Professional Documents
Culture Documents
Akran Zorbalığı Yapan Öğencilere Yönelik Psikoeğitim
Akran Zorbalığı Yapan Öğencilere Yönelik Psikoeğitim
ÖĞRENCİLERE YÖNELİK
İLKOKUL
AKRAN ZORBALIĞI YAPAN
ÖĞRENCILERE YÖNELIK
İLKOKUL
AKRAN ZORBALIĞI YAPAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME PSİKOEĞİTİM PROGRAMI
İLKOKUL
1. Baskı: Ankara, 2021
ISBN: 978-975-11-5869-7
Genel Yayın No: 7736
Yardımcı Kaynak Dizi Yayın No: 1744
Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Demet VURAL YÜZBAŞI • Prof. Dr. Aysun DOĞAN • Dr. Öğr. Üyesi Fatoş BULUT ATEŞ
Destekleyenler: Prof. Dr. Fulya CENKSEVEN ÖNDER • Doç. Dr. Raşit AVCI • Dr. Öğr. Üyesi Yasin YILMAZ
Yayına Hazırlayan: Uzm. Psk. Dan. Elif Asena YILDIRIM • Uzm. Psk. Dan. Emine ATLAY
Serap ERDEĞER • Murat TANRIKOLOĞLU
Baskı:
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Gazi Mesleki Eğitim Merkezi Matbaası
Adres: Emniyet Mahallesi, Abant 1 Caddesi, No:12, Yenimahalle/ANKARA
Tel:0312 212 62 18
Bu yayın Millî Eğitim Bakanlığı tarafından UNICEF’in finansal desteği ile hazırlanmıştır.
Yayında beyan edilen görüşler kişilerin kendi sorumluluğundadır ve hiçbir şekilde
Millî Eğitim Bakanlığı ve UNICEF’in görüş ve politikalarını yansıtmamaktadır.
2 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
İÇINDEKILER
Programın Uygulanması 4
Programın Değerlendirilmesi 6
Programın Yapısı 7
1. Oturum: 8
2. Oturum: 14
3. Oturum: 22
4. Oturum: 32
5. Oturum: 38
6. Oturum: 46
7. Oturum: 56
8. Oturum: 62
9. Oturum: 70
10. Oturum: 78
Ek-A 88
Ek-B 90
Kaynakça 91
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 3
PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI
1. Öğrencilerin, akran zorbalığının arkadaşlık ilişkileri üzerindeki olumsuz etkilerine dair farkındalık
kazanmalarını sağlamak.
2. Öğrencilerin sosyal ve duygusal becerilerini geliştirerek akran zorbalığı davranışlarının azalmasını
sağlamak.
3. Öğrencilere, arkadaşlık ilişkilerinin önemi konusunda farkındalık kazanmalarını sağlamak ve
arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek.
4. Öğrencilerin, duyguları tanımasını ve duyguların ifade ediliş biçimlerini öğrenmesini sağlamak.
5. Öğrencilerin, öfke duygusunu tanımasını ve öfke ile baş etme becerileri kazanmasını sağlamak.
6. Öğrencilerin empati becerilerini geliştirmek.
7. Öğrencilerin, farklılıklara saygı duyma ve farklılıkları kabul etme becerilerini geliştirmek.
8. Öğrencilerin sorun çözme becerilerini geliştirmek.
9. Öğrencilerin, yardımlaşma, paylaşma, iş birliği gibi sosyal becerilerin önemini kavramalarını
sağlamak.
4 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
11. Rehber öğretmen/psikolojik danışman, her oturum
öncesinde oturumu detaylı bir şekilde okuması ve
oturum süresi (etkinlik süreleri) hakkında planlama
yapması önerilmektedir. Oturumlarda ön hazırlık
yapılması gereken etkinlikler için hazırlıkların önceden
tamamlanması gerekmektedir.
PROGRAM UYGULANIRKEN
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
NOKTALAR
1. İlk oturumda öğrencilerin yaşlarına uygun bir biçimde 7. Grup sürecinde öğrencilerin, duygu ve düşüncelerini
grup kurallarının oluşturulması ve süreçte bu kuralların ifade etmeleri oldukça önemlidir. Bu nedenle oturumlar
uygulanması önemlidir. Gerektiğinde öğrencilere kurallar sırasında öğrencilere söz hakkı verilmesi, her bir
tekrar hatırlatılmalıdır. öğrencinin kendini ifade etmesine olanak sağlanması
ve zaman kaygısıyla paylaşımların eksik bırakılmaması
2. Oturumlar boyunca yapılan etkinliklerde rehber gerekmektedir.
öğretmen/psikolojik danışmanın, okuma yazma
konusunda zorlanan öğrencileri desteklemesi 8. Ev etkinliğini getirmeyi (veya zarf dosyasını) unutan
gerekmektedir (örn. yazı yazmakta zorlanan öğrencinin öğrenciler olursa haftaya getirebilecekleri vurgulanır.
yerine yazı yazması gibi). Ancak iki hafta üst üste ev etkinliğini getirmeyen öğrenci
olursa grup tamamlandıktan sonra bireysel olarak
3. Ayrıca, velilerin ev etkinlikleri için okuma yazma öğrenci ile görüşülür ve getirmeme nedeni sorulmalıdır.
konusunda zorlanan öğrencileri desteklemesi Aynı zamanda veliye haber verilerek ev etkinliği
gerekmektedir (Örn. yazı yazmakta zorlanan öğrencinin konusunda onun desteği istenmelidir.
yerine yazı yazması gibi).
9. Oturumlarda yer alan bazı etkinliklerde örnek olaylar
4. Programda her oturum, bir önceki oturum ile bağlantılı yer almaktadır. Bu örnek olaylarda karakterleri temsil
bir biçimde hazırlanmıştır. Dolayısıyla oturumlar belirtilen etmesi amacıyla isimler kullanılmıştır. Eğer uygulamanın
sırayla yürütülmeli ve bir oturumda eksik kalan noktalar gerçekleştiği grupta aynı isimde öğrenciler bulunuyorsa
tamamlanmadan diğer oturuma geçilmemelidir. örnek olayların, farklı isimler kullanılarak ifade edilmesi
uygun olacaktır.
5. Öğrencilerin, tüm oturumlara eksiksiz bir biçimde devam
etmesinin sağlanması ve bu konuda teşvik edilmesi
gerekmektedir. Oturumu kaçıran öğrencilere, bir sonraki
oturumdan önce kaçırdığı oturum ile ilgili kısa süreli
bireysel bir bilgilendirme yapılması önerilmektedir.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 5
PROGRAMIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri
Geliştirme Psikoeğitim Programı’nın uygulanması sürecinde
her oturum sonunda Oturum Değerlendirme Formu’nun (Ek
A) doldurulması gerekmektedir. Program bitirildiğindeyse
öğrencilerin elde ettikleri kazanımların değerlendirilebilmesi
amacıyla öğrencilerin Öğrenci Öz Değerlendirme
Formu’nu (Ek B) doldurmaları gerekmektedir. Bununla
birlikte programın etkililiğinin değerlendirilmesi amacıyla
program sürecinde ve sonrasında izleme ve değerlendirme
çalışmalarının yapılması önerilmektedir.
6 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
PROGRAMIN
YAPISI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 7
1. OTURUM
ARKADAŞLARIMLA
TANIŞIYORUM
8 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri kendisini tanıtır ve grup
hakkında kısa bir bilgilendirme yapar.
