Mối quan hệ giữa truyền thuyết và lễ hội dân gian

Bạn biết truyền thuyết về Thánh Gióng chứ? Bạn có biết Hội Gióng làng Phù Đổng không? Bạn có
biết mối quan hệ giữa truyền thuyết Thánh Gióng và hội Gióng không? Hôm nay Văn Học Trẻ sẽ giới
thiệu với quý vị bạn đọc bài tiểu luận nói về sự liên quan đó nhé.

A. ĐẶT VẤN ĐỀ

“Tôi yêu chuyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa
Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng tìm”

Bản thân sinh ra tại một vùng quê nghèo của đất nước Việt Nam. Tôi lớn lên được đắm mình trong
thế giới truyện cổ tích, truyền thuyết và những lễ hội của quê hương với một tuổi thơ đầy mộng mơ,
vô tư hồn nhiên và trong sáng.

Những buổi trưa hè nắng oi đi chăn trâu, cắt cỏ, chân đất bắt chuồn chuồn.Được lớn lên với lời ru và
những câu chuyện cổ của bà, của mẹ. Lúc nấu cơm, quét nhà hay trước khi đi ngủ bà kể cho tôi “
truyện con cóc, nàng tiên, những cô công chúa, hoàng tử, Lý Thông độc ác, cô Tấm thảo hiền, Sơn
Tinh, Thủy Tinh, An Dương Vương, truyền thuyết anh hùng Thánh Gióng đánh giặc cứu nước...”.
những chuyện cổ ấy luôn khắc sâu trong tôi, trải qua biết bao năm tháng vẫn không hề phai nhạt.
Giờ tôi đã là một sinh viên Đại Học năm thứ hai nhưng khi nhắc đến tôi lại bồi hồi xúc động, được
trở về với hồi ức trẻ thơ. Qua những câu truyện cổ ấy đã dạy tôi biết nắm lấy tay của người khác khi
họ gặp khó khăn, dành sự cảm thông với những người gặp bất hạnh, biết bao dung cho lỗi lầm của
người khác. Những câu truyện cổ âm thầm nhưng bền bỉ đã nuôi nấng nẫng biết bao tâm hồn trẻ
thơ biết căm ghét cái xấu, biết yêu thương con người. Hơn nữa cò giúp ta biết yêu quê hương đất
nước.

Văn học dân gian Việt Nam có rất nhiều thể loại phong phú và đa dạng. Truyền thuyết là một thể
loại đặc sắc không thể thiếu trong văn học dân gian Việt Nam.

Truyền thuyết là những câu truyện kể về những nhân vật lịch sử, anh hùng được nhào nặn thông qua
trí tưởng tượng của nhân dân nhằm mục đích thể hiện mong muốn, vước mơ của nhân dân những
nhân vật này có sức mạnh phi thường để đại diện cho sức mạnh, ý trí của cả dân tộc như: truyền
thuyết Thánh Gióng

Truyền thuyết có mối quan hệ chặt chẽ với lễ hội, thể hiện sinh hoạt văn
hóa phong phú và đa dạng của nhân dân. Lễ hội lấy nội dung, cốt lõ từ truyền thuyết, lấy nhân vật
anh hùng trong lịch sử có công đánh giặc cứu nước để thờ phụng, tưởng nhớ. Còn truyền thuyết
nhờ có những lễ hội để giữ gìn và phát triển trong lòng đời sống sinh hoạt văn hóa cộng đồng của
nhân dân. Tôi được trực tiếp tham gia nhiều lễ hội truyền thống của dân tộc, được cảm nhận được
không khí tưng bừng của những lễ hội. Trong đó lễ hội để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc nhất là hội
Gióng gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng tại Đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà
Nội. Để thấy về mối quan hệ chặt chẽ giữa truyền thuyết và lễ hội thì truyền thuyết Thánh Gióng và
lễ hội Gióng là một đại diện tiêu biểu nhất mang những đặc điểm, phong phú về nội dung hoàn
chỉnh về hình thức là một lễ hội “ có một không hai” trong lịch sử từ thời kỳ đầu dùng nước của dân
tộc.

B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.

1. Giới thiệu về truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội làng Gióng.

1.1. Tóm tắt truyền thuyết Thánh Gióng.

Chuyện kể rằng: vào thời Vua Hùng Vương thứ 6, ở làng Phù Đổng có hai vợ chồng ông lão chăm
làm ăn và có tiếng là phúc đức. Hai ông bà ao ước có một đứa con. Một hôm bà ra đồng trông thấy
một vết chân to quá, liền đặt bàn chân mình lên ướm thử để xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ về
nhà bà thụ thai và mười hai tháng sau sinh một thằng bé mặt mũi rất khôi ngô. Hai vợ chồng mừng
lắm. Nhưng lạ thay! Đứa trẻ cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cười, cũng chẳng biết đi, cứ
đặt đầu thì nằm đấy. Bấy giờ có giặc Ân đến xâm phạm bờ cõi nước ta. Thế giặc mạnh, nhà vua lo sợ.
Bên truyền cho sứ giả đi khắp nơi tìm người tài giỏi cứu nước. Đứa bé nghe tin, bỗng dưng cất tiếng
nói: "Mẹ ra mời sứ giả vào đây". Sứ giả vào, đứa bé bảo: "Ông về tâu vua sắm cho ta một con ngựa
sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này". Sứ giả vừa kinh ngạc, vừa
mừng rỡ, vội vàng về tâu vua. Nhà vua truyền cho thợ ngày đêm làm gấp những vật dụng theo lời
chú bé dặn.

Càng lạ hơn nữa, sau hôm gặp sứ giả, chú bé lớn nhanh như thổi. Cơm ăn mấy cũng không no, áo
vừa mặc xong đã căng đứt chỉ. Hai vợ chồng làm ra bao nhiêu cũng không đủ nuôi con, thành thử
phải chạy nhờ bà con, hàng xóm. Bà con đều vui lòng gom góp gạo thóc nuôi chú bé, vì ai cũng
mong chú giết giặc, cứu nước.

Giặc đã đến chân núi Trâu. Thế nước rất nguy, người người hoảng hốt. Vừa lúc đó, sứ giả đem ngựa
sắt, roi sắt, áo giáp sắt đến. Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ mình
cao hơn trượng, oai phong lẫm liệt.

Tráng sĩ bước lên vỗ vào mông ngựa. Ngựa hí dài mấy tiếng vang dội. Tráng sĩ mặc áo giáp, cầm roi
nhảy lên mình ngựa. Nga phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng
đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như rạ. Bỗng roi sắt gẫy. Tráng sĩ bèn nhổ những cụm
tre cạnh đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến
chân núi Sóc Sơn. Đến đây, một người một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người
lẫn ngựa từ từ bay lên trời. Để tưởng nhớ công ơn, nhà vua phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên
Vương và lập đền thờ ngay ở quê nhà. Hiện nay vẫn còn đền thờ ở làng Phù Đổng, tục gọi là làng
Gióng. Theo truyền thống thì năm nào cũng vậy cũ đến tháng tư làng lại tổ chức mở hội rất to và
linh đình. Người ta kể rằng những bụi tre đằng ngà ở huyện Gia Bình vì ngựa phun lửa bị cháy mới
ngả mầu vàng óng như thế, còn những vết chân ngựa nay thành những hồ ao liên tiếp. Người ta còn
nói khi ngựa thét lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy.

1.2. Thời gian, địa điểm diễn ra hội Gióng.

Lễ hội Gióng được diễn ra tại đền Gióng tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm ,thành phố Hà Nội. Hội bắt
đầu từ ngày mồng 6/4 đến 12/4 (âm lịch). Trong những ngày 6-8/4 dân làng tổ chức lễ rước cờ tới
đền Mẫu, nước cơm chay lên đền Thượng. Ngày chính hội (9/4) có lễ rước kiệu võng từ đền Mẫu lên
đền Thượng và tổ chức hội trận (diễn lại trận phá giặc Ân). Ngày mồng 10 làm lễ duyệt quân ta om
Gióng. Ngày 11 lễ rửa khí giới. Ngày 12 lễ rước cờ báo tin thắng trận với trời đất. Cuối cùng là lễ
khao quân, đến đêm có hát chèo mừng thắng trận. Lễ hội được cử hành trong một không gian rộng
lớn dài khoảng 3km gồm đền Thượng, đền Mẫu (thờ mẹ Gióng) và chùa Kiến Sơ. Thời gian diễn ra lễ
hội cũng là những đặc điểm làm cho hội Gióng phong phú, đa dạng nhiều sắc mầu. Hội Gióng là
một lễ hội truyền thống hằng năm được tổ chức ở nhiều nơi để tưởng niệm và ca ngợi chiến công
của người anh hùng trong truyền thuyết Thánh Gióng. Các hội Gióng tiêu biểu ở Hà Nội như hội
Gióng Phù Đổng được tổ chức ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, hội Gióng Sóc Sơn xã
Phù Linh, huyện Sóc Sơn...

