1 z 18

Zaburzenia analizatora słuchowego

1. Surdopedagogika
• dział pedagogiki specjalnej, zajmujący się teorią i praktyką kształcenia osób z
wadą słuchu,
• Nadrzędnym celem surdopedagogiki jest przygotowanie osób z wada słuchu do
funkcjonowania w warunkach życiowo zmienionych wskutek istniejącej wady i
samodzielnego życia

2. Każdy analizator składa się z trzech części:

1. receptor,
2. droga przewodzeniowa (aferentna),
3. Ośrodek w mózgu

3. Analizator słuchowy
• receptor – komórki rzęsate narządu Cortiego znajdujące się w uchu
wewnętrznym,
• droga słuchowa – nerw słuchowy VIII – nerw przedsionkowo-ślimakowy,
• ośrodek słuchowy w mózgu - znajduje się w płatach skroniowych (w polach
pierwszorzędowych następuje odbiór bodźca, w polach drugorzędowych –
kojarzenie bodźca z wiadomościami np. rozpoznajemy dźwięki mowy, pola
trzeciorzędowe to pola nakładania się analizatorów, np. możemy wykonać
polecenie słowne)

4. Budowa ucha

5. Budowa ucha
 2 z 18
• małżowina uszna znajduje się na zewnątrz czaszki,
• znacznie większa część narządu słuchu jest ukryta i chroniona wewnątrz czaszki.
• ucho składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, ucha środkowego oraz ucha
wewnętrznego.

6. Ucho zewnętrzne
• małżowina i przewód słuchowy zewnętrzny,
• małżowina, rośnie do 18 roku życia, jest zbudowana z elastycznej chrząstki, którą
pokrywa skóra,
• przewód słuchowy zewnętrzny ma kilka centymetrów i jest nieco pokręcony, jest
pokryty skórą, samym jego początku rosną krótkie, grube włoski, wydzielina ich
gruczołów łojowych, zmieszana ze złuszczonym nabłonkiem, tworzy woskowinę;
gdy zgromadzi się jej zbyt dużo, zatyka przewód słuchowy, wtedy słyszymy
gorzej, dźwięki docierają do nas jak przez watę - nie można usuwać woskowiny
patyczkami z watą, bo tylko wpychamy czop do środka, możemy uszkodzić
błonę bębenkową, która zamyka przewód słuchowy zewnętrzny

7. Błona bębenkowa
• granica pomiędzy uchem zewnętrznym a uchem środkowym,
• ma owalny kształt i wymiary ok. 10 x 8,5 mm oraz grubość około 100 mikronów,
• od zewnątrz pokrywa ją nabłonek, od środka błona śluzowa,
• jest napięta, mocna i może wytrzymać ciśnienie ok. 100 cm słupa rtęci.,
• kiedy dźwięk (fala drgającego powietrza) wpada nam do ucha, trafia na błonę
bębenkową i wywołuje jej drgania,

8. Ucho środkowe
• zaczyna się tuż za błoną bębenkową,
• trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko,
• młoteczek przytwierdzony jest do błony bębenkowej, zaś strzemiączko do tzw.
okienka owalnego,
• trąbka słuchowa (Eustachiusza) łączy ucho środkowe z nosogardłem, służy do
wyrównywania ciśnienia

9. Ucho wewnętrzne
• składa się z przedsionka, ślimaka oraz kanałów półkolistych,
• tuż za kosteczkami słuchowymi ucha środkowego znajduje się przedsionek, od
niego nieco ku górze odchodzą trzy kanały półkoliste, przypominają obręcze
ustawione w trzech różnych, wzajemnie do siebie prostopadłych płaszczyznach
– to błędnik - zmysł równowagi,
• z podstawą kanałów półkolistych łączy się tzw. ślimak, odpowiedzialny za
odbieranie bodźców słuchowych,

10. Trzy filmy

• https://youtu.be/ZkHO2ha7vLk - budowa ucha
• https://youtu.be/pooeW9Oop5Q- jak działa słuch
• https://youtu.be/PNGNdRUseDQ - budowa ucha - słyszenia

11. Działanie słuchu

 3 z 18
• dźwięk wpada do przewodu słuchowego i wywołuje ruch bębenka,
• bębenek wibruje na skutek dźwięku,
• wibracje przenoszone przez kosteczki słuchowe trafiają do ślimaka,
• wibracje dźwiękowe wprawiają w ruch płyn wypełniający ślimak,
• ruchy płynu powodują uginanie się rzęsek słuchowych,
• rzęski słuchowe wytwarzają sygnały nerwowe przechwytywane
przez nerw słuchowy,
• rzęski słuchowe na jednym z końców ślimaka odpowiadają za przekazywanie
dźwięków o niskiej częstotliwości, a te z drugiego końca — za przekazywanie
dźwięków o wysokiej częstotliwości
• nerw słuchowy przekazuje sygnały do mózgu, gdzie są one interpretowane
jako dźwięki, (w polach słuchowych)

12. Dwa rodzaje przewodnictwa

• przewodnictwo powietrzne – w ten sposób słyszymy dźwięki z zewnątrz
• przewodnictwo kostne – podczas mowy drgają kości czaszki i te drgania
przenoszone są bezpośrednio do kosteczek słuchowych – gdy mówimy słyszymy
siebie za pomocą przewodnictwa powietrznego – słyszymy swój głos, ale także za
pośrednictwem przewodnictwa kostnego - stąd nasz głos dla nas brzmi nieco
inaczej niż dla innych odbiorców,

13. Odbiór dźwięków

• wszystko to co dzieje się w uchu zewnętrznym i środkowym to przewodzenie
dźwięków,
• odbiór dźwięków następuje dopiero w narządzie Cortiego w uchu wewnętrznym

14. Zakres słyszanych przez człowieka dźwięków

• zakres częstotliwości słyszalnych mierzy się w Hertzach,
• ucho człowieka jest w stanie wychwycić dźwięki o częstotliwości od 16 Hz
(najniższa wartość) do 20 000 Hz (najwyższa),
• najbardziej wyczuleni jesteśmy na zakres częstotliwości od 1000 Hz do 3000 Hz,
• CIEKAWOSTKA - u psa zakres ten wynosi od 15 do nawet 40 000 Hz)

15. Zakres słyszanych przez człowieka dźwięków

• to co słyszymy zależy także od natężenia dźwięków mierzonych w Decybelach
(dB)
• poziom ciśnienia akustycznego mierzony w decybelach (dB), określa, z jakim
ciśnieniem fale dźwiękowe trafiają na błonę bębenkową
• im wyższa wartość, tym głośniejszy dźwięk,
• na poziomie 0 dB leży próg słyszalności, czyli dolna granica słyszalności, jeśli
dany dźwięk jest cichszy niż 0 dB, człowiek po prostu go nie słyszy,
• normalna rozmowa to około 50 dB,
• granica bólu leży na poziomie około 120 dB – na tym poziomie głośności może
dojść do uszkodzenia lub przytępienia słuchu,

16. Zakres słuchu człowieka

 4 z 18

17. Natężenie i częstotliwość niektórych dźwięków

18 zakres słyszalności mowy człowieka

 5 z 18
19 Co ma jaką głośność?

• 10 dB oddech, szept
• 20 dB szum liści
• 35 dB cicha muzyka
• 45 - 50 dB rozmowa
• 55 dB suszarka
• 60 dB odkurzacz
• 70 - 80 dB samochód osobowy
• 85 dB klakson
• 85 - 95 dB samochód ciężarowy
• 95 dB ruchliwa ulica
• 100 dB młot pneumatyczny, pociąg
• 110 dB motocykl bez tłumika
• 120 dB bardzo głośna muzyka (np. w dyskotece)
• 130 - 140 samolot odrzutowy
• 170 dB rakieta kosmiczna

20. Próg bólu

• próg bólu określony jest na 120 db przy którym odczuwalny jest już fizyczny ból,
• jeśli przekraczacie ilość decybeli w czasie to uszkadzacie sobie słuch,
• Za maksymalną bezpieczną wartość uznaje się 85 decybeli, powyżej w
zależności jak długo spędzamy czasu następuje już stopniowe lub
natychmiastowe bezpowrotne uszkodzenie słuchu i przedstawia się to tak:
 6 z 18
21. Klasyfikacja wad słuchu:
• ze względu na moment(czas) wystąpienia wady,
• ze względu na stopień uszkodzenia słuchu
• pedagogiczna-praktyczna
• ze względu na głębokość- klasyfikacja wg BIAP (Międzynarodowego Biura
Audiofonologii),
• ze względu na miejsce uszkodzenia słuchu,
• ze względu na charakter czynnika uszkadzającego,
• ze względu na dodatkowe (sprzężone) niepełnosprawności

22. Wada słuchu ze względu na moment (czas) wystąpienia wady (lingua = język)
A. prelingwalna:
a) wrodzona - powstały w okresie prenatalnym i obecna w chwili urodzenia,
b) nabyty - powstały w okresie perinatalnym lub później w pierwszym roku
życia;
B. interlingwalna - nabyta w czasie rozwoju mowy (2-7 rok życia);
C. postlingwalna - nabyta po okresie rozwoju mowy,

23. Klasyfikacja ze względu na stopień uszkodzenia słuchu

• osoby niesłyszące (głuche),
• osoby słabosłyszące (niedosłyszące)

24. Osoba niesłysząca (głucha)

• z taką wadą słuchu, która uniemożliwia odbieranie mowy za pomocą słuchu, w
sposób naturalny,
• odbierają informacje głównie droga wzrokową,
• nie opanowują mowy drogą słuchową,
• mają trudności w kontaktach ze słyszącymi,
• tworzą „mniejszość językową”

25. Osoby słabosłyszące

• wada słuchu ogranicza odbiór mowy droga słuchową,
• odbiór informacji słuchowej jest pełniejszy przy stosowaniu aparatu
słuchowego,
• mogą opanować mowę drogą słuchową,
• w zależności od stopnia niedosłuchu mają trudności w kontaktach słownych,
• w zależności od stopnia niedosłuchu zbliżają się w funkcjonowaniu do osób
słyszących lub niesłyszących

26. Klasyfikacje pedagogiczno - praktyczne

• osoby funkcjonalnie słyszące - z użyciem aparatu słuchowego słyszą w
sposób umożliwiający precyzyjne rozpoznawanie sygnałów mowy, niezależnie
od stopnia uszkodzenia słuchu ustalonego audiometrycznie; te osoby mogą
odbierać wypowiedzi ustne drogą słuchową, nie korzystając z innych
zmysłów,
 7 z 18
• osoby niedosłyszące – bez względu na stopień uszkodzenia słuchu
wyznaczonego badaniem audiometrycznym, w odbiorze informacji
przekazywanych drogą ustną, preferuje kanał słuchowy. Te osoby
wykorzystują wzrok i percepcję wibracji tylko pomocniczo. Mowa rozwija się u
nich spontanicznie, choć z istotnymi opóźnieniami,

• osoby słabosłyszące, u których w odbiorze ustnych informacji przeważa

percepcja wzrokowa nad słuchową,

• osoby funkcjonalnie niesłyszące zaś nie wykorzystują zmysłu słuchu w aktach

porozumiewania się,

27. Ubytek słuchu ze względu na głębokość- klasyfikacja wg BIAP

(Międzynarodowego Biura Audiofonologii),
• lekki - 20 - 40 dB- szept oraz mowa cicha nie jest słyszalna,
• umiarkowany - 41 - 70 dB umiarkowanie głośna mowa jest niesłyszalna,
• znaczny - 71 - 90 dB głośna mowa a nawet krzyk nie jest słyszalny,
• głęboki - powyżej 90 dB bardzo głośny krzyk nie jest słyszalny.

28. System FM – system wspomagający słyszenie

• ułatwia komunikację między nauczycielem a dzieckiem dzięki znaczącej
poprawie stosunku sygnału mowy do szumu, przesyłając dźwięk bezpośrednio
do aparatów słuchowych.
• Korzyści : lepsze rozumienie mowy w klasie.
• dzięki systemowi FM, gdy nauczyciel ma przypięty mikrofon, jego głos jest
przekazywany przez nadajnik do odbiornika , który może być umieszczony
albo na aparatach słuchowych dziecka albo na określonym urządzeniu.
• W skład systemu FM wchodzi: mikrofon, nadajnik, odbiornik,

Ubytek słuchu do 20 dB jest dla nas właściwie niezauważalny.

29.Ubytek słuchu 20-40dB

• nie wszystkie elementy mowy potocznej są identyfikowane.
• w zależności od hałasu w klasie, odległości od nauczyciela i konfiguracji
audiogramu dziecko może nie dosłyszeć połowy informacji,
• powinno korzystać ze słabego aparatu słuchowego, a w klasach
wieloosobowych może być przydatny system FM,
• prawidłowo rozwijające się dziecko nie powinno mieć żadnych kłopotów z
kształtowaniem języka i rozwojem mowy - zachowana jest prawidłowa
artykulacja, rytm i intonacja, mogą być problemy z wysłuchiwaniem głosek
wysokich.
• dziecko zaczyna tracić zdolność selektywnego słyszenia w hałasie.
• jest bardziej zmęczone niż inni, ponieważ aby rozumieć, powinno być stale
skoncentrowane - nie jest to realne.
 8 z 18
• często niedosłuch nie jest rozpoznawany ani nawet podejrzewany, a dziecko
jest oskarżane o "nieuwagę" czy "brak koncentracji" i pozostawiane same
sobie.
• dorosły z tego rodzaju ubytkiem słuchu, mając odpowiednie kompetencje
językowe, radzi sobie dobrze.
• wyjątkiem są osoby, których praca polega na stałych kontaktach z ludźmi.
Wymagają one pomocy i aparatowania, aby ich słuch był wydolny socjalnie.

