LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTORY ADRENERGICZNE

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

AMINY KATECHOLOWE

1 mg
-nagłe zatrzymanie krążenia
co 3-5 min i.v.

0,3-0,5 mg
dawkę można
-wstrząs anafilaktyczny powtórzyć po
10-15 min
i.m.

- wzrost ciśnienia 2-10 μg/min

-bradykardia odporna na atropinę tętniczego i.v.
- zwężenie naczyń
- w stanach
EPINEFRYNA / obwodowych
zagrożenia życia:
ADRENALINA i hipoperfuzja narządów
brak 0,05–0,5 µg/ kg
- obrzęk płuc
-wstrząs kardiogenny - tachykardia mc./min
- zaburzenia rytmu serca i.v.

0,3 mg
do 3 dawek
-napad astmy oskrzelowej w odstępach
co 20 min
i.v.

-dodatek do środków 0,005-0,01 mg

znieczulających miejscowo i.v.

MIND.BOOK 1
 Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

- nadmierne zwiększenie
ciśnienia tętniczego
- zaburzenia sercowe
– arytmie (zwł.
bradykardie)
- groźne stany niedociśnienia - napady dusznicy
tętniczego (zapaść naczyniowa bolesnej początkowo
we wstrząsie kardiogennym, czy - niedociśnienie po - obwodowe 0,4-0,8 mg/h
anafilaktycznym) zawale serca niedokrwienie tkanek i.v., potem
NOREPINE- - dławica Prinzmetala - stany lękowe zależnie od
- dodatek do roztworów w - choroby zakrzepowe - drżenia mięśniowe ciśnienia
FRYNA / znieczuleniu miejscowym - nasilony ból głowy tętniczego
NORADRE- - światłowstręt
- wymioty
NALINA
- ból zamostkowy
- bladość
- nadmierne wydzielanie
potu

DUŻE DAWKI:
- skurcze dodatkowe ▶ 1-5 μg/kg
- stany wstrząsowe (zwłaszcza - nudności, m.c./min
pochodzenia sercowego) wymioty
- tachykardia ⛔ do 20–50 - należy podawać do dużych
- guz chromochłonny - bóle dławicowe µg/kg mc./min naczyń żylnych lub do
- zaburzenia rytmu - kołatanie serca żyły centralnej, w ciągłym
DOPAMINA z szybką czynnością - duszność wlewie za pomocą pompy
serca - ból głowy MAŁE DAWKI: infuzyjnej, stale kontrolując
- obniżenie ciśnienia
tętniczego
▶ 0,5-2 μg/kg ciśnienie, tętno i diurezę
- przewlekła niewydolność serca mc./min i.v.,
oporna na leczenie - zwężenie naczyń stopniowo
krwionośnych zwiększane do
wzrostu diurezy

2 MIND.BOOK
 LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTORY α (α-ADRENOMIMETYKI)

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

α-ADRENOMIMETYKI NIESELEKTYWNE

krople do oczu:
1–2 krople
2–3 ×/d
TETRY- stosowane miejscowo celem - dostępne w postaci kropli
krople do nosa:
ZOLINA uzyskania efektu zwężenia naczyń do nosa oraz do oczu
1–2 krople
błon śluzowych i zmniejszenia - przy przedłużonym 0,05% do nosa,
obrzęku śluzówek: - suche zanikowe nie częściej niż
stosowaniu mogą
- zapalenie spojówek wywołane zapalenie nosa co 4–6 h
powodować zanikowy
czynnikami fizycznymi - przewlekły nieżyt
nieżyt błony śluzowej
- alergiczne zapalenie spojówek nosa
nosa
- zapalenie błony śluzowej nosa (w - jaskra z
– nie należy ich stosować
tym alergiczne) zamykającym się do nosa 1–3
dłużej niż 5 dni
- zapalenie zatok przynosowych kątem przesączania krople co 4-6h
- rzadko: mogą wchłaniać
- choroby - dostępne w postaci kropli
NAFAZOLINA układu sercowo-
się do krwi (nadciśnienie,
do oczu roztw. do nosa oraz do oczu
zaburzenia oddychania)
naczyniowego 0,005–0,1%
1–2 co 4-8 h

