Ang pagbabalik tanaw sa malagim na yugto sa kasaysayan ng Pilipinas sa taong 1972 ang

pangyayaring yumanig sa ating bansa ay ang panahon ng Batas Militar sa Pilipinas noong

panahon ni Pangulong Ferdinand Marcos. Hindi ito ang unang pagkakataong ginamit ang

nasabing espesyal na kapangyarihan ng isang chief executive sa Pilipinas, ngunit nakita sa

panahon ni Marcos ang rurok ng kapangyarihang ito sa napakatagal na panahon ng

implementasyon nito. Ano nga ba ang nag-udyok sa pangulo upang magdeklara ng batas militar

sa Pilipinas? Ano ang naidulot at naging pagbabago sa iba’t ibang sektor ng lipunan kabilang na

ang mahalagang papel ng simbahan dito?

Nilagdaan ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Presidental Proclamation no. 1081 sa

araw na ito noong 1972, na ayon sa nasabing proklamasyon ay epektibong ipinapasailalim ang

buong kapuluan ng Pilipinas sa Batas Militar kinabukasan, ika-22 ng Setyembre. Gabi ng ika-23

ng Setyembre sa parehong taon nang lumabas sa mga telebisyon sa buong Pilipinas si Pangulong

Marcos upang ianunsyo ang pagpapasailalim ng buong Pilipinas sa Batas Militar.

Bago pa man ito, nakatala sa diary ni Pangulong Marcos noong Enero 1970 ang kanyang balak

na ideklara ang Batas Militar, dahil sa malawakang terorismo, pagtatangka sa kanyang buhay, at

mga kudeta.

Ayon sa opisyal na pahayag ng Pangulong Marcos at ng nasa Proklamasyon 1081,

ipinasailalim ang Pilipinas sa Batas Militar sa mga kadahilanang upang "sagipin" ang istabilidad

ng Republika mula sa banta ng komunismo at ng anarkiyang dulot ng mga kaguluhang

panlipunan, kabilang na ang malawakang demonstrasyon ng mga estudyante at mga pulitikal na

aktibista.
 Ayon pa kay Ocampo (2016), sinabi rin ni Pangulong Marcos na ang pagtatangka sa

buhay ng kanyang Ministro ng Depensa na si Juan Ponce Enrile ang nagbigay sa kanya ng rason

upang ipatupad ang Batas Militar, bagaman sa huli'y lumilitaw na ito'y maaaring huwad lamang

na dahilan ni Marcos para sa pagpapatupad ng Batas Militar. Ayon sa Konstitusyon ng 1935, na

umiiral noong panahon ni Marcos hanggang 1973, ang pagdedeklara niya ng Batas Militar ayon

sa Seksyon 11-2 ng nasabing konstitusyon. Sa mga panahong iyon, nagkaroon ng malawakang

mga demonstrasyon ang mga estudyante laban sa pamahalaang Marcos, partikular na ang First

Quarter Storm noong Enero 1970, pati na rin ang krisis sa ekonomiya ng Pilipinas dulot ng labis

na gastusin sa mga imprastrukturang proyekto ng mga Marcos, at ang aktibidad ng mga

rebeldeng komunista at mga militanteng Muslim.

Sa pagpapatupad ng Batas Militar sa Pilipinas, ipinatigil din niya ang writ of habeas

corpus at ang kapangyarihan ng pamahalaang sibil, at ibinigay sa militar ang kontrol ng

pamahalaan, kung saan siya mismo ang Commander-in-Chief ng hukbong sandatahan. Nakita sa

implementasyon ng Batas Militar ang pagsasara ng Kongreso, nangangahulugang lahat ng mga

batas na ipapatupad sa Pilipinas ay isusulat at ipapatupad rin ng Pangulo. Bagaman marami ang

sumang-ayon sa pagpapatupad ng Batas Militar, mas marami pa rin ang mga bumabatikos at

nagpapahayag ng pagkondena sa tila layuning makamit ni Pangulong Marcos ang mas malawak

na kapangyarihan sa larangan ng pulitika sa pamamagitan ng Batas Militar. Nalimitahan rin ang

mga hindi otorisadong pampublikong pagtitipon, ipinasara ang mga media companies sa buong

bansa at ipinasakamay ang ilan sa kanila sa mga cronies ng pamilya Marcos, censored ang lahat

ng mga balita at mga artikulo sa mga pahayagan at binusalan ang kalayaan sa pamamahayag ng

mga tao. Lahat ng mga tunay at may potensyal na mga kritiko at miyembro ng oposisyon ng
rehimeng Marcos ay inaresto at ipinakulong, kabilang na ang karibal niya sa pulitikang si

Senador Benigno "Ninoy" Aquino, Jr.

