Professional Documents
Culture Documents
kak
𝟐𝟎𝟐𝟏 Wiiafm< ridhk úoHdj nyqjrK m%Yak m;%fha wdo¾Y ms<s;=re ^ixfYdaê;&
m%Yk
a ms<s;=re m%Yk
a ms<s;=re m%Yk
a ms<s;=re m%Yk
a ms<s;=re m%Yk
a ms<s;=re
wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh wxlh
❖ fuu tla tla m%Yakh i`oyd ms<s;=re újrK bÈß msgq j, wka;¾.; fõ'
❖ fuys i`oyka jkafka ixfYdaOkhkag wk;=rej úNd. fomd¾;=fïka;=j úiska ,ndÿka ms<s;=re fõ.
wdidfjka bf.k.kak
2021 Wiiafm< ridhk úoHdj - nyqjrK újrKh
01. ms<s;=r − (𝟒)
(1) RK wdfrdam;
s fõ' ∴ ()
(2) lef;davfha isg wefkdavh foig ∴ ()
(3) 𝑒⁄𝑚 wkqmd;h ksh;hls' ∴ ()
(4) wdfrdamKhla we;s neúka ∴ (✓)
(5) whkSlrK yelshdjla mj;shs' ∴ ()
F − I − F I IF5 I
:
F F F F F F
;,Sh iup;=ri%dldr
iS-fida iup;=ri% msrñvdldr
wdidfjka bf.k.kak
06. ms<s;=r − (𝟑)
(1) wKql ialkaO o wdikakj iudk neúka O%eùh wKqjla jk NO j, wdl¾IK (oaúO%ej - oaúO%ej yd
wmlsrK n,) N2 j,g idfmalaIj (wmlsrK n,) by< neúka ;dmdxl NO j, by< fõ' ∴ ()
(2) NH3 i;=j H nkaOk we;s neúka tys ;dmdxlh by< fõ' ∴ ()
(3) wKql ialkaOh u; Xe > K neúka Xe j, ;dmdxlh by< fõ' ∴ (✓)
(4) wKql ialkaOh jeä neúka CH3 CH2 CH2 OH j, ;dmdxlh by< fõ' ∴ ()
(5) wKql ialkaO iu`. ks¾O%eùh wKq j, mDIaG j¾.M,h jeä jk ;rug ;dmdxl by< hhs' Ydlkh
jk úg mDIaG j¾.M,h wvq jk neúka CH3 CH2 CH2 CH3 j, ;dmdxlh by< fõ' ∴ ()
2+ −
M(OH)2 M(aq) + 2 OH(aq)
iu;=,;
s : 1 x 10−6 1 x 10−6 mol dm−3
Ksp = [M 2+ ] [OH − ]2
= 1 x 10−6 x (1 x 10−6 )2 pH = 8
= 1 x 10 −18 pOH = 14 − 8 = 6
[OH − ] = 1 x 10−6
kj wjia:dfõ §"
(1) bf,lafg%dak hq., cHdñ;sh yd yevh hk folu ;%swdk;s oaú msrñvdldr fõ' ∴ ()
F
+
F
F − S
F
F
(2) ksjerÈ ms<sfj, jkafka Mg 2+ < F − < Al < Cl− < K fõ' ∴ ()
(3) we`Èh yels iïm%hqla; jHqy 3 ls' (mej;sh yels jHqy 2 ls') ∴ ()
+
− −
HO − N = O HO − N − O HO = N − O
− −
O O O
wdidfjka bf.k.kak
O = C = O (nkaOk 2 ls')
O
4
O − C − O (nkaOk fm< = = 1.33 ls')
3
H
H − C − OH (nkaOk 1 ls')
H
(5) uqyï
q lrKh u;"