SÜRE: 40 dk.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 9
Grup lideri, kendisini tanıttıktan sonra kâğıdını kurala katılıyor mu? Katılanlar ellerini havaya kaldırsın”
buruşturarak bir top haline getirir ve bir öğrenciye atar. der. Öğrencilerden grup sürecine uygun olmayan bir
Öğrenciden önce kâğıdını gruba doğru göstererek öneri geldiğinde grup lideri, öğrenciyi incitmeden bu
kendisini tanıtmasını ve ardından kendi kâğıdını grup kuralı farklı bir biçimde ifade etmeye çalışarak grup
liderinin attığı topa sıkıca sararak bir başka arkadaşına sürecine uyarlayabilir veya kendisi örnek vererek süreci
hafifçe atmasını ister. Süreçte her öğrencinin bunu hızlandırabilir.
yapması sağlanır. Son öğrenciye sıra geldiğindeyse
artık büyümüş olan topu kendisine göndermesini Öğrencilerden yeterince kural gelmediği durumlarda grup
ister. (Öğrenciler kendilerini tanıttığında grup lideri lideri örnek bir kural söyleyerek “Bu kural da grubumuzun
her öğrenciye bireysel olarak teşekkür eder, gerekli bir kuralı olsun mu?” diye gruba sorar ve kural listesine
görüyorsa hatırlatıcı olması açısından içerik yansıtması ekler.
yapar.) (Bu top ikinci oturumda kullanılacağı için
saklanması gerekmektedir.) Sürecin sonunda aşağıdaki benzer kurallara ulaşılmış
olması beklenmektedir:
Grup lideri, elindeki topu göstererek tanışma etkinliğini
aşağıdaki sözlerle sonlandırır:
“Sizlere kendinizi tanıttığınız için teşekkür ederim. Ulaşılması Beklenen Grup Kuralları - Örnekler
Gördüğünüz gibi hepimizin birbirinden farklı isimleri ve
özellikleri var. Şimdi elimdeki bu kâğıt topa bakmanızı Her oturuma katılacağız. (Devamsızlık yapmayacağız.)
istiyorum. Ben bu topu ilk yaptığımda ne kadar küçük
bir toptu hatırlıyor musunuz? Ama hepiniz birer birer bu Her oturuma zamanında geleceğiz. (Oturumlara geç
topa farklı özelliklerinizi eklediniz ve hep birlikte bu topun kalmayacağız.)
büyümesini sağladınız. Şimdi bu büyük topun içindeki
Etkinlik ve oyunlar ile ilgili yönergeleri çok dikkatli
küçük top kendini ne kadar mutlu ve iyi hissediyordur
dinleyeceğiz. Yönergeler tamamlanmadan çok sık soru
değil mi? İşte gerçek hayatta, aynı bu topta olduğu gibi
sormayacağız.
arkadaşlarımızla bir araya geldiğimizde, onlarla farklı
özelliklerimizi birleştirdiğimizde ve onlardan destek Etkinliklere aktif olarak katılacağız.
aldığımızda kendimizi daha mutlu ve daha iyi hissederiz. Biz
de bu topta olduğu gibi güçlü arkadaşlık ilişkileri kurmak Söz alarak konuşacağız.
için neler yapabileceğimizi her hafta birlikte keşfedeceğiz.”
Arkadaşımız konuşurken onun yüzüne bakacağız ve onu
4. Grup kuralları: Grup lideri aşağıdaki açıklamayı yaparak dikkatlice dinleyeceğiz.
grup kurallarının neden gerekli olduğunu anlatır ve
Arkadaşımız konuşurken sözünü kesmeden dinleyeceğiz.
öğrencilere kurallar üzerinde düşünmeleri için 1 dakika
süre verir. Ardından öğrencilerden gelen cevapları Arkadaşlarımızın söylediği şeylerle dalga geçmeyeceğiz.
diğer öğrencilerle tartışarak uygun bir biçimde “Grup
Kurallarımız” isimli forma yazar (Ek 1) ve en başta kendisi Arkadaşlarımıza kötü söz söylemeyeceğiz, onlarla alay
olmak üzere her öğrencinin adını yazarak öğrencilerden etmeyeceğiz.
bu kâğıdı imzalamalarını ister (imza yerine simge/sembol
de olabilir). Bu form, grup oturumlarının her hafta yapıldığı Arkadaşlarımıza zarar vermeyeceğiz.
sınıfa/odaya asılır ve formun her oturumda görünür
olması sağlanır. Arkadaşlarımızın anlattığı özel durumları, grup dışından
kimseyle paylaşmayacağız.
“Biraz önce birbirimizi daha yakından tanıdık ve oturumun
Ev etkinliklerimizi her hafta zamanında yapıp getireceğiz.
başında sizinle arkadaşlık ilişkilerimizi güçlendirmek için
bir yolculuğa çıkacağımızı söylemiştim. Ama bu yolculuğu Bu grupta birbirimize saygı göstereceğiz.
daha keyifli ve verimli hâle getirebilmek için grubumuzun
bazı kurallara ihtiyacı var. Bu kurallar sınıf kurallarımıza Bu grupta hepimiz eşit haklara sahibiz.
benzer olabilir. Örneğin, bu kurallardan birisi ‘konuşurken
birbirimizin sözünü kesmemek’ olabilir. Şimdi hep birlikte
bu kuralları belirleyelim. Öncelikle sizden 1 dakika boyunca
sessizce düşünmenizi istiyorum. Sizce grubumuzun hangi 5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
kurallara ihtiyacı olabilir? Ardından sizin cevaplarınızla özetleyerek oturumu sonlandırır.
birlikte kurallarımızı oluşturacağız ve ben de bu kuralları
bir kâğıda yazacağım. Sonra da hepimiz bu kurallara “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün hayalî
uyacağımıza söz verdiğimizi göstermek için bu kâğıdı yolculuğumuz hakkında bilgi aldık, birbirimizle tanıştık
imzalayacağız ve kâğıdımızı buraya asacağız. Haydi, ve grubumuzun kurallarını belirledik. Bugün yaptığımız
düşünmeye başlayalım.” etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün öğrendiğiniz
en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili bir şey
Grup lideri, öğrencilerden gelen önerileri aktif bir şekilde söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa
dinleyerek, grup için uygun önerileri anlaşılır ve kısa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, onlara teşekkür
bir ifadeyle listeye ekler. Her bir kural için “Herkes bu edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
10 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
için teşekkür edebilirsiniz. Haftaya arkadaşlık ilişkilerimizi
güçlendirmek için neler yapabileceğimiz konusunda hep
birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
(Belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden
buluşmayı heyecanla bekliyorum. Gelirken yanınızda sizlere
verdiğim/ailenizin sizin için aldığı bu dosyayı getirmeyi
unutmayın. Yaptığımız tüm eğlenceli etkinlikleri bu dosyada
saklayacağız. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 11
EK 1 // GRUP KURALLARIMIZ
GRUP KURALLARIMIZ
1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10-
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Öğrenci:
Grup liderine not: Bu forma her öğrencinin ismini yazması ve yanına imzasını atması (veya imza yerine
uygun bir simge/sembol çizmesi) gerekmektedir.