Lễ hội để tưởng nhớ công lao của người anh hùng Thánh Gióng không chỉ làng Phù Đổng tổ chức
hội Gióng mà nhiều địa phương khác thuộc Hà Nội cũng tổ chức lễ hội suy tôn, tưởng nhớ công ơn
của Thánh Gióng như: Chi Nam (Gia Lâm), Xuân Đỉnh (Từ Liêm),Vệ Linh (Sóc Sơn). Làng Vệ Linh ở
phía Bắc thủ đô Hà Nội, tương truyền là nơi Gióng đã cùng ngựa về trời, có đền thờ Gióng và được
Nhà nước quân chủ tặng danh hiệu. Trong khu vực Đền Hùng (Phú Thọ) có Đền Thượng, tức "Cửu
trùng tiền điện” được dành để thờ Thánh Gióng.

Trong các lễ hội đó thì lễ hội diễn ra tại quê hương của Thánh Gióng là tâm điểm được coi là “lễ hội
có một không hai”
Hội Gióng Phù Đổng chính thống được tổ chức hằng năm vào hai ngày
mùng 8-9/4 (Âm lịch) tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, nơi sinh ra người anh hùng huyền
thoại Phù Đổng Thiên Vương. Lễ hội làng Gióng được cử hành trên không gian rộng lớn dài khoảng
3 km gồm đền Thượng, đền Mẫu
(thờ mẹ Gióng) và chùa Kiến Sơ, làng Phù Đổng (Gia Lâm, Hà Nội). Theo truyền thuyết, sau khi đánh
tan giặc Ân, Thánh Gióng bay về trời. Nơi ông hóa chính là núi Sóc thuộc huyện Sóc Sơn, Hà Nội,
nên hằng năm cứ ngày mồng 6 tháng giêng âm lịch, dân làng ở đây mở hội linh đình tại Khu di tích
thờ Thánh Gióng - Phù Đổng Thiên Vương.

Truyền thuyết “Thánh Gióng” là tác phẩm lớn đầu tiên về đề tài giữ nước chống kẻ thù xâm lược, mở
đầu cho dòng văn học yêu nước chống ngoại xâm.

