Ewa Lipska (ur.

1945)

Polecenia do wyboru wierszy:

1. Jaki typ obrazowania poetyckiego wykorzystuje w swoich wierszach Ewa Lipska?

Wyjaśnij, jaką pełnią funkcję w utworach poetki takie figury stylistyczne jak: metafora,
paradoks, koncept, ironia, parodia, groteska i aluzja? W których tekstach służą one
podkreślaniu dystansu podmiotu lirycznego do opisywanego świata, a w których,
wykorzystane jako element polemiki, pełnią funkcję humorystyczną i satyryczną? W
których tekstach dostrzegasz pomysł porównania/konfrontacji/zderzenia współczesności z
elementami historii? Jaką funkcję pełnią te zestawienia w utworach Lipskiej?
2. Lipska nazywana jest poetką mroczną. Czy zgadzasz się z tezą, że oprócz okazywania
sceptycyzmu, „egzystencjalnego lęku i niepokoju o losy świata” […] artystka walczy
„jednak z pokusą rezygnacji i […] uznawana jest za autorkę doskonale czującą tętno
współczesności i żywo na nią reagującą” [Arkadiusz Morawiec, Lipska jako pisarka
polityczna, „Przestrzenie Teorii” nr 15(2011)]?
3. Objaśnij poetykę tytułów przywołanych wierszy: Egzamin, Dyktando i Tramwaj. W jaki
sposób znaczenie tytułów wpływa na interpretację tekstów i pomaga w dotarciu do
głębszych sensów utworów?
4. W jaki sposób poetka łączy w swoich wierszach sferę osobistą ze sferą publiczną
(społeczną, polityczną)? Jak rozumiesz opinię, że jednym z charakterystycznych dla poetki
pojęć staje się „paradoks wolności” (Anna Legeżyńska)?
5. Twórczość Lipskiej określana była także mianem „poezji moralnego niepokoju”. W których
wierszach dostrzegasz napięcie między dystansem a zaangażowaniem?
6. Poezję Lipskiej charakteryzuje „niezwykle ruchliwa wyobraźnia” kojarzona z „najgłębszą
sferą prywatności” (Piotr Matywiecki). Jaką funkcję odgrywa wyobraźnia w wierszach
poetki? W jaki sposób ta kategoria estetyczna wpływa na tworzenie obrazów
rzeczywistości, odtwarzanie i projektowanie możliwych sytuacji?
7. Przeczytaj uważnie wiersze Dyktando i Tramwaj. W jaki sposób w tych utworach
realizowany jest motyw przemijania? Omów podobieństwa i różnice w jego realizacji.
Egzamin

Egzamin konkursowy na króla

wypadł doskonale.

Zgłosiła się pewna ilość królów

i jeden kandydat na króla.

Królem wybrano pewnego króla

który miał zostać królem.

Otrzymał dodatkowe punkty za pochodzenie

spartańskie wychowanie
i za uśmiech
ujmujący wszystkich za szyję.

Z historii odpowiadał
ze świetnym wyczuciem milczenia.

Obowiązkowy język
okazał się jego własnym.

Gdy mówił o sprawach sztuki

chwycił komisję za serce.

Jednego z członków komisji

chwycił odrobinę za mocno.

Tak
to na pewno był król.

Przewodniczący komisji
pobiegł po naród
aby móc uroczyście
wręczyć go królowi.

Naród
oprawiony był
w skórę.

(Pierwodruk w tygodniku „Literatura”, 1973.)

Ewa Lipska, Egzamin, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Kraków 2015, s. 113–114.
Dyktando

Pod dyktando.
Żeby tylko nie popełnić błędu.
Naród
nie napisać przez tłum otwarty.
Wiedzieć
kiedy zamykać a kiedy otwierać
usta.
Milczeć –
ale z jakiej litery?
Odmienić się
ale nie przez przypadek.
Uważać
aby miłość nie napisać oddzielnie
tak jak czarna jagoda albo pierwszy lepszy.
Czujnie
po pewnych datach postawić kropkę.
Przy innych
minutę ciszy.
Uważać
aby życia nie napisać przez skróty.

Pamiętać
aby nie popełnić błędu przy śmierci.
Umrzeć
ortograficznie.

Ewa Lipska, Dyktando, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Kraków 2015, s. 136.
Tramwaj

Trzymam w garści ten krajobraz

przez który jadę tramwajem. Jedynką.
Czuję zmysłowe żelazo kół. Uległe pasma szyn.
Zupełnie jak w zabawkach edukacyjnych.

Dziewczynka ustępuje mi miejsca.

Na zakręcie wywraca się język.
Z ust wypadają sylaby.
Nieokrzesany zgrzyt.

Ciesz się dziecko jeszcze,

ciesz się tą chwilą. Tym tramwajem. Tym Dalej.

Ale nie Najdalej. To wiem.

Twoje siwe włosy czekają już
na tramwajowej pętli.
Ja siedzę jeszcze
kiedy wysiada twoja biała laska
podpierająca moją przepowiednię.

Do ciebie mówię, dziecko.

Dziewczynka się śmieje. Ale żart

mówią podróżni: życie starość śmierć.

I kiedy tramwaj staje na przystanku

zaśmiewają się jeszcze jego hamulce.

Ewa Lipska, Tramwaj, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Kraków 2015, s. 321.
Wskazówki bibliograficzne

- Anna Legeżyńska, Dom i bezdomność w poezji Ewy Lipskiej, „Pamiętnik Literacki”

nr 87/1, 1996, s. 39–57.
- Arkadiusz Morawiec, Ewa Lipska jako pisarka polityczna, „Przestrzenie Teorii” nr
15 (2011), s. 35–54.
- Anna Legeżyńska, Ewa Lipska, [online:
https://przewodnikpoetycki.amu.edu.pl/encyklopedia/ewa-lipska/].