Chương 19 Ra Đa Hàng Hải

12/1/2018
1/5
12/1/2018
2/5
19
RA ĐA HÀNG HẢI
19.1 Nguyeân lyù cô baûn cuûa radar.

19.1.1 Khaùi quaùt nguyeân lyù hoaït ñoäng radar xung
Thuaät ngöõ "RADAR" (raña) laø chöõ vieát taét cuûa nhoùm töø "RAdio Detection And Ranging", coù
nghóa laø heä thoáng xaùc ñònh vò trí cuûa muïc tieâu baèng caùch ño cöï ly vaø phöông vò nhôø nguyeân
lyù soùng phaûn xaï (soùng doäi)ï.
Ra ña hoaït ñoäng ôû taàn soá voâ tuyeán sieâu cao coù böôùc soùng sieâu cöïc ngaén, döôùi daïng xung,
ñöôïc phaùt theo moät taàn soá laëp xung nhaát ñònh.
Naêng löôïng soùng xung nhôø anten taäp trung thaønh moät luoàng heïp, nhö moâ taû ôû hình 19.01,
gioáng nhö moät ñeøn pha oâtoâ, phaùt vaøo khoâng gian. Trong quaù trình truyeàn lan, khi soùng xung
gaëp baát cöù muïc tieâu naøo treân maët nöôùc noù seõ phaûn xaï trôû laïi. Moät phaàn tín hieäu phaûn xaï ñöôïc
ra ña thu nhaän vaø hieän thaønh caùc tín hieäu ñaëc tröng treân maøn hình ra ña. Nhôø bieát ñöôïc toác
ñoä soùng voâ tuyeán trong khoâng gian, maùy coù theå xaùc ñònh ñöôïc khoaûng caùch ñeán muïc tieâu.
Cho anten quay vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh, maùy xaùc ñònh goùc maïn hoaëc höôùng ngaém cuûa muïc
tieâu.
Soùng sieâu cöïc ngaén ngoaøi tính chaát coù theå phaûn xaï toát töø muïc tieâu coøn coù moät ñaëc tính nöõa laø
truyeàn lan theo ñöôøng thaúng vôùi toác ñoä khoâng ñoåi vaø chòu raát ít aûnh höôûng cuûa thôøi tieát nhö
söông muø, möa.
19.1.2 Nguyeân lyù xaùc ñònh cöï ly
738 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

Bieát raèng soùng rañioâ truyeàn lan trong khoâng gian vôùi toác ñoä aùnh saùng C = 3x108m/s (töùc laø
300m/µs),
D= C.t
Trong coâng thöùc, D laø khoaûng caùch ñeán muïc tieâu, t laø thôøi gian truyeàn lan cuûa soùng töø ñòa
ñieåm phaùt soùng ñeán khi soùng gaëp muïc tieâu. Neáu ño ñöôïc thôøi gian t thì vieäc tính toaùn D
khoâng coù gì khoù khaên.
Tuy nhieân t laø moät khoaûng thôøi gian cöïc beù, khoâng
theå duøng baát cöù moät coâng cuï cô hoïc naøo ñeå ño ñöôïc
noù maø chæ coù theå ño baèng moät thieát bò ño ñieän töû.
Trong raña söû duïng maøn hieän soùng ñeå ño thôøi gian t
vaø töï ñoäng xaùc ñònh khoaûng caùch ñeám muïc tieâu D.
Maøn hieän soùng, hình 19.02, hoaït ñoäng nhö sau, treân
maøn hieän soùng coù moät tia queùt queùt theo ñöôøng thaúng
vôùi toác ñoä ñeàu coá ñònh, anten phaùt nhaém vaøo muïc
tieâu, khi anten baét ñaàu phaùt moät xung thì treân maøn
hieâïn soùng tia queùt cuõng baét ñaàu queùt, khôûi ñieåm cuûa
tia queùt chính laø thôøi ñieåm baét ñaàu phaùt moät xung.
Soùng xung qua quaõng ñöôøng töø anten ñeán muïc tieâu vaø phaûn xaï veà maùy thu trong khoaûng thôøi
gian 2t, tín hieäu thu ñöôïc qua xöû lyù ñöa ñeán maøn hình ñeå hieån thò thaønh soùng doäi tín hieäu.
Vaøo thôøi ñieåm naøy thì tia queùt treân maøn hieän soùng ñaõ dòch chuyeån moät khoaûng caùch D tyû leä
thuaän vôùi thôøi gian t, tín hieäu phaûn xaï sau khi ñöôïc xöû lyù thoâng qua taùc duïng cuûa tia queùt ghi
daáu hieäu moät ñieåm saùng treân maøn hình, ñoù laø xung phaûn hoài töø muïc tieâu. Muïc tieâu ôû xa hôn
hoaëc ôû gaàn hôn thì tín hieäu phaûn hoài xuaát hieän xa hôn hoaëc gaàn hôn tín hieäu xung phaùt. Theo
moät tyû leä tính saün, coù theå xaùc ñònh D baèng caùch ño khoaûng caùch giöõa daáu hieäu xung phaùt vaø
daáu hieäu xung phaûn hoài. Nguyeân lyù maøn hình moâ taû nhö hình 19.02 goïi laø maøn hình loaïi "A".
Raña haøng haûi vaø nhieàu loaïi raña khaùc söû duïng kieåu maøn hình goïi laø thieát bò chæ baùo vò trí
phaúng PPI (Plan Position Indicator). Loaïi maøn hình naøy coù ñieåm xuaát phaùt cuûa tia queùt baét
ñaàu taïi taâm maøn hình, neáu cho an ten phaùt taäp trung soùng thaønh tia, ñoàng thôøi cho an ten vaø
tia queùt cuøng quay ñoàng boä vôùi nhau, coù theå laøm cho maøn hình hieån thò tín hieäu (soùng doäi)
cuûa taát caû muïc tieâu ôû chung quanh treân moät maët phaúng troøn, nhôø ñoù xaùc ñònh ñöôïc cöï ly cuûa
caùc muïc tieâu ôû chung quanh.
19.1.3 Nguyeân lyù ño phöông vò treân raña
Vieäc cho anten vaø tia queùt quay troøn 3600 ñoàng boä vôùi nhau nhö ñaõ noùi ôû treân, ngoaøi vieäc ño
ñöôïc khoaûng caùch cuûa taát caû caùc muïc tieâu chung quanh, coøn taïo giaûi phaùp ño höôùng ngaém
(phöông vò) cuûa taát caû caùc muïc tieâu ñoù. Vieäc ño höôùng ngaém ñöôïc thöïc hieän baèng moät heä
thoáng phaùt vaø thu ñoàng boä. Heä thoáng naøy coù theå cho tia queùt treân maøn hình quay cuøng höôùng
cuøng toác ñoä vôùi anten phaùt, nghóa laø khi anten quay töø höôùng naøo ñoù, chaúng haïn töø muõi taøu,
thì tia queùt cuõng baét ñaàu queùt töø höôùng ñöôïc cho laø muõi taøu, khi anten quay thì tia queùt cuõng
quay theo cuøng toác ñoä, nhö moâ taû treân hình 19.03. Ñeán khi anten quay sang moät goùc α (vaø
phaùt tia soùng veà moät muïc tieâu thì soùng doäi töø muïc tieâu ñoù phaûn hoài trôû veà trong khi tia queùt
cuõng ñaõ quay cuøng moät goùc ñoä α cuøng vôùi anten, nhôø ñoù tín hieäu phaûn hoài xuaát hieän treân
maøn hình ñuùng vôùi höôùng maø anten phaùt soùng. Treân maøn hình, goùc α töø höôùng muõi taøu ñeán
TIẾU VĂN KINH 739

ñieåm saùng soùng doäi chính laø goùc maïn α cuûa muïc tieâu treân thöïc teá. An ten cuûa raña söû duïng
treân bieån thöôøng ñöôïc thieát keá quay vôùi toác ñoä 20~30 voøng/phuùt.
Nhôø caùc ñoäng taùc ñoù, khi raña taøu hoaït ñoäng ta nhìn thaáy thieát bò anten quay lieân tuïc, coøn
treân maøn hình thì tia queùt lieân tuïc queùt töø taâm ra bieân vaø quay troøn quanh taâm treân maøn hình.
19.1.4 Caùc thaønh phaàn cuûa moät thieát bò raña
Moäât raña thöôøng coù caùc boä phaän chính, xem hình 19.04: thieát bò phaùt soùng, thieát bò thu soùng,
heä thoáng anten queùt, maøn hình vaø moät soá thieát bò trôï giuùpï.
Boä dao ñoäng chính taïo ra caùc dao ñoäng sieâu cao taàn, boä ñieàu cheá vaø boä phaän phaùt cheá bieán
dao ñoäng sieâu cao thaønh caùc xung sieâu cao taàn coâng suaát lôùn daãn theo oáng daãn soùng ñöa leân
an ten queùt phaùt vaøo khoâng gian. Thieát bò taïo xung raêng cöa taïo ra caùc xung hình raêng cöa

ñöa ñeán thieát bò chæ baùo ñeå ñieàu khieån tia queùt ôû oáng tia aâm cöïc (CRT). Söï ñoàng boä giöõa boä
phaän taïo queùt thöïc hieän thoâng qua thieát bò noái ñoàng boä. Coâng taéc chuyeån hoaùn thu phaùt coù
chöùc naêng ñieàu khieån quaù trình phaùt vaø thu soùng, soùng doäi töø muïc tieâu quay trôû veà an ten ñi
qua coâng taéc chuyeån hoaùn veà thieát bò thu soùng, ôû ñaây soùng ñöôïc khueách ñaïi, xöû lyù vaø ñöa
sang thieùt bò chæ baùo (maïn hình) ñeå hieån thò thaønh hình aûnh muïc tieâu, töùc soùng doäi treân maøn
hình.
19.2 Caùc thoâng soá ñaëc tính cô baûn cuûa raña haøng haûi
19.2.1 Ñoä daøi xung δ
Laø thôøi gian keùo daøi cuûa moät xung phaùt ñi, ñöôïc xaùc ñònh bôûi boä ñieàu cheá. Moät raña thöôøng
ñöôïc thieát keá coù theå hoaït ñoäng vôùi vaøi loaïi xung phaùt coù ñoä daøi khaùc nhau ñeå coù theå thaùm
saùt caùc taàm xa khaùc nhau. Vieäc chuyeån ñoåi ñoä daøi xung phaùt thöïc hieän baèng caùc coâng taéc
thang taàm xa. Doä daøi xung ngaén nhaát baèng 0,07µs duøng cho quan saùt taàm ngaén, ñoä daøi cuûa
xung 1µs duøng ñeå quan saùt taàm xa hôn. Cuõng coù loaïi raña söû duïng ba loaïi xung coù ñoä daøi
khaùc nhau.
19.2.2 Taàn soá laëp xung PRF ( Pulse Repetition Frequency)
Taàn soá laëp xung laø soá löôïng xung naêng löôïng phaùt ñi trong moät giaây (xung/giaây), noù ñöôïc
quyeát ñònh bôûi boä taïo xung. Moät ra ña coù nhieàu taàn soá laëp xung khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo caùc
taàm quan saùt thieát keá, raña hoaït ñoäng ôû taàm xa ngaén thì PRF cao, chöøng 2000 xung/giaây, khi
hoaït ñoäng ôû taàm xa hôn thì PRF thaáp hôn, 400 xung/giaây.
19.2.3 Chu kyø laëp xung PRP (Pulse Repetition Period)
Laø thôøi gian ñeå laëp laïi moät xung phaùt, töùc baèng δ coäng vôùi thôøi gian döøng phaùt. Thôøi gian
döøng phaùt laø thôøi gian keùo daøi, sau khi phaùt moät xung daøi δ maùy phaùt döøng phaùt, cho ñeán khi
phaùt xung tieáp theo. Trong khoaûng thôøi gian naøy maùy thu tieáp nhaän soùng phaûn hoài. Thôøi gian
döøng baèng "PRP-δ".
19.2.4 Taán soá soùng mang
Ñoù laø taàn soá soùng voâ tuyeán ñöôïc phaùt ñi. Caùc raña söû duïng cho haøng haûi duøng moät trong hai
baêng taàn soá nhö sau:
Baêng taàn 'X' ( raña λ = 3 cm), naèm trong khoaûng 5200~11.900 Mhz ( λ = 5,5~2,5 cm), thöôøng
goïi laø raña ”X band”.
Baêng taàn 'S' ( raña λ = 10cm ) naèm trong khoaûng 1650~5200 Mhz (λ =18,2~5,8 cm), thöôøng
goïi laø raña ”S band”.
Moãi moät baêng taàn coù nhöõng tieän ích khaùc nhau ñoái vôùi haøng haûi, baêng taàn X cho hình aûnh coù
ñoä phaân giaûi cao caàn thieát cho vieäc nhaän daïng muïc tieâu, nhöng laïi bò aûnh höôûng raát nhieàu do
nhieãu bieån vaø nhieãu möa. Baêng taàn S, ngöôïc laïi, ñoä phaân giaûi keùm, buø laïi khoâng bò aûnh
höôûng cuûa nhieãu bieån vaø nhieãu möa.
19.2.5 Coâng suaát ñænh Pt
Ñoù laø coâng suaát höõu duïng cuûa moät xung böùc xaï. Coâng suaát ñænh thöôøng phaûi ñuû lôùn ñeå ñaûm
baûo raña coù theå thaùm saùt ñöôïc muïc tieâu trong taàm xa taän chaân trôøi raña. Coâng suaát ñænh cuûa
raña 3 cm (X band) ñieån hình chöøng 10kW, cuûa raña 10 cm (S band) chöøng 30 kW.

19.2.6 Coâng suaát trung bình Pav
Ñoù laø coâng suaát ñænh trung bình traûi ra treân toaøn boä chu kyø phaùt xung. Coâng suaát trung bình laø
coâng suaát töø nguoàn naêng löôïng cuûa thieát bò cung caáp vaø tích tröõ ôû boä ñieàu cheá trong khoaûng
thôøi gian döøng phaùt, sau ñoù ñöôïc phaùt ñi trong khoaûng thôøi gian keùo daøi xung δ.
19.2.7 Tyû soá chöùc naêng (Duty ratio)
Tyû soá naøy duøng ñeå bieåu thò caùc moái quan heä cuûa caùc thoâng soá, khoâng coù thöù nguyeân.
Tyû soá chöùc naêng = δ/PRP hoaëc
= δ x PRF hoaëc
= Pav/Pt
Ví duï moät raña coù tyû soá δ/PRP ôû taàm xa baèng 0,0006, ôû taàm ngaén baèng 0,00012.
19.2.8 Khaû naêng phaân giaûi khoaûng caùch
Khaû naêng phaân giaûi khoaûng caùch laø khoaûng caùch toái thieåu giöõa hai muïc tieâu naèm treân cuøng
moät höôùng maø soùng doäi cuûa noù treân maøn hình raña coøn theå hieån thò thaønh hai muïc tieâu rieâng
bieät.

Vì xung phaùt keùo daøi thôøi gian δ, cho neân moät muïc tieâu ñieåm treân thöïc ñòa hieån thò thaønh
moät veät saùng soùng doäi treân maøn hình cuõng keùo daøi moät khoaûng δ ( bieát toác ñoä soùng voâ tuyeán,
coù theå tính toaùn chieàu daøi cuûa soùng doäi töø moät muïc tieâu ñieåm).
Hình 19.05 moâ taû hai tình huoáng, tình huoáng (a) hai muïc tieâu treân thöïc ñòa ñuû xa ñeå cho soùng
doäi hieån thò thaønh hai muïc tieâu rieâng bieät treân maøn hình, tình huoáng (b) hai muïc tieâu treân
thöïc ñòa quaù gaàn ñeán möùc soùng doäi cuûa chuùng hieån thò treân maøn hình dính thaønh moät muïc
tieâu. Ñieàu kieän ñeå hai soùng doäi khoâng dính vaøo nhau thì khoaûng caùch D giöõa hai muïc tieâu
phaûi lôùn hôn moät nöûa ñoä daøi cuûa xung phaùt δ. Vaäy khaû naêng phaân giaûi khoaûng caùch phaûi
lôùn hôn moät nöûa cuûa ñoä daøi δ cuûa xung.
Coù theå tính khaû naêng phaân bieät khoaûng caùch dmin nhö sau:
Soùng voâ tuyeán truyeàn trong khoâng gian vôùi toác ñoä 300m /µs, vaäy,
dmin= δx150 (m)
trong ñoù δ - ñoä daøi xung (tính baèng µs)
19.2.9 Khaû naêng phaân giaûi theo höôùng
Soùng ñöôïc phaùt ñi trong moät caùnh soùng coù goùc môû ngang nhaát ñònh, ñieàu kieän kyõ thuaät
khoâng cho pheùp phaùt taäp trung thaønh moät ñöôøng thaúng maûnh. Vì vaäy, soùng doäi cuûa moät muïc
tieâu ñieåm bò keùo roäng ra theo chieàu ngang baèng ñuùng goùc môû ngang cuûa caùnh soùng. Hai muïc
tieâu coù cuøng cöï ly nhöng gaàn nhau (goùc keïp nhoû) thì soùng doäi cuûa chuùng dính vaøo nhau.
Khaû naêng phaân giaûi theo höôùng laø goùc keïp nhoû nhaát giöõa hai muïc tieâu treân cuøng khoaûng caùch
maø hai muïc tieâu ñoù theå hieän thaønh hai muïc tieâu rieâng bieät treân maøn hình raña.
Khaû naêng phaân giaûi theo höôùng ñöôïc xaùc ñònh baèng goùc môû ngang caùnh soùng nhö hình
19.06. Hình 19.06 (a) moâ taû hai muïc tieâu treân cuøng khoaûng caùch coù goùc keïp lôùn hôn goùc môû
ngang caùnh soùng. Hai muïc tieâu hieån thò thaønh hai soùng doäi rieâng bieät. Hình 19.06 (b) cho
thaáy hai muïc tieâu treân cuøng khoaûng caùch coù goùc keïp nhoû hôn goùc môû ngang caùnh soùng. Tín
hieäu hai muïc tieâu bò chaäp laøm moät. Nhö vaäy, goùc môû ngang caùnh soùng caøng heïp thì khaû naêng
phaân giaûi höôùng caøng toát.
19.2.10 Goùc môû ngang cuûa caùnh soùng
Hình 19.07 moâ taû anten vaø caùnh soùng do anten phaùt ñi vaøo khoâng gian.

Goùc môû ngang cuûa caùnh soùng laø goùc keïp giöõa hai ñieåm nöûa coâng suaát cuûa ñoà thò cöïc coâng
suaát, hình 19.08. Goùc môû ngang caùnh soùng caàn ñuû roäng ñeå coù ñuû löôïng soùng doäi töø muïc tieâu
trôû veà ghi moät ñieåm ñuû saùng treân maøn hình. Maët khaùc, goùc môû ngang laïi phaûi heïp ñeå naâng
cao khaû naêng phaân giaûi höôùng; hôn nöõa, goùc môû ngang roäng seõ laøm cho muïc tieâu bò bieán
daïng theo chieàu ngang (keùo daøi theo chieàu ngang).
Coù theå tính toaùn, neáu goùc môû ngang baèng 0,750 thì khaû naêng phaân giaûi höôùng khoaûng 24 meùt
treân thang taàm xa 1 haûi lyù, nhöng ôû thang taàm xa 10 haûi lyù thì taêng leân 240 meùt, ôû thang taàm
xa 20 haûi lyù, taêng leân 480 meùt. Goùc môû ngang cuûa moät caùnh soùng phuï thuoäc vaøo chieàu roäng
cuûa anten queùt vaø baêng taàn cuûa raña.
Baêng taàn "X", chieàu daøi anten 1,8 meùt, goùc môû ngang 1,30; chieàu daøi anten 2,4 meùt, goùc môû
ngang 1,00;
Baêng taàn "S", chieàu daøi anten 3,9 meùt, goùc môû ngang 1,70.
19.2.11 Goùc môû ñöùng cuûa caùnh soùng
Goùc môû ñöùng caùnh soùng, ñöôïc thieát keá lôùn hôn nhieàu so vôùi goùc môû ngang caùnh soùng, thoâng
thöôøng 200 ñeán 300 , tuyø theo yeâu caàu cuûa raña. Goùc môû ñöùng caùnh soùng caàn phaûi ñuû roäng
ñeå thoaû maõn hai yeâu caàu:
1) Ruùt ngaén khoaûng caùch quan saùt toái thieåu cuûa raña, khi goùc naøy quaù nhoû thì soùng voâ tuyeán
khoâng theå ñeán ñöôïc caùc muïc tieâu laân caän taøu.
2) Ñeå khi taøu laéc caùnh soùng raña vaãn baùm saùt maët bieån, khoâng laøm maát muïc tieâu. Hình
19.09a cho thaáy khi caùnh soùng coù goùc môû ñöùng quaù heïp seõ khoâng queùt ñeán ñöôïc khaép caùc
muïc tieâu treân maët bieån, trong khi moät caùnh soùng coù goùc môû ñöùng roäng hình 19.09b seõ phaùt
hieän ñöôïc nhieàu muïc tieâu.
19.2.12 Chieàu cao anten

1. Chaân trôøi quang hoïc vaø chaân trôøi raña
Hình 19.10 moâ taû moái quan heä giöõa chaân trôøi ñòa lyù (chaân trôøi hình hoïc), chaân trôøi quang hoïc,
vaø chaân trôøi raña.

Maëc duø soùng aùnh saùng vaø soùng voâ tuyeán sieâu cao truyeàn lan theo ñöôøng thaúng nhöng do bieán
ñoåi maâït ñoä khí quyeån khieán cho soùng aùnh saùng vaø soùng voâ tuyeán bò khuùc xaï cong veà phía beà
maët traùi ñaát, laøm cho chaân trôøi quang hoïc vaø chaân trôøi raña ñeàu lôùn hôn chaân trôøi ñòa lyù.
2. Chieàu cao anten
Trong ñieàu kieän khí quyeån chuaån, baùn kính traùi ñaát 4 600 n.mile, thì chaân trôøi raña phuï thuoäc
vaøo chieàu cao anten, vì vaäy chieàu cao cuûa anten queùt aûnh höôûng raát lôùn ñeán taàm quan saùt
cuûa raña, chaân trôøi raña tính nhö sau, xem hình 19.11,
D = 1,23 H a n.m (Ha tính baèng feet)
hoaëc D = 4,06 H a km ( Ha tính baèng meùt)
trong ñoù Ha - chieàu cao cuûa anten.

Coâng thöùc naøy tính ra khoaûng caùch chaân trôøi raña lôùn hôn chaân trôøi hình hoïc 15%, lôùn hôn
chaân trôøi quang hoïc 6%.
Ví duï, anten ôû ñoä cao 50 feet (15,24m) treân maët bieån thì taàm xa raña laø 8,69 haûi lyù
(15,84km).
Roõ raøng laø chieàu cao cuûa anten caøng cao thì taàm xa raña caøng lôùn. Tuy nhieân, vieäc taêng quaù
cao anten laøm taêng soùng voâ tuyeán phaûn xaï töø soùng bieån khieán cho nhieãu bieån taêng, gaây khoù
khaên cho vieâïc nhaän daïng muïc tieâu treân maøn hình. Maët khaùc chieàu cao cuûa anten cuõng laøm
taêng vuøng cheát cuûa raña, xem hình 19.12.
19.2.13 Taàm xa quan saùt cöïc ñaïi
Vieäc choïn taàn soá laëp xung PRF coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán taàm xa quan saùt cöïc ñaïi. Taàm xa maø
töø ñoù soùng coù theå phaûn hoài töø muïc tieâu xa nhaát ñaõ ñaët ra moät giôùi haïn cho vieâïc choïn PRF.
Taàn soá laëp xung PRF phaûi löïa choïn sao cho soùng doäi töø muïc tieâu xa nhaát trôû veà anten tröôùc

khi raña phaùt xung tieáp theo, neáu khoâng löïa choïn nhö vaäy thì seõ phaùt sinh soùng doäi thöù caáp
cuûa xung tieáp theo treân maøn hình (noùi roõ ôû phaàn sau).
Taàm xa quan saùt cöïc ñaïi cuûa raña khoâng nhöõng quyeát ñònh ôû ñoä cao anten maø coøn lieân quan
ñeán chieàu cao cuûa muïc tieâu, chieàu cao cuûa muïc tieâu cao treân chaân trôøi raña cuõng phaûn hoài
soùng voâ tuyeán veà anten. Nhö vaäïy taàm xa quan saùt toái ña, neáu boû qua caùc yeáu toá khaùc, thì coù
theå tính nhö sau, xem hình 19.11,
Dmax = 1,23( H a + h ) (nm) (trong ñoù ñôn vò ñoä cao - feet)
hoaëc Dmax = 4,06( H a + h ) (km) (trong ñoù ñôn vò ñoä cao - meùt)
trong ñoù, h - Ñoä cao cuûa muïc tieâu.

