Akran Zorbalığı Yapan Öğencilere Yönelik Psikoeğitim

AKR AN ZORBALIĞI YAPAN
ÖĞRENCİLERE YÖNELİK
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME

PSİKOEĞİTİM PROGRAMI
İLKOKUL
AKRAN ZORBALIĞI YAPAN
ÖĞRENCILERE YÖNELIK
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME

PSİKOEĞİTİM PROGRAMI
İLKOKUL
AKRAN ZORBALIĞI YAPAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME PSİKOEĞİTİM PROGRAMI
İLKOKUL
1. Baskı: Ankara, 2021
ISBN: 978-975-11-5869-7
Genel Yayın No: 7736
Yardımcı Kaynak Dizi Yayın No: 1744
Yayın Yönetmeni: Mehmet Nezir GÜL
Editör: Dr. Murat AĞAR • Ebubekir AYDIN
Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Demet VURAL YÜZBAŞI • Prof. Dr. Aysun DOĞAN • Dr. Öğr. Üyesi Fatoş BULUT ATEŞ
Destekleyenler: Prof. Dr. Fulya CENKSEVEN ÖNDER • Doç. Dr. Raşit AVCI • Dr. Öğr. Üyesi Yasin YILMAZ
Yayına Hazırlayan: Uzm. Psk. Dan. Elif Asena YILDIRIM • Uzm. Psk. Dan. Emine ATLAY
Serap ERDEĞER • Murat TANRIKOLOĞLU
Tashih: Erdoğan MURATOĞLU
Baskı:
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Gazi Mesleki Eğitim Merkezi Matbaası
Adres: Emniyet Mahallesi, Abant 1 Caddesi, No:12, Yenimahalle/ANKARA
Tel:0312 212 62 18
Bu yayın Millî Eğitim Bakanlığı tarafından UNICEF’in finansal desteği ile hazırlanmıştır.
Yayında beyan edilen görüşler kişilerin kendi sorumluluğundadır ve hiçbir şekilde
Millî Eğitim Bakanlığı ve UNICEF’in görüş ve politikalarını yansıtmamaktadır.
2 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
İÇINDEKILER
Programın Genel Amaçları 4
Programın Uygulanması 4
Program Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 5
Programın Değerlendirilmesi 6
Programın Yapısı 7
1. Oturum: 8
2. Oturum: 14
3. Oturum: 22
4. Oturum: 32
5. Oturum: 38
6. Oturum: 46
7. Oturum: 56
8. Oturum: 62
9. Oturum: 70
10. Oturum: 78
Ek-A 88
Ek-B 90
Kaynakça 91
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 3
PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI
1. Öğrencilerin, akran zorbalığının arkadaşlık ilişkileri üzerindeki olumsuz etkilerine dair farkındalık
kazanmalarını sağlamak.
2. Öğrencilerin sosyal ve duygusal becerilerini geliştirerek akran zorbalığı davranışlarının azalmasını
sağlamak.
3. Öğrencilere, arkadaşlık ilişkilerinin önemi konusunda farkındalık kazanmalarını sağlamak ve
arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek.
4. Öğrencilerin, duyguları tanımasını ve duyguların ifade ediliş biçimlerini öğrenmesini sağlamak.
5. Öğrencilerin, öfke duygusunu tanımasını ve öfke ile baş etme becerileri kazanmasını sağlamak.
6. Öğrencilerin empati becerilerini geliştirmek.
7. Öğrencilerin, farklılıklara saygı duyma ve farklılıkları kabul etme becerilerini geliştirmek.
8. Öğrencilerin sorun çözme becerilerini geliştirmek.
9. Öğrencilerin, yardımlaşma, paylaşma, iş birliği gibi sosyal becerilerin önemini kavramalarını
sağlamak.
önemlidir. Bu amaçla, program uygulanmadan önce

PROGRAMIN UYGULANMASI programa katılacak öğrencilerin sınıf öğretmenleri ile
toplantı yapılması ve programın amacı ve işleyişi hakkında
öğretmenlere detaylı bilgi sunulması önerilmektedir.
“Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık
İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı” rehber öğretmen/ 3. Programın uygulanması için gerekli tüm malzeme ve
psikolojik danışman tarafından öğrencilere uygulanacak düzenlemeler okul yönetimi tarafından sağlanacaktır.
bir grup müdahale programıdır. Bu müdahale programının
uygulanmasından önce programa katılacak tüm öğrencilerin 4. Rehber öğretmen/psikolojik danışman, tüm oturumları
sınıfında, sınıf temelli “Akran Zorbalığı Farkındalık Programı”nın yürütmekle sorumludur.
uygulanması önerilmektedir. Müdahale grubu oluşturulmadan
önce akran zorbalığına maruz kalan öğrencilerin tespit 5. Müdahale programının, sınıf temelli “Akran Zorbalığı
edilmesi gerektiği için bu konuda sınıf öğretmeni ve Farkındalık Programı” uygulandıktan sonra yürütülmesi
Rehber öğretmen/psikolojik danışmanın iş birliği yapması önerilmektedir.
gerekmektedir. Bir müdahale grubunun 6-8 öğrenciden
oluşması önerilmektedir. 3. ve 4. sınıflarda bu sayı en fazla 6. Programa katılacak öğrencilerin tespit edilmesinin
10’a kadar çıkabilir. Müdahale grubunda, grup dinamiğinin ardından öğrencilerin velilerine bilgilendirme yapılması ve
etkili bir biçimde oluşturulması amacıyla grupta zorbalık onaylarının alınması önerilmektedir.
yapan öğrenciler ile birlikte sosyal beceriler açısından
olumlu davranışlar gösteren öğrencilerin de yer alması 7. Her öğrencinin grupta yapılan etkinlikleri ve ev
gerekmektedir. Örneğin, 8 öğrenciden oluşan bir grupta 5 etkinliklerini saklayabilmesi için bir zarf dosya (çıtçıtlı
zorbalık yapan öğrenciyle birlikte sosyal beceriler açısından dosya) temin etmesi gerekmektedir. Bu konuda okul
güçlü yönleri olan 3 öğrencinin seçilmesi önerilmektedir. idaresi bilgilendirilmelidir; okulun bunu sağlayamadığı
Müdahale grubu oluşturulurken öğrencilerle kısa bir ön durumlarda ise velilerden yardım istenebilir.
görüşme yapılması önerilmektedir. Bu ön görüşmede
akran zorbalığına dair bir vurgu yerine, arkadaşlık ilişkilerini 8. Grup oturumlarının, haftada bir kez (mümkünse her hafta
güçlendirmeye veya olumlu arkadaşlık ilişkileri geliştirmeye aynı gün), bir ders saati (40 dakika) olmak üzere birbirini
dair vurgu yapılmalıdır. takip eden 10 haftalık bir süreçte yüz yüze tamamlanması
önerilmektedir.
Programın uygulama sürecinde dikkat edilmesi gereken görev
ve sorumluluklar aşağıda maddeler hâlinde belirtilmiştir: 9. Grup oturumlarının gün ve saatleri, öğrencilerin ders
programlarına uygun bir biçimde ve öğrencilerin
1. “Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık akademik gelişimlerini olumsuz yönde etkilemeyecek bir
İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı”nın planlanması şekilde planlanmalıdır.
ve yürütülmesi sürecinden, okul müdürü ve rehber
öğretmen/psikolojik danışman sorumludur. 10. Rehber öğretmen/psikolojik danışmanın, uygulamayı
gerçekleştireceği mekânın fiziksel koşullarını oturum
2. Programın uygulanması sürecinde sınıf öğretmeni ile içeriğine uygun biçimde önceden düzenlemesi
iş birliği yapılması ve öğretmenin desteğinin alınması önerilmektedir.
11. Rehber öğretmen/psikolojik danışman, her oturum
öncesinde oturumu detaylı bir şekilde okuması ve
oturum süresi (etkinlik süreleri) hakkında planlama
yapması önerilmektedir. Oturumlarda ön hazırlık
yapılması gereken etkinlikler için hazırlıkların önceden
tamamlanması gerekmektedir.
12. Programın uygulanması sırasında yapılan paylaşımlarla

ilgili ‘gizlilik ilkesi’ dikkate alınmalıdır. Öğrencilere,
arkadaşlarının kendileri ve aileleri ile ilgili paylaşımlarını
grup dışından kimseyle paylaşmamaları gerektiği
hatırlatılmalıdır. Bununla birlikte, öğrencilere program
süresince öğrendikleri bilgi ve becerileri grup dışında da
uygulamaları gerektiği aktarılmalıdır.
13. Oturumlar tamamlandıktan sonra grup psikoeğitim

sürecinden yeterli düzeyde faydalanmadığı
düşünülen öğrenciler bireysel psikolojik danışmaya
yönlendirilebilirler.
PROGRAM UYGULANIRKEN
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
NOKTALAR
1. İlk oturumda öğrencilerin yaşlarına uygun bir biçimde 7. Grup sürecinde öğrencilerin, duygu ve düşüncelerini
grup kurallarının oluşturulması ve süreçte bu kuralların ifade etmeleri oldukça önemlidir. Bu nedenle oturumlar
uygulanması önemlidir. Gerektiğinde öğrencilere kurallar sırasında öğrencilere söz hakkı verilmesi, her bir
tekrar hatırlatılmalıdır. öğrencinin kendini ifade etmesine olanak sağlanması
ve zaman kaygısıyla paylaşımların eksik bırakılmaması
2. Oturumlar boyunca yapılan etkinliklerde rehber gerekmektedir.
öğretmen/psikolojik danışmanın, okuma yazma
konusunda zorlanan öğrencileri desteklemesi 8. Ev etkinliğini getirmeyi (veya zarf dosyasını) unutan
gerekmektedir (örn. yazı yazmakta zorlanan öğrencinin öğrenciler olursa haftaya getirebilecekleri vurgulanır.
yerine yazı yazması gibi). Ancak iki hafta üst üste ev etkinliğini getirmeyen öğrenci
olursa grup tamamlandıktan sonra bireysel olarak
3. Ayrıca, velilerin ev etkinlikleri için okuma yazma öğrenci ile görüşülür ve getirmeme nedeni sorulmalıdır.
konusunda zorlanan öğrencileri desteklemesi Aynı zamanda veliye haber verilerek ev etkinliği
gerekmektedir (Örn. yazı yazmakta zorlanan öğrencinin konusunda onun desteği istenmelidir.
yerine yazı yazması gibi).
9. Oturumlarda yer alan bazı etkinliklerde örnek olaylar
4. Programda her oturum, bir önceki oturum ile bağlantılı yer almaktadır. Bu örnek olaylarda karakterleri temsil
bir biçimde hazırlanmıştır. Dolayısıyla oturumlar belirtilen etmesi amacıyla isimler kullanılmıştır. Eğer uygulamanın
sırayla yürütülmeli ve bir oturumda eksik kalan noktalar gerçekleştiği grupta aynı isimde öğrenciler bulunuyorsa
tamamlanmadan diğer oturuma geçilmemelidir. örnek olayların, farklı isimler kullanılarak ifade edilmesi
uygun olacaktır.
5. Öğrencilerin, tüm oturumlara eksiksiz bir biçimde devam
etmesinin sağlanması ve bu konuda teşvik edilmesi
gerekmektedir. Oturumu kaçıran öğrencilere, bir sonraki
oturumdan önce kaçırdığı oturum ile ilgili kısa süreli
bireysel bir bilgilendirme yapılması önerilmektedir.
6. Grup sürecinde öğrencilerin paylaşımlarda bulunmasında

gönüllülük ilkesi esastır. Bununla birlikte, öğrencilerin
oturumlara aktif katılımda bulunması teşvik edilmelidir.
PROGRAMIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri
Geliştirme Psikoeğitim Programı’nın uygulanması sürecinde
her oturum sonunda Oturum Değerlendirme Formu’nun (Ek
A) doldurulması gerekmektedir. Program bitirildiğindeyse
öğrencilerin elde ettikleri kazanımların değerlendirilebilmesi
amacıyla öğrencilerin Öğrenci Öz Değerlendirme
Formu’nu (Ek B) doldurmaları gerekmektedir. Bununla
birlikte programın etkililiğinin değerlendirilmesi amacıyla
program sürecinde ve sonrasında izleme ve değerlendirme
çalışmalarının yapılması önerilmektedir.
1. Programın etkililiğini değerlendirmek amacıyla

kullanılacak ölçüm araçlarının önceden belirlenmesi
gerekmektedir. Programın içeriğinde yer alan konular
hakkında (Örn. akran zorbalığı, duyguları tanıma, öfke
ile başa çıkma, empati, sorun çözme, olumlu sosyal
davranışlar) uygun ölçüm araçları seçilebilir.
2. Belirlenen bu ölçüm araçları, gruptaki çocuk sayısı kadar

çoğaltılmalıdır.
3. Öğrencilerin dolduracağı ölçüm araçları müdahale

programı başlamadan 1-2 hafta önce (ön-test)
ve program bittikten 1-2 hafta sonra (son-test)
uygulanmalıdır. Eğer mümkünse aynı ölçüm araçları
program tamamlandıktan 4-6 ay sonra (izlem çalışması)
öğrencilere tekrar verilmelidir.
4. Öğrencilerden, ayrıca oturumları ve etkinlikleri (örn.

içerik, süre, anlaşılabilirlik) değerlendirmeleri istenebilir.
5. Sınıf öğretmenlerinin dolduracağı ölçüm araçları,

müdahale programı başlamadan 1-2 hafta önce (ön-
test) ve program bittikten 1-2 hafta sonra (son-test)
uygulanmalıdır. Eğer mümkünse aynı ölçüm araçları
program tamamlandıktan 4-6 ay sonra (izlem çalışması)
öğretmenlere tekrar verilmelidir. Öğretmenler bu
formları, müdahale programına katılan her bir çocuk için
ayrı ayrı doldurmalıdır.
PROGRAMIN
YAPISI
ARKADAŞLARIMLA TANIŞIYORUM I. OTURUM
II. OTURUM ARKADAŞLARIMLA GÜÇLÜYÜM
DUYGULARIMI KEŞFEDİYORUM III. OTURUM
IV. OTURUM ÖFKEMİ TANIYORUM
ÖFKEMİ KONTROL EDEBİLİYORUM V. OTURUM
VI. OTURUM ARKADAŞLARIMI ANLIYORUM
FARKLILIKLARIMIZLA GÜÇLÜYÜZ VII. OTURUM
VIII. OTURUM SORUNLARIMIZI ÇÖZEBİLİRİZ
BİRLİKTE BAŞARDIK IX. OTURUM
X. OTURUM İYİ ARKADAŞLIKLAR KURABİLİYORUM
1. OTURUM
ARKADAŞLARIMLA
TANIŞIYORUM
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri kendisini tanıtır ve grup
hakkında kısa bir bilgilendirme yapar.
“Herkese merhaba, ben okulumuzun rehber öğretmen/

psikolojik danışmanı _______ (isim). Sizlerle birlikte
arkadaşlık ilişkilerimizi güçlendirmek için grup olarak güzel
bir hayalî yolculuğa çıkacağız. Bu yolculuğumuz 10 hafta
sürecek. Her hafta aynı gün bir ders saati boyunca beraber
olacağız. Yolculuğumuz boyunca grubumuza ben liderlik
edeceğim. Bu yolculukta bana eşlik edeceğiniz için sizlere
şimdiden çok teşekkür ediyorum. Şimdi bir oyun oynamaya
ne dersiniz?”
2. Arkadaşlık treni: Grup lideri oturumu hareketli bir

oyunla başlatacağını söyleyerek öğrencilere aşağıdaki
açıklamayı yapar.
“Trenleri ve tren yolculuğunu sever misiniz? Haydi, o

zaman herkes tren yolculuğuna çıkmak için hazır mı?
Şimdi hepimiz bir daire oluşturarak sessizce bekleyelim.
Ben trenin lokomotifi olarak ilk önce yola çıkacağım.
(Sağ elini aşağı/yukarı yapar, çuffff çuffff der.) Biraz yol
aldıktan sonra durakta duracağım ve bir arkadaşınızın
omzuna hafifçe dokunacağım ve o kişi 1. vagon olacak,
benim elimi tutacak ve beraber yola çıkacağız. (Lokomotif
ve vagon çuffff çuffff diye ses çıkarır.) Sonra tekrar bir
durakta duracağız, 1. vagondaki öğrenci gruptan başka bir
öğrencinin omzuna dokunacak ve o kişi 2. vagon olacak,
eliyle arkadaşının omzunu tutacak ve tekrar beraber yola
çıkacağız.” (Lokomotif ve vagonlar çuffff çuffff diye ses
çıkarırlar. Gruptaki en son öğrenci de gruba katılana kadar
oyun devam eder. Eğer oda/sınıf müsaitse tren sağa, sola
kıvrılabilir; dağları, köprüleri aşarak gidiyormuş gibi çeşitli
fiziksel hareketler yapılabilir.)
3. Tanışma etkinliği: Grup lideri öğrencilerin kendilerini