- nieżyt nosa, zapalenie zatok

KSYLO- 2–3 krople - dostępne w postaci kropli
- ostre zapalenie ucha środkowego
METAZOLINA 0,1% r-r do nosa
(udrożnienie trąbki słuchowej)

Adrenomimetyki α1-selektywne

1 kropla
- nieżyt nosa, obrzęk trąbki
- ChNS 1 ×/d lub kilka
słuchowej, - w dużych dawkach działa
FENY- - nadciśnienie tętnicze, - pobudzenie układu razy na dobę
- przed zabiegami okulistycznymi także
LEFRYNA - miejscowo – jaskra współczulnego
- zapalenie przedniego odcinka na receptory β
zamkniętego kąta 1 kropla przed
błony naczyniowej ze zrostami.
zabiegiem

MIND.BOOK 3
 Adrenomimetyki α2-selektywne

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

-nadmierna sedacja
-depresja
-ciężka bradyarytmia
- nadciśnienie tętnicze -bradykardia
w przebiegu zespołu
- migrenowe bóle głowy -kserostomia 75 µg 2 ×/d
chorego węzła
- jaskra -obrzęki
KLONIDYNA - sedacja w OIT (wykorzystanie
zatokowego lub bloku
-osłabienie libido i p.o.
przedsionkowo-
sedacyjnego działania potencji - leki sympatyko-
komorowego II lub III
niepożądanego jako zalety) -objaw rebound – -lityczne: pobudzanie
stopnia
znaczne skoki ciśnienia po presynaptycznych
nagłym odstawieniu leku receptorów α2-
adrenergicznych w
neuronach obwodowych
hamuje uwalnianie z nich
endogennej noradrenaliny,
- czynne zapalenie co doprowadza do spadku
wątroby
- niewydolność
- jak wyżej
▶250 mg aktywności układu
współczulnego – mimo, że
wieczorem
wątroby po długotrwałym są to adrenomimetyki, to
mg/d
- depresja stosowaniu: hamują układ współczulny
METYLODOPA - obniżania ciśnienia u kobiet w ciąży - guz chromochłonny - gorączka polekowa
p.o.
- niedokrwistość - anemia hemolityczna
hemolityczna z
autoagresji
- uszkodzenie wątroby
- zapalenie trzustki
⛔ 2 g/d
- porfiria - parkinsonizm polekowy
- zaburzenia seksualne

4 MIND.BOOK
 LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTORY β (β-ADRENOMIMETYKI)

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

β-adrenomimetyki nieselektywne

IZOPRO-
- blok przedsionkowo-komorowy
TERENOL
Lek niedostępny w Polsce.
(IZOPRE- - bradykardia zatokowa
NALINA)

Adrenomimetyki β1-selektywne

- zwężenie drogi
odpływu z lewej
komory
▶ 2,5–10
- lek z wyboru w przypadku - objawy pobudzenia µg/kg mc./min
- ostra faza
wstrząsu kardiogennego układu współczulnego
zawału serca oraz
wstrząs septyczny
- hipotonia ⛔ 40 µg/kg
- echokardiograficzne próby - tachykardia mc./min
i kardiogenny z
DOBUTAMINA obciążeniowe
hipotonią
- zaburzenia rytmu
i.v.
- migotanie
przedsionków