30. Ubytek słuchu 41 – 70 dB

• próg słyszenia jest na poziomie natężenia zwykłej mowy potocznej, odbieranej z
ok. 1- 1,5 m.
• w dolnym przedziale bez aparatów możliwe jest rozumienie głośnej mowy,
szczególnie w sytuacji dobrej znajomości słownictwa,
• pomocne jest czytanie z ust.
• w górnym przedziale dziecko może nie dosłyszeć do 100% informacji,
• zawsze konieczna jest rehabilitacja słuchu i mowy w aparatach słuchowych, w
szkole pomocny może być także system FM,
• przy prawidłowym aparatowaniu i rehabilitacji z rozwijaniem języka osiągnięcia
mogą dorównywać dziecku słyszącemu, często jednak z opóźnieniem,
• jedynym zaburzeniem może być nosowe, mniej dźwięczne zabarwienie głosu,
• przeważnie występuje opóźnienie rozwoju języka i związane z tym trudności w
porozumiewaniu się,
• system nauczania powinien być uzależniony od możliwości dziecka oraz jego
kompetencji językowych,
• postlingwalna utrata słuchu w tym zakresie nie stanowi ograniczenia w życiu
codziennym, dzięki nowoczesnej technice aparatowania słuchu

31. Ubytek słuchu 71-90 dB

• do odbioru mowy konieczne jest odpowiednie wzmocnienie dźwięków, a mowa
nie rozwinie się, jeżeli dziecko nie będzie wcześnie aparatowane i właściwie
rehabilitowane,
• utrata słuchu w okresie interlingwalnym powoduje cofanie się mowy, a powstała
po jej wykształceniu - zaburzenia barwy,
• nauczanie dzieci wymaga specjalnego programu słuchowo-oralnego z naciskiem
na wszystkie sprawności słuchowe, językowe, wczesną naukę czytania, rozwój
pojęć,
• nie mając dostępu do nauki uwzględniającego potrzeby słuchowe, dzieci te
funkcjonują jak całkowicie głuche,
• dzięki technice i nowoczesnemu podejściu do rehabilitacji większość dzieci
może korzystać z nauki w klasach integracyjnych, pozostałe - ze szkolnictwa
specjalnego,
• dużą pomocą są nowoczesne systemy FM,
• nauczyciele szkół publicznych powinni zostać odpowiednio przeszkoleni po to,
aby rozumieli sytuację dziecka niedosłyszącego, jego możliwości i ograniczenia,
 9 z 18
32. Ubytek słuchu powyżej 90dB
• wśród dzieci z niedosłuchem powyżej 90 dB spotyka się największe różnice w
możliwościach słuchowych,
• z jednej strony pewna ich część może mieć tak samo dobre osiągnięcia, jak
dzieci z grupy poprzedniej, z drugiej zaś - jest pewien procent dzieci, które
pomimo posiadania pewnej wrażliwości słuchowej nie są w stanie jej
wykorzystywać,
• zależy to w dużej mierze od zakresu odbieranych częstotliwości, ale także od
wczesnego aparatowania, prawidłowej rehabilitacji, ogólnych możliwości
dziecka i objęcia interdyscyplinarną opieką całej rodziny.
• dzieci wymagają stałej oceny potrzeb w odniesieniu do pojawiających się
możliwości i modyfikowania terapii wraz z rozwojem określonych umiejętności,
• ok. 15% z nich może wymagać wszczepienia implantu ślimakowego dla
umożliwienia rehabilitacji drogą słuchową,
• nie jest możliwe słyszenie cichszych elementów rozmowy, także przy
zastosowaniu aparatu słuchowego.
• Pole dynamiki (różnica między progiem percepcji a progiem dyskomfortu w
aparacie wzmacniającym) wynosi często zaledwie kilka decybeli, co powoduje
trudności w zaakceptowaniu aparatu i wymaga ograniczenia wzmocnienia.
Jest to odczuwalne tym bardziej, gdy dołącza się problem wyrównania
głośności.

33. Klasyfikacja ze względu na miejsce uszkodzenie słuchu

• zaburzenia słuchu centralne,
• zaburzenia słuchu obwodowe:
- przewodzeniowe,
- odbiorcze,
- mieszane,

34. Centralne zaburzenia słuchu

• Niedosłuch centralny wynika z uszkodzenia pnia mózgu i ośrodków korowych, co
prowadzi do głębokiego upośledzenia słuchu,
• Dźwięki mowy i otoczenia nie docierają do ośrodków w korze mózgowej,
• Centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego – uszkodzenie pól 2 i 3
rzędowych - NIE JEST TO NIEDOSŁUCH!!!
• dziecko słyszy – podstawowe badania słuchu nie wykazują problemów, lecz nie
słucha – zachowuje się i funkcjonuje podobnie do dzieci z niedosłuchem,
• czasami dziecko w domu dobrze słyszy i rozumie, natomiast w klasie, gdzie jest
hałas, dużo bodźców zewnętrznych, nie potrafi się skoncentrować i nie słyszy
poleceń nauczyciela. Trudności w codziennym funkcjonowaniu, takie jak
problemy z rozumieniem mowy, mylenie podobnie brzmiących słów, trudności w
czytaniu lub pisaniu, a nawet kłopoty w nauce – mogą być błędnie kojarzone z
problemami słuchowymi polegającymi na nieprawidłowej czułości słuchu.