tanıtması için her öğrenciye bir A4 kâğıdı ve kalem verir.
Öğrencilere örnek oluşturmak için kendisi de alır ve
aşağıdaki açıklamayı yapar:
AMAÇ
“Artık yolculuğa hazırız. Ancak yolculuğa çıkmadan önce
Bu oturumun amacı, öğrencilerin
birbirimizi daha yakından tanımaya ne dersiniz? Şimdi size
birbirleri ile tanışmasını sağlamak,
bir soru soracağım. Bir sihirli değnek olduğunu ve size
grup kurallarını oluşturmak ve
dokunup, sizi bir hayvana dönüştürdüğünü hayal edin. Hangi
grubun genel amacını öğrencilere
hayvan olmak isterdiniz? Sizin hangi olumlu özelliğinizin,
anlatmaktır. seçtiğiniz hayvanın hangi özelliğiyle, benzer olduğunu
düşünün. Bu boş kâğıtlara önce kendi isminizi, sonra da
KAZANIMLAR bu hayvanın ismini yazın ve resmini çizin. Bunu yaparken
Bu oturum sonunda öğrenciler: kâğıdınızı başkalarına göstermeyin. Birazdan hepimiz
• Birbirlerini daha yakından tanır. tek tek kendimizi tanıtacağız. ” Grup lideri öğrencilerin
• Grubun amacını öğrenir. eşleştirmeyi anlamakta zorlandığı gözlemlerse bir örnek
verebilir. Herkes hazır olduğunda ise kendini tanıtma
sürecini başlatır. Herkes kâğıdını gruba gösterir.
MATERYALLER
A-4 kâğıt, kalem, Ek 1 “Merhaba benim adım __________ . Eğer bir hayvan
olsaydım bir ____________ olmak isterdim. Çünkü ben de
YÖNTEM VE TEKNİK ___________ gibi ___________ (güçlüyüm, özgürüm, uçmak
istiyorum, uzun boyluyum, hızlı koşarım, çok hareketliyim
Soru-cevap, tartışma, oyun vb.).”
SÜRE: 40 dk.
Grup lideri, kendisini tanıttıktan sonra kâğıdını kurala katılıyor mu? Katılanlar ellerini havaya kaldırsın”
buruşturarak bir top haline getirir ve bir öğrenciye atar. der. Öğrencilerden grup sürecine uygun olmayan bir
Öğrenciden önce kâğıdını gruba doğru göstererek öneri geldiğinde grup lideri, öğrenciyi incitmeden bu
kendisini tanıtmasını ve ardından kendi kâğıdını grup kuralı farklı bir biçimde ifade etmeye çalışarak grup
liderinin attığı topa sıkıca sararak bir başka arkadaşına sürecine uyarlayabilir veya kendisi örnek vererek süreci
hafifçe atmasını ister. Süreçte her öğrencinin bunu hızlandırabilir.
yapması sağlanır. Son öğrenciye sıra geldiğindeyse
artık büyümüş olan topu kendisine göndermesini Öğrencilerden yeterince kural gelmediği durumlarda grup
ister. (Öğrenciler kendilerini tanıttığında grup lideri lideri örnek bir kural söyleyerek “Bu kural da grubumuzun
her öğrenciye bireysel olarak teşekkür eder, gerekli bir kuralı olsun mu?” diye gruba sorar ve kural listesine
görüyorsa hatırlatıcı olması açısından içerik yansıtması ekler.
yapar.) (Bu top ikinci oturumda kullanılacağı için
saklanması gerekmektedir.) Sürecin sonunda aşağıdaki benzer kurallara ulaşılmış
olması beklenmektedir:
Grup lideri, elindeki topu göstererek tanışma etkinliğini
aşağıdaki sözlerle sonlandırır:
“Sizlere kendinizi tanıttığınız için teşekkür ederim. Ulaşılması Beklenen Grup Kuralları - Örnekler
Gördüğünüz gibi hepimizin birbirinden farklı isimleri ve
özellikleri var. Şimdi elimdeki bu kâğıt topa bakmanızı Her oturuma katılacağız. (Devamsızlık yapmayacağız.)
istiyorum. Ben bu topu ilk yaptığımda ne kadar küçük
bir toptu hatırlıyor musunuz? Ama hepiniz birer birer bu Her oturuma zamanında geleceğiz. (Oturumlara geç
topa farklı özelliklerinizi eklediniz ve hep birlikte bu topun kalmayacağız.)
büyümesini sağladınız. Şimdi bu büyük topun içindeki
Etkinlik ve oyunlar ile ilgili yönergeleri çok dikkatli
küçük top kendini ne kadar mutlu ve iyi hissediyordur
dinleyeceğiz. Yönergeler tamamlanmadan çok sık soru
değil mi? İşte gerçek hayatta, aynı bu topta olduğu gibi
sormayacağız.
arkadaşlarımızla bir araya geldiğimizde, onlarla farklı
özelliklerimizi birleştirdiğimizde ve onlardan destek Etkinliklere aktif olarak katılacağız.
aldığımızda kendimizi daha mutlu ve daha iyi hissederiz. Biz
de bu topta olduğu gibi güçlü arkadaşlık ilişkileri kurmak Söz alarak konuşacağız.
için neler yapabileceğimizi her hafta birlikte keşfedeceğiz.”
Arkadaşımız konuşurken onun yüzüne bakacağız ve onu
4. Grup kuralları: Grup lideri aşağıdaki açıklamayı yaparak dikkatlice dinleyeceğiz.
grup kurallarının neden gerekli olduğunu anlatır ve
Arkadaşımız konuşurken sözünü kesmeden dinleyeceğiz.
öğrencilere kurallar üzerinde düşünmeleri için 1 dakika
süre verir. Ardından öğrencilerden gelen cevapları Arkadaşlarımızın söylediği şeylerle dalga geçmeyeceğiz.
diğer öğrencilerle tartışarak uygun bir biçimde “Grup
Kurallarımız” isimli forma yazar (Ek 1) ve en başta kendisi Arkadaşlarımıza kötü söz söylemeyeceğiz, onlarla alay
olmak üzere her öğrencinin adını yazarak öğrencilerden etmeyeceğiz.
bu kâğıdı imzalamalarını ister (imza yerine simge/sembol
de olabilir). Bu form, grup oturumlarının her hafta yapıldığı Arkadaşlarımıza zarar vermeyeceğiz.
sınıfa/odaya asılır ve formun her oturumda görünür
olması sağlanır. Arkadaşlarımızın anlattığı özel durumları, grup dışından
kimseyle paylaşmayacağız.
“Biraz önce birbirimizi daha yakından tanıdık ve oturumun
Ev etkinliklerimizi her hafta zamanında yapıp getireceğiz.
başında sizinle arkadaşlık ilişkilerimizi güçlendirmek için
bir yolculuğa çıkacağımızı söylemiştim. Ama bu yolculuğu Bu grupta birbirimize saygı göstereceğiz.
daha keyifli ve verimli hâle getirebilmek için grubumuzun
bazı kurallara ihtiyacı var. Bu kurallar sınıf kurallarımıza Bu grupta hepimiz eşit haklara sahibiz.
benzer olabilir. Örneğin, bu kurallardan birisi ‘konuşurken
birbirimizin sözünü kesmemek’ olabilir. Şimdi hep birlikte
bu kuralları belirleyelim. Öncelikle sizden 1 dakika boyunca
sessizce düşünmenizi istiyorum. Sizce grubumuzun hangi 5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
kurallara ihtiyacı olabilir? Ardından sizin cevaplarınızla özetleyerek oturumu sonlandırır.
birlikte kurallarımızı oluşturacağız ve ben de bu kuralları
bir kâğıda yazacağım. Sonra da hepimiz bu kurallara “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün hayalî
uyacağımıza söz verdiğimizi göstermek için bu kâğıdı yolculuğumuz hakkında bilgi aldık, birbirimizle tanıştık
imzalayacağız ve kâğıdımızı buraya asacağız. Haydi, ve grubumuzun kurallarını belirledik. Bugün yaptığımız
düşünmeye başlayalım.” etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz
en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili bir şey
Grup lideri, öğrencilerden gelen önerileri aktif bir şekilde söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa
dinleyerek, grup için uygun önerileri anlaşılır ve kısa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, onlara teşekkür
bir ifadeyle listeye ekler. Her bir kural için “Herkes bu edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
için teşekkür edebilirsiniz. Haftaya arkadaşlık ilişkilerimizi
güçlendirmek için neler yapabileceğimiz konusunda hep
birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
(Belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden
buluşmayı heyecanla bekliyorum. Gelirken yanınızda sizlere
verdiğim/ailenizin sizin için aldığı bu dosyayı getirmeyi
unutmayın. Yaptığımız tüm eğlenceli etkinlikleri bu dosyada
saklayacağız. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
EK 1 // GRUP KURALLARIMIZ
GRUP KURALLARIMIZ
1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10-
Grubumuzun kurallarına uyacağıma söz veriyorum.

Grup lideri:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Grup liderine not: Bu forma her öğrencinin ismini yazması ve yanına imzasını atması (veya imza yerine
uygun bir simge/sembol çizmesi) gerekmektedir.
2. OTURUM
ARKADAŞLARIMLA
GÜÇLÜYÜM
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri geçen haftayı özetleyerek
oturuma başlar.
“Sevgili öğrenciler, sizlerle yeniden buluştuğum için

çok mutluyum. Hatırlarsanız geçen hafta (1. oturumda)
sizinle daha güçlü arkadaşlık ilişkileri kurmak için bir
yolculuğa çıkmıştık. Birbirimizle tanıştık, oyunlar oynadık
ve grubumuzun kurallarını belirledik. Bugünse akran
zorbalığının arkadaşlık ilişkilerimiz üzerindeki olumsuz
etkilerini ve arkadaşlık ilişkilerimizi güçlendirmek için neler
yapabileceğimizi keşfedeceğiz. Herkes hazır mı? Öyleyse
haydi başlayalım.”
2. Arkadaşlık ilişkileri ve akran zorbalığı: Grup lideri,

akran zorbalığı ve akran zorbalığının arkadaşlık ilişkileri
üzerindeki olumsuz etkilerini açıklar. Grubun ilerleyen
oturumlarında öğrencilerin neler öğreneceklerini kısaca
özetler:
“Bugün yolculuğumuza arkadaşlığın ne olduğunu konuşarak

başlayalım. Arkadaşlık, bizi dinleyen, bizimle oyun oynayan,
birlikteyken iyi/hoş vakit geçirdiğimiz ve bize karşı nazik
davranan kişilerle oluşturduğumuz güzel bir ilişkidir.
Arkadaşlarımızla birlikte birçok farklı şey yaparız. Siz
arkadaşlarınızla beraberken neler yapıyorsunuz? (Grup lideri
öğrencilerin cevaplarını alır.) Evet, sizin de söylediğiniz gibi
AMAÇ arkadaşlarımızla oyun oynarız, ders çalışırız, dertleşiriz,
gezeriz vb. (Grup lideri öğrencilerin cevaplarını özetler.)
Bu oturumun amacı, öğrencilere Aynı geçen hafta yaptığımız kâğıt top oyunu gibi (Grup lideri
arkadaşlığın önemini anlatmak ve geçen hafta yaptıkları topu gösterir.) arkadaşlarımız varken
akran zorbalığının ne olduğu, türleri kendimizi daha iyi ve daha mutlu hissederiz. Ancak bazen
ve etkileri konusunda farkındalık arkadaşlık ilişkilerimizi bozan (Grup lideri kâğıt topu parçalar
kazandırmaktır. gibi yapar, topu çekiştirir.) çeşitli olaylar yaşayabiliriz (Grup
lideri isterse bu durumlar hakkında yine öğrencilere soru
KAZANIMLAR yönlendirir ve cevapları özetler). Arkadaşlıklarımızı bozan en
önemli olaylardan birisi de akran zorbalığıdır. Akran zorbalığı,
Bu oturum sonunda öğrenciler:
bir veya birkaç öğrencinin bilerek, isteyerek kendinden
• Arkadaşlığın önemini kavrar.
güçsüz bir başka öğrenciye sürekli (tekrarlayan şekilde)
• Akran zorbalığının ne olduğunu
zarar vermesi ve onu incitmesidir. (Grup lideri Farkındalık
öğrenir.
Programı kitabında yer alan akran zorbalığının türlerine
• Akran zorbalığının rollerini ayırt
ilişkin resimleri tek tek göstererek açıklamaya devam eder).
eder.
Zorbalık okuldaki tüm öğrencileri olumsuz yönde etkiler.
• Akran zorbalığına maruz kalan
Zorbalığa maruz kalan kişiler kendilerini mutsuz, üzgün,
ve akran zorbalığına tanık olan
kaygılı ve çaresiz hissedebilirler. Akran zorbalığı bazen fiziksel
çocukların neler hissettiğini
(vurma, itme, çelme takma vb.), bazen sözel (isim/lakap
bilir.
takma, kötü sözler söyleme, bağırma vb.), bazen de ilişkisel
• Akran zorbalığının arkadaşlık
(oyuna almama, dışlama, görmezden gelme vb.) olarak
ilişkileri üzerindeki olumsuz
gerçekleşebilir. Zorbalığa maruz kalan kişiler kendilerini
etkilerinin farkına varır.
mutsuz, üzgün, kaygılı ve çaresiz hissedebilirler. Zorbalığa
• Akran zorbalığı ile ilişkili
tanık olan kişilerse hem kendilerinin bir gün zorbalığa maruz
düşünce ve davranışları ayırt
kalabileceğinden korkarlar hem de arkadaşlarına yardım
eder.
edemediklerinde kendilerini üzgün ve çaresiz hissedebilirler.
Zorbalık yapanlar arkadaşlık ilişkilerinde sorun yaşarlar,
MATERYALLER aynı davranışları göstermeye devam ettiklerindeyse
Kâğıt, kalem, kutu, makas, kırmızı yalnız kalırlar. Gördüğünüz gibi akran zorbalığı arkadaşlık
ve yeşil karton, yapıştırıcı, bant, Ek ilişkilerimizi olumsuz yönde etkiler. Oysa ki iyi arkadaşlıklar
2, Ek 3 kurduğumuzda sevildiğimizi, değerli olduğumuzu,
önemsendiğimizi hissederiz. Ancak iyi arkadaşlıklar kurmak
için hem düşüncelerimiz hem de davranışlarımız önemlidir.
YÖNTEM VE TEKNİK
Bazı düşünce ve davranışlar arkadaşlık ilişkilerimizi
Soru-cevap, tartışma güçlendirirken, bazıları arkadaşlık ilişkilerimize zarar
verebilir. Şimdi bu düşünce ve davranışlara biraz daha detaylı
SÜRE: 40 dk.
bakacağız.” öğrendiğiniz en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili
bir şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer
3. Yeşil-kırmızı pano: Grup lideri üzerinde “Arkadaşlık varsa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür
ilişkilerini güçlendiren düşünce ve davranışlar” yazan yeşil edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
kartonu ve “Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
ve davranışlar” yazan kırmızı fon kartonu panoya/duvara için teşekkür edebilirsiniz. Haftaya duygularımız ve
asar, Ek 2 formunda yer alan kartların bulunduğu kutuyu duygularımızı nasıl ifade edebileceğimiz konusunda hep
hazırlar ve aşağıdaki açıklamayı yapar: birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
(belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
“Gördüğünüz gibi buraya bir yeşil, bir kırmızı karton astım.
heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
Yeşil kartonun üzerinde ‘Arkadaşlık ilişkilerini güçlendiren
düşünce ve davranışlar’ yazıyor. Kırmızı kartonun
üzerindeyse ‘Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce ve
davranışlar’ yazıyor. Şimdi sırayla bu kutunun içinden bir
kart çekmenizi ve bu kart üzerinde yazan yazıyı okumanızı
istiyorum. Ardından, okuduğunuz davranışın/düşüncenin
arkadaşlık ilişkilerini güçlendirdiğini düşünüyorsanız
elinizdeki kartı yeşil kartona, arkadaşlık ilişkilerine zarar
verdiğini düşünüyorsanız kırmızı kartona yapıştırmanızı
istiyorum.” (Kutunun içindeki tüm kartlar bitene kadar
etkinlik sürdürülür. Grup lideri etkinlik süresince “Evet,
______ arkadaşlığa zarar veren bir davranıştır/düşüncedir”
şeklinde geribildirim verir. Etkinlik sonunda yan sayfadaki
tabloya ulaşılması gerekmektedir:
4. Yol haritası (oturum temaları): Grup lideri grup

sürecinde işlenecek temaları şu şekilde açıklar:
“Yeşil kartonda gördüğünüz gibi arkadaşlık ilişkilerimizi

geliştirmek için birçok düşünce ve davranış var. Bununla
birlikte kırmızı kartonda gördüğünüz gibi arkadaşlık
ilişkilerimize zarar veren düşünce ve davranışlar da var. Biz
de burada grup olarak bu kırmızı kartonda yer alan düşünce
ve davranışlardan kaçınmamızı sağlayacak ve arkadaşlık
ilişkilerimizi güçlendirecek yolları birlikte keşfedeceğiz.
(Grup lideri Ek 3’ü göstererek açıklamaya devam eder.)
Bunun için neler yapabileceğimize, yani yol haritamıza
kısaca bakalım:
Duygularımızı tanımak
Öfke duygumuzu daha yakından tanımak ve onu

yönetebilmek
Başkalarının duygu ve düşüncelerini anlayabilmek
Farklılıklara saygı duyabilmek ve kabul edebilmek
Arkadaşlarımızla aramızdaki sorunları doğru yollarla

çözebilmek
Yardımlaşma, paylaşma, iş birliği gibi davranışlarda

bulunmak.
İlerleyen haftalarda bu konular üzerinde konuşacağız ve iyi

arkadaşlık ilişkileri kurmak için birçok şey öğreneceğiz.”
5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları

özetleyerek oturumu sonlandırır.
“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, akran

zorbalığının arkadaşlık ilişkilerimiz üzerindeki olumsuz
etkisini keşfettik ve arkadaşlık ilişkilerimizi güçlendirmek
için neler yapabileceğimiz hakkında kısaca konuştuk. Bugün
yaptığımız etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün
Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce ve Arkadaşlık ilişkilerini güçlendiren düşünce ve
davranışlar (kırmızı karton ) davranışlar (yeşil karton)
“Arkadaşlarımdan her açıdan daha güçlüyüm.” “Arkadaşlarım ve ben eşit haklara sahibiz.”
“Arkadaşlarım kötü davranışları hak ediyor.” “Hiç kimse kötü davranışları hak etmez.”
“Eğer arkadaşlarımı korkutmazsam kimse “Arkadaşlarıma iyi davranırsam iyi arkadaşlıklar

istediğimi yapmaz.” kurabilirim.”
“Başkaları ile arkadaşlık kurabilmem için

“Arkadaşlarım beni sevmiyor.”
kimseye zarar vermem gerekmez.”
“Arkadaşlarıma zarar verdiğimde diğerleri beni

“Arkadaşlarımla aramızdaki sorunları konuşarak
daha güçlü görür ve benimle arkadaş olmak
çözebiliriz.”
isterler.”
“Arkadaşlarıma kötü davranırsam kimse bana “Başkalarına zarar vermek şaka yapmak
kötü davranamaz.” değildir.”
“Arkadaşıma isim takarken/vururken sadece “İhtiyacım olduğunda arkadaşlarımdan yardım

şaka yapıyordum.” isteyebilirim.”
“Bazı durumlarda ben haklıyken, bazı durumlarda

“Her zaman ben haklıyım.”
da arkadaşlarım haklı olabilir.”
“Her zaman benim dediğim doğru.” Arkadaşlarına yardım etmek
Arkadaşlarına lakap/isim takmak Problemleri konuşarak çözmek
Arkadaşlarına fiziksel zarar vermek (itmek,

Arkadaşlarının duygularını anlamak
vurmak, tekmelemek)
Arkadaşlarını oyuna almamak, dışlamak Birlikte oyun oynamak/dışlamamak
Arkadaşların ile dalga geçmek Arkadaşlarını dinlemek
Arkadaşların hakkında doğruluğundan emin

