Professional Documents
Culture Documents
Ali KORKMAZ*
Faruk TEMEL*
Giriş
A
liya İzzetbegoviç yüzyılımızın yetiştirdiği ender
düşünürlerden biridir. Onun Doğu ve Batı’nın kültürel
kodları arasında yaptığı mukayese de gösterdiği
yeteneğin uluslararası diplomasi alanında da kör ihtirasların ve bencil
çıkarların körelttiği zihinlere yeni ve aydınlık ufuklar açacak düzeyde
olduğunu anlamamız için Bosna-Hersek’te hepimizin müşahede
ettiğini trajedinin yaşanması gerekirdi. Bu yüzyılın başlarında Hind
yarım kıtasında nasıl Muhammed İkbal Doğu İslam’ının derin ve
şiirsel bir soluğu oldu ise, onun gibi aynı yüzyılın sonlarında Aliya
İzzetbegoviç’de Batı İslam’ının soluğu olmaya aday bilge bir kişiliktir
(Bulaç, 1998: 10).
Bosna Hersek’in lideri ve İslam adına yaptıklarıyla
Müslümanların rol modeli konumundaki Aliya İzzetbegoviç, yaşantısı
boyunca çizdiği portre ile insanlık için örnek teşkil etmiştir.
İzzetbegoviç’in temsil ettiği değerler, yalnızca bir dava adamı olarak
mücadeleci ruhu değil, ilimden sanata, askeri alandan siyasi mecraya
ve nihayetinde evrensel bir kucaklayışı barındıran yaşam çizgisidir.
Bir eylem adamı olarak mücadele ruhunu farklı bir çerçevede yansıtan
Aliya, çıkış yolunun, eğitime, anlayışa, toleransa, köleliğin
kaldırılmasına bağlı olduğunu ifade etmiş ve çıkış yolu için Kur’an ve
sünnet ışığında orta yolu arayarak çözüm sunmuştur. (Hacımeyliç,
2013: 15). Tüm yaşamı boyunca orta yol üzerinde yoğurduğu
değerlerle İzzetbegoviç, Bosna Hersek için önemli bir lider
*
Yrd. Doç. Dr. Erciyes Üniversitesi.
*
Arş. Gör. Erciyes Üniversitesi.
Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı
Eserleri
Konuşmalar
Doğu ve Batı Arasında İslam
Tarihe Tanıklığım
Özgürlüğe Kaçışım: Zindandan Notlar
Bosna Mucizesi
İslam Deklarasyonu ve İslami Yeniden Doğuşun Sorunları
İslami Yeniden Doğuşun Sorunları
Köle Olmayacağız
Entelektüellerin Konuşmaları ve Mektupları
Aliya İzzetbegoviç hayatı boyunca kitaplar yazdı ve yayımladı.
1946 yılında, yazdığı ilk kitaplardan olan “Doğu ve Batı Arasındaki
İslam” birçok yabancı dile çevrildi. Kitabın içeriği şöyleydi: Her şeyin
Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı
Siyasetçi Kimliği
Aliya İzzetbegoviç’in bir siyasi projesi olan SDA,
kuruluşundan günümüze kadar kesintisiz olarak Bosna-Hersek’in
yönetiminde bulunmuş ve önemli icraatlar gerçekleştirmiş bir siyasal
partidir. SDA’nın bu başarısı sadece Bosna’da yankı bulmamış bütün
Balkan coğrafyasında Müslüman halklar için bir umut ışığı olmuştur.
Balkanlarda Demokratik Hareket Partisinin örnekliği, yeni kurulan
parti ve siyasal hareketleri etkilemiştir. Bu bağlamda SDA’ya benzer
isim ve programlarda birçok parti kurulmuştur. SDA Balkanlarda
sadece bir parti değil, aynı zamanda bir davanın mektebi görevini
görmüştür. (Tek, 2013: 71).
Aliya İzzetbegoviç’i herhangi bir özgürlük savaşçısından
ayıran özellik, liderliğinin çok yönlü yansımalarında aranmalıdır.
