Machine Translated by Google

CƠ SỞ CƠ BẢN CỦA LÝ THUYẾT GIA ĐÌNH

3. TÁM KHAI THÁC LIÊN KẾT

3.1. Lý thuyết hệ thống gia đình Bowen

Lý thuyết hệ thống gia đình Bowen, còn được gọi là Lý thuyết hệ thống tự nhiên Bowen, mô tả
các quá trình cảm xúc tự nhiên hình thành nên cách thức hoạt động của gia đình và các
nhóm xã hội khác. Tiến sĩ Bowen đã xây dựng lý thuyết của mình sau khi nghiên cứu gia đình nhân
loại như một hệ thống tự nhiên, sống động. Ông cố gắng đạt được sự nhất quán giữa các
khái niệm của lý thuyết và kiến thức từ phần còn lại của khoa học đời sống. Trước khi phác
thảo tám khái niệm của lý thuyết, điều quan trọng là phải hiểu bốn khái niệm và giả
định nền tảng: Lo lắng mãn tính, Lực lượng sống cơ bản, Quá trình cảm xúc và Gia đình như một
đơn vị cảm xúc.

Lo lắng mãn tính

Trong khi các sự kiện hoặc vấn đề cụ thể thường là nguyên nhân chính gây ra lo âu cấp tính,
thì nguyên nhân chính gây ra lo âu mãn tính là phản ứng của con người trước sự xáo trộn trong
sự cân bằng của hệ thống các mối quan hệ.

Lo lắng là phản ứng của cơ thể trước một mối đe dọa thực sự hoặc tưởng tượng. Tiến sĩ
Bowen cho rằng tất cả các sinh vật sống đều trải qua sự lo lắng dưới một hình thức nào đó. Ông

sử dụng thuật ngữ này thay thế cho phản ứng cảm xúc. Cả hai thuật ngữ đều cho thấy sự
gia tăng các biểu hiện thể chất, chẳng hạn như thay đổi nhịp tim và huyết áp, ánh mắt
ác cảm, phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy, và cảm giác cảnh giác hoặc sợ hãi tăng cao.
Mặc dù một mức độ lo lắng nhất định có thể huy động những phản ứng cần thiết cho sự sống còn của con

người, một số phản ứng trước mối đe dọa có thể không mang tính thích ứng.

Lo lắng mãn tính khác với lo lắng cấp tính. Lo lắng cấp tính thường là một phản ứng trước một mối đe

dọa thực sự và chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Lo lắng mãn tính thường là một phản ứng trước một

mối đe dọa tưởng tượng và có tính chất lâu dài hơn. Nhiều sự kiện khác nhau trong cuộc sống có thể

làm xáo trộn sự cân bằng trong hệ thống gia đình, nhưng một khi nó bị xáo trộn, các thành viên trong

gia đình có thể phản ứng nhiều hơn trước sự xáo trộn trong hệ thống quan hệ hơn là bản thân các sự kiện đó.

Chứng lo âu mãn tính thường vượt quá khả năng đối phó với nó của một người hoặc gia đình.

1
Machine Translated by Google

Lực lượng sống cơ bản

Lý thuyết này đặt ra hai lực lượng sống cơ bản đối lập nhau. Một là động lực phát triển sự sống

gắn liền với tính cá nhân và sự khác biệt của một cái tôi riêng biệt, còn điều kia là sự gần gũi

về mặt cảm xúc mãnh liệt không kém.

Bowen đã xác định hai lực lượng cuộc sống hoạt động trong hệ thống quan hệ của con người, sự gắn kết

và tính cá nhân. Sức mạnh đoàn kết kéo theo áp lực và mong muốn được giống như những người khác,

thống nhất về niềm tin, nguyên tắc, giá trị và cảm xúc. Lực lượng cá nhân, còn được gọi là lực

lượng khác biệt, liên quan đến động lực để xác định một cái tôi tách biệt với những người khác.

Bowen coi lực khác biệt là trách nhiệm đối với bản thân mà không đưa ra yêu cầu đối với người khác

hoặc đổ lỗi cho người khác. Một người xác định bản thân theo hệ thống cảm xúc sẽ hành

động dựa trên những nguyên tắc đã được cân nhắc kỹ lưỡng. Theo Bowen, lực lượng gắn kết chịu trách

nhiệm về hạnh phúc, sự thoải mái và hạnh phúc của người khác trong khi một người phân biệt bản

thân sẽ nhận trách nhiệm về hạnh phúc, sự thoải mái và hạnh phúc của chính mình.

