Dula at

Dulang
Panradyo
 DULA
Ang dula ay isang anyo ng panitikan na hindi lamang binabasa at inilalathala
kundi itinatanghal din. Ito ay pampanitikang panggagaya sa buhay upang
maipamalas sa tanghalan.

Mga Sangkap ng Dula

1. Tauhan
Ang mga kumikilos at nagbibigay buhay sa dula.

2. Sulyap sa Suliranin
Pagpapakilala sa problema ng kwento. Pagsasalungatan ng mga tauhan, o
kaya’y suliranin ng tauhan na sarili niyang likha o gawa.

3. Saglit na Kasiglaan
Ito ay ang saglit na paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning
nararanasan.
4. Tunggalian
• Maaaring sa pagitan ng mga tauhan, tauhan laban sa kanyang paligid, at tauhan
laban sa kanyang sarili; maaaring magkaroon ng higit sa isa o patung-patong na
Tunggalian

5. Kasukdulan
• Sa puntong ito nasusubok ang katatagan ng tauhan. Dito pinakamatindi at
pinakamabugso ang damdamin o ang pinakakasukdulan ng tunggalian

6. Kakalasan
• Ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin at pag-ayos sa mga
tunggalian.

7. Kalutasan
• Dito nawawaksi at natatapos ang mga suliranin at tunggalian sa dula.
 Mga Elemento ng Dula
1. Iskrip o Banghay
• Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula. Sa iskrip nakikita ang banghay ng isang dula.

2. Aktor o Karakter
• Ang nagsisilbing tauhan ng dula at nagsasabuhay sa mga tauhan sa iskrip.

3. Dayalogo
• Ang mga bitaw na linya ng mga aktor na siyang sandata upang maipakita at maipadama ang mga emosyon sa
tanghalan

4. Tanghalan
• Ang anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula.

5. Tagadirehe o direktor
• Siya ang nag-i-interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa
paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan.

6. Manonood
• Saksi sa isang pagtatanghal. Hindi maituturing na dula ang isang binansagang
pagtanghal kung hindi ito napanood ng ibang tao.

7. Tema
Ito ang pinakapaksa ng isang dula.
 Mga Bahagi ng Dula
1. Yugto (Act)
• Kung baga sa nobela ay kabanata. Ito ang
pinakakabanatang paghahati sa dula.

2. Tanghal-eksena (Scene)
• Ang bumubuo sa isang yugto. Ito ay maaaring magbadya
ng pagbabago ng tagpuan ayon sa kung saan gaganapin
ang susunod na pangyayari.

3. Tagpo (Frame)
• Ito ay ang paglabas at pagpasok ng kung sinong tauhang
gumanap o gaganap sa eksena.
Mga Uri ng Dula
1. Komedya
o Kapag masaya ang tema, walang iyakan at magaan sa loob, at ang bida ay laging nagtatagumpay.
Halimbawa ng Komedya:
Ang "Enteng Kabisote" na pelikula na nagpapakita ng kabighaan ng bida upang maprotektahan ang
kanyang kaharian mula sa masasamang elemento. Ito ay punong-puno ng katatawanan, mga pantasya, at
mga kababalaghan.

2. Trahedya
o Kapag malungkot at kung minsan pa ay nauuwi sa isang matinding pagkabigo at pagkamatay ng bida.
Halimbawa ng Tragedya:
Ang "Romeo and Juliet" ni William Shakespeare na naglalarawan ng pag-iibigan ng dalawang tao mula sa
magkaibang pamilya na nagtapos sa kanilang pagkamatay. Ito ay isang klasikong halimbawa ng isang
trahedya na nagpapakita ng pagkabigo at kabiguan ng mga karakter.
3. Melodrama o “Soap Opera”
o Kapag magkahalo naman ang lungkot at saya, at kung minsan ay eksaherado ang eksena, sumusobra ang
pananalita at ang damdamin ay pinipiga para lalong madala ang damdamin ng mga manonood nang sila ay
maawa o mapaluha sa nararanasan ng bida.
Halimbawa ng Melodrama o "Soap Opera":
Ang "Pangako Sa'yo" na isang teleserye sa Pilipinas na naglalarawan ng mga pamilyang mayaman at mahirap na
nakaugnay sa isang malalim na istorya ng pag-ibig, paghihiganti, at pakikipagsapalaran. Ito ay puno ng mga
dramatic na eksena at mga kontrabidang karakter na nagpapataas ng tensyon.

4. Parsa
o Kapag puro tawanan at walang saysay ang kwento, at ang mga aksyon ay puro “Slapstick” na walang ibang
ginawa kundi magpaluan at maghampasan at magbitiw ng mga kabalbalan.
Halimbawa ng Parsa:
Ang "Ang Tatay Kong Nanay" na pelikulang Pinoy na naglalarawan ng isang lalaking naging babae upang
makapangasawa ng isang mayaman at marespetong babae. Ito ay isang komedya na punong-puno ng kalokohan
at mga nakakatawang eksena.
5. Parodya
o Kapag mapanudyo, ginagaya ang kakatwang ayos, kilos, pagsasalita at pag- uugali ng tao bilang isang
anyo ng komentaryo, pamumuna o kaya ay pambabatikos na katawa-tawa. Ngunit nakakasakit ng
damdamin ng Pinauukulan
Halimbawa ng Parodya:
Ang "Scary Movie" na isang pelikulang puno ng mga kabalbalan at pagpapalit ng mga klasikong eksena sa
pelikula upang magbigay ng komentaryo at magpakatawa sa mga manonood. Ito ay nagpapakita ng mga
nakakatawang pambabatikos sa mga klasikong pelikula

6. Proberbyo
o Kapag ang isang dula ay may pamagat na hango sa bukambibig na salawikain, ang kwento ay pinaiikot
dito upang magsilbing huwaran ng tao sa kanyang buhay.
Halimbawa ng Proberbyo:
Ang "Ang Kabalintunaan ng mga Taga-Ilog" ni Alejandro R. Roces ay isang dula na nagsasalamin sa buhay ng
mga taong nakatira malapit sa ilog at kung paano nila hinaharap ang mga hamon sa kanilang buhay. Ito
ay isang halimbawa ng proberbyo na nagbibigay ng aral sa mga manonood gamit ang mga pang-araw-
araw na buhay.
DULANG PANRADYO

Ang dulang panradyo ay isang uri ng pagsusulat at

pagsasapelikula na ginagamit sa radyo. Ito ay may mga
karakter at tagpuan na kadalasang nakikinig sa radyo ang
mga manonood. Ang mga aktor ay nagbibigay-buhay sa
mga karakter sa pamamagitan ng kanilang mga boses, at
ang tagapagsalita ay naglalarawan ng mga tagpuan at
sitwasyon.
Elemento ng Dulang Panradyo
Panimula - Ito ang bahagi ng dula kung saan ipinakikilala ang mga karakter at
ang sitwasyon na kanilang kinakaharap.

Banghay - Ito ang magiging takbo ng kwento na magtutuloy-tuloy hanggang sa

pagtatapos nito.

Diyalogo - Ito ang mga salita ng mga karakter sa dula. Dapat itong maging
natural at malinaw upang madaling maunawaan ng mga tagapakinig.

Musikal na elemento - Ang paggamit ng musika ay magbibigay ng emosyon sa

kwento. Ito ay maaaring kasama sa background music, sound effects, at mga
awitin.

Sound effects - Ang mga tunog na ito ay ginagamit upang bigyang-buhay ang
mga sitwasyon sa kwento.

Pagtatapos - Ito ang bahagi ng dula kung saan magtatapos na ang kwento at
maaaring magkaroon ng pagpapahayag o mensahe sa mga tagapakinig.
 Tema ng Dulang Panradyo

Drama - Ito ay ang pinaka-karaniwang tema ng dulang panradyo. Maaaring magpakita

ng mga kuwento tungkol sa pamilya, pag-ibig, pang-aabuso, at krimen.
Halimbawa ng dulang panradyo na may temang drama ay ang "Saan Ka Man
Naroroon" na tungkol sa isang ina na naghahanap ng kanyang nawawalang mga
anak na kaniyang iniwan dahil sa kahirapan.

Horror - Ito ay may temang kababalaghan, o katatakutan. Maaring magpakita ng mga

kwento tungkol sa mga multo, aswang, tiyanak, at iba pa.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang horror ay ang "Ang Lihim ng
Bahay na Pula" na tungkol sa isang mag-asawa na napadpad sa isang bahay na
pinaniniwalaang kulam at may mga multo.
Comedy - Ito ay may temang katatawanan at magpapatawa sa mga
tagapakinig. Maaring magpakita ng mga komedya tungkol sa mga
pang-araw-araw na buhay, pamilya, o opisina.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang comedy ay ang
"Palaisipan sa Opisina" na tungkol sa mga nakakatawang karanasan ng
mga empleyado sa isang opisina.

Action - Ito ay may temang mga palaban at kaguluhan. Maaring magpakita

ng mga kuwento tungkol sa krimen, kaguluhan sa siyudad, at mga
aksyon ng mga bida.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang action ay ang
"Tigasin ng Maynila" na tungkol sa isang dating gangster na nagbabalik
upang protektahan ang kanyang mga mahal sa buhay mula sa mga
kaaway.
Fantasy - Ito ay may temang mga mitolohiya, magic, at kababalaghan. Maaring magpakita ng mga
kuwento tungkol sa mga engkanto, sirena, pagsasaliksik ng mga lugar ng kababalaghan.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang fantasy ay ang "Ang Kaharian ng
Encantadia" na tungkol sa mga engkanto at mga makapangyarihang nilalang na nakatira sa
isang kaharian sa ibang dimensyon.

Romance - Ito ay may temang pag-ibig at mga relasyon. Maaring magpakita ng mga kuwento tungkol
sa pag-ibig sa unang tingin, mga pagsubok sa isang relasyon, at mga kabiguan at tagumpay sa
pag-ibig.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang romance ay ang "Love Radio" na tungkol sa
mga karanasan sa pag-ibig at relasyon ng mga tagapakinig.

Suspense - Ito ay may temang kaba at pag-aalala. Maaring magpakita ng mga kuwento tungkol sa
mga palaisipan, mga kababalaghan na nangyayari sa paligid ng mga karakter, o kung ano ang
mangyayari sa mga susunod na tagpo.
Isang halimbawa ng dulang panradyo na may temang suspense ay ang "Ang Pagbabalik ng
Bangkay" na tungkol sa isang bangkay na biglang nabuhay at nagsimulang magpakita sa mga
taong may kaugnayan sa kanyang nakaraan.
 KARAGDAGANG IMPORMASYON

Ang paggawa ng dulang panradyo ay nangangailangan ng malawak na kaalaman sa

pagsusulat, pag-arte, at teknikal na aspeto ng produksyon ng radyo. Ito ay maaaring maging
isang mahusay na paraan upang magpakalikha at magpakatuto sa mga tagapakinig, at
magbigay ng iba't ibang perspektibo sa mga paksa tulad ng pulitika, kultura, at kalikasan.
Salamat!