35. Obwodowe zaburzenia słuchu - przewodzeniowe

• uszkodzone jest ucho zewnętrzne lub środkowe,
• zaburzenia przewodzeniowe - źle słychać tony ciche i niskie, trudno usłyszeć
głos, zanikają w mowie nieakcentowanej końcowe sylaby, zmieniony jest akcent,
 10 z 18
dynamika i melodia mowy. Odbiór zbyt cichych elementów mowy jest utrudniony
przez to, że pozostałe, głośniejsze części jakby je „zagłuszają”

36. Obwodowe zaburzenia słuchu - odbiorcze

• uszkodzenia ucha wewnętrznego,
• zaburzenia odbiorcze - brak możliwości słyszenia w zakresie tonów wysokich,
co wpływa na gorszą słyszalność dźwięków spółgłoskowych, a więc ma
większą trudność w rozumieniu mowy; źle słyszy w otoczeniu szmerów;
odbierane dźwięki są silnie zdeformowane

37. Obwodowe zaburzenia słuchu - mieszane

Zaburzenia mieszane (kombinowane) - słyszą mniej, ale również niewyraźnie;
czasem towarzyszy temu upośledzenie możliwości identyfikacji kierunku słyszenia

38. Audiogram osoby ze słuchem w normie , przewodnictwo powietrzne: ucho

lewe x , ucho prawe o, przewodnictwo kostne: ucho lewe ], ucho prawe [.

39. Audiogram osoby z zaburzeniami przewodzeniowymi – znacznie bardziej

obniżone jest przewodnictwo powietrzne (linie poniżej na audiogramie – ucho lewe
x , ucho prawe o) niż kostne (linie powyżej ucho lewe ] ucho prawe [ ).
 11 z 18
KO.. GDAŃ... CZY TEŻ GDY.. ŻY.. MAG.. GOSPODY..
ŻE GDERLI.. BY.. NIE.. CZĘ... GDE... O BY.. CO :

KOŁO GDAŃSKA CZY TEŻ GDYNI

ŻYJE MAGDA GOSPODYNI
ŻE GDERLIWA BYWA NIECO CZĘSTO GDERZE O BYLE CO:

39. Audiogram osoby z zaburzeniami odbiorczymi – (na audiogramie – ucho lewe

x, ucho prawe o) niż kostne (linie powyżej ucho lewe > ucho prawe < ).
Przewodnictwo kostne i powietrzne są obniżone podobnie.

O , AULA AIE MAE JAJA NOI JAMIGDAE ,

GDAE A I DŁEM IE
TA , JA GDB NIOA – GIE!

O. , ..A.ULA .A.IE MA.E JAJ.A .NO.I JA. MIGDA.E.

GDA..E .A. I .....DŁEM .....IE
TA. , JA. GD.B. .NIO..A – G..IE!

OT, GDAKULA TAKIE MAŁE JAJKA ZNOSI JAK MIGDAŁEK,

GDACZE ZAŚ I SKRZYDŁEM TRZĘSIE
TAK, JAK GDYBY ZNIOSŁA – GĘSIE!
 12 z 18
40. Audiogram osoby z zaburzeniami mieszanymi – (na audiogramie – ucho lewe
x , ucho prawe o) niż kostne (linie powyżej ucho lewe ] ucho prawe [ )

W DŻŻ D IE O ŻŻ IEJ
O MA DZE A,NIE NODZE,
A EJ JAEJŚ SZKIR SZ A
SI A DŻŻŻ I R J NA DR SZ A!

W DŻDŻYSTY DZIEŃ PO GRZĄSKIEJ DRODZE

PZYSZŁO MAGDZIE BRNĄĆ NIEBODZE,
A ZŁEJ JAKIEJŚ WRÓŻKI RÓŻDŻKA
SIAŁA DŻDŻOWNIC RÓJ NA DRÓŻKACH!

