Lectura Del Método Ecléctico de Latín. Tres Capítulos.

Primer capítulo del Método
ecléctico analógico de latín
2024
1). Sintaxis oracional. Philosophiam exornamus. Cic. Tusc. 2, 14, 33.
2). Cultura animi philosophia est. Cic. Tusc.2, 5,13.
3). Est philosophia studium sapientiae. Cic. Off. 2,2, 5.
4). Marcellus deos deorum spoliis non ornabat. Cic. Verr. 2, 4, 55, 123.
5). Est profecto animi medicina philosophia. Cic. Tusc. 3,3, 6.
6). Fidum non est ingenium tortuosum. Cic, Lael. 18, 65.
7). Verae amicitiae sempiternae sunt. Cic. Lael. 9, 32.
8). Parva saepe scintilla magnum excitat incendium. Curt. 6, 3, 11.
9). Odium est venenum amicitiae. Cic. Lael. 24, 89.
10). Stultorum infinitus est numerus. Vulgata, Ecles. 1, 15.
11). Recapitulatio. Imperium Romanum. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

Henning Orberg. Pars prima, Familia Romana. Domus Latina, 2006. Num.
45-60, pp. 8-9.
In Graeciā multae īnsulae sunt. In Italiā et in Graeciā sunt multa oppida. 45 In Galliā
et in Germāniā multī sunt fluviī. Suntne multī fluviī et multa oppida in Arabiā? In
Arabiā nōn multī, sed pauci fluviī sunt et pauca oppida.
Num Crēta oppidum est? Crēta oppidum nōn est! 50 Quid est Crēta? Crēta īnsula
est. Num Sparta īnsula est? Sparta nōn est īnsula! Quid est Sparta? Sparta oppidum
est. Rhēnus quid est? Rhēnus est magnus fluvius. Num ōceanus Atlanticus parvus
est? Nōn parvus, sed magnus est ōceanus.
55 Ubi est imperium Rōmānum? Imperium Rōmānum est in Eurōpā, in Asiā, in

Āfricā. Hispānia et Syria et Aegyptus prōvinciae Rōmānae sunt. Germānia nōn est
prōvincia Rōmāna: Germānia in imperiō Rōmānō nōn est. Sed Gallia et Britannia
sunt prōvinciae Rōmānae. 60 In imperiō Rōmānō multae sunt prōvinciae. Magnum
est imperium Rōmānum!
12). Recapitulatio. Eamus ad scholam. Moderna methodus. Juanes Benignus, S.

I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, p. 29.
Hic habes aulam. Aula habet ianuam, fenestram et sellam. Magistra intrat in
scholam. Alumna habet sellam et ibi sedet. Ancilla apparet et intrat etiam in aulam.
Ibi ea nunc parat operam; postea mundat portam et fenestram. Semper laborat et
tacet. Domina videt et laudat ancillam; ea amat dominam.
Nunc vero apparet alumna. Intrat in aulam, visitat et salutat magistram; collocat
sellam et sedet. Gaudet semper, sed parum studet. Magistra aulam et scholam amat;
ibi linguam docet. Hic alumna parat operam et exercet linguam.
Hic etiam tu sedes, studes et paras paginam. Ego magistram video per fenestram et
ianuam, sed nunquam video alumnam. Domina vocat discipulam. Habes operam?
Certe, respondet alumna. “Hic habeo paginam”, et monstrat.
“Parum laboras”, monet magistra discipulam. “Non, sed nunc exerceo linguam”,
respondet alumna; “postea laboro et paro operam”. Certe, satis gaudeo. Ego etiam
laetitiam habeo.
13). Sintaxis oracional. In principio erat verbum, et verbum erat apud Deum, et
Deus erat verbum. Vulgata. Jn.1,1.
14). Boni assiduique domini villa semper abundat porco, haedo, agno, gallina, lacte,
caseo, melle. Cic. C.M. 16, 56.
15). Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas regumque turres. Hor. Od.
1, 4, 13.
16). Historia vero est testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae,
nuntia vetustatis. Cic. De or. 2, 9, 36.
17). Natura collocavit in animo hominis semina virtutum. Cic. Tusc. 3, 1, 2.
18). O tempora, o mores! Ubinam gentium sumus? Cic. Cat. 1.1.2., 1, 4, 9.
19). Lupus homo homini. Plauto, Asin. 495.
20). Referta Gallia negotiorum est, plena civium Romanorum. Cic. Font. 5, 11.
21). Definitio grammaticae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Grammatica est ars scribendi et loquendi recte atque ornate aliquam linguam ac
librum in quo docetur.
22). De partibus grammaticae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Grammatica integra de dictione, pronuntiatione et accentu (orthologia); derivatione

et compositione (etymologia); formatione et flexione dictionum (morfologia); et
vocabulorum combinatione circa sententiam completam et usu orationum inter se
atque constructione periodi grammaticalis (syntaxis) elementa essentialia discit.
23). Recapitulatio. Familia Romana. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

80-90, p. 16.
80 LIBER TVVS LATINVS
Ecce duo libri Latīnī: liber antīquus et liber novus. LINGVA LATINA est primus liber
tuus Latīnus. Titulus librī tuī est 'LINGVA LATINA'. Liber tuus nōn antīquus, sed
novus est.
85 In LINGVA LATINA sunt multae pāginae et multa capitula: capitulum primum,
secundum, tertium, cētera. 'IMPERIVM ROMANVM' est titulus capitulī prīmī.
Titulus capitulī secundī est 'FAMILIA ROMANA'. In capitulō secundō sunt sex
pāginae. In pāginā prīmā capitulī secundī multa vocābula nova sunt: vir, femina,
puer, puella, familia, cētera. 90 Numerus vocābulōrum Latīnōrum magnus est!
24). Recapitulatio. Magistra in scholam it. Moderna methodus. Juanes
Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 33.
Hodie magistra docet alumnas geographiam. Alumnae manent prope ianuam.

Magistrae apparent et intrant in aulam. Discipulae portant chartam et pennas. Eae
satis amant scientiam et gloriam; sed aliquando parum laborant; tunc magistrae
castigant discipulas. Aula habet tabulam. Ibi magistrae bene docent geographiam et
adhibent cretam. Supra pendet lucerna; infra, sellas habemus.
Hic alumnae sedent atque interrogant magistras. Eae etiam adhibent cretam et
tabulam. Prope tabulam mensam videmus; prope mensam sedet magistra.
Magistra collocat chartam. Alumnae occupant sellas et tacent. Eae amant magistras.
“Hic habetis Europam; infra Europam, videtis Africam; inter Europam et Africam,
aquam. Terra et aqua occupant chartam. Vos habetis, hic patriam”; et indicat terram,
ubi alumnae nunc habitant. “Ego etiam patriam habeo”.
Magistra explicat etiam Asiam, Americam et Oceaniam. Postea indicat et vocat

discipulam. Ea apparet prope tabulam et salutat magistram. Domina discipulam
interrogat. Bene respondet et docet amicas geographiam. Amicae satis interrogant
alumnam.
Certe, “tu habes scientiam et nunquam male respondes. Vos habetis constantiam, sed
aliquando etiam pigritiam. Nos semper laudamus constantiam et condemnamus
pigritiam. Vos hodie celebratis victoriam. Cras etiam scholam habemus”.
25). Sintaxis oracional. Ubi thesaurus vester est, ibi et cor vestrum erit. Vulg. Lc.
12, 34.
26). Vacare culpa magnum est solacium. Cic. Fam. 7, 3, 4.
27). Nil sine magno vita labore dedit mortalibus. Hor. Sat. 1, 9, 59-60.
28). In principio creavit Deus coelum et terram. Vulg. Génesis. 1, 1.
29). Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolorem

mitigamus. Cic. Fin. 2, 29, 95.
30). Sapiens semper beatus est. Cic. Fin. 2, 32, 104.
31). Fortuna fortes adiuvat. Cic. Fin. 3, 4, 16.
32). Patria est communis omnium parens. Cic. Cat. 1, 7, 17.
33). Conceptus orationis grammaticalis. Dionisio de Tracia. Arte Gramatica. 11.

Versión Latina de Remio Palemón. Gramática. Dionisio Tracio. Comentarios
antiguos. Introducción, traducción y notas de Vicente Bécaris Botas. Editorial
Gredos. Madrid, 2002, p. 50.
Oratio grammaticalis est communis dictionum combinatio, sententiam perfectam

demonstrans.
34). Notio generalis orthologiae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Orthologia est pars grammaticae, quae de dictionum rectitudine tractat. Et elementa

eius essentialia sunt: sive scriptura sive graphia sive abecedarium, orthographia,
fonetica, prosodia, caligraphia et ars nemotecnia.
35). Recapitulatio. Puer improbus. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

70-80, p. 23.
70 Puer ridet. Puella plōrat. Quis est puer quī ridet?

Puer quī rīdet est Mārcus. Quae est puella quae plōrat?
Puella quae plōrat est Iulia.
Mārcus, quī puellam pulsat, puer improbus est. Puella

quam Mārcus pulsat est Iūlia. Iūlia Aemiliam vocat. Aemilia, quam Iūlia vocat,
māter liberōrum est. 75 Aemilia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est
Mārcus.
Quem vocat Quīntus? Quīntus Iūlium vocat. Iulius, quem Quīntus vocat, pater
līberōrum est. Iūlius Quīntum nōn audit. Quem audit Iūlius? Iūlius Mārcum audit. 80
Puer quem Iūlius audit est Mārcus. Puella quae cantat laeta est. Puella quae plōrat
nōn est laeta. Puer quī puellam pulsat improbus est!
36). Recapitulatio. Ubi domicilium habetis? Moderna methodus. Juanes
Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 33.
Ubi domicilium habetis? Domum habemus prope "Magnam Viam”. Debes videre
aedificium et visitare familiam. Pervenio domum. Hic Antonius habet domicilium.
Propter amicitiam nos gaudemus cum domum visitamus. Extra aedificium, amicum
et sponsam invenio; intra domum, servum et ancillas. Familiam constituunt sponsus
et sponsa, filius et filiae; famulus et servae. Etiam nunc hic habitant avus et avia.
Avus interrogat: Quis venit? “Amicus Claudius venit”, respondet femina. Saluto
dominum et dominam. Avum et aviam etiam video et saluto. Dominus puerum vocat
et interrogat: “Cur non venis et salutas amicum?” Puer nunc venit et salutat
Claudium. Femina vocat etiam filias. Eae extra aedificium manent. Ego ibi pervenio
et saluto puellas. Puer et puellae gaudent et parant ludos.
Prope aedificium videmus hortum. Faber et operarius nunc aedificant murum. Ii

adhibent petras. Maritus explicat operam. Nos, avus et feminae attente audimus.
Puer ludit et puella. Fabrum et operarium salutamus et laudamus quia ii bene
laborant.
Pervenio in aedificium. Famulus aperit et claudit postea ianuam. Intramus domum.

Puer et puellae extra aedificium manent. Serva mundat pavimentum, portam et
fenestras. Domina ancillam vocat et interrogat; Quid facis nunc? Intramus aulam.
Femina habitaculum monstrat et explicat. Nos dominam attente audimus.
37). Sintaxis oracional. Ira furor brevis est. Horac. Epist. 1, 2, 62.
38). Pietate ac religione omnes gentes superavimus. Cic. Har. 9, 19.
39). Verres non solum hominum iura, sed etiam deorum immortalium religiones
omnes repudiavit. Cic. Verr. 2,2,51, 126.
40). Pax est tranquilla libertas, servitus postremum malorum omnium. Cic. Phil.2,
44, 113.
41). Nimium es vehemens feroxque natura. Cic. Vat. 2, 4.
42). Duae fuerunt Ariovisti uxores, una Sueba, altera Norica, regis Vocionis soror.
Caes. B.G. 1, 53, 4.
43). Voluptas fragilis est et brevis. Sen. Ben. 7, 2,2.
44). Divitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est. Sall, Cat. 1, 4.
45). Ubi classicarum humanitatum ludus, ibi sapientiae fons est. Inscripción latina
y lema de la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz,
colocada en la Biblioteca de la misma institución.
46). Quisquis amat valeat pereat qui nescit amare bis tanto pereat quisquis amare
vetat. Inscripción hallada en Pompeya. Citado por Lingua Latina Per se
illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima, Familia Romana. Domus Latina,
2006, p. 259.
47). Recapitulatio. Capitulum quartum. Dominus et Servi. Lingua Latina Per se

2006. Num. 45-60, p. 28.
45 Iūlius Mēdum interrogat: "Ubi sunt nummī meī, Mēde?" Mēdus nūllum verbum
respondet.
Iūlius rūrsus eum interrogat: "Ubi est pecūnia mea? Respondē, serve!"
Mēdus Dāvum accusat: "Pecūnia tua in sacculō Dāvī est. Dāvus pecūniam tuam
habet”.
50 Aemilia: "Audī, Dāve! Mēdus tē accūsat."
Davus: "Quem Mēdus accūsat? mē?"
Iūlius: "Tacē, Mēde! Servus quī servum accūsat improbus est!" Mēdus tacet.
55 Iūlius Dāvum nōn accūsat, sed interrogat eum: "Estne pecūnia mea in sacculō
tuō, Dāve?"
Dāvus: "In sacculō meō nōn est pecūnia tua, domine."
Iūlius: "Ubi est sacculus tuus?"
Dāvus: "Hīc est. Ecce sacculus meus.
"60 Iūlius: "Sacculum tuum in mēnsā pōne!"
Dāvus sacculum suum in mēnsā pōnit. Iam sacculus eius in mēnsā est. Iūlius
baculum suum in mēnsā pōnit. Baculum dominī in mēnsā est.
Dāvus: "Vidē: in sacculō meō nūlla pecūnia est."
48). Recapitulatio. Ecce pulcherrima Domus Romana. Moderna methodus.

Juanes Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 43-44.
In aulam intramus; ibi invenimus sellas, scamna et subsellia. Pueri occupant scamna
cum student; domini, feminae et avi adhibent sellas. Sed cum familia exit in hortum
solet adhibere subsellia. Hic recipimus amicos et familias. Hic etiam noctu manere
solemus. Maritus laborat; sponsa operam parat et pueri ludunt vel officia in scholam
complent.
Hic etiam photographiae apparent. Eae avos, sponsos et liberos ostendunt. Supra,
pendent lucernae. Vespere et noctu habitaculum illuminant. Nunc in cubicula
pervenimus, ubi liberi dormitoria habent. Hic pueri dormiunt, ibi puellae. Prope
cubicula, filii balnea habent. Ii mane balneum accipiunt. Munditiam et lectos
laudamus. Cubicula intramus. Ibi invenitis instrumenta ad munditiam: lavacrum,
speculum, mappam et peniculum. Puellae etiam unguenta adhibent. Eae ornant
comas, sed pueri componunt capillos. Lavacra prope murum videmus; mappae
prope lavacrum et specula propter munditiam splendent.
Quando pueri discumbunt? Pueri et puellae non sero sed mature discumbunt, quia
mature etiam in scholam debent exire. Ego lucernas exstinguo et claudo ianuas. Ii
cito somnum capiunt; aliquando tamen somnia habent. Puellae multum somnia
timent. Mane cito surgunt; ego filios excito, accendo lucernas vel aperio fenestras et
paro lavacrum et balneum.
49). Sintaxis oracional. Patres conscripti, brevi tempore libertatem populi Romani
auctoritatemque vestram recuperabitis. Cic. Phil. 5, 12, 34.
50). Longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla. Sen. Ep 6-5.
51). Aequitas, temperantia, fortitudo, prudentia, virtutes omnes certant cum

iniquitate, luxuria, ignavia, temeritate, cum vitiis omnibus. Cic. Cat. 2, 11, 25.
52). Catonem, magnum hominem vel potius singularem virum, Cicero aestimabat.
Dr. Julio Pimentel Álvarez.
53). Imago animi vultus est, indices oculi. Cic. De or. 3, 59.
54). Bracchia et vultum teretesque suras laudo. Horac. Od. 2,4, 21.
55). Tactus corporis est sensus. Lucr. 2, 435.
56). Brevis valde et procellae similis est impetus. Sen. Ep. 54, 1.
57). Angelis suis Deus mandavit de te ut custodiant te in omnibus viis tuis. Lema de
la fundación de Puebla. Fue expedido por la Real Cédula de Carlos V, en
Valladolid, el 30 de julio de 1538.
58). Feci quod potui meliora potentes faciant. (Feci quod potui, potentes faciant
meliora). Citada por Justino Cortés Castellanos en Justo García. Un sendero de
luz y alegría. Arquidiócesis de Puebla, Puebla, Pue, 2008, p. 11.
59). Recapitulatio. Capitulum quintum. Villa et Hortus. Lingua Latina Per se

2006. Num. 80-85, pp. 36-37.
80 Dēlia et Syra ex ātriō veniunt. Aemilia eās interrogat: "Suntne pueri in ātriō?"
Dēlia respondet: "In ātriō sunt. "Aemilia: "Quid agunt Mārcus et Quīntus? "Dēlia:
"Puerī aquam sūmunt ex impluviō..." Syra: "...et rosās in aquā pōnunt." 85 Hīc
domina et ancillae puerōs audiunt ex ātriō: Quīntus plōrat et Mārcus rīdet. Aemilia:
"Quid iam agunt pueri? Age, Dēlia! Discēde et interrogā eōs!" Dēlia ab Aemiliā et
Syrā discēdit. Aemilia Syram interrogat: "Ubi est Dāvus?" 90 Syra respondet: "In
oppidō est cum dominō.” Dēlia ex ātriō venit et dominam vocat: "Venī, ō domina!
Venī!" Aemilia: "Quid est, Dēlia?" Dēlia: "Quīntus est in impluviō!"
60). De Latina collocutione. Latine loquamur. Prima pars. Material elaborado

en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Latine iterum iterumque loquamur, cari amici eiusdem accademiae.
Latinam linguam lentius legamus, venusti nostri, studentes et Latine loquentes
Primo loco Latine lentius legamus aliquas sententias:
1). “Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio”. Epist. 2, 156.
2). “Quandoque bonus dormitat Homerus”. (Quintus Horatius Flaccus Arte

poética v. 359).
Secundo loco Latine loquamur:
Bona tibi nox, oh carissima amica
Bona tibi sit, mi magister
Ut vales, o amice?
Alio modo:
Quomodo te habes hodie, o amice?
Qui (quae) respondet:

Bene, male, mediocriter, plusminusve valeo.
Quid est nomen tibi?
Alio modo:
Ut vocaris?
Lux Maria vocor.
Et tu, o amice, quomodo vocaris?
Franciscus est nomen mihi.
Ipse Raimundus.
Gloria vocor.
Quot annos habes?
Quindecim annos habeo
Quando est dies natalis tibi?
Primo die mensis Iunii est dies natalis mihi.
Quid agis, o amica?
Latine disco
Latine discis?
Qui (quae) respondet:

Ita est, certe, profecto, equidem, ita vero.
Ubi Latine discis?
In aliqua accademia, hic in Angelopoli
In qua accademia? In Accademia Humanitatum Classicarum Frater Alonsius a

Veracruce.
Nunc autem per lineam disco
Cum quo professore Latine discis?
Tecum, magister Iuvenalis, Latine disco. Sed aliquando cum magistro Porfirio
Latine scio.
Quomodo Latina lingua studes?
Lingua Latina studeo sequenti modo: Legendo, audiendo, scribendo, dicendo aut
loquendo, ludendo, canendo, numerando atque repetendo.
Cum qua methodo Latine sequeris?
Cum moderna methodo “Lingua Latina per se illustrata” aut “Lingua Latina
secundum naturae rationem explicata” ex Hans Henning Orberg.
Sed etiam Latinam Linguam aliis viis sequor. Verbi gratia:
Methodus Teorica-Practica ab Iulio Pimentel Alvarez, “Moderna Methodus” ab

Ioanne Benigno.
“Epitome Historiae Sacrae” a Francisco Lhomod.
Et “Humanitatis iter” ab Adelfo Savio.
Maximas tibi gratias, care magister¡
Vehementer tibi gratulor, o amice (o amica).
Nihil est causae
Nihil est cur
Vale, oh amice. Valete cari amici.
Etiam vale, magister

Deo volente, octo diebus iterum sese videbimus!
61). Sintaxis oracional. Romuli senatus constabat ex optimatibus. Cic. Rep. 2, 12,
23.
62). Homo ex animo constat et corpore. Cic. N. D. 1, 35, 98.
63). Scipionis oratio est in manibus omnium. Cic. Lael, 25, 96.
64). Prudentia est locata in dilectu bonorum et malorum. Cic. Off. 3, 17, 71.
65). In exitu est iam meus consulatus. Cic. Mur. 80.
66). Etiam sunt condimenta cenae labor in venatu, sudor, cursus ad Eurotam, fames,
sitis. Cic. Tusc. 5, 34, 98.
67). Exsilium non supplicium est, sed perfugium portusque supplicii. Cic. Caec. 34,
100.
68). Regum, populorum, nationum portus erat et refugium senatus. Cic. Off. 2,7, 26.
69). Definitio foneticae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Fonetica est ars pronuntiandi recte atque ornate Latinam linguam secundum regulas
ac exempla auctorum Latinorum.
70). Alia definitio de arte fonetica. Material elaborado en la Academia de

Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Fonetica est ea pars grammaticae, quae pronuntiationem aliquae linguae diserte

speculatur secundum grammaticorum normas atque determinatam scholam.
a). Praecipui auctores litteraturae Latinae
Praecipui sane auctores litteraturae Latinae sunt: Caius Iulius Caesar, Marcus Tullius
Cicero, Caius Valerius Catullus, Caius Crispus Salustius, Titus Livius, Publius
Virgilius Maro, Quintus Horatius Flaccus, Publius Ovidius Nasus, Caius Cornelius
Tacitus, ceteri auctores Latinique.
b). Adnotatio de arte fonetica
Attamen, hodierna die, quando Latine legimus aut loquimur, Latinam linguam
pronuntiare ad libitum solemus, ut saepe dicit doctor Tarsicius Herrera Zapien,
professor egregius Latinitatis in Mexicana Universitate Autonoma Nationali:
“legamus, repetamus et memoria teneamus colloquia, et pronuntiabimus ad libitum:
sive italice, sive classice, sive Hispane, sive Latinoamericano more”.
c). Ecce duo exempla ad Latine pronuntiandum
1. Carmina Catulli XIII.
Cenabis bene, mi Fabulle, apud me

paucis, si tibi dei favent, diebus,
si tecum attuleris bonam, atque magnam
cenam, non sine candida puella,
et vino et sale et omnibus cachinnis.
Haec si, inquam attuleris, venuste noster,

cenabis bene; nam tui Catulli
plenus sacculus est aranearum.
sed contra accipies meros amores

seu quid suavius elegantiusve est;
nam unguentum dabo, quod meae puellae
donarunt Veneres Cupidinesque,
quod tu cum olfacies, Deos rogabis,
totum ut te faciant, Fabulle, nasum.
2. Petronio, Satyricón XIV
Quid faciant leges

ubi sola pecunia regnat,
aut ubi paupertas vincere nulla potest?
Ipsi qui cynica traducunt tempora pera
non nunquam nummis vendere vera solent,
Ergo iudicium nihil est nisi publica merces, atque eques in causa qui sedet,
empta probat.
71). Recapitulatio. Capitulum sextum. Via Latina. Lingua Latina Per se

2006. Num. 70-80, p. 44.
70 Iūlius prope vīllam suam est. Mēdus autem, quī dominum īrātum timet, procul ā
vīllā Iūliī abest. Dominus ā servō malō timētur. Mēdus prope Rōmam est; iam mūri
Rōmānī ab eō videntur et porta Capēna. 75 (Is quī viā Latīnā venit per portam
Capēnam Rōmam intrat.) Cūr Rōmam it Mēdus? Rōmam it, quia Lydia Rōmae
habitat, nam Lydia amīca eius est: Mēdus Lydiam amat et ab eā amātur. Mēdus
Rōmam vocātur ab amīcā suā, quae femina est pulchra et proba. Itaque is fessus nōn
est et laetus cantat: 80 Nōn via longa est Rōmam, ubi amīca habitat mea pulchra.
Sed id quod Mēdus cantat ā Lydiā nōn audītur!
72). Recapitulatio. Deus et creatio mundi. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond,
París, 1865, p. 1.
Deus intra sex dies coelum et terram creavit. Primo die lucem fecit. Fecit secundo
die firmamentum, quod vocavit coelum. Aquas tertio die in unum coegit locum, et
plantas et arbores ex terra eduxit. Solem, lunam et stellas quarto die fecit. Quinto die
aves, quae in aere volitant, et pisces, qui natant in aquis. Sexto die omnia fecit
animantia. Postremo hominem, et die septimo quievit.
73). Recapitulatio. Convivium Romanum. Moderna methodus. Juanes Benignus,

S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, p. 50.
Hodie iterum visitavimus Antonium. Is heri amicos invitavit ad cenam. Quae

prandia sumitis? Nos sumimus ientaculum, prandium et cenam. Ientaculum
sumimus mane, prandium meridie, noctu cenam. Pulchra sponsa et maritus prope
ianuam convivas exspectant. Nos primum magna laetitia dominum, deinde etiam
feminam laeti salutavimus.
Salve, domina. Salvete, etiam vos. Pueri et puellae ante aedificium laete convivas
observant. Ii prope veniunt et salutant. Puellae pulchrae comas ornaverunt. Grata
unguenta etiam adhibuerunt. Pueri neque unguenta adhibent neque cura capillos
componunt et curant.
Intramus in aedificium et triclinium. Dominus ancillam interrogat: Paravisti

mensam? Certe, ego paravi et ornavi triclinium.
Post aulam culinam domini aedificaverunt. Sponsa culinam visitat. Ibi cocus
alimenta praeparat. Supra mensam cibos videmus. Cocus magna peritia alimenta
convivis praeparavit. Dominae id satis placuit. Ea peritum cocum laudavit. Pulchrae
feminae laetitiam observamus.
Sedemus. Famuli magnam amplamque mensam collocaverunt. Extra triclinium

parvam et angustam, ubi prandium laeti pueri habent. In ampla mensa multa domini
paraverunt. Ibi mantellum et mappulas convivae inveniunt. Mantella mensas ornant;
mappula labia mundamus. Magna cura minister aquam, vinum, oleum et acetum
collocavit. Parum aquae convivae, dum comedunt, bibunt, sed vinum. Vina saepe
aqua miscemus. Maritus vel domina, dum comedimus, vina ministrant et bibimus. Ii
in cena prope convivas gaudent.
74). Sintaxis oracional. Patria Romana erat in metu propter Catilinam. Cic. Cat. 1,
7, 18.
75). Est metus futurae aegritudinis sollicita exspectatio. Cic. Tusc. 5. 18. 52.
76). Deciis levabat omnem vulnerum metum nobilitas mortis et gloria. Cic.Tusc. 2,
24, 59.
77). Motus astrorum ignoro. Iov. 3, 43.
78). Passibus ambiguis Fortuna errat. Ovidio, Tristes, 5, 8, 15.
79). L. Domitius nuntiavit senatui ac populo victoriam adhuc incertam. Suet. Nev. 1,
1.
80). Deus cursus astrorum conservat. Cic. N.D. 1, 20, 52.
81). Pro di immortales, obsecro vestram fidem. Plaut. Most. 530.
82). Definitio ac exempla procliticae. Material elaborado en la Academia de

Proclitica est particula atona, quae conglutinatur dictione aposteriori ad armoniam

tonalem efficiendam.
Verbi gratia:
Cura te valde in omnibus viis tuis.
Si in terra exaudivi
homines improbos fuisse
Quis me defendet?
“Ad me veni”, inquit magister
Apud homines et Deum beatus vir sum (aut beata femina sum).
83). Definitio ac exempla encliticae. Material elaborado en la Academia de

Enclitica est particula semitonica, quae priori dictione conglutinatur ut conformitas
tonalis constituatur.
Verbi gratia:
Arma virumque cano. Eneida I, 1. Publius Virgilius Maro
84). Recapitulatio. Capitulum septimum. Puella et Rosa. Complementum

indirectum. Lingua Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima,
Familia Romana. Domus Latina, 2006. Num. 90-100, pp. 51-52.
90 Iūlius: "Foedus? Immō tam fōrmōsus est quam—hoc mālum! Ecce mālum tuum,
Iūlia." Pater fīliae mālum magnum et formōsum dat. Iūlia mālum terget et ante
oculōs tenet.
Iūlia: "Ō, quam formōsum est hoc mālum!" 95 Puella laeta mālō suō ōsculum dat!
Iūlius: "Hoc pirum etiam tuum est, Iūlia." Iūlius eī pirum dat. Iam puella et mālum et
pirum habet.
Aemilia: "Etiam ancillīs meīs māla et pira dā!"
Iūlius ancillās ad sē vocat et iīs quoque māla et pira dat. Ancillae laetae ex ātriō
exeunt. — 100
Cui Iūlius mālum dat? Puerō mālum dat. Puer cui Iūlius mālum dat est filius eius.
Cui Iūlius ōsculum dat? Puellae ōsculum dat. Puella cui Iūlius ōsculum dat fīlia eius
est.
85). Recapitulatio. Hominis formatio ex terrae limo. Epitome Historiae Sacrae.

Lhomond. París, 1865, pp. 1-2.
Deus ex terrae limo hominis corpus finxit; illi animam dedit viventem; illum ad
similitudinem suam fecit, et illum nominavit Adaman. Deinde in Adamum soporem
immisit, et dormientis eius ex costis unam detraxit. Mulierem ex ea formavit, quam
Adamo dedit sociam; sicque matrimonium instituit. Eva primae nomen mulieris fuit.
86). Recapitulatio. Paradisus terrestris. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 2.
Deus in amoenissimo horto Adamum et Evam posuit, qui Paradisus terrestris

appellari solet. Ingens irrigabat fluvius hortum. Ibi omnes arbores iucundae aspectu,
et fructus suaves erant gustu. Boni et mali scientiae arbor inter eas. Deus homini
dixit: omnium Paradisi arborum fructibus utere, praeter fructum arboris scientiae
boni et mali; nam, si comedas illum fructum, morieris.
87). Recapitulatio. Alexander Bucephalum domat. Campus neu. Gesamtkurs

Latein. Herausgegeben von Clement Utz und Andrea Kammerer et alt.
Ausgabe C Band 2. C.C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, p. 15.
Mercator vetus Bucephalum, equum fortem et saevum, ad Philippum regem duxit:

“O rex! Iam multos equos tibi ostendi; talem autem equum nondum vidisti. Multi
viri divites eum habere voluerunt, quibus tamen Bucephalum non dedi. Concedo
eum saevum esse. Sed tu, qui es rex diligens et sapiens, virtutem equi statim nosces:
Bucephalo meo gaudebis; felix eris, si equum paraveris.”
Statim Philippus: “Multa dixisti; verba tua me moverunt.” Rex, postquam equum
bene conspexit, amicos convocavit. Tum mercator Bucephalum in campum duxit.
Sed nemo eum domare potuit: Omnes qui in eum ascendere temptaverant, in arenam
ceciderunt.
Iam multos viros Bucephalus in arenam coniecerat, cum Alexander adiit. Iuvenis
statim naturam equi causamque ferocitatis animadvertit: Umbra enim equum
terruerat! Ergo Bucephalum contra solem collocavit: Profecto equus nunc oculos
clausit. Statim Alexander in equum ascendit - et Bucephalus cum iuvene forti et
felici per campum ruit.
Sicque Alexander non vi, sed consilio sapienti equum vicerat. Ergo non solum rex,
sed etiam amici Alexandrum laudaverunt.
88). Sintaxis oracional. Proxime cum in patria mea fui, venit ad me salutandum
municipis mei filius praetextatus. Plinius, Epistulae IV, XIII.
89). Fidem vestram oro atque obsecro, iudices. Cic.
90). C. Verres, deum atque hominum fidem implorabis. Cic. Verr. 2, 1, 9, 25.
91). Res humanae fragiles caducaeque sunt. Cic. Lael. 27, 102.
92). Est res publica res populi, sunt autem tria genera rerum publicarum. Cic. Rep.
1, 25, 39.
93). Signorum ortus et obitus definitum ordinem servat. Cic, Inv. 1 34, 59.
94). Bellovaci omni tempore in fide atque amicitia civitatis Aeduae fuerunt. Cae
B.G. 2, 14, 2.
95). Est amicitia omnium divinarum humanarumque rerum cum benevolentia et

caritate consensio. Cic, Lael. 6, 20.
96). Magna vis est conscientiae. Cic. Mil. 23, 61.
97). Definitio casus grammaticalis. Material elaborado en la Academia de

Casus grammaticalis est structura, munus vel syntagma quod dictio nominalis circa
grammaticalem sententiam complectitur.
Verbi gratia:
a). Antiqua historia.
Antiqua historia refert parvulum proximum nasci dixit Deo: Mihi cras mittere vadis
in terram? Quomodo autem illic vivus ero, si parvus ac debilis sum?
b). De philosophia loquamur.

In primis ea scientia sequenti modo definitur: Philosophia est scientia omnium
rerum per altissimas causas, naturali rationis lumine comparata. Pariter
philosophiam definire possumus ita: Philosophia scientia est, quae omnium rerum
altissimas causas speculatur, id est, suprema fundamenta cunctae realitatis naturali
rationis lumine explicata. Si philosophia est scientia, sicut in historia philosophiae
ab antiqua aetate usque ad tempus nostrum visa est, etiam scientia definiri potest eo
modo: Systema conclusionum demonstratarum quae circa unum obiectum
versantur. Partialiter et subiective spectata scientia dici potest: cognitio per
demostrationem acquisita seu cognitio per causas. Cum dicitur cognitio per causas,
causa idem valet ac ratio seu demonstratio, id est, cognitio per causas logicas, non
neccesario ontologicas.
Etiam obiectum materiale et formale philosophiae discere debemus. Nam obiectum

materiale philosophiae sunt res omnes, obiectum vero formale sunt causae ultimae.
Sed obiectum materiale scientiae dicitur illud circa quod scientia versatur; obiectum
formale autem est ratio sub qua obiectum materiale consideratur.
98). Definitio appositionis. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Appositio est substantivum, quod alterum substantivum eodem casu explicat et

nomina propria appositum antecedunt. Verbi gratia:
a). Tiberis in Italia fluvius est.
b). Rhenus et Danuvius sunt fluvii in Germania.
c). Iulius est vir Aemiliae, feminae pulchrae.
d). Urbem Romam a principio reges habuere; libertatem et consulatum Lucius

Brutus instituit. Dictaturae ad tempus sumebantur; neque decemviralis potestas ultra
biennium, neque tribunorum militum consulare ius diu valuit. Tácito, Historias I, 1.
99). Recapitulatio. Capitulum octavum. Taberna Romana. Complementum
circunstantiale pretii. Lingua Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg.
Pars prima, Familia Romana. Domus Latina, 2006.Num. 20-30, p. 55.
20 Aemilia, cuius vir pecūniōsus est, multa ōrnāmenta ab eō accipit. Aemilia ānulum
in digitō et margaritās in collō multaque alia ōrnāmenta habet. Ānulus digitum
Aemiliae ōrnat, margaritae collum eius ōrnant. Fēminae gemmīs et margarītīs
ānulisque ōrnantur.
25 In viā prope tabernam Albīnī vir et femina ambulant. Quī vir et quae femina? Est
Mēdus, quī cum Lydiā, amīcā suā, ambulat. Mēdus est servus Iūliī, sed dominus eius
Rōmae nōn est. Mēdus sine dominō suō cum feminā fōrmōsā in viīs Rōmae
ambulat.
30 Lydia ōrnāmentum pulchrum in collō habet. Quod ōrnāmentum? Ōrnāmentum

quod Lydia habet est līnea margarītārum. Collum Lydiae margarītīs pulchris ōrnātur;
Lydia autem nūllum aliud ōrnāmentum habet, quia pecūniōsa nōn est, neque
pecūniōsus est amīcus eius. (Pecūniōsus est quī magnam pecūniam habet.)
100). Recapitulatio. Dissertatio Romae antiquae de aliquibus moribus selectis.

Material elaborado en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la
Veracruz.
Nomenclatura
Cui dat obsides dux? Quibus dat cenam dominus? Hodie accipio. Heri accepi.
Capitulum primum. De culina

Magnam et bonam cenam mihi convivisque meis parare debes. Mihi est hodie dies
natalis. Convivae erunt septem. Ego ostreas, pisces, cochleas, ova, pullos, cuniculos,
lepores, haedum, anates, anseres edere volo. Optime laborare debes. Hodie Dominus
convivis cenam dat.
Hodie Kalendae Ianuariae sunt, dies natalis Domini est. Labor est magnus in culina:
ostreae, pisces, cochleae, ova, pulli, cuniculi, lepores, haedus, anates, anseres
sunt¡ Omnia optime coquinare debeo, nam optimus coquus sum.
Capitulum secundum. Dies natalis Domini.
Vocabula nova: Vigilia. Nox. Dies. Horae. Ientaculum. Prandium. Cena. Dominus.
Conviva. Convivae. Dominus convivis cenam dat.
Nomen est Domino Lucius Licinius Lucullus.
Convivae, cenam bonam et magnam do vobis!
Oh amice, cenam bonam et magnam a te accipimus.
Bonam et magnam cenam edunt convivae!
Euge, magnam et bonam cenam edimus!
Convivae bonam et magnam cenam edunt.
Optime coquinavi, optime cenam magnam et bonam paravi.
Totum diem laboravi.
Nunc autem fessus sum. Nunc quiescere volo. Nunc dormire volo.
Magnam et bonam cenam ederunt convivae.
Magnam et bonam cenam edimus!
Capitulum tertium. Ecce dux

Dux hostibus obsides dat.
Obsides Romani. Obses Romanus. Hostis. Hostes.
Tibi obsides impero.
En, tibi obsides do!
Dux exercitus Romani hostium duci obsides dat.
Obsides a te accipio!
Dux hostium a duce exercitus Romanorum obsides accipit.
Capitumulum quartum. Hic habes inaures
Qui tibi has inaures dedit? A quo inaures accepisti?
Heri (pridie Kalendas ianuarias, die natali mihi) marito dixi.
Amabo, mi Luculle, illas inaures mihi eme!
Quid maritus tibi dixit?
Maritus me valde amat¡ Mihi ita dixit: nunc autem inaures emo!
Postea inaures mihi dedit!
Nonne pulcherrimae sunt inaures?
Ita vero, pulcherrimae sunt!
Capitulum quintum. Multa oscula
Marcus Aurunculeiae osculum dat

Aurunculeia osculum Marco Dat!
Heri Aurunculeiae oscula multa dedi!
Oscula ei dedisti? Quot oscula ei dedisti? Duo, tria, quattuor, quinque, sex, septem,
octo, novem, decem oscula? Centum oscula?
Mihi non credetis? Heri Aurunculeiae multa oscula dedi!
Ipsa Aurunculeia quoque mihi decem oscula dedit.
Numerare oscula non volumus!
Oscula innumerabilia sunt!
Capitulum sextum. Ecce servus Afer
Hic servus est Afer. Pro Afro heri quinque aureos dedi. Afer in re familiari valde
laborare potest. Afer fortissimus servus est.
Ita vero, domine!
Afer fortissimus videtur. Valde laborare in re familiari potest.
Etiam arare agros potest.
Capitulum septimum. Domina in taberna
Da mihi pallam, Ursilla! Statim tibi pallam do!
Domina, pallam accipe! Haec palla sordida videtur. Da mihi aliam pallam!
Ita vero, sordida palla videtur. Statim aliam pallam tibi dabo.
Capitulum octavum. Recapitulatio lectionis
Cenam edimus. Cenam coquinavi. Hodie obsides do. Obsides dux dedit. Inaures
sunt pulchrae! Mihi maritus heri dedit.
Heri servum emi! Quinque aureos pro eo dedi! Hodie in agro laboro! Heri dominus
me emit!
Cena. Convivium. Est copia ciborum! Nulla est copia ciborum.
101). Recapitulatio. Dissertatio de morfologiae natura. Material elaborado en la

Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Morfologia est ars adiscendi partes orationis, quae de singulis octo sunt: nomen vel
substantivum, pronomen, participium vel adiectivum, verbum, adverbium,
praepositio, coniuctio et interiectio.
Morfologia. Aliter.
Morfologia est pars grammaticae, quae structuram et classes et typos dictionum aut
orationis partes speculatur, etiam regulas ut explicant qui se vocabula exsistentia
aedificaverunt ac quomodo vocabula nova fieri possunt.
Adnotatio de arte morfologiae

In grammatica Latina duas morfologias invenimus, quibus nomina haec sunt:
morfologia variabilis et morfologia invariabilis. Sicut Graece atque Hispanice, sic
etiam Latine morfologiam spectari possumus hoc ritu (eo modo):
a). Morfologia variabilis
Nomen
Pronomen
Participium
Verbum
Haec morfologia etiam duabus partibus dividitur, id est, morfologia nominalis et

verbalis.
Prima pars tres accidentes grammaticales complectitur, quorum nomina haec sunt:
casus, genus et numerus. Nomina casibus sequentia sunt: Nominativus, genitivus,
dativus, accusativus, vocativus et ablativus. Genera nominum tria sunt: masculinum,
femininum et neutrum, ut Dominus, Femina et oppidum. Numeri sunt duo:
singularis et pluralis ut magister et magistri.
Alia pars, quae vocatur morfologia verbalis, quinque accidentes gramaticales

obtinet, quorum nomina ornate quinque sunt: persona, numerus, tempus, vox et
modus.
Ad summam, quaeque morfologia proprios accidentes grammaticales continet. Nam

morfologia nominalis aut flexio nominalis vocatur declinatio; attamen morfologia
verbalis aut flexio verbalis appellatur coniugatio.
b). Morfologia invariabilis:
Adverbium
Praepositio
Coniuctio
Interiectio
Haec morfologia iuxta eius genium non accidentes grammaticales habet, nam
declinatione et coniugatione indiget, idcircoque ista morfologia diserte appellata est
invariabilis.
Nunc autem videamus alium fragmentum Donati Grammatici Urbis Romae, Ars
Grammatica. Don. A.G. II.1-17.
Partes orationis sunt octo, nomen, pronomen, verbum, adverbium, participium,

coniuctio, praepositio, interiectio. Ex his duae sunt principales partes orationis,
nomen et verbum. Latini articulum non adnumerant, Graeci interiectionem. Multi
plures, multi pauciores partes orationis putant. Verum ex omnibus tres sunt: quae sex
casibus inflectuntur, nomen, pronomen et participium.
Nomen est pars orationis cum casu, corpus aut rem proprie communiterve
significans… Genera nominum sunt quattuor, masculinum, femininum, neutrum,
commune…Numeri sunt duo, singularis et pluralis… Casus sunt sex, nominativus,
genitivus, dativus, accusativus, vocativus, ablativus. Ex his duo recti appellantur,
nominativus et vocativus, reliqui obliqui…
Pronomen est pars orationis, quae pro nomine posita tantundem paene significat
personamque iterdum recipit…
Verbum est pars orationis cum tempore et persona sine casu, aut agere aliquid aut
pati aut neutrum significans…
Adverbium est pars orationis, quae adiecta verbo significationem eius explanat atque
implet… Adverbia aut a se nascuntur, ut heri, hodie, nuper, aut ab aliis partibus
orationis veniunt… ut doctus, docte…
Participium est pars orationis dicta, quod partem capiat nominis partem verbi.
Recipit enim a nomine genera et casus, a verbo tempora et significationes, ab
utroque numerum…
Coniuctio est pars orationis adnectens ordinansque sententiam…
Praepositio est pars orationis, quae praeposita aliis partibus orationis

significationem earum aut mutat aut complet aut minuit…
Interiectio est pars orationis interiecta aiis partibus orationis ad exprimendos animi
adfectus…
102). Recapitulatio. Oratio de syntaxis Latinae natura. Material elaborado en

la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
a). Prima notio syntaxis
Syntaxis est recta partium orationis inter se compositio.
b). Alia notio syntaxis
Syntaxis est pars grammaticae, quae usu et munere variabilium et invariabilium

dictionum tractat, ut oratio grammaticalis constituatur.
Adnotatio de termino “Syntaxis”.
Dictio Latina syntaxis duobus terminis Graecis orta est. Alter est praepositio propria
σύν, quae Latine vertitur “cum”. Alter est substantivum commune τάξις-εως-ἡ, quod
Latine ordo-ordinis (m) enuntiatur, unde verbum σύνταξις compositum est. Deinde
vocabulum syntaxis ad linguam Latinam pervenit, armoniam et coordinationem
cuiusque orationis dictionum demonstrans. Tandem vox Graecolatina syntaxis in
Hispanicum translata est, et sintaxis significavit, ac simul inter alias significationes
semanticas, ordinem, armoniam, coordinationem, constructionem atque
conformitatem exprimens.
Ita ergo, si definimus syntaxim Latinam ut supra iam diximus, optime laborem
analogicum inter morfologiam, etymologiam, ontologiam, logicam, hermeneuticam,
semanticam, pragmaticam et ipsam syntaxim animadvertemus. Eo modo scientiam
de syntaxi simplici et composita melius sequi poterimus, quando agamus praesertim
morfologia et syntaxi essentiali.
A criterio morfosyntactico orationem bimembrem et unimembrem aedificamus.