Arkadaşlarına sevgi göstermek
olmadığın sözler söylemek
EK 2 // YEŞIL-KIRMIZI PANO ETKINLIĞI
KARTLARI
“Arkadaşlarıma zarar
“Arkadaşlarımdan her açıdan verdiğimde diğerleri beni
daha güçlüyüm.” daha güçlü görür ve benimle
arkadaş olmak isterler.”
“Arkadaşlarıma kötü
“Arkadaşlarım kötü davranırsam kimse bana
davranışları hak ediyor.” kötü davranamaz.”
“Eğer arkadaşlarımı
korkutmazsam kimse “Arkadaşlarım beni sevmiyor.”
istediğimi yapmaz.”
“Her zaman benim dediğim

“Her zaman ben haklıyım.” doğru.”
KARTLARI
“Arkadaşıma isim takarken/

vururken sadece şaka “Arkadaşlarım ve ben eşit
yapıyordum.” haklara sahibiz.”
“Başkaları ile arkadaşlık

“Hiç kimse kötü davranışları kurabilmem için kimseye
hak etmez.” zarar vermem gerekmez.”
“Arkadaşlarımla aramızdaki “Arkadaşlarıma iyi

sorunları konuşarak davranırsam iyi arkadaşlıklar
çözebiliriz.” kurabilirim.”
“İhtiyacım olduğunda “Başkalarına zarar vermek

arkadaşlarımdan destek şaka yapmak değildir.”
isteyebilirim.”
KARTLARI
“Bazı durumlarda ben

haklıyken, bazı durumlarda
da arkadaşlarım haklı
olabilir.”
Arkadaşlarını dinlemek
Arkadaşlarına Arkadaşlarına yardım

isim/lakap takmak etmek
Problemleri konuşarak Arkadaşlarının

çözmek duygularını anlamak
Arkadaşların hakkında
Arkadaşlarına sevgi
doğruluğundan emin
olmadığın sözler söylemek
göstermek
Arkadaşları ile dalga Birlikte oyun

geçmek oynamak/dışlamamak
Arkadaşlarına fiziksel
Arkadaşlarını oyuna
zarar vermek (itmek,
almamak/dışlamak
vurmak, tekmelemek)
EK 3 // İYI ARKADAŞLIKLAR KURMAK İÇIN
YOL HARITAMIZ
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİNİN
ÖNEMİNİ ÖĞRENMEK
DUYGULARIMIZI TANIMAK
ÖFKE DUYGUMUZU TANIMAK

VE YÖNETMEK
BAŞKALARININ DUYGU VE
DÜŞÜNCELERİNİ ANLAMAK
FARKLILIKLARA SAYGI
DUYMAK VE KABUL ETMEK
ARKADAŞLARIMIZLA
ARAMIZDAKİ SORUNLARI
DOĞRU YOLLARLA ÇÖZMEK
YARDIMLAŞMA,
PAYLAŞMA, İŞ BİRLİĞİ
GİBİ DAVRANIŞLARDA
BULUNMAK
3. OTURUM
DUYGULARIMI
KEŞFEDİYORUM
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu şu şekilde başlatır:
“Herkese merhaba, sizlerle yeniden buluştuğumuz için çok

mutluyum. Hatırlarsanız geçen hafta (2. oturumda) sizinle
daha güçlü arkadaşlık ilişkileri kurmak için bir yolculuğa
çıkmıştık. Akran zorbalığının arkadaşlık ilişkilerimiz
üzerindeki olumsuz etkileri ve arkadaşlık ilişkilerimizi
güçlendirmek için neler yapabileceğimiz hakkında
kısaca konuşmuştuk. Bugün ise duygularımızı daha
yakından tanıyacağız ve onları nasıl ifade edebileceğimizi
keşfedeceğiz. Herkes hazır mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. Duyguları tanıyalım: Grup lideri öğrencilerin fikirlerini

alarak duygunun ne olduğunu açıklar ve duygular ile ilgili
kısa bir bilgilendirme yapar; ardından oyuna geçilir.
“Duygular dediğimizde aklınıza neler geliyor? (Öğrencilerin

cevapları alınır) Evet, sizlerin de söylediği gibi hepimiz
farklı durumlar karşısında çeşitli duygular yaşarız. Bazı
durumlarda üzülürüz, bazı durumlarda mutlu oluruz. Bazen
karşımızdaki kişiyi kıskanırız bazen birinin bize yaptığı kötü
bir davranış yüzünden korku veya üzüntü hissederiz. Bu
duygularımızdan bazılarını kısa bir süre bazılarını ise daha
uzun süre hissedebilir ve duygularımızı farklı biçimlerde
gösterebiliriz. Hatta bazı durumlar karşısında aynı anda
farklı duygular hissedebiliriz. Bununla birlikte, duygularımız,
düşüncelerimiz ve davranışlarımız birbiriyle bağlantılıdır.
Bazı durumlarda, bir olay karşısında ne düşündüğümüz, ne
hissettiğimizi ve nasıl davrandığımızı etkileyebilir. Örneğin,
bir arkadaşınızın size merhaba demeden yanınızdan geçip
AMAÇ
gittiğini düşünün. Eğer “Arkadaşımın çok acelesi var.”
Bu oturumun amacı öğrencilerin altı diye düşünürseniz, arkadaşınıza kızmazsınız ve onunla
duyguyu tanımalarını, bu duyguların arkadaşlığınıza devam edersiniz. Ancak eğer “Arkadaşım
ne şekilde ifade edildiğini ve beni görmesine rağmen bana selam vermedi.” diye
farklı durumlarda hangi duyguları düşünürseniz, bu kez ona öfkelenir ve kırılırsınız. Hatta bu
hissedebileceklerini anlamalarını durum arkadaşlığınıza bile zarar verebilir. Şimdi sizinle bir
sağlamaktır. oyun oynayacağız. Bu oyunda bazı olaylar karşısında neler
düşünebileceğimizi ve hissedebileceğimizi keşfedeceğiz. Bu
KAZANIMLAR etkinlikte altı duygumuzu ele alacağız (Grup lideri elindeki
duygu ifadelerini göstererek (Ek 4) tek tek duyguları
Bu oturum sonunda öğrenciler: -mutluluk, üzüntü, şaşkınlık, öfke, korku, utanma- eş
• Altı duyguyu tanır (mutluluk, zamanlı olarak isimlendirir).”
üzüntü, şaşkınlık, öfke, korku,
utanma). 3. Duygu istasyonları: Grup lideri Ek 4’te yer alan duygu
• Altı duyguya ilişkin yüz ifadelerini sınıfta/odada uygun yerlere birbirlerinden uzak
ifadelerini tanır. olacak biçimde asar. Odanın ortasınaysa içinde Ek 5’te yer
• Farklı durumlarda hangi alan örnek olayların bulunduğu kutuyu koyar ve oyunun
duyguları hissedebileceklerini kurallarını açıklayarak oyunu başlatır. (Grup lideri kutunun
keşfeder ve bu duyguları sözel içinde her duyguya yönelik en az bir örnek olay olmasına
olarak ifade eder. dikkat etmelidir. Grup lideri gerekli görürse oyunu ikinci
kez oynatabilir):
MATERYALLER
“Şimdi size oyunumuzun kurallarını anlatmak istiyorum.
Makas, kutu, bant, Ek 4, Ek 5, Ek 6, Gördüğünüz gibi sınıfın/odanın bazı yerlerine mutluluk,
Ek 7 üzüntü, şaşkınlık, öfke, korku ve utanma duygularını temsil
eden resimler astım. Buradaysa bir kutu var. Sizden bu
YÖNTEM VE TEKNİK kutudan bir kâğıt seçmenizi istiyorum. Bu kâğıdı lütfen
içinizden dikkatlice okuyun ve bu durum karşısında neler
Soru-cevap, tartışma, oyun, hissedebileceğinizi düşünün. Ardından bu durum için
canlandırma uygun olan duygu ifadesinin yanına giderek bekleyin.
Beklerken duygunuza uygun yüz ifadesi ve beden duruşu
SÜRE: 40 dk.
yapmayı unutmayın.” (Bazı örnek olaylarda eş zamanlı Ben de neler yaşadığınızı duymak için şimdiden
farklı duygular hissedilebileceği için öğrenciler baskın sabırsızlanıyorum. (Grup lideri Ek 7’de yer alan ev etkinliği
hissettikleri duygunun istasyonuna gidebilir. Grup liderinin kartlarını dağıtır.) Haftaya bazı duygularımızı daha yakından
müdahale etmemesi gerekmektedir.) tanıyarak devam edeceğiz. Haftaya ______ günü, saat
______da (belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden
Öğrenciler duygu ifadelerinin altına geçtikten sonra buluşmayı heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi
grup lideri her öğrenciye “Ne oldu/ne yaşadın?”, “Ne dersler.”
düşündün?” ve “Ne hissettin?” sorularını sorar. Öğrencinin
örnek olaydaki durumu açıklaması ve bu olay karşısındaki
düşüncelerini ve duygularını aktarması beklenir.
Ayrıca öğrenciye “Bu durum karşısında başka ne

hissediyorsun?” sorusunu da yönlendirebilir. Grup lideri bu
süreçte “Kendimi _______ hissediyorum, çünkü ________
(örnek olay) yaşadım/oldu” gibi bir cümle kurarak rol model
olabilir. Kendini ifade eden her öğrenci yerine geçerek
oturur.
Bu oyun tüm öğrenciler duygularını ifade edene kadar

sürer. Grup lideri oyunu sonlandırır: “Hepinize çok
teşekkür ederim. Bu oyunla birlikte farklı olaylar karşısında
neler hissedebileceğimizi, bu duyguyu bedensel olarak
nasıl gösterebileceğimizi ve sözel olarak nasıl ifade
edebileceğimizi görmüş olduk. Hatta bazı durumlarda
birden fazla duygu hissedebileceğimizi de gördük. Şimdi
sizinle bir oyun daha oynayacağız.”
4. Duygu küpü: Grup lideri önceden hazırladığı duygu

küpünü öğrencilerden sırayla atmasını ister (Ek 6).
Öğrenciden küpün üst kısmında yer alan duyguyu
isimlendirmesini söyler ve ona bu duyguyu hangi
durumlarda hissettiğini sorar. Öğrenciden bu duyguyu
uygun bir şekilde ifade etmesini ister.
“(Öğrencinin adı) şimdi küpü atabilirsin (öğrenci küpü atar).

Bu yüz ifadesi sence hangi duyguya uygun?” (Öğrencinin
cevabı alınır- yanlış yanıtlarsa yeniden düşünmesi istenir,
gerekirse doğruya ulaşması sağlanır).
“Sen kendini ne zaman/ne olduğunda _______ (uygun duygu)

hissedersin?” (Öğrencinin paylaşımı dinlenir).
Diğer öğrencilere de aynı durumda onların neler

hissedebilecekleri sorulur ve cevapları alınır. Ardından
diğer öğrenci ile süreç sürdürülür. Oyun sonunda tüm
öğrencilere teşekkür edilir.
5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuları

“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, farklı durumlar

karşısında neler hissedebileceğimizi, duygularımızı
bedensel ve sözel olarak nasıl ifade edebileceğimizi
keşfettik. Bugün yaptığımız etkinliklerden en çok hangisini
sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz en önemli konu neydi?
Bugünkü oturumla ilgili bir şey söylemek isteyen veya
sorusu olan var mı? (Eğer varsa öğrencilerin duygu ve
düşünceleri alınır, teşekkür edilir.) Hepinize paylaşımlarınız
için çok teşekkür ederim. Şimdi sizler de gruptaki tüm
arkadaşlarınıza paylaşımları için teşekkür edebilirsiniz. Bu
hafta sizden kendinizi izlemenizi ve arkadaşlarınızla ilgili
sizi en çok neyin mutlu ettiğini bulmanızı istiyorum. Size
verdiğim kâğıtlara isterseniz yaşadıklarınızı yazabilirsiniz,
isterseniz de o duyguların resmini yapabilirsiniz. Haftaya
gelirken kâğıtlarınızı yanınızda getirmeyi lütfen unutmayın.
Haftaya nelerin bizi mutlu ettiğini birbirimizle paylaşacağız.
EK 4 // DUYGU İFADELERI
MUTLULUK
ÜZÜNTÜ
KORKU
ÖFKE
ŞAŞKINLIK
UTANMA
EK 5 // DUYGU İSTASYONLARI ÖRNEK OLAY KARTLARI*
1 2
Üst sınıflardan bir arkadaşın seni her Sınıf arkadaşların seni yine oyunlarına
gördüğünde yaptığı gibi yine saçınla almadı.
dalga geçti.
• Ne oldu?
• Ne oldu?
• Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyonuna git ve duygunu göster!
nuna git ve duygunu göster!
3 4
Bir arkadaşın senin çok sevdiğin suluğu- Bir arkadaşın, sana veya ailene kötü
nu bilerek yere atıp kırdı. sözler söyledi.
• Ne oldu? • Ne oldu?
• Ne düşündün? • Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster! nuna git ve duygunu göster!
5 6
Sınıf arkadaşların teneffüste seni yan- Bir arkadaşın senin sevdiğini düşüne-
larına çağırarak oyun oynamaya davet rek yanında getirdiği kurabiyeyi seninle
etti. paylaştı.
EK 5 // DUYGU İSTASYONLARI ÖRNEK OLAY KARTLARI*
7 8
Ders zili çaldığında sınıfa girdin ve ar- İyi anlaştığın bir arkadaşın, ilk defa
kadaşlarının senin için bir doğum günü beklemediğin bir anda seni yanından
sürprizi hazırladığını gördün. kovdu.
• Ne oldu?
• Ne oldu?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne düşündün?
nuna git ve duygunu göster! • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
9 10
Tam sınıfa gireceğin anda bir arkadaşın Üst sınıflardan bir öğrenci okul çıkışında
kapının arkasından aniden çıktı ve sana seni döveceğini söyledi.
“böööö!” diye bağırdı.
11 12
Bütün sınıf arkadaşların en sevdiğin Arkadaşının kalemini kendi kalemin
dersin ödevini yapmışken ödevini yap- zannederek onu suçladın ama sonra
mayı unuttuğunu fark ettin. kaleminin aslında çantanda olduğunu
• Ne oldu? gördün.
• Ne düşündün? • Ne oldu?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne düşündün?
nuna git ve duygunu göster! • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
* Üzüntü (örnek olay 1, 2), öfke (örnek olay 3, 4), mutluluk (örnek olay 5, 6), şaşkınlık (örnek
olay 7, 8), korku (örnek olay 9, 10), utanma (örnek olay 11, 12)
EK 6 // DUYGU KÜPÜ
EK 7 // OTURUM EV ETKINLIĞI
MUTLULUK BİLETİ
Bu hafta mutluluk duygunu yakalamaya çalış. Arkadaşlarınla ilgili seni en çok

mutlu eden olayı istersen yaz, istersen de resmini çiz. Tekrar buluştuğumuzda
bunları bizimle paylaşmayı unutma ☺
MUTLULUK BİLETİ
Bu hafta mutluluk duygunu yakalamaya çalış. Arkadaşlarınla ilgili seni en çok

mutlu eden olayı istersen yaz, istersen de resmini çiz. Tekrar buluştuğumuzda
bunları bizimle paylaşmayı unutma ☺
4. OTURUM
ÖFKEMİ TANIYORUM
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
“Herkese merhaba, sizlerle yeniden buluştuğumuz için

sizinle duygularımız hakkında konuşmuştuk. Farklı
olaylar karşısında neler düşünebileceğimizi, neler
hissedebileceğimizi, duygularımızı bedensel ve sözel olarak
nasıl ifade edebileceğimizi keşfetmiştik. Sizden mutluluk
duygunuzu yakalamanızı istemiştim. Geçen hafta sizi
arkadaşlarınızla ilgili mutlu eden şeyler nelerdi? (Grup lideri
öğrencilerin yanıtlarını alır, onlara teşekkür eder) Bugün
ise bir duygumuza çok daha yakından bakacağız. Herkes
hazır mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. Öfke duygusu: Grup lideri eline bir balon alır ve balonu

şişirmeye başlar. Balonun üzerine öfkeli yüz ifadesi çizilir;
balon şiştikçe ifade ortaya çıkar. Öğrencilere “Sizce bugün
hangi duygumuzdan bahsedeceğiz?” diye sorar ve onlardan
yanıtları alır.
“Bugün hep birlikte öfke duygumuzu daha yakından

tanıyacağız. Hepimiz zaman zaman öfkelenebiliriz. Bir
oyunda yenilmek, haksızlığa uğramak, yapmak istediğimiz
bir şeyi yapamamak gibi birçok olay bizi öfkelendirebilir.
Bazen de olaylar karşısındaki olumsuz düşüncelerimiz
öfkelenmemize neden olabilir. Arkadaşlık ilişkilerinizde sizi
neler öfkelendiriyor? Lütfen sizi öfkelendiren bir olayı, bu
olay karşısında ne düşündüğünüzü ve ne yaptığınızı size
dağıttığım kâğıtların (Ek 8) üzerine kısaca yazın.” der. (Grup
liderinin oturum süresini etkili kullanmak adına yazı yazma
AMAÇ sürecini belirli bir süre ile kısıtlaması önerilmektedir).
Bu oturumun amacı öğrencilerin Sonrasında öğrencilerden bu olayı anlatmalarını ister
öfke duygusunu yakından ve bir sonraki oturumda kullanmak üzere öğrencilerin
tanımalarını ve öfke ile baş edebilme yazdıkları kâğıtları toplar. (Grup lideri 1. ve 2. sınıf
stratejilerini öğrenmelerini öğrencilerinden yazmak yerine olayı/durumu anlatmalarını
sağlamaktır. isteyebilir ve öğrencilere gerekli soruları sorarak onların
yanıtlarını kâğıda yazabilir).
KAZANIMLAR
“Gördüğünüz gibi hepimiz bazı olaylarla karşılaştığımızda
Bu oturum sonunda öğrenciler: öfkelenebiliyoruz. Öfkelendiğimizde bedenimizde de bazı
• Öfke duygusunu tanır. değişiklikler oluyor. Öfkelendiğinizde sizin bedeninizde
• Öfkelendiklerinde vücutlarında neler oluyor?” (öğrencilerin cevapları alınır ve her cevaptan
ne tür değişimler gerçekleştiğini sonra diğer öğrencilere de kendilerini böyle hissedip
öğrenir. hissetmediği sorulur.)
• Öfkenin doğru ifade edilmediği
durumlarda nelere yol Grup lideri Ek 9’u göstererek öfkelendiğimizde
açabileceğinin farkına varır.
bedenimizde neler olduğunu özetler ve eş zamanlı
olarak öğrencilerden bu bedensel değişimleri/belirtileri
MATERYALLER canlandırmalarını ister: “Sizin de söylediğiniz gibi
Kâğıt, kalem, balon, kutu, Ek 8, Ek öfkelendiğimizde; terleriz, bedenimizde sıcaklık hissederiz,
9, Ek 10 yüzümüz kızarır, kalp atışımız hızlanır, kaslarımızda gerginlik
hissederiz, gözbebeklerimiz büyür ve kızarır, midemizde
bir ağrı, düğümlenme hissederiz veya titreriz. Bu bedensel
YÖNTEM VE TEKNİK
değişimler öfkemizin ipuçlarıdır. Bu ipuçlarını fark etmeye
Soru-cevap, tartışma, oyun, hikâye, başladığımız anda öfkemizi doğru biçimde ifade etmek
canlandırma ve onunla baş etmek için harekete geçmeliyiz. kendimizi
öfkeli hissetmemiz doğaldır ancak çok sık öfkelenmek ve
SÜRE: 40 dk.
öfkemizi kendimize veya başkalarına zarar verecek şekilde
göstermek, öfkeyi çözülmesi gereken bir sorun hâline
getirir. Peki öfke ne zaman bir sorun haline gelir?
• Çok sık öfkeleniyorsak;
• Öfkelendiğimizde başkalarını incitiyorsak, üzüyorsak;

başkalarına zarar veriyorsak;
• Öfkelendiğimizde etrafımızdaki eşyalara zarar

veriyorsak, onları kırıyorsak;
• Öfkemizi içimize atıyorsak, kimseyle paylaşmıyorsak;
• Öfkelendiğimizde kendimize zarar veriyorsak;
• Öfkemiz insanlarla olan ilişkilerimizde kötü sonuçlara

yol açıyorsa (örn. arkadaşlarımızla aramız bozuluyorsa,
öğretmenimizle sorun yaşıyorsak) öfke bir sorundur.”
Grup lideri öğrencilere “Öfkenin bazen bir sorun hâline

geldiğini hep birlikte gördük. Peki öfke sizin için bir sorun
oldu mu? Bunu bize anlatır mısın? sorusunu sorar ve
öğrencilerden cevapları alır. “