HCN j, C − sp
COCl2 j, C − sp2
CH4 j, C − sp3
OH Br OH
Br
Br2
iqÿ
Br
Br Br
CH3 − CH − CH2 − OH id' H2 SO4 CH3 − C = CH2 Br2 CH3 − C − CH2
CH3 ∆ CH3 CH3
1
w¾O wdhq ld, 2 la hkq A ys mSvkh fojrla x ùuhs'
2
1 1 P0
∴ kj PA = 2 P0 x x =
2 2 2
A B + C
wdrïNl 2 P0 − −
3P0 3P0 3P0
m%;sl%shd l< − + +
2 2 2
w¾O wdhq ld, P0 3P0 3P0 7P0
2lg miq uq¿ mSvkh =
2 2 2 2
wdidfjka bf.k.kak
11. ms<s;=r − (𝟑)
A + H3 O+ B+
R = K [A] [H3 O+ ]
lg fh§fuka,
lg R = lg K + lg A + lg [H3 O+ ]
∴ lg R = lg K + lg A − pH
lg R = − pH + lg K + lg A
lg R (𝑙𝑔 wdrïNl YS>%;djh)
(ksh; fõ)
y = − mx + C
pH
14. ms<s;=r − (𝟒)
wdrïNfha § ① idfmaCIj jeä fõ.hlska isÿjk neúka iuia; wKq .Kk wvqùfuka moaO;sfha mSvkh wvq
fõ' ld,h;a iu. ① ys YS>%;djh wvq ùu fya;=fjka idfmaCIj ② isÿjk fõ.h jeä jQ úg kej; iuia:
wKq ixLHdj by< hñka moaO;sfha mSvkh by< hhs' mshjr 2u wjidkfha iuia; wKq .Kk wdrïNl
w.hg u kej; tk neúka mSvkh o kej; wdrïNl w.hg t<efò'
wdidfjka bf.k.kak
15. ms<s;=r − (𝟓)
[A]org ∶ [A]aq = 4 ∶ 1
nA(org) ∶ nA(aq) = 4 × 2V : 1 × V
= 8 : 1
tkï uq`M mol ixLHdj 8 ∶ 1 wkqmd;hg org yd aq l,dm j, jHdma; fõ'
1
1 jk ksiaidrKhg miq c,Sh l,dmfha b;sß A mol = a ×
9
1 1
2 jk ksiaidrKhg miq c,Sh l,dmfha b;sß A mol = (a × )×
9 9
a
=
81
(fnkaiSka j,g iïnkaê; m%d:ñl we,alhs,a ldKavhla we;s neúka (5) jk ms<s;=rg o ,l=Kq ,nd§ug iq`M
bvla mj;shs')
(1) ix;Dma; ødjKhla jk neúka ;j ÿrg;a idkaøKh jeä fkdfõ' m;=f,a wjlafIam fõ' ∴ ()
(2) NaCl tla lrk úg [Cl− ] by< hs' tys m%;sM,hla f,i f,a peg,sh¾ uQ,O¾uh wkqj MCl2 ys c,
s ;djh miqmig keUqre jqj o tu jeä jQ m%udKh Cl− iïmQ¾Kfhka bj;a lsÍug
ødjH;d iu;=,;
m%udKj;a fkdfõ' ∴ (✓)
(3) ()
(4) jeäjk [Cl− ] g .e<fmk mßÈ [M 2+ ] wvq lr.ksñka Ksp ksh;j mj;ajd .; yel' ∴ ()
(5) c,h tl;= l< o ix;Dma; ;;a;ajh mj;ajd .kafka kï [Cl− ] fjkia fkdfõ' ∴ ()
0.0119
KBr ujq, = = 0.0001 mol
119
0.001
[KBr] = = 2 x 10−4 mol dm−3
500 x 10−3
[K + ] = 2 x 10 −4
mol dm−3
= 2 x 10−4 mol x 39 g mol−1 dm−3
= 78 x 10−4 g dm−3
= 7.8 mg dm−3
wdidfjka bf.k.kak
19. ms<s;=r − (𝟑)
• CH4 laf,daßkSlrK hdka;%Kh n,kak' (5) yer b;sß ish,a, tys iïu; mshjr fõ'
• jdhqjl wjê WIaK;ajh hkq th iïmSvkh lsÍfuka øj njg m;a l< yels Wmßu WIaK;ajh hs'
fyda
• hï m%fNaohl jdhq l,dmh yd øj l,dmh w;r iu;=,;
s ;djh l%shd;aul jk Wmßu WIaK;ajh hs'
(Resource book − R. B. )
3 Mg + N2 Mg 3 N2
3𝑥⁄ 𝑥⁄
2 2
Mg 3 N2 + 6 H2 O 2 NH3 + 3 Mg(OH)2
𝑥⁄ 𝑥
2
672 cm3
msgjk NH3 ujq, = = 0.03 mol
22400 cm3 mol−1
3
Mg ujq, = NH3 ujq, x
2
3
= 0.03 x = 0.045 mol
2
Mg ialkaOh = 0.045 mol x 24 g mol−1 = 1.08 g
3RT
C 2̅ =
M
3RT 3RT/
=
2 28
T/
T=
14
wdidfjka bf.k.kak
ÿn, wï,hla tla lsÍfï § (tla lrk wï, mßudj = V cm3 kï)
kj HA ujq, = 0.1 x 10 x 10−3 + 1 x V x 10−3
= (1 + V) x 10−3
m%;s,>q ie,lSfuka"
1+V
10−1 =
1
1 1+V
=
10 1
V = 9 cm3
25. ms<s;=r − (𝟏)
olajd we;s mdßißl .eg¨ 3 gu fya;= jkafka khsg%cka ys Tlaihsv fõ' ms<s;=re w;ßka NOx msgjk
wjia:djlg WodyrK olajd we;af;a (1) muKla fõ' wNHka;r tkacska ;=< fmdis, bkaOk oykfha § N2
yd O2 m%;sl%shdfjka khsg%cka j, Tlaihsv iEfoa'
(1) (✓)
(2) Li2 O iy Li3 N ∴ (✓)
(3) 4LiNO3 2Li2 O + 4NO2 ↑ + O2 ↑
∆
Li2 CO3 Li2 O + CO2 ↑ ∴ (✓)
∆
(4) m%n,u f,dayl nkaOk we;af;a Li g fõ' (whksl wrh l=vdu neúka) ∴ ()
(5) (✓)
H + /MnO4− iu`."
Fe2+ Fe3+
NO2− NO3− hk m%;sl%shd folu isÿ fõ'
⑤x1 ⑤x2
+7 +2 +7 +2
+3 +5
+2 +3 ②x5
①x5
1 2
wjYH MnO4− ujq, = Fe2+ ujq, x wjYH MnO4− ujq, = NO2− ujq, x
5 5
1 2
= 1 mol x = 2 mol x
5 5
wdidfjka bf.k.kak
wjYH uq¿ MnO4− ujq, = 1 mol
❖ fï wkqj tla ms<s;=rlaj;a ksjerÈ fkdjk w;r Cr 2+ j,g NIau fh§fï § th tys yhsfv%dlaihsvh njg
mßj¾;kh ù wk;=rej H2 O2 yuqfõ Cr(OH)3 olajd TlaislrKh ù wk;=rej kej; th ;jÿrg;a H2 O2
yuqfõ TlaislrKh ùfuka CrO2−
4 iEfoa hehs ;¾l lr ms<s;=r f,i 3 ie,lsh yel' ;j o 𝐶𝑟2 𝑂3
WNh.=Kl
s jk neúka th i;=j wdï,sl fuka u NdIañl .=K mj;shs hk woyiska 4 o ksjeros ms<s;=rla
f,I i,ld we;.
