Кандидат Ментор

Ардијан Исмаили

СТАТИСТИЧКА АНАЛИЗА
ЗА ПОВРАТНИЦИ БОРЦИ ОД СТРАНСКИ
ВОЈСКИ

Скопје, 2022
 Листа на кратенки

FTF (ФТФ) Foreign Terrorist Fighters (Странски терористички борци)

РСМ – Република Северна Македонија
ИСИС - Исламска држава Ирак и Сирија
СНЕ - Спротивставување на насилен екстремизам
ИВЗ - Исламска верска заедница

Листа на слики
Слика бр 1: страницата на Интерпол каде е даден приказ на идентификување на
терористичките групи со споделување на информациите на интернет
Слика бр 2: Белгија – европски лидер за странски борци

Листа на табели
Табела 1. Преглед на литературата според изворите и области на интерес.

1
 Содржина

Листа на кратенки.............................................................................................................................1
Листа на слики...................................................................................................................................1
Листа на табели.................................................................................................................................1
Содржина.............................................................................................................................................2
Вовед....................................................................................................................................................3
1. Странските терористички борци................................................................................................4
1.1 Типологија и мотивација.....................................................................................................6
1.2 Како се врбуваат?.................................................................................................................7
2 ЦЕЛ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО...........................................................................................................8
2.1 Предмет на истражување – хипотези.................................................................................8
2. Статистичка анализа....................................................................................................................9
1.2 Изработка...........................................................................................................................10
1.2.1 Користени податоци и извори................................................................................13
1.3 Оперативен дизајн.............................................................................................................16
3 Опции за толкување..................................................................................................................17
3.1 Анализа на наодите.........................................................................................................19
3.1.1 Демографски податоци...........................................................................................19
3.1.2 Брачен статус............................................................................................................20
3.1.3 Религиско преобратување......................................................................................20
3.1.4 Државјанство и потекло.........................................................................................21
3.1.5 Економска и социјална маргинализација...........................................................22
Заклучок.............................................................................................................................................23
Користена литература.......................................................................................................................24

2
Вовед

Тероризмот денес е една од најраспростраанетите форми на организираниот

криминал. Тој е воедно и еден од најкомплексните безбедносни предизвици за земјите
во светот. Иако терминологијата за тероризам не е нова туку ја имало уште во првиот
век на Блискиот Исток кога припадници на еврејските националисти Зелоти, се
спротивставувале на Римската управа над Јудеја со необични тактиkи на дневни
напади и напади за време на собири, празници и сл. 1 Со тероризмот се принудува
противникот да се покори преку страв односно концептот на остварување на
политичките цели преку застрашување се смета за стар колку и самата политика.
Вистинските почетоци на користењето на модерното значење на поимот тероризам се
појавуваат во време на Француската револуција односно за време на Јакубинскиот
режим (1792 - 1794). Робеспјер, водачот на револуцијата, го оправдувал тогашноиот
терор како правда и државно средство за постигнување подобро и поправедно
општество. Така, тероризмот во својот почетен облик го сметале и за посакуван облик
на однесување за тогашните државни власти, средство за јакнење и воспоставување на
власт.2
Тероризмот во дваесеттиот век се дели на четири брана од кои првиот е анархистички
(1880 – 1920), вториот е Антиколонијален (1920 – 1960-, третиот е бран на новата
левица (1960 – 1990) и четвртиот е религискиот бран кој започнува во 1979 со
Иранската револуција. По терористичкиот напад во Њу Јорк на 11 септември 2001,
светот зачекори во една нова етапа на тероризмот каде меѓународниот тероризам го
замени потполно нов вид на глобален тероризам.3
Тероризмот во денешницата претставува еден од најкомплексните безбедносни
предизвици за светот. Генералното Собрание на Обединетите Нации во Резолуцијата
51/210 го дефинира тероризмот како „сите оние кривични дела кои се наменети или
предвидени заради политички цели да предизвикаат состојба на терор меѓу јавноста, на
група или одредени лица, а кои под никакви околности не се оправдани, без оглед на

1
Мариќ, С. (2012) Тероризмот како глобален проблем МедиАнали меѓународно списание за медиуми,
новинарство, массс комуникација и односи со јавноста 6(11), стр.87-102)
2
Пејиќ, Ж. (2017). Нов тероризам на информациското време, Ријека, Хрватска
3
Паѓан, Б. (2014). Деконструкција на митот за глобалниот тероризам: трендови во современиот
тероризам. Меѓународни студии 14(2) СТР:49-64

3
причините од политичка филозофска, идеолошка, расна, етничка, верска или каква
било друга природа на која може да се повикаат за да ги оправдаат“.4
Последната голема промена на тероризмот е настаната со појавата на ИСИС, ИСИЛ и
ИД кога тероризмот го доби своето сосема ново лице.Од терористички организации, со
заземањето на територии Ирак и Леватот, организациите преминаа во власт и креиираа
свој политички систем. Во еден момент се сметаа за најбогата терористичка
организација (која стана таква со продажба на нафта), со што успешно провлекоа
огромен број на странски борци од целиот свет во текот на 2014 и 2015 година околу
30.000 борци од преку 100 различни држави.
Комисијата 9-11 уште во 2010 година има издадено предупредување за странски борци
кои доаѓаат од целата територија на Балканот.5

1. Странските терористички борци

Концептот на „Странски борци“ не е скорешна појава. Иако поминот можеби со

актуелните случувања е развиен сега и дефиниран во изминатиов век, сепак борци во
странски војски учествувале упте во времето на Шпанската граѓанска војна (1936-
1939).6
Една од најшироко прифатените дефиниции е дадена во Женевската Академија за
меѓународно хуманитарно право и човекови права:
„Странски борец е лице кое ја напушта својата земја на потекло или постојаното место
на живеење за да се приклучи кон недржавни воени групи во вооружен судир во
странство, а првенствено е мотивирано од идеологија, религија и/или сродство“.7
Иако не е новина, феноменот за стансските терористички борци стана актуелен
проблем во дваесеттиот век, со самото олеснување на патувањата, глобализацијата,
визните либерализации, сето тоа придонесе да се олесни миграцијата на луѓето во секој
поглед. Но, злоупотребата на олеснувањата при патување се афектираа во кризата во
Ирак 2014 и Сирија 2020.

4
The United Nations (UN) General Assembly Resolution, A/RES/51/210 (17 December 1996).
5
Сто и единаесетти Конгрес, втора сесија Х.Р. 4278 во куќата на претставниците „Текст за балканскиот
закон за екстремизам и безбедност“02.03.2010 Достапно
на:https://www.govtrack.us/congress/bills/111/hr4728/text
6
Малет, Д. (2015) Странски борци- танснационалниот идентитет во граѓанските конфликти, Oxford
University Press, Оксфорд
7
Женевска академија за меѓународно хуманитарно право и човекови права, „Странските борци според
меѓународното право“, Билтен на Академијата бр.7 (октомври 2014).

