Khối Cầu VD

TÀI LIỆU ÔN THI THPTQG 2024 Điện thoại: 0946798489
Chuyên đề 23 MẶT CẦU - KHỐI CẦU
TÀI LIỆU DÀNH CHO ĐỐI TƯỢNG HỌC SINH KHÁ – GIỎI MỨC 7-8-9-10 ĐIỂM
LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP
Mặt cầu ngoại tiếp đa diện

MẶT CẦU Một số công thức:
Mặt cầu nội tiếp đa diện
 Tâm I , bán kính

R  IA  IB  IM .
 Đường kính AB  2 R .
 Thiết diện qua tâm mặt cầu:
Là đường tròn tâm I , bán kính
R.
 Diện tích mặt cầu: S  4 R 2 .
Mặt cầu ngoại Mặt cầu nội tiếp
Hình thành: Quay đường tiếp đa diện là đa diện là mặt cầu
 Thể tích khối cầu:
AB mặt cầu đi qua tất tiếp xúc với tất cả
tròn tâm I , bán kính R  4 R 3
2 V . cả đỉnh của đa các mặt của đa diện
quanh trục AB , ta có mặt cầu 3 diện đó. đó.
như hình vẽ.
CÁCH TÌM BÁN KÍNH MẶT CẦU NGOẠI TIẾP HÌNH CHÓP THƯỜNG GẶP
1. Hình chóp có các đỉnh nhìn một cạnh dưới
2. Hình chóp đều.
một góc vuông.
 Xét hình chóp có  Xét hình chóp tam  Xét hình chóp tứ giác đều
SA  ( ABCD ) và giác đều có cạnh bên có cạnh bên bằng b và chiều
 Xét hình chóp có
ABCD là hình chữ bằng b và đường cao cao SO  h .
SA  ( ABC ) và
nhật hoặc hình vuông. SH  h .  Bán kính mặt cầu ngoại tiếp

ABC  900 .  Bán kính mặt cầu
  SBC
 Ta có: SAC  b2
 Ta có ngoại tiếp hình chóp hình chóp trên là R  .
  SBC
  900   900
 SDC 2h
SAC b2
nên mặt cầu ngoại Suy ra mặt cầu ngoại trên là R  .
tiếp hình chóp có tâm I 2h
tiếp hình chóp có tâm
I là trung điểm SC ,là trung điểm SC , bán
SC SC
bán kính R  . kính R  .
2 2
3. Hình chóp có cạnh bên vuông góc với mặt
4. Hình chóp có mặt bên vuông góc với mặt đáy.
phẳng đáy.
Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuong Trang 1

Blog: Nguyễn Bảo Vương: https://www.nbv.edu.vn/ 40 CHUYÊN ĐỀ ÔN THI THPT QG
 Khi đó mặt cầu ngoại
tiếp hình chóp có bán
kính
2
 h
R     rñ 2 .
 2 
 Nếu đáy là tam giác

đều cạnh a thì
rñ 
a 3
.  Xét hình chóp có mặt bên (SAB)  (đáy), bán kính
 Xét hình chóp có 3 ngoại tiếp đáy là rñ , bán kính ngoại tiếp SAB là
SA  (đáy) và  Nếu đáy là hình vuông
SA  h ; bán kính rb , d  AB  (SAB)  (đáy). (đoạn giao tuyến)
a 2
đường tròn ngoại tiếp cạnh a thì rñ  .  Khi đó bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là
2
của đáy là rñ .  Nếu đáy là hình chữ d2
nhật cạnh a, b thì R  rñ 2  rb2  .
4
a 2  b2
rñ  .
2
Dạng 1. Khối cầu ngoại tiếp khối lăng trụ
Câu 1. (THPT Ninh Bình-Bạc Liêu-2019) Một hình hộp chữ nhật có ba kích thước a, b, c nội tiếp một
mặt cầu. Tính diện tích S của mặt cầu đó

A. S  16 a 2  b2  c 2  .  
B. S  a 2  b 2  c 2  . 

C. S  4 a2  b 2  c 2  .  
D. S  8 a2  b2  c 2  . 
Lời giải
Chọn B
AC  a2  b2  c 2
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình hộp chữ nhật là r  OA   .
2 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình hộp chữ nhật là
2
 a2  b2  c2 
2
S  4 r  4 
 2 
 
   a2  b2  c 2  .
 
Câu 2. (Chuyên Thái Bình - 2018) Cho lăng trụ tam giác đều có cạnh đáy bằng a cạnh bên bằng b . Tính thể tích
của khối cầu đi qua các đỉnh của lăng trụ.
1 3  3
A.
18 3
 4a 2
 3b 2  . B.
18 3
 4a 2
 3b 2  .
 3  3
C.
18 3
 4a 2
 b2  . D.
18 2
 4a 2
 3b 2  .
Trang 2 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Điện thoại: 0946798489 TÀI LIỆU ÔN THI THPTQG 2024
Lời giải
A C
I M
B
O
A C
I M
B
Gọi I , I  lần lượt là tâm hai đáy, O là trung điểm của II  . Khi đó ta có O là tâm mặt cầu ngoại
tiếp lăng trụ.
a 3 b
Ta có: AI  , IO  suy ra bán kính mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ là
3 2
a 2 b2 1
R   4a 2  3b 2
3 4 2 3
4  3
Vậy VO ; R    R3 
3 18 3
 4a 2  3b2  .
Câu 3. Một mặt cầu ngoại tiếp hình hộp chữ nhật ABCD. A ' B ' C ' D ' có kích thước AB  4 a ,
AD  5a , AA '  3a. Mặt cầu trên có bán kính bằng bao nhiêu?
5 2a 3 2a
A. . B. 6a . C. 2 3a . D. .
2 2
Lời giải
Chọn A
Gọi I là tâm của hình hộp chữ nhật ABCD. A ' B ' C ' D ' khi đó bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình
1 1 5 2a
hộp này là R  IA  AC  AB 2  AD 2 +A'A 2  .
2 2 2
Câu 4. (Chuyên Lê Hồng Phong Nam Định 2019) Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình chữ nhật có ba
kích thước 1, 2, 3 là
9 9 7 14
A. . B. . C. 36 . D. .
8 2 3
Lời giải
Chọn D
Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 3

Ta có AC   AA2  AB 2  AD 2  14 .
Mặt cầu ngoại tiếp hình hộp chữ nhật nhận đường chéo AC  là đường kính, do đó bán kính mặt
1 14 4 4 14 14 7 14
cầu là R  AC   . Vậy thể tích khối cầu là V   R3    .
2 2 3 3 8 3
Câu 5. (Thpt Vĩnh Lộc - Thanh Hóa 2019) Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp của một hình lập
phương có cạnh bằng 2a
a 3
A. R  . B. R  a . C. R  2a 3 . D. R  a 3 .
3
Lời giải
Chọn D
Hình lập phương ABCD. AB C D  như hình vẽ. I là tâm của hình lập phương. Khi đó I là tâm
mặt cầu ngoại tiếp của hình lập phương.
AC AA2  AC 2 AA2  AB 2  AD 2
Ta có R    a 3.
2 2 2
Câu 6. (Chuyên Nguyễn Trãi Hải Dương 2019) Diện tích mặt cầu ngoại tiếp khối hộp chữ nhật có
kích thước a , a 3 và 2a .
A. 8a 2 . B. 4 a 2 . C. 16 a 2 . D. 8 a 2 .
Lời giải
Chọn D

A’ D’
B’ C’
A D
B C
Xét khối hộp chữ nhật ABCD. ABCD tâm O , với AB  a , AD  a 3 và AA  2a . Dễ thấy O
cách đều các đỉnh của khối hộp này nên mặt cầu ngoại tiếp khối hộp có tâm O , bán kính
AC
R .
2
Ta có
AC
AC  AB 2  AD2  2a , AC  AC 2  CC2  2a 2  R  a 2.
2
Vậy diện tích mặt cầu ngoại tiếp khối hộp này là S  4 R 2  8 a 2 .
Câu 7. (Chuyên Đại học Vinh - 2019) Cho hình hộp chữ nhật ABCD. ABC D có AB  a ,
AD  AA  2a . Diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình hộp đã cho bằng
3 a 2 9 a 2
A. 9 a 2 . B. . C. . D. 3 a 2 .
4 4
Lời giải
Chọn A
Ta có tâm mặt cầu ngoại tiếp hình hộp ABCD. ABC D cũng là trung điểm của một đường chéo
AC (giao các đường chéo) của hình hộp.
Hình hộp chữ nhật có độ dài 3 cạnh dài, rộng, cao là: AD  2a , AB  a , AA  2a .
AC AD 2  AB 2  AA2 3a
 Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình hộp là: R    .
2 2 2
2
 3a 
 Smc  4 R 2  4 .    9 a 2 .
 2 
Câu 8. Cho hình lập phương có cạnh bằng a . Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình lập phương đó bằng
4 3 3  a3 3  a3 3
A. V  a . B. V  4 3 a3 . C. V  . D. V  .
3 3 2
Lời giải
Chọn D

B
A
D C
B'
A' C'
D'
Tâm I của mặt cầu ngoại tiếp lập phương ABCD. ABC D là trung điểm của đường chéo AC
AC 
và R  IA 
2
Khối lập phương cạnh a nên:
AA  a, AC   a 2
2 AC  a 3
 AC   AA2  AC 2  
a2  a 2  a 3R
2

2
.
Vậy thể tích khối cầu cần tính là:

3
4 4 a 3 4 3 3 3  .a 3 3
V  . .R 3  . .     .a  (đvtt).
3 3  2  3 8 2
Câu 9. (Nho Quan A - Ninh Bình - 2019) Cho hình lập phương ABCD. AB C D  cạnh a . Tính diện
tích S của mặt cầu ngoại tiếp hình lập phương ABCD. AB C D  .
4 a 2  a2 3
A. 3 a 2 . B.  a 2 . C. . D. .
3 2
Lời giải
Chọn A
Gọi O là tâm của hình lập phương ABCD. ABC D khi đó bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình lập
a 3
phương ABCD. ABC D  là R  OA  . Do đó diện tích S của mặt cầu ngoại tiếp hình lập
2
2
a 32 2.
phương ABCD. ABC D  là S  4 R  4    3 a .
 2 
Câu 10. (Đại học Hồng Đức –Thanh Hóa 2019) Cho hình lập phương ABCD. AB C D  có cạnh bằng
a . Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABB C .
a 3 a 3
A. R  a 3 . B. R  . C. R  . D. R  2 a .
4 2
Lời giải
Chọn C
Gọi I là trung điểm của AC ' .

Ta có ABC  vuông tại B ( vì AB  ( BB ' C ' C ) ) và AB C  vuông tại B (vì BC  ( ABBA) ).
Khi đó IA  IB  IB  IC  , suy ra I là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABB C  .
a 3
AC   AB '2  BC 2  AB 2  BB2  BC 2  a 3. Vậy R  .
2
Cách khác: Mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABB C  cũng là mặt cầu ngoại tiếp tứ diện hình lập
phương ABCD. AB C D  . Bán kính mặt cầu là nửa đường chéo hình lập phương cạnh a , tức là
a 3
bằng .
2
Câu 11. (Chuyên Quốc Học Huế 2019) Cho lăng trụ đứng ABC . AB C  có đáy là tam giác ABC vuông
cân tại A , AB  a , AA  a 3 . Tính bán kính R của mặt cầu đi qua tất cả các đỉnh của hình lăng
trụ theo a .
a 5 a a 2
A. R  . B. R  . C. R  2a . D. R  .
2 2 2
Lời giải
Chọn A
Hình vẽ.
Gọi M là trung điểm BC , suy ra M là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Gọi M  là trung điểm BC  , suy ra M  là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác AB C  .
Gọi I là trung điểm MM  , khi đó I chính là tâm đường tròn ngoại tiếp lăng trụ.

BC a 2 MM  AA a 3
Theo đề ta có MB   và IM    .
2 2 2 2 2
a 5
Tam giác MIB vuông tại M nên ta tính được R  IB  IM 2  MB 2  .
2
Câu 12. Tính diện tích S của mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ tam giác đều có tất cả các cạnh bằng a .
7 a 2  a3 7 a 2
A. . B. . C.  a2 . D. .
3 8 9
Lời giải
Chọn A
Gọi O, O’ lần lượt là tâm đường tròn ngoại tiếp hai tam giác ABC, A’B’C’.
Trên OO’ lấy trung điểm I. Suy ra IA = IB = IC = IA’= IB’ = IC’.
Vậy I là tâm mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ.
2 2
a a 3 a 21
Suy ra bán kính mặt cầu R  IA  OI 2  OA2  OI 2  OA2        .
2  3  6
7 a 2 7 a 2
Diện tích mặt cầu S  4 R 2  4 
12 3
Câu 13. (Chuyên Bắc Giang 2019) Cho hình lập phương có cạnh bằng 1. Thể tích mặt cầu đi qua các
đỉnh của hình lập phương là
2 3 3 3 3
A. . B. . C. . D. .
3 2 2 2
Lời giải
Chọn B
Mặt cầu qua các đỉnh của hình lập phương có đường kính là AC .
AC 3
Bán kính mặt cầu là R   .
2 2

4 3
Thể tích khối cầu là v   R3  .
3 2
Câu 14. Cho hình lập phương ABCD. A ' B ' C ' D ' có cạnh bằng a . Đường kính của mặt cầu ngoại tiếp
hình lập phương là
a 3 a 2
A. a 3 . B. a 2 . C. . D. .
2 2
Lời giải
Chọn A
Độ dài đường kính của mặt cầu ngoại tiếp hình lập phương bằng độ dài đường chéo của hình lập
phương bằng AC ' . Ta có ABCD là hình vuông cạnh a  AC  a 2 . Xét tam giác A ' AC
2
vuông tại A  AC '  AA '2  AC 2  a 2  a 2  a 3.
Câu 15. Tỉ số thể tích giữa khối lập phương và khối cầu ngoại tiếp khối lập phương đó bằng
 3 2 3 3 2  2
A. . B. . C. . D. .
2 3 2 3
Lời giải
Chọn B
Xét hình lập phương ABCD. AB C D  cạnh 2a nội tiếp trong mặt cầu  S  .
3
Khi ấy, khối lập phương có thể tích V1   2a   8a3 và bán kính mặt cầu  S  là
2a 3
R a 3.
2

4 4 3
Thể tích khối cầu  S  : V2   R 3   a 3
3 3
   4 a 3 3 .
Vậy tỉ số thể tích giữa khối lập phương và khối cầu ngoại tiếp khối lập phương bằng
V1 8a3 2 2 3
 3
  .
V2 4 a 3  3 3
Câu 16. Cho hình hộp chữ nhật ABCD. A ' B ' C ' D ' có AB  a , AD  2a , AA '  3a . Thể tích khối cầu
ngoại tiếp hình hộp chữ nhật ABCD. A ' B ' C ' D ' là
28 14 a 3 7 14 a 3
A. . B. 6 a3 . C. . D. 4 6 a3 .
3 3
Lời giải
Chọn C
Gọi O là tâm của hình hộp ABCD. A ' B ' C ' D ' .
Tứ giác ABC ' D ' là hình chữ nhật có tâm O nên OA  OB  OC '  OD ' (1).
Tương tự ta có các tứ giác CDB ' A ' , BDD ' B ' là các hình chữ nhật tâm O nên
OC  OD  OA '  OB ' , OB  OD  OB '  OD ' (2).
Từ (1) và (2) ta có điểm O cách đều các đỉnh của hình hộp nên O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình
hộp.
AC ' AA '2  A ' C '2 AA '2  A ' B '2  A ' D '2

Bán kính mặt cầu là: R  OA   
2 2 2
9a 2  a 2  4a 2 a 14
  .
2 2
3
4  a 14  7 14 a3
Thể tích khối cầu là: V      .
3  2  3
Câu 17. Cho hình lăng trụ đứng ABC . AB C  có đáy ABC là tam giác vuông tại A , AB  a 3 ,
BC  2 a , đường thẳng AC  tạo với mặt phẳng  BCC B  một góc 30 (tham khảo hình vẽ bên
dưới). Tính diện tích S của mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ đã cho?