Prima oratio, quae appellata est bimembris, nomen enim et verbum sui generis
habet. Secunda oratio, id est, oratio unimember sola aliquid obtinet membrum:
nomen, etiam nominatum sive verboide, sive substantivum verbale, sive verbum
nominale.
Generatim oratio grammaticalis ab syntactico aspectu duplici capite constat: oratio

simplex et composita. Oratio simplex de recta usurpatione casuum tractat, et altera
de usu temporum apto et modorum agit.
Prima earum triplici capite ita dividitur: oratio substantiva, transitiva et intransitiva.
Etiam oratio composita dividi potest triplici parte, scilicet: coordinata, subordinata et
iuxtaposita.
Oratio substantiva ita vocatur, quia natura verbum esse complectitur, et tribus
nominibus vocari potest: oratio substantiva conditionis, oratio substantiva copulativa
et oratio substantiva non copulativa, etiam Hispane appellata- oratio substantiva
impersonalis.
Verbi gratia:
Mens sana in corpore sano est.
Historia est testis vivus de hominibus mortuis.
In Antiqua Roma magna monumenta fuerunt.
Oratio transitiva sic vocatur, quoniam verbum transitivum iuxta eius genium habet,
et tribus elementis componitur, id est: verbum transitivum, praedicatum verbale et
supossitum orationis. Ea sententia nomen declinatum in casu accusativo exigit, sed
tamen in declinatione seu substantivum seu pronomen seu participium collocari
potest.
Verbi gratia:
Extraneam hominum linguam nescio.
Ille theologus olim me philosophiam atque rhetoricam docuit.
Pater Marii calamo veloci magno cum gaudio filio aliquas litteras scripsit.
Oratio intransitiva ex duplici capite constat: nucleus orationis et subiectum vel

supossitum.
Verbi gratia:
Angelis suis Deus mandavit de te ut custodiant te in omnibus viis tuis.
Nunc vero sequemur orationem compositam.
Iam integra oratio composita triplici parte componitur, id est, oratio coordinata,
subordinata et iuxtaposita.
Oratio composita coordinata sequentibus sententiis constat: oratio copulativa,

adversativa, disiuntiva, correlativa, ilativa, explicativa, consecutiva, conclusiva et
causalis.
Attamen, oratio composita subordinata quadruplici capite exponi potest, scilicet:

oratio subordinata circunstantialis, subordinata relativi, subordinata completiva
infinitivi et subordinata participii.
Verbi gratia:
Nunc autem aspiciamus aliquid fragmentum in “Noctes Atticae” scriptoris Romani

Aulii Gelii.
“Qui verba latina fecerunt quique his probe usi sunt humanitatem non id esse
voluerunt quod vulgus existimat quodque a Graecis φιλανθρωπία dicitur et significat
dexteritatem quandam benivolentiamque erga omnis homines promiscam, sed
humanitatem appellaverunt id propemodum quod Graeci παιδείαν vocant, nos
eruditionem institutionemque in bonas artes dicimus.
Quas qui sinceriter percupiunt adpetuntque hi sunt vel maxime humanissimi. Huius
enim scientiae cura et disciplina ex universis animantibus uni homini data est
idcircoque humanitas appellata est”.
Ita deinde, si grammatica classica est ut iam supra diximus, “syntaxis est ea
fundamentalis pars grammaticae”, ut dicebat egregius Grammaticus Antonius
Guasch “in eius Grammatica Latina”.
“De syntaxi tam multa scripta sunt a grammaticis, tam inflata, tam minuta, ut ei
palma tribuenda videatur, qui quam brevissime praecipua capita dilucide tamen
exposuerit. Hoc nostrum consilium, hoc votum est, cuius utinam compotes fiamus”.
Ista notio syntaxis eam vertimus isto modo in Hispane:
De sintaxis se han escrito tan extensos tratados, tan prolijos, con tantos pormenores,
que casi es imposible valerse de tales libros; y diríase que se ha de dar la palma de
vencedor al que escriba con mayor brevedad y claridad sobre el particular. Este es
nuestro intento y deseo, el cual ojalá podamos ver logrado.
Segundo capítulo del Método ecléctico analógico de latín.
104). Sintaxis oracional. Semper Servii Sulpicii gravitatem, constantiam, fidem

atque prudentiam, omnium mortalium fama celebrabit. Cic. Phil. 9, 5,10.
105). Mors ultima linea rerum est. Hor. Epist.1, 16, 79.
106). Omnium rerum mors est extremum. Cic. Fam. 6, 21, 1.
107). Mater omnium bonarum rerum est sapientia. Cic. Leg. 1, 22, 58.
108). Omnium populorum fortissimi sunt Belgae. Caes. B. G 1, 1, 3.

109). Indus est omnium fluminum maximus. Cic. N. D. 2, 52, 130.
110). Consulatus altissimus gradus dignitatis est. Cic. Phil. 1, 6, 14.
111). Dea Diana altior est nymphis. Ovid. Met. 3, 181.
112). Nihil laudabilius, nihil magno et praeclaro viro dignius est clementia. Cic.
Off. 1, 25, 88.
113). Deus dedit homini nihil praestabilius mente. Cic. C. M. 12, 40.
114). Tuum optimum bonum possibile meum est etiam possibile bonum. Material
elaborado en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
115). Elegi et sanctificavi locum istum, ut sit ibi nomen meum, et permănĕant oculi
mei et cor meum ibi cunctis diebus. Inscripción Latina. Capilla de los Remedios.
Cholula, Puebla.
116). Donec bonus non discipulus fueris, nunquam optimus magister eris. Sentencia
reconstruida en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
117). Donec eris felix, multos numerabis amicos. Tempora si fuerint nubila, solus
eris. Ovidio, Tristia I, 9, 5.
118). Si sapientia Deus est, verus philosophus est amator Dei. S. Aug. De Civitate
Dei. Libro VIII. Cap. 1. BAC.
119). Noli foras ire, in te ipsum redi, in interiore homine habitat veritas. S. Aug. De
vera religione. Cap. 39, n. 72.
120). Multa mirabilia fecit Deus, nihil tamen homine mirabilius. Petrarca. Citado
por José Rubén Sanabria, Filosofía del hombre, Editorial Porrúa, México, 2000,
p. 11.
121). Recapitulatio. Capitulum nonum. Pastor et oves. Lingua Latina Per se

2006. Num. 1-15, p. 63.
CAPITVLVM NONVM
PASTOR ET OVES
Hic vir, quī in campō ambulat, pāstor Iūliī est. Pāstor nōn sōlus est in campō, nam
canis niger cum eō est et centum ovēs: ūna ovis nigra et ūndēcentum ovēs albae.
Pāstor ūnam ovem nigram et multās ovēs albās habet. 5 Is est dominus ovis nigrae et
ovium albārum. Pāstor ovī nigrae et ovibus albīs aquam et cibum dat. Cum ūnā ove
nigrā et ūndēcentum ovibus albīs pāstor in campō est.
Cibus ovium est herba, quae in campō est. In rivō est aqua. 10 Ovēs in campō
herbam edunt, et aquam bibunt ē rivō, quī inter campum et silvam est. Canis herbam
nōn ēst, neque pāstor herbam ēst. Cibus pāstōris est pānis, quī inest in saccō. Iūlius
pāstōri suō pānem dat. Pāstor canī suō cibum dat: canis ā pāstōre cibum accipit.
Itaque canis pastorem amat.
122). Recapitulatio. Inobedientia hominis. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 2.
Serpens, qui erat callidissimum omnium animantium, dixit mulieri: cur non comedis
fructum istius arboris?
Mulier respondit: Deus id prohibuit. Si tetigerimus illum, moriemur. Minime, inquit
serpens: non moriemini; sed eritis similes Deo, scientes bonum et malum. Mulier,
decepta his verbis, decerpsit fructum et comedit; deinde obtulit viro, qui pariter
comedit.
123). Recapitulatio. Homo se abscondit Dei. Epitome Historiae Sacrae.

Lhomond. París, 1865, p. 2.
Adamus, fugiens conspectum Dei, se abscondit. Deus vocavit illum: Adame, Adame.
Qui respondit: timui conspectum tuum, et abscondi me. Cur times, inquit Deus, nisi
quia comedisti fructum vetitum? Adamus respondit: mulier, quam didisti mihi
sociam, porrexit mihi fructum istum ut ederem. Dominus dixit mulieri: cur fecisti
hoc? Quae respondit: serpens me decepit.
124). Recapitulatio. Ofertorio a Dios. San Agustín. Confesiones I, 1, 1-15.
Magnus es, Domine, et laudabilis valde, magna virtus tua et sapientiae tuae non est
numerus.
Et laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae? Et homo circumferens
mortalitatem suam, circumferens testimonium peccati sui et testimonium, quia
superbis resistis? Et tamen laudare te vult homo aliqua portio creaturae tuae. Tu
excitas, ut laudare te delectet, quia fecisti nos ad te et inquietum est cor nostrum,
donec requiescat in te. Da mihi, Domine, scire et intellegere, utrum sit prius
invocare te an laudare te et scire te prius sit an invocare te. Sed quis te invocat
nesciens te? Aliud enim pro alio potest invocare nesciens. An potius invocaris, ut
sciaris? Quomodo autem invocabunt, in quem non crediderunt? Aut quomodo
credunt sine praedicante? Et laudabunt Dominum qui requirunt eum. Quaerentes
enim inveniunt eum et invenientes laudabunt eum. Quaeram te, Domine, invocans te
et invocem te credens in te: praedicatus enim es nobis. Invocat te, Domine, fides
mea, quam dedisti mihi, quam inspirasti mihi per humanitatem Filii tui, per
ministerium praedicatoris tui.
125). Sintaxis oracional. Omnibus praestantior virginibus erat. Herse. Ov. Met. 2,
724.
126). Libyes minus bellicosi quam Gaetuli sunt. Sall. Lug. 18, 12.
127). Galatea, es thymo dulcior Hyblae, candidior cycnis, hedera formosior alba.
Verg. Buc. 7, 37 -38.
128). Pulchra est forma rotunda, sed cylindri vel quadrati vel coni vel pyramidis est
formosior. Cic. N.D 1, 10, 24.
129). Socrates quamquam pauper erat, sed tamen felicior fuit quam multi homines
divites. Dr. Julio Pimentel Álvarez.
130). Nulla servitus turpior est quam voluntaria. Sen. Epist 47, 17.
131). Nihil est profecto homini prudentia dulcius. Cic. Tusc. 1, 39, 94.
132). In rebus apertissimis nimium longi sumus. Cic. Fin. 2, 27, 85.
133). Angele Sancte Dei, sis semper custos mei. Inscripción Latina, colocada en la
Parroquia de Analco de la ciudad de Puebla.
134). Rubicundus erat Iuda, sed tamen Societatis Iesu erat. Sátira a los jesuitas.
Recopilación del doctor Justino Cortés Castellanos.
135). Si cum Iesuitis itis, non cum Iesu itis. Sátira a los jesuitas. Recopilación del
doctor Justino Cortés Castellanos.
136). Duae societates Iesu sunt. Prima societas animalium, quando natus est. Et
secunda societas latronum, quando mortuus est. Sátira a los jesuitas. Recopilación
del doctor Justino Cortés Castellanos.
137). "Intellectus per prius apprehendit ipsum ens, et secundario apprehendit se

intelligere ens, et tertio apprehendit se appetere ens. Unde primo est ratio entis,
secundo ratio veri, tertio ratio boni". Sanctus Tom. Ia, quaest. 16, art. 4, ad 2m.
138). Recapitulatio. Capitulum decimum. Bestiae et homines. Oración

completiva de infinitivo. Lingua Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg.
Pars prima, Familia Romana. Domus Latina, 2006. Num. 45-70, p. 71.
Piscēs in aquā vīvunt, neque in terrā vīvere possunt, nam piscēs in āere spīrāre nōn
possunt. Homō sub aquā spīrāre nōn potest. Homō vīvit, dum spīrat. Quī spīrat vīvus
est, quī nōn spīrat est mortuus. 50 Homō mortuus neque vidēre neque audīre, neque
ambulāre neque currere potest. Homō mortuus sē movēre nōn potest. Cum homō
spīrat, anima in pulmōnēs intrat et rūrsus ex pulmōnibus exit. Anima est āēr quī in
pulmōnēs dūcitur. Quī animam dūcit animal est. 55 Nōn sōlum hominēs, sed etiam
bēstiae animālia sunt. Alia animālia in terrā vīvunt, alia in marī.
Sine animā nēmō potest vīvere. Homō quī animam nōn dūcit vīvere nōn potest.
Spirāre necesse est hominī. Ēsse quoque hominī necesse est, nēmō enim sine cibō
vīvere potest. 60 Necesse est cibum habēre. Pecūniam habēre necesse est, nam quī
pecūniam nōn habet cibum emere nōn potest. Sine pecūniā cibus emī nōn potest.
Necesse nōn est gemmās habēre, nēmō enim gemmās ēsse potest. Gemmae edī nōn
possunt; sed quī gemmās suās vēndit pecūniam facere et cibum emere potest. 65
Mercātor quī ōrnāmenta vēndit magnam pecūniam facit. Fēminae quae pecūniam
facere volunt ōrnāmenta sua vēndunt.
139). Recapitulatio. Alterum convivium Romanum. Moderna methodus. Juanes

Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, p. 57.
Lagenae vina continent. Urceos ad aquam in mensa videmus. Dum manducavimus

et potavimus, domini convivis laete serviverunt. Dominus accipit lagenas et aperit
vel aquae urceos capit et ministrat. Vina nimis grata ponere curaverunt. Ibi nigra
vina et alba, nova et antiqua famuli ostenderunt. Nos attente dominum audivimus. Is
alba vina feminis monstravit et explicavit.
Prope convivas pocula ancillae collocant. Ex lagenis nos vina in pocula infundimus.
Domina saepe dicit convivis: Nondum poculum finivistis. Fortasse ingratum
invenitis. Vix manducavistis. Et laete iterum epulas et vina ministrat. Feminae
pocula plena non vacua videre placet.
Ad dexterum locum habemus coclearium et cultrum; ad sinistrum furculam.

Coclearia parum adhibemus; satis cultrum. Furcula et culter secant et dividunt escas.
Nec furculam nec cultrum aureum vel argenteum invenimus. Sed tamen aurum et
argentum ut metalla periti habent et adhibent.
Avus vix epulas sumit; aquam potat et aliquando oleum et acetum escis miscuit.
Pulchros et novos catinos famuli collocant. Intra catinos ii escas pulchre et perite
ponunt. Nos libenter et laete epulas manducamus; vina nova et antiqua bibimus.
In cena nimis de familia, de novis scientiis dominum interrogamus. Is attente et

libenter convivis respondet. Convivium iam finivimus. Ancilla bellaria ostendit; ea
convivis praeparavit.
Dominam laetitia plenam audivimus cum dicit: Nimis ingratam cenam paravimus.
Post prandium dominus laete gratum donum dat, tabacum. Nos libenter accipimus et
fumamus.
Cui placet vinum? Cuius famuli convivis serviverunt? Qua laetitia sponsa amicas
observabat? Quando convivium finivistis?
140). Recapitulatio. Alexander et Diogenes. Campus neu. Gesamtkurs Latein
(Curso general de latín). Herausgegeben von Clement Utz und Andrea
Kammerer et alt. Ausgabe C Band 2. C.C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, p.
17.
Ab auctoribus veteribus multa de Alexandro narrantur. Inter ea est fabula de

Alexandro et Diogene, qua etiam nos delectamur: Alexander, postquam multas
nationes Graecas vicit, copias Corinthum ducere decreverat, quia Diogenem
philosophum in ea urbe vivere sciebat. Alexander enim libellos sapientes, quos
Diogenes conscripserat, per Aristotelem, magistrum suum, iam cognoverat.
Diogenes autem non dives, sed pauper erat: In dolio vivebat, pelle tantum tegi
voluit. Alexander, postquam Diogenem adiit, eum interrogavit: “O maxime omnium
philosophorum! Iam diu vocibus tuis moveor. Sed cur vivere cogeris ut canis"?
Dic mihi: Quid desideras? A me accipies omnia, quae vis. Diogenes regi respondit:
“Certe sic vivere non cogor. Neque vos Macedones cum populis aliis contendere
cogimini. Quid a me desideratur? Cede mihi de sole! Nam umbram mihi facis ut
arbor." Alexander statim de sole cessit - et cognovit a sapienti nihil desiderari.
141). Recapitulatio. Selecta adnotatio de Ethica generali. Iosephus De Finance.

Ponticia Universitas Gregoriana. Romae, 1963, p. 9.
INTRODUCTIO
a). Definitio.
Secundum etymon, ethica scientia est quae tractat de ἦθος: ἦθος autem significat
consuetudinem, dein modum habitualem agendi, tandem indolem¹. Idem sensus est
vocis Latinae mos-moris, unde ethica vocatur etiam scientia (vel melius philosophia
moralis) moralis. Posset ergo definiri: scientia de actione humana.
b). Nota 1. Significat etiam, numero plurali, mansionem, locum consuetum
habitationis. Datur quoque forma brevis ἔθος, cuius sensus est mos sive consuetudo.
Radix videtur esse fere suedh-, ubi sue- est forma reflexiva, dh- autem sensum habet
ponendi, faciendi …, unde significatio: actio propria, vel id quod quis sibi appropriat
(ut domus) etc. Cf. sanscr. svadha: sui determinatio, consuetudo, lex, status
habitualis, domicilium etc. Eadem radix habetur in soleo, suesco, germ. Sitte (mos)
etc.
142). Sintaxis oracional. Vindicta est bonum vita Iucundius. Iuv. 13, 180.
143). Honestius est laborare de amicorum pecunia quam de sua. Cic. Fam. 13, 14, 2.
144). Cyrus Iustissimus fuit sapientissimusque rex. Cic. Rep. 1, 27, 43.
145). Dionysius secundissimo vento ad Urbem Syracusas navigabat. Cic. N. D. 3,

34, 83.
146). Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Caes. B. G. 1,

2.
147). Facillima est in optima re publica concordia civium. Cic. Rep.1, 32, 49.
148). Q. Scaevola homo omnium disciplina iuris civilis eruditissimus et ingenio

prudentiaque acutissimus et oratione maxime limatus atque subtilis atque iuris
peritorum eloquentissimus, eloquentium iuris peritissimus fuit. Cic. De or. 1, 39,
180.
149). Solis ignis vitalis et salutaris omnia conservat Cic. N. D 2, 15, 41.
150). Maris subita tempestas terruit nautas. Cic. Tusc. 3, 22, 52.
151). Cum iuvenis eras te ipsum cingebas, cum autem senex fueris alter te cinget.
Paráfrasis. Jn. 21, 15-18. Recopilación del doctor Justino Cortés Castellanos.
152). Amici amici mei sunt quoque mei amici et inimici amici mei sunt etiam mei
inimici. Refrán. Recopilación del doctor Justino Cortés Castellanos.
153). Inscripción de Justo García. Citada por Justino Cortés Castellanos en

Justo García. Un sendero de luz y alegría. Arquidiócesis de Puebla, Puebla,
Pue, 2008, p. 140.
JUSTUS GARCIA
MEXICANUS E DIOECESI ANGELORUM INTER SODALES COLEGII P. L.
AMERICANI PIUS COMIS INNOCENS AD EXEMPLUM DIUTINO MORBO
PATIENTER TOLERATO
QUO FUERAT A PHILOSOPHIAE STUDIIS ABSTRACTUS
IN PACE CHRISTI REQUIEVIT
ANNOS NATUS XXIII
IV KAL. MAI. A. D. MCMXXII.
154). Recapitulatio. Capitulum undecimum. Corpus humanum. Lingua Latina

Per se illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima, Familia Romana. Domus
Latina, 2006. Num. 65-90, p. 80.
Quīntus oculōs aperit atque medicum adesse videt. 65
Puer, quī medicum timet, nūllum verbum facere audet.

Medicus: "Ōs aperī, puer! Linguam ostende!"
Syra: "Quid dīcit medicus?"
Aemilia: "Medicus Quīntum ōs aperire atque linguam ostendere iubet." 70
Quīntus ōs aperit atque medicō linguam ostendit.
Medicus linguam eius rubram esse videt.
Medicus: "Lingua eius rubra est."
Syra: "Quid dīcit?"
Aemilia: "Dīcit 'linguam eius rubram esse. " 75
Medicus etiam dentēs Quīntī spectat et inter dentēs albōs ūnum nigrum videt. Nōn
sānus est dēns quī colōrem nigrum habet.
Medicus: "Puer dentem aegrum habet."
Quīntus: "Sed dēns nōn dolet; ergō dēns aeger nōn est. 80 Pēs dolet — et caput."
Syra: "Quid dīcunt?"
Aemilia: "Medicus dīcit 'Quīntum dentem aegrum habēre', et Quīntus dīcit 'pedem et
caput dolēre, nōn dentem' " 85
Iūlius: "Nōn dentem, sed pedem modo sānā, medice!"

