DZIEJE ROSJI OD

1800 DO 1917
AMELIA ŚREDNICKA
PATRYCJA KACZMAREK
ZAGADNIENIA CZ. I
Historia Rosji carskiej przed upadkiem w 1917 przedstawiona z
naciskiem na poniższe zagadnienia:

Polityka zagraniczna, kontakty z

1 sąsiadami, stosunki międzynarodowe

2 Gospodarka, handel

3 Wiara, kultura i inne narody

KIERUNKI
POLITYKI
ZAGRANICZNEJ
ZAGADNIENIA CZ. II
Historia Rosji carskiej przed upadkiem w 1917 związana z
aspektami polityki węwnętrznej:

3 Władza wykonawcza

1 Ustrój, podział władzy

4 Władza ustawodawcza

Najważniejsze dokumenty
państwowe, umowy
2 międzynarodowe
5 Władza sądownicza
 1. Ustrój - Carat
W zasadach zachowania Rosji w latach 1800-1917
dominowało wykorzystanie władzy centralnej. W
tym momencie Rosją rządziła już od dwustu lat
dynastii Romanowów, których zachowanie
utrzymywał system autokratyczny. Carowie
sprawowali pełnię władzy i wydawali dekrety,
edykty i manifesty różnych aspektów życia
społecznego i politycznego kraju. Uważano ich za
prawowitych władców, których władza pochodziła
od Boga.
 1. Ustrój - Hierarchia społeczna: Szlachta
Poniżej cara i jego najbliższego kręgu znajdowała się szlachta.
Zajmowali uprzywilejowaną i wpływową pozycję, a wielu służyło
w rządzie i doradzało carowi. Posiadali rozległe majątki i
kontrolowali chłopów pańszczyźnianych, którzy pracowali na
roli, ciesząc się jednocześnie statusem społecznym,
przywilejami i zwolnieniami z niektórych podatków. Służba
wojskowa była ważna dla szlachty, która odegrała znaczącą rolę
we wspieraniu sztuki i kultury. Działali jako przywódcy wiejscy,
nadzorując swoje majątki i zarządzając poddanymi, mieli
obowiązki społeczne i angażowali się w filantropię. Jednak ich
rola była zróżnicowana iw tym okresie pojawiły się debaty
kwestionujące ich przywileje.
 1. Ustrój - Hierarchia społeczna: Duchowieństwo
Na podobnym poziomie jak szlachta duchowieństwo, jako
część stanu religijnego, pełniło obowiązki zarówno
duchowe, jak i administracyjne, sprawując posługę
religijną, udzielając wskazówek i prowadząc placówki
oświatowe. Kościół prawosławny odgrywał kluczową rolę
w kształtowaniu norm społecznych, promowaniu
konserwatywnych wartości i utrzymaniu ustalonego
porządku społecznego. Sprawował także kontrolę nad
różnymi aspektami życia społecznego, cenzurując
publikacje, regulując edukację i oferując usługi socjalne.
Kościół, szanowany przez wielu, spotykał się z krytyką za
swoje bogactwo, wpływy i brak niezależności.
 1. Ustrój - Hierarchia społeczna: burżuazja
Nieco poniżej szlachty znajdowała się burżuazja, która wyłoniła się jako rosnąca
klasa społeczna z odrębną rolą i wpływami. Obejmujący miejską klasę średnią
zajmowali się głównie handlem, przemysłem i zawodami. Burżuazja odegrała
kluczową rolę w rozwoju gospodarczym kraju, napędzając industrializację, handel i
modernizację. Odegrali kluczową rolę w zakładaniu fabryk, promowaniu postępu
technologicznego i rozszerzaniu sieci handlowych. Jako osoby wykształcone i
zamożne przyczyniały się także do życia kulturalnego i intelektualnego, wspierając
sztukę, naukę i oświatę. Burżuazja starała się zabezpieczyć swój status ekonomiczny
i społeczny, często aspirując do uzyskania tytułów szlacheckich i udziału w
sprawach politycznych. Mieli jednak do czynienia z ograniczeniami ze względu na
sztywną hierarchię społeczną i dominujący wpływ szlachty. Podczas gdy ich wpływy
rosły przez całe stulecie, aspiracje burżuazji do większej władzy politycznej i uznania
społecznego ostatecznie przyczyniły się do ruchów rewolucyjnych XX wieku.
1. Ustrój - Hierarchia społeczna: chłopi pańszczyźniani i klasa robotnicza
W XIX-wiecznej Rosji chłopi pańszczyźniani stanowili większość ludności i byli
związani z ziemią jako robotnicy rolni pod kontrolą właścicieli ziemskich. Znosili
trudne warunki i odgrywali istotną rolę w produkcji rolnej, ale mieli ograniczone
wolności osobiste i możliwości mobilności społecznej, nie uzyskując