A. S  24 a 2 . B. S  6 a 2 . C. S  4 a 2 . D. S  3 a 2 .
Lời giải
Chọn B
Kẻ AH  BC  H  BC  thì AH  ( BCC B) ( vì ( ABC ) và ( BCC B) vuông góc với nhau theo
giao tuyến BC ). Suy ra: 
AC H  30 .
AB. AC a 3
ABC vuông tại A có đường cao AH nên AC  BC 2  AB 2  a và AH   .
BC 2
AH
AHC  vuông tại H  AC    a 3 . Suy ra AA  AC 2  AB 2  a 2 .
sin 30
Ta có thể xem hình lăng trụ đã cho là một phần của hình hộp chữ nhật có các kích thước lần lượt
là AB  a 3 , AC  a và AA  a 2 .
1 2 2 a 6
Do đó bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ là R 
2
a 3 
 a2  a 2  
2
.
Diện tích mặt cầu cần tìm: S  4 R 2  6 a 2 .

Câu 18. (Chuyên ĐH Vinh - Nghệ An -2020) Cho hình lăng trụ tam giác đều ABC. ABC  có AA  2a ,
BC  a . Gọi M là trung điểm của BB . Bán kính mặt cầu ngoại tiếp khối chóp M . ABC bằng
3 3a 13a 21a 2 3a
A. . B. . C. . D. .
8 2 6 3
Lời giải
Chọn C

B C
O
A
M
H I
B' C'
O' N
A'
Gọi O ; O lần lượt là trọng tâm của các tam giác ABC và ABC  .
OO  AA  BB  2a

Vì ABC. ABC  là lăng trụ tam giác đều  OO   ABC  ; OO   ABC   .
 BC  BC   a

Như vậy OO là trục đường tròn ngoại tiếp 2 mặt đáy.
 tâm mặt cầu ngoại tiếp khối chóp M . ABC  nằm trên OO .
Trong mặt phẳng  OBBO  , từ trung điểm H của MB , kẻ đường thẳng vuông góc với MB cắt
OO tại I .
Suy ra IA  IC  IB  IM  khối chóp M . ABC  nội tiếp mặt cầu tâm I , bán kính R  IB .
Gọi N là trung điểm của AC  .
Dễ dàng chứng minh được HIOB là hình chữ nhật.
2 2 2
2 2  2 2   BB   2 BC 3 
Suy ra IB  IO  BO  HB   BN      . 
3   4  3 2 
2 2
a a 3 a 21
 IB        .
2  3  6
Câu 19. (Chuyên Thái Bình - 2020) Cho lăng trụ đứng ABC. ABC  có chiều cao bằng 4, đáy ABC là
  120 . Tính diện tích mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ trên
tam giác cân tại A với AB  AC  2; BAC
64 2 32 2
A. . B. 16 . C. 32 . D. .
3 3
Lời giải
Chọn C

Gọi M , M  lần lượt là trung điểm của BC và B C  . Gọi I , I  lần lượt là tâm đường tròn ngoại
tiếp tam giác ABC và tam giác ABC  . Khi đó, II  là trục đường tròn ngọai tiếp các tam giác
ABC và tam giác ABC  , suy ra tâm mặt cầu là trung điểm O của II  .
Ta có BM  AB.sin 60  3  BC  2 3 .
BC 2 3
 2.IA  IA   2 ; OI  2  OA  OI 2  IA2  2 2 .

sin BAC 2.sin120
2
Bán kính mặt cầu R  OA  2 2 . Diện tích mặt cầu là S  4 R 2  4 2 2    32 .
Phương án C được chọn.
Câu 20. (Chuyên Sơn La - 2020) Cho hình lăng trụ tam giác đều ABC . ABC  có các cạnh đều bằng a .
Tính diện tích S của mặt cầu đi qua 6 đỉnh của hình lăng trụ đó.
7 a 2 7a 2 49 a 2 49a 2
A. S  . B. S  . C. S  . D. S  .
3 3 144 114
Lời giải
Chọn A
Gọi I , I  lần lượt là trọng tâm tam giác ABC, ABC  , O là trung điểm của II  . Khi đó O là tâm
mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ.
2 a 3 a
Ta có AI  AM  , OI  .
3 3 2
2 2
a  a 
2 2 a 7
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ R  OA  OI  AI        .
2  3 12
7 a 2 7 a 2
Diện tích mặt cầu S  4 R 2  4 .  .
12 3
Dạng 2. Khối cầu ngoại tiếp khối chóp
Dạng 2.1 Khối chóp có cạnh bên vuông góc với đáy
Câu 1. (Mã 101 - 2020 Lần 1) Cho hình chóp S . ABC có đáy là tam giác đều cạnh 4a , SA vuông góc
với mặt phẳng đáy, góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy bằng 60 . Diện tích của mặt
cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bằng

2 2
172 a 76 a 172 a 2
A. . B. . C. 84 a 2 . D.
3 3 9
Lời giải
Chọn A.
Ta có tâm của đáy cũng là giao điểm ba đường cao (ba đường trung tuyến) của tam giác đều
3 4 3a
ABC nên bán kính đường tròn ngoại tiếp đáy là r  4a.  .
3 3
4a. 3
Đường cao AH của tam giác đều ABC là AH   2 3a .
2
  60 .
Góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy bằng 60 suy ra SHA
SA SA
Suy ra tan SHA    3  SA  6a .
AH 2 3a
2
 SA  16 129
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp Rmc     r 2  9a 2  a 2  a.
 2  3 3
2
2
 129  172 a 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp của hình chóp S . ABC là Smc  4 R  4  a   .
 3  3
với mặt phẳng đáy, góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy bằng 30 . Diện tích mặt cầu
ngoại tiếp hình chóp S. ABC bằng
172 a 2 76 a 2 76 a 2
A. 52 a 2 . B. . C. . D. .
3 9 3
Lời giải
Chọn D

Gọi M , N , P lần lượt là trung điểm của BC , AB, SA

Gọi G là trọng tâm tam giác đồng thời là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Qua G ta dựng đường thẳng d vuông góc mặt đáy.
Kẻ đường trung trực SA cắt đường thẳng d tại I , khi đó I là tâm mặt cầu ngoại tiếp khối chóp
S. ABC .
Ta có   SBC  ,  ABC    SMA  30 ,
3 3 SA
 SA  AM .tan 30  4a. .  2a  AP  a
2 3 2
2 2 3 4a 3 4a 3
AG  AM  .4a.   PI  AG 
3 3 2 3 3
2
2
 4a 3 
2 2a 57
Xét tam giác API vuông tại P có AI  AP  PI  a     .
 3  3
a 57
Bán kính R  AI  .
3
76 a 2
2
Diện tích mặt cầu S  4 R 
3
với mặt phẳng đáy, góc giữa mặt ( SBC ) và mặt phẳng đáy là 60 o . Diện tích của mặt cầu ngoại
tiếp hình chóp S . ABC bằng
43 a 2 19 a 2 43 a 2
A. . B. . C. . D. 21 a 2 .
3 3 9
Lời giải
Chọn A.
Gọi I , J lần lượt là trung điểm của BC , SA . Ta có 

    60. ,
SBC  ,  ABC   SIA
SA 3a
 SA  AI . tan 60  3a  KG  
2 2
Gọi G trọng tâm tam giác đồng thời là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Qua G ta dựng đường thẳng    ABC  .

Dựng trung trực SA cắt đường thẳng  tại K , khi đó KS  KA  KB  KC nên K là tâm mặt cầu
ngoại tiếp khối chóp S.ABC .
43 43 a 2
Ta có R  KA  KG 2  AG 2  a. .Diện tích mặt cầu S  4 R 2  
12 3
với mặt phẳng đáy, góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy bằng 300 . Diện tích của mặt
cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bằng
43 a 2 19 a 2 19 a 2
A. . B. . C. . D. 13 a 2 .
3 3 9
Lời giải
Chọn B
Gọi M là trung điểm của đoạn BC .
N là trung điểm của đoạn SA .
G là trọng tâm ABC .
Gọi d  là đường thẳng đi qua trọng tâm G của ABC và vuông góc với mặt phẳng đáy.
d là đường trung trực của đoạn thẳng SA .
Từ đó suy ra tâm I của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là giao điểm của hai đường thẳng
d và d  .
Suy ra: bán kính mặt cầu R  AI .
3 2a 3
Ta có: ABC đều cạnh 2a  AM  2a.  a 3 và AG  .
2 3
  300
Góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy là góc SMA
 SA 3
tan SMA  SA  AM .tan 300  a 3. a.
AM 3
a
Suy ra: AN  .
2
2 2
2 2  a   2a 3 
2 2 57
Do đó: R  AI  AN  NI  AN  AG       
2  3  6

2
 57  19 a 2
2
Vậy diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là: S  4 .R  4 .    .
 6  3
Câu 5. (Sở Bắc Ninh - 2020) Cho hình chóp ABCD có đáy là hình thang vuông tại A và D . Biết
SA vuông góc với ABCD , AB  BC  a, AD  2 a , SA  a 2 . Gọi E là trung điểm của AD . Bán
kính mặt cầu đi qua các điểm S , A, B, C , E bằng
a 3 a 30 a 6
A. . B. . C. . D. a .
2 6 3
Lời giải
Chọn D
Ta thấy các tam giác SAC; SBC; SEC vuông tại A, C, E . Vậy các điểm S , A, B, C , E nằm trên
SC SA2  AC 2
mặt cầu đường kính SC  R    a.
2 2
Câu 6. S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ nhật có đường chéo bằng a 2 , cạnh
(Sở Yên Bái - 2020) Cho hình chóp
SA có độ dài bằng 2a và vuông góc với mặt phẳng đáy. Tính bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
a 6 a 6 a 6 2a 6
A. . B. . C. . D. .
2 12 4 3
Lời giải
Chọn A
Theo giả thiết, SA   ABCD   SA  AC nên SAC vuông ta A .

Mặt khác
 BC  AB
  BC  SB . Suy ra SBC vuông ta B .
 BC  SA
Tương tự, ta cũng có SCD vuông ta D .
Gọi I là trung điểm của SC . Suy ra IS  IA  IB  IC  ID .
SC
Do đó, I là tâm của mặt cầu goại tiếp hình chóp S . ABCD và bán kính R  ..
2

2 a 6
Ta có SC  SA2  AC 2   2a 
2

 a 2  a 6R
2
.
Câu 7. (Bỉm Sơn - Thanh Hóa - 2020) Cho hình chóp S . ABCD , có đáy là hình vuông cạnh bằng x .
Cạnh bên SA  x 6 và vuông góc với mặt phẳng  ABCD . Tính theo x diện tích mặt cầu ngoại
tiếp khối chóp S . ABCD .
A. 8x 2 . B. x 2 2 . C. 2x 2 . D. 2x 2 .
Lời giải
Chọn A
+ Ta có SA  ( ABCD )  SA  AC , SA  BC , SA  CD .


 BC  SA CD  SA

  BC  SB ,   CD  SD .

 BC  AB
 
CD  AD

  SBC
Vậy SAC   SDC
  90o do đó A, B, D, S , C thuộc mặt cầu đường kính SC .
+ Ta có AC  2 x , SC  SA2  AC 2  2 2 x . R là bán kính mặt cầu ngoại tiếp khối chóp

SC
S . ABCD khi đó R   2 x . Diện tích mặt cầu ngoại tiếp khối chóp S . ABCD bằng
2
 
2
S  4R 2  4 2 x  8x 2 .
Câu 8. (Chuyên Nguyễn Tất Thành Yên Bái 2019) Cho hình chóp S.ABCD có đáy là hình vuông
cạnh a . Cạnh bên SA  a 6 và vuông góc với đáy  ABCD  . Tính theo a diện tích mặt cầu
ngoại tiếp khối chóp S.ABCD .
A. 8 a 2 . B. a 2 2 . C. 2 a 2 . D. 2a 2 .
Lời giải
Gọi O  AC  BD , đường chéo AC  a 2 .

Gọi I là trung điểm của SC .
Suy ra OI là đường trung bình của tam giác SAC . Suy ra OI // SA  OI   ABCD  .
Hay OI là trục đường tròn ngoại tiếp đáy ABCD .
Mà IS  IC  IA  IB  IC  ID  IS . Suy ra I là tâm mặt cầu ngoại tiếp chóp
S.ABCD .
SC SA2  AC 2
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp chóp S. ABCD : R  SI   a 2.
2 2
Diện tích mặt cầu: S  4 R 2  8 a 2 .
Câu 9. (Chuyên Thái Nguyên 2019) Trong không gian, cho hình chóp S . ABC có SA, AB, BC đôi một
vuông góc với nhau và SA  a, AB  b, BC  c. Mặt cầu đi qua S , A, B, C có bán kính bằng
2( a  b  c ) 1 2
A. . B. a 2  b2  c 2 . C. 2 a 2  b 2  c 2 . D. a  b2  c2 .
3 2
Lời giải
 SA  AB
Ta có:   SA   ABC   SA  AC.
 SA  BC
 BC  SA
Ta có:   BC   SAB   BC  SB.
 BC  AB
Gọi O là trung điểm SC , ta có tam giác SAC , SBC vuông lần lượt tại A và B nên:
SC SC
OA  OB  OC  OS  . Do đó mặt cầu đi qua S , A, B, C có tâm O và bán kính R  .
2 2
1 2
Ta có: SC 2  SB 2  BC 2  SA2  AB 2  BC 2  a 2  b 2  c 2 . suy ra R  a  b2  c2 .
2
Câu 10. (Mã 105 2017) Cho tứ diện ABCD có tam giác BCD vuông tại C , AB vuông góc với mặt
phẳng  BCD  , AB  5a , BC  3a và CD  4a . Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp tứ diện
ABCD .
5a 2 5a 3 5a 2 5a 3
A. R  B. R  C. R  D. R 
3 3 2 2
Lời giải
Chọn C
Tam giác BCD vuông tại C nên áp dụng định lí Pitago, ta được BD  5a .
Tam giác ABD vuông tại B nên áp dụng định lí Pitago, ta được AD  5a 2.
Vì B và C cùng nhìn AD dưới một góc vuông nên tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD là
AD 5a 2
trung điểm I của AD . Bán kính mặt cầu này là: R   .
2 2
Câu 11. (Mã 104 2017) Cho hình chóp S.ABCD có đáy là hình chữ nhật với AB  3a , BC  4a ,
SA  12a và SA vuông góc với đáy. Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp
S.ABCD .
13a 5a 17 a
A. R  B. R  6 a C. R  D. R 
2 2 2
Lời giải
Chọn A
Ta có: AC  AB 2  BC 2  5a
Vì SA  AC nên SC  SA2  AC 2  13a
 BC  AB
Nhận thấy:   BC  SB . Tương tự: CD  SD
 BC  SA
Do các điểm A, B, D đều nhìn đoạn thẳng SC dưới một góc vuông nên gọi I là trung điểm của
đoạn thẳng SC thì I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S. ABCD .
SC 13a
Vậy R   .
2 2

Câu 12. (KTNL GV Thuận Thành 2 Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp S. ABC có tam giác ABC vuông
tại B , SA vuông góc với mặt phẳng ( ABC ) . SA  5, AB  3, BC  4 . Tính bán kính mặt cầu
ngoại tiếp hình chóp S. ABC
5 2 5
A. R  . B. R  5 . C. R  . D. R  5 2 .
2 2
Lời giải 1
Chọn A
Gọi K là trung điểm AC . Gọi M là trung điểm SA .

Vì tam giác ABC vuông tại B nên K là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Từ K dựng đường thẳng d vuông góc với mp  ABC  .
Trong mp  SAC  dựng MI là đường trung trực đoạn SA cắt d tại I .
Khi đó điểm I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.ABC và bán kính mặt cầu là R  AI .
5 SA 5
Ta có AC  AB 2  BC 2  5  AK  . Có IK  MA   .
2 2 2
25 25 5 2
Vậy R  AI  AK 2  IK 2    .
4 4 2
Lời giải 2
Gọi I là trung điểm của SC. Tam giác SAC vuông tại A nên IS  IC  IA (1)
Ta có BC  AB; BC  SA  BC   SAB   BC  SB  SBC vuông tại B.
Nên IS  IC  IB (2)
1
Từ (1) và (2) ta có I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bán kính R  SC .
2
AC  AB 2  BC 2  5 ; SC  AS 2  AC 2  5 2
5 2
Vậy R  .
2
Câu 13. (KTNL Gia Bình 2019) Cho hình chóp SABC có đáy ABC là tam giác vuông tại B , AB  8 ,
BC  6 . Biết SA  6 và SA  ( ABC ) . Tính thể tích khối cầu có tâm thuộc phần không gian bên
trong của hình chóp và tiếp xúc với tất cả các mặt phẳng của hình chóp SABC .
16 625 256 25
A. B. C. D.
9 81 81 9
Lời giải

Chọn C
1 3V
Gọi r là bán kính khối cầu nội tiếp chóp S . ABC , ta có VS . ABC  Stp .r  r  S . ABC
3 Stp
1
VS . ABC  SA.S ABC  48
3
Ta dễ dàng có SAB , SAC vuông tại S
Tính được AC  AB 2  BC 2  10
3VS . ABC 4
Stp  S SAB  S SAC  S ABC  108 (đvdt)  r  
Stp 3
4 256
Vậy thể tích khối cầu nội tiếp chóp S . ABC là V   .r 3  .
3 81
Câu 14. (THPT An Lão Hải Phòng 2019) Cho hình chóp S . ABC có đường cao SA , đáy ABC là tam
giác vuông tại A . Biết SA  6a, AB  2a, AC  4a . Tính bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình
chóp S . ABC ?
A. R  2a 7 . B. R  a 14 . C. R  2a 3 . D. r  2a 5 .
Lời giải
Chọn B
Ta có
BC  AB 2  AC 2  4a 2  16a 2  2a 5
Rd  a 5
SA2
R  Rd2   5a 2  9a 2  a 14 .
4
Câu 15. (THPT Gia Lộc Hải Dương 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ nhật có
đường chéo bằng 2a , cạnh SA có độ dài bằng 2a và vuông góc với mặt phẳng đáy. Tính bán
kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD ?
a 6 a 6 2a 6 a 6
A. . B. . C. . D. .
2 4 3 12
Lời giải

*) Ta có SAC vuông tại A 1 .

) CM  SDC vuông tại D. Ta có:
AD  CD ( vì ABCD là hình chữ nhật).
SA  CD (vì cạnh SA vuông góc với mặt phẳng đáy).
Ta suy ra: CD   SAD   CD  SD  SDC vuông tại D  2  .
*) Chứng minh tương tự, ta được  SBC vuông tại B  3  .
Từ 1 ,  2  ,  3 : Ta suy ra: mặt cầu  S  ngoại tiếp hình chóp S . ABCD có đường kính SC .
Ta có: SC  SA2  AC 2  4a 2  2 a 2  a 6 .
SC a 6
Vậy mặt cầu  S  ngoại tiếp hình chóp S . ABCD có bán kính bằng R   .
2 2
Câu 16.   60 , BC  a , SA   ABC  . Gọi

(HSG Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp S.ABC có BAC
M , N lần lượt là hình chiếu vuông góc của A lên SB và SC . Bán kính mặt cầu đi qua các điểm
A, B, C , M , N bằng
a 3 2a 3
A. B. C. a D. 2a
3 3
Lời giải
S
M
H
A C
K I
B
 Gọi I là tâm đường tròn ngoại tiếp ABC
 IA  IB  IC 1 .
 Kẻ IH là trung trực của AC .
IH  AC 
  IH   SAC   IH   ANC  .
IH  SA 
Mà ANC vuông tại N có AC là cạnh huyền và H là trung điểm AC  IH là trục của
ANC  IA  IC  IN  2  .
 Tương tự kẻ IK là trung trực của AB  IK là trục của AMB  IA  IB  IM  3 .
1 ,  2 ,  3  IA  IB  IC  IM  IN  I là tâm đường tròn ngoại tiếp chóp A.BCMN .
BC a a 3
Định lí hàm sin trong ABC : IA    .

2sin BAC 2sin 60 3
Câu 17. Hình chóp S . ABCD có đáy là hình chữ nhật, AB  a, SA   ABCD  , SC tạo với mặt đáy một góc
450 . Mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD có bán kính bằng a 2 . Thể tích của khối chóp
S . ABCD bằng
3 3 a3 3 2a 3 3
A. 2a . B. 2a 3. C. . D. .
3 3
Lời giải
Chọn D
Gọi O là tâm của hình chữ nhật ABCD ; I là trung điểm đoạn SC .
 BC  SA
  BC   SAB   BC  SB .
 BC  AB
CD  SA
  CD   SAD   CD  SD
CD  AD
Các điểm A, B, D cùng nhìn SC dưới một góc vuông nên I chính là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình
chóp S . ABCD .
Mặt khác AC là hình chiếu của SC trên mặt phẳng đáy nên góc giữa SC và mặt phẳng đáy là
góc ACS bằng 450 . Do đó tam giác SAC vuông cân tại A  SA  AC  2a .
1 1 2a 3 3
VS . ABCD  SA.S ABCD  .2a.a.a 3  .
3 3 3
Câu 18. (Chuyên Hạ Long 2019) Cho hình chóp S . ABCD có ABCD là hình vuông cạnh bằng a .
SA  ( ABCD), SA  a 3. Tính bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp?
a 5
A. . B. 2 a . C. a 5. D. a 7.
2
Lời giải

Gọi O  AC  BD. Dựng ( d ) đi qua O và vuông góc với mp  ABCD  .

Dựng  là đường trung trực của cạnh SA cắt SA tại E .
I  d    I là tâm của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD => Bán kính là: IA .
a 2 a 3 a 2 2 a 3 2 a 5
Ta có AO  , AE  . AI  AO 2  AE 2  ( ) ( )  .
2 2 2 2 2
Câu 19. (THPT Gang Thép Thái Nguyên 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABC là tam giác
vuông cân tại B , BC  2 a , cạnh bên SA vuông góc với đáy. Gọi H , K lần lượt là hình chiếu
của A lên SB và SC , khi đó thể tích của khối cầu ngoại tiếp hình chóp AHKCB là
 a3 2 a 3 8 2 a 3
A. 2 a 3 . B. . C. . D. .
3 2 3
Lời giải
Gọi M là trung điểm BC .

1
ABC vuông cân tại B  MB  MA  MC  AC . (1)
2
1
KAC vuông tại K  MK  AC . (2)
2
BC  AB  
  BC   SAB   BC  AH 
BC  SA    AH   SBC   AH  HC .
AH  SB 

1
 AHC vuông tại H  MH  AC . (3)
2
Từ 1   3  M là tâm khối cầu ngoại tiếp hình chóp AHKCB .

1 1
Bán kính khối cầu cần tìm: R  AC  AB 2  BC 2  a 2 .
2 2
4 8 2 a 3
Thể tích khối cầu: V   R3  .
3 3
Câu 20. (THPT Yên Khánh - Ninh Bình - 2019) Cho hình chóp SABC , đáy ABC là tam giác đều cạnh
a; SA   ABC  . Gọi H , K lần lượt là hình chiếu vuông góc của A trên SB; SC . Diện tích mặt
cầu đi qua 5 điểm A, B, C , K , H là
4 a 2 4 a 2  a2
A. . B. 3 a 2 . C. . D. .
9 3 3
Lời giải
Gọi I và R lần lượt là tâm và bán kính đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
a 3
Vì ABC là tam giác đều cạnh nên ta có: IA  IB  IC  R  .
3
Gọi M , N lần lượt là trung điểm của AB và AC .
Ta có: IM  AB và IM  SA ( do SA   ABC  ) suy ra IM   SAB  ; Mà AH  HB nên M là
tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác AHB ; Do đó IM là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác
AHB  IA  IH  IB 1
Lại có: IN  AC và IN  SA ( do SA   ABC  ) suy ra IN   SAC  ; Mà AK  KC nên N là
tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác AKC ; Do đó IN là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác
AKC  IA  IK  IC 2
Từ 1 và  2  suy ra I là tâm mặt cầu đi qua 5 điểm A, B, C , K , H và bán kính mặt cầu đó là
a 3 4 a 2
R  Smc  4 R 2  .
3 3
Câu 21. (Lương Thế Vinh Hà Nội 2019) Cho hình chóp SABC có đáy ABC là tam giác vuông cân tại
B và AB  a . Cạnh bên SA vuông góc với mặt phẳng đáy. Đường thẳng SC tạo với đáy một
góc 600 . Tính diện tích mặt cầu đi qua bốn đỉnh của hình chóp SABC
32a 2 8a 2
A. 8a 2 . B. . C. D. 4a 2 .
3 3
Lời giải
Chọn B
Gọi K , M lần lượt là trung điểm của AC , AS

Tam giác ABC là tam giác vuông cân tại B nên K là tâm đường tròn ngoại tiếp
Từ K dựng đường thẳng d vuông góc mặt phẳng (ABC).
Trong (SAC), dựng đường trung trực của SA cắt d tại I
Khi đó I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp SABC và bán kính mặt cầu là R  IA
AC a 2
Ta có AC  AB 2  BC 2  a 2  AK  
2 2
  a 6  MA  SA  a 6
SA  AC.tan SCA
2 2
 R  IA  MA2  AK 2  a 2 . Diện tích mặt cầu là S  4 R 2  8a 2
Câu 22. (THPT Yên Phong Số 1 Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp S . ABC có SA vuông góc với mặt
phẳng  ABC  , tam giác ABC vuông tại B . Biết SA  2a, AB  a, BC  a 3 . Tính bán kính R
của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp.
1
A. a . B. 2 a 2 . C. a 2 . D. x  3 ; y  .
2
Lời giải
Chọn C
BC  AB 
Ta có   BC   SAB   BC  SB , lại có CA  SA .
BC  SA 

Do đó 2 điểm A, B nhìn đoạn SC dưới một góc vuông. Suy ra mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.
ABC là mặt cầu đường kính SC.
Xét tam giac ABC có AC  BC 2  BA2  2a suy ra SC  SA2  AC 2  2a 2 .
Vậy R  a 2 .
Câu 23. (THPT Yên Phong Số 1 Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp tam giác đều S . ABC có các cạnh bên
a3
SA, SB, SC vuông góc với nhau từng đôi một. Biết thể tích của khối chóp bằng . Tính bán
6
kính r của mặt cầu nội tiếp của hình chóp S . ABC .
a a 2a
A. r  . B. r  2 a . C. r  . D. r  .
3 3 3 3 2 3   
3 3 2 3 
Lời giải
Chọn A
3V x2 3
Cách 1. Áp dụng công thức: r  (*) và tam giác đều cạnh x có diện tích S  .
Stp 4
Từ giả thiết S.ABC đều có SA  SB  SC . Lại có SA, SB, SC đôi một vuông góc và thể tích khối
a3
chóp S.ABC bằng nên ta có SA  SB  SC  a .
6
Suy ra AB  BC  CA  a 2 và tam giác ABC đều cạnh có độ dài a 2 . Do đó diện tích toàn
phần của khối chóp S . ABC là
2
Stp  SSAB  S SBC  S SCA  S ABC  3

2
a

a 2  3


a2 3  3 .
2 4 2
Thay vào (*) ta được:
a3
3.
3V a
r  2 6  .
Stp a 3  3  3 3
2
Cách 2. Xác định tâm và tính bán kính
Từ giả thiết suy ra SA  SB  SC  a .
Kẻ SH  ( ABC ) , ta có H là trực tâm của tam giác ABC.
 cắt SH tại I, kẻ IE   SBC  tại E.
Gọi M  AH  BC , dựng tia phân giác trong của góc AMB
Dễ thấy E  SM . Khi đó ta có IH  IE hay d ( I , ABC )  d ( I , SBC ) do S.ABC la chóp tam giác
đều nên hoàn toàn có d ( I , ABC )  d ( I , SAB)  d ( I , SAC ) tức là I là tâm mặt cầu nội tiếp khối
chóp S.ABC.
Ta có r  IH  IE .
BC a 2 a
Xét SAM vuông tại S, đường cao SH , tính được SM    .
2 2 2
a2 a 6 SM 2 a 2 a 6 a
AM  SA2  SM 2  a 2   ; MH   :  .
2 2 AM 2 2 6
1 1 1 1 3 a
2
 2 2 2
 2  SH  .
SH SA SB SC a 3
Áp dụng tính chất đường phân giác ta có
IH MH IH MH IH MH
    
IS MS IH  IS MH  MS SH MH  MS
MH .SH a a a a a
 IH   . :(  )
MH  MS 6 3 6 2 3 3
a
Vậy r  IH  .
3 3
Câu 24. (Cụm Liên Trường Hải Phòng 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình vuông
cạnh bằng a . Đường thẳng SA  a 2 vuông góc với đáy  ABCD  . Gọi M là trung điểm SC ,
mặt phẳng   đi qua hai điểm A và M đồng thời song song với BD cắt SB, SD lần lượt tại
E , F . Bán kính mặt cầu đi qua năm điểm S , A, E, M , F nhận giá trị nào sau đây?
a a 2
A. a B. C. D. a 2
2 2
Lời giải
Chọn C

   BD
Ta có   BD / /EF . Gọi I là giao điểm của AM và SO
 SBD      FE
Dễ thấy I là trong tâm tam giác SAC
SF SI 2 2 2 2

SD SO 3 3 3
3

  SF  SD  SF.SD  SD2  SA2  AD2  2a2  SF.SD  SA2
Xét tam giác vuông SAD và SF.SD  SA2  AF là đường cao của tam giác  AF  SF , chứng
minh tương tự ta có  AE  SB
Tam giác SA  AC  a 2 nên AM vừa là trung tuyến vừa là đường cao của tam giác
SAC  AM  SM
 AF  SF

Ta có  AE  SE nên mặt cầu đi qua năm điểm S , A, E, M , F có tâm là trung điểm của
 AM  SM

SA a 2
SA và bán kính bằng 
2 2
Câu 25. (Việt Đức Hà Nội 2019) Trong không gian cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình thang
vuông tại A và B với AB  BC  1, AD  2 , cạnh bên SA  1 và SA vuông góc với đáy. Gọi E là
trung điểm AD . Tính diện tích Smc của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S .CDE .
A. Smc  11 . B. Smc  5 . C. Smc  2 . D. Smc  3 .
Lời giải

O
E
A D
H
I
M
B C
Gọi H , G, F lần lượt là trung điểm AB, SC , SE ; M  AC  BD .