12 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 13
2. OTURUM
ARKADAŞLARIMLA
GÜÇLÜYÜM
14 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri geçen haftayı özetleyerek
oturuma başlar.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 15
bakacağız.” öğrendiğiniz en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili
bir şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer
3. Yeşil-kırmızı pano: Grup lideri üzerinde “Arkadaşlık varsa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür
ilişkilerini güçlendiren düşünce ve davranışlar” yazan yeşil edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
kartonu ve “Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
ve davranışlar” yazan kırmızı fon kartonu panoya/duvara için teşekkür edebilirsiniz. Haftaya duygularımız ve
asar, Ek 2 formunda yer alan kartların bulunduğu kutuyu duygularımızı nasıl ifade edebileceğimiz konusunda hep
hazırlar ve aşağıdaki açıklamayı yapar: birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
(belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
“Gördüğünüz gibi buraya bir yeşil, bir kırmızı karton astım.
heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
Yeşil kartonun üzerinde ‘Arkadaşlık ilişkilerini güçlendiren
düşünce ve davranışlar’ yazıyor. Kırmızı kartonun
üzerindeyse ‘Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce ve
davranışlar’ yazıyor. Şimdi sırayla bu kutunun içinden bir
kart çekmenizi ve bu kart üzerinde yazan yazıyı okumanızı
istiyorum. Ardından, okuduğunuz davranışın/düşüncenin
arkadaşlık ilişkilerini güçlendirdiğini düşünüyorsanız
elinizdeki kartı yeşil kartona, arkadaşlık ilişkilerine zarar
verdiğini düşünüyorsanız kırmızı kartona yapıştırmanızı
istiyorum.” (Kutunun içindeki tüm kartlar bitene kadar
etkinlik sürdürülür. Grup lideri etkinlik süresince “Evet,
______ arkadaşlığa zarar veren bir davranıştır/düşüncedir”
şeklinde geribildirim verir. Etkinlik sonunda yan sayfadaki
tabloya ulaşılması gerekmektedir:
Duygularımızı tanımak
16 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Arkadaşlık ilişkilerine zarar veren düşünce ve Arkadaşlık ilişkilerini güçlendiren düşünce ve
davranışlar (kırmızı karton ) davranışlar (yeşil karton)
“Arkadaşlarımdan her açıdan daha güçlüyüm.” “Arkadaşlarım ve ben eşit haklara sahibiz.”
“Arkadaşlarım kötü davranışları hak ediyor.” “Hiç kimse kötü davranışları hak etmez.”
“Arkadaşlarıma kötü davranırsam kimse bana “Başkalarına zarar vermek şaka yapmak
kötü davranamaz.” değildir.”
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 17
EK 2 // YEŞIL-KIRMIZI PANO ETKINLIĞI
KARTLARI
“Arkadaşlarıma zarar
“Arkadaşlarımdan her açıdan verdiğimde diğerleri beni
daha güçlüyüm.” daha güçlü görür ve benimle
arkadaş olmak isterler.”
“Arkadaşlarıma kötü
“Arkadaşlarım kötü davranırsam kimse bana
davranışları hak ediyor.” kötü davranamaz.”
“Eğer arkadaşlarımı
korkutmazsam kimse “Arkadaşlarım beni sevmiyor.”
istediğimi yapmaz.”
18 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 2 // YEŞIL-KIRMIZI PANO ETKINLIĞI
KARTLARI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 19
EK 2 // YEŞIL-KIRMIZI PANO ETKINLIĞI
KARTLARI
Arkadaşlarını dinlemek
Arkadaşların hakkında
Arkadaşlarına sevgi
doğruluğundan emin
olmadığın sözler söylemek
göstermek
Arkadaşlarına fiziksel
Arkadaşlarını oyuna
zarar vermek (itmek,
almamak/dışlamak
vurmak, tekmelemek)
20 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 3 // İYI ARKADAŞLIKLAR KURMAK İÇIN
YOL HARITAMIZ
ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİNİN
ÖNEMİNİ ÖĞRENMEK
DUYGULARIMIZI TANIMAK
BAŞKALARININ DUYGU VE
DÜŞÜNCELERİNİ ANLAMAK
FARKLILIKLARA SAYGI
DUYMAK VE KABUL ETMEK
ARKADAŞLARIMIZLA
ARAMIZDAKİ SORUNLARI
DOĞRU YOLLARLA ÇÖZMEK
YARDIMLAŞMA,
PAYLAŞMA, İŞ BİRLİĞİ
GİBİ DAVRANIŞLARDA
BULUNMAK
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 21
3. OTURUM
DUYGULARIMI
KEŞFEDİYORUM
22 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu şu şekilde başlatır:
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 23
yapmayı unutmayın.” (Bazı örnek olaylarda eş zamanlı Ben de neler yaşadığınızı duymak için şimdiden
farklı duygular hissedilebileceği için öğrenciler baskın sabırsızlanıyorum. (Grup lideri Ek 7’de yer alan ev etkinliği
hissettikleri duygunun istasyonuna gidebilir. Grup liderinin kartlarını dağıtır.) Haftaya bazı duygularımızı daha yakından
müdahale etmemesi gerekmektedir.) tanıyarak devam edeceğiz. Haftaya ______ günü, saat
______da (belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden
Öğrenciler duygu ifadelerinin altına geçtikten sonra buluşmayı heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi
grup lideri her öğrenciye “Ne oldu/ne yaşadın?”, “Ne dersler.”
düşündün?” ve “Ne hissettin?” sorularını sorar. Öğrencinin
örnek olaydaki durumu açıklaması ve bu olay karşısındaki
düşüncelerini ve duygularını aktarması beklenir.
24 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 4 // DUYGU İFADELERI
MUTLULUK
ÜZÜNTÜ
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 25
EK 4 // DUYGU İFADELERI
KORKU
ÖFKE
26 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 4 // DUYGU İFADELERI
ŞAŞKINLIK
UTANMA
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 27
EK 5 // DUYGU İSTASYONLARI ÖRNEK OLAY KARTLARI*
1 2
Üst sınıflardan bir arkadaşın seni her Sınıf arkadaşların seni yine oyunlarına
gördüğünde yaptığı gibi yine saçınla almadı.
dalga geçti.
• Ne oldu?
• Ne oldu?
• Ne düşündün?
• Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- nuna git ve duygunu göster!
nuna git ve duygunu göster!
3 4
Bir arkadaşın senin çok sevdiğin suluğu- Bir arkadaşın, sana veya ailene kötü
nu bilerek yere atıp kırdı. sözler söyledi.
• Ne oldu? • Ne oldu?
• Ne düşündün? • Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster! nuna git ve duygunu göster!
5 6
Sınıf arkadaşların teneffüste seni yan- Bir arkadaşın senin sevdiğini düşüne-
larına çağırarak oyun oynamaya davet rek yanında getirdiği kurabiyeyi seninle
etti. paylaştı.
• Ne oldu? • Ne oldu?
• Ne düşündün? • Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster! nuna git ve duygunu göster!
28 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 5 // DUYGU İSTASYONLARI ÖRNEK OLAY KARTLARI*
7 8
Ders zili çaldığında sınıfa girdin ve ar- İyi anlaştığın bir arkadaşın, ilk defa
kadaşlarının senin için bir doğum günü beklemediğin bir anda seni yanından
sürprizi hazırladığını gördün. kovdu.
• Ne oldu?
• Ne oldu?
• Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne düşündün?
nuna git ve duygunu göster! • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster!
9 10
Tam sınıfa gireceğin anda bir arkadaşın Üst sınıflardan bir öğrenci okul çıkışında
kapının arkasından aniden çıktı ve sana seni döveceğini söyledi.
“böööö!” diye bağırdı.
• Ne oldu? • Ne oldu?
• Ne düşündün? • Ne düşündün?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster! nuna git ve duygunu göster!
11 12
Bütün sınıf arkadaşların en sevdiğin Arkadaşının kalemini kendi kalemin
dersin ödevini yapmışken ödevini yap- zannederek onu suçladın ama sonra
mayı unuttuğunu fark ettin. kaleminin aslında çantanda olduğunu
• Ne oldu? gördün.
• Ne düşündün? • Ne oldu?
• Ne hissettin? Bu duygunun istasyo- • Ne düşündün?
nuna git ve duygunu göster! • Ne hissettin? Bu duygunun istasyo-
nuna git ve duygunu göster!
* Üzüntü (örnek olay 1, 2), öfke (örnek olay 3, 4), mutluluk (örnek olay 5, 6), şaşkınlık (örnek
olay 7, 8), korku (örnek olay 9, 10), utanma (örnek olay 11, 12)
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 29
EK 6 // DUYGU KÜPÜ
30 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 7 // OTURUM EV ETKINLIĞI
MUTLULUK BİLETİ
MUTLULUK BİLETİ
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 31
4. OTURUM
ÖFKEMİ TANIYORUM
32 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 33
öfkemizi kendimize veya başkalarına zarar verecek şekilde
göstermek, öfkeyi çözülmesi gereken bir sorun hâline
getirir. Peki öfke ne zaman bir sorun haline gelir?
34 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 8 // BENI ÖFKELENDIREN DURUM
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 35
EK 9 // ÖFKELENDIĞIMIZDE BEDENIMIZDE
NELER OLUR?
Gözbebeklerimiz büyür,
gözlerimiz kızarır.
Yüzümüz kızarır.
Kaslarımızda gerginlik
hissederiz.
36 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 10 // 4. OTURUM EV ETKINLIĞI
Öfke yakalamaca
Bu hafta öfke duygunu yakalamaya çalış. Arkadaşlarınla ilgili seni öfkelendiren bir durumu düşün ve aşa-
ğıdaki soruları cevaplandır.
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
2. Bu durum/olay karşısında ne düşündün?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
3. Bu durum/olay karşısında ne yaptın?
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________________
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 37
5. OTURUM
ÖFKEMİ KONTROL
EDEBİLİYORUM
38 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
SÜRE: 40 dk.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 39
Ardından grup lideri oyunu başlatmak için gerekli
yönergeyi verir: “Şimdi gözlerinizi açabilirsiniz. Buraya bazı oluyorsa bu düşüncelerden uzaklaşmayı deneyebilirsin.
kartlar sakladım. Bu kartlardan herkes bir tanesini bulsun İstersen bu düşünceler yerine daha olumlu düşünceler
ve bulan kişi yerine otursun. Hadi başlayalım.” bulabilirsin veya bu olumsuz düşünceleri ‘Bu düşünce benim
işime yaramıyor.’ , ‘Bu düşünce bana zarar veriyor.’ diyerek
Bütün öğrenciler bir kart bulduktan ve yerlerine
aklından uzaklaştırabilirsin.
oturduktan sonra grup lideri “Artık elinizde öfkeyle baş
etmenizi sağlayacak bir çözüm yolu bulunuyor. Şimdi
sizlerden bu çözüm yollarının neler olduğunu sırasıyla
söylemenizi isteyeceğim. Böylece güçlerimizi birleştireceğiz Bütün öğrenciler kartlarını gruba açıkladıktan ve baş
ve birbirimizden farklı çözüm yolları öğrenmiş olacağız.” der etme yolları işlendikten sonra grup lideri “Artık öfke ile
ve öğrenciler tek tek çözüm yollarını söylemeye başlar. baş etmemizi sağlayacak birçok çözüm yolu öğrendik.
Eş zamanlı olarak grup lideri bu çözüm yollarını tek tek Şimdi bu çözüm yollarını kendi yaşamımızda nasıl
açık bir biçimde ifade eder ve öğrencilerle birlikte bu uygulayabileceğimize bakalım. Sizden geçen oturumun
yöntemleri uygulamaya döker (Listede * ile işaretlenmiş başında yazdığınız ve sizi öfkelendiren olayı bir kez daha
çözüm yollarının oturum içinde uygulanması önerilir). düşünmenizi istiyorum. (Grup lideri 4. oturumda sakladığı
Grup lideri, “Haydi şimdi derin nefes almayı hep birlikte kâğıtları öğrencilere dağıtır.) Eğer bu olayı bir kez daha
deneyelim: Burnunuzdan göbeğinizi şişirene kadar nefes yaşasaydınız öfkenizi yönetmek için ne yapardınız?/
alın ve ağzınızdan yavaş yavaş bırakın. Çok güzel. Haydi, bir hangi çözüm yolunu kullanırdınız?” der ve öğrencilerden
kez daha deneyelim…” diyerek yönerge verebilir. tek tek baş etme yöntemlerini canlandırmalarını ister.
Canlandırmalar sırasında öğrencilere olumlu geri
bildirimler verilir.
Öfke ile baş etme yolları 4. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
özetleyerek oturumu sonlandırır:
*Derin nefes almak: Burnundan göbeğini şişirecek kadar
derin bir nefes alıp ağzından yavaş yavaş bırakabilirsin. “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, öfkenin ne
Bunu 3-4 kez tekrarlayabilirsin. olduğunu, öfkelendiğimizde bedenimizde neler olduğunu,
öfkenin hangi durumlarda bizim için sorun olduğunu ve
*10’a kadar saymak: Öfkelendiğinde içinden yavaş yavaş 10’a
öfkemizle nasıl baş edebileceğimizi keşfettik. Bugün
kadar sayabilirsin.
yaptığımız etkinliklerden en çok hangisini sevdiniz? Bugün
Konuşmak: Öfkelendiğin kişiye neden öfkelendiğini ve öğrendiğiniz en önemli konu neydi? Bugünkü oturumla ilgili
sorunu çözmek istediğini sakin bir şekilde söyleyebilirsin. bir şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer
varsa öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür
Birisine anlatmak: Neler yaşadığını ve neler hissettiğini edilir.) Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim.
güvendiğin bir arkadaşınla veya bir yetişkinle paylaşabilirsin. Şimdi sizler de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları
için teşekkür edebilirsiniz. Bu hafta sizi öfkelendiren
Hayal kurmak: Öfkelendiğinde seni rahatlatan bir şeyi hayal durumlar karşısında öğrendiğiniz çözüm yöntemlerini
edebilirsin (örn. güzel bir manzara, güzel bir yemek, güzel kullanarak öfkenizle baş etmeye çalışmanızı istiyorum
bir oyun). (Ek 12 dağıtılır). Lütfen sizi öfkelendiren üç olayı ve bu
olaylar karşısında hangi çözüm yolunu kullandığınızı
*Hareket etmek: Kendini öfkeli ve gergin hissettiğinde yazın. Ardından bu çözüm yolunu kullandıktan sonra neler
egzersiz yapabilirsin; yürümek, koşmak, zıplamak seni olduğunu yazın. Haftaya da yanınızda getirmeyi unutmayın.
rahatlatabilir. Haftaya başkalarını anlama, yani empati konusunda hep
Uzaklaşmak: Öfkelendiğin zaman o ortamdan bir süre birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
uzaklaşabilirsin. Sakinleştiğindeyse geri dönüp sorunu (Belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
çözmeye çalışabilirsin. Bunun için kendine bir sakinleşme heyecanla bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
yeri belirleyebilirsin.
40 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 11 // ÖFKE ILE BAŞ ETME YOLLARI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 41
EK 11 // ÖFKE ILE BAŞ ETME YOLLARI
Hareket etmek: Kendini öfkeli ve gergin Şarkı mırıldanmak: Sevdiğin bir şarkıyı
hissettiğinde hareket edebilirsin; yürü- mırıldanarak rahatlayabilirsin.
mek, zıplamak seni rahatlatabilir.
42 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 11 // ÖFKE ILE BAŞ ETME YOLLARI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 43
44
Arkadaşlarınla ilgili seni öfkelendiren Bu çözüm yolunu kullanmanın sonucu
Öfkenle baş etmek için neler yaptın?
olay neydi? ne oldu?