özetleyerek oturumu sonlandırır:
“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, öfkenin

ne olduğunu, öfkelendiğimizde bedenimizde neler
olduğunu ve öfkenin hangi durumlarda bizim için sorun
olduğunu keşfettik. Bugün yaptığımız etkinliklerden en
çok hangisini sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz en önemli
konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili bir şey söylemek
isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa öğrencilerin
duygu ve düşünceleri alınır, onlara teşekkür edilir.)
Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim. Şimdi
sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları için
teşekkür edebilirsiniz. Bu hafta da sizden öfke duygunuzu
yakalamaya çalışmanızı rica ediyorum (Ek 10). Sizi
öfkelendiren bir durum olduğunda ne düşündünüz, neler
yaptınız? Haftaya buluştuğumuzda neler yaşadığımızı
birbirimizle paylaşacağız ve ardından öfkemizle baş etme
konusunda hep birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü,
saat ______da (belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle
yeniden buluşmayı heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve
hepinize iyi dersler.”
EK 8 // BENI ÖFKELENDIREN DURUM
1. Arkadaşlarınla ilgili seni en çok öfkelendiren olay/durum neydi?
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
2. Bu durum/olay karşısında ne düşündün?
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
3. Bu durum/olay karşısında ne yaptın?
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
EK 9 // ÖFKELENDIĞIMIZDE BEDENIMIZDE
NELER OLUR?
Terleriz, bedenimizde sıcaklık

hissederiz.
Gözbebeklerimiz büyür,
gözlerimiz kızarır.
Yüzümüz kızarır.
Kalp atışımız hızlanır.
Titreriz. Midemizde bir ağrı, düğümlenme

hissederiz.
Kaslarımızda gerginlik
hissederiz.
EK 10 // 4. OTURUM EV ETKINLIĞI
Öfke yakalamaca
Bu hafta öfke duygunu yakalamaya çalış. Arkadaşlarınla ilgili seni öfkelendiren bir durumu düşün ve aşa-
ğıdaki soruları cevaplandır.
1. Arkadaşlarınla ilgili seni en çok öfkelendiren olay/durum neydi?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
2. Bu durum/olay karşısında ne düşündün?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
3. Bu durum/olay karşısında ne yaptın?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
5. OTURUM
ÖFKEMİ KONTROL
EDEBİLİYORUM
SÜREÇ

sizinle öfke duygumuz hakkında konuşmuştuk. Farklı
olaylar karşısında öfke hissedebileceğimizi, öfkemizin
bedensel ipuçlarını ve öfkemizin ne zaman bir sorun hâline
gelebileceğini keşfetmiştik. Hatta sizden öfke duygunuzu
yakalamanızı istemiştim. Birazdan neler yaşadığımızı
birbirimizle paylaşacağız. Ardından öfkelendiğimiz
durumlarda öfkemizi nasıl yönetebileceğimiz hakkında
konuşacağız. Herkes hazır mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. Öfkelendiğinde neler yaparsın? Grup lideri geçen hafta

öğrencilere verdiği ödev hakkında paylaşım başlatır.
Böylece öğrencilerin hangi durumlarda öfkelendiklerini,
bu durum karşısında ne düşündüklerini, neler
yaptıklarını ve bu davranışları sonucunda neler olduğunu
keşfetmelerini sağlar.
“Geçen oturumda da konuştuğumuz gibi hepimiz zaman

zaman bazı durumlar karşısında öfkeleniriz. Bu hafta sizi
öfkelendiren bir şey yaşadınız mı?” diye sorar ve etkileşimi
başlatır. Paylaşımda bulunan öğrenciye şu sorulara benzer
sorular yönlendirir: “Seni öfkelendiren olay neydi? Bu olay
karşısında ne düşündün? Öfkelendiğinde neler yaptın? Bu
davranışların sonucunda neler yaşadın/neler değişti/neler
oldu? Yaptığın bu davranışlar sence öfkeni kontrol etmene
(azaltmana) yardımcı oldu mu?” (Eğer öğrenciler geçen
hafta içinde onları öfkelendiren bir durum yaşamadıklarını
söylerse veya ev etkinliğini yapmadan gelmişlerse
grup lideri başlangıç sorusunu değiştirerek “Öyleyse
lütfen geçmişte sizi en çok/en sık öfkelendiren durumu
hatırlamaya çalışın.” der ve paylaşımı başlatır). Grup lideri
öğrencilerin verdiği yanıtları sade ve net bir biçimde
özetler. Özellikle öğrencilere bazı davranışlarının öfkelerini
azaltmak ve kontrol etmek konusunda onlara yardımcı
AMAÇ olduğunu, bazı davranışlarınınsa bu konuda onlara
yardımcı olmadığını öğrencilere net bir şekilde açıklar.
Bu oturumun amacı öğrencilerin Ardından diğer etkinliğe geçilir.
öfke ile baş edebilme stratejilerini
öğrenmelerini sağlamaktır. 3. Öfke ile baş etme (saklambaç oyunu):
Grup lideri “Gördüğümüz gibi öfkelendiğimiz zaman

KAZANIMLAR
gösterdiğimiz bazı davranışlar öfkemizi azaltmamıza
Bu oturum sonunda öğrenciler: yardımcı olurken bazılarıysa işlerin daha da kötüye
• Öfkeyi doğru biçimde ifade gitmesine neden olmaktadır. Önceki oturumda da
etmeyi öğrenir. konuştuğumuz gibi öfkemiz bir sorun hâline dönüşmeden
• Öfke ile baş etme yollarını onu durdurmamız mümkündür. Bunu yapmanın birçok
öğrenir. farklı yolu var. Öfkelendiğimizde bedenimizdeki ipuçlarını
gördüğümüz anda bu yöntemlerden bir veya birkaçını
MATERYALLER uygulayarak öfkemizi yenebiliriz ve öfkemizin bizim için
sorun hâline gelmesini engelleyebiliriz. Şimdi bunları birlikte
Kâğıt, kalem, 4. oturumda yazılan keşfedelim. Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız. Sizden
kâğıtlar (öfkelendiren durum), Ek 11, gözlerinizi sıkıca kapatmanızı ve ben söyleyene kadar
Ek 12. açmamanızı istiyorum.” diyerek Ek 11’de öfke ile baş etme
kartlarını grup oturumu yapılan mekâna saklar (Baş etme
YÖNTEM VE TEKNİK yöntemleri kartları öğrenci sayısı kadar saklanır; geri kalan
yöntemleri grup lideri kendisi açıklar veya öğrenci sayısına
Soru-cevap, tartışma, oyun,
göre öğrencilerden ikişer kart bulmasını isteyebilir).
canlandırma
SÜRE: 40 dk.
Ardından grup lideri oyunu başlatmak için gerekli
yönergeyi verir: “Şimdi gözlerinizi açabilirsiniz. Buraya bazı oluyorsa bu düşüncelerden uzaklaşmayı deneyebilirsin.
kartlar sakladım. Bu kartlardan herkes bir tanesini bulsun İstersen bu düşünceler yerine daha olumlu düşünceler
ve bulan kişi yerine otursun. Hadi başlayalım.” bulabilirsin veya bu olumsuz düşünceleri ‘Bu düşünce benim
işime yaramıyor.’ , ‘Bu düşünce bana zarar veriyor.’ diyerek
Bütün öğrenciler bir kart bulduktan ve yerlerine
aklından uzaklaştırabilirsin.
oturduktan sonra grup lideri “Artık elinizde öfkeyle baş
etmenizi sağlayacak bir çözüm yolu bulunuyor. Şimdi
sizlerden bu çözüm yollarının neler olduğunu sırasıyla
söylemenizi isteyeceğim. Böylece güçlerimizi birleştireceğiz Bütün öğrenciler kartlarını gruba açıkladıktan ve baş
ve birbirimizden farklı çözüm yolları öğrenmiş olacağız.” der etme yolları işlendikten sonra grup lideri “Artık öfke ile
ve öğrenciler tek tek çözüm yollarını söylemeye başlar. baş etmemizi sağlayacak birçok çözüm yolu öğrendik.
Eş zamanlı olarak grup lideri bu çözüm yollarını tek tek Şimdi bu çözüm yollarını kendi yaşamımızda nasıl
açık bir biçimde ifade eder ve öğrencilerle birlikte bu uygulayabileceğimize bakalım. Sizden geçen oturumun
yöntemleri uygulamaya döker (Listede * ile işaretlenmiş başında yazdığınız ve sizi öfkelendiren olayı bir kez daha
çözüm yollarının oturum içinde uygulanması önerilir). düşünmenizi istiyorum. (Grup lideri 4. oturumda sakladığı
Grup lideri, “Haydi şimdi derin nefes almayı hep birlikte kâğıtları öğrencilere dağıtır.) Eğer bu olayı bir kez daha
deneyelim: Burnunuzdan göbeğinizi şişirene kadar nefes yaşasaydınız öfkenizi yönetmek için ne yapardınız?/
alın ve ağzınızdan yavaş yavaş bırakın. Çok güzel. Haydi, bir hangi çözüm yolunu kullanırdınız?” der ve öğrencilerden
kez daha deneyelim…” diyerek yönerge verebilir. tek tek baş etme yöntemlerini canlandırmalarını ister.
Canlandırmalar sırasında öğrencilere olumlu geri
bildirimler verilir.
Öfke ile baş etme yolları 4. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
özetleyerek oturumu sonlandırır:
*Derin nefes almak: Burnundan göbeğini şişirecek kadar
derin bir nefes alıp ağzından yavaş yavaş bırakabilirsin. “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, öfkenin ne
Bunu 3-4 kez tekrarlayabilirsin. olduğunu, öfkelendiğimizde bedenimizde neler olduğunu,
öfkenin hangi durumlarda bizim için sorun olduğunu ve
*10’a kadar saymak: Öfkelendiğinde içinden yavaş yavaş 10’a
öfkemizle nasıl baş edebileceğimizi keşfettik. Bugün
kadar sayabilirsin.
yaptığımız etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün
Konuşmak: Öfkelendiğin kişiye neden öfkelendiğini ve öğrendiğiniz en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili
sorunu çözmek istediğini sakin bir şekilde söyleyebilirsin. bir şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer
varsa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür
Birisine anlatmak: Neler yaşadığını ve neler hissettiğini edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
güvendiğin bir arkadaşınla veya bir yetişkinle paylaşabilirsin. Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
için teşekkür edebilirsiniz. Bu hafta sizi öfkelendiren
Hayal kurmak: Öfkelendiğinde seni rahatlatan bir şeyi hayal durumlar karşısında öğrendiğiniz çözüm yöntemlerini
edebilirsin (örn. güzel bir manzara, güzel bir yemek, güzel kullanarak öfkenizle baş etmeye çalışmanızı istiyorum
bir oyun). (Ek 12 dağıtılır). Lütfen sizi öfkelendiren üç olayı ve bu
olaylar karşısında hangi çözüm yolunu kullandığınızı
*Hareket etmek: Kendini öfkeli ve gergin hissettiğinde yazın. Ardından bu çözüm yolunu kullandıktan sonra neler
egzersiz yapabilirsin; yürümek, koşmak, zıplamak seni olduğunu yazın. Haftaya da yanınızda getirmeyi unutmayın.
rahatlatabilir. Haftaya başkalarını anlama, yani empati konusunda hep
Uzaklaşmak: Öfkelendiğin zaman o ortamdan bir süre birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
uzaklaşabilirsin. Sakinleştiğindeyse geri dönüp sorunu (Belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
çözmeye çalışabilirsin. Bunun için kendine bir sakinleşme heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
yeri belirleyebilirsin.
Yazmak/çizmek: Seni öfkelendiren durumu ve onunla ilgili

ne hissettiğini bir kâğıda yazabilirsin veya çizebilirsin.
Şarkı mırıldanmak: Sevdiğin bir şarkıyı mırıldanarak

rahatlayabilirsin.
Elini yüzünü yıkamak: Öfkelendiğinde elini yüzünü yıkayarak

rahatlayabilirsin.
Problemi çözmeyi denemek: Eğer bir durum seni her

zaman öfkelendiriyorsa bu sorunu çözmek için yeni yollar
arayabilirsin; bu konuda bir yetişkinden yardım isteyebilirsin.
Olumsuz düşüncelerden uzaklaşmak: Eğer bir durum

karşısında düşündüklerin daha da öfkelenmene neden
EK 11 // ÖFKE ILE BAŞ ETME YOLLARI
Derin nefes almak: Burnundan göbe-

ğini şişirecek kadar derin bir nefes alıp 10’a kadar saymak: Öfkelendiğinde için-
ağzından yavaş yavaş bırakabilirsin. den yavaş yavaş 10’a kadar sayabilirsin.
Konuşmak: Öfkelendiğin kişiye neden

öfkelendiğini ve sorunu çözmek istedi- Birisine anlatmak: Neler yaşadığını ve
ğini sakin bir şekilde söyleyebilirsin. neler hissettiğini güvendiğin bir arkada-
şınla veya bir yetişkinle paylaşabilirsin.
Hayal kurmak: Öfkelendiğinde seni

rahatlatan bir şeyi hayal edebilirsin Yazmak/Çizmek: Seni öfkelendiren
(örneğin güzel bir manzara). durumu ve ne hissettiğini bir kâğıda
yazabilirsin veya çizebilirsin.
Hareket etmek: Kendini öfkeli ve gergin Şarkı mırıldanmak: Sevdiğin bir şarkıyı
hissettiğinde hareket edebilirsin; yürü- mırıldanarak rahatlayabilirsin.
mek, zıplamak seni rahatlatabilir.
Uzaklaşmak: Öfkelendiğinde ortamdan

bir süre uzaklaşabilirsin, sakinleşti- Problemi çözmeyi denemek: Eğer bir
ğindeyse geri dönüp sorunu çözmeye olay seni her zaman öfkelendiriyor-
çalışabilirsin. Bunun için kendine bir sa bu sorunu çözmek için yeni yollar
sakinleşme yeri belirleyebilirsin. arayabilirsin; bu konuda bir yetişkinden
yardım isteyebilirsin.
Olumsuz düşüncelerden uzaklaşmak:

Eğer bir durum karşısında düşündükle-
Elini yüzünü yıkamak: Öfkelendiğinde rin daha da öfkelenmene neden olu-
elini yüzünü yıkayarak rahatlayabilirsin. yorsa bu düşüncelerden uzaklaşmayı
deneyebilirsin. İstersen bu düşünceler
yerine daha olumlu düşünceler bulabi-
lirsin veya bu olumsuz düşünceleri ‘Bu
düşünce benim işime yaramıyor.’ , ‘Bu
düşünce bana zarar veriyor.’ diyerek
aklından uzaklaştırabilirsin.
44
Arkadaşlarınla ilgili seni öfkelendiren Bu çözüm yolunu kullanmanın sonucu
Öfkenle baş etmek için neler yaptın?
olay neydi? ne oldu?
1- ___________________________________________ 1- ___________________________________________ 1- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________

3- ___________________________________________ 3- ___________________________________________ 3- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________

