Tyt Fi̇zi̇k Defter Dergi̇m Say 1 Dolu

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ
TYT FİZİK DEFTER DERGİM SAYI - 1

MADDE VE ÖZELLİKLERİ
BASINÇ
KALDIRMA KUVVETİ
ISI-SICAKLIK GENLEŞME
Bu Dergide Cevabını Bulacağım Sorular
1. Fizik bilimi nedir? Günlük Hayatta karşımıza çıktığı yerler nerelerdir?
2. Ebru sanatının, porselen yapımının ayrıntıları, zeytinyağı ile suyun karışmama-

sının nedenleri nelerdir?
3. Neden ıslanırız? Su sinekleri neden batmaz?
4. Pipet ile sıvı çekebilmemizi etkileyen faktörler nelerdir?
5. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kulaklarımızda hissettiğimiz etkinin

sebebi nedir?
6. Büyük gemiler su üzerinde nasıl durur?
7. Isı ve sıcaklık aynı kavramlar mıdır?
8. Tren rayları yapımında rayların birleşme noktalarında neden boşluk bırakılır?
9. Ağzına kadar su doldurduğumuz şişe ağzı kapalı şekilde buzluğa bırakıldığın-

da neden patlar?
1. Ünite: Fizik Bilimine Giriş Konu Kavrama Testi-3.......................43-44
Madde ve Özellikleri
Kaldırma Kuvveti............................................ 45-51
Fizik Bilimine Giriş ..............................................3-8
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-5 .... 52-54
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-1 ..............9
Konu Kavrama Testi-4 .......................55-56
Konu Kavrama Testi-1 ..........................10-11
3. Ünite: Isı-Sıcaklık Genleşme
Madde ve Özellikleri.......................................12-16
Isı-Sıcaklık ..........................................................57-64
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-2 ......17-18
Dayanıklılık-Adezyon-Kohezyon- Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-6 .... 65-66
Yüzey Gerilimi-Kılcallık.................................19-21 Konu Kavrama Testi-5....................... 67-68
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-3 ...........22 Genleşme-Büzüşme ...................................69-74
Konu Kavrama Testi-2....................... 23-24 Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-7 .... 75-76
2. Ünite: Basınç Konu Kavrama Testi-6 ...................... 77-78

Kaldırma Kuvveti
Basınç ...................................................................25-38 Bölüm Sonu Yeni Nesil Testi ...........79-80
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-4 .... 39-42
DİZGİ - GRAFİK - MİZANPAJ

AÇI YAYINLARI AÇI DİZGİ - GRAFİK
Yeşilırmak Caddesi No: 15 YAYIN YÖNETMENİ ISBN
Kızılay / ANKARA Metin BARANDIR 978-625-7570-59-6
Tel.: (0312) 231 75 41 (pbx) BASKI YERİ
• Faks: (0312) 230 75 40 YAZARLAR Başak Matbaacılık Tanıtım
• web / www.aciyayinlari.com.tr AÇI YAYIN KURULU Hizmetleri İthalat İhracat
• e-mail / admin@acidergisi.com.tr Anonim Şirketi
Tel: (0312) 397 16 17
AÇILIM EĞİTİM ÖĞRETİM YAPI SAN. VE TİC. A.Ş.

Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayımlayan şirketin önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya
da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Bu kitabın tüm hakları AÇILIM EĞİTİM
ÖĞRETİM YAPI SAN. VE TİC. A.Ş. ye aittir.
UNITE 1
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ Termodinamik
Fizik Biliminin Önemi
Hayatımızı kolaylaştıran bir çok ürüne fizik biliminin prensipleri
ve yasaları kullanarak ulaşılmıştır. Gözlük, el arabası, televizyon,
uçak, tıbbi teknoloji araçları, cep telefonu ve daha birçok aracın
bulunuşu ve çalışma prensibi fizik yasalarına da dayanmaktadır.
Fiziğin amacı doğada olan karmaşık olayları daha basit bir

şekilde açıklamaktır. Bu anlamda atom çekirdeğinin yapısından
Isı enerjisi, ısıl denge, enerji geçişi hâl değişimini inceleyen fizi-
başlayarak maddenin özelliklerini, birbirleri ile ilişkilerini, Dünya’yı,
ğin alt dalıdır. Isının dinamik özelliklerini, alışverişini ve yayılmasını
gezegenleri, evrenin yapısını ve oluşumunu inceler.
açıklar. Isı iletkenliği, ısı yalıtımı, ısıtma, soğutma sistemleri termo-
En genel tanımıyla Fizik, uzay, zaman, madde ve enerji ara- dinamiğin incelediği diğer konulardır.
sındaki ilişkiyi inceleyen, gözlem ve deneylere dayanan bir bilim
Uygulama alanları mühendislik alanlarıdır.
dalıdır.
James Watt, James Clerk Maxwell, Max Planck termodinamik
19. yüzyıla kadar yapılan çalışmalara klasik fizik, 19. yüzyılın
ile ilgili çalışan bilim insanlarıdır.
sonlarına doğru fizikte başlayan yeni dönemin incelediği fiziğe mo-
dern fizik adı verilmiştir.
Optik
Fizik biliminin ele aldığı konuların farklı dallarda incelenmesi
fizik biliminin alt dallarının oluşmasını sağlamıştır.
Katıhal Fiziği
....................... Mekanik
....................... Termodinamik
.......................
Işığın yapısı, yayılması, kırılması, yansıması, girişim, kırınım

Atom Fiziği
....................... Fiziğin Alt Dalları
....................... Elektromanyetizma
....................... gibi olayları açıklayan fiziğin alt dalıdır. Bunların yanı sıra ışığın
madde ile etkileşimini de inceler. Mercekler, aynalar, prizmalar op-
tik dalının sıkça kullandığı araçlardır.
Uygulama alanlarının başında göz doktorluğu ve birçok mü-

Yüksek Enerji ve hendislik alanı gelir.
Nükleer Fizik
....................... ....................... Optik
.......................
Plazma Fiziği
Isaac Newton, Christian Huygens, James Clerk Maxwell, Max
Mekanik Planch, Albert Einstein optik dalında çalışmalar yapmış bilim in-
sanlarıdır.
Elektromanyetizma
Kuvvet, hareket ve enerji arasındaki ilişkiyi inceler. Nesnelerin

hareket nedenlerini ve durgun hâllerini inceler. Mekaniğin durgun
cisimleri ele alan bölümüne statik, yol-zaman, hız-ivme ilişkisini ele Elektrik yükünü, yüklü parçacıkların hareketini ve bu hareket
alan bölümüne kinematik, kuvvet ile hareket arasındaki ilişkiyi in- ile meydana gelen olayları, parçacıklar arasındaki kuvvetleri, man-
celeyen bölümüne ise dinamik denir. yetik madde özelliklerini ve bu maddelerin oluşturduğu etki alanını
Mekaniğin uygulama alanları, fizik mühendisliği, makine mü- inceler.
hendisliği, inşaat mühendisliği, gemi mühendisliği, uçak mühendis- Elektromanyetizma, radyo, televizyon, bilgisayar, yüksek ener-
liği ve diğer mühendislik alanlarıdır. ji hızlandırıcıları ve elektronik cihazların çalışmalarında kullanılır.
İbn-i Sina, Galileo Galilei, Johannes Kepler, Isaac Newton me- Tıpta kullanılan MR cihazlarında elektromanyetizma yasalarına
kaniğin önemli çalışmalarını gerçekleştiren bilim insanlarıdır. göre çalışır.
TYT-01D/FİZİKSAYI-1/A SERİSİ 3
UNITE 1
Uygulama alanları, elektrik elektronik mühendisliği başta olmak Maddenin yarı iletken, manyetik, ferromanyetik, kristal yapı ile
üzere diğer birçok mühendisliktir. ilgili çalışmaları inceler.
William Gilbert, Charles Coulomb, Michel Faraday, Joseph Kristal yapılı maddeler katıhal fiziğinin inceleme alanıdır ve bu
Henry, James Clark Maxwell elektromanyetizma ile ilgili çalışmalar maddelerin yapısal özellikleri ile günlük hayatta kullanılan malze-
yapmış bilim insanlarıdır. melerin üretimi yapılır.
Bilgisayar, tablet gibi elektronik parçalarda kullanılan malze-
Atom Fiziği
meler katıhal fiziğinin belirlediği malzemelerle üretilir. Akıllı kumaş,
şarjlı pil, granit tencere gibi araçların yapımına katılırlar.
Uygulama alanları birçok mühendislik alanıdır.
Enrico Fermi, Paul Dirac katıhal fiziği ile ilgilenen önemli bilim
insanlarıdır.
Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği
Atomu, çekirdek ve elektronlar içeren bir sistem olarak ele alan

fiziğin alt dalıdır. Daha çok atomda elektron dizilimleri ile ilgili çalış-
malar yapar. Maddenin yayınladığı, soğurduğu ışınları, bu ışınların
özelliklerini ve sonuçlarını açıklar.
Fiziğin bu alt dalı bilgi işlem teknolojisinin gelişmesine, parça-
cık hızlandırıcıların kullanımına, laser teknolojisinin doğmasına
sebep olmuştur.
Parçacık fiziği olarakta bilinen bu alt dal, atom altı parçacıkları
Uygulama alanlarının başında elektronik mühendisliği vardır.
inceler. Temel parçacıkların özelliklerini, birbirleri ile etkileşimlerini
John Dalton, Johannes Rydberg, J.J. Thomson, Ernest ve buradan yola çıkarak evrenin oluşumu ile ilgili çalışmalar yapar.
Rutherford, Niels Bohr, Albert Einstein bu alanda çok önemli ça-
Plazma fiziği de, yüksek sıcaklıklarda iyonlanmış gaz yapısını
lışmalar yapmıştır.
inceler.
Nükleer Fizik Plazma televizyonlarda, florosan ve neon lambalarda, uzay ro-
ket, silah savar teknolojisi, tekstil ve otomobil sektörü, tıp alanında
kanser tedavisinde önemli çalışmaları vardır.
Uygulama alanları birçok mühendislik alanıdır.
ĞRENİYORUM
Atom çekirdeğinin yapısını, dinamik elektrik ve manyetik özel-
liklerini, çekirdekteki bağlanma enerjisini, kararsız çekirdeklerin
karalı hâle gelmek için yaptığı ışımaları inceler. Radyoaktif bozun-
maları, çekirdek bölünmesini, kaynaşmasını inceler.
Nükleer Fizik tıpda özellikle vücut içi görüntüleme cihazlarında
(NMR, PET, CT) oldukça önemli bir yere sahiptir.
Spektrometre Hologram 3D yazıcı
Uygulama alanları, tıpta görüntüleme teknolojileri ve birçok I II III
mühendislik alanıdır.
Yukarıda verilenlerden hangileri atom fiziğinin ilgi alanı-
na girer?
Katıhal Fiziği
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜMÜ
Spektrometre atom ışımalarının ölçümlerini yapar. Nanotek-
nolojide atom fiziğinin uygulama alanlarındandır. Hologram
3D teknolojili yazıcılarda nanoteknoloji ve atom fiziğinin uy-
gulama alanlarındandır.
Katı cisimlerin yapısını, elektrik, manyetik, optik, esneklik özel- Cevap: E
liklerini inceleyen fiziğin alt dalıdır.
4 TYT-01D/FİZİKSAYI-1/A SERİSİ
UNITE 1
YGULUYORUM YGULUYORUM
I. Dinamik
II. Astrofizik
III. Modern Fizik
IV. Katıhal Fiziği
V. Termodinamik
I II III
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi fiziğin alt dallarından-
Yukarıda görsellerde verilen olayları inceleyen fiziğin alt
dır?
dalı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) Mekanik B) Optik
ÇÖZÜMÜ C) Termodinamik D) Katıhal fiziği
Dinamik, modern fizik fiziğin konuları, astrofizik farklı bir bilim E) Atom fiziği
dalı, katıhal fiziği ve termodinamik fiziğin alt dallarındandır.
Cevap: B
ÇÖZÜMÜ
Dürbünden ışınların geçişi, gözlüğün yapısı ve yakamoz olu-
şumunu inceleyen fiziğin alt dalı optiktir.
Cevap: B
I. Gökkuşağının oluşumunu inceleyen fiziğin alt dalı optik-
tir.
II. Ses oluşumunu inceleyen fiziğin alt dalı mekaniktir.
III. Yağmur damlalarının camda asılı kalmasını inceleyen fi-
ziğin alt dalı termodinamiktir.
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur? Yukarıdaki görsellerde verilen olayları inceleyen fiziğin
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Optik B) Katıhal fiziği
C) Termodinamik D) Mekanik
ÇÖZÜMÜ E) Nükleer fizik
Gökkuşağının oluşumunu optik, ses oluşumunu, yağmur
damlalarının camda asılı kalmasını sağlayan kuvveti incele- ÇÖZÜMÜ
yen fiziğin alt dalı mekaniktir.
Termosun ısı geçişini engelleyen yapısını, karın oluşumunu,
Cevap: B
termometrenin çalışma prensibini inceleyen fiziğin alt dalı ter-
modinamiktir.
Cevap: C
UNITE 1
Fizik Biliminin Diğer Disiplinlerle İlişkisi Temel Büyüklükler
Fizik biliminin alt dallarının çalışmaları, biyoloji, kimya, tıp, mi- Ad Sembol Birim Birim Sembolü
marlık, astronomi, jeoloji, coğrafya, meteoroloji bilimlerinin de ça-
Kütle m kilogram kg
lışmalarına katkıda bulunur.
Işık şiddeti I candela cd
Fizik, diğer bilimlerin dışında bilim dışı disiplinlerlede ilişki için-
dedir. Bunlardan biri felsefedir. Felsefe de fizik de evreni anlama Sıcaklık T kelvin K
amacını güder. Felsefe “neden” diye sorar, fizik ise nedeni açıkla- Akım şiddeti i amper A
mayı amaçlar.
Madde miktarı n mol mol
Uzunluk ¬ metre m
Zaman t saniye s
YGULUYORUM Kütle:
➫ Bir cismin hacmini dolduran madde miktarıdır.
I. Astroloji
➫ Ölçümü terazi ile yapılır.
II. Arkeoloji
Uzunluk:
III. Müzik ➫ Cisimlerin boyutlarını verir.
Fizik biliminin yukarıda verilen disiplinlerden hangileri
➫ Ölçümü cetvel, mezura, şerit metre, kumpas ile yapılır.
Zaman:
ile ilişkisi vardır?
➫ Ölçümünde kronometre kullanılır.
Akım şiddeti:
D) II ve III E) I, II ve III ➫ Bir iletkenin herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen yük
miktarıdır.
ÇÖZÜMÜ ➫ Ampermetre ile ölçülür.
Sıcaklık:
Astroloji gök cisimlerinin insan karakteri ve kaderi üzerinde
etkili olduğunu konu alan bilimsel gerçekliğe sahip olmayan ➫ Madde taneciklerinin ortalama kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür.
bir alandır. Arkeoloji ise kazıda bulunan eserlerin yaş tespi- ➫ Termometre ile ölçülür.
tinde nükleer fiziği kullanır. Müzik ise ses ve enstruman yapı- Işık şiddeti:
sı ile fizik ile ilişkilidir. ➫ Işık kaynağının birim zamanda yaydığı ışık enerjisidir.
Cevap: D ➫ Fotometre ile ölçülür.
Madde miktarı:
➫ 1 mol atomun sahip olduğu madde miktarıdır.
Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması
Türetilmiş Büyüklükler
Fizikte yapılan deneyler sonucu ortaya çıkan sayısal sonuçlara
Temel büyüklükler dışında kalan tüm büyüklükler türetilmiş bü-
fiziksel nicelikler denir.
yüklüklerdir.
Fiziksel nicelikler temel-türetilmiş ve skaler-vektörel olarak sı-
nıflandırılır. Türetilmiş Büyüklükler
Ad Sembol Birim Birim Sembolü
Temel Büyüklükler
İş W Newton.metre N.m
Herhangi bir çıkarımdan gelmeyen, içinde başka büyüklükleri
Güç P Watt watt
barındırmayan fiziksel niceliklerdir.
Enerji E joule j
Kuvvet F Newton N
Basınç P Pascal Pa
Uluslararası bilim kurulu temel büyüklükleri standart hâle
kilogram
getirerek metrik sistem uyarlaması kararı almıştır. Uluslara- Özkütle d kg/m3
metre3
rası Sistem (SI) olarak isimlendirilen bu sistemde yedi tane
temel büyüklük ve bu büyüklüklerin birimleri tanımlanmıştır. metre
Hız J m/s
saniye
Isı Q calori cal
UNITE 1
Skaler ve Vektörel Büyüklükler 3. Vektörlerin doğrultu yön ve büyüklükleri değiştirilmeden ta-
Skaler Büyüklükler şınabilir.
Bir sayı ve birim ile tanımlanabilen büyüklerdir. 4. Vektörel büyüklükler bir sayı ile çarpıldığında ya da bölündü-
ğünde vektörün yalnızca büyüklüğü değişir.
Skaler Büyüklük Birim
Kütle kg ĞRENİYORUM
Zaman s
I. Kütle
Sıcaklık K
II. Ağırlık
Alınan yol m
III. Zaman
Enerji j
IV. Hız
Sürat m/s
Numaralanmış nicelikler temel ve vektörel olarak grup-
Özkütle kg/m3
landırıldığında aşağıdaki gruplamalardan hangisi doğru
olur?
Vektörel Büyüklükler
Büyüklüğü ve birimin yanında yönü ve doğrultusu bilinen bü- Temel Vektörel
A) I, III ve IV II ve IV
yüklüklerdir.
B) I ve III II ve IV
Vektörel Büyüklük Birim C) I ve II III ve IV
2
Ağırlık kg · m/s D) II ve III I ve IV
Kuvvet N E) II ve IV II ve III
Yer değiştirme m ÇÖZÜMÜ

Hız m/s Verilen niceliklerden kütle ve zaman temel büyüklük, ağırlık
İvme m/s2 ve hız vektörel büyüklüktür.
Cevap: B
Vektörel büyüklükler ile işlem yapabilmek için vektörlerin yönü-
nünde işleme katılması gerekir ve bu nedenle vektörel büyüklükler
yönlü doğru parçaları şeklinde gösterilir.
Büyüklük
YGULUYORUM
Doğrultu
†
A Yön I. Sıcaklık
başlangıç II. Basınç
noktası
III. Kuvvet
Vektörlerin Özellikleri:
Yukarıda verilen niceliklerden hangisi hem türetilmiş
1. Doğrultu, yön ve büyüklüğü eşit olan vektörlere eşit vektörler hem skaler bir büyüklüktür?
denir. †
K A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
†
M † † †
K=L
L .......................
† †
|K| = |L|
.......................
† .................... ÇÖZÜMÜ
N
.................... Sıcaklık temel ve skaler, basınç türetilmiş ve skaler, kuvvet
2. Doğrultu ve büyüklüğü aynı, yönü zıt olan vektörlere zıt vek- türetilmiş ve vektörel büyüklüktür.
törler denir. Cevap: A

†
†
M
M
† † †
†
N
†
M= –†N
N M = –N
† †
† = |N|
|M| †
|M| = |N|
UNITE 1
Türkiye Atom Enerji Kurumu (TAEK)
YGULUYORUM 1956 yılında ülkemizde kurulan TAEK,
ülkemizin bilimsel ve teknik anlamda geliş-
Eşit kare bölmeli düzlemde verilen vektörler şekildeki gibidir.
† mesi için atom enerjisinden faydalanılması
amacı ile çalışmalar yapan bir kurumdur.
K
†
L Nükleer ve stratejik maddelerin bulunma-
sı, çıkartılması, arıtılması, işlenmesi ve iş-
†
M letilmesi alanlarında önemli bir yere ve
†
N
yetkiye sahiptir.
Askeri Elektronik Sanayi (ASELSAN)

†
P
Türk silahlı kuvvetlerinin kendine özgü
elektronik cihaz ve haberleşme araç-ge-
Buna göre, reçlerinin üretilmesi amacı ile 1975 yılında
I. K + L = − M kurulmuştur. Günümüzde kurulma amacı-
nın yanı sıra elektronik teknolojisi ve sis-
II. | N + P | = | L |
tem entegrasyonu alanında da önemli ça-
III. K = N lışmaları vardır.
verilenlerden hangileri doğrudur?
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN)
1954 yılında kurulan CERN Dünya’nın
en büyük parçacık fiziği labaratuvarıdır. Bu
ÇÖZÜMÜ labaratuvarda evrenin oluşum süreci ile il-
K + L : +x yönünde 3 birim gili daha net bilgiler elde etmek için ato-
mun yapısı incelenmektedir. Bu anlamda
M : –x yönünde 3 birim
kullanılan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı
K + L = − M (I, doğru) (LHC) adı verilen parçacık hızlandırıcılar
bu merkezde bulunmaktadır.
| N + P | : 1 birim
| L | : 1 birim
Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA)
1915 yılında Amerika Birleşik Devletle-
| N + P | = | L | (II doğru)
ri’nde kurulan NASA uçak yapımına yöne-
K : +x yönünde 2 birim lik çalışmalar ile işe başlamış daha sonra
N : +y yönünde 2 birim NASA adı altında uzay çalışma programla-
rına ağırlık veren bir kuruluş olmuştur.
K ! N (III. yanlış) NASA insanlı ve insansız bir çok uzay
Cevap: B
programı gerçekleştirmiştir. Bunlar arasın-
Bilim Araştırma Merkezleri da en çok bilinenlerden biri insanlı uçuş projesi Apollo ile Ay’a ast-
Belirlenen bir problemi çözmek için yapılan faaliyetlerin tama- ronot göndermesidir.
mına bilimsel araştırma denir. Avrupa Uzay Ajansı (ESA)
Bilimsel çalışmaların ve buluşların tesadüflere bağlı kalmaması 1975 yılında kurulan ESA Avrupa’da
ve geliştirilebilirliğinin artması için bireysel çalışmalar yerine, ku- uzay araştırmaları için kurulan bir merkez-
rumlar tarafından planlanıp yönlendirilebilmeleri için bilimsel mer- dir. ESA 22 ülkenin katılımıyla projeler
kezler oluşturulmuştur. üretmektedir.
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
(TÜBİTAK)
1963 yılında ülkemizde kurulan TÜBİ-
TAK akademik çalışmaları endüstriyel ala-
na aktaran bir kurumdur. Bilimsel çalışma 2004 yılında TÜBİTAK ve ESA uzay incelemeleri konu-
yapan kişi ve kurumlara burs ve ödüller sunda bir anlaşma imzalamış ve bu anlaşma 2006 yılında
vererek ülke kalkınmasına önemli bir katkı yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşmaya göre, uzman değişimleri,
sağlamaktadır. Ayrıca üniversitelerdeki bi- uzay bilimi ve teknolojileri alanında eğitim faaliyetleri, ortak
limsel çalışmalar ve sanayi arasındaki proje ve ortak burs çalışmaları gerçekleştirilmektedir.
bağlantıyı sağlar.
Bölüm Sonu Çözümlü Sorular 1
1. 4. Atomun yapısının modellemesi şekildeki gibi verilmektedir.
– –
e e
I II
Flash bellek Güneş paneli Şarj edilebilir pil Çekirdek
I II III –
e III
Yukarıda verilenlerden hangisi katıhal fiziğinin uygulama
alanlarındandır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Çekirdek içindeki parçacıklar I, çekirdek II, atomun tama-
D) II ve III E) I, II ve III mı III olarak numaralandırıldığına göre, I, II ve III numaralı
Çözüm: bölgeleri inceleyen fiziğin alt dalı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
Flash bellek, güneş paneli, şarj edilebilir pil, maddenin elektro-
nik özelliğine göre yapılmış katıhal fiziğinin uygulama alanıdır. I II III
Cevap: E A) Nükleer fizik Atom fiziği Yüksek enerji ve
plazma fiziği
B) Yüksek enerji ve Nükleer fizik Atom fiziği
2. I. Metre plazma fiziği
C) Atom fiziği Katıhal Fiziği Nükleer fizik
II. Metre / saniye
D) Atom fiziği Nükleer Fizik Katıhal fiziği
III. Metre / saniye2
E) Nükleer fizik Katıhal fiziği Atom fiziği
Yukarıda verilenlerden hem vektörel hem skaler bir nice-
liğe ait olabilir?
Çözüm:
D) II ve III E) I, II ve III Proton ve nötron yüksek enerji ve plazma fiziği, çekirdeğin ya-
Çözüm: pısını nükleer fizik, atomun yapısını atom fiziği inceler.
Metre hem alınan yol hem yer değiştirme birimi olarak yani Cevap: B
hem skaler hem vektörel nicelik birimi olarak kullanılabilir.
5. Bazı fiziksel niceliklerin ölçü araçları şekildeki gibi veriliyor.
Metre/saniye: Hem sürat hem hız birimi olarak yani hem skaler
hem vektörel nicelik birimi olarak kullanılabilir.
Metre/saniye2: İvme birimidir ve ivme vektörel büyüklüktür.
Cevap: B
3. • Bilim her soruya cevap verir.