Yếu tố thần thoại, truyền thuyết dân gian, lịch sử đã được nhào nặn lại theo quan niệm và lý tưởng
thẩm mỹ của nhân dân. Cái cốt lõi của lịch sử ở truyện Thánh Gióng đã được lý tưởng hóa với tâm
tình thiết tha của nhân dân gửi gắm vào đó thông qua lễ hội để ghi tạc công om của người có công
với đất nước. Qua sự tích người anh hùng làng Phù Đổng, truyền thuyết Thánh Gióng đã phản ánh
khá toàn diện và khái quát, sinh động và cụ thể cuộc chiến đấu hào hùng chống giặc Ân xâm lược
trong thời kỳ Văn Lang. Đây là những trang sử chống xâm lược đầu tiên của dân tộc ta được ghi vào
truyền thuyết không chỉ mang ý nghĩa biểu dương, ca ngợi mà còn tổng kết, lý giải nguyên nhân của
chiến tranh và thắng lợi. thông qua lễ hội Gióng càng làm cho nhân vật cũng như chiến công của vị
anh hùng Thánh Gióng lưu truyền rộng dãi ở dân gian. Lễ hội Gióng diễn ra trên một khu vực rộng
lớn xung quanh những vết tích còn lại của Thánh Gióng tại quê hương. Cố Viên, tức vườn cũ nay ở
giữa đồng thôn Đồng Viên, tương truyền là vườn cà của mẹ Gióng, tại đây bà đã dẫm phải vết chân
ông Đồng, tảng đá có dấu chân thần cũng ở vườn này. Miếu Ban, thuộc thôn Phù Dực, tên cũ là rừng
Trại Nòn, là nơi Ngài được sinh ra, hiện tại sau toà miếu còn có một ao nhỏ, giữa ao có gò nổi, trên
gò có một bể con bằng đá tượng trưng cho bồn tắm và một chiếc liềm bằng đá là dụng cụ cắt rốn
người anh hùng. Đền Mẫu nơi thờ mẹ Gióng, xây ở ngoài để. Chùa Kiến Sơ nằm sát đền Thượng thờ
cả Tam giáo (Phật Thích Ca – Lão tử – Khổng tử) là nơi thuở nhỏ vua Lý Công Uẩn tu hành. Và đặc là
đền Thượng thờ Phù Đổng Thiên Vương là một phức hợp kiến trúc, ngôi đền nằm sát chân đế bờ
bắc sông Đuống được xây dựng từ đời Lý, trong đền còn có nhiều câu đối, hoành phi và những đồ
thờ tự có giá trị từ đời Lê để lại. Từ mồng 1 tháng 3 đến mồng 5 tháng 4 âm lịch là thời gian chuẩn
bị lễ hội. Hội bắt đầu từ ngày mồng 6, trong những ngày này dân làng tổ chức lễ rước cờ tới đền
Mẫu, ước cơm chay (cơm cày lên đền Thượng. Mồng 8 có lễ rước nước từ đền Hạ về đền Thượng
tượng trưng cho việc tôi luyện vũ khí trước khi đánh giặc. Hội Gióng là lễ hội dân gian tưởng nhớ
đến vị anh hùng Thánh Gióng thời Hùng Vương thứ 6, sẽ được tổ chức từ ngày 14 đến 16-5 (ngày 7
đến 9-4 âm lịch) tại xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, với quy mô lớn, hoành tráng và sôi động.
Lễ hội thu hút một lượng rất lớn người dân tham gia các màn lễ hội như đánh cờ, đánh trống,
chiêng, dâng hương, nước kiệu. Cùng với những màn lễ hội truyền thống, trên không gian trải dài
theo triền đê sông Đuống còn có các hội hát tuồng, hát quan họ, hội thi "thôn nữ giỏi giang-duyên
dáng, thi đấu cầu lông, vật tự do và chọi gà. Hội Gióng, được tổ chức hàng năm tại làng Gióng, một
làng Việt cổ nay thuộc địa phận của bốn làng Phù Đổng, Phù Dực, Đồng Viên, Đồng Xuyên của xã
Phù Đổng, với những màn diễn xướng độc đáo thể hiện tinh thần đoàn kết toàn dân, ý chí quật
cường của dân tộc, tôn vinh vị anh hùng dân tộc Thánh Gióng. Hàng năm lễ hội thu hút hàng vạn
khách thập phương tham dự, sinh hoạt văn hóa tinh thần của người dân phong phú đa dạng với rất
nhiều truyền thống văn hóa, lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

2. Diễn trình lễ hội Gióng:

2.1. Quy mô của lễ hội

Hội Gióng là một trong những lễ hội lớn của cả nước, miêu tả lại toàn bộ cuộc chiến đấu chống giặc
ngoại xâm của cha ông ta (từ lúc chuẩn bị vũ khí, lực lượng, lương thảo cho đến khi kết thúc trận
đánh, tướng giặc bị bắt và được tha).

Hội Gióng được nhân dân địa phương lưu truyền từ đời này qua đời khác mà không làm mất đi nét
độc đáo. Lễ hội Gióng gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng đánh tan giặc Ân xâm lược để cứu
nước. Đây là một lễ hội quy mô lớn,hình thức tổ chức rất chặt chẽ, đa dạng về nội dung và phong
phú về hình thức thể hiện. Hình tượng người anh hùng làng Gióng là sự kết tinh và phát triển từ
người anh hùng bộ lạc, thị tộc thành người anh hùng của cả dân tộc. Hình tượng và những chiến
công đó đã được ghi lại trong truyền thuyết, trong đình đền, hơn Hội Gióng thực sự là một lễ hội
“độc nhất vô nhị” ở Việt Nam. Nó là một “hội trận”, vừa thể hiện tinh thần chống giặc ngoại xâm của
người Việt cổ, vừa thể hiện mong ước “Quốc thái dân an” của nhân dân.

