोन या उ पादनासाठी काम करणारे कामगार तर अितताणामुळे आ मह या करत
असा आरोपही काह नी केला होता.
पण एवढं असन ू ही याने उ ोगिव ात केलेली करामत ही अचाटच आहे . यानं आपण
एकमेकांशी कशा त हे नं संवाद साधू शकतो, हे या संदभात दाखवन ू िदले. तसेच संगीत,
अॅिनमेशन आिण क युटस अशा अनेक े ांम ये ांितकारक उ पादनं िनमाण क न अनेकांचं
आयु य जा त सुखकर आिण सम ृ केलं, यात शंकाच नाही. इतर काही मोठ्या क युटस या
कंप यांनी वत:ची म े दारी थापन क न काय ाम ये चलाखीनं करार क न आप या
पधकांना नमवन ू चंड संप ी गोळा केली. यापे ा अॅपलचं आिण टी ह जॉ जचं मह व खपू
मोठं मानलं पािहजे. जॉ ज या अगोदर ‘क टमर इज दी िकंग’, असं मानलं जायचं. यामुळे
ाहकां या मागणीनुसार ाहकांना व तू िकंवा सेवा पुरवत राहणं हे च कंप यांचं येय मानलं
जाई, पण जॉ जनं हा िनयमच मोडून टाकला. यानं ाहकांची मागणी ही ‘िनमाण’ केली.
उदाहरणाथ, आयपॉड या अगोदर लोकांना आयपॉडसार या यं ाची मािहती न हतीच, याचं
कारण अशा त हे चं काही उपकरण असू शकेल हे च मुळी लोकां या क पने या पलीकडे होतं;
 यामुळे अि त वात असले या मागणीचा पुरवठा कर यापे ा कोणाला क पनाच करवणार नाही
अशा व तू आिण उ पादनं लोकांसमोर आणन ू याने जगाला ि तिमत केलं.
‘आप या हाताखाली आपण नेहमी आप यापे ा जा त चांगली आिण कुशल माणसं
नेमावीत,’ असं तो हणे आिण यातच याची यव थापनातली ‘इनसाइट’ िदसन ू येते. आपली
खुच िटकून राहावी हणन ू िक येकदा मॅनेजस आप या हाताखाली खपू कुशल िकंवा समथ
आिण सवा म अशी माणसं नेमायचं टाळतात. ‘उ ा यांनी आपली जागा घेतली तर...,’ अशी
यांना भीती वाटत असते, पण अशा व ृ ीमुळेच कंपनी सुमार बनते आिण सव मतेचा यास
िव न जातो. यामुळेच जॉ जची ही व ृ ी आिण याची िवधानं ही संघटना सवा म बनव या या
ीनं मह वाची आहे त यात शंकाच नाही!
जॉ जनं अमाप पैसा िमळवला आिण िततक च िस ीही. १९८२ साली ‘टाइम’
मािसकानं आप या मुखप ृ ावर टी ह जॉ जचं छायािच छापलं आिण जॉ ज िस ी या
िशखरावर पोहोचला. लोक या याकडे ‘अितशय िवल ण धडाडीचा उ ोजक,’ हणन ू बघायला
लागले... यानंतर तो कायम िस ी या झोतातच रािहला.
जॉ ज या आयु यात अनेक चढउतार आले. याची अनेक उ पादनं फसली. कंप या
तोट्यात गे या. कंपनीतन ू काढून टाक याचे संग घडले. वैयि क आिण कौटुंिबक आप ी
आ या आिण शेवटी तर कॅ सरसार या असा य रोगानं ासलं. एवढं असन ू ही जॉ ज डगमगला
नाही. ‘अपयशानं खचन ू जाऊ नका.’ असं सांगताना जॉ ज नेहमी या संगाचं उदाहरण देत
असे. ‘मी मा या कामावर अितशय ेम के यामुळेच मला यश िमळालं.’ असंही तो सांगत असे.
एकूण दुद य आशावाद, चंड क पकता तसेच उ ोजकता आिण ‘फोकस’, मनोधैय
आिण आ मिव ास याचं जॉ ज एक भ नाट िम ण होता. ‘वेगळा िवचार कर याइतका तो
बुि मान होता, आपण जग बदलू याची खा ी बाळग याचं या यात धाडस होतं आिण ते क न
दाखव याचं या याकडे कौश य होतं !’ जॉ ज या म ृ यन ू ंतर ओबामां या या उ ारात जॉ ज या
आयु याचं रह य होतं, यात शंकाच नाही !
जॉ ज या आयु यावर ‘अॅगनी अँड ए टॅसी अॉफ टी ह जॉ ज’ हे नाटक अॉफ
ॉडवेवर चालू होतं. याचा लेखक आिण अिभनेता माईक डे झी हा जॉ ज गे यानंतरही ते नाटक
चालू ठे वणार आहे . सॅमसंग आिण गुगल या कंप यांची ११ नवीन उ पादनं ऑ टोबरला बाहे र
येणार होती, ती जॉ जचं िनधन झा यामुळे पुढे ढकलली आहे त.
संदभ