• Bilimsel yasalar ve teoriler zamanla değişebilir. I II III
• Bilimsel bilgiye ulaşmanın tek yolu deney yapmaktır.
Buna göre, verilen ölçü araçlarından hangisi hem türetil-
• Deney yapmak yaratıcılıktan daha önemlidir. miş hem vektörel bir niceliği ölçer?
• Tüm bilimsel çalışmalarda aynı bilimsel yöntem kullanılır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Yukarıda verilen yargılardan kaç tanesi doğrudur? D) I ve II E) II ve III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Çözüm:
Çözüm:
• Bilim her soruya cevap veremez. Termometre sıcaklığı ölçer ve sıcaklık temel ve skaler büyük-
lüktür. Dinamometre ağırlık ölçer, ağırlık türetilmiş ve vektörel
• Bilimsel yasalar da teorilerde zamanla yeni buluşlar ve
büyüklüktür. Eşit kollu terazi kütle ölçer ve kütle temel ve ska-
yeni gelişmeler sayesinde değişebilir.
ler büyüklüktür.
• Bilimsel bilgiler yalnızca deneyler sonucu elde edilmez.
Cevap: B
• Bilimde yaratıcılık çok önemlidir.
• Bilimsel çalışmalarda farklı yöntemler kullanılabilir.
Cevap: A
Konu Kavrama Testi 1
1. I. Mekanik 4. I. Gel - git olayları
II. Astrofizik II. Otomobilin fren yapısı
III. Termodinamik III. Işığın renkleri
Yukarıda verilenlerden hangisi fiziğin alt dallarındandır? Yukarıda verilenlerden hangisi fizik biliminin ilgi alanına
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III girer?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5. I. Uzay mekiğinin hedefe ulaşabilmesi için ihtiyacı olan yakı-

tın temin edilebilmesi
2. Maddenin elektrik, manyetik, optik esneklik özelliklerini temel
II. Telli çalgılarda akort yapılması
fizik prensiplerine göre inceler. Araştırmalarının en önemli kıs-
III. Tablet gibi elektronik cihazlarda kullanılan maddelerin tes-
mı kristallerin karakteristiğini belirlemektir.
pit edilmesi
Yukarıda açıklaması verilen fiziğin alt dalı aşağıdakilerden
Yukarıda verilen durumları inceleyen fiziğin alt dalları aşa-
hangisidir?
ğıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Nükleer fizik
I II II
B) Katıhal fiziği –––––––––––––– ––––––––– ––––––––––––––
A) Yüksek enerji ve Mekanik Katıhal fiziği
C) Atom fiziği
plazma fiziği
D) Yüksek enerji ve plazma fiziği
B) Katıhal fiziği Mekanik Nükleer fizik
E) Termodinamik
C) Yüksek enerji ve Optik Katıhal fiziği
plazma fiziği
D) Nükleer fizik Optik Yüksek enerji ve

plazma fiziği
E) Atom fiziği Mekanik Nükleer fizik
3. I. Molekül yapısı † Atom fiziği

II. Gökkuşağı † Optik 6. I. Zaman
III. Ferromanyetik madde † Elektromanyetizma II. Uzunluk
Yukarıda fiziğin alt dalları ve incelediği konular ile ilgili eş- III. Hız
leştirmelerden hangisi doğrudur? Yukarıda verilenlerden hangisi temel büyüklüktür?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
7. Yer değiştirme 10. I. Hız
Basınç II. Akım şiddeti
Hız III. Işık şiddeti
Enerji Yukarıda verilenlerden hangileri hem temel hem skaler bü-
Kütle yüklüklerdendir?
Yukarıda verilen fiziksel niceliklerden kaç tanesi vektörel
büyüklüktür?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 1
11. I. CERN † Atom altı parçacıklar

II. NASA † Uzay araştırmaları
8. III. TÜBİTAK † Savunma sanayi

I II III
Yukarıda verilen bilim araştırma merkezleri ve uğraş alanı
eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Termometre Ampermetre Terazi
Yukarıda verilen ölçü aletlerinden hangileri temel büyük-

lük ölçmek için kullanılır?
12. I. TAEK
II. ASELSAN
III. ESA
Yukarıda verilen bilim araştırma merkezlerinden hangileri
Türkiye’de bulunmaktadır?
9. I. Metre
II. Metre / saniye
III. Newton
Yukarıda verilen birimlerden hangileri hem vektörel hem
skaler bir niceliğe ait olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Konu Kavrama Testi-1
D) I ve III E) II ve III
1.C 2.B 3.E 4.E 5.A 6.B 7.A 8.E 9.C 10.D 11.C 12.B
UNITE 1
MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Kütlesi, eylemsizliği olan, boşlukta yer kaplayan tanecikli yapı- Düzgün Katı Cisimlerin Hacimleri
lara madde denir.
Madde
Ortak Özellikler Ayırt Edici Özellikler a

Kütle
........................................... Özkütle
........................................... h
b
Hacim
........................................... Erime sıcaklığı
...........................................
Eylemsizlik
........................................... Öz ısı
...........................................
a
Tanecikli ve boşluklu yapı
........................................... Genleşme katsayısı
........................................... Küp Dikdörtgenler prizması
.......................
V = a3 .......................
V =a·b·h
Kütle: r
➫ Değişmeyen madde miktarıdır.
➫ “m” ile gösterilir.
➫ Birimi kilogram, gram, ton … dur. h r
➫ Eşit kollu terazi ile ölçülür.
Sıvılar içine konuldukları kap ile tartılır. Bunun için önce Silindir Küre
V = pr2 · h
....................... 4
boş kap kütlesi tartılır. Kabın boş kütlesine dara denir. V =
3
pr3
.......................
Düzgün Geometriye Sahip Olmayan Cisimlerin

Bir cismin kütlesi bulunduğu ortama göre değişmez ve
hâl değişimlerinden etkilenmez.
Hacim Ölçümü
Düzgün bir geometriye sahip olmayan cisimlerin hacmi dere-
celi kap ile ölçülür.
Kütle Birimleri Sembolü Dönüşümü
Ton t 103 kg
Kilogram kg 1 kg V2
–3
Gram g 10 kg V1
Miligram mg 10–6 kg
taş
Hacim:
➫ Bir maddenin boşlukta kapladığı here hacim denir. Vtaş = V2 – V1
...................................
➫ V ile gösterilir.
➫ Maddenin sıcaklığına ve bulunduğu ortamın basıncına göre de-
ğişebilir. Düzgün geometriye sahip olmayan cisimlerin hacimleri taşırma
kapları ile de ölçülebilir.
➫ Birimi SI birim sistemine göre m3 tür.
Hacim Birimleri Sembolü Dönüşümü

3
Kilometreküp km 109 m3
Metreküp m3 1 m3
Desimetreküp dm3 10–3 m3
Santimetreküp cm3 10–6 m3
taş
Milimetreküp mm3 10–9 m3
Litre L 1 L = 1 dm3
Vcisim = Vtaşan Vtaşan
Mililitre mL 1 mL = 10–3 L = 1 cm3 .................................
UNITE 1
Özkütle;
YGULUYORUM ➫ Bir maddenin birim hacmindeki madde miktarına özkütle denir.
Taşma seviyesine kadar su ile dolu taşırma kabına atılan K ve ➫ Türetilmiş ve skaler büyüklüktür.
L cisimleri sırasıyla V ve 2V kadar su taşırıyor. ➫ “d” ile gösterilir.
➫ Birimi kg/m3, g/cm3, g/mL dir.
➫ Maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
su su Kütle m
Özkütle = d=
Hacim V
...........................................................
K L
VK VL şeklinde hesaplanır.
VK Sabit sıcaklık ve basınçtaki bir maddenin kütle-hacim grafiği
Buna göre, cisimlerin hacimleri oranı kaçtır?
VL
1 1
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4 Kütle
Kütle
ÇÖZÜMÜ
m
Cisimlerin tamamı battığına göre, cisimlerin hacimleri oranı
taşırdıkları sıvı hacimleri oranı ile aynıdır.

a
VK V 1 0 Hacim
Hacim
0
VL 2V 2
= = V
Cevap: D şeklindedir. Bu grafiğin eğimi özkütleyi verir.
m
tan a = =d
V
➫ Sabit sıcaklık ve basınç altındaki bir maddenin özkütlesi, mad-

YGULUYORUM denin kütlesine ve hacmine bağlı değildir.
İçinde 20 cm3 hacminde su bulunan kaba, hacmi V olan bir ci- Özkütle Özkütle
3
sim atılıyor ve kaptan 5 cm su taşıyor.
h Kütle Hacim
h Donunca hacmi azalan maddelerin özkütlesi sıcaklık ile ters

orantılıdır. Bu durumda, kütle hacim grafiği şekildeki gibi olan bir
3 maddenin sıcaklığı ile ilgili;
Cisim suda battığına göre, cismin hacmi kaç cm tür?
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25 Kütle
ÇÖZÜMÜ
Kaptaki suyun h kadar yüksekliğinin hacmi 10 cm3 olup önce III
3 3
boş kısmı (10 cm ) doldurup sonra 5 cm de taşırdığına göre II
3 I
Vcisim = 10 + 5 = 15 cm olur. Hacim
Cevap: C
I aralığında sıcaklığı sabit olan maddenin II aralığında eğimi
azaldığı için özkütlesi azalmış (sıcaklığı artmış), III aralığında eğimi
artmış özkütlesi artmış (sıcaklığı azalmış) yorumu yapılabilir.
UNITE 1
ĞRENİYORUM YGULUYORUM
Aynı sıcaklık ve basınç altında olan K ve L sıvılarına ait kütle- Boş bir şişe tamamen su ile doluyken kütlesi 120 g olarak, öz-
hacim grafiği şekildeki gibidir. kütlesi 3 g/cm3 olan sıvı ile doluyken kütlesi 240 g olarak öl-
Kütle (g) çülüyor.
K Buna göre, boş şişenin kütlesi kaç g dır? (dsu = 1 g/cm3)

L
40 A) 40 B) 60 C) 70 D) 80 E) 100
30
20 ÇÖZÜMÜ
10 mşişe + msu = 120
0 Hacim (cm3) mşişe + dsu · Vkap = 120
5 10 15 20 25
mşişe + dsıvı · Vkap = 240
Buna göre,
I. K ve L aynı sıvı olabilir.
dK Özkütle değerlerini yerine yazarsak
II. K, L sıvılarının özkütleleri oranı = 2 ’dir.
dL
mşişe + 1 · Vkap = 120
III. K sıvısının 5 cm nün kütlesi L sıvısının 10 cm3 ünün küt-
3
lesine eşittir. mşişe + 3 · Vkap = 240

yargılarından hangileri doğrudur?
2Vkap = 120
Vkap = 60 cm3
Kabın hacmi denklemlerden birinde yerine konulursa;
ÇÖZÜMÜ
mşişe + 1 · 60 = 120
Grafiğin eğimi sıvıların özkütlesini verir ve sıvıların özkütle-
mşişe = 60 g olur.
leri oranı;
dK 40/10 Cevap: B
= = 2’dir.
dL 20/10
Bu durumda sıvılar farklı sıvılardır. K sıvısının 5 cm3 ünün
kütlesi 20 g, L sıvısının 10 cm3 nün kütleside 20 gr’dir.
Cevap: D
Karışımların Özkütlesi
Karışımlar iki ya da daha fazla maddenin homojen olarak ka-
YGULUYORUM rıştırılması ile oluşur. Karışımın özkütlesi karışımı oluşturan sıvı
Özkütlesi 2 g/cm3 olan metalden yapılmış küpün kütlesi 100 özkütleleri arasında bir değerdedir.
gramdır.
Küpün bir kenarının uzunluğu 4 cm olduğuna göre, küpün
içindeki boşluk kaç cm3 tür?
A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20 d1, V1 d2, V2
m1 m2
ÇÖZÜMÜ
Vküp = a3 = 43 = 64 cm3
(Vküp – Vboşluk) · 2 = 100 karışım
(64 – Vboşluk) = 50
Vboşluk = 14 cm3 mkarışım = m1 + m2
Cevap: B
Vkarışım = V1 + V2
m1 + m 2 d1 · V1 + d 2 · V2
dkarışım = =
V1 + V2 V1 + V2
UNITE 1
YGULUYORUM
Karışımın özkütlesi, kendini oluşturan sıvılardan hacmi
X, Y, Z sıvılarına ait kütle hacim grafikleri şekildeki gibidir.
büyük olanın özkütlesine daha yakın olur.
Kütle
1 K
Özel Durumlar 2
L
1. Karışımı oluşturan sıvıların hacimleri birbirine eşit ise; karışımın
3
özkütlesi,
M
d + d şeklinde hesaplanır.
...................
dK = 1 2
2
Hacim
2. Karışımı oluşturan sıvıların kütleleri eşit ise; karışımın özkütlesi,
2 · d1 · d 2 şeklinde hesaplanır.
..........................
d Buna göre,
K= d1 + d 2
I. 2 numaralı grafik K ve L sıvılarından elde edilen karışı-
ma aittir.
ĞRENİYORUM
II. 3 numaralı grafik K ve M sıvılarından elde edilmiş ise
K, L ve M sıvılarına ait kütle-hacim grafikleri şekildeki gibidir. M sıvısının hacmi K sıvısının hacminden fazladır.
Kütle (g) III. 1 numaralı grafik K, L, M sıvılarından elde edilen bir ka-
K L M rışıma ait olamaz.
40
yargılarından hangileri doğru olabilir?
30
20
10
0 Hacim (cm3)
5 10 15 20 25 ÇÖZÜMÜ
Buna göre; 2 numaralı grafik K, L sıvılarının grafiklerinin arasında oldu-
a. K ve L sıvılarından eşit hacimlerde, ğu için bu sıvılardan elde edilmiş olabilir.
b. L ve M sıvılarından eşit kütlelerde,
c. K’den 10 cm3, M’den 5 cm3 hacminde 3 numaralı grafik K ve M sıvılarının karışımı ise, M’ye daha
alındığında oluşan karışımların özkütlelerini bulunuz. yakın olduğu için M’nin hacmi daha fazla olabilir.
ÇÖZÜMÜ
1 numaralı grafik K, L, M sıvılarının grafiklerinin dışında oldu-
Kütle-hacim grafiğinin eğimi özkütleyi verir.
ğu için bu sıvıların oluşturduğu bir karışım olamaz.
40
dK = = 8 g/cm3
5 Cevap: E
40
dL = = 4 g/cm3
10
40
dM = = 2 g/cm3
20
a. Sıvılar eşit hacimde karıştırılırsa
dK + dL 8 + 4
dkar = = 6 g/cm3
2 2
=
b. Sıvılar eşit kütlelerde karıştırılırsa;

2 · dL · dM 2 · 4 · 2 8
dkar = = g/cm3
4+2 3
=
dL + dM
dK · VK + dM · VM 8 · 10 + 2 · 5
c. dkar = = 6 g/cm3
15
=
VK + VM
UNITE 1
İçinde 3d özkütleli sıvı bulunan bir kap, d özkütleli sıvı akıtan Düşey kesiti verilen kaplarda 4d ve 2d özkütleli sıvılar şekil-
sabit debili musluk ile tamamen dolduruluyor. deki gibi dengededir.
2d 2d 2d h
d
x 4d 4d 4d h
I II III
y
3d Buna göre, kaplardaki sıvılar homojen olarak karıştırılır-
sa oluşan karışımların özkütleleri dI, dII, dIII arasındaki iliş-
y > x olduğuna göre, kapta oluşan karışıma ait özkütle-za- ki nedir?
man grafiği aşağıda verilenlerden hangisi gibi olur?
A) dI > dII > dIII B) dII > dI > dIII
A) Özkütle B) Özkütle
C) dII > dIII > dI D) dI > dIII > dII
E) dIII > dII > dI

3d 3d
2d 2d ÇÖZÜMÜ
III. kaptaki sıvılar eşit hacimli olduğuna göre;
4d + 2d
Zaman Zaman
dIII = = 3d
2
C) Özkütle D) Özkütle I. kapta 3d > dI > 2d
3d 3d II. kapta 4d > dII > 3d olur.
Bu durumda dII > dIII > dI dir.
2d
Cevap: C
d
Zaman Zaman
E) Özkütle
AYATIN İÇİNDEN!
3d
2d Altın parçacıklarını diğer parçacıklar-

dan ayırmak için özkütle farkından
yararlanılır.
Zaman
ÇÖZÜMÜ
Karışımın özkütlesi dK ise; 3d > dK > d olur. Porselenin kalitesi dayanıklılığı su ge-
çirmezliği ile alakalıdır. Bu da porse-
y > x olduğuna göre, karışımın özkütlesi 3d’ye daha yakın len pudrasının özkütlesi ile belirlenir.
olur.
3d > dK > 2d
Bu durumda kaptaki karışımın özkütle-zaman grafiği B seçe- Ebru sanatında kullanılan sıvının öz-
neğindeki gibi olur. kütlesi sayesinde boyanın yüzeyde
durmasını sağlanır.
Cevap: B
Hastane laboratuvarlarında kullanılan

santrifüj makinelerinde kan ve idrarın
özkütlelerini kullanarak tahlil sonuçla-
rı belirlenir.
1. Düşey kesiti verilen şekildeki kap içinde 50 cm3 su vardır. 3. K, L sıvıları ve bu sıvılardan oluşturulan türdeş karışımın küt-
le-hacim grafiği şekildeki gibidir.
Kütle
h
K Karışım
h
L
Kap içine atılan bir K cismi suda batarak kaptan 10 cm3 su ta-
şırmaktadır.
K cisminin özkütlesi 2 g/cm3 olduğuna göre, cismin kütle- Hacim

si;
Buna göre,
I. 120 g,
I. Karışımda L sıvısının hacmi K sıvısının hacminden fazladır.
II. 140 g,
III. 160 g II. Karışımda L sıvısının kütlesi K sıvısının kütlesinden fazladır.
III. Karışımın hacmi karışımdaki K sıvısının hacminin 4 katıdır.
verilenlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Çözüm: D) II ve III E) I, II ve III
Cisim su içine bırakıldığında kabın boş kısmını doldurup Çözüm:
10 cm3 de su taşırdığına göre, hacmi 60 cm3 den büyüktür. Kütle
m = d · V olduğuna göre; K Karışım
mK > 2 · 60
mK > 120 gram
Cevap: E c
L
a b
d
2. Düşey kesiti verilen kap içindeki gaz ve sıvı şekildeki gibi den- Hacim
gededir. b > a olduğuna göre, mK > mL dir. (II. yargı yanlış)
c > d olduğnua göre VL > VK (I. yargı doğru)
gaz 2d = c olduğuna göre 2VK = VL olur.
VK = V, VL = 2V dersek
Vkarışım = 3V olur. (III. yargı yanlış)
sıvı h Cevap: A
4. Özkütlesi 2d ve 6d olan sıvılardan farklı hacimlerde alına-

Buna göre, kap ters çevrilerek denge sağlandığında; rak oluşturulan türdeş karışımın özkütlesi;
I. gazın hacmi, I. 2d,
II. sıvı yüksekliği h, II. 4d,
III. sıvının hacmi III. 5d
durumlarından hangileri azalır? verilenlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III D) I ve II E) II ve III
Çözüm: Çözüm:
Kap ters çevrildiğinde sıvının ve gazın hacmi değişmezken Karışımın özkütlesi karışımı oluşturan sıvıların özkütlesine
sıvı, kesit alanı daha geniş olan bölmede dengeleneceği için eşit olamaz. (2d olamaz). Karışımı oluşturan sıvıların hacimle-
yüksekliği azalır. ri farklı olduğuna göre karışımın özkütlesi 4d de olamaz.
Cevap: B Cevap: C
5. Özkütlesi d olan katı bir cismin hacmi V, kütlesi m’dir 7. Şekildeki özdeş kaplarda verilen hacim ve özkütlelerde sıvılar
bulunmaktadır.
V
Cismin içinde hacminde bir oyuk açılarak içine 4d öz-
3
kütleli sıvı doldurulursa cismin son kütlesi kaç m olur?
4 3 5
A) B) C) 2 D) E) 3
3 2 2
3d 4d
Çözüm: 4V 3V
İlk durumda m = d · V
K L M
2V V 6V · d
Son durumda mson = d · + · 4d = = 2V · d = 2m
3 3 3 K ve L kaplarından bir miktar sıvı alınıp M kabına aktarıl-
dığında üç kaptaki sıvı kütlesi eşitlendiğine göre, M kabın-
da oluşan türdeş karışımın özkütlesi kaç d olur?
Cevap: C
18 24 25
A) B) 3 C) D) E) 4
7 7 7
Çözüm:
Toplam kütle 24d · V olduğuna göre, her kapta eşit kütlede sıvı
olması için her kapta 8d · V olmalıdır.
K kabından alınan sıvı hacmi VK ise; 12d · V – VK · 3d = 8d · V
4V
VK =
3
L kabından alınan sıvı hacmi VL ise 12d · V – VL · 4d = 8d · V
VL = V
M kabında oluşan karışım özkütlesi
V · d + VL · dL
dM = K K
VK + VL
4V
· 3d + V · 4d
3 8V · d 24d
= = = olur.
4V 7V/3 7
+V Cevap: C
3
8. Düşey kesiti Şekil-I’de verilen kap içinde bir miktar K sıvısı var-
ken, kap içine K sıvısı ile karışabilen L sıvısından ekleniyor.
X seviyesi Özkütle
h
2d
6. Bir kuyumcu müşterisinin beğendiği 18 ayar bir yüzük ile 24
ayar bir yüzüğü tarttığında kütlelerinin eşit olduğunu söylüyor. d
K sıvısı h
Buna göre,
Zaman
I. 18 ayar olan yüzüğün hacmi 24 ayar yüzüğün hacminden t
Şekil-I Şekil-II
daha fazladır.
II. 24 ayar olan yüzük daha yumuşaktır. Kapta oluşan karışım t anında X seviyesinde olduğuna göre,
III. 24 ayar yüzük içindeki altın oranı 18 ayar yüzüğe göre daha I. L sıvısının özkütlesi 3d’dir.
fazladır. II. K sıvısının özkütlesi d’dir.
III. L sıvısının özkütlesi d ile 2d arasındadır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Çözüm: D) I ve II E) II ve III
Altın ayarı altının saflık oranı anlamına gelir. 24 ayar altın yu- Çözüm:
muşaktır. (II. yargı doğru) İçine gümüş ve bakır ilave edilerek Grafikte t = 0 anında kaptaki sıvı K sıvısı olduğuna göre,
dayanıklılığı artrılır. Altının özkütlesi bakır ve gümüşün özküt- K sıvısının özkütlesi d dir. t anında toplam sıvı seviyesi X se-
lesinden büyük olduğu için eşit kütlede ayar arttıkça hacmi viyesine geldiğine göre, sıvılar eşit hacimde karışmıştır. Bu
azalır. (I. yargı doğru) durumda L sıvısının özkütlesi 3d olur.
Cevap: E Cevap:D
UNITE 1
Dayanıklık
Katı cisimlerin kendilerine uygulanan kuvvete karşı (germe,
ĞRENİYORUM
basma, sıkıştırma…) özelliklerini kaybetmeden gösterdiği dirence Aynı maddeden yapılmış K, L, M katı cisimleri şekildeki gibi
dayanıklık denir.
veriliyor.
Dayanma sınırından fazla kuvvet uygulanan cisimlere fiziksel L
deformeye uğrar. Katı cisimlerin dayanıklılığı;
➫ Cismin şeklinde ve boyutlarına M
➫ Cismin yapıldığı maddenin cinsine K
➫ Cismin ve bulunduğu ortamın sıcaklığına bağlı olarak değişir. 2h h
Homojen katı cisimlerin dayanıklılığı cismin kesit alanı ile doğ- h

ru, hacmi ile ters orantılıdır.
h
Kesit Alan›
r 2r
Dayanıklılık a
Hacim h
Bazı cizimlerin dayanıklılık hesabı tablodaki gibidir. Buna göre, cisimlerine dayanıklılıkları DK, DL, DM arasın-
Dikdörtgen daki ilişki nedir?

Küp Silindir Küre
prizma A) DK > DL > DM B) DM > DL > DK
a C) DL > DK = DM D) DK = DM > DL
v E) DL > DK > DM
c r
Cisim a h
a b ÇÖZÜMÜ
a r
Düzgün yükselen katıların dayanıklılığı yükseklik ile ters
Kesit Alanı a2 a·b p · r2 p · r2
orantılıdır.
Hacim a 3
a·b·c ∏·r ·h2 4 ∏r3
3 1 1 1
DK a DL a DM a
1 1 1 3 h 2h h
Dayanıklılık
a c h 4r
Bu durumda DK = DM > DL olur.
Cevap: D
Tabloda yapılan hesaplarda görüldüğü gibi düzgün yük-
selen katıların dayanıklılığı katının yüksekliği ile ters orantı-
lıdır.
Katı cisimlerin boyutlarındaki artışa göre dayanıklılığındaki de-

ğişim
Cisim
Kenar uzunluğu: a....
AYATIN İÇİNDEN!
a
Kesit alanı: S
Çok yüksek binalar olan gökdelenler-
....
Hacim: V ....
a
Dayanıklılık: D
.... de yükseklik arttıkça dayanıklılık aza-
lacağı için gökdelenlerin kesit alanla-
rına oranla yapabilecekleri belli yük-
a
2a seklikleri vardır.
Kenar uzunluğu: 2a
....
Kesit alanı: 4S
....
Hacim: 8V....
2a D
Dayanıklılık: ....
2 Binaların en önemli güvenlik unsurla-
rından olan kolonların kesit alanı ne
kadar geniş ise o kadar sağlamdır.
2a
şeklinde olur.
UNITE 1
Kap içindeki sıvı moleküllerinin diğer sıvı moleküllerine uygu-
ladığı kohezyon kuvvetleri ile kabın kap yüzeyine temas eden sıvı
Galileo’nun küp kök yasasına moleküllerine uyguladığı adezyon kuvvetlerinin farklı büyüklükte
göre bir cismin doğrusal olarak uza- olması sıvının kap içindeki şeklini belirler.
yan boyutlarına karşılık hacmi boyut-
ların büyüme oranının küpü kadar
Herhangi bir cam tüp içerisinde bulunan su
artarken dayanıklılık artışı aynı boyut
molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, su mole-
artışının karesi kadar olur.
külleri ile cam arasındaki adezyon kuvvetinden kü-
çük olduğu için su ile hava arasındaki yüzey iç bü- Su
keydir.
Yapışma (Adezyon) ve Birbirini Tutma (Kohezyon) Aynı koşullarda kullanılan madde cıva oldu-
➫ Farklı cins madde molekülleri arasındaki çekme kuvveti- ğunda cıva tanecikleri arasındaki kohezyon kuv-
ne adezyon, aynı cins madde molekülleri arasındaki çekme kuvve- vetleri cam ile cıva arasındaki adezyon kuvvetle-
Civa
tine kohezyon denir. rinden büyük olduğu için cıvanın yüzey sınırı dış
bükeydir.
Adezyon katı ve sıvı molekülleri arasında oluşur.
Adezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olması sonu-

cunda sıvı ile yüzey arasında ıslanma olayı gerçekleşir.
AYATIN İÇİNDEN!
Teflonda kohezyon kuvveti, adezyon
kuvvetinden daha büyük olduğu için, su
Yağmurdan sonra camlarda ve bitki yapraklarında asılı kalan yüzeyi teflon olan maddeleri ıslatmaz.
su damlalarının asılı kalmalarında, çay bardağının çay tabağına Bu malzeme, tencere, tava gibi mut-
yapışık kalmasında, yapışma yani adezyon kuvveti etkilidir. Yağ- fak malzemelerinde, ıslanmayan şem-
mur tanelerinin tek bir parça hâlinde düşmesi su moleküllerinin bir- siyeler ve montlarda kullanılır.
birini tutması ise kohezyon kuvveti ile ilgilidir.
Yüzey Gerilimi
Sıvılarda sıvı yüzeyinin bir zar tabakası varmış gibi düzgün
görünmesi sıvı moleküllerinin birbirini tutmasından yani kohezyon
kuvvetinden kaynaklanır. Bu görünüme yüzey gerilimi denir. Her-
hangi bir nesnenin (yaprak, su böcekleri) su yüzeyinde batmadan
durabilmelerinin sebebi yüzey gerilimidir.
Yağmur sonrasında yaprak üzerindeki su damlasının bir süre
bütün olarak durması kohezyon kuvvetinin etkisi iken su molekülle-
rinin yaprağa yapışık kalması adezyon kuvvetlerinin etkisidir.
Cıva kohezyon kuvveti çok büyük olan

bir sıvı olduğu için ne kadar parçalanırsa
parçalansın küreselliğini bozmaz.
Suyun yüzey gerilimi, su molekülleri arasındaki güçlü hidrojen

bağlarından dolayı diğer sıvılara göre daha fazladır.
UNITE 1
ĞRENİYORUM
➫ Bir sıvının yüzey alanını artırmak için gereken enerjiye
yüzey gerilimi denir. Birimi “j/m2” ya da “N/m” dir. Adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyük olan X sıvısı
ile kohezyon kuvveti adezyon kuvvetinden büyük olan Y sı-
➫ Bir sıvının yüzey gerilimini azaltan maddelere yüzey et-
kin madde denir. vısı içine kesit alanları S, 2S ve 3S olan ince kılcal borular
Şekil-I ve Şekil-II’deki gibi daldırılıyor.
S 2S 3S S 2S 3S
Yüzey Gerilimini Etkileyen Faktörler
Yüzey gerilimi,
➫ Sıcaklık ile ters orantılıdır.