Hệ thống cảm xúc

Hệ thống cảm xúc bao gồm gen, ty thể, màng tế bào, kết nối giữa các tế bào, chất lỏng ngoại

bào, các cơ quan, mô, hệ thống sinh lý và tất cả các phản ứng cảm xúc được hỗ trợ bởi các

thành phần này.

Trong khi Darwin đưa ra giả thuyết về mối liên hệ vật lý giữa con người và các dạng sống khác

thì Bowen đưa ra giả thuyết về mối liên hệ cảm xúc giữa hai người. Con người, nhờ sở hữu một

hệ thống cảm xúc giống như những gì tồn tại trong mọi sự sống, nên phần lớn hành vi của mình bị chi

phối bởi các quá trình có trước sự phát triển của vỏ não phức tạp. Hệ thống cảm xúc trong bối

cảnh của lý thuyết Bowen bao gồm các động lực bản năng, sự sinh sản và phản ứng được điều khiển

bởi hệ thống thần kinh tự trị.

Bowen phân biệt giữa cảm xúc và cảm giác. Điều này làm cho thuật ngữ cảm xúc có thể được áp

dụng cho mọi sinh vật sống. Cảm giác có thể được cảm nhận trong khi cảm xúc hoạt động bên ngoài

nhận thức. Những cảm giác như vui sướng, tuyệt vọng, tức giận hay tội lỗi có thể là nhận thức bề

mặt về cảm xúc. Hệ thống trí tuệ tách biệt con người với các động vật khác. Bowen đã phân biệt

giữa suy nghĩ bị ảnh hưởng quá mức bởi cảm giác và hệ thống cảm xúc và suy nghĩ độc lập

với nó. Một người bóp méo hiện thực sẽ kết hợp suy nghĩ với cảm giác và trạng thái cảm xúc.

Mặt khác, tư duy khách quan độc lập hơn với hệ thống cảm xúc và cảm giác.

2
Machine Translated by Google

Gia đình như một đơn vị cảm xúc

Hoạt động cảm xúc của từng thành viên phụ thuộc lẫn nhau đến mức gia đình có thể được
khái niệm chính xác hơn như một đơn vị cảm xúc.

Quan điểm của Bowen về gia đình như một đơn vị cảm xúc thể hiện một sự thay đổi mô hình quan trọng.

Khái niệm gia đình như một đơn vị cảm xúc hàm ý mối liên hệ sâu sắc, đa thế hệ giữa các

thành viên trong gia đình, điều này ảnh hưởng đáng kể đến hành vi của các thành viên ngoài nhận thức

có ý thức của họ. Nó khái niệm hóa gia đình như một cơ thể. Bệnh lý ở một cá nhân thành viên trong

gia đình được coi là triệu chứng của sự mất cân bằng trong hệ thống tình cảm gia đình. Các cá

nhân có thể dễ bị tổn thương hơn khi phát triển các triệu chứng trong bối cảnh hệ thống cảm xúc mất

cân bằng.

Các triệu chứng có thể rơi vào ba loại: rối loạn chức năng thể chất, cảm xúc và xã hội.

Ví dụ, phát triển bệnh ung thư, trầm cảm hoặc phạm tội, mỗi trường hợp đều được coi là triệu chứng

của quá trình cảm xúc trong gia đình. Điều này không có nghĩa là các gia đình gây ra các triệu

chứng, mà chỉ là họ có thể mắc kẹt trong những cách vô thức để điều chỉnh sự lo lắng và có thể gây

ra những hậu quả không lường trước được. Cách suy nghĩ này về các triệu chứng làm giảm sự kỳ

thị liên quan đến một số vấn đề của con người và tăng tính khách quan trong việc giải quyết chúng một

cách sáng tạo.

3.2. 8 khái niệm lồng vào nhau

Tám khái niệm đan xen của Lý thuyết Bowen bao gồm:

1) Sự khác biệt của bản thân

2) Hình tam giác

3) Quá trình cảm xúc của gia đình hạt nhân

4) Quá trình chiếu ảnh gia đình
5) Cắt
6) Quá trình truyền tải đa thế hệ
7) Vị trí anh chị em
8) Quá trình cảm xúc xã hội

Sự khác biệt của bản thân

Được mô tả bằng quy mô lý thuyết, sự khác biệt hóa bản thân mô tả cách mọi người đối phó với nhu

cầu của cuộc sống và theo đuổi mục tiêu của mình một cách liên tục từ thích nghi nhất đến tốt nhất.