Medicus pedem Quīntī spectat atque digitum ad pedem appōnit: medicus pedem eius
tangit. Puer digitum medicī in pede suō sentit. 90
155). Recapitulatio. Bibliothecam visitatum venite. Moderna methodus. Juanes

Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 64-65.
Hodie visitavimus bibliothecam. Satis altum aedificium est. Amplas et pulchras

fenestras ubique invenimus. Sic commode legere et scribere possumus. Magister
ducit discipulos per bibliothecam. Adsunt multi alumni et absunt paucae alumnae.
Hic pluteos habetis. Nunc autem fabri ex ferro pluteos faciunt. Ferrum enim libros
bene servat. Ante pluteos exiguam tabulam ex cupro supra videmus. Ibi magnae
litterae apparent; sic statim libros officiarii aut officiariae inveniunt. Ex pluteis ii
libros educunt cum petimus. Sed antea parvam schedulam scribere et signare
debemus. Postea, cum viri et feminae ex bibliotheca exiverunt, officiarii intra
pluteos libros reponunt. Dum legitis neque verbum dicere neque signum facere
potestis. Suntne poenae? Aliquando puerum vel virum officiarii puniunt et in
bibliothecam non iterum intrare potest.
Tunc observavimus locum. Aula est pulchra et ampla. Ubique mensas et sellas
videmus. Magnum aulae locum schedularium occupat. Ibi schedulae sunt. Nonne
schedulas tractare possum? Certe, sed neque ex capsa primum educere et in mensam
portare, neque schedulas deinde introducere potest. Intra aulam multos viros et
feminas sed paucos pueros invenimus. Ii student vel legunt. Supra mensas adsunt
lucernae. Noctu studii aulam illuminant. Studium placet dum commode laborare
possumus. Non verbum audivimus nec signum observavimus. Magnum silentium
adest. Dum studio operam dant, silent. Postea in schedularium ivimus. Magister
aperit capsam. Hic schedulas invenitis. Parvae et ex alba papyro sunt. In schedulis
officiarii parum scribunt sed schedularum litterae multa: librum et materiam de qua
tractant, indicant. Cum quo magistro placuit alumno bibliothecam visitare? Cur
plutei ex ferro sunt? Cuius schedulas intra libros invenitis? Num feminæ saepe ex
bibliothecis absunt?
156). Recapitulatio. Exsecratio serpentis. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.
París, 1865, p. 3.
Dominus dixit serpenti: Quia decepisti mulierem, eris odiosus et exsecratus inter
omnia animantia; reptabis super pectus, et comedes terram. Inimicitiae erunt inter te
et mulierem; ipsa olim conteret caput tuum. Dixit etiam mulieri: afficiam te multis
malis; paries liberos in dolore, et eris in potestate viri.
157). Recapitulatio. Cervus stultissimus. Fedro. Recopilación del doctor

Justino Cortés Castellanos.
Cervus in fonte bibebat et in aquarum speculo effigiem suam vidit. Ramosa cornua
illi valde placebant propter elegantiam, crura autem propter tenuitatem magnopere
displicebant. Subito voces venatorum strepitusque canum audit. Fugit cervus veloci
cursu et facile eludit canes. At ubi in silvam venit, alta cornua in ramis implicantur,
dum properant canes et saevis morsibus miserum animal dilaniant. O me infelicem,
inquit, nunc intelligo meam stultitiam, quia iudicavi de rebus non utilitate sed
specie.
158). Sintaxis oracional. Hostis habet muros. Verg. Aen. 2, 290.
159). Divinus animus mortale nihil habet. Cic. Scaur. 24, 50.
160). Fragile corpus animus sempiternus movet. Cic. Rep. 6, 24, 26.
161). Omne animal sensus habet. Cic. N.D. 3, 13, 32.

162). Canis… lympharum in speculo vidit simulacrum suum. Phaedr. 1, 4, 3.
163). Nemo malus est felix. Iuv. 4, 8.
164). Mylasis et Alabandenses pecuniam Cluvio debent. Cic. Fam. 13, 56, 1.
165). Superioris anni munitiones integrae manebant. Caes. B. G. 6, 32, 5.
166). Taliter non fecit omni nationi. Inscripción Latina, dedicada a la Virgen de
Guadalupe. Fuente. Salmo 147, 20. Recopilación del doctor Justino Cortés
Castellanos.
167). Tota pulchra es amica mea, et măcŭla non est in te. Electa ut sol, pulchra ut
luna, sicut lilium inter stellas maris. Inscripción situada en los murales del
Convento Franciscano de San Gabriel, Cholula, Puebla, a un costado de la
Plaza del Zócalo de la ciudad de San Pedro Cholula.
168). Hyperbaton definitur ut rethorica figura, quae in ordinis vocabulorum logici

transmutatione circa unam sententiam seu varias intra certum periodum consistit.
Definición elaborada en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la
Veracruz.
169). Parve nec invideo, sine me, liber, ibis in Urbem, hei mihi! Quod domino non
licet ire tuo. Ovidio Tristes. I,1.
170). Passibus ambiguis fortuna volubilis errat et manet in nullo incerta tenaxque
loco; sed modo laeta manet vultus modo sumit acerbos et tantum constans in levitate
sua est. Ovidio Tristes, 5, 8, 15.
171). Quod Graeci ὀρθογραφίαν vocant, nos recte scribendi scientiam nominemus,
cuius ars non in hoc posita est, ut noverimus, quibus quaeque syllaba litteris constet
(nam id quidem infra grammatici officium est), sed totam, ut mea fert opinio,
subtilitatem in dubiis habet. M. F. Q. Institutio oratoria, I, 7, 1.
172). Recapitulatio. Capitulum duodecimum. Miles Romanus. Lingua Latina

Latina, 2006. Num. 115-140, p. 90.
"Mīles Rōmānus, quī hostem armātum accurrere videt, nōn ab eō fugit, sed armīs sē
dēfendit. Mīlitēs Rōmānī fortēs sunt. Mīles fortis hostem nōn metuit, sed sine metū
impetum in hostem facit. 120 Aemilius, avunculus vester, mīles fortis est.
"Circum imperium Rōmānum multī sunt hostēs. Castra et oppida nostra ab hostibus
oppugnantur neque expugnantur, nam mīlitēs nostri prōvinciās ac patriam nostram ā
Germānīs et ab aliīs hostibus dēfendunt." 125
Mārcus: "Etiam Germānī suam patriam dēfendunt."
Īūlius: "Sed patria nostra pulchrior est quam illōrum! Atque Germānī hominēs
barbarī sunt."
130 Iūlius: "Fortēs sunt illī, sed Rōmānī fortiōrēs sunt, nec arma Germānōrum tam
bona sunt quam nostra. Scutum eōrum nimis parvum est, pīlum nimis longum et
grave; nec enim pīlum tam grave procul iacī potest. Itaque pīlum nostrum breve et
leve est — brevius et levius quam pīlum Germānōrum. 135 Mīlitēs Rōmānī bene
pugnant, quod pīla eōrum brevia et levia sunt, nōn longa et gravia ut Germānōrum.
Patria nostra bonīs armīs dēfenditur. Nūllus hostis Rōmam expugnāre potest."
Mārcus: "Cūr Rōmānī Germāniam nōn expugnant?"
140 Iūlius: "Germānia nōn sōlum armīs dēfenditur, sed etiam altīs montibus, magnīs
silvīs atque lātīs et altīs flūminibus."
173). Recapitulatio. Adamus abs terrestre Paradiso expulsus est. Epitome

Historiae Sacrae. Lhomond. París, 1865, pp. 3-4.
Deinde Deus dixit Adamo: Quia gessisti morem uxori tuae, habebis terram infestam;
ea fundet tibi spinas et carduos. Quaeres ex ea victum cum multo labore, donec
abeas in terram, ex qua ortus es. Tum eiecit Adamum et Evam ex horto, ut ille
coleret terram; et collocavit angelum, qui praeferebat manu gladium igneum, ut
custodiret aditum Paradisi.
174). Recapitulatio. Primi liberi hominis. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 4.
Adamus multos habuit liberos, inter quos Cainus et Abel numerantur. Hic fuit pastor,
ille agricola.
Uterque obtulit dona Domino: Cainus quidem fructus terrae; Abel autem oves
egregias.
Dona Abelis placuerunt Deo, non autem dona Caini; quod Cainus aegre tulit.
Dominus dixit Caino: cur invides fratri? Si recte facies, recipies mercedem; sin
autem male, lues poenam peccati.
175). Recapitulatio. Amor studii in Bibliotheca. Moderna methodus. Juanes

Officiarii magna cura libros ordinant in pluteis. Primum, loca apta inveniunt; deinde
collocant et ordinant. Nonne ibi magnos libros aspicitis? periti enciclopedias vocant.
Studiosi enciclopedias saepe adhibent et sic prope studii mensas collocant. Hic locus
aptus est ad studium; ineptus vero non placet. Quid numeri indicant? Ego enim
primis librorum paginis numeros vel litteras reperio. Officiarii libros numerant vel
litteris signant et ita statim pluteos scire possunt.
Quibus modis scimus locum ubi historiae libri adsunt?
Multis modis scire potest; idque commode alumni faciunt. Vel officiarium interrogas
vel tabulas aspicis. Eae supra adsunt et librorum materiam indicant. Sic hic ante
mensas geographiae, post scientias historiae libros habetis. Mutavimus locum et cito
historiae pluteos reperire potuimus. Multa magister discipulis cum peritia explicavit.
Is pridem historiam docuit sed nuper materiam mutavit.
Sane, viris historiae populorum bella praesertim narraverunt, saepe enim populi
pugnas et proelia iusta et iniusta habuerunt. Sic Romani, dum Roma in mundo tenuit
imperium, cum multis populis et provinciis pugnaverunt. Sine bellis nunquam
mundus fuit.
Quibus instrumentis tunc populi pugneverunt?

Sed magister discipulo non respondet. Is librum ex pluteo educit et alumnis
monstrat. Hic typographum legitis et typographiam vel prelum. Sic enim, locum ubi
libros imprimimus, vocamus. Typum dicimus litteras; et imprimere, lingua Latina,
typis mandare studiosi dicunt.
Quibus verbis imprimere dicere potuistis? Quorum typis librum mandavistis?
176). Recapitulatio. Athenae contra Alexandrum. Campus neu. Gesamtkurs

Ausgabe C Band 2. C.C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, 2019, p. 19.
Audite, cives Athenarum! Paulo ante ab amicis haec audivi: Philippus rex nuper
mortuus est. Nunc autem Alexander bellum cum Persis gerere vult; hoc bellum iam
diu a Macedonibus parabatur.
Alexander multos legatos in varias urbes misit, quas copias conscribere coegit. Di
magni! Nemo credit me ab illo libertatem Graecorum defendisse. Ignosco eius
iuventuti, quod pontem in Hellesponto facere vult; ignosco illi iuveni, quod in
Asiam bellum, non pacem portare vult. Iam a Philippo urbs nostra multa mala
accepit.
Nos diu fallebamur: Saepe ab eo libertas laudabatur, libertas nobis promittebatur.

Sed libertatem a patribus nostris iam acceperamus! Haec vita libera donum
Macedonum non est.
Nonne vos omnes diu et saepe ab illis fallebamini? Nonne patribus nostris semper
licebat in forum convenire et sine timore sententiam dicere?
A toto populo bellum decernebatur, imperatores a tota civitate deligebantur. Nonne
tum urbs nostra sine auxilio illius regis muris fortibus contra Persas muniebatur? Sic
censeo: Ille Alexander barbarus est ut pater!
177). Sintaxis oracional. Nihil semper suo statu manet. Cic. N. D. 1, 12, 29.
178). Romanus hostium adventum mansit. Liv. 42, 66, 3.
179). Iuppiter optimus maximus saepe ventis vehementioribus aut immoderatis

tempestatibus aut nimio calore aut intolerabili frigore hominibus nocuit, urbes
delevit. Cic. Rosc. Am. 45, 131.
180). Simulatio vitiosa est, adulterat enim iudicium veri et delet veritatem. Cic.
Lael. 25, 92.
181). Nostro doluisti saepe dolore. Verg. Aen. 1, 669.
182). Silent leges inter arma. Cic. Mil. 4, 11.
183). Cotidie Caesar Aeduos frumentum flagitabat. Caes. B.G. 1, 16.
184). Mirum somniavi somnium. Plaut. Rud. 597.
185). Lemma methodi eclecticae analogicae.

Hic in accademia textum a texto, periodum a periodo, sententiam a sententia,
verbum a verbō, syllabam a syllaba, litteram a littera sequimur. Definición
elaborada en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
186). Vade Francisce, Repara domum meam. Inscripción situada en los murales
del Convento Franciscano de San Gabriel, Cholula, Puebla, a un costado del
Zócalo de la ciudad de San Pedro Cholula.
187). Lepor modernus de fonetica. Material que circula en las redes sociales.
Pater, scisne linguam Latinam esse Imperii Romani nec Ecclesiae Catholicae
exclusivam?
Quid dicis, femina? Lingua Latina sacra est. Hanc poenitentiam tibi pono: recita
centies Pater noster.
Possumne Restituta pronuntiatione uti?
188). Panis angelicus. Santo Tomás de Aquino. Recopilación del doctor Justino
Cortés Castellanos.
Panis angelicus
Fit panis hominum
Dat panis coelicus
Figuris terminum
O res mirabilis¡
Manducat dominum
Pauper, servus et humilis.
189). Recapitulatio. Capitulum tertium decimum. Annus et menses. Lingua
Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima, Familia Romana.
Domus Latina, 2006. Num. 70-100, p. 98.
70. Diēs octāvus ante kalendās Iānuāriās, quī dīcitur 'ante diem octāvum kalendās
Iānuāriās', est diēs annī brevissimus. Ante diem octāvum kalendās Iūliās diēs annī
longissimus est. Ante diem octāvum kalendās Aprilēs (id est diē octāvō ante
kalendās Aprīlēs) nox atque diēs aequī sunt; 75 is diēs 'aequinoctium' dīcitur. Item
ante diem octāvum kalendās Octōbrēs aequinoctium dīcitur, nam eō quoque diē nox
aequa est atque diēs.
80 Tempora annī sunt quattuor: aestās et hiems, vēr et autumnus. Aestās est tempus ā
mēnse Iūniō ad Augustum, hiems ā mēnse Decembrī ad Februārium. Mēnsis Iūnius
initium aestātis, December initium hiemis est. Tempus ā Mārtiō ad Māium vēr
dīcitur, ā mēnse Septembrī ad Novembrem autumnus. 85 Vēr ā mēnse Mārtiō
initium facit. Autumnus ā Septembrī incipit.
Aestāte diēs longī sunt, sōl lūcet, āēr calidus est. Aestās est tempus calidum. Hiems
tempus frīgidum est. Hieme nōn sōlum imber, sed etiam nix dē caelō cadit. Imber est
aqua quae dē nūbibus cadit. 90 Nix frīgidior est quam imber. Hieme montēs et campī
nive operiuntur. Vēre campī novā herbā operiuntur, arborēs novīs foliīs ōrnantur,
avēs, quae hieme tacent, rūrsus canere incipiunt. Autumnō folia dē arboribus cadunt
et terram operiunt. 95 In Germāniā hiemēs frigidiōrēs sunt quam in Italiā: altā nive
operītur tōta terra et lacūs glaciē operiuntur; hieme Germānī pueri super glaciem
lacuum lūdere possunt. Iānuārius mēnsis annī frīgidissimus est. Mēnsēs calidissimī
sunt Iūlius et Augustus. 100 Eō tempore multī Rōmānī urbem relinquunt et vīllās
suās petunt, neque enim tōtam aestātem in urbe vīvere volunt.
190). Recapitulatio. Cainus Abeli vitam tollit. Epitome Historiae Sacrae.

Cainus non paruit Deo monenti. Dissimulans iram, dixit fratri suo: Age, eamus
deambulatum. Itaque una ambo abierunt foras, et quum essent in agro, Cainus irruit
in Abelem, et interfecit illum. Deus dixit Caino: Ubi est tuus frater? Cainus
respondit: Nescio. Num ego sum custos fratris mei?
191). Recapitulatio. Punitio Caini. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond. París,

1865, p. 5.
Deus dixit Caino: Caine, quid fecisti? Sanguis fratris tui, quem ipse fudisti manu
tua, clamat ad me.
Infesta tibi erit terra, quae bibit sanguinem Abelis: quum colueris eam longo et duro
labore, nullos feret fructus. Eris vagus in orbe terrarum. Cainus, desesperans veniam,
fugit.
192). Recapitulatio. Ecce Romanus populus. Moderna methodus. Juanes

Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, p. 74.
Vitae magistram studiosi historiam vocant. Et ita est. Historia enim viris multa dicit,
eaque bene ducere vitam docet.
Magnorum virorum vitas historiae mandavimus. Sane eae, cum legimus, excitant
laetitiam et indicant bonam atque iustam vitae viam.
Laudant viros officii studiosos et condemnant ineptorum pigritiam. Neque aurum

neque argentum ita curare debetis ut viam vitae iustam et pulchram. Multi in mundo
fuerunt viri et ii magna familiae et patriae facere potuerunt.
Etiam pridem populi in terra adfuerunt magni. Inter antiquos populos fortasse
Romanus primus fuit, cuius historiam amamus.
Nos filii romanorum sumus; ex Latino enim populo etiam nos venimus. Pulchra
lingua multorum populorum ex Latina vitam habuit. Nos Romani imperii multa
signa portamus. Romani viri magni in constantia fuerunt. Iustos et gloriae studiosos
invenimus. In bellis et proeliis peritos etiam habetis romanos. De quibus antiquis vel
novis populis ita multa et pulchra dicere potuimus?
Romanus vitae modus etiam nunc aliquando adest. Ii enim de populo magnam
curam habuerunt idque in historia laudaverunt atque studio mandaverunt.
Roma ubique fuit et paucis locis abfuit. Ea magnum in mundo imperium constituit et
tenuit. Romani viri per mundum imperio gloriam ducunt et populos etiam nunc
docet. Quis studiosus non Romanorum proelia aliquando legit?
Roma multas provincias ubique constituit: In Europa, in Asia et Africa. Novum

mundum, Americam, et Oceaniam Romani viri nesciebant.
Ii provincias commode ordinaverunt. Aliquando tamen populis Romam iniustam

invenis. Multa enim de provinciis educit et sumit nec de bona et grata provinciarum
vita curam habet. Sed Romanorum gloria et historia certe magna fuit et hodie inter
populos splendet.
193). Recapitulatio. Alexander criticam non tollit. Campus neu. Gesamtkurs
Ausgabe C Band 2. C.C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, 2019, p. 20.
Alexander: “Credere non possum, quod de Philippo vetere narratur: Quid fecit?
Pater meus neque sapiens neque fortis fuit”. Quibus verbis comites, qui aderant,
terrebantur. Clitus autem amicus statim surrexit: “Cum pietas violatur, aures
claudere non oportet. An deus es, Alexander? Nonne nostra virtute imperium tuum
semper augebatur? Nonne armis nostris saepe defendebaris, cum ab hostibus
petebamur? Sine nobis nihil es!”Nunc autem Alexander superbia saevus hastam
comprehendit. Magno timore omnes capiuntur, sed rex retineri non potest: Profecto
hastam in Clitum mittit. Clitus occidit. Rex autem, postquam cognovit se Clitum
amicum interfecisse, paulatim ad sanitatem rediit.
194). Recapitulatio. Oratio de magistri vocatione. Discipulum esse magistro

similem oportet. Conversación con el doctor Guillermo Hernández Flores en
Cuadernos de investigación de filosofía mexicana y latinoamericana, número 2.
Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz, Puebla, Pue, pp.
44-45.
Quod ad me attinet, bene scis, magister, quid apud me significas. Lectiones

quotidianae ad vitam me tuae confixerunt in classicarum humanitatum ludo. Multos
habui Praefectos, sed ipse fuisti mihi disciplina, amicos veros, sed tu ipse dux.
Multis magistris sapientibus egregiisque usus sum, sed in viis eorum, tu ipse
paedagogus discendi. Meas debilitates praeterea intellexisti, maxime menda
sustulisti mea, coluisti personam, et possibilitatem altam de radice revellisti. Mihi
dedisti quod nunc sum. “Discipulum esse magistro similem oportet”. Adhuc tamen
paradigma tui reviviscere nec potui. In oculis omnium, mihi mutuam gratulationem
et recognitionem ostendere fungor. Hodie praesertim ante academiam quam bene
fidisti mihi: reverentia sempiterna ex imo corde, carissime magister”.
195). Recapitulatio. Pulchritudo tam antiqua et tam nova. San Agustín.
Confesiones X, 27.
Sero te amavi, pulchritudo tam antiqua et tam nova, sero te amavi! Et ecce intus eras
et ego foris, et ibi te quaerebam et in ista formosa, quae fecisti, deformis irruebam.
Mecum eras, et tecum non eram. Ea me tenebant longe a te, quae si in te non essent,
non essent. Vocavisti et clamasti et rupisti surditatem meam, coruscasti, splenduisti
et fugasti caecitatem meam,
fraglasti, et duxi spiritum et anhelo tibi, gustavi et esurio et sitio, tetigisti me, et
exarsi in pacem tuam.
196). Sintaxis oracional. Dionysius tyrannus pueros docebat. Cic. Tusc. 3, 12, 27.
197). Quare sapiens magnus est? Quia magnum animum habet. Sen, Epist. 7, 18.
198). Libidinosa et intemperans adulescentia effetum corpus tradit senectuti. Cic.