41. Osoby niedosłyszące porozumiewają się w języku polskim, słysząc w

ograniczonym stopniu, wspomagają się aparatami słuchowymi i/lub patrzą na usta
swojego rozmówcy, aby ułatwić sobie komunikację.
• Głośne otoczenie irytuje i utrudnia zrozumienie wypowiedzi.
• Jeżeli wymiana informacji ma być skomplikowana najskuteczniejszym sposobem
komunikowania się z osobą posługującą się językiem migowym jako pierwszym
językiem jest pomoc tłumacza języka migowego
• Należy dbać o to by twarz osoby mówiącej była dobrze oświetlona; nie należy
stawać pod słońce; na tle okna
• Jeżeli nie(do)słyszący ma brać udział w jakiejś dyskusji, to przed rozpoczęciem
spotkania zapoznajmy go z głównym tematem i ewentualną możliwością
rozwinięcia dyskusji, aby mógł w niej aktywnie uczestniczyć
• Można również przed zajęciami udostępniać materiały, które będą omawiane np.
w formie prezentacji.
• Dużym ułatwieniem jest robienie notatek w komputerze i udostępnianie osobom
nie(do)słyszącym.
• wczesne usprawnianie zaburzonego obioru słuchowego zwiększa szanse na
wyrównanie deficytów. W tym okresie intensywnie rozwija się układ nerwowy,
 13 z 18
który jest fizjologicznym podłożem życia psychicznego i wtedy właśnie powstają
najbardziej trwałe odruchy warunkowe. Również ważne jest, aby jak najwcześniej
zaopatrzyć dziecko w aparat słuchowy, aby dać mu możliwość opatrzenia się ze
światem dźwięków, tym samym zredukować ilość problemów rozwojowych
wynikających z braku dostarczania bodźców słuchowych.

42. Klasyfikacja ze względu na charakter czynnika uszkadzającego,

• wady wrodzone - w wyniku przyczyn dziedziczonych, genetycznych, chorób
matki podczas ciąży, środków farmakologicznych, konfliktu serologicznego,
promieniowania rentgenowskiego.

• wady nabyte - powstałe po urodzeniu, na skutek chorób, urazów

mechanicznych w obrębie głowy (także w okresie okołoporodowym), urazów
akustycznych, środków farmakologicznych.

43. Klasyfikacja ze względu na dodatkowe (sprzężone) niepełnosprawności

• osoby głuchoniewidome,
• osoby z wadą słuchu i niepełnosprawnością
intelektualną,
• osoby z wadą słuchu i niepełnosprawnością ruchową,
• osoby z wadą słuchu i choroby przewlekłe,

44. Metody porozumiewania się osób niesłyszących

• metoda migowa,
• daktylografia,
• fonogesty,
• mowa kombinowana,
• metoda totalnej komunikacji,
• metoda ustna:
- metoda matczyna,
- metoda audytywno-werbalna

45. Metoda migowa

• polega na porozumiewaniu się za pomocą umownych znaków migowych,
określających dane pojęcie,
• PJM – Polski Język Migowy – specyficzna struktura gramatyczna, bez zakończeń
fleksyjnych
• SJM-system językowo – migowy: porozumiewanie się językiem migowym,
uzupełniając końcówki fleksyjne znakami daktylograficznymi
• https://youtu.be/uNYeB2kNNhc - dlaczego głusi tak migają _PJM
• https://youtu.be/k0oUS13yi64 - różnice pomiędzy PJM a SJM

46. Daktylografia
• mowa palcowa,
• wprowadzona do nauczania głuchych przez mnicha hiszpańskiego Pedra de
Ponce -w XVI,
• odpowiedni układ palców odpowiada literze lub liczbie,
 14 z 18
• daktylografia przestrzega reguł gramatycznych,
• porozumiewanie się zabiera dużo czasu,
• przekazuje się najczęściej pojęcia i nazwy własne jako uzupełnienie mowy
migowej
• https://youtu.be/nTHYuPaSMRo
• https://youtu.be/0KqQZyrPYQg

47. Fonogesty
• Cued Speech opracowany przez O. Corenettaw Waszyngtonie, do języka
polskiego przystosowany przez Prof. K.Krakowiak,
• umowne ruchy jednej lub drugiej dłoni, wykonywane na wysokości twarzy osoby
mówiącej,
• uzupełniają niewidoczne ruchy artykulacyjne,
• pomagają w odczytywaniu mowy z ruchu ust
• https://youtu.be/0iK5vRZ5HFk
• https://youtu.be/IybBghEYK9g

48. Mowa kombinowana

• Składa się na nią stosowanie w procesie porozumiewania się: mowy ustnej w
formie graficznej lub dźwiękowej, alfabetu palcowego i znaków migowych

49. Metoda totalnej komunikacji

• uwzględnia wszelkie sposoby porozumiewania się, migową, daktylograficzną i
ustną,
• różni się od mowy kombinowanej czasem realizacji,
• metodę kombinowaną stosuje się w klasach starszych, u uczniów, którzy nie
osiągnęli zadowalających wyników w opanowaniu mowy ustnej, jako środek
uzupełniający,
• metodę totalnej komunikacji stosuje się od początku kształcenia dziecka
niesłyszącego

50.1. Metoda ustna - metoda matczyna

- metoda całościowego uczenia mowy ustnej, oparta na podstawach fonetyczno-
psychologicznych,
- zaleca się porozumiewanie z dzieckiem od najwcześniejszych dni mową ustną,
- odczucia słowne, dotykowe, wzrokowe powiązane z percepcją dźwięków,
- dziecko ma nie tyle słuchać ile czuć i widzieć,
- prowokuje się sytuacje do „rozmowy” – podchwytuje chęć dziecka do
zakomunikowania czegoś – tak jak czyni to matka w stosunku do słyszącego
dziecka
50.2. Metoda ustna – audytywno-werbalna (słuchowo- ustna),
- preferowana przez S, Schmid-Giovannini, A. Löwe i Y. Csanyi,
- stosuje się drogę słuchową w nauce mowy – przy wykorzystaniu aparatów
słuchowych
- stosuje się wczesne wychowanie słuchowe i trening słuchowy,
- wykorzystuje się maksymalnie resztki słuchu a także mowę w jej formie
dźwiękowej i graficznej,
 15 z 18
• https://youtu.be/j3_RyIEzSgo
• https://youtu.be/MjBK1U2ckuk
• https://youtu.be/M86aKEzwsGA
• https://youtu.be/XFgATaSApT8

51. Zasady wychowania językowego dzieci z wadą słuchu:

1. unikanie sztucznej gestykulacji,
2. rozmowa naturalnie głośna, wymowa wyraźna ale nie przesadna,
3. początkowo należy zachęcać dziecko aby patrzyło na twarz i usta osoby
mówiącej,
4. mówić nie tylko ustami ale także stosować mimikę zgodna z
emocjonalnym znaczeniem wypowiedzi, stosować naturalne gesty,
5. dbać o to aby twarz mówiącego była dobrze oświetlona, dla łatwiejszego
odczytywania mowy z ust,
6. wzrokowy odbiór mowy jest możliwy, gdy odległość dziecka od
mówiącego wynosi 0,5 do 1,5 metra,
7. przy nauce odczytywania mowy z ust najważniejsze jest aby osoba
mówiąca i dziecko byli na tej samej wysokości
8. unikać mówienia, gdy dziecko nie widzi osoby mówiącej,
9. używać prostego języka, nadającego się do używania w życiu
codziennym,
10. nigdy nie tracić cierpliwości, gdy dziecko nie rozumie komunikatu, lub
gdy rozumie go błędnie; pomóc dziecku włączając inne zmysły wg
następującej zasady: pokazać, pokazać jak zrobić, korygować w
połączeniu z mową,

52. Niedosłuch a rozwój mowy

• uszkodzenie narządu słuchu decyduje o rozwoju mowy dziecka,
• słuch odpowiada nie tylko za słyszenie i rozumienie innych, ale również za
autokontrolę własnej mowy,
• głuchota prowadzi do poważnych opóźnień w rozwoju mowy, a w skrajnych
przypadkach – nawet do zahamowania rozwoju języka,
• na skutek niedosłuchu powstają rozmaite wady wymowy

53. Etapy rozwoju mowy dziecka słyszącego

• okres przygotowawczy (prenatalny),
• okres melodii (0.–1. r.ż.),
• okres wyrazu (1.–2. r.ż.),
• okres zdania (2.–3. r.ż.),
• okres swoistej mowy dziecka (3.–6. r.ż.)
Narządy fonacyjne są już wykształcone w 3 miesiącu życia płodowego dziecka, a
pod koniec 4. miesiąca dziecko reaguje na bodźce dźwiękowe dochodzące z
zewnątrz. Jest szczególnie wrażliwe na głos mamy i bicie jej serca.
 16 z 18
54. Okres przygotowawczy rozwoju mowy
• rozwój mózgu i dróg nerwowych,
• rozwój układu oddechowego,
• rozwój układu artykulacyjnego,
• rozwój układu fonacyjnego,
• rozwój ucha i dróg słuchowych, odbiór bodźców akustycznych od ok. 6m.ż.
płodowego

55. Okres melodii 0-1 r.ż

• Krzyk,
• Głużenie – odruch bezwarunkowy (ok. 3 m.ż) – głużą także dzieci niesłyszące do
18 m.ż.
• gaworzenie (6-7 m. ż,, ok. 10 m.ż. Echolalie)
• rozumienie swojego imienia (12 m.ż)
• fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy;
- gaworzeniu - umiejętność siadania,
- pierwszym wyrazom - pozycja pionowa, stawanie na nóżki.