➫ Suya tuz ilavesi yüzey gerilimini artırırken, deterjan yüzey geri-
limini azaltır.
X sıvısı Y sıvısı
➫ Basınç ile ters orantılıdır.
Buna göre, sıvıların ince kılcal borulardaki denge durum-
larını çiziniz.
Kılcallık
Bir sıvının çok ince kılcal borularda yükselmesi veya alçalması ÇÖZÜMÜ
olayına kılcallık denir. Kılcallık adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin
S 2S 3S S 2S 3S
etkisi ile oluşur.
Y sıvısı X sıvısı
Su
Su gibi adezyonu kohezyondan büyük olan sıvılarda kılcal bo- YGULUYORUM

ruda yükselme gözlenir.
I. Bitkilerin topraktan aldıkları suyu yapraklara taşıması
II. Gözyaşının akması
III. Pipet ile su içmek
Yukarıda verilen olayların hangilerinde kılcallığın etkisi
vardır?
Civa
ÇÖZÜMÜ
Cıva gibi kohezyonu adezyondan büyük olan maddelerde ise Emilim olaylarında en etkili fiziksel olay kılcallıktır. Bitkilerin
kılcal boruda alçalma gözlenir. topraktan aldıkları suyu yapraklara taşımasında, gözyaşının
Kılcallıkta sıvının yükselme veya alçalma miktarı; gözden dışarı akmasında kılcallık etkili iken, pipetle su içme-
de basınç farkı etkilidir.
➫ Yüzey gerilim katsayısı ile doğru orantılıdır.
Cevap: B
➫ Sıvının özkütlesi, kılcal borunun kesit alanı ve yer çekimi ivme-
si ile ters orantılıdır.
1. Türdeş bir cismin dayanıklılığı D’dir. 4. I. Sulu boya fırçasının suyun içinde dağınık hâlde durmasına
Buna göre cismin; rağmen su dışına bir bütün hâlinde çıkması
a) yüzey alanı 16 katına, II. Lityum lotus çiçeğinin kirlenmeme özelliği

b) hacmi 27 katına III. Metal kaşık kuru iken kek hamuruna batırılıp çıkartıldığında
çıkartıldığında dayanıklılığı kaç D olur? fazla miktarda hamur kaşığa yapışırken, kaşık suya batı-
Çözüm: rıldıktan sonra kek hamuruna batırılıp çıkartıldığında daha

a) Bir cismin yüzey alanının 16 katına çıkması için bir kenarı az kek hamurunun kaşıya yapışması
n katına çıkartıldıysa,
IV. Kuru peçetenin renkli sıvıya batırıldığında renklenmesi
2
n = 16 n=4
V. Gaz lambaları ya da mumun yanması
1 1 D
D1 = D = D2 = = olur. VI. Yağmur damlasının küresel olma eğilimi
n 4n 4
b) Bir cismin hacmi 27 katına çıkması için bir kenarı n katına VII. Aynı yüzey üzerine damlatılan farklı sıvıların farklı şekillerde
çıkartıldıysa
dengelenmesi
n3 = 27 n = 3 Yukarıda verilen durumlarda etkili olan fiziksel olayları açık-
layınız.
1 1 D
D1 = D = D2 = = olur.
n 3n 3
Çözüm:
I. Sulu boya fırçasının suda bir bütün hâlinde çıkmasının ne-
deni yüzey gerilimidir.
2. Bir kenarının uzunluğu a olan homojen bir küp kendi ağırlığı-
nın iki katını taşıyabilmektedir. II. Lityum lotus çiçeğinin kohezyon kuvvetlerinin adezyon kuv-
Buna göre, küpün kenar uzunlukları iki katına çıkartılırsa vetlerinden büyük olması nedeni ile ıslanmaz ve toz tutmaz.
kendi ağırlığının kaç katını taşıyabilir?
III. Kaşık kuru iken var olan adezyon kuvvetinin, kaşık ıslatıldığın-
Çözüm: da azalması sonucunda kek hamuru kaşığa daha az yapışır.
Tafl›d›€› yük
Dayanıklılık = IV. Kuru peçetenin ıslanması kılcallık etkisidir.
Kendi a€›rl›€›
G + 2G
Bir kenarı a iken; kendi ağırlığı G olsun, D = =3 V. Gaz lambası ve mumda, fitilin gazı ya da eriyen mumu eme-
G
D 3 8G + x rek yakmasında kılcallık etkilidir.
Boyutları iki katına çıktığında, = =
2 2 8G
VI. Yağmur damlalarının küresel olma eğilimi kohezyon kuvvet-
x = 4G (kendi ağırlığının yarısnı taşıyabilir.) leri ve yüzey geriliminin sonucudur.
VIII. Aynı yüzeydeki farklı cins sıvıların farklı şekillerde dengelen-

mesi yüzey geriliminin sonucudur.
3. I. Denizden çıktığımızda saçlarımızın birbirine yapışması
II. Lensin gözümüze yapışması
III. Havlunun suyu emmesi 5. Böceklerin su yüzeyinde batmadan durabilmelerinde;
IV. Cıvanın döküldüğünde küreselliğini bozulmaması I. yüzey gerilimi,

II. kaldırma kuvveti,
V. Bardaktaki içeceğin bir bütün olarak durabilmesi
Yukarıda verilen örneklerde yaşanan durumlarda adezyon III. sürtünme kuvveti
veya kohezyon kuvvetlerinden hangisinin etkili olduğunu
açıklayınız. verilenlerden hangisi etkilidir?
Çözüm:
Çözüm:
Böceklerin su yüzeyinde batmadan durabilmelerinde yüzey
Denizden çıktığımızda saçların yapışması, lensin gözümüze gerilimi etkilidir. Batmadıkları için kaldırma kuvvetinin etkisi
yapışması, havlunun suyu emmesinde farklı cins moleküllerin yoktur.
yapışması yani adezyon etkili iken, cıvanın döküldüğünde kü-
reselliğin bozulmamasında ve herhangi bir içeceğin bir bütün
olarak kalabilmesinde aynı cins moleküllerin birbirini tutması
yani kohezyon etkilidir.
1. Boş bir kap 3V, 5V, 7V hacimli sırasıyla 3d, 2d, d özkütleli K, 4. Saf bir maddeye ait kütle - hacim grafiği şekildeki gibidir.
L, M sıvıları ile tamamen doldurulunca, kaptaki kütle artışı 520 Kütle
gram oluyor.
Buna göre, kap aynı sıvılardan eşit hacimlerde alınarak ta- II
mamen doldurulursa kaptaki kütle artışı kaç gram olur?
A) 500 B) 540 C) 560 D) 580 E) 600
I
Hacim
Buna göre, I ve II aralıklarında sıvının sıcaklığı ile ilgili aşa-

ğıdakilerden hangisi doğrudur?
I II
–––––––– ––––––––
A) Artar Azalır
B) Azalır Artar
2. Boş bir kaba aynı sıcaklıkta homojen olarak karışabilen K, L,
C) Artar Artar
M sıvılarından önce K, sonra L, sonra da M sıvısı ekleniyor.
D) Azalır Azalır
Özkütle E) Değişmez Artar
5. Özkütlesi d olan bir malzemeden yapılmış 3V hacimli bir küre-

nin kütlesi m’dir.
Zaman Küre içinde V hacminde bir oyuk açılıp boşluk 3d özkütle-
0 t 2t 3t
li bir sıvı ile doldurulursa kürenin son kütlesi kaç m olur?
Elde edilen karışımın özkütle - zaman grafiği şekildeki gi-
5 4 5 5
bi olduğuna göre, K, L, M sıvılarının özkütleleri dK, dL, dM A) B) C) D) E) 3
4 3 3 2
arasındaki ilişki nedir?
A) dK > dL > dM B) dK > dM > dL C) dL > dK > dM
D) dL > dM > dK E) dM = dK > dL

6. Aynı sıcaklıkta X, Y, Z sıvıları ve bu sıvılardan herhangi ikisi
ile elde edilen türdeş karışımın kütle - hacim grafiği şekildeki
gibidir.
Kütle
X
Y
.DU×ü×P
3. Aynı sıcaklıkta aynı maddeden yapılan X, Y, Z cisimlerinin ay- Z

nı sıvı içindeki denge durumları şekildeki gibidir.
Hacim
X
Buna göre, bu karışımı oluşturan sıvı çifti;
Y I. X – Y
Z II. Y – Z
III. X – Z
Buna göre, hangi cisimlerin içinde kesinlikle boşluk vardır?
verilenlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z
D) X ve Y E) Y ve Z A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
7. I. Adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin oluşumunda elektrik- 10. Kılcallık ile ilgili,
sel kuvvetler etkilidir. I. Adezyon kuvvetlerinin etkisi ile oluşur.
II. Aynı cins moleküller arasındaki çekim kuvvetine kohezyon II. Sıcaklık ile ters orantılıdır.
kuvveti denir.
III. Yayıldığı kılcal borunun kesit alanı ile ters orantılıdır.
III. Farklı cins moleküller arasındaki çekme kuvvetine adezyon
kuvveti denir.
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
11.
8. Eşit hacimli K, L sıvılarının aynı yüzeydeki görünümleri şekil-
deki gibidir.
I II III
Yukarıdaki görsellerde verilen olayların hangilerinde kıl-

K L
callık etkilidir?
Buna göre,
I. K sıvısının adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyüktür.
II. L sıvısı döküldüğü yüzeyi ıslatmaz.
III. K sıvısının yüzey gerilimi L sıvısının yüzey geriliminden
büyüktür.
D) II ve III E) I, II ve III 12. Sıvılarda yüzey gerilimi ile ilgili,
I. Sıvıya eklenen sabun yüzey gerilimini azaltır.
II. Sıcaklık arttıkça yüzey gerilimi artar.
III. Sıvıya eklenen tuz yüzey gerilimini artırır.
9.
I II III
Yukarıda verilenlerin hangilerinde yüzey gerilimi etkilidir?

1.E 2.B 3.A 4.A 5.C 6.D 7.E 8.B 9.E 10.C 11.B 12.C
UNITE 2
BASINÇ
ĞRENİYORUM
Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. “P” ile gösteri-
Aşağıda verilen G ağırlıklı cisimlerin yere uyguladıkları
lir. SI birim sisteminde birimi Pascaldır. Skaler büyüklüktür. basınç ve basınç kuvvetlerini veren ifadeleri yazınız.
Yüzeye etki eden dik kuvvet
Bas›nç = a) b)
Kuvvetin uyguland›€› yüzey alan›
.........................................................................
F Newton
P= = Pascal n
S d metre 2
S
Yüzeye etki eden dik kuvvetin büyüklüğüne basınç kuvveti S
denir. “F” ile gösterilir. Birimi Newtondur. Vektörel büyüklüktür. Basınç Basınç
G + Fl G − Fl
P= P=
Katı Basıncı S
........................... S
...........................
Basınç kuvveti Basınç kuvveti
Katı cisimler ağırlıkları nedeni ile bulundukları yüzeye basınç
uygular. Bu nedenle katı basıncı, katı ağırlığı ile doğru orantılı,
F = G + Fl
........................... F = G − Fl
yere temas eden yüzey alanı ile ters orantılıdır. ...........................
Katı basınç kuvveti ise katının ağırlığı ile doğru orantılıdır.

c) d)
α
α yatay
G a
S a
a
r
Katı Basıncı Katı Basıncı Kuvveti Basınç Basınç

G − Fl· sin a G + Fl· sin a
P= P=
G F=G a2 rr 2
P= ........................... ...........................
S
Basınç kuvveti Basınç kuvveti
F = G − Fl· sin a
........................... F = G + Fl· sin a
...........................
AYATIN İÇİNDEN!
Canlıların ya da robotların el e) f)
ayak gibi organlarının uygula-
dığı basınç, tutma, yakalama, S
sıkma gibi becerileri daha iyi
duruma getirmeye çalışır. G·cosα G·sinα
Sinirsel ve diyabetik kökenli Basınç

ayak rahatsızlığı bulunan kişi-
F
P= l
G
lerin ayak tabanlarının basıncı S
........................... α
sağlıklı kişilere göre farklıdır. Basınç
Basınç kuvveti
G · cos a
P=
F = Fl S
...........................
...........................
Basınç kuvveti
F = G · cos a
...........................
Katılar üzerine uygulanan kuvveti aynen iletirler.
UNITE 2
G ağırlıklı kesik koninin Şekil-I’de yere yaptığı basınç P, yere Düşey kesiti verilen Şekil-I’deki K, L cisimlerinin yere uygula-
uyguladığı basınç kuvveti F’dir. dıkları basınçlar eşit ve P kadardır.
S 2S S L
2S K K
2S S 2S
L S
Şekil-I Şekil-II Yer Yer
Şekil-I Şekil-II
Buna göre, aynı koninin Şekil-II’de yere uyguladığı basınç
P, basınç kuvvetini F cinsinden bulunuz. Cisimler Şekil-II’deki gibi yerleştirildiğinde L’nin K’ye yap-
P1
tığı basınç P1, yere yapılan basınç P2 olduğuna göre,
P2
ÇÖZÜMÜ oranı kaçtır?
G
Şekil-I’de: P = F=G
2S 1 1 2
A) B) C) E) 2 D) 3
G 3 2 3
Pl = = 2P
Şekil-II’de; S
Fl = G = F olur. ÇÖZÜMÜ
Şekil-I’de PK = PL Şekil-II’de GL
P1 =
GK GL S
YGULUYORUM S
=
2S GK + GL
P2 =
GK 1 S
Ağırlığı G olan homojen küp I ve II duvarları arasında şekilde- =
GL 2 P1 2
=
ki gibi dengededir. P2 3
I
Cevap: C
F
G 2F
II
Düzgün yükselen katı cisimlerde basınç hesabı;
F = G olduğuna göre, I ve II duvarlarına uygulanan basınç- G

P=
S
PI
lar oranı kaçtır? h m· g
PII =
S
1 1 1
A) B) C) E) 1 D) 3 d·V·g
4 3 2 a a
=
S
ÇÖZÜMÜ d · a2 · h · g
G: Cismin ağırlığı =
a2
Küpün bir yüzeyine S dersek,
m: Cismin kütlesi P = h·d·g
2F
PI =
S d: Cismin özkütlesi şeklinde ifade edilir.
F + G F + F 2F
PII = = =
S S S g: Yer çekimi ivmesi
PI
= 1 olur.
PII
Cevap: D
UNITE 2
Özkütleleri dK, dL, dM olan kendi içinde türdeş K, L, M cisim- Ağırlığı önemsiz makaralar ile kurulan sistemlerde K ve L ci-
leri şekildeki gibidir. simleri şekildeki gibi dengededir.
2S
3S 10 N
2S
K M
L
10 N
Cisimlerin yere yaptıkları basınçlar eşit olduğuna göre, ci-

simlerin özkütleleri arasındaki ilişki nedir?
K L
A) dK > dL > dM B) dM > dL > dK

C) dL > dK > dM D) dK > dM > dL K ve L cisimleri özdeş ve kütleleri 3 kg olduğuna göre, ye-
P
E) dL > dM > dK re uyguladıkları basınçlar oranı K kaçtır? (g = 10 m/s2)
PL
1 3 5
ÇÖZÜMÜ A) B) 1 C) D) 2 E)
2 2 2
Cisimler düzgün yükselen katı olduğuna göre, basınçlar
P = h · d · g şeklinde hesaplanır.
ÇÖZÜMÜ
hK · dK · g = hL · dL · g = hM · dM . g
hK > hM > hL oldu€una göre,
dL > dM > dK olur. 10 N 10 N

Cevap: E
YGULUYORUM 10 N 10 N 20 N
Düşey kesiti verilen sistemde özdeş K, L, M cisimleri verilen
konumlarda dengededir.
K L
L
GK = 30 N GL = 30 N
K M
G−T G−T
α β PK = PL =
S S
a > b olduğuna göre, cisimlerin bulundukları yüzeye uy- 30 − 10 30 − 20
= =
S S
guladıkları basınçlar PK, PL, PM ve basınç kuvvetleri FK, 20 10
= =
FL, FM arasındaki ilişki nedir? S 20 S
PK 5
=
ÇÖZÜMÜ PL 10
5
Cisimler özdeş olduğundan = 2 olur.
GK = GL = GM dir.
Cevap: D
G · cos a _
PK = K b
S b
FK = GK · cos a_b
GL bb
b
PL = ` PL > PM > PK FL = GL ` FL > FM > FK
S b
GM · cos b b FM = GM · cos bbb
PM = b a
S a
UNITE 2
Durgun sıvıların basıncı;
AYATIN İÇİNDEN! ➫ Kabın tabanına etki eden sıvı basıncı kabın şeklinden bağım-
sızdır. Düşey kesiti verilen kaplar içinde d özkütleli sıvılar şekil-
Yüzey alanının azalıp artmasına bağlı olarak basınçta meyda-
deki gibi iken kap tabana etki eden sıvı basınçları eşittir.
na gelen değişimden günlük hayatta birçok alanda faydalanır.
Kışın kullanılan kar botlarında basın-

cın azalması için taban alanı geniştir. h
d d d d
I II III IV
Çivilerin ve vidaların duvara girecek PI = PII = PIII = PIV = h · d · g

olan kısımlarında basıncın artması
için sivri olmalıdır.
➫ Kabın farklı noktalarındaki sıvı basıncı sıvının açık yüzeyine olan
dik uzaklığı ile doğru orantılıdır.
Bıçakların kesim için kullanılan kısım-

larında basıncın artması için yüzeyle- PK = 2h · d · g
h
rinin çok küçük olması gerekir. PL = h · d · g
L PM = 3h · d · g
h
K
şeklindedir.
Uçakların yere inerken yüzeye yaptık-
h
ları basıncı azaltmak için geniş ve çok M
sayıda teker kullanılmalıdır.
➫ Sıvı dolu kabın tabanındaki ve yan yüzeylerindeki sıvı basınç

kuvveti ise;
Durgun Sıvıların Basıncı

Ftaban = P ·S
Sıvılarda katılar gibi ağırlıkları nedeni ile bulundukları yüzeye = h · d · g · 2S
basınç uygular.
Fyan = Port · S
h
= ·d·g·S
2
h S
şeklinde hesaplanır.
h
S 2S
Taban alanı S olan kap içinde G ağırlıklı, d özkütleli, h yüksek- ➫ Düzgün yükselmeyen kaplarda sıvı basınç kuvveti bulunurken,
liğindeki sıvının kap tabanına yaptığı sıvı basıncı; sıvının ağırlığı ile ilişkilendirilebilir.
G m·g d· V·g d·h·S·g

P= = = = = h·d·g
S S S S
G G
Sıvı basınç kuvveti ise
F = P·S = h·d·g·S F<G F>G
UNITE 2
ĞRENİYORUM
Sıvılar üzerine uygulanan basıncı aynen iletirler.
Düşey kesiti verilen kap sabit
debili musluk ile doldurulu-
yor.
d1 h1
Buna göre,
K
d2 h2 I. Kap tabanındaki sıvı basın-
L cının zamana bağlı grafiği
(P – t)
K ve L noktalarında basınçlar
II. Kap tabanındaki sıvı basın-
cının yüksekliğe bağlı gra-
PK = h1 · d1 · g
fiği (P – h)
PL = h1 · d1 · g + h 2 · d 2 · g
verileri çiziniz.
ÇÖZÜMÜ
ĞRENİYORUM I. P II. P
Düşey kesiti verilen d ve 3d

özkütleli sıvılarla dolu kap
şekildeki gibidir. h
Buna göre, d K t h
a) K noktasındaki sıvı ba-

h
sıncı kaç h · d · g’dir?
3d L
b) L noktasındaki sıvı ba-
sıncı kaç h · d · g’dir? ĞRENİYORUM
c) Silindir şeklindeki kabın taban alanının yarıçapı h olduğu- Düşey kesiti verilen şekildeki kabın K noktasındaki sıvı ba-
na göre, kap tabanındaki sıvı basınç kuvvetini veren ifa- sıncı P’dir.
deyi bulunuz.
d) Sıvıların türdeş karışımı sağlandığında K ve L noktaların-
h
daki sıvı basıncı nasıl değişir? L
(p = 3)
3h
ÇÖZÜMÜ
a) PK = h · d · g K
b) PL = h · d · g + h · 3d · g = 4h · d · g Buna göre, L noktasındaki sıvı basıncı kaç P’dir?
1 1 1 3 4
c) Ftaban = P · S A) B) C) E) D)
4 3 2 4 5
= 4h · d · g . r . h 2
= 12h3 · d · g ÇÖZÜMÜ
K noktasındaki sıvı basıncı;
d) Sıvıların türdeş karışımı sağlanırsa karışımın özkütlesi,
PK = 4h · d · g = P olduğuna göre,
d + 3d
dkar = = 2d olur. L noktasındaki basınç
2
P
PKl= h · 2d · g ^PK artar h PL = h · d · g = olur.
4
Cevap: A
PLl= 2h · 2d · g ^PL de€iflmezh
UNITE 2
Düşey kesiti verilen sıvı dolu kap sürtünmesi önemsiz piston Düşey kesiti verilen sıvı
ile şekildeki gibi dengededir. dolu kap tabanındaki sı- boş
vı basıncı PS, sıvı ba-
sınç kuvveti FS, kabın
zemine yaptığı basınç sıvı
2S
PK, basınç kuvveti FK
dır.
3h Buna göre, kap ters çevrilip tekrar denge sağlanırsa PS,
S FS, PK ve FK nasıl değişir?
F
ÇÖZÜMÜ
K 2h
Kap ters çevrilirse sıvı kabın daha dar olan kesitinde yük-
Buna göre, piston K noktasına kadar itildiğinde sistemi sekliği artacak şekilde dengelenir. Yüksekliği artan sıvının
dengeleyecek olan kuvvet kaç F olur? kap tabanına yaptığı sıvı basıncı artar. Kap tabanının taşıdı-
1 2 4 ğı sıvı ağırlığı azaldığı için sıvı basınç kuvveti azalır. Kabın
A) B) C) 1 D) E) 2
3 3 3 zemine değen yüzey alanı azaldığı için kabın yere yaptığı
basınç artar fakat kap ve içindeki sıvı ağırlığı değişmediği
için kabın yere uyguladığı basınç kuvveti değişmez.
ÇÖZÜMÜ
PS↑, FS↓, PK↑, FK↔
3h
2h·S YGULUYORUM
Düşey kesiti verilen şekildeki kap d özkütleli sıvı ile doludur.
I (3S)
F´
K V (S)
h
IV (2S)
h
Piston ilk konumda iken: F = 3h · d · g · S d
III (S)
II (2S)
Piston K noktasında iken: Fl = 4h · d · g · S
Buna göre kabın I, II, III, IV ve V yüzeylerindeki sıvı basınç
4F kuvvetlerini veren ifadeleri h · d · g · S cinsinden bulunuz.
Fl =
3
Cevap: D ÇÖZÜMÜ
Düşey yüzeylerde sıvı basınç kuvveti hesaplanırken yüzeyin
tam orta noktasındaki sıvı basıncı yüzey alanı ile çarpılır.
FI = h · d · g · 3S = 3h · d · g · S
FII = 2h · d · g · 2S = 4h · d · g · S
3h
FIII = ·d·g·S
2
FIV = h · d · g · 2S
h
FV = ·d·g·S
2
UNITE 2
YGULUYORUM ĞRENİYORUM
Düşey kesiti verilen kaplardaki sıvı kütleleri eşittir. Şekildeki silindirik kabın K noktasındaki sıvı basıncı P’dir.
r 2r
Vana
I II III
Buna göre, kap tabanındaki sıvı basınç kuvvetleri FI, FII, K

FIII arasındaki ilişki nedir?
Buna göre, vana açılıp sıvı akışı bittiğinde K noktasında-
A) FI > FII > FIII B) FII > FI > FIII
ki sıvı basıncı kaç P olur?
C) FIII > FI > FII D) FIII > FII > FI
1 1 1 1 2
E) FII > FIII > FI A) B) C) E) D)
5 4 3 2 3
ÇÖZÜMÜ
Kap tabanlarının taşıdığı sıvı ağırlığı sıvı basınç kuvveti ile ÇÖZÜMÜ
doğru orantılıdır.
Başlangıçta sıvı yüksekliği h ise,
Bu durumda, FI, FII ve FIII
PK = h · d . g = P olur.
FI < G FII > G FIII = G
Vana açılıp sıvı akışı bitince;
FII > FIII > FI
Sıvı seviyesi hʹ olursa;
şeklinde sıralanır.
Cevap: E h · rr 2 h
hl = =
rr 2 + 4rr 2 5
h P
PKl= · d · g = olur.
5 5
Cevap: A
BİLEŞİK KAPLAR
İnce bir boru ile birbirine bağlanan kaplara bileşik kap denir.
Bileşik kapların en önemli örnek-
Bileşik kapların tabanlarındaki sıvı basıncı farklı sıvı hareketine se-
lerinden birisi U borusudur. U borusu-
bep olur ve kaplardaki sıvı basınçları eşitlenene kadar sıvıların bu
na tek cins sıvı doldurulursa her iki
hareketi devam eder.
kapdaki sıvı yüksekliği eşit olur.
Vana
X Y U borusu içindeki sıvı cinsi farklı
ise kollardaki sıvı seviyeleri farklı olur.
h2
PK = PL
d2
Düşey kesiti verilen bileşik kapta bağlantı borusundaki vana
açıldığında X, Y noktalarındaki sıvı basınçları eşitlenene kadar sıvı
h1 d1
h1 · d1 · g = h 2 · d 2 · g
akışı devam eder. Kapta tek cins sıvı varsa bileşik kaplardaki sıvı K L
yükseklikleri birbirine eşit olur.
UNITE 2
Pascal prensibi kullanılarak oluşturulan su cenderesinde, cen-
YGULUYORUM derenin bir kolundan uygulanan kuvvet sayesinde oluşan basınç
sıvı tarafından cenderenin her noktasına iletilir.
Özkütleleri dX, dY, dZ olan sıvıların U bo-
S1 S2
rusundaki denge durumu şekildeki gibi-
Z
dir. X F2
F1
Buna göre d X, d Y, d Z arasındaki iliş-
ki nedir?
h
Y
d
A) dX > dY > dZ B) dY > dX > dZ
C) dY > dZ > dX D) dY > dX = dZ X Y
E) dX > dZ > dY
PX = PY
F1 F
ÇÖZÜMÜ + h·d·g = 2 + h·d·g
S1 S2
Y sıvısı kabın en altında dengelendiği için özkütlesi en büyük
olan sıvıdır. X sıvısıda Z sıvısına göre daha dipte durduğu YGULUYORUM
için Z sıvısının özkütlesi en küçüktür. Bu durumda dX, dY, dZ
Sürtünmesi ve ağırlığı önemsiz pistonlar F kuvveti ve P ağır-
arasındaki ilişki dY > dX > dZ şeklinde olur.
lıklı yük ile şekildeki gibi dengededir.
Cevap: B
r 2r 3r
h
P
F h
h
h
h
Buna göre, F kuvveti kaç P’dir?

PASCAL PRENSİBİ
3 1 1 2 4
A) B) C) E) D)
8 4 3 3 3
Sıvılar kendilerine uygulanan kuvvetlerden dolayı oluşan ba-
sıncı değiştirmeden her noktaya iletirler. Sıvıların bu özelliğine ÇÖZÜMÜ
Pascal Prensibi denir.
Sürtünmesi ve ağırlığı önemsiz, kesit alanı S olan piston kulla- r 2r 3r
nılarak oluşturulan şekildeki sistemde, kap tabanındaki sıvı basıncı
pistona uygulanan kuvvet ile artar.
h
P
F h
h
F X Y Z h
S S h
F P
PX = PY = PZ = + h · dg = 3h · d · g
d
h
d
h S 4S
F = 3h · d · g · S
3 F = 3P
P = 8h · d · g · S 8
K K Cevap: A
PK = h · d · g F
PK = h · d · g +
S
UNITE 2
GAZ BASINCI
Toriçelli deneyinin yapıldığı yerin deniz seviyesinden
Gazlar ağırlıkları ve taneciklerin hareketi sonucunda içinde bu-
yüksekliği de boruda yükselen cıva seviyesini etkiler. Deniz
lundukları yüzeylere basınç uygular.
seviyesinden yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncı azalır
Atmosferi oluşturan gazların ağırlıkları nedeni ile temas ettikleri ve boruda yükselen sıvı miktarı azalır.
yüzeylere uyguladığı basınca açık hava basıncı denir. “P0” ile gös-
terilir. İlk kez Toriçelli tarafından ölçülmüştür.
Toriçelli deneyininin ilk uygulaması barometredir. Barometre
açık hava basıncını ölçmeye yarar.
Toriçelli Deneyi
Altimetre, basınç farkından faylanarak deniz seviyesinden
Cıva dolu kaba, bir ucu kapalı cam yükseklik ölçmeye yarayan bir barometre çeşididir. Batimetre ise
%Rü
boru içine hava girmeyecek şekilde ters basınç farkından faydalanarak derinlik ölçmeye yarayan alettir.
çevrilip tamamen daldırılıp denge sağlan-
P0 h P0
dığında borudaki cıva yüksekliğinin sevi-
yesini açık hava basıncı belirler. Bu yük- AYATIN İÇİNDEN!
K L
seklik kullanılan borunun şeklinden
kesitinden ve duruşundan bağımsızdır. F×YD Açık hava basıncının etkisi ile deniz seviyesindeki her 1 cm2 ye
PK = PL yaklaşık 10 N’luk basınç etki eder. Vantuzlar ile ağır nesnelerin
Deniz seviyesinde 0°C’de cıva yük- taşınması, vakum pompası yardımı ile vakumlanan poşetlerde
P0 = h · dF×YD · g
sekliği 76 cm olarak ölçülür. Bu sonuç açık yiyecek saklanması bu durumun etkilerindendir.
hava basıncının 76 cm yükseklikteki civanın yaptığı basınca eşit
olduğunu gösterir. (P0 = 76 cm-Hg)
9DNXPODWDü×QDQFDP 9DNXPODQP×ü\L\HFHN
76 cm
F×YD ĞRENİYORUM
Açık hava basıncının 76 cm-Hg olduğu bir ortamda yapılan
deneyde cıva seviyesi 65 cm’de dengeleniyor.
Toriçelli deneyinde sıvının yükselmesinin sebebi basınç ;JD]×
farkı iken kılcallıkta sıvıların yükselme sebebi adezyon ve

kohezyon kuvvetleridir. 65 cm
F×YD
Toriçelli deneyinde borunun üst kısmında gaz olması ya da de-

Buna göre, borunun üstündeki X gazının basıncı kaç cm-
neyin farklı bir sıvı ile yapılması boruda yükselen sıvı seviyesini
Hg’dır?
değiştirir.
A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14
;JD]× ;JD]×
;JD]× ;JD]×
P0 P0 h2 ÇÖZÜMÜ
h1
P0 P0 h2
h1
P0 = h + PX
K L K L
76 = 65 + PX
F×YD <V×Y×V×
.............................. .............................. PX = 11 cm-Hg olur.
PK = PL PK = PL
Cevap B
..............................
P0 = h1 + PX ..............................
P 0
= h 2 · dY · g + PX
UNITE 2
¡ Gazın sıcaklığı değiştirildiğinde gazın hacminin değişip değişme-
YGULUYORUM mesine göre iki farklı durum gözlenir.
Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda kesit alanları S, 1- Gazın hacmi sabit ise;
2S ve 3S olan cıva boru borular cıva dolu kaba daldırıldığın-
6DELW 6DELW
da şekildeki gibi dengeleniyor. SLVWRQ SLVWRQ
S
2S P1 P
3S
h1
h3
h2
2a a
6×FDNO×N7 6×FDNO×N7
Gazın hacmi sabitken sıcaklığı artırılırsa moleküllerin çarpışma

civa
sayısı artar ve gaz basıncı artar. (P2 > P1)
Buna göre h1, h2, h3 arasındaki ilişki nedir?
2- Gazın hacmi sabit değil ise;
ÇÖZÜMÜ P0
Borular içindeki cıva seviyesinin kap içindeki civanın açık yü- P0 +DUHNHWOL
SLVWRQ
zeyine dik uzaklıklarının eşit olması için; +DUHNHWOL
SLVWRQ
h1 = h2 . sin2a = h3 · sina P
h3 > h2 > h1 olur. P1
6×FDNO×N7 6×FDNO×N7
Kapalı Kaplarda Gaz Basıncı Sıcaklığı artan gaz moleküleri daha çok çarpışır ve basınç ar-
Kapalı kaplarda bulunan gazlarda atmosfer basıncı gibi, bulun- tar, fakat gaz basıncı ağırlıksız pistonu iterek hacmini artırır ve ba-
dukları kabın temas ettikleri yüzeylerine basınç uygular. Uygula- sıncını ilk durumdaki gibi açık hava basıncına eşit tutar.
nan bu basınç gazın mol sayısı ve sıcaklığı ile doğru orantılı, kabın
hacmi ile ters orantılıdr. P1 = P0 P2 = P0
Şekildeki kapalı kabın her noktasına etki eden gaz basıncı eşittir. ¡ Molekül sayısının değişmesinde de gazın hacminin sabit olup
L olmamasına göre iki farklı durum gözlenir.
1- Gazın hacmi sabit ise;

K Gaz M
PK = PL = PM = PN Sabit
piston
Herhangi bir yüzeye etki eden basınç kuvveti ise basınç ve yü-
zey alanı ile doğru orantılıdır. vana
JD]JLULüL
F = P·S
Sabit pistonlu gaz dolu kaba gaz ilave edilirse molekül sayısı
¡ Diğer değişkenler sabit kalmak koşulu ile gazın hacmi azaltılırsa
artar ve çarpışmalar sıklaşır. Bu durumda gaz basıncı artar.
basınç artar.
2- Gazın hacmi sabit değil ise;

piston K
P1 piston L
V1
P2 , V2 Hareketli
piston
İçinde gaz bulunan silindirik kaptaki sürtünmesi önemsiz sız-
vana
dırmasız piston K seviyesinden L seviyesine getirilirse gaz basıncı JD]JLULüL
artar.
P1 · V1 = P2 · V2
Hareketli piston ile kapatılan kaba gaz ilave edilirse molekül
V1 > V2 sayısı artar, çarpışmalar sıklaşır ve basınç artar. Artan gaz basıncı
P2 > P1 pistonu yukarı yönde iterek hacmi artırır ve basıncı sabit tutar.
UNITE 2
Kapalı kaplardaki gaz basıncı manometre ile ölçülür.