2.2. Cách sinh hoạt văn hóa, cộng đồng trong lễ hội:

Lễ hội Gióng là sản phẩm văn hóa đặc biệt, đáp ứng được những nhu cầu hoạt động tinh thần của
con người, nhưng với tư cách là một thước đo để đánh giá đạo đức của con người, hướng con người
đến cái tốt đẹp, tinh thần yêu nước và chống giặc ngoại xâm của cha ông. Giống như các lễ hội khác,
hội Thánh Gióng diễn ra với nhiều trò chơi với các cuộc thi, các loại hình sinh hoạt tinh thần bổ ích
Từ trước ngày hội, dân làng đã tổ chức nhiều trò chơi như: Vật, chọi gà, đánh cờ, hát, hát ải lao. Tại
Soi Bia còn có cả đánh cờ người. Đặc biệt những động tác (múa) hành lễ trong Hội Gióng: Múa cờ
lệnh, múa đánh trống, múa đánh chiêng, hành lễ của ông hiệu trống, hiệu chiêng, múa quạt hầu,
hành lễ của ông hổ, hành lễ của 12 người phường Ải lao trong âm thanh náo động đầy quyền uy tạo
nên một bài ca hùng tráng chứa chan niềm tin thắng lợi và lòng tự hào dân tộc. Cảnh các thanh niên
trai tráng giành nhau 3 chiếc chiếu và 3 cái bát - biểu tượng của sự may mắn, ấm no

Trong ngày lễ lớn, trò diễn trận, nước kiệu, múa cờ, chia phe diễn lại sự tích Thánh Gióng đánh giặc
Ân là những màn diễn xướng độc đáo thể hiện tinh thần đoàn kết toàn dân, ý chí quật cường của
dân tộc, tôn vinh vị anh hùng dân tộc

Thánh Gióng. Đây là cuộc tổng diễn xướng anh hùng ca Thánh Gióng tích tụ những giá trị tinh thần
cao đẹp của một dân tộc chống ngoại xâm liên tục để tự khẳng định nền độc lập tự do sau hàng
ngàn năm Bắc thuộc.Độc đáo nhất trong lễ hội Gióng là ngựa trắng và ông hiệu cờ

Lễ xuất quân của đội quân Thánh Gióng

Không giống các lễ hội khác thời gian diễn ra lễ thường diễn ra vào sáng sớm. Hội làng Gióng lại làm
lễ lúc giữa chưa (chính ngọ), khi ngựa Thánh Gióng xuất hiện và được các thanh niên trai tráng kéo
ra, nhằm tái hiện việc ra trận đánh giặc Ân bắt đầu. Sau đó những thanh niên trang kiệt, khỏe mạnh
nhất sẽ được chọn để hóa thân vào những quân lính tinh nhuệ của Phù Đổng Thiên Vương. Cờ được
rước ra bãi đất trống, cách đền thờ 3km đề dàn quân đánh trận. Dàn thế trận miêu tả quân đại
Thánh Gióng phá giặc Ân

Ngoài ra lễ hội Gióng có trò chơi đấu trí đặc sắc và nổi bật hơn cả, đó là trò chơi cờ tướng thể hiện
trí tuệ, nghệ thuật dùng binh của người xưa.

Bên cạnh những sinh hoạt, trò chơi dân gian còn có lễ rước cờ báo tin thắng trận với đất trời sau đó
làm lễ khao quân.
Mục đích của lễ hội là tạo ra không gian để vui chơi, giải trí, lành mạnh, cộng với hoạt động để phục
vụ yêu cầu của người đến chơi, tham gia lễ hội mang lại ý nghĩa to lớn cho sự phong phú, đa dạng
muôn màu của cuộc sống.
2.3. Thái độ của người tham gia lễ hội.

Mọi người từ khắp nơi trong cả nước trở về : gồm các vị cụ lão, trung niên,thanh niên, trai tráng,
người già, trẻ nhỏ đều tập trung về đây để tham gia lễ hội rất sôi nổi, náo nức làm sống dậy một
thời hào hùng của lịch sử. Hội Gióng tại Phù Đổng có sức mạnh tinh thần to lớn trong việc hoàn
thiện nhân cách con người. Hội Gióng thực sự có sức thu hút kỳ diệu trong việc hoàn thiện nhân
cách con người,dân gian từng ghi nhận bằng câu ca dao:

“Ai ơi mùng chín tháng tư

Không đi hội Gióng cũng như mất người”

Lễ hội Thánh Gióng đã vượt qua khuôn khổ của một lễ hội địa phương, hội Gióng nay đã trở thành
nơi để mọi người tưởng nhớ đến vị thánh của dân tộc và cầu an, hạnh phúc cho gia đình. Truyền
thuyết luôn gắn bó với sự thật, với lịch sử, phản ánh những sự kiện trọng đại của dân tộc, nhiều nhân
vật trong truyền thuyết cũng là nhân vật trong lịch sử, trong sự nghiệp chung của cả cộng đồng và
được nhân dân thừa nhận, noi theo.

3. Nhận xét mối quan hệ giữa truyền thuyết Thánh Gióng và hội làng Gióng.

Nhân vật trong các lễ hội là đối tượng trung tâm của truyền thuyết. Mối quan hệ qua lại giữa truyền
thuyết – lễ hội thể hiện rất rõ qua các sinh hoạt văn hóa cộng đồng của nhân dân trong các lễ hội
dân gian. Trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc có rất nhiều truyền thuyết liên qua
đến lễ hội như: truyền thuyết An Dương Vương thì có lễ hội Đền An Dương Vương, truyền thuyết
Thánh Gióng thì có hội Gióng.....Củng cố đối tượng là nhân vật thờ phụng những truyền thuyết khắc
họa nhân vật phụng thờ bằng nghệ thuật ngôn từ, bằng hình tượng, bằng các biện pháp nghệ thuật
theo đặc trong thể loại con lễ hội ca ngợi nhân vật phụng thờ bằng tín ngưỡng, nghi thức lễ bái,
phong tục, bằng sự kiêng kị, vật phẩm dâng cúng, bằng việc diễn lại sự tích, hành trạng, bằng trò
chơi dân gian, bằng đám rước. Những hoạt động diễn tả tường thuật lại các truyền thuyết như ở lễ
hội Gióng thuật lại chi tiết dàn quân, nước cờ... Thông qua lễ hội còn thể hiện niềm tin tâm linh của
nhân dân làm nên tín ngưỡng và tín ngưỡng bao giờ cũng hướng tới nhân vật phụng thờ cụ thể.
Nhân vật phụng thờ nhớ đến truyền thuyết để được ảo hóa, thiên hóa. Quá trình ảo hóa nhân vật
phụng thờ của truyền thuyết càng trọn vẹn càng củng cố tín ngưỡng về nhân vật phụng thờ ấy. Sự
phong phú hay không của lễ hội phụ thuộc vào sự phát triển của tín ngưỡng và nội dung của truyền
thuyết. Đối tượng trung tâm của truyền thuyết và lễ hội là nhân vật anh hùng được nhân dân phụng
thờ. Lễ hội là phương tiện để thực hành tín ngưỡng, lễ hội gắn bó mật thiết với truyền thuyết,lễ hội
mang nội dung với tình tiết trong truyền thuyết Truyền thuyết là nơi lưu giữ, truyền tải sự tích về
nhân vật phụng thờ trong lễ hội. Truyền thuyết bao giờ cũng mang giá trị văn hóa, tín ngưỡng và nó
được tái hiện trong mỗi cuộc hội lễ.

Vì thế, chỉ nhìn nhân vật phụng thờ cả trong truyền thuyết và trong đời sống tín ngưỡng, lễ hội dân
gian, chúng ta mới có cái nhìn đầy đủ về nhân vật anh hùng hay thần thánh trong lịch sử dụng nước
và giữ nước của dân tộc.

Truyền thuyết về Tháng Gióng có cốt truyện phong phú, sống động qua lời kể của dân gian. Tư
tương tình cảm mà nhân dân gửi gắm vào vị anh hùng Tháng Gióng khỏe mạnh tài giỏi đại diện cho
sức mạnh của cả dân tộc. Được thể hiện rất rõ nét và sâu sắc. Nét đặc sắc của lễ hội gắn liền với sự
giàu có,phong phú của truyền thuyết về nhân vật phụng thơ và sự giàu có , phong phú ,đa dạng của
truyền thuyết, lễ hội bắt nguồn từ niền kinh phục, ngưỡng mộ đặc biệt sâu sắc của nhân dân đối với
nhân vật phụng thơ ấy. Các tín ngưỡng thờ phụng này thể hiện mối quan hệ chặt chẽ của truyền
thuyết và lễ hội. Mà sự tích trong truyền thuyết là trung gian làm nên mối gắn kết ấy. Mối quan hệ
giữa truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội Gióng không chỉ là một lễ hội đơn thuần mà lễ hội đó còn
với mục đích làm sống dậy truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Và đó cũng là ý nghĩa chung của truyền thuyết, tín ngưỡng và lễ hội. Truyền thuyết Thánh Gióng - tài
sản văn hoá của truyền thống yêu nước và tinh thần chống ngoại xâm, được bảo tồn và lưu truyền
trong dân gian bằng hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng dưới dạng lễ hội dân gian thấm sâu vào
trong tiềm thức của mỗi người dân đất Việt.

