Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑ ΠΗΓΙΩΤΩΝ ΑΡΤΑΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΘΥΣΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΤΟ ΣΕΛΤΣΟ

22/23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1804

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΕΛΤΣΟΥ - 1697

ΠΗΓΕΣ ΑΡΤΑΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ Ε∆ΡΑ ∆ΗΜΟΥ Γ.ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ

ΜΕΤΑ ΑΓΩΝΑΣ ΑΙΩΝΩΝ - ΤΟ ΣΕΛΤΣΟ (22-4-1804)

« Η ΦΑΛΑΓΞ {1.148} ΤΩΝ ΑΡΧΗΓΩΝ ΚΙΤΣΟΥ ΚΑΙ ΝΟΤΗ ΜΠΟΤΣΑΡΗ -ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΩ-
ΒΑ∆ΙΖΕΙ ΠΡΟΣ ΣΕΛΤΣΟ. ΑΠΙΣΤΙΑΝ ΑΛΗ ΤΡΙΜΗΝΟΝ ΑΝΙΣΟΝ ΑΓΩΝΑ ΚΑΙ
ΠΡΟ∆ΟΣΙΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΘΥΣΙΑ. ΟΙ ΣΟΥΛΙΩΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΕΦΟ∆ΙΑ ΑΣΙΤΟΙ
ΚΥΚΛΩΜΕΝΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΕΞΟ∆ΟΝ Η ΘΑΝΑΤΟΝ ΗΡΩΟΣ!. ΞΙΦΗΡΕΙΣ 300 ΑΚΑΛΥΠΤΟΙ
ΣΑΡΩΝΟΥΝ ΤΟ ΠΑΝ ΠΛΗΝ ΤΗΣ ΟΧΥΡΑΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΚΟΡΑΚΟΥ. Ο ΝΟΤΗΣ ΠΙΠΤΕΙ
ΜΕ 5 ΠΛΗΓΑΣ ΣΧΕ∆ΟΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝ∆ΡΕΣ ΤΟΥ ΦΟΝΕΥΟΝΤΑΙ. ΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
ΜΑΧΟΜΕΝΑΙ ΦΩΝΑΖΟΥΝ ΘΑΝΑΤΟΣ!. ΥΠΕΡ∆ΙΑΚΟΣΙΑΙ ΚΑΙ ΠΑΙ∆ΙΑ ΠΗ∆ΟΥΝ ΚΑΙ
ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΑΧΕΛΩΟ. ΧΑΛΑΣΜΟΣ ΜΟΝΟ 10 ΚΑΙ Ο ΚΙΤΣΟΣ ΣΩΖΟΝΤΑΙ»
[ΠΟΥΚΕΒΙΛ 1824 Τ. Ι. ΣΕΛ. 207-212]
ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟ ΗΡΩΟ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΑΡΤΑΣ

ΠΗΓΕΣ ΑΡΤΑΣ 2016

«ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΕΣ TOY «ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΕΛΤΣΟΥ»

«Έσφαλε οικτρά , όποιος την δόξα είπε μάταιη…….»έγραψε ο επικός μας

ποιητής Ανδρέας Κάλβος, στο ποίημά του «εις δόξαν»….και δεν είχε άδικο.
«∆εν υπάρχει γλυκύτερος θάνατος από αυτόν, τον υπέρ πατρίδος θάνατο. Μηδέ ενδοξότεροι
νεκροί παρά οι νεκροί που έπεσαν στο πεδίο της µάχης υπέρ της ελευθερίας. Ας παραµένουν
άταφοι αυτοί οι ήρωες. Ας γίνονται βορά των γυπαετών και των σαρκοβόρων θηρίων. Ας µην το
έρανε κανείς προσφιλής τους µε δάκρυα και ας µη φίλησε ποτέ το χώµα που έπεσαν. Και τα
οστά τους ακόµη, ας µην µένουν εκεί στον ένδοξο αυτό τόπο. Ας τα διασκορπίζουν οι πνοές
φθονερών άνεµων και άκαρδοι χείµαρροι σε βαθιές χαράδρες και φαράγγια ανήλιαγα. Παρ’όλα
αυτά όµως, ένα είναι αληθινό.
∆εν υπάρχει ενδοξότερος νεκρός από αυτόν που πέφτει στα πεδία των µαχών.
∆εν παύει αυτός ο υπέρ πατρίδος, να είναι ο γλυκύτερος θάνατος».

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΕΛΤΣΟΥ - [1697]

Στις ΠΗΓΕΣ ΑΡΤΑΣ [παλαιά ονοµασία

ΒΡΕΣΘΕΝΙΤΣΑ]-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
Γ.ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ βρίσκεται η Ιερά ΜΟΝΗ
ΣΕΛΤΣΟΥ.Είναι χτισµένη στην καρδιά της
ΠΙΝ∆ΟΥ,σε απόκρηµνα βράχια, στο φρύδι της
χαράδρας της ΓΚΟΥΡΑΣ. Από Πάνω, της το
όρος Νιγκόζι και η Φρούσια. Στα πόδια της
κάτω, ο Θεοπόταµος Αχελώος η
Άσπροπόταµος, χωρίζει τον νοµό ΑΡΤΑΣ από
τους νοµούς ΤΡΙΚΑΛΩΝ και ΚΑΡ∆ΙΤΣΑΣ.
Βουερός, κυλάει ορµητικά, λες και βιάζεται να
αλαργέψει γρήγορα από τον στοιχειωµένο τούτο τόπο. Κρυµµένη και απρόσιτη γύρωθεν η Μονή,
στέκει αιώνες εκεί, όπου πετούν και φωλιάζουν οι σταυραετοί της ΠΙΝ∆ΟΥ. Άγριος, φοβερός µα και
συνάµα όµορφος τόπος. Απόκοσµο µέρος, µα και γαλήνιο, που σε κάνει να νοιώθεις δέος στο
αντίκρισµα του……
Σύµφωνα µε την κτητορική επιγραφή, η οποία βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού πάνω από το
υπέρθυρο, η ανέγερση του ναού έγινε το έτος 1697 (στη βάση προϋπάρχοντος ναού του 11ου
αιώνα ) µε συνδροµή και εξόδων των Ιεροµόναχων Ρηγηίνου, Βαρθολοµαίου, Ζαχαρίου, Αλεξίου,
Αλεξίου ιερέως, Ιακώβου, ∆ιονυσίου, του Επισκόπου κυρ Αρσενίου και των «εντιµότατων
αρχόντων» κυρ Νίκου και Αποστόλη. Οι τοιχογραφίες του ναού έγιναν από τον Αρτινό ιερέα Νικόλαο
και τα παιδιά του. Η Μονή γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, στα εννιάµερα της Παναγίας. Την ίδια ηµέρα,
γίνονται στον χώρο της Μονής οι επίσηµες εκδηλώσεις µνήµης του Ολοκαυτώµατος των Σουλιωτών.
Εκεί λοιπόν, στις ΠΗΓΕΣ-ΑΡΤΑΣ, τη «ΒΡΕΣΘΕΝΙΤΣΑ» ένα ιστορικό χωριό που δεσπόζει των
Άνω Ραδοβιζίων, έµελλε να παιχθεί ο επίλογος του δράµατος των Σουλιωτών µε ένα «Νέο και
υπέρτερο Ζάλογγο» Στις 23 Απριλίου του 1804 µετά από 4µηνη σκληρή πολιορκία και προδοσία,
έπεσε το Σέλτσο !. Ακολούθησε ο «ΧΑΛΑΣΜΟΣ» και η ηρωική έξοδος των µαχητών του προς τη
γέφυρα Κοράκου που είχε όλα τα χαρακτηριστικά της εξόδου του Μεσολογγίου. Και εκεί, όπως και
εδώ, πρωτοστάτες της ήταν πάλι οι Σουλιώτες. Το Σέλτσο διάλεξε η Ιστορία και <έστησε> εκεί τα
προεόρτια της Εξόδου 22 χρόνια πριν. ∆ίκαια λοιπόν αποκαλείται από πολλούς «Το Μεσολόγγι
της Ηπείρου»
Έτσι το ΣΕΛΤΣΟ έµελε να γίνει ο αιώνιος τόπος µαρτυρίου των αδούλωτων Σουλιωτών. Η
«ΚΙΒΩΤΟΣ» της θυσίας των. Μια ΘΥΣΙΑ- ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ άγνωστη ακόµη και σήµερα σε πολλούς
και που «δεν µπορεί να χωρέσει ιστορικού νους», όπως έγραψε ο Πουκεβίλ.
 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΣΕΛΤΣΟΥ {∆ΕΚ. 1803-ΑΠΡΙΛ.1804}

Όπως είναι γνωστό, µετά την παράδοση του Σουλίου στον Αλή Πασά µε τη συνθήκη της 12ης
∆εκεµβρίου τον 1803, ένα τµήµα υπό την αρχηγία του Κίτσου και Νότη Μπότσαρη µε 1.148
Σουλιώτες άνδρες, γυναίκες και παιδιά, περί τα τέλη ∆εκέµβρη 1803, έφθασε στην Βρεστενίτσα.
Εκεί, αδυνατώντας να περάσουν από τη φυλασσόµενη γέφυρα Κοράκου στα ΄Αγραφα και µετά από
πολύ σκέψη, αποφάσισαν να εγκατασταθούν στην Μονή Σέλτσου, δύο ώρες µε τα πόδια από τη
Βρεστενίτσα, η οποία ήταν φυσικά οχυρή και απρόσιτη γύρωθεν. Γνωρίζοντας ότι δεν έχουν πλέον
οδό διαφυγής, αποφασίζουν να δώσουν εκεί τον νυν υπέρ πάντων αγώνα τους.
Μαζί τους πήγαν και αρκετοί κάτοικοι της ΒΡΕΣΤΕΝΙΤΣΑΣ και της γύρω περιοχής που στάθηκαν
στο πλάι τους πολεµώντας µέχρι τέλους. Στις 12 Γενάρη του 1804 οι καλά οχυρωµένοι Σουλιώτες
περικυκλώθηκαν από 800 Τουρκαλβανούς. Στις 15 Γενάρη έγινε η πρώτη επίθεση η οποία αποκρούσθηκε
µε σοβαρές απώλειες των εχθρών. Εις ανάµνηση της νίκης αυτής οι Σουλιώτες, λίγο ποιό κάτω από τη
θέση «Ταµπούρια» τοποθετούν έναν Σιδερένιο σταυρό. Από τότε το µέρος αυτό λέγεται «Σιδερένιο».
Ολόκληρο το χειµώνα οι Σουλιώτες έµειναν εκτεθειµένοι σε αντίξοες καιρικές συνθήκες στο κρύο και την
παγωνιά, άσιτοι και στενά αποκλεισµένοι στο Μοναστήρι, διαθέτοντας λιγοστά εφόδια που τους
προµήθευαν κρυφά κυρίως Βρεστενιτσιώτες, Λιασκοβίτες και τα άλλα χωριά των Ραδοβιζίων.
Τον Απρίλιο του 1804 ο Αλή Πασάς στέλνει νέες ενισχύσεις περίπου 7 έως 8.000 Τουρκαλβανούς
και παραγγέλλει οργισµένος στους στρατηγούς του να ξεπαστρέψουν µια «χούφτα κατσικοκλέφτες»
όπως τους αποκαλούσε. Μόνο τον αφανισµό τους θέλει τίποτε άλλο…. Το µέλλον τους πλέον είχε κριθεί.
Στις 22 Απριλίου 1804 µετά από 4µηνη σκληρή πολιορκία, άσιτοι και καταπονηµένοι, υπέκυψαν.
Οι Τουρκαλβανοί µε προδοσία, εξουδετέρωσαν την αντίσταση των φυλακίων «Προφήτης Ηλίας»
και «Φράξος» εισβάλοντας στο χώρο τον Μοναστηρίου. Στη φονική και άνιση µάχη που
επακολούθησε και γενικεύτηκε άλλοι Σουλιώτες σκοτώθηκαν και άλλοι αιχµαλωτίστηκαν. Άλλοι, κυρίως
τα γυναικόπαιδα 250 κατά τον ιστορικό, για να µην πέσουν στα χέρια των εχθρών έστησαν το Νέο
ΖΑΛΟΓΓΟ και γκρεµισθήκαν σε βάραθρο 300 µέτρων ,τον φοβερό «Πέτακα» αφήνοντας τα κορµιά
τους στον µανιασµένο Αχελώο και στα κοράκια, παρά στου Αλή Πασά τα χέρια .
Μία οµάδα 300 απελπισµένων Σουλιωτών, Ξιφήρεις, επιχειρεί απέλπιδα ΗΡΩΙΚΗΝ ΕΞΟ∆ΟΝ από
το «Σιδερένιο» προσπαθώντας να φτάσει στην γέφυρα Κοράκου. Εκεί εµποδίζονται από τη φρουρά
της να διαβούν προς τα Άγραφα, εγκλωβίζονται και πολεµώντας, πέφτουν µέχρις ενός. Οι περίπου
150 τον αριθµό γυναίκες που τους ακολουθούσαν, βλέποντας τον όλεθρο να έρχεται, πέφτουν στον
ποταµό και πνίγονται. Ανάµεσα σ' αυτούς που προτίµησαν να πνιγούν παρά να αιχµαλωτιστούν, ήταν
και η όµορφη 19χρονη, ή Θρυλική Λένω ΜΠΟΤΣΑΡΗ κόρη του πολέµαρχου και αρχηγού της φάρας
των ΜΠΟΤΣΑΡΑΙΩΝ. Για τον ηρωισµό και την αυτοθυσία της, γράφτηκαν πολλά δηµοτικά τραγούδια.
Το σηµείο που έπεσε κυνηγηµένη και πνίγηκε αφού πρώτα παρέσυρε µαζί της στο θάνατο δύο διώκτες
της, το λένε και σήµερα « ΤΟ ΠΗ∆ΗΜΑ ΤΗΣ ΚΑΠΕΤΑΝΙΣΣΑΣ’’
Ανήµερα του Αϊ-Γιωργιού Στις 23 Απρίλη του 1804 όλα είχαν τελειώσει. Ένας ανείπωτος όλεθρος.
Ένα απέραντο ανοικτό νεκροταφείο σπαρµένο νεκρούς Σουλιώτες έγινε το Σέλτσο. Όλη η γύρω
περιοχή, από το Νιγκόζι και τον Αϊ-λιά µέχρι τη γέφυρα Κοράκου ,το ίδιο. Τα ξεσχισµένα κορµιά τους
έγιναν βορά των άγριων θηρίων και τα µατωµένα ρούχα τους φλάµπουρα θανάτου. Ακόµη και οι
Σαρµανίτσες(οι κούνιες) των παιδιών για πολλά χρόνια έχασκαν στο βάραθρο του θανάτου, τον
«Πέτακα» θυµίζοντας την ανείπωτη τραγωδία τους.
Άκρα του τάφου σιωπή απλώνεται πλέον παντού στο Σέλτσο. Πέπλο θανάτου το σκέπασε.
Αρκεί µόνο να αναλογιστεί κανείς ότι σε µια µέρα χάθηκαν τρεις γενιές ΜΠΟΤΣΑΡΑΙΩΝ. Όλος ο
«ανθός» του Σουλίου. Μια Θυσία που η Τιµή και η ∆όξα µένουν « άφωνες» µπροστά της και
υποκλίνονται βαθιά. Οι έξι αράδες από τον Γάλλο ιστορικό Πουκεβίλ, σύγχρονο των γεγονότων,
αρκούν για να αποτυπώσουν το µέγεθος του Ολοκαυτώµατος που υπέστησαν οι δύσµοιροι Σουλιώτες.
Ο ΚΙΤΣΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ και µόνο 10 Σουλιώτες [40 κατά άλλους] µαζί µε το 13χρονο-τότε-γιο
του, τον ΜΑΡΚΟ, γλίτωσαν καλυπτόµενοι σε µια σπηλιά, γνωστή ως «Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΚΙΤΣΟΥ
ΜΠΟΤΣΑΡΗ». Από εκεί, µετά από 15 ηµέρες, µε πολλές ταλαιπωρίες, έφτασαν στην Πάργα.
Έτσι, στο Σέλτσο, Χίλιοι τριακόσιοι (1.300) και πλέον Σουλιώτες και Ραδοβιζινοί, ανυπότακτοι
αγωνιστές στην Ιερή τούτη γη, δεν µπορούσαν παρά να συνεχίσουν την προαιώνια παράδοση των
Ηρώων του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών. Η Αρχαία ψυχή που ζούσε μέσα τους αθέλητα κρυμμένη,
τους προέτρεπε: «Να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων και να νικήσουν , ή να πεθάνουν». Ύστερα από
4μηνο άνισο αγώνα, κατά ασυγκρίτως υπερτέρων δυνάμεων και προδοσία, πέφτουν ως νέοι
Λακεδαιμόνιοι, ηρωικώς μαχόμενοι υπέρ πατρίδος και ελευθερίας« τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι.»
 Μόνο που αυτοί παραμένουν μέχρι σήμερα, οι «Αγνοούμενοι» της ιστορίας. Πάντα τους
προσπερνούσαν βιαστικά με δυο αράδες ίσα-ίσα, οι ιστορικές γραφίδες, αδυνατώντας να συλλάβουν
και να κατανοήσουν το απίστευτο μέγεθος του «ΧΑΛΑΣΜΟΥ».
Στην μνήμη των Ηρώων αυτών, κρατώντας άσβεστη τη φλόγα της θυσίας των, κλείνουμε ευλαβικά
το γόνυ αποτίοντας φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης. Προτίμησαν να πεθάνουν και παρά να ζήσουν
σκλάβοι. Δεν λιποψύχησαν, δεν λιποτάκτησαν, δεν συμβιβαστήκαν.
Εμείς ως θεματοφύλακες της υπέρτατης αυτής θυσίας, οφείλουμε-όπως το έκαναν και
οι πρόγονοί μας- να μην παραδώσουμε στη λήθη την ανείπωτη τραγωδία.
ΑΙΩΝΙΑ ΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ

ΑΓΝΑΝΤΕΜΑ ΣΤΟ ΣΕΛΤΣΟ

Φωτογρ. Χρήστος Β. Καπερώνης

«ΣΑΝ ΠΑΣ ∆ΙΑΒΑΤΗΣ ΣΤΟΥ ΣΕΛΤΣΟΥ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟ ΙΕΡΟ ΕΥΛΑΒΙΚΑ ΝΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΙΣ, ∆ΕΝ
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΗ ΣΤΑΘΕΙΣ ΜΕ ∆ΕΟΣ ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΟΥ ΕΣΤΗΣΕ Η ΦΥΣΗ. ΦΥΛΑΚΑΣ-ΦΡΟΥΡΟΣ
ΑΚΟΙΜΗΤΟΣ ΚΑΙ ΑΦΘΑΡΤΟΣ, ΣΤΕΚΕΙ ΕΚΕΙ ΑΙΩΝΙΟΣ ΘΕΜΑΤΟΦΥΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ
ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ. ΣΑΝ ΠΡΟΣΠΕΡΝΑΣ, ΧΑΙΡΕΤΑ ΤΟΥ ΣΕΛΤΣΟΥ ΤΟΝ ΒΙΓΛΑΤΟΡΑ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΣΕ ΤΟΝ
ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΤΕΚΕΤΑΙ ΑΓΕΡΩΧΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ∆ΙΗΓΕΙΤΑΙ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ
ΤΟΝ ΧΑΛΑΣΜΟ ΤΟΥΣ…. Χ. Β. ΚΑΠΕΡΩΝΗΣ »

Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑ ΠΗΓΙΩΤΩΝ ΑΡΤΑΣ