moâ keát noái (Armitage vaø cs 1977; Magnusson & Listgarten 1980).

Neáu coù
toån thöông vieâm, moâ lieân keát nöôùu chöùa ít collagen vaø nhieàu baïch caàu, caây
ño tuùi xuyeân qua khoûi bieåu moâ vaø chaïm tôùi ranh giôùi phía choùp-beân cuûa
vuøng thaâm nhieãm.
Keát quaû ño tuùi quanh implant ñöôïc nghieân cöùu treân caùc moâ hình ñoäng vaät
khaùc nhau. Ericsson vaø Lindhe (1993) söû duïng moâ hình cuûa Berglundh vaø cs
(1991) ñöôïc ñeà caäp ôû treân, hoï tieán haønh khaûo saùt treân caû R vaø implant. Nöôùu
ôû caùc R coái nhoû haøm döôùi vaø nieâm maïc quanh implant (heä thoáng
Branemark) ôû vò trí töông öùng ñöôïc xem laø khoûe maïnh treân laâm saøng sau
moät giai ñoaïn kieåm soaùt maûng baùm daøi. Moät caây ño tuùi coù ñöôøng kính 0.5
mm ñöôïc ñaët vaøo “tuùi” maët ngoaøi vôùi löïc chuaån laø 0.5 N. Caây ño tuùi ñöôïc coá
ñònh vaøo R hay implant vaø tieán haønh laáy maãu sinh thieát taïi 1 vaøi vò trí. Khaûo
saùt moâ hoïc caùc maãu sinh thieát cho thaáy, thaêm doø ôû giao dieän R- nöôùu taïo ra
moät löïc eùp nheï leân moâ nöôùu. Ñaàu caây ño tuùi naèm ôû phía treân lôùp teá baøo taän
cuøng phía choùp cuûa bieåu moâ keát noái. Treân implant, ño tuùi taïo ra caû söï cheøn
eùp vaø taùch nieâm maïc quanh implant ra khoûi implant. Ñoä saâu thaêm doø “moâ
hoïc” trung bình ôû implant saâu hôn ñaùng keå so vôùi Rg: 2.0 mm so vôùi 0.7 mm.
Ñaàu caây ño tuùi ñöôïc ñaët saâu trong giao dieän tru phuïc hìnhï- moâ lieân keát, vaø
phaàn choùp cuûa haøng raøo bieåu moâ. Khoaûng caùch giöõa ñaàu caây ño tuùi vaø ñænh
xöông ôû R khoaûng 1.2 mm. Khoaûng caùch töông öùng ôû implant laø 0.2 mm.
Phaùt hieän söï khaùc bieät veà möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa caây ño tuùi vaøo moâ nöôùu vaø
nieâm maïc quanh implant trong nghieân cöùu cuûa Ericsson vaø Lindhe (1993)
khoâng töông ñoàng vôùi nhöõng döõ lieäu ñöôïc baùo caùo trong nhöõng thöû nghieäm
treân ñoäng vaät ñöôïc tieán haønh sau ñoù.
Lang vaø cs. (1994) ñaët implant (Straumann) treân choù theo caùch taïo ra caùc
vuøng moâ laønh maïnh, vuøng vieâm nieâm maïc vaø vieâm quanh implant sau ñoù
tieán haønh ño tuùi. Caùc caây ño tuùi vôùi hình daïng khaùc nhau ñöôïc ñöa vaøo tuùi
theo 1 quy trình chuaån vôùi löïc chæ 0.2 N. Caây ño tuùi ñöôïc coá ñònh vaø tieán
haønh laáy maãu sinh thieát nguyeân khoái. Vò trí caây ño tuùi ñöôïc khaûo saùt moâ hoïc.
Caùc taùc giaû baùo caùo raèng, ñoä saâu thaêm doø “moâ hoïc” trung bình ôû vuøng laønh
maïnh laø khoaûng 1.8 mm, töông töï vôùi ñoä saâu (khoaûng 2 mm) ñöôïc ghi nhaän
bôûi Ericsson vaø Lindhe (1993). Ñoä saâu töông öùng ôû caùc vò trí vieâm nieâm maïc
vaø vieâm quanh implant laø 1.6 mm vaø 3.8 mm. Lang vaø cs (1994) coøn khaúng
ñònh theâm raèng, ôû vò trí moâ laønh maïnh vaø vieâm nieâm maïc, ñaàu caây ño tuùi
naèm ôû “möùc baùm dính moâ lieân keát” (töùc laø ñaùy cuûa haøng raøo bieåu moâ) trong
khi taïi vò trí vieâm quanh implant, caây ño tuùi vöôït qua ñaùy cuûa vuøng bieåu moâ
tuùi bò loeùt moät khoaûng 0.5 mm. ÔÛ nhöõng vò trí vieâm quanh implant naøy, ñaàu
caây ño tuùi chaïm tôùi ñaùy cuûa vuøng thaâm nhieãm teá baøo vieâm.