Dễ thấy AFGH là hình bình hành.
AF  SE ( SA  AE )
Ta có 
GF  SE (GF / / AB / / CE , AB  SE )
Khi đó, ( AFGH ) là mặt phẳng trung trực của SE .
Theo giả thiết: tứ giác ABCE là hình vuông  CE  AD  CED vuông tại E.
Gọi I là trung điểm của CD , ta có I là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác CDE .
Đường thẳng d đi qua I và song song SA là trục đường tròn ngoại tiếp tam giác CDE .
GH cắt d tại O , ta có O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S .CDE , bán kính: R  OC
O  d  OE  OC  OD
Vì O  GH  (AFGH )  OS=OE  OS  OC  OD  OE

1 2 GM OI 3
IC  CD  , OIH đồng dạng GMH nên   OI  .
2 2 MH IH 2
11
Áp dụng định lý Pitago vào tam giác OIC , suy ra R  OC  .
2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S .CDE là S mc  4 R 2  11 .
Câu 26. (Sở Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác vuông tại A , SA vuông góc
với mặt phẳng  ABC  và AB  2, AC  4, SA  5 . Mặt cầu đi qua các đỉnh của hình chóp
S . ABC có bán kính là:
25 5 10
A. R  . B. R  . C. R  5 . D. R  .
2 2 3
Lời giải

Cách 1.
Gọi M , H lần lượt là trung điểm BC ,SA .
Ta có tam giác ABC vuông tại A suy ra M là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Qua M kẻ đường thẳng d sao cho d   ABC   d là trục đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Trong mặt phẳng  SAM  kẻ đường trung trực  của đoạn SA , cắt d tại I
 IA  IB  IC
  IA  IB  IC  IS  I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC.
 IA  IS
 HA   ABC   HA  AM
●  .
 IM   ABC   HA // IM
 HI  SA

●  AM  SA  HI // AM .
 HI , SA, AM  SAM
  
Suy ra tứ giác HAMI là hình chữ nhật.
1 1 2 1 5
Ta có AM  BC  2  42  5 , IM  SA  .
2 2 2 2
5 5
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là: R  AI  AM 2  IM 2  5   .
4 2
Cách 2. Sử dụng kết quả: Nếu SABC là một tứ diện vuông đỉnh A thì bán kính mặt cầu ngoại
1
tiếp tứ diện SABC được tính bởi công thức: R  AS 2  AB 2  AC 2
2
1 2 5
Áp dụng công thức trên, ta có R 
2
 
5  22  42  .
2
Câu 27. (THPT Nguyễn Tất Thành-Đh-SP-HN-2022) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là
hình chữ nhật, AB  2, AD  1 . Gọi M là trung điểm của DC . Biết SA   ABCD  và SA  2 .
Tính bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S .BCM .

3 3 11 13
A. R  3 . B. R  . C. R  . D. R  .
2 2 2
Lời giải
Chọn C
Tam giác MBC vuông cân tại C . Gọi H là trung điểm của MB suy ra H là tâm đường tròn
ngoại tiếp tam giác MBC .
Từ H dựng đường thẳng d song song với SA .
Mà SA   ABCD   SA   MBC   d   MBC  .
Suy ra d là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác MBC .
Gọi K là trung điểm của SA .
Do AH  SA từ K dựng đường thẳng song song với AH cắt d tại I suy ra I là tâm mặt cầu
ngoại tiếp hình chóp S .BCM .
Tam giác MBC vuông cân tại C  MBC   45   ABH  45 .
Áp dụng định lý hàm số cos cho tam giác ABH ta có
1
4   AH 2
 BA2  BH 2  AH 2 2 5
 cos ABH   cos 45   AH 2  .
2 BA.BH 2 2 2
2 5 1
Đặt IH  x suy ra SI 2  SK 2  KI 2   2  x   và. IB 2  x 2  .
2 2
2 5 1 3
Ta có SI  IB  SI 2  IB 2   2  x    x 2   x  .
2 2 2
11
Vậy R  SI  .
2
Câu 28. (Sở Vĩnh Phúc 2022) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác đều cạnh 2a , cạnh bên
SA vuông góc với mặt phẳng đáy, góc giữa hai mặt phẳng  SBC  và  ABC  bằng 45 . Diện tích
mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bằng
25 a 2 25 a 2 25 a 2 25 a 2

A. . B. . C. . D. .
12 3 9 6
Lời giải
Chọn B

Gọi M là trung điểm của BC , G là trọng tâm tam giác ABC .

Dựng đường thẳng d qua G và song song với SA  d   ABC  , d là trục đường tròn ngoại
tiếp tam giác đều ABC .
Dựng đường trung trực cạnh SA , cắt d tại I thì I là tâm mặt cầu ngoại tiếp của hình chóp
S . ABC và bán kính R  IA .
Ta có:
   45
 SBC  ,  ABC    SMA
 SA  AM .tan 45  3a .
2 2 3a
AG  AM 
3 3 .
SA2 5 3a
Bán kính mặt cầu IA  AG 2  IG 2  AG 2   .
4 6
25 a 2
Diện tích mặt cầu: S  4 R 2  .
3
Câu 29. (Chuyên Hạ Long 2022) Cho hình chóp S  ABCD có đáy ABCD là hình vuông cạnh
a, SA  a 7 và vuông góc với đáy. Lấy điểm M trên cạnh SC sao cho CM  a . Gọi (C ) là
hình nón có đỉnh C , các điểm B, M , D thuộc mặt xung quanh, điểm A thuộc mặt đáy của hình
nón. Tính diện tích xung quanh của (C ) .
16 7
A.  a2 .
15
8 30 2
B. a .
15
32 2 2
C. a .
15
16 3 2
D. a .
9
Lời giải

Lấy điểm E thuộc đoạn thẳng SC sao cho CE  a .

Gọi hình nón  C1  ngoại tiếp hình chóp C.BDE có đỉnh C .
Gọi O  AC  BD . O  BD nên thuộc mặt đáy của hình nón  C1  và CA  2CO , điểm A thuộc
mặt đáy của hình nón (C ) . (1)
Hơn nữa CB  CD  CE  a suy ra ( BDE ) vuông góc với trục của hình nón (C ) và thiết diện của
( BDE ) với mặt xung quanh của hình nón (C ) là đường tròn, đồng thời ( BDE ) song song với mặt
chứa đáy của hình nón (C ) . (2)
1
Từ (1) và (2) suy ra hình nón  C1  đồng dạng với hình nón (C ) với tỷ số .
2
1 2 2 3 4 2 1 2 30
SC  3a, cos SCB  , ED  EB  2a 2  a 2  a, EO  a  a  a
3 3 3 3 2 6
1 a 30 15 2
S EBD  a 2   a
2 6 6
4a 2
a 2
3 2 30
RBDE  2
 a.
a 15 15
4
6
4a 30 8 30 2
Diện tích xung quanh của hình nón (C ) : S xq     2a  a .
15 15
Câu 30. (Sở Lạng Sơn 2022) Cho hình chóp S. ABC có cạnh đáy ABC là tam giác vuông cân,
AB  AC  a , SA   ABC  và SA  2a . Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bằng
9 a 3 3 a 3
A. . B. . C. 6 a3 . D. 3 6 a3 .
2 2
Lời giải
Chọn C

Gọi M là trung điểm BC suy ra M là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
Gọi  là trục đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC . d là đường trung trực của cạnh SA nằm
trong mặt phẳng  SAM  , d cắt  tại I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC .
BC a 2 SA
Ta có AM   , IM   a nên bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là
2 2 2
2
2
a 2 2
2 a 6
R  AM  MI     a  .
 2  2
3
4 4 a 6
Thể tích khối cầu bằng V   R 3    3
   a 6 .
3 3  2 
Câu 31. (Chuyên ĐHSP Hà Nội 2022) Cho hình chóp S. ABC , có SA vuông góc với đáy,
  60 . Gọi M , N lần lượt là hình chiếu của A lên SB , SC . Tính bán kính
AB  3, AC  2, BAC
R của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp A.BCNM .
4 21
A. R  . B. R  . C. R  1 . D. R  2 .
3 3
Lời giải
Chọn B
S
M
E
A C
I
F
B
Gọi I là tâm đường tròn ngoại tiếp ABC nên IA  IB  IC .
Gọi E là trung điểm của AC , thì IE là trung trực của AC  IE  AC , mà
IE  SA  IE   SAC   IE   NAC 
NAC vuông tại N  E là tâm đường tròn ngoại tiếp NAC .
Nên IE là trục của NAC  IA  IC  IN .
Tương tự, gọi F là trung điểm của AB , thì IF là trung trực của AB  IF  AB , mà
IF  SA  IF   SAB  IF   MAB
MAB vuông tại M  F là tâm đường tròn ngoại tiếp MAB .
Nên IF là trục của MAB  IA  IB  IM .
Vậy nên IA  IB  IC  IM  IN  R . I là tâm mặt cầu ngoại tiếp khối chóp A.BCNM .
Bán kính mặt mặt cầu ngoại tiếp này chính là bán kính mặt cầu ngoại tiếp ABC .
1   1 .3.2sin 60  3 3 .
Ta có: SABC  AB. AC.sin BAC
2 2 2
  32  22  2.3.2cos 60  7 .
Áp dụng định lí cosin: BC  AB 2  AC 2  2 AB. AC cos BAC
AB.BC .CA 3. 7.2 21
Vậy nên R    .
4 S ABC 3 3 3
4.
2
Dạng 2.2 Khối chóp có mặt bên vuông góc với đáy
Câu 1. (THPT-Thang-Long-Ha-Noi- 2019) Cho tứ diện ABCD có các mặt ABC và BCD là các tam
giác đều cạnh bằng 2; hai mặt phẳng  ABD  và  ACD  vuông góc với nhau. Tính bán kính mặt
cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD .
2 3 6
A. 2 2 . B. 2. C. . D. .
3 3
Lời giải
Gọi O là trung điểm AD .

 ABD    ACD 

 ABD    ACD   AD  CO   ABD 
CO  AD

COB vuông cân tại O và CB  2 suy ra OB  OC  2 .
OD  OA  AC 2  OC 2  2 .
Vậy O là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD và bán kính bằng 2.
Câu 2. (THPT Nguyễn Khuyến 2019) Hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác đều cạnh bằng 1,
mặt bên SAB là tam giác đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với mặt phẳng đáy. Tính thể
tích của khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC .
5 15 5 15 4 3 5
A. V  B. V  C. V  D. V 
18 54 27 3

Lời giải
Chọn B
Gọi M , G, H lần lượt là trung điểm của AB , trọng tâm ABC, SAB .
Vì ABC, SAB là hai tam giác đều nên CM  AB; SM  AB .
 SAB    ABC 
 CM   SAB 
Mà  SAB    ABC   AB  
CM  AB; SM  AB  SM   ABC 

Trong  SMC  từ G , H lần lượt kẻ các đường thẳng song song với SM , MC và cắt nhau tại I .
Khi đó I là tâm mặt cầu ngoại tiếp khối chóp S . ABC .
Ta có
2 2
2 2 2 2 2  1
2 
SI  SH  HI  SH  MG   SM    SM 
3  3 
5 5 3 5
 SM 2  . 
9 9 4 12
3
4 4 4  5  5 15
 V   R 3   .SI 3     
3 3 3  12  54
(Với V là thể tích khối cầu ngoại tiếp khối chóp S . ABC )
Câu 3. (THPT An Lão Hải Phòng 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy là hình thang cân, AB  2a ,
CD  a , 
ABC  600 . Mặt bên SAB là tam giác đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với
 ABCD  . Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp khối chóp S . ABC .
a 3 2a 3 2a
A. R  B. R  a C. R  D. R 
3 3 3
Lời giải
Chọn C

Do AB và CD không bằng nhau nên hai đáy của hình thang là AB và CD . Gọi H là trung điểm
của AB . Khi đó SH vuông góc với AB nên SH vuông góc với  ABCD  .
Gọi I là chân đường cao của hình thang ABCD từ đỉnh C của hình thang ABCD .
AB  CD a
Ta có BI  
2 2
Do ABC  600 nên BC  a . Từ đó ta có tam giác ABC vuông tại C .
Do đó SH chính là trục của tam giác ABC .
Mặt khác do tam giác SAB đều nên tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC chính là trọng tâm
G của tam giác SAB .
AB 3 2a 3
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là R  
3 3
Câu 4. (THPT Lương Thế Vinh Hà Nội 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình thang
vuông tại A và B , AB  BC  a, AD  2a . Tam giác SAD đều và nằm trong mặt phẳng vuông
góc với đáy. Tính diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC theo a .
A. 6 a 2 . B. 10 a 2 . C. 3 a 2 . D. 5 a 2 .
Lời giải
Gọi H là trung điểm của AD . Tam giác SAD đều và  SAD    ABCD   SH   ABCD  .
Ta có AH  a, SH  a 3 và tứ giác ABCH là hình vuông cạnh a  BH  a 2.

 AB  AD   900
Mặt khác   AB   SAD   AB  SA hay SAB 1 .
 AB  S
  900  2  .
Chứng minh tương tự ta có BC  SC hay SCB
Từ 1 và  2  ta thấy hai đỉnh A và C của hình chóp S . ABC cùng nhìn SB dưới một góc
vuông. Do đó bốn điểm S , A, B, C cùng nằm trên mặt cầu đường kính SB .

2 2
Xét tam giác vuông SHB , ta có SB  BH  SH  a 5 .
2
 SB  2
Vậy diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là S  4    5 a .
 2 
Câu 5. Cho hình chóp S . ABC có AB  a, 

ACB  30 0 . Biết SAB là tam giác đều và nằm trong mặt phẳng
vuông góc với đáy  ABC  . Tính diện tích mặt cầu S mc ngoại tiếp hình chóp S . ABC .
7 a 2 13 a 2 7 a 2
A. S mc  . B. S mc  . C. S mc  . D. S mc  4 a 2 .
3 3 12
Lời giải
AB
Gọi I là tâm đường tròn ngoại tiếp  ABC  IA  IB  IC  R  a.
2sin 300
Dựng đường thẳng d qua I và vuông góc với  ABC  .
Gọi M là trung điểm của AB .
Gọi G là trọng tâm  ABC  GA  GB  GC
Kẽ đường thẳng đi qua G và vuông góc với  SAB  cắt d tại O  OA  OB  OC  OS .
Suy ra O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC bán kính là r  OA  OB  OC  OS .
a 3 1 a 3
Khi đó SM   GM  SM   OI .
2 3 6
a2 13a 2
r 2  OB 2  OI 2  IB 2   a2  .
12 12
13a 2 13 a 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là S mc  4. .r 2  4  .
12 3
Câu 6. (KTNL GV Bắc Giang 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy là hình vuông cạnh a , SAB là
tam giác đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với đáy. Tính diện tích S của mặt cầu ngoại tiếp
hình chóp S . ABCD
4 a 2 7 a 2
A. S  3 a 2 . B. S  . C. S  . D. S  7 a 2 .
3 3
Lời giải
Chọn C.

