LABORATORIUM Z PODSTAWOWYCH UKàADÓW

ELEKTRYCZNYCH

KL-210

ROZDZIAŁ 6
WZMACNIACZE TRANZYSTOROWE

ROZDZIAŁ 7
WZMACNIACZE WIELOSTOPNIOWE

MODUŁY:
KL-22001
KL-25003
KL-25004
 Spis treĞci

Rozdziaá 6 Wzmacniacze tranzystorowe

ûwiczenie 6-1 Wzmacniacz w ukáadzie wspólnego emitera………………………………… 3
A. Polaryzacja staáa……………………………………………………………………….. 13
B. Polaryzacja automatyczna w emiterze………………………………………………..16
C. Polaryzacja niezaleĪna od wartoĞci wspóáczynnika wzmocnienia ȕ………..……. 19
D. Polaryzacja z kolektorowym sprzĊĪeniem zwrotnym………………………………. 22
ûwiczenie 6-2 Wzmacniacz w ukáadzie wspólnej bazy……………………………………… 25
ûwiczenie 6-3 Wzmacniacz w ukáadzie wspólnego kolektora……..……………………….. 31
ûwiczenie 6-4 Ukáad przeáączający……………………………………………………………. 39
A. Pomiar prądów wáączenia i wyáączenia tranzystora .………………………………. 40
B. Tranzystor jako element sterujący przekaĨnikiem……………..…………………… 42
ûwiczenie 6-5 Wzmacniacz w ukáadzie Darlingtona………………………………………… 45
A. Pomiar podstawowych parametrów wzmacniacza Darlingtona…………………… 47
B. Ukáad sterowany elementem fotooelektrycznym..………………………………….. 49
C. Ukáad opóĨnienia czasowego…………………………………………………………. 51

Rozdziaá 7 Wzmacniacze wielostopniowe

ûwiczenie 7-1 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem RC……………………………………………. 54
ûwiczenie 7-2 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim……………………………….. 59
ûwiczenie 7-3 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym…………………………. 65
ûwiczenie 7-4 Wzmacniacz przeciwsobny z pdwójnym stopniem koĔcowym….………… 71

2
Rozdziaá 6 Wzmacniacze tranzystorowe

ûwiczenie 6-1 Wzmacniacz w ukáadzie wspólnego emitera

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie konfiguracji i zasady pracy wzmacniacza w ukáadzie OE.
2. Wyznaczenie charakterystyk wzmacniacza w ukáadzie OE.

DYSKUSJA
Podstawy ukáad wzmacniacza pracujący w ukáadzie ze wspólnym emiterem (OE) przed-
stawiono na rys. 6-1-1(a), w którym sygnaáy wejĞciowy i wyjĞciowy „uĪytkują wspólnie„
emiter. Innymi sáowy emiter jest uĪyty jako punkt wspólny, nazywany wedáug przyjĊtej
konwencji "masą" (GND). Jest on obecnie uĪywany jako wyprowadzenie wspólne ukáadu i
róĪni siĊ od "masy" zdefiniowanej w ukáadzie elektrycznym. W ukáadzie przedstawionym
na rysunku jednoczesna obecnoĞü napiĊü zasilających VBB i VCC nie jest ani ekonomicz-
na, ani praktyczna. Zwykle do wymuszenia przepáywu zarówno prądu bazy IB jak i prądu
kolektora IC uĪywa siĊ tylko jednego napiĊcia zasilania VCC. Jeden z takich, typowych
ukáadów zasilania przedstawiono na rys. 6-1-1(b).

Rys. 6-1-1 Wzmacniacz w ukáadzie OE

Sposoby polaryzacji wzmacniacza ze wspólnym emiterem (OE):

1. Ukáad z polaryzacją ustawioną na staáe.
2. Ukáad polaryzacji napiĊciem staáym niezaleĪny od wartoĞci wzmocnienia ȕ (nazywany
teĪ ukáadem z polaryzacją automatyczną).

3
Aby zwiĊkszyü stabilnoĞü ukáadu, powyĪsze ukáady polaryzacji zostaáy usprawnione w
sposób nastĊpujący: zastosowano ukáad o polaryzacji ustawionej na staáe z rezystancją
emiterową; zastosowano ukáad kolektorowego sprzĊĪenia zwrotnego. PoniĪej przedsta-
wiono zasady powszechnie stosowanych sposobów polaryzacji:
Ukáad o polaryzacji staáej
1. Wyznaczyü prostą obciąĪenia prądem staáym (polaryzacja d.c.). RozwaĪyü ukáad
przedstawiony na rys. 6-1-1(b), jeĞli Vcc=10 V, RC = 1 k:, RB = 100 k: i ȕ = 50, a
nastĊpnie:

MoĪna to przedstawiü na charakterystyce wyjĞciowej w sposób przedstawiony na

rys. 6-1-2. Prosta áącząca na charakterystyce punkty A i B jest nazywana prostą obciąĪe-
nia.

Rys. 6-1-2 Prosta obciąĪenia

Gdy tranzystor jest w stanie nasycenia, to Ic(sat) = Vcc/Rc = 10 mA a VCE = 0 (punkt

A). Gdy natomiast tranzystor ten jest w stanie odciĊcia, to Ic = 0 a VCE = 10 V = Vcc
(punkt B). Punkt pracy Q tego ukáadu ustawiono na Ic = 5 mA i VCE = 5 V. Tranzystor
pracuje zatem w obszarze przewodzenia.

4
2. Praca tranzystora przy doprowadzonym sygnale wejĞciowym przemiennym
a. Z przebiegu prostej obciąĪenia moĪemy wysnuü wniosek, Īe przy zmianach napiĊ-
cia w zakresie od 0 do Vcc maksymalna wartoĞü napiĊcia Vo (lub VCE) jest równa
Vcc, a wartoĞü minimalna wynosi Vo czyli 0 V. Innymi sáowy, zmiana napiĊcia Vo
(ǻVo) jest miĊdzy 0 V a Vcc, niezaleĪnie od zmian sygnaáu wejĞciowego.
b. Wybrano ukáad z rys. 6-1-1(b) przy speánionych nastĊpujących warunkach: Rc = 1
k:, RB = 100 k:, ȕ=50,IB=±50 µA, a do bazy jest doprowadzany prąd przemienny.
Jak przedstawiono na rys 6-1-2 po wykreĞleniu prostej obciąĪenia otrzymujemy, Īe
w punkcie pracy (Q) prąd bazy IB wynosi 100 µA, stąd zakres zmian prądu wyjĞcio-
wego jest miĊdzy 50 µA a 150 µA.
JeĞli IB = 50 µA, to IC = ȕ x IB = 50 x 50 µA = 2,5 mA, a VCE = VCC – IC x RC = 10 V –
2,5 mA x 1 k: = 7,5 V
JeĞli IB = 150 µA, to IC = ȕ x IB = 50 x 150 µA = 7,5 mA, a VCE = VCC – IC x RC = 10 V
– 7,5 mA x 1k : = 2,5 V

3. Wpáyw polaryzacji napiĊciem staáym na pracĊ ukáadu wzmacniacza. (Wpáyw punktu

pracy Q na ukáad wzmacniający)
Ukáady polaryzacji napiĊciem staáym ukáadu tranzystorowego zaprojektowano dla róĪ-
nych klas wzmocnienia tranzystora (klasa A, B, AB i C). PoáoĪenie punktu Q dla kaĪ-
dej z tych klas wzmocnienia przedstawiono na rys. 6-1-3.

Rys. 6-1-3

5
Klasy wzmocnienia:
Klasa A: Punkt pracy umieszczono na Ğrodku prostoliniowej czĊĞci charakterystyki.
Klasa B: Punkt pracy umieszczono w punkcie odciĊcia, w którym VBE = 0.
Klasa C: Punkt pracy umieszczono w poniĪej punkty odciĊcia, przy czym napiĊcie VBE jest ujemne.
Klasa AB: Punkt pracy umieszczono w miejscu miĊdzy klasą A i klasą B.
Lokalizacja punktu pracy bĊdzie okreĞlaü maksymalne napiĊcie wyjĞciowe. Punkt pracy powinno
siĊ zaprojektowaü zaleĪnie od wielkoĞci sygnaáu wejĞciowego tj. prądu IB tak, jak to przedstawiono
na rys. 6-1-4. Z rysunku tego moĪemy wywnioskowaü, Īe:
a) Dla ukáadu pracującego przy wiĊkszym sygnale wejĞciowym, punkt pracy powinno siĊ umieĞciü
na Ğrodku prostej obciąĪenia (VCE = ½ VCC) jak to przedstawiono na rys. 6-1-4(a).
b) Gdy sygnaá wejĞciowy jest mniejszy, to punkt pracy moĪna umieĞciü w górnej czĊĞci prostej
obciąĪenia, jak to przedstawiono na rys. 6-1-4(b) lub w dolnej czĊĞci prostej obciąĪenia – jak
to przedstawiono na rys. 6-1-4(c).
c) JeĞli punkt pracy nie zostanie umieszczony na Ğrodku prostej obciąĪenia, to sygnaá wyjĞciowy
bĊdzie znieksztaácony. Przedstawiono to na rys. 6-1-5(a). Gdy zaĞ sygnaá wejĞciowy bedzie
wiĊkszy, to zostaną obciĊte szczyty tego sygnaáu, co z kolei przedstawiono na rys. 6-1-5(b).
d) JeĞli sygnaá wejĞciowy bĊdzie bardzo duĪy to nawet wtedy, gdy punkt pracy umieĞci siĊ na
Ğrodku prostej obciąĪenia, powstaną znieksztaácenia polegające na obcinaniu szczytów prze-
biegu tego sygnaáu zarówno w dodatnich jak i ujemnych póáokresach. Przedstawiono to na
rys. 6-1-6. Jedynym sposobem przeciwdziaáania temu zjawisku jest wyeliminowanie znie-
ksztaáceĔ przez zwiĊkszenie napiĊcia zasilania VCC – jak to przedstawiono na rys. 6-1-6.

(a) Dopuszczalny zakres napiĊü wyjĞciowych Vo

6
Rys. 6-1-4 PoáoĪenie punktu pracy okreĞla maksymalne napiĊcie wejĞciowe

Rys. 6-1-5 Znieksztaácenia spowodowane nieodpowiednim wyborem punktu pracy

7
 Rys. 6-1-6 Znieksztaácenia powodowane przez zbyt duĪe napiĊcie wejĞciowe
4. Wady ukáadu z ustawionym na staáe napiĊciem polaryzującym
Punkt pracy (wspóárzĊdne Vce, Ic) w ukáadzie o napiĊciu polaryzującym ustawionym
na staáe zaleĪy od wielkoĞci wspóáczynnika wzmocnienia ȕ (Ic = ȕ x IB, VCE = Vcc-
IcRc). Dla róĪnych tranzystorów wartoĞü wzmocnienia ȕ bĊdzie teĪ róĪna (nawet wte-
dy, gdy tranzystory są tego samego typu tj. mają to samo oznaczenie i pochodzą od
tego samego producenta, to wartoĞü ȕ kaĪdego egzemplarza tranzystora bĊdzie inna),
stąd teĪ, w związku z róĪną wartoĞcią ȕ poáoĪenie punktu pracy kaĪdego tranzystora
bĊdzie inne. Rzeczywiste dziaáanie gotowego ukáadu bĊdzie odbiegaü od oryginalnego
projektu. Ponadto przebieg wyjĞciowy bĊdzie znieksztaácony, a prąd spoczynkowy bĊ-
dzie wiĊkszy, co moĪe spowodowaü spalenie siĊ tranzystora.

Ukáad polaryzacji napiĊciem staáym o parametrach niezaleĪnych od wartoĞci

wspóáczynnika wzmocnienia ȕ.
Po zakoĔczeniu projektowania tego ukáadu punkt pracy zostanie ustawiony na staáe i nie
bĊdzie przesuwaü siĊ zaleĪnie od wartoĞci wzmocnienia ȕ. PoniewaĪ ukáad ten ma wáa-
ĞciwoĞü samoczynnego blokowania punktu pracy, zatem nazywa siĊ go "ukáadem z po-
laryzacją automatyczną".
Przykáad: Posáugując siĊ rysunkiem 6-1-7 obliczyü wartoĞci Ic i VCE.

8
 Rys. 6-1-7 Wzmacniacz z polaryzacją automatyczną
Rozwiązanie:
Ukáad zastĊpczy ukáadu z rys. 6-1-7 przedstawiono na rys. 6-1-8.

Rys. 6-1-8 Ukáad zastĊpczy ukáadu z rys. 6-1-8

Zgodnie z reguáą Thevenina:

Na podstawie danych z rys. 6-1-8 otrzymujemy:

9
Liczymy wartoĞü przybliĪoną:

Otrzymujemy przybliĪoną wartoĞü prądu kolektora Ic = 1,5 mA (wartoĞü ȕ nie jest brana
pod uwagĊ). Gdy uwzglĊdni siĊ wartoĞü ȕ, to wartoĞü prądu Ic = 1,38 mA (im wiĊksza
wartoĞü iloczynu ȕ x RE, tym powyĪsze dwa rozwiązania są bardziej przybliĪone). Ukáad
ten jest nazywany ukáadem polaryzacji niezaleĪnym od wartoĞci wspóáczynnika ȕ. Punkt
pracy takiego ukáadu nie bĊdzie zmieniaá siĊ przy zmianie tranzystora.

Ukáad polaryzacji tranzystora ze sprzĊĪeniem zwrotnym w kolektorze

Ukáad polaryzacji ze sprzĊĪeniem kolektorowym przedstawiono na rys. 6-1-9.
PoniĪej przedstawimy analizĊ tego ukáadu:
Zgodnie z II prawem Kirchoffa otrzymujemy:

10
 Rys. 6-1-10 Ukáad polaryzacji ze sprzĊĪeniem zwrotnym w kolektorze

Przykáad: Zgodnie z danymi z rys. 6-1-9, VCC = 12 V, RC = 10 k:, RB = 500 k:, ȕ = 50

obliczamy IC i VCE.

Rozwiązanie:

JeĞli ȕ = 100, to

JeĞli ȕ = 50, to IC = 0,6 mA, a VCE = 6 V.

JeĞli ȕ = 100, to IC = 0,8 mA, a VCE = 4 V.

Przy róĪnych wartoĞciach wspóáczynnika wzmocnienia ȕ, zmiany poáoĪenia punktu pra-

cy nie są widoczne. Ukáad ten (z polaryzacją ze sprzĊĪeniem zwrotnym w kolektorze)
wyróĪnia siĊ w porównaniu z ukáadem o polaryzacji staáej znaczną stabilnoĞcią. JeĞli ȕ =
50, to IB = 12 µA, a jeĞli ȕ = 100, to IB zmniejszy siĊ do 8 µA. PoniewaĪ ukáad ten pracu-
je z regulacją automatyczną, to przy zmianie wartoĞci ȕ, prąd Ic nie zmienia siĊ znaczą-
co.

11
Analiza dla sygnaáu przemiennego ukáadu wzmacniacza ze wspólnym emiterem
Ukáad ten jest przedstawiony na rys. 6-1-10(a), a jego ukáad zastĊpczy - na rys. 6-1-
10(b). Obliczyü wartoĞci parametrów: Ai, Av, Zi i Zo.

(a) Ukáad wzmacniacza w ukáadzie OE

(b) Ukáad zastĊpczy dla sygnaáu przemiennego

Rys. 6-1-10 Analiza dla sygnaáu przemiennego wzmacniacza w ukáadzie OE

Rozwiązanie:
Ai = Io /Ii
Wykorzystując dane z rys. 6-1-10(b), otrzymujemy: I2 = 100Ib i hfe = Ic/Ib

12
 Zi § Rb2//hie = 2 k: // 1,5 k: = 0,86 k:
Zo § Rc = 3 k:

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25003 – moduá ukáadu wzmacniacza tranzystorowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

PROCEDURA
A. Polaryzacja staáa
1. Ustawiü moduá KL-25003 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z
podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok a.
2. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-1-11 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-1-12. Doáączyü
do ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR4. Do moduáu KL-25003 dopro-
wadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdują-
cego siĊ w module KL-22001.

13
3. Doáączyü amperomierze mierzące prądy IB i IC.
4. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) na maksimum tak, aby IB § 0 A, poczym zaob-
serwowaü wartoĞü prądu IC.
5. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) tak, aby amperomierz wskazaá maksymalną war-
toĞü prądu IC(sat) (prąd nasycenia), poczym zaobserwowaü na drugim amperomie-
rzu wartoĞü prądu IB.
6. Gdy zostanie osiągniĊty stan nasycenia prądu IC, ustawiü potencjometr VR4 w takiej
pozycji, Īe prąd IB bĊdzie rosnąü, poczym zaobserwowaü, Īe prąd IC(stat) (prąd na-
sycenia) odpowiednio wzroĞnie.
7. Ustawiü potencjometr VR4 tak, aby VCE = VCC/2 = 6 V. Zmierzyü i zapisaü w tablicy
6-1-1 wartoĞci IB, IC, VBE i VCE. Obliczyü wartoĞü wspóáczynnika wzmocnienia ȕ ze
wzoru ȕ = IC/IB.
8. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü oscyloskop z ustawionym na nim typem
sygnaáu wejĞciowego AC (sygnaá przemienny).
9. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
10. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-1-2 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo. Oglądaü róĪnicĊ faz sygnaáów
wejĞciowego i wyjĞciowego. Obliczyü wartoĞü wzmocnienia napiĊciowego ze wzo-
ru: Av = Vop-p/Vip-p = __________________.
11. Nie zmieniając sygnaáu wejĞciowego krĊciü potencjometrem VR4 (1 M:), a na-
stĊpnie obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest odksztaácony.
IB IC ȕ VBE VCE

Tablica 6-1-1

14
 Tablica 6-1-2

Rys. 6-1-11 Wzmacniacz w ukáadzie OE z polaryzacją staáą

15
 Rys. 6-1-12 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok a)

B. Polaryzacja automatyczna w emiterze

1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-1-13 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-1-14. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometry VR1 i VR4. Do moduáu KL-25003 do-
prowadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdu-
jącego siĊ w module KL-22001.
2. Doáączyü amperomierze mierzące prądy IB i IC.
3. Ustawiü potencjometr VR1 (1 k:) na 0 :.
4. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) tak, aby IB § 0 A, poczym zaobserwowaü i zapi-
saü w tablicy 6-1-3 wartoĞü prądu IC.

16
5. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) tak, aby amperomierz wskazaá maksymalną war-
toĞü prądu (IC(sat) – prąd nasycenie), poczym zapisaü w tablicy 6-1-3 wartoĞü prądu
I B.
6. Gdy zostanie osiągniĊty stan nasycenia prądu IC, ustawiü potencjometr VR4 w takiej
pozycji, Īe prąd IB bĊdzie rosnąü, poczym zaobserwowaü, Īe prąd IC(sat) odpowiednio
wzroĞnie.
7. Ustawiü potencjometr VR4 tak, aby VCE = VCC/2 = 6 V. Zmierzyü i zapisaü w tablicy
6-1-3 wartoĞci VBE i VCE.
8. Ustawiü potencjometr VR1 (1 k:) na maksimum. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN
doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdującego siĊ w module KL-22001 sygnaá
sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wyprowadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü
oscyloskop z ustawionym na nim typem sygnaáu wejĞciowego AC (sygnaá przemien-
ny).
9. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
10. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-1-3 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo.
11. Nie zmieniając sygnaáu wejĞciowego krĊciü potencjometrem VR4 (1 M:), a na-
stĊpnie obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest odksztaácony.

Rys. 6-1-13 Wzmacniacz w ukáadzie OE z polaryzacją automatyczną w emiterze

17
Rys. 6-1-12 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok a)

18
Gdy IB=0, to IC = _____________
Gdy IC=IC(sat), to IC = _____________________
Gdy VCC = VCC/2, to
VCE = ______________
VBE = ______________

C. Polaryzacja wstĊpna niezaleĪna od wartoĞci wspóáczynnika wzmocnienia ȕ

1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-1-15 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-1-16. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR2. Do moduáu KL-25003 doprowa-
dziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego
siĊ w module KL-22001.
2. Doáączyü amperomierze mierzące prądy IB i IC.
3. Ustawiü potencjometr VR2 (10 k:) tak, aby VCE = Vcc/2 = 6 V. Zmierzyü i zapisaü w
tablicy 6-1-4 wartoĞci IB, IC, VC, VBE i VCE.

19
4. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wypro-
wadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü oscyloskop z ustawionym na nim typem sygnaáu
wejĞciowego AC (sygnaá przemienny).
5. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
6. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-1-4 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo. Obliczyü wzmocnienie napiĊcio-
we ze wzoru: Av = Vop-p/Vip-p.
7. Nie zmieniając sygnaáu wejĞciowego krĊciü potencjometrem VR2 (10 k:), a na-
stĊpnie obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest odksztaácony.
8. Odáączyü kondensator C2 (22 µF) usuwając wtyk mostkujący oznaczony #, a na-
stĊpnie powtórzyü kroki od 3 do 6 niniejszej procedury.

Tablica 6-1-4

20
 Rys. 6-1-15 Wzmacniacz w ukáadzie OE

Rys. 6-1-16 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok a)

21
 D. Polaryzacja z kolektorowym sprzĊĪeniem zwrotnym
1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-1-17 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-1-18. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR4. Do moduáu KL-25003 doprowa-
dziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego
siĊ w module KL-22001.
2. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) tak, aby VCE = Vcc/2 = 6 V.
3. Doáączyü woltomierz mierzący napiĊcie VCE.
4. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wypro-
wadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü oscyloskop z ustawionym na nim typem sygnaáu
wejĞciowego AC (sygnaá przemienny).
5. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
6. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-1-5 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo.
7. Nie zmieniając sygnaáu wejĞciowego krĊciü potencjometrem VR4 (10 k:), a na-
stĊpnie obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest odksztaácony.

Rys. 6-1-17 Wzmacniacz w ukáadzie OE z polaryzacją ze sprzĊĪeniem zwrotnym z w kolek-

torze

22
Rys. 6-1-18 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok a)

23
 Tablica 6-1-5

PODSUMOWANIE
WáasnoĞci wzmacniacza w ukáadzie OE:
1. ĝrednia impedancja wejĞciowa i Ğrednia impedancja wyjĞciowa.
2. DuĪe wzmocnienie prądowe, duĪe wzmocnienie napiĊciowe i duĪe wzmocnienie mo-
cy.
3. Sygnaá wyjĞciowy przesuniĊty o 180Û w stosunku do sygnaáu wejĞciowego.
4. Wzmacniacz stosowany najczĊĞciej.

24
ûwiczenie 6-2 Wzmacniacz w ukáadzie wspólnej bazy

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza w ukáadzie OB.
2. Wyznaczenie charakterystyk wzmacniacza w ukáadzie OB.

DYSKUSJA
Podstawy ukáad wzmacniacza pracującego ze wspólną bazą przedstawiono na
rys. 6-2-1. PoniewaĪ baza jest wyprowadzeniem wspólnym zarówno dla napiĊ-
cia wejĞciowego Vi jak i napiĊcia wyjĞciowego Vo, zatem ukáad ten jest nazy-
wany wzmacniaczem w ukáadzie ze wspólną bazą (OB.).

Rys. 6-2-1 Wzmacniacz w ukáadzie OB

Projekt polaryzacji napiĊciem staáym wzmacniacza w ukáadzie wspólnej
bazy.
Jak przedstawiono na rys. 6-2-2(a), dla sygnaáów przemiennych wspólna baza
(OB) jest widziana jako zwarcie. Baza zatem wydaje siĊ byü umasiona zarówno
dla napiĊcia Vi jak i Vo.
PoniĪej przedstawiono analizĊ polaryzacji napiĊciem staáym:

25
 VC = VCC – IC x RC

Ukáad z rys. 6-2-2(a) moĪna teĪ uwaĪaü jako przeksztaácenie ukáadu z rys. 6-2-
2(b)..17 (b).

Rys. 6-2-2 Wzmacniacz w ukáadzie OB. przeksztaácony w celu zaprojektowania polaryzacji

wstĊpnej

Analiza wzmacniacza w ukáadzie wspólnej bazy dla sygnaáu przemiennego.

Ukáad przedstawiony na rys. 6-2-3(a) moĪe przedstawiaü ukáad zastĊpczy po-
kazany na rys. 6-2-3(b). Obliczyü wartoĞci parametrów: Av, Ai, Zi i Zo.

Rys. 6-2-3 Wzmacniacz w ukáadzie OB przeznaczony do analizy jego pracy dla sygnaáów
przemiennych

26
 Rozwiązanie:

Na podstawie powyĪszej analizy, moĪna okreĞliü nastĊpujące wáasnoĞci wzmacniacza w

ukáadzie ze wspólną bazą (OB):
Impedancja wejĞciowa Zi jest bardzo maáa.
Wzmocnienie napiĊciowe Av jest bardzo duĪe.
Wzmocnienie prądowe jest prawie równe 1, zatem we wzmacniaczu tym nie ma wzmoc-
nienia prądu. Faza sygnaáu wyjĞciowego jest taka sama jak sygnaáu wejĞciowego.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25003 – moduá ukáadu wzmacniacza tranzystorowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

PROCEDURA
A. Polaryzacja staáa
1. Ustawiü moduá KL-25003 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z
podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok b. Wykonaü po-
áączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 6-2-4 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-2-5. Doáączyü do ukáadu
za pomocą przewodów potencjometr VR2. Do moduáu KL-25003 doprowadziü na-
piĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego siĊ w
module KL-22001.
2. Ustawiü potencjometr VR2 (10 k:) tak, aby VC § VCB = VCC/2 = 6 V.

27
3. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-2-1 wartoĞci ICB, VBE VC i IC.
4. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü oscyloskop z ustawionym na nim typem
sygnaáu wejĞciowego AC (sygnaá przemienny).
5. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
6. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-2-2 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo.
7. Obliczyü i zapisaü w tablicy 6-2-2 wartoĞü prądu IC = VC/RC (prądu páynącego przez
kondensator C, RC=R12=3,3 k:).
8. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-2-2 wartoĞci napiĊcia
Va (TP3) i odpowiednio Vb (TP2).
9. Obliczyü i zapisaü w tablicy 6-2-2 wartoĞü prądu Ie = (Va-Vb)/Rab = (Va-Vb)/R10 =
(Va-Vb)/100.
10 Wypeániü tablicĊ 6-2-2 umieszczając w niej wartoĞci:
Ai(Į) = Ie/Ic
Avs = Vo / Vi, Vi = napiĊcie wejĞciowe wzmacniacza
Av = Vo / Ve , Ve = napiĊcie na emiterze tranzystora
Zi = 26 mV / Ie lub Ve / Ie
11. KrĊcąc potencjometrem VR2, obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest od-
ksztaácony.

28
Tablica 6-2-1

Tablica 6-2-2

29
 Rys. 6-2-4 Wzmacniacz w ukáadzie OB

Rys. 6-2-5 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok b)

PODSUMOWANIE
WáasnoĞci wzmacniacza w ukáadzie OB:
1. Maáa impedancja wejĞciowa i duĪa impedancja wyjĞciowa.
2. DuĪe wzmocnienie napiĊciowe i maáe wzmocnienie prądowe równe prawie 1.
3. Sygnaá wyjĞciowy w fazie z sygnaáem wejĞciowym.
4. Wzmacniacz o zastosowaniach w zakresie wysokich czĊstotliwoĞci.

30
ûwiczenie 6-3 Wzmacniacz w ukádzie wspólnego kolektora

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza w ukáadzie OC.
2. Wyznaczenie charakterystyk wzmacniacza w ukáadzie OC.

DYSKUSJA
Wzmacniacz w ukáadzie OC przedstawiono na rys. 6-3-1. Zgodnie z zasadą superpozycji
napiĊcie Vcc moĪe byü widziane jako zwarcie ukáadu dla sygnaáu przemiennego. C jest
wyprowadzeniem wspólnym napiĊü Vi i Vo. Innymi sáowy punkt C jest uziemiony. Ponie-
waĪ napiĊcie wyjĞciowe wyprowadzane z emitera podąĪa za napiĊciem wejĞciowym, za-
tem ukáad ten jest nazywany wtórnikiem emiterowym.

Rys. 6-3-1 Podstawowy ukáad wzmacniacza pracującego w ukáadzie OC

Projekt polaryzacji wstĊpnej dla wzmacniacza pracującego w ukladzie ze wspólnym

kolektorem.
1. Ukáad polaryzacji z emiterowym sprzĊĪeniem zwrotnym.

Rys. 6-3-2 Ukáad polaryzacji z emiterowym sprzĊĪeniem zwrotnym

31
Ukáad polaryzacji wstĊpnej z emiterowym sprzĊĪeniem zwrotnym przedstawiono na rys.
6-3-2. Rezystancja RE zwiĊksza stabilnoĞü ukáadu, który moĪna zanalizowaü nastĊpująco:

2. Ukáad polaryzacją staáą

Jak to przedstawiono na rys. 6-3-2, ukáad z polaryzacją staáą jest ukáadem polaryzacji nie-
zaleĪnej od wspóáczynnika wzmocnienia ȕ.

PoniewaĪ w powyĪszych zaleĪnoĞciach ȕ nie wystĊpuje, zatem ta konfiguracja polaryzo-

wania odznacza siĊ znaczną stabilnoĞcią.

Analiza wzmacniacza ze wspólnym kolektorem dla sygnaáu przemiennego

Ukáad zastĊpczy dla sygnaáu przemiennego ukáadu przedstawionego na rys. 6-3-3(a)

przedstawiono na rys. 6-3-3(b). Rezystancja Rac z rys. 6-3-3(b) jest równa Re // RL.
1. PoniewaĪ

oraz rezystancja wejĞciowa Rin' = Vi / Ib, zatem: Rin' = Ri + (1 + hfe) Rac

Rezystancja wejĞciowa Rin = Rb//Rin' | Rb//hfe, Rac>>Ri
2. Vo = (ib + hfe x ib) x Rac = (1 + hfe) ib x Rac

32
PoniewaĪ Ri << (1 + hfe) Rac, zatem Av | 1, lecz jest mniejsze od 1

4. Ai = (Ib + hfe Ib)/Ib = 1 + hfe

Z powyĪszej analizy wynika, Īe wzmacniacz w ukáadzie ze wspólnym kolektorem ma
nastĊpujące parametry:
a) Bardzo duĪa impedancja wejĞciowa Zi
b) Wzmocnienia napiĊciowe Av | 1
c) Wzmocnienie prądowe Ai wzmacniacza w ukáadzie ze wspólnym kolektorem (OC)
jest nieco wiĊksze od wzmocnienia prądowego Ai wzmacniacza w ukáadzie ze
wspólnym emiterem (OE). Wzmocnienie prądowe Ai wzmacniacza ze wspólnym ko-
lektorem jest równe 1+hfe.
d) Impedancja wyjĞciowa Zo jest bardzo maáa.
e) NapiĊcie wyjĞciowe Vo jest takie same jak napiĊcie wejĞciowe Vi.

Wzmacniacz w ukáadzie ze wspólnym kolektorem nie nadaje siĊ do wzmacniania napiĊ-

cia, lecz jest on przydatny do dopasowywania impedancji. Wzmacniacz w ukáadzie ze
wspólnym kolektorem jest czasem stosowany w aplikacjach wzmacniania prądowego.

Rys. 3-3-3 UĪyty do analizy ukáad zastĊpczy wzmacniacza ze wspólnym kolektorem

33
NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY
1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25003 – moduá ukáadu wzmacniacza tranzystorowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

PROCEDURA
1. Ustawiü moduá KL-25003 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z
podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok c. Wykonaü po-
áączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 6-3-4 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-3-5. Doáączyü do ukáadu
za pomocą przewodów potencjometr VR2. Do moduáu KL-25003 doprowadziü na-
piĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego siĊ w
module KL-22001.
2. KrĊcąc potencjometrem VR2 (10 k:) zmieniaü napiĊcie VB. Mierzyü jednoczeĞnie
i zapisywaü w tablicy 6-3-1 wartoĞci napiĊü VE i VB.
3. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-3-6 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-3-7. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR2. Do moduáu KL-25003 doprowa-
dziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego
siĊ w module KL-22001.
4. Ustawiü potencjometr VR2 (10 k:) tak, aby VE = VCC/2 = 6 V.
5. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞciowych OUT doáączyü oscyloskop z ustawionym na nim typem
sygnaáu wejĞciowego AC (sygnaá przemienny).
6. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
7. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-3-2 wartoĞci napiĊcia
sygnaáu wejĞciowego Vi i napiĊcia wyjĞciowego Vo.
8. Posáugując siĊ oscyloskopem zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-2-2 wartoĞci napiĊcia
VA i odpowiednio VB.

