GREEN-LUWY

SKY BLUE-AYEN
BLUE-2
PINK-KIM
BROWN-MARK
DARKGRAY-MARJ

Anchor 1 (Luwy): Mula sa bulwagan ng mga nagbabaga, nagliliyab at naglalagablab

na mga balita
Anchor 2 (Ayen): Radio dos singko, Radyong mas Mabilis pa sa alas singko.
Anchor 1 (Luwy): Isang maganda at kaibig-ibig na araw Pilipinas
Anchor 2 (Ayen): Ngayon ay ika-dalawampu ng hunyo taong dalawang libo’t
dalawampu’t tatlo. Ako si ka-irog Ayen ang Inyong irog, naglilingkod
Anchor 1 (Luwy): At ako naman si ka-irog Luwy, Tagapag hatid ng impormasyong mas
mainit pa sa alas dose ng hapon.
Anchor 1 & 2: At Ito ang Irog radio.
Anchor 2 (Ayen): Sa Ulo ng mga nagbabagang balita

HEADLINES
Anchor 1 (Luwy): Ang Tungkulin ng Kalusugan at Edukasyon sa Pagbuo ng Human
Capital
Anchor 2 (Ayen): Edukasyon at Kalusugan Tungo sa Maunlad na Kinabukasan
Anchor 1 (Luwy): Ang pagtaas ng kita ay hindi sapat para sa kalusugan at edukasyon
Anchor 2 (Ayen): Ang Pagpapaunlad ng Human Capital sa Pilipinas
Anchor 1 (Luwy): Problemang kinakaharap ng bansa patungkol sa child laborer

------
Anchor 2 (Ayen): Manatiling naka tutok sa ating programa para sa iba pang mga
mahahalagang paalala.
 INFORMERCIAL
Marjorie: Uy, Mark! Diba kagroup kita? Sisingilin ko lang sana yung 50 pesos na
ambagan para sa project natin.
Mark: Naku, pwede bang bukas na lang? Pamasahe lang kasi yung dala kong pera e.
Marjorie: Ay ganun ba? Paano yung pangkain mo ngayong lunch?
Mark: Ayos lang, hindi na lang muna ako mag-lalunch. Gipit kami ngayon e. Hindi pa rin
nakakapasok si tatay sa trabaho. Mag-iisang linggo na kasing may sakit si Tatay.
Marjorie: Naku, nakakalungkot naman. Halika sumabay kana sakin mag-lunch. Wag
mo muna intindihin yung bayarin. Ako na.
Mark: tnx!
Ayen: Mahalagang paalala, ang kalusugan ay ating pahalagahan at ito'y may malaking
papel na ginagampanan sa ating buhay at pag-unlad ng ating bansa.

STATION ID:
Ito ang radyo ng Pilipino, hatid sayo'y totoong serbisyooo, saan man, kailan maan.
Iroooog radio.

REPORT 1
Anchor 1 (Luwy): Nag babalik ang Irog radio
Anchor 2 (Ayen): Para mag hatid ng mas detalyadong impormasyon patungkol sa
Kahalagahan ng Nutrisyon sa Pagbuo ng Human Capital, nariito si ka-irog Kim mag
uulat para sa unang balita.
Field Reporter 1 (Kim):
Magandang Gabi mga ka-irog, Education and health are basic objectives of
development; they are important ends in themselves. It is hard to overstate how truly
dramatic the improvements in world health and education have been.
Ang edukasyon sa mga bata ay may mahalagang papel sa human capital, pagpapabuti
ng produktibidad, at pag-unlad ng ekonomiya. Iminungkahi na i-target ang 1000 araw
mula sa conception to two years of age for improving birth and nutrition outcomes. Mas
mabilis na natututo ang mga bata during this period and investing in this critical phase
has far more advantages in economic terms. Ang pangangailangan para sa
pamumuhunan ng higit pa at higit pa sa human capital kabilang ang mahusay na
edukasyon, nutrisyon at pangangalagang pangkalusugan sa mga bata ay higit na totoo
ngayon kaysa dati. May pangangailangang pagsamahin ang mga interbensyon na
partikular sa nutrisyon sa mga programang sensitibo sa nutrisyon na tumutugon sa
undernutrition.
Muli, ako si Ka-irog Kim, nag uulat para sa Irog radio.
Balik sayo ka-irog Ayen
Anchor 2 (Ayen): Maraming salamat, ka-irog Kim!

REPORT 2
Anchor 1 (Luwy): Para sa Edukasyon at Kalusugan Tungo sa Maunlad na
Kinabukasan, nandito si ka-irog Marj, live mula sa bayan ng Mariveles.
Field Reporter 2 (Marj):
Magandang, Magandang, Magandang Gabi mga ka-irog,
Ayon sa datos mula sa United Nations News, 1/3 ng mga paaralan sa buong mundo ay
walang mapagkukunan ng malinis na tubig inumin, humigit kumulang 584 milyong
estudyante ang apektado rito.
Ang problemang ito ay hindi lamang banta sa kalusugan ng mga mag-aaral bagkus ay
banta rin sa kanilang pagkatuto. Ang edukasyon at kalusugan ay may positibong
ugnayan sa isa't isa. Ang dalawang ito ay parehong investment sa isang indibidwal.
Ayon kay Todaro at Smith, (1) greater health capital may raise the return on investment
in education and (2) greater education capital may raise the return on investment in
health.
Narito ang mga rason kung paanong ang mataas na health capital ay nakatutulong sa
edukasyon. Ang kalusugan ay napakahalagang salik na nakakaapekto sa school
attendance. Ang mga sakit ay magiging rason upang sila ay hindi makapasok sa
eskwela at magiging hadlang ito sa kanilang pagkatuto. Sa kabilang banda, narito
naman ang mga rason kung paanong ang mataas na education capital ay makatutulong
sa kalusugan. Sa paaralan, ang mga estudyante ay tinuturuan ng basic personal
hygiene at sanitation. Sa simpleng paraan na ito, nabibigyang kaalaman ang mga
estudyante ukol sa kahalagahan ng kanilang kalusugan. Isa pa, ang edukasyon ay
lubos na kinakailangan sa training ng mga health personnel gaya ng mga doktor. Sila
ay dumadaan sa ilang taon ng pag-aaral bago maging ganap na doktor.
Ayon sa Department of Budget Management (DBM), ang sektor ng edukasyon ay may
nakalaang 852.8 bilyong piso mula sa 5.27 trilyong piso na national budget para sa
taong kasalukuyan. Nananatiling sektor ng edukasyon ang may pinakamalaking budget.
Samantala, ang sektor ng kalusugan ay mayroong 296.3 bilyong piso na budget para sa
taong ito.
Muli ako si ka-irog Marj, nag uulat para sa Irog Radio.
Balik sayo ka-irog Luwy!
Anchor 1 (Luwy): Maraming Salamat ka-irog Marj!

REPORT 3
Anchor 2 (Ayen): Para sa balitang pagtaas ng kita ay hindi raw sapat para sa
kalusugan at edukasyon? Narito si ka-irog Mark upang iulat ang kabuuang detayle.
Field reporter 3 (Mark):
Maraming salamat, Ka-irog Ayen! Health and education levels are much higher in high-
income countries. There are good reasons to believe that the causality runs in both
directions: Sa mas mataas na kita, ang mga tao at pamahalaan ay kayang gumastos ng
higit pa sa edukasyon at kalusugan, at sa mas mataas na kalusugan at edukasyon, ang
mas mataas na produktibidad at kita ay posible. Dahil sa mga ugnayang ito, ang
patakaran sa pagpapaunlad ay kailangang tumuon sa kita, kalusugan, at edukasyon
nang sabay-sabay. Kung ang relasyon ng income at nutrition ay mababa, tulad ng
iminungkahi ng mga pag-aaral ang mga patakaran sa pagpapaunlad na nagbibigay-diin
sa pagtaas ng kita ng mga mahihirap nang walang pansin sa paraan ng paggasta ng
mga karagdagang mapagkukunang ito sa loob ng pamilya ay maaaring hindi
humantong sa pagpapabuti ng kalusugan, at matagumpay na pag-unlad sa
pangkalahatan, hindi bababa sa hindi masyadong mabilis.
The income elasticity of “convenience” foods is greater than unity. An increase in
income frequently allows families in developing countries to switch consumption from
nutritious foods such as beans and rice to non-nutritious “empty calories” such as candy
and soda, which may be perceived as modern and symbolic of economic success.
Muli ako si ka-irog Mark, nag uulat para sa Irog Radio.
Balik sayo ka-irog Ayen!

------
Anchor 2 (Ayen): Mag babalik ang Irog radio, matapos ang paalalang ito.

INFORMERCIAL
Luwy: Uy, classmate! Kumusta? balita ko hindi ka na raw nag aaral ah?
Ayen: Ahh oo, nagkasakit kasi ako e.
Luwy: Ay ganun ba. Nakakalungkot naman. Paano nalang ang future mo niyan?
Ayen: Bahala na, baka maglako na lang ako sa palengke para may katulong si Nanay
sa pagtitinda.
Luwy: Ayen, alam mo ba na ang edukasyon ay isang magandang investment? Sa
tulong ng edukasyon, makakaahon tayo sa kahirapan. Kaya dapat atin itong
pahalagahan at bigyan ng pansin.
Ayen: Oo, alam ko naman 'yon. Kaso naging hadlang talaga ang pagiging sakitin ko.
Gustuhin ko mang pumasok sa eskwela ay hindi ko magawa dahil naging sakitin ako.
Sana sa susunod na taon ay makabalik na ako sa pag-aaral.

REPORT 4
Anchor 1 (Luwy): Balik sa balita. Para sa pagbuo ng Human Capital sa Pakistan narito
si ka-irog Kim upang ibigay ang kabuuang balita.
Field Reporter 4 (Kim):
Maraming salamat, ka-irog Luwy. Ang Pilipinas ay nasa tamang landas ang bansa sa
pagpapabilis ng human capital development sa pamamagitan ng pagbibigay-priyoridad
sa mga reporma at pamumuhunan sa pagpapabuti ng nutrisyon at kalusugan,
edukasyon, at kakayahang kumita ng kita. Ang mga reporma sa pagpapalawak ng pag-
access sa kalusugan ng nutrisyon at pagbabagong edukasyon ay itinatag noong
nakaraang tatlong taon. Ang Universal Health Care Law pinagtibay upang matiyak ang
pangangalagang iyon para sa lahat ng mga Pilipino sa lahat ng yugto ng buhay ay
garantisado. Pagpapatupad ng K to 12 Program at ng Universal Acess to Quality
Tertiary Education Law ay magbibigay-daan din sa mga Pilipino na patuloy na
mapaunlad ang kanilang kasanayan tungo sa pagkamit ng kanilang buong potensyal
bilang produktibong miyembro ng mabilis na pagbabago ng lipunan. Sa 2020, ang
Pilipinas ay 0.52 sa Human Capital Index (HCI). Kahit na ito ay mas mataas kaysa sa
ang average sa mga bansang nasa lower middle-income group, nangangahulugan ito
na ang isang batang ipinanganak sa ang Pilipinas ngayon ay malamang na maabot
lamang ang 52 porsiyento ng kanyang potensyal pagdating sa adulthood.
Ang pandemya ng COVID-19, ang mga panganib at hamon sa pagpapayaman ng
human capital ay naging pantay mas makabuluhan. Para sa natitirang bahagi ng
panahon ng Plano, tututukan ang pamahalaan sa pagtugon sa mga hamon na
humahadlang ang ganap na pagsasakatuparan ng buong potensyal ng mga Pilipino,
tulad ng malnutrisyon, maagang pagbubuntis, at mahinang kalidad ng edukasyon,
bilang karagdagan sa mga pagkagambala sa paghahatid ng serbisyo dahil sa
pandemya ng COVID-19. Efforts will focus on strengthening strategies that transform
the country’s human capital towards greater.
agility, for a healthy and resilient Philippines
Muli ako si ka-irog Kim, nag uulat para sa Irog Radio.
Balik sayo ka-irog Luwy!
Anchor 1 (Luwy): Maraming Salamat Ka-irog Kim.

Anchor 1 (Luwy): Para mag hatid ng mas detalyadong impormasyon patungkol sa

REPORT 5
Anchor 2 (Ayen): Problemang kinakaharap ng bansa patungkol sa child laborer ating
alamin sa at narito si ka-irog Marj upang ibigay ang mas malinaw na detalye.
Field Reporter 5 (Marj):
Maraming salamat ka-irog Ayen. Ayon sa datos mula sa Philippine Statistics Authority
(PSA), ang populasyon ng mga bata edad 5-17 taong gulang ay 31.64 milyon taong
2021. Sinasabing 1.37 milyon nito ay nagtatrabaho - 858,000 nito ay kalalakihan
samantalang 508,000 nito ay kababaihan. Karamihan sa kanila ay nagtatrabaho sa
sektor ng agrikultura at kinilala ang Northern Mindanao bilang rehiyon na may
pinakamaraming bilang ng child laborer sa buong Pilipinas.
Ang child labor ay laganap na problema sa mga developing countries. Kapag ang isang
bata ay nagsimulang magtrabaho sa napakamurang edad, nagiging hadlang ito sa
kaniyang pag-aaral. Hindi lamang pag-aaral ang naisasantabi ng mga child laborers,
kundi maging ang kanilang kalusugan at kaligtasan. Sa Pilipinas, ang karaniwang anyo
ng child labor ay pagsasaka, pagmimina, pagtitinda, at pagiging katulong o
kasambahay bilang pangbayad ng utang. Ang paghihigpit at pagbabawal sa anumang
uri at anyo ng child labor ay higit na makabubuti sa kapakanan ng mga bata.
According to Kauhshik Basu, child labor may be modelled using the multiple equilibria
approach. There are two assumptions of the child labor multiple equilibria model. First
assumption is the luxury axiom - it asserts that a household with sufficiently high income
would not send its children to work. Second assumption is the substitution axiom - it
says that adult labor is a substitute for child labor. In short, adult can do what children
can do.
Muli ako si ka-irog Marj, nag uulat para sa Irog Radio.
Balik sayo ka-irog Ayen!
Anchor 2(Ayen): Maraming salamat, ka-irog Marj.
Anchor 2 (Ayen): Health is central to well-being, and education is essential for a
satisfying and rewarding life; ito ay parehong fundamental sa mas pinalawak na
kakayahan ng mga tao na nasa puso ng kahulugan ng pag-unlad. At the same time,
education plays a key role in the ability of a developing country to absorb modern
technology and to develop the capacity for self-sustaining growth and development.
More-over, health is a prerequisite for increases in productivity, and successful
education relies on adequate health as well.

