HALINA!

TAYO’Y
MATUTO

Mag-swipe pataas
 DRAMA:
MGA URI, AT
ELEMENTO NG DRAMA

Panimula
Ang dula ay isang salita na karaniwang may iba't ibang
kahulugan. Sa pang-araw-araw na pag-uusap, maaaring makita ng
isang tao ang kanyang sarili sa komento ng isang tao na "Puwede
bang tigilan mo iyang ka – dramahan mo?" tumutukoy sa hindi
kasiya-siya at nakakainis na mga kilos ng tao na nagsisimula nang
makairita sa taong nagbibigay ng komento. Sa Pop culture ngayon,
ang drama ay may iba't ibang glitz at glamour na tinatawag sa mga
pelikula at sa mga telebisyon tulad ng mga nauuso at paborito ng
mga millennial na tinatawag na Korean drama o simpleng "K-Drama"
o anumang palabas na gusto mong panoorin sa iyong mga TV
network tulad ng "Maalaala Mo Kaya”. Ang mga pelikulang ito, mga
serye ng drama at mga programa sa TV ay naging laganap na sa
ating lipunan at ang mga ito ay karaniwang tinatawag na drama.

LAYUNIN:
Pagkatapos ng modyul na ito,
inaasahang: matukoy ang iba't ibang
elemento, teknik, at kagamitang
pampanitikan sa dula at nasusuri ang
mga sitwasyon sa paggawa ng dula
batay sa kaalaman sa iba't ibang
elemento drama.
 SUBUKIN NATIN!

Panuto: Hanapin at isulat ang mga salita na sa tingin mo

ay may kaugnayan sa paksang ating tatalakayin.

M E L O D R A M A S U S P E N S E K
K S K S A R D N R K E D K A A B L O
F T L R Y R A M T L S I S K R I P M
W I K A A B U N I U H H T L K D R E
G L B M L M O W S T N O L A R A P D
K O A T O E L E T M R G P M U S O Y
H M B B G E S R A P K M G D G H T A
N S D M O S T R A H E D Y A G T A S
M T U A K T T H G I R W Y A L P G N
E L L I L S W T K O N T R A B I D A
T R A G I K O M E D Y A B H A M A K
D B M D M U S I C A L D R A M A Y N

Mga nahanap na salita:

 Panimulang

Gawain

Basahin mo:
Basahin ang mga sumusunod na konsepto kung ano ang
drama at ang iba't ibang uri ng dula. Unawain ang iyong
binabasa.

Sa simpleng kahulugan, ang isang drama ay isang kuwentong

isinagawa sa entablado sa harap ng isang manonood. Dahil ito ay
isang kuwento, ang isang drama (o mas karaniwang tinatawag sa
ngayon bilang 'dula') ay teknikal na isang piraso ng pagsulat.
Gayunpaman, ang isang drama ay eksklusibong ipinakita sa
pamamagitan ng isang elemento na tinatawag na 'dialogue'.
Ang salitang “drama” ay nagmula sa salitang Griyego na ‘dran’
na nangangahulugang ”kumilos o gawin.” Hindi tulad ng isang
maikling kuwento o nobela, ang isang drama ay sinadya na gumanap
ng mga aktor at aktres para sa isang manonood. Ang isang drama ay
para sa pagganap. Ang mga drama ay ginaganap para sa mga
sinehan, telebisyon, pelikula at gayundin sa radyo. Ang isang drama
ay isinulat ng isang taong tinatawag na 'playwright' sa isang form na
tinatawag na 'iscript' at ang kuwento ay isinasalaysay sa
pamamagitan ng mga diyalogo ng mga karakter na ginagampanan
ng mga aktor at artista.
Marami sa mga elemento sa prose fiction ay naroroon din sa
drama. Tulad ng lahat ng kwento, ang isang drama ay naglalaman ng
salungatan ng mga karakter. Ang mga karakter na ito ay nakikipag-
ugnayan sa kanilang setting na inilalagay sa entablado. Ang mga
interaksyong ito ay nagpapakilos sa kwento ng dula sa tinatawag na
plot.
Mayroong maraming mga anyo ng mga drama at nasa ibaba ang ilan
sa mga mas sikat na uri ng mga drama kasama ang kanilang mga
kaukulang konsepto at kahulugan.