Sa pagpasok ng bansa sa ilalim ng batas militar noong 1972 sa pamumuno ni Pangulong

Ferdinand Marcos, nagdulot ito ng malalim at malawakang pagbabago sa iba't ibang sektor ng

lipunan, kabilang ang mahalagang papel ng Simbahan. Ang ugnayan ng Simbahan at ng

pamahalaang Marcos ay may malalim na implikasyon sa lipunang Pilipino, at ang pag-aaral sa

kanilang relasyon at epekto nito ay isang mahalagang aspeto ng pag-unawa sa kasaysayan ng

Pilipinas. Sa pamamagitan ng pagsusuri sa naturang ugnayan, maipapaliwanag ang mga

pangyayari at desisyon na nagbago sa takbo ng kasaysayan ng bansa, pati na rin ang mga

implikasyon nito sa mga mamamayan, lalo na sa aspeto ng kalayaan at karapatang pantao. Sa

papaksaing ito, maglalantad ang papel ng simbahan bilang isang institusyon ng lipunan at ang

daynamiko ng ugnayang pulitikal nito sa panahon ng batas militar.

Sa panahon ng Batas Militar noong dekada 1970 sa Pilipinas, dalawang pangunahing

sektor ang naglaban sa pamumuno ni dating Pangulong Ferdinand Marcos: ang sektor ng

mga Kristiyano at ang sektor ng mga Marxista. Bagamat may mga paglabag sa karapatan at

kalayaan ng mamamayan, nagkaisa ang simbahan at ang mga grupo ng marxista sa pagtutol sa

pamahalaan ni Marcos. Ngunit ang mahalagang papel ng mga Kristiyano at mga Marxista sa

panahon ng batas militar ay nagpapakita ng dalawang magkaibang pananaw at pamamaraan sa

paglaban sa pamahalaan ni dating Pangulong Ferdinand Marcos.

Sa kabila ng mga karumaldumal at pang-aabuso na ginawa ng pamahalaan, may isang dahilan na

ipahayag ang kritikal na posisyon ng simbahan laban dito. Sa panahon na ito, ang tinatawag na
"Marxista" ay aktibong kumikilos o nagtatrabaho upang makabuo ang pagbabago na kanilang

inaasam. Mayroon man silang pagkakaiba sa pamamaraan at pananaw, gaya na lamang ng

simbahan sa kabila ng maraming itong tagasunod dahil ito ang nagiging kanlungan ng mga

mamamayan noon na naghahanap ng gabay, pag-asa at proteksyon sa panahon ng kagipitan, Ang

simbahan ay nagpapahayag bilang pinagmulan ng pagtutol sa pamamagitan ng moralidad at

pananampalataya. Samantalang ang mga marxista ang siya naming nag-organisa ng mga

protesta, welga at iba’t ibang kaparaanang aktibidad para sa inaasam na pagbabago.

Nagkaroon ng iba’t ibang epekto sa lipunan ang pagpapatupad ng batas militar, maging ang

ugnayan sa pulitikal ng mga sektor na ito ay nagpapahayag ng kani-kanilang pagkakaiba at

pagkakaisa sa pagtutol sa rehimeng Marcos. Bagamat may pumapabor dito, mas marami pa rin

ang bilang ng tumututol dito.

Ang Simbahan, na may malaking impluwensiya sa lipunan dahil na rin sa marami itong

tagasunod, ito rin ay isa sa mga naging boses sa pagtutol laban sa pang-aabuso ng gobyerno. Ang

ilang mga lider Katoliko, gaya ng mga obispo at pari, ay nagpapakita ng determinasyon sa

pagtutol sa mga paglabag sa karapatang pantao at sa pagtatanggol sa mga naapi. Sa kanilang mga
simbahan at institusyon, naging sentro sila ng pakikibaka para sa katarungan at kalayaan. Bukod

dito, ang simbahan ay nagiging kanlungan ng mga mamamayan na naghahanap ng proteksyon at

gabay sa panahon ng kagipitan.