YGULUYORUM
Metal manometreler ile araçların lastik Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda içinde X ve Y
basınçları, fabrikalarda gaz ölçümleri, doğal gazları bulunan manometre sistemi şekildeki gibi dengededir.
gaz ölçümleri ve oksijen tüplerinin basınç
P0
ayarı yapılır. <JD]×
Metal
manometre X
JD]×
Açık uçlu manometreler ile doğal gaz h h
tesisatlarında kaçak olup olmadığı kontrol
edilir. F×YD
$o×NXoOX
manometre Manometre kollarından birindeki Y gazının basıncı PY, X
gazının basıncı PX olduğuna göre, P0, PX ve PY arasında-
ki ilişki nedir?
ĞRENİYORUM A) PX > PY > P0 B) P0 > PX > PY
Açık hava basıncının 76 cm-Hg olduğu bir ortamda den- C) PX > P0 > PY D) PY > PX > P0
ge durumları şekildeki gibi olan manometrelerdeki gaz
basınçları bulunuz. E) PY > P0 > PX
ÇÖZÜMÜ
a) ERü
PY = P X + h PY > PX
PX
10 cm
P X = h + P0 PX > P0
L
K
PY > PX > P0
Cevap D
F×YD
........................
P K
= PL
........................
P = 10 cm-Hg
X
b) Po
PX
15 cm
L Esnek balonda balon içi ve balon dışındaki basınçlar birbirine
K
F×YD eşittir. Benzer şekilde esnek zarla kapatılmış sistemlerde de zarın
.............................
P K = PL
.............................
PX = P0 + h iki tarafındaki basınçlar birbirine eşittir.
.............................
P X = 15 + 76 PG×ü
P
.............................
PX = 91 cm-Hg G×ü
PG×ü
P G×ü
Piç
P Piç
P
c) Poo
iç
PG×ü
P
iç
PG×ü
P G×ü
G×ü
PXX esnek
esnek
...........................
P = PG×ü = P0 zar
zar
iç
16 cm
K L ........................
P G×ü
= Piç
F×YD
.........................
PK = PL Uçan balonlar yükseldikçe üzerlerine etki eden açık hava ba-
.........................
P +h=P
X 0 sıncı azalır dolayısıyla balonun iç basıncı azalır. İç basıncı azalan
.........................
P X + 16 = 76
.........................
PX = 60 cm-Hg
balonun hacmi artar ve bir süre sonra patlar.
UNITE 2
Açık hava basıncının P0 olduğu ortamda esnek zar ile kuru- Düşey kesiti verilen şekildeki kapta
Gaz
lan sistemde X, Y gazları ile şekildeki gibi dengededir. gaz basıncı Pg, kap tabanındaki top-
lam basınç PT dir.
6×Y×
Buna göre, kap ters çevrilip tek-
XJD]× YJD]×
rar denge sağlandığında Pg ve PT
nasıl değişir?
esnek zar esnek zar
Pg PT
Buna göre, X, Y gazlarının basınçları PX, PY ve P0 arasın- –––––––– ––––––––
A) Değişmez Artar
daki ilişki nedir?
B) Azalır Artar
A) P0 > PX > PY B) PX > P0 > PY C) Değişmez Azalır
C) PX > PY = P0 D) PY > P0 = PX D) Artar Azalır
E) P0 = PX = PY E) Artar Artar
ÇÖZÜMÜ ÇÖZÜMÜ
Esnek zar dengede ise, zarın iki tarafındaki basınçlar birbi- Kap ters çevrildiğinde gazın hacmi değişmediği için gaz ba-
rine eşittir. sıncı değişmezken sıvı yüksekliği azalacağı için kap tabanın-
P0 = PX = PY daki toplam basınç azalır.
Cevap E Cevap C
YGULUYORUM
YGULUYORUM Düşey kesiti verilen kapta X, Y, Z gazları ve sıvı şekildeki
Düşey kesiti verilen kapta esnek balon ve sıvı şekildeki gibi gibi dengededir.
dengededir. X
JD]× Y
JD]× Z
PB JD]×
su ip 6×Y×
Buna göre, kaba taşmayacak şekilde bir miktar daha sıvı Buna göre, gaz basınçları, PX, PY ve PZ arasındaki ilişki
eklenirse balon içindeki gaz basıncı (PB) ve kap tabanın- nedir?
daki sıvı basıncı (Ps) nasıl değişir? A) PX > PY > PZ B) PZ > PY > PX
C) PY > PX > PZ D) PX > PY = PZ
PB Ps
–––––––– –––––––– E) PZ = PY > PX
A) Artar Artar
B) Azalır Azalır ÇÖZÜMÜ
C) Artar Azalır
X
D) Azalır Artar JD]× Y
JD]× Z
E) Artar Değişmez JD]×
h1
h2
6×Y×
ÇÖZÜMÜ K L M
Balon üzerindeki sıvı basıncının artması balonun dış basıncı- PK = PL = PM

nın ve iç basıncının artmasına neden olur. Kaba eklenen sıvı PX + h1 · d · g = PY + h2 · d · g = PZ + h2 · d · g
sayesinde kap tabanındaki sıvı basıncı artar. PX < PY = PZ
Cevap A
Cevap E
UNITE 2
3. Buz su içinde iken bir ip yardımı ile tavana bağlanıp kaba yal-
YGULUYORUM nızca buzu eritecek kadar ısı verilirse kaptaki su yüksekliği
artar. Böylelikle kap tabanındaki sıvı basıncı artmış olur.
Açık hava basıncının olduğu bir ortamda X, Y, Z gazları ve
cıva Şekil-I, II ve III’deki gibi dengededir.
F×YD h Y Buz
JD]× Z
JD]× F×YD
X h1 h2
JD]× F×YD h h Su K Su K
Buz eridikten sonra
ûHNLO, ûHNLO,, ûHNLO,,, h2 > h1
.................
Buna göre X, Y, Z gazlarının basınçları PX, PY, PZ arasın- P.................
K
> PK
2 1
daki ilişki nedir?

A) PX > PY > PZ B) PZ > PY > PX
C) PX > PZ > PY D) PY > PZ > PX
YGULUYORUM
E) PZ > PX > PY Düşey kesiti verilen kapta buz, su ve gazdan oluşan sistem
şekildeki gibi dengededir.
ÇÖZÜMÜ Gaz
P0 Buz
civa h Y Su
Z
civa
JD]×
JD]× P0
X
JD]× civa h h Buna göre, kaba yalnızca buzu eritecek kadar ısı veri-
lirse, gaz basıncı Pg ve kap tabanındaki sıvı basıncı Ps
P0
nasıl değişir?
P0 + h = PX P Y + h = P0 PZ = P0
PX > P0 P 0 > PY
Pg Ps
PX > PZ > PY
–––––––– ––––––––
A) Azalır Artar
Cevap C
B) Azalır Değişmez
C) Artar Değişmez
D) Artar Artar
Buzun Özel Durumu
E) Değişmez Artar
1. Buz su içinde serbest hâlde dengede iken sisteme yalnızca
buzu eritecek kadar ısı verilirse su yüksekliği değişmez. Böylece
kap tabanındaki sıvı basıncı da değişmez. ÇÖZÜMÜ
Buz
Buz
Buz
Buz eridiğinde sıvı yüksekliği değişmediği için kap tabanın-
daki sıvı basıncı değişmez. Ancak buz eridiğinde, buzun gaz
hh1
h hh2
h
11 22
içinde kapladığı hacim gaza kalacağı için gaz basıncı azalır.
Su
Su
Su KK
K Su
Su
Su KK
K
Buz eridikten
Buz eridikten
Buz sonra
eridikten sonra
sonra Cevap B
.........................
h1 = h2
.........................
.........................
P K = PK
.........................
1 2
2. Buz su içinde iken bir ip yardımı ile kap tabanına bağlanıp kaba Basıncın Hâl Değişimine Etkisi
yalnızca buzu eritecek kadar ısı verildiğinde sıvı yüksekliği
azalır. Böylece kap tabanındaki sıvı basıncı azalmış olur. ¡ Erirken hacmi azalan maddelerde
basıncın artması erime sıcaklığını
düşürür. Buz, antimon ve bizmut bu
Buz h
Buz h11 h
h22 duruma en iyi örneklerdir. Bunlar
Su K Su K
Su K Su K dışındaki maddelerde ise basınç art-
Buz
Buz eridikten
eridikten sonra
sonra tığında erime sıcaklığı artar. Bu
h 1 > h2
......................
nedenle karlı günlerde asfaltlardaki
PK1 > PK2
......................
karlar daha çabuk erir.
UNITE 2
Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça
hava basıncının azalması erime nokta- YGULUYORUM
sını yükseltir. Bu durum hava sıcaklığı
Açık hava basıncının P0
0°C’nin üzerindeyken bile dağ zirvelerin- PX PY
olduğu bir ortamda düşey h
deki karların erimeden kalmasına sebep
kesiti verilen bileşik kapta
olur.
K
K musluğu kapalı iken X, Y
Basıncın artması kaynama noktasını
gazlarının basınçları PX,
yükseltir. Düdüklü tencerelerde dış basın-
PY dir.
cın artması ve kaynama noktasının yük-
selmesi sonucunda yemekler daha çabuk P0 > PY olduğuna göre K musluğu açıldığında,
pişer. I. PY artar.
II. PX değişmez.
III. h azalır.
Akışkan Basıncı yargılarından hangisi doğrudur?
Akışkanlar (sıvı ve gazlar) basıncın büyük olduğu yerden kü-
çük olduğu yere doğru hareket ederler. Bu hareket sırasında akış-
kanın kesit alanı azaldıkça hızı artar.
ÇÖZÜMÜ
İlk durumda 1 ve 2. kolun denge duruma göre, X gazının ba-
J1
S1
J2
S2
J3
S3 sıncı açık hava basıncından büyüktür. (PX > P0 > PY)
Bu durumda K musluğu açılınca Y gazının basıncının artma-
M sı için Y gazının olduğu kaba sıvı geçişi olur ve PX ile h azalır.
L
K Cevap C
Şekildeki boruda akışkan ok yönünde hareket ederken;

S1 > S2 > S3
Borunun kesit alanları: ..............................
AYATIN İÇİNDEN!
J3 > J2 > J1 Bernooulli İlkesi’nin günlük hayatta oldukça fazla örneği
Akışkan hızı: ..............................
vardır.
PK > PL > PM
K, L, M noktalarındaki sıvı basınçları: ......................... şek- ¡ Rüzgârlı havalarda evlerin karşılıklı camlarının çarp-
linde olur. ması, çatıların uçması, trenlerin, tren yollarının kenarındaki
ağaç dallarını kendine doğru çekmesi, iki kâğıt ya da şişi-
Bu ilişki Bernoulli İlkesine’ne göre, “akışkanların hızının art-
rilmiş çocuk balonu arasından üflendiğinde kâğıtların ya da
tığı yerde basıncı azalır.” şeklinde ifade edilir.
balonların birbirine yaklaşması Bernoulli İlkesi ile açıklanır.
Kesit alanı değişen borular üzerine açık uçlu ince borular
şekildeki gibi yerleştirildiğinde ise,
h1
K
L
h2 Uçak kanatlarının ve yarış arabalarının tasarlanmasında
S1
M h3 da Bernoulli İlkesi’nden faydalanılır.
S2
J1 J2 S3 J3
S1 > S2 > S3
Kesit alanları arasındaki ilişki ..............................
J3 > J2 > J1
Akışkan hızları arasındaki ilişki: .............................. Damarlarda dolaşan kanın damar çepe-
PK > PL > PM rine yaptığı basınca tansiyon denir. Tansi-
K, L, M noktalarındaki basınçlar arasındaki ilişki: .................... yonu ölçmek için kullanılan tansiyon aleti-
h1 > h2 > h3 nin çalışma prensibinde de Bernoulli
Borulardaki sıvı yükseklikleri arasındaki ilişki: .....................
İlkesi’nin etkisi vardır.
şeklinde olur.
1. Düşey kesiti verilen Çözüm:
kendi içinde türdeş K, K L M
Cisimler düzgün yükselen katılar olduğuna göre,
L, M cisimlerinin yere
yaptıkları basınçları eşit- PK = PL
tir. hK $ dK $ g $ cos a = hL $ dL $ g
Buna göre, cisimlerin özkütleleri dK, dL, dM arasındaki iliş- dK > dL (kesin)
ki nedir?
Cevap: A
A) dK > dL > dM B) dM > dL > dK C) dL > dM > dK
D) dK > dM > dL E) dK = dL = dM 4. Düşey kesiti şekildeki gibi

h
Çözüm: olan kabın K noktasında- L
ki sıvı basıncı P’dir. d h

Yükseklikleri eşit olan K, L, M cisimlerinden K tabandan yu- Buna göre, L noktasın- 4d
h
karı çıktıkça daralan bir cisim olduğu için özkütlesi en büyük, daki sıvı basıncı kaç P’dir? K
M cismi tabandan yukarı çıktıkça genişleyen bir cisim olduğu
1 7 2 7 5
için özkütlesi en küçüktür. A) B) C) D) E)
2 12 3 10 6
dK > dL > dM
Cevap: A Çözüm:
Aşağı inerken artan sıvı basıncı yukarı çıkarken azalır.

2. 3r yarıçaplı türdeş silindirin Şekil-I’de yere uyguladığı basınç
PI, içinden r yarıçaplı silindir çıkartıldığında kalan parçanın ye- L
h
re uyguladığı basınç PII, çıkartılan parçanınki ise PIII oluyor. 7h · d · g
d h
3r r r 8h · d · g
4d
h
K
12h · d · g 12h · d · g = P 12h · d · g
7P
PL = 7h · d · g = –––
12
I II III
Cevap: B
Buna göre PI, PII ve PIII arasındaki ilişki nedir?
A) PI > PII > PIII B) PIII > PII > PI C) PII > PIII > PI
D) PII > PI > PIII E) PI = PII = PIII 5. Düşey kesiti verilen sıvı dolu 3S
kap, sürtünmesiz, ağırlıksız pis-
Çözüm: 2h
ton ve F kuvveti ile şekildeki gi-
Cisim ilk durumda da içinden parça çıkartıldığında da düz- h
bi dengededir.
gün yükselen katılar oluşturulduğuna göre, basınçlar birbiri-
Buna göre, piston K seviyesi- F
ne eşittir. 3h
ne çekilirse sistemi dengede
PI = PII = PIII S K seviyesi
tutucak kuvvet kaç F olur?
Cevap: E
1 2 5 4 5
A) B) C) D) E)
3 3 4 3 3
3. Düşey kesitleri verilen Çözüm:
kendi içinde türdeş K, L K
cisimleri şekildeki gibi h
dengededir. L h
Cisim dikdörtgenler priz- _
h · 3S h
ması şeklinde olup yükseklikleri ve yere uyguladıkları ba-
sınçları eşit olduğuna göre, 3h
I. Cisimlerin özkütleleri arasındaki ilişki dK > dL dir. K seviyesi
II. Cisimlerin kütleleri eşittir. F'
III. K cisminin taban alanı L cisminin taban alanından büyüktür. Piston ilk durumdayken: F = 3h · d · g · S
yargılarından hangileri kesin doğrudur? 5F
Piston K seviyesinde iken: F’ = 5h · d · g · S F’ =
3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Cevap: E
6. İçinde d1, d2 özkütleli sıvılar bulunan kapların düşey kesitleri 8. 2d özkütleli sıvının U borusu içindeki denge durumu şekildeki
şekildeki gibidir. gibidir.
I II
d2 d2 d2 h
d1 d1 d1 h
K L M
Buna göre, kaplardaki sıvıların homojen karışımları sağla-
2d
nırsa kap tabanındaki sıvı basınç kuvvetleri nasıl değişir?
Buna göre, U borusunun I kolundan 2d özkütleli sıvı ile ka-
K L M
–––––––––– –––––––––– –––––––––– rışmayan d özkütleli sıvıdan h yüksekliğinde eklenirse, II
A) Azalır Artar Artar kolunda kaç h sıvı yükselir?
B) Azalır Değişmez Artar 1 1 1 2
A) B) C) D) E) 2
C) Artar Azalır Azalır 4 3 2 3
D) Artar Değişmez Azalır
Çözüm:
E) Değişmez Artar Azalır
I. kolundan h yüksekliğinde d özkütleli sıvı eklendikten son-
Çözüm: raki denge durumu
PA = PB
Sıvıların homojen karışımı sağlandığında L kabındaki ka-
d1 + d 2 h d h $ d $ g = x $ 2d $ g
rışımın özkütlesi dL = olur ve kap tabanındaki sı- x h
2 x=
A B 2
vı basınç kuvveti değişmez. Ancak K kabında oluşan ka-
d1 + d 2 2d
rışım dK < olduğu için kap tabanındaki sıvı basınç
2 x h
d +d II. kolda sıvının yükselme miktarı = olur.
2 4 Cevap A
kuvveti azalırken, dM > 1 2 olduğu için M kabının taba-
2
nındaki sıvı basıncı kuvveti artar.
Cevap B 9. Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda içinde cıva ve X
gazı bulunan barometrenin denge durumu şekildeki gibidir.
7. Eşit kare bölmelere ayrılmış düşey kesiti verilen bileşik kabın ;JD]× h1
X noktasındaki sıvı basıncı P’dir.
h2
F×YD
vana
X Buna göre, boru bir miktar daha cıvaya daldırılırsa h1 ve
h2 nasıl değişir?
Y h1 h2
–––––––– ––––––––
Buna göre, vana açılıp tekrar denge sağlandığında Y nok- A) Artar Artar
tasındaki sıvı basıncı kaç P olur? B) Azalır Azalır
4 9 5 5 C) Artar Azalır
A) B) C) D) E) 2
3 8 4 3
D) Azalır Artar
Çözüm:
E) Artar Değişmez
Kaptaki toplam sıvısı kabın en alt
bölmesinden başlanarak kaba yer- Çözüm:
leştirilir. h/2
İlk durumda;
İlk durumda PX = 4h · d · g = P P0 = PX + h2
vana
9h 9P X Boru bir miktar daha sıvıya daldırılırsa
Son durumda PY = $d$h = P0 = PX’ + h2’ olur.
2 8
olur. PX’ < PX olduğuna göre,
Y
h2’ < h2 olmalı bu durumda h1 de azalır.
Cevap B Cevap B
10. Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda X, Y gazları bulu- 12. Sürtünmesi ve ağırlığı ihmal edilen pistonlar ile kurulan sistem-
nan manometre sistemi şekildeki gibi dengededir. de X, Y, Z gazları, sıvı ve K, L cisimleri şekildeki gibi dengede-
civa
dir.
P0 K L
h X Y
PX JD]× JD]×
PY
h
V×Y×
civa Z
V×Y×
JD]×
Buna göre PX, PY ve P0 arasındaki ilişki nedir?
A) PX > PY > P0 B) P0 > PY > PX C) PY > P0 = PX Buna göre, K cisminin üzerine bir tane daha K cismi yer-
leştirilirse X, Y, Z gazlarının basınçları PX, PY ve PZ nasıl
D) PX > P0 > PY E) PY = PX = P0
değişir?
Çözüm: PX PY PZ
–––––––––– –––––––––– ––––––––––
A) Artar Azalır Artar
PY > PX
4
PX + h = PY B) Artar Değişmez Değişmez

PY > P0 C) Artar Artar Artar
P0 + h = PY
PY > PX = P0 Cevap C D) Azalır Artar Azalır
E) Azalır Azalır Artar
11. Açık hava basıncının 70 cm-Hg olduğu bir ortamda Şekil-I’deki
gibi dengelenen X gazı ve cıva dolu tüp ters çevrilince Şekil- II’deki
gibi dengeye geliyor. Çözüm:
K cisminin üzerine yerleştirilen yeni cisim X gazı üzerindeki
X
JD]× 4h F×YD h basıncı artırır ancak Y ve Z gazları üzerindeki ağırlık ve sıvı
basıncı değişmediği için basınçları değişmez.
X
3h
Cevap B
F×YD h JD]×
13. Açık basıncının P0 olduğu bir ortamda ağırlığı önemsiz piston-

ûHNLO, ûHNLO,,
lar ile oluşturulan sistem şekildeki gibi dengededir.
Buna göre, h yüksekliği kaç cm’dir?
A) 8 B) 10 C) 12 D) 14 E) 16 piston
ip
Çözüm: X
JD]× K
piston
X gazının basıncına Şekil-I’de 3P dersek Şekil-II’deki basın-
cı 4P olur. Y
JD]×
Bu durumda;
Şekil-I’de: PX + h = P0 Buna göre, K cisminin bağlı olduğu ip kesilip sistem yeni-
Şekil-II’de: P0 + h = PX den dengeye geldiğinde X, Y gazlarının basınçları PX, PY
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– nasıl değişir?
– (3P + h = 70)
PX PY
70 + h = 4P –––––––– ––––––––
– 3P – h = – 70 A) Azalır Artar
+ 70 + h = 4P
–––––––––––––––––––––––– B) Azalır Değişmez
70 – 3P = 4P – 70 C) Artar Artar
140 = 7P D) Artar Azalır
P = 20
E) Değişmez Artar
P = 20 cm-Hg değeri denklemlerden birinde yerine konulursa;
P0 + h = PX
70 + h = 4P Çözüm:
70 + h = 80 K cisminin bağlı olduğu ip kesildiğinde K cisminin X gazına
h = 10 cm olur. Cevap B ağırlığı nedeni ile yaptığı basınç ortadan kalkarken, Y gazı-
na yaptığı basınç değişmez. Cevap B
14. Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda düşey kesiti ve- 16. Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda düşey kesiti veri-
rilen kaplardaki gazlar ve sıvı ağırlığı önemsiz pistonlar ile len kap içindeki gaz basıncı açık hava basıncına eşittir.
Şekil-I ve II’deki gibi dengeleniyor.
az
G
V×Y× V×Y×
X vana Y vana
JD]× JD]×
ûHNLO, ûHNLO,, K seviyesi
Buna göre, kaplardaki vanalar açılıp X, Y gazlarının bir kıs-

;YDQDV×
mının çıkışı sağlandıktan hemen sonra vanalar kapatılırsa
X, Y gazlarının basıncı PX ve PY nasıl değişir? P0
L
PX PY
–––––––– –––––––– X vanası açıldığında sıvı seviyesi K hizasına geldiğinde
A) Azalır Artar
musluktan sıvı akışı durduğuna göre, başlangıçtaki L nok-
B) Artar Azalır
tasındaki toplam basınç kaç P0 dır?
C) Değişmez Artar
3 5
D) Değişmez Azalır A) 1 B) C) 2 D) E) 3
2 6
E) Azalır Değişmez
Çözüm:
Çözüm:
Sıvı seviyesi K hizasına geldiği anda kaptaki gaz basıncı
X gazının ve Y gazının basıncını belirleyen üzerlerinde bu- P0 P0
lunan sıvılardır. Bu durumda vanalar açıldığında X gazının olduğuna göre, kalan 2h’lık sıvı basıncı da olmalıdır.
2 2
üzerindeki sıvı basıncı değişmediği için X gazının basıncı de-
Buna göre, ilk durumda;
ğişmezken Y gazının üzerindeki sıvı basıncı artacağı için Y
gazının basıncı artar. PL = P0 + 4h · d · g = P0 + P0
Cevap C
= 2P0
Cevap C
15. Açık hava basıncının P0 olduğu bir ortamda düşey kesiti veri-
len kaptaki sıvı ve X, Y gazları şekildeki gibi dengededir. 17. Şişirilmiş çocuk balonu, içinde bir miktar gaz olan cam şişe dü-
şey kesiti verilen kapalı kapta aynı sıvı içinde şekildeki gibi den-
Esnek gededir.
balon
X <JD]×
JD]×
K
h2 ip
h1 V×Y×
Buna göre, Buna göre, şişirilmiş çocuk balonunun bağlı olduğu ip ke-
I. Y gazının basıncı açık hava basıncına eşittir. sildikten sonra sistem tekrar dengeye gelene kadarki sü-
reçte,
II. İlk durumda X gazının basıncı Y gazının basıncından büyüktür.
I. Şişe aşağı doğru hareket eder.
III. K musluğu açılıp yeniden denge sağlandığında h1 artar.
II. Balon içindeki gaz basıncı azalırken şişe içindeki gaz basıncı
artar.
III. Kap tabanındaki sıvı basıncı değişmez.
Çözüm: A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
2. koldaki esnek balon sayesinde Y gazının basıncı açık ha- D) II ve III E) I, II ve III
va basıncına eşittir. (I. yargı doğru)
Sistem dengede olduğuna göre, kap tabanındaki basınçlar
eşit olmalı. Çözüm:
PX + h1 · d · g = PY + h2 · d · g
İpi kesilen balon yükselmeye başlar ve artan hacmi sayesin-
h2 > h1
de içindeki gaz basıncı azalır. Bu sürede şişe içinde sıkışan
PX > PY olur.
3. kolun tabanındaki basınç diğer kolların tabanlarındaki ba- gaz şişenin aşağı yönde hareketine sebep olur. Sıvı yüksek-
sınçtan büyük olduğuna göre, K musluğu açıldığında h1 artar. liği değişmediği için kap tabanındaki sıvı basıncı değişmez.
Cevap E Cevap E
1. Düzgün türdeş X, Y cisimleri masa üzerine Şekil-I, II ve III’teki 4. Düşey kesiti verilen kapta d ve 3d özkütleli sıvıların denge du-
gibi yerleştiriliyor. rumları şekildeki gibidir.
Y
X
X X
Y Y d L(3S) 2h
I II III
3d h
Buna göre, cisimlerin yere uyguladıkları basınçlar arasın-
K(2S)
daki ilişki nedir?
A) PIII > PII > PI B) PII > PIII > PI C) PI > PII > PIII Buna göre, K yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvvetinin, L
FK
D) PIII > PI > PII E) PII = PIII > PI yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvvetine oranı kaçtır?
FL
3 2 1 5 10
A) B) C) D) E)
10 5 2 3 3
2. Düzgün türdeş K cismi Şekil-I’deki durumda iken yere yaptığı

basınç P’dir.
d
K X Y
5. Düşey kesiti verilen U borusunda d1 ve d2 özkütleli sıvıların
denge durumları şekildeki gibidir.
ûHNLO, ûHNLO,,
h
Cisim Şekil-II’de verilen d doğrultusunda kesildiğinde X h
L h
parçasının yere uyguladığı basınç PX, Y parçasınınki PY ol-
K d2 h
duğuna göre, P, PX ve PY arasındaki ilişki nedir? h
d1 h
A) P > PX > PY B) PY > P > PX C) PX > P > PY
D) PY > PX > P E) P = PX = PY Buna göre, K noktasındaki sıvı basıncının L noktasındaki

PK
sıvı basıncına oranı kaçtır?
PL
1 3 5 7
A) B) C) D) 2 E)
2 2 2 2
3. Düşey kesiti verilen sıvı dolu eşit bölmeli kap Şekil-I’deki gibi
iken kap tabanındaki sıvı basıncı P, sıvı basınç kuvveti F ka-
dar oluyor.
6. Sürtünmesi ve ağırlığı ihmal edilen pistonlar ile oluşturulan sis-

ûHNLO, ûHNLO,, temlerde pistonlar üzerine özdeş cisimler yerleştiriliyor.
Buna göre, kap Şekil-II’deki gibi ters çevrilip yeniden den- S
ge sağlandığında kap tabanındaki basınç ve basınç kuv- S 2S
veti için aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

Basınç Basınç Kuvveti
V×Y× V×Y× V×Y×
––––––––––– –––––––––––– K L M
A) P F
Buna göre K, L, M kaplarının tabanlarındaki basınç artışla-
B) P 3F
rı arasındaki ilişki nedir?
C) 2P F
A) K = L > M B) M > L > K C) L > M > K
D) 3P F
D) M > K > L E) K > M > L
E) 3P 3F
7. Düşey kesiti verilen şekildeki eşit bölmelendirilmiş sıvı dolu kap- 10. Basınçları ve hacimleri şekildeki gibi olan sistemde vana açı-
ta sürtünmesi önemsiz pistonlar ağırlıksızdır. lıp tekrar denge sağlanana kadar bekleniyor.
h
S Vana
h F2 3P 6P
2V V
h
h
3S Buna göre, kaptaki son basınç kaç P olur?
7 9 11
F1 A) B) 4 C) D) 5 E)
2 2 2
F
Kaptaki sıvı F1 ve F2 kuvvetleri ile dengelendiğine göre, 1
F2
oranı kaçtır?
11. Düşey kesiti verilen sistemde sürtünmesi önemsiz piston F kuv-
1 9
A) B) 1 C) 2 D) E) 8 veti ile X noktasında denge tutuluyor.
4 2
gaz
8. Tamamen cıva dolu K borusu ters çevrilerek cıva dolu kaba
daldırıldığında denge durumu Şekil-I’deki gibi olurken, kılcal L Esnek
borusu suya daldırıldığında Şekil-II’deki gibi dengeleniyor. balon
Y X
K L
V×Y× F
Buna göre piston Y noktasına itildiğinde,

I. Esnek balonun hacmi azalır.
II. Kap tabanındaki sıvı basıncı artar.
F×YD F×YD
ûHNLO, ûHNLO,,
Buna göre, III. Kap içindeki gaz basıncı artar.
I. K su borusunda yükselen sıvının nedeni açık hava basın- yargılarından hangileri doğrudur?
cıdır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
II. L borusunda su seviyesinin yükselmesi suyun adezyon
kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olması sonucudur. D) II ve III E) I, II ve III
III. K borusunun kesit alanı azaltılırsa boruda yükselen cıva
miktarı artar. 12. İçinde X, Y gazları ve sıvı bulunan kapta ağırlığı ve sürtünme-
yargılarından hangileri doğrudur? si önemsiz piston şekildeki gibi dengededir.
F
D) II ve III E) I, II ve III piston <JD]×
;JD]× h
9. Açık hava basıncının 76 cm-Hg olduğu bir ortamda X, Y gaz-

ları ile kurulan sistem şekildeki gibi dengededir. L
;JD]Ö
Buna göre piston F kuvveti ile bir miktar itilirse,
60 cm
I. X ve Y gazlarının basıncı artar.
civa II. L noktasındaki toplam basınç artar.
<JD]Ö
10 cm III. Kollardaki sıvı seviyeleri farkı h artar.
civa
Buna göre, X ve Y gazlarının basınçları PX ve PY kaç cm-Hg A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
olur?
PX PY
–––––– ––––––
A) 26 86
B) 16 76
C) 26 76 Konu Kavrama Testi-3
D) 16 80 1.A 2.B 3.B 4.E 5.B 6.A 7.E 8.B 9.A 10.B 11.E 12.E
E) 26 80
UNITE 2
KALDIRMA KUVVETİ Kaldırma kuvveti ile cismin ağırlığı arasındaki ilişki cisim ve
sıvının özkütlesi arasındaki ilişkiye göre farklılıklar gösterir.
Akışkan içinde kısmen ya da tamamen batmış cisimlere yer
çekimi kuvvetinin tam tersi yönünde akışkanın uyguladığı kuvvete
kaldırma kuvveti denir.
1. Yüzen Cisimler
Kaldırma kuvveti birden fazla şekilde ifade edilebilir.
¡ Bir cisim sıvı içinde tartıldığında dinamometre cismin ağırlığından Sıvı içerisinde hacminin bir kısmı dışa- FK
daha küçük bir değer gösterir.
rıda kalacak şekilde dengelenen cisimlere
yüzen cisimlerdir.
G
Dinamometre D1 D2 Cisim dengede olduğunda cisme etki
eden net kuvvet sıfırdır.
G G
V×Y×
FK = G
14243
D1 = G D2 < G Vb < Vc olduğuna göre dS > dc
.............................................................................................
Cismin gerçek ağırlığı ile sıvı içinde iken dinamometrenin Vb · dS · g = Vc · dc · g olur.
.............................................................................................
gösterdiği değer arasındaki fark kaldırma kuvvetine eşittir.
FK : Kaldırma Kuvveti
D1 = G
.................................... ¡ Sonuç olarak özkütlesi sıvının özkütlesinden küçük olan cisimler
D 2 + FK = G
....................................
sıvı içerisinde yüzecek şekilde dengede kalır.
D2 – D1 = FK
....................................
¡ Sıvı içine bırakılan cisim, batan hacmi kadar sıvının yerini de- YGULUYORUM
ğiştirir.
Eşit hacim bölmeli K, L cisimlerinin d özkütlesi sıvı içerisinde-
Vb V2 ki denge durumları şekildeki gibidir.
V1 V1
V×Y× V×Y× L
K
Vb : batan hacim
Kaldırma kuvveti yeri değişen sıvının ağırlığına eşittir. Bu

durum Archimed Prensibi olarak isimlendirilir. d
FK = Vb · dS · g
............................... dK
Buna göre, cisimlerin özkütleleri oranı kaçtır?
(dS : sıvının özkütlesi, g : Yer çekimi ivmesi) dL
1 3 4 3
¡ Kaldırma kuvveti sıvı içindeki cismin alt ve üst yüzeylerine etki A) B) C) D) E) 2
2 4 3 2
eden basınç kuvvetleri farkı kadardır.
ÇÖZÜMÜ
P1 F1 h1
h2
K cismi için;
14444444442444444443
P2 GK = FK
F2
Vc · dc · g = Vb · dS · g
Sıvı içinde şekildeki gibi dengede kalan, bir yüzeyinin alanı
S olan, G ağırlıklı küp şeklindeki cismin üst ve alt yüzeylerine 4V · dK · g = 3V · d · g
etki eden basınç kuvvetleri F1 ve F2, sıvının özkütlesi dS, cis- 3d
dK = dK 3d
4 = olur.
min sıvı içinde batan hacmi Vb ve yerçekimi ivmesi g iken; dL 2
F1 + G = F2
...................................................................................... L cismi için;
h1 · dS · g . S + G = h2 · dS · g · S GL = FL
......................................................................................
dS · g · S (h2 – h1) = G Vc · dc · g = Vb · dS · g
......................................................................................
44
4V · dL · g = 2V · d · g
Vb
......................................................................................
d
..................................... dL = Cevap: D
2
Vb · dS · g = G FK = G
....................................
UNITE 2
2. Askıda Kalan Cisimler
Tüm hacmi sıvı içinde kalacak şekilde kap tabanına temas et-
YGULUYORUM
meden dengede kalan cisimlere denir. Kendi içinde türdeş eşit hacim bölmeli K, L cisimleri d ve 2d
özkütleli sıvılar içinde şekildeki gibi dengededir.
FK K L
d 2d
G L cisminin özkütlesi 3d olduğuna göre, K cisminin ağırlı-

ğı GKnın L cismine kap tabanı tarafından uygulanan tepki
Cisim bulunduğu konumda dengede olduğu için cisim üzerine
G
etki eden net kuvvet sıfırdır. kuvveti N’e oranı K kaçtır?
N
FK = G
14243
Vb = Vc olduğuna göre dS = dc 1 1 2 3 3
............................................................................................. A) B) C) D) E)
Vb · dS · g = Vc · dc · g olur. 3 2 3 4 2
.............................................................................................
ÇÖZÜMÜ
¡ Sonuç olarak özkütlesi sıvının özkütlesine eşit olan cisimler K cismi için; L cismi için;
sıvı içinde askıda kalacak şekilde denge kalırlar. GK = FK N + FL = GL
GK = Vb · dS · g N + Vb · dS · g = Vc · dc · g
N + 3V · 2d · g = 3V · 3d · g
Askıda kalan cisimlerin sıvı içindeki konumları önemsiz- GK = 2V · d · g N = 3V · d · g
dir. Cismin tüm hacmi sıvı içerisinde iken cisim kap tabanına GK 2
= olur.
temas etmediği sürece özkütlesi sıvının özkütlesine eşittir. N 3 Cevap C
YGULUYORUM
K
L
Kendi içinde türdeş K, L, M cisim- K
M lerinin aynı sıvı içindeki denge L
durumları şekildeki gibidir. M
................................... Kap tabanı M cismine tepki
dK = dL = d M = dS
kuvveti uygulandığına göre,
a) Cisimlerin hacimleri eşit ise cisimlere etki eden kaldırma
kuvvetleri FK, FL, FM arasındaki ilişki nedir?
3. Batan Cisimler
b) Cisimlerin kütleleri eşit ise, cisimlere etki eden kaldırma
Sıvı içerisindeki cisim kap tabanına temas edecek şekilde den- kuvvetleri FK, FL, FM arasındaki ilişki nedir?
gelenip, kap tabanı cisme bir tepki kuvveti uyguluyorsa cisim sıvı
içinde batmıştır. ÇÖZÜMÜ
a) K cismi için; FK = Vb (K) · ds · g
L cismi için; FL = Vb (L) · ds · g
FK N
M cismi için; FM = Vb(M) · ds · g
Cisimlerin hacimleri eşit olduğuna göre,
G
Vb (M) = Vb (L) > Vb (K) olur.
Cisim bulunduğu konumda dengede olduğuna göre, cisim üze- Bu durumda, FM = FL > FK olur.
rine etki eden net kuvvet sıfırdır.
b) K cismi yüzdüğüne göre; FK = GL
Vb = Vc olduğuna göre L cismi askıda kaldığına göre; FL = GL

14243
FK + N = G
.............................................................................................
Vb · dS · g + N = Vc · dc · g M cismi battığına göre; FM < GM
dc > dS olur.
............................................................................................. Cisimlerin kütleleri eşit olduğuna göre
GK = GL = GM dir.
¡ Sonuç olarak özkütlesi sıvının özkütlesinden büyük olan ci-
simler sıvı içinde batacak şekilde dengelenir. Bu durumda, FK = FL > FM olur.
UNITE 2
Kendi içinde türdeş K cisminin X, Y sıvıları içindeki denge Düşey kesiti verilen kapta K, L, M cisimlerinin denge durum-
durumları Şekil-I ve II’deki gibidir. ları şekildeki gibidir.
K
K h L
h L M
K h
;V×Y×V× <V×Y×V× h
ûHNLO, ûHNLO,,
Buna göre, Buna göre, cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki nedir?
I. Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir. A) mK > mL > mM B) mM > mK > mL
II. dX > dY dir. C) mL > mK > mM D) mK > mM > mL
III. Sıvıların türdeş karışımı sağlanırsa karışım içine bırakılan E) mM > mL > mK
K cismine etki eden kaldırma kuvveti Şekil-I’deki duruma
göre azalır. ÇÖZÜMÜ
K cisminin hacim bölmeleri arasındaki
ilişki; V3
D) II ve III E) I, II ve III V2
V1 > V2 > V3 şeklindedir. V1
ÇÖZÜMÜ Yüzen cisimler için;
FK = G olduğuna göre,
Şekil-I için; FK = GK
1
V1 . dS . g = GK
Şekil-II için; FK = GK
2 (V1 + V2) . dS . g = GK + GL
Bu durumda; FK = FK (I. yargı doğru)
1 2 (V1 + V2 + V3) . dS . g = GK + GL + GM olur.
Şekil-I’de; dX > dK
Bu durumda;
Şekil-II’de; dY = dK
GK > GL > GM
Bu durumda dX > dY (II. yargı doğru)
mK > mL > mM olur.
Sıvıların türdeş karışımı sağlanırsa K cismi karışım içinde yü- Cevap A
zer ve cisme etki eden kaldırma kuvveti değişmez. (III. yar-
gı yanlış)
Cevap: B
Birbirine karışmayan d1, d2 özkütlesi sıvılarla

YGULUYORUM dolu kaba konulan K cisminin denge durumu şekil-
Kendi içinde türdeş, içi dolu 3d özkütleli K cismi, 3d özkütle- deki gibidir.
li sıvı içinde dengede iken cisme etki eden kaldırma kuvve-
ti F kadardır. d1 K
V1
Buna göre, kaba 3d özkütleli sıvı ile eşit hacimde 6d özküt- V2
leli sıvı ilave edilip sıvıların türdeş karışımı sağlandığında d2
K cismine etki eden kaldırma kuvveti kaç F olur?
1 2 3 K cismi askıda kaldığına göre, cisme etki eden
A) B) C) 1 D) E) 3
3 3 2 kaldırma kuvveti ile cismin ağırlığı birbirine eşittir.
FK = G
ÇÖZÜMÜ
V1 · d1 · g + V2 · d2 . g = (V1 + V2) dK · g
Cisim ilk durumda sıvı içinde askıda kaldığına göre, cisme et-
ki eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir. Kaba 6d öz- Sıvılar içinde kalan hacimler eşit ise cismin öz-
kütleli sıvı ilave edilince K cismi karışım içinde yüzmeye baş- kütlesi;
lar ve cisme etki eden kaldırma kuvveti değişmez. d1 + d 2
dK = şeklinde hesaplanır.
Cevap C 2
UNITE 2
YGULUYORUM
YGULUYORUM
Birbirine karışmayan d ve 3d özkütleli sıvılar içinde eşit
Hacimleri V, 2V olan X, Y cisimleri şekildeki gibi dengede
hacim bölmeli K cisminin denge durumu şekildeki gibidir.
iken cisimleri birbirine bağlayan ipteki gerilme kuvveti X cis-
minin ağırlığının yarısı kadardır.
d K
X V
3d
ip
Buna göre, K cisminin özkütlesi kaç d’dir? Y 2V
2 3 5 5 mX
A) B) 1 C) D) E)
3 2 3 2 Buna göre, cisimlerin kütleleri oranı kaçtır?
mY
1 2 4 2 3
A) B) C) D) E)
ÇÖZÜMÜ 6 7 7 3 4
Cisim askıda kaldığına göre,
FK = G
ÇÖZÜMÜ
2 V $ d $ g + V $ 3d $ g = 3 V $ dK $ g
FX = V · d · g = F
5d
dK =
3 X
Cevap D
GX GX
T = –––
2 GY = 2V · d · g = 2F
Y
GY
YGULUYORUM X cisminin denge denklemi

F = GX + T ➀
Eşit hacimli X, Y sıvıları içindeki K, L, M cisimlerinin denge
durumları şekildeki gibidir. Y cisminin denge denklemi
2F + T = GY ➁
K
X G
;V×Y×V× ➀. ve ➁ denklemlerind T = 2 yerine konularak çözümle-
L
nirse,
M GX
<V×Y×V× F = GX +
2
GX
Buna göre, sıvıların türdeş karışımı sağlanırsa hangi 2F + = GY
2
cisimlere etki eden kaldırma kuvveti değişmez? –––––––––––––––
G
A) Yalnız K B) K ve L C) K ve M 3GX + X = GY
2
D) L ve M E) K, L ve M GX 2
=
GY 7
Cevap B
ÇÖZÜMÜ
İlk durumda cisimler yüzen ve askıda kalan cisimler oldukları
için cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri cisimlerin ağırlık-
larına eşittir. Sıvıların türdeş karışımı sağlandığında K yüz-
meye, L askıda kalmaya devam eder ve kaldırma kuvvet-
leri değişmez. M cismi ise batar ve kaldırma kuvveti azalır.
Cevap B
UNITE 2
YGULUYORUM Düşey kesiti verilen kap içindeki K cismi sıvı içi-
ne bırakıldığında h1 ve h2 yükseklikleri cismin sı-
Kendi içinde türdeş eşit hacimli K, L, M cisimlerinin aynı sıvı
vı içindeki denge durumuna göre değişiklik gösterir.
içindeki denge durumu şekildeki gibidir.
K h1
K
h2
2T V×Y×
L
T
K cismi h1 h2
M
Yüzerse Azalır Değişmez
Buna göre, cisimlerin özkütleleri arasındaki ilişki nedir? Askıda kalırsa Azalır Değişmez
Batarsa Azalır Azalır
A) dK > dL > dM B) dM > dK > dL
şeklinde olur.
C) dL > dK > dM D) dK > dM > dL
E) dM = dL > dK
ÇÖZÜMÜ
Cisimler tek başlarına değerlendirildiğinde,
K dK < dS T T
dL > dS dM > dS
YGULUYORUM
L M
2T Kendi içinde türdeş K cismi Şekil-I, II ve III’deki gibi denge-
dL = dM > dK
dedir.
Cevap E
K h3
h1 h2
K K
Kendi içinde türdeş K cisminin sıvı içindeki ûHNLO, ûHNLO,, ûHNLO,,,

T
denge durumu şekildeki gibi iken cismin Buna göre h1, h2, h3 arasındaki ilişki nedir?
K
özkütlesi ile sıvının özkütlesi arasındaki
V×Y× A) h1 = h2 > h3 B) h3 > h2 > h1
ilişki:
T + F K = GK
dK > dS C) h1 > h3 > h2 D) h2 > h3 > h1

dK = dS şeklinde olabilir. E) h2 > h1 = h3

dK < dS
...................................................................
ÇÖZÜMÜ
Türdeş K cisminin sıvı içindeki denge du- Şekil-I ve II’de K cismi kaldırma kuvveti kadar sıvının yeri-
rumu şekildeki gibi iken cismin özkütlesi ile T ip ni değiştirirken Şekil-III’te battığı için kaldırma kuvveti azalır.
sıvının özkütlesi arasındaki ilişki: Bu durumda;
K
V×Y×
T + F K = GK h1 = h2 > h3 olur.
dK > dS şeklindedir.
.................................................... Cevap A
Türdeş K cisminin sıvı içindeki denge du-
rumu şekildeki gibi iken cismin özkütlesi K
ile sıvının özkütlesi arasındaki ilişki: V×Y× T ip
dK < dS şeklindedir. FK = T + GK
.........................................................
UNITE 2
Taşırma Kapları 3. Sıvının özkütlesi, cismin özkütlesinden büyük ise;
Taşma seviyesine kadar sıvı dolu taşırma kabına bırakılan cis- Taşma seviyesine kadar 2d özkütleli sıvı ile dolu şekildeki ta-
min özkütlesi ve sıvının özkütlesi arasındaki ilişkiye göre, taşan şırma kabına V hacminde 4d özkütleli bir cisim yavaşça bırakılıyor.
sıvı miktarı değişiklik gösterir.
V
1. Sıvının özkütlesi, cismin özkütlesinden büyük ise;
Taşma seviyesine kadar 2d özkütleli sıvı ile dolu şekildeki ta-

2d 4d 2d
şırma kabına hacmi V olan d özkütleli bir cisim yavaşça bırakılıyor.
öncesi VRQUDV×
V
Cisim sıvıda batacak şekilde dengede kalır.
K.A.M = Gelen Ağırlık – Giden Ağırlık

2d 2d 2d
K.A.M = V · 4d · g – V · 2d · g
öncesi VRQUDV×
Cisim 2d özkütleli sıvı içinde hacminin yarısı batacak şekil- K.A.M = 2V ·d · g
de dengeye gelir. Kapta ağırlaşma meydana gelirken kaptan taşan sıvı miktarı
Kaptaki Ağırlaşma Miktarı = Gelen Ağırlık - Giden Ağırlık

√ Cismin hacmi
123
K.A.M = V · d · g – V · 2d · g kadardır.
2 √ Cisme etki eden kaldırma kuvveti
K.A.M = 0
.........................................................................................
Kapta ağırlaşma olmaz, bu durumda kaptan taşan sıvı,

√ Cismin batan hacmi YGULUYORUM
123
√ Cismin ağırlığı kadar olur. Taşma seviyesine kadar sıvı bulunan taşırma kabına K, L, M
√ Cisme etki eden kaldırma kuvveti cisimleri yavaşça bırakıldığında taşırdıkları sıvı kütleleri eşit
oluyor.
2. Sıvının özkütlesi, cismin özkütlesine eşit ise;
K
Taşma seviyesine kadar 2d özkütleli sıvı ile dolu şekildeki ta-
şırma kabına V hacminde 2d özkütleli bir cisim yavaşça bırakılıyor. L
M
M cismi kabın tabanına temas ettiğine göre, cisimlerin küt-

leleri mK, mL, mM arasındaki ilişki nedir?
2d 2d A) mK > mL > mM B) mM > mL > mK
öncesi VRQUDV× C) mK > mM > mL D) mL > mK > mM

E) mM > mK = mL
Cisim, sıvı içinde askıda kalacak şekilde dengede kalır.
ÇÖZÜMÜ
K.A.M = Gelen Ağırlık – Giden Ağırlık
Cisimlerin taşırdıkları sıvı kütleleri m kadar olsun.
K.A.M = V · 2d · g – V · 2d · g
Taşırma kabında yüzen K cismi kendi ağırlığı kadar sıvı ta-
K.A.M = 0
şınır. (mK = m)
Kapta ağırlaşma olmaz, bu durumda kaptan taşan sıvı mik-
Askıda kalan L cismi kendi ağırlığı kadar sıvı taşırır. (mL = m)
tarı,
Batan M cismi kendi ağırlığından daha az sıvı taşırır. (mM > m)
√ Cismin hacmi Bu durumda; mM > mL = mK
123
√ Cismin ağırlığı kadar olur.

Cevap E
√ Cisme etki eden kaldırma kuvveti
UNITE 2
YGULUYORUM AYATIN İÇİNDEN!
Birbirine karışmayan X, Y sıvıları ile dolu taşırma kabına yavaş-
ça bırakılan kendi içinde türdeş K katı cisminin durumu şekil-
deki gibidir.
;V×Y×V× K
/NDE×
<V×Y×V×
1 günlük KDIWDO×N D\O×N
yumurta yumurta yumurta
Buna göre,
⇒ Şekilde bir yumurtanın 1 günlük, 3 haftalık ve 2 aylık
I. Taşırma kabında ağırlaşma olmamıştır. iken aynı özellikteki sular içindeki denge durumları gösteril-
II. L kabında X ve Y sıvısından eşit hacimde bulunmaktadır. miştir. Yumurtanın gün geçtikçe su yüzeyine doğru hareket
III. Taşırma kabından taşan sıvı ağırlığı cisme etki eden etmesi kütlesinin azaldığı anlamına gelir. Çünkü yumurta
kaldırma kuvvetinden azdır. içindeki bazı gazlar zamanla yumurta kabuğundan dışarı çı-
yargılarından hangileri doğrudur? kar ve yumurta hafifler.
Uçan balonlarda balona havanın uyguladığı kaldırma
kuvveti etkilidir. Balon yükseldikçe açık hava basıncının azal-
ÇÖZÜMÜ
ması sonucu, balonun içindeki gazın basıncı da azalır, ba-
Kaptan yalnızca X sıvısından K cisminin hacmi kadar taşar.
lonun hacmi artar. Balonun hacmi arttıkça balona etki eden
Bu durumda K cisminin özkütlesi X sıvısının özkütlesinden
kaldırma kuvveti artar ve balon yükselir.
büyük olduğu için kapta ağırlaşma olur ve kaptan taşan sıvı
miktarı cisme etki eden kaldırma kuvvetinden azdır.
Cevap C
YGULUYORUM
Taşma seviyesine kadar sıvı dolu kaba esnemesiz ipler ile ayrı
ayrı bağlanan K, L cisimlerini taşırdıkları sıvı hacimleri eşittir.
K
L
⇒ Rezervuarda suyu kesebilmek için suyun kaldırma
Buna göre; kuvvetinden faydalanılır. Rezervuar su ile doldukça içi hava
dolu şamandra kaldırma kuvvetinin etkisi ile yükselerek belli
I. ip gerilmeleri,
bir noktadan sonra musluğu tıkayarak su akışını engellemiş
II. cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri,
olur.
III. cisimlerin kütleleri
verilenlerden hangileri kesinlikle doğrudur?
ÇÖZÜMÜ
Kesin olarak eşitliği bilinen nicelik taşan sıvı hacmi yani ci-
simlerin batan hacimleri olduğuna göre, cisimlere etki eden
kaldırma kuvvetleri eşittir.
Cevap B
1. Ağırlığı G olan bir cisim yerçekimi ivmesinin g olduğu bir or- 3. Kendi içinde türdeş K, L, M cisimlerinin aynı sıvı içindeki den-
tamda, d özkütleli sıvı içinde şekildeki gibi dengede iken batan ge durumları şekildeki gibidir.
hacmi Vb, cisme etki eden kaldırma kuvveti FK dır. K L M
h
h
G
V×Y×
Buna göre, cisimlerin özkütleleri dK, dL, dM arasındaki iliş-

Buna göre, sistem yerçekimi ivmesinin daha büyük oldu- ki nedir?
ğu bir ortama götürülürse Vb ve FK nasıl değişir?
A) dK > dL > dM B) dM > dL > dK C) dL > dM > dK
Vb FK
–––––––––– –––––––––– D) dL > dK > dM E) dK = dL = dM
A) Artar Artar
Çözüm:
B) Değişmez Artar K cisminin hacminin yarısı, L cisminin hacminin yarısından
C) Azalır Artar fazlası, M cisminin hacminin yarısından daha azı, M battığı
D) Değişmez Değişmez için cisimlerin özkütleleri arasındaki ilişki dL > dK > dM şek-
E) Artar Değişmez lidedir.
Cevap D
Çözüm: 4. Düşey kesiti verilen kaplarda d1 ve d2 özkütlesi sıvılar ile K, L,

FK = G M cisimlerinin denge durumları Şekil-I, II ve III’teki gibidir.
Vb $ dS $ g = Vc $ dc $ g (g artarsa FK artar) d1 d1 d2
L M h
K
Vb $ dS = Vc $ dc (g artarsa Vb de€iflmez) d2 d2 d2 h
Cevap B
Buna göre, sıvıların türdeş karışımı sağlandığında cisimle-
re etki eden kaldırma kuvvetleri FK, FL ve FM nasıl değişir?
2. Düşey kesiti verilen şekildeki sistemde K cisminin batan hac- FK FL FM

–––––––––– –––––––––– ––––––––––
mi Vb, cisme etki eden kaldırma kuvveti FK dır. A) Artar Artar Değişmez
B) Artar Azalır Azalır
vana
gaz
C) Azalır Artar Artar
K
D) Değişmez Artar Değişmez
E) Değişmez Değişmez Azalır
V×Y×
Çözüm:
Buna göre, kap içine vanadan bir miktar daha gaz eklenir-
Cisimlerin özkütleleri;
se Vb ve FK nasıl değişir?
d1 + d 2
dK = dL = dM = şeklindedir.
Vb FK 2
–––––––––– –––––––––– I. Kaptaki sıvılar karıştırılırsa
A) Artar Artar
d1 + d 2
B) Artar Azalır dkar > olur ve cisim yüzer. Dolayısı ile cisme etki eden
2
C) Artar Değişmez kaldırma kuvveti değişmez.
D) Değişmez Artar II. kaptaki sıvılar karıştırılırsa
E) Değişmez Değişmez d1 + d 2
dkar = olur ve cisim askıda kalır. Bu durumda cisme
2
Çözüm: etki eden kaldırma kuvveti değişmez.
Sıvılar üzerlerine uygulanan basıncı her yöne aynı büyüklük- III. kaptaki sıvılar karıştırılırsa,
te ileteceği için cismin üst yüzeyinde artan basınç kuvveti ay- d1 + d 2
dkar < olur ve cisim batar.
nı miktarda alt yüzeyde de artacağı için cismin batan hacmi 2
ve cisme etki eden kaldırma kuvveti değişmez. Bu durumda cisme etki eden kaldırma kuvveti azdır.
Cevap E
Cevap E
5. Düşey kesiti verilen kaptaki sıvı içindeki K cisminin denge du- 7. Eşit kollu teraziye yerleştirilen X, Y sıvılarının bulunduğu taşır-
rumu şekildeki gibidir. ma kaplarının düşey kesitleri Şekil-I ve II’deki gibidir.
4A h K L
h
h
dX dY
2A h
A F A h
h
ûHNLO, ûHNLO,,
Cismin tabanında alanı A olan yüzeye etki eden sıvı basınç
K ve L cisimleri sırasıyla dX ve dY özkütleli sıvılar içine bırakıl-
kuvveti F kadar olduğuna göre, cismin ağırlığı kaç F’dir?
dığında Şekil-I’deki eşit kollu terazinin dengesi bozulurken Şekil-
5 7
A) 2 B) C) 3 D) E) 4 II’deki terazinin dengesi bozulmuyor.
2 2
Buna göre,
Çözüm:
I. K cisminin özkütlesi, X sıvısının özkütlesinden büyüktür.
Cismin diğer yüzeylerine etki eden sıvı basınç kuvvetleri; II. L cisminin özkütlesi Y sıvısının özkütlesinden büyüktür.
F III. L cisminin özkütlesi Y sıvısının özkütlesinden küçüktür.
yargılarından hangisi kesin doğrudur?
3F
––
F 2 F D) I ve II E) I ve III
Cisim dengede olduğuna göre, Çözüm:
3F Şekil-I’deki eşit kollu terazinin dengesinin bozulması için, cis-
F+G=F+ +F
2
5F min kapta ağırlaşmaya sebep olması gerekir.
G= olur.
2 Cevap B Bu durumda dK > dX dir.
Şekil-II’deki eşit kollu terazide dengenin bozulmaması için
kapta ağırlaşma olmalıdır. Bu durumda dL > dY dir.
Cevap D
6. Düşey kesiti verilen kap içinde birbirine karışmayan X, Y sıvı-
ları içindeki K cismi şekildeki gibi dengededir. 8. Esnemesiz ipe bağlı esnek balon düşey kesiti verilen kap için-
deki sıvı ve gaz ile şekildeki gibi dengededir.
musluk
;V×Y×V×
K vana
<V×Y×V× gaz
Buna göre musluk açılıp sıvı akışı bitene kadar beklendi- balon
ğinde, V×Y× T K
I. K cismine etki eden kaldırma kuvveti azalır. Buna göre vanadan içeri bir miktar gaz ilavesi yapılırsa;
II. Kaptan yalnızca X sıvısı akar. I. T ip gerilmesi,
III. K cisminin Y sıvısı içinde batan hacmi artar. II. K noktasındaki toplam basınç,
yargılarından hangileri doğrudur? III. gaz basıncı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III verilenlerden hangileri artar?
D) I ve II E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Çözüm:
Çözüm:
İlk durumda askıda kalan K cismi musluk açılıp sıvı akışı bit- Vanadan içeri gaz ilave edilince gaz basıncı artar ve sıvı ta-
tikten sonra yüzecek şekilde dengeye gelir ve kaldırma kuv- rafından balona iletilen basınç da artmış olur. Dışındaki ba-
veti değişmez. Ancak kaldırma kuvvetinin değişmemesi için X sıncı artan balonun iç basıncı da artar ve hacmi küçülür. Bu
durumda balona etki eden kaldırma kuvveti ve T ip gerilme-
sıvısının cisme uyguladığı kaldırma kuvvetini de Y sıvısı uy-
si azalır. Balonun hacminin azalması ile kap tabanındaki sı-
gular ve bu durumda cismin Y sıvısında batan hacmi artar, vı basıncı azalırken kaptaki gaz basıncının artması K nokta-
kaptan hem X hem Y sıvısı akmış olur. sındaki toplam basıncı artırır.
Cevap C Cevap E
9. Düşey kesiti verilen kap içinde K cisminin bağlı olduğu ipte olu- 11. İçinde demir bilye bulunan buz, K cismi ve esnek yay düşey
şan gerilme kuvveti T, cisme etki eden kaldırma kuvveti FK dır. kesiti şekildeki gibidir.
T
K
Gaz T Demir
Buz
bilye Fyay
K su
Demir
Buz Buna göre sisteme yalnızca buzu eritecek kadar ısı verilir-
bilye
Su se,
Buna göre sisteme yalnızca buzu eritecek kadar ısı verilir- I. T ip gerilmesi artar.
se, II. Yayda oluşan kuvvet artar.

III. Kap tabanındaki sıvı basıncı azalır.
I. T
II. FK
III. Gaz basıncı
niceliklerinden hangileri artar?
Çözüm:
İçinde bilye olan buz eritilince kaptaki sıvı yüksekliği azalır
D) I ve II E) II ve III ve kap tabanındaki sıvı basıncı azalır. Sıvı seviyesinin azal-
ması sonucunda K cisminin sıvı içinde batan hacmi azalır ve
Çözüm: cisme etki eden kaldırma kuvveti azalır. Bu durumda ip geril-
mesi artarken Fyay = k · x olduğu için yayda oluşan geri çağı-
Sisteme yalnız buzu eritecek kadar ısı verilirse su yüksekliği
rıcı kuvvet değişmez.
azalır ve cisme etki eden kaldırma kuvveti azalır. Bu durum- Cevap C
da ip gerilmesi artar. Su seviyesinin azalması ile gazın hac-
mi artar ve basıncı azalır.
Cevap A 12. Ağırlığı 20 N olan K cismi düşey kesiti Şekil-I’deki gibi verilen
farklı sıvılarla dolu kaplara esnemesiz iplerle Şekil-II’deki gibi
bağlandığında iplerde oluşan gerilme kuvvetleri 8 N oluyor.
10. Esnek balon ve K cisminin aynı sıvı içindeki denge durumu şe-
kildeki gibidir. Buna göre, kapların ağırlığındaki değişimlerin kaç N oldu-
ğunu bulunuz.
K
esnek a) b)
ip balon T T
K K
musluk
V×Y×
<V×Y×V× V×Y×
ûHNLO, ûHNLO,, ûHNLO, ûHNLO,,
Buna göre, musluktan bir miktar sıvı boşaltılırsa,
c) d)
I. K cismi bir miktar aşağı iner. K
K
T
II. Balon içindeki gaz basıncı azalır. T
V×Y× V×Y×
ûHNLO, ûHNLO,, ûHNLO, ûHNLO,,
III. İpte oluşan gerilme kuvveti artar.
Çözüm:
niceliklerinden hangileri doğrudur?
a) Kaptaki ağırlaşma miktarı ; G – T
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III ; 20 – 8 = 16 N olur.
D) II ve III E) I, II ve III b) Kaptaki ağırlaşma miktarı ; G – T – FK = 0 olur.
c) Kaptaki ağırlaşma miktarı ; G = 20 N olur.
Çözüm:
d) Kaptaki ağırlaşma miktarı ; G – FK
Musluktan akan su balon üzerindeki basıncın azalmasına do-
layısı ile balonun bir miktar şişip artan kaldırma kuvveti sa- ; G – (G + T)
yesinde yukarı doğru çıkmasını sağlar. Bu durumda K cismi ; 20 – (20 + 8) = – 8 N
aşağı iner ve ipteki gerilme kuvveti artar. (Kap hafiflemiştir.)
Cevap E
1. Ağırlığı G olan K cismi, L sıvısı içinde şekildeki gibi dengede- 4. Ağırlıklı 3G olan eşit hacim bölmeli K cismi, d1 özkütleli sıvı
dir. içinde Şekil-I’deki gibi, K cismi ve G ağırlıklı L cismi d2 özküt-
leli sıvı içinde Şekil-II’deki gibi dengededir.
ip
L
K
K K
/V×Y×V×
G d1 d2
K cismini duvara bağlayan ipte oluşan gerilme kuvveti
4
olduğuna göre, K cisminin özkütlesinin sıvının özkütlesi- d1
Buna göre, sıvıların özkütleleri oranı kaçtır?
d d2
ne oranı K kaçtır? 3 5 4 1
dL A) B) 2 C) D) E)
1 1 2 3 4 2 3 3 3
A) B) C) D) E)
4 3 3 4 3
2. Kütleleri eşit K, L cisimlerinin aynı sıvı içindeki denge durum-

ları şekildeki gibidir.
5. Aynı maddeden yapılan K, L, M cisimlerinin aynı sıvı içindeki
denge durumları şekideki gibidir.
K
L TK TL TM
K
Buna göre, L
M
I. Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir.
II. K cisminin hacmi L cisminin hacminden büyüktür. Cisimlerin hacimleri arasındaki ilişki VM > VL > VK olduğu-
III. Cisimlerin özkütleleri eşittir. na göre, ip gerilmeleri TK, TL, TM arasındaki ilişki nedir?
A) TK > TL > TM B) TL > TK > TM C) TM > TL > TK
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) TL > TM > TK E) TK > TM > TL
3. Aynı maddeden yapılan X, Y cisimlerinin d ve 2d özkütleli sıvı-

lar içindeki denge durumları Şekil-I ve II’deki gibidir.
6. 3G ağırlıklı özdeş K, L cisimlerinin dX, dY özkütleli sıvılardaki
denge durumları şekildeki gibi iken iplerdeki gerilme kuvvetle-
X Y
ri G kadar oluyor.
T1 T2
d 2d
ip
ûHNLO, ûHNLO,, ;V×Y×V×
K
Cisimlerin hacimleri eşit olup T1 ip gerilmesi X cisminin L
ip
ağırlığına eşit olduğuna göre, T2 ipindeki gerilme kuvveti- <V×Y×V×
T dX
nin Y cisminin ağırlığına oranı 2 kaçtır? Buna göre, sıvıların özkütleleri oranı kaçtır?
GY dY
1 1 3 1 1
A) B) C) 1 D) E) 3 A) 4 B) 3 C) 2 D) E)
3 2 2 2 5
7. Kendi içinde türdeş K, L, M cisimleri taşma seviyesine kadar 10. K, L, M sıvılarına ait kütle - hacim grafiği şekildeki gibidir.
sıvı dolu taşırma kaplarına bırakıldığında denge durumları Şekil-I, Kütle
II ve III’teki gibi oluyor. K
L
M
K
Hacim
L
M K, L, M sıvılarından belirli miktarlarda alınarak oluşturulan
karışımlara, özkütlesi L sıvısının özkütlesine eşit bir cisim
I II III
bırakıldığında, cismin denge durumu,
Buna göre, hangi cisimler ağırlığı kadar sıvı taşırmıştır?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
L+M
D) K ve L E) L ve M K+L K+M
I II III
verilenlerden hangileri gibi olabilir?
D) I, II ve III E) I ve III
8. Aynı maddeden yapılan K, L, M cisimlerinin aynı sıvı içindeki 11. Taşma seviyesine kadar sıvı dolu K taşırma kabına bırakılan
denge durumları şekildeki gibidir. cisim batıyor.
L
M
.NDE× /NDE×
K kabından L kabına sıvı akışı bittiğinde K kabındaki kütle ar-

Buna göre, hangi cisimlerin içinde kesinlikle boşluk var-
tışı L kabındaki kütle artışının iki katı oluyor.
dır? (Kap tabanı M cismine etki kuvveti uygulamaktadır.)
Buna göre, taşan sıvı kütlesinin (mtaşan) K kabına bırakı-
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve L
m taflan
D) K ve M E) L ve M lan cismin kütlesine (mcisim) oranı kaçtır?
mcisim
1 2 5 3
A) B) C) 1 D) E)
3 3 4 2
12. Eşit hacimli K, L cisimleri şekildeki gibi dengede iken cisimleri

birbirine bağlayan ipteki gerilme kuvveti K cisminin ağırlığı ka-
dardır.
9. Eşit hacimli K, L, M cisimlerinin birbirine karışmayan d1, d2, d3 K
özkütleli sıvılar içindeki denge durumları şekildeki gibidir.

L
d1 d2 d1
mK
K L M Buna göre, cisimlerin kütleleri oranı kaçtır?
mL
d2 d3 d3
1 1 1 2 3
A) B) C) D) E)
4 3 2 3 4
Buna göre, cisimlerin ağırlıkları GK, GL, GM arasındaki iliş-
ki nedir?
A) GK > GL > GM B) GM > GK > GL C) GL > GK > GM
D) GL > GM > GK E) GK = GL = GM 1.E 2.B 3.E 4.A 5.C 6.C 7.D 8.C 9.D 10.D 11.A 12.B
UNITE 3
ISI - SICAKLIK 2. Metal Termometreler
Çok yüksek sıcaklıkları ölçmek için

İç Enerji
kullanılan termometre çeşididir. Metal-
Bir sistemi oluşturan atom ve moleküllerin kinetik, titreşim, po- lerin genleşme özeliğinden faydalanı-
tansiyel ve bağ enerjileri toplamına iç enerji denir. Sistem ısı aldı- lır.
ğında iç enerjisi artar, ısı verdiğinde iç enerjisi azalır. Metal termometreler fırın ve fabri-
kalarda kullanılır.
Isı
3. Gazlı Termometreler
Sıcaklıkları farklı olan iki cisimden sıcaklığı büyük olandan kü- Gazların genleşme özelliğinden faydalanılarak oluşturulan
çük olana aktarılan enerjidir. Isı transferi sırasında ortaya çıkan bir gazlı termometreler düşük sıcaklıkları ve hassas sıcaklık değişim-
enerjidir. Bir cismin ya da sistemin ısısı diye bir kavram yoktur. lerini ölçmek için kullanılır.
SI- birim sisteminde ısı birimi Joule’dür. Isı birimi olarak kalori (cal)
Gazlı termometreler labaratuvar ortamında kullanılır.
de kullanılabilir. Transfer sırasında aktarılan ısı kalorimetre kabı
yardımı ile hesaplanır. Sıcaklık farklı birimlerle ifade edilebilir. Bizim ülkemizde Celci-
us (°C) - termometresi kullanılırken bazı ülkelerde Fatrenheit (°F),
bilim dünyasında Kelvin (K) termometreleri kullanılır.
Sıcaklık
Termometreler suyun donma ve kaynama noktaları arasında
Bir maddenin ya da sistemin atom ve moleküllerinin ortalama ölçeklendirilir.
kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür. Sıcaklık bir enerji çeşiti değildir. SI
Celcius Fahrenheit Kelvin
birim sisteminde sıcaklık birimi Kelvin (K) dir. Sıcaklık termometre Suyun
100 212 373 K kaynama
ile ölçülür. QRNWDV×
Termometreler 0 32 273 D
Suyun
donma
QRNWDV×
Bir cisim ya da bulunduğu ortam ile ısı alışverişi yaparak sı-
caklığı belirleyen araçlara termometre denir. Termometreler sıvılı, Termometrenin gösterdiği sıcaklık değerleri;
metal ve gazlı termometreler olmak üzere üç gruba ayrılır. C F – 32 K – 273 X–D
= = =
100 180 100 K –D
.....................................................................
şeklinde birbirine çevrilebilir.
1. Sıvılı Termometre
Sıvıların genleşme özelliğinden faydalanıla-

rak oluşturulan sıvılı termometrelerde termomet- ĞRENİYORUM
renin hassasiyetinin yüksek olması için,
Fahrenheit termometresi ile 86 °F olarak ölçülen bir oda-
† Kılcal borunun kesit alanı ince
nın sıcaklığı Celcius termometresi ile kaç °C olarak öl-
† Kulanılan sıvının genleşme katsayısı çülür?
büyük A) 26 B) 30 C) 32 D) 36 E) 42
† Sıvı haznesi büyük

† Termometrenin yapıldığı maddenin ÇÖZÜMÜ
genleşme katsayısı küçük
F – 32 C
=
† Sıcaklık aralıkları ayrıntılı 180 100
86 – 32 C
olmalıdır. =
180 100
Düşük sıcaklıklarda alkollü, ortalama sıcaklıklarda cıvalı termo-
C = 30 °C Cevap B
metre kullanılır.
UNITE 3
°X ve °Y ölçekli termometrelerin birbirine bağlı değişim grafiği I. Normal bir insanın vücut ısısı 36 °C’dir.
şekildeki gibidir. II. Ocakta pişirilen yemeğe sıcaklık aktarılır.
°X III. Kalın kazağımı giyinince vücut ısım yükseldi.
Yukarıda verilen cümlelerin hangilerinde kavram karma-
+5
şası vardır?
–10 0 90
°Y A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Buna göre, Y termometresinin 90 °Y gösterdiği bir orta- D) II ve III E) I, II ve III

mın sıcaklığı °X termometresi ile kaç °X ölçülür?
A) 30 B) 35 C) 40 D) 45 E) 50 ÇÖZÜMÜ
ÇÖZÜMÜ Herhangi bir sistemin ya da maddenin ısısı diye bir kavram
yoktur. Bu nedenle I ve III’te kavram yanılgısı vardır. Ocakta
10 5 pişirilen yemeğe ise sıcaklık değil ısı aktarılır.
= x = 50 °X olur. Cevap E Cevap E
25 x
YGULUYORUM Öz ısı
Bir maddenin birim kütlesinin sıcaklığını 1 °C artırmak için ge-
X ölçekli bir termometre suyun kaynama sıcaklığının 240 °X,
rekli olan ısı miktarına öz ısı denir.
donma sıcaklığını – 40 °X olarak ölçüyor.
Birim “J/kg · K ; “cal/g °C”dir.
Buna göre, 100 °X kaç °C’dir?
A) 30 B) 40 C) 50 D) 55 E) 65 “c” ile gösterilir ve maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
ÇÖZÜMÜ
Aynı miktarda ısı alan eşit kütleli maddelerden öz ısısı
100 – (– 40) X – 0 küçük olanın sıcaklığı daha fazla değişir.
=
240 – (– 40) 100
140 X – 0 1 X
= & = X = 50 °C
280 100 2 100
Cevap C Isı sığası
Bir maddenin m kadar kütlesinin sıcaklığını 1 °C değiştirmek
için gerekli olan ısı enerjisine (m · c) ısı sığası denir. Maddenin ısı
YGULUYORUM alma kapasitesi olarak da tanımlanabilir.
K, L, M termometrelerinde kullanılan sıvıların donma ve kay- Birim “J/K” , “cal/°C” dir.

nama noktaları tablodaki gibidir. “C” ile gösterilir ve maddeler için ayırt edici özellik değildir.
Termometre Donma Sıcaklığı Kaynama Sıcaklığı
K –120 20 AYATIN İÇİNDEN!
L – 30 150
Öz ısısı küçük olan maddeler büyük olan maddelere göre
M 40 80
daha çabuk ısınır ve soğur. Bu durumdan,
Buna göre, 30 °C sıcaklık değerini hangi termometreler
† Elektronik cihazların soğutma sistemlerinde
ölçebilir?
† Tencere ve tencere kulplarının yapımında
A) Yalnız K B) Yalnız L C) Yalnız M
† Termometre yapımında
D) K ve L E) L ve M
faydalanılır.
ÇÖZÜMÜ Karaların denizlere göre daha hızlı ısınıp daha hızlı so-
ğuması da suyun ısı kapasitesinin karalara göre daha yüksek
30 °C sıcaklık yalnızca L termometresinin donma ve kayna-
olmasından kaynaklanır.
ma sıcaklıkları arasında olduğu için yalnızca L termometre-
si ile ölçülebilir. Cevap B
UNITE 3
Isı Alışverişi
YGULUYORUM
Kütlesi m olan bir maddenin öz ısısı c iken ısı değişimi Q kadar
Isıca yalıtılmış ortamda düşey kesiti verilen kaplarda eşit sı-
olduğunda sıcaklığındaki değişme miktarı ¢T ise, ısı-sıcaklık ilişkisi
caklıktaki aynı cins sıvılar özdeş ısıtıcılar ile eşit süre ısıtılı-
Q = m · c · ¢T yor.
K L M
Verilen ısının - sıcaklık değişimine bağlı grafiğinin eğimi
S S S
maddenin ısı sığasını verir.
Buna göre, sıvıların sıcaklıklık değişimleri ¢TK, ¢TL, ¢TM
Q1 – Q 2
,V×GHÿLüLPL
tana = arasındaki ilişki nedir?
Q1
,V×GHÿLüLPL T2 – T1
TQ A) ¢TK > ¢TL > ¢TM B) ¢TM > ¢TK > ¢TL
tana =
TT C) ¢TM > ¢TK = ¢TL D) ¢TK > ¢TM > ¢TL
Q2 a
tana = C E) ¢TM > ¢TL > ¢TK
6×FDNO×N
T1 T2 6×FDNO×N
ÇÖZÜMÜ
YGULUYORUM Sıvılara verilen ısılar eşit olduğuna göre, sıcaklık değişimleri
sıvıların kütlesi ile ters orantılıdır.
Aynı ortamda bulunan K, L, M maddelerine ait ısı - sıcaklık
mK > mL > mM ¢TM > ¢TL > ¢TK Cevap E
grafiği şekildeki gibidir.
,V×
3Q Isıca yalıtılmış bir ortamda sıcaklıkları farklı olan maddeler ara-
K
sında ısı alış, verişi olur. Sıcak olan madde ısı verirken soğuk olan
2Q
L
M ısı alır. Isı akışı sıcaktan soğuğa doğru gerçekleşir. Denge sıcak-
Q
lığına ulaşıldığında ısı alışverişi sona erer ve alınan ısı ile verilen
0 6×FDNO×N ısı birbirine eşittir.
2T 3T
Qalınan = Qverilen
Cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki 2mK = mL = mM ol- .........................................................
duğuna göre,
I. Cisimlerin ısı sığaları arasındaki ilişki CM > CL > CK dır. Isıca yalıtılmış ortamda ısı alış verişi yapan cisimlerin
II. K ve L aynı maddeden yapılmıştır.
aldıkları ve verdikleri ısı ile son sıcaklıkları kesinlikle eşittir.
III. Cisimlerin öz ısıları arasındaki ilişki CM > CK = CL dir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Hâl değişimi olmadan birden fazla madde ısıca yalıtılmış or-
tamda bir araya getirilip ısı alışverişi yapmaları sağlanırsa denge
sıcaklığı;
m ·c ·T + m 2 ·c 2 ·T2 + ...
Tdenge = 1 1 1
ÇÖZÜMÜ m1·c1 + m 2 ·c 2 + ...
......................................................................
Grafiğin eğimi maddenin ısı sığasını verir.
Q 2Q 3Q
CK = CL = CM =
2T 2T T † Karıştırılan maddelerin ısı sığaları eşit ise, denge sıcaklığı
Isı sığaları arasındaki ilişki; CM > CL > CK (I. yargı doğru) T + T + ...Tn
Tdenge = 1 2
Q n
......................................................................
K cismi için mK · cK =
2T
Q şeklinde hesaplanır.
L cismi için mL · cL =
T
3Q † Karıştırılan maddeler aynı cins ise, denge sıcaklığı
M cismi için mM · cM = m ·T + m 2 ·T2 + ...
T
Tdenge = 1 1
Öz ısılar arasındaki ilişki; cM > cK = cL (K ve L aynı madde m1 + m 2 + ...
......................................................................
olabilir. (II ve III doğru) Cevap E
UNITE 3
Karışımın denge sıcaklığı karışımı oluşturan sıvıların
YGULUYORUM
sıcaklığına eşit olamaz. Karışım sıcaklığı sıvıların sıcaklıkla- Düşey kesitleri verilen kaplar yarı yüksekliğine kadar T sıcak-
rı arasındadır. lığındaki aynı cins sıvılar ile doludur.
T T T h
YGULUYORUM I II III
Kaplar tamamen dolana kadar 3T sıcaklığında aynı cins
Sıcaklıkları 20 °C ve 60 °C olan aynı maddeden yapılan 2m
sıvılar ile doldurulursa kaplardaki sıvıların son sıcaklık-
ve 6m kütleli K, L cisimleri ısıca yalıtılmış ortamda birbirlerine
ları TI, TII, TIII arasındaki ilişki nedir?
temas edecek şekilde yerleştiriliyor.
A) TI > TII > TIII B) TIII > TII > TI C) TII > TI > TIII
60 °C
20 °C
D) TI > TIII > TII E) TII > TIII > TI
K 6m L
2m
ÇÖZÜMÜ
Buna göre, ısıl denge sağlandıktan sonra cisimlerin son
Karışımın sıcaklığı karışımı oluşturan sıvıların sıcaklıkları ara-
sıcaklığı kaç °C olur?
A) 30 B) 35 C) 40 D) 45 E) 50 sında ve hacmi büyük olana yakın olur.
TII = 2T
44
ÇÖZÜMÜ 3T > TII > 2T TI > TII > TIII
2T > TIII > T Cevap A
m $ T + m 2 $ T2 2m $ 20 + 6m $ 60
Tdenge = 1 1 =
m1 + m 2 8m
400m
= = 50 °C olur. Cevap E
8m HÂL DEĞİŞİMİ
Maddeler ısı alışverişi sırasında molekülleri arası çekim kuv-
vetlerinde oluşan değişim nedeni ile hâl değişimine uğrayabilirler.
YGULUYORUM Hâl değişimi ile maddenin fiziksel hâli değişir.
Sıcaklıkları 40 °C ve 60 °C olan aynı cins sıvılar akıtan eşit .......................

Erime
.......................
%XKDUODüPD
debili K, L muslukları aynı anda açılarak düşey kesiti verilen
KATI
KATI SIVI
SIVI GAZ
GAZ
kabın yarısı doldurulduktan sonra K musluğu kapatılıp kabın
dolması bekleniyor. .......................
Donma .......................
<RÿXüPD
. . . . ..
K L ......I.s..×..a.l.a..r.a..k.......
. . . . ..
.....I.s..×..v.e..r.e..r.e..k......
Erime ve Donma
Sabit basınç altında katıların sıvı hâle geçmesine erime, sı-
Buna göre, kap dolduktan sonra kapta oluşan karışımın
vıların katılaşmasına donma denir. Hâl değişiminin gerçekleştiği
sıcaklığı kaç °C’dir?
A) 45 B) 47 C) 50 D) 52 E) 55 sıcaklığa erime sıcaklığı ya da donma sıcaklığı denir. Bir maddenin
erime ve donma sıcaklıkları birbirine eşittir.
ÇÖZÜMÜ
Erime Isısı (Le): Bir maddenin 1 gramının erimesi için verilen
ısı miktarıdır.
2V
60 °C 3V $ 60 + V $ 40
Tdenge = Bir maddenin m gramının erimesi için verilen ısı miktarı ise
V V 4V
60 °C 40 °C
= 55 °C Cevap E Q = m · Le
UNITE 3
Kaynama ve Yoğuşma ★ Madde molekülerinin hâl değişimi sırasında sıcaklığı ve ki-
netik enerjisi değişmez.
Sabit basınç altında gazların sıvı hâle geçmesine yoğuşma,
sıvıların gaz hâle geçmesine buharlaşma denir. ★ Bu aralıkta alınan ısı; Q = m · Le şeklinde ifade edilir.
Hâl değişiminin gerçekleştiği sıcaklığa kaynama sıcaklığı denir.
III. Bölge:
Buharlaşma Isısı (LB): Bir maddenin 1 gramının buharlaşması
★ Su hâline dönüşen maddenin ısı alarak sıcaklığı ve kinetik
için alması gereken ısı miktarıdır.
enerjisi artar.
Bir maddenin m gramının buharlaşması için verilmesi gereken
★ Bu aralıkta alınan ısı; Q = m · csu · ¢T şeklinde ifade edilir.
ısı miktarı
Q = m · LB IV. Bölge:
şeklinde hesaplanır. ★ Su ısı alarak hâl değiştirir ve kaynar.
★ Bu aralıkta alınan ısı; Q = m · LB şeklinde ifade edilir.
Isıtılan saf maddelerin hâl değişimi sırasında sıcaklığı V. Bölge:

sabit kalır.
★ Buhar ısı alarak sıcaklığı artar.
★ Bu aralıkta alınan ısı; Q = m · cbuhar · ¢T şeklinde ifade edilir.
Süblimleşme - Kırağılaşma
Bir katının erimeden buharlaşması olayına süblimleşme denir. Hâl değişimi sırasında maddenin sıcaklığı değişmediği
Basınca bağlı olarak naftalin, iyot, arsenik gibi maddeler süblimleşir. için özkütlesi de değişmez.
Maddenin gaz hâlinden direk katı hâle geçmesine geri süblim-
leşme ya da kırağılaşma denir.
ĞRENİYORUM
Suyun Hâl Değişim Grafiği
Isıca yalıtılmış bir ortamda – 20 °C’deki 10 gram buzun
Deniz seviyesinde 1 atm basınç altında – T °C’deki buzun sı- 100 °C’de buhar hâline gelebilmesi için kaç kcal ısıya ih-
caklık - ısı grafiği şekildeki gibidir. tiyaç vardır? (csu = 1 cal/g °C, cbuz = cbuhar = 0,5 cal/g °C,
Le = 80 cal/g, Lb = 540 cal/g)
6×FDNO×N
V A) 6,8 B) 7 C) 7,3 D) 7,5 E) 8
100
IV
III
0 ,V×
ÇÖZÜMÜ
II
I Buzun sıcaklık ısı grafiğine göre,
–T 6×FDNO×N
Q4
100
Q3
I. Bölge: Q2
0 ,V×
★ Madde katı hâldedir. –20
Q1
★ Madde molekülerinin kinetik enerjisi artar.

Q1 = m · cbuz . ¢T = 10 · 0,5 · 20 = 100 cal
★ (– T – 0)°C aralığında alınan ısı Q = m · cbuz · [0 – (– T) ]
Q2 = m · Le = 10 · 80 = 800 cal
şeklinde ifade edilir.
Q3 = m · csu . ¢T = 10 · 1 · 100 = 1000 cal
Q4 = m · LB . = 10 · 540 = 5400 cal
II. Bölge:
Q1 + Q2 + Q3 + Q4 = 7300 cal = 7,3 kcal olur.
★ Buz aldığı ısıyı hâl değiştirirken kullanarak erir.
Cevap C
★ Madde (katı + sıvı) fazdadır.
UNITE 3
Bir sıvıya ait sıcaklık - ısı grafiği şekildeki gibi ise grafiğin
ĞRENİYORUM
I ve II bölgelerinin varlığı sıvının en az iki sıvıdan oluşan bir I. Sıvının sıcaklığı
karışım olduğunu gösterir. II. Dış basınç
6×FDNO×N III. Sıvının havaya temas yüzeyi

Yukarıda verilen faktörlerin hangileri buharlaşma mikta-
II
rını artırır?
I
,V× A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
0
Hâl değişimi sırasında karışımda geriye kalan maddenin D) I ve III E) I, II ve III
sıcaklığı değişmez.
ÇÖZÜMÜ
YGULUYORUM Sıvının sıcaklığı ve sıvının havaya temas yüzeyi arttıkça bu-
harlaşma miktarı artarken, dış basınç arttıkça buharlaşma hı-
Aynı sıcaklıktaki K, L maddeleri özdeş ısıtıcılar ile ısıtılınca
zı ve miktarı azalır.
sıcaklık-zaman grafiği şekildeki gibi oluyor. Cevap D
6×FDNO×N L K
=DPDQ
YGULUYORUM
0
Buna göre, Isıca yalıtılmış kapta bulunan bir miktar su içine atılan buz
I. K cismi katıdır. parçasının kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki
II. K cismi sıvıdır. gibidir.
III. L cismi sıvıdır. Buz kütlesi

I
D) II ve III E) I, II ve III II
Zaman
0
ÇÖZÜMÜ Buna göre,
K katı ise iki kez hâl değiştirmiş, sıvı ise bir karışıma ait grafik I. t = 0 anında buzun sıcaklığı 0 °C’dir.
olabilir. L cismi ise katı da olabilir sıvı da. II. I aralığında suyun sıcaklığı sabittir.
Cevap E
III. II aralığında kaptaki suyun sıcaklığı 0 °C’dir.
Buharlaşma
† Sıvı yüzeyinde gerçekleşir. D) I ve III E) II ve III
† Farklı sıcaklıklarda gerçekleşebilir.
† Buharlaşma sırasında sıvının sıcaklığı değişebilir. ÇÖZÜMÜ
Grafiğe göre, buz t = 0 anında hâl değiştirmeye başladığı için
Kaynama t = 0 anında buzun sıcaklığı 0 °C’dir. (I. doğru)
† Sıvının her noktasında gerçekleşir. I aralığında hâl değişimi buzda olduğu için suyun sıcaklığı
azalmaktadır. (II. yanlış)
† Tek bir sıcaklıkta gerçekleşir.
II aralığında kapta hem su hem buz olduğu için sıcaklık
† Kaynama sırasında ısı alan sıvının sıcaklığı değiş-
0 °C’dir. (III. doğru)
mez. Cevap D
UNITE 3
2. Isının Konveksiyon (Taşınım) ile Yayılması
YGULUYORUM
Isı enerjisinin hava veya sıvı akışı ile yani taneciklerin yer de-
Isıca yalıtılmış bir kapta bulunan suya bir parça buz atılınca
ğiştirmesi ile yayılmasına ısının konveksiyon yolu ile yayılması de-
kaptaki su kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki
nir. Konveksiyon ile ısı yayılımı sıvı ve gazlarda gözlenir. Kalorifer
gibidir.
Su kütlesi veya sobanın odayı ısıtması, alttan ısıtılan tenceredeki suyun ısın-
ması konveksiyon yolu ile gerçekleşir.
I II
Zaman
0
Buna göre,
3. Isının Işıma (Radyasyon) Yolu ile Yayılması
I. t = 0 anındaki kaptaki buz kütlesinin sıcaklığı 0 °C’nin
altındadır.
Isı enerjisinin tanecik olmadan gözle görünen ya da görünme-
II. I aralığında buzun sıcaklığı sabittir.
yen ışınlar yardımı ile yayılmasına ışıma yolu ile iletim denir. Işıma
III. II aralığında suyun sıcaklığı sabittir.
ile yayılma temas olmadan gerçekleşir, maddesel bir ortama ihti-
yaç yoktur. Güneşten yayılan ışınların ortamı ısıtması ışıma ile ısı-
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III nın yayılmasının en önemli örneklerinden biridir. Bütün maddeler
D) II ve III E) I, II ve III çevrelerine ışıma yolu ile ısı yayar.
ÇÖZÜMÜ
Grafiğe göre, hâl değişimi t = 0 anında başlamamıştır.
Bu durumda t = 0 anında buzun sıcaklığı 0 °C’nin altında-
dır. (I. doğru) YGULUYORUM
I aralığında hâl değişimi olmadığı için sıcaklık sabit değildir.
I. Soba üzerindeki çaydanlığın ısınması
(II yanlış)
II. Güneş alan odaların güneş almayan odalara göre daha
II aralığında buz hâl değiştirdiği için buzun sıcaklığı sabittir.
(III yanlış) sıcak olması
Cevap A
III. Sobanın bulunduğu odayı ısıtması
Yukarıda verilen olaylarda gerçekleşen ısı iletim yolları-
Isının Yayılma Yolları ve Isının İletim Hızı
nın doğru eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisidir?
Enerjinin iletim şekli iletilecek enerjinin türüne göre değişir. Isı
I II III
enerjisinin yayılması iletim, konveksiyon ve ışıma yolu ile olur. ––––––––––– ––––––––––– –––––––––––
A) İletim Işıma Konveksiyon
1. Isının İletim Yoluyla Yayılması (İletim) B) İletim Konveksiyon İletim

C) Işıma İletim Konveksiyon
Maddeyi oluşturan taneciklerin birbirine çarpması ile ısı enerji- D) Konveksiyon İletim Işıma
sinin aktarılmasıdır. İletim yolu ile ısı yayılımı katı, sıvı ve gazlarda E) Konveksiyon Işıma Işıma
görülürken katılar ısıyı yalnızca iletim yolu ile yayar. Metaller ısıyı
iyi ileten maddeler iken tahta, cam, plastik gibi malzemelerde ısı
iletim hızı daha düşüktür.
ÇÖZÜMÜ
Soba üzerindeki çaydanlığın ısınması katılarda ısının yayıl-
ması yani iletim yolu ile gerçekleşir. Güneşin odayı ısıtması
AYATIN İÇİNDEN! ışıma, sobanın odayı ısıtması ise konveksiyon yolu ile ger-
Tahtanın ısı iletimi çok az olduğu için yemek pişirilen ka- çekleşir.
Cevap A
şıklar genellikle tahtadan yapılır.
Isı iletkenliği bakımından buz da iyi bir iletken değildir. Bu
nedenle kış günlerinde göl üzerinde oluşan buz tabakası çok
yavaş kalınlaşır.
UNITE 3
Katı Maddelerde Enerji İletim Hızını Etkileyen
Faktörler
YGULUYORUM
Birbirine perçinlenmiş ve uçlarında X, Y, Z bal mumları bulu-
nan eşit boydaki K, L, M çubukları bir uçlarından ısıtıldığında
Katılarda Isı İletim Hızı
önce X, sonra Y en sonunda da Z bal mumu düşmektedir.
Katılarda iletim hızı katının yüzey alanına, kalınlığına, yüzey-
L
lerdeki sıcaklık farkına ve katı maddenin cinsine bağlıdır. M
X
K M
Y
K L
A
Z
T2
T1
d Buna göre K, L, M çubuklarının ısı iletkenlikleri arasında-

TQ k $ A $ TT ki ilişki nedir?
=
Tt d
.................................... A) K > L > M B) M > L > K C) K > M > L
† Yüzey alanı (A) arttıkça ısı iletim hızı ve ısı kaybı artar.
................................................................................................... D) M > K > L E) L > K > M
† Kalınlık (d) arttıkça ısı iletim hızı azalır ve ısı kaybı azalır.
...................................................................................................
TQ ÇÖZÜMÜ
† Sıcaklık farkı (¢T) ve ısı iletim hızı b l doğru orantılıdır.
...................................................................................................
Tt
Sıcaklık farkı arttıkça ısı kaybı artar.
................................................................................................... Bal mumlarının düşme sürleri tZ > tY > tX olduğuna göre, çu-
† Isı iletim katsayısı (k) ısı iletim hızı ile doğru orantılıdır. Isı buk çiftlerinin iletkenlikleri arasındaki ilişki;
...................................................................................................
iletim katsayısı düşük olan malzemeler yalıtım malzemesi K + L < K + M < L + M şeklindedir.
...................................................................................................
Bu durumda çubukların tek başlarına ısı iletkenlikleri arasın-
olarak kullanılır.
................................................................................................... daki ilişki
K < L < M şeklindedir.
Cevap B
Soğuk havalarda tahta bank ve metal banka ayrı ayrı

dokunulduğunda sıcaklıklarının farklı hissedilmesinin ne-
deni ısı iletim hızlarının farklı olmasından kaynaklanır. Aynı Küresel Isınma
sıcaklıktaki farklı nesnelere dokunduğumuzda sıcaklıkları-
Güneşten Dünya’ya gelen ışınların bir kısmı yansırken bir kıs-
nın farklı hissedilmesinin nedeni ısı iletkenliğidir. Isı iletim
mı soğrulur. Yansıyan ışınlardan bir kısmı atmosferdeki gazlar ta-
hızı yüksek olan maddelerin sıcaklığı daha belirgin hisse-
rafından soğrulur ve atmosferin sıcaklığı artar. Bu duruma “sera
dilir.
etkisi” denir. Dünya’nın soğurduğu ısı enerjisinin kaybettiğinden
fazla olması küresel ısınmaya neden olmaktadır.
Küresel ısınmanın sonucunda ise mevsim zamanlarında de-
Hissedilen ve Gerçek Sıcaklık ğişiklikler, seller, kuraklık, çölleşme, buzulların erimesinde artış
ortaya çıkmaktadır.
Termometre ile ölçülen sıcaklığa gerçek sıcaklık, insan vücu-
dunun hissettiği sıcaklığa ise hissedilen sıcaklık denir.
Hissedilen sıcaklık,
† ortamdaki nem oranı
† ısı iletkenliği
† iklim özellikleri
† kıyafet özellikleri
† vücut yapısı
gibi etkenlere bağlı olarak değişir.
1. I. 10 gram kütleli 20 °C’deki K ve L sıvılarının ısıları aynıdır. 4. Isıca yalıtılmış bir ortamda 25 °C’deki 40 gram su ile – 40 °C’deki
II. 10 °C sıcaklığının iki katı 20 °C’dir. 10 gram buz aynı kap içine bırakılıyor.
III. Sıcaklığın 20 °C’den 40 °C’ye çıkan bir cismin iç enerjisi Buna göre, sistemin son fiziksel hâli ve sıcaklığı bulunuz.
artmıştır. (csu = 1 cal/g °C, cbuz = 0,5 cal/g °C, Le = 80 cal/g)
Yukarıda verilen yargılardan hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Çözüm:
6×FDNO×N
25
Çözüm: Q3
T
Herhangi bir maddenin ısısından bahsedilemez. (I yanlış) 0 ,V×
Q2
Sıcaklığın herhangi bir katından bahsedebilmek için o sıcak- –40 Q1
lığın birimi Kelvin olmalıdır. (II yanlış) Bir cismin sıcaklığı ar-
tınca iç enerjisi artar. (III doğru) Q1 + Q2 = Q3
Cevap D
m · cbuz . ¢T + m · Le + m · csu · ¢T = m · csu + ¢T
10 · 0,5 · 40 + 10 · 80 + 10 · 1 · (T – 0) = 40 · 1 · (25 – T)
2. Q kadar ısı alan X cisminin sıcaklığı 10 °C’den 30 °C’ye çıkıyor.
1000 + 10T = 1000 – 40T
Buna göre, başlangıçta sıcaklığı 8 °F olan aynı X cismine
2Q ısı verilirse son sıcaklık kaç °F olur? T =0
A) 64 B) 70 C) 72 D) 80 E) 86 (0 °C’de 50 gram su)
Çözüm:
1
C F Q m$c$ $ 20
= 100
100 180 =
2Q 1
m$c$ $F
180
5. Isıca yalıtılmış bir ortamda 20 °C’deki 80 gram su ile – 40 °C’deki
40 F
= F = 72 40 gram buz aynı kap içine bırakılıyor.
1 00 18 0 Cevap D
Buna göre, sistemin son fiziksel hâlini ve sıcaklığını bulu-
3. Düşey kesiti verilen kabı tek başına t sürede dolduran K mus- nuz. (cbuz = 0,5 cal/g °C, Le = 80 cal/g, csu = 1 cal/g °C)
luğu ile 2t sürede dolduran L musluğundan akan suların sıcak-
lıkları sırasıyla 30 °C ve 60 °C’dir. Çözüm:
K L
6×FDNO×N
20
Q2
0 ,V×
Buna göre, kabın yarısını K, L muslukları birlikte, kalan ya- Q1

–40
rısını K musluğu tek başına doldurulursa kapta oluşan ka-
rışımın sıcaklığı kaç °C olur? Q1 = m · cbuz · ¢T = 40 · 0,5 . 40 = 800 cal
A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55
Q2 = m · csu · ¢T = 80 · 1 · 20 = 1600 cal
Çözüm: Q2 – Q1 = 1600 – 800 = 800 cal’lik enerji buzun bir kısmı-

nı eritebilir.
3V, 30 °C
5V $ 30 + V $ 60 Q = m · Le
Tdenge =
2V V 6V
30 °C 60 °C 800 = m · 80
210V
= = 35 °C m = 10 g buz erir.
6
Cevap A
Sonuç olarak; 0 °C’de 30 gram buz + 90 gram su bulunur.
6. Isıca yalıtılmış kaba bırakılan K ve L cisimlerinden K’nin sıcak- 8. Isıca yalıtılmış ortamda bulunan bardak ve kovadaki suların sı-
lığı azalırken L’nin sıcaklığı değişmemektedir. caklıkları sırasıyla 20 °C ve 40 °C’dir.
Buna göre başlangıçtaki K, L cisimlerinin fiziksel durum-
ları ile ilgili;
I. L cismi erime sıcaklığında bir katı,
II. L cismi kaynama sıcaklığında bir sıvı,
III. K cismi donma sıcaklığında bir sıvı
verilenlerden hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre,
D) II ve III E) I, II ve III I. Bardaktaki suyun iç enerjisi kovadaki suyun iç enerjisinden
küçüktür.
Çözüm:
II. Bardaktaki suyun ısısı kovadaki suyun ısısından azdır.
L cismi ısı aldığı hâlde sıcaklığı değişmediğine göre erime sı- III. Yeterince beklendiğinde bardaktaki ve kovadaki suların
caklığında bir katı ya da kaynama sıcaklığında bir sıvı olabi- sıcaklıkları eşitlenir.
lir. K ise sıcaklığı donma sıcaklığında bir sıvı olsaydı ısı verir-
ken sıcaklığı sabit kalırdı, sıcaklığı azalan bir cisim olduğuna
göre, donma sıcaklığında bir sıvı olamaz.
Cevap B
Çözüm:
7. İç içe kaplarda bulunan K, L sıvıları ve X gazı şekildeki gibi den-
gededir. Bardaki suyun kütlesinde sıcaklığı da kovadaki suyunkinden
küçük olduğu için iç enerjisi küçüktür. (I doğru)
;JD]×
Bir maddenin ısısından bahsedilemez. (II yanlış)
/V×Y×V×
Isıca yalıtılmış ortamda sıcaklıkları farklı olacak şekilde bir
.V×Y×V× araya getirilen cisimler son sıcaklıkları eşitlenene kadar ısı
alışverişi yaparlar. (III doğru)
K sıvısının bulunduğu kaba ısı verilmeye başlandıktan bir sü-
Cevap C
re sonra K sıvısı kaynadığında L sıvısının henüz kaynamadığı
gözleniyor.
Buna göre,
I. K ve L aynı cins sıvılardır.
II. K sıvısının kaynama noktası L sıvısının kaynama nokta- 9. T1, T2 ve T3 sıcaklığındaki üç özdeş cisim siyah, kırmızı ve ma-
sından düşüktür. vi renklere boyanıp beyaz ışık yayan özdeş ısıtıcılar ile eşit sü-
III. X gazının basıncı açık hava basıncından büyüktür. re aydınlatılıyor.
ifadelerden hangileri doğru olabilir? Cisimlerin son sıcaklıkları eşit olduğuna göre T1, T2 ve T3
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III arasındaki ilişki nedir?
A) T1 > T2 > T3 B) T3 > T1 > T2 C) T2 > T1 > T3
Çözüm: D) T1 > T3 > T2 E) T3 > T1 > T2
Önce K sıvısının kaynayıp L sıvısının kaynamamasının nede-

ni X gazının basıncının açık hava basıncından büyük olması Çözüm:
olabilir. Çünkü dış basınç kaynama noktasını yükseltir. Ya da Siyah cisim üzerine düşen ışığın neredeyse tamamını soğu-
sıvılar farklı cins sıvılar ise L sıvısının kaynama noktası K sı- rurken, en az enerjiyi soğuran mavi renkli cisimdir.
vısının kaynama noktasından yüksek olduğu için L sıvısı kay-
Bu durumda T3 > T1 > T2 olur.
namaya başlamamış olabilir.
Cevap B
Cevap E
1. Sıcaklık ile ilgili, 4. Hangi sıcaklık değerinde Celcius ve Fahrenheit termomet-
I. Madde moleküllerin ortalama kinetik enerjisidir. leri aynı değeri gösterir?
A) – 44 B) – 40 C) 18 D) 32 E) 48
II. Termometre ile ölçülür.
III. Birimi Kelvin’dir.
5. Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan K, L sıvılarına ait sıcaklık - ısı grafiği

şekildeki gibidir.
6×FDNO×N
K
3T L
2T
2. Isı ile ilgili,
T
I. Bir tür enerji çeşitidir.
0 ,V×
2e 3e 4e
II. Bir cismin sıcaklığı artınca ısısı da artar. e
III. Cismin kütlesi ile doğru orantılıdır. mK

Sıvıların kütleleri oranı = 2 olduğuna göre, öz ısıları
mL
yargılarından hangileri doğrudur? cK
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III oranı kaçtır?
cL
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
3. Bir cismin sıcaklığı farklı termometreler ile ölçülüyor. 6. Kütleleri ve öz ısıları sırasıyla 4m, c ve 2m, 4c olan K, L katı ci-
Buna göre, ölçüm sonuçları aşağıdakilerden hangisi ola- simleri ısıca yalıtılmış bir ortamda yan yana yerleştiriliyorlar.
maz? Katıların ilk sıcaklıkları 20 °C ve 30 °C olduğuna göre, ısıl
A) – 200 °C B) –10 °K C) 0 °K denge sağlandıktan sonra denge sıcaklığı kaç °C olur?
D) – 20 °F E) 20 °C
80 105
A) B) 40 C) 50 D) E) 60
3 2
7. – 50°C’deki 20 gram buzun 50 °C’deki su hâline gelebilme- 10. Sıcaklıkları farklı K, L katı cisimleri ısıca yalıtılmış ortamda bir-
si için üzerine eklenmesi gereken 100 °C’deki suyun küt- birlerine temas edecek şekilde yan yana konuluyor.
lesi en az kaç gram olmalıdır? K cisminin sıcaklığı değişmediğine göre, L cisminin sıcak-
(cbuz = 0,5 cal/g °C , Le = 80 cal/g , csu = 1 cal/g °C) lığı ile ilgili,
I. Artar.
A) 2,8 B) 3 C) 3,1 D) 3,3 E) 3,5
II. Azalır.
III. Değişmez
8. I. Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşirken kaynama tek bir

11. Isıca yalıtılmış bir kapta yalnızca K sıvısı varken bir süre son-
sıcaklıkta gerçekleşir.
ra kaba L sıvısı, bundan bir süre sonra M sıvısı ekleniyor. Sı-
II. Buharlaşma sıvının her yerinde gerçekleşirken kaynama vılar birbirine homojen olarak karışıp ve kapta oluşan karışımın
sıvı yüzeyinde gerçekleşir. sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir.
III. Sıcaklık ile buharlaşma miktarı doğru orantılıdır.
6×FDNO×N
Yukarıda verilen yargılardan hangisi doğrudur? K+L+M
K+L
D) II ve III E) I, II ve III K
Zaman
Buna göre, sıvıların sıcaklıkları TK, TL, TM arasındaki ilişki

nedir?
A) TK > TL > TM B) TM > TL > TK C) TL > TM > TK
D) TK > TM > TL E) TM > TK > TL

9. Deniz seviyesinde ısıca yalıtılmış kaptaki suya bir parça buz
atılınca su kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gi-
bidir.
Su kütlesi
12. Katı cisimlerde ısı iletim hızı;
3m
I. cismin kalınlığı,
2m II. cismin iki yüzü arasındaki sıcaklık farkı,
III. cismin yüzey alanı
niceliklerinden hangileri ile doğru orantılıdır?
0 Zaman
I II A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Buna göre, D) II ve III E) I, II ve III
I. t = 0 anında buzun sıcaklığı 0 °C’dir.
II. I aralığında buzun sıcaklığı sabittir.
III. II aralığında kapta yalnızca su vardır.
yargılarından hangileri kesin doğrudur? Konu Kavrama Testi-5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 1.D 2.A 3. B 4.B 5.A 6.A 7.C 8.C 9.C 10.B 11.C 12.D
UNITE 3
GENLEŞME - BÜZÜŞME
Isı alan bir cismin taneciklerinin kinetik enerjisi artar ve tane-
YGULUYORUM
cikler arası çekim kuvveti azalır. Bu durumda tanecikler birbirinden K, L, M çubuklarına ait uzunluk - sıcaklık grafiği şekildeki gi-
uzaklaşmaya başlar ve cismin boyutlarında artış meydana gelir. Bu
bidir.
olaya genleşme denir. Cismin ısı vererek boyutlarındaki azalmaya 8]XQOXN
ise büzülme denir. K L
3l
2l M
Katılarda Genleşme
l
1. Boyca Genleşme
6×FDNO×N
0 T 2T 3T 4T
Katıların boyca uzama miktarı katının cinsine, uzunluğuna ve
sıcaklığındaki artış miktarına bağlıdır. Buna göre K, L, M çubuklarının uzama katsayıları arasın-
daki ilişki nedir?
l0 ¢l
A) K > L > M B) M > L > K C) L > M > K
T1
D) K > M > L E) L > K = M
T2 > T1
T2 ÇÖZÜMÜ
Grafikte verilen bilgiler ¢ = 0 . l . ¢T formülünde yerine ko-

Sıcaklığı T1 olan 0 boyundaki çubuğun sıcaklığı T2 olduğunda
nulduğunda;
boyundaki uzama miktarı ¢ ise;
K için;  = 2 . lK . 2T
¢ = 0 . l (T2 – T1) şeklindedir.
..........................................................
L için; 2 =  . lL . 3T
l : Katı maddenin cinsine bağlı olup boyca uzama katsayısı ola- M için;  =  . lM . 4T
lL > lM = lK
rak ifade edilir. Uzama katsayısı bir maddenin birim uzunluğunun
Cevap E
sıcaklığı 1 °C arttığında boyunda meydana gelen uzama miktarıdır.
Uzama katsayısı büyük olan maddeler küçük olan

maddelere göre ısındıklarında daha çok uzarken soğuduk- YGULUYORUM
larında daha çok kısalırlar.
Şekildeki X, Y, Z çubuklarının sıcaklıkları eşit miktarda artırıl-
dığında çubukların boyları eşitlenmektedir.
ĞRENİYORUM X
Birbirine Şekil-I’deki gibi perçinlenmiş K, L, M çubuklarına bir Y
miktar ısı verildiğinde Şekil-II’deki duruma gelmektedir. Z
K L K
Buna göre, çubukların boyca uzama katsayıları arasın-
L daki ilişki nedir?
M A) X > Y > Z B) Z > Y > X C) X > Z > Y
M
ûHNLO, ûHNLO, D) Z > X > Y E) Y > X > Z

Buna göre, çubukların uzama katsayıları arasındaki ilişki
nedir?
ÇÖZÜMÜ
A) K > L > M B) M > L > K C) L > M > K
X çubuğunun boyu en kısa olmasına rağmen Y ve Z çubu-
D) K > M > L E) M > K > L
ğu ile eşit boya gelebilmesi için genleşme katsayısının en bü-
ÇÖZÜMÜ yük, Z çubuğunun ilk boyu en uzun olmasına rağmen X ve Y
çubukları ile eşit boya gelmesi genleşme katsayısının en kü-
Çubuklardan en çok uzayan K, en az uzayan L olduğuna gö- çük olması gerekir.
re, uzama katsayıları arasındaki ilişki K > M > L’dir. X>Y>Z
Cevap A
Cevap D
UNITE 3
Aynı telden bükülerek oluşturulan şekildeki sistemde tel K ve O noktasından menteşelenmiş eşit bölmeli türdeş çubuk ve r
L noktalarından sabitleniyor. yarıçaplı K, L silindirleri şekildeki gibidir.
K z O
r r
K L
x Çubuğun sıcaklığı bir miktar artırıldığında K ve L silindir-

y n
L lerinin tur sayıları oranı K kaçtır?
nL
3 4 2
K noktasından sabitlenen telin sıcaklığı artırılıp L nokta- A) 2 B) C) D) 1 E)
2 3 3
sından sabitlenen telin sıcaklığı azaltılırsa X, Y, Z mesa-
feleri nasıl değişir? ÇÖZÜMÜ
x y z
–––––– –––––– –––––– 3, $ m $ TT
nK =
A) Artar Azalır Azalır 2rr nK 3
=
B) Artar Artar Azalır 2, $ m $ TT nL 2
nL =
C) Azalır Artar Azalır 2rr
Cevap B
D) Azalır Azalır Artar
E) Artar Artar Artar
YGULUYORUM
ÇÖZÜMÜ
Eşit kare bölmeli düzleme yerleştirilen türdeş çubuk şekildeki
K noktasından sabitlenen tel ısıtıldığı için genleşir ve X, Z me- gibidir.
safesi azalır. L noktasından sabitlenen tel soğutulduğunda ise
büzülür ve Y mesafesi artar.
Cevap C
L
Çubuğun sıcaklığı bir miktar artrıldığında K, L noktaları-

TXK
Bir ucundan duvara sabitlenmiş metal çubuk ısıtıldığın- nın yer değiştirmeleri oranı kaçtır?
TXL
da çubuk altındaki tahta silindir dönerek ilerler. 1 1 2
A) B) C) D) §3 E) §5
5 3 3
l
ÇÖZÜMÜ
r Çubuk boyu iki katına çıkartılarak istenilen noktaların yer de-

ğiştirmeleri hesaplanıyor.
¢XK = 1
L2
Silindirin tur sayısı çubuğun uzama katsayısı, sıcaklı- ¢XL = §5
ğındaki değişim ve l ile doğru orantılı iken, silindirin yarıça- K2 TXK 1

=
pı r ile ters orantılıdır. L1 TXL 5
K1
Cevap A
UNITE 3
2. Yüzeyce Genleşme
Katıların yüzeyce genleşme miktarı katının cinsine, yüzey ala-
YGULUYORUM
nına ve sıcaklığındaki değişime bağlıdır. Aynı maddeden yapılan içi boş dairesel K levhası ile içi dolu
T2 L levhası şekildeki gibidir.
T1
S0 S0
r r r
T2 > T1
L
Sıcaklığı T1, yüzey alanı S0 olan levhanın sıcaklığı T2 ye çıkar- K
tıldığında yüzey alanındaki artış miktarı Buna göre,
¢S = S0 . 2l . (T2 – T1) I. Levhaların ikisinin de sıcaklığı eşit miktarda artırmak

..........................................................
II. Levhalara eşit miktarda ısı vermek
şeklinde hesaplanır. III. K levhası ısıtılıp L levhası soğutmak
işlemlerinden hangileri yapılırsa L levhası K levhası için-
deki boşluktan geçebilir?
ĞRENİYORUM A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Şekildeki O merkezli türdeş levhaya bir miktar ısı veriliyor.
S
ÇÖZÜMÜ
a
O r Levhaların sıcaklığı eşit miktarda artırılırsa K levhasının iç ya-
rıçapları ile L levhasının yarıçapı eşit miktarda artar ve L lev-
hası K levhasının içinden geçebilir. Levhalara eşit miktarda
Buna göre r, a ve S nasıl değişir?
ısı verilirse K levhasının kütlesi daha fazla olduğu için sıcak-
r a S lığı daha az artar ve L levhası K levhası içinden geçmez. K
–––––– –––––– ––––––
A) Artar Artar Artar levhası ısıtılırsa genleşir, L levhası soğutulursa büzüşür ve L
B) Artar Azalır Artar levhası K levhasının içinden geçebilir.
C) Artar Değişmez Artar Cevap C
D) Artar Artar Değişmez
E) Değişmez Artar Artar
ÇÖZÜMÜ
Levha ısıtılınca yüzey alanı dolayısı ile yarıçapı ve yay uzun- 3. Hacimce Genleşme
luğu artar. Ancak boyutlar orantılı arttığı için a açısı değişmez. Katıların hacimce genleşme miktarı katının cinsine, hacmine
Cevap C ve sıcaklık değişimine bağlıdır.
T2
T1
r
İçinde boşluk bulunan metal levhalar ısıtılınca boşluk
alanı da artar.
V0
V
Hacmi V0 olan T1 sıcaklığındaki küre sıcaklığı artırılarak T2 sı-

a r1
caklığına getirildiğinde hacmindeki artış miktarı,
r2
¢V = V0 . 3l . ¢T
..............................................................
Şekildeki levhalar ısıtıldığında a, r1, r2 uzunlukları artar.
UNITE 3
YGULUYORUM
YGULUYORUM
Aynı maddeden yapılan 3r yarıçaplı kalınlığı önemsiz K teli, L
Aynı maddeden yapılan aynı sıcaklıktaki r, 2r yarıçaplı içi
levhası ve içi dolu M küresi şekildeki gibidir.
dolu silindirler şekildeki gibidir.
r 2r 3r 3r 3r
K L M
h h
K L
Buna göre K, L, M cisimlerinin;
I. sıcaklıkları eşit artırılırsa,
Buna göre, II. cisimlere eşit ısı verilirse
I. Silindirlerin sıcaklıkları eşit artırılırsa yarıçaplarındaki artış miktarları ¢rK, ¢rL, ¢rM arasındaki
II. Silindirlere eşit ısı verilirse ilişki ne olur?
TVK
silindirlerin hacimlerindeki artış miktarları oranı
TVL
kaç olur? ÇÖZÜMÜ
I. ¢rK = 3r · l · ¢T

ÇÖZÜMÜ ¢rL = 3r · l · ¢T ¢rK = ¢rL = ¢rM
¢rM = 3r · l · ¢T
TVK rr 2 $ h $ 3m $ TT
I. =
TVL 4rr 2 $ h $ 3m $ TT
II. Cisimlere eşit ısı verilirse:
TVK 1 QK = QL = QM
= olur.
TVL 4
mK · c · ¢TK = mL · c · ¢TL = mM · c · ¢TM
mM > mL > mK
II. Silindirlere eşit ısı verilirse:
¢TK > ¢TL > ¢TM
QK = QL
¢rK = 3r · l · ¢TK

m . c . ¢TK = 4m . c . ¢TL
¢rL = 3r · l · ¢T L ¢rK > ¢rL > ¢rM
TTK
=4 ¢rM = 3r · l · ¢TM
TTL
¢TK = ∏r2 · h · 3l · 4¢T Sıvılarda Hacimce Genleşme
¢TL = 4∏r2 · h · 3l · ¢T Düşey kesiti verilen kaptaki sıvının sıcaklığı ¢T kadar artırılınca
TVK sıvı seviyesi I’den II’ye çıkıyor.
= 1 olur.
TVL
II
¢V
I
6×Y×
Sıvının genleşen miktarı ¢V, sıvının genleşme katsayısı a ise,

¢V = Vilk . a . ¢T
................................................................
UNITE 3
Suyun sıcaklığı +4 °C olduğunda özkütlesinin maksimum ol-
YGULUYORUM ması suda yaşayan canlıların soğuk kış günlerinde de yaşayabil-
melerine ortam oluşturur. Özkütlesi maksimum olan su molekülleri
Düşey kesitleri verilen genleşmesi önemsiz K, L, M kapların-
dibe çöker ve su dibi canlıların yaşayabileceği sıcaklıkta olur.
da aynı sıcaklıkta aynı cins sıvılar vardır.
–5 °C
Buz
0 °C
K L M su
Buna göre kaplardaki sıvıların; +4 °C
I. sıcaklıkları eşit miktarda artırılırsa,

II. eşit miktarda ısı verilirse
sıvıların yükselme miktarları hK, hL, hM arasındaki ilişki
ne olur?
YGULUYORUM
ÇÖZÜMÜ Taşma seviyesine kadar 0 °C, +2 °C ve +4 °C’de su dolu
TV özdeş kaplardaki suların sıcaklığı +8 °C’ye çıkartılıyor.
Kaptaki sıvıların yükselme miktarları h = şeklinde bulunur.
S
I. Aynı cins sıvıların sıcaklığı eşit miktarda arttığına göre, 0 °C +2 °C +4 °C
¢V ≅ Vilk I II III
V 3V 2V
hK = hL = hM =
3S S S Buna göre, kaptan taşan sıvı kütleleri mI, mII, mIII arasın-
hL > hM > hK daki ilişki nedir?
A) mI > mII > mIII B) mIII > mII > mI C) mII > mI > mIII
II. Sıvılara eşit ısı verilirse:
QK = QL = QM D) mII > mIII > mI E) mIII > mI > mII
m . c . ¢TK = 3m . c . ¢TL = 2m . c . ¢TM
¢TK = 6¢T ÇÖZÜMÜ
¢TL = 2¢T
Kaplardaki sıvıların özkütleleri arasındaki ilişki dIII > dII > dI ol-
¢TM = 3¢T dersek;
duğuna ve +8 °C’de hepsinin özkütlesi eşit olacağına göre, ta-
sıvıların yükselme miktarları şan sıvı kütleleri arasındaki ilişki mIII > mII > mI olur.
V $ a $ 6TT b_b
hK =
3S
bb
bb Cevap B
3V $ a $ 2TT bb
hL = b`b hL = hM > hK olur.
S
2V $ a $ 3TT bbb
b
hM =
S
bb
a
Gazlarda Genleşme
Gazların genleşmesi sabit basınç altında incelenirse gazın cin-

Suyun Genleşmesi sine bağlı olarak farklılık göstermez. Genleşme katsayısı gazlar
için ayırt edici bir özellik değildir. Bütün gazların genleşme katsa-
Suyun özkütlesi +4 °C sıcaklığında 1 g/cm3 olup suyun sıcak-
yısı aynıdır.
lığı artsa da azalsa da suyun hacmi artarken özkütlesi azalır. Yani
+4 °C suyun özkütlesi maksimum, hacmi minimum değerini alır.
Özkütle (g/cm3) +DFLP FP3)
Gazlar sıvılardan, sıvılar da katılardan daha çok gen-

leşir.
6×FDNO×N 6×FDNO×N
+4 (°C) +4 (°C)
UNITE 3
YGULUYORUM AYATIN İÇİNDEN!
X ve Y cisimlerinin T sıcaklığındaki Z sıvısı içindeki denge Tren raylarının mevsimsel sıcaklık değişimlerinden etki-
durumları Şekil-I’deki gibidir. lenip deforme olmamaları için birleşme yerlerinde boşluk bı-
rakılır. Boşluk sayesinde hava sıcaklığı arttığında genleşen
X Y tren rayları bozulmaz.
X Gözlük çerçevesine gözlük camını tutturmak için ya da
Y
kavanoz kapağını açmak amacı ile yapılan ısıtma işlemleri
ûHNLO, ûHNLO,, de maddenin fiziksel değişimi olan genleşmeyi elde etmek
Kap ısıtılıp bir süre beklendiğinde ise X, Y cisimleri ve sıvının için yapılır.
yeni denge durumu Şekil-II’deki gibi olmaktadır.
Buna göre X, Y cisimlerinin ve Z sıvısının genleşme kat-
sayıları arasındaki ilişki nedir?
A) X > Y > Z B) Z > X > Y C) Y > Z > X
D) X > Z > Y E) Z > Y > X

SYM
M TA
A DIN
N DA
ÇÖZÜMÜ Düşey kesiti verilen ısıca yalıtılmış kapta bulunan L sıvısı
içindeki K cismi şekildeki gibi dengededir.
İlk durumda cisimlerin özkütleleri arasındaki ilişki dZ > dX = dY
son durumda ise dY > dX = dZ olmuştur. Bu durumda gen- K
leşme katsayıları arasındaki ilişki lZ > lX > lY şeklinde olur.
Cevap B /V×Y×V×
K cismi ve sıvısının sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığın-

da K cismine etki eden kaldırma kuvveti azaldığına göre,
YGULUYORUM
I. L sıvısının genleşme katsayısı K cismininkinden büyüktür.
Düşey kesiti verilen kaplarda aynı yükseklikte ve aynı sıcak-
II. L sıvısının özkütlesindeki değişme K cisminin özkütlesinde
lıkta L, M ile sıvıları vardır.
meydana gelen değişmeden fazladır.
III. K cismi L sıvısında batmıştır.

K L M
Sıvıların sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında son yük-
seklikleri yine eşit olduğuna göre, sıvıların genleşme kat-
sayıları arasındaki ilişki nedir?
A) K > L > M B) L > M > K C) M > L > K Ç ÖZÜMÜ
D) K > M > L E) L > K > M K cismine etki eden kaldırma kuvvetinin azalması için cismin
batması gerekir. Bu durumda sıvının özkütlesi cismin özküt-
lesinden daha çok değişmiştir. Yani sıvının genleşme katsa-
ÇÖZÜMÜ yısı daha büyüktür.
Cevap E
K sıvısının bulunduğu kapta yükseldikçe genişleyen bir kap ol-
duğu hâlde diğerleri ile eşit miktarda sıvı yükseldiğine göre,
genleşme katsayısı en büyük iken M sıvısının olduğu kapta du-
rum tam tersi olduğuna göre genleşme katsayısı en küçüktür.
(K > L > M)
Cevap A
1. Kalınlığı sabit türdeş bir çubuk bükülerek K noktasından şekil- 3. Kendi içinde türdeş K, L metal çubukları şekildeki gibi denge-
deki gibi sabitleniyor. dedir.
X
l 2l
K L
Y
Çubukların sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında denge
K
bozulmadığına göre, çubukların genleşme katsayıları ora-
Z
mK
Çubuğun sıcaklığı bir miktar artırılırsa X, Y, Z uzunlukları nı kaçtır?
mL
nasıl değişir? 1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
X Y Z
––––––– ––––––– –––––––
A) Artar Azalır Artar Çözüm:
B) Azalır Artar Artar
İpe göre tork alınırsa;
C) Artar Artar Artar mK
mK · = mL · l = 2 olur.
,
D) Azalır Azalır Artar 2 mL
E) Artar Artar Azalır K için: ¢K = l · lK · ¢T
L için: ¢L = 2l · lL · ¢T
Çözüm:
T,K 1
Dengenin bozulmaması için = olmalıdır.
Çubuk ısıtıldığında genleşir ve Y, Z uzunlukları artar, X me- T,L 2
safesi ise alttaki çubuk üstteki yatay çubuğa göre daha fazla Bu durumda
,K
= 1 olur.
uzayacağı için X mesafesi de artar. ,L Cevap C
Cevap C
2. Başlangıçta aynı sıcaklıkta olan K, L, M metal çubukları ve X,

4. Şekil-I’deki gibi yerleştirilen eşit sıcaklıktaki K, L, M çubukları-
Y tahta silindirleri ile kurulan sistem şekildeki gibidir.
nın sıcaklığı bir miktar artırıldığında çubukların görünümü Şekil-
K II’deki gibi olmaktadır.
X r nX
L
r nY
Y K L M K L M
M
K, L, M çubuklarının sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında X,

Y silindirleri ok yönünde nX ve nY tur dönmektedir. ûHNLO, ûHNLO,,
nX > nY olduğuna göre, K, L, M çubuklarının genleşme kat- Buna göre K, L, M çubuklarının uzama katsayıları arasın-
sayıları arasındaki ilişki nedir? daki ilişki nedir?
A) K > L > M B) L > M > K C) M > K > L A) K > L > M B) L = M > K C) K > L = M
D) K > M > L E) L > K > M D) M > L > K E) L > K > M
Çözüm:
Çözüm:
Silindirler ok yönünde döndüğüne göre, genleşme katsayıla- K, L, M çubuklarının eşit boyda olan kısımlarından L ve M eşit
rı K > L, M > L şeklindedir. Ancak X, Y’den daha fazla tur at- miktarda uzayıp K daha az uzadığına göre çubukların uzama
tığı için K > M olur. katsayıları arasındaki ilişki L = M > K şeklindedir.
Cevap B
Bu durumda K > M > L olur.
Cevap D
5. Boyutları verilen aynı maddeden yapılan K, L silindirleri şekil- 7. Düşey kesitleri verilen kaplarda +4 °C’de sıvılar vardır.
deki gibidir.
l
2r 2l
K r
L K L M
Sıvıların sıcaklığı +8 °C’ye çıkartılırsa K, L, M noktaların-
Buna göre;
daki sıvı basınçları nasıl değişir?
a) silindirlerin sıcaklıkları eşit miktarda artırıldığında,
K L M
b) silindirlere eşit miktarda ısı verildiğinde ––––––– ––––––– –––––––
TSK A) Artar Değişmez Azalır
kesit alanlarındaki artış oranları yi bulunuz. B) Azalır Değişmez Artar
TSL
C) Artar Artar Azalır
Çözüm:
D) Azalır Artar Artar
a) Cisimler aynı maddeden yapılmış olup sıcaklıkları eşit ar- E) Azalır Değişmez Azalır
tırılırsa kesit alanlarındaki artış miktarının belirleyicisi ilk
kesit alanları olur. Çözüm:
TSK 4rr 2
= =4 Suların sıcaklığı +4 °C’den +8 °C’ye çıkartıldığında suların
TSL rr 2 hacmi artar, özkütlesi azalır. Düzgün kaplarda bu artış ve aza-
b) Cisimlere eşit miktarda ısı verilirse: lış birbirini dengelerken, yükseldikçe kesit alanı artan kaplar-
QK = QL da özkütledeki azalma, yükseldikçe kesit alanı daralan kap-
larda hacimdeki artış baskın gelir.
4m · C · ¢TK = 2m · C · ¢TL
Bu durumda K noktasındaki sıvı basıncı azalır, L noktasında-
TTK 1 ki değişmez, M noktasındaki artar.
= olur. Cevap B
TTL 2
Kesit alanlarındaki artış miktarları oranı,

8. Genleşmesi önemsiz ipler ile tavana asılan aynı maddeden ke-
TSK = 4rr 2 $ 2m $ TT silen K, L çubuklarının denge durumları Şekil-I ve II’deki gibidir.
= 2 olur.
TSL = rr 2 $ 2m $ 2TT
6. Genleşmesi önemsiz düzgün bir kapta bulunan sıvının sıcak-

lığı hâl değişimi olmadan artırılıyor. K L
ûHNLO, ûHNLO,,
L
Buna göre çubukların sıcaklıkları eşit miktarda artırılırsa,
6×Y× I. K çubuğunun potansiyel enerjisi artar.
K
II. L cisminin potansiyel enerjisi önce artar sonra azalır.
Buna göre K ve L noktalarındaki sıvı basınçları nasıl deği-
III. K çubuğunun potansiyel enerjisi değişmez.
şir?
K L yargılarından hangileri doğru olabilir?
–––––––– ––––––––
A) Artar Artar A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
B) Artar Değişmez D) II ve III E) I, II ve III
C) Değişmez Artar
Çözüm:
D) Değişmez Azalır
E) Değişmez Değişmez Sıcaklığı artan K, L çubuklarının boylarındaki uzama kütle
Çözüm: merkezlerinden dışa doğru olacağı için, genleşen K çubuğu
yükselir ve potansiyel enerjisi artarken L çubuğu önce alça-
Isıtılan sıvı genleşir fakat kütlesi değişmez. Bu nedenle K nok-
lıp sonra yükseleceği için potansiyel enerjisi önce azalır son-
tasının üzerindeki sıvı ağırlığı ve basıncı değişmezken L nok-
ra tekrar artar.
tasının üzerindeki sıvı ağırlığı ve basıncı artar. Cevap A
Cevap C
1. Aynı sıcaklıkta K, L, M metal çubukları Şekil-I’deki gibi perçin- 4. Sıcaklıkları 10 °C, 20 °C, 30 °C olan aynı maddeden yapı-
lendikten sonra sıcaklığı bir miktar azaltıldığında çubukların lan X, Y, Z cisimlerinin 40 °C’deki özkütleleri dX, dY, dZ ara-
şekli Şekil-II’deki gibi oluyor. sındaki ilişki nedir?
A) dX > dY > dZ B) dX > dZ > dY C) dZ > dY > dX
K K
D) dZ > dX > dY E) dX = dY = dZ
M
L M
L
ûHNLO, ûHNLO,,
Buna göre, çubukların genleşme katsayıları arasındaki iliş-

ki nedir?
A) K > L > M B) M > K > L C) K > M > L
D) L > K > M E) L > M > K
5. Kalınlıkları aynı ve aynı maddeden yapılan K, L levhalarına eşit
miktarda ısı veriliyor.
2r r
2. Kendi içinde türdeş K, L çubuklarına ait uzunluk-sıcaklık grafi-
ği şekildeki gibidir.
L
Uzunluk K
4l K
Buna göre, K levhasının yüzey alanındaki artış miktarının,
3l TSK
L L levhasının yüzey alanındaki artış miktarına oranı
TSL
2l oranı kaçtır?
1 1 1
A) B) C) 1 D) E) 4
4 2 3
l
6×FDNO×N
0 T 2T 3T 4T
mK
Buna göre, çubukların boyca uzama katsayıları oranı
mL
kaçtır?
1 3 3
A) B) C) 1 D) E) 2
3 4 2
6. Homojen levhadan dairesel ve dikdörtgen şeklinde iki parça

kesilip atılıyor.
3. İlk sıcaklıkları eşit ve perçinli olmayan K, L, M çubukları
Şekil-I’deki gibi iken bir miktar ısı verilince Şekil-II’deki görünü-
a
mü alıyor.
r
h b
h
M
h L Kalan levhanın sıcaklığı bir miktar artırılırsa a, b ve r nasıl
M K
L değişir?
K
a b r
––––––– ––––––– –––––––
ûHNLO, ûHNLO,,
A) Artar Artar Artar
Buna göre, çubukların boyca uzama katsayıları arasında- B) Artar Artar Azalır
ki ilişki nedir? C) Artar Azalır Azalır
A) K > L > M B) M > L > K C) K > M > L D) Azalır Azalır Azalır
D) L > M > K E) L > K > M E) Azalır Azalır Artar
7. Düşey kesiti verilen genleşmesi önemsiz kapta hâl değişimi ol- 10. Türdeş ve özdeş K, L, M çubuklarının sıcaklıkları eşit miktarda
madan sıvının sıcaklığı bir miktar azaltılıyor. artırıldığında K çubuğunun kütle merkezi h kadar yer değiştiri-
yor.
L
V×Y×
M
Buna göre,
I. Sıvının kap tabanına yaptığı basınç artar.
II. Sıvının kap tabanına yaptığı basınç kuvveti artar. Buna göre, L çubuğunun kütle merkezi kaç h yer değişti-
rir?
III. Kabın zemine yaptığı basınç değişmez. 1 1 2 3 3
A) B) C) D) E)
yargılarından hangileri doğrudur? 5 3 5 5 4
11. Duvara sabitlenmiş metal çubuk ve genleşmesi önemsiz r ya-
rıçaplı silindir ile kurulan düzenek şekildeki gibidir.
8. Eşit boydaki K, L parçalarından oluşturulan eşit sıcaklıktaki X,

Y çubukları şekildeki gibidir. l d
K L L
;oXEXÿX r
K K K
<oXEXÿX
Metal çubuğun genleşme katsayısı l, olduğuna göre, silin-
X çubuğunun sıcaklığı ¢T, Y çubuğunun sıcaklığı 2¢T ar- dirin tur sayısı;
tırıldığında çubukların boyları yine eşit olduğuna göre, K,
I. l
mK
L parçalarının boyca genleşme katsayıları oranı kaçtır? II. d
mL
1 2 3 4 5 III. l
A) B) C) D) E)
5 5 5 5 3 verilenlerden hangileri ile doğru orantılıdır?
9. Genleşme katsayıları 4l, l olan K halkası ve L küresi başlan-
gıçta aynı sıcaklıktadır.
aK 1
12. Genleşme katsayıları oranı = , yarıçapları sırasıyla 2r ve
r r aL 3
3r olan K, L kürelerinin sıcaklıkları eşit miktarda artırılıyor.
.KDONDV× L küresi
Buna göre, kürelerin yarıçaplarındaki artış miktarları ora-
Buna göre; TrK
nı kaçtır?
TrL
I. K halkasının ve L küresinin sıcaklığını eşit miktarda artırmak,
1 2 1 2 3
II. K halkasına ve L küresine eşit miktarda ısı vermek, A) B) C) D) E)
9 9 3 3 2
III. K halkasını bir miktar soğutup L küresini bir miktar ısıtmak
işlemlerinden hangileri yapılırsa L küresi K halkası içinde
geçebilir?
1.B 2.B 3.A 4.E 5.C 6.A 7.E 8.B 9.B 10.D 11.C 12.B
Bölüm Sonu Yeni Nesil Testi
1. Hava sıcaklığının 0 °C’nin altında olduğu bir ortamda şekilde- 3. Birbirine perçinlenmiş K, L iletken metal çubukları ve özdeş X,
ki gibi yerleştirilen buz parçası üzerindeki telin uçlarına ağırlık Y ampuleri ile kurulan devre şekildeki gibidir.
asılıyor.
K L
X Y
Buz
Tel
+ – + –
Bir süre sonra telin buzu keserek aşağı doğru indiği fakat bu-
zun tel geçen bölgelerinin tekrar birleştiği gözleniyor.
Çubukların genleşme katsayıları lK > lL olduğuna göre,
Bu olay sonucunda,
I. KL metal çifti ısıtılırsa Y lambası ışık verir.
I. Basınç donma noktasını düşürür.
II. KL metal çifti soğutulursa X lambası ışık verir.
II. Katılar üzerlerine uygulanan kuvveti aynen iletir.
III. KL metal çifti ısıtılırsa X lambası ışık verir.
III. Sıvılar üzerlerine uygulanan basıncı aynen iletir.
ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I ve II E) II ve III
2. İçinde sabit sıcaklıkta sıvı bulunan damlalık ve üzerine sıvı 4. Esnemesiz iple birbirine bağlanmış X, Y cisimlerinin K, L sıvı-
damlatılan dairesel metal levha şekildeki gibidir. ları içindeki denge durumları şekildeki gibidir.
ip
X Y
.V×Y×V× /V×Y×V×
Cisimlerin hacimleri eşit olup X cisminin kütlesi Y cismi-

nin kütlesinden büyük olduğuna göre,
Buna göre metal levha üzerinde biriken sıvı miktarını artı-
I. K sıvısının özkütlesi L sıvısının özkütlesinden büyüktür.
rabilmek için;
II. X cismine etki eden kaldırma kuvveti Y cismine etki eden
I. sıvının sıcaklığını artırmak,
kaldırma kuvvetinden büyüktür.
II. levhanın sıcaklığını azaltmak,
III. İpte oluşan gerilme kuvveti her iki cismin ağırlığından kü-
III. sıvı içine deterjan ilave etmek çüktür.
işlemlerinden hangileri yapılabilir? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
Bölüm Sonu Yeni Nesil Testi
5. Az şişirilmiş bir çocuk balonu düşey kesiti verilen su dolu kap 7. Kesit alanları S, 2S ve 2S olan silindirik kaplar ile oluşturulan
içindeki su üzerine bırakılıyor ve su dolu kap alttan bir ısıtıcı ile şekildeki bileşik kabın K, L bölmelerindeki ağırlıksız pistonlar
ısıtılıyor. esnemesiz bir ip ve makaralar ile birbirine bağlanmıştır.
Esnek balon
S K 2S L 2S M
Su
Buna göre, M pistonu üzerine G ağırlıklı bir cisim konulup

Buna göre deney sırasında, yeniden denge sağlanana kadar beklenirse,
I. Bir süre sonra çocuk balonu şişmeye başlar. I. K kolunda sıvı yükselir.
II. Balon içindeki gazın basıncı değişmez. h
II. L kolunda sıvı h kadar yer değiştirirse M kolunda kadar
2
III. Balon içindeki gazın özkütlesi artar. yer değiştirir.
durumlarından hangileri gözlenir? III. K ve L kollarındaki sıvı seviyeleri eşit miktarda yer değiştirir.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III yargılarından hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
8. Bernouilli İlkesi’ne göre hareket hâlindeki akışkan basıncı, akış-

kanın durgun hâlindeki basıncından küçüktür.
Bu bilgiye göre,
6. Bazı oda kokularında sıvı hâldeki parfüm içine daldırılan ahşap
çubuklarda yükselen sıvı parfüm zamanla buharlaşarak odaya
yayılır ve odada parfüm kokusu hissedilir.
I II
Bu olay ile ilgili,

III
I. Sıvı parfümün ahşapta yükselmesi kılcallık etkisi ile açık-
lanabilir. verilen görsellerden hangisi Bernouilli İlkesi’ne göre açık-
II. Parfüm kokusunun odaya yayılmasında konveksiyon etkilidir. lanabilir?
III. Kullanılan ahşap çubukların kesit alanı azaltılırsa odadaki
parfüm kokusu daha çabuk hissedilir.
Bölüm Sonu Yeni Nesil
1.B 2.B 3.D 4.E 5.B 6.E 7.D 8.B

Tyt Fi̇zi̇k Defter Dergi̇m Say 1 Dolu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tyt Fi̇zi̇k Defter Dergi̇m Say 1 Dolu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

TYT FİZİK DEFTER DERGİM SAYI - 1

Bu Dergide Cevabını Bulacağım Sorular

1. Fizik bilimi nedir? Günlük Hayatta karşımıza çıktığı yerler nerelerdir?

2. Ebru sanatının, porselen yapımının ayrıntıları, zeytinyağı ile suyun karışmama-

3. Neden ıslanırız? Su sinekleri neden batmaz?

4. Pipet ile sıvı çekebilmemizi etkileyen faktörler nelerdir?

5. Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kulaklarımızda hissettiğimiz etkinin

6. Büyük gemiler su üzerinde nasıl durur?

7. Isı ve sıcaklık aynı kavramlar mıdır?

8. Tren rayları yapımında rayların birleşme noktalarında neden boşluk bırakılır?

9. Ağzına kadar su doldurduğumuz şişe ağzı kapalı şekilde buzluğa bırakıldığın-

Dayanıklılık-Adezyon-Kohezyon- Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-6 .... 65-66

Yüzey Gerilimi-Kılcallık.................................19-21 Konu Kavrama Testi-5....................... 67-68

Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-3 ...........22 Genleşme-Büzüşme ...................................69-74

2. Ünite: Basınç Konu Kavrama Testi-6 ...................... 77-78

Bölüm Sonu Çözümlü Sorular-4 .... 39-42

DİZGİ - GRAFİK - MİZANPAJ

AÇILIM EĞİTİM ÖĞRETİM YAPI SAN. VE TİC. A.Ş.

Fiziğin amacı doğada olan karmaşık olayları daha basit bir

Işığın yapısı, yayılması, kırılması, yansıması, girişim, kırınım

Uygulama alanlarının başında göz doktorluğu ve birçok mü-

Kuvvet, hareket ve enerji arasındaki ilişkiyi inceler. Nesnelerin

Atomu, çekirdek ve elektronlar içeren bir sistem olarak ele alan

ÇÖZÜMÜ C) Termodinamik D) Katıhal fiziği

Skaler Büyüklükler şınabilir.

Yer değiştirme m ÇÖZÜMÜ

törler denir. Cevap: A

Askeri Elektronik Sanayi (ASELSAN)

3. • Bilim her soruya cevap verir.

5. I. Uzay mekiğinin hedefe ulaşabilmesi için ihtiyacı olan yakı-

D) Nükleer fizik Optik Yüksek enerji ve

E) Atom fiziği Mekanik Nükleer fizik

3. I. Molekül yapısı † Atom fiziği

III. Ferromanyetik madde † Elektromanyetizma II. Uzunluk

11. I. CERN † Atom altı parçacıklar

8. III. TÜBİTAK † Savunma sanayi

Yukarıda verilen ölçü aletlerinden hangileri temel büyük-

Ortak Özellikler Ayırt Edici Özellikler a

Düzgün Geometriye Sahip Olmayan Cisimlerin

Hacim Birimleri Sembolü Dönüşümü

taşırdıkları sıvı hacimleri oranı ile aynıdır.

Cevap: D şeklindedir. Bu grafiğin eğimi özkütleyi verir.

➫ Sabit sıcaklık ve basınç altındaki bir maddenin özkütlesi, mad-

h Donunca hacmi azalan maddelerin özkütlesi sıcaklık ile ters

K Buna göre, boş şişenin kütlesi kaç g dır? (dsu = 1 g/cm3)

lesine eşittir. mşişe + 3 · Vkap = 240

b. Sıvılar eşit kütlelerde karıştırılırsa;

E) dIII > dII > dI

2d Altın parçacıklarını diğer parçacıklar-

Hastane laboratuvarlarında kullanılan

K cisminin özkütlesi 2 g/cm3 olduğuna göre, cismin kütle- Hacim

4. Özkütlesi 2d ve 6d olan sıvılardan farklı hacimlerde alına-

➫ Cismin ve bulunduğu ortamın sıcaklığına bağlı olarak değişir. 2h h

Homojen katı cisimlerin dayanıklılığı cismin kesit alanı ile doğ- h

Dikdörtgen daki ilişki nedir?

Katı cisimlerin boyutlarındaki artışa göre dayanıklılığındaki de-

Adezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olması sonu-

Cıva kohezyon kuvveti çok büyük olan

Suyun yüzey gerilimi, su molekülleri arasındaki güçlü hidrojen

➫ Sıcaklık ile ters orantılıdır.

Su gibi adezyonu kohezyondan büyük olan sıvılarda kılcal bo- YGULUYORUM

Buna göre cismin; rağmen su dışına bir bütün hâlinde çıkması

a) yüzey alanı 16 katına, II. Lityum lotus çiçeğinin kirlenmeme özelliği

ûHNLO, ûHNLO,, K seviyesi

Kendi içinde türdeş K cisminin sıvı içindeki ûHNLO, ûHNLO,, ûHNLO,,,