Chuong1 Slide Dai So Tuyen Tinh

Chương 1 –
TRƯỜNG SỐ PHỨC
ThS. LÊ HOÀNG TUẤN

Chương 1 – TRƯỜNG SỐ PHỨC
Trường ĐH Công Nghệ Thông Tin – ĐHQG Tp.HCM – http://www.uit.edu.vn
XÂY DỰNG TRƯỜNG SỐ PHỨC

 Xuất phát từ pt x2 1  0 vô nghiệm trên R
 Tìm cách mở rộng R
 Ta có R  R 2  R  R  {( a, b) | a  R, b  R}
và xem a  (a,0)
 Trên R 2 ta chỉ có phép cộng (+) tự nhiên

(a, b), (c, d )  R 2 : (a, b)  (c, d )  (a  c, b  d )
 Ta định nghĩa thêm phép nhân (.) như sau

(a, b), (c, d )  R 2 : (a, b).(c, d )  (ac  bd , ad  bc)
XÂY DỰNG TRƯỜNG SỐ PHỨC

Khi đó, ( R 2 ,,.) được gọi là (đgl) trường số C
phức
và mỗi ( a, b)  C gọi là một số phức
 z  (2,7)
 Ví dụ cho 2 số phức 
w  (5,3)
Lúc này, z  w  (2  (5),7  3)  (3,4) , và
z.w  (2(5)  (7)3,2.3  (5)(7))  (11,41)
SỐ ẢO i  (0,1)  C
 Ta có i 2  i  i  (0,1).(0,1)  (0  1,0)  (1,0)  1

SỐ ẢO
Như vậy, i 2  1  pt x2 1  0 có ngiệm là x  i
và i đgl số ảo (imaginary number)
i 4  (i 2 ) 2  1
 Tính chất i1  i
i  1 
2 i 5  i 4 .i  i
i 1
0
i 6  i 4 .i 2  1
i 3  i 2 .i  i
i 7  i 6 .i  i
1 k  4t
i k  4t  1

Tổng quát: k  Z : i k   khi
 1 k  4t  2
 i k  4t  3
DẠNG ĐẠI SỐ CỦA SỐ PHỨC

Xét số phức z  ( a, b)  C , ta có:
z  (a,0)  (0, b)  (a,0)  b(0,1)

 a  ib i
 Như vậy, z  a  ib là dạng đại số của số phức z
Im(z ) = phần ảo của z (imaginary

part)
Re(z ) = phần thực của z (real part)
 Lúc này, C  {( a, b) | a  R, b  R} , hay
C  {z  a  ib | a  R, b  R}
CÁC PHÉP TÍNH DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

 Ta có thể làm các phép tính: cộng, trừ, nhân, chia một cách tự nhiên
đối với các số phức dạng đại

số
 Lưu ý: i  1 và cách hạ các lũy thừa của i
2
 z  5  2i
 Ví dụ cho 2 số  , thì ta có
phức w  3  4i
z  w  (5  2i )  (3  4i )  2  2i
z  w  (5  2i )  (3  4i )  8  6i
z.w  (5  2i )(3  4i )  15  20i  6i  8i 2  7  26i
CÁC PHÉP TÍNH DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

z 5  2i (5  2i )(3  4i )
Còn  
w  3  4i (3  4i )(3  4i )
 15  20i  6i  8i 2 ??