19.2.14 Taàm xa quan saùt toái thieåu - Vuøng cheát cuûa raña
Taàm quan saùt toái thieåu laø vuøng caùnh soùng khoâng tôùi ñöôïc (vuøng cheát d) vaø khoâng theå phaùt
hieän muïc tieâu trong ñoù nhö moâ taû treân hình 19.12. Vuøng cheát roäng hay heïp phuï thuoäc vaøo
goùc môû ñöùng caùnh soùng vaø chieàu cao anten Ha.
Chieàu cao anten Ha caøng cao thì taàm xa hoaït ñoäng cuûa raña caøng lôùn nhöng vuøng cheát caøng
roäng.
19.2.15 Toác ñoä quay cuûa anten
Ñoái vôùi ra ña maøn hình PPI söû duïng trong
haøng haûi, toác ñoä quay cuûa anten phaûi ñuû
nhanh ñeå coù theå lieân tuïc nhaän tín hieäu phaûn
hoài cuûa töøng muïc tieâu vôùi muïc ñích kích
saùng lieân tieáp chaát phosphor phuû treân maøn
hình, duy trì "hình daùng" cuûa muïc tieâu. Tuy
nhieân, toác ñoä quay cuõng phaûi ñuû chaäm ñeå
caùc muïc tieâu naèm trong caùnh soùng nhaän vaø
phaûn hoài ñöôïc vaøi laàn soùng doäi veà maøn
hình.
Vôùi caùc lyù do ñoù, toác ñoä quay cuûa anten raña
haøng haûi ñöôïc thieát keá 20 ñeán 30
voøng/phuùt. Loaïi raña duøng cho taøu cao toác
coù toác ñoä quay cuûa anten lôùn hôn.
19.3 Heä thoáng raña haøng haûi
Hình 19.13 laø caáu taïo cuûa heä thoáng raña
haøng haûi ñieån hình, hình 19.14 laø sô ñoà
khoái chi tieát vaø hình 19.15 laø daïng soùng cuûa
cuûa caùc khoái chöùc naêng trong raña. Caùc muïc
döôùi ñaây phaân tích chöùc naêng caùc khoái
chính trong sô ñoà khoái chi tieát.

19.3.1 Maïch taïo taàn soá laëp xung PRF

Maïch taïo PRF taïo ra dao ñoäng "xung khôûi ñoäng" trong hình 19.15 (1) duøng ñeå khôûi ñoäng vaø
ñaûm baûo söï ñoàng boä hoaït ñoäng cuûa caùc maïch khaùc trong raña. Ñaây laø moät xung ngaén, coù chu
kyø chính xaùc, coù theå thay ñoåi chu kyø tuyø theo yeâu caàu cuûa taàm xa hoaït ñoäng cuûa raña. Moät
trong nhöõng caùch ñeå taïo laäp xung naøy laø duøng maïch chia taàn logic. Töø maïch taïo xung khôûi
ñoäng, caùc xung nhoïn ñöôïc xuaát sang boä ñieàu cheá.
19.3.2 Maïch ñieàu cheá

Maïch coù nhieäm vuï taïo ra xung hình chöõ nhaät cao aùp moät chieàu nhö hình 19.15 (2). Maïch
ñöôïc caáu taïo bôûi caùc duïng cuï baùn daãn, ñieän trôû vaø tuï ñieän goïi laø "maïch tích ñieän", khi nhaän
ñöôïc xung khôûi ñoäng (1) “maïch tích ñieän” baét ñaøu ñöôïc naïp ñieän töø nguoàn cung caáp, thöôøng
laø töø 300~400V. Xung khôûi ñoäng ñöa sang ñaây ñeå ñieàu khieån quaù trình naïp vaø phoùng ñieän
cuûa "maïch tích ñieän", vieäc naïp vaø phoùng ñieän ñöôïc thöïc hieän baèng ñoäng taùc ñoùng môû nhanh
cuûa xung khôûi ñoäng. Maïch coù theå ñieàu chænh taêng hay giaûm chieàu daøi cuûa xung khi thay ñoåi
thang taàm xa hoaït ñoäng cuûa raña. Caùc raña hieâïn nay aùp duïng caùc duïng cuï baùn daãn nhö
trigatron, thyratron vaø thyristor ñeå thieát keá maïch ñieàu cheá. Xung naêng löôïng hình chöõ nhaät
naøy ñöôïc chuyeån sang giöõa döông cöïc vaø aâm cöïc cuûa oáng magnetron ñeå kích hoaït noù dao
ñoäng, taïo ra dao ñoäng sieâu cao taàn.
Xung khôûi ñoäng coøn ñöôïc ñöa sang ñeå khôûi ñoäng vaø taïo ñoàng boä ôû maïch taïo xung cöûa, maïch
tao xung raêng cöa vaø maïch khöû nhieãu bieån.
19.3.3 Magnetron
Magnetron laø moät loaïi duïng cuï taïo dao ñoäng sieâu cao baèng hoác coäng höôûng, khi xung hình
chöõ nhaät cao aùp töø beân maïch ñieàu cheá ñöa sang thì magnetron baét ñaàu quaù trình daïo ñoäng ñeå
xuaát ra dao ñoäng taàn soá sieâu cao coâng suaát lôùn trong khoaûng thôøi gian keùo daøi cuûa xung.
Taàn soá dao ñoâïng cuûa magnetron phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa hoác coäng höôûng, ngöôøi söû
duïng khoâng theå thay ñoåi ñöôïc taàn soá naøy. Hình 19.16 laø sô ñoà nguyeân lyù cuûa moät hoác coäng
höôûng caáu taïo neân magnetron. Dao ñoäâng sieâu cao coâng suaát lôùn xuaát ra nhôø voøng caûm öùng
ñaët trong hoác ñöa qua oáng daãn soùng ñeå chuyeån leân anten queùt.
19.3.4 OÁng daãn soùng
OÁng daãn soùng laøm nhieäm vuï taûi taàn soá sieâu cao töø maùy phaùt ñeán anten ñoàng thôøi taûi tín hieäu
phaûn hoài yeáu ôùt töø anten veà maùy thu. Ñoái vôùi raña 3 cm, oáng daãn soùng söû duïng coù tieát dieän
hình chöõ nhaät, baèng ñoàng, roång beân trong, vaùch roäng cuûa oáng coù chieàu cao b = 1/2λ, vaùch
ngang coù kích thöôùc a, hình 19.17. Khi soùng sieâu cao truyeàn lan trong oáng thì giöõa trung taâm
cuûa hai vaùch roäng trôû thaønh ñöôøng truyeàn daãn soùng, coøn hai vaùch heïp hình thaønh vaät caùch
ñieän λ/4 ñoái vôùi soùng sieâu cao, do ñoù soùng sieâu cao ñöôïc daãn ñi baèng ñöôøng oáng khoâng bò
toån thaát naêng löôïng.

Vôùi raña böôùc soùng 10 cm, neáu aùp duïng oáng daãn soùng thì kích thöôùc cuûa noù quaù lôùn vì phaûi
taêng theo tyû leä cuûa böôùc soùng, giaù thaønh cheá taïo ñaét, trong thöïc teá ñaõ thay theá baèng daây ñoàng
truïc chaát löôïng cao.
19.3.5 Coâng taéc chuyeån hoaùn thu phaùt (TR Cell)
Trong heâï thoáng raña chæ coù moät anten duøng chung cho hai muïc ñích phaùt xung taàn soá sieâu cao
vaø thu soùng doäi töø muïc tieâu quay veà. Xung taàn soá rañio sieâu cao phaùt vôùi coâng suaát raát lôùn,
nhöng soùng doäi thu veà thì raát yeáu. Muïc ñích cuûa coâng taéc chuyeån hoaùn laø laøm sao cho khi taàn
soá sieâu cao coâng suaát lôùn phaùt ñi thì ñöôøng vaøo maùy thu phaûi ñöôïc che chaén khoâng cho coâng
suaát phaùt ñi loït vaøo maùy thu, vì tín hieäu phaùt ñi quaù maïnh coù theå laøm hoûng maùy thu. Nhöng
tín hieäu phaûn hoài thu veà phaûi ñi töï do vaøo maùy thu, khoâng bò baát kyø ngaên caûn naøo.
Coâng taéc chuyeån hoaùn thöïc chaát laø moät oángï kín, beân trong coù hai cöïc ñieän ñaët caùch nhau moät
khe hôû vaø chöùa ñaày chaát khí ñaëc bieät, hình 19.18 moâ taû caáu taïo cuûa TR Cell vaø vò trí cuûa noù
trong oáng daãn soùng. Trong ñieàu kieän bình thöôøng, coâng taéc nhö laø moät vaät caùch ñieän, soùng
doäi töø muïc tieâu veà raát yeáu thì noù töï do ñi qua coâng taéc ñeå vaøo maùy thu. Tuy nhieân, khi maùy
phaùt hoaït ñoäng, coâng suaát soùng sieâu cao raát lôùn taùc duïng laøm ion hoaù chaát khí trong coâng taéc
phaùt sinh phoùng ñieän giöõa hai cöïc, coi nhö bò ngaén maïch giöõa hai cöïc, khieán cho soùng sieâu
cao coâng suaát lôùn khoâng theå ñi vaøo ñöôøng maùy thu maø chæ coù theå di thaúng leân anten ñeå phaùt
vaøo khoâng gian.
19.3.6 Anten queùt vaø heä thoáng phaùt höôùng
Haàu heát raña haøng haûi thöông maïi hieän nay ñeàu duøng loaïi anten khe; cuõng coøn moät soá raña
duøng anten parabon. Caáu taïo cuûa moät anten khe goàm oáng daãn soùng, treân ñoù khoeùt caùc khe
cheùo (slotted waved guide) theo tieâu chuaån nhaát ñònh ñaët vaøo caùc taám phaûn xaï, taát caû ñöôïc
boïc kín trong hoäp baûo veä ñeå che chaén soùng gioù, nhö hình 19.19. An ten quay baèng ñoäng cô
ñieän.

Ñeå taïo söï ñoàng boä giöõa anten vaø tia ñieän töû
treân maøn hình, anten quay seõ keùo theo maùy
phaùt ñoàng boä ñeå phaùt höôùng veà boä phaän chæ
baùo. ÔÛ boä phaän chæ baùo coù moät maùy thu
ñoàng boä thu tín hieäu höôùng töø anten ñeå quay
tia ñieän töû queùt treân maøn hình cuøng toác ñoä
vôùi anten. Caùc raña hieäïn ñaïi öùng duïng kyõ
thuaät soá ñeå chuyeån taûi döõ lieäu veà höôùng
quay töø an ten veà thieát bò chæ baùo laøm cho
tia queùt ñieän töû quay ñoàng boä vôùi anten.
19.3.7 Maïch bieán ñoåi taàn soá
Raña söû duïng taàn soá sieâu cao vôùi muïc ñích taäp trung soùng vaøo moät caùnh soùng heïp phaùt vaøo
khoâng gian ñeå xaùc ñònh khoaûng caùch vaø phöông vò ñeán muïc tieâu. Caùc soùng phaûn hoài töø muïc
tieâu trôû veà cuõng laø taàn soá sieâu cao, ñeå coù theå chuyeån caùc soùng doäi naøy thaønh nhöõng tín hieäu
thò taàn coù theå nhìn thaáy ñöôïc, caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp ñaëc bieät. Caùch giaûi quyeát gioáng
nhö trong nguyeân lyù maùy thu ngoaïi sai. Soùng doäi töø anten trôû veà ñöôïc troän vôùi taàn soá cuûa
maïch dao ñoäng noäi. Boä dao ñoäng noäi coù nhieäm vuï taïo ra moät taàn soá cheânh leäch 60 MHz so
vôùi taàn soá phaùt cuûa raña. Boä troän phi tuyeán tính söû duïng diod tinh theå (Crystal) moâ taû ôû hình
19.20c, a. Hình 19.20b laø ñoà thò bieåu thò tính chaát phi tuyeán cuûa tinh theå. Tín hieäu soùng doäi töø
anten veà cuøng vôùi tín hieäu cuûa boä dao ñoäng noäi troäïn vôùi nhau taïi boä troän tinh theå vaø xuaát ra
tín hieäu taàn soá trung gian (trung taàn ) 60MHz, nhö daïng tín hieäu (5) treân hình 19.15, ñöa
sang boä tieàn khuyeách ñaïi.
19.3.8 Boä tieàn khueách ñaïi vaø boä khueách ñaïi chuû

Trung taàn 60 MHz töø soùng doäi chuyeån ñoåi sang laø thaønh phaàn tín hieäu yeáu caàn ñöôïc khueách
ñaïi tröôùc khi ñöa sang thöïc hieän caùc quaù trình khaùc. Boä tieàn khueách ñaïi naèm trong thieát bò
maùy thu ñöôïc thieát keá ñaët ngay gaàn anten. Boä khueách ñaïi chuû thì naèm ngay ôû thieát bò chæ baùo
ñaët trong buoàng laùi, tín hieäu caàn ñöôïc khueách ñaïi ôû boä tieàn khueách ñaïi tröôùc khi ñöa theo
ñöôøng daây ñoàng truïc daãn veà boä khueách ñaïi chuû. Boä khueách ñaïi chuû thöôøng coù 6 caáp khueách
ñaïi, muïc ñích cuûa boä khueách ñaïi naøy laø laøm taêng bieân ñoä cuûa soùng trung taàn IF. Vieäc ñieàu
chænh ñoä lôïi (ñoä nhaïy cuûa maùy thu) GAIN ñöôïc thöïc hieän ôû ngay boä khueách ñaïi chuû naøy.
19.3.9 Maïch choáng nhieãu bieån
Khi raña hoaït ñoäng, trong ñieàu kieän soùng lôùn, ñaët bieät laø soùng bieån ôû gaàn chung quanh taøu,
gaây neân phaûn xaï soùng doäi maïnh hôn, laøm cho chung quanh taâm queùt cuûa maøn hình xuaát hieän
nhieàu soùng doäi ñeán möùc gaây neân moät vuøng saùng, khieán cho vieäc quan saùt soùng doäi từ caùc
muïc tieâu laãn trong ñoù raát khoù khaên. Muïc ñích cuûa maïch choáng nhieãu laø laøm giaûm ñoä khueách
ñaïi cuûa rieâng caùc soùng doäi gaàn taøu, maø khoâng aûnh höôûng ñeán caùc soùng ñoäi khaùc ôû xa hôn.
Vieäc ñoù ñöôïc thöïc hieâïn baèng maïch choáng nhieãu bieån.
Maïch choáng nhieãu bieån (Anti Sea Clutter) ñoâi khi
coøn goïi laø maïch " swept gain" hoaït ñoäng khi noù nhaän
ñöôïc xung ñieàu cheá chöõ nhaâït (xung soá 2 hình 19.15)
töø maïch ñieàu cheá (hình 19.14) ñöa sang. ÔÛ ngay thôøi
ñieåm ñaàu tieân khi anten phaùt ñi dao ñoäng sieâu cao thì
thì maïch khoáng cheá "Sea Clutter" cuõng "caét" ngay
hoaït ñoäng khueách ñaïi cuûa moät hoaëc vaøi caáp khueách
ñaïi ôû maïch tieàn khueách ñaïi, theo nhö hình 19.21,
nghóa laø ñoä lôïi cuûa noù ñang ôû traïng thaùi bình thöôøng
boång nhieân bò giaûm xuoáng ngay khi anten phaùt soùng.
Sau khi keát thuùc xung ñieàu cheá thì ñoä khueách ñaïi laïi
hoài phuïc ôû trang thaùi ñoä lôïi bình thöôùng. Nhö vaäy,
thôøi gian ñoä lôïi giaûm chæ dieãn ra raát ngaén trong
khoaûng caùch cuûa caùc muïc tieâu gaàn, sau ñoù ñoä lôïi vẫn
hồi phuïc bình thöôøng cho caùc muïc tieâu ôû xa hôn. "Swept gain" coù theå ñieàu chænh ñöôïc baèng
nuùt "Sea Clutter" treân baûng ñieàu khieån maøn hình raña.
19.3.10 Maïch taùch soùng thöù hai
Coù theå coi boä troän ñeå chuyeån ñoåi taàn soá sieâu cao xuoáng thaønh taàn soá trung gian 60 MHz trong
maùy thu laø maïch taùch soùng thöù nhaát. Maïch taùch soùng thöù hai ñaët ngay sau maïch khueách ñaïi
taàn soá trung gian chính goàm coù ñeøn baùn daãn hai cöïc (diod) vaø caùc maïch loïc CR ñeå taùch soùng
xung 60 MHz thaønh soùng "thò taàn" (video) baèng caùch taùch taàn soá trung gian ra khoûi ñöôøng
bao cuûa noù nhö daïng xung soá (6) treân hình 19.15.
19.3.11 Khöû nhieãu möa
Möa cuõng phaûn xaï soùng rañio trôû veà anten, soùng doäi töø caùc khu vöïc möa doâng hình thaønh
nhöõng vuøng saùng treân maøn hình khieán caùc muïc tieâu caàn quan saùt naèm laãn trong möa hoaëc
phía sau möa khoâng nhìn thaáy ñöôïc. Hình 19.22a cho thaáy soùng doäi töø caùc taøu laï laãn vaøo
trong soùng doäi cuûa möa. Moät maïch vi phaân coù nhieäm vuï taùch caùc soùng doäi hình chöõ nhaät vaø
chæ laáy phaàn meùp cuûa noù, nhö hình 19.22b. Hình naøy cho thaáy caùc soùng doäi töø taøu coøn bò phuû

treân neàn nhieãu möa. Khi maïch vi phaân hoaït ñoäng, neáu giaûm ñoä lôïi cuûa maùy thu döôùi möùc
giôùi haïn tín hieäu thò taàn seõ laøm giaûm ñoàng thôøi caùc tín hieäu soùng doäi töø muïc tieâu vaø tín hieäu
nhieãu möa, cho ñeán khi tín hieäu nhieãu naèm döôùi
möùc giôùi haïn, chæ coøn laïi tín hieäu soùng doäi cuûa taøu
nhö hình 19.22c. Treân maøn hình luùc naøy chæ coøn
laïi caùc tín hieäu töø caùc taøu vaø muïc tieâu caàn quan
saùt.
19.3.12 Maïch troän thò taàn vaø khueách ñaïi thò taàn
Maïch troän thò taàn nhaän tín hieäu thò taàn töø caùc
maïch sau ñaây (xem hình 19.14):
- maïch taïo daáu khoaûng caùch bieán ñoåi;
- maïch taïo caùc voøng ñaùnh daáu cöï ly coá ñònh;
- maïch taïo daáu muõi taøu;
- maïch taïo daáu phöông vò ñieän töû;
- maïch kieåm soaùt tính naêng
- tín hieäu soùng doäi thò taàn töø boä taùch soùng thöù
hai
Caùc tín hieäu töø caùc maïch noùi treân ñöôïc troän vôùi nhau nhöng khoâng aûnh höôûng laãn nhau vaø
ñöa sang maïch khueách ñaïi thò taàn. Ñaây laø maïch khueách ñaïi baêng roäng ñoä lôïi thaáp. Tín hieäu
thò taàn töø maïch khueách ñaïi thò taàn ñöa sang cöïc aâm oáng tia aâm cöïc döôùi daïng thò taàn aâm.
Chính thò taàn aâm naøy ñieàu cheá tia ñieän töû kích thích maøn huyønh quang laøm hieän leân caùc ñieåm
saùng, töùc caùc soùng doäi muïc tieâu treân maøn hình raña.
19.3.13 Maïch phaùt xung cöûa
Maïch naøy duøng ñeå chuyeån xung hình chöõ nhaâït töø maïch ñieàu cheá coù chieàu ngang heïp thaønh
xung cöûa keùo daøi, daïng tín hieäu (8) treân hình 19.15. Xung cöûa duøng ñeå xaùc ñònh khoaûng
caùch, chieàu daøi cuûa noù nhö sau,
- 12,2 µs cho khoaûng caùch 1 haûi lyù
- 36,6µs cho khoaûng caùch 3 haûi lyù
Xung cöûa coù boán chöùc naêng nhö sau (xem hình 19.14),
- Xung taêng saùng cho maøn hình (Brilliance), daïng (11) hình 19.15.
- Khôûi ñoäng vaø kieåm soaùt cho maïch taïo xung xaùc ñònh thôøi gian timebase ( xung raêng
cöa), daïng (9) hình 19.15.
- Khôûi ñoäng vaø kieåm soaùt thôøi gian cho maïch taïo xung voøng khoaûng caùch coá ñònh,
daïng (10) hình 19.15.
- Khôûi ñoäng vaø kieåm soaùt daáu hieäu khoaûng caùch bieán ñoåi.
Caùc maïch noùi treân hoaït ñoäng moät caùch ñoàng boä. Xung cöûa xaùc ñònh thôøi gian keùo daøi lôùn

nhaát ñeå cho caùc maïch naøy thöïc hieän ñuùng chöùc naêng cuûa mình. Ví duï, khi cho raña hoaït
ñoäng ôû taàm 12 haûi lyù thì maïch taïo xung thôøi gian "timebase" phaûi keùo daøi 12 x 12,2 µs =
146,4 µs ñeå gaây leäch tia ñieän töû trong oáng phoùng ñieän töû laøm cho ñieåm saùng queùt töø trung
taâm maøn hình ra ñeán bieân; maïch taïo voøng khoaûng caùch coá ñònh phaûi taïo ra ñöôïc baûy xung
nhoïn trong voøng 146,4 µs ( xem daïng xung (10) hình 19.15) ñeå veõ thaønh baûy voøng troøn treân
maøn hình bieåu thò khoaûng caùch (saùu voøng troøn nhìn thaáy, voøng troøn thöù baûy truøng vôùi taâm
maøn hình). Xung taêng saùng coù theå ñieàu chænh ñöôïc thoâng qua nuùt ñieàu chænh " Brilliance" ôû
baûng ñieàu khieån ñeå ñieàu chænh ñoä saùng maøn hình ñeán möùc ngöôõng toái thieåu.
19.3.14 Maïch phaùt xung xaùc ñònh thôøi gian (Time-base)
Maïch timebase taïo ra xung hình raêng cöa taêng daàn tuyeán tính nhö daïng xung (9) hình 19.15,
ñoä doác cuûa raêng cöa ( chieàu daøi cuûa xung) quyeát ñònh ôû thang taàm xa maø ta löïa choïn. Khi
cho raña hoaït ñoäng ôû taàm ngaén, ví duï 1/4 haûi lyù, thì xung raêng cöa keùo daøi raát ngaén ñeå dòch
chuyeån ñieåm saùng ( spot) treân maøn hình töø taâm ra ñeán bieân töông ñöông 1/4 haûi lyù, nghóa laø
xung chæ keùo daøi 12,2/4 = 3,05 µs. Ngöôïc laïi, khi choïn taàm hoaït ñoäng cuûa raña lôùn hôn,
chaúng haïn 96 haûi lyù thì xung raêng cöa phaûi keùo daøi 12,2x96 = 1172,2 µs, thôøi gian ñoù caàn
thieát cho ñieåm saùng queùt töø taâm maøn hình ra ñeán bieân ñeå coù theå hieån thò taát caû caùc xung soùng
doäi cuûa caùc muïc tieâu naèm trong voøng baùn kính 96 haûi lyù.
Doøng ñieän xung raêng cöa sau khi khueách ñaïi ñöôïc ñöa sang cuoän daây gaây leäch tia cuûa oáng
tia aâm cöïc.
19.3.15 OÁng tia aâm cöïc
OÁng tia aâm cöïc ( Cathode Ray Tube - CRT) hình 19.23, goàm 3 phaàn chính:
- Tia ñieän töû
- Heä thoáng gaây leäch tia ñieän töû
- Maøn huyønh quang
1. Tia ñieän töû vaø maøn huyønh quang
Theo nguyeân lyù chung cuûa ñeøn ñieän töû, caáu taïo cuûa oáng tia cöïc aâm goàm moät baàu thuyû tinh
chaân khoâng, cöïc aâm beân trong oáng ñöôïc ñoát noùng phoùng ra ñieän töû, cöïc döông thöù nhaát laøm
chöùc naêng hoäi tuï ñieän töû vaø cöïc döông gia toác ( ñieän aùp cung caáp töø 15~20kV), naèm bao
quanh ôû phaàn treân cuûa oáng, huùt ñieän töû veà phía maøn hình, khieán caùc ñieän töû taäp hôïp thaønh tia
maõnh baén vaøo taâm ñieåm cuûa maøn huyønh quang. Nhôø taùc duïng cuûa chaát huyønh quang phuû beân
trong maøn hình, döôùi taùc duïng baén phaù cuûa ñieän töû, taâm maøn hình hình thaønh moät ñieåm saùng,
ñoù laø taâm queùt. Soá löôïng ñieän töø phoùng ra töø cöïc aâm nhieàu hay ít quyeát ñònh ñoä saùng cuûa
ñieåm saùng. Soá löôïng ñieän töû coøn phuï thuoäc vaøo ñieân aùp ñaët vaøo giöõa cöïc löôùi ñieàu khieån vaø
cöïc aâm (hình 19.23a). Tín hieäu thò taàn (goàm soùng doäi, caùc tín hieäu ño...) cung caáp cho cöïc
aâm cuûa oáng tia aâm cöïc laøm thay ñoåi ñieän aùp giöõa löôùi vaø cöïc aâm, khieán cho soá löôïng ñieän töû
phoùng ñi thay ñoåi theo ñieän aùp ñaët vaøo giöõa löôùi vaø cöïc aâm. Nhôø ñoù, khi cho tia ñieän töû dòch
chuyeån töø taâm ra ñeán bieân theo moät toác ñoä xaùc ñònh thì ñoä saùng treân loä trình queùt thay ñoåi
theo soá löôïng ñieän töû phoùng ra ôû moãi töùc thôøi, taïo thaønh caùc ñieåm saùng bieåu thò caùc soùng doäi
cuûa muïc tieâu.

Coù theå ñieàu chænh ñieâïn aùp ñaët vaøo löôùi ñeå ñieàu chænh soá löôïng ñieän töû, cuõng töùc laø ñieàu chænh
ñoä saùng treân maøn hình. Vieäc ñieàu chænh naøy thöïc hieän baèng nuùt ñieàu chænh ñoä saùng
"Brilliance" treân baûng ñieàu khieån cuûa raña. Ñoä hoäi tuï cuûa tia ñieâïn töû ñöôïc ñieàu chænh baèng
nuùt hoäi tuï " Focus" ñeå laøm thay ñoåi ñieän aùp ñaët vaøo cöïc döông thöù nhaát.
2. Cuoän daây gaây leäch tia
Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, ñeå raña coù theå hieån thò caùc ñieåm saùng bieåu thò soùng doäi, tia ñieän töû
caàn phaûi queùt töø trung taâm ra ñeán bieân maøn hình, ñoäng taùc queùt ñöôïc thöïc hieän baèng cuoän
leäch tia. Cuoäân daây gaây leäch tia goàm hai cuoän daây ñaët vuoâng goùc nhau quaán chung quanh coå
oáng tia aâm cöïc nhö moâ taû treân hình 19.23a, khi cung caáp cho cuoän daây xung doøng ñieän hình
raêng cöa (timebase) taêng daàn theo tuyeán tính ( xem daïng xung (9) hình 19.15), thì döôùi taùc
duïng cuûa töø tröôøng coù cöôøng ñoä taêng daàn, tia ñieän töû ñi qua chòu taùc duïng cuûa töø tröôøng laøm
cho ñieåm queùt ñieän töû queùt töø trung taâm ra ñeán bieân maøn hình theo toác ñoä tuyeán tính. Khi
xung timebase baét ñaàu baèng "0" thì ñieåm queùt naèm ôû taâm maøn hình, khi xung timebase ñaït
tôùi cöïc ñaïi thì ñieåm queùt vöøa ra ñeán bieân maøn hình, khi xung timebase nhanh choùng keát thuùc
thì ñieåm queùt laïi nhanh choùng trôû veà ñieåm xuaát phaùt ôû taâm chôø ñeán xung timebase tieáp theo.
Nhôø caùch queùt nhö vaäy maø raña coù theå ño ñöôïc khoaûng caùch ñeán caùc muïc tieâu, nhö ñaõ noùi ôû
phaàn ñaàu cuûa chöông naøy.

Ñeå raña coù theå phaùt hieän muïc tieâu treân moïi höôùng chung quanh taøu vaø ño ñöôïc höôùng cuûa
chuùng, ngoaøi ñoäng taùc dòch chuyeån ñeå queùt töø taâm maøn hình ra bieân, tia queùt ñieän töû coøn
phaûi quay ñoàng boä vôùi anten queùt, vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän baèng maùy phaùt ñoàng boä ñaët treân
anten vaø maùy thu ñoàng boä ñaët ôû thieát bò chæ baùo (hình 19.24). Roâto maùy phaùt ñoàng boä quay
theo anten thoâng qua hoäp soá. Sau khi nhaän tín hieäu töø maùy phaùt ñoàng boä, roâto maùy thu ñoàng
boä quay vaø keùo cuoän leäch tia cuøng quay khieán cho töø tröôøng trong cuoän gaây leäch tia quay
laøm cho tia ñieän töû quay ñoàng boä vôùi anten. Roâto maùy thu vaø maùy phaùt ñöôïc cung caáp
nguoàn moät chieàu cho maùy thu vaø maùy phaùt ñoäng boä hoaït ñoäng.
Trong moät soá raña hieän ñaïi aùp duïng cuoän leäch tia coá ñònh. Khi roâto maùy phaùt treân anten quay
laøm quay moâtô servo ñaët treân thieát bò hieån thò, moâtô servo quay roâto cuûa "thieát bò giaûi
sin/cos" ( Sine/Cosine resolver) ñeå taïo ra töø tröôøng quay trong cuoän leäch tia. Thay vì phaûi
quay nhôø heä cô, baèng phöông phaùp naøy tia queùt ñieän töû cuõng quay ñoàng boä vôùi anten nhôø taùc
duïng cuûa töø tröôøng quay.
Moät soá raña haøng haûi kieåu môùi ñaõ aùp duïng boä vi xöû lyù ñeå taïo ra töø tröôøng quay treân cuoän
leäch tia. Trong heä thoáng naøy, thoâng tin veà höôùng cuûa anten ñöôïc chuyeån qua thieát bò giaûi
sin/cos ñeå taïo ra tín hieäu daïng töông töï, caùc thaønh phaàn sin vaø cos ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh
daïng soá ñeå cung caáp cho boä vi xöû lyù. Boä vi xöû lyù phaân tích tín hieäu soá hoaù maø noù nhaän ñöôïc
thaønh hai thaønh phaàn "X" vaø "Y" ñeå ñieàu khieån tia queùt ñieän töû quay ñoàng boä vôùi anten.
Anten queùt quay vôùi toác ñoä chaäm (20~30 voøng/phuùt), nhöng tia ñieän töû vöøa queùt troøn ñoàng boä
vôùi anten vaø vöøa queùt theo baùn kính raát nhanh töø taâm ra bieân, maét khoâng nhìn thaáy ñöôïc, cho
neân nhöõng gì nhìn thaáy treân maøn hình laø moät vaïch saùng raát môø quay lieân tuïc quanh taâm cuûa
maøn hình, caùc soùng doäi laàn löôït "veõ" leân maøn hình caùc muïc tieâu chung quanh taøu. Nhôø
phöông phaùp naøy ta coù theå thöïc hieän vieäc ño höôùng cuûa muïc tieâu treân maøn hình nhö trình
baøy ôû phaàn ñaàu cuûa chöông naøy.
19.3.16 Chuyeån ñoäng thaät
Nhöõng gì trình baøy ôû treân cho thaáy, taâm maøn hình cuõng töùc laø taâm queùt ñieän töû laø moät ñieåm
coá ñònh bieåu thò vò trí taøu chuû (taøu ta). Nhö vaäy, khi raña hoaït ñoäng, taøu chuû treân maøn hình
thì coá ñònh coøn muïc tieâu coá ñònh thì chuyeån ñoäng ngöôïc vôùi höôùng ñi cuûa taøu chuû, ñoù laø
chuyeån ñoäng töông ñoái.

Ñeå nhìn thaáy "chuyeån ñoäng thaät" treân maøn hình caàn phaûi cho taâm ñieän töû chuyeån ñoäng qua
maøn hình theo toác ñoä tyû leä thuaän vôùi toác ñoä taøu chuû. Ñoäng taùc naøy ñöôïc thöïc hieâïn baèng giaûi
phaùp laép theâm moät caëp "cuoän daây dòch chuyeån" ôû coå oáng tia aâm cöïc (xem hình 19.14). Cuoän
daây dòch chuyeån goàm hai cuoän daây "X" vaø "Y" ñaët vuoâng goùc vôùi nhau. Vectô toác ñoä taøu
ñöôïc chia ra hai veùc tô thaønh phaàn vaø chuyeån hai thaønh phaàn naøy thaønh hai doøng ñieän vôùi toác
ñoä taêng daàn thaät chaäm, tyû leä thuaâïn vôùi chuùng. Hai doøng ñieän thaønh phaàn naøy cung caáp cho
hai cuoän daây “X” vaø “Y”, chuùng seõ taïo ra töø tröôøng toång hôïp vôùi cöôøng ñoä taêng daàn tuyeán
tính taùc duïng vaøo tia ñieän töû khieán taâm tia ñieän töû
dòch chuyeån chaäm qua maøn vôùi toác ñoä tyû leâï thuaän
vôùi toác ñoä taøu chuû. Treân maøn hình chuyeån ñoäng
thaät, nhö moâ taû treân hình 19.25, "taøu chuû" (ñieåm
saùng ôû taâm ñieän töû) seõ dòch chuyeån coøn caùc muïc
tieâu coá ñònh thì khoâng chuyeån ñoäng, caùc muïc tieâu
di ñoäng thì chuyeån ñoäng theo höôùng vaø toác ñoä thaät
cuûa chuùng, neáu khoâng xeùt tôùi aûnh höôûng cuûa doøng
chaûy.
Treân hai cuoän daây cuõng coù theå ñöôïc cung caáp caùc
thoâng tin, döôùi daïng doøng ñieän, veà doøng chaûy treân
bieån (phaân tích vectô doøng chaûy ra hai thaønh phaàn treân truïc ñöùng vaø treân truïc ngang chuyeån
thaønh doøng ñieän töông öùng ñöa vaøo hai cuoän daây). Luùc naøy maøn hình hieån thò chuyeån ñoäng
thaâït cuûa taát caû caùc muïc tieâu (keå caû cuûa taøu chuû) qua ñaùy bieån.
19.3.17 Chuyeån ñoäng thaät ñieàu khieån baèng kyõ thuaät soá
Chuyeån ñoäng thaät thöïc hieâïn baèng "kyõ thuaät töông töï" nhö trình baøy ôû treân phaùt sinh nhieàu baát
tieän. Caùc thaønh phaân caáu kieän moãi luùc moät giaø coãi phaùt sinh bieán ñoåi thoâng soá, bieán ñoåi nhieät
ñoä, ñoä aåm moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán caùc phaàn töû maïch ñieän töû ñeàu coù theå laøm phaùt sinh sai
soá vaø laøm cho chuyeån ñoäng thaät khoâng coøn chính xaùc. Kyõ thuaät soá vôùi caùc maïch ñieän ñôn
giaûn laø phöông tieän hoã trôï hieäu quaû vaø öu vieät giaûi quyeát caùc nhöôïc ñieåm noùi treân giuùp naâng
cao ñoä tin caäy vaø ñoä chính xaùc cuûa chuyeån ñoäng thaät treân maøn hình.
"Chuyeån ñoäng thaät" coù theå ñöôïc ñieàu khieån bôûi moät boä vi xöû lyù chaúng haïn boä PLA
(Programmable Logic Arrays). Gioáng nhö trong heä thoáng kyõ thuaät töông töï, thoâng tin ñöa
vaøo boä vi xöû lyù goàm toác ñoä taøu vaø höôùng ñi cuûa taøu ta (töông ñoái vôùi höôùng baéc).
Toác ñoä taøu ta laáy töø toác ñoä keá cuûa taøu chuyeån thaønh caùc xung toác ñoä vôùi ñieän aùp töông öùng
vaø soá hoaù baèng maïch chuyeån maõ A-D, caùc döõ lieäu naøy chuyeån qua boä vi xöû lyù.
Thoâng tin veà höôùng ñi coù theå chuyeån thaønh tín hieäu soá hoaù thoâng qua ñóa maõ hoaù quang hoïc.
Ñóa quay theo thoâng tin laáy töø la baøn phaûn aûnh cuûa la baøn con quay vaø maõ hoaù höôùng ñi döôùi
daïng nhò phaân, caùc döõ lieäu naøy cuõng ñöôïc chuyeån qua boä vi xöû lyù.
Gioáng nhö treân maøn hình chuyeån ñoäng thaâït theo nguyeân lyù töông töï, thoâng tin ñaàu vaøo cuûa
maøn hình chuyeån ñoäng thaät kyõ thuaät soá goàm taát caû thoâng tin töø caùc thieát bò ngoaïi vi döôùi
daïng soá hoaëc maõ hoaù töø soá lieäu goác hoaëc chuyeån töø nguoàn soá lieäu töông töï, goàm coù:
- Toác ñoä töø toác ñoä keá;
- Toác ñoä doøng chaûy thuyû trieàu;

- Höôùng theo la baøn con quay;
- Höôùng doøng thuyû trieàu;
- Hieån thò thang taàm xa;
- Caùc chænh ñònh baèng tay;
- ...
taát caû caùc döõ lieäu ñeàu ñöôïc löu tröõ trong boä nhôù vaø boä vi xöû lyù vaø hieån thò chuyeån ñoäâng thaät
treân maøn hình khi raña hoaït ñoäng.
19.3.18 Maïch taïo xung caùc voøng troøn cöï ly coá ñònh (Range Rings)
Ñaây laø moät maïch dao ñoäng coù chöùc naêng taïo ra caùc xung nhoïn nhö daïng xung (10) hình
19.15, nhaèm muïc ñích hình thaønh caùc ñieåm saùng trong quaù trình tia queùt queùt töø taâm ra bieân
maøn hình; khi tia queùt quay, caùc ñieåm saùng naøy veõ thaønh caùc voøng troøn ñoàng taâm treân maøn
hình nhö hình nhö hình 19.26. Caùc voøng troøn caùch nhau moät khoaûng caùch xaùc ñònh tuyø thang
taàm xa löïa choïn cuûa raña. Voøng troøn cöï ly coá ñònh duøng ñeå ño cöï ly cuûa caùc muïc tieâu ñeán
taâm maøn hình (vò trí taøu chuû).
19.3.19 Daáu cöï ly di ñoäng (Variable Range Marker - VRM)
Cöï ly cuûa caùc muïc tieâu naèm giöõa hai voøng troøn cöï ly coá ñònh coù theå xaùc ñònh baèng noäi suy.
Tuy nhieân ñeå ño cöï ly chính xaùc hôn phaûi aùp duïng caùch ño baèng voøng troøn cöï ly di ñoäng nhö
hình 19.27. Ngöôøi söû duïng coù theå ñieàu chænh cho VRM truøng khít vôùi meùp beân trong muïc
tieâu vaø ñoïc cöï ly treân moät thieát bò chæ baùo. Ñoä chính xaùc cuûa cöï ly ño ñöôïc cuûa voøng troøn cöï
ly coá ñònh vaø daáu cöï ly di ñoäng nhö nhau, theo yeâu caàu cuûa haøng haûi, sai soá cöï ly ño ñöôïc
khoâng vöôït quaù 70 meùt hoaëc 1,5% khoaûng caùch lôùn nhaát cuûa thang taàm xa ñang söû duïng.
Treân moät soá raña coù hai voøng cöï ly di ñoäng, ñoù laø hai voøng troøn ñöôïc phaân bieät baèng hai
ñöôøng khoâng lieàn neùt thöa vaø daøy khaùc nhau (hình 19.27).
19.3.20 Daáu muõi taøu ( Heading line hoaëc Heading Marker - HM)

Daáu muõi taøu laø moät ñöôøng saùng chæ höôùng muõi taøu, khi maøn hình hoaït ñoäng ôû phöông thöùc
"Muõi taøu" (HM) thì daáu muõi taøu chæ ñuùng 0000 treân vaønh khaéc ñoä coá ñònh chung quanh maøn
hình, xem hình 19.26. Sai soá cuûa daáu chæ höôùng muõi taøu chöøng ±10, ñoä daøy cuûa daáu muõi taøu
treân maøn hình laø 0,50. Daáu muõi taøu do maïch daáu muõi taøu taïo ra, maïch naøy kích hoaït nhôø moät
tieáp ñieåm chæ chaâïp laïi khi anten cuûa raña quay ñuùng höôùng muõi taøu.
19.3.21 Ñöôøng hướng ngắm ñieän töû ( Electronic Bearing Line –EBL) .
Ñoù laø moät ñöôøng saùng, xem hình 19.27, ñöôïc taïo ra baèng phöông phaùp ñieâïn töû veõ leân maøn
hình moät ñöôøng thaúng keùo daøi töø taâm queùt dieän töû ra ñeán bieân maøn hình ñoäc laäp vôùi tia queùt
ñieän töû. Ñöôøng EBL duøng ñeå ño goùc maïn hoaëc höôùng ngaém cuûa muïc tieâu. Baèng moät nuùt
ñieàu chænh coù theå cho ñöôøng EBL quay chung quanh taâm maøn hình sao cho ñöôøng EBL truøng
vôùi muïc tieâu laø coù theå ñoïc ñöôïc goùc maïn cuûa muïc tieâu chæ baùo treân maøn hình.
19.3.22 Caùc phöông thöùc ñònh höôùng treân maøn hình raña
Thöôøng coù 3 phöông thöùc ñònh höôùng treân maøn hình raña nhö sau:
1. Phöông thöùc ñònh höôùng muõi taøu (Head-up Mode), hình 19.28a.
ÔÛ phöông thöùc naøy raña ñònh höôùng theo daáu muõi taøu. Daáu muõi taøu treân maøn hình laø moät
ñöôøng chôùp saùng chaïy töø taâm queùt veà phía ñieåm “0” ôû ñænh maøn hình treân vaønh khaéc ñoä,
ñieåm « 0 » naøy bieåu thò höôùng muõi taøu. Caùc muïc tieâu hai beân hieän treân maøn hình theo höôùng
töông ñoái vôùi daáu muõi taøu. Khi raña hoaït ñoäng ôû phöông thöùc naøy ta chæ xaùc ñònh ñöôïc goùc
maïn cuûa muïc tieâu treân maøn hình.
2. Phöông thöùc ñònh höôùng theo höôùng ñi (Course-Up Mode), xem hình 19.28b.
Ñeå coù theå ño phöông vò cuûa muïc tieâu treân maøn hình, cho cuoän daây leäch tia tieáp nhaän tín
hieäu töø la baøn con quay, (nhö moâ taû treân hình 19.24), ñeå maøn hình hieån thò phöông thöùc ñònh
höôùng theo höôùng ñi vaø höôùng baéc thaät.
Vôùi phöông thöùc ñònh höôùng theo höôùng ñi, maùy phaùt vaø thu höôùng ñoàng boä khoâng nhöõng
ñoàng boä vôùi nhau maø coøn noái ñoàng boä vôùi la baøn con quay laøm cho maøn hình luoân ñònh
höôùng theo höôùng Baéc, nhöng daáu hieäu muõi taøu bieåu thò höôùng ñi vaãn luoân chæ veà ñieåm “0”
treân vaønh khaéc ñoä, nhö hình 19.28b.
ÔÛ phöông thöùc maøn hình ñònh höôùng theo höôùng ñi, khi taøu ñoåi höôùng thì chæ coù höôùng Baéc
dòch chuyeån thoâng qua moät vaønh khaéc ñoä ñoäng, mang caû hình aûnh soùng doäi dòch chuyeån

theo, coøn daáu muõi taøu vaãn giöõ nguyeân taïi vò trí “0” ôû ñænh maøn hình. ÔÛ phöông thöùc naøy, khi
taøu ñoåi höôùng hoaëc ñaûo muõi, hình aûnh muïc tieâu bò nhoeø.
3. Phöông thöùc ñònh höôùng Baéc (North-Up Mode), hình 19.28c.
ÔÛ phöông thöùc naøy, maøn hình cuõng noái ñoàng boä vôùi la baøn, nhöng höôùng Baéc (N) naèm ngay
vò trí khaéc ñoä “0” ôû ñænh treân vaønh khaéc ñoä coá ñònh (veà phía muõi taøu). Coøn daáu hieäu muõi taøu
thì chæ thò ñuùng höôùng ñi cuûa taøu treân vaønh khaéc ñoä.
Khi taøu ñoåi höôùng thì chæ coù daáu muõi taøu HM dòch chuyeån, höôùng baéc thaät vaãn giöõ nguyeân ôû
vò trí ñænh maøn hình, vò trí töông ñoái cuûa aûnh soùng doäi muïc tieâu treân maøn hình khoâng thay
ñoåi, nhôø ñoù traùnh ñöôïc hieän töôïng nhoøe aûnh.
Ñeå thöïc hieän phöông thöùc ñònh höôùng baéc thaät trong heä thoáng töông töï ngöôøi ta söû duïng moät
bieán aùp vi phaân nhö hình 19.29. Cuoän roâto cuûa bieán aùp vi phaân do la baøn phaûn aûnh cuûa la
baøn con quay lai vaø ñònh höôùng theo la baøn con quay khi taøu ñoåi höôùng, cuoän stato thì coá
ñònh, khi roâto quay laøm bieán ñoåi söùc ñieän ñoäng caûm öùng trong stato nhôø ñoù laøm cho maùy phaùt
vaø thu ñoàng boä ôû anten khieán thieát bò hieån thò ñònh höôùng theo höôùng baéc thaät.
19.3.23 Nhöõng ñieàu caàn bieát veà an toaøn khi duøng raña
- Tröôùc khi cho raña hoaït ñoäng caàn quan saùt khoâng coù ngöôøi ñöùng gaàn anten, ñeà phoøng
anten quay ñaäp vaøo ngöôøi coù theå gaây töû vong.
- Khi caàn laøm vieäc taïi vò trí anten, phaûi mang daây vaø muõ baûo veä, phaûi ñaûm baûo ñaõ taét
nguoàn ñieän raña, vaø treo bieån baùo khoâng ñöôïc cho raña hoaït ñoäng, ñang söûa chöõa.
- Trong maùy coù caùc boä phaän chöùa ñieän aùp cao coù theå gaây soùc ñieän ñe doaï tính meänh con
ngöôøi. Vì vaäy khi maùy hö hoûng hoaëc caàn ñieàu chænh beân trong phaûi môøi chuyeân vieân kyõ
thuaät hoaëc thoâng baùo cho ngöôøi cung öùng maùy ñeå ñieàu chænh, söûa chöõa, khoâng ñöôïc töï yù
thoaù môû maùy.
- Trong maùy coù nhöõng boä phaän tích ñieän maïnh, vì vaäy sau khi taét nguoàn ñieän 2, 3 phuùt vaãn
coøn toàn taïi ñieän tích maïnh coù theå gaây nguy hieåm. Khi caàn baûo döôõng, ñieàu chænh, phaûi
ñôïi ít nhaát 3 phuùt sau khi taét nguoàn ñieän roài môùi tieán haønh.

- Aûnh höôûng cuûa böùc xaï naêng löôïng soùng ñieän töø töø anten raña coù theå coù haïi, ñaëc bieät laø
haïi maét. Khoâng ñöôïc ñöùng tröôùc anten hoaëc nhìn tröïc tieáp vaøo anten ôû khoaûng caùch gaàn
khi raña ñang hoaït ñoäng.
19.3.24 Moät soá coâng vieäc töï baûo döôõng raña
Vieäc baûo döôõng raña thöïc hieän theo yeâu caàu cuûa nhaø cheá taïo ghi trong soå tay höôùng daãn söû
duïng raña, ôû ñaây chæ neâu moät vaøi ñieàu coù theå töï laøm haøng ngaøy.
- Maøn hình raña thöôøng tích tónh ñieän vaø huùt buïi laøm môø maøn hình, haøng tuaàn duøng vaûi
meàm khoâ lau beân ngoaøi maøn hình. Toát nhaát duøng chaát veä sinh maøn hình choáng tónh ñieän
coù baùn treân thò tröôøng ñeå xòt, lau, khoâng ñöôïc lau bằng caùc chaát taåy maïnh.
- Caùc oác vít treân khoái anten coù theå bò loûng hoaëc ræ seùt caàn taåy saïch, sieát laïi. Coù theå boâi
moät lôùp moûng môõ nhôøn giöõa oác vaø vít ñeå deã thaùo khi caàn. Khoâng ñöôïc sôn treân maët
tröôùc cuûa anten.
- Maët anten coù theå bò buïi baùm baån. Duøng vaûi meàm nhuùng nöôùc lau saïch. Neáu coù choã bò nöùt
coù theå duøng keo daùn xöû lyù taïm thôøi ñeà phoøng nöôùc vaøo beân trong laøm hoûng anten, goïi
chuyeân vieân kyõ thuaät söûa chöõa.
19.4 Caùc thieát bò hoã trôï raña
19.4.1 Boä phaûn xaï raña (Radar Reflectors)
Muïc ñích cuûa vieäc thieát keá boä phaûn xaï raña ñaët taïi
caùc muïc tieâu laø ñeå taêng cöôøng khaû naêng
phaûn xaï, cuõng töùc laø taêng taàm xa phaùt hieän cuûa
muïc tieâu. Coù theå chöùng minh caùc taám kim
loaïi ñaët vuoâng goùc coù tính phaûn xaï raát toát, cho duø
soùng truyeàn lan ñeán theo caùc höôùng khaùc nhau
nhöng qua phaûn xaï nhieàu laàn thì soùng phaûn xaï
quay veà höôùng maø töø ñoù soùng truyeàn lan tôùi, nhö
hình 19.30a. Hình 19.30b laø caùc boä phaûn xaï caáu
taïo baèng caùc taám kim loaïi ñaët vuoâng goùc vôùi nhau
với nhieàu hình daùng khaùc nhau. Caùc bộ phản xạ
này ñöôïc ñaët ôû nhöõng vò trí caàn thieát, chaúng haïn
treân ñænh phao tieâu, caùc gheành ñaù nhoâ treân maët
nöôùc... ñeå naâng cao khaû naêng phaùt hieän muïc tieâu
cuûa raña.
19.4.2 Raña thuï ñoäng - Tieâu Racon ( Radar beacon)
Tieâu Racon laø moät thieát bò voâ tuyeán coù theå thu vaø phaùt soùng naèm trong baêng taàn raña. Racon
ñöôïc ñaët treân caùc phao tieâu, caùc moâ ñaù vaø ôû caùc vò trí xung yeáu treân caùc tuyeán, luoàng heïp
haøng haûi, ñeå nhaän daïng caùc vò trí xung yeáu, duøng naêng löôïng aéc quy hay naêng löôïng maët trôøi
ñeå hoaït ñoäng.
Tieâu racon hoaït ñoäng nhö laø boä phaûn hoài (transponder), veà cô baûn noù hoaït ñoäng theo nguyeân
lyù thu phaùt cuûa raña, tuy nhieân, noù khoâng coù maøn hình hieån thò, tín hieäu phaùt ñi vôùi coâng suaát
nhoû.

Racon hoaït ñoäng nhö sau, khi noù nhaän ñöôïc xung tín hieäu cuûa baát cöù raña naøo phaùt veà höôùng
cuûa noù, thöôøng laø raña baêng taàn "X" (3 cm) ( ñoâi khi
cuõng ñöôïc thieát keá duøng cho baêng taàn "S", 10 cm), thì
racon ñöôïc khôûi ñoäng vaø phaùt ñi caùc xung soùng cao
taàn ñeå " traû lôøi" baèng caùc maõ nhaän daïng ñaëc tröng
theo tín hieäu morse, nhö hình 19.31.
Ngöôøi söû duïng raña ôû trong phaïm vi taàm xa
cuûa racon coù theå nhaâïn daïng racon treân maøn hình raña
qua tín hieäu morse, ví duï chöõ O (- - -) nhö treân hình
veõ, ñoàng thôøi coù theå xaùc ñònh höôùng vaø khoaûng caùch
ñeán racon. Khoaûng caùch ñeán racon ño töø taâm queùt
ñeán daáu hieäu morse gaàn nhaát, khoaûng caùch naøy
khoâng ñöôïc chính xaùc vì baûn thaân racon phaûi nhaän
ñöôïc tín hieäu töø raña roài môùi phaùt tín hieäu ñi, thôøi gian chaäm khoaûng 0,5 µs, khi thu nhaän tín
hieäu racon ôû khoaûng caùch xa thì sai soá khoaûng caùch ñeán
75 meùt.
19.4.3 Tieâu chæ höôùng Ramark
Ramark laø moät loaïi tieâu haøng haûi coù laép maùy phaùt soùng
ñieän töø 3,2 cm, khi coù söông muø hay taàm nhìn xa bò haïn
cheá, töø tieâu phaùt ra caùc tín hieäu xung theo chu kyø nhaát
ñònh. Raña 3,2cm treân taøu coù theå tieáp nhaän tín hieäu töø
ramark vaø theå hieän thaønh moät ñöôøng saùng keùo daøi töø vò
trí cuûa tieâu ñeán taâm queùt maøn aûnh, bieåu thò höôùng cuûa
tieâu, nhö moâ taû ôû hình 19.32. Ramark ñöôïc söû duïng raát
phoå bieán, thöôøng ñöôïc ñaët ôû caùc traïm haûi ñaêng vaø caùc
taøu haûi ñaêng...
19.5 Söï truyeàn lan cuûa soùng raña
19.5.1 Phöông trình taàm xa thaùm saùt cöïc ñaïi cuûa raña
Taàm xa thaùm saùt cöïc ñaïi cuûa cuûa raña phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau ñaây:
- Ñoä cong cuûa maët ñaát;
- Chieàu cao cuûa anten;
- Chieàu cao cuûa muïc tieâu;
- Ñieàu kieän khí quyeån.
Khaû naêng cuûa moät thieát bò raña thaùm saùt muïc tieâu ra sao quyeát ñònh ôû caùc thoâng soá cuûa noù
nhö: coâng suaát phaùt, ñoä nhaïy cuûa maùy thu...
Ñeå laäp phöông trình taàm xa thaùm saùt cöïc ñaïi cuûa raña, giaû thieát raèng soùng raña truyeàn lan
trong khoâng gian töï do, maùy phaùt cuûa raña phaùt ñi coâng suaát ñænh laø Pt (W), ñoä daøi cuûa xung
δ (µs), phaùt ñi baèng moät anten voâ höôùng.
Naêng löôïng chöùa trong moät xung phaùt laø Ptxδ (Jouls), böùc xaï döôùi daïng caàu toaû ra moïi phía
vôùi toác ñoä aùnh saùng, nhö hình 19.33a. Neáu muïc tieâu caùch anten cöï ly r meùt, khi naêng löôïng
chaïm vaøo muïc tieâu, thì vaøo thôøi ñieåm ñoùù naêng löôïng Ptxδ seõ phaân boá ñeàu treân beà maët quaû

caàu dieän tích 4πr2 (quaû caàu coù baùn kính r). Vaäy naêng löông phaân boá treân moät ñôn vò dieän tích
laø:
Pt × δ
(J/m2)
4πr 2
Vôùi muïc tieâu coù dieän tích vuoâng goùc vôùi höôùng anten
laø A0 (m2) thì toång naêng löôïng ñaäp vaøo muïc tieâu laø,
Pt × δ × A0
(J)
4πr 2
Nhö trình baøy phaàn treân, raña haøng haûi söû duïng anten
queùt ñònh höôùng (scanner), cho neân naêng löôïng taäp
trung cöôøng ñoä raát cao so vôùi an ten voâ höôùng.
Treân anten ñònh höôùng, ngoaøi soá naêng löôïng khoâng
ñaùng keå cho pheùp roø ra nhieàu höôùng (do ñaëc ñieåm kyõ
thuaät), thì toaøn boä naêng löôïng ñöôïc hoäi tuï vaøo moät
chuøm tia heïp nhö hình 19.33b, ví nhö aùnh saùng taäp
trung ôû moät ñeøn pha oâtoâ, nhôø ñoù naêng löôïng phaùt ñi
taêng leân raát maïnh.
Cho G laø heä soá ñoä lôïi (Gain) cuûa anten ñònh höôùng so
vôùi anten voâ höôùng (töùc laø tyû soá naêng löôïng phaùt cuûa
anten ñònh höôùng ñaäp vaøo muïc tieâu so vôùi naêng
löôïng phaùt cuûa anten voâ höôùng ñaäp vaøo cuøng muïc tieâu ñoù). Vaäy, khi söû duïng anten ñònh
höôùng thì toång naêng löôïng cuûa soùng raña ñaâïp vaøo muïc tieâu nhö sau,
Pt × δ × Ao × G
(J)
4πr 2
Giaû söû sau khi nhaän ñöôïc soùng raña, muïc tieâu laïi böùc xaï soùng maø noù tieáp nhaän ñöôïc veà moïi
höôùng (muïc tieâu gioáng nhö moät anten voâ höôùng), moät quaû caàu thöù hai cuõng vôùi baùn hính r laïi
ñöôïc xaùc laäp, soùng böùc xaï töø muïc tieâu toaû ra töø taâm quaû caàu ñoù, chæ moät phaàn nhoû naêng
löôïng naøy trôû veà anten. Cöôøng ñoä naêng löôïng treân moät ñôn vò dieän tích ôû beà maët quaû caàu tính
nhö sau,
Pt × δ × Ao × G
(J/m2)
4πr × 4πr
2 2
Tuy nhieân, muïc tieâu khoâng böùc xaï toaøn boä naêng löôïng ñaâïp vaøo noù, ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo
hình daùng, kích thöôùc, chaát lieäu, goùc ñoä cuûa muïc tieâu. Ñaët (k) laø heä soá phaûn xaï ñeå bieåu thò
caùc ñaëc tính ñoù cuûa muïc tieâu. Nhö vaây, cöôøng ñoä naêng löôïng khi trôû veà nôi anten thu laø,
Pt × δ × Ao × G × k
(J/m2)
4πr 2 × 4πr 2
Anten thu tieáp nhaän ñöôïc bao nhieâu naêng löôïng khi soùng phaûn xaï trôû veà laïi phuï thuoäc vaøo
"ñoä môû" Ar anten thu ( Aperture), ñaây laø moät heä soá bieåu thò ñoä nhaïy cuûa anten vaø maùy thu
raña, quyeát ñònh ôû böôùc soùng cuûa soùng sieâu cöïc ngaén phaùt ñi. Neáu xeùt tôùi ñoä môû anten thu thì

phöông trình treân trôû thaønh,
Pt × δ × Ao × G × k × Ar
(J)
4πr 2 × 4πr 2
Naêng löôïng, töùc laø cöôøng ñoä soùng doäi chöùa trong moät soùng phaûn hoài coù theå dieãn ñaït baèng
Prxδ, (trong ñoù Pr laø coâng suaát thu ñöôïc, δ laø ñoä daøi xung tính baèng µs). Vaäy, naêng löôïng
chöùa trong soùng phaûn hoài coù theå xaùc laäp baèng caùch caân baèng hai coâng thöùc tính naêng löôïng
noùi treân,
Pt × δ × Ao × G × k × Ar
Pr × δ = (J)
16π 2 r 4
Phöông trình treân cho thaáy raèng cöôøng ñoä cuûa soùng doäi tyû leä nghòch vôùi r4, cöôøng ñoä giaûm
xuoáng nhanh choùng khi taàm xa taêng leân, chaúng haïn neáu taàm xa taêng leân gaáp ñoâi thì cöôøng ñoä
soùng doäi giaûm xuoáng 16 laàn. Cöôøng ñoä soùng doäi tyû leä thuaän vôùi caùc yeáu toá coøn laïi, neáu caùc
yeáu toá khaùc taêng leân gaáp ñoâi thì cöôøng ñoä soùng doäi cuõng taêng leân gaáp ñoâi.
Ñaët Pmin laø coâng suaát soùng doäi nhoû nhaát phaûn xaï töø moät muïc tieâu rieâng bieät coù taàm quan saùt
toái ña rmax maø moät maùy thu cuûa raña naøo ñoù coù theå thu nhaän ñöôïc, thì phöông trình treân coù
theå vieát,
Pt × δ × Ao × G × k × Ar
Pmin × δ = (J)
16π 2 rmax
4
Vaäy taàm xa quan saùt cöïc ñaïi cuûa raña ñoù laø,
rmax = 4 1 / 16π 2 ( Pt × δ )(1 / Pmin × δ )( Ar × G )( Ao × k ) (meùt)

Ñaây laø phöông trình taàm xa thaùm saùt cöïc ñaïi cuûa raña haøng haûi trong khoâng gian töï do.
19.5.2 Söï khuùc xaï, phaûn xaï cuûa soùng raña
1. Chæ soá khuùc xaï tieâu chuaån
Soùng sieâu cöïc ngaén töø anten raña böùc xaï vaø truyeàn lan trong khoâng gian. Gioáng nhö soùng aùnh
saùng, do ñieàu kieän cuûa khí quyeån nhö aùp suaát, nhieät ñoä, thay vì truyeàn lan theo ñöôøng thaúng,
soùng sieâu cöïc ngaén bò khuùc xaï vaø truyeàn lan theo quyõ ñaïo cong nheï veà phía maët ñaát. Soùng
cöïc ngaén coøn chòu aûnh höôûng cuûa ñoä aåm khoâng khí. Vì nhöõng lyù do ñoù maø chaân trôøi raña lôùn
hôn chaân trôøi quang hoïc, vì soùng sieâu cöïc ngaén coù böôùc soùng lôùn hôn nhieàu so vôùi soùng aùnh
saùng.
Ñeå coù theå xaùc ñònh soùng raña truyeàn lan nhö theá naøo, caàn thieát phaûi giaû ñònh ñieàu kieän khí
quyeån "tieâu chuaån" ñeå so saùnh. Ñieàu kieän khí quyeån tieâu chuaån ñöôïc quoác teá thoáng nhaát nhö
sau:
- Khí aùp treân maët bieån laø 1013 hPA, khi ñoä cao taêng leân 305 meùt (1000 foot) thì khí aùp
giaûm xuoáng 36 hPA.
- Nhieät ñoä treân maêït bieån 150C (590F), khi ñoä cao taêng leân 305 meùt thì nhieät ñoä giaûm xuoáng
20C (3,60F).
- Ñoä aåm töông ñoái laø 60%, giöõ nguyeân khoâng thay ñoåi theo ñoä cao.

Döôùi ñieàu kieän tieâu chuaån chæ soá khuùc xaï cuûa khí quyeån laø 1,000325, giaûm xuoáng ñeàu ñaën
0,000013 moãi khi ñoä cao taêng leân 305 meùt.
Vôùi ñieàu kieän soùng truyeàn lan trong khí quyeån tieâu chuaån coù theå coi nhö taàm xa phaùt hieän
cöïc ñaïi cuûa raña phuï thuoäc vaøo chieàu cao cuûa anten vaø chieàu cao cuûa muïc tieâu nhö ñaõ trình
baøy ôû phaàn chaân trôøi raña. Hình 19.34a moâ taû caùnh soùng raña trong ñieàu kieän khuùc xaï tieâu
chuaån.
Baát kyø söï thay ñoåi naøo cuûa ñieàu kieän khí quyeån tieâu chuaån cuõng laøm thay ñoåi chæ soá khuùc xaï
vaø laøm bieán ñoåi ñoä cong cuûa ñöôøng truyeàn lan cuûa soùng raña.
2. Sieâu khuùc xaï ( Super refraction)

Sieâu khuùc xaï, xem hình 19.34b, laø tröôøng hôïp khuùc xaï raát toát trong ñieàu kieän soùng truyeàn
lan qua loä trình khoâng khí aám, khoâ naèm treân maët bieån laïnh. Khi ñieàu kieän naøy xaåy ra thì
caùnh soùng cong veà phía maët bieån, khieán taàm xa phaùt hieän cuûa raña taêng leân, treân maøn hình
coù theå phaùt hieän nhöõng muïc tieâu xa ñoät bieán. Sieâu khuùc xaï thöôøng xaåy ra vaøo nhöõng buoåi toái
sau moät ngaøy naéng noùng treân vuøng bieån nhieät ñôùi/aám gaàn bôø bieån.
3. Truyeàn lan ñöôøng oáng ( Ducting)
Laø daïng khuùc xaï dò thöôøng, hình 19.34c laøm taêng ñoät bieán taàm xa quan saùt cöïc ñaïi cuûa raña,
thöôøng gaáp ñoâi hay gaáp ba loä trình queùt cuûa tia queùt ñieän töû, ñoâi khi coøn lôùn hôn.
Nguyeân nhaân cuûa khuùc xaï dò thöôøng laø do moät lôùp moûng khoâng khí aám bò keïp giöõa maët bieån
laïnh ôû phía döôùi vaø moät lôùp khoâng khí laïnh naèm beân treân, lôùp khoâng khí aám gioáng nhö moät
"ñöôøng oáng daãn soùng" , khi caùnh soùng raña höôùng ñuùng vaøo "oáng" thì soùng cöïc ngaén phaûn xaï
qua laïi giöõa hai "vaùch" laïnh vaø truyeàn lan ñi raát xa, kieåu truyeàn lan “ñöôøng oáng” naøy dieãn ra
ôû saùt maët bieån. Soùng phaûn hoài töø muïc tieâu, neáu coù, cuõng ñöôïc daãn theo “ñöôøng oáng” veà
anten vaø laøm hieän mục tiêu treân maøn hình ở caùc loä trình queùt tiếp theo của tia ñieän töû, gaây
neân hieän töôïng soùng doäi laàn hai, ba...
4. Khuùc xaï keùm ( Sub-refraction)
Hieâïn töôïng khuùc xaï keùm thöôøng xuaát hieän ôû vuøng cöïc, ôû ñoù nhieät ñoä maët bieán thöôøng aám
hôn ñaùng keå so vôùi khoâng khí laïnh ôû beân treân, laøm cho caùnh soùng bò uoán cong leân treân, khieán
taàm quan saùt cuûa raña bò giaûm nghieâm troïng coù khi giaûm ñeán 50% cuûa taám xa thaùm saùt bình
thöôøng, xem hình 19.34d. Ñieàu kieän naøy coù theå nhìn thaáy baèng maét thöôøng ôû vuøng cöïc khi
gioù laïnh töø ñaát lieàn thoåi ra maët bieån aám gaây neân moät laøn hôi nöôùc boác leân treân maët bieån.
Khuùc xaï keùm cuõng coù theå sinh ra do nhieät ñoä treân maët bieån giaûm nhanh choùng vaø ñoä aåm
töông ñoái taêng leân treân maët bieån, laøm cho caùnh soùng uoán cong leân khoûi maët bieån.
19.5.3 AÛnh höôûng cuûa maët bieån, maët ñaát ñeán söï truyeàn lan cuûa soùng raña - Söï phaân nhaùnh
caùnh soùng.
Neáu truyeàn vaøo khoâng gian khoâng coù vaät ngaên trôû thì soùng sieâu cöïc ngaén hình thaønh caùnh
soùng (caùnh coâng suaát) lyù töôûng môû roäng theo chieàu ñöùng nhö noùi ôû phaàn treân. Tuy nhieân, khi
caùnh soùng gaëp maët bieån ( hoaëc maët ñaát) thì soùng seõ bò phaûn xaï töø maët bieån do ñoù caùnh soùng
bò phaân nhaùnh theo chieàu ñöùng. Theo nhö hình 19.35a, soùng phaùt, moät phaàn ñi tröïc tieáp theo
ñöôøng thaúng, moät phaàn khaùc chòu söï phaûn xaï töø maët bieån veà phía tröôùc goïi laø soùng phaûn saï.
Soùng tröïc tieáp vaø soùng phaûn xaï gaëp nhau vaø giao thoa laãn nhau, treân ñöôøng truyeàn lan hai
loaïi soùng naøy coù theå cuøng pha khieán coâng suaát soùng toång hôïp taêng leân, coù theå leäch pha laøm
cho soùng toång hôïp bò yeáu ñi, hay ngöôïc pha nhau laøm cho soùng toång hôïp baèng khoâng, keát
quaû laø caùnh soùng bò phaân nhaùnh theo nhö hình 19.35b. Söï phaân nhaùnh cuûa caùnh soùng khieán
cho coâng suaát phaùt ñeán muïc tieâu cuõng yeáu ñi.
19.5.4 AÛnh höôûng cuûa söông muø, möa, möa ñaù vaø tuyeát ñoái vôi taàm xa thaùm saùt cuûa raña
Naêng löôïng cuûa soùng sieâu cöïc ngaén truyeàn lan trong khoâng gian bò oxygen vaø hôi nöôùc trong
khí quyeån haáp thuï vaø suy giaûm. Möùc ñoä suy giaûm naøy thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø
löôïng hôi nöôùc ôû theå loûng hoaëc theå raén chöùa trong moät ñôn vò theå tích cuûa khoâng khí. Do
naêng löôïng bò haáp thuï neân soùng truyeàn lan qua vuøng giaùng thuyû laøm cho taàm xa thaùm saùt cuûa
raña bò giaûm. Söï haáp thuï naêng löôïng cuûa soùng trong giaùng thuyû coøn phuï thuoäc vaøo böôùc soùng
cuûa soùng sieâu cöïc ngaén, raña söû duïng böôùc soùng 10 cm chòu aûnh höôûng ít hôn so vôùi raña söû
duïng böôùc soùng 3 cm.
Giaùng thuyû khoâng nhöõng laøm giaûm taàm quan saùt cuûa raña maø gaây khoù khaên cho vieäc nhaän
bieát soùng doäi muïc tieâu laån khuaát trong soùng doäi cuûa giaùng thuûy, muïc tieâu naèm ôû ngay vuøng
giaùng thuûy.
Döôùi ñaây phaân tích aûnh höôûng cuûa cuûa moät soá hieän töôïng giaùng thuûy khaùc nhau
1. Söông muø
AÛnh höôûng cuûa söông muø ñoái vôùi soùng sieâu cöïc ngaén coù lieân quan ñeán löôïng nöôùc trong
söông muø, (söông muø laø caùc haït nöôùc li ti trong khoâng khí maø khoâng phaûi laø hôi nöôùc) löôïng
nöôùc chöùa trong khoâng khí caøng nhieàu nghóa laø taàm nhìn xa caøng keùm thì taàm xa phaùt hieän
cuûa raña giaûm xuoáng. Tuy nhieân aûnh höôûng cuûa söông muø ñoái vôùi taàm xa thaùm saùt cuûa raña
khoâng lôùn laém tröø khi söông muø daøy ñaëc. Trong thöïc tieãn ñaõ thoáng keâ cho thaáy, moät muïc tieâu
trong ñieàu kieän bình thöôøng phaùt hieän ôû taàm xa 27 haûi lyù, nhöng trong söông muø taàm nhìn xa
300 meùt, taàm xa phaùt hieän cuûa noù treân raña chæ coøn 16 haûi lyù.
2. Maây
Do caùnh soùng cuûa raña haøng haûi roäng theo chieàu ñöùng cho neân caùc ñaùm maây treân cao cuõng
bò caùnh soùng queùt ñeán. Tuy nhieân kinh nghieäm cho thaáy chæ coù moät soá ít loaïi maây coù theå cho
soùng doäi trôû veà coù theå nhìn thaáy treân maøn hình raña tröø khi coù giaùng thuûy töø ñaùm maây. AÛnh
höôûng nghieâm troïng cuûa soùng doäi töø maây laø gaây phieàn toaùi cho vieäc nhaâïn daïng caùc soùng doäi
muïc tieâu laån khuaát trong soùng doäi cuûa maây.
3. Möa, tuyeát
Möa (tuyeát) haáp thuï soùng sieâu cöïc ngaén nghieâm troïng, laøm cho möùc ñoä suy giaûm cuûa soùng
taêng cao khieán taàm xa thaùm saùt cuûa raña ruùt ngaén. Maët khaùc, möa chung quanh muïc tieâu coù
theå gaây nhieãu do soùng doäi phaûn xaï töø möa che khuaát soùng doäi muïc tieâu naèm trong vuøng
nhieãu möa.
Kích thöôùc cuûa haït möa so saùnh töông ñoái vôùi böôùc soùng raña coù lieân quan maät thieát vôùi ñoä
suy giaûm cuûa naêng löôïng. Soùng baêng taàn "S" (10 cm) vôùi böôùc soùng daøi cho neân gaây suy
giaûm naêng löôïng ít hôn soùng baêng taàn "X" (3 cm).
Vôùi böôùc soùng 3 cm aûnh höôûng cuûa möa raát nghieâm troïng, trong ñieàu kieän bình thöôøng khoâng
khí khoâ raña quan saùt ñöôïc muïc tieâu caùch xa 25 haûi lyùù, taàm xa quan saùt bò giaûm xuoáng 22 haûi
lyù trong möa laát phaát, coøn 15 haûi lyù trong möa nheï, 5 haûi lyù trong möa trung bình vaø 1 haûi lyù
trong möa naëng haït.
Ngöôïc laïi khi söû duïng böôùc soùng 10 cm thì aûnh höôûng cuûa nhieãu bieån vaø nhieãu möa ñeàu
giaûm haún, nhöng ñoä phaân giaûi muïc tieâu cuõng bò giaûm. Chính vì vaäy hieän nay nhieàu taøu söû
duïng hai raña vôùi hai böôùc soùng 3 cm vaø 10 cm ñeå ñoàng thôøi ñaït yeâu caàu veà taàm xa phaùt
hieän cuøng ñoä phaân giaûi muïc tieâu.
19.6 Nhaän daïng soùng doäi muïc tieâu, öùng duïng raña ñeå xaùc ñònh vò trí vaø daãn ñöôøng
19.6.1 Soùng doäi giaû vaø hieäu öùng cuûa chuùng
1. Reû quaït boùng, cung muø (Hình 19.36)
Reû quaït boùng (Shadow Sectors) laø caùc vuøng che khuaát soùng raña bôûi caùc coät treân taøu nhö caùc
coät ñeøn haøng haûi, coät caàn caåu..., nhìn treân maøn hình chuùng hình thaønh caùc reû quaït heïp hôi toái

ôû ngay vò trí caùc coät ñoù, xem hình 19.36b, vieäc thaùm saùt caùc muïc tieâu trong phaïm vi reû quaït
yeáu ñi do caùc vaät ñoù phaûn xaï hoaëc haáp thuï naêng löôïng cuûa soùng.
Caùc cung muø (Blind Sectors) vaø vuøng cheát laø moät khu vöïc bò che khuaát bôûi moät vaät chöôùng
ngaïi roäng gaàn anten, chaúng haïn nhö oáng khoùi taøu, hoaëc noùc caùnh gaø buoàng laùi hoaëc muõi taøu
laøm maát hoaøn toaøn caùc soùng doäi muïc tieâu naèm phía sau noù nhö hình 19.36a vaø c. Khi laép raùp
anten raña phaûi veõ sô ñoà caùc caùnh quaït boùng, cung muø ñeå tham khaûo khi söû duïng. Hình
19.37 moâ taû aûnh höôûng cuûa cung muø treân maøn hình raña, toaøn boä muïc tieâu naèm trong cung
muø hình reû quaït ñeàu bò che khuaát.
2. Nhieãu giao thoa, nuùt xoaù nhieãu giao thoa vaø keùo daøi soùng doäi muïc tieâu [IR/EXP]

Khi raña cuûa taøu ta hoaït ñoäng, coù theå bò aûnh höôûng bôûi nhieãu giao thoa cuûa raña moät taøu
khaùc coù cuøng taàn soá cuøng hoaït ñoäng. Nhieãu naøy taïo thaønh nhöõng ñöôøng cong xuaát phaùt töø
taâm maøn hình vaø dòch chuyeån lieân tuïc gaây trôû ngaïi cho raña cuûa ta, nhö moâ taû treân hình
19.38. Caùch khöû, tham khaûo höôùng daãn cuûa töøng thieát bò raña.
Khi muïc tieâu ôû xa khoù quan saùt, coù theå duøng nuùt EXP ñeå keùo daøi soùng doäi cuûa muïc tieâu giuùp
ta deã quan saùt.
3. Soùng doäi nhieàu laàn
Loaïi soùng doäi giaû naøy sinh ra laø do söï phaûn xaï qua laïi nhieàu laàn giöõa moät beân laø thaân taøu chuû
(taøu ta) vaø moät beân laø thaân taøu muïc tieâu nhö moâ taû treân hình 19.39a. Khi hai thaân taøu naøy
chaïy song song vôùi nhau, anten taøu chuû thu ñöôïc caùc soùng raña phaûn xaï qua laïi giöõa hai taám
phaúng song song naøy laøm xuaát hieän treân maøn hình caùc soùng doäi giaû nhö hình 19.39b. Ñaëc
ñieåm cuûa soùng doäi giaû naøy laø chuùng caùch ñeàu nhau vaø hieån thò treân cuøng moät höôùng, trong
ñoù coù moät soùng doäi thaät ôû gaàn nhaát.
4. Soùng doäi töø caùc caùnh soùng caïnh

Do nhöõng ñaëc ñieåm haïn cheá kyõ thuaät ngöôøi ta khoâng theå thieát keá moät anten coù theå taäp trung
toaøn boä naêng löôïng soùng sieâu cao vaøo moät caùnh
soùng vôùi goùc chuøm tia heïp, loại bỏ ảnh hưởng xấu
các cánh sóng phụ. Vì vậy, beân caïnh caùnh soùng
chính ñoàng thôøi toàn taïi caùc caùnh soùng caïnh (caùnh
soùng phuï) vôùi coâng suaát nhoû hôn nhieàu so vôùi
caùnh soùng chính nhö moâ taû treân hình 19.40a. Bình
thöôøng thì caùnh soùng phuï vì quaù yeáu neân khoâng
thaùm saùt ñöôïc muïc tieâu naøo. Tuy nhieân, trong
tröôøng hôïp coù moät muïc tieâu maïnh laïi ôû gaàn anten
thì caùc caùnh soùng phuï cuõng "quan saùt" ñöôïc muïc
tieâu ñoù vaø hình thaønh caùc soùng doäi giaû treân maøn
hình nhö hình 19.40b, caùc soùng doäi giaû hình
thaønh moät voøng cung soùng doäi coù cuøng khoaûng caùch vaø yeáu daàn veà hai beân.
5. Soùng doäi giaùn tieáp
Soùng doäi giaùn tieáp sinh ra laø do söï phaûn xaï qua laïi cuûa soùng doäi muïc tieâu giöõa caùc vaät kieán
truùc treân taøu hay caùc vaät kieán truùc treân bôø laøm xuaát hieän caùc soùng doäi giaû khoâng naèm cuøng
höôùng vaø khoaûng caùch cuûa soùng doäi thaät. Hình 19.41 laø moät ví duï veà soùng doäi giaùn tieáp cuûa

caàu taøu leân oáng khoùi taøu chuû. Khi anten quay vaø phaùt soùng veà höôùng caàu caûng A, treân maøn
hình nhaän ñöôïc moät soùng doäi thaät cuûa caàu caûng A. Khi anten quay theâm moät goùc naøo ñoù vaø
phaùt naêng löôïng, ngaãu nhieân, naêng löôïng naøy gaëp oáng khoùi taøu nhöng töø oáng khoùi laïi phaûn
xaï veà phía anten phaûn xaï tôùi caàu taøu A roài môùi phaûn xaï veà anten raña, laøm xuaát hieän moät
muïc tieâu giaùn tieáp A’cuûa caàu taøu. Soùng doäi A' khoâng naèm treân cuøng höôùng cuûa muïc tieâu A
vaø khoaûng caùch cuõng khoâng baèng nhau. Khi taøu chaïy trong luoàng heïp, nhieàu soùng doäi giaû
loaïi naøy xuaát hieän treân maøn hình.
Coù theå phaân bieät soùng doäi giaùn tieáp baèng caùch phaân tích vaø tích luõy kinh nghieäm quan saùt,
ñaëc ñieåm cuûa nhöõng soùng doäi giaùn tieáp nhö sau :
1) Noù thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng khu vöïc cung muø vaø reû quaït boùng.
2) Khi caùc soùng doäi giaùn tieáp sinh ra bôûi caùc kieán truùc cuûa taøu nhö oáng khoùi, coät caàn caåu ñaïi…
thì thöôøng xuaát hieän treân cuøng moät höôùng vôùi caùc kieán truùc ñoù.
3) Neáu soùng doäi giaùn tieáp gaây neân bôûi caùc chöôùng ngaïi vaät treân baûn thaân taøu ta, thì khoaûng
caùch cuûa soùng doäi giaû cuõng töông ñöông vôùi khoaûng caùch cuûa soùng doäi thaät.
4) Neáu soùng doäi giaû gaây neân bôûi chöôùng ngaïi vaät khoâng naèm treân taøu ta thì khoaûng caùch cuûa
soùng doäi giaû baèng toång khoaûng caùch töø taøu ta ñeán chöôùng ngaïi vaät coäng vôùi khoaûng caùch töø
muïc tieâu ñeán chöôùng ngaïi vaät.
5) Khi taøu chaïy thì chuyeån ñoäng cuûa soùng doäi giaû seõ khoâng bình thöôøng vaø bieán ñoåi lieân tuïc.
6. Soùng doäi giaû treân tia queùt laàn thöù hai
Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, trong ñieàu kieän truyeàn soùng dò thöôøng theo "ñöôøng oáng", anten raña
coù theå nhaän ñöôïc soùng doäi töø muïc tieâu raát xa. Soùng doäi naøy xuaát hieän treân maøn hình theo
ñuùng höôùng cuûa noù nhöng cöï ly thì raát ngaén so vôùi cöï ly thaät cuûa noù. Nguyeân nhaân cuûa hieän
töôïng naøy laø sau khi tia ñieän töû queùt qua moät loä trình (anten phaùt xung ñi) , khi baét ñaàu queùt
loä trình tieáp theo thì soùng doäi töø xa (caùc soùng doäi naèm ngoaøi thang taàm xa hieän ñang söû duïng)
môùi trôû veà an ten laøm xuaát hieän soùng doäi vôùi cöï ly khoâng ñuùng thöïc teá.
7. Nhaän daïng muïc tieâu treân maøn hình
Tín hieäu treân maøn hình raña chæ laø soùng phaûn xaï töø caùc muïc tieâu nhö bôø caùt, vaùch nuùi, caùi
caàu, con thuyeàn, ñaøn chim…, theå hieän döôùi daïng nhöõng chaám saùng taïo thaønh nhöõng veät saùng
treân maøn hình. Noù khoâng phaûn aûnh ñaày ñuû hình aûnh thöïc cuûa muïc tieâu, thaäm chí coù theå bò
bieán daïng, hoaëc bò che khuaát neáu muïc tieâu naøo ñoù naèm ôû phía sau nhöõng muïc tieâu cao, lôùn
hôn.
Ñeå coù theå laøm quen vôùi vieäc “ñoïc” maøn hình raña, toát nhaát ngöôøi söû duïng raña neân môû raña
luyeän quan saùt trong ñieàu kieân thôøi tieát toát, ban ngaøy.
Nguyeân nhaân cuûa söï bieán daïng, maát hình aûnh hieån thò treân maøn hình:
1) Hình 19.42 moâ taû nhöõng muïc tieâu
luïc ñòa maø raña khoâng phaùt hieän ñöôïc
do bò nuùi cao hôn ôû phía tröôùc che
khuaát.
2) Baûn thaân soùng sieâu cao phaùt ñi döôùi
daïng xung bò keùo daøi thôøi gian δ (ñoä
roäng xung phaùt) khieán cho soùng doäi
keùo daøi theo cöï ly do ñoù hình aûnh cuûa
muïc tieâu bò bieán daïng theo chieàu daøi,
bieán daïng naøy phuï thuoäc vaøo ñoä daøi
xung δ.
3) Goùc môû ngang chuøm tia maëc duø heïp nhöng ôû cöï ly caøng xa thì thôøi gian queùt qua moät muïc
tieâu keùo daøi khieán cho soùng doäi bieán daïng theo chieàu ngang. Neáu goùc môû ngang caùnh soùng
baèng α, khi caùnh soùng aáy queùt qua muïc tieâu seõ laøm cho hình aûnh cuûa muïc tieâu môû roäng theo
chieàu ngang moãi beân moät goùc ñoä baèng α/2. Baát cöù muïc tieâu naøo cuõng bò phoùng ñaïi theo
chieàu ngang nhö vaäy.
Maët khaùc neáu caùc muïc tieâu ôû quaù gaàn nhau theo cöï ly hoaëc theo goùc töông ñoái vôùi anten thì
soùng doäi cuûa chuùng coù theå bò dính lieàn nhau, khoâng phaân bieät đöôïc treân maøn hình (xem phaàn
ñoä phaân giaûi cuûa raña Muïc 19.2.8 vaø 19.2.9).
Vì caùc nguyeân nhaân treân, khieán cho soùng doäi caùc ñöôøng vieàn bôø bieån treân maøn hình bò bieán
daïng theo nhö moâ taû ôû hình 19.43, phaàn coù gaïch cheùo laø nhöõng gì hieän thò treân maøn hình, caùc
phaàn ñeå traéng laø thöïc ñòa khoâng nhìn thaáy treân maøn hình. Caùc ñaûo thaáp coù theå cho "thaáy"

phaàn muïc tieâu luïc ñòa ôû phía sau, caùc muïc tieâu cao quaù coù theå che khuaát caùc muïc tieâu ôû phía
sau.
Caùc ví duï hình 19.44 moâ taû chi tieát hôn söï bieán daïng cuûa tín hieäu hoaëc tín hieäu giaû treân maøn
hình raña. Treân hình 19.44a laø thöïc ñòa vôùi taøu thuyeàn caây coái, bôø bieån, hình 19.44b laø hình
aûnh hieån thò treân maøn hình radar. Ta nhaän thaáy, phao 1 cuøng vôùi ñoaïn bôø phía treân beân phaûi
bò moõm ñaù che khuaát. Phao soá 2 thì hieän raát roõ. Hình con thuyeàn lôùn bieán thaønh moät veät saùng
daøi vì noù ôû gaàn. Coøn con thuyeàn nhoû thì thaønh moät chaám nhoû vì noù ôû xa neân phaûn xaï yeáu.
Ngoïn ñoài phía döôùi beân tay phaûi coù caây röøng daøy ñaëc neân phaûn xaï thaønh moät vuøng roäng. Bôø
ñaù cao beân treân phía tay phaûi phaûn xaï toát neân tín hieäu ñaäm roõ. Baõi caùt beân traùi roõ raøng nhöng
thaáp neân chæ theå hieän thaønh moät ñöôøng maõnh yeáu. Coøn khu röøng chaén gioù phía treân beân traùi
thì phaûn xaï toát, taïo thaønh tín hieäu ñaäm. Soùng bieån chung quanh taøu ta hieän roõ chung quanh
taâm maøn hình (vò trí taøu ta).
19.6.2 ÖÙng duïng raña xaùc ñònh vò trí taøu
1. Taàm xa phaùt hieän cuûa moät vaøi loaïi muïc tieâu ñieån hình
Döïa vaøo thöïc tieãn söû duïng raña, trong ñieàu kieän khí töôïng bình thöôøng, raña hoaït ñoäng bình
thöôøng, ngöôøi ta toång hôïp vaø thoáng keâ taàm xa quan saùt cuûa raña ñoái vôùi moät soá muïc tieâu ñieån
hình nhö sau:
Taàm xa cöïc ñaïi cuûa raña coù theå
Loaïi muïc tieâu
quan saùt muïc tieâu
Taøu treân 3.000 taán 17 haûi lyù
Taøu töø 1.000 ñeán 3.000 taán 10 haûi lyù
Taøu töø 300 ñeán 1.000 taán 3 - 7 haûi lyù
Thuyeàn buoàm Tuøy loaïi, coù buoàm hay khoâng maø
taàm xa phaùt hieän khaùc nhau.
Ñaûo nhoû Treân döôùi 20 haûi lyù
Nuùi cao Treân döôùi 35 haûi lyù, hoaëc xa hôn
Phao tieâu 4 - 5 haûi lyù
2. Phöông phaùp xaùc ñònh vò trí taøu baèng raña.
Sau khi ñaõ nhaän bieát muïc tieâu treân maøn hình, thì vaán ñeà xaùc ñònh vò trí baèng raña khoâng coøn
coù khoù khaên gì nöõa. Noùi chung, veà cô baûn coù hai phöông phaùp xaùc ñònh vò trí baèng raña:
1) Xaùc ñònh vò trí baèng khoaûng caùch raña
Ñoàng thôøi ño cöï ly cuûa hai hoaëc ba muïc tieâu treân maøn aûnh, sau ñoù, treân haûi ñoà laáy muïc tieâu
laøm taâm, laáy khoaûng caùch theo thöôùc tyû leä cuûa haûi ñoà laøm baùn kính veõ caùc cung troøn ôû gaàn
khu vöïc vò trí suy tính cuûa taøu, hai hoaëc ba cung troøn naøy giao nhau taïi moät ñieåm chính laø vò
trí taøu, nhö hình 19.45.
Phöông phaùp xaùc ñònh vò trí baèng khoaûng
caùch coù ñoä chính xaùc cao hôn phöông phaùp
xaùc ñònh baèng höôùng ngaém (phöông vò), vì
noù khoâng phuï thuoäc vaøo la baøn. Khi söû duïng
raña vôùi ñieàu kieän cho pheùp coá gaéng söû
duïng phöông phaùp xaùc ñònh vò trí naøy.
Xaùc ñònh vò trí baèng khoaûng caùch caàn phaûi
chuù yù nhöõng ñieåm sau ñaây :
a) Coá gaéng löïa choïn nhöõng muïc tieâu ñoäc
laäp, roõ raøng, noåi baät. Neáu söû duïng moõm nuùi,
meùp ñaûo, bôø bieån thì phaûi choïn nhöõng nôi coù
bôø doác cao, neáu khoâng, do aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu coù theå laøm cho khoaûng caùch khoâng ñöôïc
chính xaùc. Ñoái vôùi bôø bieån xa naèm döôùi chaân trôøi raña, chæ coù theå quan saùt nhöõng ñænh nuùi
cao, nhöng phaûi luoân ghi nhôù, ñænh nuùi xuaát hieän ñaàu tieân treân maøn aûnh raña chöa chaéc laø
ñænh cao nhaát. Vôùi nhöõng soùng doäi xuaát hieän tröôùc tieân, caàn ñöôïc phaân tích, phaùn ñoaùn caån
thaän vaø theo doõi lieân tuïc ñeå chôø nhöõng soùng doäi xuaát hieän tieáp theo.
b) Gioáng nhö xaùc ñònh vò trí baèng phöông vò, xaùc ñònh vò trí baèng hai, ba, khoaûng caùch yeâu
caàu goùc keïp giöõa hai muïc tieâu lieân tieáp toát nhaát gaàn 900, khoâng nhoû hôn 300, khoâng lôùn hôn
1500, nhöng trình töï ño thì ngöôïc vôùi xaùc ñònh vò trí baèng phöông vò, nghóa laø ño muïc tieâu gaàn
chính ngang tröôùc, ño caùc muïc tieâu ôû phía muõi vaø laùi sau, bôûi vì cöï ly cuûa muïc tieâu gaàn chính
ngang thay ñoåi chaäm hôn muïc tieâu ôû phía muõi laùi. Neáu hai cung troøn vò trí giao nhau ôû hai
ñieåm thì laáy giao ñieåm gaàn vò trí suy tính laøm vò trí taøu.
2) Xaùc ñònh vò trí baèng khoaûng caùch vaø höôùng ngaém raña
Xaùc ñònh vò trí baèng moät höôùng ngaém vaø moät khoaûng caùch cuûa moät muïc tieâu cuõng laø moät
phöông phaùp xaùc ñònh vò trí nhanh choùng. Tuy nhieân, nhö ñaõ giaûi thích ôû caùc phaàn treân, goùc
môû ngang cuûa caùnh soùng raña chöøng khoaûng 1 ñeán 20, cho neân soùng doäi muïc tieâu bò bieán
daïng veà hai beân, moãi beân muïc tieâu bò keùo daõn ra baèng 1/2 goùc môû ngang α cuûa caùnh soùng
nhö moâ taû treân hình 19.46, treân ñoù bieåu thò muïc tieâu thöïc ñòa, ñöôøng chaám laø höôùng ño thöïc
teá, coøn ñöôøng lieàn neùt laø höôùng ño baèng raña. Vì vaäy, khi ño höôùng ngaén cuûa muïc tieâu coù
khaû naêng phaùt sinh sai soá baèng nöûa goùc môû ngang cuûa caùnh soùng. Maët khaùc, neáu raña noái vôùi
boä phaùt höôùng cuûa la baøn con quay, raña hoaït ñoäng theo phöông thöùc oån ñònh theo höôùng
Baéc thaät thì sai soá khi ño höôùng ngaém treân raña coøn phuï thuoäc vaøo ñoä chính xaùc cuûa la baøn.
Töø phaân tích treân deã nhaän thaáy raèng khi söû duïng raña, ño höôùng ngaém coù ñoä chính xaùc keùm
hôn laø ño khoaûng caùch, töùc laø vò trí xaùc ñònh baèng höôùng ngaém vaø moät khoaûng caùch khoâng
chính xaùc baèng vò trí xaùc ñònh baèng hai khoaûng caùch.
Vôùi loaïi raña maø voøng phöông vò cuûa noù khoâng noái vôùi la baøn con quay thì treân raña ta chæ
ño ñöôïc goùc maïn cuûa muïc tieâu, trong tröôøng hôïp ñoù, vaøo thôøi ñieåm ño goùc maïn phaûi ñoïc
höôùng ñi cuûa taøu, sau ñoù chuyeån goùc maïn cuûa muïc tieâu ra höôùng ngaém cuûa muïc tieâu ñoù. Sau
khi ñaõ coù moät höôùng ngaém vaø moät khoaûng caùch, coù theå veõ treân haûi ñoà ñeå xaùc ñònh vò trí
gioáng nhö trong xaùc ñònh vò trí mục tiêu bờ bằng thị giác.
Chuù yù, ñoái vôùi nhöõng muïc tieâu nhö moät haûi ñaûo daøi, toát nhaát neân laáy höôùng ngaém ôû hai meùp
ñaûo, vì nhö vaäy höôùng ngaém deã laáy chính xaùc hôn, ñoàng thôøi coù theå keát hôïp vôùi moät khoaûng
caùch laáy ôû moät meùp bôø nhoâ ra roõ reät, nhö hình 19.47.
Khi ño khoaûng caùch vaø höôùng ngaém muïc tieâu treân maøn hình raña caàn chuù yù nhö sau:
Khi ño höôùng ngaém cuûa muïc tieâu neân choïn nhöõng muïc tieâu ñieåm nhö taøu ñeøn, haûi ñaêng, ñaûo
nhoû, meùp baùn ñaûo coù ñoä doác lôùn. Khi ño höôùng ngaém caàn choïn thang taàm xa thích hôïp. Neáu
soùng doäi naèm gaàn taâm maøn aûnh thì neân thu nhoû thang taàm xa sao cho soùng doäi dòch chuyeån
ra xa taâm ñeå ño höôùng ngaém chính xaùc hôn. Nhöng cuõng khoâng neân ño khi soùng doäi muïc tieâu
ôû taän meùp maøn hình. Khi ñoïc soá treân voøng phöông vò neân nhìn töø treân xuoáng theo ñöôøng
thaúng ñi qua taâm vuoâng goùc vôùi maët phaúng maøn aûnh ñeå traùnh thò sai. Neáu maøn hình hoaït
ñoäng theo phöông thöùc höôùng Baéc thaät, nghóa laø boä phaän ñoàng boä cuûa raña noái vôùi boä phaùt
höôùng cuûa la baøn con quay thì sau khi ño höôùng ngaém phaûi hieäu chænh sai soá la baøn.
3. Sai soá ño höôùng ngaém vaø ño khoaûng caùch treân raña
1) Nguyeân nhaân sai soá ño höôùng ngaém
a) Soùng doäi muïc tieâu bò phoùng ñaïi, bieán daïng do aûnh höôûng cuûa goùc môû ngang chuøm tia
raña. Neân ñieàu chænh ñoä lôïi (Gain) cho soùng doäi saéc neùt, ñoàng thôøi chænh nuùt hoäi tuï ñeán möùc
neùt nhaát tröôùc khi ño höôùng ngaém soùng doäi ñeå giaûm sai soá naøy.
b) Sai soá sinh ra do luùc ño taøu bò nghieâng (laéc vaø boå). Coá gaéng ño höôùng ngaém treân raña vaøo
thôøi ñieåm taøu caân baèng.
c) Sai soá sinh ra do sai soá cuûa la baøn con quay khoâng chính xaùc.

d) Sai số sinh ra do taâm queùt khoâng truøng vôùi taâm hình hoïc cuûa maøn hình. Phaûi thöôøng xuyeân
kieåm tra taâm queùt cuûa raña vaø ñieàu chænh, neáu raña coù nuùt ñieàu chænh.
e) Do thò sai, khi ñoïc höôùng ngaém phaûi nhìn töø treân xuoáng theo ñöôøng vuoâng goùc vôùi maøn
aûnh.
f) Sai soá sinh ra do ñöôøng kyù hieäu muõi taøu khoâng ñoàng boä vôùi ñöôøng queùt vaø anten, noùi caùch
khaùc, ñöôøng muõi taøu chæ khoâng ñuùng höôùng muõi taøu. Neân thöôøng xuyeân kieåm tra ñöôøng muõi
taøu ñeå kòp thôøi chænh ñònh.
2) Nguyeân nhaân sai soá ño khoaûng caùch
a) Sai soá sinh ra do kích thöôùc cuûa ñieåm queùt (ñoä tinh hoaëc thoâ cuûa tia ñieän töû), neáu kích
thöôùc cuûa ñieåm queùt quaù lôùn vaø ñoä lôïi ñöôïc ñieàu chænh quaù lôùn ñeàu coù theå laøm cho tín hieäu
soùng doäi khoâng phaûn aûnh chaân thaät hình aûnh muïc tieâu vaø vò trí cuûa noù daãn tôùi sai soá khoaûng
caùch. Vì vaäy caàn chuù yù ñieàu chænh ñoä hoäi tuï thaät neùt, ñoàng thôøi ñieàu chænh ñoä lôïi thích hôïp,
khoâng neân ñieàu chænh ñoä lôïi quaù lôùn.
b) Sai soá do caùc voøng daáu cöï ly khoâng chính xaùc.
19.6.3 Söû duïng raña nhaäp bôø vaø daãn ñöôøng - ÖÙng duïng PI
1. Vaïch chuaån song haønh - PARALLEL INDEXING (PI)
Ñoù laø nhöõng ñöôøng tham chieáu song song vôùi moät ñöôøng thaúng qua taâm maøn hình raña keû
treân moät ñóa mica trong suoát ñaët treân maøn hình ra ña, ñóa coù theå quay töï do quanh taâm maøn
hình. Treân caùc raña hieän ñaïi ñöôøng PI ñöôïc taïo ra baèng phöông phaùp ñieän töû.
AÙp duïng vaïch chuaån song haønh laø moät phöông phaùp ñôn giaûn maø hieäu quûa ñeå kieåm soaùt
ñöôøng ñi cuûa taøu.
1) Duøng PI ñeå kieåm soaùt lieân tuïc xu höôùng dòch
chuyeån ngang cuûa vò trí taøu caû trong ñieàu kieän
taàm nhìn xa xaáu vaø toát.
Hình 19.48 mieâu taû caùch kieåm soaùt dòch
chuyeån ngang cuûa taøu baèng PI. Ñöôøng PI ñaët
song song vôùi ñöôøng ñi keá hoaïch tieáp xuùc qua
muïc tieâu coá ñònh R roõ ñoät xuaát treân raña. Treân
maøn hình chuyeån ñoäng töông ñoái, con taøu laø
taâm maøn hình vôùi daáu hieäu muõi taøu bieåu thò
höôùng ñi döï ñònh. Neáu khoâng coù aûnh höôûng
beân ngoaøi nhö gioù vaø doøng chaûy, khi con taøu
tieán tôùi thì muïc tieâu R daàn daàn dòch chuyeån veà
phía sau doïc theo caùc ñöôøng PI treân ñóa. Neáu
coù taùc duïng cuûa doøng chaûy nhö treân hình veõ, thì phaûi beû laùi veà beân traùi ñeå duy trì cho muïc
tieâu R dòch chuyeån song song vôùi PI, coù nghóa laø ñöôøng ñi thöïc teá cuûa taøu phaûi ñaûm baûo giöõ
moät khoaûng caùch an toaøn d ñeán höôùng ñi döï ñònh cuûa taøu. (veát dòch chuyeån cuûa muïc tieâu R
thöïc teá khoâng nhìn thaáy treân maøn hình, choã cong moâ taû khi taøu bò doøng chaûy ñaåy daït ngang
veà beân phaûi maø chöa chænh goùc laùi).
Treân thöïc teá khi laäp keá hoaïch haønh trình ngöôøi ta thöôøng ñaùnh daáu caùc vaïch chuaån song

haønh töùc laø keû nhöõng ñöôøng song song vôùi ñöôøng ñi keá hoaïch ôû nhöõng vò trí coù muïc tieâu ra-
ña roõ ñoät xuaát treân haûi ñoà (xem Phaàn Laäp keá hoaïch haûi trình).
Phöông phaùp duøng vaïch chuaån PI hieäu quaû nhaát khi ra-ña hoaït ñoäng ôû daïng chuyeån ñoäng
töông ñoái, phöông thöùc ñònh höôùng BAÉC THAÄT.
2) Duøng PI ñöa taøu vaøo vò trí neo
Vaïch chuaån song haønh coù theå ñöôïc öùng duïng trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc, chaúng haïn duøng
ñeå xaùc ñònh höôùng vaø khoaûng caùch ñeán moät muïc tieâu chuaån naøo ñoù baét ñaàu tieán haønh beû laùi
chuyeån sang moät höôùng môùi, hoaëc cuõng coù theå duøng ñeå xaùc ñònh khoaûng caùch vaø höôùng
töông ñoái giöõa hai muïc tieâu treân maøn hình ra-ña.
Hình 19.49 höôùng daãn öùng duïng PI ñeå ñöa taøu ñeán vò tí neo A, maøn hình chuyeån ñoäng töông
ñoái vaø phöông thöùc ñònh höôùng baéc thaät.
Treân haûi ñoà hình 19.49a tieán haønh nhö sau:

 Ñaùnh daáu ñieåm neo A;
 Xaùc ñònh ñöôøng ñi thöïc teá qua S, keû ñöôøng SA, ñoù laø höôùng ñi döï ñònh.
 Choïn moät ñieåm coá ñònh R roõ ñoät xuaát ñoái vôùi raña vaø ôû gaàn laøm ñieåm tham khaûo, keû
ñöôøng song song RA qua R; ño cöï ly tham khaûo ngang BR, vaø cöï ly tham khaûo doïc AB;

Quan saùt maøn hình, ñieàu ñoäng taøu;
 Choïn thang taàm xa ngaén nhaát sao cho khi taøu ñeán A thì vaãn coøn thaáy ñieåm B vaø R treân
maøn hình;
 Xoay caùc ñöôøng PI song song vôùi höôùng ñi döï ñònh SA;
 Ñaët khoaûng voøng cöï ly di ñoäng ôû khoaûng caùch baèng BA;
 Keû moät ñöôøng tieáp tuyeán vôùi voøng troøn di ñoäng, song song vôùi höôùng ñi döï ñònh, ñi qua
R, ñaùnh daáu "x" treân ñöôøng naøy baèng khoaûng caùch AB, hình 19.49b.
 Ñieàu ñoäng taøu sao cho ñieåm R dòch chuyeån song song vôùi caùc ñöôøng PI nhö hình 19.49c
vaø d..
 Neùm neo khi ñieåm R truøng vôùi ñieåm "x”
Cuõng gioáng nhö trong kyõ thuaät öùng duïng raña noùi chung, caàn phaûi thöôøng xuyeân thöïc haønh
söû duïng caùc vaïch chuaån PI moät caùch thaønh thaïo trong ñieàu kieän taàm nhìn xa toát ñeå coù theå söû
duïng chuùng moät caùch töï tin khi taàm nhìn xa daøy ñaëc khoâng theå chaïy taøu baèng maét thöôøng.
2. Haøng haûi nhaäp bôø
Raña raát coù taùc duïng khi nhaäp bôø, tieáp caän luïc ñòa khi taàm nhìn xa bò haïn cheá sau moät thôøi
gian daøi haønh haûi xa bôø.
Ñieàu maø caùc só quan haøng haûi thöôøng caàn phaûi quan taâm laø soùng doäi töø luïc ñòa xuaát hieän ñaàu
tieân treân maøn hình ra ña. Vieäc xuaát hieän caùc soùng doäi ñaàu tieân sôùm hay muoän phuï thuoäc vaøo
nhieàu yeáu toá : tính chaát cuûa baûn thaân muïc tieâu, ñoä doác cuûa muïc tieâu, ñoä cao cuûa anten raña,
ñieàu kieän khí töôïng thuûy vaên, goùc ñoä (hay coøn goïi laø PHÍA) maø taøu tieáp caän ñeán muïc tieâu
(moät muïc tieâu coù cöôøng ñoä phaûn xaï maïnh ôû phía naøy chöa chaéc seõ phaûn xaï maïnh ôû phía
khaùc) …
Maët khaùc treân haûi ñoà khoâng theå phaûn aûnh ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm phaûn xaï raña cuûa muïc tieâu
(tröø moät loaïi haûi ñoà raña ñaëc bieät, hieän nay khoâng ñöôïc öùng duïng roäng raõi). Hôn nöõa vôùi moät
taøu khoâng chaïy chuyeân tuyeán thì só quan haøng haûi khoâng thoâng thaïo vaø quen vôùi ñòa hình
tieáp caän.
Coù theå tham khaûo nhöõng kinh nghieäm ñaõ ñöôïc ñuùc keát sau ñaây,
1) Bôø bieån, tröø nhöõng ñoaïn bôø ñaù doác cao seõ khoâng theå phaùt hieän töø xa. Moät soá caùc söôøn nuùi
cao, moät soá muïc tieâu coù ñoä phaûn xaï toát nhö moät soá coâng trình nhaân taïo cao coù theå ñöôïc
phaùt hieän sôùm.
2) Thoâng thöôøng khoâng theå naøo phaùt hieän ñöôïc caùc haûi ñaêng.
3) Tín hieäu caùc soùng doäi ñaàu tieân daàn daàn dòch chuyeån töông ñoái veà phía taøu, caùc soùng doäi
khaùc laàn löôït xuaát hieän.
4) Caùc soùng doäi xuaát hieän ñaàu tieân khoâng chaéc laø soùng doäi töø muïc tieâu cao nhaát. Caàn chuù yù,
trong moät soá baûng haøng haûi coù cung caáp “Baûng taàm xa chaân trôøi raña” (trong baûng cho
bieát vôùi ñoä cao anten naøo ñoù vaø vôùi ñoä cao cuûa muïc tieâu xaùc ñònh thì seõ tra ñöôïc taàm xa
phaùt hieän cuûa muïc tieâu laø bao nhieâu haûi lyù), baûng naøy chæ neân aùp duïng vôùi moät giôùi haïn
nhaát ñònh.

5) Neáu soùng doäi xuaát hieän thaønh nhöõng nhoùm trong moät vuøng roäng thì toát nhaát thænh thoaûng
giaûm ñoä lôïi (Gain) ñeå phaùt hieän nhöõng muïc tieâu coù cöôøng ñoä phaûn xaï maïnh. Soùng doäi
maïnh, nhö treân ñaõ noùi, khoâng chaéc laø cuûa muïc tieâu cao nhaát nhöng noù laø moät ñieåm tham
khaûo toát.
6) Khi phaùt hieän nhöõng soùng doäi ñaàu tieân caàn ghi taàm xa phaùt hieän vaøo nhaät kyù raña, ngoaøi
ra coù theå veõ laïi hình aûnh cuûa noù, ghi roõ vuøng bieån ñeå tham khaûo cho nhöõng chuyeán ñi sau
naøy.
Caàn chuù yù, khoâng theå quyeát ñònh ngay moät vò trí taøu chính xaùc khi chæ coù moät muïc tieâu, neáu
khoâng coù kinh nghieäm, ñieàu ñoù coù theå daãn tôùi nhöõng sai laàm ñaùng tieác. Ít nhaát phaûi coù 3 muïc
tieâu cho caùc ñöôøng vò trí giao nhau taïi moät ñieåm thì môùi coù theå khaúng ñònh moät vò trí taøu
chính xaùc. Toát nhaát trong ñieàu kieän cho pheùp coù theå keáp hôïp doái chieáu vôùi ñöôøng vò trí thieân
vaên, GPS hay ño saâu.
3. Haøng haûi trong luoàng heïp
Haøng haûi trong vuøng nöôùc heïp ñaëc bieät laø khi taàm nhìn xa bò haïn cheá, raña coù moät taùc duïng
heát söùc to lôùn.
Trong vuøng nöôùc heïp nhö trong eo bieån hoaëc luoàng soâng, raát khoù phaân bieät caùc soùng doäi
phao tieâu, thuyeàn con, taøu lôùn nhoû ñang chaïy hoaëc neo. Vì vaäy neân söû duïng thang taàm xa
ngaén thænh thoaûng chuyeån sang thang taàm xa lôùn ñeå coù theå bao quaùt moät khu vöïc roäng hôn.
Caàn nghieân cöùu kyõ haûi ñoà ñeå naém chaéc ñòa hình luoàng, naém vöõng caùc phao tieâu vaø chöôùng
ngaïi vaät ñeå coù theå kòp thôøi phaùt hieän soùng doäi cuûa chuùng treân maøn aûnh raña vaø phaân bieät
chuùng vôùi caùc muïc tieâu khaùc. Neáu coù quaù nhieàu phao tieâu laøm roái vieäc quan saùt treân raña,
caàn phaûi kieåm tra kyõ vaø neân ñaùnh daáu, ghi cheùp khi ñi qua moãi phao tieâu.
Neáu quan saùt treân maøn hình khoù khaên vì quaù nhieàu soùng doäi keå caû nhieãu vaø soùng doäi giaû
gaây khoù khaên cho vieäc quan saùt, thì coù theå giaûm bôùt ñoä lôïi (Gain) ñeán chöøng möïc nhaát ñònh
ñeå phaân bieät.
Caàn ñaëc bieät chuù yù, moãi raña coù moät taàm quan saùt cöïc tieåu vaø vuøng cheát, nghóa laø moät khu
vöïc chung quanh, gaàn taøu, khoâng coù soùng doäi phaûn xaï töø caùc muïc tieâu naèm trong ñoù, raña
khoâng quan saùt ñöôïc. Caàn löu yù nhöõng hình quaït muø vaø raâm, ôû ñoù coù theå coù caùc muïc tieâu bò
che chaén khoâng coù soùng doäi treân raña.
Caàn aùp duïng vaïch chuaån PI ñeå ñieàu chænh daït ngang cuûa taøu.
Ñeå coù theå tích luõy kinh nghieäm daãn taøu trong luoàng heïp, khi chaïy trong luoàng trong ñieàu
kieän thôøi tieát toát, taàm nhìn xa khoâng bò haïn cheá neân cho raña hoaït ñoäng, keát hôïp quan saùt
baèng maét thöôøng vôùi quan saùt treân maøn aûnh raña, laøm quen vôùi nhöõng soùng doäi vaø moái töông
quan giöõa chuùng treân maøn hình, neáu caàn coù theå ghi cheùp ñeå söû duïng veà sau.
19.7 Thao taùc vaø ñieàu chænh cô baûn treân caùc loaïi raña .
19.7.1 Kyù hieäu cuûa caùc nuùt ñieàu chænh cô baûn treân ra ña
Ñeåå thuaâïn tieân cho hoa tieâu cuõng nhö caùc só quan haøng haûi môùi leân taøu coù theå laøm quen vôùi
baát cöù raña naøo, IMO ñöa ra moät danh muïc caùc kyù hieäu cuûa caùc nuùt ñieàu chænh vaø ñieàu khieån
raña, xem hình 19.50, trong ñoù:

1 Radar Off Taét raña
2 Radar On Môû raña
3 Radar Stand-by Raña chuaån bò hoaït ñoäng
4 Aerial Rotating Quay Anten
5 North-up Presentation Phöông thöùc ñònh höôùng baéc
6 Head-Up Presentation Phöông thöùc ñònh höôùng muõi
7 Heading Marker Alignment Chænh ñònh daáu muõi taøu
8 Range Selector Choïn thang taàm xa
9 Short Pulse (SL) Xõung ngaén
10 Long Pulse(LP) Xõung daøi
11 Tuning Ñieàu höôûng
12 Gain Ñoä lôïi ( taêng ích)
13 Anti Clutter Rain Minimum Choáng nhieãu möa cöïc tieåu
14 Anti Clutter Rain Maximum Choáng nhieãu möa cöïc ñaïi

15 Anti Clutter Sea Minimum Choáng nhieãu bieån cöïc tieåu
16 Anti Clutter Sea Maximum Choáng nhieãu bieån cöïc ñaïi
17 Scale Illumination Chieáu saùng thöôùc tyû leä
18 Display Brilliance Ñoä saùng hieån thò
19 Range Rings Brilliance Ñoä saùng voøng cöï ly
20 Variable Range Marker (VRM) Daáu cöï ly bieán ñoåi
21 Bearing Marker Daáu phöông vò
22 Transmitted Power Monitor Kieåm tra coâng suaát phaùt
23 Transmit/Receive Monitor Kieåm tra phaùt/thu
19.7.2 Choïn thang taàm xa - Range Selector
Thang taàm xa laø taàm xa bao quaùt maët bieån treân maøn hình. Moãi raña coù nhieàu thang taàm xa
khaùc nhau, chaúng haïn khi ñaët thang taàm xa ôû 0,5 haûi lyù coù nghóa laø maøn hình bao quaùt moät
vuøng bieån coù baùn kính 0,5 haûi lyù, khi ñaët ôû thang 48 haûi lyù thì maøn hình bao quaùt moät vuøng
coù baùn kính 48 haûi lyù. Thang taàm xa lôùn nhaát cuûa raña cuõng laø khaû naêng phaùt hieän muïc tieâu
lôùn nhaát cuûa raña ñoù (khaû naêng phaùt hieän xa nhaát cuûa raña coøn phuï thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc).
Choïn thang taàm xa naøo ñeå söû duïng laø tuyø ôû phöông phaùp haøng haûi vaø tình huoáng cuï theå treân
bieån.
19.7.3 Chænh ñoä saùng hieån thò - BRILL.
Duøng ñeå ñieàu chænh ñoä saùng tia ñieâïn töû queùt treân maøn hình. Chænh nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo
aùnh saùng ngaøy vaø ñeâm, chænh ñoä saùng sao cho vöøa maét ngöôøi quan saùt, ñöôøng queùt ñieän töû
vöøa nhìn thaáy, nhöng khoâng quaù saùng, trong khi nuùt "Gain" phaûi ñaët ôû vò trí nhoû nhaát. Neáu
chænh ñoä saùng nhieàu quaù thì maøn hình quaù saùng, tia queùt khoâng hoäi tuï, laøm cho soùng doäi bò
nhoeø.
19.7.4 Chænh Ñoâä lôïi maùy thu - Gain
Chænh ñoä lôïi cuûa maùy thu laøm cho soùng doäi muïc tieâu xuaát hieän treân maøn hình. Caùch chænh toát
nhaát laø chænh sao cho nhieãu neàn vaø nhöõng tín hieäu taïp aâm, vöøa chôùm xuaát hieän treân neàn maøn
hình. Neáu chænh ñoä lôïi quaù yeáu thì nhieàu soùng doäi muïc tieâu bò maát, nhöng neáu chænh quaù lôùn
thì soùng doäi muïc tieâu maïnh coù theå bò maát bởi vì ñoä töông phaûn giöõa caùc soùng doäi treân maøn
hình yeáu ñi.
Ñeå laøm quen caùch söû duïng nuùt naøy, khi raña hoaït ñoäng ta vaën nuùt naøy taän cuøng beân traùi
ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà sau ñoù vaën daàn veà taän cuøng beân phaûi, töùc taêng daàn ñoä lôïi, ñoàng
thôøi quan saùt söï bieán ñoåi hình aûnh treân maøn hình, töø ñoù coù theå choïn vò trí toái öu.
Khi chænh nuùt khöû nhieãu möa vaø khöõ nhieãu bieån caàn phaûi phoái hôïp vôùi nuùt "Gain" sao cho
nhieãu giaûm xuoáng nhöng soùng doäi muïc tieâu trong vuøng nhieãu khoâng bò maát ñi.
19.7.5 Khöû nhieãu bieån -Anti Clutter Sea (A/C SEA)
Trong ñieàu kieän bieån ñoäng, caùc soùng raña phaûn xaï töø soùng bieån chung quanh taøu laøm xuaát
hieän treân maøn hình nhieàu soùng doäi bieán ñoåi lieân tuïc hình thaønh moät vuøng traéng chung quanh
vò trí taøu ta, goïi laø nhieãu bieån, khieán caùc soùng doäi muïc tieâu ôû gaàn taøu bò lẩn vaøo trong nhieãu
bieån, nhö hình 19.51a.
Nhôø aùp duïng maïch khöû nhieãu bieån A/C Sea, baèng caùch ñieàu chænh nuùt khöû nhieãu bieån ñeå

giaûm aûnh höôûng cuûa nhieãu bieån laøm xuaát loä caùc soùng doäi muïc tieâu lẩn trong vuøng nhieãu, nhö
moâ taû ôû hình 19.51b.
Nuùt khöû nhieãu bieån coù theå ñieàu chænh töø cöïc tieåu ñeán cöïc ñaïi, phaûi ñöôïc chænh vöøa phaûi ñoàng
thôøi phoái hôïp vôùi nuùt [GAIN] sao cho chæ maát soùng bieån maø khoâng maát muïc tieâu yeáu lẩn
khuaát trong ñoù. Moät sai laàm thöôøng maéc phaûi laø chænh nuùt A/C SEA quaù tay laøm maát luoân
caùc soùng doäi muïc tieâu lẩn trong nhieãu bieån.
19.7.6 Nhieãu möa vaø khöû nhieãu möa - Anti Rain Clutter (A/C RAIN hoaëc FTC, hoaëc [RAIN
CL]
Neáu thôøi tieát xaáu, nhieàu maây hoaëc möa, ñaëc bieät laø möa doâng seõ taïo ra caùc soùng doäi phaûn xaï
töø möa laøm xuaát hieän treân maøn hình nhöõng vuøng saùng treân moät phaïm vi raát roäng che khuaát
caùc muïc tieâu caàn quan saùt khuaát trong ñoù. Möa coøn haáp thuï soùng raña, laøm giaûm taàm xa
thaùm saùt cuûa raña.
Nuùt khöû nhieãu möa A/C Rain cuõng coù vò trí cöïc tieåu vaø cöïc ñaïi, caàn ñöôïc chænh vöøa phaûi ñeå
giaûm nhieãu do möa gaây ra nhöng khoâng ñeå maát soùng doäi cuûa caùc muïc tieâu thaùm saùt phía sau
vuøng möa. Hình 19.52a moâ taû aûnh höôûng cuûa nhieãu möa, hình 19.52b moâ taû hieäu quaû sau khi
chænh nuùt khöû nhieãu möa.
19.7.7 Ñieàu höôûng maùy thu [TUNE]

Nuùt ñieàu höôûng maùy thu duøng ñeå ñieàu höôûng taàn soá maùy thu laøm taêng khaû naêng thu soùng doäi
maùy thu.
Bình thöôøng nuùt ñieàu höôûng ñaët ôû vò trí ñieàu höôûng töï ñoäng [AUTO TUNE]. Vì maùy thu ñöôïc
ñieàu höôûng töï ñoäng ngay khi cho laép ñaët raña cho neân nuùt naøy khoâng ñeå treân maët maùy, khi
maùy ñaõ ñöôïc ñieàu höôûng thì chöõ [AUTO TUNE] hieän leân treân maøn hình. Khi khoâng coù chöõ
[AUTO TUNE] xuaát hieän coù nghóa laø maùy chöa ñöôïc ñieàu höôûng, caàn kieåm tra vaø chænh nuùt
ñieàu höôûng [TUNE] .
Caùch chænh ñieàu höôûng baèng tay nhö sau:
- Baät nuùt ñieàu höôûng veà vò trí baèng tay.
- Chuyeån raña hoaït ñoäng ôû taàm xa lôùn nhaát, chænh nheï [TUNE] ñaït ñieåm ñieàu höôûng toát
nhaát, töùc vaïch saùng treân ñeøn chæ baùo ñieàu höôûng
lôùn nhaát.
- Chuyeån nuùt ñieàu höôûng veà töï ñoäng [AUTO] .
- Kieåm tra laïi ñeøn chæ baùo ñieàu höôûng.
17.7.8 Kieåm tra ñaëc tính maùy phaùt/thu cuûa raña -
Performance Monitor
Thieát bò kieåm tra ñaëc tính duøng ñeå kieåm tra hieäu quaû
hoaït ñoäng cuûa maùy phaùt vaø maùy thu raña, ñaùnh giaù
baèng caùch ño ñoä daøi cuûa moät kyù hieäu hình loâng chim
treân maøn hình taïo ra trong thieát bò raña.
Baät coâng taéc kieåm tra, treân maøn hình hieån thò hình
loâng chim (Plume) saùng nhö moâ taû ôû hình 19.53. Khi
laép môùi raña, sau khi ñaõ ñieàu chænh maùy phaùt/thu toái öu, phaûi tieán haønh kieåm tra ñaëc tính cuûa
raña baèng nuùt Performance Monitor. Duøng daáu hieäu khoaûng caùch bieán ñoåi ño ñoä daøi cuûa
hình loâng chim vaø ghi cheùp vaøo trong nhaät kyù raña. Ngöôøi söû duïng baát cöù luùc naøo cuõng coù
theå ñaùnh giaù ñaëc tính cuûa maùy phaùt/ thu raña baèng caùch ño chieàu daøi “hình loâng chim” thöïc
teá vaø so saùnh vôùi chieàu daøi ban ñaàu cuûa noù hoaëc so saùnh vôùi chieàu daøi hình loâng chim rada
hoaït ñoäng toát nhaát. Neáu chieàu daøi cuûa hình loâng chim giaûm 20% so vôùi luùc ñaëc tính toát nhaát
thì caàn phaûi tieán haønh ñieàu höôûng laïi maùy thu, chænh ñònh maùy phaùt/thu.
19.7.9 Choïn xung phaùt - LP/SP
Moãi raña coù theå hoaït ñoäng vôùi xung phaùt ngaén vaø xung phaùt daøi. Xung ngaén [SP] cho caùc
soùng doäi muïc tieâu ôû gaàn saéc neùt, roõ raøng coøn xung daøi [LP] coù theå laøm cho raña phaùt hieän
muïc tieâu ôû xa hôn. Treân maøn hình raña ñeàu coù nuùt choïn SP hay LP, tuyø theo yeâu caàu cuûa
ngöôøi söû duïng coù theå choïn SP hoaëc LP.
19.7.10 Dòch chuyeån taâm queùt - OFF CENTER
Nuùt naøy duøng ñeå dòch chuyeån taâm queùt (vò trí taøu) laøm taêng taàm quan saùt moät phía naøo ñoù
treân maøn hình maø khoâng caàn thay ñoåi taàm xa hoaït ñoäng cuûa raña, nhö hình 19.54. Caàn löu yù
raèng dòch chuyeån taâm queùt khi raña vaãn hoaït ñoäng ôû maøn hình chuyeån ñoäng töông ñoái,

khoâng phaûi laø maøn hình chuyeån ñoäng thaät, chæ thay ñoåi taâm queùt khoâng coøn naèm ôû taâm maøn
hình maø thoâi.
19.7.11 Phoùng ñaïi hình aûnh - ZOOM

Chöùc naêng phoùng ñaïi aûnh duøng ñeå môû roäng khu vöïc maø ta quan taâm. Hình 19.55a laø maøn
hình chöa ñöôïc phoùng ñaïi. Muoán phoùng ñaïi veà höôùng naøo thì ñaët con chaïy ôû höôùng ñoù vaø aán
nuùt ZOOM. Hình 19.55b cho thaáy phía muïc tieâu beân phaûi ñaõ ñöôïc phoùng ñaïi hai laàn tính töø
taâm queùt ñeán vò trí con troû.
19.7.12 Löu veát muïc tieâu -TRAILS

Khi raña hoaït ñoäng ôû cheá ñoä chuyeån ñoäng töông ñoái, taøu ta chuyeån ñoäng treân bieån nhöng
treân maøn hình vò trí taøu ta ñöùng yeân ôû taâm queùt maøn hình. Caùc soùng doäi treân maøn hình thì
chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi taøu ta. Soùng doäi cuûa caùc muïc tieâu coá ñònh nhö haûi ñaûo, taøu neo
chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu vôùi vò trí taøu ta. Coøn soùng doäi cuûa caùc muïc tieâu di ñoäng nhö taøu
ñang chaïy thì chuyeån ñoäng theo höôùng töông ñoái cuûa noù ñoái vôùi taøu ta.
Nuùt [TRAILS] taïo ra veát di chuyeån nhö “caùi ñuoâi” cuûa muïc tieâu moâ phoûng höôùng di chuyeån
cuûa muïc tieâu nhö hình 19.56. Löu yù raèng muïc tieâu coá ñònh cuõng coù “ñuoâi” nhöng ñuoâi luoân
luoân song song vôùi höôùng taøu ta ñang chaïy.

19.7.13 Voøng troøn coá ñònh ño cöï ly - RANGE RINGS
Ñoù laø caùc voøng troøn ñoàng taâm caùch ñeàu nhau duøng ñeå do cöï ly. ÔÛ moãi thang taàm xa khaùc
nhau, caùc voøng troøn naøy caùch nhau moät khoaûng caùch coá ñònh khaùc nhau.
AÁn nuùt [RINGS] caùc voøng troøn ño cöï ly xuaát hieän vaø treân maøn hình theå hieän baèng chöõ/soá
taàm xa hoaït ñoäng cuûa raña vaø moãi voøng troøn coá ñònh caùch nhau bao nhieâu haûi lyù (xem hình
19.26).
19.7.14 Daáu di ñoäng ño cöï ly - Variable Range Marker [VRM].
Caùc voøng coá ñònh ño cöï ly Range Rings nhö noùi ôû treân chæ coù theå giuùp ta phaùn ñoaùn cöï ly töø
taøu ta ñeán muïc tieâu moät caùch gaàn ñuùng khi soùng doäi muïc tieâu ñoù naèm giöõa hai voøng troøn coá
ñònh. Muoán ño cöï ly cuûa soùng doäi naøy moät caùch chính xaùc phaûi duøng daáu di ñoäng ño cöï ly
VRM. Chæ caàn ñaët voøng di ñoäng truøng vôùi muïc tieâu laø coù theå ñoïc cöï ly ñeán muïc tieâu moät
caùch chính xaùc (xem hình 19.27 ôû tröôùc).
19.7.15 Caøi ñaët vuøng baùo ñoäng caûnh giôùi - GUARD vaø ALM
Ñeå thuaän tieän trong vieäc theo doõi muïc tieâu, ñaûm baûo an toaøn haøng haûi, ngöôùi söû duïng coù theå
caøi ñaët moät vuøng caûnh giôùi tuyø choïn. Sau khi caøi ñaët neáu coù muïc tieâu naøo di chuyeån vaøo
vuøng baùo ñoäng hoaëc ra khoûi vuøng baùo ñoäng thì maùy seõ caûnh baùo baèng chuoâng. Caùch caøi ñaëùt
xem höôùng daãn söû duïng cuûa thieát bò.
19.7.16 Caùc nuùt ñieåu khieån chuyeån ñoäng thaät
Caùc phaàn ñieàu khieån sau ñaây duøng ñeå hoã trôï söû duïng khi raña hoaït ñoäng ôû phöông thöùc
chuyeån ñoäng thaät. Neáu phöông thöùc chuyeån ñoäng thaät cuûa raña ñöôïc thieát keá bao goàm hieån
thò oån ñònh töông ñoái vôùi ñaùy, khi hoaït ñoäng ôû phöông thöùc naøy chuyeån ñoäng cuûa soùng doäi
ñeàu chòu aûnh höôûng cuûa caùc nuùt ñieàu khieån thuyû trieàu, doøng chaûy, toác ñoä, höôùng ñi thöïc teá.
1. Phöông thöùc hoaït ñoäng - Operating Mode
Khi moät raña ñöôïc thieát keá cho phöông thöùc chuyeån ñoäng töông ñoái vaø phöông thöùc chuyeån
ñoäng thaät thì phaûi coù nuùt ñieàu khieån chuyeån ñoåi giöõa hai phöông thöùc chuyeån ñoäng töông öùng
treân maøn hình.
2. Caøi ñaët laïi vò trí taøu ta
Trong phöông thöùc chuyeån ñoäng thaät, vò trí taøu ta khoâng naèm ôû taâm maøn hình maø luoân
chuyeån ñoäng, khi taøu ta chuyeån ñoäng ñeán moät giôùi haïn naøo ñoù treân maøn hình thì caàn phaûi caøi
ñaët laïi vò trí taøu ta treân maøn hình. Caøi ñaët laïi vò trí taøu ta coù theå tieán haønh baèng tay hoaëc töï
ñoäng. Vieäc caøi ñaët töï ñoäng, tuyø theo thieát keá, vò trí taøu ñöôïc caøi ñaët laïi moät caùch töï ñoäng khi
noù dòch chuyeån quaù moät khoaûng caùch naøo ñoù tính ñeán taâm maøn hình, thoâng thöôøng laø vöôït
quaù 2/3 baùn kính maøn hình tính töø taâm.
Coù loaïi raña coù theå ñieàu khieån caøi ñaët chaäm, nghóa laø cho taøu ta dòch chuyeån ñeán taâïn meùp
maøn hình so vôùi caøi ñaët bình thöôøng, ñoàng thôøi coù tín hieâïu baùo ñoäng aâm thanh khi taøu ta dòch
chuyeån ñeán phaïm vi aán ñònh tröôùc vaø töï ñoäng caøi ñaët laïi.
3. Nuùt choïn nhaäp toác ñoä taøu
Treân raña chuyeån ñoäng thaät caàn thieát phaûi nhaäp toác ñoä vaø höôùng ñi cuûa taøu ta, nuùt choïn nhaäp
toác ñoä cho pheùp choïn nhaäp töï ñoäng toác ñoä töø toác ñoä keá cuûa taøu hoaëc nhaäp toác ñoä baèng tay.
4. Ñieàu chænh doøng chaûy vaø daït
Doøng chaûy vaø độ daït nước được nhaäp vaøo maùy ñeå cung caáp döõ lieäu cho phöông thöùc chuyeån
ñoäng thaät töông ñoái vôùi ñaùy bieån. Neáu caùc giaù trò naøy nhaäp vaøo chính xaùc thì treân maøn hình
chuyeån ñoäng thaät, caùc muïc tieâu coá ñònh seõ khoâng coøn dòch chuyeån. Nuùt naøy thöôøng coù kyù
hieäu DRIFT DIRECTION ( höôùng doøng chaûy) vaø DRIFT SPEED (toác ñoä doøng chaûy).
5. Ñieàu khieån toác ñoä vaø höôùng ñi thöïc teá
Thay vì thieát keá nuùt nhaäp doøng chaûy vaø daït, moät soá raña thieát keá caùc nuùt ñieàu chænh toác ñoä
vaø höôùng ñi thöïc teá töông ñoái vôùi ñaùy bieån trong chuyeån ñoäng thaät. Höôùng di thöïc teá cho
pheùp nhaäp höôùng coù theå hieäu chænh trong voøng 250 , coù theå nhaäp toác ñoä töø toác ñoä keá hoaëc toác
ñoä nhaân taïo.
6. Ñieàu chænh toác ñoä zeâroâ
Nuùt naøy khi ñaët ôû vò trí ZERO thì vò trí taøu ta coá ñònh treân maøn hình, khi ñaët ôû vò trí TRUE thì
vò trí taøu ta dòch chuyeån theo nhö toác ñoä nhaäp vaøo.
Döôùi ñaây giôùi thieäu moät loai raña ñeå minh hoaï caùch söû duïng raña.
19.8 Höôùng daãn söû duïng RAÑA HAØNG HAÛI JMA – 2254
Ñeå minh hoïa caùch söû duïng raña, phaàn döôùi ñaây laáy raña JMA -2254 laøm ví duï.
19.8.1 Giôùi thieäu moät soá ñaëc ñieåm cuûa thieát bò.
- Maøn hình chuyeån ñoäng thaät [TM], (löu yù, caàn coù tín hieäu toác ñoä vaø höôùng ñi töø
NMEA0183).
- Ñieàu höôûng töï ñoäng AUTO TUNE
- Coù theå caøi ñaët moät vuøng caûnh giôùi hình quaït baùo ñoäng baèng aâm thanh khi taøu ta vaøo hoaëc
ra khoûi khu vöïc caûnh giôùi ñoù.
- Leäch taâm 2/3 maøn hình.
- Raña cuõng coù theå phoùng ñaïi 200% quanh khu vöïc ñaët con troû ñieän töû chæ baèng moät “nuùt
chaïm” ñôn giaûn. Muïc ñích cuûa vieäc phoùng ñaïi laø ñeå deã phaùt hieän vaø giaùm saùt caùc muïc
tieâu.
19.8.2 Caùc thoâng soá cô baûn.
- Goùc môû ngang caùnh soùng : 20
- Goùc môû ñöùng caùnh soùng : 300
- Toác ñoä quay cuûa anten : 27 voøng/phuùt
- Taàn soá phaùt : 9410 ± 30MHz
- Coâng suaát phaùt : 4kW
- Ñoä roäng xung/taàn soá laëp xung : 0,08 µs/2250Hz cho taàm xa ngaén.
0,35 µs/1500Hz cho taàm xa trung bình.
0,7 µs/700Hz cho taàm xa lôùn.

- Maøn hình : 10 inch vuoâng monochrome.
- Taàm xa lôùn nhaát : 48 haûi lyù.
- Caùc thang taàm xa vaø voøng cöï ly coá ñònh:
Thang taàm xa
0,125 0,25 0,5 0,75 1,5 3 6 12 24 32 48
(Haûi lyù)
Khoaûng caùch
caùc voøng cöï ly 0,0625 0,125 0,25 0,25 0,25 0,5 1 2 4 8 8
coá ñònh (h.lyù)
- Nguoàn ñieän cung caáp : DC 10,8V, gaàn 80W .

19.8.3 Caùc nuùt ñieàu khieån treân baûng ñieàu khieån, xem hình 19.57
- RANGE  RANGE  - Nuùt choïn thang taàm xa.
- IR - Khöû nhieãu giao thoa do raña khaùc gaây ra.
- EXP – Keùo daøi aûnh muïc tieâu.
- GUARD - Ñaët vuøng caûnh giôùi.
- SHM - Taét môû ñöôøng ñaùnh daáu höôùng muõi taøu.

- BRILL - Ñieàu chænh ñoä saùng maøn hình.
- OFF CENT - Cho leäch taâm queùt.
- VRM - Daáu cöï ly di ñoäng.
- EBL - Ñöôøng phöông vò ñieän töû.

- F.EBL - Thay ñoåi vò trí goác cuûa VRM vaø EBL
- COURSOR - Taét môû con troû daáu [+].
- MENU - Danh muïc tuyø choïn.
- EâNTR - Choïn chöùc naêng.
- X-MIT/OFF - Choïn cheá ñoä Phaùt/Taét maùy.
- STBY/OFF - Choïn cheá ñoä Saün saøng/Taét nguoàn ñieän cho maùy.
- TUNE - Chænh ñieàu höôûng.
- GAIN - Chænh ñoä lôïi.
- RAIN CL - Khöû nhieãu möa.
- SEA CL - Khöû nhieãu bieån.
- Nuùt troøn  maøu xanh duøng ñeå dòch chuyeån con troû, ñieàu khieån VRM vaø EBL.
19.8.4 Höôùng daãn vaän haønh thieát bò
1. Cho maùy hoaït ñoäng
- Aán nuùt [STBY/OFF] ñeå caáp ñieän vaøo maùy. Chôø maùy khôûi ñoäng trong voøng 90 giaây.
Ñoàng hoà ñeám ngöôïc cho bieát thôøi gian chôø khôûi ñoäng coøn laïi. Sau 90 giaây kyù hieäu STBY
xuaát hieän treân maøn hình cho bieát maùy saün saøng hoaït ñoäng.
- Aán nuùt [X- MIT/OFF] , raña baét ñaàu phaùt soùng. Anten quay.
- Tieáp tuïc ñieàu chænh theo yeâu caàu söû duïng (xem phaàn ñieàu chænh döôùi ñaây)
2. Taét maùy
Sau khi söû duïng xong muoán cho maùy ôû traïng thaùi chôø saün saøng thì:
- Aán nuùt thang taàm xa RANGE veà 3 haûi lyù.
- Aán nuùt [X-MIT/OFF] ñeå chuyeån sang [OFF]. Luùc naøy maùy ôû traïng thaùi chôø, khi caàn cho
phaùt soùng thì aán laïi nuùt [X-MIT/OFF] chuyeån sang phaùt ngay maø khoâng phaûi chôø ñôïi 90
giaây.
Neáu maùy ñang phaùt, muoán taét haún maùy:
- Vaën nuùt [GAIN], [RAIN CL] vaø [SEA CL] veà taän cuøng beân traùi.
- Choïn thang taàm xa [RANGE] 3 haûi lyù.
- Aán nuùt [X-MIT/OFF] veà vò trí [OFF].
- Aán nuùt [STBY/OFF] veà vò trí [OFF].
19.8.5 Caùc ñieàu chænh chöùc naêng
1. Choïn thang taàm xa.
Ñôn giaûn laø aán hai nuùt [RANGE] ñeå taêng giaûm taàm xa quan saùt. Chuù yù khi thay ñoåi thang
taàm xa thì khoaûng caùch caùc voøng ño cöï ly coá ñònh cuõng thay ñoåi.

2. Chænh ñieàu höôûng [TUNE]
Khi chænh ñieàu höôûng baèng tay, vaën nuùm [TUNE] sao cho ñeøn chæ baùo ñieàu höôûng saùng
nhaát, luùc naøy muïc tieâu treân maøn hình roõ raøng maø khoâng maát muïc tieâu.
Khi söû duïng maùy, thöôøng ñaët saün cheá ñoä ñieàu höôûng töï ñoäng [TUNE AUTO], nuùt [TUNE]
ñaët ôû vò trí giöõa.
3. Chænh ñoä lôïi [GAIN]
Vaën nuùt [GAIN] theo chieàu kim ñoàng hoà ñeán möùc caùc muïc tieâu xuaát hieän roõ vaø khoâng bò
nhieãu. Möùc ñieàu chænh coù theå thay ñoåi nhieàu ít tuyø theo thang taàm xa. Caàn löu yù:
- Neáu chænh quaù ít thì coù theå maát muïc tieâu nhoû vaø yeáu.
- Neáu chænh quaù tay maøn hình coù theå bò baûo hoaø bôûi nhieãu taïp, laøm cho vieäc quan saùt muïc
tieâu trôû neân khoù khaên.
4. Khöû nhieãu bieån [SEA CL]
Chænh nhieãu bieån laø nhaèm khöû boû nhieãu do soùng bieån taïo ra ôû vuøng chung quanh taøu ñeå deã
phaùt hieän muïc tieâu yeáu vaø nhoû laãn trong ñoù. Caùch chænh chæ caàn vaën ít nuùt [SEA CL] veà beân
phaûi sao cho caùc soùng doäi cuûa nhieãu bieån trôû thaønh nhöõng chaám li ti ñeå loä ra caùc muïc tieâu
yeáu nhö thuyeàn nhoû, phao löôùi… trong khu vöïc ñoù. Neáu chænh quaù tay, nhieãu soùng bieån maát
nhöng caùc muïc tieâu yeáu cuõng maát theo. Coù theå phoái hôïp chænh nuùt [GAIN] ñeå taêng moät ít ñoä
lôïi trong khi khöû nhieãu bieån.
5. Khöû nhieãu möa [RAIN CL].
Muïc ñích laø laøm giaûm soùng doäi phaûn hoài töø möa, maây doâng, söông muø. Trong tröôøng hôïp
möa doâng naëng haït caàn phoái hôïp giaûm (vaën veà beân traùi) nuùt [GAIN] nhoû hôn bình thöôøng
ñoàng thôøi taêng (vaën veà beân phaûi) nuùt [RAIN CL] ñeán möùc vöøa phaûi sao cho caùc soùng doäi töø
taøu laï vaø muïc tieâu nhoû xuaát hieän. Chuù yù taêng nuùt [GAIN] ñeå phaùt hieän caùc muïc tieâu ôû sau
vuøng möa.
6. Ño khoaûng caùch tôùi muïc tieâu baèng daáu cöï ly di ñoäng [VRM]
Kiểu rađa naøy coù hai daáu cöï ly di ñoäng VRM1 vaø VRM2.
Caùch tieán haønh ño cöï ly nhö sau:
- AÁn nuùt VRM choïn chöùc naêng, chöõ V xuaát hieän ôû goùc döôùi beân phaûi maøn hình.
- AÁn VRM moät laàn nöõa, moät voøng troøn khoâng lieàn neùt (VRM1) coù taâm truøng vôùi taâm maøn
hình xuaát hieän.
- AÁn meùp phaûi hoaëc traùi nuùt troøn “ ” ñeå môû roäng hay thu heïp voøng troøn VRM1 cho ñeán
khi voøng troøn truøng vôùi meùp trong cuûa muïc tieâu caàn ño. Ñoïc khoảng cách (haûi ly)ù ôû goùc
treân beân phaûi maøn hình.
- Nuùt VRM seõ töï ñoäng thoaùt khoûi chöùc naêng VRM sau 15 giaây khoâng söû duïng.
Söû duïng voøng ño cöï ly VRM2
- AÁn nuùt [MENU], treân maøn hình xuaát hieän danh muïc tuyø choïn chính.

- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi nuùt troøn “” cho oâ ñen treân [MENU] chaïy ñeán truøng vôùi
chöõ [FUNCTION]
- AÁn nuùt [ENTER], chöùc naêng tuyø choïn chi tieát xuaát hieän.
- AÁn meùp döôùi hoaëc treân nuùt troøn “” cho oâ ñen chaïy ñeán truøng vôùi haøng chöõ #2 VRM.
- AÁn meùp phaûi hoaëc meùp traùi “” ñeå ñöa oâ ñen ñeán truøng vôùi chöõ SET.
- AÁn ENTER ñeå môû voøng ño cöï ly VRM2.
- AÁn [MENU] ñeå ñöa veà traïng thaùi bình thöôøng.
- AÁn meùp traùi hoaëc phaûi nuùt troøn “” ñeå phoùng to hoaëc thu nhoû voøng troøn di ñoäng ñeán
truøng vôùi muïc tieâu caàn ño.
Cöï ly VRM2 chæ baùo beân phaûi maøn hình.
7. Ño goùc maïn tôùi muïc tieâu baèng đường phương vị ñieän töû EBL
Maùy coù hai ñöôøng phöông vò ñieän töû duøng ñeå ño goùc maïn cuûa caùc muïc tieâu. Caùch ño nhö
sau:
- AÁn nuùt EBL ñeå choïn chöùc naêng EBL, coù chöõ E xuaát hieän ôû goùc döôùi beân phaûi maøn hình.
- AÁn nuùt EBL moät laàn nöõa ñeå môû tia phöông vò ñieän töû soá EBL1.
- AÁn meùp phaûi hay meùp traùi nuùt “” ñeå quay tia ñieän töû EBL1 theo chieàu ngöôïc xuoâi cho
ñeán khi tia ñieän töû caét ngang muïc tieâu hoaëc caét meùp muïc tieâu (neáu muïc tieâu lôùn).
- Ñoïc goùc maïn cuûa muïc tieâu ôû goùc treân beân traùi maøn hình.
Söû duïng tia ñieän töû ño goùc maïn EBL2.
- AÁn nuùt MENU, danh muïc tuyø choïn chính xuaát hieän.
- AÁn meùp treân hoaëc döôùi cuûa nuùt “” ñöa oâ ñen ñeán truøng vôùi haøng chöõ FUNCTION.
- AÁn ENTER cho chöùc naêng tuyø choïn chi tieát xuaát hieän.
- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi nuùt “” ñeå dôøi oâ ñen ñeán truøng haøng chöõ #2EBL.
- AÁn meùp traùi hoaëc meùp phaûi nuùt “” ñeå dôøi oâ ñen ñeán truøng chöõ SET.
- AÁn nuùt ENTER ñeå môû tia EBL2.
- AÁn nuùt MENU ñeå ñöa veà traïng thaùi bình thöôøng.
- AÁn meùp phaûi hay meùp traùi nuùt “” ñeå quay tia ñieän töû EBL2 theo chieàu ngöôïc xuoâi cho
ñeán khi tia ñieän töû caét ngang muïc tieâu.
- Ñoïc goùc maïn cuûa muïc tieâu ôû goùc treân beân phaûi maøn hình.
- Nuùt “” seõ töï ñoäng thoaùt khoûi chöùc naêng VRM sau 15 giaây khoâng söû duïng. Neáu caàn,
laëp laïi caùc böôùc treân.
8. Ño khoaûng caùch vaø goùc maïn giöõa hai muïc tieâu.

Trong thöïc teá haøng haûi nhieàu khi muoán bieát
khoaûng caùch giöõa hai taøu muïc tieâu caùch nhau
bao xa thì phaûi tieán haønh ño khoaûng caùch (vaø
ñoâi khi caû goùc maïn) giöõa hai muïc tieâu baèng
phöông phaùp sau ñaây (Hình 19.58):
- AÁn nuùt [F.EBL], con troû daáu coäng [+], daáu
cöï ly di ñoäng VRM vaø tia phöông vò ñieän töû
EBL xuaát hieän.
- AÁn nuùt“” dôøi con troû [+] tôùi truøng vôùi
muïc tieâu thöù nhaát.
- AÁn ENTER, taâm cuûa EBL1 vaø voøng VRM1
nhaûy tôùi vò trí cuûa daáu [+]
- AÁn nuùt VRM vaø duøng nuùt “” (aán phaûi,
traùi) chænh cho daáu cöï ly ñi ñoäng ñeán truøng vôùi muïc tieâu thöù hai, ñoïc khoaûng caùch giöõa
hai muïc tieâu treân maøn hình.
- AÁn nuùt EBL, duøng nuùt “” (aán phaûi hoaëc traùi) cho phöông vò ñieän töû truøng vôùi muïc tieâu
thöù hai, ñoïc goùc maïn cuûa muïc tieâu hai ñoái vôùi muïc tieâu thöù nhaát treân maøn hình.
- AÁn nuùt [F.EBL] ñeå taét chöùc naêng naøy.
9. Söû duïng con troû [+] ño nhanh cöï ly vaø goùc maïn muïc tieâu.
- AÁn nuùt CURSOR cho daáu [+] xuaát hieän treân maøn hình.
- AÁn nuùt “” dòch chuyeån daáu [+] ñeán truøng vôùi muïc tieâu caàn ño, khoaûng caùch vaø goùc
maïn cuûa muïc tieâu hieän ra ôû goùc döôùi beân phaûi maøn hình.
- AÁn nuùt “” moät laàn nöõa ñeå taét daáu [+]
10. Keùo daøi aûnh muïc tieâu [EXP]
AÁn [EXP] , chöõ EXP xuaát hieän ôû goùc treân beân traùi, chöùc naêng keùo daøi aûnh muïc tieâu ñang
hoaït ñoäng. Chöùc naêng naøy chuû yeáu duøng ñeå quan saùt roõ caùc muïc tieâu.
11. Chöùc naêng ñaët leäch taâm queùt [OFF CENT]
Vôùi chöùc naêng naøy coù theå ñaët taâm queùt (vò trí taøu ta) taïi moät vò trí baát kyø treân maøn hình, trong
giôùi haïn 66% baùn kính cuûa thang taàm xa ñang söû duïng, ñeå môû roäng taàm quan saùt nhö moâ taû ôû
hình 19.54. Caùch thöïc hieän:
- AÁn nuùt [OFF CENT] daáu con troû [+] xuaát hieän treân maøn hình.
- AÁn nuùt troøn “” ñöa con troû [+] tôùi vò trí mong muoán.
- AÁn nuùt [ENTER] , taâm maøn hình seõ dòch tôùi vò trí coù con troû.
- AÁn [OFF CEâNTER] ñeå ñoùng chöùc naêng leäch taâm.
12. Khöû nhieãu giao thoa [IR]

- AÁn nuùt [IR] ñeå khöû nhieãu giao thoa do raña taøu khaùc gaây ra. Kí hieäu IR xuaát hieän treân
maøn hình.
- AÁn laïi nuùt [IR] moät laàn nöõa, ñoùng chöùc naêng khöû nhieãu.
13. Chænh ñoä saùng maøn hình [BRIL]
- AÁn nuùt [BRIL] ñoä saùng maøn hình seõ thay ñoåi töøng naác töø möùc 1 ñeán möùc 8, coù theå ñieàu
chænh theo ñieàu kieän aùnh saùng chung quanh ñeå quan saùt roõ muïc tieâu treân maøn hình.
- Khi môû raña, maùy töï ñoäng ñaët ñoä saùng ôû möùc 7.
14. Chænh ñoä chieáu saùng treân baûng ñieàu khieån
Coù 8 möùc ñoä chieáu saùng caùc nuùt treân bảng ñieàu khieån maùy, coù theå choïn tuyø theo aùnh saùng
trong buoàng laùi. Ban ngaøy neân choïn möùc 0 ñeå taêng tuoåi thoï boùng ñeøn chieáu saùng.
- AÁn nuùt [MENU]
- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi cuûa nuùt troøn “” ñeå dôøi oâ ñen treân danh muïc tuyø choïn ñeán
chöõ [RADAR SET UP] .
- AÁn nuùt [ENTER], danh muïc tuyø choïn caøi ñaët raña xuaát hieän.
- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi nuùt troøn “” ñeå dôøi oâ ñen treân danh muïc tuyø choïn ñeán
truøng vôùi haøng chöõ [KEYBOARD DIMMER]
- AÁn meùp traùi hoaëc meùp phaûi nuùt “” ñeå choïn moät trong 8 möùc cuûa ñoä chieáu saùng.
- AÁn [ENTER]
- AÁn nuùt [MENU ñeå trôû veà traïng thaùi bình thöôøng cuûa maùy.
15. Caøi ñaët vuøng baùo ñoäng caûnh giôùi [GUARD].
Coù theå caøi ñaët vuøng baùo ñoäng ôû baát cöù choã naøo treân
maøn hình, thieát bò coù hai loaïi baùo ñoäng caûnh giôùi:
- Baùo ñoäng vaøo, maùy seõ baùo ñoäng baèng aâm
thanh khi coù muïc tieâu loït vaøo vuøng caûnh giôùi.
- Baùo ñoäng ra, maùy seõ baùo ñoäng baèng aâm thanh
khi coù muïc tieâu ra khoûi vuøng caûnh giôùi.
Caùch caøi ñaët vuøng baùo ñoäng nhö sau, xem hình
19.59,
- AÁn nuùt [GUARD] cho con troû [+] xuaát hieän.
- AÁn nuùt “” ñeå dòch chuyeån con troû [+] ñeán
ñieåm baét ñaàu cuûa vuøng caàn baùo ñoäng.
- AÁn [ENTER]
- AÁn nuùt “” ñeå dòch chuyeån daáu con troû [+] tôùi ñieåm cuoái cuûa vuøng caàn baùo ñoäng. Vuøng
baùo ñoäng seõ ñöôïc veõ ra treân maøn hình.
- AÁn nuùt [ENTER] . Chöõ ALM (baùo ñoäng) hieän ôû goùc treân beân phaûi maøn hình.

- AÁn vaø giöõ nuùt [GUARD] khoaûng moät giaây ñeå ghi nhôù vuøng baùo ñoäng.
- AÁn nuùt [GUARD] ñeå choïn kieåu baùo ñoäng:
- I – baùo ñoäng vaøo, O – baùo ñoäng ra ñöôïc chæ baùo döôùi chöõ ALM. Chöùc naêng baùo ñoäng
caûnh giôùi baét ñaàu hoaït ñoäng.
Taét chöùc naêng baùo ñoäng:
- AÁn vaø giöõ nuùt [GUARD] khoaûng 1 giaây.
16. Caøi ñaët möùc baùo ñoäng.
Coù 7 möùc baùo ñoäng öùng vôùi cöôøng ñoä soùng doäi muïc tieâu töø yeáu ñeán maïnh, möùc 1 baùo ñoäng
khi coù soùng doäi yeáu nhaát, möùc 7 baùo ñoäng khi coù soùng doäi maïnh nhaát.
- AÁn nuùt [MENU] , danh muïc tuyø choïn xuaát hieän.
- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi nuùt troøn “” ñeå dôøi oâ ñen ñeán truøng vôùi haøng chöõ [RADAR
SET UP].
- AÁn [ENTER] , danh muïc tuyø choïn caøi ñaët xuaát hieän.
- AÁn meùp treân hoaëc meùp döôùi nuùt troøn “” ñeå dôøi oâ ñen ñeán truøng vôùi haøng chöõ ALM
LEVEL.
- AÁn meùp traùi hoaëc meùp phaûi nuùt troøn “” ñeå choïn möùc ñaët baùo ñoäng. Tuyø choïn töø möùc 1
ñeán möùc 7.
- AÁn [ENTER]
- AÁn [MENU] ñeå thoaùt khoûi [MENU].
17. Taét daáu muõi taøu SHM
AÁn vaø giöõ nuùt SHM taïm thôøi taét ñöôøng muõi taøu ñeå deã quan saùt muïc tieâu ngay tröôùc muõi taøu.
19.9 Ñoà giaûi traùnh va baèng raña
19.9.1 Khaùi nieäm ñoà giaûi
Ñoà giaûi treân raña nhaèm hai muïc ñích:
1. Xem xeùt trong hoaøn caûnh thöïc teá coù toàn taïi nguy cô ñaâm va hay khoâng, taøu ta ñi qua caùch
muïc tieâu bao xa ôû ñieåm gaàn nhaát (DCPA), thôøi gian coøn laïi tröôùc khi ñeán ñieåm gaàn nhaát
(TCPA) (xem hình 11.23 Chöông 11).
2. Nhôø caùc laàn quan saùt taøu muïc tieâu tröôùc ñoù, xaùc ñònh moät caùch gaàn ñuùng höôùng ñi vaø toác ñoä
cuûa noù ñeå coù theå aùp duïng thích hôïp haønh ñoäng traùnh va khi caàn.
Lieân quan ñeán muïc ñích thöù hai, söï giôùi haïn cuûa raña centimeùt khoâng theå hieån thò cho ta
nhaän bieát " goùc phía" cuûa taøu muïc tieâu hoaëc laø meùp tröôùc cuûa noù. Noùi moät caùch khaùc, ñoà giaûi
khoâng hieån thò cho ta bieát hình daùng cuûa muïc tieâu vì vaäy ta khoâng theå bieát höôùng muõi cuûa noù
maø chæ bieát höôùng dòch chuyeån cuûa noù trong khoaûng thôøi gian ñoà giaûi.
Coù hai caùch ñoà giaûi:
- Ñoà giaûi chuyeån ñoäng thaät vaø

- Ñoà giaûi chuyeån ñoäng töông ñoái.
19.9.2 Ñònh nghóa "Goùc phía" ( Aspect) cuûa taøu muïc
tieâu
"Goùc phía" laø goùc maïn cuûa taøu ta ño töø taøu muïc tieâu,
xem hình 19.60, goùc phía beân phaûi bieåu thò baèng maøu
xanh, goùc phía beân traùi bieåu thò baèng maøu ñoû. Ví duï:
Red 900 Aspect coù nghóa laø taøu muïc tieâu quan saùt taøu
ta ôû ngay chính ngang beân traùi cuûa noù. Moät muïc tieâu
chæa muõi veà phía taøu ta (head-on) coù "goùc phía" baèng
zeâroâ, một muïc tieâu tröng laùi veà taøu ta ( stern-on) coù
"goùc phía" baèng 1800.
Noùi moät caùch nghieâm khaéc thì "goùc phía" khoâng theå
suy ra töø ñoà giaûi nhöng coù theå cho raèng töø ñoà giaûi coù
theå suy dieãn ra "goùc phía" khaû dó nhaát.
Theo nhö hình 19.60, chuyeån ñoäng cuûa muïc tieâu coù
theå ñöôïc dieãn ñaït bôûi "goùc phía" cuûa noù hoaëc höôùng
ñi töông ñoái hoaëc laø höôùng ñi thaät (höôùng muõi cuûa
muïc tieâu).
19.9.3 Ñoà giaûi chuyeån ñoäng thaät
Ñoà giaûi chuyeån ñoäng thaät coù theå tieán haønh treân haûi ñoà coù thang tyû leä lôùn hoaëc treân moät tôø
giaáy thích hôïp theo tyû leä xaùc ñònh, treân ñoù veõ ra tình hình chuyeån ñoäng thöïc teá cuûa taøu, tìm ra
caùc yeáu toá chuyeån ñoäng cuûa noù. Caùch ñoà giaûi nhö
vaäy goïi laø ñoà giaûi chuyeån ñoäng thaät.
Caùch veõ löôïc ñoà chuyeån ñoäng thaät bieåu thò treân
hình 19.61. Ñaàu tieân choïn moät ñieåm thích hôïp C
laø ñieåm vò trí taøu ta khi baét ñaàu quan saùt, töø C veõ
CZ laø ñöôøng dòch chuyeån taøu ta.
Taïi thôøi ñieåm 0 min. höôùng ngaém/cöï ly ñeán taøu
laï laø 600/8nm, xaùc ñònh ñöôïc ñieåm W. Sau 6 phuùt
taïi thôøi ñieåm 6 min., xaùc ñònh ñöôïc taøu laï
580/6,3nm, vẽ ñöôïc ñieåm A. Noái WA vaø keùo daøi
thaønh WZ. Tieáp theo coù theå xaùc ñònh vò trí taøu laï
ôû thôøi ñieåm 12min... Caùch ñoà giaûi naøy cho ta nhìn
moät caùch tröïc quan tình hình hieän taïi vaø saép tôùi
giöõa hai taøu, ñoàng thôøi cuõng coù theå xaùc ñònh toác
ñoä vaø höôùng ñi cuûa taøu laï baèng caùch ño toác ñoä
dòch chuyeån vaø höôùng cuûa ñöôøng WZ.
Tuy nhieân, caùch ñoà giaûi naøy coù nhöôïc ñieåm laø:
Ñaàu tieân, nhö hình veõ treân, sau khi tìm ñöôïc ñieåm W vaø A thì khoâng theå nhaän ra ngay ñöôïc
hai taøu coù nguy cô ñaâm va hay khoâng., Tuy nhieân vieäc naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng caùch

quan saùt xem höôùng ngaém cuûa taøu laï coù bieán ñoåi hay khoâng, nhöng thöïc hieän ñieàu ñoù laïi
phaûi tieán haønh theâm caùc thao taùc khaùc.
Thöù hai, baèng ñoà giaûi naøy raát khoù xaùc ñònh DCPA (cöï ly tieáp caän nhaát) vaø TCPA (thôøi gian
tieáp caän nhaát).
Vì nhöõng lyù do ñoù, ñoà giaûi chuyeån ñoäng thöïc khoâng cung caáp ñuû thoâng tin nhö ñoà giaûi
chuyeån ñoäng töông ñoái sau ñaây, maëc duø noù raát deã hieåu.
19.9.4 Ñoà giaûi chuyeån ñoäng töông ñoái
Nhö ñaõ giaûi thích trong phaàn nguyeân lyù raña, treân maøn aûnh raña chuyeån ñoäng töông ñoái, vò trí
cuûa taøu ta ñöôïc xem nhö laø moät ñieåm coá ñònh naèm ôû taâm queùt cuûa maøn aûnh, coøn chuyeån
ñoäng cuûa taøu laï laø chuyeån ñoäng töông ñoái ñoái vôùi taøu ta.
Ñoà giaûi chuyeån ñoäng töông ñoái cuûa raña laø phöông phaùp veõ sô ñoà caên cöù vaøo vò trí töông ñoái
cuûa soùng doäi taøu laï vaø vò trí cuøng caùc yeáu toá chuyeån ñoäng cuûa taøu ta, töø ñoù tìm ra caùc yeáu toá
chuyeån ñoäng cuûa taøu laï, xaùc ñònh coù hay khoâng coù nguy cô ñaâm va giöõa hai taøu. Ñoà giaûi
chuyeån ñoäng töông ñoái coù theå tieán haønh treân baát kyø loaïi giaáy naøo, nhöng tieän lôïi nhaát laø
duøng loaïi maãu giaáy in saün, goïi laø sô ñoà chuyeån ñoäng vò trí taøu ( Maneuvering Boards hoaëc
Plotting Sheet) hoaëc tieán haønh baèng caùch veõ tröïc tieáp leân treân maøn aûnh raña.
Tuøy theo thoùi quen cuûa töøng ngöôøi vaø nhu caàu cuï theå, coù nhieàu caùch ñoà giaûi chuyeån ñoäng
töông ñoái. ÔÛ ñaây chæ giôùi thieäu caùch ñoà giaûi thöôøng söû duïng traùnh ñaâm va baèng raña.
Ñoà giaûi coù theå tieán haønh treân maøn hình hoaït ñoäng theo phöông thöùc ñònh höôùng muõi taøu
(Head-Up Mode) hoaëc phöông thöùc ñònh höôùng Baéc thaät (North-Up Mode). Tuy nhieân, vì
treân maøn hình ñònh höôùng muõi taøu, khi taøu bò ñaûo muõi, caùc muïc tieâu bò dòch chuyeån töông
öùng trong khi daáu muõi taøu vaãn chæ soá "0" khieán cho vieäc ño goùc maïn muïc tieâu khoâng chính
xaùc, hôn nöõa laïi caàn phaûi chuyeån goùc maïn sang phöông vò. Cho neân ñoà giaûi theo North-Up
coù ñoä chính xaùc cao hôn, thuaän tieän thöôøng ñöôïc aùp duïng.
1. Ñoà giaûi chuyeån ñoäng töông ñoái, xaùc ñònh CPA, DCPA, TCPA , Aspect cuûa taøu laïï
Ví duï 1,
Xem ví duï treân hình 19.62, toác ñoä taøu ta 12 nô, höôùng ñi 300. Taâm M treân sô ñoà ñoà giaûi laø vò
trí taøu ta. Keû höôùng ñi taøu ta 300 treân sô ñoà ñoà giaûi. Luùc 0800 quan saùt moäât taøu laï baèng caùch
ño cöï ly vaø phöông vò cuûa noù, ñöôïc vò trí taøu laï O. Qua moät thôøi löôïng nhaát ñònh, chaúng haïn
10 phuùt, vaøo luùc 0810, xaùc ñònh taøu laï taïi A. Keû moät ñöôøng keùo daøi qua OA, ñaây laø ñöôøng
chuyeån ñoäng töông ñoái cuûa taøu laï. Töø vò trí taøu laï O veõ höôùng ñi cuûa taøu ta theo chieàu
ngöôïc laïi vaø ño moät ñoaïn thaúng OW baèng ñoaïn ñöôøng maø taøu ta ñi trong quaõng thôøi gian 10
phuùt. Keû moät ñöôøng thaúng qua WB, ta coù tam giaùc veùctô chuyeån ñoäng töông ñoái OWA:
→
Trong ñoù, OA - Veùctô chuyeån ñoäng töông ñoái cuûa taøu laï
→
WA - Veùctô chuyeån ñoäng thaät cuûa taøu lạ
→
WO - Veùctô chuyeån ñoäng cuûa taøu ta

Töø tam giaùc chuyeån ñoäng töông ñoái coù theå tieáp tuïc ñoà giaûi ñeå giaûi quyeát caùc yeâu caàu sau
ñaây:
1) Xaùc ñònh coù nguy cô va chaïm giöõa hai taøu hay khoâng.
Keùo daøi ñoaïn thaúng OA veà phía M (vò trí taøu ta), phaân tích vò trí töông ñoái giöõa ñöôøng thaúng
OA keùo daøi vaø ñieåm M. Töø M veõ ñöôøng vuoâng goùc gaëp ñöôøng OA keùo daøi taïi N. N chính laø
ñieåm tieáp caän nhaát CPA, MN laø cöï ly tieáp caän nhaát DCPA.
Noùi chung khi MN nhoû hôn 2 haûi lyù thì coi nhö coù khaû naêng ñaâm va. Neáu MN nhoû hôn 1 haûi
lyù thì coi nhö coù nguy cô ñaâm va. Ngöôïc laïi, neáu khoaûng caùch MN lôùn hôn 2 haûi lyù thì coù
theå coi nhö hai taøu ñi qua nhau an toaøn. Theo hình veõ MN=1 haûi lyù, nghóa laø coù nguy cô ñaâm
va.
2) Xaùc ñònh caùc yeáu toá chuyeån ñoäng cuûa taøu lạ, töø tam giaùc veùctô OWA,

- döïa vaøo OA coù theå xaùc ñònh toác ñoä töông ñoái taøu laï;
- höôùng cuûa OA laø höôùng chuyeån ñoäng töông ñoái cuûa taøu laï;
- töø WA xaùc ñònh toác ñoä chuyeån ñoäng thaät cuûa taøu laï;
- höôùng cuûa WA laø höôùng chuyeån ñoäng thaät cuûa taøu laï;
- Goùc BAM laø phía cuûa taøu laï, coù theå ño ñöôïc Aspect R 700.
Töø Aspect R700 vaø phöông vò cuûa taøu laï ta coù theå nhaän ñònh tröïc quan veà khaû naêng xaûy ra
ñaâm va hay khoâng giöõa taøu ta vaø taøu laï.
2. Sau khi xaùc ñònh coù khaû naêng/nguy cô ñaâm va xaûy ra, vaø taøu ta coù nghóa vuï phaûi traùnh theo
COLREGS, thì tieáp tuïc ñoà giaûi ñeå xaùc ñònh bieän phaùp traùnh va baèng ñoåi toác ñoä taøu ta hoaëc
baèng ñoåi höôùng ñi hoaëc baèng ñoàng thôøi thay ñoåi toác ñoä vaø ñoåi höôùng ñi cuûa taøu ta.
3. Ñoà giaûi ñeå thay ñoåi toác ñoä traùnh va
Sau khi xem xeùt ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh chung quanh, neáu quyeát ñònh thay ñoåi toác ñoä ñeå
traùnh va thì tieáp tuïc ñoà giaûi ñeå xaùc ñònh neân thay ñoåi toác ñoä nhö thế naøo ñeå hai taøu ñi qua
nhau an toaøn. Ví duï döôùi ñaây laø moät tình huoáng khaùc.
Ví duï 2:
Xem hình 19.63, taøu ta chaïy vôùi toác ñoä 15 nô, höôùng ñi thaät 100, Luùc 10 giôø quan saùt taøu laï,
ñoà giaûi ñöôïc ñieåm O, luùc 1008 ñöôïc ñieåm A, trong 8 phuùt taøu ta di chuyeån 2 haûi lyù, xaùc ñònh
ñöôïc ñieåm W. Höôùng WA laø höôùng ñi thaâït cuûa taøu laï trong thôøi gian ñoà giaûi. Töø ñieåm tieáp
caän nhaát N1 xaùc ñònh DCPA nhoû hôn 1 haûi lyù. Quyeát ñònh traùnh va baèng giaûm toác ñoä ñeå cho
taøu laï ñi qua tröôùc muõi taøu ta caùch 3 haûi lyù, ñoàng thôøi quyeát ñònh haønh ñoäng giaûm toác ñoä aùp
duïng vaøo luùc 1016 (caàn löu yù vôùi ñieàu kieän taøu laï khoâng thay ñoåi toác ñoä vaø höôùng ñi). Choïn
ñieåm P, laáy AP=OA (laø quaõng ñöôøng taøu laï chaïy theâm 8 phuùt nöõa). Töø ñieåm P veõ ñöôøng
tieáp tuyeán PL vôùi voøng troøn 3 haûi lyù (töùc ñieåm tieáp caän nhaát DCPA sau khi taøu ta giaûm toác
ñoä hai taøu ñi qua nhau laø 3 haûi lyù). Trong thöïc teá, töø khi baét ñaàu giaûm toác ñoä phaûi qua moät
thôøi löôïng nhaát ñònh taøu môùi ñaït ñöôïc toác ñoä theo yeâu caàu, vì vaäy trong ví duï naøy phaûi ra
leänh giaûm toác ñoä töø 1012.
Töø A keû ñöôøng song song vôùi PL caét OW taïi O1, ñoaïn WO1 chính laø quaõng ñöôøng môùi cuûa
taøu ta caàn thay ñoåi trong voøng 8 phuùt, ño ñoaïn WO1 ñeå tính ra toác ñoä taøu ta laø 7 nô. Ñieàu
naøy coù theå giaûi thích moät caùch ñôn giaûn laø trong khi taøu laï giöõ nguyeân toác ñoä vaø höôùng ñi
(vectô WA khoâng ñoåi), taøu ta phaûi giaûm toác ñoä baèng WO1, môùi ñaûm baûo cho toác ñoä vaø höôùng
ñi chuyeån töông ñoái cuûa taøu laï baèng AO1 song song vôùi ñöôøng PL.
Nhö vaäy, ñeå ñaûm baûo traùnh va vôùi DCPA 3 haûi lyù, taøu ta phaûi laäp töùc giaûm toác ñoä xuoáng coøn
7 nô taïi ñieåm P.
4. Ñoà giaûi ñeå thay ñoåi höôùng ñi traùnh ñaâm va
Tieáp theo, xem caùch ñoà giaûi ñeå thay ñoåi höôùng ñi ñeå traùnh ñaâm va. Ñaây laø bieän phaùp
thöôøng ñöôïc löïa choïn aùp duïng trong ñieàu kieän bình thöôøng treân bieån. Döôùi ñaây laø ví duï trong
moät tình huoáng khaùc.

Ví duï 3:
Theo hình 19.64, höôùng ñi thaät cuûa taøu ta 3300, toác ñoä 10 nô. Vaøo luùc 0900 quan saùt taøu laï B
höôùng ngaém 100, cöï ly 9 haûi lyù; 12 phuùt sau, vaøo luùc 0912 höôùng ngaém khoâng ñoåi, cöï ly 7 haûi
lyù. Ñoà giaûi tam giaùc veùctô chuyeån ñoäng töông ñoái OWA nhö noùi ôû treân. Vì ñöôøng chuyeån
ñoäng töông ñoái cuûa taøu laï ñi qua taâm sô ñoà ñoà giaûi, xaùc ñònh coù nguy cô ñaâm va, theo
COLREGS. taøu ta coù nghóa vuï phaûi traùnh taøu laï. Döï ñònh ñeå taøu ta ñi qua sau laùi taøu laï caùch
3 haûi lyù baèng caùch ñoåi höôùng ñi cuûa taøu ta vaøo luùc 0920, ñoà giaûi tìm höôùng ñi môùi ñeå ñieàu
ñoäng traùnh va. Döï ñònh beû laùi töø 0919, 0921 taøu ta ñi vaøo höôùng ñi môùi.
Töø P keû ñöôøng PL tieáp tuyeán vôùi voøng troøn cöï ly 3 haûi lyù treân sô ñoà ñoà giaûi, xaùc ñònh N laø
ñieåm tieáp caän nhaát CPA khi hai taøu ñi qua nhau. Treân tam giaùc veùctô WOA, veùctô WA giöõ

nguyeân khoâng ñoåi, chæ thay ñoåi höôùng cuûa vectô WO, nhöng khoâng thay ñoåi ñoä daøi cuûa noù
(toác ñoä taøu ta khoâng ñoåi). Töø A keû ñöôøng song song vôùi PL, duøng compa ño WO, giöõ nguyeân
khaåu ñoä compa quay moät cung nhoû gaëp ñöôøng song song taïi O1, noái WO1, duøng thöôùc song
song ño höôùng cuûa veùctô WO1, ñoù laø höôùng ñi môùi caàn thay ñoåi vaøo luùc 0919. Sau khi ñoåi
höôùng traùnh va caàn tieáp tuïc ñoà giaûi treân höôùng môùi ñeå kieåm tra hieäu quaû cuûa vieäc ñoåi höôùng.
5. Moät soá ví duï ñoà giaûi khaùc

Hình 19.65 laø moät sô ñoà ñoà giaûi (Plotting sheet/ Maneuvering Board) hoaøn chænh bao goàm caû
caùc thöôùc tyû leä giuùp cho ngöôøi söû duïng coù theå ño cöï ly theo nhöõng tyû leä khaùc nhau. Treân sô
ñoà ñöa ra caùc ví duï ñoà giaûi cho boán tình huoáng rieâng bieät cuûa taøu ta, vôùi caùc höôùng ñi khaùc
nhau, ñeå tham khaûo nhe sau:
1) Tình huoáng I:

Höôùng ñi taøu ta 00, toác ñoä 12 nô, quan saùt raña;
Taøu laï A, 1000, höôùng ngaém thaät 200, cöï ly 10';
1010, höôùng ngaém thaät 300, cöï ly 6,9'.
Tìm höôùng ñi vaø toác ñoä taøu laï vaø "phía" cuûa noù luùc 1010.
Ñaùp: Höôùng ñi 1800, toác ñoä 8,5 nô, phía: G300.
2) Tình huoáng II:
Taøu laï B, 0800, höôùng ngaém thaät 2900, cöï ly 10';

0810, höôùng ngaém thaät 2880, cöï ly 7'.
Tìm höôùng ñi, toác ñoä , phía, cöï ly ñieåm tieáp caän nhaát DCPA/TCPA cuûa taøu laï luùc 0810.
Ñaùp: Höôùng ñi 740, toác ñoä 18,5 nô, phía G340, DCPA 0,8 haûi lyù, TCPA 0833.
3) Tình huoáng III:
Taøu laï C, 0400, höôùng ngaém thaät 2200, cöï ly 10'
0410, höôùng ngaém thaät 2210, cöï ly 7'
Tìm: DCPA, TCPA
Giaûm toác ñoä vaøo luùc 0412 ñeå taøu laï ñi qua tröôùc muõi taøu ta caùch 3 haûi lyù, döï kieán toác ñoä
giaûm thöïc teá luùc 0415, tìm toác ñoä môùi vaø TCPA taïi DCPA 3 haûi lyù.
Ñaùp: DCPA/TCPA 0,5'/0434. Toác ñoä môùi 3,5 nô DCPA/TCPA 3'/0435.
4) Tình huoáng IV:
Taøu laï D, 1850, höôùng ngaém thaät 1900, cöï ly 9';
1900, höôùng ngaém thaät 1900, cöï ly 7'.
Tìm: DCPA/ DCPA
Taøu ta ñoåi höôùng ñi luùc 1909 ñeå ñi qua sau laùi taøu laï caùch 3', luùc 1910 taøu ta môùi ñi vaøo
höôùng môùi vaø giöõ nguyeân toác ñoä. Tìm höôùng môùi, tìm TCPA ôû DCPA 3'.
Ñaùp: Nguy cô ñaâm va luùc 1935. Höôùng môùi 2040 ôû DCPA 3' thì TCPA 1922.
Coù theå keát hôïp ñieàu ñoäng traùnh va baèng caùch ñoàng thôøi giaûm toác ñoä vaø ñoåi höôùng ñi, caùch ñoà
giaûi cuõng keát hôïp hai phöông phaùp trình baøy ôû treân.
Choïn thôøi löôïng giöõa hai laàn quan saùt taøu laï coù theå 6 phuùt hay 10 phuùt ... tuyø ngöôøi ñoà giaûi,
mieãn sao cho vieäc tính toaùn toác ñoä taøu laï nhanh choùng baèng caùch ño treân caùc thöôùc tyû leä coù
saün treân plotting sheet.

Chương 19 Ra Đa Hàng Hải

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 19 Ra Đa Hàng Hải

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

12/1/2018

19.1 Nguyeân lyù cô baûn cuûa radar.

738 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 739

19.1.4 Caùc thaønh phaàn cuûa moät thieát bò raña

740 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 741

742 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 743

19.2.12 Chieàu cao anten

744 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

D = 1,23 H a n.m (Ha tính baèng feet)

hoaëc D = 4,06 H a km ( Ha tính baèng meùt)

trong ñoù Ha - chieàu cao cuûa anten.

TIẾU VĂN KINH 745

Dmax = 1,23( H a + h ) (nm) (trong ñoù ñôn vò ñoä cao - feet)

trong ñoù, h - Ñoä cao cuûa muïc tieâu.

746 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 747

19.3.2 Maïch ñieàu cheá

748 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 749

750 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

19.3.7 Maïch bieán ñoåi taàn soá

TIẾU VĂN KINH 751

752 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 753

754 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 755

756 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 757

758 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 759

760 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 761

762 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 763

rmax = 4 1 / 16π 2 ( Pt × δ )(1 / Pmin × δ )( Ar × G )( Ao × k ) (meùt)

764 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

2. Sieâu khuùc xaï ( Super refraction)

TIẾU VĂN KINH 767

768 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

4. Soùng doäi töø caùc caùnh soùng caïnh

TIẾU VĂN KINH 769

TIẾU VĂN KINH 771

774 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 775

Treân haûi ñoà hình 19.49a tieán haønh nhö sau:

776 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 777

778 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 779

780 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 781

782 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

19.7.11 Phoùng ñaïi hình aûnh - ZOOM

19.7.12 Löu veát muïc tieâu -TRAILS

TIẾU VĂN KINH 783

TIẾU VĂN KINH 785

- Nguoàn ñieän cung caáp : DC 10,8V, gaàn 80W .

- SHM - Taét môû ñöôøng ñaùnh daáu höôùng muõi taøu.

786 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015

TIẾU VĂN KINH 787

788 SỔ TAY HÀNG HẢI – 2015