Siyasi bağımsızlıktan önce toplumun medeniyet değerlerine sahip
çıkmış, bu değerlerin entelektüel planda yeniden diriltilmesinin
mücadelesini vermiştir. Bosna’lı Müslümanları asimile ederek,
kimliklerini silmeye yönelik sistematik uygulamalara karşı her
anlamda direnmiş, aydın sorumluluğunu yerine getirmiştir. Bir aydın
olarak ülkesini, halkını ve sahip olduğu değerlerin savunmasını
yapmış, düşüncelerinden dolayı ağır hapis cezalarına çarptırılmayı
göze alabilmiştir. Bir düşünür olarak bağlı olduğu medeniyetin
değerlerini yeniden keşfederken insanlığın var oluş problemi ve onun
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması
Sonuç
Aliya İzzetbegoviç, yirminci yüzyılın son on yılında adından
en çok söz edilen liderlerin birisidir. Her şeyden önce o bir
düşünürdür. İnsanlığın evrensel sorunları üzerine düşünen ve bunu
ortaya koyduğu eserlerle de gösteren birisidir. Bir lider olarak
hayatının her döneminde toplumunun önünde olmuştur. Baskılara
boyun eğmeyen bir özgürlük savaşçısı, halkının bağımsızlık savaşına
öncülük eden bir lider, askeri ve diplomatik alandaki başarılarıyla
devlet kurucu bir önder olduğunu herkese göstermiştir.
Hayatının faklı dönemlerinde farklı alanlarda mücadele etse de lider
ve düşünür olma özelliği kişiliğinin bölünmez bir parçası olmuştur.
Bir düşünür olarak entelektüel tutarlığıyla ve bir eylem adamı olarak
siyasi çizgisiyle hem kendi kişiliğinde hem de hayata bakışında
bütünlüğü yakalayabilmiştir. İzzetbegoviç, muhalif bir özgürlük
mücadelecisi olarak da devlet kurucu bir önder olarak da her zaman
öncelediği temel ilkeleri savundu. Bosna’da katliamların gerçekleştiği
dönemde bile bilge bir kişiliğin hayata bakışını yansıtan, insanı var
kılan temel değerlere vurgu yapan bir söylem geliştirmiştir. Bu
yönüyle tüm dünyaya siyasi ahlak ve erdemlilik dersi vermiştir.
Aliya İzzetbegoviç’in bir insan olarak karşı karşıya kaldığı,
derin çelişkiler içeren durumlarda bile savunduğu ilkelerden taviz
vermeyen tutumunu, onun beslendiği değerlerde ve tarih yazmış
büyük liderlere özgü kişiliğinde aramak gerekir. Halkına öncülük eden
ama onlardan biri olarak özgürlüğü uğruna saldırganlarla sonuna
kadar mücadele eden, katliamlara örtük destek sağlayan büyük ve
medeni devletlere insan olmayı mümkün kılan erdemlilik dersi
vermiştir.
Savaşın mağdur ettiği, acıyı tatmış insanlara yaşama sevincini
yeniden aşılamaya çalışırken, cephede askerlerini yüreklendirirken,
siyasi parti kongresinde dava arkadaşlarıyla hasbıhal ederken, Hac’da
ümmetin bir parçası olarak hacılara konuşurken, Birleşmiş
Milletler’de tüm dünyaya seslenirken yaptığı konuşmalar bütün olarak
onun çok yönlü kişiliğini, birikimini ve Bosna direnişinin ruhunu
yansıtır. Sağında ve solunda patlayan bombalara aldırış etmeden
yürürken ‘Başkan korkmuyor musun?’ diye seslenen Saraybosnalı
kadına ‘Korkuyorum, ben de insanım’ diyebilen bir Aliya
İzzetbegoviç var karşımızda.
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması
Kaynakça
Bulaç, Ali (1998). “Batı İslam’ının Bilge Düşünürü”, ‘Doğu ve Batı
Arasında İslam’ Kitabının Sunusunda, s. 9. Nehir Yayınları,
İstanbul.
Hacımeyliç, Kazım (2013). “Aliya İzzetbegoviç’in Hayatı ve İslam
Dünyasına Bakışı”. Vefatının 10. Yılında Aliya İzzetbegoviç,
“Doğu Batı Arasında İslam Birliği İdeali Sempozyumu
Bildirileri”, 26 Ekim 2013, s. 15–19, İstanbul.
İzzetbegoviç, A. (1998). Doğu ve Batı Arasında İslam, (çev. Salih
Şaban), Nehir Yayınları, İstanbul.
İzzetbegoviç, A. (2005). Konuşmalar, (çev. Fatmanur Altun, Rıfat
Ahmetoğlu), Klasik Yayınları, İstanbul.
Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı