CHÖÔNG 22

HEÄ THOÁNG ÑIEÀU HOØA

1. Kieán thöùc cô baûn cuûa nguyeân lyù laøm laïnh

(1) Cô baûn cuûa söï laøm laïnh
Chaát loûng nhö nöôùc hoaëc coàn haáp thu nhieät ñoä cuûa khu vöïc xung quanh khi noù bay hôi.
Taïi sao chuùng ta caûm thaáy laïnh?
COÀN BAY HÔI Khi boâi coàn leân da, chuùng ta caûm thaáy laïnh.
Ñieàu naøy xaûy ra vì coàn bay hôi noù huùt nhieät töø da
cuûa chuùng ta.
Trong chu kyø cuûa maùy ñieàu hoøa, baèng caùch söû
duïng nguyeân lyù treân, moâi chaát laïnh deã bay hôi
hôn ñöôïc duøng thay theá coàn.

NHIEÄT

VAÛI TAÅM COÀN

ÖÙng duïng nguyeân lyù naøy laø söï laøm laïnh. Khaû naêng bay hôi caøng cao thì hieäu suaát huùt nhieät vaø khaû
naêng laøm laïnh caøng cao. Chaát ñöôïc duøng vì muïc ñích naøy trong maùy ñieàu hoøa ñöôïc goïi laø moâi chaát
laïnh.
Moâi chaát laïnh haáp thu nhieät ñoä cao töø trong xe khi noù bay hôi vaø chuyeån thaønh khí. Sau khi rôøi khoûi xe,
noù taûn nhieät vaø trôû thaønh chaát loûng. Khi bay hôi trôû laïi thì noù haáp thu nhieät vaø laøm maùt beân trong xe.

(2) Doøng di chuyeån moâi chaát laïnh

Khoang ñoäng cô Khoang haønh khaùch

Van giaõn nôû

Maùy neùn

Giaøn noùng Giaøn laïnh

Bình ngöng

-1-
 CHÖÔNG 22
HEÄ THOÁNG ÑIEÀU HOØA

a. Nhaùnh aùp suaát cao, nhieät ñoä cao

Moâi chaát laïnh ñöôïc laøm bay hôi bôûi giaøn laïnh
Ñoà thò aùp suaát bay hôi ñöôïc ñöa ñeán maùy neùn ñeå neùn. Roõ raøng laø treân
Moâi chaát laïnh seõ hoùa loûng neáu ñöôïc laøm maùt ñeán khoaûng naøy
Ñöôøng Cong AÙp Suaát Bay Hôi, hôi moâi chaát
laïnh khi bò neùn ñeán khoaûng 15 kg/cm2 bôûi maùy
neùn thì seõ ñaït nhieät ñoä khoaûng 700 C.
Moâi chaát laïnh ôû tình traïng nhieät ñoä cao, aùp suaát
cao ñöôïc hoùa loûng thoâng qua giaøn laïnh vaø ñöa
ñeán van giaõn nôû.
Nhieät ñoä moâi chaát laïnh

Ñoàng hoà ño aùp suaát (kg/cm2)

b. Nhaùnh aùp suaát thaáp, nhieät ñoä cao

Moâi chaát laïnh hoùa loûng nhanh choùng ñöôïc giaõn nôû bôûi van giaõn nôû trôû thaønh caùc haït moâi chaát aùp suaát
thaáp, nhieät ñoä thaáp di chuyeån ñeán giaøn noùng. Chuùng ñöôïc laøm bay hôi khi ñi qua giaøn noùng, theo ñoù
haáp thu nhieät ñoä cuûa khoâng khí ñeå laøm maùt beân trong xe. trong tröôøng hôïp naøy, aùp suaát giaøn noùng phaûi
xaáp xæ 2 kg/cm2 neáu moâi chaát bay hôi ôû 00 C. AÙp suaát caøng cao, thì nhieät ñoä bay hôi caøng cao vaø khaû
naêng laøm laïnh caøng thaáp.

(3) Vai troø cuûa caùc boä phaän chính

Giaøn laïnh

Boä söôûi loaïi hoøa troän khoâng khí

Giaøn noùng Maùy neùn

Bình ngöng

-2-
 CHÖÔNG 22
HEÄ THOÁNG ÑIEÀU HOØA

a. Maùy neùn
Neùn hôi moâi chaát laïnh ñöôïc laøm bay hôi bôûi giaøn noùng thaønh chaát loûng nhieät ñoä cao, aùp suaát cao tröôùc
khi ñöa ñeán giaøn laïnh. Giaøn laïnh ñöôïc daãn ñoäng bôûi ñoäng cô thoâng qua daây cu-roa V. moät ly hôïp töø
ñöôïc trang bò ñeå baûo ñaûm maùy neùn khoâng ñöôïc daãn ñoäng khi khoâng söû duïng ñieàu hoøa ngay caû khi
ñoäng cô ñang hoaït ñoäng.

b. Giaøn laïnh
Söû duïng khí trôøi vaø quaït gioù ñeå laøm maùt cöôõng böùc hôi moâi chaát nhieät ñoä cao, aùp suaátä cao ñöôïc cung
caáp töø maùy neùn (giaûm nhieät ñoä moâi chaát xuoáng khoaûng 100 C) ñeå hoùa loûng noù.

c. Van giaõn nôû

Giaûm aùp suaát cuûa moâi chaát hoùa loûng nhieät ñoä cao, aùp suaát cao ñeå phun tôi moâi chaát laïnh nhôø raõnh
moûng.

d. Giaøn noùng
Ñöôïc laøm töø nhieàu oáng moûng, giaøn noùng laøm bay hôi moâi chaát laïnh ñöôïc cung caáp töø van giaõn nôû ñeå
haáp thu nhieät töø moâi tröôøng xung quanh.

2. Moâi chaát laïnh

Laø moät chaát ñöôïc duøng ñeå laøm maùt khoâng khí hoaëc caùc chaát khaùc ñeán nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä moâi
tröôøng.
Moät ví duï tieâu bieåu laø CFC-12, coøn ñöôïc goïi laø R-12. Tröôùc ñaây, moâi chaát laïnh naøy ñöôïc duøng roäng raõi
trong heä thoáng ñieàu hoøa cuûa xe. Tuy nhieân, vì lyù do moâi tröôøng neân hieän nay R-12 laø chaát quoác teá caám
söû duïng vaø ñöôïc thay theá bôûi moâi chaát laïnh môùi goïi laø HFC-134a hoaëc R-134a. Mitsubishi Motor ñaõ
baét ñaàu söû duïng moâi chaát laïnh môùi cho caùc saûn phaåm töø naêm 1992.

Moâi chaát laïnh R-134a

Caáu truùc phaân töû cuûa moâi chaát laïnh môùi (R-134a)
Caáu truùc phaân töû cuûa moâi chaát laïnh cuõ (R-12)
Nguyeân töû khí Clo
Tröôùc kia, khí R-12 chloro-fluoro-carbon ñöôïc
duøng laøm moâi chaát laïnh trong caùc heä thoáng ñieàu
hoøa. R-12 laø chaát oån ñònh hoùa hoïc trong khí
quyeån vaø khoâng taùc ñoäng tröïc tieáp leân con ngöôøi.
Tuy nhieân, neáu R-12 ñi vaøo taàng bình löu thì böùc
xaï tia cöïc tím seõ laøm noù phaân huûy vaø thaûi ra khí
clo gaây thuûng taàng oâ-zoân.
Keùo theo vieäc phaùt hieän ra taùc haïi naøy thì vieäc
saûn xuaát vaø söû duïng R-12 bò caám treân theá giôùi.
Moâi chaát laïnh môùi R-134a ñöôïc phaùt trieån laøm
chaát thay theá cho R-12. chaát môùi naøy khoâng chöùa
caùc phaân töû khí chlorine.

LÖU YÙ
Löu yù söï khaùc bieät trong heä thoáng ñieàu hoøa söû duïng moâi chaát laïnh R-134a. Do khaùc nhau veà ñaëc
tính cuûa R-12 vaø R-134a, caùc heä thoáng ñöôïc thieát keá ñeå söû duïng R-134a khoâng theå laøm vieäc vôùi
R-12 vaø ngöôïc laïi. Do ñoù, caùc nhaø saûn xuaát laøm caùc böôùc ñeå ñaûm baûo heä thoáng ñöôïc naïp ñuùng
loaïi moâi chaát laïnh.

-3-