emancypacji aż do 1861 r. W międzyczasie klasa robotnicza na obszarach
miejskich wyłoniła się wraz z industrializacją, pracując w fabrykach i stawiając
czoła trudnym warunkom i niskie wynagrodzenia. Obie grupy doświadczały
trudności, były pozbawione praw i przyczyniały się do niepokojów społecznych.
Chłopi pańszczyźniani wspierali gospodarkę poprzez pracę w rolnictwie,
podczas gdy miejska klasa robotnicza napędzała rozwój przemysłu. Pomimo
różnych okoliczności, dzielili wspólną walkę o poprawę praw i pozycji
społecznej.
2. Najważniejsze dokumenty państwowe:
Karta do szlachty (1785)
Przywrócony przez cara Aleksandra I w 1801 r., miał na celu zachowanie
tradycyjnych przywilejów i praw rosyjskiej szlachty, umacniając jej szanowaną
pozycję w społeczeństwie. Statut nadał szlachcie różne prawa, w tym
zwolnienie z niektórych podatków, kontrolę nad jej ziemiami oraz władzę
zarządzania własnymi majątkami ziemskimi. Ustanowił hierarchiczną strukturę
społeczną, w której szlachta miała znaczną władzę i wpływ na poddanych i
chłopstwo. Karta dla szlachty odegrała kluczową rolę w kształtowaniu
społeczno-politycznej dynamiki Rosji w tym okresie, podkreślając znaczenie
klasy szlacheckiej i wzmacniając jej uprzywilejowany status.
2. Najważniejsze dokumenty państwowe:
Reforma uwłaszczeniowa (1861)
Wydany przez cara Rosji Aleksandra II był znaczącym dokumentem
reformatorskim, który zniósł pańszczyznę w kraju. Dała wolność milionom
chłopów pańszczyźnianych i pozwoliła im posiadać ziemię, zawierać
małżeństwa bez pozwolenia i wykonywać inne zawody. Jednak manifest
nałożył również pewne obowiązki i długi na wyzwolonych chłopów
pańszczyźnianych, a ich ogólne warunki gospodarcze i społeczne pozostawały
trudne. Chociaż Manifest Emancypacyjny był znaczącym krokiem w kierunku
modernizacji, nie odniósł się do wszystkich podstawowych problemów i
nierówności w rosyjskim społeczeństwie, które ostatecznie przyczyniły się do
dalszych niepokojów politycznych i społecznych.
2. Najważniejsze dokumenty państwowe:
Konstytucja Rosji z 1906
Konstytucja z 1906 r., zwana także Ustawami Zasadniczymi, została uchwalona w
następstwie rewolucji rosyjskiej 1905 r., która spełniła wiele obietnic zawartych we
wcześniejszym Manifeście Październikowym. Prawa te miały na celu ustanowienie ram
konstytucyjnych i zdefiniowanie struktury politycznej Imperium Rosyjskiego. Prawa
Zasadnicze zapewniały ograniczone swobody obywatelskie, takie jak wolność słowa i
zgromadzeń, przy jednoczesnym zachowaniu autokratycznej władzy monarchy.
Utworzyli dwuizbowy organ ustawodawczy znany jako Duma Państwowa i Rada
Państwa, przy czym ta pierwsza miała ograniczone uprawnienia ustawodawcze.
Konstytucja zapewniała jednak carowi znaczną władzę, w tym możliwość rozwiązania
Dumy i rządzenia dekretem. Prawa miały na celu znalezienie równowagi między
przyznaniem pewnych reform politycznych przy jednoczesnym zachowaniu
autokratycznych rządów monarchy. Niemniej jednak ograniczenia konstytucji
ostatecznie przyczyniły się do trwających napięć politycznych w Rosji, co
doprowadziło do dalszych niepokojów i ostatecznie do rewolucji rosyjskiej 1917 r.
2. Umowy międzynarodowe - Pokój w Tylży (1807)
Był to układ pokojowy podpisany 7 lipca 1807 r. między cesarzem Francji
Napoleonem Bonaparte a carem Rosji Aleksandrem I po wojnie francusko-
rosyjskiej. Był to punkt zwrotny w wojnach napoleońskich i miał znaczące
implikacje dla Europy. Traktat podzielił Europę na strefy wpływów, a Francja i
Rosja stały się sojusznikami przeciwko wspólnym wrogom. Porozumienie
ustanowiło kruchy pokój między dwoma mocarstwami, a Rosja zgodziła się
wycofać z wojny i dołączyć do Systemu Kontynentalnego Napoleona, który
miał na celu ekonomiczną izolację Wielkiej Brytanii. Traktat przewidywał
również dostosowania terytorialne, w wyniku których Rosja utraciła część
terytoriów na rzecz Francji i jej sojuszników. Chociaż traktat z Tylży przyniósł
chwilowe wytchnienie w konflikcie, napięte stosunki między Napoleonem a
Aleksandrem doprowadziły ostatecznie do wznowienia działań wojennych i
dalszych zmian geopolitycznych w Europie.
2. Umowy międzynarodowe - Traktat adrianopolski (1829)
Traktat adrianopolski, podpisany w 1829 r., oznaczał koniec wojny rosyjsko-
tureckiej i miał znaczące konsekwencje zarówno dla Rosji, jak i Imperium
Osmańskiego. Traktat przyznał Grecji autonomię i uznał jej rozszerzone
terytorium, ustanawiając precedens dla innych ruchów nacjonalistycznych w
regionie. Uznał także niepodległość Serbii, Mołdawii i Wołoszczyzny, choć pod
nominalną suwerennością osmańską. Rosja uzyskała znaczne terytoria i prawo
do żeglugi w kluczowych cieśninach. Traktat osłabił Imperium Osmańskie i
umocnił wpływy Rosji w regionie, jednocześnie podsycając aspiracje
nacjonalistyczne i przyszłe konflikty na Bałkanach, i był ważnym krokiem w
ekspansji Rosji na Kaukazie
2. Umowy międzynarodowe - Traktat z Aigun (1858)
Traktat z Aigun, podpisany w 1858 r. między
Rosją a Chinami, rozstrzygał spory terytorialne
w rejonie rzeki Amur. Rosja zyskała znaczne
terytorium wzdłuż rzeki Amur, podczas gdy
Chiny zachowały kontrolę nad prawym
brzegiem. Traktat dotyczył również praw
handlowych i żeglugowych, przyznając
rosyjskim kupcom przywileje handlowe i
ustanawiając przepisy dla rosyjskich statków na
obszarze traktatowym. Traktat umocnił wpływy
Rosji na Dalekim Wschodzie i położył podwaliny
pod przyszłą ekspansję terytorialną w regionie.
 3. Władza wykonawcza
Władza wykonawcza, kierowana przez cara i mianowanych przez niego
ministrów, była odpowiedzialna za tworzenie i wdrażanie polityki, zarządzanie
administracją oraz utrzymywanie prawa i porządku. Car miał uprawnienia do
wydawania dekretów, mianowania urzędników i nadzorowania różnych
departamentów rządowych. Władza wykonawcza odgrywała kluczową rolę w
kształtowaniu i wykonywaniu polityki wewnętrznej i zagranicznej,
nadzorowaniu rozwoju gospodarczego i utrzymywaniu kontroli nad rozległym
imperium rosyjskim. Jednak ta scentralizowana struktura władzy przyczyniła
się również do narastającego niezadowolenia i wezwań do reform
politycznych, co ostatecznie doprowadziło do upadku reżimu carskiego w 1917
roku.
 4. Władza ustawodawcza
Rosja doświadczyła różnych form organów ustawodawczych o różnym stopniu
władzy i wpływów. Duma Państwowa, powołana w 1906 r. w wyniku Manifestu
Październikowego i Ustaw Zasadniczych, pełniła w późniejszych latach tego
okresu funkcję podstawowej instytucji ustawodawczej. Duma miała
uprawnienia do debatowania i uchwalania ustaw, proponowania polityki i
kontrolowania działań władzy wykonawczej. Jednak jego władza była często
ograniczana przez carską kontrolę i wpływ na proces legislacyjny. Przed
utworzeniem Dumy Rosja miała inne organy ustawodawcze, takie jak Rada
Państwa i Zgromadzenie Państwowe, które pełniły funkcje doradcze i
konsultacyjne. Ogólnie rzecz biorąc, chociaż podejmowano próby
wprowadzenia instytucji przedstawicielskich, władza ustawodawcza w Rosji w
tym czasie napotkała znaczne ograniczenia i ograniczenia swoich uprawnień.
 5. Władza sądownicza
Władza sądownicza była scentralizowana i hierarchiczna, z carem na szczycie
hierarchii. W tym okresie istniało wiele rodzajów sądów, zajmujących się
sprawami karnymi, cywilnymi i administracyjnymi. Władza sądownicza
skupiona była w rękach cara, który powoływał i odwoływał sędziów oraz
kontrolował procesy. Sądy były odpowiedzialne za wydawanie wyroków i
rozstrzyganie sporów zgodnie z obowiązującym prawem. Sądownictwo w Rosji
odgrywało ważną rolę w utrzymaniu ładu społecznego i utrzymaniu władzy
carskiej. Sądy były narzędziem władzy do egzekwowania prawa i karania
przestępców. Sądownictwo było również wykorzystywane do represjonowania
opozycji politycznej i tłumienia niezależnych ruchów społecznych.
ZAGADNIENIA CZ. III
Historia Rosji carskiej przed upadkiem w 1917 związana z
aspektami polityki prawną państwa:

1 Regionalne władze
Zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie
4 chłopów
Reformy: zarząd centralny, zarząd
terytorialny, samorząd miejski,
2 samorząd ziemski, sejmiki

Reformy społeczne np. zniesienie 5 Reformy edukacyjne

przewilejów stanowych i
podatkowych
3
 1. Regionalne władze
W Imperium Rosyjskim od 1800 do 1917 roku władze regionalne odgrywały
znaczącą rolę w rządzeniu i administracji. Kraj został podzielony na prowincje,
które z kolei dzieliły się na dystrykty i powiaty. Na szczeblu regionalnym
wyznaczono urzędników zwanych gubernatorami lub generalnymi
gubernatorami, którzy byli odpowiedzialni za nadzorowanie administracji i
wdrażanie polityki rządu w swoich regionach. Organy te były powoływane przez
rząd centralny i występowały jako jego przedstawiciele w regionach.
Władze regionalne miały różne obowiązki, w tym utrzymywanie prawa i
porządku, pobieranie podatków, zarządzanie lokalnymi zasobami, nadzorowanie
rozwoju lokalnej infrastruktury i wdrażanie przepisów rządowych. Ich zadaniem
było egzekwowanie praw cesarskich oraz zapewnienie lojalności i posłuszeństwa
miejscowej ludności wobec władzy centralnej. Ponadto odgrywali rolę w
koordynacji i komunikacji między rządem centralnym a społecznościami
lokalnymi.
 1. Regionalne władze
Władze regionalne miały znaczną władzę i kontrolę nad swoimi regionami, ale
ostatecznie ich działania podlegały aprobacie i nadzorowi rządu centralnego.
Reżim carski dążył do utrzymania scentralizowanego systemu rządów, w
związku z czym od władz regionalnych oczekiwano przestrzegania interesów i
polityki rządu cesarskiego.
Warto zauważyć, że zakres władzy regionalnej i autonomii zmieniał się w tym
okresie. W niektórych regionach zdarzały się przypadki większej decentralizacji
i autonomii lokalnej, podczas gdy w innych rząd centralny sprawował większą
kontrolę. Reformy i wydarzenia polityczne, które miały miejsce na przełomie
XIX i XX wieku, przyniosły pewne zmiany w roli władz regionalnych, ale ogólnie
pozostały one ważnym elementem struktury administracyjnej Imperium
Rosyjskiego.
2. Reformy: zarząd centralny
Reformy administracji centralnej miały na celu
wzmocnienie władzy państwowej i zwiększenie
efektywności zarządzania na szczeblu
centralnym. Reformy Aleksandra I w 1802 r.
Obejmowały szeroki zakres zmian w rosyjskim
systemie administracyjnym i prawnym.
Utworzono Ministerstwo Spraw
Wewnętrznych, które ma nadzorować
bezpieczeństwo wewnętrzne i zarządzanie
sprawami cywilnymi. Powołano Komitet Stanu,
który miał nadzorować różne ministerstwa, a
Radę Stanu wzmocniono jako instytucję
odpowiedzialną za stanowienie nowego prawa.
2. Reformy: zarząd terytorialny
Reformy administracji terytorialnej
koncentrowały się na decentralizacji władzy i
zwiększeniu autonomii jednostek administracji
terenowej. W 1864 r. wprowadzono ustawę o
samorządzie terytorialnym, która podzieliła
Rosję na gubernie, powiaty i gminy wiejskie.
Gubernatorzy byli mianowani przez cara, ale
mieli pewne uprawnienia decyzyjne i
odpowiadali za administrację terytorialną.
Powiaty miały własne rady, które były
odpowiedzialne za zarządzanie sprawami
lokalnymi. Gminy wiejskie uzyskały ograniczoną
autonomię i prawo do samorządu.
2. Reformy: samorząd miejski
Reformy samorządowe miały na celu zwiększenie
roli miast w procesie decyzyjnym i nadanie im
większej autonomii. W 1870 r. wprowadzono
ustawę o samorządzie miejskim, która powołała
do życia dumę miejską jako organ zarządzający
miastem. Dumy miejskie składały się z
wybranych radnych, którzy mieli uprawnienia do
podejmowania decyzji w sprawach lokalnych,
takich jak infrastruktura, budżet i edukacja.
Reforma ta miała na celu modernizację miast i
zwiększenie udziału obywateli w zarządzaniu
sprawami lokalnymi.
2. Reformy: samorząd ziemski
Reformy samorządu terytorialnego dotyczyły obszarów wiejskich i miały na
celu zwiększenie roli chłopów i lokalnych społeczności wiejskich w
sprawowaniu rządów. W 1864 r. wprowadzono ustawę o samorządzie
ziemskim, która na obszarach wiejskich powołała ziemie jako organy władzy.
Ziemie były wybierane przez przedstawicieli chłopów i szlachty i posiadały
kompetencje w zakresie administracji wiejskiej, spraw społecznych i
gospodarki rolnej. Reforma ta miała na celu poprawę warunków życia chłopów
i zwiększenie ich wpływu na lokalne decyzje. Władze regionalne w Rosji miały
ograniczone uprawnienia w porównaniu z władzami centralnymi. Za
zarządzanie regionami odpowiadali gubernatorzy i rady lokalne, ale ich
działania były ściśle kontrolowane przez rząd centralny. Władze regionalne
otrzymały również zadanie wdrażania reform i polityk państwa na swoim
terenie, takich jak reforma rolna i modernizacja infrastruktury.
 2. Reformy: sejmiki
Przed wspominaną wcześniej Dumą Państwową istniały również sejmiki
regionalne, zwane ziemstwami, założone w 1864 r. przez Aleksandra II.
Zgromadzenia te koncentrowały się na administracji lokalnej i pozwalały na
pewien stopień samorządu lokalnego. Chociaż Ziemstwa miały ograniczone
uprawnienia i podlegały nadzorowi władz centralnych, zapewniały drogę do
zaangażowania obywatelskiego i zaspokajały lokalne potrzeby. Ogólnie rzecz
biorąc, reformy dotyczące zgromadzeń w Rosji w tym okresie miały na celu
wprowadzenie elementów reprezentacji i udziału społeczeństwa w rządzeniu,
aczkolwiek w ramach systemu autokratycznego.