4
Дефиницијата која е усвоена од Советот за безбедност на Обединетите нации со
усвојувањето на Резолуцијата 2396 (2017 год.) за да ја реафирмира дефиницијата за
ФТФ и за да ги повика земјите кои се членки на Европската унија, секоја во свој домен
да се справи со заканата од ФТФ но и со луѓето кои се враќаат од зоните во кои биле
поради воени конфликти. 8
Дефиницијата мора да се гледа од сите аспекти затоа што таа се однесува само на
станските борци кои патуваат поради „тероризам“ односно терористички се активни.
Во оваа група не спаѓаат оние борци кои се кривилно гонети во нивната држава (дали е
тоа родна држава или држава во која имаат регулиран престој), не ги прави
„тероритсти“ затоа и не може да се третираат како такви иако отпатувале во земја во
која имало тероризам.Воедно, важно да се нагласи е дека странските броци се
разликуваат од платениците, кои се борат во странство во име на влади или приватно
се финансирани од други субјекти а со тоа и мотивацијата им е сосема различна од
ФТФ.9
Со текот на годините заканата од екстремизам и странски борци е во пораст секоја
година.
Од ова не се исклучок ниту Балканот како регион од каде одат голем број на стански
борци во кризните тероритстички подрачја ниту Република Северна Македонија.
Бројката на странските борци која вклучува мажи и жени па и деца во одредена мера не
може да се дефинира со последните состојби на воени конфликти ако се земе во
предвид и тековната воена инвазија над Украина од страна на Русија.
Од податоците кои беа на располагање според канцеларијата на Претседателот Иванов
кои се сепак од 2016 година во Сирија заминале над 160 борци од Македонија од кои
25 се водат како загинати а 86 се повратници во Македонија.10
Неспоредлива е бројката со заминати лица, односно борци од Косово и Босна каде
бројките се двојни односно тројни за разлика од РСМ. Таму бројките кои циркулираат
во јавниот печат се над 250 односно над 350 соодветно за секоја горенаведена држава. 11

8
Обединети нации, Советот за безбедност побара зајакнување на мерките за борба против заканите од
враќање на странски терористички борци, усвојувајќи ја Резолуцијата 2396 (2017)“, 21 декември 2017 г.,
SC/13138.
9
Листер, Ч. (2015). Враќање на странските борци: криминализација или реинтеграција ?, Политички
брифинг центар, Брукингс, Доха, Катар
10
Интернет страница на Претседателот на Република Македонија. „Говор на Претседателот Иванов“ 22
јуни, 2016. http://www.president.go v.mk/mk/2011-06-17-09-55-07/2011-07-19-10-40-39/3849.html
11
Подобрување на разбирањето на феноменот нa странските терористички борци (СТБ): Предизвици за
рехабилитација, ресоцијализација и реинтеграција на повратниците и помагателите во Република
Северна Македонија - Нексус – Граѓански концепт (nexus.org.mk)

5
Странските терористички борци (СТБ), или лица кои патувале конфликтната зона во
Ирак и/или Сирија и потоа се вратиле во Европа, било да е тоа доброволно или без
нивна волја – како и лицата кои овозможуваат ангажирање и регрутирање на СТБ –
претставуваат потенцијален ризик за општеството. Појавата на странски терористички
борци (СТБ) не е нова и се јавува и во Северна Македонија. Според последниот
извештај за напредокот на ЕУ за Северна Македонија, во моментов 11 СТБ се во
затвор, 6 се ослободени од затвор во 2020 година (во 2021 ниту еден не е ослободен).
Од 2012 година, 143 граѓани заминале во
конфликтните зони: од нив, 69 се вратиле, 38 се убиени. Во конфликтните зони се уште
има пет активни борци, а четворица се во затвор во Сирија. Ниту еден не се вратил во
2020 и во 2021 година. Во јули 2021 година, 23 лица (четворица мажи, пет жени и 14
деца) се вратени од Сирија и од Ирак.12

1.1 Типологија и мотивација

Кои се странските терористички борци? Спроведени се неколку студии за да се дознае

заднината на сегашниот бран на ФТФ. Општиот заклучок е дека не постои
стандардизиран профил на ФТФ. Регрутираните борци доаѓаат од секави различни
старосни групи. Различен степен на образование, различен социо – економски статус.
Иако голем број од ФТФ се мажи на возраст од 20 до 30 години тоа не го ограничува
старосниот индекс на ФТФ кои се приклучиле кон ИСИЛ (Да’еш). Зачудувачки е
фактот што се приклучуваат и тинејџери но и луѓе кои се во поодминати години над 60
годишна возраст.13
Во конфликтните зони се уште има пет активни борци, а четворица се во затвор во
Сирија. Ниту еден не се вратил во 2020 и во 2021 година. Во јули 2021 година, 23 лица
(четворица мажи, пет жени и 14 деца) се вратени од Сирија и од Ирак.14
Голем процент од ФТФ се млади, мажи кои живеат во економски неприфатливи услови
зависно дали се од социјални или политички маргинализирани средини. Има и многу
други од многу побогати средини дури и високо образовани личности. Во овјавениот
Извештај од УСАИД е наведенодека голем број на деца ги напуштааат училиштата, а

12
Извештај за напредокот на ЕУ за Северна Македонија
https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/north-macedonia-report-2021_en
13
Хорган, Џ. (2017). Нова ера на терор? Постарите борци на Калифатот, ЦТЦ Сентинел, том 10, бр.5
стр.13
14
https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/north-macedonia-report-2021_en

6
од друга страна има и онакви кои имаат доктрати, магистерски и дипломски трудови.
Се на се, може да се каже дека профилите се различни, побудите се различни, има и
онакви кои се доктори наставници, педагози, архитекти, во диверсификацијата има
секакви различни групи... Не се ни сите ФТФ религиозно побожни (што пррвично паѓа
на ум кога се работи за ваков тип на борци, но статистиките не го покажуваат тоа.15

1.2 Како се врбуваат?

Влијанието на заедниците играат важна улога при мотивирање на поединците да

отпатуваат во Сириската Арапска Република, при што голем дел заминуваат под
влијание на пријатели или роднини, Исто така, влијанието е огромно од страна на
верските лидери доколку истите имаат екстремистичка идеологија а со тоа лесно ги
наведуваат поединците кон екстремизмот. Тука улога играат и здруженијата,
клубовите во кои се членува на верска основа, собирите кои се организираат па дури и
во самите училишта и факултети.
Интернетот и социјалните мрежи, чет комуникациите, имаат голема улога во помагање
на регрутација и создавање на борци кои би биле спремни да заминат во друга држава
и да војуваат за определени ним познати цели. Постојат информации за тоа дека дел од
лицата кои сакаат да станат борци, а им е забрането да патуваат со авион, патуваат со
возила или автобуси низ Балканот. Целта е да стигнат во Турција од каде лесно
стигнуваат до крајните дестинации.16 Затоа е неминовна соработката која треба да се
состои од споделување на информации од секаков карактер за властите и регионот.
„Штом терористичките информации ќе се споделат на глобално ниво, секоја
сообраќајна проверка, пасошка контрола или случајно пребарување има потенцијал за
прекин во истрагата за тероризам или за уништување на заговор“, Jurgen Stock
Генерален секретар на Интерпол17

15
ел-Саид и Барет, „Подобрување на разбирањето на феноменот на странски терористички борци во
Сирија“
16
Интернешнл бизнис тајмс. „Како патуваат странските борци до териториите на калифатот на ИСИС“
(2015)
17
Preventing terrorist travel (interpol.int)

7
Во склоп на изјавата е и слика: 1 од страницата на Интерпол каде е даден приказ на
идентификување на терористичките групи со споделување на информациите на

интернет.
Овие податоци за миграција на странските борци е многу важен податок за анализите.
Со нив може да се дознава бројот на лица кои мигрираат во средините каде има боишта
и целта на нивната миграција, но и статистички податоци за тоа колку од нив се
повратници и како може да се одговори на прашањето кое се наметнува: Овие борци
претставуваат закана за земјите во кои се враќаат. Што понатаму со нив?