Shou vaø cs (2002) so saùnh ñoä saâu tuùi giöõa R vaø implant treân 8 caù theå khæ,
ôû caùc vò trí (1) laønh maïnh veà maët laâm saøng, (2) vieâm nheï (vieâm nieâm
maïc/vieâm nöôùu), vaø (3) vieâm naëng (vieâm quanh implant, vieâm nha chu).
Nghieân cöùu naøy söû duïng moät thieát bò ño tuùi ñieän töû (Peri-Probe) coù ñöôøng
kính ñaàu ño laø 0.5 mm vaø löïc ño ñöôïc chuaån hoùa ôû möùc 0.3-0.4 N. Nghieân
cöùu ñaõ chöùng minh, ôû nhöõng vò trí R vaø implant laønh maïnh, ñaàu ño tuùi naèm
caùch xöông moät khoaûng caùch nhö nhau. Ngöôïc laïi, ôû nhöõng vò trí implant coù
vieâm nieâm maïc vaø vieâm quanh implant, ñaàu caây ño tuùi naèm ôû möùc saâu hôn
so vôùi vò trí töông öùng treân R (coù vieâm nöôùu vaø vieâm nha chu). Caùc taùc giaû
keát luaän: (1) ño ñoä saâu tuùi treân R vaø implant cung caáp nhöõng thoâng tin khaùc
nhau, vaø (2) söï thay ñoåi nhoû veà ñoä saâu tuùi ôû implant phaûn aùnh nhöõngï thay
ñoåi vieâm ôû moâ meàm hôn laø söï maát moâ naâng ñôõ.
Gaàn ñaây, Abrahamsson vaø Soldini (2006) ñaùnh giaù vò trí ñaàu caây ño tuùi ôû
moâ nha chu vaø moâ quanh implant laønh maïnh treân choù. Nghieân cöùu cho thaáy
vôùi löïc ño 0.2 N, söï thaâm nhaäp cuûa caây ño tuùi laø gioáng nhau ôû R vaø implant.
Ngoaøi ra, ñaàu caây ño tuùi thöôøng naèm taïi hoaëc naèm gaàn vôùi lôùp teá baøo phía
choùp cuûa bieåu moâ keát noái / haøng raøo bieåu moâ. Khoaûng caùch giöõa ñaàu caây ño
tuùi vaø ñænh xöông laø khoaûng 1 mm caû treân R vaø implant (Hình 3-29, 3-30).
Nhöõng phaùt hieän töông töï ñöôïc baùo caùo töø nhöõng nghieân cöùu laâm saøng treân
caùc heä thoáng implant khaùc nhau (Buser vaø cs 1990; Quinrynen vaø cs 1991;
Mombelli vaø cs 1997). Trong nhöõng nghieân cöùu naøy, khoaûng caùch giöõa ñaàu
caây ño tuùi vaø xöông ñöôïc ñaùnh giaù treân phim X quang vaø ñöôïc ghi nhaän laø
thay ñoåi töø 0.75 ñeán 1.4 mm khi söû duïng löïc ño töø 0.25-0.45 N.

Hình 3-29: Laùt caét ngoaøi trong ôû Hình 3-30: Laùt caét ngoaøi trong ôû
R minh hoïa töông quan giöõa vò implant minh hoïa töông quan giöõa
trí ñaàu caây ño tuùi vaø maøo xöông vò trí ñaàu caây ño tuùi vaø maøo xöông
(Abrahamsson & Soldini 2006). (Abrahamsson & Soldini 2006).
So saùnh caùc phaùt hieän töø nhöõng nghieân cöùu treân coù theå nhaän thaáy roõ raøng
raèng, vieäc ño tuùi vaø ño möùc ñoä baùm dính cuõng coù yù nghóa ñoái vôùi vò trí
implant. Khi moät löïc ño tuùi “bình thöôøng” ñöôïc aùp duïng treân moâ laønh maïnh,
caây ño tuùi thaâm nhaäp ñeán 1 ñoä saâu gioáng nhau giöõa R vaø implant. Tuy nhieân,
trong tröôøng hôïp moâ vieâm, treân caû R vaø implant, caây ño tuùi thöôøng thaâm
nhaäp saâu hôn vaø ñaàu caây ño tuùi naèm gaàn maøo xöông hôn.