3
Machine Translated by Google

ít nhất. Những biến thể trong khả năng thích ứng này phụ thuộc vào một số yếu tố có liên quan

với nhau, bao gồm mức độ vững chắc của bản thân, phần bản thân không thể thương lượng trong

các mối quan hệ. Ví dụ, một người có những nguyên tắc được cân nhắc kỹ lưỡng sẽ nâng cao bản thân

vững chắc và sẽ không bị lung lay bởi những mốt nhất thời hay quan điểm. Một người có cái tôi kém vững

chắc hơn sẽ cảm thấy nhiều áp lực hơn khi phải suy nghĩ, cảm nhận và hành động giống người khác. Sự

kết hợp này giữa hai người tạo ra sự lo lắng kinh niên hơn khi một người trở nên nhạy cảm hơn với những

gì người kia nghĩ, cảm nhận và làm. Lo lắng cấp tính cũng đóng một vai trò. Một người có sự khác

biệt khá tốt có thể phát triển các triệu chứng khi bị lo âu cấp tính, nhưng có thể sẽ sớm trở lại hoạt

động thích ứng. Một người ít khác biệt hơn có thể sống trong một môi trường không có căng thẳng và do đó

hoạt động khá tốt trong thời gian dài.

Mức độ khác biệt đề cập đến mức độ mà một người có thể tự suy nghĩ và hành động khi tiếp xúc với các vấn

đề liên quan đến cảm xúc. Nó cũng đề cập đến mức độ mà một người có thể phân biệt giữa suy nghĩ và cảm

xúc. Ở mức độ khác biệt cao hơn, con người duy trì cái tôi vững chắc, tách biệt dưới áp lực và lo

lắng đáng kể. Họ quản lý phản ứng của riêng mình và chọn những hành động chu đáo. Ở mức độ khác biệt thấp

hơn, con người phụ thuộc vào người khác để hoạt động và họ phát triển các triệu chứng đáng kể khi bị căng

thẳng. Họ hành động, thường mang tính phá hoại, dựa trên những phản ứng lo lắng đối với môi trường.

Lý luận trí tuệ của họ hợp nhất với cảm xúc.

Ngay cả những người rất thông minh cũng có thể kém khác biệt. Người ta thực sự không thể đo lường mức

độ khác biệt vì nó đòi hỏi phải quan sát nhiều lĩnh vực hoạt động trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, thang đo

đưa ra một cách khái niệm hóa sự biến đổi trong cách đối phó giữa con người với nhau. Ví dụ, khái niệm

này đưa ra một cách suy nghĩ về sự thay đổi trong hoạt động của những đứa trẻ có cùng cha mẹ.

Một số người có thể cho rằng Lý thuyết Bowen có vẻ quá mang tính quyết định, nhưng nó thực sự thúc đẩy

quyền tự quyết cá nhân và cải thiện cuộc sống của một người, cuộc sống của con cái và cuộc sống của

gia đình của một người. Quá trình phân biệt bản thân bao gồm nỗ lực có ý thức nhằm củng cố hoặc nâng

cao mức độ vững chắc của bản thân bằng cách xác định niềm tin và nguyên tắc, quản lý sự lo lắng và phản

ứng cũng như liên hệ khác với hệ thống gia đình.

Những người tham gia vào những nỗ lực này sẽ thu được những lợi ích tích cực cho hoạt động của chính

họ và họ tự động nâng cao mức độ khác biệt hóa trong toàn hệ thống.

Hình tam giác

Hình tam giác là phân tử cơ bản của hệ thống quan hệ con người. Một cặp đôi hai người trở nên bất

ổn khi sự lo lắng tăng lên. Sau đó, một hoặc cả hai thành viên trong cặp thường kéo theo người thứ ba

để giảm bớt áp lực. Trong hệ thống ba người, sự lo lắng có nhiều nơi để giải quyết hơn và mối quan

hệ nơi nó bắt nguồn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Khi hệ thống ba người không còn có thể

4
Machine Translated by Google

chứa đựng sự lo lắng, nó liên quan đến nhiều người hơn và tạo thành một chuỗi các hình
tam giác lồng vào nhau. Các nhà nghiên cứu Bowen coi hình tam giác là một chức năng
tự nhiên của hệ thống sống. Hình tam giác có thể có kết quả tiêu cực hoặc tích cực tùy
thuộc vào cách các thành viên của họ quản lý sự lo lắng và phản ứng. Bowen cho rằng nếu
một thành viên trong tam giác giữ bình tĩnh và tiếp xúc tình cảm với hai thành viên còn lại
thì hệ thống sẽ tự động bình tĩnh lại. Mặt khác, khi đủ căng thẳng và phản ứng, các thành
viên sẽ cố định vào tư thế tam giác và phát triển các triệu chứng.

Quá trình cảm xúc của gia đình hạt nhân

Gia đình hạt nhân quản lý sự khác biệt và lo lắng bằng xung đột, khoảng cách, sự tương hỗ
qua lại quá mức và kém hiệu quả, mà ở mức cực đoan có thể dẫn đến rối loạn chức năng ở vợ/
chồng và sự tập trung vào con cái. Mọi người xung đột đấu tranh, tranh cãi, đổ lỗi và chỉ
trích lẫn nhau. Những đối tác xa cách có xu hướng không sẵn sàng về mặt cảm xúc và tránh
những chủ đề có thể gây khó chịu, mặc dù quan trọng. Sự có đi có lại trong các mối
quan hệ xảy ra khi một người đảm nhận trách nhiệm cho cả hai.
Hai người trượt vào những vai trò thừa và thiếu. Điều này có thể trở nên cực đoan đến mức một
đối tác trở nên mất khả năng lao động vì căn bệnh thiếu định hướng nói chung. Sự tập
trung vào trẻ em sẽ được thảo luận nhiều hơn ở khái niệm tiếp theo.

Quá trình chiếu gia đình

Tam giác cố định được thể hiện rõ trong quá trình dự đoán gia đình, trong đó cha mẹ trong
gia đình hạt nhân tập trung sự lo lắng vào đứa trẻ và đứa trẻ sẽ phát triển các vấn đề. Khi
đó, cha mẹ thường cố gắng thuyết phục trẻ thay đổi hoặc nhờ chuyên gia “sửa chữa” trẻ.
Các nhà tư vấn hệ thống gia đình Bowen giàu kinh nghiệm báo cáo rằng thay vào đó, khi cha mẹ
có thể quản lý sự lo lắng của chính mình và giải quyết các vấn đề trong mối quan hệ của
chính họ thì chức năng của đứa trẻ sẽ tự động được cải thiện.

Cắt đứt cảm xúc

Một tư thế cực kỳ xa cách tạo thành khái niệm cắt đứt cảm xúc, trong đó các thành viên trong
gia đình ngừng tiếp xúc tình cảm với nhau. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với
hoạt động của các thế hệ tương lai, vì đơn vị tình cảm gia đình bị cắt đứt theo cách mà sự
lo lắng có ít nơi được hấp thụ hơn trong hệ thống đại gia đình. Do đó, lo lắng mãn tính tăng
lên. Người ta tìm kiếm những mối quan hệ khác để thay thế cho mối quan hệ đã cắt đứt. Những
mối quan hệ mới này ngày càng tăng cường và mọi người trở nên dễ bị tổn thương trước
các triệu chứng.

5
Machine Translated by Google

Quá trình truyền tải đa thế hệ

Sự khác biệt của Bản thân được truyền qua quá trình truyền tải nhiều thế hệ. Khái niệm này mô

tả các mô hình của quá trình cảm xúc qua nhiều thế hệ. Nó đưa ra một cách suy nghĩ về các mô

hình gia đình vượt xa sự phân đôi giữa gen và môi trường. Một trong những cách mô hình gia

đình được truyền qua các thế hệ là thông qua các mối quan hệ tay ba.

Vị trí anh chị em

Vị trí anh chị em, một khái niệm mà Bowen áp dụng từ nghiên cứu của Walter Toman, cũng ảnh
hưởng đến sự khác biệt về mức độ khác biệt hóa cơ bản và chức năng.

Con lớn nhất, con út và con giữa có xu hướng đảm nhận những vai trò chức năng nhất định

trong gia đình, cũng bị ảnh hưởng bởi sự kết hợp đặc biệt giữa vị trí anh chị em trong gia

đình và vị trí anh chị em của cha mẹ và những người thân khác.

Quá trình cảm xúc xã hội

Khái niệm cuối cùng mà Bowen phát triển là quá trình cảm xúc xã hội. Nó đề cập đến xu hướng

mọi người trong xã hội trở nên lo lắng và bất ổn hơn vào những thời điểm nhất định so với

những thời điểm khác. Các yếu tố gây căng thẳng về môi trường như dân số quá đông, khan hiếm tài

nguyên thiên nhiên, dịch bệnh, lực lượng kinh tế và thiếu kỹ năng sống trong một thế giới đa

dạng đều là những yếu tố gây căng thẳng tiềm ẩn góp phần gây ra sự suy thoái trong xã hội.