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________ 2- ___________________________________________
Öfke ile Baş Etme Yolları Öfke ile Baş Etme Yolları
• Konuşmak • Konuşmak
• Uzaklaşmak • Uzaklaşmak
• Yazmak/çizmek • Yazmak/çizmek
Öfke ile Baş Etme Yolları Öfke ile Baş Etme Yolları
• Konuşmak • Konuşmak
• Uzaklaşmak • Uzaklaşmak
• Yazmak/çizmek • Yazmak/çizmek
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 45
6. OTURUM
ARKADAŞLARIMI
ANLIYORUM
46 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 47
1. adımda öncelikle duruma/olaya ilişkin ipuçları ardından birbirimizden farklı özelliklerimiz konusunda hep
toplamalıyız. Olayın ne olduğunu ve karşıdaki kişinin birlikte çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da
açısından olayın nasıl göründüğünü keşfetmeye (belirlenen gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı
çalışmalıyız. heyecanla bekliyorum. Hepinize iyi dersler.”
48 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 13
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 49
EK 14 // EMPATI BASAMAKLARI
İLGİLEN
ANLAMAYA ÇALIŞ
İPUÇLARINI YAKALA
50 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 15 // GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 51
EK 15 // GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI
52 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 16 // GÜNEŞ VE BULUT ÖĞRENCI
ROL KARTLARI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 53
EK 17 // “GÜNEŞ VE BULUT’UN SANDALYESI”
ETKINLIĞI ÖRNEK OLAY KARTLARI
54 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 18 // 6. OTURUM EV ETKINLIĞI:
EMPATI BULMACASI
Lütfen aşağıdaki bulmacayı çöz ve haftaya yanında getirmeyi unutma.
empati ilgi
çözüm
bulma dinleme
yardım anlayış
sevgi
Ç C Y A R D I M N
Ö İ A N L A Y I Ş
Z N İ Z A S Ş D A
Ü S I D N E N S E
M R İ İ E V K B Y
B Z A N V G M İ F
U Ü İ L G İ L R Z
L M Z E Z B A L I
M G E M P A T İ E
A L İ E T A Z K I
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 55
7. OTURUM
FARKLILIKLARIMIZLA
GÜÇLÜYÜZ
56 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
SÜRE: 40 dk.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 57
* Sizce bu hikâye neyi anlatıyor? paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim. Şimdi sizler de
gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları için teşekkür
• Sizce hikâyenin başında Deniz’in davranışı nasıldı? Bu edebilirsiniz. Bir sonraki oturuma gelirken hepinizden
davranış yerine Deniz nasıl bir davranış gösterebilirdi? yanınızda bir kaç ağaç yaprağı getirmenizi istiyorum (Ek
21). Haftaya arkadaşlarımızla yaşadığımız problemleri
• Eğer Deniz, Mehtap, Toprak ve Hakan’ın tüm özellikleri
nasıl çözebileceğimiz konusunda hep birlikte çalışacağız.
birbiriyle aynı olsaydı neler yaşanırdı?
Haftaya ______ günü, saat ______da (belirlenen gün ve saat
• Deniz, Mehtap, Toprak ve Hakan’ın birbirinden farklı söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı heyecanla bekliyorum.
özelliklerde olması onlara ne kazandırdı? Hepinize iyi dersler.”
58 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 19 // “BEN KIMIM?” ETKINLIĞI KARTLARI
Sınıfım: Sınıfım:
Saç rengim: Saç rengim:
En sevdiğim oyun: En sevdiğim oyun:
En sevdiğim yemek: En sevdiğim yemek:
En sevdiğim renk: En sevdiğim renk:
En sevdiğim ders: En sevdiğim ders:
İleride yapmak istediğim meslek: İleride yapmak istediğim meslek:
Sınıfım: Sınıfım:
Saç rengim: Saç rengim:
En sevdiğim oyun: En sevdiğim oyun:
En sevdiğim yemek: En sevdiğim yemek:
En sevdiğim renk: En sevdiğim renk:
En sevdiğim ders: En sevdiğim ders:
İleride yapmak istediğim meslek: İleride yapmak istediğim meslek:
Sınıfım: Sınıfım:
Saç rengim: Saç rengim:
En sevdiğim oyun: En sevdiğim oyun:
En sevdiğim yemek: En sevdiğim yemek:
En sevdiğim renk: En sevdiğim renk:
En sevdiğim ders: En sevdiğim ders:
İleride yapmak istediğim meslek: İleride yapmak istediğim meslek:
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 59
EK 20 // 7. OTURUM HIKÂYE
60 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 21 // 7. OTURUM EV ETKINLIĞI
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir Sana ilginç gelen veya beğendiğin bir
ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak ağaç bul ve bu ağaçtan birkaç yaprak
topla. topla.
Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi Bulduğun yaprakları yanında getirmeyi
unutma ☺ unutma ☺
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 61
8. OTURUM
SORUNLARIMIZI
ÇÖZEBİLİRİZ
62 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
SÜRE: 40 dk.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 63
3. basamak – Sorunu çözmek için neler yapabileceğini Davranış Saldırganca davranışlar
düşün ve uygula: Bu basamakta, sorun karşısındaki biçimi
çözüm yollarını gözden geçirmemiz ve en uygun çözüm
yoluna karar vererek uygulamamız gerekmektedir. Davranışlar Lakap/isim takmak
Tepki vermeden önce bu tepkilerin sorunu çözüp Fiziksel zarar vermek (itmek, vurmak,
çözmeyeceğini, arkadaşlık ilişkimize zarar verip tekmelemek)
vermeyeceğini düşünmeliyiz. Ancak bu şekilde doğru Oyuna almamak, dışlamak
bir tepki verebiliriz ve sorunu çözebiliriz. Sorunları Dalga geçmek
çözmemize yardımcı olabilecek tepkiler neler olabilir ve Dedikodu yapmak
bu tepkileri nasıl gösterebiliriz? Tehdit etmek
İstemediği bir şeyi yapması konusunda
a. Olumsuz düşüncelerimizden uzaklaşmak: Daha önce de arkadaşını zorlamak
konuştuğumuz gibi düşüncelerimiz ile davranışlarımız
Sonuç Arkadaşımız üzülür, kırılır.
birbiriyle ilişkilidir. Bazı durumlarda düşüncelerimiz
Arkadaşlık ilişkilerimiz zarar görür.
nasıl davranacağımızı etkileyebilir. Arkadaşlarımızla
Başkaları da bu tip davranışlarımızdan
yaşadığımız sorunlarda da arkadaşlarımızla ve durumla
dolayı bizimle arkadaş olmak istemeyebilir.
ilgili ne düşündüğümüz bizim nasıl davranacağımızı
Sorunlar büyür.
etkileyebilir. Bu nedenle bir sorun karşısında ne
düşündüğümüzü anlamak önemlidir. Eğer bu düşünceler
Davranış Arkadaşça davranışlar
arkadaşlığımıza zarar veriyorsa veya problemi çözmek
biçimi
için bize yardımcı olmuyorsa bu düşüncelerden
uzaklaşmak ve yerine daha olumlu düşünceler koymak Davranışlar Yardım etmek
gerekebilir. Hatırlıyor musunuz? ikinci oturumda yeşil Problemleri konuşarak çözmek
ve kırmızı panolar hazırlamıştık. Kırmızı panoda yer Arkadaşlarının duygularını anlamak
alan düşüncelerimiz arkadaşlıklarımıza zarar verirken, Birlikte oyun oynamak/ dışlamamak
yeşil panoda yer alan düşüncelerse arkadaşlıklarımızı Arkadaşlarını dinlemek
güçlendiriyordu. Şimdi bir örnek ile bunu inceleyelim. Arkadaşlarına sevgi göstermek
(Grup lideri tabloda yer alan durumu öğrencilere anlatır).