Sa kabilang banda, ang mga grupong Marxista ay nagsagawa ng mga kilos-protesta at armadong

labanan laban sa pamahalaan ni Marcos. Sila ay nagtataguyod ng mga teorya at prinsipyo na

sumasalungat sa sistemang pang-aapi at kapitalismo. Sa kanilang determinadong pagkilos at

pagpapalaganap ng ideolohiya, naging mahalagang puwersa sila sa panahon ng batas militar.

Ang kanilang aktibismo at militanteng gawaing pumukaw sa damdamin ng maraming Pilipino at

nagbigay daan sa malawakang pagkikilos laban sa rehimeng Marcos.

Ang pagsasama ng Simbahan at mga grupong Marxista laban sa pamahalaan ni Marcos

ay naging instrumental sa pagpapalakas ng oposisyon at pagbabago sa lipunan. Ang kanilang

pagkakaisa at pakikibaka ang nagsilbing pundasyon ng tagumpay ng People Power noong 1986,

na nagbunga ng pagpapatalsik kay Marcos at pagtatag ng isang bagong demokratikong

pamahalaan. Ang pagkakapit-bisig ng Simbahan at mga Marxista sa panahon ng batas militar ay

nagpapakita ng kahalagahan ng pagkakaisa at pakikibaka ng iba't ibang sektor ng lipunan laban

sa pang-aapi at tiraniya.

Ang mahalagang papel ng mga Kristiyano at mga Marxista sa panahon ng batas militar ay

nagpapakita ng dalawang magkaibang pananaw at pamamaraan sa paglaban sa pamahalaan ni

dating Pangulong Ferdinand Marcos.

Ang Simbahan, bilang institusyon ng mga Kristiyano, ay naglaro ng mahalagang papel sa

pagbibigay-boses sa mga naghihirap at naaapi sa lipunan. Ipinahayag ng ilang lider ng

Simbahan, tulad ng mga obispo at pari, ang kanilang pagtutol sa pang-aabuso ng pamahalaan at
pagtatanggol sa mga karapatan ng mga mamamayan. Ginamit nila ang kanilang mga simbahan at

institusyon upang maging mga lugar ng proteksyon at paglalantad sa mga paglabag sa

karapatang pantao. Ang mga Kristiyano ay nagdala rin ng mensahe ng pag-asa, pagmamahal, at

katarungan sa gitna ng karahasan at kaguluhan.

Marxista: Sa kabilang banda, ang mga grupong Marxista ay nagdala ng radikal na perspektiba sa

pagtutol sa pamahalaan. Sila ay naglunsad ng mga kilos-protesta, armadong pakikibaka, at

nagsulong ng mga ideolohiyang kritikal sa kapitalismo at umiiral na sistema ng pang-aapi. Ang

mga Marxista ay nagtutol sa korapsyon, kahirapan, at pangaabuso ng pamahalaan sa

pamamagitan ng organisadong pagkilos at pagsusulong ng mga alternatibong estratehiya para sa

pagbabago ng lipunan. Sa pamamagitan ng kanilang pakikibaka, nagbigay sila ng alternatibong

pagkakakilanlan at pag-asa sa mga sektor na naiiwan sa lipunan.

Ang Marxismo ay isang makakaliwang ekonomiko at sosyopolitikal na pilosopiya na

tumutuon sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan gamit ang materyalistang

interpretasyon sa takbo ng kasaysayan at diyalektikong pananaw sa pagbabagong panlipunan.

Ang Teoryang Marxismo ay isang pananaw at isang anyo ng pagsusuri sa ating lipunan

kung saan ang iba’t ibang antas ng tao sa lipunan (mahina at malakas, matalino at mangmang,

duwag at matapang, mahirap at mayaman) ay binibigyang-pansin. Dahil ito ay may koneksyon

sa magiging kalagayan sa buhay at kapalaran ng mga mamamayan.