C.M. 9, 29.
199). Propter amorem libidinemque tuam imperium navium legato populi Romani
ademisti, syracusano tradidisti. Cic. Verr. 2, 5,52, 137.
200). Dumnorix Orgetorigis filiam in matrimonium duxit. Caes. B.G. 1, 9, 3.
201). Vivos ducent de marmore vultus. Verg. Aen. 6, 848.
202). Nunc volucrem laqueo, nunc piscem ducitis hamo. Ovi. Her. 19, 13.
203). Aliquem cognovi populum. Justino Cortés Castellanos y Juvenal Cruz
Vega. Material elaborado en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de
la Veracruz.
Aliquem cognovi populum, cuius ventus est semper tranquillus, ubi tempestas
nunquam flores destruit. Solitudo equidem appellatur.
204. Laudes matutinas. Vertio Latina doctoris Tarsicii Herrera Zapién.
Ecce laudes matutinas
Quas cantabat David rex
Ad personas tam divinas
Hic nunc cantabitur prex.
Exsurge, dilecte, exsurge
Vide: surrexit sol iam,
Iam cecinerunt volucres,
Lunaque occultata est clam (bis).
205. In taberna. Cantinela Romana. Recopilación del doctor Justino Cortés

Castellanos.
In taberna
Quando sumus
Non curamus
Quid sit humus
Sed ad ludum
Properamus.
206. Recapitulatio. Capitulum quartum decimum. Novus dies. Participio

presente. Lingua Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima,
Familia Romana. Domus Latina, 2006.Num. 50-90, pp. 105-106.
50 Aqua quā Mārcus lavātur frigida est; itaque puer manūs et caput sōlum lavat, nōn
tōtum corpus. Māne Rōmānī faciem et manūs aquā frīgidā lavant; post merīdiem
tōtum corpus lavant aquā calidā.
Mārcus caput et manūs tergēns Dāvum interrogat: “Cūr frāter meus tam quiētus
est?”
Dāvus respondet: “Quīntus adhūc in lectō est.”
Mārcus: “In lectō? Quīntus, quī ante mē surgere solet, adhūc dormit! Excitā eum!”
“Nōn dormit” inquit Dāvus, “Frāter tuus vigilat, nec surgere potest, quod pēs et
caput eī dolet.”
Mārcus: “Mihi quoque caput dolet”!
Dāvus: “Tibi nec caput nec pēs dolet! Caput valēns nōn dolet nec membra valentia.”
Per fenestram apertam intrat āēr frīgidus. Mārcus frīget, quod corpus eius nūdum est
(id est sine vestīmentīs); itaque Mārcus vestimenta sua ā servō poscit: “Dā mihi
tunicam et togam! Vestī me!” Dāvus puerō frīgentī tunicam et togam dat, neque eum
vestit: necesse est puerum ipsum vestīre. Mārcus prīmum tunicam induit, deinde
togam. Puer iam nūdus nōn est.
(Toga est vestīmentum album, quod virī et puerī Rōmānī gerunt). Graecī et barbarī
togam nōn gerunt. Multīs barbarīs magna corporis pars nūda est. Virō togātō nūlla
pars corporis est nūda praeter bracchium alterum.
Utrum bracchium virō togātō nūdum est, dextrumne an sinistrum? Bracchium

dextrum est nūdum, bracchium sinistrum togā operītur. Mīlitēs togam nōn gerunt,
nēmō enim togātus gladiō et scūtō pugnāre potest. Utrā manū miles gladium gerit?
Manū dextrā gladium gerit, scūtum gerit manū sinistrā).
Mārcus, quī pedibus nūdīs ante lectum stat, calceōs poscit: “Dā mihi calceōs! Pedēs
frīgent mihi.” Dāvus eī calceōs dat, et eum sēcum venīre iubet: “Venī mēcum!
Dominus et domina tē expectant.”
Mārcus cum servō ātrium intrat, ubi parentēs sedent līberōs exspectantēs. Ante eōs
in parvā mēnsā pānis et māla sunt. Parentēs a filiō intrante salūtantur: “Salvēte, pater
et māter!” et ipsi filium intrantem salūtant: “Salvē, Mārce!”.
207). Recapitulatio. Constructio Arcae. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 5.
Postquam numerus hominum crevit, omnia vitia invaluere. Quare offensus Deus
statuit perdere hominum genus diluvio. Attamen pepercit Noemo et liberis eius, quia
colebant virtutem. Noemus, admonitus a Deo, exstruxit ingentem arcam in modum
navis; linivit eam bitumine, et in eam induxit par unum omnium avium et
animantium.
208). Recapitulatio. Universum diluvium. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, pp. 5-6.
Postquam Noemus ipse ingressus est arcam cum coniuge, tribus filiis et totidem
nuribus, aquae maris et omnium fontium eruperunt. Simul pluvia ingens cecidit per
quadraginta dies et totidem noctes. Aqua operuit universam terram, ita ut superaret
quindecim cubitis altissimos montes. Omnia absumpta sunt diluvio, arca autem,
sublevata aquis, fluitabat in alto.
209). Recapitulatio. Reflexio de agricultura. Prima pars. Moderna methodus.

Juanes Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 78-79.
Hodie campum petimus. Diu agricolas visitare cupivi. Itaque mane surgo et pauca
praeparo. Quaero amicos et magistrum. In locum statim pervenimus. Ex alta via
agros et viros observavimus.
Agricolae sunt robusti viri omnino sani; vitam enim moderatam ducunt. Modus vitae
moderatus viris semper profuit, dum immoderatus saepe nocuit. Ii etiam sanos cibos
domi sumunt. Nonne ab agricolis de multis quaerere possumus? Sane. Agricolas
petimus. Ii laeti nos salutant. Amplos et fecundos campos aspicimus. Termini
aliquando agros separant et circum praedia veniunt.
Cur ita terminos inter fundos collocavistis?
Quia fundos multi domini possident. Ex agris alios ad pratum agricolae parant; alios
colunt, in aliis denique frugiferos hortos videmus.
Cur multa in agris colitis? Quaerit ab agricola puer. Quia fundi alii sunt boni ad
prata, alii non. Ibi herba bene crescit nec paene curam habemus. Alios seminare et
colere debemus ut vos semper studebatis. Id certe necessarium est, si alumnus in
suis studiis proficere et patriae postea prodesse cupit.
Quid ibi seminavistis? In arvis enim parvos calamos video. Triticum serunt
agricolae. Eae terrae frugiferae et valde aptae ad triticum. Triticum ex calamo et
spica constat. Spicae tritica producunt idque pueris omnino placet. Tritici farinam
feminae magna peritia aqua aliisque praeparant.
In furnis coquere solent et gratum frumentum pueris et viris habemus. Frumentum
mane, meridie et vespere laete comeditis, sed nos hic multa cura in arvis laboramus.
Agricolae seminabant agros, praedia mundabant, spicas secabant, denique filiae et
sponsae domi farinam praeparabant. Sic vos laeti ad mensam frumentum manducare
potuistis.
210). Recapitulatio. Fides et virtus. In quodam Romano omnino fidere debes.

Campus neu. Gesamtkurs Latein. Herausgegeben von Clement Utz und Andrea
25.
Audite, senatores: Voluntas Poenorum est captivos in patriam redire. Ea res me non
delectat, ei rei resisto, ab ea re vos prohibebo. Voluntas enim mea est non meam, sed
rei publicae salutem curare. Nam de hac re nemo dubitare potest.
Rem publicam Romanam ab imperatore Romano servari oportet. Neglegite ergo

id, quod hostes pro salute sua a vobis petunt! Si captivis Poenis ignoveritis, illi
iuvenes in patriam redibunt et proeliis novis perniciem nobis parabunt.
Ego autem senex sum. Res stulta est spem in sene ponere. Etsi et uxor et liberi et vos
dies noctesque me adierint, animus meus frangi non poterit.
Vestem mutabo, ad Poenos redibo, fidem, quam eis dedi servabo. Illi certe vitae
meae finem facient. Sed fides Romana propter virtutem meam semper clara erit.
211). Recapitulatio. Canis natans. Caius Fedrus. Citado por Agustín Mateos
Muñoz. Gramática latina, Editorial Esfinge, Vigésima tercera edición, México
1986, p. 238.
Amittit merito proprium, qui alienum appetit. Canis per flumen, carnem dum ferret,
natans, Lympharum in speculo vidit simulacrum suum; Aliamque praedam ab alio
ferri putans, Eripere voluit; verum decepta aviditas, Et, quem tenebat ore, dimisit
cibum, Nec, quem petebat, adeo potuit attingere.
212). Recapitulatio. Nunquam est fidelis cum potente societas. Caius Fedrus.
Citado por Agustín Mateos Muñoz. Gramática latina, Editorial Esfinge,
Vigésima tercera edición, México 1986, p. 238.
Nunquam est fidelis cum potente societas:
Testatur haec fabella propositum meum.
Vacca et capella et patiens ovis iniuriae,
Socii fuere cum leone in saltibus.
Hi cum cepissent cervum vasti corporis,
Sic est locutus, partibus factis, leo:
“Ego primam tollo, nominor quia leo;
Secundam, quia sum fortis, tribuetis mihi;
Tum, quia plus valeo, me sequetur tertia;
Malo afficietur, si quis quartam tetigerit”
Sic totam praedam sola improbitas abstulit.
213). Pueri a parentibus educantur. Ex Quint; Inst. 1, 1,1-6.
De nato filio pater spem optimam capiat: ita diligens ab initio erit. Nam sicut aves ad
volatum, equi ad cursum, ferae ad saevitiam nascuntur, ita homines ad agendum
atque ad cognoscendum nati sunt, unde origo animi caelestis apparet.
Primum puer parentes ac familiares audiet, horum verba atque mores effingere
imitando temptabit. Natura vero semper tenebimus quae a pueritia atque
adulescentia percepimus: ut primus sapor in novis vasibus durat atque primi lanarum
colores numquam mutantur.
In parentibus maxima eruditio sit. Nec de patribus tantum dico: nam Gracchorum
eloquentiae multum sua eruditione praebuit Cornelia mater.
214). Recapitulatio. Latine loquamur. Secunda pars. Material elaborado en la

Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Iterum iterumque Latine loquamur
1). Salve, Frater Alonsi a Veracruce.
Alio modo:
Bona tibi dies
Bona tibi nox
Bonus tibi vesper
2). Etiam tē saluto, doctor Iustine
3). Salvēte, etiam vos, cari condiscipuli atque amīcī
4). Alexander Cruz Martinez vocor
5). Quinquaginta annos natus sum

6). Nupper eōs complēvi
7). Brevi tempore viginti annos complēbo
8). Undecimo die mensis Augusti dies natalis est mihi.
Alia exempla:
Octavo die mensis Februarii dies natalis est mihi.
Duodevicesimo die mensis Aprilis dies natalis est mihi.
9). Latīne disco in Angelopoli per Lineam sensu strictō ac magnā laetitiā in
Academiā Humanitātum Classicārum Frater Alonsius a Veracruce.
10). Sed etiam Latinam linguam sequor cum modernā methodō Lingua Latīna per sē
illustrāta aut Lingua Latīna secundum naturae rationem explicāta ex Hans Henning
Orberg.
Quid cogitas de “lingua Latina per se illustrata”?
Qualis magister te Latinam linguam docet?
Qui magister tibi Latinam linguam ostendit?

11). Est profecto Lingua Latina per se illustrata optima via ad Linguam Latinam
discendam.
12). Hodiernā die Latinā Linguā studeo cum methodō eclecticā analogicā, quae istā
academiā a professoribus nostrīs aedificāta est, scilicet: orthologia, transcodificatio
grammaticalis aut traductio, structura logica et syntactica, vocabula et recapitulatio.
13). Et pariter litteras classicas sequor, id est, Graece, Latine atque Hispānice, quasi
magnā universitate antiquissima studerem.
14). Nunc autem integram disco scientiam litterarum tecum, magister, sed aliquando
cum aliis professoribus.
15). Equidem, ut iam supra dixi, Latīne studeō maximā disciplinā et magnā laetitiā,
quia ea lingua magnopere mē delectat et iuxta eius genium est pulcherrima.
16). Oh amice, audi, etiam amīcī, audīte, hoc textum scriptoris Rōmāni Plauti:
Mercator: fortassis, sed tamen me numquam hodie induces, ut tibi credam hoc
argentum ignotō. Lupus est homo homini, quom, qualis sit, non gnovit. (Plautus,
Asinaria, n. 475).
Ita deinde, Latīne scio, quia ista lingua formosissima et ipsae classicae humanitates
nōn modō in scholā atque universitate, sed etiam domi, in ecclesiā, viā, tabernā, vitā
hominis, ludō, campō, montibus et in situ magnā curā adhibentur.
Cari amīcī, vobis statim textum pulcherrimum scriptoris Romani Caiī Iuliī Caesaris
ostendam:
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani,
tertiam qui ipsorum linguā Celtae, nostrā Galli appellantur. Hi omnes linguā,
institutis, legibus inter sē differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis
Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod
a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt.
17). Et postremo, cari amici, lema eiusdem academiae sequenti modo vobis partiar:
“Ubi classicarum humanitatum ludus, ibi sapientiae fons est”. Maximas gratias ago,
cari amici, studentes et Latine loquentes. Ipse Iuvenalis Cruz Vega, professor
Graece, Latine atque Hispanice in Academia humanitatum classicarum Frater
Alonsius a Veracruce. Hic gaudenter in dies singulos linguam Latinam tam
discipulos initiatos quam recentis ingressus doceo. Ex imo corde vos saluto ab
Angelopoli usque ad mundi orbitam. Angelopoli mense Aprili MMXXIII.
Tercer capítulo del Método ecléctico analógico de latín.
215). Sintaxis oracional. Aliquot homines aliquotque mulieres aetatem in litteris

ducunt. Julio Pimentel Álvarez.
216). Stoici nihil praeter virtutem in bonis ducebant. Cic. Fin. 3,3,10.
217). Verres cognoscebat, Verres iudicabat. Cic. Verr. 2, 2, 10, 26.

218). Caesar in Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit.
Ces. B.G. 1. 10. 3.
219). Homines caecos reddit et avaritia et audacia. Cic. Rosc. Am. 35, 101.
220). Etiam de sanctitate, de pietate adversus deos libros scripsit Epicurus. Cic. N.D.
1, 41, 115.
221). Principium sapientiae est timor Domini. Vulg. Prov. 9,10.
222). Felix qui potuit rerum cognoscere causas. Virg. Géorgicas. II, 490.
223). Rara temporum filicitate ubi sentire quae velis et quae sentias dicere licet.
Tácito. Historia, I, 1. Citado por M. Luis Mora: Ensayos, ideas y retratos. México,
UNAM (Biblioteca del Estudiante Universitario), Número 25. PP. 1ss.
224). Viator, non via est, sed tamen ambulando factum iter est). Antonio Machado.
Versión latina. Juvenal Cruz Vega.
225). Non quaestio de quantitate, sed humana dignitate est amor verus. Quapropter
noli a te foras quaerere, ubi te valde velle sentias. Imo vero, in interiore tuo
responsum quaere, ut aliquis vere te amet. Texto anónimo. Versión latina. Juvenal
Cruz Vega.
226). Cielito lindo. Versión latina de Tarsicio Herrera Zapién.

Montibus ex perustis, caelulum bellum
Vidi scendentes
Duos nigros ocellos, caelulum bellum
Sese occulentes.
Ohime, ohime¡
Canta nec plora.
Quia dum cantat laetantur,
caelulum bellum, omnia corda (bis).
227). Cántico de San Juan Bautista. Recopilación del doctor Justino Cortés
Castellanos.
Ut queant laxis
Resonare fibris
Mira gestorum
Famuli tuorum
Solve polluti
Labii reatum
Sancte Ioannes
228). Recapitulatio. Capitulum quintum decimum. Magister et discipuli.

Coniugatio verbalis aut personae verbi. Lingua Latina Per se illustrata. Hans
1-30, pp. 110-111.
Mārcus librum et tabulam et cēterās rēs ferēns Tusculum ambulat. Illīc est lūdus
puerōrum. Multī puerī māne in lūdum eunt.
Magister ludī est vir Graecus, cui nōmen est Diodōrus. Mārcus magistrum metuit,
Diodōrus enim magister sevērus est, quī discipulōs suōs virgā verberat; eō modō
magister sevērus discipulōs improbōs pūnīre solet. Discipulī sunt puerī quī in lūdum
eunt. Mārcus et Quīntus sunt duo discipulī. Aliī discipulī sunt Titus et Sextus.
Sextus, quī ante Mārcum et Titum ad lūdum advenit, prīmus lūdum intrat. Sextus
sōlus est, nam cēterī discipulī nōndum adsunt.
Magister intrāns Sextum sōlum in sellā sedentem videt. Sextus dē sellā surgēns
magistrum salūtat: "Salvē, magister!"
Magister: "Salvē, Sexte! Cōnsīde!
"Sextus in sellā cōnsīdit. Discipulus tacitus ante magistrum sedet.
Magister interrogat: "Cūr tū sōlus es, Sexte?"
"Ego sōlus sum, quod cēteri discipulī omnēs absunt" respondet Sextus.
Exclāmat magister: "Ō, discipulōs improbōs...!"
Sextus: "Num ego discipulus improbus sum?"
25 Magister: "Immō tū probus es discipulus, Sexte, at Mārcus et Quīntus et Titus

improbi sunt!"
Hic Titus ad lūdum advenit et iānuam pulsat ante quam intrat: discipulus nōn statim
intrat, sed prīmum iānuam pulsat; tum lūdum intrat et magistrum salūtat: "Salvē,
magister!"
Magister: "Ō Tite! Sextus iam adest..."
Titus: "At Mārcus et Quīntus nōndum adsunt!"
Magister: "Tacē, puer! Claude iānuam et cōnsīde! Aperite librōs, puerī!"
Sextus statim librum suum aperit, sed Titus, qui librum nōn habet, "Ego" inquit
"librum nōn habeō."
Magister: "Quid? Sextus librum suum habet, tū librum tuum nōn habēs? Cūr librum
nōn habēs?"
Titus: "Librum nōn habeō, quod Mārcus meum librum habet."
Post Titum Mārcus ad lūdum advenit, neque is iānuam pulsat antequam intrat.
Mārcus statim intrat, nec magistrum salūtat.
229). Recapitulatio. Terminus diluvii. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 6.
Deus immisit ventum vehementem, et sensim aquae imminutae sunt. Tandem, mense
undecimo postquam diluvium coeperat, Noemus aperuit fenestram arcae, et emisit
corvum, qui non est reversus. Deinde emisit columbam. Quum ea non invenisset
locum ubi poneret pedem, reversa est ad Noemum, qui extendit manum, et intulit
eam in arcam. Columba rursum emissa attulit in ore suo ramum olivae virentis, quo
finis diluvii significabatur.
230). Recapitulatio. Noemus ex arca egreditur. Epitome Historiae Sacrae.

Noemus egressus est ex arca, postquam ibi inclusus fuerat per annum totum ipse et
familia eius. Eduxit secum aves ceteraque animantia.
Tum erexit altare, et obtulit sacrificium Domino. Deus dixit illi: Non delebo
deinceps genus hominum. Ponam arcum meum in nubibus, et erit signum foederis
quod facio vobiscum.
Quum obduxero nubes coelo, arcus meus apparebit, et recordabor foederis mei, nec
unquam diluvium erit ad perdendum orbem terrarum.
231). Recapitulatio. Iniuria consulis Publii Claudii Pulchri. Campus neu.
Gesamtkurs Latein (Curso general de latín). Herausgegeben von Clement Utz
und Andrea Kammerer et alt. Ausgabe C Band 2. C.C. Buchner Verlag,
Bamberg, 2019, p. 27.
Te, Pulcher, accusamus: Tu, qui es consul noster, signa deorum neglexisti. Quin tibi
voluntas deorum curae fuit? Num putavisti signa deorum sine poena rideri? Num
didicisti pullos sacros, quos alimus, bibere debere? Cur hanc iniuriam effecisti?
Nunc vero iidem dei, qui semper auxilio nobis venerunt, eaedem deae, quae nobis
aderant, propter iniuriam tuam a nobis se averterunt, rem Romanam deseruerunt,
classi nostrae perniciei fuerunt. Hoc proelium Poenis honori fuit.
Nobis autem lingua timore haeret. Etsi intra muros sumus, timere non desinimus.
Timemus enim eandem perniciem quam hostes ante multos annos nobis paraverunt.
Tum Galli, qui vestigia militis animadverterant, summo cum silentio eadem via
Capitolium petiverunt qua ille. Sed custodes arcis, anseres Iunonis sacri urbem
servaverunt. Quis autem nunc urbem servabit, postquam consul pietatem omnino
neglexit?”
232). Sintaxis oracional. Cato litteras Graecas didicit. Cic. C.M. 8, 26.
233). Nunc, discipuli mei, litteras Latinas discitis, et postea litteras Graecas discetis.
Dr. Julio Pimentel Álvarez.
234). Carneades ab stoico Diogene dialecticam didicit. Cic. Acad. 2, 3.
235). Terra famam progenuit, pedibus celerem et pernicubus alis. Verg. Aen. 4, 180.
236). Male verum examinat omnis corruptus iudex. Hor. Sat. 2, 2, 8-9.
237). Exegi monumentum aere perennius regalique situ pyramidum altius. Hor. Od.
3, 30, 1-2.
238). Veni, vidi, vici. Suet. Caes. 37.
239). Angelus Domini per noctem aperuit ianuas carceris. Vulg. Act. 5, 19.
240). Carissimi amici, studentes et Latine loquentes, nunc autem discamus

munera grammaticalia.
Equidem, munera grammaticalia sive structurae grammaticales sive syntagmata

orationis haec sunt: Nucleus orationis, subiectum, praedicatum nominale;
praedicatum verbale sive obiectum directum sive complementum directum;
complementum indirectum, complementum circunstantiale, complementum
adnominale vel determinativum; et complementum invocativum, etiam appellatum
subiectum appellativum vel subiectum interpellatum et simpliciter vocativus.
Subiectum est structura, munus vel syntagma de quo oratione grammaticali

praedicatur.
Praedicatum nominale est structura, munus vel syntagma quod de subiecto per
verbum cupulativum enuntiatur.
Complentum directum est structura, munus vel syntagma quod directe a nomine
actionem per verbum transitivum accipit.
Complementum indirectum est structura, munus vel syntagma quod indirecte per
actionem verbalem damnum vel utilitatem accipit.
Complementum circunstantiale est structura, munus vel syntagma quod in actione

rem ostendit.
Complementum adnominale vel determinativum est structura, munus vel syntagma

quod determinat vel distinguit de quo sive aliquis sive aliquid est.
Complementum invocativum, subiectum appellativum aut vocativum. Ista locutio

non est proprie structura grammaticalis, munus vel syntagma. In autem syntaxi
moderna simpliciter vocativus appellatur. Per definitionem dicimus: persona vel res
personata cui se invocat. Complementum invocativum appellatur, quando vocativus
extra orationem invenitur. Sed tamen subiectum appellativum aut interpellatum
nominatur, quando vocativus intra orationem invenitur, vel simpliciter ut iam supra
dicimus, vocativus nuncupatur.
Nucleus orationis est structura, munus vel sintagma et fundamentum orationis

grammaticalis. Per sibi suam difinitionem dicitur ita: est verbum coniunctum vel
positum in forma personali. Et cum accidentibus grammaticalibus morfologiae
verbalis coniungitur, id est: persona, numerus, tempus, vox et modus.
241). Bonus nuntius. Vulg. 2 Rey. 18, 26-28. Citado por Salve. Aprender latín en la
tradición cristiana. Editorial Eunsa. Ediciones Universidad de Navarra. S. A.
Pamplona, 2005, p. 50.
Vidit speculator hominem alterum currentem et vociferans in culmine ait: “Apparet

mihi homo currens solus”. Dixitque rex: “Et iste bonus est nuntius. (…) Vir bonus
est et nuntium portans bonum venit”. Clamans autem Achimaas dixit ad regem:
“Salve!”, et adorans regem, coram eo pronus in terram ait: “Benedictus Dominus
Deus tuus, qui conclusit homines qui levaverunt manus suas contra dominum
meum”.
242). Recapitulatio. Capitulum sextum decimum. Tempestas. Verba deponentia
activa. Lingua Latina Per se illustrata. Hans Henning Orberg. Pars prima,
Familia Romana. Domus Latina, 2006. Num. 60-100, pp. 121-122.
60 Mēdus et Lydia ex Italiā proficīscentēs omnēs rēs suās sēcum ferunt: pauca
vestīmenta, paulum cibī nec multum pecūniae. Praetereā Lydia parvum librum fert,
quem sub vestīmentīs occultat.
65 Sōle oriente nāvis eōrum ē portū ēgreditur multīs hominibus spectantibus. Nāvis
plēnīs vēlīs altum petit. Aliae nāvēs eam sequuntur.
Mēdus in puppim ascendit. Lydia eum sequitur. Ex altā puppī sōlem orientem
spectant. Iam procul abest Ōstia, hominēs quī in portū sunt vix oculīs cernī possunt.
70 Mēdus montem Albānum, quī prope vīllam Iūliī situs est, cernit et "Valē, Italia!"
inquit, "Valēte montēs et vallēs, campī silvaeque! Ego in terram eō multō
pulchriōrem, in patriam meam Graeciam!" Mēdus laetātur neque iam dominum
suum sevērum verētur.75 Lydia collēs in quibus Rōma sita est procul cernit et "Valē,
Rōma!" inquit, "Nōn sine lacrimīs tē relinquō, nam tu altera patria es mihi." Lydia
vix lacrimās tenēre potest.
80 Mēdus faciem Lydiae intuētur et "Nōnne gaudēs" inquit, "mea Lydia, quod nōs
simul in patriam nostram redīmus?"

Lydia Mēdum intuēns "Gaudeō" inquit "quod mihi licet tēcum venīre, At nōn
possum laetāri quod omnēs amīcās meās Rōmānās relinquō. Sine lacrimīs Rōmā
proficīscī nōn possum." Dē oculīs Lydiae lacrimae lābuntur. 85
Mēdus eam complectitur et "Tergē oculōs!" inquit, "Ego, amīcus tuus, quī tē amō,
tēcum sum. In patriam nostram īmus, ubi multī amīcī nōs opperiuntur." Hīs verbīs
Mēdus amīcam suam tristem cōnsōlātur. 90
Paulō post nihil ā nāve cernitur praeter mare et caelum. Mēdus gubernātōrem
interrogat: "Quam in partem nāvigāmus?" Ille respondet: "In meridiem. Ecce sōl
oriēns mihi ā sinistrā est. Sōle duce nāvem gubernō. Bene nāvigāmus ventō secundō
atque caelō serēnō." 95
Dum ille loquitur, Mēdus occidentem spectat et nūbēs ātrās procul suprā mare oriri
videt; simul mare tranquillum fit. "Nōn serēnum est caelum" inquit, "Ecce nūbēs
ātrae..."
Gubernātor statim loquī dēsinit et nūbēs spectat; tum īoo vēla aspiciēns exclāmat:
"Quid (malum!) hoc est? Nūbēs ātrae ab occidente oriuntur et ventus simul cadit! Ō
Neptūne! Dēfende nōs ā tempestāte!" Nauta Neptūnum, deum maris, verētur.
243). Recapitulatio. Post bellum est ante bellum. Campus neu. Gesamtkurs
Ausgabe C Band 2. C. C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, p. 28.
Quia Poeni magnam pecuniam solvere debebant, Romani putabant se potestatem
eorum tandem fregisse.
Mox autem Poeni eadem vitute Hispaniam occupabant, qua per viginti et quattuor
annos contra Romanos bellum gesserant. Dum in Hispania urbes novas condunt et
oppida vetera capiunt, imperium auxerunt. Era tibi Saguntum, urbs vetus, quam
magni muri muniebant. Quam Poeni temptare decreverunt, quamquam Saguntinos
amicos Romanorum esse noverunt.
Quod consilium Hannoni, auctori pacis, non placuit itaque cives monuit:,, Timeo
magnam perniciem re publicae, nisi Saguntinos temptare desinetis. Romani enim
amicos suos suma vi tegent et copias nostras petent. Bellum autem novum civitati
nostrae perniciei erit. Fidem, quam Romanis dedistis, servare debetis, si salus
civium vobis curae est. Alioquin Romani eadem pertinacia nobiscum pugnabunt qua
antea.”
Senatores autem Poenorum consilium Hannonis neglexerunt.
244). Recapitulatio. Corruptio generis hominum. Epitome Historiae Sacrae.

Omnes gentes propagatae sunt a filiis Noemi. Semus incoluit Asiam; Chamus,
Africam; Iaphetus, Europam.
Poena diluvii non deterruit homines a vitiis; sed brevi facti sunt peiores quam prius.
Obliti sunt Dei creatoris; adorabant solem et lunam; non verebantur parentes;
dicebant mendacium; faciebant fraudem, furtum, homicidium; uno verbo, se
contaminabant omnibus flagitiis.
245). Recapitulatio. De campis dissertatio. Moderna methodus. Juanes

In campis multos aspiciebamus agricolas. Ii assidui arabant. Machinas per fundos
assidue ducebant.
Ab agricola iterum quaero: - Quae instrumenta adhibetis cum aratis?
Hodie machinas ex ferro adhibemus. Antiqui agricolae aratra tantum cognoscebant.

Cum industria terras colebant, sed tamen non multa obtinebant. Ii etiam bestiis
indigebant. Sic opera imperfecta et dura antiquis agricolis fuit. Hodie vero nostrae
machinae operam reddunt perfectam et gratam.
Tamen agricolarum vita semper duritia plena fuit.
Me multum et amicos Is delectabat dum nos sua libenter docebat.
-Quae facere soletis un agris cum arva vestra colitis? Mihi certe placet et amicis
meis de agricultura scire.
Id magnum etiam tibi delectamentum praebet.
-Primum, respondet peritus vir, machinarum aratris agrum removemus. Terram enim
blandam invenire debemus; aliter neque aratrum bene intus penetrat neque triticum
crescit. In humida terra grana cito germinant et foris apparent. Sed in siccis arvis id
non accidit. Agricolis necessaria est pluvia. Ea campos rigat et aptam reddit terram.
-Ergo cupitis vitam vestram mutare?
-Non ita. Etiam nostra suam haber laetitiam ut tibia studium et opera delectamentum
date. Nonne? Bene sciebamus vitae nostrae duritiam et tamen libenter sumimus.
-Quae postea facitis?
-Potes observare agros.
Sane, assiduus agricola machinam tractabat et per blanda arva ducebat. Trictici
grana ex machinae capsa in agrum cadebant; aratrum terra grana operiebat.
-Postea cum triticum germinavit ex herbis sulcos mundamus; aliter calamus paucum
crescit. Malae herbae nimis trictico nocent. Cum calamus altus est tunc apparet
spica. Denique spicas, cum maturas esse putamus, laeti recolimus et in area
machinis terimus et triticum a palea separamus.
246). Recapitulatio. Tullius S. D. Terentiae suae. Cic. Fam. XIV, 20.
In Tusculanum non venturos putamus aut Nonis aut postridie. Ibi ut sint omnia
parata. Plures enim fortasse nobiscum erunt, et, ut arbitror diutius in commorabitur.
Labrum si in balineo non est, ut sit; item cetera quae sunt ad victum et ad
valetudinem necessaria. Vale. Kal. Octobr. De Venusino.
247). Recapitulatio. Nuncupatio magistro Iuvenali. Dr. Julio Pimentel Álvarez.

Dedicatoria personal en la presentación del Diccionario Latín-Español-
Español- Latín. Editorial Porrúa, México, 2006.
Carissime magister Iuvenalis, gratias maximas tibi ago ob tuam magnam erga me
benevolentiam. Benedicat tibi Dominus et custodiat te. Ostendat Dominus faciem
suam tibi et misereatur tui. Convertat Dominus vultum suum ad te et det tibi pacem.
Iulius Pimentel Álvarez Mense septembri anni 2006.
248). Sintaxis oracional. Philosophiae fontes aperiemus. Cic. Tusc. 1, 3, 6.
249). Tongilianus habet nasum: scio, non nego. Sed iam nil praeter nasum
Tongilianus habet. Mart. Epig. 12, 88.
250). Nihil est tam simile morti quam somnus. Cic. C. M. 22, 81.
251). Placidas viri deus obstruit aures. Verg. Aen. 4, 440.
252). Polemonem audiebant adsidue zeno et arcesilas. Cic. Acad. 1, 9, 35.
253). Di inmortales meas preces audiverunt. Cic. Pis. 19, 43.
254). Q. Catuli, clarissimi ac fortissimi viri, mentio vocem meam fletu debilitavit et
memtem dolore impedivit. Cic. Cael. 24, 60.
255). Cari discipuli, studentes et Latine loquentes, tempus autem sequendi

phrases, proverbia et sententias Latinas classicae traditionis est.
Incipiamus…
a). Homo sum, humani nihil a me alienum puto. Terencio Afer.

Heautontimorumenos 77. Citado por Miguel de Unamuno en el proemio a su obra
“Sobre el sentimiento trágico de la vida”.
b). Navita de ventis, de tauris narrat arator, enumerat miles vulnera, pastor oves.
Propercio. Elegiae. Lib. 2, 1.
c). Potius sero quam numquam. Tito Livio. Ab urbe condita. 4, 2, 11.
d). Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio. Quinto Horacio
Flaco. Ep. 2, 1, 156 ss.
e). Oculum pro oculo, dentem pro dentem. Vulg. Lv. 24, 17-21.
f). Hodie mihi, cras tibi. Vulg. Eclo. 38, 22.
g). Maxima puero debetur reverentia. Décimo Junio Juvenal. Sátira XIV, 47.
h). Orandum est ut sit mens sana in corpore sano. Décimo Junio Juvenal. Sátira X,
355.
i). Iam pridem, ex quo suffragia nulli uendimus, effudit curas; nam qui dabat olim
imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se continet atque duas tantum res anxius
optat, panem et circenses. Décimo Junio Juvenal. Sátira X, 75-80.
j). Amicus certus in re incerta cernitur. Quinto Enio. Citado por Marco Tulio
Cicerón en De amicitia, 64.
k). Et Iesus proficiebat sapientia, aetate et gratia apud Deum et homines. Vulg. Lc.
2, 52.
l). Usus est magister optimus. Cicerón. Pro Rabirio Postumo, 4.
m). De gratulatione et recognitione et maxima benevolentia feminae eminentis

intellectus, quae nihilo ab optimo viro superatur. Fuente. Guillermo Hernández
Flores. Versión latina de Juvenal Cruz Vega.
256). Jesucristo: rey, juez y Dios. Vulg. Ep. 3, 2. Citado por Salve. Aprender latín
en la tradición cristiana. Editorial Eunsa. Ediciones Universidad de Navarra. S. A.
Pamplona, 2005, p. 62.
Dominus etiam noster ipse lesus Christus rex et iudex et Deus noster usque ad
Passionis diem servavit honorem pontificibus et sacerdotibus, quamvis illi nec
timorem Dei nec agnitionem Christi servassent. Nam cum leprosum emundasset,
dixit illi: "Vade et monstra te sacerdoti et offer donum".
257). Carta de Marco Tulio Cicerón a su amigo Ático. Ad Atticum, III, 5. 10 de

abril del año 58.
Terentia tibi et saepe et maximas agit gratias. Id est mihi Ego vivo miserrimus et
maximo dolore conficior. Ad te quid scribam nescio. Si enim es Romae, iam me
assequi gratissimum. Non potes; sin es in via, cum eris me assecutus, coram agemus
quae erunt agenda. Tantum te oro, ut quoniam me ipsum semper amasti, ut 2
eodem amore sis. Ego enim idem in mei mea mihi, non me ipsum ademerunt. Cura
ut valeas. Data IV Id. Apr.,3 Thuriis.
258). Recapitulatio. Capitulum septimum decimum. Numeri difficiles. Lingua

Domus Latina, 2006. Num. 1-25, pp. 126-127.
In lūdō pueri numerōs et litterās discunt. Magister puerōs numerōs et litterās docet.
Magister puerōs multās rēs docēre potest, nam is multās rēs scit quās pueri nesciunt.
Magister est vir doctus. Pueri adhūc indoctī sunt. 5
Quī paulum aut nihil discere potest, stultus esse dīcitur. Quī discere nōn vult atque in
lūdō dormit, piger esse dīcitur. Discipulus quī nec stultus nec piger est, sed prūdēns
atque industrius, multās rēs ā magistrō discere potest. — 10
Magister Diodōrus recitāre dēsinit et puerōs aspicit, quī tacitī stant ante suam
quisque sellam; nēmō eōrum dormit. Magister discipulum quemque cōnsīdere iubet,
primum Sextum, deinde Titum, postrēmō Mārcum.
Magister: "Nunc tempus est numerōs discere. Prīmum dic numerōs ā decem ūsque
ad centum!" 15
Quisque puer manum tollit, primum Sextus, tum Titus, postrēmō Mārcus. Magister
Titum interrogat.
20 Titus: "Decem, ūndecim, duodecim, trēdecim, quattuordecim, quīndecim,
sēdecim, septendecim, duodēvīgintī, ūndēvīgintī, vīgintī, vīgintī ūnus, vīgintī duo..."
Hīc magister eum interpellat: "Necesse nōn est omnēs numerōs dīcere; ā vīgintī dīc
decimum quemque numerum tantum, Tite!"
25 Titus: "Vigintī, trīgintā, quadrāgintā, quīnquāgintā, sexāgintā, septuāgintā,
octōgintā, nōnāgintā, centum."
Magister: "Bene numerās, Tite. Iam tū, Sexte, dīc numerōs ā centum ad mīlle!"
Sextus: "Longum est tot numerōs dīcere!"
259). Recapitulatio. Iuramentum pueri. Campus neu. Gesamtkurs Latein.
Herausgegeben von Clement Utz und Andrea Kammerer et alt. Ausgabe C
Band 2. C.C. Buchner Verlag, Bamberg, 2019, p. 33.
Hamilcar pater Hannibalem ad aram Iovis adduxit. Ante aram constitit, primo tacuit,
tum dixit: „Vide, puer: Trans Siciliam insulam Italia iacet. Nisi Romani hostes tam
acres essent, nos felices essemus. Et ego felix essem; beatam tutamque vitam agere
possem. Apertum est me sine curis vivere velle. Sed Romani me e Sicilia pepulerunt.
Itaque ii mihi odio sunt. Tange hanc aram et iura!"
Quod pater his verbis odium Hannibalis auxerat, ille dextera aram tetigit et iuravit:
„Di immortales, hoc vobis iuro: Numquam in amicitia ero cum Romanis; ii mihi
semper odio erunt."
Tum ad patrem vertitur et haec verba addit: „O pater, ego nisi puer essem, non hic
manerem, sed in Italiam irem et cum Romanis pugnarem. Ibi Romani a me
vincerentur, patria autem nostra ab hoste liberaretur. A Romanis non iam rideremur.
Statim cum Romanis contendere cupio!"
260). Recapitulatio. Vocatio Abrahami. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 7.
Quidam tamen sancti viri coluerunt veram religionem et virtutem, inter quos fuit
Abrahamus e genere Semi.
Deus fecit foedus cum illo his verbis: Exi e domo paterna, desere patriam, et pete
regionem quam daturus sum posteris tuis. Augebo te prolenumerosa; eris pater
multarum gentium, ac per te omnes orbis nationes erunt bonis cumulatae. Aspice
coelum; dinumera stellas, si potes; tua progenies eas aequabit numero.
261). Recapitulatio. De agro Romano. Moderna methodus. Juanes Benignus, S.

I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 88-89.
Antiqui romani fuerunt agricolae. Eos agricultura multum delectabat. Terram tamen
parum fecundam inveniunt; sed ii multa peritia et constantia agros colunt atque
frugiferos faciunt.
Primi romani paene arva tantum colebant, nondum enim magna prata reperimus.
Romani aratra et valde imperfecta instrumenta adhibent. Ii tamen multum in
agricultura proficiunt, nam assidui campis operam dant. Romani terram per servos
laborabant. Etiam hodie domini vix se in fundis occupant. Ii arvorum triticum per
operarios obtinent. Nonne prædiorum dominos observasti? Aliquando laborare
famulos vident dum ii multa cura operae duritiam portant.
Primi romani tamen cum servis saepe agros colebant. Dura aratra tractabant, et
sulcis tritici grana mandabant. Agriculturae satis studiosos invenimus. Idque semper
sed tunc praesertim necessarium fuit.
Romani etiam prata herbis seminant, sed campos frumento præsertim dant. Primum
multi viri parvos fundos possident ibique sibi et suae familiae agros serunt et assidue
colunt. Deinde, quia triticum ex aliis locis Roman ducunt, agriculturae modum
mutaverunt. Sic prata ubique humidis herbis crescunt. Id etiam faciunt qui pauca
cura egent.
Romanorum bella multum novo agriculturae modo profuerunt sed nimis arvis
nocuerunt. Romani enim viros ad bellum praesertim ex campo sumere debuerunt;
nam ii sani et robusti propter agrorum operam sunt. Etiam vitae duritiam a pueris
bene ducere sciunt. Itaque eos aptos ad proelia habebant. Ergo omnino romano
imperio necessarii fuerunt. Sic e suis campis exire et in novas terras et provincias
pervenire debuerunt.
Romani bella in multas imperii provincias ducebant. Itaque agricolae diu extra suam
patriam et suos campos esse debebant. Sic cum bella finiverunt et iterum in agros
pervenerunt aliorum dominorum praedia inveniebant vel eos agricultura non
delectabat, nam proeliorum modus antiquos agricolas omnino mutaverat.
-Legebatis saepe antiquam historiam? - Nos diu de Roma audire cupiebamus.

Magister noster multa de romano imperio nos in schola docuerat.
262). Recapitulatio. Numa Pompilio y Numa Hostilio. Propercio. Citado por
Fernando Nieto Mesa en Aprende latín, Editorial Edere. Primera edición,
México, 2003, p. 28.
Postea Numa Pompilius rex creatus est; qui bellum quidem nullum gessit, sed minus
civitati quam Romulus profuit. Nam et leges Romanis morésque constituit, qui
consuetudine proeliorum iam latrones ac semibarbari putabantur. Annum descripsit
in decem menses, prius sine aliqua computatione confusum; et infinita Romae sacra
ac templa constituit. Morbo decessit quadragesimo tertio imperii anno.
Huic successit Tullius Hostilius. Hic bella reparavit; Albanos vicit, qui ab urbe
Roma duodécimo milliario absunt. Veientes et Fidenates, quorum álii sexto milliario
absunt ab urbe Romana, alii octavo decimo; bello superavit; urbem ampliavit,
adiecto Caelio monte. Cum triginta duobus annis regnasset, fulmine ictus, cum
domo sua arsit.
263). Recapitulatio. Prooemium ad philosophiam. Ricardo Riquelme Bravo.