56. Okres wyrazu 1 – 2 r.ż

• ok. 12 m.ż. pierwsze wyrazy, mama, tata, papa, papu.
• Początkowo uproszczenia - wymawia pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, lub
samą końcówkę np. miś-mi, daj-da, jeszcze-eszcze, zabacz-ać.
• stopniowo wzbogaca słownik – ok. 14 – 15 m.ż. Pojawia się wiele wyrazów –
łączy się to z eksploracją otoczenia
• pojawiają się samogłoski, takie jak: a, u, i, e,
• spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź,
• pojawiają się onomatopeje, np. mu, chał- chał, miał, itp.,
• rozumie więcej wyrazów niż jest w stanie wypowiedzieć,

57. Okres zdania 2 – 3 r.ż

• rozkwit mowy,
• początkowo zdania dwuwyrazowe, później 4-5 wyrazowe,
• używa przede wszystkim rzeczowników, czasowniki początkowo w formie
bezokolicznika, przypadki są używane często niepoprawnie,
• nie potrafi jeszcze wypowiadać poprawnie wszystkich głosek - głoski trudne, są
zastępowane głoską łatwiejszą.
• mowa dziecka jest zrozumiała dla szerszego otoczenia

58. Okres swoistej mowy dziecięcej 3 – 7 r.ż

• dalszy rozwój mowy.
• rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność
budowania zdań złożonych
• u czterolatków w dalszym ciągu występują zniekształcenia mowy ale w nieco
mniejszym stopniu,
• pojawiają się neologizmy.
 17 z 18
59. Rozwój mowy dziecka niesłyszącego
• uszkodzenia słuchu powodują trudności w przyswajaniu języka
• niemowlę ze zdiagnozowaną wadą przechodzi przez okres rozwoju mowy z
problemami,
• można zaobserwować różnice w czasie trwania poszczególnych okresów
rozwoju mowy,
• odmienny jest też wiek, w którym dziecko przechodzi z jednego etapu do
kolejnego,

60. Rozwój mowy dziecka niesłyszącego zależy od:

• wieku, w którym nastąpiło uszkodzenie słuchu,
• stopnia ubytku słuchu,
• wieku, w którym wykryto wadę słuchu,
• momentu, w którym dziecko zostało wyposażone w aparat słuchu,
• czasu rozpoczęcia efektywnej rehabilitacji słuchu i mowy,
• poziomu rozwoju intelektualnego dziecka,
• wpływu środowiska rodzinnego dziecka (prawidłowych wzorców językowych),
• współwystępowania innych wad,

61. Mowa dzieci niesłyszących

• dzieci niesłyszące nie mogą uzyskać odpowiedniego zasobu doświadczeń
dźwiękowych, co prowadzi do ograniczeń w kształtowaniu się mowy,
• przykładem jest głużenia i gaworzenia w okresie melodii, Głużenie u dzieci
głuchych jest zjawiskiem specyficznym, rodzice często myślą, że powtarzają one
dźwięki z otoczenia, dlatego też nie zauważają uszkodzenia słuchu. Głużenie u
tych dzieci trwa do 18. miesiąca życia, gdy u niemowląt z prawidłowym słuchem
zanika już w 7.–8. miesiącu ,
• gaworzenie występuje tylko u dzieci słyszących, ponieważ przebiega pod
kontrolą słuchu oraz polega na świadomym wydawaniu dźwięków,
• u dzieci z głębokim uszkodzeniem słuchu okres wyrazu pojawia się z
opóźnieniem i trwa nawet do wieku przedszkolnego i szkolnego,
• zasób słów dzieci jest ograniczony do kilku rzeczowników oraz nielicznych
czasowników i przymiotników,
• w mowie brakuje przysłówków i przyimków,
• nie rozwija się poprawnie jej rozumienie,
• odbierają one otaczający świat, ale nie opisują go za pomocą słów, ponieważ nie
słyszą i nie rozumieją mowy,
• dziecko głuche nie potrafi łączyć usłyszanych słów z odpowiednimi
przedmiotami i codziennymi czynnościami - prowadzi to do opóźnienia lub braku
rozwoju myślenia słownego ,
• bez wychowania słuchowego, które stymuluje resztki słuchowe, dziecko może
nigdy nie wypowiedzieć pierwszych słów,
• okres zdania u malucha z uszkodzeniem słuchu jest przyczyną wielu problemów,
do rozwoju umiejętności posługiwania się zdaniami potrzebna jest bowiem
pamięć słowna, która jest zależna od percepcji słuchowej,
• przyswojenie systemu gramatycznego przez dziecko z uszkodzonym słuchem
może trwać wiele lat,
 18 z 18
• funkcję zdania w tym okresie spełniają zlepki wyrazowe, które przekształcają się
w równoważniki zdań, jest to spowodowane opóźnionym rozwojem słownictwa i
brakami gramatycznymi,
• nabywanie umiejętności słuchania i mówienia sprawia dziecku z uszkodzonym
narządem słuchu wiele trudności – osiągnięcie przez nie poziomu rozwoju mowy
dzieci słyszących stanowi ogromne wyzwanie,
• rozwój mowy i języka często trwa całe życie
• nawet osoby głuche mogą posługiwać się mową werbalną,
• mowa ta może mieć pewne swoiste cechy: agramatyzmy, nieprawidłowy rytm,
melodia i akcent oraz głośność wypowiedzi,
• zaburzenia mogą dotyczyć także głosu,
• wynika to z braku kontroli słuchowej nad mową