Sonuç Arkadaşlık ilişkilerimiz güçlenir.
Arkadaşlarımız bizimle ilgili olumlu şeyler
Durum Arkadaşın kantinde sıra bekliyor ve sen düşünür, hisseder.
öne geçmek istiyorsun. Sorunlarımızı kolayca çözebiliriz.
Düşünce “Öne geçmek benim hakkım.”
Davranış Öne geçmek için arkadaşına bağırıyorsun, c. Kendimizi (duygu ve düşüncelerimizi) doğru şekilde
onu ittiriyorsun. ifade etmek:”‘Bir sorun karşısında ne düşündüğümüzü,
Sonuç Arkadaşın üzülüyor ve aranız bozuluyor. ne hissettiğimizi, ne istediğimizi ve arkadaşımızdan
ne beklediğimizi uygun sözcüklerle ve yüz/beden
Durum Arkadaşın kantinde sıra bekliyor ve sen hareketleriyle ifade etmemiz gerekmektedir. Kendimizi
öne geçmek istiyorsun. ifade ederken öfkelenmeden, elimizi kolumuzu
sallamadan, ses tonumuzu yükseltmeden konuşmalıyız.
Düşünce “Ne kadar istesem de öne geçmeye hak- Kendimizi doğru bir şekilde ifade ettiğimizde hem
kım yok, o benden daha önce gelmiş.” arkadaşımız bizi daha iyi anlar hem de sorunlar daha
kolay çözülür.”
Davranış Sıraya giriyorsun ve sıranı bekliyorsun.
Sonuç Arkadaşlığınız devam ediyor, bir sorun çık- d. Arkadaşımızla bir anlaşma sağlamak (uzlaşmak):
mıyor ve sen de bir süre sonra kantinden “Bazen yaşadığımız sorunların çözümü için en iyi
istediğini alıyorsun. yöntemlerden biri uzlaşmak, bir anlaşma sağlamaktır.
Yani isteklerimizden tamamen vazgeçmeden ama
arkadaşımızın isteklerini de göz ardı etmeden ortak
b. Doğru davranışları seçmek: Bir sorun karşısında nasıl bir noktada anlaşabiliriz. Uzlaşmak, özellikle bir
davranacağımızı seçmek bizim elimizdedir. Eğer bir şeyi paylaşamadığımızda, arkadaşımızdan bir şey
davranış, hem bizim hem de arkadaşımız için kötü istediğimizde, sırayla yapmamız gereken şeyler
sonuçlara neden oluyorsa bu davranış uygun bir davranış konusunda sorun yaşadığımızda daha sık kullanılır.
değildir. Örneğin, saldırgan davranışlar hepimize zarar Bunun için atmamız gereken bir kaç adım var; öncelikle
verir. Hangi davranışı göstereceğimize karar vermeden sakince ne olduğunu anlamaya çalışmalıyız. Sonra
önce davranışlarımızın sonuçlarını düşünmeliyiz. (Grup duruma uygun bir çözüm yolu bulmalıyız ve önerimizi
lideri tabloda yer alan davranış biçimlerini, davranış arkadaşımızla paylaşmalıyız. Ardından arkadaşımızın
örneklerini ve bu davranışların sonucunu öğrencilere çözüm önerisini dinlemeliyiz ve birlikte karar verdiğimiz
anlatır.) en uygun çözüm yolunu uygulamalıyız.
64 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
hepimiz sırayla öğrendiğimiz bu basamakları ve çözüm canlandır” der. Grup lideri canlandırmalar sırasında
yöntemlerini canlandıracağız.” yöntemlerin uygulanması konusunda öğrencilere
yardım eder.
4. Canlandırma: Öğrencilerin az önce açıklanan sorun
çözme basamaklarını takip edebilmesi ve uygun çözüm Hikâye 2 – “Bulut ve Güneş yakalamaca oynamak için bahçeye
yollarını denemesi amacıyla öğrencilere bir hikâye okunur çıkmışlardı. Güneş ebe olmayı hiç sevmiyordu; bu yüzden
ve ardından her öğrenci tek tek ortaya gelerek canlandırma her oyunda olduğu gibi yine Bulut’un ebe olmasını istedi.
yapar. Canlandırma öncesinde grup lideri Ek 24’te yer alan Bulut’a bağırarak “Sen ebe olacaksın!” dedi. Bulut sessizce
sorun çözme yöntemlerini aralarında mesafe olacak şekilde “Ama hep ben ebe oluyorum, bugün ebe olmak istemiyorum”
yan yana asar. Fiziksel koşullar uygunsa sorun çözme dedi. Bulut’un kendisine karşı çıktığını duyan Güneş “Boyuna
yöntemlerini canlandırırken öğrencinin uygun kâğıdın altına bakmadan bana nasıl da karşı çıkıyor, şimdi sana gösteririm!”
geçmesi sağlanır. Grup lideri canlandırmalar sırasında diyerek Bulut’a vurmaya başladı. O sırada bunu gören
öğrencilere aktif bir şekilde yardımcı olur ve uzlaşma arkadaşları Bulut’un yanına geldi ve Bulut’a yardım etti. Güneş
yönteminde gerekirse diğer karakteri canlandırır. Her yalnız kaldı ve oyun oynayamadan zil çaldı.”
öğrenci canlandırma yaptığında etkinlik son bulur ve oturum
sonlandırılır. Aşağıda iki hikâye yer almaktadır. Her iki 5. Oturumun sonlandırılması: Grup lideri konuşulanları
hikâyenin de canlandırılması önerilmektedir. Ancak zaman özetleyerek oturumu sonlandırır.
problemi nedeniyle iki hikâyenin canlandırılamayacak olması
durumunda 1. hikâyenin canlandırılması önerilmektedir. “Grup oturumumuzun sonuna geldik. Bugün, arkadaşlık
Canlandırma etkinliği süresince grup lideri canlandırma ilişkilerimizde sorunlar yaşayabileceğimizi, ancak bu sorunları
yapan öğrenciye hikâyenin altında yer alan soruları nasıl çözebileceğimizi keşfettik. Bugünkü oturumla ilgili bir
yönlendirebilir (1. hikâyede yer alan sorular, 2. hikâyeye de şey söylemek isteyen veya sorusu olan var mı? (Eğer varsa
uyarlanabilir). öğrencilerin duygu ve düşünceleri alınır, teşekkür edilir.)
Hepinize paylaşımlarınız için çok teşekkür ederim. Şimdi sizler
Hikâye 1- “Son ders Güneş ve Bulut için çok yorucu geçmişti de gruptaki tüm arkadaşlarınıza paylaşımları için teşekkür
ve çok acıkmışlardı. Okul bitiş zili çaldığında servise gitmeden edebilirsiniz. Bu hafta sizden öğrendiklerinizi denemenizi
önce hızla kantine doğru gittiler. Bulut, Güneş’ten birkaç istiyorum. Lütfen arkadaşlarınızla yaşadığınız üç sorunu yazın
saniye önce gelmişti. O saatte artık kantinde neredeyse ve bu sorunlar karşısında nasıl bir çözüm yolu bulduğunuzu ve
yiyebilecekleri hiçbir şey kalmamıştı. Yalnızca bir paket bu yolun işe yarayıp yaramadığını not alın (Ek 25). Tuttuğunuz
bisküvi olduğunu gördüler. İkisi de o bisküviyi almak istiyordu. bu notları haftaya gelirken getirmeyi unutmayın. Haftaya
Güneş “Ben Bulut’tan daha güçlüyüm, onun almasına izin yardımlaşma, paylaşma ve iş birliği konularında hep birlikte
vermem, o bisküviyi ben alacağım.” diye düşündü. Güneş, çalışacağız. Haftaya ______ günü, saat ______da (belirlenen
“Önce ben geldim, o bisküviyi ben alacağım” dedi. Bulut kısık gün ve saat söylenir.) sizlerle yeniden buluşmayı heyecanla
bir sesle “Hayır, asıl ilk ben geldim, onu ben alacağım.” diye bekliyorum. Hoşça kalın ve hepinize iyi dersler.”