EK 12 //
Öfke ile Baş Etme Yolları Öfke ile Baş Etme Yolları
• Derin nefes almak • Derin nefes almak
• 10’a kadar saymak • 10’a kadar saymak
• Konuşmak • Konuşmak
• Birisine anlatmak • Birisine anlatmak
• Hayal kurmak • Hayal kurmak
• Hareket etmek • Hareket etmek
• Uzaklaşmak • Uzaklaşmak
• Yazmak/çizmek • Yazmak/çizmek
• Şarkı mırıldanmak • Şarkı mırıldanmak
• Elini yüzünü yıkamak • Elini yüzünü yıkamak
• Problemi çözmeyi denemek • Problemi çözmeyi denemek
• Olumsuz düşüncelerden • Olumsuz düşüncelerden

uzaklaşmak uzaklaşmak
Öfke ile Baş Etme Yolları Öfke ile Baş Etme Yolları
• Derin nefes almak • Derin nefes almak
• 10’a kadar saymak • 10’a kadar saymak
• Konuşmak • Konuşmak
• Birisine anlatmak • Birisine anlatmak
• Hayal kurmak • Hayal kurmak
• Hareket etmek • Hareket etmek
• Uzaklaşmak • Uzaklaşmak
• Yazmak/çizmek • Yazmak/çizmek
• Şarkı mırıldanmak • Şarkı mırıldanmak
• Elini yüzünü yıkamak • Elini yüzünü yıkamak
• Problemi çözmeyi denemek • Problemi çözmeyi denemek
• Olumsuz düşüncelerden • Olumsuz düşüncelerden

uzaklaşmak uzaklaşmak
6. OTURUM
ARKADAŞLARIMI
ANLIYORUM
SÜREÇ

sizinle öfkenin ne olduğunu, öfkelendiğimizde bedenimizde
neler olduğunu, öfkenin hangi durumlarda bizim için sorun
olduğunu ve öfkemizle nasıl baş edebileceğimizi öğrendik.
Hatta geçen hafta sizi öfkelendiren durumlar karşısında bu
çözüm yollarını uygulamanızı istemiştim. Kim yaşadıklarını
paylaşmak ister? (Paylaşımlar dinlenir.) Bu yöntemlere
ek olarak karşımızdaki kişinin ne hissettiğini ya da ne
düşündüğünü anlamaya çalışmak da öfkemizi kontrol
etmemizde bize yardımcı olabilir. Bugün bazı durumlar
karşısında başkalarının neler hissedebileceğini ve neler
düşünebileceğini keşfederek onları anlamaya çalışacağız.
Herkes hazır mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. “Hangisi doğru?” etkinliği: Grup lideri öğrencileri iki

gruba ayırır ve karşılıklı dizilmelerini söyler. Ardından
öğrencilerden gözlerini kapatmalarını ister ve ortadaki
boşluğa (yere veya masaya) Ek 13’te yer alan rakamı koyar.
Gözlerini açan öğrencilere burada hangi rakamı gördükleri
sorulur. Ardından öğrencilerin grup olarak yer değiştirmesi
istenir ve şimdi hangi rakamı gördükleri sorulur. Bunun için
aşağıdaki açıklamayı yapar.
“Şimdi sizden iki gruba ayrılmanızı istiyorum. Lütfen diğer

grupla karşılıklı olacak şekilde bekleyin. Şimdi de gözlerinizi
kapatın. (Grup lideri kâğıdı yere koyar.) Artık gözlerinizi
açabilirsiniz. Bu kâğıtta yazan rakam kaç? (Grup lideri
AMAÇ cevapları alır.) Demek ki bu grup (eliyle göstererek) kâğıtta
yazan rakamın 6 olduğunu söylerken diğer grup (eliyle
Bu oturumun amacı, öğrencilerin göstererek) bu rakamın 9 olduğunu söylüyor. Peki şimdi
farklı durumlarda başkalarının sizden grup olarak yer değiştirmenizi istiyorum. Şimdi
neler hissedebileceğini ve neler baktığınızda ne görüyorsunuz? (Grup lideri cevapları alır.)
düşünebileceğini keşfederek Şimdi ise bu grup (eliyle göstererek) kâğıtta yazan rakamın
başkalarını anlamalarını sağlamaktır. 6 olduğunu söylerken diğer grup (eliyle göstererek) bu
rakamın 9 olduğunu söylüyor. Ama az önce tam tersini
KAZANIMLAR söylüyordunuz. Acaba ne değişti? (Grup lideri cevapları
alır.) Aslında değişen tek şey, yer değiştirmenizdi. Yer
Bu oturum sonunda öğrenciler:
değiştirdiğinizde rakama karşınızdaki kişinin bakış açısıyla
• Başkalarının farklı durumlarda
baktınız ve onun için söylediğiniz rakamlar değişti. Günlük
neler hissedebileceklerini
yaşamımızda da kendimizi başkalarının yerine koyarak
öğrenir.
olayları değerlendirdiğimizde aynen bu rakam oyununda
olduğu gibi farklı şeyler keşfedebiliriz.
neler düşünebileceklerini anlar.
Böylece başkalarını anlamak, arkadaşlarımızı anlamak
nasıl davranabileceklerini bilir.
ve onlarla sağlıklı ilişkiler kurmak bizim için daha kolay
• Başkalarının yaşadığı duruma
hâle gelir. Çeşitli olayları başkalarının gözünden görmeye
uygun önerilerde bulunmayı
çalışmak, o kişinin ne hissettiğini, ne düşündüğünü
öğrenir.
anlamaya çalışmak demek o kişiyle empati kurmak
demektir. Peki bunu nasıl yapabiliriz?”
MATERYALLER
2 sandalye, makas, bant, Ek 13, Ek 3. Empati basamakları: Grup lideri öğrencilere aşağıdaki
14, Ek 15, Ek 16 biçimde empati basamaklarını anlatır:
YÖNTEM VE TEKNIK “Arkadaşlarımızla empati kurabilmemiz için atmamız

gereken üç önemli adım bulunmaktadır (Grup lideri Ek 14’te
Soru-cevap, tartışma, canlandırma yer alan görseli eşzamanlı olarak gösterir). Şimdi bunları
hep beraber keşfedelim:
SÜRE: 40 dk.
1. adımda öncelikle duruma/olaya ilişkin ipuçları ardından birbirimizden farklı özelliklerimiz konusunda hep
toplamalıyız. Olayın ne olduğunu ve karşıdaki kişinin birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
açısından olayın nasıl göründüğünü keşfetmeye (belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
çalışmalıyız. heyecanla bekliyorum. Hepinize iyi dersler.”
2. adımda karşımızdaki kişiyi daha iyi anlamaya

çalışmalıyız: Bu durum karşısında ne düşünüyor
olabilir?/ne hissediyor olabilir? bunu yaparken
ben olsam ne düşünürdüm?/ne hissederdim? diye
düşünebilirsiniz.
3. adımdaysa karşımızdaki kişinin durumuna uygun

bir şekilde onunla ilgilenip, durumu daha iyi hâle
getirmek için öneriler sunabiliriz. Haydi şimdi bunu
beraber deneyelim.” diyerek Ek 14’te yer alan resme
odaklanmalarını ister. Ardından aşağıdaki soruları
sırayla sorar ve öğrencilerin yanıtlarını alır:
“Şimdi aşağıdaki resme dikkatlice bakın, bu resimde ne

görüyorsunuz? Sizce burada ne olmuş olabilir? Sizce bu
çocuk ne hissediyor/ne düşünüyor olabilir? Ona nasıl
yardımcı olabiliriz?”
4. “Güneş ve Bulut’un sandalyesi” etkinliği: Yanıtlar

alındıktan sonra öğrencilerin kendilerini karşıdaki
kişinin yerine koyarak onun bakış açısından durumu
değerlendirmelerini sağlamak amacıyla diğer etkinliğe
geçilir. Grup lideri iki boş sandalyeyi öğrencilerin göreceği
biçimde karşılıklı koyar ve sandalyelere Ek 15’te yer alan
resimleri koyar (Güneş ve Bulut). Öğrencilere de Ek 16’da
yer alan resimleri dağıtır. Grup liderinin zorbalık yapma
eğilimi olan öğrencilere Bulut, diğer öğrencilere ise
Güneş resimlerini vermesi önerilmektedir. Ardından grup
lideri elinde bulut ve güneş olan iki öğrenciyi çağırır ve
sandalyeye oturmalarını ister. Grup lideri Ek 17’deki örnek
olaylardan birini seçer ve öğrencilere okur. Grup lideri
aşağıdaki soruları yönlendirerek öğrencilerin empati
kurmasını sağlar. Öğrenciler birer kez rol aldıktan sonra
etkinlik sonlandırılır.
“Eğer sen Güneş / Bulut olsaydın ne düşünürdün?
Eğer sen Güneş / Bulut olsaydın ne hissederdin?
Güneş’e / Bulut’a ne söylemek istersin?”

“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, farklı

olaylar karşısında başkalarının neler düşünebileceğini
ve hissedebileceğini keşfettik ve başkaları ile nasıl
empati kurabileceğimizi öğrendik. Bugün yaptığımız
etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz
en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili bir şey
söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa
öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür edilir.)
teşekkür edebilirsiniz. Bu hafta sizin için bir bulmaca
hazırladım (Ek 18). Bu bulmacada yedi gizli kelime var.
Haftaya buluştuğumuzda size bu kelimeleri soracağım ve
EK 13
EK 14 // EMPATI BASAMAKLARI
İLGİLEN
ANLAMAYA ÇALIŞ
İPUÇLARINI YAKALA
EK 15 // GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI
EK 15 // GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI
EK 16 // GÜNEŞ VE BULUT ÖĞRENCI
ROL KARTLARI
EK 17 // “GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI”
ETKINLIĞI ÖRNEK OLAY KARTLARI
Zil çaldığında herkes gibi Bulut da

Bulut merdivenlerden yukarı çıkarken koşarak servisine gitti ve boş bir koltuğa
Güneş de arkasından gizlice onu takip oturdu. Servise sonradan gelen Güneş,
etti. Tam sınıfın kapısının önünde Güneş, Bulut’a ‘Orası benim yerim, kalk oradan!’
Bulut’a çelme takarak onu düşürdü. diyerek her gün yaptığı gibi Bulut’u
Herkes Bulut’a gülmeye başladı. yerinden kaldırdı. Bulut, Güneş’e itiraz
edemeden başka bir koltuğa geçti.
Bulut, zil çalınca heyecanla oyun

oynamak için arkadaşlarının yanına Beden eğitimi dersinde seksek oynarken
koştu. Tam yerden yüksek oynayalım sıra Bulut’a gelmişti. Bulut taşı atıp
demişken Güneş yine her gün yaptığı başladı ama çizgiye bastı. Güneş, “Of
gibi Bulut’a para verip “Hadi git, Bulut sen hiç oynayamıyorsun bir daha
bana kantinden bisküvi al” dedi. Bulut seni oyuna almayacağım” diyerek taşı
Güneş’in istediklerini yapmak istemese alıp kendisi oyuna geçti. Bulut bir şey
bile oyun oynayabilmek için kantine diyemeden bir kenarda oyunu izledi.
doğru gitti.
Bulut bir arkadaşıyla oyun oynarken Bulut okuma çalışmalarında zorluk

Güneş Bulut’un yanına yaklaştı ve yaşıyordu. Yine bir gün öğretmeni ona
birden Bulut’un gözlüğünü alıp koşmaya sesli okuma görevi verdiğinde metni
başladı. Bulut ‘Gözlüğümü bana geri okumakta zorlandı. Bunu gören Güneş
ver’ diye bağırsa da Güneş “gözlüklü her zaman yaptığı gibi “tembel, tembel”
gözlüklü” diye bağırıp gülerek koşmaya diyerek gülmeye başladı. Bulut, Güneş’i
devam etti. duyunca okumayı bıraktı.
EK 18 // 6. OTURUM EV ETKINLIĞI:
EMPATI BULMACASI
Lütfen aşağıdaki bulmacayı çöz ve haftaya yanında getirmeyi unutma.
empati ilgi
çözüm
bulma dinleme
yardım anlayış
sevgi
Ç C Y A R D I M N
Ö İ A N L A Y I Ş
Z N İ Z A S Ş D A
Ü S I D N E N S E
M R İ İ E V K B Y
B Z A N V G M İ F
U Ü İ L G İ L R Z
L M Z E Z B A L I
M G E M P A T İ E
A L İ E T A Z K I
7. OTURUM
FARKLILIKLARIMIZLA
GÜÇLÜYÜZ
SÜREÇ

sizinle farklı durumlar karşısında başkalarının neler
düşünebileceğini ve hissedebileceğini keşfettik ve başkaları
ile nasıl empati kurabileceğimizi öğrendik. Size çözmeniz
için bir bulmaca vermiştim. Hangi kelimelere ulaştınız?”
Öğrencilerin yanıtları alınır. Grup lideri kendi çözdüğü
bulmacayı göstererek “Bulmacamızda yer alan kelimeler
yardım, anlayış, sevgi, ilgi, anlama, dinleme, çözüm bulma
ve empatiydi. Peki bu hafta siz kimlere yardım ettiniz? Siz
kimlere anlayışlı davrandınız?” diye sorar ve öğrencilerin
cevapları alınır. Ardından “Bugün ise birbirimizden farklı
özelliklerimizin neler olduğunu ve bu farklılıkların önemini
diyerek öğrencilerin birbirlerinin özelliklerini daha
yakından tanıması, birbirleriyle benzeyen ve farklılaşan
özelliklerin olduğunu keşfetmelerini sağlamak amacıyla
etkinliği başlatır.
2. “Ben Kimim?” etkinliği: Grup lideri, öğrencilere Ek

19’da yer alan “Ben Kimim?” kartlarını dağıtır ve onlardan
doldurmalarını ister, kendisi de doldurur. Ardından
tüm kâğıtları toplayarak bir kutunun içine koyar ve her
öğrenciden bir kart seçmesini ister. Öğrenciler seçtiği
kartı “Bilin bakalım ben kimim?” diyerek okur ve diğer
öğrenciler bu kartın sahibinin kim olduğunu bulmaya
çalışır (Grup lideri ilk sırayı alabilir). Tüm kartlar bittiğinde
etkinlik son bulur.
“Size birer tane kart vereceğim, lütfen bu kartları doldurun

ve kutuya atın. ” der ve kartların kutuya atılmasını bekler.
Tamamlandıktan sonra etkinliğe şu şekilde devam eder:
“Şimdiyse sırayla kutunun içinden bir kart seçmenizi

istiyorum (Kutu elden ele dolaşır, en son grup liderine
AMAÇ gelir). Birazdan hepimiz sırayla elimizdeki kartı ‘Bilin’
bakalım ben kimim?’ diyerek okuyacağız ve okumayı
Bu oturumun amacı öğrencilerin bitirdiğimizde diğerleri de bu kartın gerçek sahibinin kim
bireysel farklılıkların önemini olduğunu tahmin etmeye çalışacak. Daha sonra oyun
anlamasını, farklılıklara saygı sırasında adı çıkan kişiye (kartın gerçek sahibi) geçecek ve
göstermesini ve bu farklılıkları o elindeki kartı bize okuyacak. Herkes hazırsa başlayalım.”
kabullenmesini desteklemektir. (Grup lideri kartı okur, tüm öğrencilerin adı çıktığında
süreç aşağıdaki sözlerle sonlandırılır.)
KAZANIMLAR
“Hepinize bu zevkli oyun için teşekkür ederim. Bu oyunla
Bu oturum sonunda öğrenciler: birlikte bazı özelliklerimizin birbirine benzediğini, bazı
• Bireysel farklılıkların önemini özelliklerimizinse birbirinden farklılaştığını gördük. Sahip
kavrar. olduğumuz tüm özelliklerimiz bizi ‘biricik, özel ve değerli’
• Bireysel farklılıklara saygı kılar. Hepimizin farklı özelliklerinin olması bizi birlikte daha
gösterir. güçlü yapar. Nasıl mı? Hadi birlikte görelim. Şimdi size bir
• Bireysel farklılıkları kabul eder. hikâye okuyacağım, ardından bu hikâye ile ilgili beraber
konuşacağız.”
MATERYALLER
3. Hikâye etkinliği: Grup lideri Ek 20’de yer alan hikâyeyi
Kalem, Ek 19, Ek 20, Ek 21 okur ve ardından aşağıdaki soruları gruba yönlendirir.
Grup lideri etkileşimli bir şekilde soruların yanıtlanmasını
YÖNTEM VE TEKNIK sağlar, öğrencilerin cevaplarına geribildirim verir, yanıtlar
arasında bağlantı kurar ve tüm yanıtları aldıktan sonra
Soru-cevap, tartışma, oyun, hikâye
toparlayıcı bir ifade kurarak diğer etkinliğe geçer.
SÜRE: 40 dk.
* Sizce bu hikâye neyi anlatıyor? paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim. Şimdi sizler de
gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları için teşekkür
• Sizce hikâyenin başında Deniz’in davranışı nasıldı? Bu edebilirsiniz. Bir sonraki oturuma gelirken hepinizden
davranış yerine Deniz nasıl bir davranış gösterebilirdi? yanınızda bir kaç ağaç yaprağı getirmenizi istiyorum (Ek
21). Haftaya arkadaşlarımızla yaşadığımız problemleri
• Eğer Deniz, Mehtap, Toprak ve Hakan’ın tüm özellikleri
nasıl çözebileceğimiz konusunda hep birlikte çalışacağız.
birbiriyle aynı olsaydı neler yaşanırdı?
Haftaya ______ günü, saat ______da (belirlenen gün ve saat
• Deniz, Mehtap, Toprak ve Hakan’ın birbirinden farklı söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı heyecanla bekliyorum.
özelliklerde olması onlara ne kazandırdı? Hepinize iyi dersler.”
• Siz yaşamınızda böyle bir durumla karşılaştınız mı?
“Hikâyede de gördüğümüz (ve sizlerin de söylediği) gibi,

tüm insanlar birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Bu
farklılıkları kabullenmek en başta “Deniz” için zor olmuştu
ancak sonunda o da farklı özelliklerimizin birbirimiz için
ne kadar önemli olduğunu ve bir araya geldiğimizde çok
güçlendiğimizi gördü. Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız.”
4- “Seninle Güçlüyüm” oyunu: Öğrencilerin birbirinden

farklı özelliklerini keşfetmesi ve farklı özelliklerini ifade
ederek tüm grubun el ele verip bir grup ağı oluşturmalarını
sağlamak amacıyla “seninle güçlüyüm” oyunu aşağıdaki
açıklama ile başlatılır.
“Şimdi sizden ayağa kalkmanızı ve iki dakika boyunca

sınıfın içinde dolaşmanızı istiyorum. Bunu yaparken
gruptaki arkadaşlarınıza bakın ve sizden farklı özelliklerini
keşfetmeye çalışın. Gezerken bu alandan ayrılmayın ve
arkadaşlarınızdan da fazla uzaklaşmayın (Grup lideri
uygun alanı gösterir. Öğrencilerin birbirinden fazla
uzaklaşmamaları gereklidir). Süre bittiğinde herkes
olduğu yerde kalacak (Grup lideri de öğrencilerle birlikte
alanda dolaşır ve bu sırada sözsüz bir şarkı açabilir,
süre bittiğinde şarkıyı kapatabilir). Evet süre bitti, şimdi
herkes olduğu yerde kalsın. Şimdi sihirli sözcüklerle
birbirimize bağlanacağız. Ben başlıyorum (Grup lideri
süreci başlatır). Grup lideri yakınındaki bir öğrenciyi seçer,
ona bakar,“______ (isim) seninle güçlüyüm çünkü sen
______ (benden daha uzunsun / çünkü sen sarı saçlısın
/ ben tenisi seviyorum ama sen basketbolu seviyorsun)
der ve elini ona uzatır. Ardından elini tuttuğu öğrenciye
sıra gelir, süreç bu şekilde ilerler ve son öğrenci, grup
liderinin elini tuttuğunda oyun sonlandırılır. Öğrenciler
ellerini bırakmadan önce grup lideri “Görüyor musunuz
birbirimizden farklı özelliklerimizi kabul ettiğimizde ve
birleştirdiğimizde biz de ne kadar birbirine kenetlenmiş,
güçlü bir grup olduk” der ve herkesin ellerini nasıl
kenetlediğini göstermesini ister. “Şimdi oyunumuzun
sonuna geldik, artık yerlerimize geçebiliriz.” diyerek oyunu
sonlandırır.