+) Xác định mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD

Gọi SH là đường cao của tam giác SAB. Vì SAB là tam giác đều và nằm trong mặt phẳng vuông
góc với mặt đáy nên SH là đường cao của hình chóp S.ABCD.
Gọi O là tâm của hình vuông ABCD, từ O dựng Ox  ( ABCD ) .
Từ trọng tâm G của tam giác SAB dựng Gy  ( SAB ) .
Gọi I  Ox  Gy . Vậy I là tâm của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
+) Chứng minh I là tâm mặt cầu cần tìm
Vì I  Ox , mà Ox  ( ABCD ) , O là tâm hình vuông ABCD nên I cách đều A, B, C, D (1).
Mặt khác G là trọng tâm của tam giác đều SAB, I  Gy , mà Gy  ( SAB ) nên I cách đều S, A, B
(2).
Từ (1) và (2) suy ra I cách đều S, A, B, C, D. Nên I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp
S.ABCD, bán kính R=IB
+) Tìm độ dài bán kính mặt cầu
Vì OI  ( ABCD ) , SH  ( ABCD) nên OI / / GH vì G  SH (3)
Mặt khác Gy  ( SAB ) , I  Gy mà OH  ( SAB) (vì OH  AB , OH  SH ) nên GI / / O H (4)
1 1 a 3 a 3
Từ (3) và (4) suy ra GHOI là hình bình hành OI  GH  SH  .  .
3 3 2 6
Vì OI  ( ABCD )  OI  OB  BOI vuông tại B
Xét  BOI vuông tại B ta có
2 2
2 2 2a 3 a 2 7 2 21
IB  IO  OB       a  IB  a  R.
 6   2  12 6
7
 Diện tích mặt cầu là S  4 R 2   a 2 .
3
Câu 7. (Chuyên Lê Hồng Phong Nam Định 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình
vuông cạnh a , tam giác SAB đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với mặt phẳng đáy. Tính
thể tích V của khối cầu ngoại tiếp hình chóp đã cho.
7 21 a 3 7 21 a 3 4 3 a 3 4 3 a 3
A. V  . B. V  . C. V  . D. V  .
54 18 81 27
Lời giải
Chọn A

*) Xác định tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD :
Gọi G là trọng tâm tam giác SAB , O là tâm của hình vuông ABCD , M là trung điểm của AB .
Do SAB đều  SM  AB
Mà  SAB    ABCD   SM   ABCD   SM  OM
OM là đường trung bình của ABC  OM //AD  OM  AB ( do AD  AB )
 OM   SAB 
.
Dựng các đường thẳng qua G , O lần lượt song song với MO, SM , hai đường thẳng này cắt nhau
tại I
IO //SM , SM   ABCD   IO   ABCD 
Ta có: , mà O là tâm của hình vuông ABCD
 IA  IB  IC  ID (1)
GI //OM , MO   SAB   GI   SAB 
Ta có: , mà G là trọng tâm tam giác đều SAB
 IS  IA  IB (2)
Từ (1), (2) suy ra: I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
*) Tính bán kính, thể tích khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD :
1 a a
Ta có: OM  AD   GI  OM  (do tứ giác OMIG là hình chữ nhật)
2 2 2
2 a 3 a 3
SAB đều cạnh bằng a có G là trọng tâm  BG  . 
3 2 3
Do GI   SAB   GI  BG  BGI vuông tại G
2 2
2 a a 3
2 a2 a2 7
 IB  IG  GB         a
 2   3  4 3 12
7
Bán kính khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD là: R  IB  a
12
Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD là:
3
4 3 4  7  7 21 a3
V   R   .  a   .
3 3  12  54
Câu 8. (Sở Phú Thọ 2019) Cho tứ diện ABCD có AB  BC  AC  BD  2a, AD  a 3 ; hai mặt
phẳng  ACD  và  BCD  vuông góc với nhau. Diện tích mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD bằng

2 2 2
64a 4a 16a 64a 2
A. B. C. D.
27 27 9 9
Lời giải
Chọn D
Gọi H là trung điểm CD  BH   ACD  và tam giác ACD vuông tại A.

3
 CD  CA2  AD 2  a 7 và BH  BD 2  HD 2  a.
2
Trong mặt phẳng  BHA kẻ đường trung trực  của cạnh BA và gọi I    SH
Khi đó ta có I là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD .
Ta có
BK .BA BA2 4
BIK  BAH  BI    a.
BH 2 BH 3
4
Suy ra bán kính mặt cầu là R  BI  a.
3
64a 2
Vậy diện tích của mặt cầu là S  4R 2  
9
Câu 9. (THPT Nghĩa Hưng NĐ- 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ nhật. Tam
giác SAB nằm trong mặt phẳng vuông góc với mặt phẳng  ABCD  . Biết rằng AB  a, AD  a 3
và 
ASB  60 . Tính diện tích khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
13 a 2 13 a 2 11 a 2 11 a 2
A. S  . B. S  . C. S  . D. S  .
2 3 2 3
Lời giải

Gọi I, J là tâm đường tròn ngoại tiếp của tứ giác ABCD và tam giác SAB. M là trung điểm của AB
và O là tâm của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp.
Ta có: JM  AB và IM  AB và mp  SAB   mp  ABCD  nên IM  JM , ngoài ra O là tâm
của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp nên OI   ABCD   OI  IM ; OJ   SAB   OJ  JM .
Do đó O, J , M , I đồng phẳng và tứ giác OJMI là hình chữ nhật (do có 3 góc ở đỉnh vuông).
Gọi R, Rb lần lượt là bán kính mặt cầu ngoại tiếp khối chóp và bán kính đường tròn ngoại tiếp
tam giác SAB .
AB 2
Ta có: R  SO  SJ 2  OJ 2  Rb2  IM 2  Rb2  IA2  AM 2  Rb2  IA2 
4
BD 2 AB 2  AD2 a 2  3a 2
Áp dụng định lý Pytago: IA2     a 2  IA  a .
4 4 4
AB a a
Áp dụng định lý sin trong tam giác SAB : Rb   

2sin ASB 2.sin 60 3
a2 a2 13 2 13
Do đó: R   a2   a  S  4 R 2   a 2 .
3 4 12 3
Nhận xét: Bài toán này áp dụng một bổ đề quan trọng sau:
Xét hình chóp đỉnh S , có mặt bên  SAB  vuông góc với mặt phẳng đáy, mặt phẳng đáy nội tiếp
trong đường tròn bán kính Rd , bán kính mặt cầu ngoại tiếp tam giác SAB là Rb . Khi đó hình
AB 2
chóp này nội tiếp trong 1 mặt cầu có bán kính R  Rd2  Rb2 
4
Câu 10. (Thi thử hội 8 trường chuyên 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ nhật
và AB  2a, AD  a. Tam giác SAB đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với đáy. Bán kính
mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD bằng
a 57 a 19 2a 15 a 13
A. . B. . C. . D. .
6 4 3 3
Lời giải
Chọn A

Gọi O là tâm của đáy, M là trung điểm của AB và G là tâm của tam giác đều SAB .
Gọi d , Δ lần lượt là trục của đường tròn ngoại tiếp hình chữ nhật ABCD và tam giác SAB .
Do  SAB    ABCD  ,  SAB    ABCD   AB, SM  AB nên SM   ABCD  .
Mặt khác d   ABCD  nên d // SM hay Δ  mp  d , SM  , Δ và d cắt nhau tại I .
Ta có I cách đều S , A, B, C , D nên I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp.
Tứ giác GMOI có GM  MO, IG  GM , SM // IO nên GMOI là hình chữ
1 a 3 1 a 5
nhật. SM  a 3, GM  SM  , AO  AC  .
3 3 2 2
a 2 5a 2 57a
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là R  IA  IO 2  AO 2    .
3 4 6
Câu 11. (Nam Định 2019) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác đều cạnh a , mặt bên SAB là
tam giác đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với mặt phẳng đáy. Diện tích của mặt cầu ngoại tiếp
hình chóp S . ABC là
5a 2 5a 2 5a 2 5a 2
A. . B. . C. . D. .
12 3 3 12
Lời giải
Chọn B
Gọi G, I là lần lượt là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC và SAB .
Trục của hai đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC và SAB cắt nhau tại J nên J là tâm mặt cầu
ngoại tiếp hình chóp S . ABC , bán kính mặt cầu là R  SJ

1 a 3 a 3 2 a 3 a 3 15a
Ta có IJ  GD  .  và SI  .  nên R  SJ  SI 2  JI 2 
3 2 6 3 2 3 6
5 a 2
Vậy Diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là S  4 R 2 
3
Câu 12. Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình thang vuông tại A và B , AB  BC  a ,
AD  2a . Tam giác SAD đều và nằm trong mặt phẳng vuông góc với mặt phẳng đáy. Diện tích
mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC là
A. 6 a 2 . B. 10 a 2 . C. 3 a 2 . D. 5 a 2 .
Lời giải
Chọn D
H A
D
B
C
AD 3
Gọi H là trung điểm AD thì SH  AD và SH   a 3 ( vì SAD đều).
2
Suy ra SH  ( ABCD ) ( vì ( SAD ) và ( ABCD ) vuông góc nhau theo giao tuyến AD )
Ta có thể xem hình chóp S . ABC là một phần của hình hộp chữ nhật có một đáy là hình
vuông ABCH và một cạnh bên là SH ( lúc này SB là một đường chéo của hình hộp).
1 1 a 5
Do đó bán kính mặt cầu là R  SB  AB 2  BC 2  SH 2  .
2 2 2
Diện tích mặt cầu cần tìm là S  4 R 2  5 a 2 .
Câu 13. (Chuyên Thái Bình 2022) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình vuông cạnh a . Tam
giác SAB vuông tại S và nằm trong mặt phẳng vuông góc với đáy. Thể tích khối cầu ngoại tiếp
hình chóp S . ABCD bằng
 a3 2 a3  a3 11 11 a3
A. . B. . C. . D. .
3 3 6 162
Lời giải
Chọn B

Gọi I là trung điểm của AB.

Do tam giác SAB vuông tại S nên I là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác SAB.
Gọi O  AC  BD nên OA  OB  OC  OD 1 .
Trong mặt phẳng  ABCD  , ta có:
OI // AD
  OI  AB .
 AD  AB
Mặt khác, ta lại có:
 SAB    ABCD 

 SAB    ABCD   AB  OI   SAB 

OI   ABCD  ; OI  AB
 OI là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác SAB  OS  OA  OB  2  .
AC
Từ 1 và  2  ta có: OA  OB  OC  OD  OS  .
2
AC a 2
Vậy mặt cầu tâm O , bán kính R   ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
2 2
3
4 3 4 a 2 2 a3
Thể tích khối cầu là: V  . .R  . .    .
3 3  2  3
Dạng 2.3 Khối chóp đều
Câu 1. (THCS - THPT Nguyễn Khuyến 2019) Nếu tứ diện đều có cạnh bằng a thì mặt cầu ngoại tiếp
của tứ diện có bán kính bằng:
a 2 a 2 a 6 a 6
A. . B. . C. . D. .
6 4 4 6
Lời giải

A
B
I
D
O
Gọi tứ diện đều là ABCD , O là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác BCD thì ta có AO   BCD  .
Trong mặt phẳng  AOD  dựng đường trung trực của AD cắt AO tại I , vậy I là tâm mặt cầu ngoại
tiếp tứ diện ABCD với AI là bán kính.
AO AD AD. AE AD 2
Gọi E là trung điểm AD . Ta có AEI ~ AOD    R  AI   .
AE AI AO 2 AO
2
2 2 2
a 3 a 6 a2 a 6
AO  AD  DO  a     R  .
 3  3
2.
a 6 4
3
Công thức tính nhanh: Tứ diện đều ABCD có: độ dài cạnh bên AB  AC  AD  x và chiều
x2
cao h . Khi đó, bán kính mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD là R  .
2h
Câu 2. (Đề Tham Khảo 2017) Cho hình chóp tứ giác đều S . ABCD có cạnh đáy bằng 3 2a, cạnh bên
bằng 5a. Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD.
25a
A. R  3a . B. R  2a . C. R  . D. R  2a .
8
Lời giải
Chọn C
Gọi O là tâm hình vuông ABCD , G là trung điểm SD , GI  SD, I  SO .

Ta có cạnh đáy bằng 3 2a nên BD  3 2a. 2  6a , OD  3a .
Xét SOD vuông tại O ta có: SO  SD 2  OD 2  4a
SO SD 1 25a
Ta có SOD  SGI , suy ra
2
  4a.R   5a   R 
SG SI 2 8
Câu 3. Hình chóp đều S . ABCD tất cả các cạnh bằng a . Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là

2 2
A. 4 a . B.  a . C. 2 a 2
D. 2 a 2 .
Lời giải
M
I
B C
A D
Gọi O  AC  BD ; M là trung điểm SA .
Trong mặt phẳng  SAC  gọi I là giao điểm của trung trực đoạn SA với SO .
Khi đó I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
Tam giác SAO đồng dạng với tam giác SIM .
a
a
SI SM SM .SA 2 a 2
   R  SI    .
SA AO AO a 2 2
2
2
a 2 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là S  4    2 a .
 2 
Cách 2:
B C
A D
Gọi O  AC  BD .
Vì SBD  ABD nên OS  OA .
Mà OA  OB  OC  OD  O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .

a 2
Bán kính mặt cầu R  OA  .
2
2
a 2 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là S  4    2 a .
 2 
Câu 4. (Chuyên Vĩnh Phúc 2019) Cho hình chóp tứ giác đều có góc giữa mặt bên và mặt đáy bằng 60 .
Biết rằng mặt cầu ngoại tiếp hình chóp đó có bán kính R  a 3. Tính độ dài cạnh đáy của hình
chóp tứ giác đều nói trên.
12 3 9
A. a B. 2a C. a D. a
5 2 4
Lờigiải
Gọi các điểm như hình vẽ.