34
9. KrĊcąc potencjometrem VR2, obserwowaü, czy przebieg wyjĞciowy nie jest od-
ksztaácony.
10. Wypeániü tablicĊ 6-2-2 wartoĞciami obliczonymi z poniĪszych wzorów:

35
Tablica 6-3-2

36
 Rys. 6-3-4

Rys. 6-3-5 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

Rys. 6-3-6

37
 Rys. 6-3-7 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

PODSUMOWANIE
Wzmacniacz pracujący w ukáadzie wspólnego kolektora (OC) ma nastĊpujące wáasno-
Ğci:
1. DuĪa impedancja wejĞciowa i maáa impedancja wyjĞciowa.
2. DuĪe wzmocnienie prądowe i maáe wzmocnienie napiĊciowe równe prawie 1
(ukáad ten jest teĪ nazywany wtórnikiem emiterowym).
3. Sygnaá wyjĞciowy jest w fazie z sygnaáem wejĞciowym.
4. Nadaje siĊ do dopasowywania impedancji, jest teĪ stosowany jako prądowy ukáad
sterujący.

38
ûwiczenie 6-4 Ukáad przeáączający

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy tranzystorowego ukáadu przeáączającego.
2. Pomiar prądu kolektorowego, gdy tranzystor jest w stanach wáączenia i wyáączenia.

DYSKUSJA
Tranzystor jako przeáącznik
Gdy tranzystor jest uĪywany jako przeáącznik, to zwykle pracuje on w dwóch rodzajach
pracy:
Stan nasycenia VCE(sat) = 0,2 V, IC = VCC/RC; (záącze kolektor-emiter tranzystora
stanowi zwarcie).
Stan odciĊcia VCE = VCC, Ic = 0 (záącze kolektor-emiter tranzystora stanowi rozwar-
cie).

UĪywanie tranzystora do sterowania obciąĪeniami indukcyjnymi

JeĞli tranzystor ma byü uĪyty do sterowania elementem indukcyjnym takim jak prze-
kaĨnik lub silnik elektryczny, to naleĪy rozwaĪyü, czy prąd páynący przez kolektor tego
tranzystora, bĊdącego w stanie nasycenia, jest zgodny z zaáoĪonymi wymaganiami,
oraz czy napiĊcie przyáoĪone do kolektora tranzystora bĊdącego w stanie odciĊcia
moĪe przekroczyü napiĊcie VCEO – dopuszczalne dla tego tranzystora (VCEO: napiĊcie
maksymalne, które záącze kolektor-emiter tranzystora moĪe wytrzymaü w stanie roz-
warcia wejĞcia tj. obwodu bazy). Jak przedstawiono na rys. 6-4-1, ze wzglĊdu na to,
Īe generowana w stanie odciĊcia tranzystora wsteczna siáa elektromotoryczna bĊdzie
skierowana tak jak to pokazano poniĪszym na rysunku, to tranzystor ten bĊdzie musiaá
wytrzymaü napiĊcie równe dwukrotnej wartoĞci napiĊcia VCC.

6-4-1 Sterowanie przekaĨnikiem

39
 Aby wyeliminowaü wsteczną siáĊ elektromotoryczną wytwarzaną przez element induk-
cyjny, naleĪy doáączyü równolegle do wyprowadzeĔ cewki diodĊ tak, jak to przedsta-
wiono na rys. 6-4-1. Dioda ta bĊdzie tworzyü obwód rozáadowywania dla tej siáy elek-
tromotorycznej. NapiĊcie VCEO zmniejszy siĊ, a zatem dioda bĊdzie stanowiü element
chroniący tranzystor przed uszkodzeniem.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25003 – moduá ukáadu wzmacniacza tranzystorowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

PROCEDURA

A. Pomiar prądu wáączenia i wyáączenia tranzystora

1. Ustawiü moduá KL-25003 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z
podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok c. Wykonaü po-
áączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 6-4-2 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-4-3. Do moduáu KL-25003
doprowadziü napiĊcia staáe +5 V i +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na sta-
áe znajdującego siĊ w module KL-22001.
2. Doáączyü amperomierze mierzące prądy IB i IC.
3. Gdy zasilanie zostanie wáączone, to do bazy tranzystora Q3 jest przykáadane napiĊ-
cie staáe +5 V. W tym czasie tranzystor Q3 powinien pracowaü w stanie wáączenia.
Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-4-1 wartoĞci prądów IB i IC i napiĊcia VCE.
4. Odáączyü napiĊcie staáe +5 V usuwając przewód poáączeniowy z wyprowadzenia
+5 V moduáu KL-25003. Tranzystor Q3 powinien pracowaü w stanie wyáączenia.
Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-4-1 wartoĞci prądów IB i IC oraz napiĊcia VCE.

40
 Tablica 6-4-1

Rys. 6-4-1 Tranzystor stosowany jako przeáącznik

Rys. 6-4-3 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

41
B. Tranzystor jako element sterujący przekaĨnikiem
1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-4-4(a) i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-4-5 (z wyjątkiem
wtyku mostkującego oznaczonego znakiem #). Do moduáu KL-25003 doprowadziü
napiĊcia staáe +5 V i +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdują-
cego siĊ w module KL-22001.
2. Gdy zasilanie zostanie wáączone, to do bazy tranzystora Q3 jest przykáadane napiĊ-
cie staáe +5 V. W tym czasie tranzystor Q3 powinien pracowaü w stanie wáączenia i
przekaĨnik powinien byü wysterowany. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-4-2 wartoĞci
napiĊü VBE i VCE.
3. Odáączyü od ukáadu napiĊcie staáe +5 V usuwając wtyk mostkujący miĊdzy rezysto-
rem R15 a bazą tranzystora Q3. Tranzystor Q3 powinien pracowaü w stanie wyáą-
czenia, a przekaĨnik nie powinien byü wysterowany. Zmierzyü i zapisaü w tablicy
6-4-2 wartoĞci napiĊü VBE i VCE.
4. UmieĞciü w ukáadzie wtyk mostkujący oznaczony znakiem # oraz usunąü z niego
inne wtyki mostkujące. W ten sposób zostaje skompletowany ukáad przedstawiony
na rys. 6-4-4(b).
5. Nacisnąü przycisk S1. Spowoduje to poáączenie bazy tranzystora Q4 z masą. Tran-
zystor Q4 powinien pracowaü w stanie wáączenia i przekaĨnik powinien byü wyste-
rowany. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-4-2 wartoĞci napiĊü VBE i VCE.
6. Zwolniü przycisk S1. Spowoduje to rozwarcie poáączenia bazy tranzystora Q4 z ma-
są. Tranzystor Q4 powinien pracowaü teraz w stanie wyáączenia i przekaĨnik powi-
nien nie byü wysterowany. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-4-2 wartoĞci napiĊü VBE i
VCE.

42
 Tablica 6-41

Rys. 6-4-4 Tranzystor stosowany do sterowania przekaĨnikiem

43
 Rys. 6-4-5 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

PODSUMOWANIE
Tranzystor jest doskonaáym przeáącznikiem elektronicznym. Gdy pracuje on w stanie
nasycenia, to prąd jego kolektora ma wartoĞü równą wartoĞci maksymalnej, a spadek
napiĊcia miĊdzy wyprowadzeniami kolektor-emiter jest równy zaledwie 0,2 V. Gdy
tranzystor pracuje w stanie odciĊcia, to jego prąd kolektorowy jest prawie równy zeru.

44
ûwiczenie 6-5 Wzmacniacz w ukáadzie Darlingtona

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy ukáadu Darlingtona.
2. Pomiar parametrów ukáadu Darlington i uĪycie go w róĪnych aplikacjach sterowania.

DYSKUSJA
WáasnoĞci ukáadu Darlington są nastĊpujące:
Wzmocnienie prądowe jest bardzo duĪe.
Impedancja wejĞciowa jest bardzo duĪa.

PracĊ ukáadu Darlingtona przeanalizujemy poniĪej:

1. Wzmacnianie prądu przez ukáad Darlingtona przedstawiono na rys. 6-5-1.

Rys. 6-5-1 Ukáad Darlingtona

Wspóáczynnik wzmocnienia tego ukáadu równy 5000 jest duĪo wiĊkszy niĪ wspóáczyn-
nik wzmocnienia ȕ jednego tranzystora.

45
Impedancja wejĞciowa Zin ukáadu Darlingtona
Przykáad: Jak przedstawiono na rys. 6-5-1 jeĞli wartoĞü prądu Ie ma byü równa 1 A, to
Zi = ?
Rozwiązanie:

Z powyĪszej analizy moĪna wyciągnąü nastĊpujące wnioski:

Wzmocnienie prądowe i impedancja wejĞciowa ukáadu Darlingtona są duĪo wiĊk-
sze niĪ pojedynczego tranzystora. UĪywając róĪnego typu tranzystorów (n-p-n i p-
n-p – z rysunku 6-5-2) moĪna zbudowaü cztery róĪne ukáady Darlingtona. Aby
otrzymaü konfiguracją Darlingtona, moĪna uĪyü do tego gotowego ukáadu dostĊp-
nego w handlu ("tranzystora Darlingtona"), lub zbudowaü ją samodzielnie zgodnie
z rysunkiem 6-5-2.

46
 Rys. 6-5-2 Cztery konfiguracje ukáadu Darlingtona

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25005 – moduá edukacyjny z ukáadem FET
3. Multimetr

PROCEDURA
A. Pomiar podstawowych parametrów wzmacniacza Darlingtona
1. Ustawiü moduá KL-25005 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z
podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok a. Wykonaü po-
áączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 6-5-3 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-5-4. Doáączyü do ukáadu
za pomocą przewodów potencjometr VR4. Do moduáu KL-25005 doprowadziü na-
piĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego siĊ w
module KL-22001.

47
2. Doáączyü amperomierze mierzące prądy IB i IC.
3. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) na maksimum. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-5-1
wartoĞci prądów IB i IC i napiĊcia VB.
4. Ustawiü potencjometr VR4 tak, aby prąd Ic osiągnąá swoją wartoĞü maksymalną i
odczytaü na amperomierzu wartoĞü IC. KrĊcąc potencjometrem w sposób ciągáy w
stronĊ dolnych wartoĞci rezystancji obserwowaü, czy prąd IC jednoczeĞnie wzrasta.
5. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) na minimum. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-5-1
wartoĞci prądów IB i IC i napiĊcia VB.
6. Wypeániü tablicĊ 6-5-1 wartoĞciami obliczonymi z poniĪszych wzorów:

Tablica 6-5-1

48
 Rys. 6-5-3 Wzmacniacz Darlingtona

Rys. 6-5-4 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

B Ukáad sterowany elementem fotoelektrycznym
1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-5-5 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-5-6. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR4.
2. Do moduáu KL-25005 doprowadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu usta-
wionym na staáe znajdującego siĊ w module KL-22001.
3. Gdy fotorezystor (CDS) jest oĞwietlany, ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) w takiej
pozycji, Īe przekaĨnik wyáączy siĊ. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-5-2 wartoĞci na-
piĊü VB i VC oraz prądu IC.

49
4. Gdy fotorezystor (CDS) nie jest oĞwietlany, obserwowaü wartoĞü prądu IC i, czy
przekaĨnik wáączy siĊ. Zmierzyü i zapisaü w tablicy 6-5-2 wartoĞci napiĊü VB i VC
oraz prądu IC

Tablica 6-5-2

Rys. 6-5-5 Ukáad sterowany elementem fotoelektrycznym

Rys. 6-5-6 Schemat montaĪowy (moduá KL-25003 blok c)

50
C. Ukáad opóĨnienia czasowego
1. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-5-7(a) i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-5-8. Doáączyü
do ukáadu za pomocą przewodów potencjometr VR4. Do moduáu KL-25005 dopro-
wadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdują-
cego siĊ w module KL-22001.
2. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) na minimum. Wáączyü zasilacz, a nastĊpnie ob-
serwowaü, czy przekaĨnik wáączy siĊ po kilkusekundowym opóĨnieniu. Zmierzyü
napiĊcie na wyprowadzeniach kondensatora C1, a nastĊpnie obserwowaü zmiany
napiĊcia Vc1 (jeĞli przekaĨnik nie jest wysterowany, to napiĊcie Vcc moĪe wzro-
snąü do 14 V).
3. Wyáączyü zasilacz, a nastĊpnie na krótki czas zewrzeü wyprowadzenia kondensato-
ra C1 (rozáadowaü go). Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) w Ğrodkowym poáoĪeniu,
a nastĊpnie obserwowaü czas opóĨnienia wáączenia przekaĨnika. Zmierzyü napiĊ-
cie na wyprowadzeniach kondensatora C1, poczym obserwowaü zmiany napiĊcia
Vc1.
4. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
6-5-7(b) i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 6-5-9.
5. Powtórzyü kroki 2 i 3 niniejszej procedury.
6. Zapisując wartoĞci czasów opóĨnienia wáączenia przekaĨnika zaobserwowaü jed-
noczeĞnie, czy czas opóĨnienia zmieni siĊ, gdy wartoĞü potencjometru VR4 zosta-
nie zmieniona (W = RC).
7. Zaobserwowaü, czy zmiana doáączenia przekaĨnika do kolektora (ukáad przedsta-
wiony na rys. 6-5-7(b), wpáynie na opóĨnienie czasu sterowania przekaĨnikiem.

51
 Rys. 6-5-7 Ukáad opóĨnienia czasowego

Rys. 6-5-8 Schemat montaĪowy (moduá KL-25005 blok a)

Rys. 6-5-9 Schemat montaĪowy (moduá KL-25005 blok a)

52
PODSUMOWANIE
Ukáad Darlingtona lub para tranzystorów pracujących w ukáadzie Darlingtona charakte-
ryzuje siĊ duĪą impedancją wejĞciową oraz duĪym wzmocnieniem prądowym. Ele-
menty te stosuje siĊ szeroko w ukáadach sterowania takich jak sterownik przekaĨnika,
sterownik silnika krokowego, czy sterownik silnika prądu staáego.

53
Rozdziaá 7 Wzmacniacze wielostopniowe

ûwiczenie 7-1 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem RC

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza ze sprzĊĪeniem RC.
2. Pomiar przebiegów wejĞciowych i wyjĞciowych dla kaĪdego stopnia wzmacniacza ze
sprzĊĪeniem RC.

DYSKUSJA
Są trzy typy wzmacniaczy wielostopniowych:
1. Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem RC.
2. Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym.
3. Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim.
Na rys. 7-1-1 przedstawiono ukáad wzmacniacza dwustopniowego ze sprzĊĪeniem
RC. ObciąĪeniem pierwszego stopnia jest rezystancja R3, a do sprzĊĪenia wyjĞcia
pierwszego stopnia z wejĞciem stopnia drugiego sáuĪ kondensator C2

Rys. 7-1-1 Wzmacniacz dwustopniowy ze sprzĊĪeniem RC

54
 Przeznaczenie kondensatora sprzĊgającego
Kondensator sprzĊgający C2 stanowi dla napiĊcia staáego rozwarcie, dziĊki czemu
skáadowa staáa jest blokowana (poniewaĪ XC2 = 1/( 2S f C2)) a f | 0, stąd Xc jest bliskie
f), jednoczeĞnie kondensator C2 stanowi zwarcie dla sygnaáu przemiennego, ponie-
waĪ Xc jest dla sygnaáu tego typu wystarczająco maáe. WartoĞü kondensatora C2 mie-
Ğci siĊ zwykle w zakresie od 2 do 50 µF. PoniewaĪ kondensatory te separują skáado-
wą staáą, zatem ukáad polaryzujący moĪe byü niezaleĪny dla kaĪdego stopni, które
sprzĊgają.

Zalety
1. PoniewaĪ ten typ sprzĊĪenia prowadzi do uproszczenia ukáadu, zmniejszenia kosz-
tów i miniaturyzacji ukáadu, zatem jest to szeroko stosowania metoda sprzĊgania
2. Dla sprzĊĪenia tego typu pasmo przenoszenia jest bardzo szerokie.
3. SprzĊĪenie tego typu wyróĪnia siĊ niskimi szumami i niskim przydĨwiĊkiem zwią-
zanym ze zjawiskiem indukcji magnetycznej.

Wady
1. Wzmocnienie w zakresie dolnych czĊstotliwoĞci jest ograniczone przez konden-
sator sprzĊgający, (poniewaĪ XC = 1/(2 S f C), zatem bardzo duĪa reaktancja Xc
przy niskich czĊstotliwoĞciach daje w efekcie znacznie stáumiony sygnaá).
2. PoniewaĪ na rezystancji obciąĪenia bĊdzie wydzielaü siĊ duĪa moc dla prądu
staáego, zatem ten typ sprzĊĪenia nadaje siĊ jedynie do wzmacniania maáych
mocy lub wzmacniania napiĊcia.
3. Wadą sprzĊĪenia tego typu jest mniejsza sprawnoĞü, gdyĪ nie ma moĪliwoĞci
dopasowania impedancji tranzystorów stopnia poprzednim z nastĊpnym.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25004 – moduá ukáadu wzmacniacza wielostopniowego
3. Oscyloskop

55
PROCEDURA

1. Ustawiü moduá KL-25004 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z

podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok a.
2. Wykonaü poáączenia posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys.
7-1-2 i schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 7-1-3. Doáączyü do
ukáadu za pomocą przewodów potencjometry VR3 i VR4. Do moduáu KL-25004
doprowadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe
znajdującego siĊ w module KL-22001.
3. Ustawiü potencjometry VR4 i VR3 tak, aby oba napiĊcia Vc1 i Vc2 wystĊpujące na
kolektorach tranzystorów Q1 i odpowiednio Q2 byáy równe VCC/2 = 6 V.
4. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞcia OUT1 doáączyü oscyloskop.
5. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
6. Posáugując siĊ oscyloskopem (z ustawionym typem sygnaáu wejĞciowego AC – sy-
gnaá przemienny) zmierzyü i zapisaü w tablicy 7-1-1 przebiegi napiĊü VIN, VB1, VC1,
VB2 i VOUT1.
7. Odáączyü od ukáadu kondensator C3 (47 µF) wyjmując wtyk mostkujący oznaczony
nalepką #. Powtórzyü krok 6 niniejszej procedury.
8. Dowolnie krĊcąc potencjometrem VR4 (1 M:) zaobserwowaü, czy przebiegi napiĊü
VB1, VC1, VB2 i VOUT1 bĊdą siĊ zmieniaü.
9. Obliczyü wartoĞci przedstawione poniĪszymi wzorami uĪywając do tego wyników
pomiarów wykonanych przy doáączonym kondensatorze C3, a znajdujących siĊ
odpowiednim polu tablicy 7-1-1.

56
 Tablica 7-1-1

Rys. 7-1-2 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem RC

57
 Rys. 7-1-3 Schemat montaĪowy (moduá KL-25004 blok a)

PODSUMOWANIE
Dwustopniowy wzmacniacz ze sprzĊĪeniem RC ma nastĊpujące wáasnoĞci:
1. Zmiana napiĊcia staáego polaryzującego stopieĔ pierwszy wzmacniacza nie ma
wpáywu na polaryzacjĊ napiĊciem staáym drugiego stopnia tego wzmacniacza.
2. Kondensator emiterowy C3 kondensatora Q2 bezpoĞrednio okreĞla wzmocnienie
napiĊciowe drugiego wzmacniacza Av2. Gdy kondensator C3 zostanie odáączony, to
wzmocnienie Av2 maleje, poniewaĪ zostaje wprowadzone ujemne sprzĊĪenie zwrot-
ne.
3. Pasmo przenoszenia wzmacniacza ze sprzĊĪeniem jest zawĊĪone w zakresie dol-
nych czĊstotliwoĞci, gdyĪ w zakresie tym reaktancja pojemnoĞciowa kondensatora
sprzĊgającego jest duĪa.

58
ûwiczenie 7-2 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim.
2. Pomiar przebiegów wejĞciowych i wyjĞciowych dla kaĪdego stopnia wzmacniacza ze
sprzĊĪeniem bezpoĞrednim.

DYSKUSJA
Na rys. 7-2-1 przedstawiono schemat wzmacniacza dwustopniowego ze sprzĊĪeniem
bezpoĞrednim. WyjĞcie pierwszego stopnia jest poáączone z wejĞciem stopnia drugie-
go.

Rys. 7-2-1 Wzmacniacz dwustopniowy ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim

Ten typ sprzĊĪenia bezpoĞredniego powinien speániaü poniĪsze wymagania:

1. Ukáad polaryzacji napiĊciem staáym powinien byü dopasowany.
2. Kierunki prądów w stopniach poprzednim i nastĊpnym powinny byü zgodne.

NapiĊcie wyjĞciowe otrzymywane z zasilacza powinno byü stabilizowane. Najlepiej

wybraü do tego tranzystor krzemowy, gdyĪ tranzystor tego typu wyróĪnia siĊ mniej-
szym prądem upáywowym i doskonaáą stabilnoĞcią, w przeciwnym razie wady kolej-
nych stopni kaskady spowodują pogorszenie siĊ wáasnoĞci caáego ukáadu.