(3) 2  (4i ) 2
 23  14i 23 14 tìm cách làm sao cho
   i
9  16 25 25 mẫu số mất số ảo i
 Lưu ý (a  ib)(a  ib)  a 2  i 2b 2  a 2  b 2

đã mất số ảo i
và (a  ib) đgl số phức liên hợp của số phức (a  ib) & ngược lại
ĐỘ DÀI (MODULE) CỦA SỐ PHỨC

Số phức z  a  ib có biểu diễn hình học là vector OM  {a, b}
trên hệ trục tọa độ Oxy
b M ( z  a  ib)
r
Đặt r  OM  a 2  b 2
a
= độ dài (module) của z
& ký hiệu là r | z |
z  12  16i có độ dài | z | 12 2  (16) 2  20

 Ví dụ w  3  4i …………… | w | 32  4 2  5
k  5  2i …………… | k | 52  (2) 2  29
DẠNG LƯỢNG GIÁC CỦA SỐ PHỨC

Cho số phức z  a  ib & giả sử z0 ( nghĩa là r | z | 0 )
b M ( z  a  ib)
r a b
Viết z  a  ib  r   i  
a r r
2 2
a b
thì     1 vì r 2  a2  b2
r r
b
sin  
, nghĩa là ta tìm được góc R thỏa r a
cos  
r

 Lưu ý các nghiệm  luôn sai kém nhau một bội nguyên của
2
, nghĩa là nếu chọn  trên một chu kỳ
( ,  ]
thì  là duy nhất
hay [0,2 )
Và ta ký hiệu   arg(z ) = đối số của z (argument)
z  r (cos   i sin  )
r | z | a 2  b 2 là dạng lượng giác
 Như vậy,
với
 của z
 a b
cos   r , sin   r

 Lưu ý nếu z0 thì z có dạng lượng giác là
z  0(cos   i sin  ) , với  tùy ý
 Ví dụ a/ Cho z  2  2i 3 , thì ta có
r | z | 2 2  (2 3 ) 2  4
1 3     
z  4  i   4 cos  i sin 
2 2   3 3
b/ Cho z  5  5i , có r  (5) 2  52  5 2
 1 1   3 3 
z  5 2   i   5 2  cos  i sin 
 2 2   4 4 
CÁC PHÉP TÍNH THEO DẠNG LƯỢNG GIÁC

 z  r (cos   i sin  )
Cho 2 số phức  , khi đó ta có
w  s (cos  i sin )
 z.w  rs[cos(   )  i sin(   )]


 z  r [cos(  )  i sin(  )] w0)
( khi
 w s
 Đặc biệt, nếu z0 thì
z k  r k [cos(k )  i sin(k )] , k  Z
  
 z  3(cos 7  i sin 7 )
 Ví dụ Cho 2 số phức    2    2 
w  5(cos   i sin  
  5   5 


2  2
 z.w  15[cos(  )  i sin(  )]
7 5 7 5
9 9
 15[cos( )  i sin(  )]
35 35
, và
z 3  2  2
 [cos(  )  i sin(  )]
w 5 7 5 7 5
3 19 19
 [cos( )  i sin( )]
5 35 35
 Ví dụ 2 Cho z  4 3  4i  tính z 2008

 Ta có r | z | (4 3 ) 2  16  8
3 1  
 z  8(  i )  8[cos( )  i sin(  )]
2 2 6 6
2008 2008
z 2008
 8 [cos(
2008
)  i sin( )]
6 6
2004 2 2004 2
 8 [cos(
2008
 )  i sin(  )]
6 3 6 3
2 2
 8 [cos( )  i sin( )]
2008
3 3
1 i 3
 8 [ 
2008
]  82007.4[1  i 3 ]
CĂN CỦA SỐ PHỨC

Cho số phức z C , và n nguyên n2 , thì
( tập hợp các căn bậc n của

n
z  {w  C | w  z}
n
z)
 Ví dụ 14  1

(1)  1
4
4
1  {1,1, i,i} , vì  4
n
0  {0} i  1
(i ) 4  1
CĂN BẬC 2 CỦA SỐ PHỨC DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ
 Cho số phức 0  z  a  ib
a2  b2  a
 Đặt d 0
2
a b a
2 2
c 0
2 u c
v d
, thì ta có
{(u  iv);(u  iv)} ( nếu b0 )
z
{(u  iv);(u  iv)} ( nếu b0 )

 Ví dụ Tìm z với z  21 20i
a b
, nên ta có
20 2  212  21 841  21 29  21
c    25
2 2 2
20 2  212  21 841  21 29  21
d   4
2 2 2
u  c  5
  z  21  20i  {(5  2i ),(5  2i )}
v  d  2

 Ví dụ 2 Tìm w với w  8  6i
a b
, nên ta có
(8) 2  (6) 2  (8) 100  8 10  8

c   1
2 2 2
(8) 2  (6) 2  (8) 100  8 10  8
d   9
2 2 2
u  c  1
  w   8  6i  {(1  3i ),(1  3i )}
v  d  3
GIẢI PHƯƠNG TRÌNH BẬC 2 TRÊN C

 Xét pt bậc 2 trên C az 2  bz  c  0 ( với a, b, c  C ; a  0 )
  b 2  4ac
 Tính hay
'  (b' ) 2  ac (b'  b / 2)
 TH1: 0  thì pt có nghiệm kép
b b'
z 
2a a
 TH2: 0  ta rút   { , } ( dạng đại số )
hoặc ' 0  ta rút '  { , }
 thì pt có 2 nghiệm phân biệt
 b    b'
z1  
2a a
 b    b'
z2  
2a a

 Ví dụ 1 giải pt sau trên C 2 z 2  3z  7  0
 Ta có   32  4.2.7  47  47i 2

   {i 47 ,i 47 }
3  i 47
 Pt có 2 nghiệm pb z1 
4
3  i 47
z2 
4
a b c
 Ví dụ 2 giải pt sau trên C
(1  i ) z 2  (6  4i ) z  5(3  i )  0

 Ta có '  (3  2i ) 2  5(3  i )(1  i )
 9  4i 2  12i  15  15i  5i  5i 2
 15  8i
v  d 1
152  82  15 17  15
c   16
2 2
152  82  15 17  15
u c 4 &d   1
2 2
  '  {( 4  i ),(4  i )}  pt có 2 nghiệm pb
2i  3  (4  i ) i  7
2i  3  4  i 3i  1 z2    4i  3
z1   i2 1 i 1 i
1 i 1 i
CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

 Xét số phức z  a  ib  r (cos   i sin  )
 a b
, với
cos   ; sin  
 r r
r | z | a 2  b 2
 Muốn   [ ,  ]
 b
arcsin r ;a  0
 b
ta chọn     arcsin ; a  0, b  0
 r
   arcsin b ; a  0, b  0
 r
 Nếu z0 thì

n
z  {0}
 Nếu z0 thì

n
z  {w  C | wn  z}
là tập hợp có đúng n phần tử (viết dưới dạng lượng giác) như
sau:
     k 2     k 2  
n
z   zk  n r cos   i sin   
   n   n  
k  {0,1,2,  , n  1} hay
, trong đó
k  {1,2,  , n}

 Ví dụ 1 z  2  2i 3
  
 4 cos  i sin 
 3 3
   ( / 3)  k 2   ( / 3)  k 2  
 z   z k  4 cos
5 5
  i sin   
   5   5  
k  {0,1,  ,4}
, với hay
k  {1,  ,5}
 Cụ thể,
  ( / 3)  2   ( / 3)  2 
z1  4 cos
5
  i sin  
  5   5 
 7 7 
 z1  4 cos
5
 i sin , tương tự
 15 15 
 13 13 
z 2  4 cos
5
 i sin
 15 15 
 19 19 
z3  4 cos
5
 i sin
 15 15 
 25 25 
z 4  4 cos
5
 i sin
 15 15 
    31 31 
z0  4 cos  i sin   z5  4 cos
5 5
 i sin 
 15 15   15 15 