Kích thöôùc moâ meàm maët ngoaøi ôû implant
Chang vaø cs (1999) so saùnh kích thöôùc moâ meàm quanh implant ôû 20 caù theå
coù phuïc hình ñôn leû treân implant ôû vuøng thaåm myõ haøm treân vôùi moâ nha chu
ôû R thaät phía ñoái beân (Hình 3-31). So vôùi R thaät, maõo treân implant ñöôïc bao
phuû bôûi nieâm maïc maët ngoaøi daøy hôn (2.0 mm so vôùi 1.1 mm) taïi vò trí ñaùy
tuùi vaø coù ñoä saâu tuùi lôùn hôn (2.9 mm so vôùi 2.5 mm) (Hình 3-32). Nghieân
cöùu coøn phaùt hieän ñöôøng vieàn moâ meàm ôû implant naèm veà phía choùp hôn
(khoaûng 1 mm) so vôùi ñöôøng vieàn nöôùu cuûa R thaät ñoái beân.

Hình 3-31: Hình aûnh laâm saøng cuûa (a) moät phuïc hình ñôn leû treân
implant thay theá R22 vaø (b) R thaät ôû vò trí ñoái beân (Chang vaø cs 1999).

Hình 3-32: So saùng ñoä daøy cuûa nieâm maïc vaø ñoä saâu tuùi ôû maët ngoaøi cuûa
phuïc hình ñôn leû treân implant vaø R thaät ôû vò trí ñoái beân (Chang vaø cs
1999).
Kan vaø cs (2003) nghieân cöùu kích thöôùc nieâm maïc quanh implant treân 45
implant ñôn leû ñöôïc ñaët ôû vuøng R tröôùc haøm treân, coù thôøi gian thöïc hieän
chöùc naêng trung bình laø 33 thaùng. Thaêm doø xuyeân nieâm maïc ñöôïc thöïc hieän
ôû maët ngoaøi cuûa implant cho thaáy chieàu cao cuûa nieâm maïc laø 3-4 mm trong
haàu heát caùc tröôøng hôïp. Chieàu cao nieâm maïc < 3 mm chæ phaùt hieän ôû 9% caùc
implant. Nghieân cöùu naøy gôïi yù raèng, nhöõng implant coù chieàu cao nieâm maïc
nhoû hôn 3 mm (1) ñöôïc thaáy ôû nhöõng ñoái töôïng coù daïng sinh hoïc moâ nha chu
moûng, (2) implant ñöôïc ñaët leäch nhieàu veà phía ngoaøi vaø/hoaëc (3) caïnh maët
ngoaøi cuûa phuïc hình vöôït quaù ñöôøng hoaøn taát. Moâ meàm quanh implant coù
kích thöôùc > 4 mm thöôøng gaëp ôû caù theå coù daïng sinh hoïc moâ nha chu daøy.
Kích thöôùc gai nöôùu giöõa R vaø implant
Nghieân cöùu cuûa Schropp vaø cs (2003) ñaõ chöùng minh, sau khi nhoå moät R
ñôn leû, chieàu cao gai nöôùu ôû R keá caän giaûm 1 mm. Ñoàng thôøi vôùi söï giaûm
chieàu cao gai nöôùu laø söï giaûm ñoä saâu cuûa tuùi vaø söï maát baùm dính laâm saøng.
Sau khi nhoå R ñôn leû vaø ñaët implant, chieàu cao gai nöôùu giöõa R vaø
implant phuï thuoäc vaøo möùc ñoä baùm dính cuûa R. Choquet vaø cs (2001) nghieân
cöùu möùc gai nöôùu ôû 27 implant ñôn leû treân 26 beänh nhaân. Khoaûng caùch töø
tieáp ñieåm ñeán maøo xöông vaø khoaûng caùch töø möùc moâ meàm ñeán maøo xöông
ñöôïc ño ñaïc treân phim X quang. Thaêm khaùm ñöôïc thöïc hieän sau 6-75 thaùng
keå töø khi gaén maõo phuïc hình. Caùc taùc giaû nhaän thaáy raèng chieàu cao gai nöôùu
vaøo khoaûng 4 mm vaø tuøy thuoäc vaøo vò trí cuûa ñieåm tieáp xuùc maø gai nöôùu coù
ñaày ñuû hay khoâng (Hình 3-33). Ñieåm tieáp xuùc caøng gaàn caïnh caén cuûa maõo
(phuïc hình), thì gai nöôùu laáp ñaày vuøng keõ R caøng ít.

Hình 3-33: Chieàu cao moâ meàm keá beân implant ñôn leû lieân quan ñeán möùc
ñoä laáp ñaày cuûa gai nöôùu (Choquet vaø cs 2001).
Chang vaø cs (1999) nghieân cöùu kích thöôùc gai nöôùu ôû caùc phuïc hình ñôn
leû treân implant ôû vuøng R tröôùc haøm treân vaø ôû caùc R thaät ñoái beân khoâng coù
phuïc hình. Caùc taùc giaû nhaän thaáy raèng chieàu cao gai nöôùu ôû caùc maõo treân
implant ngaén hôn ñaùng keå vaø gai nöôùu ít laáp ñaày vuøng tieáp caän hôn so vôùi
gai nöôùu cuûa R thaät (Hình 3-34). Hieän töôïng naøy ñöôïc nhaän thaáy raát roõ raøng
khi so saùnh gai nöôùu phía xa cuûa phuïc hình treân implant ôû vò trí R cöûa giöõa
vôùi gai nöôùu phía xa cuûa R ñoái beân vaø gai nöôùu phía gaàn cuûa maõo treân
implant. Ñieàu naøy cho thaáy raèng giaûi phaãu cuûa R thaät keá beân (nghóa laø
ñöôøng kính chaân R, hình daïng maët beân, ñoä cong cuûa ñöôøng noái men-xeâ
maêng, möùc ñoä baùm dính moâ lieân keát) coù aûnh höôûng raát lôùn tôùi kích thöôùc gai
nöôùu caïnh implant. Vì vaäy, ñöôøng kính chaân R theo chieàu ngoaøi-trong vaø ñoä
cong cuûa ñöôøng noái men-xeâ maêng phía maët beân ôû R cöûa giöõa haøm treân caøng
lôùn- so vôùi kích thöôùc töông öùng ôû R cöûa beân (Wheeler 1996)- thì seõ thuaän
lôïi cho söï duy trì chieàu cao cuûa gai nöôùu phía gaàn cuûa phuïc hình ñôn leû treân
implant.

Hình 3-34: So saùnh chieàu cao vaø söï laáp ñaày cuûa gai nöôùu giöõa phuïc hình
ñôn leû treân implant vaø R thaät ôû vò trí ñoái beân (Chang vaø cs 1999).
Kan vaø cs (2003) ñaùnh giaù kích thöôùc nieâm maïc quanh implant ôû 45
implant ñôn leû vuøng R tröôùc haøm treân vaø 90 R keá caän baèng phöông phaùp
thaêm doø xuyeân nieâm maïc. Thaêm doø xuyeân nieâm maïc ñöôïc thöïc hieän ôû maët
gaàn vaø maët xa cuûa R cuõng nhö implant. Caùc taùc giaû baùo caùo raèng ñoä daøy
nieâm maïc ôû maët gaàn/xa cuûa implant trung bình khoaûng 6 mm trong khi kích
thöôùc töông öùng ôû R keá caän laø khoaûng 4 mm. Nghieân cöùu coøn phaùt hieän,
nieâm maïc quanh implant ôû ñoái töôïng coù daïng sinh hoïc nha chu daøy coù kích
thöôùc lôùn hôn ñaùng keå so vôùi ñoái töôïng coù daïng sinh hoïc nha chu moûng.
Möùc baùm dính moâ lieân keát taïi beà maët R keá caän vaø vò trí tieáp ñieåm giöõa
caùc maõo roõ raøng laø nhöõng yeáu toá then choát quyeát ñònh gai nöôùu ôû caùc phuïc
hình ñôn leû treân implant coù ñaày ñuû hay khoâng (Hình 3-35). Maëc duø coù nhöõng
daáu hieäu cho thaáy kích thöôùc moâ meàm vuøng tieáp caän coù theå thay ñoåi giöõa
caùc caù theå coù daïng sinh hoïc nha chu daøy hoaëc moûng, nhöng chieàu cao gai
nöôùu ôû nhöõng phuïc hình ñôn leû treân implant döôøng nhö coù giôùi haïn sinh hoïc
vaøo khoaûng 4 mm (töông ñoàng vôùi kích thöôùc gai nöôùu giöõa caùc R). Do ñoù,
ñeå gai nöôùu coù theå laáp ñaày khoaûng tieáp caän, thì vò trí tieáp ñieåm ñuùng giöõa
maõo treân implant vaø thaân R laø raát quan troïng. Töø goùc ñoä naøy, caàn phaûi nhìn
nhaän raèng söï laáp ñaày cuûa gai nöôùu ôû phuïc hình ñôn leû treân implant khoâng