thực tập động cơ 2

Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng
CHÖÔNG 7
HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
A. CHÖÙC NAÊNG
Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, heä thoáng laøm trôn seõ cung caáp daàu nhôøn döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh
ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng caàn phaûi laøm trôn, nhaèm keùo daøi tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Heä thoáng laøm trôn
coù caùc chöùc naêng sau:
• Laøm giaûm ma saùt cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng.
• Coù taùc duïng laøm kín piston, xeùc maêng vaø loøng xy lanh.
• Laøm maùt caùc chi tieát cuûa ñoäng cô.
• Baûo veä beà maët caùc chi tieát, choáng ræ seùt.
• Loâi cuoán caùc haït maøi moøn xuoáng caùc te vaø laøm saïch beà maët laép gheùp.
• Laøm cho caùc chi tieát chuyeån ñoäng eâm dòu, giaûm tieáng oàn.
B. NGUYEÂN LYÙ BOÂI TRÔN THUYÛ ÑOÄNG
Moät lôùp daàu moûng ñöôïc hình thaønh ôû giöõa truïc vaø oå ñôõ ñeå ngaên caûn chuùng ma saùt tröïc tieáp vôùi nhau
khi truïc chuyeån ñoäng.
Caùc ñieàu kieän ñeå hình thaønh moät cheâm daàu:
- Khe hôû laép gheùp phaûi beù.
- Nhôùt ñöôïc cung caáp ñeán oå ñôõ döôùi moät aùp suaát nhaát
ñònh.
- Ñoä nhôùt cuûa daàu laøm trôn phaûi ñuùng.
- Toác ñoä quay cuûa truïc phaûi ñaït moät toác ñoä toái thieåu.
Khi truïc quay vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh, nhôùt ñöôïc
cung caáp ñeán beà maët laép gheùp. Moät lôùp nhôùt moûng seõ
baùm leân beà maët cuûa truïc. Do ñoù, khi truïc chuyeån ñoäng
nhôùt seõ bò cuoán xuoáng beân döôùi truïc vaø taïo thaønh moät
cheâm daàu. Khi aùp suaát cheâm daàu ñuû lôùn, noù seõ ñaåy
truïc noåi leân vaø luùc naøy truïc chuyeån ñoäng khoâng ma saùt
tröïc tieáp vôùi oå ñôõ. Ñaây chính laø nguyeân lyù boâi trôn
thuyû ñoäng.
C. CAÁU TRUÙC VAØ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA HEÄ THOÁNG
Bôm nhôùt huùt daàu nhôùt töø cac te qua löôùi loïc ñeå cung caáp cho heä thoáng.
Nhôùt töø bôm seõ ñi ñeán loïc tinh. Sau khi loïc saïch, nhôùt seõ ñöôïc cung caáp ñeán maïch daàu chính ôû
thaân maùy.
Daàu nhôùt töø maïch daàu chính seõ ñöôïc phaân phoái ñeán caùc coå truïc cam, coå truïc chính cuûa truïc khuyûu.
Töø caùc coå truïc chính, nhôùt seõ ñeán laøm trôn caùc choát khuyûu vaø sau ñoù boâi trôn piston, xeùc maêng vaø
xy lanh.
Töø moät trong caùc coå truïc khuỷu, nhôùt ñöôïc daãn xuyeân qua thaân maùy vaø naép maùy, sau ñoù boâi trôn
caùc coå truïc cam vaø laøm trôn caùc chi tieát khaùc treân naép maùy.
Sau khi ñeán boâi trôn caùc chi tieát, nhôùt seõ rôi trôû laïi caùc-te.
131
132
I. LÖÔÙI LOÏC
Löôùi loïc hay loïc thoâ ñöôïc ñaët beân döôùi caùc-te chöùa daàu. Do löôùi loïc ñöôïc keát noái vôùi maïch huùt cuûa
bôm nhôùt, neân phaûi baûo ñaûm ñoä kín cuûa noù.
II. BÔM NHÔÙT
Bôm nhôùt huùt nhôùt töø caùc-te, sau ñoù cung caáp ñeán caùc chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô döôùi moät aùp
suaát nhaát ñònh. Bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng töø truïc khuyûu hoaëc truïc cam. Bôm nhôùt ñöôïc söû duïng thoâng
duïng laø kieåu bôm baùnh raêng.
BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP TRONG
ÔÛ hình beân laø kieåu bôm baùnh raêng aên khôùp
trong. Baùnh raêng chuû ñoäng 2 ñöôïc daãn ñoäng bôûi
truïc khuyûu. Khi baùnh chuû ñoäng quay, noù seõ laøm
baùnh raêng bò ñoäng 1 quay theo, nhôùt seõ ñöôïc huùt
töø caùc-te vaøo bôm vaø sau ñoù nhôùt seõ ñöôïc ñöa
ñeán loïc tinh.
BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP NGOAØI

Keát caáu cuûa bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi ñöôïc
theå hieän nhö hình veõ. Loaïi bôm naøy thöôøng ñöôïc
daãn ñoäng bôûi truïc cam. Chieàu quay cuûa baùnh
raêng chuû ñoäng vaø baùnh raêng bò ñoäng laø ngöôïc
chieàu vôùi nhau. Khi baùnh raêng chuû ñoäng quay,
noù seõ keùo baùnh raêng bò ñoäng quay theo, nhôùt töø
caùc-te ñi vaøo maïch huùt cuûa bôm vaø sau ñoù nhôùt
bò cuoán naèm ôû giöõa keõ raêng vaø voû bôm vaø thoaùt
ra maïch thoaùt cuûa bôm.
BÔM ROTOR
Bôm naøy goàm hai rotor ñaët beân trong moät voû
bôm. Khi rotor chuû ñoäng quay thì rotor bò ñoäng
quay theo. Truïc cuûa rotor chuû ñoäng ñöôïc ñaët
leäch taâm so vôùi rotor bò ñoäng. Vì vaäy khoaûng
khoâng gian giöõa hai rotor seõ thay ñoåi khi bôm
quay, nhôùt seõ huùt vaøo bôm khi theå tích giöõa hai
rotor gia taêng vaø löôïng nhôùt seõ thoaùt ra ngoaøi khi
theå tích giöõa hai rotor giaûm.
133
III. HEÄ THOÁNG ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT NHÔÙT

Toác ñoä quay cuûa bôm nhôùt phuï thuoäc vaøo toác ñoä cuûa truïc khuyûu. Khi toác ñoä bôm taêng, aùp suaát nhôùt do
bôm cung caáp cuõng gia taêng theo, laøm cho nhôùt bò roø ræ vaø coâng daãn ñoäng bôm nhôùt lôùn neân laøm giaûm
coâng suaát cuûa ñoäng cô.
Ñeå traùnh ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät boä giaûm aùp naèm beân trong cuûa voû bôm, nhaèm giöõ cho aùp suaát
nhôùt ôû moät möùc khoâng ñoåi khi toác ñoä ñoäng cô gia taêng.
Khi aùp suaát nhôùt gia taêng lôùn hôn so vôùi möùc qui ñònh, luùc naøy löïc ñaåy cuûa nhôùt lôùn laøm cho loø xo neùn
laïi vaø an toaøn môû ñeå giaûi phoùng moät löôïng nhôùt trôû laïi caùc-te.
IV. LOÏC NHÔÙT

Trong quaù trình söû duïng, nhôùt trong ñoäng cô laãn loän raát nhieàu caën baõ nhö maït kim loaïi, carbon, ñaát,
buïi baån …Caùc chaát naøy seõ laøm cho ñoäng cô maøi moøn raát nhanh, giaûm tuoåi thoï cuûa ñoäng cô. Ñeå traùnh
ñieàu naøy, ngöôøi ta boá trí moät loïc nhôùt ôû sau bôm nhôùt.
Beân trong loïc nhôùt coù boá trí moät van an toaøn song song vôùi loõi loïc. Khi loõi loïc quaù baån, söï cheânh leäch
aùp suaát ñöôøng vaøo cuûa loïc vaø ñöôøng ra vöôït quaù 1kg/cm2, van an toaøn môû vaø cho moät phaàn nhôùt ñi taét
qua loõi loïc ñeå cung caáp cho ñoäng cô.
ÔÛ ñöôøng vaøo cuûa loõi loïc coù boá trí moät van moät chieàu, van naøy coù chöùc naêng ngaên caûn caùc chaát baån trôû
veà bôm khi taét maùy, cuõng nhö giöõ nhôùt trong baàu loïc sao cho noù coù theå cung caáp ngay laäp töùc ñeán caùc
chi tieát ñoäng cô khi khôûi ñoäng laïi.
V. LAØM MAÙT NHÔÙT
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, löôïng nhieät do ñoäng cô mang ñi goàm: löôïng nhieät sinh ra do ma saùt vaø löôïng
nhieät do khí chaùy truyeàn cho nhôùt laøm trôn. Khi nhieät ñoä cuûa nhôùt lôùn hôn 125°C, nhôùt seõ maát ñi ñoä
nhôùt. Vì vaäy, trong quaù trình laøm vieäc ngöôøi ta mong muoán nhieät ñoä cuûa nhôùt khoâng ñöôïc vöôït quaù
100°C.
Coù hai kieåu laøm maùt nhôùt: Laøm maùt baèng khoâng khí vaø laøm maùt baèng nöôùc.
134
LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ

Heä thoáng naøy bao goàm moät keùt
laøm maùt, moät van an toaøn vaø hai
ñöôøng oáng daãn nhôùt baèng kim
loaïi hoaëc baèng cao su chòu löïc.
Khi bôm nhôùt hoaït ñoäng, nhôùt seõ
ñöôïc ñöa ñeán loïc tinh, sau khi
loïc saïch nhôùt seõ ñi boâi trôn caùc
chi tieát chuyeån ñoäng cuûa ñoäng
cô.
Khi aùp suaát nhôùt gia taêng khoaûng
töø 2,7 ñeán 3,5 Kg/cm2, van an
toaøn môû ñeå cho moät löôïng nhôùt
töø loïc qua van an toaøn ñeå ñi ñeán
keùt laøm maùt nhôùt vaø sau ñoù trôû
laïi caùc-te.
LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙC

Keùt laøm maùt ñöôïc boá trí ôû ñaàu cuûa loïc tinh. Ñaëc ñieåm cuûa loaïi naøy, nhôùt töø bôm ñöôïc cung caáp ñeán loõi
loïc vaø sau ñoù ñi qua keùt laøm maùt roài ñeán boâi trôn caùc chi tieát cuûa ñoäâng cô.
Ñeå traùnh tröôøng hôïp caùc oáng laøm maùt nhôùt bò ngheït, cuõng nhö coù söï toån thaát lôùn trong tröôøng hôïp nhôùt
ñi qua caùc ñöôøng oáng laøm maùt khi ñoäng cô nguoäi, ngöôøi ta boá triù moät van an toaøn trong keùt laøm maùt.
Van naøy seõ môû khi coù söï cheânh leäch aùp suaát giöõa cöûa ra vaø cöûa vaøo cuûa keùt vöôït quaù 1,5Kg/cm2, luùc
naøy nhôùt seõ ñi thaúng ñeán maïch daàu chính maø khoâng ñi qua keùt laøm maùt nöõa.
VI. DAÀU BOÂI TRÔN

Caùc chaát boâi trôn duøng cho oâtoâ goàm coù: Daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô xaêng, daàu boâi trôn duøng cho
ñoäng cô Diesel, daàu laøm trôn hoäp soá, daàu duøng cho hoäp soá töï ñoäng, heä thoáng trôï löïc laùi, heä thoáng
phanh…
135
Haàu heát caùc chaát boâi trôn duøng cho oâtoâ ñeàu coù thaønh phaàn chính töøø caùc saûn phaåm chöng caát töø daàu thoâ
vaø ñöôïc theâm vaøo nhieàu chaát phuï gia khaùc nhau tuyø theo ñaëc tính yeâu caàu cuûa moãi loaïi. Moät vaøi loaïi
thaønh phaàn chính laø daàu nhaân taïo.
Söï khaùc nhau cô baûn giöõa daàu boâi trôn ñoäng cô vaø caùc chaát boâi trôn khaùc laø daàu laøm trôn trôû neân baån
trong quaù trình laøm vieäc do muoäi than, axit vaø caùc saûn phaåm khaùc cuûa söï ñoát chaùy nhieân lieäu trong
ñoäng cô.
Daàu laøm trôn phaûi coù ñoä nhôùt thích hôïp. Neáu ñoä nhôùt quaù thaáp, maøng daàu deã bò ñöùt khoaûng vaø xaûy ra
söï keát dính giöõa hai chi tieát. Neáu nhö ñoä nhôùt quaù ñaëc, noù seõ taïo ra söùc caûn lôùn trong söï chuyeån ñoäng
cuûa caùc chi tieát laøm giaûm coâng suaát ñoäng cô vaø ñoäng cô khoù khôûi ñoäng.
Ñoä nhôùt cuûa daàu laøm trôn phaûi töông ñoái oån ñònh trong moät söï thay ñoåi nhieät ñoä nhaát ñònh, daàu laøm
trôn phaûi choáng laïi söï aên moøn hen ræ cuûa caùc chi tieát. Trong quaù trình laøm vieäc khoâng ñöôïc taïo boït vaø
phaûi söû duïng ñuùng loaïi ñeå phuø hôïp vôùi kieåu ñoäng cô ñaõ ñöôïc thieát keá.
Daàu nhôùt söû duïng trong ñoäng cô coù theå chia laøm hai loaïi laø daàu ñôn caáp vaø daàu ña caáp. Daàu ñôn caáp
laø daàu ñöôïc xeáp vaøo caáp cuûa noù thoâng qua giaù trò tuyeät ñoái cuûa nhieät ñoä vaø daàu ña caáp laø daàu ñöôïc
xeáp haïng khaùc nhau khi laïnh vaø khi noùng. Daàu ña caáp ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng nhö daàu loaõng khi
nhieät ñoä laïnh vaø coù xu höôùng ñaëc laïi vaø hoaït ñoäng nhö daàu ñaëc ôû nhieät ñoä cao.
Chæ soá SAE noùi veà thang nhieät ñoä maø daàu coù theå boâi trôn toát nhaát. Chæ soá SAE laø 10 xaùc ñònh daàu laøm
trôn toát ôû nhieät ñoä thaáp nhöng noù seõ loaõng ôû nhieät ñoä cao. Chæ soá SAE30 cho bieát daàu boâi trôn toát ôû
nhieät ñoä trung bình nhöng noù seõ ñaëc ôû nhieät ñoä thaáp.
Daàu ña caáp coù nhieàu hôn moät chæ soá ñoä nhôùt. Ví duï SAE10W30 laø daàu yeâu caàu phaûi coù 10% troïng
löôïng daàu duøng ñeå khôûi ñoäng vaø boâi trôn ôû nhieät ñoä laïnh vaø phaûi coù 30% troïng löôïng daàu ôû nhieät ñoä
trung bình.
Tieâu chuaån SAE do hieäp hoäi kyõ sö ngöôøi Myõ thaønh laäp. Ngoaøi ra, daàu boâi trôn ñoäng cô coøn ñöôïc phaân
loaïi theo tính chaát tuyø thuoäc vaøo tieâu chuaån ñaët ra cuûa vieän daàu moû Hoa Kyø (API), caùch phaân loaïi
theo API thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù roõ raøng, chính xaùc hôn hôn SAE, do vaäy vieäc choïn löïa loaïi daàu laøm
trôn phuø hôïp vôùi töøng loaïi oâtoâ ñöôïc deã daøng hôn.
DAÀU BOÂI TRÔN PHAÂN LOAÏI THEO API DUØNG CHO ÑOÄNG CÔ XAÊNG
SA: Loaïi daàu hoaøn toaøn chöng caát baèng daàu moõ khoâng coù pha theâm caùc chaát phuï gia.
136
SB: Loaïi daàu duøng cho ñoäng cô coù taûi nhoû, loaïi naøy coù chöùa moät soá chaát choáng oâxy hoaù.
SC: Loaïi daàu coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, caùc chaát choáng oâxy hoaù.
SD: Loaïi daàu naøy duøng cho ñoäng cô laøm vieäc ôû nhieät ñoä cao hoaëc trong caùc ñieàu kieän khaéc
nghieät. Coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, chaát choáng laïi oâxy hoaù choáng laïi caùc taùc nhaân aên
moøn kim loaïi…
SE: Loaïi daàu duøng cho ñoäng cô laøm vieäc ôû ñieàu kieän khaéc nghieät hôn so vôùi SD. Chaát phuï gia cuûa
loaïi daàu naøy coù chöùa caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, choáng laïi taùc nhaân aên moøn kim loaïi, choáng oâxy
hoaù …
SF: Loaïi daàu naøy choáng laïi söï aên moøn kim loaïi vaø söû duïng ñöôïc laâu daøi.
DAÀU BOÂI TRÔN THEO API DUØNG CHO ÑOÄNG CÔ DIESEL
Ñoäng cô Diesel coù aùp suaát neùn vaø aùp suaát chaùy raát lôùn, neân löïc taùc duïng leân caùc chi tieát ñoäng cô lôùn.
Vì vaäy daàu boâi trôn duøng cho ñoäng cô Diesel phaûi laø loaïi daàu coù maøng daàu raát beàn.
Ngoaøi ra nhieân lieäu Diesel coù chöùa löu huyønh, noù seõ taïo ra axit Sunfua trong quaù trình ñoát chaùy nhieân
lieäu. Daàu boâi trôn ñoøi hoûi phaûi coù khaû naêng trung hoaø axit, khaû naêng hoaø tan taåy röûa toát ñeå ngaên chaän
söï hình thaønh caën baõ trong daàu laøm trôn.
• CA: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taûi nhoû, coù chöùa caùc chaát phuï gia nhö chaát taåy röûa laøm saïch,
choáng oâxy hoaù.
• CB: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taûi trung bình, söû duïng loaïi nhieân lieäu coù phaåm chaát thaáp. Caùc
chaát phuï gia goàm caùc chaát taåy röûa – laøm saïch, chaát choáng oâxy hoaù…
• CC: Loaïi daàu naøy duøng cho ñoäng cô Diesel taêng aùp vaø coù theå söû duïng cho ñoäng cô xaêng laøm vieäc
trong ñieàu kieän khaéc nghieät. Loaïi naøy coù soá löôïng caùc chaát phuï gia lôùn hôn caùc loaïi treân.
• CD: Söû duïng cho ñoäng cô Diesel taêng aùp duøng loaïi nhieân lieäu coù haøm löôïng löu huyønh cao. Loaïi
naøy coù chöùa nhieàu chaát taåy röûa vaø laøm saïch.
VII. CHÆ THÒ AÙP LÖÏC CUÛA DAÀU LAØM TRÔN
Söï hoaït ñoäng cuûa heä thoáng laøm trôn ñöôïc kieåm tra chaët cheõ, ñeå ngaên ngöøa söï hoûng hoùc baát thöôøng
cuûa ñoäng cô. Ñeå kieåm tra aùp suaát trong heä thoáng laøm trôn trong quaù trình ñoäng cô hoaït ñoäng, ngöôøi ta
söû duïng caûm bieán aùp suaát nhôùt vaø ñeøn baùo hoaëc ñoàng hoà baùo aùp suaát.
Caûm bieán aùp suaát nhôùt ñöôïc boá trí treân maïch daàu chính hoaëc boá trí ôû ñöôøng nhôùt töø thaân maùy cung
caáp cho naép maùy. Ñoàng hoà aùp suaát nhôùt hoaëc ñeøn baùo aùp löïc nhôùt ñöôïc boá trí ôû baûng tableau phía
tröôùc maët ngöôøi laùi xe.
137
Ñeøn baùo aùp suaát nhôùt coù aùnh saùng maøu ñoû vaø hình daùng laø caùc-te chöùa nhôùt. Caûm bieán aùp suaát nhôùt laø
loaïi contact aùp löïc.
Khi aùp löïc nhôùt thaáp hoaëc contact maùy on: Đeøn saùng do contact aùp löïc on.
Khi ñoäng cô hoatï ñoäng, döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát nhôùt laøm contact aùp suaát nhôùt off: Đeøn baùo
taét bieåu thò aùp suaát nhôùt trong heä thoáng laøm trôn laø bình thöôøng.
138
D. KIEÅM TRA BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN

I. BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
Heä thoáng laøm trôn laøm giaûm söï maøi moøn khi caùc chi tieát chuyeån ñoäng. Noù coøn coù taùc duïng laøm kín vaø
daãn nhieät töø caùc chi tieát ñeåø truyeàn vaøo trong khoâng khí. Ngoaøi ra, noù coøn baûo veä beà maët caùc chi tieát vaø
haáp thuï caùc chaát ñoäc haïi do quaù trình chaùy sinh ra. Do ñoù sau moät thôøi gian söû duïng ñeå ñaûm baûo tính
hieäu quả, phaûi baûo döôõng noù ñònh kyø.
1. PHÖÔNG PHAÙP THAY NHÔÙT
Neáu ñoäng cô nguoäi haâm noùng ñoäng cô vaøi phuùt. Coøn neáu ñoäng cô quaù noùng, ñeå noù hôi nguoäi roài môùi
tieán haønh thay nhôùt ñeå ñaûm baûo tuoåi thoï cuûa ñoäng cô.
Thaùo naép ñoã nhôùt ôû caùc-te ñaäy naép maùy.

Cho xe leân caàu naâng neáu coù vaø naâng xe vöøa taàm.
Duøng moät caùi khai ñeå höùng nhôùt.
Nôùi loûng oác xả nhôùt ra töø töø vaø traùnh nhôùt vaêng xuoáng neàn.
Thay môùi ñeäm laøm kín vaø xieát chaët oác xaû nhôùt vaøo caùc-te.
Lau saïch xung quanh oác xaû nhôùt tröôùc khi haï xe.
Chaâm moät löôïng nhôùt vaøo ñoäng cô ñuùng dung löôïng cuùa noù. Lau saïch xung quanh vaø xieát chaët naép
ñoã nhôùt.
Khôûi ñoäng ñoäng cô khoaûng hai phuùt vaø sau ñoù taét maùy.
Ñôïi khoaûng 5 phuùt vaø duøng que thaêm nhôùt kieåm tra laïi löôïng nhôùt trong caùc-te vaø kieåm tra laïi ñoä
kín cuûa oác xaû nhôùt.
139
2. PHÖÔNG PHAÙP THAY LOÏC NHÔÙT

Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, caùc chaát baån nhö muïi than, maït kim loaïi..laøm baån daàu laøm trôn.
Caùc chaát naøy seõ tích tuï trong loõi loïc vaø laâu ngaøy seõ laøm maát hieäu quaû cuûa loõi loïc. Do ñoù phaûi thay loïc
nhôùt ñuùng ñònh kyø.
a) Duøng moät khai chöùa nhôùt vaø söû duïng duïng cuï chuyeân duøng ñeå thaùo loïc nhôùt ra khoûi thaân maùy.
b) Lau saïch beà maët choã laép gheùp loïc daàu.

c) Duøng tay thoa moät lôùp daàu nhôùt moûng leân joint laøm kín cuûa loïc nhôùt môùi.
d) Duøng tay vaën loïc nhôùt vaøo thaân maùy cho ñeán khi caûm thaáy coù söùc caûn. Duøng caûo loïc nhôùt xieát
theâm ¾ voøng.
e) Khôûi ñoäng ñoäng cô trong khoaûng thôøi gian laø 2 phuùt.
f) Döøng ñoäng cô khoaûng 5 phuùt. Kieåm tra ñoä kín cuûa loïc nhôùt vaø duøng que thaêm kieåm tra laïi möïc nhôùt
trong ñoäng cô.
3. KIEÅM TRA ÑOÄ KÍN HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN

Kieåm tra ñoä kín cuûa caùc boä phaän sau:
Joint laøm kín caùc-te ñaäy naép maùy.
Kieåm tra ñoä kín cuûa naép ñoå nhôùt.
Phôùt laøm kín boä chia ñieän.
Phôùt chaän nhôùt ñaàu truïc cam.
Söï roø ræ nhôùt ôû ñaàu truïc khuyûu.
140
Söï roø ræ nhôùt ôû ñuoâi truïc khuyûu.

Ñoä kín cuûa joint caùc-te nhôùt vaø ñai oác xaû nhôùt.
Ñoä kín cuûa caûm bieán aùp suaát nhôùt…
II. KIEÅM TRA HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
KIEÅM TRA AÙP SUAÁT NHÔÙT
1. Thaùo caûm bieán aùp suaát nhôùt.
2. Gaù chaët ñoàng hoà ño aùp suaát nhôùt vaøo loã caûm bieán aùp suaát nhôùt.
3. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø laøm aám, ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng.
4. AÙp suaát nhôùt ôû toác ñoä caàm chöøng phaûi lôùn hôn 0,3Kg/cm2.
5. ÔÛ soá voøng quay 3000 voøng phuùt, aùp suaát nhôùt töø 2,5 ñeán 5,0 Kg/cm2.
6. Thaùo ñoàng hoà ño. Laøm saïch nhôùt xung quanh loã caûm bieán.
7. Thoa moät lôùp keo laøm kín vaøo phaàn ren caûm bieán vaø laép noù trôû laïi vò trí. Kieåm tra laïi söï roø ræ nhôùt.
KIEÅM TRA BÔM NHÔÙT
Khi thaùo raõ ñoäng cô, chuùng ta phaûi tieán haønh kieåm tra bôm nhôùt. Ña soá ñoäng cô ngaøy nay bôm nhôùt
ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc khuyûu vaø ñöôïc boá trí ôû ñaàu thaân maùy. Trong quaù trình kieåm tra aùp löïc nhôùt,
neáu aùp löïc nhôùt thaáp laø do khe hôû laép gheùp caùc chi tieát lôùn hoaëc do bôm nhôùt vaø boä ñieàu hoaø aùp suaát
nhôùt bò hoûng. Neáu thaáy caàn thieát, chuùng ta kieåm tra noù nhö sau.
a) Xaû nhôùt ra khoûi caùc-te chöùa nhôùt nhö ñaõ höôùng daãn.
b) Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan.
c) Thaùo caùc-te chöùa nhôùt ra khoûi thaân maùy.
d) Thaùo löôùi loïc vaø taám che.
141
e) Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng truïc cam.

f) Thaùo bôm nhôùt ra khoûi thaân maùy.
g) Thaùo van an toaøn.

h) Thaùo baùnh raêng daãn ñoäng vaø bò ñoäng cuûa bôm nhôùt.
142
Duøng caên laù kieåm tra khe hôû giöõa baùnh raêng vaø voû bôm. Khe hôû toái ña khoâng vöôït quaù 0,20mm.
Duøng caên laù kieåm tra khe hôû giöõa hai raêng cuûa bôm nhôùt. Khe hôû naøy toái ña laø 0,20mm. Neáu thaáy
caàn thieát thay bôm môùi.
Kieåm tra khe hôû giöõa voû bôm vaø beà maët caùc baùnh raêng. Khe hôû naøy khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,15mm.
i) Thay môùi phôùt chaän nhôùt ñaàu truïc bôm.

j) Thay môùi joint laøm kín vaø laép raùp bôm trôû laïi.
k) Thay joint laøm kín vaø laép bôm nhôùt vaøo thaân maùy.
l) Laép löôùi loïc vaø caùc boä phaän coøn laïi.
143
KIEÅM TRA BOÄ LAØM MAÙT NHÔÙT BAÈNG NÖÔÙC
Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan.

Taùch hai ñöôøng nöôùc ñeán boä laøm maùt nhôùt.
Thaùo van an toaøn, ñeäm kín, boä laøm maùt vaø voøng laøm kín ra khoûi thaân maùy.
Kieåm tra van an toaøn: Duøng vaät cöùng ñaåy van an toaøn, neáu noù bò keït cöùng thì thay van môùi.
Kieåm tra boä laøm maùt coù bò hoûng, ngheït thì thay môùi.
144
Thay môùi voøng laøm kín cuûa boä laøm maùt.

Thoa moät lôùp nhôùt moûng leân phaàn ren cuûa van an toaøn. Laép van an toaøn vaø boä laøm maùt vaøo thaân
maùy.
Noái hai ñöôøng nöôùc laøm maùt vaøo boä laøm maùt.
Tieáp tuïc laép caùc boä phaän coøn laïi.
145
TÌM MAÏCH DAÀU LAØM TRÔN

Phaûi naém thaät vöõng maïch daàu laøm trôn ñoäng cô. Neáu maïch daàu quaù baån, coù maït kim loaïi hoaëc bò taéc
thì ñoäng cô seõ bò hoûng raát nhanh choùng.
KIEÅM TRA MAÏCH ÑIEÄN ÑEØN BAÙO AÙP SUAÁT NHÔÙT

Neáu ñeøn vaãn saùng khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng, chuùng ta kieåm tra nhö sau:
1) Thaùo giaéc noái ñeán contact aùp suaát nhôùt vaø xoay contact maùy On thì ñeøn phaûi taét.
2) Duøng daây ñieän noái giaéc gim ñieän töø ñeøn baùo ra maùt thì ñeøn baùo phaûi saùng.
3) Ño ñieän trôû cuûa contact aùp suaát nhôùt khi ñoäng cô döøng thì phaûi lieân tuïc.
4) Kieåm tra söï khoâng lieân tuïc cuûa cotact aùp suaát nhôùt khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng.
5) Khi aùp suaát nhôùt treân 0,5Kg/cm2, contact aùp suaát nhôùt phaûi khoâng lieân tuïc. Neáu khoâng ñuùng theo
yeâu caàu thì thay môùi contact aùp suaát nhôùt.
146
Heä thoáng laøm maùt – Kieåm tra baûo ñöôõng vaø söûa chöõa
CHÖÔNG 8
HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT

A. KHAÙI QUAÙT
Trong quaù trình ñoäng cô laøm vieäc, lieân tieáp coù söï ñoát chaùy nhieân lieäu trong caùc xy lanh ñeå bieán naêng
löôïng nhieät thaønh cô naêng. Nhieät ñoä cuûa khí chaùy coù theå leân ñeán 2500°C, trong toaøn boä nhieät löôïng
naøy chæ coù khoaûng 25% bieán thaønh coâng coù ích, vaøo khoaûng 45% löôïng nhieät bò toån thaát trong khí thaûi
hoaëc ma saùt vaø khoaûng 30% nhieät löïông coøn laïi truyeàn cho caùc chi tieát cuûa ñoäng cô.
Löôïng nhieät do caùc chi tieát ñoäng cô haáp thu, phaûi ñöôïc truyeàn ra moâi tröôøng beân ngoaøi ñeå traùnh söï quaù
nhieät cho caùc chi tieát vaø daãn ñeán söï keït boù. Vì vaäy, heä thoáng laøm maùt ñöôïc thieát laäp ñeå laøm nguoäi
ñoäng cô nhaèm ngaên caûn söï quaù nhieät.
Heä thoáng laøm maùt ñöôïc söû duïng phoå bieán hieän nay laø kieåu laøm maùt baèng chaát loûng vaø laøm maùt baèng
khoâng khí.
B. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ
ÔÛ kieåu naøy, löôïng nhieät töø ñoäng cô ñöôïc truyeàn tröïc tieáp ra moâi tröôøng xung quanh. Ñeå caûi thieän söï
daãn nhieät töø xy lanh vaø naép maùy ra moâi tröôøng, xy lanh vaø naép maùy ñöôïc cheá taïo baèng hôïp kim nheï vaø
xung quanh ñöôïc boá trí raát nhieàu caùnh taûn nhieät ñeå gia taêng dieän tích beà maët laøm maùt.
Heä thoáng laøm maùt baèng khoâng khí ñöôïc söû duïng haàu heát ôû caùc loaïi xe gaén maùy, xe quaân söï vaø ôû moät
soá xe du lòch. Khoâng khí laøm maùt phaûi ñöôïc daãn höôùng baèng caùc taám saét moûng boá trí xung quanh xy
lanh vaø naép maùy. Doøng khoâng khí laøm maùt ñoäng cô chòu aûnh höôûng raát nhieàu ñeán caùc yeáu toá nhö toác
ñoä di chuyeån cuûa xe vaø nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng.
C. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG CHAÁT LOÛNG

Chaát loûng laøm maùt ñöôïc daãn xung quanh caùc xy lanh vaø beân trong naép maùy. Heä thoáng laøm maùt seõ laáy
ñi moät soá löôïng nhieät do quaù trình chaùy sinh ra vaø giöõ cho ñoäng cô ôû moät nhieät ñoä oån ñònh thích hôïp
nhaát.
147
Neáu heä thoáng laøm maùt bò hoûng, ñoäng cô seõ quaù nhieät. Khi nhieät ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô quaù thaáp, toån
thaát nhieät seõ lôùn, quaù trình chaùy khoâng troïn veïn vaø chaát löôïng cuûa hoãn hôïp chaùy keùm.
Tröôùc kia ngöôøi ta söû duïng chaát loûng

laø nöôùc. Ngaøy nay chaát loûng laøm maùt
thöôøng söû duïng laø hôïp chaát cuûa etylen-
glucol vaø nöôùc. Loaïi naøy coù ñaëc ñieåm
laø laøm giaûm ñieåm ñoâng laïnh cuûa nöôùc
vaø laøm taêng ñieåm soâi cuûa noù, giuùp boâi
trôn bôm nöôùc vaø choáng söï ræ seùt beân
trong ñoäng cô.
Moät soá ñoäng cô ngöôøi ta söû duïng chaát
laøm maùt laø Organic Acide Technology.
Chaát laøm maùt OAT ñöôïc cheá taïo ñeå
keùo daøi tuoåi thoï cuûa chaát laøm maùt,
giaûm ñöôïc coâng vieäc baûo döôõng. Chaát
naøy coù maøu da cam noù ñöôïc pha vôùi
moät soá phuï gia ñaëc bieät ñeå boâi trôn,
choáng ræ seùt.
148
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, neáu nhieät ñoä ñoäng cô thaáp, van haèng nhieät ñoùng. Chaát loûng laøm maùt chæ tuaàn
hoaøn ôû beân trong ñoäng cô vaø khoang söôûi aám haønh khaùch.
Khi nhieät ñoä ñoäng cô cao, van haèng nhieät seõ môû vaø nöôùc laøm maùt töø ñoäng cô ñi ra keùt nöôùc, löôïng
nhieät töø chaát loûng seõ truyeàn qua ñöôøng oáng ñeán caùc caùnh taûn nhieät vaø ñöôïc khoâng khí mang ñi. Phaàn
döôùi cuûa keùt laøm maùt ñöôïc daãn ñeán bôm nöôùc. Bôm nöôùc seõ ñaåy nöôùc ñi xung quanh xy lanh leân naép
maùy.
Coù hai caùch boá trí van haèng nhieät:
BOÁ TRÍ ÔÛ ÑÖÔØNG NÖÔÙC VAØO
Ngaøy nay loaïi naøy ñöôïc söû duïng phoå bieán. Treân van haèng nhieät coù boá trí van chuyeån doøng.
Khi ñoäng cô laïnh, van haèng nhieät ñoùng vaø van chuyeån doøng môû. Döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát bôm nöôùc
seõ qua maïch taét vaø tuaàn hoaøn trong heä thoáng.
149
BOÁ TRÍ ÔÛ ÑÖÔØNG NÖÔÙC RA TREÂN NAÉP MAÙY

Tröôøng hôïp ñoäng cô laïnh, luùc naøy van haèng nhieät ñoùng neân chaát loûng laøm maùt khoâng theå ra keùt laøm
maùt maø noù ñi qua ñöôøng nöôùc ñi taét ñeå trôû laïi maïch taét cuûa bôm.
Khi ñoäng cô noùng, van haèng nhieät môû. Chaát loûng laøm maùt töø trong ñoäng cô thoaùt ra keùt nöôùc vaø moät
löôïng nhoû seõ qua maïch taét trôû laïi bôm. Ñoái vôùi caùch boá trí van haèng nhieät kieåu naøy thì ñöôøng nöôùc ñi
taét qua bôm nhoû so vôùi loaïi coù van chuyeån doøng.
I. BÔM NÖÔÙC
Bôm ñöôïc söû duïng laø kieåu bôm li taâm. Chaát loûng laøm maùt ñöôïc cung caáp ñeán cöûa vaøo cuûa bôm. Khi
bôm quay döôùi taùc duïng cuûa löïc li taâm laøm cho nöôùc bò vaêng ra meùp ngoaøi cuûa caùc caùnh vaø noù ñöôïc
ñaåy vaøo thaân maùy cuûa ñoäng cô.
II. VAN HAÈNG NHIEÄT
Nhieät ñoä laøm vieäc cuûa chaát loûng laøm maùt thay ñoåi
tuøy theo loaïi ñoäng cô. Hieäu suaát laøm vieäc cuûa
ñoäng cô ñaït cao nhaát khi nhieät ñoä cuûa chaát loûng
laøm maùt töø 85 ñeán 95°C.
Khi khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä thaáp, nhieät ñoä laøm maùt
phaûi ñöôïc gia taêng moät caùch nhanh choùng, nhaát laø
ñoäng cô laøm vieäc ôû ñieàu kieän thôøi tieát laïnh. Vì
vaäy, van haèng nhieät ñöôïc thieát keá ñeå gia taêng
nhieät ñoä ñoäng cô nhanh choùng vaø giöõ nhieät ñoä
ñoäng cô luoân oån ñònh.
Van haèng nhieät coù hai kieåu: Loaïi coù keøm theo
van chuyeån doøng vaø loaïi khoâng coù van chuyeån
doøng.
150
Loaïi coù van chuyeån doøng Loaïi khoâng coù van chuyeån doøng
Van haèng nhieät laø loaïi van ñoùng vaø môû töï ñoäng theo nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Noù ñöôïc boá trí ôû giöõa keùt
nöôùc vaø ñoäng cô. Khi nhieät ñoä thaáp van seõ ñoùng ñeå ngaên caûn nöôùc laøm maùt ra keùt nöôùc. Khi nhieät ñoä
gia taêng, noù môû vaø nöôùc laøm maùt chaûy ra keùt nöôùc.
Van haèng nhieät ñöôïc môû bôûi moät chaát saùp 2 (Wax) raát nhaïy caûm vôùi nhieät ñoä ñöôïc boá trí beân trong
moät xy lanh. Khi ñoäng cô laïnh, chaát saùp naøy coù daïng raén vaø loø xo laøm cho van ñoùng laïi. Khi nhieät ñoä
nöôùc laøm maùt gia taêng, chaát saùp seõ chaûy ra daïng loûng vaø giaõn nôû. Söï giaõn nôû naøy seõ ñaåy van xuoáng
vaø van môû ñeå cho pheùp nöôùc laøm maùt töø keùt nöôùc luaân chuyeån trong ñoäng cô.
Treân van haèng nhieät coù boá trí moät van xaû khí. Noù duøng ñeå xaû boït khí trong heä thoáng laøm maùt, khi nöôùc
laøm maùt ñöôïc ñoå theâm vaøo heä thoáng. Neáu coù khoâng khí trong heä thoáng laøm maùt, ñaàu naëng cuûa van xaû
khí seõ rôùt xuoáng cho pheùp khoâng khí thoaùt ra. Khi ñoäng cô laøm vieäc, aùp löïc töø bôm nöôùc ñaåy van trôû
laïi vò trí van ñoùng.
III. QUAÏT LAØM MAÙT
Quaït laøm maùt duøng ñeå huùt khoâng khí
maùt töø beân ngoaøi qua beà maët cuûa keùt
nöôùc ñeå thu nhieät töø chaát laøm maùt. Soá
löôïng caùnh quaït töø 4 trôû leân ñeå taêng
coâng suaát laøm maùt. Xung quanh ñaàu
caùnh quaït ñöôïc bao kín ñeå taäp trung
khoâng khí ñi qua keùt nöôùc.
151
IV. DAÃN ÑOÄNG QUAÏT LAØM MAÙT

Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp ñeå daãn ñoäng quaït laøm maùt.
Duøng ñoäng cô ñieän moät chieàu 12 voân.
Daãn ñoäng quaït baèng khôùp thuyû löïc.
Duøng thuyû löïc vaø cô khí.
Ñieàu khieån quaït baèng maùy tính keát hôïp vôùi ñoäng cô ñieän…
Daãn ñoäng baèng cô khí Cô khí keát hôïp vôùi thuyû löïc
1. ÔÛ caùc ñoäng cô cuõ, quaït laøm maùt ñöôïc daãn ñoäng baèng cô khí. Ngöôøi ta söû duïng daây ñai V ñeå
truyeàn chuyeån ñoäng töø pu li truïc khuyûu ñeán quaït laøm maùt.
2. Tröôøng hôïp ñoäng cô ñaët doïc, ngöôøi ta hay söû duïng phöông phaùp daãn ñoäng quaït baèng cô khí keát
hôïp vôùi moät khôùp thuyû löïc. Khi nhieät ñoä ñoäng cô thaáp, quaït ñöôïc giöõ quay ôû toác ñoä chaäm ñeå nhieät
ñoä ñoäng cô taêng nhanh vaø giaûm tieáng oàn. Khi nhieät ñoä cuûa khoâng khí cao, toác ñoä quaït ñöôïc gia
taêng ñeå taêng khaû naêng laøm maùt keùt nöôùc ñaït ñöôïc hieäu quaû hôn.
3. Neáu ñoäng cô ñaët ngang, ngöôøi ta thöôøng söû duïng phöông phaùp daãn ñoäng baèng ñoäng cô ñieän moät
chieàu 12voân. Kieåu naøy hieän nay söû duïng khaù thoâng duïng.
152
Khi nhieät ñoä ñoäng cô döôùi 80°C contact nhieät ñoä nöôùc ôû traïng thaùi ñoùng. Do vaäy, khi contact ôû vò
trí IG2, rô le chính cuûa quaït ñoùng nhöng rô le quaït laøm maùt môû, neân khoâng coù doøng ñieän cung caáp
cho moâ tô quaït neân quaït laøm maùt ñöùng yeân.
Trong quaù trình ñoäng cô hoaït ñoäng, nhieät ñoä nöôùc laøm maùt taêng daàn. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt
ñaït 90°C, contact nhieät môû neân rô le quaït laøm maùt ñoùng: Luùc naøy coù doøng ñieän töø accu -> rô le
chính cuûa quaït-> tieáp ñieåm cuûa rô le quaït laøm maùt -> cung caáp ñieän cho moâ tô -> quaït quay.
V. KEÙT NÖÔÙC
Nöôùc noùng ñi qua caùc aùo nöôùc seõ ñöôïc daãn ra keùt laøm maùt. Keùt laøm maùt bao goàm ngaên chöùa phía
treân, ngaên chöùa phía döôùi vaø caùc oáng daãn nöôùc boá trí ôû giöõa.
153
Nöôùc noùng töø naép maùy ñöôïc daãn vaøo phaàn treân cuûa keùt nöôùc. Phía treân keùt coù boá trí moät naép ñeå naïp
nöôùc môùi, noù cuõng ñöôïc noái vôùi thuøng nöôùc döï tröõ baèng oáng cao su. Ngaên nöôùc phía döôùi ñöôïc noái vôùi
bôm nöôùc cuûa ñoäng cô vaø coøn coù moät van ñeå xaû nöôùc.
Caùc oáng daãn noái ngaên chöùa treân vaø ngaên chöùa döôùi coøn
goïi laø oáng taûn nhieät. Xung quanh caùc oáng naøy, ngöôøi ta
laép caùc caùnh taûn nhieät. Nhieät löôïng töø nöôùc noùng ñöôïc
truyeàn qua vaùch ñöôøng oáng ñeán caùc caùnh taûn nhieät vaø
ñöôïc laøm maùt baèng khoâng khí do quaït gioù taïo neân.
Naép keùt nöôùc thöôøng ñöôïc boá trí treân ñænh cuûa keùt nöôùc.
Noù laøm kín keùt nöôùc vaø giöõ aùp suaát trong keùt ñeå gia taêng
nhieät ñoä soâi cuûa nöôùc treân 100°C. Trong naép keùt nöôùc coù
boá trí moät van giaûm aùp vaø moät van chaân khoâng. Khi
nhieät ñoä cuûa nöôùc gia taêng, theå tích cuûa noù cuõng gia
taêng, laøm aùp suaát taêng theo. Khi aùp suaát vöôït quaù qui
ñònh töø 0,3 ñeán 1,0 Kg/cm2 ôû nhieät ñoä töø 110 ñeán 120°C,
van giaûm aùp môû ñeå giôùi haïn aùp suaát vaø nöôùc töø keùt nöôùc
ñöôïc daãn ñeán thuøng nöôùc döï tröõ.
154
VI. THUØNG NÖÔÙC DÖÏ TRÖÕ

Thuøng nöôùc döï tröõ ñöôïc noái vôùi keùt nöôùc baèng oáng cao su. Khi van giaûm aùp trong naép keùt nöôùc môû,
nöôùc töø keùt seõ ñöôïc daãn ñeán thuøng döï tröõ. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt giaûm, nöôùc trong thuøng döï tröõ
seõ ñi ngöôïc trôû laïi keùt laøm maùt. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc söï hao huït nöôùc laøm maùt vaø cuõng khoâng caàn
phaûi thöôøng xuyeân chaâm theâm nöôùc.
VII. CHÆ THÒ NHIEÄT ÑOÄ NÖÔÙC LAØM MAÙT

Nhieät ñoä nöôùc laøm maùt phaûi oån ñònh khi ñoäng cô
laøm vieäc. Noù ñöôïc kieåm tra thöôøng xuyeân bôûi
ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc. Boä chæ thò nhieät ñoä nöôùc
bao goàm: ñoàng hoà nhieät ñoä nöôùc, caûm bieán nhieät
ñoä nöôùc vaø daây daãn.
Caûm bieán nhieät ñoä nöôùc ñöôïc boá trí ôû ñöôøng nöôùc
ra treân naép maùy. Noù laø moät ñieän trôû thay ñoåi theo
nhieät ñoä nöôùc laøm maùt. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt
taêng thì ñieän trôû cuûa caûm bieán giaûm vaø ngöôïc laïi.
Khi contact maùy On, ñoàng hoà seõ baùo nhieät ñoä nöôùc
ñoäng cô ôû tình traïng hieän höõu.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, kim cuûa ñoàng hoà seõ daàn daàn chuyeån ñoäng leân phía treân (Hot). Khi kim tieán veà
saùt phía vaïch ñoû, phaûi döøng ñoäng cô vaø kieåm tra nguyeân nhaân cuûa noù.
D. BAÛO DÖÔÕNG - KIEÅM TRA HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT
I. THAY NÖÔÙC LAØM MAÙT
Khoâng ñöôïc môû naép keùt nöôùc khi nhieät ñoä ñoäng cô coøn quaù noùng. Traùnh boûng cho mình vaø cho ngöôøi
xung quanh.
1. Môû naép keùt nöôùc.
Khi nöôùc laøm maùt trong keùt coøn noùng, khi thaùo neân phuû moät mieáng vải leân naép keùt nước vaø xoay nheï
naép keùt nöôùc ñeå cho aùp suaát beân trong keùt nöôùc giaûm töø töø vaø sau ñoù môùi thaùo haún naép keùt nöôùc ra
ngoaøi.
155
2. Thaùo van xaû ôû ngaên phía döôùi keùt nöôùc vaø phaûi duøng khai chöùa nöôùc.
3. Thaùo nuùt xaû nöôùc boá trí treân thaân maùy.

4. Ñöa voøi nöôùc vaøo keùt nöôùc vaø cho nöôùc
chaûy cho ñeán khi naøo nhaän thaáy nöôùc chaûy
ra ôû thaân maùy vaø ñaùy keùt nöôùc trôû neân
saïch.
5. Xieát chaët van xaû nöôùc treân thaân maùy vaø
ngaên döôùi keùt nöôùc.
6. Ñoå nöôùc ra khoûi thuøng nöôùc döï tröõ vaø xuùc
röûa saïch seõ.
7. Ñoå nöôùc vaøo thuøng döï tröõ ñeán möùc FULL.
8. Thaùo ñöôøng nöôùc vaøo boä söôûi aám ñeå xaû
khí.
9. Ñoå nöôùc vaøo keùt nöôùc cho ñeán khi nöôùc
baét ñaàu chaûy ra khoûi ñaàu noái.
10. Laép laïi ñöôøng oáng vaø ñoå ñaày nöôùc vaøo
keùt.
156
11. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä khoaûng 1200 v/p vaø kieåm tra xem nöôùc coù hao huït khoâng. Laép laïi
naép keùt nöôùc.
II. KIEÅM TRA VAN HAÈNG NHIEÄT
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, chöùc naêng cuûa van haèng nhieät laø duøng ñeå ñieàu tieát löôïng nöôùc laøm maùt ra keùt
laøm maùt sao cho heä thoáng laøm vieäc laø hieäu quaû nhaát. Vì vaäy neáu van haèng nhieät bò truïc traëc seõ laøm
cho heä thoáng laøm maùt laøm vieäc khoâng bình thöôøng.
1. Xaû nöôùc laøm maùt nhö ñaõ höôùng daãn.
2. Thaùo ñaàu oáng nöôùc ñeán bôm nöôùc.
3. Thaùo ñöôøng oáng daãn coù chöùa van haèng nhieät vaø laáy van ra ngoaøi.
4. Kieåm tra ñoä môû cuûa van haèng nhieät theo nhieät ñoä.
5. Van haèng nhieät baét ñaàu môû ôû nhieät ñoä töø 80°C ñeán 84°C.
6. Ñoä môû cuûa van phaûi töø 8mm trôû leân ôû nhieät ñoä 95°C.
7. Neáu caùc thoâng soá treân khoâng ñaït, thay van môùi.
8. Laép van haèng nhieät trôû laïi vaø chuù yù ñaët van xaû khí leäch so vôùi phöông thaúng ñöùng moät goùc 5°. Laép
caùc boä phaän coøn laïi.
III. KIEÅM TRA NAÉP KEÙT NÖÔÙC
1. Duøng duïng cuï kieåm tra, cung caáp aùp löïc ñeå kieåm tra naép keùt nöôùc nhö hình veõ döôùi ñaây.
2. Van giaûm aùp seõ môû ôû aùp suaát töø 0,75 ñeán 1,05kg/cm2.
157
3. AÙp suaát môû khoâng ñöôïc thaáp hôn 0,6 kg/cm2. Neáu aùp suaát môû beù hôn cho pheùp thì thay naép keùt
nöôùc môùi.
IV. KIEÅM TRA SÖÏ ROØ RÆ CUÛA HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT
Söû duïng naép keùt nöôùc chuyeân duøng ñeå kieåm tra vaø ñaäy kín keùt nöôùc.
Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå laøm aám nöôùc laøm maùt.
Duøng bôm, cung caáp vaøo heä thoáng laøm maùt moät aùp löïc laø 1,2kg/cm2. Kieåm tra söï giaûm aùp trong heä
thoáng.
Neáu aùp suaát giaûm, kieåm tra söï roø ræ cuûa caùc ñöôøng oáng nöôùc, keùt nöôùc, bôm nöôùc vaø caùc ñöôøng oáng
söôûi. Neáu caùc boä phaän treân ñeàu kín, kieåm tra naép maùy vaø thaân maùy.
V. THAY BÔM NÖÔÙC
Neáu baïc ñaïn bôm nöôùc , caùnh bôm hoaëc phoát laøm kín nöôùc trong bôm bò hoûng, phaûi thay môùi bôm nöôùc.
Joint bôm nöôùc khi thay môùi phaûi ñaûm baûo ñuùng ñoä daøy caàn thieát. Neáu joint quaù daøy seõ laøm giaûm
hieäu suaát laøm vieäc cuûa bôm.
Daây ñai truyeàn ñoäng bôm nöôùc ñöôïc thay theá ñònh kyø vaø ñoä caêng daây ñai phaûi ñuùng ñeå ñaûm baûo
toác ñoä cuûa caùnh quaït laøm maùt.
158
Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu
CHÖÔNG 9
HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU
Heä thoáng cung caáp nhieân lieäu duøng ñeå cung caáp moät tæ leä khoâng khí nhieân lieäu phuø hôïp vôùi moïi cheá ñoä
laøm vieäc cuûa ñoäng cô. ÔÛ ñoäng cô xaêng, heä thoáng cung caáp nhieân lieäu coù hai kieåu chính.
Ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí.
Ñoäng cô phun xaêng (Fuel Injection System).
Heä thoáng phun xaêng coù hai kieåu:
- Kieåu phun nhieân lieäu vaøo ñöôøng oáng naïp.
- Kieåu phun nhieân lieäu tröïc tieáp vaøo buoàng ñoát.
1. Boä ñieàu aùp. 2. Loïc nhieân lieäu. 3. Bôm nhieân lieäu. 4. Löôùi loïc.
5. Nhieân lieäu vaøo 6. Nhieân lieäu ra. 7. Ñöôøng oáng.
Trong chöông naøy chuùng toâi chæ trình baøy phaàn chính laø heä thoáng cung caáp nhieân lieäu trong ñoäng cô
xaêng duøng boä cheá hoøa khí, coøn heä thoáng phun xaêng ñöôïc trình baøy chi tieát ôû taäp II cuûa taøi lieäu naøy.
ÔÛ ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí, nhieân lieäu söû duïng chính laø xaêng. Caáu truùc cuûa heä thoáng bao goàm:
Thuøng chöùa nhieân lieäu.
Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu.
Hoäp thu hoài hôi nhieân lieäu.
Loïc nhieân lieäu.
Bôm nhieân lieäu.
Boä cheá hoaø khí.
159
A. CAÁU TRUÙC - NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG

I. THUØNG NHIEÂN LIEÄU
Thuøng nhieân lieäu ñöôïc cheá taïo baèng toân moûng hoaëc baèng cao su cöùng. Noù ñöôïc ñaët ôû phía sau xe ñeå
traùnh söï roø ræ cuûa nhieân lieäu do va chaïm. Beân trong thuøng ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên aên thoâng vôùi nhau
ñeå giaûm söï dao ñoäng cuûa nhieân lieäu khi oâtoâ hoaït ñoäng.
Löôïng nhieân lieäu chöùa trong thuøng phaûi ñuû lôùn ñeå oâtoâ coù theå hoaït ñoäng treân moät quaûng ñöôøng daøi maø
khoâng caàn phaûi tieáp nhieân lieäu. OÁng nhieân lieäu cung caáp ra beân ngoaøi ñöôïc ñaët caùch ñaùy thuøng töø 2 cm
ñeán 3cm ñeå ngaên ngöøa caùc caën baån hoaëc nöôùc laãn loän trong nhieân lieäu ñi vaøo ñöôøng oáng.
160
Ñöôøng oáng nhieân lieäu hoài ñöôïc noái vôùi boä cheá hoaø khí hoaëc bôm nhieân lieäu. Ñöôøng oáng choáng oâ
nhieåm noái vôùi hoäp chöùa than hoaït tính. OÁng ñoå nhieân lieäu ñöôïc noái ra beân ngoaøi vaø ñöôïc che kín bôûi
moät naép ñaäy. Beân trong thuøng nhieân lieäu coøn boá trí boä caûm bieán xaùc ñònh löôïng nhieân lieäu coù trong
thuøng chöùa.
Thuøng nhieân lieäu phaûi ñöôïc xuùc röûa ñònh kì ñeå laøm saïch caùc chaát baån vaø xaû nöôùc ra khoûi thuøng chöùa.
ÔÛ nhöõng ñoäng cô cuõ, naép ñaäy thuøng nhieân lieäu coù hai van: Van aùp cao duøng ñeå xaû hôi nhieân lieäu töø
trong thuøng nhieân lieäu ra moâi tröôøng vaø moät van aùp thaáp, duøng ñeå ñöa khoâng khí töø moâi tröôøng vaøo
thuøng nhieân lieäu ñeå caân baèng aùp suaát.
Ñoäng cô sau naøy, naép ñaäy thuøng nhieân lieäu chæ coù van aùp thaáp. Hôi nhieân lieäu coù aùp cao seõ ñöôïc hoäp
than hoaït tính haáp thuï.
II. OÁNG DAÃN NHIEÂN LIEÄU
ÔÛ caùc loaïi oâtoâ cuõ chæ coù moät ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu töø thuøng chöùa ñeán loïc nhieân lieäu. OÂtoâ ngaøy nay
coù 3 ñöôøng oáng daãn.
Ñöôøng oáng daãn chính noái töø thuøng nhieân lieäu ñeán loïc nhieân lieäu.
Ñöôøng oáng nhieân lieäu hoài daãn nhieân lieäu töø bôm nhieân lieäu hoaëc töø boä cheá hoøa khí trôû veà
thuøng nhieân lieäu.
Ñöôøng oáng choáng oâ nhieåm daãn hôi nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu ñeán hoäp than hoaït tính vaø
ngöôïc laïi.
Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu ñöôïc caëp vôùi nhau vaø boá trí doïc theo söôøn xe ñeå traùnh söï hö hoûng do soûi
ñaù treân maët ñöôøng va chaïm.
III. LOÏC NHIEÂN LIEÄU
Loïc nhieân lieäu ñöôïc boá trí giöõa thuøng nhieân lieäu vaø bôm nhieân lieäu. Noù duøng ñeå gaïn loïc caùc buïi baån
vaø nöôùc laãn loän trong nhieân lieäu. Voû cuûa loïc ñöôïc laøm baèng nhöïa trong ñeå deã daøng quan saùt vaø loïc
laøm baèng giaáy ñaëc bieät.
Nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu ñöôïc cung caáp ñeán beân ngoaøi cuûa loïc, sau ñoù môùi ñi qua loïc vaø vaøo beân
trong. Khi nhieân lieäu vaøo loïc, toác ñoä nhieân lieäu di chuyeån chaäm laïi. Vì vaäy nöôùc vaø caùc haït buïi naëng
seõ laéng ñoïng phía döôùi ñaùy loïc, phaàn buïi baån coøn laïi khoâng laéng ñöôïc seõ ñöôïc loïc saïch tröôùc khi cung
caáp ñeán boä cheá hoøa khí.
161
IV. BÔM NHIEÂN LIEÄU

Bôm nhieân lieäu duøng ñeå cung caáp nhieân lieäu töø thuøng chöùa ñeán boä cheá hoøa khí. Bôm nhieân lieäu coù hai
kieåu: Kieåu bôm cô khí vaø kieåu bôm ñieän.
1. LOAÏI DAÃN ÑOÄNG BAÈNG CÔ KHÍ
Caáu truùc bôm nhieân lieäu goàm moät maøng boá trí ôû giöõa, moät caëp van boá trí beân trong coù taùc duïng ngöôïc
nhau. Cam daãn ñoäng bôm nhieân lieäu ñöôïc boá trí treân truïc cam. Khi cam quay, caàn bôm chuyeån ñoäng ra
vaøo vaø seõ ñieàu khieån maøng bôm dòch chuyeån.
NAÏP NHIEÂN LIEÄU

Khi truïc cam chuyeån ñoäng moû cam taùc
ñoäng leân caàn bôm laøm maøng bôm
chuyeån ñoäng ñi xuoáng taïo ra ñoä chaân
khoâng phía treân maøng, van thoaùt ñoùng
vaø van naïp môû, nhieân lieäu töø thuøng ñi
qua loïc cung caáp vaøo phía treân maøng.
162
CUNG CAÁP NHIEÂN LIEÄU

Khi cam khoâng ñoäi loø xo hoaøn löïc seõ ñaåy
caàn bôm tieáp xuùc saùt vôùi beà maët cuûa cam,
laøm ñaàu coøn laïi cuûa caàn bôm thaû töï do thanh
keùo. Loø xo truï beân trong ñaåy maøng bôm ñi
leân, nhieân lieäu bò neùn laøm van naïp ñoùng vaø
van thoaùt môû, nhieân lieäu trong bôm ñöôïc
cung caáp ñeán boä cheá hoøa khí vaø moät phaàn
nhoû nhieân lieäu ñi qua loã ñònh löôïng vaø sau
ñoù thoaùt trôû laïi thuøng nhieân lieäu.
Nhieân lieäu di chuyeån theo ñöôøng oáng tieáp
xuùc vôùi nhieät taïo thaønh boït, löôïng nhieân lieäu
taïo boït noåi leân phía treân vaø seõ thoaùt veà thuøng
chöùa traùnh ñöôïc söï cung caáp nhieân lieäu ñeán
boä cheá hoøa khí bò giaûm. Söï taïo boït seõ laøm
cho hoãn hôïp ngheøo, ñoäng cô taêng toác keùm vaø
khoù khôûi ñoäng.
ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT
Neáu nhieân lieäu do bôm cung caáp nhieàu hôn
söï caàn thieát cuûa boä cheá hoøa khí, löôïng nhieân
lieäu phía treân maøng choáng laïi söï ñaåy cuûa
maøng ñi leân do söï taùc ñoäng cuûa loø xo. Maøng
vaø thanh ñaåy ñöôïc giöõ ôû phía döôùi. Luùc naøy
caàn bôm vaãn giöõ söï hoaït ñoäng theo chuyeån
ñoäng cuûa cam, nhöng maøng khoâng dòch
chuyeån cho ñeán khi coù söï tieáp nhaän nhieân
lieäu töø boä cheá hoaø khí. Söï hoaït ñoäng naøy
chính laø söï ñieàu hoøa aùp suaát nhieân lieäu cung
caáp ñeán boä cheá hoøa khí.
2. BÔM ÑIEÄN
Bôm ñieän ñöôïc daãn ñoäng bôûi ñoäng cô ñieän moät chieàu 12voân. Noù ñöôïc boá trí ôû beân trong hoaëc beân
ngoaøi thuøng nhieân lieäu. Bôm ñieän ñöôïc ñieàu khieån töø contact maùy hoaëc duøng xung sô caáp cuûa heä thoáng
ñaùnh löûa.
V. HEÄ THOÁNG THU HOÀI HÔI NHIEÂN LIEÄU
Ñeå traùnh hôi nhieân lieäu töø thuøng nhieân lieäu vaø buoàng phao boä cheá hoøa khí bay ra beân ngoaøi moâi
tröôøng, caùc oâtoâ ngaøy nay ñöôïc trang bò heä thoáng thu hoài hôi nhieân lieäu. Phaàn chính laø hoäp than hoaït
163
tính duøng ñeå haáp thu hôi nhieân lieäu, sau ñoù ñöa löôïng hôi nhieân lieäu naøy ñeán ñöôøng oáng naïp ñeå vaøo
buoàng ñoát khi ñoäng cô hoaït ñoäng. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc söï oâ nhieåm moâi sinh vaø tieát kieäm nhieân lieäu.
Voû hoäp than hoaït tính baèng cao su cöùng, beân trong chöùa caùc haït than duøng ñeå huùt hôi nhieân lieäu. Hoäp
than hoaït tính coù 3 ñöôøng oáng.
Ñöôøng oáng noái vôùi thuøng nhieân lieäu. Ñöôøng naøy cho pheùp hôi nhieân lieäu coù aùp suaát cao töø thuøng
nhieân lieäu ñeán hoäp than hoaït tính qua van moät chieàu ôû giöõa. Khi trong thuøng nhieân lieäu coù ñoä chaân
khoâng, van moät chieàu beân traùi môû cho khoâng khí vaø hôi nhieân lieäu ñi vaøo thuøng nhieân lieäu ñeå caân
baèng aùp suaát.
Ñöôøng oáng thöù hai noái ñeán boä cheá hoaø khí thoâng qua moät van ñieän boá trí ôû beân ngoaøi. Khi ñoäng cô
döøng, van môû cho pheùp hôi nhieân lieäu töø buoàng phao ñeán boä thu hoài hôi nhieân lieäu. Khi ñoäng cô
hoaït ñoäng van ñieän ñoùng.
Ñöôøng oáng noái töø hoäp than hoaït tính ñeán boä cheá hoøa khí: Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä thaáp,
khoâng coù ñoä chaân khoâng truyeàn ñeán hoäp than hoaït tính do ñöôøng oáng naèm ôû phía treân caùnh böôùm
ga. Khi caùnh böôùm ga môû lôùn hôn 10°, döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, khoâng khí töø beân ngoaøi ñi
qua loïc boá trí beân döôùi cuûa hoäp than hoaït tính, löôïng khoâng khí ñi vaøo seõ cuoán hôi nhieân lieäu qua
van moät chieàu beân phaûi ñeå ñeán ñöôøng oáng naïp.
VI. BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
Ñoäng cô söû duïng boä cheá hoaø khí coù khuyeát ñieåm lôùn laø vieäc ñònh löôïng nhieân lieäu khoâng chính xaùc,
nhieân lieäu phaân phoái ñeán caùc xy lanh khoâng ñoàng ñeàu, toån thaát aùp suaát naïp lôùn, hao nhieân lieäu vaø gaây
oâ nhieåm moâi sinh.
Boä cheá hoaø khí duøng ñeå cung caáp tæ leä nhieân lieäu khoâng khí phuø hôïp vôùi moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng
cô. Theo lyù thuyeát ñeå ñoát chaùy 1kg nhieân lieäu, caàn phaûi cung caáp moät khoái löôïng khoâng khí laø 14,7kg.
164
ÑIEÀU KIEÄN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA ÑOÄNG CÔ A/F

Khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä 0°C 1:1
Khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä 20°C 5:1
Khi taêng toác 8:1
Chaïy caàm chöøng 11:1
ÔÛ toác ñoä thaáp 12/1 – 13/1
Taûi trung bình 16/1 – 18/1
Cheá ñoä taûi lôùn 12/1 – 13/1
NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

ÔÛ quaù trình naïp khoâng khí töø beân ngoaøi qua loïc gioù, khi khoâng khí qua oáng khueách taùn thì toác ñoä doøng
khí taêng maïnh taïo ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn. Ñoä chaân khoâng naøy huùt nhieân lieäu töø buoàng phao
ra khoûi voøi phun chính ñeå cung caáp cho ñoäng cô.
Löôïng khoâng khí naïp vaøo ñoäng cô ñöôïc ñieàu khieån bôûi böôùm ga vaø caùnh böôùm ga ñöôïc ñieàu khieån bôûi
baøn ñaïp ga do ngöôøi laùi xe ñieàu khieån. Caùnh böôùm gioù duøng ñeå khôûi ñoäng cô, khi ñoäng cô hoaït ñoäng
bình thöôøng böôùm gioù luoân môû toái ña.
OÁNG KHUEÁCH TAÙN
Coù 3 kieåu oáng khueách taùn.
Kieåu oáng khueách taùn coá ñònh.
Kieåu oáng khueách taùn coù tieát dieän thay ñoåi.
Vaø kieåu duøng van khoâng khí.
Trong ba kieåu treân, kieåu oáng khueách taùn coá ñònh ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát. Kieåu thöù hai, böôùm ga
ñieàu khieån löu löôïng khoâng khí naïp vaø ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn ñieàu khieån ñoä naâng cuûa truï
165
ga, loaïi naøy coù keát caáu phöùc taïp neân ít ñöôïc söû duïng. Kieåu thöù ba, thöôøng gaëp ôû moät soá loaïi xe cuûa
haõng Toyota.
CAÙCH BOÁ TRÍ BOÄ CHK

Coù hai kieåu boá trí cô baûn: Kieåu ñaët thaúng ñöùng vaø kieåu ñaët naèm ngang. Kieåu ñaët ñöùng söû duïng phoå
bieán nhaát, kieåu ñaët ngang coù öu ñieåm laø haï thaáp ñöôïc troïng taâm cuûa xe.
SOÁ BUOÀNG HOÃN HÔÏP

Buoàng hoãn hôïp laø khoaûng khoâng gian khoâng khí vaø nhieân lieäu di chuyeån töø oáng khueách taùn tôùi ñaàu ra
cuûa boä cheá hoøa khí. Tuyø theo soá löôïng buoàng hoãn hôïp coù trong boä cheá hoaø khí maø ngöôøi ta goïi boä cheá
hoaø khí moät buoàng hoãn hôïp, hai buoàng hoãn hôïp vaø nhieàu buoàng hoãn hôïp.
Kieåu moät buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû duïng trong caùc loaïi oâtoâ ñôøi cuõ. Kieåu hai buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû
duïng khaù phoå bieán hieän nay. Coøn kieåu nhieàu buoàng hoãn hôïp phöùc taïp raát ít ñöôïc söû duïng.
HEÄ THOÁNG BUOÀNG PHAO
Buoàng phao duøng ñeå chöùa moät löôïng nhieân lieäu nhaát ñònh. Chöùc naêng cuûa buoàng phao duøng ñeå giöõ cho
möïc xaêng trong boä cheá hoaø khí laø khoâng ñoåi.
166
Nhieân lieäu töø bôm cung caáp vaøo buoàng phao laøm phao noåi leân. Khi möùc nhieân lieäu ñöôïc xaùc ñònh, van
ñoùng kín treân beä cuûa noù.
Khi löôïng nhieân lieäu trong buoàng phao ñöôïc tieâu thuï, möïc xaêng trong buoàng phao giaûm vaø van môû ñeå
boå xung moät löôïng nhieân lieäu caàn thieát. Möïc xaêng trong buoàng phao ñöôïc kieåm tra deã daøng qua moät
maët kính boá trí ôû hoâng buoàng phao.
Ñeå traùnh tröôøng hôïp van môû khi ñoäng cô rung ñoäng, söï lieân keát giöõa caàn phao vôùi van phaûi qua söï ñieàu
khieån trung gian cuûa moät loø xo vaø moät piston.
OÁNG THOÂNG HÔI BUOÀNG PHAO
Khi loïc gioù bò baån, löôïng khoâng khí vaøo boä cheá hoøa khí seõ thieáu. Nguyeân nhaân naøy laøm hình thaønh ñoä
chaân khoâng taïi khoaûng khoâng gian sau loïc gioù laøm gia taêng ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn neân
taêng löôïng nhieân lieäu cung caáp cho ñoäng cô.
Neáu boá trí oáng thoâng khí vôùi buoàng phao, aùp suaát taïi maët thoaùng buoàng phao luoân baèng vôùi aùp suaát
sau loïc gioù. Ñieàu naøy traùnh ñöôïc hieän töôïng dö nhieân lieäu khi loïc gioù quaù baån.
167
B. BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ HAI BUOÀNG HOÃN HÔÏP

Boä cheá hoøa khí nhieàu buoàng hoãn hôïp ñöôïc söû duïng vôùi muïc ñích laøm giaûm söùc caûn khoâng khí ñi qua
boä cheá hoøa khí nhaèm taêng coâng suaát ñoäng cô.
Boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp coù theå chia laøm hai heä thoáng:
Heä thoáng sô caáp: Duøng ñeå cung caáp tæ leä hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû
moïi cheá ñoä toác ñoä.
Heä thoáng thöù caáp: Duøng ñeå hoå trôï theâm cho heä thoáng sô caáp moät löôïng hoãn hôïp caàn thieát giuùp
cho ñoäng cô hoaït ñoäng toát ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn.
Boä cheá hoøa khí moät buoàng hoãn hôïp, coù caáu truùc vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng gioáng nhö heä thoáng sô caáp cuûa
boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp.
Boä cheá hoøa khí hai buoàng hoãn hôïp goàm caùc boä phaän sau:
• Heä thoáng buoàng phao.
• Maïch sô caáp toác ñoä chaäm.
• Maïch sô caáp toác ñoä cao.
• Maïch thöù caáp toác ñoä chaäm.
• Maïch thöù caáp toác ñoä cao.
• Bôm taêng toác.
• Maïch laøm ñaäm.
• Vaø cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù.
I. MAÏCH SÔ CAÁP TOÁC ÑOÄ CHAÄM
Maïch sô caáp toác ñoä chaäm duøng ñeå cung caáp moät tæ leä hoãn hôïp caàn thieát cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä
caàm chöøng vaø toác ñoä chaäm.
168
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taûi beù thì böôùm ga môû raát nhoû. neân ñoä chaân khoâng taïi oáng khueách taùn
khoâng ñaùng keå. Ñeå cung caáp moät löôïng hoãn hôïp nhoû cho ñoäng cô hoaït ñoäng baèng caùch ngöôøi ta söû
duïng ñoä chaân khoâng lôùn sau böôùm ga ñeå huùt nhieân lieäu ra töø buoàng phao.
TOÁC ÑOÄ CAÀM CHÖØNG
Laø toác ñoä thaáp nhaát baûo ñaûm ñoäng cô laøm vieäc oån ñònh. Löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô laø toái
thieåu ñuû ñeå thaéng coâng ma saùt. Tæ soá A/F = 11/1.
ÔÛ toác ñoä caàm chöøng böôùm ga sô caáp haàu nhö ñoùng kín, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga truyeàn qua caùc
ñöôøng oáng, huùt nhieân lieäu töø buoàng phao ra khoûi gic lô chính sô caáp vaø ñöôïc ñònh löôïng bôûi gic lô chaïy
chaäm.
Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, khoâng khí qua gic lô khoâng khí soá 1 hoaø troän vôùi nhieân lieäu ñi ra töø
gic lô chaïy chaäm ñeå taïo thaønh boït xaêng. Sau ñoù löôïng hoãn hôïp naøy qua gic lô tieát kieäm vaø tieáp tuïc ñi
vaøo ñöôøng oáng ñeå hoaø troän vôùi khoâng khí moät laàn nöõa ôû gic lô khoâng khí soá 2. Chuùng tieáp tuïc theo
ñöôøng oáng qua vít hieäu chænh hoãn hôïp caàm chöøng vaø phun ra ôû sau caùnh böôùm ga sô caáp.
Vít ñieàu chænh caàm chöøng duøng ñeå ñieàu chænh ñoä chaân khoâng ñi vaøo maïch chaïy chaäm. Vì vaäy, khi ñieàu
chænh vít naøy chính laø ñieàu chænh löôïng nhieân lieäu cung caáp cho ñoäng cô.
MAÏCH CHAÏY CHAÄM
Khi böôùm ga heù môû, loã chaïy chaäm naèm sau böôùm ga. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng nhieân lieäu
ñöôïc cung caáp töø loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm. Khi löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô gia taêng
laøm cho toác ñoä cuûa ñoäng cô taêng theo.
Khi böôùm ga heù môû, loã chaïy chaäm baét ñaàu môû. Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy chaäm ñöôïc cung
caáp hoå trôï cho maïch caàm chöøng. Khi loã chaïy chaäm môû hoaøn toaøn, löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy
chaäm laø lôùn nhaát nhöng löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng giaûm.
169
• Ñöôøng A: Toång löôïng nhieân lieäu cung caáp töø boä cheá hoøa khí.
• Ñöôøng B: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã chaïy chaäm.
• Ñöôøng C: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø voøi phun chính.
• Ñöôøng D: Löôïng nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng.
Neáu böôùm ga tieáp tuïc môû, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga seõ giaûm maïnh, löôïng nhieân lieäu ra töø loã chaïy
chaäm vaø loã caàm chöøng cuõng giaûm. Trong tröôøng hôïp naøy, toác ñoä doøng khí ñi qua oáng khueách taùn ñuû
lôùn vaø nhieân lieäu baét ñaàu cung caáp ra khoûi mieäng voøi phun chính.
Nhö vaäy, ôû toác ñoä chaäm coù söï phoái hôïp maät thieát giöõa nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng, chaïy
chaäm vaø voøi phun chính.
Ngöôøi ta taêng tæ soá neùn nhaèm tieát kieäm nhieân lieäu vaø taêng coâng suaát ñoäng cô neân deã xaûy ra hieän töôïng
Diesel hoùa. Ñeå döøng ñoäng cô, ngoaøi vaán ñeà ngaét tia löûa ñieän cung caáp ñeán bu gi coøn duøng bieän phaùp
khaùc keát hôïp laø caét nhieân lieäu cung caáp töø loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm.
170
Khi contact maùy On, coù doøng ñieän cung caáp cho van ñieän (Van Solenoil) laøm van môû, cho pheùp nhieân
lieäu töø gic lô chaïy chaäm qua van ñieän. Khi contact maùy Off thì van ñoùng, caét nhieân lieäu cung caáp ñeán
loã caàm chöøng vaø loã chaïy chaäm.
II. MAÏCH TOÁC ÑOÄ CAO SÔ CAÁP
Maïch toác ñoä cao sô caáp duøng ñeå cung caáp moät löôïng hoãn hôïp cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû cheá ñoä taûi trung
bình vaø taûi lôùn baûo ñaûm ñoäng cô chaïy tieát kieäm.
Khi caùnh buôùm ga môû roäng, ñoä chaân khoâng sau caùnh böôùm ga giaûm maïnh, neân nhieân lieäu khoâng ñöôïc
cung caáp ra töø maïch chaïy chaäm.
ÔÛ cheá ñoä naøy, toác ñoä doøng khí qua oáng khueách taùn taêng maïnh, ñoä chaân khoâng töø oáng khueách taùn
truyeàn ñeán gic lô chính sô caáp ñeå huùt nhieân lieäu ra khoûi buoàng phao vaø khoâng khí töø beân ngoaøi qua gic
lô khoâng khí ñeå ñi vaøo oáng thoâng hôi xeáp baäc. Taïi oáng thoâng hôi xeáp baäc nhieân lieäu vaø khoâng khí hoøa
troän vôùi nhau vaø phun ra khoûi mieäng voøi phun chính.
Löôïng nhieân lieäu ñi ra khoûi voøi phun phuï thuoäc vaøo chieàu cao möïc xaêng trong buoàng phao, aùp suaát taïi
maët thoaùng buoàng phao, tieát dieän cuûa gic lô chính vaø tieát dieän cuûa gic lô khoâng khí.
III. MAÏCH THÖÙ CAÁP TOÁC ÑOÄ CHAÄM
Maïch thöù caáp duøng ñeå hoå trôï theâm moät löôïng hoãn hôïp caàn thieát cho maïch sô caáp toác ñoä cao ñeå giuùp
ñoäng cô hoaït ñoäng ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn.
Khi caùnh böôùm ga sô caáp môû khoaûng 45° ñeán 55°, noù môùi cho pheùp caùnh böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû.
Goùc naøy ñöôïc goïi laø goùc chaïm thöù caáp.
171
Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû hôn moät goùc laø θ, loø xo seõ keùo caàn B ñi leân laøm cho böôùm ga thöù caáp
ñoùng. Tröôøng hôïp naøy ngay caû maøng ñieàu khieån caùnh böôùm ga thöù caáp ñöôïc keùo leân döôùi taùc duïng cuûa
ñoä chaân khoâng thì caàn C cuõng khoâng theå xoay ñeå ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp môû.
Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn hôn moät goùc θ, caàn A seõ ñieàu khieån caàn B quay chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà
vaø caàn C ñöôïc thaû töï do. Nhö vaäy, böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû khi maøng ñi leân.
Do böôùm ga thöù caáp raát ít hoaït ñoäng, neân noù deã bò keït vaøo thaân boä cheá hoaø khí do buïi baån. Ñeå traùnh
ñieàu naøy, khi böôùm ga thöù caáp môû lôùn hôn moät goùc θ thì ñaàu cuûa caàn B seõ chaïm vaøo caàn C laøm böôùm
ga sô caáp môû nheï.
ÔÛ thôøi ñieåm böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû, moät löôïng khoâng khí nhoû ñi vaøo maïch thöù caáp, ñoàng thôøi loã
toác ñoä chaäm thöù caáp cuõng môû ñeå cung caáp theâm moät löôïng nhieân lieäu cho maïch chính sô caáp.
172
Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng sau

böôùm ga thöù caáp, nhieân lieäu töø buoàng
phao ñöôïc huùt ra khoûi gic lô chính vaø
ñeán gic lô chaïy chaäm thöù caáp. Taïi ñaây
khoâng khí qua gic lô khoâng khí hoaø troän
vôùi nhieân lieäu vaø qua gic lô tieát kieäm ôû
van ñieän thöù caáp. Löôïng hoãn hôïp naøy di
chuyeån doïc theo ñöôøng oáng vaø phun ra
khoûi loã chaïy chaäm thöù caáp.
IV. MAÏCH THÖÙ CAÁP TOÁC ÑOÄ CAO

Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû soá voøng quay cao hoaëc taûi lôùn, löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô töø maïch
sô caáp toác ñoä cao vaø maïch thöù caáp tốc độ cao.
Loã chaïy chaäm thöù caáp boå xung
nhieân lieäu cho ñoäng cô khi
böôùm ga thöù caáp baét ñaàu môû.
Khi böôùm ga thöù caáp môû lôùn
maïch chính thöù caáp baét ñaàu
cung caáp nhieân lieäu.
Böôùm ga thöù caáp ñöôïc ñieàu
khieån baèng maøng chaân khoâng.
Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû ñoä
chaân khoâng taïi loã chaân khoâng
sô caáp chöa ñuû lôùn, khoâng
thaéng ñöôïc söùc caêng loø xo neân
buôùm ga thöù caáp vaãn ñoùng.
Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn, ñoä chaân khoâng töø loã chaân khoâng sô caáp truyeàn ñeán maøng ñieàu khieån
böôùm ga thöù caáp. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, maøng dòch chuyeån laøm böôùm ga thöù caáp môû vaø
khoâng khí ñi vaøo maïch thöù caáp laøm cho ñoä chaân khoâng taïi loã chaân khoâng thöù caáp hình thaønh. Döôùi taùc
173
duïng cuûa hai loã chaân khoâng sô vaø thöù laøm cho caùnh böôùm ga thöù caáp môû roäng ñeå giuùp cho ñoäng cô
phaùt ra coâng suaát lôùn.
V. MAÏCH LAØM ÑAÄM
Caû maïch chính sô caáp vaø thöù caáp chæ cung caáp moät löôïng hoãn hôïp giuùp cho ñoäng cô chaïy tieát kieäm vôùi
tæ soá A/F = 16/1 – 18/1. Vì vaäy, ñeå ñoäng cô phaùt ra coâng suaát cöïc ñaïi khi caùnh böôùm ga sô caáp môû lôùn,
phaûi boå xung theâm moät löôïng nhieân lieäu cho ñoäng cô.
Khi böôùm ga sô caáp môû nhoû, ñoä chaân
khoâng trong ñöôøng oáng naïp lôùn. Ñoä
chaân khoâng naøy truyeàn qua ñöôøng oáng
huùt piston ñi leân laøm loø xo A neùn laïi,
loø xo B ñaåy van laøm ñaäm ñoùng kín.
Khi caùnh böôùm ga môû lôùn, ñoä chaân
khoâng trong ñöôøng oáng naïp yeáu , loø xo
A ñaåy piston di chuyeån töø treân xuoáng
laøm cho van laøm ñaäm môû ñeå cung caáp
theâm moät löôïng nhieân lieäu qua maïch
chính sô caáp.
VI. BÔM TAÊNG TOÁC

Khi xe chaïy treân ñöôøng muoán taêng
toác nhanh choùng thì hoãn hôïp phaûi
giaøu A/F = 8/1.
Khi caùnh böôùm ga sô caáp môû ñoät
ngoät, löôïng khoâng khí töø beân ngoaøi
qua boä cheá hoaø khí taêng maïnh laøm
hình thaønh ñoä chaân khoâng lôùn ôû
oáng khueách taùn sô caáp. Ñoä chaân
khoâng naøy laäp töùc ñöôïc truyeàn qua
voøi phun chính sô caáp ñeå huùt nhieân
lieäu ra khoûi voøi phun.
Tuy nhieân, do quaùn tính cuûa doøng nhieân lieäu vaø nhieân lieäu coù ñoä nhôùt, neân löôïng nhieân lieäu cung caáp
ra khoûi voøi phun chính gia taêng töø töø. Ñieàu naøy laøm cho hoãn hôïp chaùy ôû giai ñoaïn töùc thôøi quaù ngheøo
laøm cho ñoäng cô bò söôïng. Ñeå khaéc phuïc, ngöôøi ta boá trí trong boä cheá hoaø khí moät bôm taêng toác.
174
Khi böôùm ga môû nhoû, qua cô caáu tay ñoøn laøm cho piston ñi leân, van thoaùt ñoùng, van naïp môû vaø nhieân
lieäu töø buoàng phao ñieàn ñaày beân döôùi cuûa piston bôm.
Khi taêng toác, böôùm ga ñieàu khieån tay ñoøn boá trí ôû beân ngoaøi boä cheá hoøa khí dòch chuyeån. Tay ñoøn naøy
seõ neùn moät loø xo qua cô caáu truyeàn ñoäng laøm piston bôm ñi xuoáng töø töø. Piston ñi xuoáng laøm van naïp
ñoùng, van thoaùt môû vaø nhieân lieäu ñöôïc phun töø töø ra khoûi mieäng voøi phun ñeå hoå trôï nhieân lieäu cho
maïch chính.
VII. HEÄ THOÁNG BÖÔÙM GIOÙ TÖÏ ÑOÄNG
Khi ñoäng cô laïnh nhieân lieäu bay hôi khoâng toát, phaàn lôùn nhieân lieäu baùm vaøo ñöôøng oáng naïp, xy lanh,
naép maùy…laøm cho hoãn hôïp bò ngheøo neân ñoäng cô raát khoù khôûi ñoäng.
Beân caïnh ñoù, khi laïnh ma saùt ñoäng cô lôùn neân toác ñoä quay cuûa truïc khuyûu bò chaäm laøm cho ñoä chaân
khoâng trong ñöôøng oáng naïp yeáu neân löôïng nhieân lieäu cung caáp töø boä cheá hoøa khí cuõng giaûm ñi.
Ñeå khôûi ñoäng deã daøng khi laïnh, ngöôøi ta söû duïng heä thoáng böôùm gioù. Heä thoáng naøy seõ ñaùp öùng söï laøm
giaøu hoãn hôïp khi khôûi ñoäng laïnh vaø sau khôûi ñoäng.
KHI KHÔÛI ÑOÄNG
Khi ñaïp ga ñeå khôûi ñoäng ôû nhieät ñoä döôùi 30˚C, loø xo löôõng kim ñaåy cô caáu laøm böôùm gioù ñoùng kín.
Ñoä chaân khoâng sau böôùm gioù laøm cho nhieân lieäu phun ra töø maïch toác ñoä chaäm vaø maïch toác ñoä cao sô
caáp nhieàu neân hoãn hôïp giaøu nhieân lieäu giuùp ñoäng cô khôûi ñoäng deã daøng.
SAU KHÔÛI ÑOÄNG

Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, doøng ñieän töø cöïc L cuûa maùy phaùt ñieän cung caáp ñeán ñieän trôû laøm cho nhieät ñoä
cuûa loø xo löôõng kim baét ñaàu taêng daàn. Khi löôõng kim noùng, noù cuoän laïi vaø thaû tay ñoøn ñieàu khieån
böôùm gioù laøm cho böôùm gioù môû töø töø döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng cuûa noù vaø löïc ñaåy cuûa khoâng khí.
175
Khi böôùm gioù môû lôùn daàn, söï laøm giaøu hoãn hôïp giaûm cho ñeán khi caùnh böôùm gioù môû toái ña.
Moät nhieät ñieän trôû döông ñöôïc maéc noái tieáp vôùi daây ñieän trôû. Khi nhieät ñoä daây ñieän trôû taêng, ñieän trôû
cuûa nhieät ñieän trôû cuõng taêng ñeå laøm giaûm doøng ñieän cung caáp qua daây ñieän trôû khi caùnh böôùm gioù môû
hoaøn toaøn.
Sau khôûi ñoäng, neáu böôùm gioù môû töø töø, ñoäng cô seõ taét maùy do hoãn hôïp quaù giaøu. Ñeå traùnh tröôøng hôïp
naøy, beân ngoaøi boä cheá hoaø khí ngöôøi ta coù boá trí cô caáu CB. Cô caáu CB seõ ñieàu khieån böôùm gioù môû
moät phaàn sau khi khôûi ñoäng ñeå boå xung theâm moät löôïng khoâng khí cho ñoäng cô.
CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN CB
Cô caáu CB coù hai maøng ñieàu khieån böôùm gioù theo hai nhieät ñoä khaùc nhau.
176
Sau khôûi ñoäng, neáu nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 17°C , TVSV ñoùng neân maøng B khoâng hoaït ñoäng. Ñoä
chaân khoâng sau böôùm ga truyeàn qua moät loã tieát löu vaø taùc duïng leân maøng A laøm cho maøng dòch
chuyeån töø töø laøm cho caùnh böôùm gioù môû nheï.
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 17°C, TVSV môû. Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng, maøng B dòch
chuyeån laøm cho caùnh böôùm gioù môû lôùn hôn.
Neáu nhö oâtoâ hoaït ñoäng sau khôûi ñoäng laïnh, löôïng khoâng khí cung caáp khoâng ñuû so vôùi löôïng nhieân
lieäu cung caáp töø maïch chính vaø bôm taêng toác. Nhö vaäy hoãn hôïp quaù giaøu vaø ñoäng cô seõ bò söôïng hoaëc
bò cheát khi caùnh böôùm ga môû ñoät ngoät.
Ñeå traùnh ñieàu naøy, böôùm gioù phaûi ñöôïc môû nheï ñeå taêng löôïng khoâng khí naïp khi caùnh böôùm ga môû
lôùn. Cô caáu naøy ñöôïc goïi laø cô caáu khoâng taûi.
177
Khi böôùm ga sô caáp môû lôùn, tay ñoøn böôùm ga sô caáp di chuyeån theo taùc ñoäng leân cam caàm chöøng
nhanh, laøm cam laät ngang keùo böôùm gioù môû ñeå cung caáp theâm moät löôïng khoâng khí cho ñoäng cô.
CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN CO
Neáu heä thoáng ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng coù moät vaøi sai soùt, böôùm gioù seõ môû khoâng ñuùng khi ñoäng
cô ñaõ noùng, laøm cho hoãn hôïp giaøu. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, ngöôøi ta duøng cô caáu ñieàu khieån caùnh
böôùm gioù môû hoaøn toaøn (Choke Opener). Noù seõ ñieàu khieån böôùm gioù môû khi ñoäng cô noùng.
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 68°C, van nhieät ñieàu khieån chaân khoâng TVSV (Thermostatic Vacuum
Switch Valve) ñoùng, neân cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù môû hoaøn toaøn khoâng laøm vieäc.
178
Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 68°C, TVSV môû. Ñoä chaân khoâng töø ñöôøng oáng naïp ñöôïc daãn ñeán boä
CO laøm maøng dòch chuyeån vaø böôùm gioù ñöôïc môû hoaøn toaøn.
VIII. CÔ CAÁU CAÀM CHÖØNG NHANH
Sau khôûi ñoäng laïnh, nhieät ñoä ñoäng cô thaáp neân ma saùt trong ñoäng cô lôùn. Vì vaäy, phaûi gia taêng toác ñoä
caàm chöøng ñeå ñoäng cô hoaït ñoäng ñöôïc toát hôn baèng caùch ngöôøi ta söû duïng cô caáu caàm chöøng nhanh.
Khi khôûi ñoäng laïnh, neáu chuùng ta ñaïp ga vaø buoâng noù, böôùm gioù seõ bị loø xo löôõng kim ñaåy neân ñoùng
hoaøn toaøn. Khi böôùm gioù ñoùng, noù seõ keùo thanh ñöùng laøm cho cam caàm chöøng nhanh xoay. Vì vaäy khi
buoâng baøn ñaïp ga thì caàn cam seõ tì vaøo cam caàm chöøng nhanh laøm cho böôùm ga môû nheï neân toác ñoä
ñoäng cô ñöôïc gia taêng.
Khi ñoäng cô noùng, noù vaãn hoaït ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng nhanh. Neáu chuùng ta ñaïp ga, böôùm gioù seõ
ñaåy thanh ñöùng laøm cam caàm chöøng nhanh xoay naèm ngang laøm böôùm ga ñoùng kín vaø ñoäng cô hoaït
ñoäng ôû cheá ñoä caàm chöøng.
IX. CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN VÒ TRÍ BÖÔÙM GA TP
Khi giaûm toác, ñoä chaân khoâng sau böôùm ga raát lôùn. Nguyeân nhaân naøy laøm cho löôïng nhieân lieäu cung
caáp töø loã caàm chöøng taêng maïnh, nhieân lieäu chaùy khoâng heát laøm gia taêng söï tieâu hao nhieân lieäu vaø gaây
oâ nhieåm moâi tröôøng.
Ñeå khaéc phuïc ngöôøi ta duøng moät cô caáu ñeå ñieàu khieån caùnh böôùm ga kheùp laïi töø töø. Cô caáu naøy ñöôïc
goïi laø cô caáu TP (Throttle Positioner).
179
Khi giaûm toác, böôùm ga bò vít ñieàu

chænh TP chaän laïi neân khoâng theå kheùp
laïi ñöôïc. Trong thôøi ñieåm naøy, ñoä chaân
khoâng sau böôùm ga truyeàn qua ñöôøng
oáng tôùi loã tieát löu. Do loã tieát löu raát beù,
neân ñoä chaân khoâng truyeàn ñeán maøng
TP chaäm laøm cho maøng dòch chuyeån töø
töø neân caùnh böôùm ga cuõng kheùp laïi töø
töø. Söï ñieàu khieån böôùm ga ñoùng töø töø
laøm cho toác ñoä ñoäng cô giaûm chaäm
traùnh ñöôïc söï ñaäm ñaëc cuûa hoãn hôïp khi
giaûm toác.
ÔÛ moät soá ñoäng cô ngöôøi ta söû duïng boä giaûm chaán DP (Dash Pot) ñeå thay theá cho boä TP. Khi böôùm ga
môû lôùn maøng DP chuyeån ñoäng ñi leân, luùc naøy khoâng khí qua loã tieát löu vaø van moät chieàu ñeå ñeán maøng
DP. Khi ñoäng cô giaûm toác, loø xo coù xu höôùng keùo maøng veà vò trí ban ñaàu, nhöng do van moät chieàu
ñoùng vaø khoâng khí chæ thoaùt ra khoûi maøng qua loã tieát löu, neân maøng di chuyeån chaäm , laøm böôùm ga
kheùp laïi töø töø.
X. BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ AAP

Noù duøng hoå trôï theâm moät löôïng nhieân lieäu vôùi bôm taêng toác chính khi nhieät ñoä ñoäng cô döôùi 68°C. Khi
caùnh böôùm ga môû nhoû ñoä chaân khoâng töø ñöôøng oáng naïp truyeàn ñeán buoàng A laøm maøng dòch chuyeån vaø
loø xo bò neùn laïi. Söï dòch chuyeån cuûa maøng laøm van thoaùt ñoùng vaø van naïp môû, nhieân lieäu töø buoàng
phao ñieàn ñaày vaøo buoàng B.
Khi böôùm ga môû ñoät ngoät laøm ñoä chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp giaûm maïnh, neân loø xo neùn maøng
trôû veà vò trí ban ñaàu laøm van naïp ñoùng vaø van thoaùt môû, nhieân lieäu ñöôïc phun ra khoûi voøi phun ñeå hoå
trôï theâm nhieân lieäu.
180
Bôm taêng toác phuï khoâng hoaït ñoäng khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt treân 68°C do TVSV ñoùng.
C. KIEÅM TRA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
1. KIEÅM TRA MÖÏC NHIEÂN LIEÄU TRONG BUOÀNG PHAO
Möïc nhieân lieäu trong buoàng phao laø moät thoâng soá khoâng ñoåi. Neáu möïc nhieân lieäu bò sai leäch, chuùng ta
ñieàu chænh laïi cho ñuùng baèng caùch uoán caàn ôû phao xaêng ñeå thay ñoåi vò trí cuûa van. ÔÛ moät soá boä cheá
hoøa khí ñeá van coù theå thay ñoåi ñöôïc, khi thay ñoåi vò trí cuûa ñeá van töùc thay ñoåi möùc nhieân lieäu trong
buoàng phao.
2. KIEÅM TRA CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ TÖÏ ÑOÄNG
Boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng duøng ñeå ñieàu khieån löôïng hoãn hôïp cung caáp cho ñoäng cô khi khôûi
ñoäng, sau khôûi ñoäng vaø trong giai ñoaïn laøm aám.
a. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng.
b. Duøng ñoàng hoà kieåm tra ñieän trôû cuoän daây nhieät. R = 17 – 19 Ω ôû nhieät ñoä 20°C.
181
c. Noái laïi ñaàu noái ñieän.

d. Khôûi ñoäng ñoäng cô.
e. Kieåm tra böôùm gioù baét ñaàu môû vaø ñoä noùng cuûa boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng.
3. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN
Boä ñieàu khieån caùnh böôùm gioù môû moät
phaàn duøng ñeå ñieàu khieån böôùm gioù môû nheï
sau khi khôûi ñoäng.
a. Khôûi ñoäng ñoäng cô.
b. Khi ñoäng cô laïnh, thaùo ñöôøng oáng chaân
khoâng cung caáp ñeán maøng, caùnh böôùm
gioù phaûi kheùp laïi.
c. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng vaø kieåm
tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù trong
thôøi gian töø 1 ñeán 5 giaây.
d. Döøng ñoäng cô.
4. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN KIEÅU 2 MAØNG
182

b. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 5°C thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng B, böôùm gioù khoâng di
chuyeån.
c. Noái ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng B.
d. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng A vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù.
e. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán maøng A vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù trong thôøi gian
töø 1 ñeán 5 giaây.
f. Döøng ñoäng cô.
5. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN
a. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO.
b. Khi nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 40°C. Ñaïp
ga vaø buoâng chaân ga ñeå cho caùnh böôùm
gioù kheùp laïi.
c. Khôûi ñoäng ñoäng cô.
d. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO
vaø kieåm tra böôùm gioù khoâng di chuyeån.
e. Döøng ñoäng cô.
6. KIEÅM TRA BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ

a. Nhieät ñoä nöôùc laøm maùt döôùi 40°C.
b. Khôûi ñoäng ñoäng cô.
c. Boùp ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä AAP
vaø döøng ñoäng cô.
d. Buoâng tay thaû ñöôøng oáng.
e. Kieåm tra nhieân lieäu phun ra töø bôm taêng
toác.
7. KIEÅM TRA VAN ÑIEÀU KHIEÅN THOÂNG KHÍ OVCV

a. Thaùo ñöôøng oáng ñeán boä OVCV
b. Thoåi khoâng khí vaøo vaø kieåm tra boä OVCV laø môû.
c. Khôûi ñoäng ñoäng cô.
d. Khi ñoäng cô ôû toác ñoä caàm chöøng. Thoåi khoâng khí vaøo vaø kieåm tra boä OVCV laø ñoùng.
e. Döøng ñoäng cô.
183
f. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä OVCV vaø kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän daây. R = 63 - 73Ω
g. Noái laïi ñöôøng oáng vaø ñaàu noái ñieän.
8. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ MOÄT PHAÀN KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG
a. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït nhieät ñoä bình
thöôøng.
b. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng töø maøng B cuûa
boä CB vaø kieåm tra söï kheùp laïi cuûa böôùm gioù.
c. Noái ñöôøng oáng trôû laïi maøng B.
9. KIEÅM TRA BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN BÖÔÙM GIOÙ MÔÛ HOAØN TOAØN KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG
a. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng.
184
b. Döøng ñoäng cô.

c. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CO.
d. Xoay nheï böôùm ga. Khi böôùm ga môû, duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng. Buoâng tay ga.
e. Khôûi ñoäng ñoäng cô nhöng khoâng ñaïp baøn ñaïp ga.
f. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng vaø kieåm tra söï di chuyeån cuûa böôùm gioù khi cam caàm chöøng nhanh
ñöôïc thaû töø vò trí baäc thöù 3.
g. Döøng ñoäng cô.
10. BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ KHI ÑOÄNG CÔ NOÙNG: AAP
a. Laøm aám ñoäng cô ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä bình
thöôøng.
b. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng töø boä AAP.
c. Kieåm tra khoâng coù ñoä chaân khoâng baèng ngoùn
tay cuûa baïn.
d. Noái laïi ñöôøng oáng chaân khoâng.
11.KIEÅM TRA SÖÏ HOAÏT ÑOÄNG BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ AAP
b. Thaùo ñöôøng oáng ñeán boä AAP.
c. Cung caáp vaø nhaû tröïc tieáp chaân khoâng tôùi boä
AAP ôû toác ñoä caàm chöøng.
d. Kieåm tra coù söï thay ñoåi soá voøng quay ñoäng cô
khi nhaû chaân khoâng.
e. Noái ñöôøng oáng trôû laïi boä AAP.
g. Khi kieåm tra, neáu khoâng ñuùng thì thay theá boä
AAP.
12. KIEÅM TRA BÔM TAÊNG TOÁC CHÍNH
Môû böôùm ga vaø kieåm tra nhieân lieäu phun ra töø voøi phun bôm taêng toác.
185
13. KIEÅM TRA VAØ ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHOÁNG TRAÛ BÖÔÙM GA ÑOÄT NGOÄT DP
Boä choáng traû böôùm ga ñoät ngoät duøng ñeå ñieàu khieån caùnh böôùm ga ñoùng töø töø khi giaûm toác.
b. Môû böôùm ga cho ñeán khi caàn ga taùch khoûi boä DP.
c. Thaû böôùm ga töø töø vaø kieåm tra söï chaïm caàn ga vôùi boä DP ôû soá voøng quay 2.300 v/p.
e. Neáu toác ñoä khoâng ñuùng, ñieàu chænh laïi vò trí cuûa boä DP.
186
CAÙC BOÄ PHAÄN CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
187
188
D. PHÖÔNG PHAÙP THAÙO BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ TÖØ ÑOÄNG CÔ

Ñeå taùch boä cheá hoøa khí ra khoûi ñoäng cô, tröôùc tieân chuùng ta thöïc hieän moät soá coâng vieäc sau:
1. Xaû nöôùc laøm maùt ra khoûi ñoäng cô.
2. Thaùo loïc gioù.
3. Thaùo daây ga ra khoûi boä cheá hoøa khí.
4. Thaùo daây caùp töø hoäp soá töï ñoäng.
5. Thaùo ñaàu noái ñieän ñeán boä cheá hoøa khí.
6. Thaùo caùc ñöôøng oáng.
Ñöôøng nhieân lieäu cung caáp ñeán boä cheá
hoøa khí.
OÁng noái tôùi boä OVCV.
Caùc ñöôøng oáng choáng oâ nhieåm. Caàn
phaûi löu yù vò trí cuûa chuùng.
7. Nôùi loûng ñeàu caùc ñai oác vaø thaùo boä cheá
hoøa khí ra khoûi ñöôøng oáng naïp.
8. Duøng vaûi che kín ñöôøng oáng naïp.
E. THAÙO RAÕ BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
PHAÀN NAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
1. Thaùo caùc cöïc ñieän ra khoûi ñaàu noái ñieän vaø chuù yù vò trí cuûa noù.
2. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä CB.
3. Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng boä CB.

4. Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng töø cam caàm chöøng nhanh.
5. Thaùo loø xo.
189
6. Thaùo caùc con vít laép gheùp phaàn treân boä cheá hoaø
khí vôùi thaân cuûa noù.
(1) Taám ñaùnh soá.
(2) Giaù ñôû A.
(3) Giaù ñôû B.
7. Naâng phaàn treân boä cheá hoøa khí ra ngoaøi. Laáy ñeäm laøm kín.
8. Thaùo phao xaêng vaø van ra khoûi naép boä cheá hoøa khí.
9. Thaùo ñeá van vaø ñeäm laøm kín. Caàn chuù yù laø phaûi löïa choïn tuoác nô vít cho phuø hôïp vôùi coâng vieäc.
10. Thaùo piston cuûa maïch laøm ñaäm.

Nôùi loûng vít giöõ.
Giöõ piston vaø thaùo boä chaän piston.
Thaùo piston vaø loø xo cuûa maïch laøm ñaäm.
11. Thaùo boä OVCV.
12. Thaùo taám ñaäy.
190
13. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn.
14. Thaùo voû boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng.
Thaùo ba con vít.
Laáy voøng chaän, voû boä ñieàu khieån böôùm gioù, ñeäm kín…
15. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù môû moät phaàn.
Thaùo ba con vít, naép vaø ñeäm kín.
Thaùo voøng chöõ E, voøng chaän, voøng ñeäm vaø maøng.
Vôùi kieåu hai maøng:

Thaùo 3 con vít, naép che, loø xo, maøng vaø voû boä CB. Thaùo voøng chöõ E, voøng chaän vaø maøng.
191
THAÙO RAÕ PHAÀN THAÂN BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

1. Thaùo boä DP.
2. Thaùo caùc gic lô vaø van laøm ñaäm.

a. Duøng SST thaùo gic lô chaïy chaäm (1).
b. Thaùo van laøm ñaäm (b).
c. Thaùo gic lô chính thöù caáp©.
d. Thaùo ñai oác (d) vaø ñeäm laøm kín.
e. Thaùo gic lô chính sô caáp (e).
192
3. Thaùo oáng khueách taùn nhoû thöù caáp.

Thaùo hai con vít.
Thaùo oáng khueách taùn nhoû.
Ñeäm laøm kín.
4. Thaùo van Solenoid vaø ñeäm kín.

5. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp.
Thaùo loø xo.

Thaùo hai con vít.
Taùch moái noái vaø thaùo boä ñieàu
khieån böôùm ga thöù caáp.
6. Raõ boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp.
Thaùo 4 con vít.
Thaùo maøng .
193
7. Thaùo bôm taêng toác.

8. Thaùo nuùt.
9. Thaùo bôm taêng toác phuï AAP.

Thaùo 3 con vít.
Voû bôm.
Loø xo.
Maøng.
10. Thaùo maët kính buoàng phao.

11. Thaùo ñeá boä cheá hoøa khí.
Thaùo 3 con vít.
Taùch ñeá boä cheá hoøa khí ra khoûi thaân.
12. Duøng hoùa chaát laøm saïch thaân boä cheá hoøa khí vaø caùc maïch nhieân lieäu vaø khoâng khí.
194
F. KIEÅM TRA CAÙC CHI TIEÁT

1. Quan saùt vaø kieåm tra caùc chi tieát phao vaø van.
2. Kieåm tra söï chuyeån ñoäng nheï nhaøng cuûa piston laøm ñaäm.
3. Kieåm tra söï môû vaø ñoùng cuûa van laøm ñaäm.
Ñeå van ôû traïng thaùi bình thöôøng, khi thoåi khoâng khí qua van thì van phaûi ñoùng kín.
Duøng ngoùn tay ñaåy van laøm ñaäm môû, khi thoåi thì khoâng khí phaûi ñi qua van laøm ñaäm deã daøng.
4. Kieåm tra van solenoid.
Duøng accu cung caáp nguoàn ñeán van solenoid.
Laéng nghe tieáng nhaûy cuûa van khi ñoùng ngaét ñieän.
Neáu söï hoaït ñoäng cuûa van khoâng chính xaùc thì thay môùi.
5. Kieåm tra cuoän daây nhieät cuûa boä ñieàu khieån böôùm gioù môû töï ñoäng.
Ñieän trôû laø 1,7 – 1,9 Ω ôû nhieät ñoä 20°C.
195
6. Kieåm tra boä OVCV.

Kieåm tra van vaø ñeá van.
Kieåm tra söï chuyeån ñoäng nheï nhaøng cuûa truïc van.
Kieåm tra ñieän trôû: 63 - 73Ω khi laïnh.
Cung caáp ñieän accu ñeán hai cöïc cuûa van.
Duøng tay ñaåy nheï van vaø kieåm tra van ñöôïc giöõ chaët.
7. Kieåm tra maøng boä CO.

Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng.
Kieåm tra chaân khoâng, khoâng bò giaûm.
Kieåm tra ñaàu noái di chuyeån khi cung caáp chaân khoâng.
G. LAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
1. Laép ñeá boä cheá hoaø khí vaøo thaân cuûa noù vaø chuù yù vaán ñeà laøm kín.
196
2. Thay môùi O ring vaø laép laïi maët kính kieåm tra
möùc nhieân lieäu.
3. Laép bôm taêng toác phuï: AAP
(1) Maøng.
(2) Loø xo.
(3) Naép.
4. Laép nuùt.
5. Laép bôm taêng toác.
(1) Loø xo.
(2) Maøng.
(3) Naép.
6. Laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp.

(1) Naép ñaäy.
(2) Loø xo.
(3) Maøng.
(4) Naép che.
(5) Keïp.
(6) Moùc daây.
7. Thay môùi ñeäm kín vaø laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp vaøo boä CHK.
Thay ñeäm laøm kín.
Laép boä ñieàu khieån böôùm ga thöù caáp.
Laép loø xo hoài vò.
197
8. Laép van solenoid.

Thay môùi O Ring.
Laép van vôùi moät ñeäm kín môùi.
9. Laép oáng khueách taùn nhoû thöù caáp vôùi moät ñeäm kín môùi.
10. Laép caùc gic lô vaø van laøm ñaäm.

(a) Gic lô chính thöù caáp vôùi moät ñeäm môùi.
(b) Gic lô chính sô caáp vôùi moät ñeäm môùi.
© Van laøm ñaäm.
(d) Ñai oác vôùi ñeäm kín môùi.
(e) Laép gic lô chaïy chaäm vôùi O-ring môùi.
198
11. Laép boä DP

LAÉP CAÙC BOÄ PHAÄN TREÂN NAÉP BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ
Laép boä CB ( Kieåu moät maøng).
Ñöa maøng vaøo vò trí cuûa noù vaø laép mieáng chaän, loø xo vôùi moät voøng chöõ E.
Ñöa truïc cuûa maøng vaøo loã cuûa noù.
Laép loø xo, naép cuûa boä CB.
KIEÅU HAI MAØNG

1. Ñöa maøng trong vaøo vò trí cuûa noù vaø laép mieáng chaän vôùi voøng chöõ E.
2. Ñöa truïc maøng beân trong vaøo loã cuûa noù.
3. Laép caùc boä phaân coøn laïi goàm:
(1) Loø xo.
(2) Voû
(3) Maøng ngoaøi.
(4) Naép
199
4. Laép voû boä ñieàu khieån buôùm gioù töï ñoäng.

Thay ñeäm kín môùi.
Ñöa loø xo löôõng kim vaøo caàn ñieàu khieån böôùm gioù vaø laép voû ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng.
Laép daáu treân voû truøng vôùi daáu treân ñeá cuûa noù vaø xieát chaët.
5. Laép cô caáu ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn CO vôùi vít vaø moùc khoùa.
6. Laép taám ñaäy vôùi ñeäm kín môùi.
7. Laép boä OVCV vôùi 3 con vít.

8. Laép pison laøm ñaäm.
Ñöa loø xo vaø piston laøm ñaäm vaøp loã cuûa noù.
Xieát chaët con vít vôùi taám chaän.
200
9. Laép ñeá van kim vôùi moät ñeäm kín môùi.

10. Laép van vaø phao.
Laép loø xo, piston vaøo van.
Laép boä van kim vaøo ñeá van cho ñuùng.
Laép phao xaêng vaø truïc cuûa noù.
11. Ñieàu chænh möùc phao.

Kieåm tra khe hôû giöõa naép vaø phao.
Neáu khoâng ñuùng ñieàu chænh vò trí A cuûa phao xaêng.
12. Naâng phao vaø duøng thöôùc keïp kieåm tra khoaûng caùch giöõa maët naép boä cheá hoaø khí vaø ñaùy cuûa
phao.
Xaùc ñònh khoaûng caùch..
Neáu khoâng ñuùng, ñieàu chænh phaàn B cuûa phao.
201
13. Laép laïi van vaø phao xaêng.

14. Thay môùi ñeäm kín vaø laép naép vaøo thaân boä cheá hoøa khí.
(1) Giaù B.
(2) Giaù A.
(3) Mieáng nhoâm ( Number plate).
(b) Laép loø xo.
© Noái caàn ñieàu khieån caàm chöøng nhanh.
(d) Noái caàn ñieàu khieån cuûa boä CO.
(e) Moùc daây.
1. Laép ñöôøng oáng chaân khoâng cuûa boä CB.

2. Ñöa caùc cöïc ñieän vaøo ñaàu noái cuûa noù.
H. ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

1. Kieåm tra ñieàu chænh böôùm ga sô caáp.
a. Goùc môû laø 90° töø phöông naèm ngang.
b. Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm ga sô caáp nhö hình veõ.
202
c. Vôùi böôùm ga sô caáp môû hoaøn toaøn, böôùm ga thöù caáp môû hoaøn toaøn vaø kieåm tra goùc môû cuûa
böôùm ga thöù caáp.
89° töø maët naèm ngang.
Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm ga thöù caáp.
2. Kieåm tra vaø ñieàu chænh khe hôû böôùm ga thöù caáp.
Môû böôùm ga sô caáp toái ña.
Duøng SST kieåm tra khe hôû giöõa böôùm ga thöù caáp vaø thaân boä CHK.
Khe hôû töø 0,35 – 0,55 mm.
Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn ñaåy leân cuûa böôùm ga thöù caáp.
3. Kieåm tra ñieàu chænh goùc chaïm thöù caáp.

Kieåm tra goùc môû cuûa böôùm ga sô caáp maø taïi vò trí ñoù caàn sô caáp chaïm vaøo caàn cuûa böôùm ga
thöù caáp.
Töø 67 - 71° töø phöông naèm ngang.
Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn chaïm sô caáp.
203
4. Ñieàu chænh böôùm gioù töï ñoäng.

Xoay daáu treân voû boä loø xo löôõng kim truøng vôùi daáu cuûa noù.
Böôùm gioù seõ ñoùng hoaøn toaøn khi nhieät ñoä moâi tröôøng laø 20°C hoaëc 25°C.
Tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa xe, xoay voû loø xo löôõng kim ñeå ñieàu chænh hoãn hôïp khi
khôûi ñoäng ñoäng cô.
- Xoay theo chieàu kim ñoàng hoà thì hoãn hôïp giaøu.
- Xoay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà thì hoãn hôïp ngheøo.
5. Kieåm tra ñieàu chænh caàm chöøng nhanh.
Môû nheï böôùm ga vaø duøng tay ñaåy böôùm gioù
ñoùng
Giöõ böôùm gioù ñoùng vaø buoâng böôùm ga.
Kieåm tra caàn caàm chöøng nhanh ôû vò trí thöù
nhaát cuûa cam caàm chöøng nhanh.
Vôùi böôùm gioù ñoùng hoaøn toaøn, kieåm tra goùc
môû böôùm ga sô caáp.
Töø 20° ñeán 23° tính töø maët naèm ngang.
Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít chænh caàm
chöøng nhanh.
6. Kieåm tra – Ñieàu chænh cô caáu khoâng taûi.

Vôùi böôùm ga sô caáp môû hoaøn toaøn, kieåm tra goùc môû cuûa böôùm gioù.
204
Töø 38° ñeán 42° töø maët naèm ngang.

Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn khoâng taûi.
7. Ñieàu chænh boä ñieàu khieån böôùm gioù môû toaøn phaàn: CO
a. Xoay nheï böôùm ga sô caáp vaø duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng. Buoâng böôùm ga sô caáp.
b. Caàn cam phaûi ôû vò trí thöù 1 cuûa cam caàm chöøng nhanh.
c. Cung caáp chaân khoâng tôùi maøng boä CO.
d. Kieåm tra söï môû cuûa böôùm gioù vaø cam caàm chöøng nhanh ñöôïc nhaû töø vò trí thöù 3.
e. Ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn CO.
8. Kieåm tra ñieàu chænh boä ñieàu khieån böôùm gioù môû moät phaàn: CB
a. Môû nheï böôùm ga sô caáp, duøng tay ñaåy böôùm gioù ñoùng vaø nhaû böôùm ga sô caáp.
b. Ñoái vôùi kieåu moät maøng. Caáp chaân khoâng ñeán boä CB.
c. Kieåm tra goùc môû böôùm gioù : 39° ñeán 43°.
d. Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù töï ñoäng vaø ñieàu chænh baèng caùch uoán caàn böôùm gioù.
205
Ñoái vôùi kieåu hai maøng:

Cung caáp chaân khoâng tôùi maøng B.
Kieåm tra goùc môû cuûa böôùm gioù.
Töø 37° ñeán 39°.
Thaùo boä ñieàu khieån böôùm gioù töï
ñoäng vaø ñieàu chænh caàn böôùm gioù
neáu goùc môû laø khoâng ñuùng.
Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng A vaø B cuûa boä CB.
Goùc môû böôùm gioù laø 58 - 62° töø maët naèm ngang.
Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít ñieàu chænh CB.
9. Kieåm tra vaø ñieàu chænh bôm taêng toác.

a. Xoay truïc böôùm ga sô caáp vaø kieåm
tra söï hoaït ñoäng bình thöôøng cuûa
maøng bôm taêng toác.
b. Xoay truïc böôùm ga vaø kieåm tra
haønh trình cuûa truïc bôm taêng toác.
Khoaûng 3,5 mm hoaëc 2,67mm.
206
10. Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh caàm chöøng.

Môû böôùm ga sô caáp vaø ñoùng vôùi böôùm gioù môû hoaøn toaøn.
Cam caàm chöøng nhanh phaûi khoâng hoaït ñoäng.
Kieåm tra goùc môû böôùm ga sô caáp: 14°.
Ñieàu chænh baèng caùch xoay vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng.
11. Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng.
a. Xoay vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng ñoùng hoaøn toaøn.
b. Xoay vít ngöôïc trôû ra laø 3 voøng.
12. Kieåm tra ñieàu chænh boä Dash Pot (DP).
Môû böôùm ga cho ñeán khi caàn böôùm ga taùch khoûi ñaàu boä DP.
Nhaû daàn böôùm ga vaø kieåm tra goùc môû cuûa böôùm ga khi noù vöøa chaïm vaøo boä DP.
19 - 21° töø maët naèm ngang.
Neáu khoâng ñuùng thì ñieàu chænh laïi vò trí cuûa boä DP.
207
13. Laép boä cheá hoøa khí vaøo ñoäng cô.

I. KIEÅM TRA BÔM NHIEÂN LIEÄU
1. Kieåm tra van naïp.

Bòt kín ñöôøng oáng ra vôùi caùc ngoùn tay cuûa baïn.
Hoaït ñoäng caàn bôm töø 1 ñeán 2 laàn.
208
Neáu van naïp kín thì maøng seõ ôû beân döôùi vaø caàn bôm di chuyeån töï do.
2. Kieåm tra van thoaùt.

Bòt kín ñöôøng naïp baèng ngoùn tay cuûa baïn.
Kieåm tra söï khoùa cöùng cuûa caàn bôm.
Chuù yù khoâng ñöôïc duøng löïc ñaåy quaù lôùn.
Do bòt ñöôøng naïp vaø aán caàn bôm. Neáu van thaûi ñoùng kín thì ñoä chaân khoâng trong bôm seõ caûn trôû
söï ñi xuoáng cuûa maøng bôm.
3. Kieåm tra maøng bôm:
Bít kín ñöôøng naïp, ñöôøng thoaùt vaø ñöôøng hoài nhieân lieäu cuûa bôm.
Khi aán caàn bôm , neáu maøng coøn toát thì noù caûn trôû laïi chuyeån ñoäng ñi xuoáng cuûa maøng bôm.
209
4. Kieåm tra phoát chaän nhôùt:

Bòt kín loã thoâng hôi baèng ngoùn tay cuûa baïn vaø kieåm tra söï khoùa cöùng cuûa caàn bôm.
J. ÑIEÀU CHÆNH BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ TREÂN OÂTOÂ
1. YEÂU CAÀU
Taét taát caû caùc phuï taûi treân xe.
Thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi ñöôïc ñieàu chænh chính xaùc.
Hoäp soá phaûi ôû vò trí soá 0 ñoái vôùi hoäp soá thöôøng hoaëc ôû tay soá N ñoái vôùi hoäp soá töï ñoäng.
Laøm aám ñoäng cô ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng.
Möïc xaêng trong buoàng phao phaûi chính xaùc.
Böôùm gioù phaûi ñöôïc môû hoaøn toaøn.
2. KIEÅM TRA VAØ ÑIEÀU CHÆNH TOÁC ÑOÄ CAÀM CHÖØNG
a. Kieåm tra toác ñoä caàm chöøng.
Noái moät ñoàng hoà ño toác ñoä vaøo ñoäng cô.
Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng.
Ñieàu chænh ñuùng toác ñoä caàm chöøng theo ñuùng thoâng soá cuûa nhaø cheá taïo baèng caùch xoay vít
chænh toác ñoä caàm chöøng.
b. Ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng vôùi maùy phaân tích khí thaûi.
210
Söû duïng maùy phaân tích khí thaûi ñeå ñieàu chænh tæ leä hoãn hôïp ôû toác ñoä caàm chöøng.
Thaùo loïc gioù vaø bòt kín ñöôøng oáng noái vôùi loïc gioù.
Kieåm tra haøm löôïng khí CO coù trong khí thaûi ôû toác ñoä caàm chöøng. Neáu khoâng ñuùng, xoay vít
ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng vaø hoãn hôïp caàm chöøng sao cho haøm löôïng khí CO vaø toác ñoä caàm
chöøng ñuùng theo qui ñònh.
Ñeå kieåm tra haøm löôïng khí CO chuùng ta thöïc hieän nhö sau.
- Gia taêng toác ñoä ñoäng cô khoaûng 2000 v/p khoaûng 1 phuùt tröôùc khi kieåm tra.
- Ñôïi töø 1 ñeán 3 phuùt ôû toác ñoä caàm chöøng ñeå cho haøm löôïng khí CO oån ñònh.
- Ñöa oáng kieåm tra khí thaûi vaøo oáng giaûm thanh toái thieåu 40 cm vaø kieåm tra haøm löôïng khí
CO.
c. Ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng khi
khoâng coù maùy ño khí thaûi.
Thaùo loïc gioù vaø bòt kín ñöôøng
oáng.
Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng
cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng.
Ñieàu chænh vít hoãn hôïp caàm
chöøng sao cho toác ñoä ñoäng cô laø
lôùn nhaát.
Ñieàu chænh vít ñieàu chænh toác ñoä
caàm chöøng cho ñuùng vôùi toác ñoä
cho cuûa nhaø cheá taïo.
Ñieàu chænh laïi vít ñieàu chænh hoãn
hôïp caàm chöøng nhö treân.
Ñieàu chænh laïi toác ñoä caàm chöøng.
Chuù yù: ÔÛ moät soá ñoäng cô vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng ñöôïc bít kín. Do vaäy, muoán ñieàu chænh
hoãn hôïp caàm chöøng thì phaûi khoan laáy naép ñaäy ra ngoaøi.
Toác ñoä caàm chöøng khoâng theå ñieàu chænh ñöôïc do caùc nguyeân nhaân sau:
Möùc nhieân lieäu trong buoàng phao khoâng chính xaùc.
Gic lô chính hoaëc gic lô chaïy chaäm bò ngheït.
loã khoâng khí cuûa maïch chaïy chaäm bò ngheït.
Van solenoid khoâng môû.
Ñöôøng oáng naïp khoâng kín.
Caùc ñöôøng oáng chaân khoâng bò roø.
Caùc ñöôøng oáng daãn nhieân lieäu bò ngheït.
Böôùm gioù khoâng môû.
Vít ñieàu chænh hoãn hôïp caàm chöøng bò moøn khuyeát.
Truïc böôùm ga boä cheá hoaø khí bò moøn khuyeát.
Thieáu ñeá caùch nhieät giöõa boä cheá hoøa khí vaø ñöôøng oáng naïp.
AÙp suaát neùn cuûa caùc xy lanh khoâng ñeàu.
Thôøi ñieåm ñaùnh löûa khoâng chính xaùc.
2. ÑIEÀU CHÆNH CAÀM CHÖØNG NHANH
Thaùo loïc gioù vaø bòt kín caùc ñuôøng oáng.
211
Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng taïi loã M cuûa TVSV (Van nhieät ñieàu khieån chaân khoâng) vaø bòt kín
loã M. Coâng vieäc naøy thöïc hieän nhaèm muïc ñích khoâng cho heä thoáng tuaàn hoaøn khí thaûi vaø boä
ñieàu khieån caùnh böôùm gioù môû toaøn phaàn hoaït ñoäng.
Xoay caùnh böôùm ga môû nheï vaø giöõ noù, ñaåy cam caàm chöøng nhanh laät ngang vaø buoâng caùnh
böôùm ga.
Khôûi ñoäng ñoäng cô nhöng khoâng ñaïp baøn ñaïp ga.
Xoay vít ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng nhanh khoaûng 1.200 v/p.
Laép laïi caùc boä phaän ñaõ thaùo.
212
Heä thoáng ñaùnh löûa-Kieåm tra&Chaån ñoaùn
CHÖÔNG 10
HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA
ÔÛ ñoäng cô ñoát trong, coâng suaát cuûa ñoäng cô sinh ra do söï ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí nhieân lieäu trong
xy lanh. Ñoái vôùi ñoäng cô xaêng, tia löûa ñieän töø bu gi phaûi ñuû khaû naêng ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí vaø
nhieân lieäu ôû cuoái quaù trình neùn.
Chöùc naêng cuûa heä thoáng ñaùnh löûa laø duøng ñeå bieán ñoåi ñieän aùp cuûa aéc quy hoaëc maùy phaùt ñieän thaønh
ñieän cao aùp töø 10KV hoaëc cao hôn ñuû khaû naêng phoùng ñieän qua hai cöïc cuûa bu gi ñeå ñoát chaùy hoãn hôïp
khoâng khí nhieân lieäu trong xy lanh ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
A. PHAÂN LOAÏI
Heä thoáng ñaùnh löûa aéc quy coù theå chia laøm caùc loaïi nhö sau.
Heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa.
Heä thoáng ñaùnh löûa transistor.
Vaø heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø maùy tính ( ECU ).
ÔÛ heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU ( Electronic Control Unit ) coù theå chia laøm caùc loaïi sau.
Heä thoáng ñaùnh löûa coù boä chia ñieän.
Heä thoáng ñaùnh löûa khoâng coù boä chia ñieän.
Vaø heä thoáng ñaùnh löûa tröïc tieáp.
213
B. YEÂU CAÀU
Heä thoáng ñaùnh löûa phaûi thoûa maõn 3 yeâu caàu sau:
Tia löûa ñieän phaûi maïnh, ñuû khaû naêng phoùng qua löïc caûn cuûa hoãn hôïp ôû giöõa hai cöïc bu gi ôû
cuoái quaù trình neùn ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
Thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi chính xaùc ôû moïi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
Heä thoáng ñaùnh löûa phaûi coù ñoä tin caäy cao, chòu ñöôïc rung ñoäng vaø nhieät ñoä cao.
C. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA
I. CAÁU TRUÙC CUÛA HEÄ THOÁNG
Heä thoáng ñaùnh ñaùnh löûa duøng vít löûa quaù loãi thôøi vaø hieän nay khoâng coøn saûn xuaát nöõa. Chuùng coøn toàn
taïi moät soá xe ñôøi cuõ ôû nöôùc ta. Noù bao goàm: aéc quy, boâ bin, boä chia ñieän, daây cao aùp vaø caùc bu gi.
1. AÉC QUY
AÉc quy laø nguoàn ñieän hoùa hoïc, ñöôïc duøng ñeå cung caáp ñieän cho heä thoáng khôûi ñoäng, heä thoáng ñaùnh
löûa, heä thoáng aùnh saùng, tín hieäu vaø moät soá heä thoáng khaùc.
CAÁU TAÏO
Bình aéc quy tích tröû ñieän ôû daïng naêng löôïng hoaù hoïc vaø cung caáp ñieän khi caàn thieát. Trong quùa trình söû
duïng, naêng löôïng aéc quy bò toån thaát. Ñeå naïp laïi naêng löôïng cho noù thì ngöôøi ta phaûi duøng heä thoáng
cung caáp ñieän.
AÉc quy coøn ñoùng vai troø boä loïc vaø oån ñònh ñieän aùp trong heä thoáng ñieän oâtoâ khi ñieän aùp maùy phaùt ñieän
dao ñoäng.
Treân oâtoâ chæ söû duïng hai loaïi aéc quy: aéc quy axit vaø aéc quy kieàm. Hieän nay aéc quy axit ñöôïc söû duïng
phoå bieán, vì so vôùi aéc quy kieàm thì noù coù söùc ñieän ñoäng ôû moãi caëp baûn cöïc cao hôn, coù ñieän trôû trong
nhoû vaø ñaûm baûo cheá ñoä khôûi ñoäng toát maëc duø aéc quy kieàm coù khaù nhieàu öu ñieåm.
AÉc quy axit bao goàm voû bình, beân trong ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên. Trong moãi ngaên ñaët caùc baûn ñieän
cöïc döông, caùc baûn ñieän cöïc aâm vaø dung dòch ñieän phaân laø axit sunfuric. Caùc baûn cöïc ñöôïc cheá taïo töø
chì hoaëc vaät lieäu coù nguoàn goác töø chì.
214
Voû aéc quy ñöôïc cheá taïo baèng nhöïa eâboânit hoaëc cao su cöùng, coù ñoä beàn cao vaø coù khaû naêng chòu ñöôïc
axit. Beân trong voû ñöôïc chia thaønh caùc ngaên rieâng bieät, döôùi ñaùy bình coù caùc gôø ñeå ñôõ caùc taám baûn cöïc
vaø traùnh ñöôïc söï chaäp maïch cuûa caùc baûn cöïc trong quaù trình söû duïng.
Khung cuûa caùc baûn cöïc ñöôïc cheá taïo töø hôïp kim chì – Stibi. Caùc baûn cöïc döông goàm khung coù phuû moät
lôùp boät dioâxyt chì (PbO2) ôû daïng xoáp, caùc baûn cöïc aâm phuû moät lôùp boät chì. Taám ngaên giöõa hai baûn cöïc
laø taám löôùi laøm baèng nhöïa PVC vaø sôïi thuûy tinh.
Söùc ñieän ñoäng cuûa moãi hoäc bình laø 2,1
voân. Neáu bình aéc quy coù saùu hoïc bình
maéc noái tieáp vôùi nhau thì chuùng ta seõ
ñöôïc nguoàn ñieän laø 12voân ( 12,6v ).
Dung dòch söû duïng cho aéc quy laø hoãn
hôïp cuûa axit sunfuric vaø nöôùc caát. Khi
bình aéc quy naïp ñaày ñieän, tæ troïng cuûa
dung dòch töø 1,260 ñeán 1,280 ôû nhieät
ñoä 20°C. Dung dòch coù tæ troïng laø
1.260 goàm 65% laø nöôùc caát vaø 35%
axit sunfuric. Neáu tæ troïng laø 1,280,
dung dòch goàm 63% nöôùc caát vaø 37%
axit sunfuric.
Voû aéc quy chöùa dung dòch ñieän phaân vaø caùc thaønh phaàn cuûa aéc quy. AÉc quy 12 voân, voû aéc quy ñöôïc
chia laøm 6 ngaên. Caùc baûn cöïc ñöôïc ñaët treân caùc gôø ôû döôùi ñaùy bình ñeå traùnh söï ngaén maïch. Beân ngoaøi
voû bình coù ñaùnh daáu möùc dung dòch cao nhaát vaø thaáp nhaát.
Loã thoâng hôi ñöôïc boá trí trong naép ñaäy aéc quy. Naép coøn söû duïng ñeå naïp dung dòch hoaëc nöôùc caát. Caùc
loã thoâng hôi ñöôïc cheá taïo ñeå khí hydro vaø hôi axit thoaùt ra ngoaøi.
NGUYEÂN LYÙ
Trong aéc quy thöôøng xaûy ra hai quaù trình hoùa hoïc thuaän nghòch ñaëc tröng cho söï naïp vaø phoùng ñieän.
PbO2 + Pb + 2H2SO4 ⇔ 2PbSO4 + 2H2O
Trong quaù trình phoùng ñieän, hai baûn cöïc PbO2 vaø Pb bieán thaønh PbSO4. Nhö vaäy khi phoùng ñieän, axit
Sunfuric bò haáp thuï ñeå taïo thaønh Sunfat chì vaø nöôùc laøm cho noàng ñoä cuûa axit Sunfuric giaûm.
Khi naïp ñieän baèng thieát bò beân ngoaøi hoaëc maùy phaùt ñieän, döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän, phaûn öùng hoaù
hoïc seõ xaûy ra ngöôïc laïi. Coù nghóa laø Sunfat chì taùc duïng vôùi nöôùc ñeå cho ra axit Sunfuric vaø oâxyùt chì ôû
baûn cöïc döông, chì ôû baûn cöïc aâm, laøm cho ñieän aùp cuûa aéc quy taêng, ñieän trôû trong aéc quy giaûm vaø noàng
ñoä axit Sunfuric taêng.
Dung löôïng cuûa aéc quy laø löôïng ñieän naêng maø aéc quy coù theå cung caáp cho phuï taûi trong moät giôùi haïn
phoùng ñieän cho pheùp. Thoâng soá dung löôïng aéc quy laø Ampe-giôø. Khi dung löôïng cuûa aéc quy caøng lôùn
thì bình aéc quy caøng to. Dung löôïng cuûa aéc quy phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau.
Khoái löôïng vaø dieän tích chaát taùc duïng treân baûn cöïc.
Dung dòch ñieän phaân.
Nhieät ñoä moâi tröôøng.
215
Doøng ñieän phoùng.

Vaø thôøi gian söû duïng.
2. BOÂ BIN
Tieáp nhaän ñieän aùp 12 voân töø aéc quy ñeå taïo ra moät ñieän aùp cao khoaûng 10KV hoaëc cao hôn ñeå taïo ra
moät tia löûa maïnh phoùng qua hai cöïc cuûa bu gi.
Trong boâ bin, cuoän sô caáp vaø cuoän thöù caáp ñöôïc
quaán xung quanh moät loõi cöïc. Noù duøng ñeå gia taêng
ñieän aùp aéc quy thaønh ñieän aùp cao theá nhôø vaøo söï
caûm öùng ñieän töø.
Loõi cöïc söû duïng laø theùp silic, goàm nhieàu laù theùp
moûng gheùp chaët laïi vôùi nhau vaø noù coù daïng troøn.
Xung quanh loõi ñöôïc quaán caùc cuoän daây.
Cuoän daây thöù caáp coù ñöôøng kính 0,05 ñeán 0,1 mm
vaø soá voøng daây töø 15.000 ñeán 30.000 voøng ñöôïc
quaán xung quanh loõi cuûa boâ bin. Cuoän sô caáp coù
ñöôøng kính khoaûng 0.5 ñeán 1,0 mm vaø soá voøng daây
töø 150 ñeán 300 voøng. Cuoän sô caáp ñöôïc quaán xung
quanh cuoän thöù caáp.
216
Giöõa caùc lôùp daây ñöôïc quaán caùch ñieän baèng moät lôùp giaáy coù ñieän trôû cao. Beân trong boâ bin ñöôïc ñoå
ñaày daàu bieán theá ñeå laøm nguoäi.
Moät ñaàu cuoän sô ñöôïc noái vôùi coïc aâm cuûa boâ bin vaø ñaàu coøn laïi cuûa cuoän sô ñöôïc noái vôùi cöïc döông.
ÔÛ cuoän thöù caáp, moät ñaàu ñöôïc noái vôùi cöïc döông cuûa cuoän sô caáp vaø ñaàu coøn laïi ñöôïc noái vôùi cöïc thöù
caáp qua trung gian cuûa moät loø xo. Caû hai cuoän daây ñöôïc quaán cuøng chieàu nhau vaø cuoän sô caáp boá trí ôû
beân ngoaøi.
3. DELCO (BOÄ CHIA ÑIEÄN)
Delco ñöôïc chia laøm 4 boä phaän laø boä chia ñieän, boä ngaét ñieän, boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø boä ñaùnh
löûa sôùm li taâm.
Boä ngaét ñieän duøng ñeå ngaét doøng sô caáp boâ bin ñeå taïo ñieän aùp cao trong cuoän thöù caáp. Boä ngaét ñieän
goàm vít löûa, cam ngaét ñieän vaø tuï ñieän.
Boä chia ñieän duøng ñeå phaân phoái ñieän cao aùp töø cuoän thöù caáp cuûa boâ bin ñeán caùc bu gi cuûa moãi xy
lanh theo ñuùng thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô. Noù bao goàm naép delco vaø rotor.
Boä ñaùnh löûa sôùm li taâm thöôøng ñöôïc boá trí beân döôùi delco. Noù duøng ñeå thay ñoåi thôøi ñieåm ñaùnh
löûa theo soá voøng quay cuûa ñoäng cô. Noù bao goàm hai quaû vaêng vaø hai loø xo.
Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng duøng ñeå thöïc hieän ñaùnh löûa sôùm hoaëc treã khi taûi cuûa ñoäng cô thay
ñoåi. Noù bao goàm moät maâm löûa vaø boä maøng chaân khoâng ñöôïc ñieàu khieån bôûi ñoä chaân khoâng trong
ñöôøng oáng naïp.
4. DAÂY CAO AÙP

Daây cao aùp duøng ñeå daãn ñieän cao aùp töø cöïc trung taâm cuûa boâ bin ñeán cöïc trung taâm cuûa naép delco vaø
töø naép delco ñeán caùc bu gi. Daây cao aùp ñöôïc söû duïng hieän nay laø daây coù ñieän trôû cao ñeå choáng nhieãu.
Loõi ñöôïc cheá taïo töø sôïi thuyû tinh thaám caùc bon vaø ñöôïc boïc bôûi moät lôùp cao su caùch ñieän vaø moät voû
boïc ôû beân ngoaøi. Ñieän trôû cuûa moät daây cao aùp khoâng quaù 25KΩ ôû nhieät ñoä 20°C.
217
5. BU GI
Doøng ñieän coù ñieän aùp cao töø delco ñöôïc taïo thaønh
tia löûa coù nhieät ñoä cao giöõa ñieän cöïc trung taâm vaø
cöïc beân cuûa bu gi ñeå ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng khí
nhieân lieäu ôû cuoái quaù trình neùn.
Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa bu gi raát khaéc nghieät.
Nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi coù theå ñaït tôùi 2000°C ôû
quaù trình chaùy, nhöng noù nhanh choùng giaûm raát
nhanh ôû quaù trình naïp do ñöôïc laøm maùt bôûi hoãn
hôïp khoâng khí vaø nhieân lieäu. Söï thay ñoåi nhieät ñoä
baát thöôøng treân ñöôïc thöïc hieän trong hai voøng quay
cuûa truïc khuyûu.
Ngoaøi phaûi chòu öùng suaát nhieät, bu gi coøn chòu aùp
suaát thay ñoåi töø aùp suaát beù hôn 1 at ôû quaù trình naïp
ñeán 45 at ôû quaù trình chaùy vaø phaûi coù khaû naêng
caùch ñieän toát ôû ñieän aùp 30KV vaø phaûi chòu ñöïng
maøi moøn cao.
Phaàn chính cuûa bu gi bao goàm söù caùch ñieän vaø

ñieän cöïc trung taâm.
Söù caùch ñieän bao boïc ñieän cöïc trung taâm vaø baûo ñaûm söï caùch ñieän giöõa ñieän cöïc trung taâm vaø voû
bu gi. Caùc raõnh treân söù caùch ñieän ôû gaàn ñaàu bu gi duøng ñeå gia taêng khoaûng caùch töø cöïc ñaàu bu gi
ñeán voû boïc kim loaïi nhaèm ngaên caûn söï phoùng ñieän cao aùp.
Chaát caùch ñieän ñöôïc laøm töø söù cao caáp. Noù phaûi chòu ñöôïc nhieät ñoä cao, öùng suaát cô hoïc, öùng suaát
nhieät, truyeàn nhieät vaø caùch ñieän toát ôû nhieät ñoä cao.
Voû boïc laø phaàn kim loaïi bao boïc ôû beân ngoaøi bu gi vaø noù coøn ñeå gaù laép bu gi vaøo ñoäng cô.
Ñieän cöïc trung taâm vaø ñieän cöïc beân ( Ñieän cöïc noái maùt).
VUØNG NHIEÄT
Vuøng nhieät cuûa bu gi bieåu thò moät löôïng nhieät toûa ra töø bu gi. Bu gi coù löôïng nhieät toaû ra nhieàu goïi laø
bu gi laïnh vaø moät bu gi coù löôïng nhieät toaû ra ít thì goïi laø bu gi noùng. Nhieät ñoä thaáp nhaát cuûa bu gi khi
218
hoaït ñoäng goïi laø nhieät ñoä töï laøm saïch vaø nhieät ñoä cao nhaát laø nhieät ñoä choáng laïi hieän töôïng chaùy sôùm.
Nhieät ñoä laøm vieäc cuûa bu gi toát nhaát naèm trong khoaûng 450 ñeán 950°C.
Neáu nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi beù hôn 450°C, muoäi than hình thaønh do söï ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn
cuûa nhieân lieäu seõ baùm vaøo beà maët cuûa söù caùch ñieän vaø laøm giaûm khaû naêng caùch ñieän giöõa söù caùch
ñieän vaø voû. Keát quaû taïo ra söï roø ñieän giöõa hai cöïc vaø daãn ñeán söï maát löûa giöõa hai cöïc cuûa bu gi.
Neáu nhieät ñoä ñieän cöïc bu gi cao hôn 950°C, ñieän cöïc chính laø nguoàn nhieät ñoát chaùy hoãn hôïp khoâng
khí vaø nhieân lieäu tröôùc khi tia löûa ñieän bu gi xuaát hieän ôû quaù trình neùn. Hieän töôïng naøy goïi laø hieän
töôïng chaùy sôùm.
Bu gi laïnh laø bu gi coù phaàn söù caùch ñieän ôû ñieän cöïc trung taâm ngaén. Do dieän tích tieáp xuùc vôùi nhieät
beù vaø ñöôøng truyeàn nhieät töø söù caùch ñieän ra nöôùc laøm maùt cuõng nhö khoâng khí ngaén, neân nhieät ñoä
laøm vieäc cuûa bu gi thaáp.
Neáu phaàn söù caùch ñieän daøi, dieän tích tieáp xuùc vôùi nhieät lôùn, ñoàng thôøi quaûng ñöôøng truyeàn nhieät
ñeå laøm maùt daøi, neân nhieät ñoä laøm vieäc cuûa bu gi cao. Bu gi naøy ñöôïc goïi laø bu gi noùng.
Soùng ñieän töø coù taàn soá cao ñöôïc hình thaønh khi bu gi ñaùnh löûa laø nguyeân nhaân sinh ra nhieãu. Ñeå
traùnh ñieàu naøy moät ñieän trôû khoaûng 5KΩ ñöôïc boá trí giöõa ñieän cöïc trung taâm ñeå giaûm söï hình
thaønh soùng ñieän töø.
Neáu treân ñaàu bu gi coù 5 voøng maøu xanh ñaäm, ñieän cöïc trung taâm vaø ñieän cöïc beân ñöôïc phuû moät
lôùp moûng baïch kim. Khe hôû bu gi laø 1,1 mm vaø thôøi gian söû duïng laø 100.000Km. Trong quaù trình
söû duïng khoâng ñöôïc ñieàu chænh khe hôû bu gi.
II. NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG
Khi contact maùy On vaø vít ngaäm, doøng ñieän sô caáp ñi nhö sau: + AÉc quy -> contact maùy -> ñieän trôû ->
+ boâ bin -> cuoän sô caáp -> – boâ bin -> vít buùa -> vít ñe -> maùt -> aâm aéc quy. Doøng ñieän sô caáp
khoaûng 3 – 4 A, noù sinh ra moät töø tröôøng quanh cuoän sô caáp.
219
Khi truïc delco tieáp tuïc quay, cam ngaét ñieän ñieàu khieån vít môû, doøng ñieän sô caáp maát ñoät ngoät sinh ra
moät töø thoâng thay ñoåi trong cuoän sô laøm caûm öùng moät söùc ñieän ñoäng trong cuoän thöù coù theå leân ñeán
30KV. Doøng ñieän naøy ñöôïc daãn ñeán naép delco vaø ñöôïc rotor phaân phoái ñeán caùc bu gi. Trong khi ñoù
trong cuoän sô caáp cuõng sinh ra moät söùc ñieän ñoäng khoaûng 500V.
Caûi thieän ñaëc tính ñaùnh löûa khi khôûi ñoäng: khi khôûi ñoäng, doøng sô caáp ñi töø cöïc ST cuûa contact maùy
cung caáp tröïc tieáp ñeán cöïc döông boâ bin ñeå ñaûm baûo ñieän aùp thöù caáp caàn thieát khi khôûi ñoäng (Do khi
khôûi ñoäng, doøng ñieän cung caáp cho ñoäng cô khôûi ñoäng raát lôùn laøm cho ñieän aùp cuûa aéc quy giaûm maïnh).
Tuï ñieän söû duïng trong heä thoáng ñaùnh löûa laø tuï giaáy, noù ñöôïc boá trí beân trong hoaëc beân ngoaøi cuûa
delco. Tuï ñöôïc maéc song song vôùi vít löûa, duøng ñeå daäp taét hoà quang sinh ra giöõa hai beà maët vít khi vít
môû. Khi vít môû, doøng ñieän sinh ra do hieän töôïng töï caûm ñöôïc naïp bôûi tuï ñieän ñeå doøng sô caáp maát ñi
nhanh choùng.
GOÙC NGAÄM ÑIEÄN
Khi soá voøng quay cuûa truïc khuyûu caøng taêng, thôøi gian doøng ñieän ñi qua cuoän sô cuûa boâ bin ngaén, laøm
cöôøng ñoä doøng sô caáp cuõng giaûm theo neân ñieän aùp ñaùnh löûa thöù caáp giaûm.
220
Ñeå ñaûm baûo ñuû ñieän aùp ñaùnh löûa ôû soá voøng quay cao, phaûi ñaûm baûo thôøi gian doøng ñieän ñi qua cuoän
sô caáp cuûa boâ bin. Thoâng soá naøy ñöôïc theå hieän qua goùc ngaäm ñieän.
Goùc ngaäm ñieän laø goùc tính töø luùc vít baét ñaàu ñoùng ñeán khi vít baét ñaàu môû ôû treân cam ngaét ñieän. Goùc
ngaäm ñieän coù lieân quan ñeán khe hôû ñoäi toái ña cuûa vít.
Khi khe hôû ñoäi toái ña cuûa vít nhoû, goùc ngaäm ñieän seõ lôùn vaø hoà quang deã xaûy ra khi vít môû laøm cho
doøng sô caáp khoâng maát ñoät ngoät neân ñieän aùp ñaùnh löûa seõ yeáu.
Khi khe hôû ñoäi toái ña cuûa vít lôùn, goùc ngaäm ñieän seõ nhoû. ÔÛ toác ñoä cao doøng sô caáp nhoû neân ñieän
aùp ñaùnh löûa giaûm , khoâng ñuû khaû naêng ñaùnh löûa qua hai cöïc cuûa bu gi.
ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM
Trong thöïc nghieäm ngöôøi ta thaáy raèng coâng suaát cuûa ñoäng cô ñaït lôùn nhaát khi aùp suaát chaùy ñaït cöïc ñaïi
caùch sau ñieåm cheát treân moät goùc laø 10°.
Taïi ñieåm 1 tia löûa ñieän bu gi baét ñaàu xuaát hieän vaø cho ñeán ñieåm 2, aùp suaát chaùy trong xy lanh baét ñaàu
taêng nhanh. Giai ñoaïn töø 1 – 2 ñöôïc goïi laø giai ñoaïn chaùy treã. Taïi ñieåm 2 ngoïn löûa lan traøn khaép buoàng
ñoát vaø ñaït cöïc ñaïi sau ÑCT moät goùc laø 10°.
1. Ñieåm ñaùnh löûa sôùm.

2. Ñöôøng cong chaùy taùch ñöôøng
cong neùn.
3. AÙp suaát ñaït cöïc ñaïi.
4. Keát thuùc chaùy.
221
Goùc ñaët löûa vaøo ñoäng cô laø goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu öùng vôùi toác ñoä caàm chöøng. Tuy nhieân, khi toác
ñoä ñoäng cô gia taêng, thôøi gian thöïc hieän quaù trình chaùy ngaén neân thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi thay ñoåi cho
phuø hôïp ñeå ñoäng cô ñaït ñöôïc coâng suaát toái öu.
BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM LI TAÂM
Boä ñaùnh löûa sôùm li taâm hay coøn goïi boä ñaùnh löûa sôùm theo toác ñoä cuûa ñoäng cô. Noù ñöôïc boá trí ôû beân
trong delco. Khi toác ñoä ñoäng cô gia taêng, thôøi gian thöïc hieän quaù trình chaùy ngaén, ñieåm aùp suaát ñaït cöïc
ñaïi naèm xa ñieåm cheát treân laøm cho coâng suaát vaø hieäu suaát cuûa ñoäng cô giaûm.
Ñeå ñaûm baûo aùp suaát cöïc ñaïi caùch sau ñieåm cheát treân luoân laø 10° thì phaûi gia taêng thôøi ñieåm ñaùnh löûa
sôùm, ñeå taêng thôøi gian chaùy khi toác ñoä ñoäng cô thay ñoåi.
Hai quaû vaêng ñöôïc laép treân choát ñôõ quaû vaêng treân truïc delco. Cam vaø ñóa cam ñöôïc keát noái cöùng vôùi
nhau vaø chuùng ñöôïc laép loàng vaøo ñaàu truïc delco vaø ñöôïc giôùi haïn chuyeån ñoäng doïc baèng moät con vít
xieát treân ñaàu truïc delco.
Moät ñaàu cuûa loø xo ñöôïc maéc vaøo choát ñôõ quaû vaêng vaø ñaàu coøn laïi ñöôïc maéc vaøo choát gaù loø xo treân ñóa
cam. Caùc loø xo naøy luoân coù khuynh höôùng laøm cho hai quaû vaêng kheùp laïi.
ÔÛ toác ñoä caàm chöøng, löïc li taâm cuûa caùc quaû vaêng khoâng thaéng ñöôïc söùc caêng cuûa loø xo, neân toác ñoä
quay cuûa cam baèng toác ñoä quay cuûa truïc delco.
Khi toác ñoä truïc delco gia taêng laøm cho caùc quaû vaêng chuyeån ñoäng ra ngoaøi quanh choát ñôõ quaû vaêng,
laøm cho ñóa cam vaø cam xoay sôùm hôn truïc delco moät goùc. Do vaäy, cam seõ ñieàu khieån vít môû sôùm hôn
ñeå thöïc hieän ñaùnh löûa sôùm.
BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM CHAÂN KHOÂNG
Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng coøn goïi laø boä ñaùnh löûa sôùm theo taûi. Khi caùnh böôùm ga môû nhoû, löôïng
khoâng khí vaø nhieân lieäu naïp vaøo xy lanh ít neân toác ñoä chaùy giaûm. Khi caùnh böôùm ga môû lôùn, hoãn hôïp
222
khoâng khí nhieân lieäu naïp vaøo xy lanh taêng laøm taêng toác ñoä chaùy do caùc phaàn töû nhieân lieäu naèm saùt vôùi
nhau hôn.
Nhö vaäy boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng laøm taêng goùc ñaùnh löûa sôùm khi taûi ñoäng cô beù ñeå ñaûm baûo aùp
suaát ñaït cöïc ñaïi caùch sau ñieåm cheát treân laø 10°.
Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng goàm maøng, loø xo, caàn noái …Maøng chia boä ñaùnh löûa sôùm laøm hai phaàn:
Moät beân cuûa maøng chòu taùc ñoäng cuûa loø xo vaø noù ñöôïc noái ñeán loã ñaùnh löûa sôùm ôû boä cheá hoøa khí. Beân
coøn laïi cuûa maøng ñöôïc keát noái vôùi moät thanh noái, raõnh cuûa caàn noái ñöôïc moùc vaøo choát cuûa maâm löûa.
Khi maøng dòch chuyeån, caàn noái seõ keùo maâm löûa theo ngöôïc chieàu quay cuûa cam.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng, loã chaân khoâng ôû phía treân caùnh böôùm ga neân maøng boä
ñaùnh löûa sôùm khoâng taùc ñoäng.
Khi böôùm ga môû nheï, loã chaân khoâng naèm sau caùnh böôùm ga. Ñoä chaân khoâng taùc ñoäng leân maøng laøm
cho thanh noái dòch chuyeån keùo maâm löûa xoay ngöôïc chieàu vôùi cam ngaét ñieän ñeå thöïc hieän ñaùnh löûa
sôùm.
Khi böôùm ga môû lôùn, ñoä chaân khoâng taùc ñoäng leân maøng giaûm vaø loø xo ñaåy maøng trôû veà vò trí ban ñaàu
laøm giaûm goùc ñaùnh löûa sôùm.
BOÄ CHOÏN CHÆ SOÁ OÙCTAN
Thôøi ñieåm ñaùnh löûa chæ chính xaùc vôùi moät loaïi nhieân lieäu söû duïng. Khi söû duïng loaïi nhieân lieäu coù chæ
soá octan khaùc vôùi loaïi thöôøng hay söû duïng thì phaûi hieäu chænh laïi thôøi ñieåm ñaùnh löûa.
Toác ñoä chaùy seõ taêng khi söû duïng loaïi nhieân lieäu coù chæ soá octan thaáp vaø toác ñoä chaùy seõ chaäm khi söû
duïng loaïi nhieân lieäu coù chæ soá octan cao. Ñieàu ñoù coù nghóa laø khi söû duïng nhieân lieäu coù chæ soá octan
cao thì phaûi ñieåu chænh taêng goùc ñaùnh löûa sôùm vaø ngöôïc laïi.
Khi chuùng ta xoay nuùm choïn chæ soá oùctan, vò trí moùc cuûa boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng thay ñoåi laøm cho
vò trí cuûa maâm löûa cuõng thay ñoåi theo, töùc goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu ñöôïc hieäu chænh.
223
D. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRANSISTOR

I. CAÁU TAÏO
Heä thoáng ñaùnh löûa transistor ñöôïc söû duïng ñeå thay theá heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa. Noù bao goàm:
• Boä taïo tín hieäu ñöôïc boá trí beân trong delco, duøng ñeå thay theá cam ngaét ñieän trong heä thoáng ñaùnh
löûa duøng vít löûa. Noù bao goàm moät khung töø, treân ñoù coù boá trí nam chaâm vónh cöûu, moät cuoän daây
caûm bieán vaø moät rotor tín hieäu coù soá raêng baèng vôùi soá xy lanh ñoäng cô. Caûm bieán ñöôïc söû duïng coù
theåà laø caûm bieán töø hoaëc caûm bieán Hall.
• Boä ñaùnh löûa (Igniter) coù theå boá trí beân trong hoaëc beân ngoaøi delco. Noù duøng ñeå thay theá vít löûa.
Caùc transistor ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu khieån doøng sô caáp ñi qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin.
Töø thoâng cuûa nam chaâm vónh cöûu chaïy qua

caùc raêng cuûa rotor vaø ñi qua cuoän daây caûm
bieán. Khi vò trí rotor thay ñoåi, khe hôû töø
cuõng thay ñoåi laøm cho töø thoâng ñi qua cuoän
daây thay ñoåi, laøm phaùt sinh moät söùc ñieän
ñoäng xoay chieàu.
Boä ñaùnh löûa goàm boä doø tín hieäu töø cảm
biến, boä khuyeách ñaïi tín hieäu vaø transistor.
Boä ñieàu khieån goùc ngaäm ñeå hieäu chænh tín
hieäu sô caáp tuøy theo toác ñoä cuûa ñoäng cô.
Maïch giôùi haïn doøng duøng ñeå ñieàu khieån
doøng sô caáp lôùn nhaát.
224
II. NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG

Khi contact maùy on, ñieän aùp taïi ñieåm P khoaûng 0,6 voân vaø transistor ôû traïng thaùi ñoùng, khoâng coù doøng
ñieän chaïy qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, rotor chuyeån ñoäng laøm phaùt sinh ra ñieän aùp xoay chieàu trong cuoän daây caûm
bieán. Neáu ñieän aùp cuoän daây sinh ra laø döông thì ñieän aùp taïi ñieåm Q seõ gia taêng, laøm cho transistor môû.
Khi transistor môû, coù doøng ñieän töø contact maùy ñi qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin vaø qua transistor veà maùt.
225
Khi ñieän aùp xoay chieàu sinh ra trong cuoän daây caûm bieán aâm, laøm cho ñieän aùp taïi ñieåm Q giaûm vaø
transistor ñoùng. Khi transistor ñoùng, doøng sô caáp maát ñoät ngoät taïo ra ñieän aùp cao trong cuoän thöù caáp.
Ñieän aùp thöù caáp ñöôïc daãn ñeán naép delco vaø ñöôïc rotor phaân phoái ñeán caùc bu gi.
E. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA ÑIEÀU KHIEÅN TÖØ ECU
Kieåu heä thoáng ñaùnh löûa naøy ñöôïc söû duïng ôû ñoäng cô phun xaêng. ECU caên cöù vaøo tín hieäu töø caùc caûm
bieán töø ñoù tính toaùn ñeå ñieàu khieån thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm laø toái öu. Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø
ECU (Electronic Control Unit) coù theå chia ra laøm 3 loaïi nhö sau.
Heä thoáng ñaùnh löûa coù delco.
Heä thoáng ñaùnh löûa khoâng delco.
Vaø heä thoáng ñaùnh löûa tröïc tieáp.
HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA COÙ DELCO
Ñaây laø heä thoáng ñaùnh löûa ñöôïc ñieàu khieån töø ECU. Delco duøng ñeå boá trí tín hieäu G vaø tín hieäu Ne, naép
delco vaø rotor duøng ñeå phaân phoái ñieän cao aùp ñeán caùc bu gi.
Tín hieäu G duøng ñeå xaùc ñònh thôøi ñieåm phun vaø thôøi ñieåm ñaùnh löûa.
Tín hieäu Ne duøng ñeå xaùc ñònh soá voøng quay cuûa ñoäng cô. Tín hieäu naøy duøng ñeå xaùc ñònh thôøi gian
phun cơ bản vaø goùc ñaùnh löûa sôùm cơ bản.
Tín hieäu Ne vaø tín hieäu löu löôïng khoâng khí naïp töø boä ño gioù duøng ñeå xaùc ñònh thôøi gian phun cô baûn
vaø goùc ñaùnh löûa sôùm cô baûn.
Ngoaøi hai thoâng soá chính treân, ECU coøn caên cöù vaøo caùc tín hieäu töø caùc caûm bieán khaùc nhö: nhieät ñoä
nöôùc laøm maùt, nhieät ñoä khoâng khí naïp, vò trí cuûa caùnh böôùm ga, ñoä cao cuûa xe hoaït ñoäng…
ECU seõ tieáp nhaän tín hieäu töø caùc caûm bieán, töø ñoù tính toaùn vaø ñöa ra tín hieäu ñieàu khieån thôøi ñieåm
ñaùnh löûa IGT ñeå ñieàu khieån Igniter. Igniter seõ ñieàu khieån doøng ñieän ñi qua cuoän sô caáp cuûa boâ bin ñeå
thöïc hieän ñaùnh löûa.
226
Khi ECU cung caáp tín hieäu IGT ñeán igniter (IC ñaùnh löûa) -> transistor coâng suaát trong igniter môû vaø
doøng ñieän ñi qua cuoän sô caáp boâ bin nhö sau: +aéc quy -> contact maùy -> caàu chì -> cuoän daây sô caáp boâ
bin -> transistor -> maùt -> (-)aéc quy.
Khi tín hieäu IGT maát, transistor ñoùng vaø doøng sô caáp maát ñoät ngoät laøm caûm öùng trong cuoän thöù caáp
moät söùc ñieän ñoäng cao aùp. Ñieän aùp naøy ñöôïc rotor phaân phoái ñeán caùc bu gi.
227
HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA KHOÂNG DELCO (DLI)

Trong heä thoáng ñaùnh löûa khoâng coøn boä chia
ñieän. Soá boâ bin söû duïng baèng ½ soá xy lanh
ñoäng cô, moãi boâ bin cung caáp ñieän cao aùp cho
hai xy lanh coù piston song haønh vôùi nhau.
ECU tieáp nhaän tín hieäu töø caùc caûm bieán vaø noù
cho ra caùc tín hieäu IGT khaùc nhau ñeå ñieàu
khieån caùc boâ bin töông öùng.
HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRÖÏC TIEÁP

Heä thoáng naøy khoâng coù boä chia ñieän vaø daây cao aùp. Boâ bin ñöôïc laép tröïc tieáp vaøo ñaàu moãi bu gi. Soá boâ
bin boá trí seõ baèng vôùi soá xy lanh cuûa ñoäng cô.
Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU ñöôïc trình baøy kyõ ôû taäp 2 cuûa taøi lieäu naøy.
228
F. PHÖÔNG PHAÙP CAÂN LÖÛA

Caân löûa laø chuùng ta ñaët tia löûa ñieän cao aùp vaøo caùc xy lanh cuûa ñoäng cô nhö theá naøo ñeå ñaûm baûo tia
löûa phoùng ra hai cöïc cuûa bu gi phaûi maïnh, ñuùng kyø vaø phaûi ñuùng thôøi ñieåm, nhaèm ñaûm baûo ñöôïc coâng
suaát vaø hieäu suaát cuûa ñoäng cô.
YEÂU CAÀU
Tröôùc khi thöïc hieän phaûi naém vöõng caáu truùc vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñaùnh löûa, nhaèm
baûo ñaûm coâng vieäc ñöôïc chính xaùc, nhanh choùng vaø traùnh hö hoûng caùc chi tieát.
Phaûi bieát söû duïng moät soá thieát bò cô baûn nhö ñeøn caân löûa, ñoàng hoà ño soá voøng quay ñoäng cô…
Caùc boä phaän cuûa heä thoáng ñaùnh löûa phaûi ñaûm baûo thaät toát tröôùc khi thöïc hieän coâng vieäc caân löûa.
Bieát chieàu quay vaø thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô.
Bieát xaùc ñònh daáu caân löûa treân pu li hoaëc baùnh ñaø.
I. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA
PHÖÔNG PHAÙP:
1. Piston cuûa xy lanh soá 1 phaûi ngay thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ôû cuoái kyø neùn.
2. Ñieàu chænh khe hôû ñoäi toái ña cuûa vít ∆ = 0,35 - 0,40mm.
3. Vít buùa vöøa chôùm môû.
KYØ NEÙN:
Ñeå nhaän bieát piston soá 1 ôû kyø neùn, chuùng ta löïa choïn moät trong caùc bieän phaùp sau:
Neáu bu gi ñaët ôû giöõa naép maùy: Gaù ñoàng hoà ño aùp suaát neùn vaøo loã bu gi cuûa xy lanh soá 1.
Neáu bu gi ñaët beân: Duøng ngoùn tay eùp chaët loã bu gi soá 1. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay cho
ñeán khi coù hôi eùp leân ñaàu ngoùn tay.
Neáu naép ñaäy naép maùy ñaõ ñöôïc thaùo: Quay truïc khuyûu theo chieàu quay sao cho xuù pap naïp cuûa
xy lanh soá 1 vöøa ñoùng laïi.
KHE HÔÛ ÑOÄI TOÁI ÑA:
Khe hôû ñoäi toái ña ñöôïc ñieàu chænh nhö sau:
Xoay truïc delco cho cam ngaét ñieän ñoäi vít môû toái ña.
Nôùi nheï caùc vít giöõ vít ñe 1 vaø 2.
Baåy vít buùa qua laïi vaø duøng caên laù ñeå kieåm tra ñuùng khe hôû.
Xieát chaët vít 1 vaø 2.
229
Thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ñöôïc ñaùnh daáu treân pu li ñaàu truïc khuyûu hoaëc treân baùnh ñaø. Daáu naøy thöôøng
ñöôïc aùp duïng cho xy lanh soá 1 vaø xy lanh coù piston song haønh vôùi noù.
CAÂN LÖÛA THEO DAÁU

1. Thaùo bu gi cuûa xy lanh soá 1.
2. Gaù ñoàng hoà ño aùp suaát neùn vaøo xy lanh soá 1.
3. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay cho ñeán khi thaáy kim ñoàng hoà ño baét ñaàu dao ñoäng. Tieáp tuïc
quay sao cho daáu treân pu li truïc khuyûu ngay vôùi ñieåm ñaùnh löûa sôùm ôû maët tröôùc cuûa ñoäng cô.
Löu yù: Neáu daáu treân baùnh ñaø, chuùng ta cuõng thöïc hieän töông töï.
4. Ñieàu chænh goùc ngaäm ñieän: Thaùo naép delco, laáy rotor ra ngoaøi vaø xoay truïc delco sao cho cam
ngaét ñieän ñoäi vít buùa môû toái ña. Duøng caên laù ñieàu chænh khe hôû naøy trong khoaûng 0,35 -
0,40mm baèng caùch thay ñoåi vò trí cuûa vít ñe.
230
5. Ñaët delco vaøo ñoäng cô vaø xoay voû delco theo cuøng chieàu quay cuûa cam ngaét ñieän sao cho vít
vöøa ngaäm laïi.
6. Xoay voû delco theo ngöôïc chieàu quay cuûa cam ngaét ñieän sao cho vít vöøa chôùm môû.
7. Xieát chaët voû delco.
8. Laép rotor vaøo truïc delco.

9. Laép naép delco cho ñuùng vaø chuù yù vò trí ñaàu cuûa rotor vôùi cöïc beân cuûa naép delco.
10. Laép daây cao aùp töø cöïc trung taâm boâ bin ñeán cöïc trung taâm naép delco neáu boâ bin ñaët ngoaøi.
11. Laép daây cao aùp töø cöïc beân cuûa naép delco ngay vôùi ñaàu rotor tôùi bu gi cuûa xy lanh soá 1.
12. Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa rotor vaø laép caùc daây cao aùp coøn laïi theo thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng
cô.
Chieàu quay rotor: Löïa choïn moät trong caùc phöông phaùp sau:
Daáu muõi teân treân naép delco.
Caên cöù vaøo boä ñaùnh löûa sôùm li taâm: Laép rotor vaøo truïc delco. Chieàu quay cuûa truïc delco
laø chieàu maø chuùng ta coù theå xoay rotor moät goùc ñoä nhoû.
231
Caên cöù boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng: Chieàu quay cuûa rotor theo ngöôïc chieàu quay cuûa
maâm löûa.
CAÂN LÖÛA KHOÂNG DAÁU

Ñaây laø tröôøng hôïp daáu caân löûa treân pu li hoaëc treân baùnh ñaø ñaõ maát daáu hoaëc bò sai leäch. Chuùng ta thöïc
hieän nhö sau.
1. Tìm ñieåm cheát treân cuûa xy lanh soá 1 baèng que doø hoaëc caên cöù vaøo söï truøng ñieäp cuûa xuù pap.
2. Ñaùnh moät daáu treân pu li truïc khuyûu truøng vôùi moät ñieåm coá ñònh treân thaân maùy.
3. Khi coù ñieåm cheát treân, xaùc ñònh thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm töø 5° ñeán 10° vaø baûo ñaûm xy lanh soá 1
ôû cuoái kyø neùn.
4. Sau khi xaùc ñònh thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm, caùc böôùc coøn laïi thöïc hieän nhö tröôøng hôïp caân löûa coù
daáu.
5. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø giöõ böôùm ga cho ñoäng cô noå khoaûng 1000 v/p, ñieàu chænh laïi thôøi ñieåm
ñaùnh löûa nhö sau.
Nôùi hôi loûng vít giöõ voû delco.
Xoay voû delco töø töø sao cho ñoäng cô noå eâm (Noå lôùn nhaát).
Xieát chaët voû delco.
Leân ga ñoät ngoät vaø nghe ñoäng cô coù kích noå hay khoâng. Neáu coù tieáng goõ thì ñieàu chænh
thôøi ñieåm ñaùnh löûa treã laïi.
232
II. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRANSISTOR

Ña soá hieän nay heä thoáng ñaùnh löûa transistor ñeàu söû duïng caûm bieán töø. Phöông phaùp xaùc ñònh kyø neùn vaø
thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm gioáng nhö kieåu duøng vít löûa.
1. Quay truïc khuyûu theo chieàu quay sao cho xy lanh soá 1 ôû ñuùng thôøi ñieåm ñaùnh löûa sôùm vaø ôû cuoái
thì neùn. Goùc ñaùnh löûa sôùm khoaûng 10°.
2. Thaùo naép delco vaø ñieàu chænh khe hôû töø khoaûng 0,2 ñeán 0,4mm.
3. Xoay baùnh raêng truïc delco sao cho daáu treân truïc truøng vôùi daáu treân voû delco vaø laép delco vaøo ñoäng
cô.
Chuù yù: Neáu treân truïc delco khoâng coù daáu, thöïc hieän nhö sau:
Laép delco vaøo ñoäng cô vaø xoay voû delco sao cho moät raêng cuûa rotor tín hieäu truøng vôùi cöïc töø ôû cuoän
daây caûm bieán (Xem hình veõ treân), ñoàng thôøi khi gaù rotor vaøo truïc delco thì ñaàu cuûa rotor quay veà cöïc
soá 1 cuûa naép delco (Do chieàu daøi caùc daây cao aùp khoâng ñeàu nhau).
4. Xieát chaët voû delco.
233
5. Laép naép delco vaø chuù yù ñeäm laøm kín.

6. Laép daây cao aùp töø boâ bin ñeán naép delco neáu nhö boâ bin ñaët beân ngoaøi delco.
7. Daây cao aùp töø cöïc soá 1 treân naép delco ñöôïc noái ñeán bu gi xy lanh soá 1.
8. Caên cöù vaøo chieàu quay cuûa rotor, laép caùc daây cao aùp coøn laïi theo theo thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô.
9. Hoaøn chænh caùc ñöôøng daây cuûa maïch sô caáp heä thoáng ñaùnh löûa.
234
NHAÄN XEÙT
1. Neáu delco boá trí ôû ñaàu truïc cam, söï aên khôùp giöõa truïc delco vôùi truïc cam laø aên khôùp ngaøm vaø noù
chæ laép ñuùng moät vò trí. ÔÛ tröôøng hôïp naøy khoâng caàn caân löûa vaø chæ laép delco vaøo laø ñuùng.
2. Neáu delco aên khôùp ngaøm, chuùng ta chæ caàn ñieàu chænh goùc ngaäm ñieän ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa
duøng vít löûa hoaëc ñieàu chænh khe hôû töø ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa transistor.
3. Neáu nhö ñoäng cô ñang hoaït ñoäng, vì lyù do naøo ñoù maø chuùng ta phaûi thaùo delco ra khoûi ñoäng cô.
Tröôùc khi thaùo chuùng ta caàn ñaùnh daáu ñeå traùnh vieäc phaûi caân löûa laïi laøm maát thôøi gian. Coâng vieäc
ñöôïc thöïc hieän nhö sau.
Thaùo ñöôøng daây keát noái vôùi delco.
Thaùo naép delco.
Quan saùt vò trí cuûa rotor vaø ñaùnh moät daáu ôû ngoaøi delco ngay vôùi ñaàu cuûa rotor.
Chuù yù vò trí cuûa voû delco ( Raõnh hieäu chænh thôùi ñieåm ñaùnh löûa).
4. Ñoái vôùi heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU, khi caân löûa chuùng ta caên cöù vaøo tín hieäu G. Phöông
phaùp thöïc hieän gioáng nhö heä thoáng ñaùnh löûa transistor.
5. Neáu truïc delco aên khôùp ngaøm vôùi truïc bôm nhôùt vaø truïc bôm nhôùt ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc cam, khi
laép bôm nhôùt vaøo ñoäng cô phaûi caân löûa sô boä tröôùc.
6. Neáu truïc delco aên khôùp vôùi truïc cam, ñoàng thôøi truïc delco keùo truïc bôm nhôùt, khi ñaët truïc delco
vaøo thaân maùy phaûi xoay raõnh cuûa truïc bôm nhôùt cho ñuùng.
7. Neáu treân naép delco coù ghi IIA , boâ bin vaø Igniter ñöôïc boá trí trong delco.
8. Caùch boá trí cuûa caùc cuïm heä thoáng ñaùnh löûa coù theå khaùc nhau, nhöng sô ñoà ñaáu daây cuûa maïch sô
caáp laø nhö nhau.
G. PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG ÑEØN CAÂN LÖÛA
Ñeøn caân löûa duøng ñeå kieåm tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa, goùc ñaùnh löûa sôùm, ñoä moøn cuûa cam ngaét ñieän, ñoä rô
cuûa truïc cam, söï hoaït ñoäng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø boä ñaùnh löûa sôùm li taâm…
ÔÛ ñoäng cô duøng boä cheá hoaø khí, goùc ñaùnh löûa ban ñaàu öùng vôùi cheá ñoä caàm chöøng. Coøn ôû ñoäng cô phun
xaêng thì goùc ñaùnh löûa ban ñaàu öùng vôùi cheá ñoä khôûi ñoäng.
Hieän nay ñeøn caân löûa (Timing Light) coù raát nhieàu daïng, ngoaøi vieäc kieåm tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa, noù
coøn theå hieän goùc ngaäm ñieän, toác ñoä cuûa ñoäng cô…
235
I. YEÂU CAÀU
1. Tröôùc khi söû duïng thieát bò phaûi naém thaät vöõng phöông phaùp söû duïng. Ñeå traùnh laøm hoûng thieát bò
cuõng nhö coâng vieäc thöïc hieän ñöôïc nhanh choùng vaø chính xaùc.
2. Phaûi bieát goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu cuûa moãi loaïi ñoäng cô cuï theå.
3. Laøm saïch daáu caân löûa treân ñoäng cô.
4. Cho ñoäng cô hoaït ñoäng ñeå ñaït ñöôïc nhieät ñoä bình thöôøng tröôùc khi kieåm tra.
5. Neáu ñeøn caân löûa khoâng coù chöùc naêng ño soá voøng quay, phaûi keát hôïp vôùi vôùi ñoàng hoà khaùc ñeå xaùc
ñònh toác ñoä cuûa ñoäng cô.
II. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN
KIEÅM TRA THÔØI ÑIEÅM ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM
1. Xaùc ñònh goùc caân löûa ñöôïc cho bôûi nhaø cheá taïo. Thöôøng töø 5 ñeán 10°.
2. Ñaáu daây ñeøn caân löûa vaøo ñoäng cô (Xem hình).
3. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng khoaûng 5 phuùt ñeå ñaït nhieät ñoä bình thöôøng.
4. Ñieàu chænh toác ñoä caàm chöøng theo ñuùng trò soá cho cuûa nhaø cheá taïo. Thöôøng töø 750 ñeán 850 v/p
baèng ñoàng hoà ño toác ñoä.
5. AÁn contact ñeøn, luùc naøy ñeøn seõ saùng vaø roïi ñeøn vaøo daàu caân löûa. Caàn löu yù caùnh quaït laøm maùt ñeå
traùnh laøm hö hoûng thieát bò vaø toån thöông cho ngöôøi söû duïng.
6. Neáu daáu caân löûa ôû treân phaàn quay vaø phaàn coá ñònh truøng nhau theo ñuùng goùc ñoä cho bôûi nhaø cheá
taïo, thôøi ñieåm caân löûa laø chính xaùc. Neáu hai daáu bò sai leäch, nôùi loûng vít coá ñònh voû delco vaø xoay
voû delco cho hai daáu truøng vôùi nhau.
Ghi chuù: Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU, ñeå kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm ban ñaàu, noái giaéc kieåm
tra thôøi ñieåm ñaùnh löûa. Ví duï: Haõng Toyoya.
236
7. Sau khi ñieàu chænh xong, xieát chaët voû delco.

KIEÅM TRA BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM LI TAÂM
Boä ñaùnh löûa sôùm li taâm ñöôïc boá trí beân trong delco. Sau moät khoaûng thôøi gian söû duïng boä ñaùnh löûa
sôùm coù theå bò keït, löïc ñaøn hoài cuûa caùc loø xo bò yeáu hoaëc söï di chuyeån cuûa caùc quaû vaêng khoâng bình
thöôøng do bò moøn khuyeát…
1. Ñaáu ñeøn caân löûa vaøo ñoäng cô nhö höôùng daãn.
2. Khôûi ñoäng ñoäng cô vaø cho ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng.
3. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng ñeán boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng vaø bòt kín ñöôøng oáng laïi.
4. Duøng ñoàng hoà ño toác ñoä kieåm tra soá voøng quay neáu ñeøn khoâng coù boä phaän naøy.
5. Cho toác ñoä ñoäng cô taêng töø töø vaø xaùc ñònh soá voøng quay öùng vôùi boä ñaùnh löûa sôùm li taâm baét ñaàu
hoaït ñoäng (Luùc naøy daáu ñaùnh löûa sôùm baét ñaàu xe dòch ngöôïc vôùi chieàu quay cuûa truïc khuyûu).
6. Tieáp tuïc taêng toác ñoä ñoäng cô töø töø vaø ghi chuù goùc ñaùnh löûa töông öùng vôùi caùc soá voøng quay cuûa
ñoäng cô. Thí duï nhö baûng sau.
Soá voøng quay (v/p) 1000 2000 3000 4000 5000

Goùc ñoä ñaùnh löûa sôùm 0° 10° 20° 30° 30°
Töø baûng treân chuùng ta thaáy, boä ñaùnh löûa sôùm li taâm baét ñaàu laøm vieäc ôû soá voøng quay 1000 v/p vaø ôû soá
voøng quay 4000 v/p, boä ñaùnh löûa sôùm li taâm laøm vieäc toái ña.
237
1. Daây kieåm tra goùc ngaäm ñieän

2. Keïp
3. Cöïc - boâ bin
4. Cöïc + aéc quy
5. Keïp ñoû
6. Keïp ñen
7. Cöïc - aéc quy
8. Keïp tín hieäu töø daây cao aùp soá 1
9. Daây cao aùp bu gi soá 1
Sau khi kieåm tra, chuùng ta veõ ñöôøng ñaëc tính cuûa boä ñaùnh löûa sôùm vaø so saùnh vôùi ñaëc ñieåm cho bôûi
nhaø cheá taïo. Neáu sai leäch vöôït quaù cho pheùp thì phaûi tìm bieän phaùp khaéc phuïc.
KIEÅM TRA BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM CHAÂN KHOÂNG
Boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng ñöôïc ñieàu khieån töø tín hieäu chaân khoâng ôû boä cheá hoøa khí. Ñaây laø boä
ñaùnh löûa sôùm theo taûi cuûa ñoäng cô.
1. Noái ñöôøng oáng chaân khoâng trôû laïi ñoäng cô.
2. Ñieàu chænh soá voøng quay ñöôïc cho bôûi nhaø cheá taïo.
3. Roïi ñeøn caân löûa vaøo daáu caân löûa vaø ghi chuù goùc ñoä ñaùnh löûa sôùm.
4. Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng, luùc naøy daáu ñaùnh löûa sôùm treân pu li seõ dòch chuyeån. Goùc ñoä dòch
chuyeån bieåu thò goùc ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng öùng vôùi soá voøng quay treân.
238
5. Töông töï nhö theá xaùc ñònh goùc ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng ôû caùc soá voøng quay khaùc. Ghi chuù cuï theå
vaø so saùnh vôùi caùc thoâng soá cho bôûi nhaø cheá taïo.
Chuù yù:
Khi ruùt ñöôøng oáng chaân khoâng maø goùc ñaùnh löûa sôùm khoâng giaûm thì coù söï hö hoûng trong boä ñaùnh löûa
sôùm nhö maøng chaân khoâng bò roø, ñöôøng oáng chaân khoâng bò hôû, hoaëc maâm löûa bò keït…
KIEÅM TRA SÖÏ MAØI MOØN CUÛA CAM NGAÉT ÑIEÄN – TRUÏC DELCO
1. Kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm cuûa xy lanh soá 1 öùng vôùi toác ñoä caàm chöøng.
2. Kieåm tra goùc ñaùnh löûa sôùm cuûa xy lanh song haønh vôùi xy lanh soá 1. Neáu coù söï sai leäch chöùng toû
cam ngaét ñieän bò moøn, truïc delco bò cong, baïc thau truïc delco quaù moøn… Söûa chöõa neáu caàn thieát.
NHAÄN XEÙT
Ñeøn caân löûa laø phöông tieän giuùp chuùng ta kieåm tra ñieàu chænh heä thoáng ñaùnh löûa moät caùch chính xaùc
vaø coù khoa hoïc. Ñaây cuõng laø neàn taûng ñeå chaån ñoaùn tìm pan cuûa ñoäng cô.
239
H. KIEÅM TRA – CHAÅN ÑOAÙN HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA

Ñaây laø phöông phaùp kieåm tra heä thoáng ñaùnh löûa chính xaùc, coù heä thoáng vaø khoa hoïc.
I. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DUØNG VÍT LÖÛA
CHAÅN ÑOAÙN
BÖÔÙC 1: Kiểm tra tia lửa điện cao áp.
Thaùo daây cao aùp töø coïc trung taâm cuûa naép delco.
Ñeå ñaàu daây cao aùp caùch maùt khoaûng 13 mm.
Kieåm tra tia löûa khi khôûi ñoäng.
Neáu khoâng coù hoaëc quaù yeáu -> Böôùc 2.
240
BÖÔÙC 2: Kieåm tra ñieän trôû daây cao aùp trung taâm.
Khoâng quaù 25kΩ cho moät sôïi.
BÖÔÙC 3: Kieåm tra ñieän nguoàn cung caáp cho boâ bin.
1. Xoay contact maùy on.
2. Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc + boâ bin: Khoaûng 12 voân.
3. Neáu khoâng coù -> Kieåm tra caàu chì, ñöôøng daây vaø contact maùy.
BÖÔÙC 4: Kieåm tra boâ bin

Ñieän trôû cuoän sô: 1,2 – 1,7Ω.
Ñieän trôû cuoän thöù: 10,7 – 14,5KΩ
Neáu ñieän trôû khoâng ñuùng thay môùi boâ bin.
241
BÖÔÙC 5: Kieåm tra vít löûa vaø tuï ñieän.

1. Xoay contact maùy off.
2. Quay truïc khuyûu cho cam ngaét ñieän ñoäi vít buùa môû ra.
3. Ño ñieän trôû giöõa vít buùa vaø maùt: Ñieän trôû voâ cuøng.
4. Quay truïc khuyûu cho vít buùa ngaäm: Ñieän trôû vit buùa vôùi maùt laø 0Ω.
5. Neáu khoâng ñuùng kieåm tra tình traïng cuûa beà maët vit -> Thay môùi vit löûa vaø tuï ñieän neáu caàn
thieát.
KIEÅM TRA CHI TIEÁT
1. Kieåm tra daây cao aùp.
Ñieän trôû moät daây cao aùp khoâng quaù 25 KΩ
2. Kieåm tra tình traïng cuûa bu gi.

Neáu khoâng bình thöôøng -> Thay môùi bu gi ñuùng loaïi.
Kieåm tra ñieän trôû cuûa caùc bu gi treân ñoäng cô: Lôùn hôn 10MΩ.
Neáu ñieän trôû beù hôn 10MΩ -> Laøm saïch bu gi vaø kieåm tra laïi.
242
Ñieàu chænh khe hôû bu gi: 0,8 mm.

Xieát chaët bu gi vôùi moät moâ men laø 180 kg.cm
3. Kieåm tra boâ bin.

Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän sô caáp: 1,2 – 1,7 Ω.
Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù caáp:10,7 – 14,5 KΩ.
243
4. Kieåm tra ñieän trôû phuï cuûa boâ bin: 1.3 – 1,5Ω
5. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng.

Thaùo ñöôøng oáng chaân khoâng cung caáp ñeán maøng.
Duøng boä taïo chaân khoâng baèng tay. Cung caáp chaân khoâng ñeán maøng vaø kieåm tra söï dòch chuyeån
cuûa maâm löûa.
Neáu boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng, khoâng hoaït ñoäng thì thay môùi.
6. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm li taâm.

Theo hình treân. Xoay rotor theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà.
Buoâng tay, rotor phaûi trôû laïi vò trí ban ñaàu.
Kieåm tra neáu söï chuyeån ñoäng laø khoâng chính xaùc.
6. Thaùo raõ delco.
244
II. HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA TRANSISTOR
245
CHAÅN ÑOAÙN
BÖÔÙC 1: Kieåm tra tia löûa ñieän cao aùp:

Ñeå daây cao aùp töø boâ bin caùch maùt moät khoaûng 13mm.
Khôûi ñoäng vaø quan saùt tia löûa ñieän.
Neáu khoâng coù hoaëc yeáu -> Böôùc 2.
BÖÔÙC 2: Kieåm tra daây cao aùp trung taâm.

Ñieän trôû daây cao aùp phaûi beù hôn 25KΩ.
246
Neáu khoâng ñuùng thay toaøn boä daây cao aùp.

BÖÔÙC 3: Kieåm tra ñieän nguoàn cung caáp cho boâ bin vaø Igniter.
Xoay contact maùy On.
Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc + boâ bin: Khoaûng 12 voân.
Kieåm tra ñieän aùp taïi cöïc B cuûa igniter: Khoaûng 12 voân.
Neáu khoâng coù, kieåm tra caàu chì, ñöôøng daây, contact…
BÖÔÙC 4: Kieåm tra boâ bin.

Kieåm tra ñieän trôû cuoän sô caáp: 1,2 – 1,6Ω.
Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù: 10,2 – 13,8KΩ
Neáu ñieän trôû khoâng ñuùng -> Thay môùi boâ bin.
BÖÔÙC 5: kieåm tra ñieän trôû cuoän daây caûm bieán
Ñieän trôû cuoän daây caûm bieán khoaûng 140 - 160Ω. Ñieän trôû cuûa cuoän daây caûm bieán thay
ñoåi tuyø theo haõng xe.
Neáu khoâng ñuùng -> Thay môùi.
BÖÔÙC 6: Kieåm tra khe hôû töø.
Duøng caên laù kieåm tra khe hôû töø: 0,2 –
0,4mm. Ñieàu chænh laïi neáu caàn thieát.
Neáu vaãn khoâng coù tia löûa ñieän cao aùp ->
Thay môùi igniter.
247
KIEÅM TRA CHI TIEÁT

1. Kieåm tra daây cao aùp.
Ñieän trôû moät daây cao aùp khoâng quaù 25 KΩ
2. Kieåm tra tình traïng cuûa bu gi.

Neáu khoâng bình thöôøng -> Thay môùi bu gi ñuùng loaïi.
Kieåm tra ñieän trôû cuûa caùc bu gi treân ñoäng cô: Lôùn hôn 10MΩ.
Neáu ñieän trôû beù hôn 10MΩ -> Laøm saïch bu gi vaø kieåm tra laïi.
248
Ñieàu chænh khe hôû bu gi: 1,1 mm. Ñoái vôùi bu gi coù ñieän cöïc baèng platin -> Khoâng hieäu chænh.
Xieát chaët bu gi vôùi moät moâ men laø 180 kg.cm
3. Kieåm tra boâ bin.

Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän sô caáp: 1,2 – 1,6 Ω.
Kieåm tra ñieän trôû cuoän thöù caáp:10,2 – 13,8 KΩ.
4. Kieåm tra vaø ñieàu chænh khe hôû töø:

Khe hôû töø naém trong khoaûng 0,2 – 0,4mm. Ñieàu chænh laïi khe hôû neáu caàn thieát.
249
5. Kieåm tra ñieän trôû cuûa cuoän daây caûm bieán.

Ñieän trôû cuoän daây: Toyoya R = 140 - 180Ω
Honda R = 650 - 850Ω
6. Kieåm tra boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng.
Thaùo oáng chaân khoâng taïi boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng.
Cung caáp chaân khoâng ñeán caùc maøng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm chaân khoâng.
Kieåm tra söï dòch chuyeån cuûa maâm löûa.
7. Kieåm tra söï hoaït ñoäng cuûa boä ñaùnh löûa sôùm li taâm.
Xoay rotor theo ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà.
Buoâng tay vaø rotor phaûi traõ nhanh veà vò trí ban ñaàu.
Söûa chöõa hoaëc thay môùi chuùng neáu thaáy caàn thieát.
8. Kieåm tra tia löûa ñieän.
250
Ñeå kieåm tra boâ bin vaø igniter, thöïc hieän nhö sau:
Caáp nguoàn 12 voân cho boâ bin vaø igniter.
Ñeå daây cao aùp caùch maùt khoaûng 13mm.
Duøng pin khoâ 1,5 voân: Cöïc aâm cuûa pin noái vôùi cöïc (-) cuûa igniter vaø cöïc döông cuûa pin ñöôïc queït
vaøo cöïc (+) cuûa igniter.
Neáu coù tia löûa ñieän cao aùp -> Boâ bin vaø igniter coøn toát.
9. Kieåm tra Igniter.
Igniter coù theå ñöôïc kieåm tra nhö sau:
Khi ñaáu pin khoâ 1,5v vaøo Igniter nhö hình veõ thì boùng ñeøn saùng.
Khi ngaét nguoàn 1,5v thì ñeøn seõ taét.
Neáu kieåm tra thaáy caû hai tröôøng hôïp treân ñeàu ñuùng thì Igniter coøn toát.
251
252
MUÏC LUÏC
Lôøi giôùi thieäu Trang 1
Chöông 1: PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG DUÏNG CUÏ
Khaùi quaùt 3
Duïng cuï tay 4 – 13
Duïng cuï chuyeân duøng 13 – 15
Duïng cuï kieåm tra 15 – 25
Thieát bò kieåm tra ñoäng cô 25 – 26
Caùc loaïi duïng cuï khaùc 26 – 27
Bu loâng ñai oác 27 – 29
Caùch xieát bu loâng ñai oác 29
Chöông 2: NGUYEÂN LYÙ-CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH CUÛA ÑOÄNG CÔ
Khaùi quaùt 30 – 31
Caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa ñoäng cô 31 – 32
Nguyeân lyù laøm vieäc ñoäng cô 32
Ñoäng cô xaêng 4 kyø 1 xy lanh 32 – 35
Ñoäng cô Diesel 4 kyø 1 xy lanh 35 – 38
Ñoäng cô nhieàu xy lanh treân oâtoâ 38 – 40
Ñoäng cô xaêng 2 kyø 1 xy lanh 40 – 42
Ñoäng cô piston quay 42
Caáu truùc cuûa ñoäng cô xaêng 43
Boä phaän coá ñònh 44 – 47
Boä phaän di ñoäng 47 – 54
Cô caáu phaân phoái khí 54 – 61
Chöông 3: THÖÏC TAÄP CÔ BAÛN
Phöông phaùp xaùc ñònh chieàu quay ñoäng cô 62 – 64
Xaùc ñònh xuù pap cuøng teân 65
Phöông phaùp xaùc ñònh ñieåm cheát treân 66 – 68
Xaùc ñònh thöù töï coâng taùc cuûa ñoäng cô 69 – 70
Phöông phaùp ñieàu chænh khe hôû xuù pap 71 – 76
Phöông phaùp kieåm tra aùp suaát neùn 77 – 80
Phöông phaùp caân cam 81 – 90
Chöông 4: PHÖÔNG PHAÙP THAÙO RAÕ ÑOÄNG CÔ
Yeâu caàu 91
Thaùo naép maùy vaø cô caáu phaân phoái khí 91 – 95
Thaùo baùnh ñaø 95
Thaùo caùc te chöùa daàu 95 – 96
Thaùo piston thanh truyeàn 96 – 97
Thaùo truïc khuyûu 97 – 98
Cô caáu truyeàn ñoäng xích
Cô caáu OHC 98 – 99
Cô caáu OHV 99 – 100
Chöông 5: PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH ÑOÄNG CÔ
Yeâu caàu 101
Kieåm tra naép maùy 101 – 102
Kieåm tra cô caáu phaân phoái khí
253
Kieåm tra cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng ñai 102 – 109
Kieåm tra cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng xích 109 – 110
Kieåm tra cô caáu OHV-Truyeàn ñoäng xích 110 – 112
Phöông phaùp kieåm tra thaân maùy-Xy lanh 112 – 113
Kieåm tra piston-Xeùc maêng-Thanh truyeàn-Truïc piston 113 – 118
Kieåm tra truïc khuyûu 118 – 119
Chöông 6: PHÖÔNG PHAÙP LAÉP ÑOÄNG CÔ
Yeâu caàu 120
Laép truïc khuyûu 120 – 121
Laép truïc piston-Xeùc maêng 121 – 122
Laép piston-Thanh truyeàn-Xeùc maêng vaøo xy lanh 122 – 123
Laép caùc te 123
Laép naép maùy 124 – 125
Laép boä truyeàn ñoäng ñai 125 – 126
Cô caáu OHC-Truyeàn ñoäng xích 126 – 129
Cô caáu OHV-Truyeàn ñoäng xích 129 – 130
Chöông 7: HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
Chöùc naêng 131
Nguyeân lyù boâi trôn thuyû ñoäng 131
Caáu truùc vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng 131
Löôùi loïc 133
Bôm nhôùt 133
Heä thoáng ñieàu tieát aùp suaát nhôùt 134
Loïc nhôùt 134
Laøm maùt nhôùt 134 – 135
Daàu boâi trôn 135 – 137
Chæ thò aùp löïc cuûa daàu laøm trôn 137 – 138
Kieåm tra baûo döôõng heä thoáng laøm trôn
Baûo döôõng heä thoáng laøm trôn 139 – 141
Kieåm tra heä thoáng laøm trôn 141 – 146
Chöông 8: HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT
Khaùi quaùt 147
Heä thoáng laøm maùt baèng khoâng khí 147
Heä thoáng laøm maùt baèng chaát loûng 147 – 155
Baûo döôõng-Kieåm tra heä thoáng laøm maùt
Thay nöôùc laøm maùt 155 – 157
Kieåm tra van haèng nhieät 157
Kieåm tra naép keùt nöôùc 157 – 158
Kieåm tra söï roø ræ heä thoáng laøm maùt 158
Chöông 9: HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU 159
Caáu truùc-Nguyeân lyù hoaït ñoäng 160
Thuøng nhieân lieäu 160 – 161
OÁng daãn nhieân lieäu 161
Loïc nhieân lieäu 161
Bôm nhieân lieäu 162 – 163
Heä thoáng thu hoài hôi nhieân lieäu 163 – 164
Boä cheá hoaø khí 164 – 168
254
Boä cheá hoaø khí hai buoàng hoãn hôïp 168 – 181
Kieåm ta boä cheá hoaø khí 181 – 188
Phöông phaùp thaùo boä cheá hoaø khí töø ñoäng cô 189
Thaùo raõ boä cheá hoaø khí 189 - 194
Kieåm tra caùc chi tieát 195 – 196
Laép boä cheá hoaø khí 196 – 202
Ñieàu chænh boä cheá hoaø khí 202 – 208
Kieåm tra bôm nhieân lieäu 208 – 210
Ñieàu chænh boä cheá hoaø khí treân oâtoâ 210 - 212
Chöông 10: HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA
Phaân loaïi 213
Yeâu caàu 214
Heä thoáng ñaùnh löûa duøng vít löûa
Caáu truùc cuûa heä thoáng 214 – 219
Nguyeân lyù hoaït ñoäng 219 – 223
Heä thoáng ñaùnh löûa transistor 224 – 226
Heä thoáng ñaùnh löûa ñieàu khieån töø ECU 226 – 228
Phöông phaùp caân löûa 229 – 235
Phöông phaùp söû duïng ñeøn caân löûa 235 – 239
Kieåm tra - Chaån ñoaùn heä thoáng ñaùnh löûa 240 – 252
Muïc luïc 253 - 255
Taøi lieäu tham khaûo 256
255
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Giaùo trình ñoäng cô 1 Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät – Nguyeãn Taán Loäc
2. Taøi lieäu ñaøo taïo Ford Vieät nam
3. Taøi lieäu ñaøo taïo Toyota
4. Taøi lieäu ñaøo taïo Mitsibishi
5. Taøi lieäu ñaøo taïo Nissan
6. Toyota 3S-FE, 3S-GE
7. Toyota 2Y, 3Y, 4Y
8. Toyota 1FZ-FE
9. Fundamentals of servicing Step 1 vol 2 Toyota
10. Automotive Repair Manual – Haynes
11. Automotive Tools Manual – Haynes
12. Design of Automotive Engines – A. Kolchin.
13. Camry Body Electrical Simulator.
256

thực tập động cơ 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

thực tập động cơ 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Heä thoáng laøm trôn-Kieåm tra & Baûo döôõng

HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN

BÔM BAÙNH RAÊNG AÊN KHÔÙP NGOAØI

III. HEÄ THOÁNG ÑIEÀU TIEÁT AÙP SUAÁT NHÔÙT

IV. LOÏC NHÔÙT

LAØM MAÙT BAÈNG KHOÂNG KHÍ

LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙC

VI. DAÀU BOÂI TRÔN

D. KIEÅM TRA BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN

 Thaùo naép ñoã nhôùt ôû caùc-te ñaäy naép maùy.

2. PHÖÔNG PHAÙP THAY LOÏC NHÔÙT

b) Lau saïch beà maët choã laép gheùp loïc daàu.

3. KIEÅM TRA ÑOÄ KÍN HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN

 Söï roø ræ nhôùt ôû ñuoâi truïc khuyûu.

e) Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng truïc cam.

g) Thaùo van an toaøn.

i) Thay môùi phôùt chaän nhôùt ñaàu truïc bôm.

KIEÅM TRA BOÄ LAØM MAÙT NHÔÙT BAÈNG NÖÔÙC

 Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan.

 Thay môùi voøng laøm kín cuûa boä laøm maùt.

TÌM MAÏCH DAÀU LAØM TRÔN

KIEÅM TRA MAÏCH ÑIEÄN ÑEØN BAÙO AÙP SUAÁT NHÔÙT

HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT

C. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG CHAÁT LOÛNG

Tröôùc kia ngöôøi ta söû duïng chaát loûng

BOÁ TRÍ ÔÛ ÑÖÔØNG NÖÔÙC RA TREÂN NAÉP MAÙY

IV. DAÃN ÑOÄNG QUAÏT LAØM MAÙT

VI. THUØNG NÖÔÙC DÖÏ TRÖÕ

VII. CHÆ THÒ NHIEÄT ÑOÄ NÖÔÙC LAØM MAÙT

3. Thaùo nuùt xaû nöôùc boá trí treân thaân maùy.

HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU

A. CAÁU TRUÙC - NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG

IV. BÔM NHIEÂN LIEÄU

NAÏP NHIEÂN LIEÄU

CUNG CAÁP NHIEÂN LIEÄU

ÑIEÀU KIEÄN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA ÑOÄNG CÔ A/F

NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

CAÙCH BOÁ TRÍ BOÄ CHK

SOÁ BUOÀNG HOÃN HÔÏP

B. BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ HAI BUOÀNG HOÃN HÔÏP

Döôùi taùc duïng cuûa ñoä chaân khoâng sau

IV. MAÏCH THÖÙ CAÁP TOÁC ÑOÄ CAO

VI. BÔM TAÊNG TOÁC

SAU KHÔÛI ÑOÄNG

Khi giaûm toác, böôùm ga bò vít ñieàu

X. BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ AAP

c. Noái laïi ñaàu noái ñieän.

a. Khôûi ñoäng ñoäng cô.

6. KIEÅM TRA BÔM TAÊNG TOÁC PHUÏ

7. KIEÅM TRA VAN ÑIEÀU KHIEÅN THOÂNG KHÍ OVCV

b. Döøng ñoäng cô.

CAÙC BOÄ PHAÄN CUÛA BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

D. PHÖÔNG PHAÙP THAÙO BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ TÖØ ÑOÄNG CÔ

3. Thaùo cô caáu truyeàn ñoäng boä CB.

10. Thaùo piston cuûa maïch laøm ñaäm.

Vôùi kieåu hai maøng:

THAÙO RAÕ PHAÀN THAÂN BOÄ CHEÁ HOØA KHÍ

2. Thaùo caùc gic lô vaø van laøm ñaäm.

3. Thaùo oáng khueách taùn nhoû thöù caáp.

4. Thaùo van Solenoid vaø ñeäm kín.

 Thaùo loø xo.

7. Thaùo bôm taêng toác.

9. Thaùo bôm taêng toác phuï AAP.

10. Thaùo maët kính buoàng phao.

Thaùo naép ñoã nhôùt ôû caùc-te ñaäy naép maùy.

Söï roø ræ nhôùt ôû ñuoâi truïc khuyûu.

Thaùo caùc boä phaän coù lieân quan.

Thay môùi voøng laøm kín cuûa boä laøm maùt.

Thaùo loø xo.

Töø 38° ñeán 42° töø maët naèm ngang.

Doøng ñieän phoùng.

Ñieàu chænh khe hôû bu gi: 0,8 mm.

Neáu khoâng ñuùng thay toaøn boä daây cao aùp.