MIND.BOOK 5
 Adrenomimetyki β2-selektywne

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

β2-mimetyki krótko działające

1 × 100 µg
wziewnie
FENOTEROL 1–3 µg/min
i.v.
- niepokój - rozszerzenie oskrzeli
- zawał serca
- lekkie drżenie następuje w ciągu kilku
- reakcje
- doraźnie w leczeniu skurczu - zawroty głowy minut po aplikacji i
nadwrażliwości WZIEWY
oskrzeli - astma, POChP - nudności utrzymuje się 3-6 h (działają
-kardiomiopatia
przerostowa
- zaburzenia smaku ▶ 100-400 µg szybko i krótko)
- mają działanie TOKOLITYCZNE - nadmierne pocenie (1-2 wziewy) - dostępne w postaci
zawężająca
- tachyarytmie
- ból głowy ⛔ 800 µg/d aerozolu (ze spejsera) lub
SALBUTAMOL - tachykardia NEBULIZACJA jako proszek do nebulizacji
▶ 2,5 mg
4 ×/d
⛔ maks. 5 mg
na dawkę

β2-mimetyki długo działające

- zaczyna działać już po 5

FORMOTEROL - wskazane w profilaktyce astmy na
- bóle głowy 12–24 µg 2 ×/d
minutach
- reakcje - uczucie kołatania serca
każdym stopniu leczenia (szczególnie
nadwrażliwości - drżenia mięśniowe
formoterol) oraz w leczeniu POChP
- hipokaliemia - tachykardia
- mają działanie TOKOLITYCZNE
- arytmie
SALMETEROL 50 µg 2 ×/d - działa dopiero po 20 min

6 MIND.BOOK
LEKI HAMUJĄCE UKŁAD WSPÓŁCZULNY (ADRENOLITYKI)
Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

LEKI BLOKUJĄCE NIESPECYFICZNIE RECEPTORY α I β

α-ADRENOLITYKI

α-adrenolityki nieselektywne

- tachykardia
- guz chromochłonny nadnerczy - zawał serca - arytmie
Lek niedostępny w Polsce.
(przełom nadciśnieniowy) - ChNS - niedokrwienie mięśnia
sercowego
FENTOLAMINA

Adrenolityki α1-selektywne

- hipotonia
- łagodny przerost prostaty ortostatyczna - hipotonia ortostatyczna,
- nadciśnienie tętnicze - ciężka niewydolność omdlenia ▶ 1 mg/d - szczególne
DOKSAZO-SYNA (niepierwszorzutowo) wątroby - ból i zawroty głowy ⛔ 8 mg/d powinowactwem do
podtypu α1B w naczyniach
- kamica nerkowa - nadwrażliwość na - nudności i wymioty
związki

▶ 2,5 mg/3 - szczególnie wysokie

ALFUZOSYNA ×/d
chinazolinowe
(dotyczy doksazosyny
⛔ 10 mg/d powinowactwem
do receptorów α1A
i alfuzosyny) występujących w gruczole

TAMSULO-SYNA - łagodny przerost prostaty ▶ 0,4 mg/d krokowym

- przełom nadciśnieniowy, - zwężenie cieśni aorty - zawroty i bóle głowy,

10–50 mg i.v - antagonista receptorów α
URAPIDYL - ciężkie i bardzo ciężkie nadciśnienie - zespolenie tętniczo-
tętnicze np. podczas operacji żylne
nudności
- arytmie
⛔ 100 mg/d - agonista 5-HT1A

MIND.BOOK 7
 β-ADRENOLITYKI

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

β-ADRENOLITYKI NIESELEKTYWNE

- blok AV II i III
- zespół ch. węzła - zapalenie oskrzeli
- tachyarytmie nadkomorowe i
zatokowego - bradykardia
komorowe
- ciężka bradykardia - blok AV
- drżenia samoistne (np. w ch.
- dławica Prinzmetala - pogorszenie tolerancji
Parkinsona) 40-320 mg/d
- hipotonia wysiłku
PROPRANO-LOL - profilaktyka migreny
- ciężkie zaburzenia - oziębienie dystalnych
- przełom tarczycowy p.o. lub i.v.
krążenia obwodowego części kończyn
- lęk sytuacyjny
- zespół Raynauda - zaburzenia żołądkowo-
- proliferujące naczyniaki
- astma jelitowe
niemowlęce
- kwasica - zaburzenia lipidowe
metaboliczna