Logica et Ontologia. Pontificium Seminarium Palafoxianum Angelopolitanum.
Vol. I. Angelopoli, Novembris 20, 1950, p. 3.
Definitio nominalis philosophiae. Philosophia, nomen formatum ex φιλεῖν et σοφία,

idem est ac amor seu studium sapientiae. Unde nominaliter definitur: scientia quae
studet sapientiae. Sapientia autem, apud veteres duo praesertim significabat:
contemplationem veritatis et studium bonae vitae seu prosecutionem verae
beatitudis; quae diversitas adhuc hodie permanent apud philosophos modernos.
Diversa, ergo, est definitio nominalis philosophiae pro diversitate acceptionis
nominis. Pro aliquibus significat: scientia quae intendit veram beatitudinem,
quaerendo, disputando et recte vivendo. Haec dicit S. Augustinus, fuit causa
philosophandi (Sermo 150, 3,4). Ipsum desiderium sciendi, ut motivum, vocari solet
philosophia.
Ex hac permixtione, factum est ut ipsa notio philosophiae non fuerit eadem apud
omnes philosophos; opus, ergo, est ut definitione reali notio philosophiae ab omni
obscuritate et confusione purificetur.
264). Sintaxis oracional. Populi Romani imperum Rhenus finiebat. Caes. B. G. 4,

16, 3.
265). Ingentes parturit ira minas. Ov. Her. 12, 208.
266). Sphaeram Archimedes fecit. Cic. Tusc. 1, 25, 63.
267). Stellae circulos suos orbesque conficiunt celeritate mirabili. Cic. Rep. 6, 15,
15.
268). Hippias dixit: anulum meum, pallium, soccos, mea manu confeci. Cic. De or.
3, 32, 127.
269). Ibes maximam vim serpentium conficiunt. Cic. N. D. 1, 37, 101.
270). Sol cursus annuos conficit. Cic. N. D. 1, 31, 87.
271). C. Gracchus largitiones máximas fecit et effudit aerarium, verbis tamen

defendebat aerarium. Cis. Tusc. 3, 20, 48.
272). De aliquibus phrasibus Latinis ad novum annum precandum loquamur.

a). Annum novum tibi faustum adprecor.
b). Vobis adprecor omnia bona in proximum annum.
c). Annum novum tibi faustum ac felicem precor.
d). Gratulor tibi de fausto novo anno.
273). Blasfemia y desconocimiento. Vulg. Iud. Ep. 10-12. Citado por Salve.
Aprender latín en la tradición cristiana. Editorial Eunsa. Ediciones Universidad de
Navarra. S. A. Pamplona, 2005, p. 72.
Hii autem quaecumque quidem ignorant blasphemant. Quaecumque autem

naturaliter, tamquam muta animalia, norunt in his corrumpuntur. (…) Hii sunt in
epulis suis maculae, convivantes sine timore, semetipsos pascentes, nubes sine aqua
quae a ventis circumferuntur, arbores autumnales, infructuosae, bis mortuae,
eradicatae.
274). Recapitulatio. Capitulum duodevicesimum. Litterae Latinae. Lingua

Domus Latina, 2006. Num. 1-35, pp. 135-136.
Discipulī nōn modo numerōs, sed etiam litterās discunt. Parvī discipulī, ut Mārcus et
Titus et Sextus, litterās Latīnās discunt. Magnī discipulī litterās Graecās et linguam
Graecam discunt. Lingua Graeca difficilis est.
5 Ecce omnēs litterae Latīnae, quārum numerus est vīgintī trēs, ab A ūsque ad Z: A,
B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V, X, Y,Z. Litterae sunt aut

vōcālēs aut cōnsonantēs: vōcālēs sunt A, E, I, O, V, y; cēterae sunt cōnsonantēs.
(Etiam I et V cōnsonantēs sunt in vocābulīs IAM, VEL, VOS, QVAM, cēt.) 10
Litterae Yet Z in vocābulīs Graecīs modo reperiuntur (ut in hōc vocābulō zephyrus,
id est nōmen ventī quī ab occidente flat). Yet Z igitur litterae rārae sunt in linguā
Latīnā, in linguā Graecā frequentēs. 15 K littera, quae frequēns est in linguā Graecā,
littera Latīna rārissima est, nam K in ūnō vocābulō Latīnō tantum reperitur, id est
kalendae (itemque in praenōmine Kaesō, quod praenomen Rōmānōrum rārissimum
est).
Hoc vocābulum amīca quīnque litterās habet et trēs syllabās: a-mī-ca. Quaeque
syllaba vōcālem habet, 20 ergō numerus syllabārum et vōcālium īdem est. In primā
et in postrēmā syllabā huius vocābulī eadem vōcālis est: a. Vōcālis est littera quae
per sē syllabam facere potest, ut a syllabam prīmam facit in vocābulō amīca. Sine
vōcālī syllaba fieri nōn potest. 25 Cōnsonāns per sē syllabam nōn facit, sed semper
cum vōcālī in eādem syllabā iungitur. In exemplō nostrō m cum ī iungitur in syllabā
secundā mī, et c cum a in syllabā tertiā ca.
Cum syllabae iunguntur, vocābula fiunt. Cum vocābula coniunguntur, sententiae
fīunt. 30 Ecce duae sententiae: Lingua in ōre inest et Lingua Latīna difficilis est.
Vocābulum primum utriusque sententiae idem est, sed hoc idem vocābulum duās rēs
variās significat. Item varia vocābula eandem rem vel eundem hominem significāre
possunt, ut ōstium et iānuia, dominus et erus (sed erus est vocābulum multō rārius
quam dominus). 35
275). Recapitulatio. Poeni in culmine. Campus neu. Gesamtkurs Latein.
Agmen Poenorum postquam constitit, Hannibal orationem habuit: Milites! Nos

omnes eodem itinere, iisdem laboribus fessi’ sumus. Non periimus, sed superfuimus.
Ne Galli quidem insidiis nos vicerunt. Nunc bellum, quod iniimus, conficiemus. Vos
nisi tam fortes fuissetis, numquam usque ad hunc locum venissemus, sed
perissemus. Ego certe sine vobis hos labores subire neque voluissem neque
potuissem. Romani autem si scirent nos cum elephantis Alpes transisse, iam heri ad
matres suas cucurrissent. Nisi dei immortales nobis adfuissent, Romani nos ex
Alpibus expulissent. Italiam non vidissemus, non superfuissemus. Nunc autem
Italiam conspicere iam potestis, campi aperti Italiae sub oculis vestris sunt. Post
unum aut duo proelia arx Italiae in potestate vestra erit! Omittite ergo curas vestras!”
Sic Hannibal animos militum confirmavit. Tum agmen processit.
276). Recapitulatio. Isaacus Nāscitur. Epitome Historiae Sacrae. Lhomond.

París, 1865, p. 8.
Abrāhāmus iam senuerat, et Sāra eius uxor erat sterilis. Quibus tamen Deus prōmīsit
fīlium ex eīs nāscitūrum. “Habēbis” inquit, “fīlium ex Sārā coniuge tuā.” Quod
audiēns Sāra rīsit, nec statim adhibuit fidem prōmissīs Deī, et idcircō reprehēnsa est
ā Deō. Abrāhāmus autem crēdidit Deō pollicentī. Et vērō, ūnō post annō, filius nātus
est Abrāhāmō, quī vocāvit eum Isaacum.
277). Recapitulatio. Marcus aegrotat. Moderna methodus. Juanes Benignus, S. I.
Editorial Bedout, Medellín, Colombia, pp. 91-92.
Nondum Marcus pervenit. Is plerumque primus adfuit; hodie tamen nimis sero est et
nondum venit. Fortasse negotium subito habuit vel in morbum incidit. Heri tamen
bene se habebat.
Itaque sponsam per telephonium interrogavi. Ego telephonii numerum bene sciebam
nam saepe Marcum vocaveram. -Certe is heri noctu aegrotaverat. Nunc sumus in
nosocomio. Sanum et laetum vespere videramus et subito male se habere incepit.
Vix dormire potuit. Nunquam sic antea aegrotaverat.
Statim amicis nuntium communicavi.
-Venitis mecum in nosocomium?
-Nobis non modo placet visitare Marcum sed etiam nostrum officium est; ita dicunt
amici.
Viam magnam pertransivimus et cito prope aedificium adfuimus. Ante nosocomium

pulchrum est viridarium. In id infirmi descendere possunt. Etiam in aliis nosocomiis
pulchra viridaria videramus. Undique in nosocomium viri et feminae veniunt.
Pervenimus in officinam. Ibi puellam officiariam invenimus nobisque Marci

numerum dedit. Post nos scalas vidimus; in tabulata ducebant. Etiam ascensorium
habebamus. Hodie in nosocomiis paene neque sani viri in tabulata per scalas
ascendunt.
Ascensorii porta se sponte aperuit vixque intus penetraveramus cum iam descendere
debuimus; cito enim nos aegroti in tabulatum duxerat.
Tabulatum invenimus amplum ac decorum. Pavimentum omnino mundum est. Ibi

collocaverant valetudinarium et sacellum. In valetudinario chirurgici aegros
tractabant. Ex tecto magna pendebat umbella. Infirmi locum ubi chirurgici secant
illuminat. In muris electricae ampullae adsunt, nam ibi in capsis instrumenta
collocant. Ubique alba et pulchra sed minime nota instrumenta videre potes.
Sacellum certe angustum invenio at decorum nec immundum. Intus pauci infirmi
Deum orabant. Nobiscum in aegroti cubiculum infirmarius intraverat.
278). Recapitulatio. Caritas in opere Apostolis Pauli. Vulg. 1ª Cor. 13, 1-13.
1. Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus

sum velut aes sonans aut cymbalum tinniens.
2. Et si habuero prophetiam et noverim mysteria omnia et omnem scientiam, et si

habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nihil
sum.
3. Et si distribuero in cibos omnes facultates meas et si tradidero corpus meum, ut

glorier, caritatem autem non habuero, nihil prodest.
4. Caritas patiens est, benigna est caritas, non aemulatur, non agit superbe, non
inflatur.
5. Non est ambitiosa, non quaerit, quae sua sunt, non irritatur, non cogitat malum.
6. Non gaudet super iniquitatem, congaudet autem veritati.
7. Omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet.
8. Caritas numquam excidit. Sive prophetiae, evacuabuntur; sive linguae, cessabunt;

sive scientia destretur.
9. Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus.
10. Cum autem venerit, quod perfectum est, evacuabitur, quod ex parte est.
11. Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut

parvulus, quando factus sum vir, evacui, quae erant parvuli.
12. Videmus enim nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem;
nunc cognosco ex parte, tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum.
13. Nunc autem manet fides, spes, caritas, tria haec; maior autem ex his est caritas.
279). Recapitulatio. Cenabis bene. Catulo Valerio. Carmina Catulli, XIII.
Cenabis bene, mi Fabulle, apud me

paucis, si tibi dei favent, diebus,
si tecum attuleris bonam, atque magnam
cenam, non sine candida puella,
et vino et sale et omnibus cachinnis.
Haec si, inquam attuleris, venuste noster,

cenabis bene; nam tui Catulli
plenus sacculus est aranearum.
sed contra accipies meros amores

seu quid suavius elegantiusve est;
nam unguentum dabo, quod meae puellae
donarunt Veneres Cupidinesque,
quod tu cum olfacies, Deos rogabis,
totum ut te faciant, Fabulle, nasum.
280). Sintaxis oracional. Ibi Orgetorigis filiam atque unum e filiis ceperunt. Caes.
B. G. 1, 26, 4.
281). Senatum metus cepit. Liv. 23, 14, 8.
282). Terra feras cepit, volucres agitabilis aer. Ov. Met. 1, 75.
283). Pastor novum vehiculum argonautarum e monte conspexit. Cic. N. D. 2, 35,

89.
284). Oppianicus uxori suae poculum dedit. Postea Oppianicus veneno fratrem suum
necavit. Auria, fratis uxor, erat gravida veneno mulierem interfecit. Cic. Clu. 10,
30-31.
285). Dumnorix favebat et cupiebat Helvetiis. Caes. B. G. 1, 18, 8.
286). Audire cupio. Cupimus legere Ciceronis libros. Punire pueros non cupiunt
magistri. Senatores venire ad senatum cupiebant. Dr. Julio Pimentel Álvarez.
287). Aliquot cupiunt vitam mutare priorem. Lucrecio. 5, 169.
288). Nunc autem de vitae curriculo loquamur ad linguam Latinam exercitum.

Material de la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz.
Salve, magister Diodore. Salve, quoque magister Donate. Salvete, etiam vos, cari
amici, studentes et Latine loquentes. Linda Hypatia est nomen mihi. Graece, Latine
atque Hispanice pro pueribus disco in Academia Humanitatum Classicarum Frater
Alonsius a Veracruce. In Angelopoli habito. Duodeviginti annos nata sum, nuper eos
complevi. Nam dies natalis fuit mihi septimo die mensis Februarii.
Ab initio cum academiam perveni pater meus me duxit, denique studium

humanitatum classicarum delectare me coepit, et tamen hodierna die id mihi
magnopere placet. Hodie satis laetor, quoniam in ipsa schola humanitatum
classicarum multi discipuli gaudentes adsumus, ut puer cum novis calceis.
Maximas vobis gratias ago!
289). De pueris educandis consilia. Ex Sen. Ir. 2, 21,6.
Nihil magis facit pueros ineptos quam educativo mollis et blanda: ideo eorum
animus corruptus est, qui nimia indulgentia et licentia educati sunt.
Non resistet rebus adversis is, quem semper parentes secundaverunt, cuius lacrimas
sollicita semper mater abstersit, cui paedagogus indulgens datus est. Tenuis ante
Omnia puerorum victus sit, et non pretiosa vestis.
290). Recapitulatio. Capitulum undevicesimum. Maritus et uxor. Lingua Latina
Latina, 2006. Num. 20-45, pp. 146-147.
Mātrēs familiās Iūnōnem invocant, ea enim dea est mātrōnārum. Venerem et
Cupīdinem invocant amantēs, nam Venus et Cupīdō amōrem in cordibus hominum
excitāre possunt. Cupīdō enim est deus amōris, 20 et Venus, pulcherrima omnium
deārum, dea amōris ac pulchritūdinis est. Pulchritūdō Veneris ab omnibus laudātur.
Iūlius est bonus maritus quī uxōrem suam neque ūllam aliam feminam amat. Certē
Iūlius maritus melior quam Iuppiter est! 25 Item Aemilia bona uxor est quae
marītum suum neque ūllum alium virum amat. Certē
Aemilia uxor melior est quam Venus! Aemilia Iūlium 'virum optimum' appellat, Item
Iūlius uxōrem suam 'optimam omnium feminārum' vocat. 30
Iūlius et Aemilia sunt parentēs trium līberōrum: duōrum filiōrum et ūnīus fīliae.
Līberī adhūc parvī sunt. Mārcus octō annōs habet. Quīntus est puer septem annōrum.
Iūlia quīnque annōs habet. Quīntus nōn tantus est quantus Mārcus nec tam parvus
quam Iulia. Quīntus māior est quam Iūlia et minor quam Mārcus. 35 Māximus
līberōrum est Mārcus, minima est Iūlia.
Ante decem annōs Iūlius pater familiās nōn erat, tunc enim nec uxōrem nec līberōs
habēbat. Iūlius adulēscēns vīgintī duōrum annōrum erat. 40 Aemilia mātrōna nōn
erat, sed virgō septendecim annōrum, quae Rōmae apud parentēs suōs habitābat.
Domus eōrum nōn procul aberat ab aliā domō, in quā Iūlius cum parentibus suīs
habitābat. Iūlius et Aemilia in eādem urbe habitābant, nōn in eādem domō. 45
291). Recapitulatio. Hannibalis ante portas. Campus neu. Gesamtkurs Latein.

Apertum erat Hannibalem vicisse, magnam partem militum Romanorum perisse.

Statim urbs timore et clamore complebatur. Postremo senatores convenerunt. Iam
ante curiam matronae stabant, quia mortem suorum timebant. Mulieres singulos
senatores rogaverunt, ut hominibus auxilio venirent; primo ab iis petiverunt, ut eos
milites, qui superfuerant, servarent; tum oraverunt, ut mortes filiorum vel maritorum
indicarentur.
Senatores autem mulieres monuerunt, ne desperarent: „Mulieres! Multos hostes iam

vicimus! Hostis nos nondum vicit!”
Quintus Fabius Maximus autem timebat, ne senatores matronis auxilium negarent.

Itaque in curia senatoribus imperavit, ut salutem communem curarent: „Meum
officium est vos monere; consulis est perniciem a re publica prohibere; virtutis
nostrae est matronis miseris adesse.” Tum postulavit, ut speculatores³ quaererent eos
milites, quorum fortuna adhuc ignota erat.
Iam magna pars Italiae Hannibalis erat; praeda ingens victoris erat: equi, viri,
argentum. Tum periculum erat, ne Roma quoque victoris esset. Sed postremo
victoria non Poenorum, sed Romanorum erat.
292). Recapitulatio. Deus Abrāhāmō imperat ut fīlium suum immolet. Epitome
Historiae Sacrae. Lhomond. París, 1865, p. 8.
Postquam Isaacus adolēvit, Deus temptāns fidem Abrāhamī, dīxit illī: “Abrāhāme,
tolle filium tuum ūnicum quem amās, et immolā eum mihi in monte quem ostendam
tibi.” Abrāhāmus nōn dubitāvit pārēre Deō iubentī: imposuit ligna Isaacō, ipse vērō
portābat ignem et gladium.
Cum iter facerent simul, Isaacus dīxit patrī: “Mī pater, ecce ligna et ignis; sed
ubinam est hostia immolanda?” Cui Abrāhāmus: “Deus” inquit, “sibi prōvidēbit
hostiam, fīlī mī.”
293). Recapitulatio. Marcus aegrotat. Altera pars. Moderna methodus. Juanes

Medici circumdabant lectum. Cito Maria, sic enim sponsa se appellabat, eos
vocaverat. Ii in nosocomio iam diu medicinae se dederant et suam operam aegrotis
praebuerant.
Periti medici aegrum attente observabant. Ego vehementer eos interrogare cupivi.
Infirmarius medicinam accepit et magna cura et studio dedit aegroto. Cum bene
infirmum periti medici tractaverant ac simul observaverant, statuerunt inter se de
Marci morbo consulere. Nos e cubiculo exivimus. Sponsa et filii etiam nobiscum
exierunt, nam medici suam sententiam sponte exponere cupiebant, nec coram aegroti
familia dicere solent. Medici igitur tantum in habitaculo cum infirmo remanent.
Filiae praesertim amare plorant. Eae enim vehementer Marcum amat eique timent.
Etiam sponsa amaras lacrimas effundit nec ex me nec ex amicis solatium admittit.
Magna tristitia eam afficit. Sic vitam frequenter invenimus lacrimis plenam. Tamen
eam tolerare debemus. Cum patientia et in Deo fiducia mala et infortunia sustinere
patienter et laete possumus. Multa enim sacrificia nobis saepe imponit vita.
Cum sententiam medici exposuerant ac inter se de Marci morbo consuluerant iterum

in cubiculum intravimus. Tunc ii liberis et sponsa dixerunt: -Certe, nunc periculum
abest, sed nostris praeceptis, consiliis et remediis omnino aegrotus oboedire debet.
Aliter, periculum iterum ei adesse potest Medicamenta Marco praecepimus. Nostris
medicinis multum proficit aegrotus isque modum in eis habet; et infirmario
schedulam scriptam monstraverunt.
Medici nos salutaverunt et exierunt e cubiculo.
Ego me ad Marci lectum appropinquavi eumque diu aspexi. Vix me Marcus

cognovit. Prope se amicos habuit nec tamen verbum eis dixit. Is enim morbo captus
se habebat.
Ego filiis et sponsae multum solatii praebui; nam magnam fiduciam cum iis semper
habueram.
Certe Marcus oboedientia medicorum praeceptis morbum superavit. Eumque iterum

sanum aspeximus. Apud Marcum saepe fuimus et ei multa de morbo explicavimus.
Tunc magnum gaudium eius familiam et amicos affecit.
294). Recapitulatio. Androclus et Leo. Fábula de Fedro. Citado por Fernando

Nieto Mesa en Aprende latín, Editorial Edere. Primera edición, México, 2003, p.
137.
In circo maximo amplissimum spectaculum bestiarum cum hominibus decertantium

populo dabatur. Multae ibi ferae, quarum inusitata forma erat, et ferocia; sed leonum
immanitas praecipue admirationi fuit, et praeter ceteros unius, qui vasta corporis
mole, terrifico rugitu, iubis fluctuantibus, animos oculosque omnium in se
convertebat. Introductus erat inter complures alios ad pugnandum cum belluis
servus, cui nomen Androclus fuit. Hunc ille leo ubi vidit procul, repente, quasi
admirans, stetit; ac deinde sensim, atque placide, tamquam noscitans, ad hominem
accedit. Tum caudam more adulantium canum blande movet, cruraque et manus
prope iam exanimati metu leniter lingua demulcet. Inter illa tam atrocis ferae
blandimenta animum colligit Androclus, et oculos, quos prae timore averterat,
paulatim ad contuendum leonem refert. Tum vero, quasi mutua recognitione facta,
gratulabundos videres hominem et leonem. Re tam admirabili maximi clamores
populi excitantur; arcessitur a Caesare Androclus, et interrogatus cur ipsi uni ille
atrocissimus leonum pepercisset, rem mirificam narrat his verbis:
295). Sintaxis oracional. Otho adorabat vuigum, iaciebat oscura et omnia seviliter
pro dominatione faciebat. Tac. Hist. I. 36, 4.
296). Cicero dixit: in templo Telluris ieci fundamenta pacis. Cic. Phil. 1, 1, 1.
297). Oppidanorum omnis multitudo cum coniugibus ac liberis in arcem confugit,

deinde in deditionem venit. Liv. 32, 16, 16.
298). Nec nunc quidem vires desidero adulescentis non plus quam adulescens tauri
aut elephanti desiderabam. Cic. C. M. 9, 27.
299). Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requires. Nescio: sed fieri sentio et
excrucior. Carmina Catulli LXXXVI.
300). Notiones essentiales declinationis Latinae. Material de la Academia de

Cari discipuli, iam integra declinatio triplici parte constat:
Prior pars: de recta usurpatione dictionis seu etymologia.
Alia pars: de morfologiae recto usu.
Tertia pars: de recta usurpatione syntaxis ac dialecticae.
Incipiamus…
Prior pars. Declinatio secundum sibi etymologiam sequentia modo definitur.