Ta có SI  a 3. Góc SMO  600 .
x 3
Gọi cạnh đáy bằng x thì SO  OM .tan 600  .
2
x 5
SA  SO 2  AO 2 
2
SN SO 5 x 2 3a.x 12
SNI  SOA nên     x  a ( x  0)
SI SA 8 2 5
Câu 5. (Lương Thế Vinh Hà Nội 2019) Cho hình chóp đều S.ABC có đáy ABC là tam giác đều cạnh
AB  a , góc giữa mặt bên với mặt phẳng đáy bằng 600 . Tính bán kính mặt cầu đi qua bốn đỉnh
của hình chóp S.ABC
a 3 7a 7a a
A. . B. . C. . D. .
2 12 16 2
Lời giải
Chọn B

Gọi M là trung điểm của BC , H là trọng tâm tam giác ABC

Khi đó SH  ABC  
   
SBC , ABC  SMA  600
Gọi N là trung điểm của SA , kẻ NI  SA  I  SH 

Khi đó ta có IS  IA  IB  IC , nên I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S. ABC
a 3 a 3 a 3
ABC đều cạnh a nên AM   HM  , AH  .
2 6 3
 SH a 3 1
tan SMA  SH  . 3 a
HM 6 2
2 2 a 2 a 2 7a 2
2
SA  SH  AH   
4 3 12
SA SH SA.SN SA2 7a 2 7a
SAH  SIN    SI     .
SI SN SH 2SH 12.2. 1 a 12
2
Câu 6. (Chuyên Vĩnh Phúc 2019) Cho hình chóp tứ giác đều có góc giữa mặt bên và mặt đáy bằng 60 .
Biết rằng mặt cầu ngoại tiếp hình chóp đó có bán kính R  a 3. Tính độ dài cạnh đáy của hình
chóp tứ giác đều nói trên.
12 3 9
A. a. B. 2a . C. a . D. a .
5 2 4
Lời giải
Chọn A

  60 .
Gọi M là trung điểm BC    SBC  ,  ABCD    SMO
Gọi N là trung điểm SA , dựng mp trung trực của SA , cắt SO tại I  I là tâm mặt cầu ngoại tiếp
hình chóp.
 R  IA  IS  a 3
Gọi AB  x
x 3 1 x 2 x 5
Có SO  OM .tan 60  , OA  AC  , SA  SO 2  OA2 
2 2 2 2
SNI đồng dạng SOA  SN .SA  SO.SI
x 5 x 5 x 3 12a
 .  .a 3  x  .
4 2 2 5
Câu 7. (Gia Lai 2019) Cho hình chóp tứ giác đều S . ABCD có cạnh đáy bằng a , cạnh bên hợp với mặt
đáy một góc 60 (tham khảo hình vẽ). Tính diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
8 a 2 5 a 2 6 a 2 7 a 2
A. . B. . C. . D. .
3 3 3 3
Lời giải
Chọn A

Gọi O  AC  BC . Khi đó SO là trục của đường tròn ngoại tiếp hình vuông ABCD .
Gọi  là đường trung trực của cạnh SA và I    SO thì I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình
chóp S . ABCD .
a 2
Theo giả thiết ta có ABCD là hình vuông cạnh a nên AO  . Mà góc giữa SA và mặt
2
  60  tan 60  SO ,  SO  a 6 .
phẳng  ABCD  bằng 60 hay SAO
AO 2
SM SI SM .SA SA2
Ta có SMI và  SOA đồng dạng nên   SI   SI  .
SO SA SO 2.SO
a 6
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp R  IS  .
3
Vậy diện tích của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD . là
 a 6 
2
8 a 2
S xq  4 .R  4 .
2
  .
 3  3
Câu 8. (Vũng Tàu - 2019) Cho hình chóp tứ giác đều S.ABCD có tất cả các cạnh đều bằng a . Diện
tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.ABCD bằng
2 1
A. 2 a 2 . B.  a 2 . C.  a 2 . D.  a 2 .
3 2
Lời giải
Chọn A
Gọi O là tâm hình vuông ABCD , suy ra SO   ABCD  .

Gọi M là trung điểm SA .
Ta có SO là trục của đường tròn ngoại tiếp hình vuông ABCD .

Gọi  P  là mặt phẳng trung trực cạnh SA ,  P  cắt SO tại I .
Ta có IA  IS .
Suy ra IS  IA  IB  IC  ID .
Mặt cầu ngoại tiếp S.ABCD có tâm I , bán kính IS .
2
a a 2 a 2
Ta có SM  , SO  a 2     .
2  2  2
IS SM SM .SA a 2
Ta có SMI  SOA  g.g     IS   .
SA SO SO 2
Suy ra I  O .
2
a 2 2
Vậy S  4    2 a .
 2 
1
Câu 9. Cho tứ diện đều có thể tích bằng . Tính bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp tứ diện
3
3 2 3 3 2 6
A. R  . B. R  . C. R  . D. R  .
2 3 4 2
Lời giải
Chọn A
Giả sử tứ diện đều là S. ABC có cạnh a
Gọi K là trung điểm của BC , H là hình chiếu của S trên  ABC  .

Khi đó SH là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
2
2 2 a 3 a 3 a 3 a 6
Ta có AH  AK  .  và SH  SA2  AH 2  a 2     .
3 3 2 3  3  3
1 1 1 1 a 3 a 6 a3 2
VS. ABC  . . AK. BC.SH  . . .a.  .
3 2 3 2 2 3 12
1 a3 2 1
Theo đề bài ta có VS. ABC    a  2.
3 12 3
d  SA  M
Trong mặt phẳng  SAK  gọi d là đường trung trực của cạnh SA và  thì I là tâm
d  SH  I
mặt cấu ngoại tiếp tứ diện S. ABC co bán kính R  SI .

2
SM.SA 2 . 2 3
Trong tam giác SAH ta có: SI.SH  SM.SA  SI    .
SH 2. 6 2
3
Câu 10. Cho khối chóp đều S . ABCD có tất cả các cạnh đều bằng a 3 . Tính thể tích V của khối cầu
ngoại tiếp hình chóp.
3 3  a3 6 3 a3 6
A. V  3 a 6. B. V   a 6. C. V  . D. V  .
8 8
Lời giải
Chọn B
Gọi O là giao điểm của AC và BD ta có OA  OB  OC  OD
Ta lại có  ABC  ASC (c-c-c)  BO  SO ( trung tuyến tương ứng)
 OA  OB  OC  OD  SO
Suy ra O là tâm của khối cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD
a 3. 2 a 6
Ta có r  OA   .
2 2
3
4 a 6 3
Vậy. V   .   a 6
3  2 
Câu 11. (Nguyễn Trãi - Thái Bình - 2020) Cho hình chóp tứ giác đều S . ABCD có cạnh đáy bằng a và
góc giữa mặt bên và mặt phẳng đáy bằng 45 . Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD
là
4 a 2 3 a 2 2 a 2 9 a 2
A. B. C. D.
3 4 3 4
Lời giải
Chọn D

Gọi O là tâm của đáy suy ra SO là trục của đường tròn ngoại tiếp đáy đa giác.
Từ O dựng OK vuông góc với BC , suy ra K là trung điểm BC .
Xét tam giác SBC cân tại S có SK  BC

SK  BC 
Từ đó ta có   Góc giữa mặt phẳng  SBC  và mặt phẳng đáy ABCD là góc SKO

OK  BC

1 a
Xét tam giác OBC vuông cân tại O có OK  BC 
2 2
Xét tam giác SKO vuông tại O có SO  OK . tan SKO  

  a .tan 45  a
2 2
2
 a   a 2 
2 2
2 2 
Mặt khác SA  SO  OA     
2   3a  SA  a 3
 2   2  4 2
Gọi N là trung điểm SA . Trong mặt phẳng SAO  vẽ đường trung trực của cạnh SA cắt SO tại
I , suy ra I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD
SN SI
Xét hai tam giác đồng dạng SNI và SOA có 
SO SA
2
 a 3 
 
 2 
SN .SA SA 2
  3a
R  SI    
SO 2SO a 4
2
2
2
 3a  9 a 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD là S  4 R 2  4.  
 4  4
a 3
Câu 12. (THPT Võ Nguyên Giáp - Quảng Bình - 2022) Cho tứ diện ABCD có AB  và các cạnh
2
a m
còn lại đều bằng a . Biết rằng bán kính mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD bằng với
n
m, n * ; m  15 . Tổng T  m  n bằng
A. 15. B. 17. C. 19. D. 21.
Lời giải
Chọn C

Gọi H , K lần lượt là trọng tâm các tam giác BCD , ACD . Do các tam giác BCD , ACD đều nên
a 3 1 a 3 a 3 AB 3 3a
AN  BN   NH  NK  .  , suy ra ABN đều  MN   .
2 3 2 6 2 4
Do đó trục các tam giác BCD, ACD cắt nhau tại O trên đường cao NM của tam giác ABN và
O là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện.
  a 3 .tan 30  a .
Ta có: OH  NH . tan ONH
6 6
2 a 2 a 2 a 13
2
Từ đo: R  OB  OH  BH     m  13, n  6  T  m  n  19 .
36 3 6
Dạng 2.4 Khối chóp khác
Câu 1. (Chuyên Quốc Học Huế 2019) Cho mặt cầu tâm O và tam giác ABC có ba đỉnh nằm trên mặt

cầu với góc BAC  300 và BC  a . Gọi S là điểm nằm trên mặt cầu, không thuộc mặt phẳng
 ABC  và thỏa mãn SA  SB  SC , góc giữa đường thẳng SA và mặt phẳng  ABC  bằng 600 .
Tính thể tích V của khối cầu tâm O theo a .
3 3 32 3 3 4 3 3 15 3 3
A. V  a B. V  a C. V  a D. V  a
9 27 27 27
Lời giải
Gọi H là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC , khi đó SH   ABC  và SH là trục đường
tròn ngoại tiếp đa giác đáy.
  600 .
Góc giữa đường thẳng SA và mặt phẳng  ABC  là SAH

Gọi N là trung điểm SA , mặt phẳng trung trực của cạnh SA cắt SH tại O. Khi đó
OS  OA  OB  OC nên O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC .
Khi đó bán kính đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC là
BC
AH   a. SH  AH.tan600  a 3 , SA  SH 2  AH 2  2a .
2sin 300
SN .SA SA2 2 3
Bán kính mặt cầu là R  SO    a.
SH 2 SH 3
4 32 3 3
Thể tích của khối cầu tâm O là V   R 3  a .
3 27
a 3
Câu 2. (Chuyên Bắc Giang 2019) Cho hình chóp S.ABC có SA  , các cạnh còn lại cùng bằng a.
2
Bán kính R của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.ABC là:
a 13 a a 13 a 13
A. R  B. R  C. R  D. R 
2 3 3 6
Lời giải
Chọn D
A
I
S
C
G
M
B
a 3 a 3
Ta có SM  AM  , SA  , do đó tam giác SAM đều.
2 2
Gọi M là trung điểm đoạn BC . Ta có  SAM  là mặt phẳng trung trực đoạn BC .
Gọi G là trọng tâm tam giác SBC ,  là trục đường tròn ngoại tiếp tam giác SBC .
Gọi E là trung điểm SA , ta có I    EM , khi đó I là tâm đường mặt cầu ngoại tiếp S . ABC .
a a 3 2 a 3
IG  GM .tan 30  , SG  . 
6 2 3 3
a2 a2 a 13
Do đó R  SI  IG 2  GS 2   R .
3 36 6
Câu 3. Cho hình chóp S . ABC có SA  SB  SC  a , 

ASB     60 . Tính diện tích mặt
ASC  90 , BSC
cầu ngoại tiếp hình chóp.
7 a 2 7 a 2 7 a 2 7 a 2
A. B. C. D.
18 12 3 6
Lời giải
Chọn C

 SA  SB   60  SBC đều.
Theo giả thiết ta có:   SA   SBC  ; SBC có SB  SC  a, BSC
 SA  SC
Gọi M là trung điểm của BC .

Gọi G là trọng tâm của tam giác SBC  G là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác SBC .
+ Dựng đường thẳng  đi qua G và vuông góc với  SBC  thì  là trục đường tròn ngoại tiếp
tam giác SBC .
+ Dựng mặt phẳng   là mặt phẳng trung trực của cạnh bên SA .
 I    IB  IS  IC
+ Gọi I là giao điểm của  và   . Khi đó:   IA  IS  IB  IC hay I
 I     IS  IA
là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp A.SBC và bán kính của mặt cầu này là R  IS .
SA a
Ta có tứ giác SNIG là hình chữ nhật nên IG  NS   .
2 2
2 2 a 3 a 3
Lại có: SG  .SM  .  .
3 3 2 3
2 2
2 2 2a a 3
2 21a 2
Xét SGI vuông tại G ta có: R  IS  IG  SG        .
 2   3  36
21a 2 7 a 2
Diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp là: Smc  4 R 2  4 .  .
36 3
Câu 4. (Sở Vĩnh Phúc 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình vuông cạnh bằng a . Hình
chiếu vuông góc của S trên mặt phẳng  ABCD  là điểm H thuộc đoạn AC thoả mãn
AC  4 AH và SH  a . Tính bán kính mặt cầu nội tiếp hình chóp S . ABCD (mặt cầu tiếp xúc với
tất cả các mặt bên của hình chóp)
4a 4a 4a 4a
A. . B. . C. . D. .
9  13 5  17 5  13 9  17
Lời giải

Gọi I là tâm mặt cầu nội tiếp hình chóp S . ABCD và r là bán kính mặt cầu nội tiếp hình chóp
S . ABCD .
Ta có d  I ,  ABCD    d  I ,  SAD    d  I ,  SAB    d  I ,  SBC    d  I ,  SCD    r
Mặt khác, ta lại có: VS . ABCD  VI . ABCD  VI .SAD  VI .SAB  VI .SBC  VI .SCD (*)
VS . ABCD  r.S ABCD  r.S SAD  r.S SAB  r.S SBC  r.S SCD (*)
3VS . ABCD
Suy ra r  .
S ABCD  S SAD  S SAB  S SBC  S SCD
a3
Ta tính được thể tích khối tứ diện đều là VS . ABCD  .
3
Từ H ta dựng đường thẳng song song với AB cắt BC , AD lần lượt tại I và J
Từ H ta dựng đường thẳng song song với AD cắt AB, CD lần lượt tại M và N .
3a a
Ta có HI  HN  và HM  HJ 
4 4
5a 17 a
Suy ra SI  SN  và SM  SI 
4 4
5a 2 17 a 2
Do đó S SBC  S SCD  và S SAD  S SAB 
8 8
9  17 4a
Do đó, từ (*) ta suy ra: r  a .
16 9  17

Câu 5. (Chuyên Lê Quý Đôn Điện Biên 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ
nhật, AB  3, AD  4 và các cạnh bên của hình chóp tạo với mặt đáy một góc 60. Tính thể tích
khối cầu ngoại tiếp hình chóp đã cho.
250 3 125 3 50 3 500 3
A. V  . B. V  . C. V  . D. V  .
3 6 3 27
Lời giải
Gọi O là hình chiếu vuông góc của điểm S xuống mặt phẳng đáy. Ta có SBO  SDO nên
SD  SB . Chứng minh tương tự, SC  SA, hay O là tâm của hình chữ nhật ABCD. Do tam giác
SAC đều nên SA  SC  AC  AB2  AD2  5. Trong mặt phẳng  SAC  kẻ đường trung trực
SA2 25 5 3
của cạnh SA đi qua trung điểm K và cắt SO tại điểm I . Suy ra R  SI    .
2.SO 5 3 3
3
4 4  5 3  500 3
Suy ra, V   R 3      .
3 3  3  27
Câu 6. (Chuyen Phan Bội Châu Nghệ An 2019) Cho hình chóp S . ABCD có ABCD là hình vuông
cạnh a , tam giác SAB đều và tam giác SCD vuông cân tại S . Tính diện tích mặt cầu ngoại tiếp
hình chóp.
7 a 2 8 a 2 5 a 2
A. . B. . C. . D.  a 2
3 3 3
Lời giải
+ Gọi M , N lần lượt là trung điểm AB, CD . Kẻ SH  MN tại H  SH  ( ABCD) .

a 3 a a 3 a
 SM  ; SN  ; MN  a  SMN vuông tại S  SH  , OH  .
2 2 4 4

a 2
+ Gọi I , J là hình chiếu vuông góc của H lên OC, OD  OI  OJ  .
8
+ Gọi O  AC  BD . Qua O dựng đường thẳng   ( ABCD) .
Cách 1:
a 2   a 2 
+ Chọn hệ trục toạ độ Oxyz sao cho: A  Ox , B  0; ; 0   Oy và   Oz .
 2 ; 0; 0    2
   
 a 2   a 2 a 2 a 3 
 C   ; 0; 0  , S  ; ; 
 2   8 8 4 
+ Mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD là mặt cầu đi qua 4 điểm S , A, B, C
3a a2
Suy ra phương trình mặt cầu là: x 2  y 2  z 2  z 0.
3 2
a 21 7 a 2
r  S  4 r 2  .
6 3
Cách 2:
a 2
Trên 2 tia OM , ON lấy hai điểm P, P ' sao cho OP  OP '   PP '  a 2 .
2
a 3 2 a 3 2
+ SP  SH 2  HP 2  ; SP '  SH 2  HP '2  .
2 2
1 SP.SP '.PP ' SP.SP ' a 21
+ Trong tam giác SPP ' có: S SPP '  PP '.SH   R  .
2 4.R 2.SH 6
7 a 2
Vậy diện tích mặt cầu là: S  4 R 2 
3
Câu 7. (Chuyên Hưng Yên 2019) Cho hình chóp S . ABCD có ABCD là hình chữ nhật tâm I cạnh
AB  3a , BC  4 a . Hình chiếu của S trên mặt phẳng  ABCD  là trung điểm của ID . Biết rằng
SB tạo với mặt phẳng  ABCD  một góc 45 . Tính diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp
S . ABCD .
25 2 125 2 125 2
A. a . B. a . C. a . D. 4 a 2 .
2 4 2
Lời giải

Gọi E là trung điểm của ID , F là trung điểm của SB . Trong mặt phẳng  SBD  , vẽ IT song
song với SE và cắt EF tại T .
   SB;  ABCD    45 . Suy ra  SBE vuông cân tại E . Suy ra
Ta có SE   ABCD  , suy ra SBE  
EF là trung trực của SB . Suy ra TS  TB . (1)
Ta có IT  SE , suy ra IT   ABCD  . Suy ra IT là trục đường tròn ngoại tiếp hình chữ nhật
ABCD . Suy ra TA  TB  TC  TD . (2)
Từ (1) và (2) suy ra T là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD .
5
Do ABCD là hình chữ nhật nên BD  AB 2  BC 2  5a , suy ra IB  ID  a.
2
1 5
Do E là trung điểm của ID nên IE  ID  a .
2 4
  45 nên BEF vuông cân tại F .
BEF vuông tại F có EBF
  45 nên  EIT vuông cân tại I . Suy ra IT  IE  5 a .
 EIT vuông tại I có IET
4
5 5
Do  BIT vuông tại I nên TB  IB 2  IT 2  a.
4
125 2
Vậy diện tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD là S  4 TB 2  a .
4
Câu 8. (Chuyên Hạ Long -2019) Cho tứ diện ABCD có AB  CD  3 , AD  BC  5 , AC  BD  6 .
Tính thê tích khối cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD .
35 35
A. 35  ( đvtt). B. 35 ( đvtt). C.  ( đvtt). D. 35 35  ( đvtt).
6
Lời giải

Gọi M , N , I lần lượt là trung điểm của AB , CD và MN .