- jak wyżej 1 kropla

- jaskra z otwartym kątem
TYMOLOL przesączania
- ciężki alergiczny - jak wyżej, ale rzadko 2 ×/d do
nieżyt nosa każdego oka

- nadciśnienie tętnicze
LABETALOL - nadciśnienie tętnicze w ciąży Lek niedostępny w Polsce.
(II i III trymestr)

8 MIND.BOOK
 ADRENOLITYKI β1-SELEKTYWNE = β-BLOKERY

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

25-100 mg/d;
ATENOLOL p.o. lub i.v.

- długodziałający
bursztynian metoprololu
50-100 mg/d
METOPROLOL - blok AV II i III
p.o. lub i.v
- zespół ch. węzła - krótkodziałający
zatokowego - zapalenie oskrzeli winian metoprololu
- choroba wieńcowa serca
- ciężka bradykardia - bradykardia
- czynnościowe zaburzenia serca i
- dławica Prinzmetala - blok AV
układu krążenia
- hipotonia - pogorszenie tolerancji
- niewydolność serca
- ciężkie zaburzenia wysiłku
- zaburzenia rytmu serca
krążenia obwodowego - oziębienie dystalnych
- nadciśnienie tętnicze
- z. Raynauda części kończyn
- jaskra
- astma - zaburzenia żołądkowo-
- guz chormochłonny (ale najpierw
jelitowe
α-bloker)
względnie: - zaburzenia lipidowe
- cukrzyca 1,25-10 mg/d
- łuszczyca p.o.

BISOPROLOL

MIND.BOOK 9
 Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

ADRENOLITYKI β1-SELEKTYWNE
O DODATKOWYM DZIAŁANIU WAZODYLATACYJNYM

12,5-50 mg
1 ×/d lub
w 2 dawkach
KARWEDILOL podzielonych

s.l. lub p.o.

- jak wyżej
- szczególnie nadciśnienie tętnicze
- jak wyżej - jak wyżej
- karwedilol - nagłe stany w
nadciśnieniu
1,25-10 mg
1 ×/d - wytwarza NO, bezpieczny
dla astmatyków
p.o.
NEBIWOLOL

ADRENOLITYKI β1-SELEKTYWNE
Z WEWNĘTRZNĄ AKTYWNOŚCIĄ β-ADRENERGICZNĄ

- nadciśnienie tętnicze, 400 mg 1 ×/d

- ChNS, - jak wyżej - jak wyżej, ale rzadziej lub w 2 daw.
- zaburzenia rytmu serca podz.

ACEBUTOLOL

10 MIND.BOOK
LEKI WPŁYWAJĄCE NA UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY
Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

PARASYMPATYKOMIMETYKI

PARASYMPATYKOMIMETYKI DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO

- jaskra
1 kropla 1–2%
off-label:
roztw. do
PILOKARPINA - zwiększa wydzielanie łez - ostre zapalenie
- przejściowa
każdego oka co
- zespół Sjögrena krótkowzroczność
tęczówki i ciała 6–8 h
- niedoczynność gruczołów - nadmierne łzawienie
rzęskowego
ślinowych - nyktalopia
- odwarstwienie
- odwarstwienie
siatkówki
siatkówki

0,05 mg
KARBACHOL - operacje dna oka
dogałkowo

PARASYMPATYKOMIMETYKI DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO:

INHIBITORY CHOLINESTERAZY O KRÓTKIM CZASIE DZIAŁANIA

- diagnostyka miastenii
- różnicowanie przełomu - nadmierna aktywacja
EDROFONIUM miastenicznego przywspółczulna
Lek niezarejestrowany w Polsce.
i cholinergicznego