2 ЦЕЛ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО
2.1 Предмет на истражување – хипотези

Општа цел на истражувањето е анализа на приказ на она што се случува со странските

борци повратници во Реублика Северна Македонија. Се почнува од нивната желба да
се вратат дома и како државата потоа нив ги прифаќа како странски борци и
потенцијални повторно терористи. Кои се методите со кои државата прави успешна
ресоцијализација на странските борци.
Согласно целите во генералната општа хипотеза е досегашниот успех на РСМ во
социјализацијата на страските борци во нормалниот реален живот. Посебните хипотези

8
се повратниците борци се социјализираат во земјата или се подготвуваат за нова
дестинација.
Кој е тригер факторот што укажува на тоа дали лицата се социјализираат согласно
начините кои државата предвидела за тоа?

2. Статистичка анализа

Во сите случаи кога се разработува оваа тема за странските борци кои патувале во
Ирак и Сирија се дескриптивни или политички ориентирани. Оваа анализа ќе опфати
дел од странските борци кои одат во земји каде е актуелен тероризмот како од Европа
Америка, Канада но и дел од регионот односно Република Северна Македонија и
случаите кои биле странски борци а се вратиле во матичната земја после конфликите.
Поточно, оваа анализа има податоци од компаративен и критички карактер за наодите
од 2014 до 2019 година.
По презентирањето на основните податоците за примероците на странските
борци, повеќето влегуваат во сеопфатната дебата зошто поединците стануваат
странски борци. Главни фактори кои најчесто се дискутираат се формите на економска
и социјална маргинализација, проблеми со менталното здравје и криминалното потекло
на борците. Најчести фактори се џихадистичката идеологија и улогата на социјалните
мрежи (и онлајн и офлајн).
Многу од откриените корелации се методолошки слаби и опфаќаат низа поединци
многу повеќе од оние што го послушале повикот на звукот на џихадизмот.
Во согласност со фокусите на дискусијата, наодите ги подредив во пет категории за
споредба:
1. демографски податоци
2. економска и социјална маргинализација
3. криминалитет
4. проблеми со менталното здравје
5. идеологија и религија
Главвни фактори кои најчесто се дискутираат се формите на економска и
социјална маргинализација, проблеми со менталното здравје и криминалното потекло
на борците. Најчести фактори на влечење се џихадистичката идеологија и улогата на
социјалните мрежи (и онлајн и офлајн).

9
 Во согласност со очекувањата, наодите покажуваат дека генерално, повеќето
западни странски борци биле млади, слободни, мажи од муслимански имигрантски
семејства. Околу 18 отсто биле помлади. Го користам овој добро познат термин за да
ги опфатам сите кои патувале во Сирија или Ирак за да се приклучат на џихадистичка
група или се обиделе да го сторат тоа, без разлика дали биле борци сами по себе или
им служеле на овие групи во некое друго својство. Во однос на жените не е
пропорционален бројот кој укажува колку од нив биле преобратени во ислам а колку
од нив се религиски исламски определени. Голем дел од оние кои заминале од Европа,
Северна Америка, Канада и Обединетото кралство се лица кои се од пониски социо –
економски рангови. Мнозинството борци немаат познато криминално досие. Со
ограничените достапни докази, борците се генерално психолошки „нормални“. Додека
улогата на идеологијата, а особено религиозноста, во мотивирањето на борците
останува оспорена и несоодветно концептуализиран фактор, се чини дека е важен за
многу борци.

Според Статиста Белгија е европскиот лидер за странски борциСлика 2: Белгија –

европски лидер за странски борци. Извор: Статиста18

18
https://www.statista.com/chart/4024/belgium-is-the-eu-capital-for-foreign-fighters/

10
2.2 Изработка

За изработка на овој труд користени се сознанија, податоци и информации од 125

различни извори: книги, поглавја од книги, зборници на научни трудови, списанија и
магазини, презентации од конференции и научни собири, дневен печат и веб-страници.
Изворите во текстот се цитирани во фусноти. Во Табела бр.1 е прикажан прегледот на
литературата според изворите по три области од интерес: теорија и практика на
современиот тероризам, оперативна вештина и дизајн и истражување и анализа на
случаите.

Област на интерес

Теорија и
Извори Оперативна Истражување и
практика на
вештина и анализа на
современиот
дизајн случаите
тероризам

Книги, поглавја од
66 29 28 9
книги и зборници

Списанија и магазини 13 6 5 2

Презентациja од
конференциja или 5 2 1 2
научен собир

Дневен печат и веб-

41 15 3 23
страници

Вкупно 125 52 37 36

Табела 1. Преглед на литературата според изворите и области на интерес.

1. За првата област од интерес на темата, најмногу сознанија, податоци и

информации се добиени од книги, поглавја на книги и зборници на научни
трудови. Користената литература овозможи сфаќање на современиот
тероризам преку согледување на различни аспекти: корени и историја на
тероризмот, еволуција, мутација и негова иднина; стратегија и тактика на
терористите, транснационалност, аспекти на бунтовништво, влијание врз
националната и меѓународна безбедност; резолуции на ОН, Женевски

11
 конвенции и протоколи; одговор на државите, легални аспекти, законски
одредби, противтерористички политики и стратегии.
Списанијата и магазините кои се користени како литература овозможија
дополнително согледување на теоретските аспекти и нивно досегашно
тестирање во практика: ефикасноста на државите да се спротивстават,
нивните национални политики и стратегиски императив, меѓународна
соработка, неконзистентност во борбата, несогласување меѓу партнерите,
проблем со тероризмот во нестабилни и пропаднати држави.
Дневениот печат и веб-страниците се богат извор на сознанија, податоци
и информации кои обезбедија: преглед на терористички организации,
групи и осамени волци, статистики за терористички напади, број на жртви,
шаблони и трендови на тактики; кризни држави според глобален индекс,
локации на моменталните закани, активности на држави спонзори на
тероризмот, поврзаност и влијанија, степен на закана и ризик.
2. За областа од методологијата која се користи, оперативна вештина и
дизајн, најмногу сознанија, податоци и информации се добиени од книги,
учебници, доктринарни прирачници и правила. Користената литература
овозможи: сфаќање на методологијата низ призмата на теорија за војната и
војувањето, западниот начин на војување, негова примена во 21 век и
прилагодување за неконвенционална борба; детаљно проучување на
оперативниот дизајн, како се применува за концептуално планирање на
операции и кампањи, примери за негова примена во современите
конфликти; вклопување на методологијата во современата доктрина,
стратегија и тактика и нејзина примена во контекст на бунтовништво и
тероризам.
Останатите извори на литература се цитирани од списанија и магазини и
дневен печат и веб-страници. Тие послужија за согледување на:
досегашната примена на оперативниот дизајн, примери за практична
употреба за одредување на центар на гравитација и останати елементи;
тестирање на теоријата, проблеми кои се јавуваат со прилагодување на
дизајнот во нерегуларно војување; критика на досегашната
противтерористичка стратегија и препознавање на потребноста од длабока
анализа на проблемот со нови методи.
Фактот што изворите од конференции и научни собири од областа на
12
 оперативниот дизајн се оскудни укажуваат на тоа дека оваа методологија
сè уште не доминира во научните кругови. Оттука се гледа неопходноста
од нејзино тестирање во практиката против закана (тероризам) за која
традиционалните методи не даваат резултати.
3. За потребите на самото истражување и анализата на случаи за да се
провери применливоста на оперативниот дизајн, најмногу се користени
извори од дневен печат и веб-страници. Ова се должи на потребата од
суштински сознанија, податоци и информации поврзани за активностите
на петте терористички организации кои се анализираат во трудот
(„Хамас“, „Хезболах“, ПКК, ДАЕШ и „Ал Каеда“).
4. Електронските медиуми не само што брзо ги пренесуваат информациите,
туку се во доволно голем број за истите да може да се проверат дали се
точни и релевантни. За потребите на анализата, собрани се неопходни
факти и различни статистички податоци: како дејствуваат организациите,
нивните цели, методи и средства, напади и жртви; регрутација и
финансирање, капацитети и способности; одговори на државите и нивни
мерки, активности, постапки, политики и стратегии, дејство на коалиции и
сојузи против тероризмот, меѓународни односи, врски и влијанија во
насока на негово сузбивање.
5. Информациите кои се добиени од книги, поглавја на книги и зборници на
научни трудови во врска со терористичките организации од интерес на
трудот, претежно се однесуваат на: историјата на нивно формирање и
идеологија; радикализација, развој, еволуција и нивна структура; влијание
на религијата и социоекономските услови како карактеристика за
современите терористички организации; теоретски обид да се сфати зошто
го бираат тероризмот за остварување на нивните политички и идеолошки
цели, проценки, перспективи и предлози за нивно сузбивање. Од петте
терористички организации, во литературата без оглед на изворот, најмногу
е застапена „Ал Каеда“. Ова се должи на посебниот интерес на САД како
доминантна западна сила, кои сметаат, а анализата од истражувањето тоа го
потврдува, дека „Ал Каеда“останува да биде најопасната терористичка
организација во светот.

