126 AYT FİZİK DENEME SINAVI 27

1. 2. Atmosferde sürekli saçılmaya uğrayan ışınlar uzun bir

yol alamaz. Örneğin; yüksek frekanslı mor ve mavi ışık,
nitrojen ve oksijen moleküllerince sıkça saçılmaya uğra-
tılır. Bunun yanında küçük frekanslı kırmızı, turuncu ve
sarı ışınlar daha az saçılır. Daha az saçılan bu renkler,
atmosfer içinde daha uzun menzillidir. Yani, en az saçılan
kırmızı ışık diğer bütün renklere göre hiç bir maddeyle
temas etmeden daha fazla miktarda yol kateder.
Şekil I Yanıt E dir.

Fisyon, nötronlarla bombardıman edilen ağır atom çekir-

deklerinin parçalanarak daha küçük iki veya daha fazla
çekirdeğe bölünmesidir (Şekil I).

Fisyon olayında nükleon sayısı değişmemesine karşın

kütle korunmamaktadır.

Bu reaksiyonda kayıp kütle m, ışık hızı c olmak üzere;

E = mc2
3. Protonca zengin kararsız çekirdek, kendine en yakın
kadar enerji açığa çıkar. Bugünkü nükleer santrallerde orbitallerin birinde en düşük enerji seviyesine sahip bir
enerji bu yolla elde edilir. elektronu yakalar. Bu yakalama genellikle K tabakasın-
döteryum helyum da gerçekleşir. Elektron bir protonla birleşir. Bu durumda
Nihat Bilgin Yayıncılık©

atom numarası bir azalırken nötron sayısı bir artar. Çekir-

değin kütle numarası değişmez.

Bu bozunumu geçiren atom çekirdeği genelde uyarılmış

durumdadır ve bozunumun arkasından bir gama fotonu
enerji yayınlanır.
füzyon
Elektron yakalama bozunumundan sonra boşalan elekt-
ronun yeri atomik nötrallik gereği doldurulmaya çalışılır
ve bozunumun arkasından bir X-ışını fotonu yayınlanır.
tirityum Şekil II nötron
Yanıt E dir.
Füzyon, atom numarası küçük olan iki elemen-
tin bileşerek daha ağır bir element oluşturmasıdır
(Şekil II). Bu olayda bileşme sonucunda oluşan yeni çe-
kirdeğin nükleon başına bağlanma enerjisi artar ve ener-
ji açığa çıkar. Füzyon, fisyona göre çok daha temiz bir
enerji kaynağıdır. Bu tepkimede zararlı radyasyon oluş-
maz.

Ürün çekirdeğin kütlesi, ana çekirdeklerin kütlelerinin top-

lamından küçük olduğundan kayıp kütle;

E = mc2 4. I. öncülde verilen bilgi Dalton, II. öncülde verilen bilgi

bağıntısıyla enerjiye dönüşür. Güneş ve yıldızlarda enerji Thomson ve III. öncülde verilen bilgi de Rutherford atom
füzyon yoluyla üretilir. modelini anlatmaktadır.

Yanıt B dir. Yanıt A dır.

 AYT FİZİK DENEME SINAVI 27 127

5. 10 N 7. m1
T
K
L FS
R R
R 2
M M M 3 k = 0,2

m2 = 3 kg
M: Kütle R: Yarıçap

30 N
Kütlesi M, yarıçapı R olan bir gezegenin çekim ivmesi;
M m1 ve m2 kütleli cisimlere etki eden kuvvetler şekildeki
g=G
R2 gibidir. Önce m2 kütlesine uygulanması gereken mer-
bağıntısı ile bulunur. Başka bir değişiklik olmadan yarıçap kezcil kuvveti bulalım.
R
yarıya indirilirse çekim ivmesi 4 katına, yarıçap yapı- v2
3 F=m r
lırsa çekim ivmesi 9 katına çıkar.

Buna göre, aynı cismin K noktasındaki ağırlığı 40 N, L 4 · 10

F=3 = 40 N bulunur .
3
noktasındaki 90 N olur.
Bu durumda ipteki gerilme kuvveti 50 N olmalıdır. m1
Yanıt B dir.
kütleli cisim dengede kaldığına göre ipteki gerilme kuv-
veti sürtünme kuvvetine eşit olmalıdır.

T = Fs

50 = k · m1 · g
Nihat Bilgin Yayıncılık©

50 = 0,2 · m1 · 10 & m1 = 25 kg bulunur.

Yanıt B dir.