Ta có ACD  BCD  AN  BN  ABN cân tại N , mà AM là đường trung tuyến
MN
 AM là đường trung trực của AB  IA  IB  (1).
2
MN
Chứng minh tương tự ta có  IC  ID  (2).
2
Từ (1) và (2) suy ra I là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD .
36  25 9 113
Áp dụng công thức trung tuyến cho tam giác ACD ta có AN 2    .
2 4 4
Xét tam giác vuông AMI có: AI 2  AM 2  MI 2
2 2
MN 2 MN 3MN 3
 AM 2
 AN 2  MN 2   AN 2   AN 2   AN 2  AM 2 
4 4 4 4
1 1  113 9  35
  AN 2  3 AM 2     3.   .
4 4 4 4 4
35
Suy ra bán kính mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD là R  AI  .
2
4 35 35
Vậy thê tích khối cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD là: V   R3  .
3 6
Câu 9. (THPT Yên Phong Số 1 Bắc Ninh 2019) Cho đường tròn tâm O có đường kính AB  2a nằm
trong mặt phẳng  P  . Gọi I là điểm đối xứng với O qua A . Lấy điểm S sao cho SI vuông góc
với mặt phẳng  P  và SI  2 a . Tính bán kính R của mặt cầu qua đường tròn tâm O và điểm S .
a 65 a 65 7a
A. R  . B. R  . C. R  a 5. D. R  .
4 16 4
Lời giải
Chọn A

* Gọi J là tâm mặt cầu qua đường tròn tâm O và điểm S  J nằm trên đường trung trực của
AB và SA .
 2 2 a 5
 SA  a  4a  a 5  AK 
*  SIA vuông tại I   2 .
sin S  AI  1 ; tan S  AI  1
 SA 5 SI 2
*Ta có: Góc N và S bằng nhau vì cùng phụ với góc SAN.
a 5
AK 1 5a 7a
* AKN vuông tại K  sin N   2  sin S   AN   ON  .
AN AN 5 2 2
OJ 1 7a
* OJN vuông tại O   tan N  tan S   OJ  .
ON 2 4
a 65
*  OAJ vuông tại O  R  JA  OJ 2  OA2  .
4
Cách 2
Gắn hệ trục toạ độ Ixy sao cho A, B, O thuộc tia Ix, S thuộc tia Iy và giả sử a = 1.
Khi đó: A 1;0  ; S  0; 2  ; B  3;0  .
Gọi  C  : x 2  y 2  2ax  2by  c  0 là đường tròn tâm J qua 3 điểm A, S , B
a  2
 2a  c  1
  7
  6a  c  9  b  .
 4b  c  4  4
  c  3
 7 65 a 65
Suy ra: J  2;   R  JA  Vậy R  .
 4 4 4
Câu 10. (Liên Trường Thpt Tp Vinh Nghệ An 2019) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác
  SCB
vuông cân tại B , AB  BC  3a 2 , SAB   900 . Biết khoảng cách từ A đến mặt phẳng
( SBC ) bằng 2a 3 . Tính thể tích mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABC .
A. 72 18 a3 . B. 18 18 a 3 . C. 6 18 a3 . D. 24 18 a3 .
Lời giải

Gọi I , H lần lượt là trung điểm của cạnh SB và AC

Mặt khác, theo giả thiết ta có ΔSAB , ΔSCB lần lượt là các tam giác vuông tại A và C
 IA  IB  IC  IS
 I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.ABC
Mặt khác: ΔABC vuông tại B  H là tâm đường tròn ngoại tiếp ΔABC
 IH   ABC 
d  A; SBC  AC
Ta có:   2  d  H ; SBC   a 3
d  H ; SBC HC
Gọi K là trung điểm của cạnh BC  HK  BC  HK / / AB , AB  BC 
Lại có: BC  IH  IH   ABC   BC   IHK 
Mặt khác: BC  SBC   SBC    IHK  theo giao tuyến IK
Trong  IHK  , gọi HP  IK  HP  SBC  tại P  HP  d  H ; SBC   a 3

1 1 1 1 1
Xét ΔIHK : 2
 2 2
 2  HI  3a
HP HI HK HI AB2
4
4
Xét ΔIHB : IB  IH 2  HB2  3a 2  R . Vậy V  πR 3  24 18πa 3
3
Câu 11. (Chuyên ĐHSP Hà Nội 2019) Cho hình chóp O. ABC có OA  OB  OC  a ,  AOB  60 ,
  90 , 
BOC AOC  120 . Gọi S là trung điểm cạnh OB . Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp
S . ABC là
a a 7 a 7 a
A. B. C. D.
4 4 2 2
Lời giải

Xét AOB đều nên cạnh AB  a .

Xét  BOC vuông tại O nên BC  a 2 .
Xét  AOC có. AC  AO 2  CO 2  2. AO.CO.cos1200  a 3 .
Xét  ABC có AB 2  BC 2  AC 2 nên tam giác ABC vuông tại B  tâm đường tròn ngoại tiếp
tam giác là trung điểm H của cạnh AC .
Lại có hình chóp O. ABC có OA  OB  OC  a nên OH  ( ABC ) .
Xét hình chóp S . ABC có OH là trục đường tròn ngoại tiếp đáy, trong tam giác OHB kẻ trung
trực của cạnh SB cắt OH tại I thì I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp, bán kính R  IS .
  60 ,cạnh OB  a  OE  3a .
Xét OHB có HOB
4
3a 3
 IE  OE.tan 60  .
4
2
 3a 3   a 2 a 7
Xét  IES vuông tại E: IS  IE  ES  
2 2
     .
 4  4 2
Câu 12. ( Hsg Bắc Ninh 2019) Cho tứ diện ABCD có AB  6a , CD  8a và các cạnh còn lại bằng
a 74 . Tính diện tích mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD .
100 2
A. S  25 a 2 . B. S  100 a 2 . C. S  a . D. S  96 a 2 .
3
Lời giải

Gọi E, F thứ tự là trung điểm của AB, CD . Coi a  1 , từ giả thiết ta có

AC  AD  BC  BD  74 nên AF  CD, BF  CD   ABF   CD  EF  CD. Chứng
minh tương tự EF  AB.
Khi đó EF là đường trung trực của CD và AB. Gọi I là tâm mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD
ta có IA  IB  IC  ID  R nên I thuộc đoạn thẳng EF .
EF  AF 2  AE 2  AD 2  DF 2  AE 2  74  16  9  7.
Đặt EI  x  FI  7  x (với 0  x  7 ).
 IA  EA2  EI 2  x 2  9

 2
.
2 2 2
 ID  FI  FD  16   7  x   x  14 x  65
Ta có IA  ID  x 2  9  x 2 14 x  65  9  14 x  65  x  4
Khi đó IA  x 2  9  5 . Do đó bán kính mặt cầu ngoại tiếp tứ diện là R  5a .
Vậy diện tích mặt cầu ngoại tiếp tứ diện là S  4πR2  4π.25a 2  100πa 2 .
Câu 13. (Sở Bắc Ninh 2019) Cho hình lăng trụ đứng ABC. ABC  có đáy ABC là tam giác vuông tại A ,
AB  a 3 , BC  2a , đường thẳng AC  tạo với mặt phẳng  BCC B  một góc 30 . Diện tích
của mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ đã cho bằng:
A. 3 a 2 . B. 6 a 2 . C. 4 a 2 . D. 24 a 2 .
Lời giải
Gọi H là hình chiếu vuông góc của A trên BC

 AH  BCC B .  
    
AC , BCC B  HC
A  30 .
ABC là tam giác vuông tại A , AB  a 3 , BC  2a suy ra AC  a .
AB. AC a 3
Ta có: AH    AC   2 AH  a 3  AA  AC 2  AC 2  a 2 .
BC 2

Gọi I , I  lần lượt là trung điểm BC , BC  . Dễ thấy I , I  lần lượt là tâm đường tròn ngoại tiếp
ABC , ABC  .
Gọi O là trung điểm của II  suy ra O là tâm mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ đã cho.
2 2
 BC   BB  a 6
Bán kính mặt cầu là : R  OB       .
 2   2  2
Diện tích của mặt cầu ngoại tiếp lăng trụ đã cho bằng: S  4 R 2  6 a 2 .
Câu 14. Cho hình chóp S . ABC có SA vuông góc với  ABC  ,   450 . Gọi
AB  a , AC  a 2 , BAC
B1 , C1 lần lượt là hình chiếu vuông góc của A lên SB , SC . Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình chóp
A.BCC1 B1 bằng
a 3 2 a 3 4 3
A. . B. . C. a3 2 . D. a .
3 2 3
Lời giải
Chọn A
a 2
Gọi I là trung điểm của AC  IA  IC  .
2
  a 2  BC 2  AB 2  AC 2 .
Có BC 2  AB 2  AC 2  2 AB. AC.cos BAC
Suy ra ABC vuông tại B  CB   SAB   AB1   SBC   AB1  CB1 .
Các tam giác ABC , AB1C , AC1C là các tam giác vuông có chung cạnh huyền AC .
a 2
Do đó I là tâm của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp A.BCC1 B1 và có bán kính R  IA  .
2
4  a3 2
Thể tích khối cầu đó là V   R 3  .
3 3
Câu 15. Cho lăng trụ tam giác đều ABC. ABC  có AB  a , góc giữa hai mặt phẳng  ABC  và  ABC 
bằng 600 . Gọi G là trọng tâm tam giác ABC . Tính bán kính của mặt cầu ngoại tiếp tứ diện
G. ABC .
a 3 7a
A. . B. a . C. . D. a 3 .
12 12
Lời giải
Chọn C

Gọi M là trung điểm BC và I là trọng tâm tam giác ABC .

Ta có
 ABC    ABC   BC

 ABC  : AM  BC    ABC  ,  ABC    
AMA  600 .
 
 A BC  : AM  BC
a 3
Do tam giác ABC đều nên AM  
2
AA 3a
Xét tam giác AAM vuông tại A : tan 600   AA  .
AM 2
Vì G là trọng tâm tam giác ABC , I là trọng tâm tam giác ABC và ABC. ABC  là lăng trụ tam
1 a
giác đều nên GI   ABC  và IG   AA  .
3 2
Từ đó suy ra hình chóp G. ABC là hình chóp đều.
a 21 2 a 3
Xét tam giác GAI vuông tại I : AG  AI 2  IG 2  với AI   AM  
6 3 3
Gọi O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp G. ABC và N là trung điểm GA .
2
 a 21 
 
GA2  6  7a
Ta có: O thuộc GI và GNO  GIA nên R  GO    
2.GI a 12
2
2
Câu 16.   45 . Gọi
(Bắc Ninh 2019) Cho hình chóp S . ABC có SA   ABC  , AB  a , AC  a 2 , BAC
B1 , C1 lần lượt là hình chiếu vuông góc của A lên SB , SC . Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình
chóp A.BCC1 B1 bằng
 a3 4 3  a3 2
A. . B.  a 3 2 . C. a . D. .
2 3 3
Lời giải
Chọn D

Trước hết, ta có BC 2  AB 2  AC 2  2 AB. AC.cos BAC  a 2

 AC 2  AB 2  BC 2  ABC vuông tại B .
 BC  AB
Vì   BC   SAB   BC  AB1 .
 BC  SA
 AB1  BC
Vì   AB1   SBC   AB1  B1C  AB1C vuông tại B1 .
 AB1  SB
Như vậy, 3 điểm B , B1 , C1 cùng nhìn cạnh AC dưới một góc vuông nên cùng thuộc mặt cầu
đường kính AC hay mặt cầu đường kính AC ngoại tiếp hình chóp A.BCC1 B1 .
AC a 2
 Bán kính mặt cầu: R   .
2 2
4  a3 2
Vậy thể tích của khối cầu ngoại tiếp hình chóp A.BCC1 B1 bằng  R3  .
3 3
Câu 17. (Thi thử Lômônôxốp - Hà Nội 2019) Cho hình lăng trụ đứng ABC. ABC  có đáy là tam giác
vuông cân tại A và AB  AC  a 2 , AA  2a . Thể tích khối cầu ngoại tiếp hình tứ diện
AABC là:
8 a 3 8 2 a3 4 a3 4 2 a 3
A. . B. . C. . D. .
3 3 3 3
Lời giải
Chọn B
Vì hình lăng trụ đứng ABC. ABC  có đáy là tam giác vuông cân tại A nên trục của 2 đáy trùng
nhau và là đường thẳng đi qua trung điểm của BC và BC . Đồng thời ABC. ABC  là hình lăng
trụ đứng nên tứ giác BCC B là hình chữ nhật. Do vậy điểm O (trung điểm BC ) chính là tâm
mặt cầu ngoại tiếp hình lăng trụ đúng ABC. ABC  .
Suy ra O là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình tứ diện AABC .
Vì ABC vuông cân tại A nên BC  AB 2  2 a .
Vì BCC B là hình chữ nhật nên BC  BB2  BC 2  2a 2 .
1
Bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình tứ diện AABC là R  OB  BC  a 2 .
2
4 8 2 a 3
Thể tích mặt cầu ngoại tiếp hình tứ diện AABC là V   R 3  .
3 3
Câu 18.   600 ,

Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác với AB  2cm, AC  3cm , BAC
SA   ABC  . Gọi B1 , C1 lần lượt là hình chiếu vuông góc của A lên SB, SC . Tính thể tích khối
cầu đi qua năm điểm A, B, C , B1 , C1 .
28 21 76 57 7 7 27
A. cm3 . B. cm 3 . C. cm 3 . D. cm 3 .
27 27 6 6
Lời giải
Chọn A
Gọi F , G lần lượt là trung điểm của AB, AC .