MIND.BOOK 11
 Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

INHIBITORY CHOLINESTERAZY
O DŁUGIM CZASIE DZIAŁANIA

- mechaniczna
- miastenia - zwolnienie akcji serca
niedrożność układu
- pooperacyjna niedrożność jelit - spadek ciśnienia krwi 0,5 mg 3 ×/d
moczowego, dróg
- atonia pęcherza moczowego -wzmożenie wydzielania
NEOSTYGMINA - odwracanie blokady nerwowo-
żółciowych i jelit
moczu, potu, łez, śliny i i.m., s.c.,
- zapalenie otrzewnej
mięśniowej wywołanej przez soku żołądkowego i.v.
- zakażenie dróg
niedepolaryzujące leki zwiotczające - skurcz oskrzeli
moczowych

30–120 mg
- miastenia
PIRYDO- kilka ×/d
- pooperacyjna niedrożność jelit - jak wyżej - jak wyżej
STYGMINA - atonia pęcherza moczowego
p.o.

- zawroty głowy
- nudności, wymioty
- choroba Alzheimera
- utrata apetytu
- choroba Parkinsona 1,5-6 mg
- biegunka
RYWA- - ciężka niewydolność 2 ×/d
- pobudzenie
STYGMINA (leczenie objawów łagodnego i wątroby
- splątanie
umiarkowanego otępienia w ww. p.o.
- bóle głowy
chorobach)
- lęk
- senność

1–2 mg i.v.
FIZO- - odtrutka na atropinę - nadmierne pobudzenie w wlewie
STYGMINA - zatrucia pestycydami organicznymi przywspółczulne 2–5 min,
⛔ 4 mg

12 MIND.BOOK
 PARASYMPATYKOLITYKI

Działania Uwagi i cechy

Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

LEKI BLOKUJĄCE RECEPTOR MUSKARYNOWY

p.o.:
- przeciw kolkom przewodu
pokarmowego lub dróg żółciowych
- jaskra zamkniętego - tachykardia
lub moczowych (współcześnie
kąta - suchość w ustach
rzadko) 0,5–1 mg
- niedrożność - zaleganie treści
przewodu pokarmowej w żołądku
i.v.: dawka całkowita
pokarmowego i jelitach
- bradykardia 3 mg
- zwężenie - depresja ośrodka
- bloki AV
odźwiernika oddechowego
- zatrucia związkami w zatruciach
- choroba refluksowa - zatrzymanie moczu
fosfoorganicznymi - brak dawki
żołądka - porażenie akomodacji
maksymalnej
ATROPINA Niegdyś:
- zwężenie szyi - wzrost ciśnienia
pęcherza moczowego wewnątrz gałki ocznej
- premedykacja przed znieczuleniem
ogólnym
- mydriatyk w okulistyce

SKOPOLAMINA - kinetozy (przeciwwymiotnie) - tachykardia 10 mg

- stany skurczowe narządów - myasthenia gravis - zamazane widzenie 2–3 ×/d
(BUTYLOBROMEK trzewnych - jelito olbrzymie - suchość ust
HIOSCYNY) - bóle menstruacyjne - splątanie ⛔ 100 mg/d

1 kropla r-r.
1% lub
- w okulistyce celem rozszerzenia - jaskra zamkniętego 2 krople r-r
- ostry atak jaskry
źrenicy kąta 0,5%
w odstępie
5 min

TROPIKAMID

MIND.BOOK 13
 Działania Uwagi i cechy
Nazwa Wskazania Przeciwwskazania Dawkowanie
niepożądane szczególne

- myasthenia gravis
- nadreaktywność pęcherza 5 mg 2–3 ×/d
OKSY- - zatrzymanie moczu
moczowego - objawy cholinolityczne
BUTYNINA - pęcherz neurogenny
- jaskra zamkniętego
kąta
⛔ 20 mg/d

IPRATROPIUM
- POChP
Więcej informacji w rozdziale “Leki działające na układ oddechowy”
- astma

TIOTROPIUM

PROPANTE-
- nadmierna potliwość Lek niedostępny w Polsce.
LINA

14 MIND.BOOK