1) LiAlH4
(1) CH3 COOH CH3 CH2 OH ∴ (✓)
2) H2 O
(2) CH3 COOH + NaOH CH3 COO− Na+ + H2 O ∴ ()
PCl5
(3) CH3 COOH CH3 COCl ∴ (✓)
CH3− MgBr +
(4) CH3 COOH CH4 ↑ + CH3 COO− MgBr + ∴ (✓)
H + /Cr2 O2−
(5) CH3 CHO 7
CH3 COOH + Cr 3+ ∴ (✓)
wdidfjka bf.k.kak
32. ms<s;=r (𝟒)
(a) (✓)
(b) ffcj ãi,a ksmojkafka jdIamYS,S fkdjk Ydl f;,a j,ska fõ' (R. B. ) ∴ ()
(c) ffcj ãi,a ksmoùfï wuqøjH jkafka Ydl f;,a yd fu;fkda,a fõ' ∴ ()
(d) (R. B. ) (✓)
(a) bf,lafg%davfha mDIAG j¾.M,h" iajNdjh jeks ldrKd u; bf,lafg%dav úNjh ;SrKh fkdfõ' ∴ ()
(b) M 2+ + 2e ⇌ M hk bf,lafg%dav iu;=,;
s ;djhg idkaøKfhka n,mEula isÿ jk neúka
bf,lafg%dav úNjh fjkia fõ' ∴ (✓)
(c) M 2+ + 2e ⇌ M hk bf,lafg%dav iu;=,;
s ;djhg WIaK;ajfhka n,mEula isÿ jk neúka
bf,lafg%dav úNjh fjkia fõ' ∴ (✓)
(d) ødjKfha mßudj fjkia jqj o idkaøKh fjkia fkdjk neúka (fuys mßudj fjkia ùu f,i woyia
jkafka msg;ska c,h jeks fohla oud mßudj fjkia lsÍula fkdj" tlu M 2+ ødjKfha fjkia mßud
ms<sn`oj hs') bf,lafg%dav úNjh fjkia fkdfõ' ∴ ()
(a) whk ;=,H;djh mj;ajd.; hq;= neúka wekdhk f.khk Odrd Nd.h legdhk f.khk Odrd
Nd.hg iudk fõ' ∴ ()
(b) wekdhkh fyda legdhkh l=ulao hkak u; fuh fjkia fõ' ∴ ()
(c) c,fha oS hï úoHq;a úÉfPaoHlska 90%la muKu ú>gkh jqj o th o ÿn, úoHq;a úÉfPaoHhla f,i
i,lk neúka fuu m%ldYh wi;H f,i i,ld we; ∴ ()
(d) Tiaj,aâ ;kqllrK uQ,O¾uh ∴ (✓)
(b) (✓)
wdidfjka bf.k.kak
(c) úhq.au bf,lafg%dak fkdue;s neúka ;dm/úoHq;a ikakdhl fkdfõ' ∴ ()
(d) fuh u;fNaod;aul j.ka;shls'
ñksrka fyda Èhuka;s hk foflka tllgj;a idudkH mSvkfha § øjdxlhla ke;' Èhuka;s øj ùu
wdrïN jkafka 100,000 atm g wdikak mSvkhl § jk w;r ñksrka Bg ;rula wvq mSvkhl § øj ùu
wdrïN lrhs' fuu mSvk w.hka § Bg ,nd Èh hq;= WIaK;ajhka wdikakj tlu w.hla .kshs' kuq;a
iudk mSvkhl § (100,000 atm jeks) øjdxl ie,lSfï § ñksrka iq¨ jYfhka by< øjdxlhla fmkakqï
lrhss' m%ldYfha ie,lsh hq;= hk jpk we;s neúka fuu jdlH wi;H f,i i,lkq we;. ∴ ()
(a) ;d;aúl" mßmQ¾K ´kEu jdhq ksheÈhl wKql fõ. tlsfklg fjkia fõ' ∴ ()