SA   ABC    SAB   ABC  .
Gọi d là trung trực của đoạn AB  d   SAB . Do đó mọi điểm thuộc d thì cách đều các điểm
A, B, B1 .
Gọi d ' là trung trực của đoạn AC  d '   SAC  . Do đó mọi điểm thuộc d ' thì cách đều các
điểm A, C , C1 .
H  d  d '  H là tâm mặt cầu đi qua năm điểm A, B, C , B1 , C1 .
H cũng chính là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABC .
BC ˆ
AB 2  AC 2  2. AB. AC.cosA 21
R   cm .
ˆ
2sinA 2.sin Aˆ 3
4 28 21
Thể tích khối cầu: V   R 3  cm3
3 27

Câu 19. (Trường THPT Thăng Long 2019) Cho tứ diện ABCD có các mặt ABC và BCD là các tam
giác đều cạnh bằng 2 , hai mặt phẳng  ABD và  ACD vuông góc với nhau. Tính bán kính mặt
cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD.
2 2 6
A. 2 2 . B. 2. C. . D. .
3 3
Lời giải
Chọn B
Ta có: ABC , BCD đều cạnh bằng 2 (gt) nên AC  CD  2  ACD cân tại C .
Gọi I là trung điểm AD  CI  AD .
Ta có:
 ACD   ADB  ( gt )



 ACD   ADB   AD  CI   ABD  CI  IB do IB   ABD 1.




IC  AD (cmt )

Ta có: ACD  ABD (c.c.c)  CI  IB 2.
CB 2
Từ (1) và (2) ta có CIB vuông cân tại I  CB  IB 2  IB    2  IC .
2 2
DIB vuông tại I  ID  BD 2  IB 2  2  AD  2 ID  2 2 .
Xét ADB có: AB  DB  2; AD  2 2  ABD vuông tại B  
ABD  900  
ACD  900
Suy ra mặt cầu ngoại tiếp tứ diện ABCD có đường kính là AD nên bán kính là: R  ID  2 .
Câu 20. (Cụm liên trường Hải Phòng -2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình vuông
cạnh bằng a . Đường thẳng SA  a 2 vuông góc với đáy ( ABCD ) . Gọi M là trung điểm của
SC , mặt phẳng   đi qua điểm A và M đồng thời song song với BD cắt SB , SD lần lượt tại
E , F . Bán kính mặt cầu đi qua năm điểm S , A , E , M , F nhận giá trị nào sau đây?
a a 2
A. a . B. . C. . D. a 2 .
2 2
Lời giải
Chọn C

Gọi {O}  AC  BD .Gọi G là trọng tâm tam giác SAC .
Vì   chứa A , M nên   qua G và song song với BD và EF // BD .

 2

 SE  SB
SE SF 2  3
Ta có: SB  SD  a 3 , AC  a 2     .
SB SD 3   2
 SF  SD


 3
 AE  SB

Ta lại có: SA2  SB.SE ; SA2  SD.SF  
 .

 AF  SD

Gọi I là trung điểm cạnh SA .
Ta có: SAC vuông cân tại A  AM  SC  SAM vuông tại M  IA  IS  IM
Ta lại có: SAE vuông tại E  IA  IS  IE .
SAF vuông tại F  IA  IS  IF .
Từ,,  IA  IS  IM  IE  IE  Mặt cầu đi qua năm điểm S , A , E , M , F có tâm là I và bán
SA a 2
kính R   .
2 2
Câu 21. (Chuyên Lê Quý Đôn Điện Biên 2019) Cho hình chóp S . ABCD có đáy ABCD là hình chữ
nhật, AB  3, AD  4 và các cạnh bên của hình chóp tạo với mặt đáy một góc 60. Tính thể tích
khối cầu ngoại tiếp hình chóp đã cho.
250 3 125 3 50 3 500 3
A. V  . B. V  . C. V  . D. V  .
3 6 3 27
Lời giải
Chọn D.
Gọi O là hình chiếu vuông góc của điểm S xuống mặt phẳng đáy. Ta có SBO  SDO nên
SD  SB . Chứng minh tương tự, SC  SA, hay O là tâm của hình chữ nhật ABCD. Do tam giác
SAC đều nên SA  SC  AC  AB 2  AD2  5. Trong mặt phẳng  SAC  kẻ đường trung trực
SA2 25 5 3
của cạnh SA đi qua trung điểm K và cắt SO tại điểm I . Suy ra R  SI    .
2.SO 5 3 3
3
4 4  5 3  500 3
Suy ra, V   R3      .
3 3  3  27

Câu 22. (Chuyên Hưng Yên - 2020) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác đều cạnh 1. Mặt bên
3
(SAC ) là tam giác cân tại S và nằm trong mặt phẳng vuông góc với đáy, SA  SC  . Gọi D là
2
điểm đối xứng với B qua C . Tính bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S.ABD .
34 3 34 3 34 3 34
A. . B. . C. . D. .
8 4 16 8
Lời giải
Chọn C
Gọi H là trung điểm của AC, do SAC là tam giác cân tại S và nằm trong mặt phẳng vuông góc với
9 1
đáy nên SH  AC  SH  ( ABC ) và SH  SA2  AH 2    2.
4 4
1
Tam giác ABD có AC là đường trung tuyến và AC  BD nên ABD là tam giác vuông tại A,
2
suy ra C là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABD.
Dựng trục (d) của đường tròn ngoại tiếp tam giác ABD. Gọi I là tâm của mặt cầu ngoại tiếp khối
chóp S. ABD  I  d và IA  IS  ID  IB  R .
1
Kẻ IK  SH  IK  CH 
2
1
Giả sử HK  x  SK  2  x  IS  SK 2  HC 2  ( 2  x )2  R
4
Mặt khác: R  IA  AC 2  IC 2  1  x 2 .
1 5 2
Ta có phương trình: ( 2  x )2   1 x2  x 
4 16
3 2 3 34
Suy ra: R  1 R  x2 1  .
16 16
Vậy phương án C đúng.

Câu 23. (Chuyên Phan Bội Châu - Nghệ An - 2020) Cho hình chóp S.ABC có SA vuông góc với đáy,
đáy là tam giác đều, SA  a 3 và góc giữa đường thẳng SB và đáy bằng 600. Gọi H, K lần lượt là
hình chiếu vuông góc của A lên SB, SC. Tính bán kính mặt cầu đi qua các điểm A, B, H, K.
a 3a a 3 3a
A. . B. . C. . D. .
2 6 2 3
Lời giải
Chọn D
Cách 1:
  600  AB  SA a 3
Góc giữa đường thẳng SB và đáy bằng 600  SBA 0
  a.
tan 60 3
Gọi BN , CM lần lượt là hai đường cao của tam giác ABC và I là trọng tâm của ABC .
Do tam giác ABC đều nên M , N lần lượt là trung điểm của các cạnh AB, AC .
Tam giác ABH vuông tại H nên M là tâm đường tròn ngoại tiếp tam giác ABH ,
CM  AB 
mặt khác   CM   SAB  , ta suy ra CM là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác
CM  SA 
ABH . Hoàn toàn tương tự ta có BN là trục của đường tròn ngoại tiếp tam giác ACK . Từ đó suy
ra IA  IB  IH  IC  IK hay I là tâm mặt cầu đi qua các điểm A, B, H , K bán kính mặt cầu là
2 AB 3 AB 3
R  IA  .  .
3 2 3

AB 3 a 3
Vậy R  
3 3
Cách 2:
Gọi O là tâm đường tròn ngoại tiếp ABC và D là điểm đối xứng của A qua điểm O .
Ta có BD  AB và BD  SA  BD   SAB   BD  AH .
Từ giả thuyết  AH  SB
 AH   SBD   AH  HD .
Tương tự AK  KD .
Do các điểm B, H , K nhìn AD dưới một góc vuông nên B, H , K nằm trên mặt cầu đường kính
AD .
   60
;  ABC    SBA
 SB 0
 SA SA a 3
tan SBA  AB  0
 a . Tam giác ABC đều cạnh a ta có AO  .
AB tan 60 3
AD a 3
Vậy mặt cầu qua A , B, H , K có bán kính R   AO  .
2 3
Câu 24. (Chuyên Vĩnh Phúc - 2020) Cho hình chóp S . ABC có đáy ABC là tam giác vuông cân tại B
và BC  a . Cạnh bên SA vuông góc với đáy  ABC  . Gọi H , K lần lượt là hình chiếu vuông góc
của A lên SB và SC . Thể tích của khối cầu ngoại tiếp hình chóp A.HKCB bằng
2a 3 a 3 a 3
A. 2a3 . B. . C. . D. .
3 6 2
Lời giải
Chọn B

1
Gọi I là trung điểm của AC . Do tam giác ABC vuông cân tại B nên IA  IB  IC  AC .
2
1
Do AK  SC nên AKC vuông tại K , khi đó IA  IK  IC  AC .
2
Ta có BC  AB, BC  SA  BC   SAB   BC  AH , mà AH  SB nên AH   SBC 
1
 AH  HC hay AHC vuông tại H  IH  IA  IC  AC .
2
1
Như vậy IA  IB  IC  IH  IK  AC hay mặt cầu ngoại tiếp hình chóp A.HKCB có tâm I là
2
1 1 a 2
trung điểm AC , bán kính R  AC  .BC 2  .
2 2 2
3
4 4 a 2 2a 3
Vậy thể tích khối cầu là V  R 3      .
3 3  2  3
Câu 25. (Sở Ninh Bình 2020) Cho hình chóp S . ABC có SA   ABC  , AB  3 , AC  2 và
  30 . Gọi M , N lần lượt là hình chiếu của A trên SB , SC . Bán kính R của mặt cầu
BAC
ngoại tiếp hình chóp A.BCNM là
A. R  2 . B. R  13 . C. R  1 . D. R  2 .
Lời giải
Chọn C

Xét tam giác ABC có BC 2  AB 2  AC 2  2 AB. AC cos B  3  22  2. 3.2cos30  1 .

Suy ra: AC 2  AB2  BC 2  4 hay tam giác ABC vuông tại B .
Gọi I là trung điểm AC suy ra IA  IC  IB . 1
Tương tự tam giác ANC vuông tại N ta được IA  IC  IN .  2 
Xét BC và  SAB  có
BC  AB (cmt ) 
  BC   SAB  mà AM   SAB   AM  BC .
BC  SA  gt  
Ta được
AM  BC 
  AM   SBC  mà MC   SBC   AM  MC .
AM  SB  gt  
Suy ta tam giác AMC vuông tại M ta được IA  IB  IM .  3 
Từ 1 ,  2 và  3 suy ta I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp A.BCNM có bán kính
AB
R  AI   1.
2
Câu 26. (Kìm Thành - Hải Dương - 2020) Cho hình chóp S . ABC có SA vuông góc với mặt phẳng  ABC  ,
  45 . Gọi B , C lần lượt là hình chiếu vuông góc của A lên SB, SC . Thể tích khối
AB  a, AC  a 2, BAC 1 1
cầu ngoại tiếp hình chóp ABCC1B1 bằng

 a3  a3 2 4 3
A. . B.  a3 2 . C. . D. a .
2 3 3
Lời giải
Chọn C

  a 2  2a 2  2a.a 2. 1  a 2
Xét tam giác ABC có BC 2  AB 2  AC 2  2.AB. AC.cos BAC
2
 BC  a
  45 là tam giác vuông cân tại B
Tam giác ABC có BA  BC  a, BAC
 BC  AB
Ta có   BC   SAB   BC  AB1
 BC  SA
 AB1  SB
Khi đó   AB1   SBC   AB1  CB1  AB1C vuông tại B1
 AB1  BC
Gọi I là trung điểm của AC
Vì tam giác ABC vuông tại B nên IA  IB  IC
Vì tam giác AB1C vuông tại B1 nên IA  IC  IB1
Vì tam giác ACC1 vuông tại C1 nên IA  IC  IC1
1 a
Vậy I là tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp ABCC1B1 với bán kính R  AC 
2 2
4  a3 2
Thể tích khối cầu đó là: V   R 2 
3 3

THẦY, CÔ GIÁO CẦN MUA FILE WORD THÌ LIÊN HỆ

Fanpage: Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/
Hoặc Facebook: Nguyễn Vương  https://www.facebook.com/phong.baovuong

SĐT: 0946.798.489 hoặc zalo 0946.798.489
Tải nhiều tài liệu hơn tại: https://www.nbv.edu.vn/

Khối Cầu VD

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Khối Cầu VD

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÀI LIỆU ÔN THI THPTQG 2024 Điện thoại: 0946798489

Chuyên đề 23 MẶT CẦU - KHỐI CẦU

Mặt cầu ngoại tiếp đa diện

 Tâm I , bán kính

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuong Trang 1

 Nếu đáy là tam giác

Trang 2 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 3

Trang 4 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 5

Vậy thể tích khối cầu cần tính là:

Gọi I là trung điểm của AC ' .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 7

Trang 8 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 9

AC ' AA '2  A ' C '2 AA '2  A ' B '2  A ' D '2

Trang 10 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Diện tích mặt cầu cần tìm: S  4 R 2  6 a 2 .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 11

Trang 12 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 13

Trang 14 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Gọi M , N , P lần lượt là trung điểm của BC , AB, SA

Gọi I , J lần lượt là trung điểm của BC , SA . Ta có 

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 15

Trang 16 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Theo giả thiết, SA   ABCD   SA  AC nên SAC vuông ta A .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 17

+ Ta có AC  2 x , SC  SA2  AC 2  2 2 x . R là bán kính mặt cầu ngoại tiếp khối chóp

Gọi O  AC  BD , đường chéo AC  a 2 .

Vì SA  AC nên SC  SA2  AC 2  13a

Trang 20 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Gọi K là trung điểm AC . Gọi M là trung điểm SA .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 21

Trang 22 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

*) Ta có SAC vuông tại A 1 .

Câu 16.   60 , BC  a , SA   ABC  . Gọi

Trang 24 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Gọi O  AC  BD. Dựng ( d ) đi qua O và vuông góc với mp  ABCD  .

Gọi M là trung điểm BC .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 25

Gọi K , M lần lượt là trung điểm của AC , AS

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 27

Xét tam giac ABC có AC  BC 2  BA2  2a suy ra SC  SA2  AC 2  2a 2 .

Stp  SSAB  S SBC  S SCA  S ABC  3

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 29

Trang 30 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Gọi H , G, F lần lượt là trung điểm AB, SC , SE ; M  AC  BD .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 31

Trang 32 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

25 a 2 25 a 2 25 a 2 25 a 2

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 33

Gọi M là trung điểm của BC , G là trọng tâm tam giác ABC .

Trang 34 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Lấy điểm E thuộc đoạn thẳng SC sao cho CE  a .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 35

Gọi O là trung điểm AD .

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 37

Trang 38 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

Ta có AH  a, SH  a 3 và tứ giác ABCH là hình vuông cạnh a  BH  a 2.

Facebook Nguyễn Vương https://www.facebook.com/phong.baovuongTrang 39

Câu 5. Cho hình chóp S . ABC có AB  a, 

Trang 40 Fanpage Nguyễn Bảo Vương  https://www.facebook.com/tracnghiemtoanthpt489/

+) Xác định mặt cầu ngoại tiếp hình chóp S . ABCD