 Ayon kay Marx, ang bawat tao ay nahahati sa mga uri ng lipunan, na ang mga miyembro

nito ay may higit na pagkakatulad sa isa’t isa kaysa sa mga miyembro ng iba pang uri ng

lipunang hindi sila kabilang. Kung gayon ay napakahalagang malaman natin ang kalagayan ng

isang indibidwal, lipunan, o maging ang kultura na nakapaloob sa usaping may koneksyon sa

magiging resulta sa huli, sapagkat ito ang magbibigay ng kasagutan kung paano tayo

makikitungo sa kapaligirang nagging bahagi ng ating Sistema. Sa teoryang ito, hindi lamang ang

particular na mga simbolismo at tema ang pinakapokus ng pagtanaw, kung hindi ang mga paraan

kung paano natin malaman ang kalagayan ng isang problema, nang sa gayon ay maturuan ang

ating mga sarili na maging malumanay at maunawaan ang namamagitang mga tunggalian na

nakapaloob sa bawat akda.

Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Halimbawa nalamang sa
tunggaliang “mahirap laban sa
mayaman”, hanggang sa
kasalukuyan, malawak
pa rin ang usaping ito, mababakas
pa rin ang nakaugaliang kung
mayaman ka ay marami ang iyong
Ang Teoryang Marxismo ay isang
pananaw at isang anyo ng
pagsusuri sa ating lipunan kung
saan ang
iba’t ibang antas ng tao sa lipunan
(mahina at malakas, matalino at
mang-mang, duwag at matapang,
mahirap at mayaman) ay
binigyang-pansin. Dahil ito ay
may koneksyon sa magiging
kalagayan sa
buhay at kapalaran ng mga
mamamayan.
paraan ng pag-ahon mula sa
kalugmukan sa akda at sa huli
ay nagsisilbing modelo para sa
mga
mambabasa.
Sa madaling salita, nagpapakita
ang teoryang ito na may
magagawa ang panitikan. Tunay
nga na
malaking impluwensya ang
panitikan upang matuldukan ang
maling nakasanayan ng isang tao,
kagaya
nalamang ng maling pakikitungo
nito sa kaniyang kapwa.
Kung babalikan natin ang
Maikling Kwentong “Walang
Panginoon” ni Deogracias A.
Rosario, ito ay
umiikot sa isang maralitang
pamilya at sa kanilang
pakikipagtunggali sa mga
mayayamang
nagsamantala sa kanila.
Mababatid ang pagtatagisan ng
dalawang puwersa, ang
naghaharing uri na
kinakatawan ni Don Teong at
mababang uri na makikita sa
tauhang si Marcos na kahit
niyurak at
pinagsamantalahan ang kahinaan
ng pamilya ni Marcos dahilan
sa pagsamsam ng kanilang
lupang
sinasaka na minama pa nila sa
kanilang mga ninuno ay nagawa
parin nilang magtagumapay laban
sa
kasamaan at kasakiman ni Don
Teong.
Maging ang Maikling Kwentong
Hiligaynon na “Si Pinkaw” ni
Isabelo S. Sobrevega, ang kwento
ay
umikot sa buhay ni Pinkaw bilang
isang ina sa kaniyang tatlong
anak. Pangangalakal ng basura
ang
pangunahing hanapbuhay niya. Sa
kabila ng kahirapan, siya ay
masayahin, mahilig kumanta at
may
malasakit sa kapwa. Ngunit
nasubok ang katatagan sa buhay ni
Pinkaw nang isugod niya ang mga
anak
sa pagamutan dahil sa nakakain ng
panis na sardinas. Walang nais
tumulong sa kaniya pati na ang
mga
doctor, nagmamasid lang ang mga
tao sa kaniyang paligid. Hanggang
sa binawian ng buhay ang talto
niyang mga anak dahilan kung
bakit nawala sa katinuan si
Pinkaw.
Idagdag pa natin ang Teleseryeng
“Kadinang Ginto”, na noong
mapapanood sa ABS-CBN, kitang-