“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, birbirimizden

farklı özelliklerimiz bulunduğunu, her insanın özel ve değerli
olduğunu ve birbirimizin farklı özelliklerini kabullendiğimizde
birbirimize daha güçlü arkadaşlık bağlarıyla bağlandığımızı
keşfettik. Bugün yaptığımız etkinliklerden en çok hangisini
sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz en önemli konu neydi?
Bugünkü oturumla ilgili bir şey söylemek isteyen veya
sorusu olan var mı? (Eğer varsa öğrencilerin duygu
ve düşünceleri alınır, onlara teşekkür edilir.) Hepinize
EK 19 // “BEN KIMIM?” ETKINLIĞI KARTLARI
BEN KİMİM? BEN KİMİM?
Sınıfım: Sınıfım:
Saç rengim: Saç rengim:
En sevdiğim oyun: En sevdiğim oyun:
En sevdiğim yemek: En sevdiğim yemek:
En sevdiğim renk: En sevdiğim renk:
En sevdiğim ders: En sevdiğim ders:
İleride yapmak istediğim meslek: İleride yapmak istediğim meslek:
EK 20 // 7. OTURUM HIKÂYE
Bir Başına Değil, Hep Birlikte

Sevgi öğretmen Türkçe dersinde “Çocuklar önümüzdeki haftaya kadar bir tiyatro gös-
terisi hazırlamanızı istiyorum. Panodaki listeden grubunuzdaki arkadaşlarınıza bakıp çalış-
malara başlayabilirsiniz” dedi. Tiyatro çalışmalarında her zaman görev alan ve bu alanda
çok yetenekli olan Deniz heyecanla listeye baktı ve grup arkadaşlarını görünce hayal kı-
rıklığına uğradı. Çünkü grup arkadaşlarının Mehtap, Toprak ve Hakan olduğunu gördü.
Deniz’e göre Mehtap, sınıfta çok fazla konuşmayan, arkadaşlarıyla pek oyun oynamayan
sıkıcı biriydi. Toprak da sadece ders çalışan, her fırsatta kitap okuyan ve tiyatroyla hiç
alakası olmayan bir çocuktu. Hakan ise yerinde duramayan, derste bile sürekli ayağa kal-
kan, durmadan konuşan bir çocuktu. Deniz “Ben bunlarla nasıl tiyatro sahneleyebilirim
ki? Biri başını hiç kitaptan kaldırmaz, biri yerinde durmaz, diğeri de kimseyle konuşmaz…
En iyisi bunlarla gösteri yapıp rezil olacağıma her şeyi tek başıma yapayım.” diye düşün-
dü. Arkadaşları, teneffüste tiyatro görevini planlamak için Deniz’in yanına gitti. Deniz ise
yüzü asık ve sinirli bir şekilde “Siz tiyatrodan ne anlarsınız ki! ben sizinle grup kurmak is-
temiyorum. Ben tek başıma sizden çok daha iyi bir gösteri hazırlayacağıma eminim. Gidin
şimdi başımdan.” dedi. Deniz’in bu tepkisine üzülen arkadaşları onun yanından ayrıldı ve
üçü birlikte çalışmaya karar verdi.
Birkaç gün sonra öğretmen, çocuklara birlikte hazırladıkları tiyatro çalışmalarını can-
landırmaları için serbest zaman verdi. Toprak oldukça eğlenceli bir senaryo yazmıştı.
Senaryoyu okuyan Hakan arkadaşlarına “Ben flüt çalmayı biliyorum, isterseniz oyunumu-
za müzik ekleyebiliriz.” dedi. Müzik odasından öğretmenin izni ile flütü alıp çalmaya baş-
ladı. Hakan gerçekten çok güzel çalıyordu, müziği duyan Mehtap bir anda müziğe şarkı
söyleyerek eşlik etmeye başladı. Mehtap’ın sesini duyan arkadaşları çok şaşırdı, çünkü
Mehtap’ın sesi çok güzeldi. Arkadaşlarının neşeyle çalıştıklarını gören Deniz onların ne
kadar yetenekli olduklarını gördü. Günlerdir tek başına gösteri hazırlamaya çalışıyordu
ve tüm rolleri arkadaşlarının desteği olmadan yapamayacağını anlamıştı. Biraz utana-
rak arkadaşlarının yanına doğru gitti, o sırada arkadaşlarının da “Keşke Deniz de bizimle
çalışsaydı!” dediklerini duydu. Bu sözü duyan Deniz cesaretini toplayarak arkadaşlarına
onlara katılmak istediğini söyledi ve birlikte çalışmaya başladılar. Gösterilerini sergile-
diklerinde tüm izleyenler bu gösteriyi çok beğendi ve ayakta alkışladı.
Arkadaşlarına haksızlık yaptığını fark eden Deniz, gösteriden hemen sonra, “Sizi kırdı-
ğım hâlde beni tekrar gruba aldığınız için çok teşekkür ederim, tek başıma asla bu kadar
güzel bir şey ortaya çıkaramazdım ama birlikte çok güzel bir ekip olduk ve birlikte başar-
dık.” diyerek arkadaşlarına sarıldı.
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
topla. topla.
topla. topla.
topla. topla.
topla. topla.
topla. topla.
8. OTURUM
SORUNLARIMIZI
ÇÖZEBİLİRİZ
SÜREÇ

birbirimizden farklı özelliklerimiz olduğunu, her insanın
özel ve değerli olduğunu, birbirimizin farklı özelliklerini
kabullendiğimizde arkadaşlık ilişkilerimizin güçlü olduğunu
keşfetmiştik. Oturumun sonundaysa sizden bu hafta için
yanınızda birkaç ağaç yaprağı getirmenizi istemiştim. Şimdi
o yaprakları sizlere verdiğim ağaç gövdelerine yapıştırın.
Sonrasında tüm ağaçları birleştirip orman oluşturacağız”
der. Grup lideri Ek 22’de yer alan ağaç gövdelerini
öğrencilere dağıtır. Ardından öğrenciler ağaçlarını bir
orman oluşturacak biçimde fon kartonuna yapıştırır. Grup
liderinin yanında 3-5 farklı ağaç yaprağı bulundurması
uygun olur, eğer yanında yaprak getirmeyi unutan
öğrenciler olursa onlara vermesi gerekebilir.
“Bu yapraklar bizim ağaçlarımız olsun. Gördüğünüz gibi

farklı ağaçlar bir araya geldiğinde çok güzel bir orman
oluşturdular. Bugünse arkadaşlarımızla yaşadığımız bazı
anlaşmazlıkları ve sorunları birbirimize zarar vermeden,
birbirimizi üzmeden nasıl çözüp bir araya geleceğimizi
2. Arkadaşlar arasında yaşanan sorunlar: Grup lideri

öğrencilere arkadaşlarıyla zaman zaman sorun yaşayıp
yaşamadıklarını sorarak konuya giriş yapar ve her
ilişkide olduğu gibi arkadaşlar arasında da sorunlar
yaşanabileceğini vurgular:
“Şimdi size bir soru sormak istiyorum. Arkadaşlarınızla

sorun yaşadığınız zamanlar olur mu? En çok hangi konuda
sorun yaşıyorsunuz? Bu sorunlara bir örnek verebilir
AMAÇ misiniz? (Öğrencilerin cevapları alınır.) Gördüğünüz
Bu oturumun amacı öğrencilerin gibi hepimiz zaman zaman arkadaşlarımızla sorunlar,
arkadaşlık ilişkilerinde karşılaştıkları anlaşmazlıklar yaşayabiliriz. Bazen bu sorunları çözmek
sorunların çözümü için davranış daha kolayken, bazen işler daha da kötüye gidebilir. Önemli
alternatifleri keşfetmelerini ve olan yaşadığımız sorunları zamanında doğru şekilde
bu becerilerini geliştirmelerini çözmeye çalışmaktır.”
sağlamaktır.
3. Sorun çözme basamakları: Grup lideri, arkadaşlık
ilişkilerinde yaşanan sorunların çözülmesine yönelik olarak
KAZANIMLAR hazırlanan üç basamaklı sorun çözme sürecini öğrencilere
Bu oturum sonunda öğrenciler: açıklar (Ek 23’ü panoda/duvarda uygun bir yere asar):
• Arkadaşlık ilişkilerinde
karşılaştıkları sorunların çözüm “Arkadaşlarımızla sorunlar yaşadığımızda bu sorunları
basamaklarını öğrenir. çözmek için bu üç basamağı takip edebiliriz:
• Arkadaşlık ilişkilerinde
karşılaştıkları problemlerde 1. basamak - Dur ve sakinleş: Arkadaşlarımızla bir sorun
işlevsel sorun çözme yollarını yaşadığımızda hemen tepki vermeden önce durmamız
uygular. ve sakinleşmemiz gerekmektedir. Burada sakinleşmek
ve öfke duygumuzu yönetmek için kullandığımız çözüm
MATERYALLER yollarını kullanabiliriz. Örneğin, derin nefes almak,
içimizden 10’a kadar saymak işe yarayabilir.
Kalem, yapıştırıcı, bant, makas, fon
kartonu, Ek 22, Ek 23, Ek 24, Ek 25 2. basamak - Sorunu tanımla: Sakinleştikten sonra artık
arkadaşımızla yaşadığımız bu sorunun ne olduğunu
YÖNTEM VE TEKNIK açıklamamız gerekmektedir. “Şu anda neler oluyor?
Yaşadığın durum nedir?” Bu soruların cevapları sorunu
Soru-cevap, tartışma, canlandırma
tanımlaman için yeterli olacaktır.
SÜRE: 40 dk.
3. basamak – Sorunu çözmek için neler yapabileceğini Davranış Saldırganca davranışlar
düşün ve uygula: Bu basamakta, sorun karşısındaki biçimi
çözüm yollarını gözden geçirmemiz ve en uygun çözüm
yoluna karar vererek uygulamamız gerekmektedir. Davranışlar Lakap/isim takmak
Tepki vermeden önce bu tepkilerin sorunu çözüp Fiziksel zarar vermek (itmek, vurmak,
çözmeyeceğini, arkadaşlık ilişkimize zarar verip tekmelemek)
vermeyeceğini düşünmeliyiz. Ancak bu şekilde doğru Oyuna almamak, dışlamak
bir tepki verebiliriz ve sorunu çözebiliriz. Sorunları Dalga geçmek
çözmemize yardımcı olabilecek tepkiler neler olabilir ve Dedikodu yapmak
bu tepkileri nasıl gösterebiliriz? Tehdit etmek
İstemediği bir şeyi yapması konusunda
a. Olumsuz düşüncelerimizden uzaklaşmak: Daha önce de arkadaşını zorlamak
konuştuğumuz gibi düşüncelerimiz ile davranışlarımız
Sonuç Arkadaşımız üzülür, kırılır.
birbiriyle ilişkilidir. Bazı durumlarda düşüncelerimiz
Arkadaşlık ilişkilerimiz zarar görür.
nasıl davranacağımızı etkileyebilir. Arkadaşlarımızla
Başkaları da bu tip davranışlarımızdan
yaşadığımız sorunlarda da arkadaşlarımızla ve durumla
dolayı bizimle arkadaş olmak istemeyebilir.
ilgili ne düşündüğümüz bizim nasıl davranacağımızı
Sorunlar büyür.
etkileyebilir. Bu nedenle bir sorun karşısında ne
düşündüğümüzü anlamak önemlidir. Eğer bu düşünceler
Davranış Arkadaşça davranışlar
arkadaşlığımıza zarar veriyorsa veya problemi çözmek
biçimi
için bize yardımcı olmuyorsa bu düşüncelerden
uzaklaşmak ve yerine daha olumlu düşünceler koymak Davranışlar Yardım etmek
gerekebilir. Hatırlıyor musunuz? ikinci oturumda yeşil Problemleri konuşarak çözmek
ve kırmızı panolar hazırlamıştık. Kırmızı panoda yer Arkadaşlarının duygularını anlamak
alan düşüncelerimiz arkadaşlıklarımıza zarar verirken, Birlikte oyun oynamak/ dışlamamak
yeşil panoda yer alan düşüncelerse arkadaşlıklarımızı Arkadaşlarını dinlemek
güçlendiriyordu. Şimdi bir örnek ile bunu inceleyelim. Arkadaşlarına sevgi göstermek
(Grup lideri tabloda yer alan durumu öğrencilere anlatır).
Sonuç Arkadaşlık ilişkilerimiz güçlenir.
Arkadaşlarımız bizimle ilgili olumlu şeyler
Durum Arkadaşın kantinde sıra bekliyor ve sen düşünür, hisseder.
öne geçmek istiyorsun. Sorunlarımızı kolayca çözebiliriz.
Düşünce “Öne geçmek benim hakkım.”
Davranış Öne geçmek için arkadaşına bağırıyorsun, c. Kendimizi (duygu ve düşüncelerimizi) doğru şekilde
onu ittiriyorsun. ifade etmek:”‘Bir sorun karşısında ne düşündüğümüzü,
Sonuç Arkadaşın üzülüyor ve aranız bozuluyor. ne hissettiğimizi, ne istediğimizi ve arkadaşımızdan
ne beklediğimizi uygun sözcüklerle ve yüz/beden
Durum Arkadaşın kantinde sıra bekliyor ve sen hareketleriyle ifade etmemiz gerekmektedir. Kendimizi
öne geçmek istiyorsun. ifade ederken öfkelenmeden, elimizi kolumuzu
sallamadan, ses tonumuzu yükseltmeden konuşmalıyız.
Düşünce “Ne kadar istesem de öne geçmeye hak- Kendimizi doğru bir şekilde ifade ettiğimizde hem
kım yok, o benden daha önce gelmiş.” arkadaşımız bizi daha iyi anlar hem de sorunlar daha
kolay çözülür.”
Davranış Sıraya giriyorsun ve sıranı bekliyorsun.
Sonuç Arkadaşlığınız devam ediyor, bir sorun çık- d. Arkadaşımızla bir anlaşma sağlamak (uzlaşmak):
mıyor ve sen de bir süre sonra kantinden “Bazen yaşadığımız sorunların çözümü için en iyi
istediğini alıyorsun. yöntemlerden biri uzlaşmak, bir anlaşma sağlamaktır.
Yani isteklerimizden tamamen vazgeçmeden ama
arkadaşımızın isteklerini de göz ardı etmeden ortak
b. Doğru davranışları seçmek: Bir sorun karşısında nasıl bir noktada anlaşabiliriz. Uzlaşmak, özellikle bir
davranacağımızı seçmek bizim elimizdedir. Eğer bir şeyi paylaşamadığımızda, arkadaşımızdan bir şey
davranış, hem bizim hem de arkadaşımız için kötü istediğimizde, sırayla yapmamız gereken şeyler
sonuçlara neden oluyorsa bu davranış uygun bir davranış konusunda sorun yaşadığımızda daha sık kullanılır.
değildir. Örneğin, saldırgan davranışlar hepimize zarar Bunun için atmamız gereken bir kaç adım var; öncelikle
verir. Hangi davranışı göstereceğimize karar vermeden sakince ne olduğunu anlamaya çalışmalıyız. Sonra
önce davranışlarımızın sonuçlarını düşünmeliyiz. (Grup duruma uygun bir çözüm yolu bulmalıyız ve önerimizi
lideri tabloda yer alan davranış biçimlerini, davranış arkadaşımızla paylaşmalıyız. Ardından arkadaşımızın
örneklerini ve bu davranışların sonucunu öğrencilere çözüm önerisini dinlemeliyiz ve birlikte karar verdiğimiz
anlatır.) en uygun çözüm yolunu uygulamalıyız.
Sorun çözme basamakları ve yöntemleri ile ilgili sorusu olan

var mı? (Varsa öğrencilerin soruları yanıtlanır, yoksa diğer
etkinliğe geçilir) Şimdi size bir hikâye okuyacağım ve sonra
hepimiz sırayla öğrendiğimiz bu basamakları ve çözüm canlandır” der. Grup lideri canlandırmalar sırasında
yöntemlerini canlandıracağız.” yöntemlerin uygulanması konusunda öğrencilere
yardım eder.
4. Canlandırma: Öğrencilerin az önce açıklanan sorun
çözme basamaklarını takip edebilmesi ve uygun çözüm Hikâye 2 – “Bulut ve Güneş yakalamaca oynamak için bahçeye
yollarını denemesi amacıyla öğrencilere bir hikâye okunur çıkmışlardı. Güneş ebe olmayı hiç sevmiyordu; bu yüzden
ve ardından her öğrenci tek tek ortaya gelerek canlandırma her oyunda olduğu gibi yine Bulut’un ebe olmasını istedi.
yapar. Canlandırma öncesinde grup lideri Ek 24’te yer alan Bulut’a bağırarak “Sen ebe olacaksın!” dedi. Bulut sessizce
sorun çözme yöntemlerini aralarında mesafe olacak şekilde “Ama hep ben ebe oluyorum, bugün ebe olmak istemiyorum”
yan yana asar. Fiziksel koşullar uygunsa sorun çözme dedi. Bulut’un kendisine karşı çıktığını duyan Güneş “Boyuna
yöntemlerini canlandırırken öğrencinin uygun kâğıdın altına bakmadan bana nasıl da karşı çıkıyor, şimdi sana gösteririm!”
geçmesi sağlanır. Grup lideri canlandırmalar sırasında diyerek Bulut’a vurmaya başladı. O sırada bunu gören
öğrencilere aktif bir şekilde yardımcı olur ve uzlaşma arkadaşları Bulut’un yanına geldi ve Bulut’a yardım etti. Güneş
yönteminde gerekirse diğer karakteri canlandırır. Her yalnız kaldı ve oyun oynayamadan zil çaldı.”
öğrenci canlandırma yaptığında etkinlik son bulur ve oturum
sonlandırılır. Aşağıda iki hikâye yer almaktadır. Her iki 5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
hikâyenin de canlandırılması önerilmektedir. Ancak zaman özetleyerek oturumu sonlandırır.
problemi nedeniyle iki hikâyenin canlandırılamayacak olması
durumunda 1. hikâyenin canlandırılması önerilmektedir. “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, arkadaşlık
Canlandırma etkinliği süresince grup lideri canlandırma ilişkilerimizde sorunlar yaşayabileceğimizi, ancak bu sorunları
yapan öğrenciye hikâyenin altında yer alan soruları nasıl çözebileceğimizi keşfettik. Bugünkü oturumla ilgili bir
yönlendirebilir (1. hikâyede yer alan sorular, 2. hikâyeye de şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa
uyarlanabilir). öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür edilir.)
Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim. Şimdi sizler
Hikâye 1- “Son ders Güneş ve Bulut için çok yorucu geçmişti de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları için teşekkür
ve çok acıkmışlardı. Okul bitiş zili çaldığında servise gitmeden edebilirsiniz. Bu hafta sizden öğrendiklerinizi denemenizi
önce hızla kantine doğru gittiler. Bulut, Güneş’ten birkaç istiyorum. Lütfen arkadaşlarınızla yaşadığınız üç sorunu yazın
saniye önce gelmişti. O saatte artık kantinde neredeyse ve bu sorunlar karşısında nasıl bir çözüm yolu bulduğunuzu ve
yiyebilecekleri hiçbir şey kalmamıştı. Yalnızca bir paket bu yolun işe yarayıp yaramadığını not alın (Ek 25). Tuttuğunuz
bisküvi olduğunu gördüler. İkisi de o bisküviyi almak istiyordu. bu notları haftaya gelirken getirmeyi unutmayın. Haftaya
Güneş “Ben Bulut’tan daha güçlüyüm, onun almasına izin yardımlaşma, paylaşma ve iş birliği konularında hep birlikte
vermem, o bisküviyi ben alacağım.” diye düşündü. Güneş, çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da (belirlenen
“Önce ben geldim, o bisküviyi ben alacağım” dedi. Bulut kısık gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı heyecanla
bir sesle “Hayır, asıl ilk ben geldim, onu ben alacağım.” diye bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
cevap verdi. Güneş bu kez iyice öfkelendi ve Bulut’u ittirmeye
başladı, o sırada “Ben geldim, ben alacağım, o bisküvi benim.”
diye bağırmaya başladı. Tam o sırada öğretmenleri onları
hemen servise gitmeleri konusunda uyardı. Neredeyse servisi
de kaçırıyorlardı. İkisi de bisküviyi alamadan servise doğru
gitmek zorunda kaldı. Bulut’un kalbi yaşadıklarından dolayı
çok kırılmıştı.
Canlandırma sırasında öğrencilere aşağıda yer alan sorular