 Ví dụ 2: căn bậc n của đơn vị 1 1  cos 0  i sin 0
 k 2 k 2 
 n
1   z k  cos  i sin 
 n n 
k  {0,1,2,  , n  1} hay
, với
k  {1,2,  , n}
 Cụ
thể  k 2 k 2 
3
1   z k  cos  i sin  (k  0,1,2)
 3 3 
2 2 1 i 3
z1  cos  i sin  
3 3 2 2
4 4 1 i 3
z 2  cos  i sin   z0  cos 0  i sin 0  1
3 3 2 2
 Ví dụ 3 z  3  4i  5(cos   i sin  )
4
, với   arcsin  [ ,  ]
5
     k 2     k 2  
 z  3  4i   z k  8
8 8
5 cos   i sin   
   8   8  
(k  0,1,2,  ,7)

Chuong1 Slide Dai So Tuyen Tinh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong1 Slide Dai So Tuyen Tinh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 1 –

ThS. LÊ HOÀNG TUẤN

XÂY DỰNG TRƯỜNG SỐ PHỨC

 Trên R 2 ta chỉ có phép cộng (+) tự nhiên

 Ta định nghĩa thêm phép nhân (.) như sau

XÂY DỰNG TRƯỜNG SỐ PHỨC

 Ta có i 2  i  i  (0,1).(0,1)  (0  1,0)  (1,0)  1

DẠNG ĐẠI SỐ CỦA SỐ PHỨC

z  (a,0)  (0, b)  (a,0)  b(0,1)

 Như vậy, z  a  ib là dạng đại số của số phức z

Im(z ) = phần ảo của z (imaginary

 Lúc này, C  {( a, b) | a  R, b  R} , hay

CÁC PHÉP TÍNH DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

đối với các số phức dạng đại

CÁC PHÉP TÍNH DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

 Lưu ý (a  ib)(a  ib)  a 2  i 2b 2  a 2  b 2

ĐỘ DÀI (MODULE) CỦA SỐ PHỨC

z  12  16i có độ dài | z | 12 2  (16) 2  20

DẠNG LƯỢNG GIÁC CỦA SỐ PHỨC

DẠNG LƯỢNG GIÁC CỦA SỐ PHỨC

Và ta ký hiệu   arg(z ) = đối số của z (argument)

DẠNG LƯỢNG GIÁC CỦA SỐ PHỨC

z  0(cos   i sin  ) , với  tùy ý

CÁC PHÉP TÍNH THEO DẠNG LƯỢNG GIÁC

 z.w  rs[cos(   )  i sin(   )]

CÁC PHÉP TÍNH THEO DẠNG LƯỢNG GIÁC

 Ví dụ 2 Cho z  4 3  4i  tính z 2008

CÁC PHÉP TÍNH THEO DẠNG LƯỢNG GIÁC

CĂN CỦA SỐ PHỨC

( tập hợp các căn bậc n của

CĂN BẬC 2 CỦA SỐ PHỨC DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

CĂN BẬC 2 CỦA SỐ PHỨC DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

{(u  iv);(u  iv)} ( nếu b0 )

CĂN BẬC 2 CỦA SỐ PHỨC DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

CĂN BẬC 2 CỦA SỐ PHỨC DƯỚI DẠNG ĐẠI SỐ

(8) 2  (6) 2  (8) 100  8 10  8

GIẢI PHƯƠNG TRÌNH BẬC 2 TRÊN C

 TH1: 0  thì pt có nghiệm kép

GIẢI PHƯƠNG TRÌNH BẬC 2 TRÊN C

 TH2: 0  ta rút   { , } ( dạng đại số )

hoặc ' 0  ta rút '  { , }

 thì pt có 2 nghiệm phân biệt

GIẢI PHƯƠNG TRÌNH BẬC 2 TRÊN C

 Ta có   32  4.2.7  47  47i 2

GIẢI PHƯƠNG TRÌNH BẬC 2 TRÊN C

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

 Nếu z0 thì

 Nếu z0 thì

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

CĂN BẬC n (n>=2) CỦA SỐ PHỨC DẠNG LƯỢNG GIÁC

You might also like