59
 KorzyĞci:
1. MoĪliwoĞü obniĪenia strat ukáadu sprzĊgającego.
2. MoĪliwoĞü zmniejszenia przesuniĊcia fazowego powodowanego przez elementy
indukcyjne L i pojemnoĞciowe C.
3. Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem tego typu wyróĪnia siĊ bardzo szerokim pasmem
przenoszenia, gdzie czĊstotliwoĞü graniczna moĪe byü nawet równa 0 Hz, bez
wpáywu na nią ze strony L (XL) i C (XC). Ukáad ten moĪe, zatem wzmacniaü sygnaáy
z zakresu bardzo maáych czĊstotliwoĞci bliskich prądowi staáemu (d.c.).

Wady:
1. Liczba stopni kaskady powinna byü ograniczona ze wzglĊdu na ewentualne zmia-
ny prądu Ib jednego ze stopni. JeĞli takie zjawisko powstanie, to w związku ze
zmianami temperatury pojawi siĊ znaczna niestabilnoĞü caáego ukáadu wzmacnia-
cza.
2. WartoĞci wybranych elementów ukáadu wzmacniacza powinny byü dokáadne na ile
jest to moĪliwe, w przeciwnym razie od razu pojawią siĊ szumy, a moc zmniejszy
siĊ.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25004 – moduá ukáadu wzmacniacza wielostopniowego
3. Oscyloskop

PROCEDURA

1. Ustawiü moduá KL-25004 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z

podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok a. Wykonaü po-
áączenia, posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 7-2-2 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 7-2-3. Doáączyü do ukáadu
za pomocą przewodów potencjometr VR4. Do moduáu KL-25004 doprowadziü na-
piĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego siĊ w
module KL-22001.

60
2. Ustawiü potencjometr VR4 (1 M:) tak, aby napiĊcie na kolektorze tranzystora byáo
równe VC1 = VCC/2 = 6 V. Zmierzyü i zapisaü napiĊcia staáe VBE1 = ___________
oraz VBE2 = _______________ .
3. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 1 kHz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞcia OUT1 doáączyü oscyloskop.
4. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
5. Posáugując siĊ oscyloskopem (z ustawionym typem sygnaáu wejĞciowego AC – sy-
gnaá przemienny), zmierzyü i zapisaü w tablicy 7-2-1 przebiegi napiĊü VB1, VC1, VB2
i VC2 (VOUT1).
6. Odáączyü od ukáadu kondensator C3 (47 µF), wyjmując wtyk mostkujący oznaczony
nalepką #. Powtórzyü krok 5 niniejszej procedury.
7. Ponownie doáączyü kondensator C3 (47 µF) i dowolnie krĊcąc potencjometrem VR4
(1 M:) zaobserwowaü, czy przebiegi napiĊü VB1, VC1, VB2 i VC2 (VOUT1) bĊdą siĊ
zmieniaü.
8. Obliczyü wartoĞci przedstawione poniĪszymi wzorami uĪywając do tego wyników
pomiarów wykonanych przy doáączonym kondensatorze C3, a znajdujących siĊ
odpowiednim polu tablicy 7-2-1.

9. PrzekrĊciü potencjometr VR4 z powrotem do poáoĪenia (Vc1=Vcc/2=6 V). Regulując

czĊstotliwoĞü sygnaáu wejĞciowego w zakresie od 1 Hz do 20 kHz, ustawiaü kolej-
no czĊstotliwoĞci podane w tablicy 7-2-2. Zmierzyü napiĊcie na wyjĞciu OUT1 od-
powiadające tym czĊstotliwoĞciom i obliczyü wzmocnienie Av/Avo, (gdzie Avo jest
wartoĞcią wzmocnienia Av przy maksymalnym napiĊciu wyjĞciowym). Wypeániü ta-
blicĊ 7-2-2.
10. WykreĞliü i umieĞciü w tablicy 7-2-3 charakterystykĊ przenoszenia, uĪywając do
tego wyników z tablicy 7-2-2.

61
62
 Tablica 7-2-3 Charakterystyka przenoszenia

Rys. 7-2-2

Rys. 7-2-3 Schemat montaĪowy (moduá KL-25004 blok a)

63
PODSUMOWANIE
Dwustopniowy wzmacniacz ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim ma nastĊpujące wáasnoĞci:
1. Zmiana napiĊcia polaryzującego stopieĔ pierwszy wpáywa bezpoĞrednio na napiĊ-
cie polaryzujące stopieĔ drugi.
2. Kondensator emiterowy C3 tranzystora Q2 okreĞla bezpoĞrednio wzmocnienie na-
piĊciowe drugiego stopnia wzmacniacza Av2. Gdy kondensator C3 jest odáączony,
to wzmocnienie Av2 zmniejsza siĊ, gdyĪ zostaje wprowadzone ujemne sprzĊĪenie
zwrotne.
3. Pasmo przenoszenia wzmacniacza ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim jest bardzo sze-
rokie.

64
ûwiczenie 7-3 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza ze sprzĊĪeniem bezpoĞrednim.
2. Pomiar przebiegów wejĞciowych i wyjĞciowych dla kaĪdego stopnia wzmacniacza ze
sprzĊĪeniem bezpoĞrednim.

DYSKUSJA
Jak przedstawiono na rys. 7-3-1, do odseparowania od siebie staáych napiĊü polaryzują-
cych dwa stopnie moĪna uĪyü transformatora. Transformator ten moĪe jednoczeĞnie
funkcjonowaü jako element sprzĊĪenia sygnaáu oraz dopasowujący impedancjĊ.

Rys. 7-3-2 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym

Podstawowe parametry transformatora przedstawiono na rys. 7-3-2.

1. V1/V2 = N1/N2,
2. I2/I1 = N2/N1,
3. Z1/Z2 = (N1/N2)2,

65
 gdzie: N2/N2 jest przekáadnią transformatora, V2/V1 – stosunkiem napiĊü, a I1/I2 –
stosunkiem prądów transformatora.

Rys. 7-3-2 Transformator

KorzyĞci:
1. Ten typ sprzĊĪenia charakteryzuje siĊ áatwoĞcią dopasowania impedancji i moĪe
byü wykorzystywany do podnoszenia lub obniĪania napiĊcia.
2. Ten typ sprzĊĪenia charakteryzuje siĊ duĪą mocą i wysoką skutecznoĞcią.
3. Ten typ sprzĊĪenia charakteryzuje siĊ áatwoĞcią odseparowania wpáywu na siebie
napiĊü staáych polaryzujących kolejne dwa stopnie.

Wady:
1. Zastosowanie transformatora wyjĞciowego powoduje, Īe trzeba przeznaczyü na
ten element wiĊcej miejsca niĪ na ukáad sprzĊĪenia RC.
2. PoniewaĪ transformator wyjĞciowy jest elementem indukcyjnym, a miĊdzy po-
szczególnymi jego uzwojeniami wystĊpują pojemnoĞci, stąd teĪ pasmo przenosze-
nia wzmacniacza ze sprzĊĪeniem transformatorowym jest wĊĪsze niĪ wzmacnia-
czy ze sprzĊĪeniem innych typów.
3. Koszt sprzĊĪenia transformatorowego jest wiĊkszy niĪ sprzĊĪenia RC.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25004 – moduá ukáadu wzmacniacza wielostopniowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

66
PROCEDURA

1. Ustawiü moduá KL-25004 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z

podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok c. Wykonaü po-
áączenia, posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 7-3-3 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 7-3-4. Do moduáu KL-25004
doprowadziü napiĊcie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe
znajdującego siĊ w module KL-22001.
2. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 500 Hz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞciowych OUT (TP3-TP4) doáączyü oscyloskop. Rezystor obciąĪe-
nia o wartoĞci 8 : (obciąĪenie zastĊpcze) jest juĪ doáączony miĊdzy wyprowadze-
nia TP3 i TP4 páytki.
4. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop jeszcze nie jest odksztaácony.
5. Posáugując siĊ oscyloskopem (z ustawionym typem sygnaáu wejĞciowego AC – sy-
gnaá przemienny). Zmierzyü i zapisaü w tablicy 7-3-1 przebiegi napiĊcia wejĞcio-
wego VIN i napiĊcia wyjĞciowego VOUT.
6. Obliczyü maksymalną moc wyjĞciową Pout z poniĪszego wzoru:

7. Regulując czĊstotliwoĞü sygnaáu wejĞciowego w zakresie od 1 Hz do 20 kHz, usta-

wiaü kolejno czĊstotliwoĞci podane w tablicy 7-3-2. Zmierzyü napiĊcia na wyjĞciu
OUT1 odpowiadające tym czĊstotliwoĞciom oraz obliczyü wzmocnienie Av/Avo,
(gdzie Avo jest wartoĞcią wzmocnienia Av przy maksymalnym napiĊciu wyjĞcio-
wym). Biorąc pod uwagĊ otrzymane dane, wypeániü tablicĊ 7-2-2.
8. WykreĞliü i umieĞciü w tablicy 7-3-3 krzywe przenoszenia, uĪywając do tego wyni-
ków z tablicy 7-2-2.

67
68
Rys. 7-3-3 Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym

Rys. 7-3-4 Schemat montaĪowy (moduá KL-25004 blok c)

69
PODSUMOWANIE
Wzmacniacz ze sprzĊĪeniem transformatorowym ma nastĊpujące wáasnoĞci:
1. Stosując transformator moĪna áatwo uzyskaü dopasowanie impedancji miĊdzy
stopniami.
2. Pasmo przenoszenia wzmacniacza ze sprzĊĪeniem transformatorowym jest wą-
skie.

70
ûwiczenie 7-4 Wzmacniacz przeciwsobny z podwójnym stopniem koĔco-
wym

PRZEDMIOT ûWICZENIA
1. Poznanie zasady pracy wzmacniacza przeciwsobnego z podwójnym stopniem koĔco-
wym.
2. Pomiar przebiegów wejĞciowych i wyjĞciowych dla wzmacniacza przeciwsobnego z
podwójnym stopniem koĔcowym.

DYSKUSJA
Wzmocnienie napiĊciowe
Na rys. 7-4-1 przedstawiono schemat blokowy ukáadu wzmacniacza.

Wzmacniacz i wzmocnienie

Rys. 7-4-1 Schemat blokowy ukáadu wzmacniacza

Przetwornik sygnaáu wejĞciowego: przetwarza wielkoĞü nieelektryczną (gáos …) na sygnaá
elektryczny. Wzmacniacz maáych sygnaáów zapewnia wzmocnienie liniowe, adekwatne do sy-
gnaáu wejĞciowego i zwiĊksza wzmocnienie napiĊciowe. Wzmacniacz duĪych sygnaáów za-
pewnia wzmocnienie mocy na wyjĞciu wzmacniacza maáych sygnaáów niezbĊdne do wystero-
wania stopnia koĔcowego doáączonego do jego wyjĞcia (przetwornika sygnaáu wyjĞciowego
wzmacniacza). Przetwornik sygnaáu wyjĞciowego: transformuje sygnaá pochodzący ze
wzmacniacza duĪych sygnaáów na sygnaá, który jest dopasowany do impedancji urządzenia
doáączonego do wyjĞcia (np. gáoĞnika).

Wzmacniacz duĪych sygnaáów jest teĪ nazywany wzmacniaczem mocy lub prądu. Omówienia
tego wzmacniacza koncentrują siĊ zwykle na przedstawieniu tematów takich jak: sprawnoĞü
mocy, uzyskiwanie maksymalnej mocy wyjĞciowej oraz problem dopasowania impedancji.
Wzmocnienie wzmacniacza: Wspóáczynnik wzmocnienia jest stosunkiem sygnaáu wyjĞciowego
do sygnaáu wejĞciowego.
1) Av (wzmocnienie napiĊciowe): stosunek napiĊcia wyjĞciowego do napiĊcia wejĞciowego.
Av = Vo/Vi.
2) Ai (wzmocnienie prądowe): stosunek prądu wyjĞciowego do prądu wejĞciowego. Ai = Io/Ii.

71
3) Ap (wzmocnienie mocy): stosunek mocy wyjĞciowej do mocy wejĞciowej.

Decybel: jednostki tej uĪywa siĊ do wyraĪenia czuáoĞci ucha na bodziec dĨwiĊkowy,
wyraĪonej w skali logarytmicznej i zapisywanej w skrócie jako dB.
1. 0 dB: odpowiada przyáoĪeniu napiĊcia 0,707 V, przy wydzielonej na obciąĪeniu 600 :
mocy równej 1 mW.

5. dBm: wartoĞü wyraĪona w dB, obliczana dla obciąĪenia o rezystancji 600 :, uĪytego
jako obciąĪenie referencyjne (odniesienie), przy czym poziomem odniesienia jest moc 1
mW.
Wzmocnienie w dB ukáadu kaskadowego

Rys. 7-4-2 Ukáad kaskadowy

1. Caákowite wzmocnienie ukáadu kaskadowego

2. JeĞli wzmocnienie wyraĪone w dB jest dodatnie, to oznacza to, Īe ukáad ten funk-
cjonuje jako system wzmacniający; jeĞli natomiast wartoĞü wzmocnienia (w dB)
jest ujemna, to oznacza, Īe ukáad ten funkcjonuje jako táumik.

Na przykáad: log1 = 0, log2 = 0,3, log3 = 0,477 log10 =1

72
 Av = ½ Ÿ |Av|dB = 20 log x Av = 20 log ½ = 20 log 1 – 20 log 2 = 0 - 6 = -6 dB
Av = 0,707 = 20 log 0,707 = -3 dB

Pasmo przenoszenia wzmacniacza

Podczas, gdy wzmocnienie wzmacniacza w zakresie czĊstotliwoĞci Ğrednich jest staáe, to w
zakresie czĊstotliwoĞci dolnych i górnych gwaátownie spada. Na przykáad, w przypadku
wzmacniacza ze sprzĊĪeniem RC na dolną czĊstotliwoĞü pasma przenoszenia bĊdzie miaá
wpáyw kondensator sprzĊgający C (gdyĪ Xc=1(2Sf C), i gdy f p, to Xc n, zatem wzmocnienie
zmniejsza siĊ). Na wzmocnienie to bĊdzie miaáa wpáyw pojemnoĞü wejĞciowa oraz pojem-
noĞü przejĞcia tranzystorów poáączona równolegle z obciąĪeniem. Stąd teĪ, jeĞli f n, to Xc p,
czyli wzmocnienie bĊdzie maleü. Na rys. 7-4-3. CharakterystykĊ przenoszenia (czĊstotliwo-
Ğciową) wzmacniacza przedstawiono na rys. 7-4-3.

Rys. 7-4-3 Pasmo przenoszenia wzmacniacza

JeĞli wzmocnienie wzmacniacza w zakresie czĊstotliwoĞci Ğrednich ustawimy na 1 (0 dB), to
dwa punkty (FL, FH) znajdujące siĊ na charakterystyce w miejscach odpowiadających
wzmocnieniu 0,707 Av są nazywane punktami poáowy mocy.
FL: jest nazywana dolną czĊstotliwoĞcią 3-decybelowego spadku lub dolną czĊstotliwoĞcią
odciĊcia.
FH: jest nazywana górną czĊstotliwoĞcią 3-decybelowego spadku lub górną czĊstotliwoĞcią
odciĊcia.
BW (szerokoĞü pasma): FH - FL.

Wzmacniacz duĪych sygnaáów

ZaleĪnie od sposobu polaryzacji klasyfikuje siĊ wzmacniacze mocy na wzmacniacze klasy A,

klasy B, klasy AB oraz klasy C. Ponadto, aby rozszerzyü moĪliwoĞci sterowania, projektuje siĊ
wzmacniacze pracujące w ukáadzie push-pull nazywane teĪ wzmacniaczami przeciwsobnymi.
PoniĪej przedstawiono porównanie wáasnoĞci tych czterech typów wzmacniaczy:

73
Klasa A PoáoĪenie punktu pracy (Q)
1. Polaryzacja jest wybrana na liniowej czĊĞci charakterystyki, przy czym
wahania sygnaáu wejĞciowego mieszczą siĊ teĪ na czĊĞci liniowej tej
charakterystyki.
2. Punkt spoczynkowy umieszcza siĊ na Ğrodku prostej obciąĪenia (prąd
wyjĞciowy kolektora páynie przez caáy okres).
Zalety
1. Do uzyskania peánego wzmocnienia wystarczy jeden tranzystor.
2. Najmniejsze znieksztaácenia.
Wady
1. SprawnoĞü jest najmniejsza (25%).
2. MoĪna nie wyeliminowaü znieksztaáceĔ harmonicznych.
3. Pobór bardzo duĪej mocy przy przepáywie prądu spoczynkowego.
4. TrudnoĞci przy duĪych wzmocnieniach mocy.
Zastosowanie - do wzmacniania maáych mocy.
Klasa B PoáoĪenie punktu pracy (Q)
1. Polaryzacja na przeciĊciu liniowej czĊĞci charakterystyki i obszaru od-
ciĊcia, przy czym wahania sygnaáu wejĞciowego mieszczą siĊ w poáowie
na czĊĞci liniowej tej charakterystyki, a poáowie w obszarze odciĊcia.
2. Punkt spoczynkowy umieszcza siĊ na w miejscu odciĊcia (prąd wyj-
Ğciowy kolektora páynie przez caáy póáokres dodatni sygnaáu).
Zalety
1. MoĪliwoĞü wyeliminowania znieksztaáceĔ w postaci parzystych harmo-
nicznych.
2. MoĪliwoĞü osiągniĊcia duĪego wzmocnienia mocy.
3. WiĊksza sprawnoĞü (78,5%).
4. Brak poboru mocy w warunkach spoczynkowych.
Wady
1. Wzmocnienie moĪna uzyskaü tylko w poáączeniu komplementarnym.
2. WystĊpują znieksztaácenia związane z przejĞciem sygnaáu przez zero.
Zastosowanie - do wzmacniania duĪych mocy.
Klasa AB PoáoĪenie punktu pracy (Q)
Punkt zerowy znajduje siĊ miĊdzy punktem odciĊcia, a prostą obciąĪenia.
Zalety
MoĪliwoĞü zastąpienia klasy B wzmacnianiem w ukáadzie przeciwsobnym
(push-pull) i moĪliwoĞü eliminacji niekorzystnych znieksztaáceĔ związanych
z przejĞciem sygnaáu przez zero (znieksztaáceĔ skroĞnych).
Wady
1. SprawnoĞü jest nieco mniejsza niĪ w klasie B (70%).
2. W warunkach spoczynkowych wystĊpuje niewielki przepáyw prądu.
Zastosowanie - do wzmacniania duĪych mocy.
Klasa C PoáoĪenie punktu pracy (Q)
Punkt zerowy jest umieszczony poniĪej punktu odciĊcia.
Zalety
NajwiĊksza sprawnoĞü (wiĊksza od 78,5%).
Wady
NajwiĊksze znieksztaácenia.
Zastosowanie - nadajnik z oscylatorem LC, generator harmonicznych.

74
Znieksztaácenia moĪna sklasyfikowaü jako znieksztaácenia nieliniowe, znieksztaácenia czĊstotliwo-
Ğciowe i znieksztaácenia opóĨnienia (fazowe).
1. Znieksztaácenia nieliniowe (nazywane teĪ znieksztaáceniami amplitudowymi):
Punkt pracy wybiera siĊ na czĊĞci liniowej charakterystyki tak, Īe sygnaá wyjĞciowy nie tylko
odtwarza sygnaá pierwotny, lecz teĪ generuje skáadowe harmoniczne. Na przykáad, dopro-
wadzenie sygnaáu (pierwotnego) o czĊstotliwoĞci 1 kHz spowoduje powstanie sygnaáów
harmonicznych o czĊstotliwoĞciach 2 kHz i 3 kHz. Znieksztaácenia te są nazywane teĪ znie-
ksztaáceniami harmonicznymi, jak to przedstawiono na rys. 7-4-4.

(a) Przebieg normalny (b) Przebieg zawierający skáadowe harmoniczne

Rys. 7-4-4 Znieksztaácenia harmoniczne

2. Znieksztaácenia czĊstotliwoĞciowe:
Znieksztaácenia powodowane tym, Īe wspóáczynnik wzmocnienia wzmacniacza jest inny dla
róĪnych czĊstotliwoĞci.
3. Znieksztaácenia opóĨnienia (znieksztaácenia fazowe):
Znieksztaácenia wprowadzane przez wzmacniacz, który ma inne kąty przesuniĊcia fazowego
dla róĪnych czĊstotliwoĞci.

Wzmacnianie w ukáadzie przeciwsobnym (push-pull)

JeĞli zajdzie potrzeba, aby ukáad wzmacniacza miaá wiĊkszą mocą wyjĞciową niĪ ukáad kon-
wencjonalny, to jego stopniu wyjĞciowym umieszcza siĊ zwykle w dwa tranzystory pracujące
w poáączeniu przeciwsobnym (push-pull). Wzmacniacze przeciwsobne klasyfikuje siĊ nastĊp-
nie jako wzmacniacze przeciwsobne z podwójnym stopniem koĔcowym i wzmacniacze prze-
ciwsobne z pojedynczym stopniem.

Wzmacniacz przeciwsobny z podwójnym stopniem koĔcowym

Jak przedstawiono na rys. 7-4-5, podstawowy ukáad wzmacniacza przeciwsobnego skáada siĊ
z transformatora wejĞciowego, transformatora wyjĞciowego i dwóch tranzystorów. Transforma-
tor wejĞciowy pracuje jako rozdzielacz faz, jak to przedstawiono na rys. 7-4-6. Rozdziela on
sygnaá wejĞciowy na dwa sygnaáy o równych amplitudach, lecz przeciwnych fazach.

75
 (a) Praca wzmacniacza przeciwsobnego w dodatnim póáokresie sygnaáu wejĞciowego

(b) Praca wzmacniacza przeciwsobnego w ujemnym póáokresie sygnaáu wejĞciowego

Rys. 7-4-5 Podstawowy ukáad wzmacniacza przeciwsobnego z podwójnym stopniem koĔco-
wym

Rys. 7-4-6 Transformator w wyprowadzeniem w Ğrodku uzwojenia wtórnego pracujący jako

rozdzielacz fazy

Dodatni póáokres sygnaáu wejĞciowego jest wzmacniany przez tranzystor Q1 wzmacnia-

cza przeciwsobnego, jak to przedstawiono na rys. 7-4-5(a). Ujemny póáokres tego sy-
gnaáu jest wzmacniany przez tranzystor Q2, jak to przedstawiono na rys. 7-4-5(b). Prądy
Ic1 tranzystora Q1 i Ic2 tranzystora Q2 są nastĊpnie skáadane przez transformator wyj-
Ğciowy i choü dwa póáokresy sygnaáu wejĞciowego są wzmacniane odpowiednio przez
tranzystory Q1 i Q2, to sygnaá dostarczany do obciąĪenia jest nadal kompletnym sygna-
áem przemiennym, który jest proporcjonalny do napiĊcia wejĞciowego Vin. Na rys. 7-4-7

76
przedstawiono przebiegi prądu i napiĊcia wyjĞciowego we wzmacniaczu przeciwsob-
nym, a na rys.7-4-8 - charakterystykĊ przejĞciową tranzystora.

Rys. 7-4-7 Przebiegi napiĊü i prądów wyjĞciowych

JeĞli napiĊcie polaryzacji nie jest doprowadzane do tranzystora, lub jest ono zbyt maáe,
takie, Īe prąd Ic | 0, to tranzystor bĊdzie pracowaü na kwadratowej czĊĞci charaktery-
styki przejĞciowej. PoniewaĪ do tranzystorów Q1 i Q2 wzmacniacza przeciwsobnego z
podwójnym stopniem wyjĞciowym pokazanego na rys. 7-4-5 nie są przyáoĪone oba na-
piĊcia polaryzujące, to záoĪona charakterystyka przejĞciowa wygląda jak na rys. 7-4-
8(b). Gdy natomiast jest doprowadzony sygnaá wejĞciowy, to w miejscu poáączenia póá-
okresów dodatnich i ujemnych bĊdą pojawiaü siĊ znieksztaácenia, nazywane teĪ znie-
ksztaáceniami skroĞnymi (związanymi z przejĞciem sygnaáu przez zero).

77
(a) Charakterystyka przejĞciowa tranzystora (b) ZáoĪona charakterystyka przejĞciowa

(c) Znieksztaácenia skroĞne powstające przy przetwarzaniu napiĊcia wejĞcio-

wego Vin na prąd kolektora Ic
Rys. 7-4-8 Obraz znieksztaáceĔ skroĞnych wytwarzanych przez wzmacniacz klasy B pracują-
cy w ukáadzie przeciwsobnym (push-pull)

Aby zlikwidowaü znieksztaácenia skroĞne, doprowadza siĊ do tranzystorów Q1 i Q2 na-

piĊcia takie, Īe tranzystory te pracują w zakresie prawie liniowym charakterystyki przej-
Ğciowej, jak to przedstawiono na rys. 7-4-9. Tranzystory Q1 i Q2 są polaryzowane tak,
Īe pracują w klasie AB; stąd znieksztaácenia skroĞne wzmacniacza przeciwsobnego
klasy B są wyeliminowane.

78
(a) ZáoĪona krzywa przejĞciowa wynikająca z pracy tranzystorów Q1 i Q2 w ukáadzie wzmac-
niacza przeciwsobnego (push-pull)

(b) Prąd kolektora Ic nie wykazuje znieksztaáceĔ zaleĪnych od napiĊcia wejĞciowego Vi

Rys. 7-4-9 Praca wzmacniacza klasy AB w ukáadzie przeciwsobnym

Do polaryzowania wzmacniacza przeciwsobnego z podwójnym stopniem koĔcowym uĪy-

wa siĊ szeroko dwóch metod. Przedstawiono je na rys. 7-4-10. Ukáad przedstawiony na
rys. 7-4-10(a) wykorzystuje do polaryzowania tranzystora spadek napiĊcia na rezystorze
R2. Zadaniem termistora o ujemnym wspóáczynniku temperaturowym doáączonego rów-
nolegle do rezystora R2 jest kompensowanie wzrostu temperatury. JeĞli temperatura tran-
zystorów Q1 i Q2 wzrasta, to wraz z temperaturĊ wzrasta teĪ prąd Ic, co powoduje prze-
suniĊcie punktu pracy. W tym samym czasie rezystancja termistora zmniejsza siĊ, co po-
woduje zmniejszenie stopnia spolaryzowania tranzystorów Q1 i Q2 w kierunku przewo-
dzenia; w efekcie prąd zerowy (spoczynkowy) tranzystora nie roĞnie wraz temperaturą.

79
 Ukáad przedstawiony na rys. 7-4-10(b) wykorzystuje do spolaryzowania tranzystora spa-
dek napiĊcia na diodzie. PoniewaĪ istnieje podobieĔstwo miĊdzy diodą, która jest zbudo-
wana ze záącza p-n i tranzystorami Q1 i Q2, w których záącza BE są teĪ záączami p-n to,
gdy temperatura roĞnie, to napiĊcia VD p, VBE p, VC p, w efekcie prąd Ic nie wzrasta.
Ujemne prądowe sprzĊĪenie zwrotne istniejące na rezystorze Re chroni tranzystor przed
uszkodzeniem w wyniku "cyklu termicznego" spowodowanego wzrostem temperatury i
odpowiednim do niej wzrostem prądu Ic. (prąd IC n, wydzielane ciepáo n, prąd IC n wydzie-
lane ciepáo n…).

Rys. 7-4-10 Wzmacniacz przeciwsobny z podwójnym stopniem koĔcowym.

Zalety i wady wzmacniacza przeciwsobnego ze podwójnym stopniem koĔcowym

Ze wzglĊdu na to, Īe wzmacniacz przeciwsobny z podwójnym stopniem koĔcowym wyko-
rzystuje dwa transformatory, zatem w porównaniu ze wzmacniaczem konwencjonalnym
jego pasmo przenoszenia jest wĊĪsze, a znieksztaácenia wiĊksze. WiĊksza teĪ jest jego
objĊtoĞü i masa. Jednak przy mniejszym napiĊciu zasilania moĪna z niego áatwiej uzyskaü
duĪą moc wyjĞciową, stąd teĪ wzmacniacz tego typu jest szeroko stosowany w przeno-
Ğnych megafonach.

NIEZBĉDNY SPRZĉT LABORATORYJNY

1. KL-22001 – podstawowy moduá edukacyjny z laboratorium ukáadów elektrycznych
2. KL-25004 – moduá ukáadu wzmacniacza wielostopniowego
3. Oscyloskop
4. Multimetr

80
PROCEDURA

1. Ustawiü moduá KL-25004 na module KL-22001 (moduá edukacyjny laboratorium z

podstawowych ukáadów elektrycznych), poczym zlokalizowaü blok b. Wykonaü po-
áączenia, posáugując siĊ ukáadem pomiarowym przedstawionym na rys. 7-4-11 i
schematem montaĪowym przedstawionym na rysunku 7-4-12. Doáączyü do ukáadu
potencjometr VR1, a do wyprowadzeĔ wyjĞciowych OUT równolegle rezystor 8 :/1
W (R20), uĪywając do tego przewodów. Do moduáu KL-25004 doprowadziü napiĊ-
cie staáe +12 V z zasilacza o napiĊciu ustawionym na staáe znajdującego siĊ w
module KL-22001.
2. Rezystor nastawny R15 (20 k:) ustawiü tak, aby zmierzone napiĊcie záącza kolek-
tor-emiter tranzystora Q5 byáo równe VCE = Vcc/2 = 6 V. W tym samym czasie ob-
serwowaü zmiany prądu kolektora wskazywanego przez amperomierz.
3. Ustawiü potencjometr VR1 (1 k:) tak, aby prąd spoczynkowy wzmacniacza prze-
ciwsobnego wskazywany przez amperomierz byá równy 10 mA.
4. Do wyprowadzeĔ wejĞciowych IN doprowadziü z generatora funkcyjnego znajdują-
cego siĊ w module KL-22001 sygnaá sinusoidalny o czĊstotliwoĞci 500 Hz. Do wy-
prowadzeĔ wyjĞciowych OUT (TP8-TP9) doáączyü oscyloskop.
5. Stopniowo zwiĊkszaü amplitudĊ sygnaáu sinusoidalnego aĪ do momentu, gdy prze-
bieg wyĞwietlany przez oscyloskop nie jest jeszcze odksztaácony.
6. Posáugując siĊ oscyloskopem, zmierzyü i zapisaü w tablicy 7-4-1 przebiegi napiĊü
VIN, VB5, VC5, VB6 i VOUT.
7. Obliczyü maksymalną moc wyjĞciową Pout z poniĪszego wzoru:

8. Ustawiü potencjometr VR1 (1 k:) na 0 :, a nastĊpnie obserwowaü znieksztaácenia

skroĞne generowane na przebiegu napiĊcia wyjĞciowego VOUT.

81
82
 Rys. 7-4-11

Rys. 7-4 -12 Schemat montaĪowy (moduá KL-25004 blok b)

PODSUMOWANIE
Wzmacniacz przeciwsobny z podwójnym stopniem koĔcowym ma nastĊpujące wáa-
snoĞci:
1. àatwo dopasowaü do siebie impedancje poszczególnych stopni, ze wzglĊdu na
uĪycie transformatora jako elementu sprzĊgającego.
2. Pasmo przenoszenia wzmacniacza przeciwsobnego z podwójnym stopniem koĔ-
cowym jest wąskie.
3. Przy nieodpowiednim polaryzowaniu powstają znieksztaácenia skroĞne.
4. Moc wyjĞciowa wzmacniacza tego typu jest dwukrotnie wiĊksza od mocy konwen-
cjonalnego wzmacniacza ze sprzĊĪeniem transformatorowym uĪywającego tego
samego zasilacza.

83
DYSTRYBUCJA I SERWIS:
„NDN – Zbigniew Daniluk”
02-784 Warszawa, ul. Janowskiego 15
tel./fax (0-22) 641-15-47, 641-61-96
e-mail: ndn@ndn.com.pl