sorulabilir: “Şimdi kendini Güneş’in yerine koy ve Bulut’la
yaşadığın bu sorunu çözmeye çalış.”:
• 1. basamak - Dur ve sakinleş: Grup lideri “Önce ne

yapman gerekir? Bunu nasıl yapabilirsin?”diye sorar,
yanıt alındıktan sonra “Evet derin nefes almak, içimizden
10’a kadar saymak işe yarayabilir. Haydi dene bakalım!”
der.
• 2. basamak - Sorunu tanımla: Grup lideri “Sakinleştikten

sonra artık durumun ne olduğunu açıklayabilirsin.” der.
“Şu anda neler oluyor? Yaşadığın durum nedir?” diye
sorar. Yanıt alındıktan sonra “Evet, Bulut senden önce
geldi ve son bisküviyi o almak üzere ama sen de çok
açsın” der.
• 3. basamak – Sorunu çözmek için neler yapabileceğini

düşün ve uygula: Grup lideri “Peki sen Güneş olarak
sorunu çözmek için neler yapabilirdin?” diye sorar ve
“Şimdi panoda/duvarda yer alan çözüm yöntemlerinden
seçtiğinin yanına git ve bu yöntemi Güneş olarak
EK 22 // ARKADAŞLIK ORMANI (AĞAÇ GÖVDELERI)
EK 23 // SORUN ÇÖZME BASAMAKLARI
SORUN ÇÖZME BASAMAKLARI
Derin nefes almak

1. DUR VE SAKİNLEŞ İçinden 10’a kadar saymak
2. SORUNU TANIMLA Şu anda neler oluyor?

Yaşadığın durum nedir?
3. SORUNU ÇÖZMEK İÇİN Hangi tepkiler sorunu

çözmeye yardımcı olur?
NELER YAPABİLECEĞİNİ 1. Olumsuz
düşüncelerimizden
DÜŞÜN VE UYGULA uzaklaşmak
2. Doğru davranışları
seçmek
3. Kendimizi uygun bir
biçimde ifade etmek
4. Arkadaşımızla bir
anlaşma sağlamak
(uzlaşmak)
EK 24 // SORUN ÇÖZME YÖNTEMLERI
SORUN ÇÖZME YÖNTEMLERİ
OLUMSUZ
DOĞRU DAVRANIŞLARI
DÜŞÜNCELERİMİZDEN
SEÇMEK
UZAKLAŞMAK
ARKADAŞIMIZLA BİR
KENDİMİZİ UYGUN BİR
ANLAŞMA SAĞLAMAK
BİÇİMDE İFADE ETMEK
(UZLAŞMAK)
OLUMSUZ ARKADAŞIMIZLA BİR
SORUN ÇÖZME DOĞRU DAVRANIŞLARI KENDİMİZİ UYGUN BİR
DÜŞÜNCELERİMİZDEN ANLAŞMA SAĞLAMAK
YÖNTEMLERİ SEÇMEK BİÇİMDE İFADE ETMEK
UZAKLAŞMAK (UZLAŞMAK)
Arkadaşınla nasıl bir sorun yaşadın? Bu sorunu çözmek için sen ne yaptın? Bunun sonucunda ne oldu?
1- ___________________________________________ 1- ___________________________________________ 1- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________

_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
3- ___________________________________________ 3- ___________________________________________ 3- ___________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
69
9. OTURUM
BİRLİKTE BAŞARDIK
SÜREÇ

çok mutluyum. Hatırlarsanız sizinle geçen hafta (8.
oturumda) arkadaşlarımızla çatışma veya problemler
yaşayabileceğimizi, ancak bu sorunları büyümeden nasıl
çözebileceğimizi öğrendik. Hatta bu konuda neler yaptığınızı
yazmanızı istemiştim. Deneyimlerini kim paylaşmak ister?
(Öğrencilerin paylaşımları alınır ve teşekkür edilir). Bugün
ise yardımlaşma, paylaşma ve iş birliğinin öneminden
bahsedeceğiz. Şimdi bir hikâyeyle başlayacağız. Herkes
hazır mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. Hikâye etkinliği: Grup lideri Ek 26’da yer alan hikâyeyi

okur. Ardından öğrencilere aşağıdaki soruları yönlendirir
ve cevapları etkileşimsel bir biçimde ele alır:
• Bu hikâyede en çok dikkatini çeken şey neydi?
• Tuğçe ne yaptı, bu davranışın sonucu ne oldu? Peki

neden böyle davranmış olabilir? Tuğçe bu davranış
yerine ne yapabilirdi? O zaman sonuç ne olurdu?
• Metin ne yaptı, bu davranışın sonucu ne oldu? Peki

neden böyle davranmış olabilir? Metin bu davranış
AMAÇ yerine ne yapabilirdi? O zaman sonuç ne olurdu?
Bu oturumun amacı öğrencilerin

iyi arkadaşlık ilişkilerinin kurulması • Umut ne yaptı, bu davranışın sonucu ne oldu? Peki
ve sürdürülmesinde yardımlaşma, neden böyle davranmış olabilir? Umut bu davranış
paylaşma, iş birliği gibi olumlu sosyal yerine ne yapabilirdi? O zaman sonuç ne olurdu?
davranışların önemini kavramasını
ve farklı durumlarda bu becerileri “Gördüğünüz gibi arkadaşlar birbirine yardım ettiklerinde,
uygulamasını sağlamaktır. birbirleriyle paylaştıklarında ve iş birliği kurduklarında
hikâye ne kadar da güzelleşti. Siz gerçek hayatınızda
KAZANIMLAR buna benzer şeyler yaşadınız mı? Örneğin, en son hangi
Bu oturum sonunda öğrenciler: arkadaşınıza hangi konuda yardım ettiniz? Yardımınızın
sonunda neler oldu?” (Öğrencilerin cevapları alınır, olumlu
• Yardımlaşma, paylaşma, iş birliği davranışları sözel olarak pekiştirilir.)
gibi olumlu sosyal davranışların
önemini kavrar.
3. Arkadaşlığın anahtarı: Grup lideri aşağıdaki açıklamayı
• Farklı durumlarda yardımlaşma, yapar ve oyunun kurallarını anlatır: (Grup lideri öğrenci
paylaşma, iş birliği gibi olumlu sayısı kadar Ek 27’deki anahtarları keser ve anahtarların
sosyal davranışları hangi şekilde arka yüzüne “birlikte başardık” cümlesinde yer alan
gösterebileceklerini öğrenir. harfleri bölerek sırayla yapıştırır. Öğrenciler anahtarları
sıraladığında ve arka yüzünü çevirdiğinde bu cümleye
ulaşılır. Bununla birlikte Ek 27’de yer alan görev
MATERYALLER kartlarından oluşan kutu da hazırlanır.)
Kâğıt, kalem, yapıştırıcı, Ek 26, Ek
27, Ek 28 “Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız. Bu oyun ile birlikte
biz de bir amaç doğrultusunda beraber çalışacağız. Eğer
YÖNTEM VE TEKNIK içimizden biri görevini tam olarak yerine getiremezse ne
yazık ki amacımıza ulaşamayız. Hedefimiz …. (gruptaki
Soru-cevap, tartışma, hikâye öğrenci sayısının yarısı kadar) anahtara ulaşmak olacak.
oluşturma, oyun Her anahtar bize bir şifre verecek. Tüm anahtarları
tamamladığımızda büyük şifreyi de birlikte çözeceğiz. Şimdi
SÜRE: 40 dk.
oyunumuzun kurallarını anlatıyorum. Önce hepinizin bu
kutuda yer alan görev kartlarından çekmenizi istiyorum.
Ardından bir yardım etme görevi seçen kişi ve bir anahtar
bulma görevi seçen kişi olmak üzere ikili gruplara
ayrılacağız. Her gruptan önce anahtar bulma görevini seçen
arkadaşımız dışarıya çıkacak ve o sırada ben ilk anahtarı (1
numaralı anahtarı) bir yere saklayacağım. Sonra dışarı çıkan
arkadaşımızı (ebeyi) içeri çağıracağız. Grup arkadaşı (yardım
etme görevini seçen), ona anahtarı bulması için yardımcı
olacak. Ebe anahtara yaklaşırsa sıcak, eğer anahtardan
uzaklaşırsa soğuk diyecek. Çok yaklaştığındaysa ‘çok
sıcak, yanıyorum’ gibi kelimeler veya çok uzaklaştığında
‘çok soğuk, donuyorum’ gibi kelimeler kullanabilir. Bizim
görevimizse onları sessizce izlemek olacak. Biz bir ipucu
vermeyeceğiz. Ebe anahtarı bulduğunda yerine geçecek
ve bir sonraki grup, oyun oynayacak. Son anahtarı bulana
kadar oyunu sürdüreceğiz. Sonraysa şifreleri hep birlikte
birleştireceğiz.”
Grup lideri, tüm öğrenciler anahtarlara ulaştığında,

öğrencilerin bir masa (sıra) etrafında toplanmasını
ister ve ellerindeki anahtarları rakamlarına göre
sıralamalarını ister. Öğrenciler sıralanmış anahtarları ters
çevirdiklerindeyse “birlikte başardık” cümlesine ulaşır.
Cümle hep birlikte okunur ve öğrenciler yerlerine geçer.
Grup lideri öğrencilere aşağıdaki soruları yönlendirir ve

öğrencilerin cevaplarını aldıktan sonra kısa bir açıklamayla
etkinliği sonlandırır:
“Bu oyunu beğendiniz mi? Eğer birimiz kurallara uymasaydık

veya birbirimize yardım etmeseydik ne olurdu? Sizin de
söylediğiniz gibi birlikte hareket ettiğimizde, birbirimize
yardım ettiğimizde amacımıza ulaşabildik. Birbirimize
yardım ettiğimizde, iş birliği kurduğumuzda arkadaşlık
ilişkilerimiz de güçlenir.”

“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, yardımlaşma,

iş birliği gibi davranışların önemini birlikte keşfettik.
Hep birlikte hem güzel bir hikâye yazdık hem de oyun
oynayarak şifreli cümlemize ulaştık. Bütün bunları yaparken
birbirimizi dinledik, kurallara uyduk, birbirimize sabrettik ve
birbirimizle yardımlaştık. Bugün yaptığımız etkinliklerden
en çok hangisini sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz en önemli
konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili bir şey söylemek
isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa öğrencilerin
duygu ve düşünceleri alınır, onlara teşekkür edilir.)
teşekkür edebilirsiniz. Bu hafta sizden bir arkadaşınıza
bir yardımda bulunmanızı ve bu yardımı elma şeklindeki
bu kâğıtlara (Ek 28) kısaca not almanızı istiyorum. Lütfen
gelirken bu kâğıtları da yanınızda getirmeyi unutmayın.
Haftaya yolculuğumuzun son oturumu olacak ve geçmiş
oturumlarda neler öğrendiğimizi hep birlikte gözden
geçireceğiz. Haftaya ______ günü, saat ______da
(Belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
EK 26 // 9. OTURUM HIKÂYE
Uçurtma Yarışması
Fatma öğretmen sınıfa girdi ve öğrencilere “Çocuklar yarın uçurtma etkinliği yapa-
cağız. Size uçurtmanızı yapmanız için gerekli olan temel malzemeleri vereceğim. Yarın
da en iyi uçan ve en güzel süslenen uçurtmayı seçeceğiz.” dedi. Çocuklar bu habere
çok sevindiler ve öğretmenlerinden malzemeleri alıp uçurtmaları hazırlamaya başla-
dılar.
Tuğçe resim yapmayı çok seviyordu ve birbirinden güzel, rengârenk ve pırıltılı
boyaları vardı. Uçurtmasını süslemek için boyalarını kullanmaya başladı. Uçurtmaları
ağaçların hatta kuşların bile ulaşamayacağı yerlere kadar yükseğe uçurmakta çok iyi
olan Metin, süslemek için malzemesi olmadığı için Tuğçe’den boyalarını istedi. Tuğçe
“Eğer boyalarımı Metin’e verirsem onun uçurtması benimkinden güzel olur.” diye
düşünüp boyalarını vermek istemedi.
Uçurtmasının bütün parçalarını güzelce hazırlayan Umut’sa parçaları birbirine
bağlama işinde iyi değildi. Bu yüzden Metin’den yardım istedi. Ama Metin, Umut’un da
çok iyi uçurtma uçurduğunu bildiği için “ya beni geçerse” diye düşünüp yardım etme-
yi kabul etmedi. Umut uçurtmayı birleştirdi ama pek de sağlam olmadı. Ertesi gün
yarışma için çocuklar hazırlıklara başladı. Bazı öğrencilerin uçurtması gökyüzünde
neşeyle süzülüyordu. Ama Tuğçe’nin rengârenk uçurtması bir türlü havalanmıyordu.
Umut’tan yardım istedi ama Umut, Tuğçe’nin güzel uçurtmasını görünce yardım et-
meye hiç yanaşmadı. Galiba Tuğçe’nin bütün emeği boşa gidecekti. Umut’un uçurt-
masıysa ipleri sağlam olmadığı için daha neredeyse havalanmadan kopup düştü.
Metin de uçurtmasını çoook yükseklere çıkarmıştı ama o kadar renksizdi ki gökyü-
zünde görünmüyordu bile!
(Grup lideri burada hikâyeyi okumayı bırakır ve sorular sorar. Cevapların ardından
“Öyleyse hikâyenin devamını birlikte getirelim.” der ve yeniden hikâyeyi okumaya
başlar.)
Olanları fark eden Fatma öğretmen üç öğrenciyi de yanına çağırdı ve “Galiba
uçurtmalarınızla ilgili sorun yaşıyorsunuz. İsterseniz biraz daha hazırlanın ve yarışmayı
bir saat sonra başlatalım” dedi. Çocuklar öğretmenlerinin bu önerisini kabul ettiler ve
dönüp tekrar hazırlanmaya başladılar. Bu kez Metin, Umut ve Tuğçe iş birliği yaptılar-
ve birbirlerine yardım ettiler. Böylece sınıfın en iyi uçan ve en güzel süslenen uçurt-
masını yapmayı başardılar.
EK 27 // ARKADAŞLIĞIN ANAHTARI
OYUNU KARTLARI
1. GRUP 2. GRUP 3. GRUP
Yardım Etme Görevi Yardım Etme Görevi Yardım Etme Görevi
Yardım Etme Görevi Yardım Etme Görevi Yardım Etme Görevi
Anahtar Bulma Görevi Anahtar Bulma Görevi Anahtar Bulma Görevi
Anahtar Bulma Görevi Anahtar Bulma Görevi Anahtar Bulma Görevi
1. 2. 3.
4. 5. 6.
EK 27 //
BİRLİKTE
BAŞARDIK
10. OTURUM
İYİ ARKADAŞLIKLAR
KURABİLİYORUM
SÜREÇ

çok mutluyum. Hatırlarsanız geçen oturumda (9. oturum)
yardımlaşma, paylaşma ve iş birliğinin ne kadar önemli
olduğunu öğrendik. Herkes elma kâğıtlarını getirdi mi?
Haydi önce yardımseverlik ağacımızı tamamlayalım (Ek
29). Bildiğiniz gibi ilk oturumda arkadaşlık ilişkilerimizi
güçlendirmek için grup olarak güzel bir yolculuğa
çıkacağımızı söylemiştim. Bugün yolculuğumuzun son
durağına geldik. Bu oturum bizim son oturumumuz olacak.
Birazdan yolculuğumuzda neler yaşadığımızı hatırlayacağız
ve 9 haftadır neler yaptığımıza göz atacağız. Herkes hazır
mı? Öyleyse haydi başlayalım.”
2. Oturumlarda işlenen temaların gözden geçirilmesi:

Grup lideri Ek 3’teki görselden faydalanarak grup
sürecinde neler yaşandığını, hangi temaların işlendiğini
öğrencilerle etkileşimli bir şekilde özetler:
“Yolculuğumuzun ilk durağında neler yaptığımızı hatırlayan

var mı? (Öğrencilerin cevapları alınır, etkileşimli bir şekilde
cevaplar özetlenir.) Yolculuğumuza ilk olarak birbirimizi
tanıyarak başladık. Yolculuğumuzda uyacağımız grup
kurallarımızı belirledik. Yolculuğumuzun amacı arkadaşlık
ilişkilerimizi güçlendirmekti.
İkinci durağımızda akran zorbalığının olumsuz etkilerinden

bahsettik. Sonrasındaysa arkadaşlık ilişkilerinin önemini ve
güçlü arkadaşlıklar kurabilmek için neler yapabileceğimizi
AMAÇ keşfettik. Sonraki duraklardaysa bunları detaylı bir şekilde
Bu oturumun amacı, tüm oturumlar öğrendik.
boyunca işlenen konuların
gözden geçirilmesi, öğrencilerin Üçüncü durakta neler yapmıştık? (Öğrencilerin çok kısaca
kazanımlarının değerlendirilmesi cevapları alınır.) Üçüncü durağımızda altı farklı duygumuzu
ve grup sürecine vedanın (mutluluk, üzüntü, şaşkınlık, öfke, korku, utanma) tanıdık,
gerçekleştirilmesidir. farklı olaylar karşısında neler hissedebileceğimizi,
duygularımızı bedensel ve sözel olarak nasıl ifade
KAZANIMLAR edebileceğimizi keşfettik. Örnek olay kartlarımız ve duygu
Bu oturum sonunda öğrenciler: zarımız bize yardımcı oldu.
• Tüm oturumlar boyunca işlenen
temaları bütünleştirebilir. Dördüncü ve beşinci durakta bir duygumuzu çok daha
• Grup sürecinde elde ettikleri yakından tanımıştık. Acaba bu duygu hangisiydi?
kazanımları değerlendirir.
(Öğrencilerin cevapları alınır.) Evet, öfkenin ne olduğunu,
öfkenin ne zaman bir sorun hâline geldiğini ve öfkemizle
MATERYALLER
nasıl baş edebileceğimizi öğrendik. Hangi başa çıkma
Fon kartonu, boya kalemleri, kalem, yollarından bahsettiğimizi hatırlayan var mı? (Derin nefes
makas, yapıştırıcı, Ek 3, Ek 29, Ek 30,
Ek 31, Ek 32 almak, 10’a kadar saymak, konuşmak, birisine anlatmak,
hayal kurmak, yazmak, hareket etmek, şarkı mırıldanmak,
YÖNTEM VE TEKNIK: uzaklaşmak, problemi çözmeyi denemek.) Hatta saklambaç
oyununda nasıl da eğlenmiştik hatırlıyor musunuz?”
Soru-cevap, tartışma, resim boyama
SÜRE: 40 dk.
Sonraki, yani altıncı durağımızdaysa farklı durumlar 4. Arkadaşlık treni: Grup lideri bireysel paylaşımlardan
karşısında başkalarının neler düşünebileceğini ve sonra aşağıdaki açıklamayı yaparak grubu ortak bir
hissedebileceğini keşfederek başkaları ile nasıl empati etkinlik yapmaya davet eder:
kurabileceğimizi öğrenmiştik. Bunu yaparken Bulut ve
“Az önce hepiniz bireysel olarak bu grup ile ilgili neler
Güneş’in yerine geçerek onlarla empati kurmaya çalıştık.
düşündüğünüzü, neler hissettiğinizi ve bu gruptan
Empatinin arkadaşlık ilişkilerimiz için ne kadar önemli
neler kazandığınızı paylaştınız. Şimdiyse bu grubun bir
olduğunu öğrendik.
parçası olarak size verdiğim kâğıtları içinizden geldiği
Yedinci durakta neler yaptığımızı kimler hatırlıyor? gibi boyamanızı istiyorum (Grup lideri Ek 31’de yer alan
(Öğrencilerin cevapları alınır.) Yedinci durağımızda görseldeki her bir vagonu bir öğrenciye verir). Haydi,
birbirimizden farklı özelliklerimiz olduğunu, her insanın başlıyoruz, bitirdiğimizde hepimiz elimizdeki parçaları
özel ve değerli olduğunu, birbirimizin farklı özelliklerini birleştireceğiz ve bu resmi panoya/duvara asacağız.”
kabullendiğimizde birbirimize güçlü arkadaşlık bağlarıyla
Açıklamanın ardından grup lideri öğrencilere vagonları
bağlandığımızı keşfettik. Bunu yaparken birbirimizden
boyamaları için süre tanır ve kendisi de lokomotifi boyar.
farklı özelliklerimizi keşfedip nasıl güçlü biçimde el ele
Boyama işlemi bittikten sonra grup olarak vagonlar
tutuştuğumuzu hatırladınız mı?
sıralanır ve yapıştırılır. Böylece “arkadaşlık treni” ortaya
Sekizinci durakta neler öğrendiğimizi hatırlıyor musunuz? çıkar.
(Öğrencilerin cevapları alınır.) Sekizinci durakta arkadaşlık
5. Grubun sonlandırılması: Grup lideri aşağıdaki
ilişkilerimizde çeşitli sorunlar yaşayabileceğimizi, ancak bu
açıklamayla grup sürecini sonlandırır:
sorunları büyümeden nasıl çözebileceğimizi keşfetmiştik.
Sorunlarımızı üç basamakta çözebileceğimizi öğrenmiştik: “Grubumuzu temsil eden arkadaşlık treni resmimizi
dur ve sakinleş; sorunu tanımla; sorunu çözmek için neler de az önce bitirdik. Bu etkinlik grubumuzun son
yapabileceğini düşün ve uygula! etkinliğiydi. 10 hafta boyunca arkadaşlıklarımızı nasıl
güçlendirebileceğimiz üzerinde çalıştık. Hepinize
Dokuzuncu durağımızda, yani geçen hafta neler
paylaşımlarınızdan dolayı çok teşekkür ederim. Bu yolculuk
yaşanmıştı? (Öğrencilerin cevapları alınır, etkileşimli
hepimize önemli şeyler kattı. Artık güçlü arkadaşlıklar için
bir şekilde cevaplar özetlenir.) Dokuzuncu durağımızda
neler yapabileceğimizi biliyoruz. Unutmayın zorlandığınız
yardımlaşma, paylaşma ve iş birliği gibi davranışların
noktalarda ben ve grup arkadaşlarınız her zaman size
önemini birlikte keşfettik. Hem güzel bir hikâye dinledik
destek olmaya hazırız. Şimdi size tek tek başarı belgelerinizi
hem de oyun oynayarak şifreli cümlemize ulaştık. Cümlemiz
vermek istiyorum. Görüşmek üzere.” Ardından öğrencilere
neydi? “BİRLİKTE BAŞARDIK.”
Ek 32’de yer alan başarı belgesini verir ve öğrencilerle
3. Bireysel kazanımların keşfedilmesi ve aktarılması: bireysel olarak vedalaşır.
Grup lideri, süreci özetledikten sonra öğrencilerin bireysel
olarak grup sürecindeki kazanımlarını keşfetmeleri ve
ifade etmeleri için aşağıdaki açıklamayı yapar:
“Az önce grup olarak neler yaşadığımızı ve yaptığımızı

özetledik. Ancak sizlerin bireysel olarak bu yolculukta
neler yaşadığınız, neler hissettiğiniz de oldukça önemli.
Bu nedenle sizin için bazı sorular hazırladım (Ek 30’daki
kartlar gruba dağıtılır). Şimdi size onları dağıtacağım.
Sizden isteğim bu soruları cevaplandırmanız. Herkes hazır
olduğunda düşünce ve duygularımızı grupla paylaşacağız.”
Grup lideri tüm öğrencilerin cevaplarını dinler ve olumlu

geri bildirim verir (Grup lideri bu paylaşımları etkileşimli bir
hâle getirebilir (Örneğin paylaşımda bulunan öğrenciden
ilk oturumda kullanılan topu bir başka öğrenciye atmasını
isteyebilir, topu alan öğrenci paylaşımda bulunur.) ve
olumlu geri bildirim verir.Rehber öğretmen/psikolojik
danışmanın da grubun lideri olarak kendi düşünce ve
duygularını paylaşması önemlidir.
EK 29 // YARDIMSEVERLIK AĞACI
EK 30 // BIREYSEL KAZANIMLARIM KARTLARI
1- Bu grupta olduğum için …………………..………………................................hissediyorum.

2- Grupta en sevdiğim oyun/etkinlik ………………..................................................... oldu.
3- Bu grupta öğrendiğim en önemli şey …………………………………………….............…… dir.
4- İyi ki bu gruba katılmışım, çünkü ……………………………………………................…..…….. .
5- Artık arkadaşlarıma karşı daha …………………………………..............……. davranacağım.

5- Artık arkadaşlarıma karşı daha …………………………………..............….. davranacağım.

5- Artık arkadaşlarıma karşı daha …………………………………..............….. davranacağım.
EK 31 // ARKADAŞLIK TRENI
ARKADAŞLIK
SEVGİ
Katılım Belgesi
EMPATİ
YARDIM
ETME
Sevgili …………………………………………………
İŞ BİRLİĞİ Arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek için çıktığın 10 haftalık yolculuğu büyük bir
başarıyla tamamladığın için seni tebrik ederiz. Bundan sonra sana arkadaşlarınla
ANLAYIŞ
beraber nice güzel ve keyifli yolculuklar dileriz.
EK 32 // KATILIM BELGESI
SAYGI
………………........…………… …................…………………………
Sınıf Öğretmeni Rehber Öğretmen/Psikolojik Danışman
BİRLİKTELİK
UZLAŞMA
…................…………………………
Okul Müdürü
87
EK A // ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME
PSİKOEĞİTİM PROGRAMI OTURUM
DEĞERLENDİRME FORMU
Rehber Öğretmen/Psikolojik Danışmanın adı:
Tarih:
Kaçıncı oturum olduğu:
Öğrenci oturuma
Öğrencinin adı soyadı Oturuma katılım durumu
katılmadıysa nedeni
Katıldı Katılmadı
Öğrencilere yönelik gözlemleriniz/görüşleriniz:
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Grup sürecine/oturumuna yönelik gözlemleriniz/görüşleriniz:
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Aşağıdaki ifadeleri okuduktan sonra her bir ifadeye ilişkin değerlendirmenizi Hiç Katılmıyorum (1) ile Tamamen
Katılıyorum (5) arasında puanlayınız. Değerlendirmenizi uygun rakamı daire içine alarak belirtiniz.
1. Oturum amaçları programın genel amaçlarına uygundu. 1 2 3 4 5

2. Oturumda yer alan etkinlikler oturum amaçlarına uygundu. 1 2 3 4 5
3. Oturumda yer alan yönergeler öğrenciler için açık ve anlaşılırdı. 1 2 3 4 5
4. Oturumda yer alan açıklamalar rehber öğretmen/psikolojik danışman için
1 2 3 4 5
yeterliydi.
5. Oturum içerikleri öğrencilerin bilişsel düzeylerine uygun seviyedeydi. 1 2 3 4 5
6. Oturum süresi etkinliklerin uygulanması için yeterliydi. 1 2 3 4 5
EK B // ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME
PSİKOEĞİTİM PROGRAMI GENEL
DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin adı soyadı:
Açıklama: Lütfen aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz ve size uygun seçeneğin altındaki bölüme (X) işareti koyunuz.
Hiç Biraz Çok

1. İyi arkadaşlıklar kurmanın önemli olduğunu bilirim. 0 1 2
2. Akran zorbalığının ne olduğunu bilirim. 0 1 2
3. Akran zorbalığı yapan öğrencilerin neler hissedebileceğini bilirim. 0 1 2
4. Akran zorbalığına maruz kalan öğrencilerin neler hissedebileceğini bilirim. 0 1 2
5. Arkadaşlık ilişkilerini bozan davranışları bilirim. 0 1 2
6. Arkadaşlık ilişkilerini güçlendiren davranışları bilirim. 0 1 2
7. Temel duygularımı (mutluluk, üzüntü, öfke, korku) tanırım. 0 1 2
8. Duygularımı sözel olarak ifade ederim. 0 1 2
9. Öfkelendiğimde bedenimde ne tür değişimler olduğunu bilirim. 0 1 2
10. Öfkemi yönetebilmek için neler yapabileceğimi bilirim. 0 1 2
11. Öfkemi yönetebilmek için uygun yollar (derin nefes alma, hayal kurma vb.) kullanı-
0 1 2
rım.
12. Başkalarının farklı durumlarda neler düşünebileceklerini ve neler hissedebilecek-
0 1 2
lerini bilirim.
13. İnsanların birbirinden farklı özellikleri olduğunu bilirim. 0 1 2
14. İnsanların sahip olduğu farklı özelliklere saygı duyarım. 0 1 2
15. Her insanın özel ve değerli olduğunu bilirim. 0 1 2
16. Arkadaşlarımla sorun yaşadığımda bu sorunu büyütebilecek düşüncelerden uzak-
0 1 2
laşırım.
17. Arkadaşlarımla sorun yaşadığımda bu sorunu çözebilecek davranışlar gösteririm. 0 1 2
18. Arkadaşlarımla sorun yaşadığımda duygu ve düşüncelerimi uygun şekilde anlatı-
0 1 2
rım.
19. Arkadaşlarıma yardım ederim. 0 1 2
20. İhtiyaçları olduğunda arkadaşlarımla eşyalarımı (kalem, top, beslenme vb.) payla-
0 1 2
şırım.
21. Arkadaşlarımla iş birliği yaparım. 0 1 2
KAYNAKÇA
Bierman, K. L., Greenberg, M. T., Coie, J. D., Dodge, K. A., Lochman, J. E. ve McMahon, R. J. (2017). Social and emotio-
nal skills training for children: The fast track friendship group manual. New York: Guilford Publications.
Collins-Donnelly, K. (2014). Starving the Anxiety Gremlin for Children Aged 5-9: A Cognitive Behavioural Therapy
Workbook on Anxiety Management. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Knutson, J. A. ve Enright, R. D. (2008). Joyful forgiving: A guided curriculum for children, ages 9–11 [fourth-grade
curriculum]. Madison: International Forgiveness Institute.
Plummer, D. (2008). Anger management games for children. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Thomas, B. (2016). More creative coping skills for children: Activities, games, stories, and handouts to help children
self-regulate. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
https://pacerkidsagainstbullying.org/do-you-bully/if-you-are-bullying/
https://www.therapistaid.com/worksheets/anger-management-skill-cards.pdf
Bu kitap Millî Eğitim Bakanlığı tarafından UNICEF’in finansal desteği ile
Zorlayıcı Yaşam Olaylarında Psikoeğitim Projesi (ZOYOP) kapsamında hazırlanmıştır.
Bu kitap Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

Para ile satılmaz.

Akran Zorbalığı Yapan Öğencilere Yönelik Psikoeğitim

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Akran Zorbalığı Yapan Öğencilere Yönelik Psikoeğitim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AKR AN ZORBALIĞI YAPAN

ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME

ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME

Yayın Yönetmeni: Mehmet Nezir GÜL

Editör: Dr. Murat AĞAR • Ebubekir AYDIN

Tashih: Erdoğan MURATOĞLU

Programın Genel Amaçları 4

Program Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 5

önemlidir. Bu amaçla, program uygulanmadan önce

12. Programın uygulanması sırasında yapılan paylaşımlarla

13. Oturumlar tamamlandıktan sonra grup psikoeğitim

6. Grup sürecinde öğrencilerin paylaşımlarda bulunmasında

1. Programın etkililiğini değerlendirmek amacıyla

2. Belirlenen bu ölçüm araçları, gruptaki çocuk sayısı kadar

3. Öğrencilerin dolduracağı ölçüm araçları müdahale

4. Öğrencilerden, ayrıca oturumları ve etkinlikleri (örn.

5. Sınıf öğretmenlerinin dolduracağı ölçüm araçları,

ARKADAŞLARIMLA TANIŞIYORUM I. OTURUM

II. OTURUM ARKADAŞLARIMLA GÜÇLÜYÜM

DUYGULARIMI KEŞFEDİYORUM III. OTURUM

IV. OTURUM ÖFKEMİ TANIYORUM

ÖFKEMİ KONTROL EDEBİLİYORUM V. OTURUM

VI. OTURUM ARKADAŞLARIMI ANLIYORUM

FARKLILIKLARIMIZLA GÜÇLÜYÜZ VII. OTURUM

VIII. OTURUM SORUNLARIMIZI ÇÖZEBİLİRİZ

BİRLİKTE BAŞARDIK IX. OTURUM

X. OTURUM İYİ ARKADAŞLIKLAR KURABİLİYORUM

“Herkese merhaba, ben okulumuzun rehber öğretmen/

2. Arkadaşlık treni: Grup lideri oturumu hareketli bir

“Trenleri ve tren yolculuğunu sever misiniz? Haydi, o

3. Tanışma etkinliği: Grup lideri öğrencilerin kendilerini

Grubumuzun kurallarına uyacağıma söz veriyorum.

“Sevgili öğrenciler, sizlerle yeniden buluştuğum için

2. Arkadaşlık ilişkileri ve akran zorbalığı: Grup lideri,

“Bugün yolculuğumuza arkadaşlığın ne olduğunu konuşarak

4. Yol haritası (oturum temaları): Grup lideri grup

“Yeşil kartonda gördüğünüz gibi arkadaşlık ilişkilerimizi

Öfke duygumuzu daha yakından tanımak ve onu

Başkalarının duygu ve düşüncelerini anlayabilmek

Farklılıklara saygı duyabilmek ve kabul edebilmek

Arkadaşlarımızla aramızdaki sorunları doğru yollarla

Yardımlaşma, paylaşma, iş birliği gibi davranışlarda

İlerleyen haftalarda bu konular üzerinde konuşacağız ve iyi

5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları

“Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, akran

“Eğer arkadaşlarımı korkutmazsam kimse “Arkadaşlarıma iyi davranırsam iyi arkadaşlıklar

“Başkaları ile arkadaşlık kurabilmem için

“Arkadaşlarıma zarar verdiğimde diğerleri beni

“Arkadaşıma isim takarken/vururken sadece “İhtiyacım olduğunda arkadaşlarımdan yardım

“Bazı durumlarda ben haklıyken, bazı durumlarda

“Her zaman benim dediğim doğru.” Arkadaşlarına yardım etmek

Arkadaşlarına lakap/isim takmak Problemleri konuşarak çözmek

Arkadaşlarına fiziksel zarar vermek (itmek,

Arkadaşlarını oyuna almamak, dışlamak Birlikte oyun oynamak/dışlamamak

Arkadaşların ile dalga geçmek Arkadaşlarını dinlemek

Arkadaşların hakkında doğruluğundan emin

“Her zaman benim dediğim

“Arkadaşıma isim takarken/

“Başkaları ile arkadaşlık

“Arkadaşlarımla aramızdaki “Arkadaşlarıma iyi

“İhtiyacım olduğunda “Başkalarına zarar vermek

“Bazı durumlarda ben

Arkadaşlarına Arkadaşlarına yardım

Problemleri konuşarak Arkadaşlarının

1- _____________________ 1- _ 1- _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

3- _____________________ 3- _ 3- _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________

_______________________ _ _______________________