Đến với hội Gióng, người ta thấy được mối quan hệ giữa làng và nước, giữa cá nhân và cộng đồng,
quá khứ và hiện tại như hoà nhập với nhau. Truyền thống yêu làng yêu nước được giữ gìn như một
tài sản văn hoá lớn của dân tộc. Cả truyền thuyết và lễ hội cùng ca ngợi người anh hùng. Truyền
thuyết đóng vai trò là nội dung cho sinh hoạt văn hóa công đồng của nơi diễn ra những lễ hội . Ở
hội Gióng còn có những nghi thức tâm linh, trong đó tắm Phật là một trong những nghi thức quan
trọng, tức khi tắm Phật phải gột sạch bụi trần bằng việc rửa mặt,rửa tay bằng nước thánh ngâm hoa
hồng, thể hiện mong muốn của nhân dân về sự thanh bình, may mắn. Để biểu đạt những ý tưởng và
triết lý dân gian, hội Gióng có dàn vai diễn hết sức phong phú và độc đáo. Ví dụ, các ông “Hiệu” là
hệ thống tướng lĩnh của ông Gióng: “Phù Giá”, đội quân chính quy của ông Gióng, các “Ông Hổ”, đội
quân tổng hợp; “Làng áo đen”, đội dân binh; “Cô Tướng”, tượng trong các đạo quân xâm lược. Hội
Gióng là một kịch trường dân gian rộng lớn với hàng trăm vai diễn tiến hành theo một kịch bản đã
được chuẩn hóa từ xa xưa để lại. Bên cạnh đó, các đạo cụ, y phục, mỗi một chương mục, một vai
diễn đều chứa đựng những ý nghĩa hết sức sâu sắc. Sự hấp dẫn của Hội Gióng trước hết phải kể đến
ý nghĩa giáo dục lòng yêu nước, truyền thống võ công, ý chí quật cường và khát vọng độc lập, tự do
của dân tộc. Lễ hội Gióng không chỉ làm người xem được trực tiếp chứng kiến các nghi thức của một
hệ thống lễ hội với các thao tác thuần thục mang tính nghệ thuật và biểu trưng cao mà còn là dịp để
mỗi người Việt Nam có thể cảm nhận mối quan hệ nhiều chiều “tình làng nghĩa xóm”, giữa cá nhân
và cộng đồng, giữa thực tại và hư vô, giữa thiêng liêng và trần thế... tất cả đều được gìn giữ là một
tài sản vô giá lại truyền mãi về sau. Đã hàng nghìn năm qua các thế hệ người dân Việt Nam luôn
luôn tự hào và ngợi ca người anh hùng làng Gióng Hội gióng diễn ra hoành tráng, ấn tượng, xứng
đáng với tầm vóc của người anh hùng huyền thoại:

“Nhớ xưa Thánh Gióng tích này

Uy danh lừng lẫy đến nay còn truyền”
(Bùi Đắc Ngôn )

Chiến công và đức hạnh của tuổi trẻ “Gióng” đã không chỉ được truyền ngôn ngoài đời, mà còn in
sâu vào trăm nghìn các địa danh có dấu vết tín ngưỡng, vào các kỳ lễ hội. Ký ức về người anh hùng
Thánh Gióng là quá khứ những lúc thăng trầm của lịch sử dân tộc, với công cuộc dạng nước và giữ
nước, làm ăn và đánh giặc, sản xuất và chiến đấu, đương đầu với ngoại xâm. Nhân dân đã cho xây
dựng tượng Thánh Gióng để tưởng nhớ và nêu cao tinh thần, sức mạnh Thánh Gióng sống mãi trong
lòng nhân dân các dân tộc Việt Nam.

Ý nghĩa của hình tượng nghệ thuật cùng các tình tiết trong truyện kể, đã từ nhiều hướng quy tụ,
khắc họa diện mạo của một nhân vật “mang cái lõi là sự thật lịch sử”, xuất hiện vào buổi đầu dùng
nước Văn Lang, đứng lên cùng dân đánh thắng giặc Ân cứu nước.