Declinatio est dictionis nominalis expressio, ostendens casum, genus et numerum.
Alio modo sursum deorsum nomen, pronomen, participium vel adiectivum collocare
debetur, ut statim videtur:
Prima declinatio singularis.
Nom. Insula
Gen. Insuale
Dat. Insulae
Acus. Insulam
Voc. Insula
Abl. Insula
Prima declinatio pluralis.
Nom. Insulae
Gen. Insualarum
Dat. Insulis
Acus. Insulas
Voc. Insulae
Abl. Insulis
Alia pars. Declinatio secundum morfologiam ita definitur. Declinatio est integratio
accidentium grammaticalium morfologiae nominalis, exprimendo casum, genus et
numerum cuisque vocabuli. Verbi gratia:
Tertia declinatio singularis.
Nom. Declinatio
Gen. Declinationis
Dat. Declinationi
Acus. Declinationem
Voc. Declinatio
Abl. Declinatione
Tertia declinatio pluralis.
Nom. Declinationes
Gen. Declinationum
Dat. Declinationibus
Acus. Declinationes
Voc. Declinationes
Abl. Declinationibus
Tertia pars. Declinatio secundum syntaxim ac dialecticam definitur sic:
Declinatio, quam dictio nominalis complectitur, est inflexio, ceteris orationis

elementis inter se usurpationem et munus demonstrans. Verbi gratia:
a). Consideratio de adulescentulis. Petronio Árbitro. Satyricón 15, 4.
Et ideo ego adulescentulos existimo in scholis stultissimos fieri, quia nihil ex his,
quae in usu habemus, aut audiunt aut vident, sed piratas cum catenis in litore stantes,
sed tyrannos edicta scribentes, quibus imperent filiis ut patrum suorum capita.
b). Diodorus Domino Iulio salutem dicit. Citado por Hans Henning Orberg, en
Lingua Latina per se illustrata. Domus Latina, 1991, p. 180. Versión latina de
Juvenal Cruz Vega.
Diodorus Iulio salutem dicit.
Discipulus improbus atque piger est tuus Marcus filius. Male recitat, foede et prave
scribit, computare nullo modo potest, neque umquam recte respondet cum eum
interrogavi. Filium tuum nihil docere possum quia ipse nihil discere vult. Nemo
magister peiorem discipulum umquam docuit. Vale. Scribebam Tusculi Kalendis
Iuniis. Hic dies me monet de pecunia quam mihi debes. Quare Marcus hodie
mercedem secum non tulit? Merces numquam mihi traditur ad diem. Iterum vale.
301). De inscriptionibus Latinis loquamur. Material de la Academia de Lenguas

Primo loco definamus inscriptionem:
Inscriptio est caelatum scriptum in aliqua superfie dura aut semidura. Alio modo:
Inscriptio Latine, Graece, Hispanice, epigraphe appellatur titulus, qui templis,
columnas, statuis, sepulchris, aut alibi inscribi solet.
Secundo loco aliqua exempla ponamus:
a). Ex discipulis meis solus Marheineke me intellexit. At ipse perpera.
b). Asinus asino fricat.
c). Cave canem.
d). Minotaurus in Labyrinto habitat.
e). Carpe diem. Quinto Horacio Flaco.
f). Ego sum ostium; per me, si quis introierit, salvabitur et ingredietur et egredietur
et pascua inveniet. Fuente. Jn. 10, 9.
g). Porta hace aperta erit peccatoribus penitentiam agentibus. Fuente. Convento
Franciscano de San Gabriel, Cholula, Puebla, a un costado del Zócalo de la
ciudad de San Pedro Cholula.
h). Quae mihi fuērunt lucra haec arbitrātus sum propter Christum detrimenta.
Existĭmo omnia detrimentum esse propter eminentem scientiam Jesu Christi. Ad
Philippes. Fuente. Iglesia de la Concordia ubicada entre las calles 3 sur y 9
poniente en el Centro Histórico de la Ciudad de Puebla.
i). Indivisa manent. Lema del Colegio Benavente.
j). Sapientiae dilectione augebitur nos. Lema de la Universidad de las Américas.
k). Labor omnia vincit. Virgilio.
l). Quod natura non dat Salmantica non praestat. Lema de la Universidad de
Salamanca.
m). Qui bibit, dormit; qui dormit, non peccat; qui non peccat, Sanctus est.
n). Alma Mexicanensis Universitas Manu Regia Condita.
ñ). Vince in bono malum. Lema de la Universidad Anáhuac.
302). Notatio selecta de Orthographia. M. F.Q. Institutio oratoria, I, 7. 1.
Vox Latina “orthographia” sequentibus Graecis dictionibus componitur: ὀρθός et

γραφία. In primis. Adiectivum Graecum ὀρθός-ή-όν in Latinum significat: rectus,
severus, iustus, directus, aequus. Secundo loco. Nomen vel substantivum γραφία-ας-
ἡ, quae in Latinum vertitur: scriptura seu alphabetus seu abecedarium.
Eam disciplinam ita definimus: Orthographia est ea pars grammaticae, quae de recto
modo scribendi linguae dictiones tractat. Alio modo: Orthographia est pars
grammaticae, quae nobis artem scribendi rectitudinem litterarum ostendit.
Ad casum Marcus Fabius Quintilianus scripsit: “Quod Graeci ὀρθογραφίαν vocant,

nos recte scribendi scientiam nominemus, cuius ars non in hoc posita est, ut
noverimus, quibus quaeque syllaba litteris constet (nam id quidem infra grammatici
officium est), sed totam, ut mea fert opinio, subtilitatem in dubiis habet.
303). Essentialibus orationibus Ecclesiae Latinae studeamus. Recopilación del

doctor Justino Cortés Castellanos.
a). Ave Maria gratia plena
Dominus tecum
Benedicta tu in mulieribus
Et benedictus fructus ventris tui Iesus.
Sancta Maria mater dei
Ora pro nobis peccatoribus
Nunc et in hora mortis nostrae.
Amen.
b). Salve Regina.
Salve, Regina,
mater misericordiae;
vita dulcedo et spes nostra salve.
Ad te clamamus exsules filii Hevae.
Ad te suspiramus gementes et flentes
in hac lacrimarum valle.
Eia ergo, advocata nostra,
illos tuos misericordes oculos
ad nos converte.
Et Iesum, benedictum fructum ventris tui,
nobis, post hoc exsilium ostende.
O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria.
c). Pater noster.

Pater noster, qui es in caelis,
Sanctificetur nomen tuum;
Adveniat regnum tuum;
Fiat voluntas tua,
Sicut in caelo et in terra;
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie;
Et dimitte nobis debita nostra,
Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris;
Et ne nos inducas in tentationem;
Sed libera nos a malo.
304). In symbolo fidei et spei. Hieronymus: Contra Iohannem hierosolymitanum, c.

28.
In symbolo fidei et spei, quod ab Apostolis traditum, nos scribitur in charta et

atramento, sed in tabulis cordis carnalibus; post conffesionem Trinitatis et unitatem
ecclesiae, omne christiani dogmatis sacramentum carnis resurrectione concluditur.
Citado por Sigfrido Huber en Los Padres Apostólicos, Versión crítica del
original griego con introducciones y notas. Ediciones Desclée. Buenos Aires
1949, p.41.
305). Ecce fragmentum Latine de amore. Carlos Díaz Hernández. Versión

latina de Juvenal Cruz Vega.
Insensibilisque ferreus esses homo si te non amare iustitiam.
Sine ullo corde intellectus crudelis.

Nisi benignitas tua vehementer amet hypocrita est.
Amore frequenti superstitionem insanam separaberis a fide.
Intolerantior subjectis si officium vacuum et solutum facis amoris.
Sine magno amore sine benevolentia cultura animi ex longinquo alienigena movetur.
Privatus amore ordo perturbationem conducit.
Intelligentia est acies mentis tamen absque amore infestis oculis omnium conspici
malles.
306). De pueris educandis consilia. Altera pars. Ex Quint. Inst. 1, 2, 6-7.
Mollis educatio, quam indulgentiam vocant, animum et corpus frangit. Quid non
optabit adultus qui nunc in purpuris iacet?
Nondum illi pueri prima verba exprimunt, et iam coquum cognoscunt, iam cibos
delicatos exigunt.
In lecticis crescunt: si terram attigunt, manus servorum utriumque eos sustinet. Nec
mirum est, si quid licentius dicunt; nam saepe ex adultis audiunt.
307). Reconocimiento al doctor Tarsicio Herrera Zapién. Homenaje a su obra

en la Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz. Octubre,
2013.
Salve, doctor Tarsici Herrera Zapien. Bonus tibi vesper, magister Porfiri Tepox
Cuatlayotl. Salvete, etiam vos, carissimi parentes familias, cari professores, amici,
discipuli, studentes et Latine loquentes, qui attente nos audiunt in Aula Magna
eiusdem scholae humanitatum classicarum.
Hodie satis laetor, quoniam in ipsa academia salvi adsumus. Et ideo doctorem
Tarsicium Herrera Zapien libenter salutamus atque recipimus.
Seminarium latinitatis atque classicarum humanitatum nomen doctoris Tarsicii

Herrera Zapien praeferit. Igitur nostrum seminarium Latinae collocutionis Doctor
Tarsicius Herrera Zapien factum est ut Latinam linguam diserte loquamur, sed etiam
per sapientiam doctoris Tarsicii melius stilisticam et moderationem in lingua latina
habere possimus.
Carissime doctor Tarsici Herrera, magistris ut tibi me retuli cum in Latinum aperte
praeteritis annis dixeram: “discipulum esse magistro similem oportet”.
Cari discipuli mei, omnia haec dixi ut omnes studentes eiusdem academiae et
omnium universitatum Angelopolis atque nostrae entitatis linguam Hispanicam
melius loquantur et recte atque ornate eam scribant, et isto modo optimos Mexici
humanistas fieri possint.
Maximas gratias, venuste noster doctor Tarsici Herrera Zapien, ista domus litterarum
est tibi, hic et nunc in Academia Humanitatum Classicarum Frater Alonsius a
Veracruce personaliter iterum te saluto ex imo corde ad nominem scholae nostrae ac
discipulorum. Et maximas quoque vobis gratias ago, cari studentes, ego enim eos
vespere feliciores aspicio.
Denuo vehementer tibi gratulor, et etiam vobis, cari audientes. Et postremo doctori
Tarsicio Herrera Zapien et Carolinae pulcherrimae suae uxori ante academiam
plausum fortem postulo.
Maximas vobis gratias!
308). Recapitulatio. Capitulum vicesimum. Parentes. Lingua Latina Per se

2006. Num. 1-25, pp. 154-155.
Puerī parvulī quī nōndum fari possunt īnfantēs dīcuntur. Parvulus īnfans in cūnīs
cubāre solet. Cūnae sunt lectulus īnfantis. Īnfans multās hōrās dormit nōn sōlum
nocte, sed etiam diē; nam longus somnus īnfantī tam necessārius est quam cibus. 5
Īnfans neque somnō neque cibō carēre potest. Quōmodo īnfans, quī farī nōn potest,
cibum postulat? Infans quī cibō caret magnā vōce vāgit. Ita parvulus īnfans cibum
postulat. Tum māter accurrit atque īnfantem ad pectus suum appōnit. Īnfans lac
mātris bibit. Parvulus īnfans, cui dentēs nūllī sunt, nōn pāne, sed lacte vīvit. 10
Sī māter Infantem suum ipsa alere nōn potest sīve nōn vult, Infans ab aliā muliere
alitur, quae eī in loco mātris est. Mulier quae aliēnum īnfantem alit nūtrix vocātur.
Multī īnfantēs Rōmānī nōn ā mātribus suīs, sed ā nūtrīcibus aluntur. Multae mātrēs
īnfantēs suōs ipsae alere nōlunt. 15
Ante quīnque annōs Iulia parvula īnfans erat. Tunc īnfantem in cūnīs habēbat
Aemilia. Nunc ea parvulō īnfante caret: cūnae vacuae sunt. 20
Sed post paucōs mēnsēs novus īnfans in cūnīs erit.
Aemilia rūrsus parvulum īnfantem habēbit neque cūnae vacuae erunt. Tum Iūlius et
Aemilia quattuor līberōs habēbunt. Aemilia laeta cūnās movēbit et parvā vōce
cantābit: "Lalla". 25 Pater īnfantem suum in manibus portābit eumque nōn minus
amābit quam māter. Pater et māter īnfantem suum aequē amābunt.

309). Recapitulatio. Quondam studiosus, ut hostia bellorum punicorum.
Campus neu. Gesamtkurs Latein. Herausgegeben von Clement Utz und Andrea
38.
Romani diu urbem hostium capere studuerant. Profecto urbem cepissent, nisi
Archimedes eam summo ingenio defendisset: Ille enim vir sapiens, qui multas res
novas iam creaverat, tum quoque miras machinas belli invenerat. Archimedes
studebat, ut classis hostium deleretur. - Itaque specula ingentia invenit, quae lucem
solis in vela classis miserunt; nam viderat lucem, quae e speculo veniebat, tam
fortem esse quam ignem. Certe Romani, nisi copiis ingentibus urbem temptavissent,
Syracusas capere non potuissent.
Postremo Romani etiam portas villae, quae Archimedis erat, vi aperuerunt. Miles
Romanus, qui praedam capere cupivit, villam intravit virumque sapientem invenit,
dum circulos in arena scribit. Ille scribere non desiit, oculos a circulis non movit
militemque monuit: “Noli turbare circulos meos!” Sed miles saevus gladio acri eum
interfecit.
310). Recapitulatio. Angelus Deī clāmat ut Abrāhāmus contineat manum suam.

Epitome Historiae Sacrae. Lhomond. París, 1865, p. 9.
Ubi pervēnērunt ambō in locum dēsignātum, Abrāhāmus exstrūxit āram, disposuit

ligna, alligāvit Isaacum super struem lignōrum, deinde arripuit gladium.
Tum angelus clāmāvit dē caelō: "Abrāhāme, continē manum tuam, nē noceās puerō.
Iam fidēs tua mihi perspecta est, cum non peperceris filiō tuō ūnicō; et ego favēbō
tibi: remūnerābō splendidē fidem tuam." Abrāhāmus respexit, et vīdit arietem
haerentem cornibus inter veprēs, quem immolāvit locō filiī.
311). Recapitulatio. Romanorum prandia. Moderna methodus. Juanes
Romani nimis dediti epulis fuerunt. Ii familiam vel amicos invitabant et convivia
gratis epulis plena parabant. De iis multa legeramus in historiae romanae libris. Quis
nostrum non tabulam de romanorum conviviis aliquando vidit?
Ibi convivae sedent; servi assidue atque decore eis ministrant dum dominus et
invitati laeti blandos et bene paratos cibos manducant.
Antiqui romani certe vitam duram nec gratam duxerant; ii enim farinam ex tritico
comedebant. Feminae domi mane parabant eamque in furno coquebant. Sed postea
praesertim sub imperio nimis epularum studiosos romanos invenimus.
Servi triclinium iam antea paraverant. Ibi adsunt lecti nam convivae dum manducant
commode discumbunt. Pulchrae tabulae, fortasse Athenis eductae, ubique magnam
aulam ornant. Etiam lucernas sub tecto vel in muris collocatas aspicere potestis. Eae
triclinium illuminant nobisque id valde laetum ac decorum ostendunt. Quis vestrum
de romanorum modo non aliquando audivit?
Ii mensas habent omnino mundas nam servi ante prandium eas saepe mundare
debent; romani enim non mantellis mensas operiunt et ornant, at certe semper
mappulas adhibent. In eis post prandium convivæ domum dona portant.
Romani vix furculam usurpabant nam cocus ante convivium cibos in culina secuerat
cultro. Quae ex iis antea in historiae romanae libris legeratis? Certe gratum nobis est
romanum modum in eorum prandiis cognoscere.
Ii mane mature surgebant et cum ientaculum domi sumpserant officiis et negotiis se
dabant. Vespere vero simul cum familia prandium in triclinio manducant. Dominus
in lecto, fortasse ex argento facto, discumbit; circa eum sponsa, filii et convivae
adsunt.
Post prandium multi romani ludis, balneis et aliis operam dant. Sed operarii mane et
vespere domi et in campis assidue laborant.
Cum domum domini noctu pervenerant cenam paratam accipiebant. Mature in

lectum se recipiebant.
Iam nos de romano vitae modo multa audiveramus et vobiscum a pueris in scholis
studueramus. At antiquos romanorum libros iterum legere valde nobis placet.
312). Recapitulatio. Passer meae puellae. Poeta Catulo Valerio. Carmina III.
Lugete, o Veneres Cupidinesque

et quantum est hominum venustiorum!
Passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat;
nam mellitus erat suamque norat

ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat.
Qui nunc it per iter tenebricosum

illuc unde negant redire quemquam.
At vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis.

O factum male! O miselle passer!
Tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli!
313). De Latina collocutione. Latini dialogi. Salvete, cari amici! Apuntes del
doctor Tarsicio Herrera Zapién. Curso de conversación latina, dictado en la
Academia de Lenguas Clásicas Fray Alonso de la Veracruz. Primera parte.
Junio, 2015.
Studens Antonius colloquitur cum amico Braulio.
Legamus, repetamus et memoria teneamus eorum colloquia.
Pronuntiabimus ad libitum: sive italice, sive classice, sive Hispanice, sive

Latinoamericano more.
1). Dialogus. Salutationes.
A: Quomodo vales, amice?
B: Feliciter. Quáliter tu?
A: Mediocriter, ut vides.
B: Quomodo valent pater et mater tua
A: Eos felices video.
B: Gaudeo quod vos salvi estis.
A: Vale, amice. Parentes pro me saluta.

B: Tu etiam vale.
RHYTHMUS
A: Bona tibi dies!
B: Bona tibi sit!
A: Proxima sit melior.
A: Spero Semper sic.
2). Dialogus II. Ex Europa in Americam
A: Salve, amice. Quanam ex natione venis?
B: Ego venio ex Hispania Esne tu Mexicanus?
A: Equidem! Feliciter apud nos maneas.
B: Grates ago tibi. Quod curriculum sequeris?
A: Ego studeo classicis Litteris. Quod tu sequeris?
B: Ego studeo classicae philologiae in universitate Salmanticensi.
A: Forsan quod Mexicus non det, Salmantica docebit.
B: Faciam quod possim; faciant maiora potentes.
RHYTHMUS
A: Venisne ex Europa?
B: Venio ex Salmantica
A: Quid nobis ostendes?
B: Lectiones classicas
3). Dialogus III. Amicorum libri.
A: Qui liber hic est?
B: Ciceronis De amicitia.
A: Illum mihi praebe, si vis.
B: Libenter praebeam.
A: Politissimus es.
B: Tibi libenter servio.
A: Tum erravi cum dixi te superbum esse.
B: At ego nihil mali feci.
A: Vera certe dicis.
B: Grates ago tibi, amice.
RHYTMUS
A: Cur habes tot libros?
B: Dives socius est.
A: Cur id bonum tibi?
B: Peto ut libros det.

4). Dialogus IV scis quod memoras
A: lam amplius latine loqueris.
B: Tantum habeo principia.
A: Debes pergere in loquendo.
B: Sed loqui incipere nescio.
A: Patientiam habe. Praxis hoc te docebit.
B: Vocabula mihi desunt.
A: Debes verba memoria tenere.
B: Timeo errare dum loquor.
A: Tum impelle teipsum ad loquendum.
B: Sapis. Non amplius risus timebo.
RHYTHMUS
A: Tantum scis quod memoras
B: At quomodo id fit?
A: Repete constanter.
B: Qui repetit, scit!

Lectura Del Método Ecléctico de Latín. Tres Capítulos.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lectura Del Método Ecléctico de Latín. Tres Capítulos.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Primer capítulo del Método

ecléctico analógico de latín

2). Cultura animi philosophia est. Cic. Tusc.2, 5,13.

3). Est philosophia studium sapientiae. Cic. Off. 2,2, 5.

5). Est profecto animi medicina philosophia. Cic. Tusc. 3,3, 6.

7). Verae amicitiae sempiternae sunt. Cic. Lael. 9, 32.

8). Parva saepe scintilla magnum excitat incendium. Curt. 6, 3, 11.

9). Odium est venenum amicitiae. Cic. Lael. 24, 89.

10). Stultorum infinitus est numerus. Vulgata, Ecles. 1, 15.

11). Recapitulatio. Imperium Romanum. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

55 Ubi est imperium Rōmānum? Imperium Rōmānum est in Eurōpā, in Asiā, in

12). Recapitulatio. Eamus ad scholam. Moderna methodus. Juanes Benignus, S.

17). Natura collocavit in animo hominis semina virtutum. Cic. Tusc. 3, 1, 2.

18). O tempora, o mores! Ubinam gentium sumus? Cic. Cat. 1.1.2., 1, 4, 9.

19). Lupus homo homini. Plauto, Asin. 495.

21). Definitio grammaticae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

22). De partibus grammaticae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Grammatica integra de dictione, pronuntiatione et accentu (orthologia); derivatione

23). Recapitulatio. Familia Romana. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

80 LIBER TVVS LATINVS

85 In LINGVA LATINA sunt multae pāginae et multa capitula: capitulum primum,

secundum, tertium, cētera. 'IMPERIVM ROMANVM' est titulus capitulī prīmī.

puer, puella, familia, cētera. 90 Numerus vocābulōrum Latīnōrum magnus est!

24). Recapitulatio. Magistra in scholam it. Moderna methodus. Juanes

Benignus, S. I. Editorial Bedout, Medellín, Colombia, 1963, pp. 33.

Hodie magistra docet alumnas geographiam. Alumnae manent prope ianuam.

Magistra explicat etiam Asiam, Americam et Oceaniam. Postea indicat et vocat

26). Vacare culpa magnum est solacium. Cic. Fam. 7, 3, 4.

28). In principio creavit Deus coelum et terram. Vulg. Génesis. 1, 1.

29). Virtutis, magnitudinis animi, patientiae, fortitudinis fomentis dolorem

30). Sapiens semper beatus est. Cic. Fin. 2, 32, 104.

31). Fortuna fortes adiuvat. Cic. Fin. 3, 4, 16.

32). Patria est communis omnium parens. Cic. Cat. 1, 7, 17.

33). Conceptus orationis grammaticalis. Dionisio de Tracia. Arte Gramatica. 11.

Oratio grammaticalis est communis dictionum combinatio, sententiam perfectam

34). Notio generalis orthologiae. Material elaborado en la Academia de Lenguas

Orthologia est pars grammaticae, quae de dictionum rectitudine tractat. Et elementa

35). Recapitulatio. Puer improbus. Lingua Latina Per se illustrata. Hans

70 Puer ridet. Puella plōrat. Quis est puer quī ridet?

Mārcus, quī puellam pulsat, puer improbus est. Puella

Prope aedificium videmus hortum. Faber et operarius nunc aedificant murum. Ii

Pervenio in aedificium. Famulus aperit et claudit postea ianuam. Intramus domum.

38). Pietate ac religione omnes gentes superavimus. Cic. Har. 9, 19.

41). Nimium es vehemens feroxque natura. Cic. Vat. 2, 4.

43). Voluptas fragilis est et brevis. Sen. Ben. 7, 2,2.

47). Recapitulatio. Capitulum quartum. Dominus et Servi. Lingua Latina Per se

50 Aemilia: "Audī, Dāve! Mēdus tē accūsat."

Davus: "Quem Mēdus accūsat? mē?"

Dāvus: "In sacculō meō nōn est pecūnia tua, domine."

Iūlius: "Ubi est sacculus tuus?"

Dāvus: "Hīc est. Ecce sacculus meus.

"60 Iūlius: "Sacculum tuum in mēnsā pōne!"

Dāvus: "Vidē: in sacculō meō nūlla pecūnia est."

48). Recapitulatio. Ecce pulcherrima Domus Romana. Moderna methodus.

51). Aequitas, temperantia, fortitudo, prudentia, virtutes omnes certant cum

55). Tactus corporis est sensus. Lucr. 2, 435.

59). Recapitulatio. Capitulum quintum. Villa et Hortus. Lingua Latina Per se

60). De Latina collocutione. Latine loquamur. Prima pars. Material elaborado

Latine iterum iterumque loquamur, cari amici eiusdem accademiae.

Latinam linguam lentius legamus, venusti nostri, studentes et Latine loquentes

Primo loco Latine lentius legamus aliquas sententias:

2). “Quandoque bonus dormitat Homerus”. (Quintus Horatius Flaccus Arte

Secundo loco Latine loquamur: