‫)‪ (27‬اذکار صبح و شام‬

‫(‪ )27‬اذکار صبح و شام*‬

‫ض امن اذا ٱله ِذی یا ۡشفا ُع ِعن اد ٓۥهُ إِ هَل بِإِ ۡذنِ ُۚ ِهۦ‬ ‫ت او اما فِی ۡٱۡلا ۡر ِۗ ِ‬ ‫س َٰ ام َٰ او ِ‬ ‫﴿ٱَّللُ ا َٓل إِ َٰلاها إِ هَل ُه او ۡٱل اح ُّی ۡٱلقا ُّیو ُۚ ُم اَل ت ۡاأ ُخ ُذ ۥهُ ِ‬
‫سنا ‪ٞ‬ة او اَل نا ۡو ‪ُۚٞ‬م له ۥهُ اما ِفی ٱل ه‬ ‫‪ -75‬ه‬
‫ض او اَل یاُو ُد ۥهُ ِح ۡفظُ ُه اماُۚ‬ ‫ت او ۡٱۡلا ۡر اۖۡ‬ ‫َٰ‬
‫س َٰ ام او ِ‬ ‫س اع ُک ۡر ِ‬
‫سیُّهُ ٱل ه‬ ‫شآ اء او ِ‬ ‫ُۚ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫ۖۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ا‬
‫یا ۡعلا ُم اما با ۡینا أ ۡی ِدی ِهمۡ او اما اخلفا ُهمۡ او اَل یُ ِحیطونا بِش ۡای ٖء ِّمن ِعل ِم ِٓۦه إِ هَل بِ اما ا‬
‫اوه اُو ۡٱل اعلِ ُّی ۡٱل اع ِظی ُم‪[ )[1](﴾٢٥٥‬البقرة‪.]255 :‬‬

‫ترجمه‪« :‬هللا که‪ ،‬هیچ معبود بحقی جز او نیست‪ ،‬خداوندى که زنده و قائم به ذات خویش است‪ ،‬هیچ گاه خواب سبک و‬
‫سنگین او را فرا نمىگیرد‪ ،‬براى اوست آنچه در آسمانها و زمین است‪ ،‬کیست که نزد او جز به فرمانش شفاعت کند‪،‬‬
‫آنچه را پیش روى آنها (بندگان) و پشت سر آنهاست مىداند و از گذشته و آیندهى آنان آگاه است‪ ،‬آنها جز به مقدارى که‬
‫او بخواهد احاطه به علم او ندارند‪ ،‬کرسى او آسمانها و زمین را دربرگرفته و حفظ و نگهدارى آسمان و زمین براى او‬
‫گران نیست و او بلند مرتبه و باعظمت است»‪.‬‬

‫کن له ۥهُ ُکفُ ًوا أا اح ُد‪[ ﴾٤‬اإلخالص‪.]4-1 :‬‬

‫ص ام ُد‪ ٢‬لامۡ یالِ ۡد اولامۡ یُولا ۡد‪ ٣‬اولامۡ یا ُ‬ ‫ٱَّللُ أا احد‪ ١‬ه‬
‫ٱَّللُ ٱل ه‬ ‫یم ﴿قُلۡ ُه او ه‬ ‫‪ -76‬بِ ۡس ِم ه‬
‫ٱَّللِ ٱل هر ۡح َٰ ام ِن ٱل هر ِح ِ‬

‫ترجمه‪« :‬به نام هللا بخشندهى مهربان‪ .‬بگو‪ :‬هللا یگانه است‪ ،‬هللا‪ ،‬بى نیاز است‪ ،‬نه زاده‪ ،‬و نه زاده شده است‪ ،‬و نه همتایى‬
‫دارد»‪.‬‬

‫ت ِفی ۡٱل ُعقا ِد‪ ٤‬او ِمن‬ ‫َٰ َٰ‬ ‫ۡ‬

‫ق إِ اذا اوقا اب‪ ٣‬او ِمن ا‬
‫ش ِّر ٱلنهفهثا ِ‬ ‫ق‪ ٢‬او ِمن ش ِّار اغ ِ‬
‫اس ٍ‬ ‫ش ِّر اما اخلا ا‬ ‫یم ﴿قُلۡ أاعُو ُذ بِ ار ِّب ٱلفالا ِ‬
‫ق‪ِ ١‬من ا‬ ‫بِ ۡس ِم ه‬
‫ٱَّللِ ٱل هر ۡح َٰ ام ِن ٱل هر ِح ِ‬
‫س اد‪[ ﴾٥‬الفلق‪.]5-1 :‬‬ ‫ا‬
‫س ٍد إِذا اح ا‬ ‫ش ِّار احا ِ‬

‫شر شب بدانگاه که‬

‫«به نام هللا بخشندهى مهربان (بگو پناه مىبرم به پروردگار سپیده دم‪ .‬از ش ّر آنچه آفریده است و از ّ‬
‫شر حسود بدانگاه که حسد مىورزد»‪.‬‬ ‫شر کسانى که در گرهها مىدمند و از ّ‬‫کامالً فرا مىرسد و از ّ‬
‫َٰ‬
‫س فِی‬ ‫س ۡٱل اخنها ِ‬
‫س‪ ٤‬ٱله ِذی یُ او ۡس ِو ُ‬ ‫ش ِّر ۡٱل او ۡس اوا ِ‬ ‫س‪ ٢‬إِلا ِه ٱلنها ِ‬
‫س‪ِ ٣‬من ا‬ ‫ک ٱلنها ِ‬ ‫یم ﴿قُلۡ أاعُو ُذ بِ ار ِّب ٱلنها ِ‬
‫س‪ ١‬املِ ِ‬ ‫بِ ۡس ِم ه‬
‫ٱَّللِ ٱل هر ۡح َٰ ام ِن ٱل هر ِح ِ‬
‫س‪[ ﴾٦‬الناس‪.]6-1 :‬‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ۡ‬
‫س‪ِ ٥‬منا ٱل ِجن ِة اوٱلنا ِ‬ ‫ه‬
‫صدُو ِر ٱلنا ِ‬ ‫ُ‬

‫[واقعى]‬
‫ِ‬ ‫ترجمه‪« :‬به نام هللا بخشندهى مهربان‪(« ،‬ای پیامبر) بگو‪ :‬پناه مىبرم به پروردگار مردمان‪ ،‬به مالِک و حاکم‬
‫حق] مـردم‪ ،‬از ش ّر وسوسهگر پنهان شونده [و بازگردنده به هنگام ذکر خدا]‪ ،‬همان که در دلهای‬ ‫مردم‪ ،‬به معبو ِد [به ِ‬
‫مردم وسوسه میکند‪ .‬از جنیان (باشد) و (یا از) آدمیان»‪.‬‬

‫بعد از هر نماز خوانده شوند‪[ .‬هر کدام از این سورهها سه بار خوانده شود](]‪.)[2‬‬

‫ک اولاهُ ا ْل ا‬
‫ـح ْم ُد اوه اُو اعلاى ُک ِّل‬ ‫ک لاهُ‪ ،‬لاهُ ا ْلـ ُم ْل ُ‬ ‫ک ِ هَّللِ(]‪ )[3‬اوا ْل ا‬
‫ـح ْم ُد ِ هَّللِ‪َ ،‬لا إِلاها إَِله هللاُ او ْح ادهُ َلا ا‬
‫ش ِر ْی ا‬ ‫صبا اح ا ْلـ ُم ْل ُ‬ ‫صبا ْحناا اوأا ْ‬ ‫‪« -77‬أا ْ‬
‫ش ِّر اما با ْع ادهُ‪ ،‬ار ِّب أاع ُْوذُ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫ش ِّر اما فِ ْی اهذا الیا ْو ِم او ا‬ ‫ک ِمنْ ا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫]‪[4‬‬ ‫(‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫ک اخ ْی ار اما فِ ْی اهذا الیا ْو ِم او اخ ْی ار اما با ْع ادهُ )‪ ،‬اوأع ُْوذ بِ ا‬ ‫سأل ا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ش ْای ٍء قا ِد ْیر‪ ،‬ار ِّب أ ْ‬
‫ب فِی ا ْلقا ْب ِر» )‪.‬‬
‫]‪[5‬‬ ‫(‬
‫ب فِی النها ِر او اع اذا ٍ‬ ‫ک ِمنْ اع اذا ٍ‬ ‫کبا ِر‪ ،‬ار ِّب أاع ُْو ُذ بِ ا‬ ‫س ْو ِء ا ْل ِ‬ ‫س ِل‪ ،‬او ُ‬ ‫ک ِمنا ا ْل اک ا‬‫بِ ا‬

‫ترجمه‪« :‬ما و تمام جهانیان‪ ،‬شب را براى هللا به صبح رسانیدیم‪ ،‬و حمد از آ ِن اوست‪ ،‬هیچ معبود بحقی جز هللا که‬
‫یکتاست و شریکى ندارد‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬پادشاهى و حمد فقط از آن اوست و او بر هر چیز قادر است‪ .‬الهى! من خیر این‬
‫روز و خیر بعد از آن را از از تو مىطلبم‪ ،‬و از ش ّر این روز و ما بعد آن‪ ،‬به تو پناه مىبرم‪ .‬الهى! من از تنبلى و بدى‬
‫پیرى به تو پناه مىبرم‪ ،‬بار الها! من از عذاب آتش و قبر به تو پناه مىبرم»‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

 ‫ا ْل اک ا‬
‫س ِل‪ :‬تنبلی‪ ،‬سستی‪ ،‬بیحالی‪.‬‬

‫س ْو ِء ا ْل ِ‬
‫کبا ِر‪ :‬آخرین درجهی پیری و فرسودگی‪.‬‬ ‫ُ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫زبان انسان مسلمان همواره در ساعتهای مختلف شبانه روز‪ ،‬مشغول ذکر‪ ،‬دعا و زاری است‪ .‬خردمند کسی است که‬
‫قلبش نیز هماهنگ با زبانش به مفهوم این اذکار و دعاها بیندیشد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬خیر دنیا و آخرت فقط در دست هللا متعال است‪.‬‬

‫‪ -2‬از تنبلی و سستی باید به خدا پناه برد چرا که این دو‪ ،‬انسان را از خیر دنیاو آخرت محروم میکنند‪.‬‬

‫‪ -3‬در این دعا به ربوبیت و الوهیت هللا متعال اعتراف شده است‪.‬‬

‫‪ -4‬در هر حال باید در پیشگاه هللا متعال ابراز فقر و نیازمندی کرد و از او خواست که انسان را مورد حفاظت و رعایت خویش‬
‫قرار دهد‪.‬‬

‫ک نا ُم ْوتُ اوإِلا ْی ا‬
‫ک النُّش ُْو ُر»(]‪.)[7‬‬ ‫ک نا ْحیاا‪ ،‬اوبِ ا‬ ‫ک أا ْم ا‬
‫س ْیناا(]‪ ،)[6‬اوبِ ا‬ ‫ک أا ْ‬
‫صبا ْحناا‪ ،‬اوبِ ا‬ ‫‪« -78‬االلهم بِ ا‬

‫«بار الها! با لطف تو صبح کردیم‪ ،‬و با عنایت تو به شب رسیدیم‪ ،‬و به خواست تو زندهایم و به خواست تو مىمیریم‪،‬‬
‫و رستاخیز ما بسوى تو است»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫النُّش ُْو ُر‪ :‬برخاستن بعد از مرگ‪.‬‬

‫الـمصیر‪ :‬بازگشت‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این حدیث بیانگر آن است که قدرت و نیرو فقط در دست هللا متعال است و او در مملکت فراگیرش هیچ رقیبی ندارد‬
‫بنابراین شایسته است که انسان عاقل با قلب و قالب بهسوی معبود و موَلیی که او را آفریده وبه نیکوترین وجه قد و‬
‫قامت بخشیده رو بیاورد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬ترسیخ اعتقاد به زنده شدن شدن پس از مرگ جهت پس دادن حساب و گرفتن پاداش‪.‬‬

‫‪ -2‬انسان مسلمان همهی کارهایش را به هللا متعال میسپارد‪.‬‬

‫‪ -3‬پیروی ازسنتهای رسول اکرم ص که شامل صبح و شام و اوقات مختلف میباشد بیانگر شمولیت این دین مبارک است‪.‬‬
 ‫ستاطاعْتُ ‪ ،‬أاع ُْو ُذ بِ ا‬
‫ک ِمنْ ش ِّار اما‬ ‫ک اما ا ْ‬ ‫ک‪ ،‬اوأاناا اعلاى اع ْه ِد ا‬
‫ک او او ْع ِد ا‬ ‫‪« -79‬االلهم أا ْنتا اربِّ ْی َلا إِلاها إَِله أانْتا ‪ ،‬اخلا ْقتا ِن ْی اوأاناا اع ْب ُد ا‬
‫ک اعلا هی‪ ،‬اوأابُ ْو ُء بِ اذ ْنبِ ْی فاا ْغفِ ْر لِ ْی فاإِنهُ َلا یاغفِ ُر الذن ْو اب إَِله أنتا » )‪.‬‬
‫]‪[8‬‬ ‫(‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬ ‫ْ‬ ‫ه‬ ‫صناعْتُ ‪ ،‬أابُ ْو ُء لا ا‬
‫ک بِنِ ْع امتِ ا‬ ‫ا‬

‫هر کس هنگام شب آنرا با یقین بگوید و در آن شب بمیرد و یا صبح بگوید و در همان روز بمیرد وارد بهشت‬
‫مىشود‪.‬‬

‫ترجمه‪« :‬الهى! تو پروردگار منى‪ ،‬جز تو معبود بحقی نیست‪ ،‬تو مرا آفریدى‪ ،‬من بندهى تو هستم‪ ،‬و بر پیمان و وعده‬
‫ام با تو بر حسب استطاعت خود‪ ،‬پایبندم‪ ،‬و از شر آنچه که انجام دادهام به تو پناه مىبرم‪ ،‬به نعمتى که به من عطا‬
‫فرمودهاى‪ ،‬اعتراف مىکنم و به گناهم اقرار مىنمایم‪ ،‬پس مرا ببخشاى‪ ،‬چرا که جز تو کسى گناهان را نمىبخشاید»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫أابُ ْو ُء‪ :‬اقرار و اعتراف میکنم‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این دعا از دعاهای جامعی است که رسول هللا همواره آنرا میخواند و خودش از آن بهعنوان سید اَلستغفار یعنی‬
‫سرور استغفار یاد نموده است چراکه در برگیرنده تمامی مفاهیم توبه است‪ .‬وهمچنین در آن به یگانگی هللا در ربوبیت و‬
‫الوهیت اعتراف شده و به عهد و پیمانی که از آدم و فرزندانش گرفته شده مبنی بر اینکه فقط هللا را پرستش نمایند و با او‬
‫هیچ کس و هیچ چیزی شریک نورزند تأکید شده است‪ .‬و از گناهان و معصیتها به هللا پناه برده شده و این مطلب خاطر‬
‫نشان گشته که گناهان را جز هللا متعال کسی نمیبخشد چنانکه فرموده است‪:‬‬

‫ص ُّرو ْا اعلا َٰى اما‬ ‫وب إِ هَل ه‬

‫ٱَّللُ اولامۡ یُ ِ‬ ‫ٱست ۡاغفا ُرو ْا لِ ُذنُوبِ ِهمۡ او امن یا ۡغفِ ُر ُّ‬
‫ٱلذنُ ا‬ ‫ٱَّللا فا ۡ‬ ‫﴿ اوٱله ِذینا إِ اذا فا اعلُو ْا َٰفا ِح ا‬
‫شةً أا ۡو ظالا ُم ٓو ْا أانفُ ا‬
‫س ُهمۡ اذ اک ُرو ْا ه‬
‫فا اعلُو ْا اوهُمۡ یا ۡعلا ُمونا ‪[ ﴾١٣٥‬آل عمران‪.]135 :‬‬

‫ترجمه‪« :‬و آنان که چون کار زشتی انجام دهند یا بر خویشتن ستم نمایند‪ ،‬هللا را یاد میکنند و برای گناهشان آمرزش‬
‫میخواهند‪ .‬ـ و چه کسی جز هللا‪ ،‬گناهان را میبخشد؟ ـ و آگاهانه به گناه کردن ادامه نمیدهند»‪.‬‬

‫و به کسی که صبح یا شام این دعا را بخواند و بمیرد مژدهی بهشت داده شده است‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬تشویق به تداوم توبه و استغفار از تمامی گناهان‪.‬‬

‫‪ -2‬از شرائط پذیرفته شدن توبه و استغفار دست کشیدن از گناهان است چراکه توبهی زبانی بدون دست کشیدن از گناه‪،‬‬
‫تمسخری بیش نیست‪.‬‬

‫‪ -3‬اعتراف به کوتاهی در حق هللا متعال جزو گامهای آغازین در راه توبه به شمار میرود‪.‬‬

‫‪ -4‬انسان‪ ،‬قادر به انجام اوامر الهی و دست کشیدن از منهیات نیست مگر توفیق الهی شامل حالش شود‪.‬‬

‫ک أا ْنتا هللاُ َلا إِلاها إَله أا ْنتا‬

‫ک‪ ،‬أانه ا‬
‫ک او اج ِم ْی اع اخ ْلقِ ا‬
‫ک‪ ،‬او امالائِ اکتا ا‬ ‫ک اوأُ ْ‬
‫ش ِه ُد اح املاةا ع ْار ِ‬
‫ش ا‬ ‫ش ِه ُد ا‬‫صبا ْحتُ (]‪ )[9‬أُ ْ‬ ‫‪« -80‬االلهم إِنِّ ْی أا ْ‬
‫]‪[10‬‬
‫ک» )‪.‬‬ ‫(‬
‫س ْولُ ا‬‫ک او ار ُ‬ ‫ا‬
‫ک اوأنه ُم اح همدًا اع ْب ُد ا‬ ‫ک لا ا‬ ‫اک َلا ا‬
‫ش ِر ْی ا‬ ‫او ْحد ا‬

‫«این دعا چهار بار خوانده شود»‪.‬‬

 ‫«الهى! من در این صبحگاه‪ ،‬تو را و حامالن عرش و تمام فرشتگانت و همه مخلوقاتت را گواه مىگیرم بر این که تو‪،‬‬
‫هللا هستى‪ ،‬جز تو معبود بحقی وجود ندارد‪ ،‬تو یگانهاى و شریکى ندارى‪ ،‬محمد ص بنده و فرستادهى تو است»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫ک‪ :‬تو را گواه میگیرم (تا این گواهی در آخرت برایم سودمند واقع شود)‪.‬‬ ‫أُ ْ‬
‫ش ِه ُد ا‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫انسان مسلمان با زبان به یگانگی هللا اعتراف میکند و قلبش نیز بدان باور دارد و هللا را نیز بر این امر گواه میگیرد و‬
‫صبح و شام این عمل را تکرار میکند تا انابت بهسوی هللا همچنان ادامه پیدا کند‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬اثبات وجود فرشتگان حامل عرش الهی که تعدادشان هشت نفر است بدون اینکه هللا متعال نیازی به آنها و مخلوقات‬
‫دیگرش داشته باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬بنده همیشه باید به وحدانیت هللا ورسالت پیامبرش اعتراف داشته باشد‪ .‬بهخاطر اهمیت موضوع مراجعه شود به سلسله‬
‫احادیث ضعیفه (‪ )1041‬و صحیحه (‪.)267‬‬

‫ش ْک ُر»(]‪.)[11‬‬
‫ک ال ُّ‬ ‫ک‪ ،‬فالا ا‬
‫ک ا ْل ا‬
‫ـح ْم ُد اولا ا‬ ‫ک لا ا‬ ‫ک َلا ا‬
‫ش ِر ْی ا‬ ‫ک او ْح اد ا‬ ‫صبا اح بِ ْی ِمنْ نِ ْع ام ٍة أا ْو بِأ ا اح ٍد ِمنْ اخ ْلقِ ا‬
‫ک فا ِم ْن ا‬ ‫‪« -81‬االلهم اما أا ْ‬

‫«الهى! هر نعمتى که در این صبح‪ ،‬شامل حال من یا یکى از مخلوقاتت شده‪ ،‬از طرف تو بوده‪ ،‬تو شریکى ندارى‪ ،‬پس‬
‫آن تو است»‪.‬‬
‫ستایش و شکر از ِ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این ورد بیانگر اعتراف به نعمتهای فروان و پی در پی هللا متعال بر بندگان اعم از مؤمنان‪ ،‬کفار و انس و جن‬
‫میباشد و استمرار این نعمتها بستگی به شکر و سپاسگزاری دارد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬تنها انسان مؤمن قدر ولی نعمت خویش را میداند و او را بهخاطر نعمتهایش سپاسگزاری میکند‪.‬‬

‫‪ -2‬تدوام نعمتها بستگی به تدوام اطاعت و ذکر و شکر دارد‪.‬‬

‫ک ْف ِر‪،‬‬ ‫ی‪َ ،‬لا إِلاها إَِله أا ْنتا ‪ ،‬االلهم أاع ُْو ُذ بِ ا‬

‫ک ِمنا ا ْل ُ‬ ‫س ْم ِع ْی‪ ،‬االلهم عاافِ ِن ْی فِ ْی اب ا‬
‫ص ِر ْ‬ ‫‪« -82‬االلهم عاافِ ِن ْی ِف ْی با اد ِن ْی‪ ،‬االلهم عاافِ ِن ْی ِف ْی ا‬
‫ب ا ْلقا ْب ِر‪َ ،‬لا إِلاها إَِله أانتا » )‪.‬‬
‫]‪[12‬‬ ‫(‬ ‫ْ‬ ‫ک ِمنْ اع اذا ِ‬ ‫اوا ْلفا ْق ِر‪ ،‬اوأاع ُْو ُذ بِ ا‬

‫«بارالها! در بدنم عافیت ده‪ ،‬بارالها! در گوشم عافیت ده‪ ،‬در چشمم عافیت ده‪ ،‬جز تو معبود بحقی وجود ندارد‪ ،‬از کفر‪،‬‬
‫فقر عذاب قبر به تو پناه مىبرم‪ ،‬جز تو معبود بحقی وجود ندارد»‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫عبدالرحمان بن ابی بکره از پدرش علت گفتن این ورد را در هر صبح و شام پرسید؟ پدرش گفت‪ :‬رسول اکرم ص را‬
‫دیده که این ورد را خوانده است‪ .‬بنابراین دوست دارد که به پیروی از ایشان همواره این را بخواند‪.‬‬
 ‫رسول اکرم ص در این دعا از هللا متعال درخواست عافیت نموده است عافیتی تمام عیار و فراگیر که شامل روح و‬
‫جسم میشود تا انسان بتواند پروردگارش را بندگی کند و شکر نعمتهایش را بجا آورد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬صحابه واقعا ً در پیروی از سنتهای رسول اکرم ص و آموزش آن به فرزندانشان مشتاق بودند‪.‬‬

‫‪ -2‬حفظ اعضای بدن از وقوع در گناه‪ ،‬یکی از مصادیق شکر نعمتهای الهی است چراکه جسم انسان از نعمتهای شاخص‬
‫الهی است‪.‬‬

‫ش ا ْل اع ِظ ْی ِم»(]‪« )[13‬هر کس این دعا را صبح و شام هفت بار‬

‫سبِ ای هللاُ َلا إِلاها إَِله ُه او اعلا ْی ِه تا او هک ْلتُ او ُه او ار ُّب ا ْل اع ْر ِ‬
‫‪ « -83‬اح ْ‬
‫بخواند هللا امور مهم دنیا و آخرتش را کفایت مىکند»‪.‬‬

‫(هللا براى من کافى است‪ ،‬جز او معبود بحقی نیست‪ ،‬بر او توکل کردم و او پروردگار عرش بزرگ است)‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫انسان مسلمان همواره امور خویش را به هللا میسپارد‪ .‬در کارها به او تکیه میکند و بدینصورت خود را از هر نوع‬
‫وسوسه‪ ،‬غم و اندوه میرهاند چراکه نتیجهی کارها فقط در دست هللا متعال است‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬تشویق به سپردن همهی کارها به هللا ۡل و توکل و اعتماد بر او‪.‬‬

‫‪ -2‬جایگاه توکل‪ ،‬قلب آدمی است گرچه با زبان تکرار میشود‪.‬‬

‫‪ -3‬باید یقین کرد که هرگاه کارها را به هللا متعال بسپاریم او ما را کفایت خواهد کرد‪.‬‬

‫تذکر‪ :‬شیخ شعیب ارناؤوط میگوید‪ :‬این حدیث به ابودرداء ختم میشود ودر آن جملهی‪« :‬صادقا کان بها اوکاذبا» «چه‬
‫راست بگوید چه دروغ» منکر و غیر قابل قبول است‪.‬‬

‫ش ِّر اما اخلا ا‬

‫ق»‪« .‬هنگام شب‪ ،‬سه بار خوانده شود»(]‪.)[14‬‬ ‫ت ِمنْ ا‬ ‫‪« -84‬أاع ُْو ُذ بِ اکلِ اما ِ‬
‫ت هللاِ التها هما ِ‬

‫«از شر! آنچه خداوند آفریده است‪ ،‬به کلمات کامل او پناه مىبرم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫بِ اکلِ امـا ِ‬

‫ت هللاِ‪ :‬سخنان هللا‪.‬‬

‫ت‪ :‬کامل و جامع و بدون عیب و نقص‪.‬‬

‫التها هما ِ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬
‫بنده باید همواره از شر مخلوق و انس و جن به معبود و پرودگار خویش پناه ببرد‪ .‬یکی از روایان این حدیث میگوید‪:‬‬
‫افراد خانوادهی ما این دعا را هر شب میخواندند‪ .‬شبی دختر کسی که این دعا را خوانده بود (توسط مار یا عقربی) نیش‬
‫زده شد ولی احساس درد نکرد‪.‬‬

‫البته بهشرطی که این دعا براساس نیت صحیح‪ ،‬حضور قلب و یقین به این مطلب که رسول هللا راست گفته و مورد‬
‫تصدیق هللا متعال بوده‪ ،‬خوانده شود‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬کالم هللا‪ ،‬صفت باری تعالی او و غیر مخلوق است‪.‬‬

‫‪ -2‬کلمات وسخنان هللا راست و منصفانه است‪.‬‬

‫‪ -3‬این دعا هنگام اردو زدن در هر مکانی بهویژه در سفر خوانده میشود‪.‬‬

‫ای‪ ،‬اوأا ْهلِ ْی‪،‬‬ ‫سأالُ ا‬

‫ک ا ْل اع ْف او اوا ْل اعافِیاةا فِ ْی ِد ْی ِن ْی او ُد ْن ای ا‬ ‫اآلخ ار ِة‪ ،‬االلهم ِإنِّ ْی أا ْ‬ ‫سأالُ ا‬
‫ک ا ْل اع ْف او اوا ْل اعا ِفیاةا فِ ْی ال ُّد ْنیاا او ِ‬ ‫‪« -85‬االلهم إِنِّ ْی أا ْ‬
‫ا‬
‫ش امالِ ْی‪ ،‬او ِمنْ ف ْوقِ ْی‪،‬‬ ‫ی‪ ،‬او ِمنْ اخلفِ ْی‪ ،‬اوعانْ یا ِم ْینِ ْی‪ ،‬اوعانْ ا‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫احفظنِ ْی ِمنْ با ْی ِن یا اد ه‬‫ست ُْر ع ْاو اراتِ ْی‪ ،‬اوآ ِمنْ ار ْوعااتِ ْی‪ ،‬االلهم ْ‬ ‫او امالِ ْی‪ ،‬االلهم ا ْ‬
‫ک أانْ أُ ْغتاا ال ِمنْ ت ْاحتِ ْی»(]‪.)[15‬‬ ‫اوأاع ُْو ُذ بِ اعظا امتِ ا‬

‫ترجمه‪« :‬الهى! عفـو و عافیت دنـیا و آخرت را از تـو مىخواهم‪ .‬بارالها! عفو و عافیت دین‪ ،‬دنیا‪ ،‬خانواده و مالم را از‬
‫تو مسألت مىنمایم‪ .‬بارالها! عیوب مرا بپوشان و ترس مرا به ایمنى مبدّل ساز‪ ،‬الهى! مرا از جلو‪ ،‬پشت سر‪ ،‬سمت راست‬
‫و چپ و باَلى سرم‪ ،‬محافظت بفرما‪ ،‬و به بزرگى و عظمت تو پناه مىبرم از اینکه بطور غافلگیرانه ترور شوم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫ا ْل اع ْف او‪ :‬بخشیده شدن گناهان‪.‬‬

‫ا ْل اعافِیاةا‪ :‬سالمتی و عافیت‪.‬‬

‫ت‪ :‬عورت انسان‪.‬‬

‫ع ْاو ارا ِ‬

‫ت‪ :‬ترسناک‪.‬‬
‫ار ْوعاا ِ‬

‫أُ ْغتاا ال ِمنْ ت ْاحتِ ْی‪ :‬فرو رفتن در زمین و کشته شدن بهصورت غافلگیرانه‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫روای حدیث میگوید‪ :‬رسول اکرم ص در هر صبح و شام این دعا را میخواند که شامل اموری است که انسان مسلمان‬
‫در همهی اوقات به آنها نیاز دارد‪ .‬رسول اکرمص در این دعا از هللا خواست تا او را از همهی جهات ششگانه مورد‬
‫حفاظت قرار دهد و از فرورفتن در زمین که نشانهی عذاب الهی است‪ .‬نیز به هللا پناه برد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬عافیت در دین و دنیا راه رسیدن به بهشت است که محل همهی خوبیها و نعمتهاست‬

‫‪ -2‬انسان مسلمان لحظهای از مؤاخذه هللا متعال احساس امنیت نمیکند‪.‬‬

 ‫‪ -3‬مشروعیت پناه جستن به هللا از مرگ ناگهانی‪.‬‬

‫ش اه ُد أانْ َلا إِلاها إَِله أا ْنتا ‪ ،‬أاع ُْو ُذ بِ ا‬

‫ک ِمنْ‬ ‫ب ُک ِّل ش ْای ٍء او املِ ْی اکهُ‪ ،‬أا ْ‬
‫ض‪ ،‬ار ه‬ ‫ت او ْا ْۡل ار ِ‬
‫س ام اوا ِ‬ ‫ش اها اد ِة فاا ِط ار ال ه‬‫ب اوال ه‬ ‫‪« -86‬االلهم عاالِ ام ا ْل اغ ْی ِ‬
‫]‪[17‬‬ ‫(‬
‫سلِ ٍم» )‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫س ْو ًءا‪ ،‬أ ْو أ ُج هرهُ إِلى ُم ْ‬ ‫س ْی ُ‬ ‫ْ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬اوأنْ أقتا ِرفا اعلى نف ِ‬ ‫ا‬ ‫)‬ ‫]‪[16‬‬ ‫(‬‫ش ار ِک ِه‬ ‫ا‬
‫ش ْیطا ِن او ا‬ ‫ش ِّر ال ه‬ ‫ش ِّر نا ْف ِ‬
‫س ْی‪ ،‬او ِمنْ ا‬ ‫ا‬

‫ترجمه‪« :‬بارالها! اى دانندهى نهان و آشکار‪ ،‬آفریدگار آسمانها و زمین‪ ،‬پروردگار و مالک هر چیز‪ ،‬من گواهى‬
‫مىدهم که بجز تو‪ ،‬معبود دیگرى نیست‪ ،‬از ش ّر نفس و از ش ّر شیطان و دام فریبش‪ ،‬و از اینکه خود مرتکب کار بدى شوم‬
‫و یا به مسلمانى‪ ،‬بدى برسانم‪ ،‬به تو پناه مىبرم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫املِ ْی اکهُ‪ :‬مالک‪ ،‬صاحب‪.‬‬

‫ش اار ِک ِه‪ :‬وسوسهی او‪[ .‬دام و ریسمانهای که شیطان با آن شکار کند]‬

‫أا ْقتا ِرفا ‪ :‬مرتکب شوم‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫ابوبکر صدیق س به رسول هللا ص گفت‪ :‬به من کلماتی بیاموز که صبحگاهان و شامگاهان بخوانم‪ ،‬رسول‬
‫اکرم ص دعای فوق را به ایشان آموزش داد که در آن به علم و دانش کامل و فراگیر هللا متعال اشاره شده و این نکته‬
‫تصریح شده است که هللا متعال در مملکت خویش هر چه بخواهد و هرگونه بخواهد عمل میکنند‪ .‬همچنین با قلب و زبان‬
‫به وحدانیت هللا اعتراف شده است و در پایان از بدی و چیرگی نفس اماره به ایشان پناه خواسته که انسان در حق‬
‫خویشتن و احدی از مخلوقات ظلم و ستمی روا دارد‪ .‬چراکه انسان در برابر تمامی گفتهها و کردههای خود‪ ،‬مؤاخذه خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬مشروعیت خواندن این ورد در صبح و شام و هنگام خواب‪.‬‬

‫‪ -2‬اشاره به گستردگی دانش هللا متعال بر همه کس و همه چیز و تمامی افعال بزرگ و کوچک بندگان بنابراین هیچ چیزی از‬
‫دید ایشان مخفی نمیماند‪.‬‬

‫‪ -3‬هللا متعال را باید همیشه مراقب دانست چراکه او آگاه به همهی حرکات و احوال ماست‪.‬‬

‫‪ -4‬پناه جستن به هللا متعال از شر شیطان و نقشههای آن چنانکه شاعر میگوید‪:‬‬

‫«با نفس و شیطان مخالفت کن و از فرمان آنها سرباز زن»‪.‬‬

‫س ِم ْی ُع ا ْل اعلِ ْی ُم»(]‪« .)[18‬به نام خدایى که با نام‬

‫س اما ِء او ُه او ال ه‬ ‫س ِم ِه ش ْایء فِی ْاۡلا ار ِ‬
‫ض اوَلا فِی ال ه‬ ‫س ِم هللاِ اله ِذ ْ‬
‫ی َلا یا ُ‬
‫ض ُّر ام اع ا ْ‬ ‫‪« -87‬بِ ْ‬
‫وى هیچ چیز در زمین و آسمان‪ ،‬گزندى نمىرساند و او شنوا و دانا است»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫س ِم هللاِ‪ :‬به نام هللا پناه میبرم‬

‫بِ ْ‬
 ‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این حدیث بیانگر آن است که حفاظت حقیقی فقط در دست هللا متعال است چه او صاحب آسمانها و زمین و دارای‬
‫عظمت‪ ،‬قدرت و کبریائی است و نیز او سمیع و علیم (شنوا و دانا) است که همزمان همهی صداها را میشنود‪ .‬تا جایی که‬
‫صدای پای مورچه سیاه را در دل تاریک شب میشنود این امر انسان مسلمان را بر آن میدارد تا همواره مراقب باشد که‬
‫هللا متعال از او جز سخن نیک چیز دیگری نشنود و نیز او علیم است و بنده باید کارهایش را به او بسپارد و از کارهای‬
‫زشت دست بکشد و به کارهای نیک و شایسته رو بیاورد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬فقط بر هللا متعال باید توکل و اعتماد کرد چراکه سود و زیان فقط در دست اوست‪.‬‬

‫‪ -2‬در مملکت و حکومت هللا‪ ،‬جز آنچه او بخواهد اتفاق نمیافتد‪.‬‬

‫‪ -3‬این مطلب که هللا هر آنچه بر زبان میآوریم میشنود و آنچه را در دل داریم میداند باید تبدیل به باور قطعی شود‪.‬‬

‫سالا ِم ِد ْینًا‪ ،‬اوبِ ُم اح هم ٍد ص نابِیًّا او ار ُ‬

‫س ْوَلً»(]‪.)[19‬‬ ‫ضیْتُ بِاَّللِ اربًّا‪ ،‬اوبِ ْ ِ‬
‫اإل ْ‬ ‫‪ « -88‬ار ِ‬

‫«هر کس این دعا را سه بار در صبح و سه بار در شب بخواند هللا بر خود فرض کرده که در روز قیامت او را راضى کند»‪.‬‬

‫«به ربوبیت هللا‪ ،‬و به داشتن دین اسالم‪ ،‬و پیامبرى محمد ص راضى و خشنودم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫ضیْتُ ‪ :‬خشنودم‪ ،‬پسندیدم‪.‬‬

‫ار ِ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫انسان مسلمان با زبان این ورد را میگوید و با قلب آنرا باور میکند چرا که رضایت از هللا بمعنی تسلیم شدن در برابر‬
‫شریعت اسالم و پیروی از پیامبر و با نشانهی محبت واقعی به هللا وپیامبرش میباشد‪ .‬چنانکه فرموده است‪:‬‬

‫ٱَّللا فاٱتهبِ ُعونِی یُ ۡحبِ ۡب ُ‬

‫ک ُم ه‬
‫ٱَّللُ﴾ [آل عمران‪.]31 :‬‬ ‫﴿قُلۡ إِن ُکنتُمۡ تُ ِحبُّونا ه‬

‫«بگو اگر هللا را دوست دارید از من پیروی کنید تا هللا شما را دوست بدارد»‪.‬‬

‫همچنین این اعالم رضایت از هللا متعال شامل رضا به قضا و قدر نیز میباشد و رضایت از اسالم بعنوان دین یعنی‬
‫تسلیم شدن در برابر هللا و رسول در همهی ابعاد زندگی چنانکه میفرماید‪﴿ :‬فالا ٓۥهُ أا ۡسلِ ُمو ِۗ ْا اوبا ِّ‬
‫ش ِر ۡٱل ُم ۡخبِتِینا ﴾ [الحج‪:‬‬
‫‪« .]34‬پس به [فرمان] او گردن نهید‪ .‬و فروتنان را بشارت ده»‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬استمرار سعی و تالش برای تحقق بخشیدن به این رضایت در گفتار و کردار و عقیده و همین است راه رستگاری‪.‬‬

‫‪ -2‬اثبات پاداش بزرگ برای گویندهی این ورد هر کس که باشد‪.‬‬

 ‫‪ -3‬هللا نیز گویندهی این ذکر را خشنود و راضی خواهد ساخت چنانکه این مطلب در دنبالهی حدیث بیان شده است‪.‬‬

‫س ِه‪ ،‬او ِزناةا ع ْار ِ‬

‫ش ِه او ِمداا اد اکلِ اماتِ ِه»‪« .‬هنگام صبح‪ ،‬سه بار بخواند»(]‪.)[20‬‬ ‫ضا نا ْف ِ‬
‫س ْب احانا هللاِ اوبِ اح ْم ِد ِه‪ ،‬اع اد اد اخ ْلقِ ِه‪ ،‬او ِر ا‬
‫‪ُ « -89‬‬

‫«تسبیح و پاکى هللا و ستایش او را به تعداد آفریدگانش و خشنودى خودش و به اندازه سنگینـى عرشـش و جـوهر‬
‫سـخنانش‪ ،‬بیان مىنمایم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫اع اد اد اخ ْلقِ ِه‪ :‬به تعداد آفریدههایش‪.‬‬

‫ضا نا ْف ِ‬
‫س ِه‪ :‬رضایت هللا از بندگانی که مورد رضایت او بودهاند از انبیاء‪ ،‬صدیقین‪ ،‬شهدا و نیکان‪.‬‬ ‫ِر ا‬

‫ِمداا اد اکلِ امـاتِ ِه‪ :‬به تعداد سخنان هللا که قابل شمارش نیستند‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫رسول اکرم ص روزی از خانهی همسر گرامیاش‪ ،‬جویریه در حالی بیرون شد که ایشان در مصالی خود نشسته بود‪.‬‬
‫رسول اکرم ص بهوقت چاشتگاه به خانه برگشت متوجه شد که جویریه بازهم همانجا نشسته و مشغول خواندن ذکر و‬
‫اوراد است‪ .‬با تعجب پرسید‪ :‬هنوز همانجا نشستهای؟ پاسخ داد‪ :‬بلی‪ .‬رسول اکرم ص فرمود‪ :‬من چهار کلمه را سه مرتبه‬
‫گفتهام که اگر همهی آنچه که از صبح تا حاَل خواندهای با آنها مقایسه شود برابری نخواهد کرد سپس ورد فوق را بیان‬
‫نمود‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬پاداش اذکار پر معنی و جامع فراتر از پاداش سایر اذکار است‪.‬‬

‫‪ -2‬مشروعیت انتخاب مکان ویژه درون خانه برای عبادت بانوان‪.‬‬

‫‪ -3‬پیروی از سنت نزدیکترین راه برای کسب پاداش بیشتر است‪.‬‬

‫‪ -4‬در عبادت کمیت و تعداد مهم نیست بلکه کیفیت و روش سنت‪ ،‬مهم است‪.‬‬

‫‪ -5‬در این دعا به دو صفت خلق و کالم برای هللا به گونهای که شایستهی او است اشاره شده همچنین اثبات نفس «ذات» برای‬
‫صی ُر﴾ [الشورى‪« ]11:‬چیزى مانند او‬ ‫س اک ِم ۡثلِ ِۦه ش ۡای ‪ۡۖٞ‬ء او ُه او ٱل ه‬
‫س ِمی ُع ۡٱلبا ِ‬ ‫هللا بدون اینکه با کسی مشابهتی داشته باشد‪﴿.‬لا ۡی ا‬
‫نیست و اوست شنواى بینا»‪ .‬به اثبات رسیده است‪.‬‬

‫س ْب احانا هللاِ اوبِ اح ْم ِد ِه»(]‪« .)[21‬صد مرتبه خوانده شود»‪.‬‬

‫‪ُ « -90‬‬

‫«پاک و من ّزه است خداوند‪ ،‬و من ستایش او را بیان مىکنم»‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫در این حدیث مژدهی بزرگی برای گویندهی این ورد مبارک بیان شده چنانکه میفرماید‪ :‬هر کس صبح و شام صد‬
‫مرتبه بگوید‪« :‬سبحان هللا وبحمده‪ »...‬روز قیامت هیچ کس بهتر از آنچه که او بههمراه دارد نخواهد داشت مگر کسیکه‬
‫همین ورد را روزانه صد مرتبه یا بیشتر خوانده باشد و این پاداش بزرگ بهخاطر آن است که این ورد بیانگر پاکی هللا از‬
‫هر عیب و نقص و اقرار به دارا بودن تمامی صفات کمال برای وی میباشد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬ذکرهللا متعال جزو بهترین اعمال است که باعث کسب باَلترین پاداشهاست‪.‬‬
‫‪ -2‬ذکرهللا متعال باید با قلب و زبان باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬اسالم میخواهد قلب پیروانش را با آخرت ربط دهد و توجه آنها را همواره به پاداش اخروی جلب نماید‪.‬‬
‫‪ -4‬جواز زیاد گفتن اذکاری که مشروط به گفتن تعداد مشخصی نیستند‪ .‬به دلیل آیات و احادیثی که تشویق به زیاد‬
‫گفتن ذکر نمودهاند‪.‬‬
‫]‪[22‬‬‫(‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫کلنِ ْی إِلاى ناف ِس ْی ط ْرفة اع ْی ٍن» )‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ْ‬
‫صلِ ْح لِی شاأنِ ْی ُکلهُ اوَلا تا ِ‬ ‫ا‬
‫ثأ ْ‬‫ستا ِغ ْی ُ‬ ‫ا‬
‫کأ ْ‬‫‪« -91‬یاا اح ُّی یاا قایُّ ْو ُم بِ ارحـ امتِ ا‬

‫«اى زنـده و پا بـرجا! بـه وسیلهى رحمت تـو از تـو کمک مىخواهم‪ ،‬همهى امورم را اصالح بفرما‪ ،‬و مرا به اندازهى‬
‫یک چشم به هم زدن به حال خود رها مکن»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫أا ْ‬
‫ستا ِغ ْی ُ‬
‫ث‪ :‬کمک میطلبم‪.‬‬

‫ک ْلنِ ْی‪ :‬رهایم مکن‪.‬‬

‫َلا تا ِ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫در این حدیث رسول اکرم ص به دخترش فاطمه ل این دعای خجسته را آموزش داد تا صبح و شام بخواند‪ .‬دعایی که در‬
‫آن امت به بهترین وجه توسط رسول اکرم ص توجه و تربیت شده که اصالح همهی امور زندگی خویش را از هللا بخواهد و‬
‫قطعا اصالح عقیده و ایمان فرد در مورد هللا و اسما و صفات وی بیش از هر چیز دیگری حایز اهمیت است‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫هللا متعال متصف به صفت زندگی و حیات است که با زندگی آفریدههایش قابل مقایسه نیست چرا که او زنده است و‬
‫هرگز نخواهد مرد و بیدار است و هرگز نخواهد خوابید‪.‬‬

‫مشروعیت این دعا که هللا متعال انسان را لحظهای به حال خودش وانگذارد چراکه نفس آدمی وادار کنندهی به بدیها‬
‫است ﴿إِنه ٱلنه ۡف ا‬
‫س اۡلا هما ارةُ بِٱل ُّ‬
‫س ٓو ِء﴾ [یوسف‪« .]53:‬چرا که نفس قطعا ً به بدى امر مىکند»‪.‬‬

‫‪ -1‬هدایت در دست هللا متعال است و انسان هیچ چارهای جز متوسل شدن به هللا ندارد‪.‬‬

‫ـح ْمدُ‪ ،‬او ُه او اعلاى ُک ِّل ش ْای ٍء قا ِد ْیر»‪.‬‬

‫ک اولاهُ ا ْل ا‬
‫ک لاهُ‪ ،‬لاهُ ا ْلـ ُم ْل ُ‬ ‫‪َ« -92‬لا إِلاها إَِله هللاُ او ْح ادهُ َلا ا‬
‫ش ِر ْی ا‬

‫آن اوست‪ ،‬و او بر هر چیز توانا است»‪[ .‬ده بار‬‫«جز هللا معبود بحقی نیست‪ ،‬او شریکى ندارد‪ ،‬پادشاهى از ِ‬
‫بخواند(]‪ )[23‬و هنگام کسالت و بیحوصلگی‪ ،‬یک بار کافی است](]‪.)[24‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫َلا إِلاها إَِله هللاُ‪ :‬معبود بحقی جز هللا نیست‪.‬‬

 ‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این ورد نیز مانند ورد سابق دارای پاداش فراوانی است به خوانندهی آن‪ ،‬ثواب آزاد کردن ده برده میرسد‪ .‬رسول‬
‫اکرم ص در روایت دیگری میفرماید‪« :‬هر کس که بردهای را آزاد نماید هللا متعال در عوض هر عضوش‪ ،‬اعضای او را از‬
‫آتش جهنم آزاد میسازد‪ .‬عالوه بر یکصد نیکی و معاف شدن یکصد گناه صغیره» چراکه برای بخشیده شدن گناهان کبیره نیاز‬
‫به توبهی ویژه هست‪ .‬همچنین این کلمات برای او حفاظ و نجاتی از شر شیطان میشوند و خداوند او را به فضل خویش از‬
‫وسوسهها‪ ،‬ترس و گمانها میرهاند‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬جواز گفتن این تعداد ذکر پشت سر هم یا جداگانه که البته یکجا و پشت سر هم بهتر است‪.‬‬

‫‪ -2‬این پاداش به کسی تعلق میگیرد که این ورد را در حالی که معنی آنرا میداند با زبان تلفظ کند و باقلب به مفهوم آن‬
‫بیندیشد‪.‬‬

‫‪ -3‬نباید به فضل و گستردگی بخشش هللا متعال بادیده تردید نگریست‪.‬‬

‫سأالُ ا‬
‫ک اخ ْی ار اه اذا ا ْلیا ْو ِم(]‪ :)[26‬فا ْت احهُ‪ ،‬اونا ْ‬
‫ص ارهُ‪ ،‬اونُ ْو ارهُ‪،‬‬ ‫ک ِ هَّللِ ار ِّب ا ْل اعالا ِمیْنا (]‪ ،)[25‬االلهم إِنِّ ْی أا ْ‬‫صبا اح ا ْلـ ُم ْل ُ‬ ‫صبا ْحناا اوأا ْ‬
‫‪« -93‬أا ْ‬
‫]‪[27‬‬ ‫(‬
‫ش ِّر اما فِ ْی ِه اوش ِّار اما با ْع ادهُ» )‪.‬‬ ‫ک ِمنْ ا‬ ‫ُ‬ ‫ا‬
‫اوبا ار اکتاهُ‪ ،‬او ُهدااهُ‪ ،‬اوأع ُْوذ بِ ا‬

‫ترجمه‪« :‬ما و تمام جهانیان‪ ،‬شب را به صبح رسانیدیم براى خدایى که پروردگار جهانیان است‪ .‬بار الها! من از تو‬
‫خوبى امروز‪ ،‬یعنى گشایش‪ ،‬پیروزى‪ ،‬نور‪ ،‬برکت و هدایتش را مسألت مىنمایم‪ ،‬از بدى آنچه امروز و بعد از آن‪ ،‬پیش‬
‫مىآید‪ ،‬به تو پناه مىبرم»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫فا ْت احهُ‪ :‬خوبی آن‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این ورد بیانگر آن است که همهی امور در دست پروردگار است او انسان را به کارهای خیر توفیق میدهد اما نفس و‬
‫شیطان در پی ناکامی انسان هستند‪ .‬بنابراین انسان مسلمان روزش را با ذکر هللا متعال‪ .‬از وی میخواهد که او را بر نفس‬
‫و شیطان پیروز بگرداند از پروردگار خویش نوری میطلبد که به کمک آن دانش مفید‪ ،‬عمل صالح‪ ،‬روزی حالل و هدایت‬
‫و برکت نصیبش گردد و اینها بدون پیروی از راه هدایت و مخالفت با هواهای نفسانی ممکن و میسر نیست‪ .‬سنت است‬
‫که انسان مسلمان این دعا را در صبح و شام بخواند با این تفاوت که هنگام صبح بگوید‪« :‬أصبحنا وأصبح الـملک‪ »...‬و‬
‫هنگام شام بگوید‪ :‬أمسینا وأمسی الـملک‪ ...‬همچنین کلمات‪« :‬الیوم واللیلة» به تناسب زمان جایگزین یکدیگر شوند‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬زیاد گفتن اذکار شرعی در گویندهی خویش شوق بندگی را خواهد افزود‪.‬‬

‫‪ -2‬ذکر برای انسان مؤمن سالحی است برای مبارزه با شیطان‪.‬‬

‫ک‪ ،‬اولاهُ ا ْل ا‬
‫ـح ْم ُد‬ ‫ک لاهُ‪ ،‬لاهُ ا ْلـ ُم ْل ُ‬ ‫‪ -94‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬هر کس صبح هنگام بگوید‪َ« :‬لا ِإلاها إَِله هللاُ او ْح ادهُ َلا ا‬
‫ش ِر ْی ا‬
‫اوه اُو اعلاى ُک ِّل ش ْای ٍء قا ِد ْیر» گویا بردهای از فرزندان اسماعیل آزاد نموده است و ده گناه از او بخشیده و به درجات او ده‬
 ‫درجه افزوده میشود و تا غروب از شر شیطان در امان خواهد ماند و اگر در وقت شام بخواند تا صبح در امان خواهد‬
‫ماند‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫عدل‪ :‬برابر‪ ،‬اندازه‪ ،‬مانند‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫رسول اکرم ص فرمود هر کسیکه این ذکر را با یقین و باور بخواند مانند این است که بردهای از فرزندان اسماعیل‬
‫پیامبر آزاد کرده است و عالوه بر آن برای گویندهی این ذکر‪ ،‬ده نیکی نوشته میشود و ده گناه معاف میگردد و ده درجه‬
‫به درجاتش در بهشت افزوده میشود و اگر شب هنگام بخواند تا صبح و اگر صبح هنگام بخواند تا شب از شر شیطان در‬
‫امان خواهد ماند و این فضل و بخشش الهی است که شامل کسی میشود که هللا بخواهد‪.‬‬

‫فوائد حدیث‬

‫‪ -1‬ذکر هللا متعال جزو بزرگترین و آسانترین دروازههای خیر ونیکی‪ ،‬است‪.‬‬

‫‪ -2‬انسان مسلمان در هر حال لب به حمد و ستایش هللا میگشاید چه در فراخدستی و نعمت که آنرا حمد شکر و چه در‬
‫تنگدستی و مصیبت که آنرا حمد تفویض مینامند بهخاطر اینکه هللا بهتر میداند که با بندهاش چگونه رفتار نماید‪.‬‬

‫ص‪ ،‬او اعلاى‬

‫اإل ْخالا ِ‬
‫سالا ِم )‪ ،‬او اعلاى اکلِ ام ِة ْ ِ‬
‫(]‪[28‬‬
‫ط ار ِة ْ ِ‬
‫اإل ْ‬ ‫‪ -95‬رسول اکرم ص صبح و شام این دعا را میخواند‪« :‬أا ْ‬
‫صبا ْحناا اعلاى فِ ْ‬
‫]‪[29‬‬ ‫(‬
‫ش ِر ِکیْنا » )‪.‬‬ ‫ْ‬ ‫ِد ْی ِن نابِیِّناا ُم اح هم ٍد ص‪ ،‬او اعلاى ِمله ِة أابِ ْیناا إِ ْب ارا ِه ْی ام‪ ،‬احنِ ْیفًا ُم ْ‬
‫سلِ ًما او اما اکانا ِمنا الـ ُم ْ‬

‫«ما بر فطرت اسالم‪ ،‬کلمهى اخالص‪ ،‬دین پیامبرمان محمد ص و آئین پدرمان ابراهیم؛ صبح کردیم‪ ،‬ابراهیم حقگرا و‬
‫مسلمان که از مشرکان نبود»‪.‬‬

‫معنی کلمات حدیث‪:‬‬

‫اإل ْخالا ِ‬
‫ص‪ :‬یعنی گواهی دادن به «َل إله إَل هللا محمد رسول هللا»‪.‬‬ ‫اکلِ ام ِة ْ ِ‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫این حدیث بخوبی بیانگر آن است که فطرت سالم همان فطرت اسالمی است‪ .‬چراکه هللا متعال انسانها را بر همین امر‬
‫ک ٱلدِّینُ ۡٱلقایِّ ُم‬ ‫طر ٱلنهاس اعلا ۡیه ُۚا اَل ت ۡابدیل ل اخ ۡلق ه ُۚ َٰ‬ ‫بزرگ یعنی توحید سرشته چنانکه فرموده است‪﴿ :‬فِ ۡط ارتا ه‬
‫ٱَّللِ اذلِ ا‬ ‫ِ ا ِ ِ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ٱَّللِ ٱله ِتی فا ا ا‬
‫او َٰلا ِ‬
‫کنه أا ۡکثا ار ٱلنها ِ‬
‫س اَل یا ۡعلا ُمونا ﴾ [الروم‪.]30 :‬‬

‫ترجمه‪« :‬و از فطرتی پیروی کن که مردم را بر اساس آن سرشته است‪ .‬آفرینش هللا قابل تغییر نیست‪ .‬این‪ ،‬دین استوار‬
‫و مستقیم (توحیدی) است؛ ولی بیشتر مردم نمیدانند»‪.‬‬

‫و نیز رسول اکرم ص فرموده است‪ :‬هر نوزادی بر فطرت سلیم متولد میشود‪ .‬سپس پدر و مادرش او را به دین یهود‪،‬‬
‫یا نصارا و یا مجوس و آتش پرستان سوق میدهند‪.‬‬

‫و مراد از این فطرت همان یک سویی و صفای عقیده است که آیین همهی پیامبران‪ ،‬به ویژه ابراهیم بوده است‪.‬‬
 ‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬دعوت همه پیامبران در اصل مشترک بود که چیزی جز دعوت به توحید و یگانگی هللا متعال نبود‪.‬‬

‫‪ -2‬دعوت به توحید و اخالص‪ ،‬وظیفهای است همیشگی‪.‬‬

‫‪ -96‬عبدهللا بن خبیب میگوید‪ :‬رسول اکرم ص فرمود‪« :‬هنگام صبح و شام سه مرتبه قل هو هللا احد و‬
‫ق‪ ﴾١‬و ﴿قُلۡ أاعُو ُذ بِ ار ِّب ٱلنها ِ‬ ‫ۡ‬
‫نگا‬ ‫کرد]‪.[30‬‬ ‫س‪ ﴾١‬را بخوان تو را از هر چیز دیگری کفایت خواهد‬ ‫معوذتین ﴿قُلۡ أاعُو ُذ بِ ار ِّب ٱلفالا ِ‬
‫شماره ‪70‬‬

‫ستا ْغفِ ُر هللاا اوأات ُْو ُ‬

‫ب إِلا ْی ِه»(]‪.)[31‬‬ ‫‪« - 97‬أا ْ‬

‫«من از هللا طلب آمرزش مىکنم و به سوى او برمى گردم»‪[ .‬روزانه صد بار گفته شود]‬

‫نگا شماره ‪248‬‬

‫سلِّ ْم اعلاى نابِیِّناا ُم اح هم ٍد»‪« .‬هنگام صبح‪ ،‬ده بار خوانده شود»(]‪.)[32‬‬ ‫‪« -98‬االلهم ا‬
‫ص ِّل او ا‬

‫«بار الها! بر پیامبرمان محمد ص سالم و درود بفرست»‪.‬‬

‫رهنمود حدیث‪:‬‬

‫در این حدیث به گوینده این درود عالوه بر شفاعت عمومی بیان شده است‪ .‬همچنین این حدیث بیانگر اهمیت و جایگاه‬
‫درود فرستادن بر رسول اکرم ص میباشد که عالوه بر شفاعت دارای پاداش بزرگی است‪.‬‬

‫فوائد حدیث‪:‬‬

‫‪ -1‬شفاعت در قیامت بر دو نوع ویژه و عمومی است‪.‬‬

‫‪ -2‬درود فرستادن بر رسول اکرم ص جزو بهترین اعمال و گرانبهاترین اذکار است‪.‬‬

‫‪ -3‬رسول هللا نزد پروردگار خویش از جایگاه رفیعی برخوردار است‪.‬‬

‫* ‪ -‬از جمله اذکار و دعاهایی که شرع مبین اسالم‪ ،‬مسلمان را مؤظف به آنها نموده است اذکار صبح و شام میباشد بلکه‬
‫میتوان گفت بیشترین اذکار مربوط به همین دو وقت بوده که تاکید و تشویق بیشتری به خواندن آنها شده است چنانکه هللا‬
‫سبِّ ُحوهُ بُ ۡک ار ٗة اوأا ِ‬
‫ص ً‬
‫یال‪[ ﴾٤٢‬اۡلحزاب‪« .]42-41 :‬ای‬ ‫متعال میفرماید‪َٰ ﴿ :‬یٓاأایُّ اها ٱله ِذینا اءا امنُو ْا ۡٱذ ُک ُرو ْا ه‬
‫ٱَّللا ِذ ۡک ٗرا اکثِ ٗیرا‪ ٤١‬او ا‬
‫کسانیکه ایمان آوردهاید! هللا را بسیار یاد کنید‪ * .‬و صبح و شام او را تسبیح گویید»‪ .‬و هدف از «اصیل» فاصلهی عصر‬
‫تا غروب خورشید است‪.‬‬

‫ٱإل ۡب َٰ اک ِر‪[ ﴾٤١‬آل عمران‪« ]41 :‬و پروردگارت را بسیار یاد کن‪ ،‬و‬
‫سبِّ ۡح بِ ۡٱل اع ِش ِّی او ۡ ِ‬
‫ک اکثِ ٗیرا او ا‬‫همچنین فرموده است‪ ﴿ :‬او ۡٱذ ُکر هربه ا‬
‫شامگاهان و صبحگاهان (او را) تسبیح بگو»‪« .‬إبکار» به اول و «عشی» به آخر وقت روز‪ ،‬گفته میشود‪ .‬و نیز فرموده‬
‫ب‪[ ﴾٣٩‬ق‪« ]39 :‬و پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب (آن)‬ ‫س اوقا ۡب ال ۡٱل ُغ ُرو ِ‬ ‫وع ٱلشهمۡ ِ‬ ‫ک قا ۡب ال طُلُ ِ‬‫سبِّ ۡح بِ احمۡ ِد اربِّ ا‬
‫است‪ ﴿ :‬او ا‬
‫به ستایش پروردگارت تسبیح گوی»‪.‬‬
 ‫س ۡب َٰ احنا ه ِ‬
‫ٱَّلل ِحینا تُمۡ سُونا او ِحینا ت ۡ‬
‫ُصبِ ُحونا ‪[ ﴾١٧‬الروم‪« .]17 :‬پس هللا را تسبیح گویید؛ هنگامیکه شام‬ ‫همچنین میفرماید‪﴿ :‬فا ُ‬
‫میکنید و هنگامیکه صبح میکنید»‪.‬‬

‫در این باره آیات زیادی وجود دارد‪ .‬بهترین وقت اذکار صبح‪ ،‬بعد از نماز فجر تا قبل از طلوع خورشید و بهترین وقت‬
‫اذکار شام‪ ،‬فاصلهی بین نماز عصر تا غروب خورشید میباشد البته اگر کسی در این اوقات فراموش نمود‪ ،‬اشکالی ندارد‬
‫اذکار صبح را بعد از طلوع خورشید و اذکار شام را بعد از غروب خورشید بخواند چرا که در این مورد چندان محدودیتی‬
‫وجود ندارد‪« .‬فقه اۡلدعیة واۡلذکار»‪.‬‬

‫]‪ -[1‬هر کس هنگام صبح این آیه را بخواند‪ ،‬تا شب از جن محفوظ مىماند و هر کس آنرا شب بخواند‪ ،‬تا صبح از جن‬
‫محفوظ مىماند‪ .‬حاکم ‪ ،562/1‬و ألبانی در کتاب صحیح الترغیب والترهیب (‪ )273/1‬آنرا صحیح دانسته است‪ ،‬و به‬
‫نسائی و طبرانى نسبت داده است‪ ،‬و گفته‪ :‬اسناد طبرانى مطمئن است‪.‬‬

‫]‪ -[2‬هر کس این آیات را سه مرتبه صبح هنگام و شب هنگام بخواند از هر چیز کفایتش مىکند‪ .‬ابوداود (‪ )322/4‬و‬
‫ترمذى (‪ )567/5‬و نگا‪ :‬صحیح ترمذى (‪.)182/3‬‬

‫سیناا اوأا ْم ا‬
‫سى الـمـ ُ ْلک ِ هَّللِ»‪.‬‬ ‫]‪ -[3‬و هنگام شب بجاى جمله فوق مىفرمود‪« :‬أا ْم ا‬

‫یر اما با ْع ادهاا‪ ،‬اوأاع ُْو ُذ بِک ِمنْ ش ِّار اما‬

‫سأالُک اخی ار اما فِی اه ِذ ِه ا ْللهیلا ِة او اخ ا‬
‫]‪ -[4‬و هنگام شب بجاى جملهى فوق مىفرمود‪ « :‬ار ِّب أا ْ‬
‫فِی اه ِذ ِه اللهیلا ِة اوش ِّار اما با ْع ادهاا»‪.‬‬

‫]‪ -[5‬مسلم (‪.)2088/4‬‬

‫سیناا‪ ،‬اوبِک أا ْ‬
‫صبا ْحناا‪ ،‬اوبِک نا ْحیا‪ ،‬اوبِک نا ُم ْوتُ اوإِلایک ا ْلـ ام ِ‬
‫صی ُر»‪.‬‬ ‫]‪ -[6‬و هنگام شب مىفرمود‪« :‬االلهم بِک أا ْم ا‬

‫]‪ -[7‬ترمذى (‪ )466/5‬و نگا‪ :‬صحیح ترمذى (‪.)142/3‬‬

‫]‪ -[8‬بخارى (‪.)150/7‬‬

‫]‪ -[9‬هنگام شب گفته شود‪« :‬االلهم إِنِّی أا ْم ا‬

‫سیتُ »‪.‬‬

‫]‪ -[10‬هر کس صبح یا شب ایـن دعا را چهار بار بخـواند‪ ،‬خـداونـد او را از آتـش نجات مىدهد‪ .‬ابوداود (‪ )317/4‬وبخارى‬
‫در کتاب‪ :‬اۡلدب المفرد شمارهى (‪ )1201‬ونسائی در کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شمارهى (‪ )9‬وابن السنی با شمارهى‬
‫‪ ،70‬و شیخ ابن باز در کتاب‪( :‬تحفة اۡلخیار ص ‪ )23‬سند نسائی وابوداود را حسن دانسته است‪.‬‬

‫]‪ -[11‬هر کس این دعا را هنگام صبح بخواند‪ ،‬شکر آن روز را ادا کرده است‪ ،‬و هر کس هنگام شب آن را بخواند‪ ،‬شکر‬
‫آن شب را ادا نموده است‪ .‬ابوداود (‪ ) 318/4‬ونسائی در کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شمارهى (‪ )7‬وابن السنی شمارهى‬
‫(‪ )41‬وابن حبان در کتاب‪« :‬موارد» شمارهى (‪ )2361‬و ابن باز در کتاب‪( :‬تحفة اۡلخیار ص‪ )24‬سندش را تحسین‬
‫نموده است‪.‬‬

‫]‪ -[12‬ابوداود (‪ )324/4‬وأحمد (‪ )42/5‬ونسائى در کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شمارهى (‪ )22‬وابن السنى شمارهى (‪ )69‬و‬
‫بخارى در کتاب‪ :‬اۡلدب المفرد وعالمه ابن باز در کتاب‪( :‬تحفة اۡلخیار ص‪ )26‬سندش را تحسین نموده است‪.‬‬

‫]‪ -[13‬ابن السنى شمارۀ (‪ )71‬با سند مرفوع وابوداود (‪ .)321/4‬و شعیب و عبدالقادر اۡلرناؤوط سندش را صحیح‬
‫دانستهاند‪ .‬نگا‪ :‬زاد المعاد (‪.)376/2‬‬
 ‫]‪ -[14‬هر کس شامگاه سه مرتبه آنرا بخواند سختىهاى آن شب به او ضررى نمىرساند‪ .‬أحمد (‪ )290/2‬و نسائى در‬
‫کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شمارهى (‪ )590‬و ابن السنى شمارهى (‪ )68‬ونگا‪ :‬صحیح الترمذى (‪ )187/3‬وصحیح ابن‬
‫ماجه (‪ )266/2‬و تحفة اۡلخیار ص (‪.)45‬‬

‫]‪ -[15‬ابوداود و ابن ماجه و نگا‪ :‬صحیح ابن ماجه (‪.)332/2‬‬

‫ـر ِک ِه» یعنی‪ :‬از شر شیطان و [آنچه به‬

‫ش ْ‬‫ـطان او ِ‬
‫ش ْی ِ‬
‫]‪ -[16‬این قسمت دعا‪ ،‬با این الفاظ نیز روایت شده است‪ « :‬او ِمن شاـ ِّر ال ه‬
‫آن دعوت و وسوسه میکند‪ ،‬همچون] شرک آوردن [به خداوند متعال]»‪ُ ( .‬مصحح)‬

‫]‪ -[17‬ترمذى و ابوداود‪ .‬و نگا‪ :‬صحیح ترمذى (‪.)142/3‬‬

‫]‪ -[18‬هر کس سه بار در وقت صبح و سه بار در وقت شب این دعا را بخواند هیچ چیزى به او ضرر نمىرساند‪ .‬روایت‬
‫ابوداود (‪ )323/4‬وترمذى (‪ )465/5‬و ابن ماجه و أحمد‪ .‬نگا‪ :‬صحیح ابن ماجه (‪ )332/2‬و عالمه عبدالعزیز بن باز در‬
‫(تحفة اۡلخیارص‪ )39‬سندش را حسن دانسته است‪.‬‬

‫]‪ -[19‬روایت أحمد (‪ )337/4‬ونسائى در کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شماره (‪ )4‬وابن السنى شمارهى (‪ )68‬و ابوداود‬
‫(‪ )318/4‬و ترمذى (‪ )465/5‬و عبدالعزیز بن باز در کتاب‪( :‬تحفة اۡلخیار ص‪ )39‬سندش را حسن دانسته است‪.‬‬

‫]‪ -[20‬مسلم (‪.)2090/4‬‬

‫]‪ -[21‬هر کس در وقت صبح و شب (‪ )100‬مرتبه این ذکر را بخواند در روز قیامت هیچ کس درجه اى برتر از او را‬
‫نخواهد داشت‪ ،‬مگر کسى که این ذکر را مانند او‪ ،‬یا بیشتر از او خوانده باشد‪ .‬مسلم (‪.)2071/4‬‬

‫]‪ -[22‬حاکم‪ ،‬و سندش را صحیح دانسته‪ ،‬و ذهبى (‪ )545/1‬با او موافقت کرده است‪ .‬نگا‪ :‬صحیح الترغیب‬
‫والترهیب (‪.)273/1‬‬

‫]‪ -[23‬نسائی در کتاب‪ :‬عمل الیوم واللیلة شمارهى (‪ )24‬و نگا‪ :‬صحیح الترغیب والترهیب (‪ )272/1‬وکتاب‪( :‬تحفة‬
‫اۡلخیار) أثر شیخ ابن باز ص(‪ )44‬نگا‪ :‬فضیلت آن در حدیث شمارهى (‪ )255‬همین کتاب‪.‬‬

‫]‪ -[24‬أبوداود (‪ )319/4‬و ابن ماجه وأحمد (‪ )60/4‬ونگا‪ :‬صحیح الترغیب والترهیب (‪ .)270/1‬صحیح ابوداود (‪)957/3‬‬
‫و صحیح ابن ماجه (‪ )331/2‬وکتاب زاد المعاد (‪.)377/2‬‬

‫ک ِ هَّللِ ار ِّب ا ْل اعالاـ ِمینا »‪.‬‬ ‫سیناا اوأا ْم ا‬

‫سى الـ ُم ْل ُ‬ ‫]‪ -[25‬و هنگام شب گفته شود‪« :‬أا ْم ا‬

‫ص ارهاا اونُو ارهاا اوبا ارکتا اها او ُهدااهاا‪ ،‬اوأاعُو ُذ بِک ِمنْ‬
‫سأالُک اخی ار اه ِذ ِه اللهیلا ِة فا ْت اح اها اونا ْ‬
‫]‪ -[26‬و هنگام شب گفته شود‪« :‬االلهم إِنِّی أا ْ‬
‫ش ِر اما با ْع ادهاا»‪.‬‬
‫ش ِر اما فِی اها او ا‬
‫ا‬

‫]‪ -[27‬أبوداود (‪ )322/4‬و شعیب و عبدالقادر اۡلرناؤوط در تحقیق کتاب زاد المعاد (‪ )273/2‬سندش را حسن دانستهاند‪.‬‬

‫سالا ِم»‪.‬‬
‫ط ار ِة ا ِإل ْ‬ ‫]‪ -[28‬و هنگام شب مىفرمود‪« :‬أا ْم ا‬
‫سیناا اعلاى فِ ْ‬

‫]‪ -[29‬أحمد (‪406/3‬و ‪ )407‬و ابن السنی در کتاب‪ :‬عمل الیوم و اللیلة‪ ،‬شمارهى (‪ )34‬و نگا‪ :‬صحیح الجامع (‪.)209/4‬‬

‫]‪ -[30‬ابوداود (‪ )322/4‬و صحیح ترمذی (‪)182/3‬‬

‫]‪ -[31‬بخارى مع الفتح (‪ )101/11‬و مسلم (‪.)2075/4‬‬

‫]‪ -[32‬هر کس صبح ‪10‬بار‪ ،‬و شب ‪10‬بار بر من درود بفرستد‪ ،‬روز قیامت شفاعت من شامل حالش مىشود‪ .‬الطبرانی با‬
‫دو سند که یکى از آن مورد اعتماد است‪ ،‬نگا‪ :‬مجمع الزوائد (‪ )120/10‬و صحیح الترغیب والترهیب (‪.)273/1‬‬