Như vậy, mỗi quan hệ giữa lễ hội và truyền thuyết có mối quan hệ chặt chẽ, khăng khít không thể
tách rời. Nếu như truyền thuyết là nội dung là cái nền tảng để hình thành các lễ hội thì lễ hội lại là
linh hồn của truyền thuyết. Nhờ có lễ hội truyền thuyết luôn được giữ gìn và phát triển. Cũng nhờ có
lễ hội mà truyền thuyết trở nên phong phú, đa dạng và sinh động dễ đi sâu vào lòng người. Chính vì
thế mà truyền thuyết và lễ hội có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau.

B. KẾT THÚC VẪN ĐỀ:

Truyền thuyết và lễ hội có mối quan hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ và giúp đỡ nhau cùng tồn tại và
phát triển, truyền thuyết và lễ hội làm cho cuộc sống, sinh hoạt văn hóa tinh thần của nhân dân
phong phú và đa dạng. Cũng nhờ có truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội Gióng đã có công rất lớn
trong việc nuôi dạy tinh thần yêu nước, lòng tự hào và tự tôn dân tộc. Thông qua lễ hội Gióng ta
được sống lại thời khắc lịch sử của dân tộc. Lễ hội và truyền huyết là sự tổng hòa những giá trị tốt
đẹp của nhân dân trong quá trình dựng nước và giữ nước. Nhằm ca ngợi những vị anh hùng dân tộc
đã sẵn sàng chiến đấu, hy sinh cho độc lập tự do của Tổ quốc và cuộc sống tự do hòa bình và hạnh
phúc cho nhân dân. Từ truyền thuyết nhờ sự lưu truyền và tình cảm của nhân dân của cộng đồng đã
phát triển lưu truyền bằng việc tổ chức lễ hội hằng năm. Chính từ những lễ hội đó đã góp phần làm
cho nền văn hóa của dân tộc càng trở nên phong phú và đa dạng.

Ngoài ra thông qua truyền thuyết Thánh Gióng và lễ hội Gióng đã góp phần tạo nên phần chất con
người Việt Nam, nhân cách một con người mới. Truyền thuyết Thánh Gióng và hội Gióng thì hình
ảnh người anh hùng làng Gióng luôn luôn trường tồn với non sông, đất nước và nhân dân đời đời
nhớ ơn. Truyền thuyết Thánh Gióng và hội Gióng đã thể hiện mối quan hệ chặt chẽ và khăng khít
không thể tách rời của truyền thuyết và lễ hội ở các vùng miền nói riêng và Việt Nam nói chung.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Tổng hợp văn học dân gian người Việt ( tập 5) : truyền thuyết dân gian người việt. Viện khoa học
xã hội Việt Nam , NXB: khoa học xã hội, năm 2004
2. Sách Ngữ Văn lớp 6 ( tập 1)_NXB : Giáo Dục Việt Nam. Tháng 1 năm
2010 ( tái bản lần thứ 8 ) trang 19-20.
3. Văn học dân gian Việt Nam Lê Chí Quế, Võ Quang Nhơ, Nguyễn Hùng Vĩ. NXB Đại Học Quốc Gia
Hà Nội – 1999, trang 46 – 65

4. Văn học dân gian _ những công trình nghiên cứu....TS Bùi Mạnh Nhi, Hồ Quốc Hùng, Nguyễn Thị
Ngọc Diệp NXB Giáo Dục.trang 126 -138.
5. Văn học dân gian Việt Nam ( lần 4 ) Lê Chí Quế, Võ Quang Nhơn,Nguyễn Hùng Vĩ NXB Đại Học
Quốc Gia Hà Nội 1999
6. Giáo trình văn học dân gian Nguyễn Bích Hà. NXB: Đại học Sư Phạm 2008, trang 50-60
7.http://www.vietnamplus.vn/Home/Hoi-Giong--Le-hoi-doc-nhat-vo-nhi-o-
Viet-Nam/20098/14812.vnplus
8http://tintuc.xalo.vn/00830310286/tung bung_le_hoi giong_den_phu_dong.html
9.http://hanoi.dantri.com.vn/c690/s692
-392009/nhung-phat-hien-thu-vi-ve hoi-giong.htm

10.http://hoigiong. 36pho.vn/index.php/tag/hoi-giong
11.http://www.baomoi.com/Info/Nhung-dieu-it-biet-ve-Hoi-Giong-Soc Son/54/4220141.epi

Văn học trẻ (sưu tầm )