cevap verdi. Güneş bu kez iyice öfkelendi ve Bulut’u ittirmeye
başladı, o sırada “Ben geldim, ben alacağım, o bisküvi benim.”
diye bağırmaya başladı. Tam o sırada öğretmenleri onları
hemen servise gitmeleri konusunda uyardı. Neredeyse servisi
de kaçırıyorlardı. İkisi de bisküviyi alamadan servise doğru
gitmek zorunda kaldı. Bulut’un kalbi yaşadıklarından dolayı
çok kırılmıştı.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 65
EK 22 // ARKADAŞLIK ORMANI (AĞAÇ GÖVDELERI)
66 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 23 // SORUN ÇÖZME BASAMAKLARI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 67
EK 24 // SORUN ÇÖZME YÖNTEMLERI
OLUMSUZ
DOĞRU DAVRANIŞLARI
DÜŞÜNCELERİMİZDEN
SEÇMEK
UZAKLAŞMAK
ARKADAŞIMIZLA BİR
KENDİMİZİ UYGUN BİR
ANLAŞMA SAĞLAMAK
BİÇİMDE İFADE ETMEK
(UZLAŞMAK)
68 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
OLUMSUZ ARKADAŞIMIZLA BİR
SORUN ÇÖZME DOĞRU DAVRANIŞLARI KENDİMİZİ UYGUN BİR
DÜŞÜNCELERİMİZDEN ANLAŞMA SAĞLAMAK
YÖNTEMLERİ SEÇMEK BİÇİMDE İFADE ETMEK
UZAKLAŞMAK (UZLAŞMAK)
Arkadaşınla nasıl bir sorun yaşadın? Bu sorunu çözmek için sen ne yaptın? Bunun sonucunda ne oldu?
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
_____________________________________________ _____________________________________________ _____________________________________________
69
9. OTURUM
BİRLİKTE BAŞARDIK
70 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 71
oyunumuzun kurallarını anlatıyorum. Önce hepinizin bu
kutuda yer alan görev kartlarından çekmenizi istiyorum.
Ardından bir yardım etme görevi seçen kişi ve bir anahtar
bulma görevi seçen kişi olmak üzere ikili gruplara
ayrılacağız. Her gruptan önce anahtar bulma görevini seçen
arkadaşımız dışarıya çıkacak ve o sırada ben ilk anahtarı (1
numaralı anahtarı) bir yere saklayacağım. Sonra dışarı çıkan
arkadaşımızı (ebeyi) içeri çağıracağız. Grup arkadaşı (yardım
etme görevini seçen), ona anahtarı bulması için yardımcı
olacak. Ebe anahtara yaklaşırsa sıcak, eğer anahtardan
uzaklaşırsa soğuk diyecek. Çok yaklaştığındaysa ‘çok
sıcak, yanıyorum’ gibi kelimeler veya çok uzaklaştığında
‘çok soğuk, donuyorum’ gibi kelimeler kullanabilir. Bizim
görevimizse onları sessizce izlemek olacak. Biz bir ipucu
vermeyeceğiz. Ebe anahtarı bulduğunda yerine geçecek
ve bir sonraki grup, oyun oynayacak. Son anahtarı bulana
kadar oyunu sürdüreceğiz. Sonraysa şifreleri hep birlikte
birleştireceğiz.”
72 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 26 // 9. OTURUM HIKÂYE
Uçurtma Yarışması
Fatma öğretmen sınıfa girdi ve öğrencilere “Çocuklar yarın uçurtma etkinliği yapa-
cağız. Size uçurtmanızı yapmanız için gerekli olan temel malzemeleri vereceğim. Yarın
da en iyi uçan ve en güzel süslenen uçurtmayı seçeceğiz.” dedi. Çocuklar bu habere
çok sevindiler ve öğretmenlerinden malzemeleri alıp uçurtmaları hazırlamaya başla-
dılar.
Tuğçe resim yapmayı çok seviyordu ve birbirinden güzel, rengârenk ve pırıltılı
boyaları vardı. Uçurtmasını süslemek için boyalarını kullanmaya başladı. Uçurtmaları
ağaçların hatta kuşların bile ulaşamayacağı yerlere kadar yükseğe uçurmakta çok iyi
olan Metin, süslemek için malzemesi olmadığı için Tuğçe’den boyalarını istedi. Tuğçe
“Eğer boyalarımı Metin’e verirsem onun uçurtması benimkinden güzel olur.” diye
düşünüp boyalarını vermek istemedi.
Uçurtmasının bütün parçalarını güzelce hazırlayan Umut’sa parçaları birbirine
bağlama işinde iyi değildi. Bu yüzden Metin’den yardım istedi. Ama Metin, Umut’un da
çok iyi uçurtma uçurduğunu bildiği için “ya beni geçerse” diye düşünüp yardım etme-
yi kabul etmedi. Umut uçurtmayı birleştirdi ama pek de sağlam olmadı. Ertesi gün
yarışma için çocuklar hazırlıklara başladı. Bazı öğrencilerin uçurtması gökyüzünde
neşeyle süzülüyordu. Ama Tuğçe’nin rengârenk uçurtması bir türlü havalanmıyordu.
Umut’tan yardım istedi ama Umut, Tuğçe’nin güzel uçurtmasını görünce yardım et-
meye hiç yanaşmadı. Galiba Tuğçe’nin bütün emeği boşa gidecekti. Umut’un uçurt-
masıysa ipleri sağlam olmadığı için daha neredeyse havalanmadan kopup düştü.
Metin de uçurtmasını çoook yükseklere çıkarmıştı ama o kadar renksizdi ki gökyü-
zünde görünmüyordu bile!
(Grup lideri burada hikâyeyi okumayı bırakır ve sorular sorar. Cevapların ardından
“Öyleyse hikâyenin devamını birlikte getirelim.” der ve yeniden hikâyeyi okumaya
başlar.)
Olanları fark eden Fatma öğretmen üç öğrenciyi de yanına çağırdı ve “Galiba
uçurtmalarınızla ilgili sorun yaşıyorsunuz. İsterseniz biraz daha hazırlanın ve yarışmayı
bir saat sonra başlatalım” dedi. Çocuklar öğretmenlerinin bu önerisini kabul ettiler ve
dönüp tekrar hazırlanmaya başladılar. Bu kez Metin, Umut ve Tuğçe iş birliği yaptılar-
ve birbirlerine yardım ettiler. Böylece sınıfın en iyi uçan ve en güzel süslenen uçurt-
masını yapmayı başardılar.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 73
EK 27 // ARKADAŞLIĞIN ANAHTARI
OYUNU KARTLARI
1. GRUP 2. GRUP 3. GRUP
1. 2. 3.
4. 5. 6.
74 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 27 //
BİRLİKTE
BAŞARDIK
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 75
EK 28 // 9. OTURUM EV ETKINLIĞI
76 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 77
10. OTURUM
İYİ ARKADAŞLIKLAR
KURABİLİYORUM
78 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
SÜREÇ
1. Bilgilendirme: Grup lideri oturumu başlatır:
SÜRE: 40 dk.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 79
Sonraki, yani altıncı durağımızdaysa farklı durumlar 4. Arkadaşlık treni: Grup lideri bireysel paylaşımlardan
karşısında başkalarının neler düşünebileceğini ve sonra aşağıdaki açıklamayı yaparak grubu ortak bir
hissedebileceğini keşfederek başkaları ile nasıl empati etkinlik yapmaya davet eder:
kurabileceğimizi öğrenmiştik. Bunu yaparken Bulut ve
“Az önce hepiniz bireysel olarak bu grup ile ilgili neler
Güneş’in yerine geçerek onlarla empati kurmaya çalıştık.
düşündüğünüzü, neler hissettiğinizi ve bu gruptan
Empatinin arkadaşlık ilişkilerimiz için ne kadar önemli
neler kazandığınızı paylaştınız. Şimdiyse bu grubun bir
olduğunu öğrendik.
parçası olarak size verdiğim kâğıtları içinizden geldiği
Yedinci durakta neler yaptığımızı kimler hatırlıyor? gibi boyamanızı istiyorum (Grup lideri Ek 31’de yer alan
(Öğrencilerin cevapları alınır.) Yedinci durağımızda görseldeki her bir vagonu bir öğrenciye verir). Haydi,
birbirimizden farklı özelliklerimiz olduğunu, her insanın başlıyoruz, bitirdiğimizde hepimiz elimizdeki parçaları
özel ve değerli olduğunu, birbirimizin farklı özelliklerini birleştireceğiz ve bu resmi panoya/duvara asacağız.”
kabullendiğimizde birbirimize güçlü arkadaşlık bağlarıyla
Açıklamanın ardından grup lideri öğrencilere vagonları
bağlandığımızı keşfettik. Bunu yaparken birbirimizden
boyamaları için süre tanır ve kendisi de lokomotifi boyar.
farklı özelliklerimizi keşfedip nasıl güçlü biçimde el ele
Boyama işlemi bittikten sonra grup olarak vagonlar
tutuştuğumuzu hatırladınız mı?
sıralanır ve yapıştırılır. Böylece “arkadaşlık treni” ortaya
Sekizinci durakta neler öğrendiğimizi hatırlıyor musunuz? çıkar.
(Öğrencilerin cevapları alınır.) Sekizinci durakta arkadaşlık
5. Grubun sonlandırılması: Grup lideri aşağıdaki
ilişkilerimizde çeşitli sorunlar yaşayabileceğimizi, ancak bu
açıklamayla grup sürecini sonlandırır:
sorunları büyümeden nasıl çözebileceğimizi keşfetmiştik.
Sorunlarımızı üç basamakta çözebileceğimizi öğrenmiştik: “Grubumuzu temsil eden arkadaşlık treni resmimizi
dur ve sakinleş; sorunu tanımla; sorunu çözmek için neler de az önce bitirdik. Bu etkinlik grubumuzun son
yapabileceğini düşün ve uygula! etkinliğiydi. 10 hafta boyunca arkadaşlıklarımızı nasıl
güçlendirebileceğimiz üzerinde çalıştık. Hepinize
Dokuzuncu durağımızda, yani geçen hafta neler
paylaşımlarınızdan dolayı çok teşekkür ederim. Bu yolculuk
yaşanmıştı? (Öğrencilerin cevapları alınır, etkileşimli
hepimize önemli şeyler kattı. Artık güçlü arkadaşlıklar için
bir şekilde cevaplar özetlenir.) Dokuzuncu durağımızda
neler yapabileceğimizi biliyoruz. Unutmayın zorlandığınız
yardımlaşma, paylaşma ve iş birliği gibi davranışların
noktalarda ben ve grup arkadaşlarınız her zaman size
önemini birlikte keşfettik. Hem güzel bir hikâye dinledik
destek olmaya hazırız. Şimdi size tek tek başarı belgelerinizi
hem de oyun oynayarak şifreli cümlemize ulaştık. Cümlemiz
vermek istiyorum. Görüşmek üzere.” Ardından öğrencilere
neydi? “BİRLİKTE BAŞARDIK.”
Ek 32’de yer alan başarı belgesini verir ve öğrencilerle
3. Bireysel kazanımların keşfedilmesi ve aktarılması: bireysel olarak vedalaşır.
Grup lideri, süreci özetledikten sonra öğrencilerin bireysel
olarak grup sürecindeki kazanımlarını keşfetmeleri ve
ifade etmeleri için aşağıdaki açıklamayı yapar:
80 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 29 // YARDIMSEVERLIK AĞACI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 81
EK 30 // BIREYSEL KAZANIMLARIM KARTLARI
82 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 31 // ARKADAŞLIK TRENI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 83
EK 31 // ARKADAŞLIK TRENI
84 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
EK 31 // ARKADAŞLIK TRENI
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 85
EK 31 // ARKADAŞLIK TRENI
86 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
ARKADAŞLIK
SEVGİ
Katılım Belgesi
EMPATİ
YARDIM
ETME
Sevgili …………………………………………………
İŞ BİRLİĞİ Arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek için çıktığın 10 haftalık yolculuğu büyük bir
başarıyla tamamladığın için seni tebrik ederiz. Bundan sonra sana arkadaşlarınla
ANLAYIŞ
beraber nice güzel ve keyifli yolculuklar dileriz.
EK 32 // KATILIM BELGESI
SAYGI
………………........…………… …................…………………………
Sınıf Öğretmeni Rehber Öğretmen/Psikolojik Danışman
BİRLİKTELİK
UZLAŞMA
…................…………………………
Okul Müdürü
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
87
EK A // ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME
PSİKOEĞİTİM PROGRAMI OTURUM
DEĞERLENDİRME FORMU
Tarih:
Öğrenci oturuma
Öğrencinin adı soyadı Oturuma katılım durumu
katılmadıysa nedeni
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
Katıldı Katılmadı
88 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Öğrencilere yönelik gözlemleriniz/görüşleriniz:
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Aşağıdaki ifadeleri okuduktan sonra her bir ifadeye ilişkin değerlendirmenizi Hiç Katılmıyorum (1) ile Tamamen
Katılıyorum (5) arasında puanlayınız. Değerlendirmenizi uygun rakamı daire içine alarak belirtiniz.
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 89
EK B // ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME
PSİKOEĞİTİM PROGRAMI GENEL
DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin adı soyadı:
Açıklama: Lütfen aşağıdaki ifadeleri dikkatlice okuyunuz ve size uygun seçeneğin altındaki bölüme (X) işareti koyunuz.
90 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
KAYNAKÇA
Bierman, K. L., Greenberg, M. T., Coie, J. D., Dodge, K. A., Lochman, J. E. ve McMahon, R. J. (2017). Social and emotio-
nal skills training for children: The fast track friendship group manual. New York: Guilford Publications.
Collins-Donnelly, K. (2014). Starving the Anxiety Gremlin for Children Aged 5-9: A Cognitive Behavioural Therapy
Workbook on Anxiety Management. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Knutson, J. A. ve Enright, R. D. (2008). Joyful forgiving: A guided curriculum for children, ages 9–11 [fourth-grade
curriculum]. Madison: International Forgiveness Institute.
Plummer, D. (2008). Anger management games for children. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Thomas, B. (2016). More creative coping skills for children: Activities, games, stories, and handouts to help children
self-regulate. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
https://pacerkidsagainstbullying.org/do-you-bully/if-you-are-bullying/
https://www.therapistaid.com/worksheets/anger-management-skill-cards.pdf
Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı 91
92 Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı
Bu kitap Millî Eğitim Bakanlığı tarafından UNICEF’in finansal desteği ile
Zorlayıcı Yaşam Olaylarında Psikoeğitim Projesi (ZOYOP) kapsamında hazırlanmıştır.