13
2.2.1 Користени податоци и извори

Следните примарни податоци и извори се употребени на анализата на ризици:

Македонска банкарска асоцијација (МБА),
Банки членки на Македонска банкарска
асоцијација (МБА), Факултет за безбедност-
Скопје.
Барање за доставувавње на податоци: Беа проследени формални писмени
барања до институциите за обезбедување на податоците потребни за оваа
анализа на ризици и беа добиени повратни формални одговори со податоци од:
Централен регистар на Република Северна Македонија,
Државен завод за статистика,
Народна банка на Република Северна Македонија,
Агенција за разузнавање,
Агенцијата за национална безбедност.
Информации за финансирање на тероризам во непрофитниот сектор,
информации за случаи, закани, истраги и перцепции за ранливоста од
злоупотреби беа обезбедени од:
Агенција за разузнавање,
Агенцијата за национална безбедност,
Судски и истражни органи.
Податоци од извештаи за сомнителни трансакции: УФР обезбеди резиме на
извештаите за сомнителни трансакции добиени во периодот 2017-2019 кои
инволвираат НПО.
Податоци за приливи и одлив од и до странство на НПО за периодот 2016-2019.
Податоци од анализи и истражувања од граѓански организации: За потребите
на анализата на ризици беа користени и истражувања на граѓански организации
што го отсликуваат работењето, големината и финансирањето на здруженијата
и фондациите. Користените извори вклучуваат:
Анкетно истражување на граѓански организации: Анкета за
перцепциите за ризиците од финансирање на тероризам и ефективноста на
мерките и дејствија за негово спречување беше спроведена во 2019 година.
Беше селектиран статистички релевантен случаен примерок и беа прибрани
одговори од 379 граѓански организации, кои беа телефонски интервјуирани.

14
Обезбедена е балансирана географска дистрибуција на граѓански
организации, вклучувајќи испитаници од сите региони во државата. Следејќи ја
реалната состојба на популацијата на граѓански организации повеќето
анкетирани беа здруженија на грѓани, а се опфатени и организации со различен
програмски фокус на делување.
Анкетно истражување на цркви, верски заедници и религиозни групи:
Во соработка со Комисијата за односи со верските заедници и религиозни грпи
(КОВЗРГ) беше спроведен прашалник за перцепциите за ризиците од
финансирање на тероризам и ефективноста на мерките и дејствија за негово
спречување помеѓу на цркви, верски заедници и религиозни групи. Анкетните
прашалници беа дистрибуирани во хартиена форма и одговори беа обезбедени
од 19 субјекти од вкупно 38 регистрирани цркви, верски заедници и
религиозни групи евидентирани во јавниот регистар на КОВЗРГ.
Преглед на законска регулатива: Следните закони и поврзани
подзаконски акти кои директно го регулираат основањето, работењето на НПО
беа предмет на разгледување. Нивното спроведување и имплементација беше
разгледувано со лица од институции одговорни за нивната имплементација
(погледни интервјуа погоре).
-Закон за спречување перење пари и финансирање тероризам,
-Закон за здруженија и фондации,
-Закон за црвениот крст,
-Закон за правната положба на црква, верска заедница и религиозна група,
-Закон за донации и спонзорства во јавните дејности,
-Закон за Централен Регистар на Република Македонија,
-Закон за сметководство на непрофитни организации.
Следните извештаи за мерките против перење пари и финансирање тероризам
за Република Северна Македонија беа земени в предвид:
-Извештајот од 4-от круг на евалуација на системот за спречување на перење
пари и финансирање на тероризам спроведен од Moneyval Комитетот (2013-
2014 година),
-Извештај за спроведена национална проценка на ризикот од перење пари и
финансирање на тероризам, Влада на Република Северна Македонија, март,
2020 година.
Исто така, беа употребени и секундарни извори на податоци. Овие
15
 информации и податоци немаат иста тежина како примарните извори.
Првенствено тие се користеа за информирање на методолошкиот пристап, но
исто така, се користеа за обезбедување на информации за контекстот и
формирање на проценките каде примарните податоци не беа достапни:
-Интерпретативната белешка за Препораката 8 на ФАТФ (2012, ажурирано
2016).
-Методологија за проценка на техничката усогласеност со препораките на
ФАТФ и ефективноста на системите за спречување перење пари и
финансирање на тероризам (ФАТФ, 2013).
Меѓународни најдобри практики: Борба против злоупотреба на
непрофитни организации (ФАТФ, 2015).19
-Ризик од злоупотреба на НПО за тероризам (ФАТФ, 2014).
-Упатство за проценка на ризикот од ФТ (ФАТФ, 2019).

2.3 Оперативен дизајн

Современото општество е непредвидлив и комплексен отворен систем во кој

технологијата и брзиот проток на информации директно влијаат на безбедноста.
Денешните конфликти многу потешко се контролираат бидејќи монополот на силата
не само што не е во рацете на војските како порано, туку не е ни ексклузивно во рацете
на државите. Заканата од тероризам е далеку покомплексна од порано, и за решавање
на овој предизвик е потребен подлабок научен пристап – интеграција на оперативниот
дизајн во оперативната вештина како алатка за поврзување концептуалното и
деталното планирање20
Оваа методологија денес се смета за врв на воената научна мисла. Конечно
практичарите не ја исмејуваат теоријата бидејќи таа навистина помага борбата да биде
максимално ефикасна. Во борбата против современиот тероризам, оперативниот
дизајн нуди алатки кои може да ја идентификуваат „Ахиловата петица“ на
тероризмот преку анализа на неговите критични фактори.
Оперативниот дизајн претставува методологија за концептуално планирање на
комплексни воени (но и невоени) операции преку сфаќање на врската меѓу

19
Вклучително и Извештаите од 2016 и 2018 за напредокот на системот и имплементацијата на
препорачаните мерки дадени со Извештајот за спроведена евалуација (2014)
20
Staff, Joint. (2011). J-7., VII-8

16
оперативното опкружување, проблемот и решението21. Целта на оперативниот дизајн е
решавање на комплексни и лошо структурирани проблеми преку разбирање на
средината и проблемот, развивање на оперативен пристап и нивна
визуелизација22Обединување на елементите на оперативен дизајн му овозможуваат на
оперативниот планер подлабоко разбирање на причинско-последичната врска на
војната, кампањите и операциите. Основни елементите на оперативен дизајн се: крајна
цел, состојба и услови на оперативното опкружување, центар на гравитација,
оперативен пристап, одлучувачки моменти, линии на операции/напор, оперативен
досег, темпо, симултаност и длабочина, фази и транзиција, кулминација и ризик, но тие
не се конечни и некои планери ги надополнуваат и со прекин на операциите,
очекување, сили и функции итн.
Суштината на оперативниот дизајн е примена на системско размислување кое се
занимава со процесите во еден систем, или анализа како деловите се поврзани меѓу
себе во целина23
Целта на системското размислување е да не се повторуваат истите грешки или
да се применуваат неуспешни решенија, како што е случај во борбата против
тероризмот.
Оперативниот дизајн како методологија во оперативната вештина најверојатно
ќе доминира во воената научната мисла во наредната декада. Притоа, за да се сфати
вештината на концептуално планирање на идните војни, неопходна е суптилна анализа
на минатите војни и конфликти, каде обединувањето на елементите на оперативниот
дизајн го нуди токму тоа. Со оваа алатка може да се направи сеопфатна анализа која
овозможува поголемо разбирање за тоа што води кон победа, а што кон пораз.

3 Опции за толкување

Две разлики, испреплетени со три интерпретативни опции, влијаат на голем дел

од дискусијата на западните странски борци. Првата разлика е помеѓу
северноамериканските и европските странски борци. Се чини дека наодите за овие
борци се разликуваат. Видино и Хјуз даваат преглед на седумдесет и едно лице
обвинети за различни прекршоци поврзани со ИСИС во Соединетите држави помеѓу

21
US Air University. Methods of Operational Design. Curtis E. Lemay Center. Accessed on 28 January 2018.
http://www.doctrine.af.mil/Portals/61/documents/Annex_3-0/3-0-D14-OPS-Elements- Ops-Design.pdf.
22
Staff, Joint. (2011). J-7, II-1
23
Staff, Joint. (2011). J-7, II-4.

17
март 2014 и септември 2015 година. Педесет и еден процент од овие лица или патувале
или се обиделе да патуваат во странство за да се вклучат во тероризам. Коментирајќи
ги карактеристиките на примерокот, Видино и Хјуз известуваат: „Профилите на
поединци вклучени во активности поврзани со ИСИС во САД се многу различни по
раса, возраст, социјална класа, образование и семејно потекло. 24
Нивните мотивации се подеднакво различни и пркосат на анализата. Некои
креатори на политики и академици, забележуваат тие, се залагаат за користење на
општествени структурни фактори за да се објасни што се случува, додека други „ги
нагласуваат личните фактори како што е шокот од настан кој го менува животот“.
„Поединците со толку различно потекло“, сепак, „не е веројатно дека ќе бидат
мотивирани од истите фактори“. На крајот, велат тие, „повеќето експерти се
согласуваат дека радикализацијата е многу сложен и индивидуализиран процес, често
обликуван од лошо разбрана интеракција на структурни и лични фактори“. Овој
заклучок се однесува и на повеќето европски странски борци. Сепак, европските
студии имаат тенденција да ги нагласат социо-економските фактори. Многумина
покажуваат дека борците дошле несразмерно од маргините на општеството. Тие се
прикажани како личности со „мали перспективи во аспект на социо економските
фактори“25
Втората разлика е помеѓу два брана или групи странски борци во Сирија и
Ирак. Видино и Хјуз кои се меѓу првите што постулираат дека во текот на сириската
војна имало променам во мотивацијата на луѓето да станат странски борци. 26 Во
провите стадиуми на кнфликтот (2011 – 2014) тие забележуваат дека основното
чувство на сочувство играло важна улога во првичното мотивирање на младите
Американци да се заинтересираат и да се инволвираат во сирискиот конфликт. Но, „до
моментот кога ИСИС официјално го прогласи својот калифат во јуни 2014 година,
мотивациите на регрутите се чинеше дека повеќе се вртат околу исполнувањето на
перцепираните религиозни обврски, како што е извршувањето на хиџра... и можноста
да учествуваат во создавањето на утопично исламско општество“. 27 разликата помеѓу
групите борци е широко прифатена. Со подемот на Исламската држава, хуманитарните
мотивации исчезнаа, а идеолошките се зголемија.
24
Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” p. ix.
25
Bakker and Grol, “Motives and Considerations of Potential Foreign Fighters from the Netherlands”; Rik
Coolsaet, “Facing the Fourth Foreign Fighter Wave: What Drives Europeans to Syria, and to Islamic State?
Insights from the Belgian Case,” Egmont – The Royal Institute for International Relations (March 2016)
26
Peter R. Neumann, Radicalized: New Jihadists and the Threat to the West. (London: I.B. Tauris, 2016)
27
Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” p. 15

18
 Шмид и Тинес наведуваат дека „специфичните мотивации зад индивидуалните
заминувања може да варираат, почнувајќи од вистински, иако често наивен, алтруизам
до егоистички нарцизам… Сепак, улогата на религијата не треба да се потценува“. 28
Досон и Амарасингам понагласено наведуваат: „Тоа очигледно е дека животите на
[странските борци] се заситени со салафи-џихадистички религио-политички дискурс.
Следствено, нивната религиозност, може да се тврди, е клучна за разбирање на
нивните мотивации, без разлика колку се матни нашите обиди, како аутсајдери, да ги
сфатиме овие мотивации.“29 Значи, толкувањата имаат тенденција да сугерираат дека
мотивите на западните странски борци се или премногу разновидна за да се анализира,
главно одговор на социо-економската маргинализација, или првенствено ја одразува
нивната нова религиозност.

3.1 Анализа на наодите

3.1.1 Демографски податоци

Демографските податоци пријавени овде се ограничени на оние основни

категории за кои постојат одредени информации во повеќе студии.
3.1.1.1 Години и пол
Возрастите се прилично конзистентни, во цела статистика се работи за млади
луѓе. И мажите и жените се млади, а жените имаат тенденција да бидат помлади.
Дванаесет студии даваат средна возраст за мажите, а просекот на просеците е 25,9
години. Оваа возраст е во согласност со оние што претходно ги пријави Sagemen за
меѓународното членство во Ал Каеда, 25,7 години и од Бакер за домашните европски
џихадиски терористи, со 27 години 30 Бакер и де Бонт забележуваат просечна возраст од
23,5 години за нивните примерок од 37 белгиски и холандски странски борци, што се
многу помлади, но просечната возраст во моментот на заминување на италијанските
странски борци е 30.31 Во сите случаи, нагласуваат истражувачите, старосната палета
28
Schmid and Tinnes, “Foreign (Terrorist) Fighters with IS” p. 34
29
Dawson and Amarasignam, “Talking to Foreign Fighters” p. 206
30
Anton Weenink, “Behavioral Problems and Disorders among Radicals in Police Files,” Perspectives on
Terrorism 9, No.2 (2015), pp. 17-33; Sean C. Reynolds and Mohammed M. Hafez, “Social Network Analysis of
German Foreign Fighters in Syria and Iraq,” Terrorism and Political Violence 31, No. 4 (2019), pp. 661-686
[originally published online in 2017]; Weenink, “Adversity, Criminality, and Mental Health Problems in Jihadis
in Dutch Police Files,” respectively.
31
Francesco Marone and Lorenzo Vidino, “Destination Jihad: Italy’s Foreign Fighters,” The International Centre
for Counter-Terrorism - The Hague (ICCT), Research Report (March, 2019), p. 11. Available at: https://

19
на џихадистичките терористи е широка. Меѓутоа, не е секогаш јасно дали наведената
возраст ја одразува возраста кога поединците заминале да се приклучат на џихадот,
биле уапсени или осудени или само контактирани за интервјуа, како и односот на овој
датум со времето кога тие првпат се радикализирале останува непозната. Многу од
студиите забележуваат дека женските регрути имаат тенденција да бидат значително
помлади,32 но само три студии наведуваат просечна возраст, две од 21 година и една од
23,6 години.33 Дванаесет студии известуваат за процентот на нивниот примерок кој е
машки, при што најнискиот е 69 проценти, а највисокиот 94 проценти. 34 Бидејќи
вкупниот просек е 82,7 проценти, тогаш околу 18 проценти од странските борци се
жени. Оваа бројка не е дефинитивна, но во согласност со 15-17 проценти пријавени за
жени од Западна Европа во сеопфатната студија на Кук и Вале за жените поврзани со
Исламската држава.35

3.1.2 Брачен статус

Само мал број од студиите известуваат за какви било информации за брачниот

статус на странските борци. Досон и Амарасингам известуваат дека повеќето од
нивниот примерок од дваесет борци биле сингл, неколку биле во брак и неколку имале
деца.36 Ел-Саид и Барет наведуваат дека дваесет и седум од нивните четириесет и
тројца испитаници биле слободни, петнаесет оженети и еден разведен - но нивниот
примерок вклучува поединци од четири земји со мнозинско муслиманско население,
како и од три земји од Европската унија.37 Бергема и ван Сан можеа да добијат брачни
информации само за седумдесет и осум од 217 членови на нивниот примерок, каде што
педесет и осум беа во брак, а четириесет имаа деца. Ростами и сор., и Мароне и
Видино, кои работат со поверодостојни владини податоци, соодветно известуваат дека

icct.nl/publication/destination-jihad-italys-foreign-fighters/; see also: Alessandro Boncio, “Italian Foreign

Terrorist Fighters: A Quantitative Analysis of Radicalization Risk Factors,” in Alessandro Niglia, Amer Al
Sabaileh, and Amani Hammad, eds., Countering Terrorism, Preventing Radicalization, and Protecting Cultural
Heritage (Amsterdam: IOS Press, 2017), p. 47.
32
For example, Marion van San, “Lost Souls Searching for Answers? Belgian and Dutch Converts Joining the
Islamic State,” Perspectives on Terrorism 9, No. 5 (2015), pp. 47-56
33
Bakker and de Bont, “Belgian and Dutch Jihadist Foreign Fighters (2012-2015).”
34
Weenink, “Adversity, Criminality, and Mental Health Problems in Jihadis in Dutch Police Files”; Marone and
Vidino, “Destination Jihad: Italy’s Foreign Fighters”; Rekawek et al., “European Jihad: Future of the Past? From
Criminals to Terrorists and Back.”
35
Joana Cook and Gina Vale, “From Daesh to ‘Diaspora’ II: The Challenges Posed by Women and Minors after
the Fall of the Caliphate,” CTC Sentinel (July 2019).
36
Dawson and Amarasingam, “Talking to Foreign Fighters.
37
El-Said and Barrett, “Enhancing the Understanding of the Foreign Terrorist Fighters Phenomenon in Syria.”

20
десет од четириесет и еден шведски борец што се испитувале биле во брак, а 60,8 отсто
од странските борци од Италија биле немажени. 38 Следствено на ова многу малку
податоци може да се добијат за личните биографии на странските борци (релевантни
извори).

3.1.3 Религиско преобратување

Многумина претпоставуваат дека преобратениците се премногу застапени во

џихадистичките групи, но само девет од триесет и четири испитаници во студии биле
преобратени во религиска смисла. Конвертираните лица, изразено во проценти се до
40% или најмалку 6% во некои студии кои беа дел од ова истражување. 39 Од
ограничените податоци, исто така, се чини дека жените странски борци имаат
поголема веројатност да бидат преобратени (на пр., Венинк известува за бројка од 29 %
за 98 жени во неговиот примерок од 319 холандски странски борци).
3.1.4 Државјанство и потекло

Огромното мнозинство од западните странски борци се од имигрантски

семејства, главно од генерациите после 2000 година и се државјани на земјите што ги
напуштиле. Податоците во студиите генерално го поддржуваат овој заклучок, иако тој
е изненадувачки непрецизен. Ахмед и Писоу велат, на пример, „практично сите
странски борци во нашиот примерок (97% наспроти 90%) се државјани на соодветните
земји“ (т.е., ОК и Германија). Хелмут понејасно вели дека повеќето од 677 германски
државјани кои заминале во Сирија или Ирак „се сметале за Германци во смисла дека
или се родени во Германија или поминале значително време растејќи во Германија
(кога се преселиле во Германија пред да наполнат 14 години).” 40 Густафсон и Рансторп
38
Rostami et al., “Enhancing the Understanding of the Foreign Terrorist Fighters Phenomenon in Syria” and
Marone and Vidino, “Destination Jihad: Italy’s Foreign Fighters.”
39
Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa”, 40 percent; Bakker and de Bont, “Belgian
and Dutch Jihadist Foreign Fighters (2012-2015): Characteristics, Motivations, and Roles in the War in Syria
and Iraq”, 6 percent; Dorle Hellmuth, “Of Alienation, Association, and Adventure: Why German Fighters Join
ISIL, ”Journal of Deradicalzation (Spring, 2016), pp. 24-50, 20 percent; Boncio, “Italian Foreign Terrorist
Fighters,” 18.2 percent; Bergema and van San, “Waves of the Black Banner,” 12.9 percent; Dawson and
Amarasingam, “Talking to Foreign Fighters,” 25 percent; Reynolds and Hafez, “Social Network Analysis of
German Foreign Fighters in Syria and Iraq,” Terrorism and Political Violence 31, No. 4 (2019), pp. 661-686, 23
percent; Marone and Vidino, “Destination Jihad: Italy’s Foreign Fighters,” 11.2 percent; and Weenink,
“Adversity, Criminality, and Mental Health Problems in Jihadis in Dutch Police Files,” 15 percent.
40
Ahmed and Pisoiu, “Foreign Fighters: An Overview of Existing Research and a Comparative Study of British
and German Foreign Fighters”; Helmuth, “Of Alienation, Association, and Adventure: Why German Fighters
Join ISIL,” p. 26. Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” report that fiftyeight of their
sample of seventy-one Americans were U.S. citizens, and six were permanent residents

21
известуваат дека 75 отсто од нивниот голем примерок биле шведски државјани, но
само 34 отсто се родени во Шведска. 41 Ростами и сор. на сличен начин наведуваат дека
триесет и осум од нивниот примерок од четириесет и еден шведски странски борец
имале шведски личен идентификациски броеви.42 Густафсон и Рансторп известуваат
дека 75 отсто од нивниот голем примерок биле шведски државјани, но само 34 отсто се
родени во Шведска. Ростами и сор. на сличен начин наведуваат дека триесет и осум од
нивниот примерок од четириесет и еден шведски странски борец имале шведски лични
броеви за идентификација. Спротивно на тоа, Рејнолдс и Хафез (2019) забележуваат
дека само 62 отсто од нивниот примерок од деведесет и девет германски странски
борци имале германско државјанство, но сепак во однос на нивото од 45 проценти за
повеќето имигранти во Германија, ова е високо. 43 Мароне и Видино открија дека само
19,2 отсто од италијанските странски борци се државјани (уште 11,2 отсто имаат
италијански пасош, а 8 отсто имаат двојно државјанство) или брачен партнер или
партнерка од Италија“. Понекогаш релативно конзистентните и високи нивоа на
престој и државјанство се сметаат за индикатори за интеграцијата на овие лица. 44 Во
овој поглед, контрастот во бројките за државјанство за Шведска (75 проценти),
Германија (62 проценти) и Италија (19,2 проценти) се поучни. Врската, сепак, е слаба,
бидејќи пропорционално Шведска има најголем број странски борци, а Италија најмал.
Спротивно на другите докази, наодите сугерираат дека „степенот на интеграција“
можеби не е значаен фактор во одредувањето кој оди да се бори.45

3.1.5 Економска и социјална маргинализација

Како што коментираат многу од студиите, научниците со децении дебатираат за

релативното значење на социо-економските фактори за „притискање“ во
регрутирањето во џихадизам. Првично, многумина претпоставуваа дека сиромаштијата
игра улога во мотивирањето на тероризмот додека неколку студии не фрлија

41
Gustafsson and Ranstorp, “Swedish Foreign Fighters in Syria and Iraq.”
42
Rostami et al., “The Swedish Mujahideen.”
43
Reynolds and Hafez, “Social Network Analysis of German Foreign Fighters in Syria and Iraq.”
44
For example, Hellmuth, “Of Alienation, Association, and Adventure”; Gustafsson and Ranstorp, “Swedish
Foreign Fighters in Syria and Iraq.”
45
Се разбира, бројките за секоја земја ги одразуваат комплицираните разлики во моделите на имиграција
и историските политики на имиграција. Затоа, едноставните бројки за државјанство треба да ги
дополниме со повеќе значајно разгледување на поврзаните контекстуални прашања, како што се борбите
за идентитетот на многу млади муслимански имигранти.

22
значителен сомнеж врз таа претпоставка.46 Современиот џихадизам е повеќе
манифестација на бунтовничко младинско движење меѓу втората генерација
муслимански имигранти, предизвикано од нивното искуство со ниски социјални и
економски перспективи, отколку израсток на верски екстремизам. само по себе. Сепак,
наодите што ја поткрепуваат оваа интерпретација на „ниски перспективи“ се
фрагментарни, често статистички слаби и методолошки проблематични. Во најголем
број на случаи економскиот фактор е прилично висок за да биде иницијална каписла за
регрутација на лица кои потоа дури и верските идеали ги менуваат за поголем прилив на
капитал. Најчесто се работи за лица кои живеат во сиромашни услови, сметајќи дека со
одењето во друга држава и ставајќи го својот живот под ризик а со тоа и ризикувајќи ги
животите на семејството и децата, се решаваат да заминат.
Важниот момент е дека на тие места кои се погубни за многу, може да бидат погубни и за нив.
Дополнително отежната околност е што во случаите кога се вражаат тие се маргинализирани
целсоно и тешко се интегрираат во социјалната структура на живеењето.
Резултатите од оваа компаративна анализа во голема мера ги потврдуваат ставовите што
специјалистите ги искажуваат веќе некое време. Важно е, сепак, да се обезбеди посеопфатно
разграничување, притоа документирање на некои од силните страни и ограничувањата на
податоците.
Огромното мнозинство од западните странски борци беа млади мажи од муслимански
имигрантски семејства. Приближната просечна возраст на борците беше 26 години, нешто
повисока од очекуваното.
Околу 18 отсто од оние што заминале биле жени и во целина биле многу помлади, со
приближна просечна возраст од 21 година. Мнозинството беа слободни, но значителен број,
барем една третина, беа во брак, а некои имаа деца.
Не е јасно колкумина биле преобратени во ислам, бидејќи бројките достапни од неколкуте
студии кои известуваат за податоци се широко различни. Податоците навистина ја
поддржуваат работата како претпоставка на теренот дека преобратениците биле несразмерно
склони да се радикализираат и да остават да се борат. Конзервативно, околу 15 отсто од
странските борци се конвертити се чини дека жените патници имаат значително поголема
веројатност да бидат преобратени. Јасно е дека повеќето од борците биле државјани на земјите
во кои живееле пред да заминат, нешто од редот на 80 проценти. Сепак, спротивно на некои
очекувања, разликите во податоците од земја до земја (на пр., Шведска и Италија) сугерираат

46
Darcy M.E. Noricks, “The Root Causes of Terrorism,” in Paul K. Davis and Kim Cragin, eds., Social Science
for Counterterrorism: Putting the Pieces Together (Santa Monica, CA: RAND Corporation, 2009); James A.
Piazza, “Poverty, Minority Economic Discrimination, and Domestic Terrorism,” Journal of Peace Research
48, No. 3 (2011); Thomas Hegghammer, “Revisiting the Poverty-Terrorism Link in European Jihadism,” paper
presented to the Society for Terrorism Research, Leiden, 8 November, 2016. Available at:
https://hegghammer.files.wordpress.com/2019/08/hegghammer-poverty.pdf.

23
дека не можеме да го користиме ова како показател за релативната интеграција на овие млади
мажи и жени.

Заклучок

Во Европа, поголемиот дел од борците потекнувале од пониските социо-економски рангови на

општеството, и како што коментираат некои набљудувачи, тие имале „мали изгледи“. Тие имаа
пониски нивоа на образование и искусни повисоки нивоа на невработеност. Податоците, сепак,
се несоодветни и променливи и се чини дека не се однесуваат на странските борци кои доаѓаат
од Северна Америка и во помала мера од Обединетото Кралство. Згора на тоа, во речиси секоја
земја за која има податоци, значителен дел на борците не е во согласност со овој модел на
„ниски перспективи“ на типичниот западен странски борец. Всушност, најдобри моментални
податоци за односот на невработеноста и одливот на странски борци, од две големи
квантитативни студии, е конфликтен.
Со овие наоди, се движиме од информирани претпоставки кон поцврсти заклучоци. Како што е
подеднакво јасно, сепак, прецизната улога на социо-економската маргинализација, криминалот
од минатото и религиозноста во забрзувањето на радикализацијата на џихадистите останува
проблематична на значителен начин. На крајот, иако се признаваат огромните пречки кои
стојат на патот за стекнување на овие податоци, кумулативните резултати се прилично
разочарувачки. Оваа проценка е секако субјективна и ја потсетува класичната загатка: Дали
чашата е полуполна или полупразна? Како и да е, за жалење е што немаме пристап до
покоординирани истражувања, преку национални линии, дизајнирани да произведуваат
поголеми, методолошки поиздржани, споредливи и попрецизни збирки на податоци. За да
напредуваме во многу од најважните прашања, особено ни требаат повеќе примарни податоци
- од интервјуа со поранешни, вратени и новите џихадисти - за да ги насочиме сознанијата и да
ги зајакнеме заклучоците.

24
Користена литература

1. Мариќ, С. (2012) Тероризмот како глобален проблем МедиАнали меѓународно

списание за медиуми, новинарство, массс комуникација и односи со јавноста
6(11),
2. Пејиќ, Ж. (2017). Нов тероризам на информациското време, Ријека, Хрватска
3. Паѓан, Б. (2014). Деконструкција на митот за глобалниот тероризам: трендови
во современиот тероризам. Меѓународни студии 14(2) СТР:49-64
4. The United Nations (UN) General Assembly Resolution, A/RES/51/210 (17
December 1996).
5. Сто и единаесетти Конгрес, втора сесија Х.Р. 4278 во куќата на претставниците
„Текст за балканскиот закон за екстремизам и безбедност“02.03.2010 Достапно
на:https://www.govtrack.us/congress/bills/111/hr4728/text
6. Малет, Д. (2015) Странски борци- танснационалниот идентитет во граѓанските
конфликти, Oxford University Press, Оксфорд
7. Женевска академија за меѓународно хуманитарно право и човекови права,
„Странските борци според меѓународното право“, Билтен на Академијата бр.7
(октомври 2014).
8. Обединети нации, Советот за безбедност побара зајакнување на мерките за
борба против заканите од враќање на странски терористички борци, усвојувајќи
ја Резолуцијата 2396 (2017)“, 21 декември 2017 г., SC/13138.
9. Листер, Ч. (2015). Враќање на странските борци: криминализација или
реинтеграција ?, Политички брифинг центар, Брукингс, Доха, Катар
10. Интернет страница на Претседателот на Република Македонија. „Говор на
Претседателот Иванов“ 22 јуни, 2016. http://www.president.go v.mk/mk/2011-06-
17-09-55-07/2011-07-19-10-40-39/3849.html
11. Подобрување на разбирањето на феноменот нa странските терористички борци
(СТБ): Предизвици за рехабилитација, ресоцијализација и реинтеграција на
повратниците и помагателите во Република Северна Македонија - Нексус –
Граѓански концепт (nexus.org.mk)
12. Извештај за напредокот на ЕУ за Северна Македонија
https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/north-macedonia-report-2021_en
13. Хорган, Џ. (2017). Нова ера на терор? Постарите борци на Калифатот, ЦТЦ
Сентинел, том 10, бр.5 стр.13

25
14. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/north-macedonia-report-2021_en
15. ел-Саид и Барет, „Подобрување на разбирањето на феноменот на странски
терористички борци во Сирија“
16. Интернешнл бизнис тајмс. „Како патуваат странските борци до териториите на
калифатот на ИСИС“ (2015)
17. Preventing terrorist travel (interpol.int)
18. https://www.statista.com/chart/4024/belgium-is-the-eu-capital-for-foreign-fighters
19. Вклучително и Извештаите од 2016 и 2018 за напредокот на системот и
имплементацијата на препорачаните мерки дадени со Извештајот за спроведена
евалуација (2014)
20. Staff, Joint. (2011). J-7., VII-8
21. US Air University. Methods of Operational Design. Curtis E. Lemay Center.
http://www.doctrine.af.mil/Portals/61/documents/Annex_3-0/3-0-D14-OPS-Elements-
Ops-Design.pdf.
22. Staff, Joint. (2011). J-7, II-1
23. Staff, Joint. (2011). J-7, II-4.
24. Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” p. ix.
25. Bakker and Grol, “Motives and Considerations of Potential Foreign Fighters from the
Netherlands”; Rik Coolsaet, “Facing the Fourth Foreign Fighter Wave: What Drives
Europeans to Syria, and to Islamic State? Insights from the Belgian Case,” Egmont –
The Royal Institute for International Relations (March 2016)
26. Peter R. Neumann, Radicalized: New Jihadists and the Threat to the West. (London:
I.B. Tauris, 2016)
27. Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” p. 15
28. Schmid and Tinnes, “Foreign (Terrorist) Fighters with IS” p. 34
29. Dawson and Amarasignam, “Talking to Foreign Fighters” p. 206
30. Anton Weenink, “Behavioral Problems and Disorders among Radicals in Police
Files,” Perspectives on Terrorism 9, No.2 (2015), pp. 17-33; Sean C. Reynolds and
Mohammed M. Hafez, “Social Network Analysis of German Foreign Fighters in
Syria and Iraq,” Terrorism and Political Violence 31, No. 4 (2019), pp. 661-686
[originally published online in 2017]; Weenink, “Adversity, Criminality, and Mental
Health Problems in Jihadis in Dutch Police Files,” respectively.
31. Francesco Marone and Lorenzo Vidino, “Destination Jihad: Italy’s Foreign Fighters,”
The International Centre for Counter-Terrorism - The Hague (ICCT), Research
Report (March, 2019), p. 11. Available at: https:// icct.nl/publication/destination-
jihad-italys-foreign-fighters/; see also: Alessandro Boncio, “Italian Foreign Terrorist
Fighters: A Quantitative Analysis of Radicalization Risk Factors,” in Alessandro
Niglia, Amer Al Sabaileh, and Amani Hammad, eds., Countering Terrorism,
Preventing Radicalization, and Protecting Cultural Heritage (Amsterdam: IOS Press,
2017), p. 47.
32. Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa”, 40 percent; Bakker
and de Bont, “Belgian and Dutch Jihadist Foreign Fighters (2012-2015):
Characteristics, Motivations, and Roles in the War in Syria and Iraq”, 6 percent; Dorle
Hellmuth, “Of Alienation, Association, and Adventure: Why German Fighters Join
ISIL, ”Journal of Deradicalzation (Spring, 2016), pp. 24-50, 20 percent; Boncio,
“Italian Foreign Terrorist Fighters,” 18.2 percent; Bergema and van San, “Waves of
the Black Banner,” 12.9 percent; Dawson and Amarasingam, “Talking to Foreign
Fighters,” 25 percent; Reynolds and Hafez, “Social Network Analysis of German
Foreign Fighters in Syria and Iraq,” Terrorism and Political Violence 31, No. 4
(2019), pp. 661-686, 23 percent; Marone and Vidino, “Destination Jihad: Italy’s
26
 Foreign Fighters,” 11.2 percent; and Weenink, “Adversity, Criminality, and Mental
Health Problems in Jihadis in Dutch Police Files,” 15 percent.
33. Ahmed and Pisoiu, “Foreign Fighters: An Overview of Existing Research and a
Comparative Study of British and German Foreign Fighters”; Helmuth, “Of
Alienation, Association, and Adventure: Why German Fighters Join ISIL,” p. 26.
Vidino and Hughes, “ISIS in America: From Retweets to Raqqa,” report that
fiftyeight of their sample of seventy-one Americans were U.S. citizens, and six were
permanent residents
34. Gustafsson and Ranstorp, “Swedish Foreign Fighters in Syria and Iraq.”
35. Rostami et al., “The Swedish Mujahideen.”
36. Reynolds and Hafez, “Social Network Analysis of German Foreign Fighters in Syria
and Iraq.”
37. For example, Hellmuth, “Of Alienation, Association, and Adventure”; Gustafsson and
Ranstorp, “Swedish Foreign Fighters in Syria and Iraq.”
38. Се разбира, бројките за секоја земја ги одразуваат комплицираните разлики во
моделите на имиграција и историските политики на имиграција. Затоа,
едноставните бројки за државјанство треба да ги дополниме со повеќе значајно
разгледување на поврзаните контекстуални прашања, како што се борбите за
идентитетот на многу млади муслимански имигранти.
39. Darcy M.E. Noricks, “The Root Causes of Terrorism,” in Paul K. Davis and Kim
Cragin, eds., Social Science for Counterterrorism: Putting the Pieces Together (Santa
Monica, CA: RAND Corporation, 2009); James A. Piazza, “Poverty, Minority
Economic Discrimination, and Domestic Terrorism,” Journal of Peace Research
48, No. 3 (2011); Thomas Hegghammer, “Revisiting the Poverty-Terrorism Link in
European Jihadism,” paper presented to the Society for Terrorism Research, Leiden, 8
November, 2016. Available at:
https://hegghammer.files.wordpress.com/2019/08/hegghammer-poverty.pdf.

27