Anchor 1 (Luwy): Ang mas malaking kapital sa kalusugan ay maaaring magtaas ng

return on investment sa edukasyon para sa kadahilanang ang kalusugan ay at
mahalagang salik ng pagpasok sa paaralan at mas matagumpay sa paaralan upang
matuto nang mas mahusay, pagkamatay ng mga batang nasa edad ng paaralan at
pagtaas ng halaga ng edukasyon sa bawat manggagawa, mas mahabang buhay
itinataas ng mga span ang pagbabalik sa pamumuhunan sa edukasyon , at mas
malusog na indibidwal at mas kayang gumamit ng edukasyon sa anumang punto ng
buhay. Samantalang ang patungkol sa mas mataas na kapital ng edukasyon ay
maaaring itaas ang pagbabalik sa pamumuhunan sa kalusugan sa mga sumusunod na
paraan ang mga problema sa kalusugan ay umaasa sa mga kasanayang natutunan sa
mga paaralan, ang mga paaralan ay nagtuturo ng personal na kalinisan at kalinisan,
mga isyu sa edukasyon na kailangan para sa pagbuo at pagsasanay ng mga tauhan ng
kalusugan, at ang edukasyon ay humahantong sa naantala ang panganganak na
nagpapabuti sa kalusugan.
Anchor 1 (Ayen): Ang katayuan sa kalusugan, kapag naabot na, ay nakakaapekto rin sa
pagganap ng paaralan, gaya ng ipinakita sa mga pag-aaral ng maraming umuunlad na
bansa. Ang mas mabuting kalusugan at nutrisyon ay humahantong sa mas maaga at
mas mahabang pagpapatala sa paaralan, mas mahusay na pagpasok sa paaralan, at
mas epektibong pag-aaral. Kaya upang mapabuti ang pagpapatala at ang pagiging
epektibo ng pag-aaral, dapat nating pagbutihin ang kalusugan ng mga bata sa
papaunlad na mga bansa.

Anchor 2(Luwy): Ang pagsusuri ng mga pamumuhunan sa kalusugan at edukasyon ay

pinag-isa sa diskarte ng human capital. Ang kapital ng tao ay ang terminong
kadalasang ginagamit ng mga ekonomista para sa edukasyon, kalusugan, at iba pang
kakayahan ng tao na maaaring magpataas ng produktibidad. Ang isang pagkakatulad
ay ginawa sa mga kumbensyonal na pamumuhunan sa pisikal na kapital: Pagkatapos
ng isang paunang pamumuhunan, ang pagdaloy ng mas mataas na kita sa hinaharap
ay maaaring mabuo mula sa parehong pagpapalawak ng edukasyon at mga
pagpapabuti sa kalusugan.
Anchor 1(Ayen): Dalawang equlibria assumption ayon kay Kauhshik Basu; una ay ang
luxury axiom na kung saan ang isang sambahayan na may sapat na mataas na kita ay
hindi magpadala ng mga salita ng mga bata nito at ang pangalawa ay subtitution axiom
na kung saan ang mga matatanda ay maaaring gawin kung ano ang magagawa ng mga
bata.

Anchor 1(Luwy): At yan ang mga balitang aming nakalap sa mainit na gabing ito. Ako
muli ang inyong ka-ikog Luwy
Anchor 2(Ayen): At ako naman si ka-irog Ayen
Anchor 1(Luwy): Ang inyong irog na laging mag bibigay ng mga nagiinit na mga balita.
Anchor 2(Ayen): Ang iyong kabiyak sa pagkalap ng napapahong mga balita
Anchor 1 & 2: At Ito ang radyo dos singko, Irog radio.