6.
A a
k·m
g·co
sa
m mg·
sina

a
yatay B

8. Termonükleer, çok yüksek sıcaklarda hafif elementler

Sürtünmeli yüzey üzerinde cisim kayarken ivmesi; arasında oluşan çekirdeksel tepkimedir.

mg · sina - k · mg · cos a Ters compton olayında, fotonlar çok yüksek enerjili elekt-
a= m ronlarla çarpışarak enerji kazanır.

a = g(sina – k·cosa) Ters compton olayı, yüklü bir parçacığın enerjisinin bir
kısımını fotona transfer ettiği bir durumdur. Bu olayda fo-
bağıntısıyla bulunur. v2 = 2ax olduğundan cismin B nok- tonların enerjisi ve momentumunun büyüklüğü artarken
tasındaki hızı kütlenin dışında diğerlerine bağlıdır. dalga boyu küçülür.
Yanıt A dır. Yanıt D dir.
128 AYT FİZİK DENEME SINAVI 27

9. Üzerinden i1 akımı geçen 11.

çemberin O noktasında oluş- r
turduğu manyetik alan B1 ol-
sun. 5r
O r X
2ri 6i r O1 4r 4r
B1 = K r = K r
i1 = i K O2 L
6i 3r
K r =B
i2 = i
olarak verilmiştir.

Üzerinden i2 akımı geçen çemberin O noktasında oluş- X dişli çarkı; O1 merkezli rayda 3r yarıçaplı yörüngede,
turduğu manyetik alan B2 olsun. O2 merkezli rayda 5r yarıçaplı yörüngede dolanır. Yö-
2ri 6i rünge yarıçaplarının oranı tur sayılarına eşit olduğundan;
B2 = K r = K r = B
n1 3r 3
olur. B1 ve B2 vektörleri eşit ve dik iki vektördür. Bunların n2 = 5r = 5
bileşkesi 2 B olur. bulunur.
Yanıt B dir. Nihat Bilgin Yayıncılık© Yanıt B dir.

10.

saçılan
foton
gelen X-ışını
fotonu
a

b
durgun
elektron
saçılan
elektron

A) Fotonun hızı, çarpışmadan sonra değişmez. Yani ışık

hızıyla saçılır. Fotonun hız değeri değişmediğine göre
saçılma sonrasında enerjisindeki azalma ışığın frekan-
sının azalmasıyla ilgilidir.
12. Fotonların özellikleri şunlardır:
B) Çarpışma esnek olduğundan enerji korunur. Bu ne-
denle çarpışma anında fotonun kaybettiği enerji, • Elektromanyetik dalgalar gibi ışık hızıyla hareket
elektronun kazandığı kinetik enerjiye eşittir. eder.

C) Compton olayında momentum korunur. • Kütleleri ve durgun enerjileri yoktur.

D) Foton, çarpışma sırasında enerjinin bir kısmını kay- • Elektromanyetik dalganın frekans veya dalga boyları-
bettiği için daha az enerjiyle saçılıma uğrar. Enerji ifa- na bağlı olarak enerji ve momentuma sahiptir.
desine göre dalga boyu ile enerji birbiri ile ters orantı- • Işıma yayınlandığında oluşur, soğrulduğunda yok
lıdır. Bu nedenle saçılan fotonun dalga boyu büyür. olur.
E) Foton, elektromanyetik dalga olup hızı her zaman ışık • Kütlesi olmamasına rağmen elektron gibi kütleli par-
hızına eşittir. çacıklarla etkileşir.
Yanıt D dir. Yanıt E dir.
 AYT FİZİK DENEME SINAVI 27 129

13. Yerden h1 yüksekliğindeki K noktasından sallanmaya 14. N

başlayan Ayça, çantasıyla esnek olmayan biçimde çar-
pıştığından A noktasında mekanik enerjinin bir kısmı
kaybolur.
Fm

mg

N : Normal kuvvet
K Fm : Merkezcil kuvvet
h1
mg : Ağırlık
yer
A olmak üzere m kütleli cisme etki eden kuvvetlerin göste-
Şekil I rimi şekildeki gibidir.

Yanıt A dır.

L
h2
Nihat Bilgin Yayıncılık©

yer
A
Şekil II

Bu nedenle h2 yüksekliği başlangıçtaki h1 yüksekliğin-

den daha küçüktür.

L noktasından arkaya doğru sallanmaya devam eden Ayça,

çantasını basitçe A noktasında bırakıp hareketine devam
ediyor. Bu olayda mekanik enerji kaybı olmayacağından
h2 = h3 olur.

h3

yer
A
Şekil III

Buna göre h1 > h2 = h3 olur.

Yanıt D dir.