(b) mßmQ¾K jdhq i;=j wdl¾IK/úl¾IK fkdue;s neúka lsisfia;a u øj l< fkdyel' ∴ ()
(c) wkka;h olajd wKql fõ.hka úisÍ we;ehs i,lk neúka fnda,aÜiaudka fõ. jHdma;s jl% iuñ;sl
fkdfõ' ∴ ()
wdikakj iuñ;sl ;;a;ajhla we;s neúka we;eï úg wi;H g wu;rj i;H hkakg;a ,l=Kq ,nd
§ug bv we;'
(d) (✓)
(a) wKq jvd <`.ska weisÍ we;af;a øj l,dmfha fõ' tuksid talSh mßudjl we;s wKq .Kk øj l,dmfha
by< fõ' ∴ ()
(b) ;dmdxlfha § mj;shs' ∴ ()
(c) jl%fha AO fldgfia § mj;shs' ∴ ()
(d) ;%sl ,laIHfha § øj ⇌ jdhq" >k ⇌ øj" >k ⇌ jdhq hk iu;=,;
s ;=ku mj;shs' ∴ tu úm¾hdi
ish,af,a u bÈß yd miq m%;sl%shd j, YS>%;d ish,a, tlsfklg iudk fõ' ∴ (✓)
mSvkh / atm
B
C
(s) (l)
(g)
O
A
WIAK;ajh / K
(a) ìg¾ka ødjKh jvd fhda.H jk w;r Bg wu;rj n%hska fyda uqyqÿ c,h o fï i`oyd Ndú;d l<
yel' (14 tallh iïm;a fmd; − msgq wxl 6) kuq;a uqyqÿ c,h "fl,ska u" Ndú;d l< fkdyels
neúka (m<uqj jeämqr we;s 𝑁𝑎𝐶𝑙 bj;a l< hq;= h) fuu m%ldYh wi;H f,i i,ld we;. ∴ ()
(b) riÈsh fldaI j,ska mßirhg riÈh ksoyia úh yel' ∴ (✓)
(c) NH3 c,fha Èhùu ;dmodhl fõ' WIaK;ajh wvq lsÍfuka tu m%;sl%shdj bÈßhg keUqre l< yel' ∴ (✓)
(d) Rh W;afm%arlhla f,i Ndú;d jkafka HNO3 ksIamdokh fõ' ∴ ()
wdidfjka bf.k.kak
41. ms<s;=r (𝟏)
H+
I. MnO4− + H2 O2 O2 + Mn2+ (H2 O2 T′ydrhla f,i yeisÍ we;)
oï wj¾K
H+
Fe2+ + H2 O2 H2 O + Fe3+ (H2 O2 T′ldrhla f,i yeisÍ we;)
<d fld< ly ÿUqre
II. (✓)
I. fuh tal,s; moaO;shls' tal,s; moaO;shla ;=<g Yla;sh .,d tau fyda bka msg;g Yla;sh .,d hdu
isÿ fkdjk neúka Yla;sh fjkia fkdfõ' ∴ (✓)
II. (✓)
TlaisyrKh
0 −1
TlaislrKh +1
II. Wmßu T′ldrl yelshdjla we;af;a HClO j,g fõ' (𝑅. 𝐵) ∴ ()
CH3− MgBr +
I. R − C ≡ CH CH4 + R − C ≡ C − MgBr + ∴ (✓)
II. .S%kdâ hkq b;d m%n, NIauhla jk w;r iq¿ fyda wdï,sl;djhla iys; m%fNao j,ska H + bj;a
lr.ekSug Bg yelshdj we;' ∴ (✓)
I. fid,afõ l%ufha Na 2 CO3 ,nd.ekSfuka wk;=rej b;sß jk NH4 Cl yd CaO tlsfkl m%;sl%shd lrjd
CaCl2 ,nd .kshs' wjika w;=re M,h th fõ' ∴ (✓)
II. CaO + 2 NH4 Cl 2 NH3 + CaCl2 + H2 O ∴ (✓)
wdidfjka bf.k.kak
48. ms<s;=r (𝟏)
I. (✓) N2+
ℎ𝜈
I. O2 O+O
O2 + O O3 ∴ (✓)
wdidfjka bf.k.kak