kita
rito ang pagmamalitrato ng
mayaman na si Daniela sa mahirap
na si Romina dahil sa kaniyang
galit at
pagnanais na makam-kam ang
lahat ng yaman ng kaniyang ama.
Sa katunayan, iilan lamang ang
mga
ito na maaaring kakitan ng
Teoryang Marxismo. Kung
gayon, malaki ang naging
gampanin ng
pagpapalaganap ni Karl Marx at
Friedrich Engles sa
metodolohiyang ito, nagmistulan
itong obra
maestrang nag-iwan ng kakintalan
at patuloy na pinapairal sa ating
lipunan.
paraan ng pag-ahon mula sa
kalugmukan sa akda at sa huli
ay nagsisilbing modelo para sa
mga
mambabasa.
Sa madaling salita, nagpapakita
ang teoryang ito na may
magagawa ang panitikan. Tunay
nga na
malaking impluwensya ang
panitikan upang matuldukan ang
maling nakasanayan ng isang tao,
kagaya
nalamang ng maling pakikitungo
nito sa kaniyang kapwa.
Kung babalikan natin ang
Maikling Kwentong “Walang
Panginoon” ni Deogracias A.
Rosario, ito ay
umiikot sa isang maralitang
pamilya at sa kanilang
pakikipagtunggali sa mga
mayayamang
nagsamantala sa kanila.
Mababatid ang pagtatagisan ng
dalawang puwersa, ang
naghaharing uri na
kinakatawan ni Don Teong at
mababang uri na makikita sa
tauhang si Marcos na kahit
niyurak at
pinagsamantalahan ang kahinaan
ng pamilya ni Marcos dahilan
sa pagsamsam ng kanilang
lupang
sinasaka na minama pa nila sa
kanilang mga ninuno ay nagawa
parin nilang magtagumapay laban
sa
kasamaan at kasakiman ni Don
Teong.
Maging ang Maikling Kwentong
Hiligaynon na “Si Pinkaw” ni
Isabelo S. Sobrevega, ang kwento
ay
umikot sa buhay ni Pinkaw bilang
isang ina sa kaniyang tatlong
anak. Pangangalakal ng basura
ang
pangunahing hanapbuhay niya. Sa
kabila ng kahirapan, siya ay
masayahin, mahilig kumanta at
may
malasakit sa kapwa. Ngunit
nasubok ang katatagan sa buhay ni
Pinkaw nang isugod niya ang mga
anak
sa pagamutan dahil sa nakakain ng
panis na sardinas. Walang nais
tumulong sa kaniya pati na ang
mga
doctor, nagmamasid lang ang mga
tao sa kaniyang paligid. Hanggang
sa binawian ng buhay ang talto
niyang mga anak dahilan kung
bakit nawala sa katinuan si
Pinkaw.
Idagdag pa natin ang Teleseryeng
“Kadinang Ginto”, na noong
mapapanood sa ABS-CBN, kitang-
kita
rito ang pagmamalitrato ng
mayaman na si Daniela sa mahirap
na si Romina dahil sa kaniyang
galit at
pagnanais na makam-kam ang
lahat ng yaman ng kaniyang ama.
Sa katunayan, iilan lamang ang
mga
ito na maaaring kakitan ng
Teoryang Marxismo. Kung
gayon, malaki ang naging
gampanin ng
pagpapalaganap ni Karl Marx at
Friedrich Engles sa
metodolohiyang ito, nagmistulan
itong obra
maestrang nag-iwan ng kakintalan
at patuloy na pinapairal sa ating
lipunan.

Church o simbahan ang isa sa may malaking ginampanan sa panahon ng Martial Law.

May mga simbahan na kung saan kumokontra sa pamamalakad ni dating pangulong Ferdinand
Marcos. Catholic ang nakapailalim na relihiyon na kumirkritiko sa maling pamumuno sa

panahon ng Martial Law. Ang mga kakampi naman ni Marcos ay ang Iglesia ni Cristo. Ang

relihiyon na ito ay buong suporta ang ibinibigay dahil sa kanilang paniniwala na maganda ang

ginagawa noon sa panahon ng Martial Law (Lim, 1989).

Noong naganap ang martial law ay may dalawang sektor na gumanap ng isang

mahalagang papel, ang Christians at Marxists. Sa isinulat ni Aguilan na "Theology of Struggle:

A Convergence of Christianity and Marxism in the Philippines" ay ipinakita ang pagkakaiba sa

paniniwala ng Kristiyanismo at Marxismo maging ang pagtatagpo ng prinsipyo nito. Dalawa

mang magkaibang pananaw ngunit maaari ring magkaisa. Ayon kay Aguilan, mayroong

pagkakaiba ang dalawa sa kanilang teolohiya. Ang Marxism ay tinutuligsa ang mayroong

ideolohiya ang Kristiyanismo. Ayon kay Karl Marx, ang layunin ng relihiyon ay magbigay

lamang ng ilusyon sa mga tao at naghahatid ng submissiveness na mayroon ang lipunan.

"Religion is the opium of the people," sabi ni Karl Marx. Binigyang diin ng Marxismo na ang

simbahan ay maaring magprotesta tungkol sa mga naaabuso hindi lang sa pakikipag-ugnayan ng

simbahan sa mga naaapi kundi magkaroon ng kilusan ang simbahan laban sa mga naaapi. Ang

Kristiyanismo ay Ang Kristiyanismo at Marxismo ay nagkaisa sa isang prinsipyo at ito ang

pakikibaka para sa mga taong inaapi.

Sa naganap na kamay na bakal sa bansa, ang pinaka sentro ng talakayan ay ang

simbahan. Simbahan, saan nga ba panig ang simbahan? Ang simbahan ay siyang simbolo ng
isang pag-asa at kaligtasan kung saan ang bawat indibidwal ay binibigyang halaga ng

institusyong ito. Ang simbahan ay pinasinayaan ng Latin American Liberation Theology na

lumaban kontra sa kawalan ng katarungan lalo na sa pang-aaping nagaganap sa bansa. Ngunit

maging ang simbahan ay mayroong magkaibang pananaw sa naganap na martial law sa bansa.

Mayroong sumuporta at di-sumuporta sa ilalim ng batas militar o martial law. Malaki ang papel

ng simbahan sa panahong ito sapagkat ang simbahan ang batayan ng lipunan.

Sa kabilang banda, ang mga anti-martial law na simbahan ay pinaniniwalaang ang batas

militar ay isang paglabag sa karapatang patao. Ang simbahan ay di sang-ayon sa mga paglabag

na ginawa ng batas militar sa mga mamamayan ng Pilipinas na maging ang sariling saloobin ng

mga tao ay hindi tinanggap sa panahon ng rehimeng Marcos. Sa simbahang katoliko sa dekada

‘50 nag-umpisa ang tinatawag na teolohiya ng liberasyon na itinuturing na kilusan bilang sagot

sa kahirapang dinaranas ng mahihirap na bansa. Base sa pelikulang Sister Stella L. sa direksyon

ni Mike de Leon, makikita ang kahirapan, inhustisiya, kaya naman ang mga tao ay nagwelga

(Cruz, 2010). Sa pelikula makikita ang isang madre na nasa kumbento na namulat sa kaganapan

at baluktot na pamamalakad ng mga may kapangyarihan.

Ang pelikulang "Orapronobis" ni Lino Brocka ay naglalayong ipakita ang kahalagahan ng
paglaban laban sa mapanupil na rehimen ng diktador na si Ferdinand Marcos sa Pilipinas. Ito ay
isang pagpapakita ng kawalang-katarungan at karahasan na naranasan ng mga ordinaryong
mamamayan sa ilalim ng batas militar. Ang pelikula ay nagpapakita ng mga kuwento ng
pagdurusa, paglaban, at pag-asa ng mga biktima ng pang-aabuso ng kapangyarihan. Sa
pamamagitan ng mga karakter at kwento, ipinapakita nito ang mga isyu ng kahirapan,
korapsyon, at paglaban para sa demokrasya at kalayaan. Sa pangkalahatan, ang "Orapronobis"
ay isang komentaryo sa politikal at sosyal na sitwasyon ng Pilipinas noong panahon ng
diktadurya, na nagtutulak sa mga manonood na magmuni-muni at magkilos para sa pagbabago
at katarungan.

Mga Sanggunian:
* Ocampo, Ambeth R. (July 29, 2016). "How Marcos planned martial law". Inquirer.net. Retrieved
September 21, 2022. https://opinion.inquirer.net/.../marcos-planned-martial-law