A. Trahedya
Ang trahedya ay isang drama na nagtatapos nang hindi masaya
para sa pangunahing tauhan, kabaligtaran ng ideya na ang mga
bayani sa mga trahedya ay laging namamatay sa dulo. Bagama't
karamihan sa mga trahedya na drama ay kinabibilangan ng mga
bayaning dumaranas ng matinding at hindi maisip na mga
karanasang hindi gugustuhin ng sinuman, hindi lahat ng mga bayani
sa mga trahedya na drama ay namamatay.

Ang mga trahedya ay karaniwang nagpapakita ng mga limitasyon

ng tao laban sa mga puwersa ng tadhana at isa sa mga limitasyong
ito ay ang kawalan ng kakayahan na mapagtanto ang isang
sitwasyon kung saan ang pangunahing tauhan ay maaaring
matagpuan ang kanyang sarili sa isang kawalan, hanggang sa
dumating ang realisasyon, at ang lahat ay huli na.
Kasama sa mga karaniwang tema ng mga trahedya na drama ang
mga pagsubok sa isang sakuna, matinding sakit, at mga dagok ng
kamatayan. Ang pangunahing tauhan, na tinutukoy sa teknikal bilang
'tragic hero' ay kadalasang may kalunos-lunos na kapintasan. Ang
katangiang ito ay humahantong sa kalunos-lunos na bayani sa
pagbagsak nito gaya ng ipinahayag bago ang denouement.
Gayunpaman, kahit na ang trahedya na bayani ay dumaranas ng
isang kalunus-lunos na kapintasan, ang karakter ay may marangal na
lahi at kahanga-hanga sa maraming paraan.

B. Komedya
Sa simpleng kahulugan nito, ang komedya ay isang drama na
nagtatapos ng masaya para sa pangunahing tauhan. Ito ay
eksaktong kabaligtaran ng isang trahedya. Bilang karagdagan, ang
elemento ng katatawanan ay isang bagay na nagpapaiba sa
trahedya. Ang balangkas ng isang komedya ay karaniwang
nakasentro sa isang romantikong salungatan, kaya mayroong
pagkakaroon ng isang
kuwento ng pag-ibig sa loob ng drama. Ang mga pangunahing
tauhan sa isang komedya ay maaaring sinuman, mula sa maharlika
hanggang sa mga karaniwang tao. May mga komiks na komplikasyon
(ang katatawanan na elemento, kaya ang terminong ‘komedya’) na
kadalasang nangyayari bago naresolba ang conflict ng drama. Sa
karamihan ng mga kaso, ang dula ay nagtatapos sa isang kasal.
Ang mga bida sa isang komedya – ang magkasintahan – ay
nahuhulog sa suliranin na dulot ng ibang mga karakter. Ngunit
napagtanto nila ang isang solusyon (pagkatapos ng maraming
komplikasyon at pakikipagsapalaran sa komiks) na kalaunan ay
hahantong sa masayang pagtatapos para sa kanilang dalawa.
Ang komedya ay naglalayong pukawin mula sa madla ang
pakikiramay sa mga bayani at mga bayani at pangungutya sa mga
antagonista. Ang ganitong uri ng drama ay karaniwang nagpapakita
ng perpektong pag-uugali para gayahin ng madla.

C. Tragikomedya
Ang ganitong uri ng drama ay pinagsama ang mga katangian
ng isang komedya at isang trahedya. Sa kabila ng lahat ng mga
kalunos-lunos na pangyayaring nangyari, masaya pa ring nagtatapos
ang kuwento para sa pangunahing tauhan. Ang tragikomedya ay
nagsisilbi sa layunin ng paghahatid ng isang komentaryo sa
nabubulok na moral ng isang lipunan, pag-uugali ng tao, at mga
kasanayan sa isang nakakatawang paraan. Kaya naman, mukhang
nakakatawa ngunit ang kalunos-lunos na bahagi ay ang panunuya ng
buong kwento ng drama. Ang drama ng tragikomedya ay lumabas
bilang resulta ng pag-iisip na kung minsan ang pagtawa ay ang
tanging gamot na mayroon tayo para sa sakit ng ulo na dulot ng
hindi kanais-nais na mga pangyayari.

D. Parse
Ang parse ay isang walang katuturang anyo ng drama at
itinuturing na isang uri ng komedya. Ito ay kadalasang puno ng
pagmamalabis at nailalarawan sa pamamagitan ng paggamit ng
slapstick na katatawanan o mga maingay na aksyon, pisikal na
katatawanan, sadyang kahangalan, at halatang biro. Ito ay mga
elemento na kadalasang nagpapatawa sa mga manonood sa isang
komedya. Ano ang ganap na naiiba sa isang komedya ay ang
katotohanang ito ay naglalayon lamang na patawanin ang mga
manonood.
Sinasabi ng kasaysayan na sa sinaunang teatro ng Greek, lalo na
sa pagtatanghal ng mga trahedya na drama, ang mga manonood ay
binigyan ng maikling "satyr play" sa pagitan. Ang mga 'in-between'
na mga dulang ito ay gumamit ng magaspang ngunit epektibong
mga anyo ng katatawanan na kadalasang puno ng mga tahasang
sekswal na biro at pisikal na komedya. Bilang kapalit, nakakakuha
ang mga manonood ng komiks na lunas 'sa pagitan' ng mabigat na
emosyonal na epekto ng mga trahedya. Kinikilala ng karamihan sa
mga iskolar sa panitikan na ito ang nangunguna sa mga modernong
komedya na malamang na nagmula sa mga dulang ito ng Greek satyr.

E. Melodrama
Ang melodrama ay isang pinalaking anyo ng dula. Ang melodrama
ay tinutukoy din bilang sentimental na drama. Ang balangkas nito ay
umiikot sa hirap na dinanas ng isang mabait na karakter sa kamay ng
kontrabida na karakter (o mga tauhan). Ang kwento ay nagtatapos
kahit na sa mabait na karakter na nagtagumpay.
Karaniwan ang mga stock character sa melodrama. Ang paggamit
ng marangal na bayani, isang pangunahing tauhang babae sa
pagkabalisa, at mga mamamatay-tao na kontrabida ay karaniwan sa
mga melodrams. Ang nakakatuwang panoorin ang mga melodramas
ay hindi ang mga tauhang nakikita mo sa entablado kundi sa
kamangha-manghang pagtatanghal ng mga insidente kasama ng
lahat ng musika at pag-awit. Ang mga elementong ito ay
nagpapaganda ng mga melodrama na panoorin sa entablado.
Ang pagtatanghal ng mga melodrama ay nagsimulang bumaba
noong unang bahagi ng ika-20 siglo sa lumalagong katanyagan ng
telebisyon at mga pelikula. Gayunpaman, nagkaroon ng bagong anyo
ang mga melodramas sa mga kontemporaryong drama sa TV na
mayroon tayo ngayon.

F. Musikal drama
Sinasamantala ng ganitong uri ng drama ang kapangyarihan ng
musika. Sa halip na purong diyalogo at pag-arte, ang musikal na
drama (o musikal na dula o simpleng musikal) ay gumagamit ng
pagsasayaw at pagkanta para magkuwento.
Ang ganitong uri ng drama ay unang isinulong ni Richard Wagner
noong kalagitnaan ng 1800s bilang isang sangay ng tradisyonal na
Opera. Ngunit sa modernong panahon ngayon, ang mga musikal ay
naging mas pinapaboran na uri sa lahat ng iba pang uri ng drama sa
entablado.
Ang 20th century na drama ay nagdulot ng mas magastos at
kamangha-manghang mga pagtatanghal ng musikal at ang Broadway
sa New York ay naging paboritong lugar para manood ng mga
musikal tulad ng Les Miserables, Phantom of the Opera, West Side
Story, Matilda, Miss Saigon, Rent at marami pa.
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga pahayag sa bawat
aytem at isulat ang titik na iyong pinili sa patlang na inilaan bago ang
bawat numero. Gumamit ng hiwalay na papel para sa iyong mga
sagot.

1. Ito ay isang kuwentong isinagawa sa entablado sa

harap ng isang manonood
A. Drama B. Sinakulo C. Maikling kwento D. Debate

2. Ano ang ibig sabihin ng pandiwang Griyego na 'dran'?

A. Kumanta B. Kumilos C. magsalita D. Sumayaw

3. Uri ng drama na kadalasang nagtatapos nang hindi

masaya, kung saan, kadalasan, ang isang karakter ay maaaring
mamatay o magdusa ng matinding kasawian sa panahon ng mga
aksyon sa drama?
A. Komedya B. Trahedya C. Melodrama D. Parse

4. Ano ang tawag sa may akda ng isang drama?

A. Makata B. Manunulat C. Playwright D. Komposer

5. Sa halip na purong diyalogo at pag-arte, ang

musikal na drama ay gumagamit ng pagsasayaw at pagkanta para
magkuwento?
A. Komedya B. Melodrama C. Trahedya D. Musikal drama
 Mayroong tatlong pangunahing elemento ng drama: mga
elementong pampanitikan, mga elementong teknikal, at mga
elemento ng pagganap. Ang tatlong elementong ito ay nagtutulungan
upang lumikha ng isang kumpletong produksyon ng drama.

1. ISKRIP O BANGHAY
Si Gustav Freytag, isang Aleman na manunulat at playwright ay
gumawa ng plot pyramid noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo na
naging batayan ng karamihan sa mga playwright sa pagbuo ng plot
ng kanilang mga drama. Ang plot development pyramid na ito ay
tinawag na 'Freytag's Pyramid. Hinati ni Freytag ang dramatikong
balangkas sa limang yugto: pagpapakilala, pagtaas ng paggalaw,
kasukdulan, pagbagsak ng aksyon, at ang sakuna o katapusan.

2. TAUHAN
Sila ang gumaganap at sa buhay nilaumiinog ang mga
pangyayari sa kuwento. Sila ang nagsasagawa ng kilos na
ipinahihiwatig ng kanilang mga dayalogo. Sa kanilang
pagsasalitalumilitaw ang mga butil ng kaisipang ibigpalutangin ng
sumulat at sa kanilang mga kilosnaipadarama ang damdamin at
saloobin. Inuuriang mga tauhan ng dula batay sa kanilangtungkulin
sa paglinang ng kwento.
Ang salungatan ay kilala na may matibay na ugnayan sa mga
tauhan sa isang drama, kaya nakakatulong ito na lumikha ng isang
karakter na tinatawag na alinman sa bida o kontrabida. Ang bida o
pangunahing tauhan ay karaniwang tinatawag na "bayani" o ang
"mabuting tao". Ang gayong katangian ay naglalaman ng kabutihan
at katuwiran. Karaniwan silang nagtatagumpay sa dulo ngunit hindi
nangangahulugan na palagi silang nabubuhay sa balangkas
hanggang sa katapusan. Ang kontrabida o antagonista sa
kabilang banda ay ang eksaktong kabaligtaran ng pangunahing
tauhan, kaya binansagan bilang "masama", "kontrabida" o ang
"masamang tao".
Maaaring magbago o magbago ang mga tauhan habang nangyayari
ang drama. Ang mga karakter na ito ay alinman sa static na
karakter o karakter na nananatiling pareho hanggang sa katapusan
o dynamic na karakter o karakter na nagpapakita ng ilang uri ng
pagbabago tulad ng kanilang saloobin, pag-uugali, personalidad
habang umuusad ang drama.
Ang panghuling kategorya ng isang character ay kasama ng
kanilang mga kumplikado. Ang mga character ay maaaring maging
lapad o flat character o ang mga tinukoy ng isang ideya ng kalidad
na hindi nangangailangan ng matinding pag-unawa sa kanilang
karakter. Ang bilog o round character naman ay three-dimensional at
medyo mahirap intindihin dahil parang totoong tao sila. Ito ay
nangangailangan ng pag-iingat sa pagsusuri ng kanilang pagkatao
dahil sila ay medyo hindi mahuhulaan tulad ng ginagawa ng mga
totoong tao

3. TUNGGALIAN
Ang salungatan ay nasa puso ng lahat ng mga kuwento. Ang
salungatan ay isang sitwasyon o pagtatagpo sa pagitan ng mga
karakter na nagreresulta sa hamon at pagsalungat. Sa simpleng
kahulugan, karamihan sa mga manunulat ay tinatawag itong
problema o isyu na kailangang lutasin ng mga tauhan. Napakahalaga
ng salungatan dahil kung walang salungatan, walang kilusan at
walang narrative drive. Mayroong anim na uri ng mga salungatan na
naaangkop sa parehong fiction at sa drama.
Ang pinakakaraniwang salungatan ay ang salungatan sa tao
laban sa tao. Ito rin ang pinakakaraniwang salungatan sa totoong
buhay. Ang salungatan na ito kung minsan ay medyo kawili-wili lalo
na kapag ang dalawang tao na nag-aaway ay maaaring nasa
magkasalungat na panig ng isang isyu, ngunit maaaring walang
malinaw na tama o mali, o maaaring naniniwala ang magkabilang
panig na sila ay nasa tama.
Ang salungatan ng tao laban sa kalikasan ay yaong
kinabibilangan ng mga puwersa ng kalikasan bilang pinagmumulan
ng tunggalian sa kuwento. Ang mga kuwento ng kaligtasan sa
kagubatan habang ang mga tauhan ay hinahabol ng mga lobo o
nawasak ang barko at lumulutang sa karagatan na pinamumugaran
ng malalaking puting pating ay mga halimbawa ng ganitong uri ng
salungatan.
Kapag ang isang karakter ay nagpupumilit na palayain ang
kanyang sarili mula sa isang sikolohikal na problema, ang salungatan
na ito ay nasa ilalim ng tao laban sa sarili. Minsan ang isang
karakter ay inuusig ng lipunan. Ang ganitong uri ng salungatan ay
tao laban sa lipunan ngunit kapag ang isang karakter ay
pinagmumultuhan ng hindi maipaliwanag na kababalaghan, ang
salungatan na ito ay nasa ilalim ng tao laban sa supernatural. Ang
tao laban sa teknolohiya ay ang huling uri ng salungatan. Ang
mga halimbawa nito ay maaaring isang siyentipikong sumusubok na
pigilan ang isang rogue robot na imbensyon sa pagsira sa planetang
lupa.

4. SUSPENSE
Ang elementong ito ay tumutukoy sa pakiramdam ng kawalan
ng katiyakan sa kahihinatnan ng isang aksyon. Sa drama, ang
suspense ay ginagamit upang bumuo ng interes at excitement sa
bahagi ng manonood. Ang isang mahusay na manunulat ng dula ay
dapat na makapagbigay ng matinding pananabik sa bahagi ng
manonood o kung hindi ay mawawalan sila ng interes, pagkatapos ay
matutulog at sa huli ay lumipas ang oras nang hindi nanonood ng
dula.

5. WIKA
Sa drama, ang wika ay tumutukoy sa partikular na paraan ng
mga verbal na pagpapahayag at diksyon o istilo ng pagsulat o ang
pananalita na nagmumungkahi ng isang klase o propesyon o uri ng
isang karakter. Ang wika ng mga tauhan, na ipinakita sa
pamamagitan ng mga diyalogo, ay gumaganap din ng mahalagang
papel dahil nakakatulong ito na maghatid ng mga pahiwatig sa mga
damdamin, personalidad, background at maging sa mga pagbabago
sa personalidad ng mga karakter.

6. ESTILO
Ito ay tumutukoy sa paghubog ng mga dramatikong materyales,
setting, o kasuotan para mas maunawaan ng mga manonood ang
tungkol sa dula na nakikita sa entablado sa pamamagitan ng mga
pananaw ng manunulat ng dula, ng mga direktor at ng mga producer.
Dagdag pa, ang istilo at pag-istilo ay nagbibigay din sa madla ng
ideya kung anong panahon ang tagpuan at kung bakit isinasagawa
ang mga naturang aksyon at galaw.

7. DAYALOGO
Ang mga tauhan sa isang drama ay nakikipag-ugnayan at
nakikipag-usap sa pamamagitan ng isang elemento na tinatawag na
diyalogo. Dagdag pa, ang diyalogo ay nakakatulong upang makilala
ang isang karakter mula sa iba dahil ito ay may potensyal na
magbunyag ng mga personalidad, saloobin, at damdamin. Kasama
ng mga di-berbal na ekspresyon, ang mga diyalogo, sa anyo ng mga
pagpapahayag, ay mabisang paraan sa pag-imortal ng mga karakter.

8. TEMA
Sa dula, ang tema ay tumutukoy sa pangunahing ideya na
gustong malaman at maramdaman ng madla. Katulad ng mga tema
sa mga salaysay, ang mga tema sa mga drama ay unibersal din at
naaangkop sa totoong buhay.

PAGSASANAY

PANUTO: Sa bawat aytem ay isang salungatan

para sa iyo upang pag-aralan nang mabuti.
Tukuyin kung anong partikular na salungatan ang
ipinakita. Gumamit ng hiwalay na papel para sa
iyong mga sagot.

A. TAO LABAN SA TAO D. TAO LABAN SA SARILI

B. TAO LABAN SA KALIKASAN E. TAO LABAN SA LIPUNAN
C. TAO LABAN SA SUPERNATURAL F. TAO LABAN SA
TEKNOLOHIYA
1. Isang grupo ng mga mangingisda ang
naabutan ng bagyo sa gitna ng karagatan.
2. Muling nagkita ang dalawang magkaibigan
pagkatapos ng napakatagal na panahon na magkahiwalay. Ngunit
ang mga bagay ay naging iba. Ang isa ay sundalo na at ang isa ay
rebelde. Hindi na mauulit ang pagkakaibigan.
3. Isang prototype na robot na may maunlad na
kakayahan sa AI ang nakatakas mula sa laboratoryo at nagsimulang
magsagawa ng mga plano para sa pagkalipol ng sangkatauhan.
4. Ang mga bata sa isang nayon ay isa-isang
nawawala. Ang kakaibang liwanag na lumilitaw sa kalagitnaan ng
gabi ay pinaniniwalaang salarin ng nasabing kakaibang pagkawala.
5. Hindi makontrol ng isang babae ang kanyang
pambihirang kakayahan. Nakikita niya ang mga espiritu ng mga
patay at naririnig niya ang mga ito na humihingi ng tulong.
 PANAPOS NA
GAWAIN
Panuto: Basahing mabuti ang bawat aytem.
Tukuyin kung ano ang tinutukoy ng aytem sa
pamamagitan ng pagpili ng sagot sa loob ng
salitang pool. Gumamit ng hiwalay na papel
para sa iyong mga sagot.

Parse Drama Trahedya Musical Komedya

Melodrama Balangkas Iskrip Tauhan Istilo

1. Ang ganitong uri ng drama ay kadalasang puno ng

pagmamalabis at nailalarawan sa pamamagitan ng paggamit ng slapstick
humor na may tanging layunin na patawanin ang mga manonood.
2. Ang paggamit ng mga kahindik-hindik na insidente at
kagila-gilalas na pagtatanghal na isinama sa musika at pagkanta ang
dahilan kung bakit ang dramang ito ay kahanga-hangang panoorin sa
entablado.
3. Sa halip na diyalogo at pag-arte, ginagamit ng dramang
ito ang pagsasayaw at pagkanta para ikwento.
4. Isang pampanitikang genre na nilayon para sa pagganap
ng mga aktor at artista sa mga sinehan, telebisyon, pelikula at maging sa
radyo.
5. Sa larangan ng dula, ang elementong ito ay tinatawag
ding storyline.
6. Ang elementong ito ng drama ay kailangang makipag-
ugnayan sa isa't isa upang makalikha ng galaw sa takbo ng kwento na
tinatawag na aksyon.
7. Ang ganitong uri ng drama ay karaniwang nagpapakita ng
mga limitasyon ng tao laban sa mga puwersa ng tadhana.
8. Ito ang anyo kung saan isinusulat ang isang drama.
9. Ginamit ng mga sinaunang Griyego ang ganitong uri ng
drama bilang isang comic relief sa pagitan ng mga gawa ng isang trahedya
na drama.
10. Ito ay tumutukoy sa paghubog ng mga dramatikong
materyales, setting, o kasuotan para mas maunawaan ng mga manonood
ang tungkol sa dula na nakikita sa entablado sa pamamagitan ng mga
pananaw ng manunulat ng drama, ng mga direktor at ng mga producer.
Sa wakas ay narrating mo
ang dulo ng aralin. Ang
saya-saya ko at
napagtagumpayan mo ang
mga pagsasanay at Gawain.
Ang lupet mo!

Mag-swipe pababa