D-f8o

SANCTI IREJSLEI

EPISCOPI LUGDTJNENSIS

Kftro* qutnque atfoemts ffiuvmx

TEXTU GB.ECO IN LOCIS NONNULLIS LOCUPLETATO, VEESIONE

LATINA CUM CODICIBUS CLAEOMONTANO AC AEUNDELIANO
DENUO COLLATA, PE*MISSA DE PLACITIS GNOSTICOEUM
PEOLUSIONE, FEAGMENTA NECNON GEjECE, SYEIACE,
AEMENIACE, COMMENTATIONE PEEPETUA
ET INDICIBUS VAELIS

W. WIGAN HAKVEY, S.T.B.

OOLLEOn ltlJi.UJS OLIM SOCIUS.

TOM. II.

S J
«0 - CHANTILLY

(ZDantabttgfae :
TYPIS ACADEMICIS.
M. DCCC. LVII.
CANTABRIQI* ; TTPIS AOADEMICIS EXCUDIT, C J. CLAT, A.H.
 ARGUMENTA CAPITUM

LIBRI TERTII

CONTEA HJEESES.

CAP. PAG.
I. A quibus et quemadmodum Evangelium acceperit Ecclesia. 2
II. Quod neque Scripturis neque traditionibus obsequantur
hoeretici ........ 7
III. De Apostolorum traditione, vel ab Apostolis in Ecclesiis
Episcoportim successione ..... 8
IV. Testificatio eorum qui Apostolos viderunt de prcedicatione
veritatis ........ 15
V. Ostensio quod et Dominus et Apostoli in veritate ediderint
doctrinam, et non secundum audientium opinionem . 18
VI. Ostensio quod in Scripturis nemo alius Deus nominatur,
nec Dominus nuncupatur, nisi solus verus Deus Pater
omnium et Verbum ejus . . . . .20
VII. Quid sit quod a Paulo dicitur, In quibus Deus mundi
hujus exccecavit mentes infidelium . . . .25
VIII. Quid est Mammonas ...... 27
IX. Quam habuerunt de Deo scientiam Apostoli, qui nobis
Evangelium tradiderunt ..... 30
X. Quob sunt qucB a Magis Domino nostro oblata sunt
munera ........ 32
XI. Ostensio quod neque plura, nec minus quam quatuor
possunt etse Evangelia . . . . . .33
XII. Quce sit reliquorum Apostolorum doctrina . . .52
XIII. Adversus eos qui dicunt, tantum Paulum ex Apostolis,
cognovisse veritatem ...... 72
XIV. De sectatore Apostolorum Luca, et qum sunt quce in
Evangelio per solum Lucam cognovimus . . .74
XV. Adversus eos qui frustrantur Paulum Apostolum . . 78
XVI. Quce sit Apostolorum sententia de Domino nostro Jesu
Christo 81
XVII. Ostensio quoniam unus et idem ipse Christus Verbum sit
Dei 82
XVIII. De eo qui descendit in ipsum Spiritu . . . .92
iv ARGUMENTA CAPITUM LIBRI TERTII, ETC.
CAP. PAO.
XIX. Quce causa fuit, ut Verbum Dei caro fieret : et, Adversus
eos qui dicunt illum putative apparuisse . . .95
XX. Adversus eos qui dicunt eum ex Joseph generatum . .102
XXI. Quare magnanimus fuit Deus in inobedientia hominis : et
ostensio quoniam pro eo qui salvatur homine factum
est, ut projiceretur in hunc mundum de Paradiso . 106
XXII. Ostensio quoniam Verbum Dei caro factum est . . 108
XXIII. Ostensio, quia Ecce Virgo in utero accipiet, sed non, Ecce
adolescentula, sicut quidam interpretantur . . 110
XXIV. Quemadmodum interpretatce sunt Scripturce in Grcecam
linguam, et quando . . . . . .111
XXV. Ostensio quoniam Virgo in utero accipiet, et non adole-
scentula ........ 115
XXVI. Quid est quod dictum est ad David: Defructu ventris tui
ponam in throno meo . . . . . .117
XXVII. Quid est apud Danielem lapis sine manibus excisus . 118
XXVIII. Quare virga Moysi projecta, coluber facta est . . ib.
XXIX. Ostensio quoniam si Joseph filius fuisset Dominus, non
Rex esse potuisset . . . . . .119
XXX. Ostensio quoniam per quce projectus est homo de Paradiso,
per hcec iterum intrat in Paradisum . . .120
XXXI. Adversus eos qui dicunt, eum nihil de Maria accepisse . ib.
XXXII. Quare Lucas a Domino inchoans genealogiam, in Adam
retulit : et quot sint ab Adam usque ad Dominum
generationes ....... 123
XXXIII. Ostensio quoniam Adam prior salvatur a Domino . 125
XXXIV. De Cain quifratrem suum occidit .... 127
XXXV. Quare folia fici circumcinxit se Adam; Et, Quare de
Paradiso Adam projecit Deus . . . .128
XXXVI. Quid est quod a propheta dictum est, Super aspidem et
basiliscum ambulabis ...... 129
XXXVII. Adversus Tatiani doctrinam . . . . .130
XXXVIII. Adversus eos qui ex quacunque causa schisma faciunt . 131
XXXIX. Ostensh quoniam providentia Dei regatur hic mundus . 133
XL. Quoniam neque justitia sine bonitate constare potest, neque
bonitas sine justitia. Quoniam sapiens idem et Judex.
Oslensio quod Verbum Dei et justum, et bonum sit . 133
XLI. Quemadmodum religiosior Plato quam hceretici osten-
datur ........ 135
XLII. Quemadmodum secundum suam regulam qui a Valentino
sunt extra veritatem ostendantur . . . .136
 ERRATA ET ADDENDA. Vol. II.

nam lixi
54 n. 4, I. 9, read djr<xjr<£iTa.
149 „ heading of c. rv. nostri.
336 „ n. 2, lin. ult. for tSitovs, read rtfrovs.
342 1 for psalmationem, read plasmationem.
427 add to note 6. Tischendobf, in his Anted. Sacr. et Prof.
p. 120, prints the extract, <pv<rlv yap 'Htratsi . .. irapixei,
from the CoiSLIN. Cod. CXX. fol. 186; where Anastasius
introduces the citation with the words, Sri els rpeis rd£eis
xal Karaardfffis SiaipeSfyrovrai ol «rwfo/ieyof 'Elprjfatov Ik
tov Kara alptaewv e' \&yov. Passages from the Apocalypse
xxi. 1—4, 10, 11, 21—23, 25, 27; xxii. 5, as indicated by
Grabe, (cf. next note), replace the four words iis ol irpw
(Hrepot \iyovai, and the passage then continues as in the
printed text, p. 428.
The varUe lectiones brought to light by Teschendorf are
of no importance. In the text from Isaiah, oipavis and
yrj are anarthrous. lb. otfrwj, similarly in the last line
riUrw. After the interpolation from the Apocalypse, the
text is resumed with, rare yap 6. p.. K. and the additions
expressed p. 428, n. 1, are found also in the Cod. C018LIN.
428 8 for SiaTplij/waiv, read Starptyovtrtv.
*,* The following Greek fragments occur in a paper MS. of the Lambeth
Collection, viz. the fragment found at p. 37 of VoL II. omitting however the
but line; Gr. Fr. rv. ib. p. 477 ; and Gr. Fr. XXXI. p. 495.
 SANCTI IRENjEI

ADVERSUS H.ERESES.

LIBER III.
PRMFA TIO.
M. 173. Tu quidem, dilectissime, praeceperas nobis, ut eas quae a Va-
O. 1!«
lentino sunt sententias absconditas ut ipsi putant in manifestum
proderem, et ostenderem varietatem ipsorum, et sermonem de-
struentem eos inferrem. Aggressi sumus autem nos, arguentes
eos a Simone patre omnium haereticorum) et doctrinas et succes-
siones manifestare, et omnibus eis contradicere : propter quod cum
sit unius operis traductio eorum et 'destructio in multis, misimus
tibi libros, ex quibus primus quidem omnium illorum sententias
continet, et consuetudines et characteres ostendit conversationis
eorum. In secundo vero destructa et eversa sunt qure ab ipsis
male docentur, et nudata et ostensa sunt talia qualia et sunt. In
hoc autem tertio ex Scripturis inferemus ostensiones, ut nihil tibi
ex his quse preeceperas, desit a nobis ; sed et, prseterquam opina-
baris, ad arguendum et evertendum eos qui quolibet modo male
docent, occasiones a nobis accipias. Qure enim est in Deo cari-
tas, dives et sine invidia exsistens, plura donat quam postulet quis
ab ea. Memento igitur eorum quae diximus in prioribus duobus
libris; et haec illis adjungens, plenissimam habebis a nobis adver-
sus omnes hsereticos contradictionem, et fiducialiter ac instantis-
sime resistes eis pro 2sola vera ac vivifica fide, quam ab Apostolis
Ecclesia percepit, et distribuit filiis suis. Etenim Dominus om-
nium dedit Apostolis suis potestatem Evangelii, per quos et veri-
tatem, hoc est Dei Filii doctrinam, cognovimus; quibus et dixit
Dominus : Qui vos audit, me audit : et qui vos contemnit, me con- Luc. x. io.
temnit, et eum qui me misit.
1 A more likelj reading secms to be handed on to her sons by the Church ;
dcUctio, (\ey\of, ind in the sequel I this cannot be anything else than the
would certainly propose dctecta, as being Catholic Kule of Faith, or Creed, which
closely parallel with nndata following. was sketched out in the First Book,
3 Something definite is here evidently pp. 90, 91, the possession and jealous
meant, received bj the Apostles from guarding of which should prove a sure
Christ, and inherited from them, and safeguard against heresy.
VOl,. II. 1
 2 ORIGINES
LIB. III. i. 1.
GR. III. i.
MASS.III.
i. 1. CAP. I.

A quibus et quemadmodum Evangelium acceperit

Ecclesia.
1
1. Non enim per alios dispositionem salutis nostrse cognovi-
mus, quam per eos per quos Evangelium pervenit ad nos: quod
quidem tunc 1 prseconaverunt, postea vero per Dei voluntatem in
Scripturis nobis tradiderunt, 2fundamentum et columnam fidei
nostrae futurum. Nec enim fas est dicere, quoniam ante praedica-
verunt quam perfectam haberent agnitionem; sicut quidam au-
dent dicere, gloriantes emendatores se esse Apostolorum. Postea m. 174.
enim quam surrexit Dominus noster a mortuis, et induti sunt
3supervenientis Spiritus sancti virtutem ex alto, de omnibus adim-
pleti sunt, et habuerunt perfectam agnitionem ; exierunt in fines
terne, ea quse a Deo nobis bona sunt evangelizantes, et ccelestem
pacem hominibus annuntiantes, qui quidem et omnes pariter et
singuli eorum habentes Evangelium Dei \

1 Arund. MS. prwconiaverunt. See
Vol. 1. p. 97, note 1.
2 1 Tim. iii. 15, where these terma
are predicated of the Church.
8 Gen. abs. as in Acts i. 8. The
Ar. copy has the ablative, and mrttUe.
4 In calling the reader's attention to
the parallel testimony of Papias, in
the history of Eusebius, it may be pre-
mised that it affords the earliest infor-
mation that we possess respecting the
composition of the two first Gospels;
that although the historian speaks with
little respect of his authority, Papias
according to him having been a<pbbpa
afuxpbs rbv vovv, (see also 455, G.), still
that it is impossible to treat with
disrespect one whose sole wish was to
ascertain the truth, and who took the
best method of tracing it out, as he
says : oii ydp toZs rd woWd \iyovaiv
(xaipov ojawep ol ToWol, dWd rois rd\v-
Sij bibdaKovaiv' oiibi tols rds dWorplas
ivroXds fivrifiovei/ovaLV, dWd tols rds trapd
tov Kvplov T7) irlarei Sebofiivas, Kal drr
aiirijs irapayLvofiivas rijs d\Tf0etas. Ei Si
irov Kal trapijKo\ov07jKLos tls tols TpeafSv-
ripoLS ?A#<«, tovs Ttov rrpeafivriptav dvi-
Kpivov \byovs, rl 'Avbpias, rj tI Tlerpos
elirev k.t.\. Euseb. H.E. III. 39.
With respect to the Gospels of S.
Matthew and of S. Mark, this highly
ancient writer says : JldpKos fiiv ipfin-
veurrjs Jlerpov yevbfievos, baa ifwrjfibveu-
aev, dKpif5G>s iypa^pev oii fiivroL rdt-et t&
urrb tov 'KpLarov tj \ex8ivra V TpaxOev-
ra, oihe ydp yjKovae rov Kvplov, oilre
7raprjKo\oii07jaev airrQ' vo-repov Si, ws
(<prjv, Uerpif, 6s irpbs rds xpelas iromro
rds di5ao-Ka\las, d\\' oix Loairep aivra^LV
tlov KvpiaK&v TTOLOvpevos \byojv' toare
oibiv rjfxapre MdpKos, ovtws (via ypdipas
ws dwefivTjfxbvevaev' hbs yap itroLrjaaTO
rrpbvoLav, rov fvqbkv tov ijKovae Trapa\iireiv,
rj Tpei/aaaOal rt h avrots.
TaOra fiev oHv XarbpTjraL tQ IlaTng
irepi rov MdpKOV irepi Si tov MarBatov
ravr' etprrrai' MarOaios fiiv oiVE/fy>a?5t
5ia\iKT(p rd \byia truveypdtparo, rjpfiij-
vevae b' airrd ibsrjSiivaToiKaaTos. EuSEB.
ibid. See Dupin, Diss. Bibl. T. II.
1, 2.
 EVANGELICiE.
2. *'0 nev Sr) MaT#a<oj iv TOif 'Ej3pa!otf Ty ISla SiaXiicTto ^Qg}]}^2"
avrSiv, Ka\ ^ypacprjv ityveyKev evayyeXlov, 3tov TLeTpov Kat MASS.
2. Ita Matthseus in Hebraeis ipsorura lingua scripturam E.Tb' H' E'
cj. 199. edidit Evangelii, cum Petrus et Paulus Romse evangelizarent, et
1 In another place Eusebius mentionB
the Hebrew Gospel of S. Matthew, in
connexion with the missionary labours
of Pantsenus : wv (tvayyt\ttTTiov sc. tov
\6yov) tU ytv6/x€vot nal 6 lldvratvos, Kal
eU 'lvdovt i\6ttv \iytrat' (vda \6yos tv-
pttv avrbv vpotp6daav rijv avrov irapov-
alav t6 (tori MoTSatOK tiayyi\tov, tcapd
rtatv avroBt t6v \ptar6v iirtyvwK6atv'
ots Bap6o\o/xatov twv diroaT6\wv tva Ktj-
pv%at, airroU tc 'B^palwv ypdpjiafftv, ttjt
tov Mardalou KaTa\tfyat ypatp-hv t\v
koX awftadat tU t6v 6ij\ovp.tvov xpSvov.
H. E. v. io. S. Jerom speaks of a copy
of S. Matthew's Gospel in Hebrew as
existing in hia day in the Library col-
lected at Csesarea by Pamphilus Mart.
But Vai.esius says, Vcrcor ne id potiut
fucrit Evangelium secundum Hebneos,
quo utebantur Nazarcei; and the learned
have generally acquiesced in his notion ;
but it is difficult to imagine that S.
Jebom should have mistaken an here-
tical compilation for a genuine produc-
tion of the Evangelist. His words are
remarkable: De Novo nunc loquor Tes-
tamento, qitod Gracum esse non dubium
est ; excepto Apostolo Matthceo, qui primus
in Judcea Evangelium Christi Hebraicis
lileris edidit; and afterwards, Matthceus
. . . primus in Judcea propter eos qui ex
rircumcisione crediderunt, Evangelium
Christi Hebraicis litcris verbisque compo-
tuit quod quis postea in Graicum trantlu-
leril non satis certum est. Porro ipsum
Hebraicum habctur usque hodie in Cteta-
rienri Bibliotheca, quam Pamphilus
Martyr studiosissimc confecit. Mihi quo-
que a Nazarceis, qui in Berrhcea urbe
Syrice hoc volumine utuntur, describcndi
facultas fuit. In qito au imadvertendum,
quod ubicunque Evangclista, tive ex per-
tona tua, tive ex pertona Domini Salvato-
rit, Veteris Scriptttrce tettimoniie tttilitr,
3
L 1.
111.
non sequatur Septuaginta Translatorum
auctorUatem, sed Hebraicam, e quibus
illa duo tuwt, Ex ^Egypto vocavi Filium
meum, et Quoniam Nazarseus vocabitur.
See the Prwf. in Evang. ad Damasum,
and his Catalog. Scr. Eccl. de Matth.
Compare also Vol. I. p. 213, note 2.
3 Traditio Irencei de scripto S. Mat-
tkcei Evangelio isto demum tempore, quo
Paulus Romce fuit, in mentem mihi ali-
quando veniebat cogiianti, quid causm
subsit, ob quam Apostolus Ephes. iv. 1 1,
scripserit .- " Ipte dedit quosdam quidem
Aposlolos, quosdam autem Prophetas,
aliot vero Evangelislas, alios autem Pas-
tores et Doctores ;" ast in loco parallelo
1 Corinth. xii. 28, " Quosdam quidem
posuit Deut in Ecclesia, primo Apostolos,
secundoProphetas, tertioDoctores;" omis-
sis plane Evangelistis. Atqui si per Evan-
gelistas cum (Ecumenio scriptores SS.
Evangeliorum accipias, plana juxta dic-
tam traditionem datur ratio. Scripserat
nempe Paulus ad Corinthios, priusquam
Romam venissct, nulla adhucdttm a quo-
quam Apostolorum, vel Apostolicorum,
Evangelii Scriptura edita; ast epistolam
ad Ephesios ex carcere dedit paulo ante-
quam Roma discederet, ubi jam S. Mat-
thwtts Evangelium exaraverat; Marcus
vero et Lucas in procinctu hujtts operis
erant. Cui tamen meoz conjecturce non
adeo muUum confido, sed doctiorum judi-
cio eam lubent tubmUto. Gbabe. From
the words of Iben<eus it would seem
that the composition of S. Matthew's
Gospel might almost synchronise with
that of S. Luke; although Dr Burton
has collected from this passage that
S. Luke wrote subsequently to S. Mat-
thew and S. Mark. Compare p. 6, n. 1.
* Eosbbius says that S. Peter's first
visit to Rome was occasioned by the
departure of Simon Magus for the
1—2
4 ORIGINES
tov HavXov 'ev 'Pcoyup evayyeXt^ofxivayv, Kal 6e/J.eXiouvrwv rijv
€KK\tjcrlav. aMera Se t>iv tovtwv e£o8ov, 3Mdpicos 6 nadijTtis
fundarent Ecclesiam. Post vero horum excessum, Marcus disci
Metropolis when cast out of the Church
in the East. He also defines the time
approximately as being in the reign of
Claudius. Ot) p.ty els fiaKpov aitrQ (r$
SZ/iiww sc.) ravra irpovx&pW irapairdSas
yovv iirl ttjs avTov KXavMov flaai-
\elas, i] travdyados Kal tpikavBpuirOT&TT)
tuv 6\uv irpbvoia, tov Kaprepbv Kal p.dyav
tCjv diroffTdXuv, tov apeTrjs frena tuv Xot-
vuv air&vruv vpo-qyopov Xltrpov, £ttI rty
'Pup.7jv us iirl ttj\lkovtov \v/xeuva piov
Xapayiayu. II. 16. He adds that upon
this occasion he introduced the Gospel
at Rome, which is hardly consistent
with the terms of S. Paul's Epistle to
the Christians of Rome written before
the death of Claudius. But Hippolttus
here again throws in a ray of light. He
ascribes to collision with theAposUes that
discomfiture of Simon at Rome, that
the historian attributes to the zeal of
S. Peter ; for he says of the heresiarch,
(us Kal rrjs 'Vup.Tqs iTriSrifiTjaas avrlveae
tois dirooTiiXois. Phil. VI. 20. Now it
is very certain that Simon Magus was
at Rome for some time before the arri
val of any Apostle ; so long indeed as
to have secured the confidence of a con
siderable body of disciples, by whom a
statue was inaugurated in his honour.
Hipp. Philos. vi. 20 ; Euseb. H. E. ii.
16; see Vol. I. 191, 194. There can be
little doubt, therefore, but that the im
postor spread his poison in the imperial
city during the reign of Claudius, and
when, within little more than a year of
that Emperor's death, the two Apostles
visited Rome, and purged it from the
Simonian taint, the historian would be
very likely to refer to the days of Clau
dius events that took place as his suc
cessor was entering upon the second
year of his reign. The imprisonment of
S. Paul precludes the idea of anything
like personal collision between this Apo
stle and Simon. It may be added that
the chronology here followed is that of
Burton.
1 iv 'Pciynj; eiayye\iiop.huv. It is a
necessary inference from this passage
that S. Peter and S. Paul were at Rome
at the same time, i. e. during the two
years' captivity of S. Paul, that closes
the history of the Acts of the Apostles.
There were many disciples there before
the commencement of his captivity, as
is manifest from the Epistle to the Ro
mans ; but they appear neither to have
had an Ecclesiastical Polity, nor to have
been under the regular regimen of the
Church. This irregular planting of the
Gospel at Rome dated from the first
Christian Pentecost, and several expres
sions in the Epistle seem to indicate a
crude unsettled state of things there.
(Compare Ghabe, note 2.) Jealousies
of caste still subsisted there, as between
Gentile and Jew, c. xv. 8, &c. They
are spoken of, as depending rather upon
mutual exhortation and instruction, than
upon any more authoritative communi
cation of evangelical truth, / am per
suaded that you are . . . able also dXXiJ-
\ovs vovdereiv, v. 14, (stronger than
7ra/!>aicaXfo<), and the Apostle expresses
his intention to visit them, according to
a purpose entertained airb iroWuv iruv,
with the hope that he might come h
TrXijpu/xaTi evXoylas tov evayyehtov tov
Xpiarov, v. 29, i. e. in the collation of
spiritual gifts, which as yet they had
not, and in the establishment of that
Apostolical order and government among
them which should complete their incor
poration with the Body Catholic of
Christ's Church. But when S. Paul did
at length visit them, he was in bonds,
and though he possessed a restricted
liberty of action, he could not superin
tend in person the systematic foundation
 EVANGELICiE. 5

Kai ep/J.t]vevrris TLeTpov, Kai avTOS Ta viro TLeTpov K^pvwofxeva

pulus et interpres Petri, et ipse quje a Petro annuntiata erant, per

of the Church in the Metropolis of the v. 18, vcrba qucedam Lucce ex cap. x.
world. What could be more natural Evangelii v. 8, aUegassc videtur. Neque,
therefore than that some other Apostle enim alia Scriptura istud habet dictum :
should be associated with hun in the Dignus est operarius mercede sua. Ccete-
work of reducing to order the confused rum quod aliqui vocem ffoSos hoc loco
materials of this, in primitive ages at pro vitce fine perperam acceperint, occasio
least, most noble branch of Chrisfs procul dubio fuit mutationis in textu
Church? Christian antiquity points most Irencei, ab auctore Catence Patrum in
clearly to S. Peter as his colleague, and Evangelium S. Marci, quam Pctrus Pos-
it is a safe inference that these leading sinus evulgavit, vel ab alio ante eum
Apostles were at Rome conjointly ciay- factce. In illa quippe Irencei verba ita
ye\t£6p:€voi Kal $ene\iovvre$ rfv 'Ekk\tj- exprcssa suntpag. 5, Merd rif> tov KOTot
oiav. The work of an Apostle was JiaTffalov Eiayye\tov (kSoow, MdpKos 6
performed co-ordinately by both ; but of /ia8t]T7js xal epfinvevT^s Herpov, Kal avrbs
these two terms, the first may apply ra vwb Herpov KnpvTr6/x,eva iyypdtpus
more peculiarly to S. Paul receiving those tj/mv TapaSeSuKe. Post editioncm Evan-
that came unto him, and pveaching the gelii secundum Matthcsum, Marcus disci-
kingdom of Ood for two whole years in pulus et Interpres Petri, quce a Petro
his own hired house, while the latter prcedicabantur, scripto nobis tradidit.
term may signify the more methodical Eandem lectionem ex conjectura in Euse-
exercise of Apostolical authority by S. bio subslituit Christophorsonus, vapulans
Peter, in the orderly foundation of the idcirco Valesio in notis ad Etiseb. lib. 5,
Church of Eome. cap. 8, qui tatnen et ipse in eo animad-
3 Merd Si t^v tovtwv (£oSov. Exces- versionem meretur, quod (£oSov in Irenceo
sum non e vita, sed urbe Roma hic intel- interitum interpretatus sit, indeque sanc-
ligendum esse patet ex iis, quw ex Papia tos Patres commiserit inter se pugnantes.
et lib. 6 Eypotyposeon Clementis Alex. Grabe. It is certain that S. Paul did
affert Eusebius lib. II. Ilist. Eccles. cap. not suffer martyrdom at the conclusion
15, nempe B. Petrum Apostolum auctori- of his two ycars' imprisonment, in libera
tate sua S. Marci Evangelium ratum custodia, therefore the term (£oSos can
fecisse, quo in Ecdesiis passim prcelege- hardly mean decease, and for the same
retur. S. Lucas quoqne post Pauli exitum reason it will signify no more than the
ex urbe, non e mundo, Evangelium literis departure of S. Peter from Rome upon
consignasse inde coUigilur, quod narra- some other Apostolical mission. Epi-
tionem Actorum Apostolicorum, quam PHANIUS says expressly that S. Peter
quasi appendicem historia de Christo made frequent visits to Pontus. Vol.
edidit, in biennio, quo PaulusprimoRomce I. 114, note 7, end. This is also proved
fuit, finiverit, eam procul dubw ulterius by the circumstances that attended the
continuaturus, si diu post discessum ab composition of S. Mark's Gospel.
urbe, aut post martyrium B. Apostoli 3 MdpKos. Clement of Alexandria,
scripsisset. Nam iterum ei haud diu posi Eus. H.E. VI. 14, states that S. Mark's
junctum fuisse, eique adfinem usque viice Gospel is the substance of S. Peter's
adhcesisse, ultima B. Apostoli epistola, record of our Lord's ministry, delivered
nempe 1, ad Timotheum cap. iv. v. 11, viva voce at Rome, which his hearers
satis testatur, ubi scribit : Lucas mecum requested S. Mark to reduce to writing,
eatsolus. Imo vcroApostolus \adTimoth. (is /xtj t§ efo-dVa! Uavws exew apKtioBai
 6 TRADITIONES

L(HiIIiiiii2' eyyp<*(p(i>S qpiv irapaSeStaKe. 1 Kat Aowcay Se 6 cikoXovOos

MlSi%"L HavXov, ro vtt eKelvov KtjpvcraofJLevov evayyiXiov ev /3</3Xt'a>
KareOerq. "Eireira 'Iwdvviis o fJ.a9t]Tr)s rov K-vplov, 6 *cai ^eVt
to crrrjdos avrov avairecrwv, Kai avros 3e£eoWe ro evayye-
Xiov, ev 'E<^>eo-&> rrjs 'Aa-tac Siarplficcv.
scripta nobis tradidit. Et Lucas autem sectator Pauli, quod ab
illo prsedicabatur Evangelium, in libro condidit. Postea et Johan-
nes discipulus Domini, qui et supra pectus ejus recumbebat, et
i ipse edidit Evangelium, Ephesi Asise commorans. Et omnes isti
unum Deum factorem coeli et terrsc a lege et prophetis annuntia-
tum, et unum Ghristum filium Dei tradiderunt nobis : quibus si
quis non assentit, spernit quidem participes Domini, spernit
autem et ipsum Christum Dominum, spernit vero et Patrem, et
est a semetipso damnatus, resistens et repugnans saluti suse : quod
faciunt omnes hseretici.
&Kojj, fify 8e tjj dypd^pip rov Oeiov KTjpvy- 1 S. Luke's Gospel was written in
/ioros 5i5ao-)ca\/a. He also adds, that the all probability during the imprison-
Gospel when written was approved by ment of S. Paul at Caesarea, A. D. 53—
the Apostle, which supplies another 55 ; for it was evidentfy composed be-
proof that the word l£o5os must be in- fore the Acts of the Apostles, and this
terpreted of departure from Rome rather was written during the time that S.
than of decease, Esseb. H. E. n. 15, Paul remained in bonds at Kome. Ter-
111. 39. Papias gives very muoh the tullian followsthe account of Iren.eus,
same account, as quoted by Euseb. III. Nam et Lucce digestum Paulo adscribere
39, adding, that the Evangelisfs object solent; capit autem magistrorum videri,
was to give an exaet account of S. quce discipuli promulgarint. adv. Marc. '
Peter's statements; without so much iv. 5.
considering the eonsecutive order of the 8 torl t6 o-tij0os. S. Augustin fre-
history of our Lord. See p. 1, note 4. queDtly alludes to this circumstance,
Tebtullian also says, lictt et Marcus e. g. Et si qua alia sunt quce Christi divir
quod edidit Petri offirmetur, cujus inter- nitatem, in qua cequalis est Patri, recle
pres Marcus. adv. M. IV. 5. Hippoly- inteUigewtibus intiment pcene solus Johan-
tus makes use of a term that would nes in Evangelio suo povuit; tamquam
seem to imply that S. Mark had some qui de pectore ipsius Domini, super quod
defect, whether natural or accidental, in discumbere in ejus convivio solitus erat,
one of his hands, tovtovs (tovs \6yovs secretum divinitatis ejus uberius et quo-
sc.) ovre ITaOXos 6 d7r6crTo\os, oifre Md/j- dammodo familiarius biberit. De Con-
kos 6 Ko\oftoddKTv\os dvfryyeCKav. The sens. Evang. I. § 7 ; cf. also in Joh. Tr.
term having been used perhaps as one I. § 7, XX. I, XXXVI. I.
of reproach by Marcion, is repeated by 3 Id fecisse rogatum ab Episcopis
Hippolttus, as being in no way perti- Asice tradit Hieronymus, adversus Ebio-
nent to the question of the sacred writer's nis, Cerinthi, et Qnosticorum exorientcs
credibility. It is also possible that the blasphemias, quod ct Irenceus indicat cap.
term may have been a catehword of the II. hujus libri. Feuard. Cf. the frag-
day, meaning clumsy-handed. ment from Caius, Pr. Vind. Cath. 1.461.
 APOSTOLIC.aS. 7
LIB.III ii. 1.
CAP. II. GR. III. ii.
MASS. III.
ii. 1.
Quod neque Scripturis neque traditionibus obsequantur
hceretici.
1. Cum enim ex Scripturis arguuntur, in accusationem con-
vertuntur ipsarum Scripturarum, quasi non recte habeant, neque
sint ex auctoritate, et quia varie sint dictse, et quia non pos-
iml sit ex his inveniri veritas ab his qui nesciant traditionem.
Non enim per literas traditam illam, sed per vivam vocem: ob
quam causam et Paulum dixisse: Sapientiam autem loquimur 1 Cor. ii. 6.
inter per/ectos: sapientiam autem non mundi hujus. Et hanc
sapientiam unusquisque eorum Jesse dicit, quamasemetipso2adin-
venit, fictionem videlicet, ut digne secundum eos sit veritas, ali-
quando quidem in Valentino, aliquando autem in Marcione, ali-
175. quando in Cerintho, postea deinde in Basilide, fuit aut et 3in illo
qui contra disputat, qui nihil salutare loqui potuit. Unusquisque
enim ipsorum omnimodo perversus, semetipsum^regulam veritatis
depravans^prsedicare non confunditur.
Z 2. Cum autem ad eam iterum Hraditionem, quse est ab
Apostolis, quse per successiones 8Presbyterorum in Ecclesiis

1 The Clerm. copy omits esse, and
the Greek would hardly require etvai.
* So the Clebm. and AB. MSS.,
though Stieben, not Masbuet, says
that the former has adinvenerit.
3 in illo qui contra disputat, i. c. in-
definitely in any other opponent.
* Traditionem, qute est ab Apostolis.
Meaning, in the widest possible sense,
the observance of whatever the Apostles
taught in doctrine, or established in
discipline, in the various Churches ; such
aa the articles of the Catholic Faith con-
tained in the Creeds, the estabUshment
of an cpiscopate the safeguard of tliis
Faith, the practice of admitting infants
aB well as adults into the pale of Chrisfs
Cliurch by baptism. VoL I. p. 330, n.3.
8 1'resbyterorum. The most ancient
and Apostolical denomiuation for the
highest order of the clergy. Wliile the
Apostles lived, and exercised control
over the Churches that they eatablished,
the subordinate spiritual ruler of cach
Church was not distinguished in point
of ecclesiastical title from the presby-
tery; but as each Church was able to
maintain its ground, independently of
the aid of the Apostles, this subordinate
chief presbyter or Tpoeo^rws, was com-
missioned to ordain and perform all the
functions that had before been discharged
by an Apostle. So Linus, Anencletus,
and, in the third degree of succession,
Clemens, were appointed bishops of
Rome by S. Peter and S. Paul, and
wcre invested with the full control that
they had themselves exercised over that
Church. So Timothy and Titus were
respectively appointed bishops of Eplie-
sus and of Crete by S. Paul. Hence
also Irenams, even after the lapse of
a century, still speaks of the episcopal
order as a presbytery, which iu fact it
was, only its regularly commissioncd
irpoeffTurres were called to discharge a
function that never pertained to the
presbytery at large, that of ordination.
 8 TRADITIONES
LiB.ni. custoditiir, provocamus eos, adversantur traditioni, dicentes se non
mas'sVj.ii* somm Presbyteris, sed etiam Apostolis exsistentes sapientiores, sin-
"•2- ceram invenisse veritatem. Apostolos enim admiscuisse ea quse
sunt legalia Salvatoris verbis : et non solum Apostolos, sed etiam
ipsum Dominum, modo quidem a Demiurgo, modo autem a medie-
tate, interdum autem a summitate fecisse sermones: 'severo indu-
bitate, et intaminate, et sincere absconditum scire mysterium :
quod quidem impudentissime est blasphemare suum factorem.
Evenit itaque, neque Scripturis jam, neque traditioni consentire
eos. ' Adversus tales certamen nobis est, o dilectissime, more ser-
pentum 2Iubrici [l. lubrice] undique effugere conantes. Quaprop-
ter undique resistendum est illis, si quos ex his retusione confun-
dentes, ad conversionem veritatis adducere possimus. Etenim si
non facile est ab errore apprehensam resipiscere animam, sed 3non
omnimodo impossibile est errorem effugere apposita veritate.

CAP. III.
De Apostolorum traditione, vel ab Apostolis in ecclesiis
Episcoporum successione.
1. Tbaditionem itaque Apostolorum in toto mundo mani-
festatam, in omni Ecclesia 4adest 5perspicere omnibus qui vera
velint videre, et habemus annumerare eos qui ab Apostolis instituti
sunt Episcopi in ecclesiis, et 6successiones eorum usque ad nos,
qui nihil tale docuerunt, neque cognoverunt, quale ab his deliratur.
Etenim si recondita mysteria scissent Apostoli, quse seorsim et

1 The Clebm. and Ab. MSS. omit et.
a swnmitate, ix tov rr\ripupaTos.
" The authority of MSS. Clebm.,
Ab., Voss. is in favour of lubrici. For
this reason I suspect the adverb hibrice
to have been written, as the translation
of atpoXepws, itself a false reading
perhaps for atpaKepuv. Orcece, /card
Totoiruv puixv vpuv iorw, <3 ayarrrrri,
Stpeuiv Slktjv atpakep&v xdVrjj iKtpeiyeiv
imxeipovp.ivti>v, the translator evidently
connected the latter word with the
wrong antecedent.
3 Ovk iSivaTOv, &\r/9elas wapareBd-
trr)s, iyvotav tpvyetv. Just.M.J.i. J2. Gb.
* rripetrriv, or perhaps simply itrrlv.
8 So Clkbm. and Ak. KaT6wTetr0ai.
Respicere would indicate d7ro(3\^7reo',
but then Traditionem would have been
construed with in, the equivalent of els.
6 Successiones is restored from the
Cleem. and Ab. MSS. in lieu of the
recepta lectio, successores. Clem. Rom.
may be compared. Kal ol 'Arr6ffTo\ot
r)p.tov iyvoitxav Sia tov Kvplov rjpuvv 'Irjtrov
XpiffTod, Sri ipts larai irrl tov 6v6putros
Trjs irrtffKorrrjs' Sia Tavrrpi o$v rrjv ahlav
rrp6yvtotrtv elXrjtp&res reXelav, KaTiffTrjtrav
Tois rrpoetpriptivovs, ko.1 /terafi> iwtvoptriv
SeStbKatrtv, Srrtos iav Kotp.r)du)ffiv, StaSi^tov-
toi irepoi SeSoKtp.affp.ivoi tlvSpes ttjv \et-
rovpylav a{rruv. Ep. ad Cor. 44.
 APOSTOLICiE. 9
g. »1. latenter ab reliquis perfectos docebant, his vel maxime traderent lib. m.
. . . . 1T 1 1 • ■"• 1
ea quibus etiam lpsas ecclesias comnnttebant. Valde enim per- ^^'jjj'-
fectos et irreprehensibiles in omnibus eos volebant esse, quos et "'• '■
successores relinquebant, suum ipsorum locum magisterii traden- ' T|m. m. ».
tes : 1 quibus emendate agentibus fieret magna utilitas, lapsis Tit- ' 7-
v autem summa calamitas. / Sed quoniam valde longum est, in hoc
tali volumine omnium ecclesiarum enumerare successiones, maxi-
mse, et antiquissimas, et omnibus cognitse, a gloriosissimis duobus
Apostolis 2Petro et Paulo Komse fundatse et constitutse ecclesise,
eam quam 3habet ab Apostolis 4traditionem, et annuntiatam ,
hominibus fidem, per successiones Episcoporum pervenientem
usque ad nos indicantes, confundimus omnes eos, qui quoquo
modo vel per "sibiplacentiam malam, vel vanam gloriam, vel per
csecitatem et malam sententiam, 6pra:terquam opoitet colligunt.
Ad hanc enim ecclesiam propter 7potentiorem principalitatem
m 176. necesse est omnem 8convenire Ecclesiam, hoc est, "eos qui sunt
undique fideles, 10inqua semper ab his, qui sunt undique, conser-
vata est ea quse est ab Apostolis traditio.

1 t3v o\vop6ovp(vwv. ecclesiastical government. Stieben con-

1 Paulo et Pelro, Clerm. and Voss.
* The Clebm. and Voss. MSS. have
habebat, eTxev instead of txf'•
4 Traditionem, here possibly the rule
of faith, the Apostolieal form of sound
words, or Creed, (see I. ii. iii), which was
sufficiently brief to be committed to
memory by converts from among the
most ignorant and barbarous tribes.
* avrapetSKelav, ThiebscH.
* praterquam oportet colligunt, irap'
6 Set awiyovo-t, for there scarcely seems
any reason to compress the idea into the
single word rapaowiyovai, as BlLLIUS
proposes ; both the preceding and follow-
ing words mark that the word refers to
the unauthorised meetings of those that
rejected the catholic traditions of the
Church.
7 potentiorem prindpalitatem. Clebm.
pontwrcm, SiaTTiviia<popur4pai' apxhv, cf.
Oiatf>opurcpov, Vol. I. 279, or, as SalMA-
sius imagined, Sta rh 4(alperov Trporreiov.
Gbabe proposes Std ttjk lnavuripav ap-
\:,v, in allusion, as he imagines, to the
seat of imperial rather than that of
siders the words to represent Sta ttjv
iKavorrtpav apxaidrTrra, wegen ihrer
hinreichenden, tuchiigen, anschnlicJien
AUerlkumlichkeit, Ursprunglichleit. But
where is there any trace of the notion
that the Church of Rome was to be
regarded for its higher antiquity 1 AU
the Churches traced back their origin to
the Apostles, and all the principal
Churches were alike antiquissimce.
8 o-wTptxea> ds, i. e. thould agree,
not assemble, as in synodal action.
9 eos, omitted in the Ab. but re-
tained in the Clebm. MS.
10 in qua. J inasmuch as; if taken
as the relative, (v J, it can hardly refer
to the Church of Rome; for how was
the Apostolical tradition preserved in
the Church of Rome, by the members of
foreign Churches 1 They preserved it
in their own Churches. But eV j might
refer to omnem Ecclesiam, and in either
case, the holding of Apostolical tradi-
tion, quod semper, quod ubique, quod ab
omnibus, is shewn to be the true ground
of catholic consent.
 10 SUCCESSIO

LiB.ni. 2. 1 QefieXiuxravrei ovv Kat otKoSofitja-avTes ol fiaKaptoi g. 202.

GB. III. iii. a ' A
mass. iii. J\iro<TTO\oi' *\ \ eKKAtjatav,
Tt\v i -\ t \;
Jxivw * Ttjs eTTia-KOTrijs
tiv ~ -*Aet-

Eu?b.H.K TOvpylav {# eve-velpicrav.

/v r Tovrov
. , tov Alvov
A TlavXos s,ev Tats
, ,
NiMph iv """P0? *■ 'f-oveov eirta-TOAacs /ne/nvtiTat. Ataoe^eTat oe ain-ov
'AviyKXriTOS • /ueTa toutov o^e to/tgd tottw a7ro tow 'Airo-
0"to'\o>»' t^ eiria-Koirt]v KXrjpovTat 3 K\>J/ui;y, 6 /cat ewpaKws tovs
fiaKaplovs ^Attoo-toXovs, Kai avfx^efSXtjKWS avTOts, koi eVt
evavXov to Kr/pvyfia twv 'AttogtoXwv Kat Tr)v irapaSoa-tv irpb
6<pQa\fiwv ej(wv, ov fiovos' eVt yap 7ro\\ot vireXetirovTO ToVe
virb twv 'Attoo-t6\wv SeStSayfievot. 'E7rt tovtov ovv tov
K\tj/xevTOS o-Taarews ovk oXlytjs tois ev KoptvQw yevofievtjs
aSeXcpots, eTreaTetXev t) ev 'Pdfirj eKK\r]a-la 4tKavwTaTt]v ypa-
<pr)v tois JZoptvQlots, ets etptjvtjv arvfJLfSt^aXpva^a avTOvs, Kal

2. Fundantes igitur et instmentes beati Apostoli Ecclesiam,

Lino episcopatum administrandse Ecclesise tradiderunt. Hujus
2Tim.iT.si. Lini Paulus in his quse sunt ad Timotheum epistolis meminit.
Succedit autem ei Anacletus : post eum tertio loco ab Apostolis
episcopatum sortitur Clemens, qui et vidit ipsos Apostolos, et con-
tulit cum eis, et cum adhuc insonantem prsedicationem Aposto-
lorum et traditionem ante oculos haberet, non solus ; adhuc enim
multi supererant tunc ab Apostolis docti. Sub hoc igitur Cle-
mente, dissensione non modica inter eos qui Corinthi essent fratres
s. ciem^ad facta, scripsit quse est Romse Ecclesia potentissimas literas Corin-
49. thiis, ad pacem eos congregans, et reparans fidem eorum, et

1 Upon the succession of the first
bishops of the Church of Rome, cf.
Till. Mem. n. 480. Dr Bcbton has
correctly observed that no point of
ecclesiastical history is involved in so
much perplexity and contradiction, as
ihe succession of the early bishops of
Rome. a.d. 56—58. The chief cause
of confusion has arisen from the suc-
cession being sometimes dated from
the Apostles, sometimes from Linus,
the first bishop that succeeded them.
See Vol. I. 214, n. 2.
a The two Apostles, S. Peter and S.
Paul, the joint founders of the Koman
Church, who however left the Church
in charge of Linus when they proceeded,
S. Paul to the West, and S. Peter into
Pontus. Vol. I. 2 14, n. 2.
8 Tjsrtdlliak affirms that Clemens
was appointed by S. Peter. Sicut Ro-
manorum Clementem a Pctro ordinatum
itidem. Prcescr. 32. Probably the Apo-
stles foresaw the changes that would be
caused by persecution, and they may
from the first have nominated the suc-
ceasion to so important a see, and for
several steps.
4 Stroth. einen sehr grundlichcn
Bricf. St.
 ROMANA. 11
dvaveovcra ti)v ttIcttiv avTtov, Kat 1 [dvayyi\\ovcra~J fjv vecovTi L^ml^1
dirb rwv 'AttocttoXwv irapdSocriv ei\rjcpei... OR. III. iii.
MASS. III.
iii. &
annuntians quam in recenti ab Apostolis acceperat traditionem, m.
annuntiantem unum Deum 2omnipotentem, factorem cceli et terne, «•
plasmatorem hominis, qui induxerit cataclysmum, et advocaverit f"
Abraham, qui eduxerit populum de terra iEgypti, qui collocutus !?; S.
sit Moysi, qui legem disposuerit, et prophetas miserit, qui ignem
praeparaverit diabolo et angelis ejus. Hunc Patrem Domini x.
nostri Jesu Christi ab ecclesiis annuntiari, ex ipsa 3scriptura, qui
velint discere possunt, et apostolicam Ecclesiae traditionem intel- 42.
ligere, cum sit vetustior epistola his qui nunc falso docent, et
alterum Deuin super Demiurgum et factorem horum omnium quse
sunt commentiuntur.

o. 803. 3* Tw Se KXqnevra tovtov StaSi^erat EvdpecrTOS'

xat t6v ILvdpetTTOv 'A^i^avSpos' etO1 ovtws <?ktos a7ro twv
,A7roo"ro'\w«' KaOlcTTaTai 'Svcttos' /xerd Se tovtov Te\ecr-
tpopos, os Kat evS6j~ws ifxapTvprjcrev eveiTa 4'Y<yjVoy, etra
TLios' M€^' ov 'AvtKtfTos' SiaSe^afiivov tov 'AviKtrrov 2a>-
TrjpOS, VVV SwSeKCtTW TOTTW TOV Ttjs eTTlCrKOTrrjs dlTO TWV 'AlTO-
<tto\wv KaTeyei K\rjpov 'E\ev6epos. T17 avrrj Ta£et Kat Trj
avrrj SiSa^rj rStaSo^J rj Te diro twv dirocrT6\wv ev Tp

3. Huic autem Glementi succedit Euaristus, et Euaristo

Alexander, ac deinceps sextus ab Apostolis constitutus est Sixtus,
et ab hoc Telesphorus, qui etiam gloriosissime martyrium fecit : ac
deinceps Hyginus, post Pius, post quem Anicetus. Cum autem
successisset Aniceto Soter, nunc duodecimo loco Episcopatum ab
Apostolis habet Eleutherius. Hac ordinatione et successione ea
quae est ab Apostolis in Ecclesia traditio et veritatis 6pneconatio
pervenit usque ad nos. Et est plenissima hsec ostensio, unam et

1 avayyfKXoKra is indicated, as hav- Clem. Rom., the various allusions to

ing been in the texts used by the trans-
Utor of Iren.£Us, and by Ruffinub in
rendering these words of Euskbius.
» The Clerm. and Voss. MSS. omit
omnipoientcm.
3 Scriptura, writing, i. e. Epiatle of
which are noted in the margin. The
Epistle is fouud in Vol. III. p. 89, of
the editor's Vindex Cath. The Pastor of
Hermas is styled y ypaipi]. IV. xxxiv.
4 See Vol. L p. 214, n. 2.
! See Vol. 1. p. 97, n. 2.
 12 POLYCARPI
LIH) s11' ^KKXritrla TrapdSocris Ka\ ro Trjs dXrj6e[as Ktjpvyfia KaTr)vTr]Kev
GB. lil.' iii. 61?
i rjfXUS.
» "
MAS8.HI.
■ 4. Kai YloXvKapiros Se ov fiovov viro ''Atto(Tt6Xwv
H- fia6r]Tev6e\s, Kal crvvavacrTpacpeis ttoXXois to?s t6v XptcrTOV
ewpaKocrtv, dXXa Ka\ vtto 'AttocttoXwv KaTacrTa6e\s els Tr)v
'A<r'iav ev Trj ev ^1/j.vpvr] eKKXricrla e-KicrKOtros, ov ko.\ r)fiets
ewpaKafiev Jev Trj TrpwTr] rjfiwv r)XiKia, 3 eirnroXv yap irape-
fxeive, Ka\ irdvv yr/paXeos, evSoj^ws Ka\ eirtcpavecrTaTa 3 fiap-
Tvprjaras, ej^rjXde tov /3lov, TavTa StSd^as de\, a Ka\ Trapd
twv 'AttoottoXwv efiadev, a Ka\ r) eKKXtjcrta irapaSiSwcriv, d

eandem vivificatricem fidem esse, quae in Ecclesia ab Apostolis

usque nunc sit conservata, et tradita in veritate.
4. Et Polycarpus autem non soliim ab Apostolis edoctus, et
conversatus cum multis ex eis qui Dominum nostrum viderunt ;
sed etiani ab Apostolis in Asia, in ea quse est Smyrnis Ecclesia
constitutus Episcopus, quem et nos vidimus in prima nostra setate,
multum enim perseveravit, et valde senex gloriosissime et nobilis-
sime martyrium faciens exivit de hac vita, hsec docuit semper qme
ab Apostolis didicerat, 4quse et Ecclesise tradidit, et sola sunt m

1 See the Epistle of Iben.eus to Flo- Eusebium transtulerit : Et haec Ecclesiae

rinus in the Appendix; t;J rrpilrrri r]\tKta
will mean about the age of twenty
years. Cf. Vol. I. p. 331. See also
Dodwell, Diss. in Iren. ih. 6.
a Polycarp suffered martyrdom about
the year 167, in the early part of the
reign of M. Aurelius. His great age of
eighty-six years, during which, as he
declared, he had served Christ, shews
that he might have heard S. John when
nearly twenty years of age. Smyrnceo-
rum ecclesia Polycarpum ab Johanne
collocalum refert. Tert. Pr. 32. It is
remarkable that Iren^eus speaks of his
appointment as being inrb irrocrb\wv.
3 The account of the martyrdom of
S. Polycarp is found in the editor's
Vindex Catk. IH. 74.
4 Quce et Ecclesice tradidit. Juxta
Grceca & Kal rj iKK\v<rla rrapablSuoiv,
repone, quse et Ecclesia tradit. Nam
licet Ruffinus quoque Irencei verba apud
tradebat; scilicet Polycarpus; nnde Usse-
rius in Not. ad verba Irencei inter Testi-
monia Veterum de Polycarpo, kujus
Epislolce prcefixa, suspicatur, in veteris
Interpretis et Ituffini Codicibus lectum
fuisse, a Kal rfi 'EkkKvvIq wapiSuKe;
priorem tamen lectionem genuinam esse
patet ex sequentibus, ubi de eodem Poly-
carpo ait, quod testatus sit, se ab Apo-
stolis accepisse pXav koX pivnv rairrnv
a\rf6eiav rrp> inrb rrjs iKK\ri<rlas rapa-
SeSopivnv. Quce kuce, de quibus jam
agimus, exacte sunt ccmsona. Et totum,
insuper capnt hocce traditionem Ecclesice
sonat, de quaproinde et kcec verba accipio.
Grabe. The venerable Father seems to
have had the following passages of his
still more venerable preceptor's Epistle
to the Philippians in his mind. Aii
drro\irrbvres rr)v paraibrnra rwv rroWwv,
xal ras iJ/evSoSiSaaKaXlas, irrl rbv ij-
apxvs r)pXv rrapaSoBivra \byov imarptyu-
 DIGNITAS. 13

/cat fxova eartv aKijOtj. MapTvpovcrtv tovtois ai KaTa Ttjv u£

'Aalav 'E/c/cXi;crtat irdaat, Ka\ oi fxiyjpt vvv SiaSeSey/xivot mass.'
tov Tio\vKapirov, iroWw a^toiriaTOTepov /cat (3e/3atoTepov
a\t]6elas fxdpTvpa ovTa Ova\evTtvov /cat MapKIWV0S Kat TWV
\onrwv KaKoyvwfidvwv. *Of Ka\ eirt ^'Avik^tou eirtStifxriaas
*4. Tp 'Pw/xti, TroXXoy? cltto twv irpoeiprmivwv 3 aipertKwv evi-
arpe\^ev eis Ttjv iKK\t/aiav tov Oeov, /xiav /cat fx6vt)v TavTtjv
aXijdetav Kt]pvj~as inrb twv 'AiroaTo\wv irapet\r](pivai, Ttjv
virb Ttjs eKK\tj<rlas TrapaSeSoftivtjv. 3Kat eialv oi aKtjKOOTes
avTOv, oti 'lwdvvtfs 6 tov K.vplov /xadtjTtjs ev tj/ 'Ecpiaw
Tropevdeis \ovaaa6at, /cat iSwv eaw JZqptvdov, e^XaTO tov
j3a\avelov /xtj \ovcrdfxevos, aXX' eTrettrwv (pvyw/xev, fxij /cat
to fia\avetov avfxtriari, evSov ovtos K.t]plv6ou tov Ttjs d\t]-
detas e^dpov. 4Kat avTOS Se 6 Tlo\vKap7ros MapKtwvt iroTe
vera. Testimonium his perhibent quae sunt in Asia ecclesiae
omnes, et qui usque adhuc successerunt Polycarpo : qui vir multo
majoris auctoritatis, et fidelior veritatis est testis, quam Valentinus
et Marcion, et reliqui qui sunt perversse sententise. Is enim est
qui sub Aniceto cuin advenisset in urbem, multos ex his quos
pnediximus, haereticos convertit in Ecclesiam Dei, unam et solam
hanc veritatem annuntians ab Apostolis percepisse se, quam et
Ecclesise tradidit. Et sunt qui audierunt eum5, quoniam Johannes
Domini discipulus in Epheso iens lavari, cum vidisset intus Cerin-
thum, exsilierit de balneo non lotus, dicens, quod timeat ne bal-
neum concidat, cum intus esset Cerinthus inimicus veritatis. Et
fitv, § 7* IlapaicaXw ofr ndvTas v/xas Euskbius, H. S. iii. 28. It is also
iretfapxfu' rcji Xdyif ttjs SiKawavyTjs, Kal related by Epiphan. c. Hier. xxx. 14,
ao~Ktu> waaav viroaovijv, rjr KaX tSere Kar' Theod. Hwr. Fab. 11. 3, Nicephor. xxx.
6<p8a\fiovs, ou fibvov tv tols fiaKapiois 3, although Epiphanius tells the story
'lyvaTlip, xal Zwalfuf Kal 'Pow/Xfj- dXXd of Ebion, not of Cerinthus. It ia not
koI iv dXXois tois U; ifuav, Kai b aVT$ at all improbable that there may have
Ilat/X^), icai rots \oittois dirooroXots, § 9, been some foundation of truth for the
Yind. Cathol. 11. 191. aecount, and that S. John may have
1 A.D. 158. See the Epistle of Ibk- met somewhere with the heresiarch ; for
N*U8 to Victor among the fragmentary we know but little of his apostolical
remains, at the end of this Yolume. labours. The account, however, is dis-
1 The heretics here alluded to were credited by German theologians.
followers of Valentinus, Cerdon, and 4 S. Jerom says that this took place
Marcion, all of whom had passed some at Rome, de Vir. 111. 1 7.
time in Rome. • dicentem is added in the Ar. MS.
* Thig same account is repeated by but not in Cl. and Voss.
 14 CATHOLIC.33
lib ih- eis oy^iv avTw e\66vri kcu (pycravTi, 1 eirtyivwcrKets r)fj.as', aireK-
OB. III. iii. pldij- eirtytvwaKw [<re] tov irpwTOTOKOV tov ^EaTava. Tocr-
MASS. III.
iii. 4.
avTt]v ol 'AttoVtoXoj kui ot /uaOrjTal avTwv ecryov evXafteiav,
irpbs to /jLtjSe f-exP1 \6yov Kotvwvelv Ttvl twv irapa^apacr-
crovTwv Tr/v aXrjBeiav, ws Kat HavXos ecptjaev alpertKOV
avOpwTrov fieTa. fdav Kai "SevTepav vovQecrlav irapatTOv, elSws
oti efcecrTpaiTTai 6 toiovtos, Ka\ d/xapTavet, wv avTOKaTa-
KptTos. "Ectti Se koi e-7TicrTo\ri TloXvKapTrov Trpos ^CKiinrrjcrlovs

ipse autem Polycarpus Marcioni aliquando occurrenti sibi, et

dicenti, Oognoscis nos? respondit: Cognosco te primogenitum
Satanse. Tantum Apostoli et horum discipuli habuerunt timorem,
3ut neque verbo tenus communicarent alicui eorum qui adulterave-
nt m. 10. rant veritatem, quemadmodum et Paulus ait: Hwreticum aufem
hominem post unam correptionem 2devita, sciens quoniam perversus
est qui est talis, et est a semetipso damnatus. Est autem et epistola
Polycarpi ad Philippenses scripta perfectissima, ex qua et charac-

1 iinyiviio-Keis. Valesius, in his sebius, indicated also by Ruffinus and

notes on this passage in Eusebius,
considers the word to have been used in
the sense of fraternal recognition ; as the
deacon, in the celebration of the eucha-
rist in the discharge of his office, said to
those approaching the Lord's table, iri-
yaiiiSKere dXXrjXous. S. Chrtsostom
also interprets the word, i Cor. xvi. 18,
as implying friendly regard. Grabe
considers this interpretationtobeincon-
sistent with the Apostle's reply, which
would then mean, as he thinks, Saluto
te primogenitum Satance. But there may
be a similar play upon the word to that
of Julian the Apostate, dviyvw, (yvoiv,
Kariyvav. The heretic having used the
term in its conventional sense, the Apo-
stle may have adopted it in his reply in
its ordinary meaning, e. g. Do you not
hnovj mei I know you to be, &c. Hip-
polytus may be compared : lovrio-ri to
Tvwdi ceavrbv, iiriyvods rbv TrewonjKbra
0eoV T(p yap iiriyv&vai iavrbv, iirtyvtv-
(rdijvai cvfi^ipnKe rt$ Ka\ovfiivtp vt ai)-
toD. Ph. X. 34. The Clerm. reading,
cognosce me, agrees reniarkably with the
varia lectio of the earlier Edd. of Eu-
Nicephorus, iiriyLvuaKi fie.
3 The Greek text, as at present, has
xal Sevripav, and the same Scripture is
quoted similarly, I. xiii. 3, where the
translator has ct secundam; it is probable
therefore that et alteram may have been
removed from the translation in this
passage, to bring it into harmony with
the old Italic version, which omitted the
words, as may be seen in Tertull.
Prcescr. Hctr. 6, S. Ctpr. ad Quir. ni.
78, Ep. lv. Pseud-Ambros. in Tit. iii.
10, &c. The Syriac Version agrees
with the Greek text.
3 ut neque verbo tenus communicarent.
Stieren's reading having been adopted,
his note is also added : Sic Erasm. Gall.
Grtn. et Codd. Mero. h. et Arund.
(Grab. et Mass. editionum priorum Uc-
tiones non satis accurate referunt.) In
Cod. Voss. pro neque hgitur ne, et omit-
titur tenus. In Clabom. Ugitur, ut ne
verbo bonos communicarent ; Mass.
conjioit pro verbo bonos scribendum
verbo bono aut verbo tenus. Feuabd.
omisit ut et pro neque scripsit ne ;
Gbab. rcstituit nec et delerit tenus;
 TRADITIONES. 15
yeypaufievtf 1 tKavwTaTt}, e£ /cai toc ^apaKTtjpa Ttjs irtcrTews lib. iii.
avrov, Kai to Ktjpvyua Ttjs a\tj9elas, ol ftovXouevoi Kat massmii.'
o. s«3. tppovTiXpvres Ttjs eavrwv arwrtjplas SuvavTai uaOetv. 'AXXa 1-!—
M. 178. /ra< » ev 'EAeVto eKKXnarla vtto TlauXov uev TedeueXiwfievti, i». 23.
* ' Niccph. iil.
'ItoaVi/oi/ o*ee irapaueivavTOS
irapauelvavTOS avrots ue^pt
uewpi Tft)"
twv T,
Lpatavov XP°" ct- Tom. 1.
i/(of, udpTVs aXtjdtjs ea-Ti Ttjs twv 'A.ttoo-toXwv irapaSoo-ews. p. 331.

terem fidei ejus, et prsedicationem veritatis, qui volunt et curam

habent suae salutis, possunt discere. Sed et quse est Ephesi ec-
clesia a Paulo quidem fundata, Johanne autem permanente apud
eos usque ad Trajani tempora, testis est verus Apostolorum tra-
ditionis.

CAP. IV.
Testificatio eorum qui Apostolos viderunt de prcedi-
catione veritatis.
I. Tant/E igitur ostensiones cum sint, non oportet adhuc
quserere apud alios veritatem, quam facile est ab Ecclesia sumero ;
cum Apostoli, quasi in depositorium dives, plenissime in eam con-
tulerint omnia quse sint veritatis : uti omnis quicunque velit, sumat
ex ea potum vitee. Hsec est enim vitae introitus ; omnes autem
reliqui fures sunt et latrones. Propter quod oportet devitare qui-
dem illos ; quae autem sunt Ecclesiae, cum summa diligentia dili-
gere, et apprehendere veritatis traditionem. Quid enim? Et si
de aliqua modica quaestione disceptatio esset, 2nonne oporteret in

Mabh. ut ne verbo tenus com. Equidem But his epistle is all-sufficient, iKavur&rri,
rcro neque verbo tenus excudi jussi, ut to teach those that are desirous to learn.
Oraca ct Latina omnino concinant. The * Tkrt. dePr. H. c. 36. Agejam qui
Clekm. and Ak. rcadings are correctly voles curiositalem melius exercere in nego-
described. tio salutis ture, percurre Ecclesias Apo-
1 iKavurirn, interpretera have taken stolicas, apud quas ipsce adhuc cathedrm
this word in an absolute sense : whereas Apostolorum suis locis prcesiderUur, apud
it serves to introduce the reinainder of quas ipsa; authenticce literce eorum reci-
tlie scntence. Hence the old version tantur, sonantes vocem et reprcesentantes
renders it perfectissima, RcFFimjs pcr- faciem uniuscujusque. Proxime est tibi
valida, Valebius luculentissima, &c. Achaia, habes Corinthum. Si non longe
But Irkn.eub having shewn the high es a Macedonia, habes Philippos, habes
authority of Polycarp as having con- Thessalonicenses. Si jiotes in Asiam ten-
vereed with an Apostle, and with aposto- dere, habes Ephesum. Si autem Italice
lical inen, winds up with tlie stateinent, adjaces, habes Romam, &c. Orabe.
 16 TRADITIO VERA
lib. iii. antiquissimas recurrere ecclesias, in quibus Apostoli conversati
mass iii sun*' e* a^ e's Pr£esenti qutestione sumere quod certum et re
iv. i. liquidum est? Quid autem si neque Apostoli quidem Scripturas
reliquissent nobis, nonne oportebat ordinem sequi traditionis,
quam tradiderunt iis quibus committebant ecclesias ? Cui ordina-
tioni assentiunt multa? gentes ^barbarorum eorum qui in Christum
credunt, sine 2charta vel atramento scriptam habentes per Spiritum
in cordibus suis salutem, et veterem traditionem diligenter custo-
dientes, 3in unum Deum credentes fabricatorem cceli et terras, et G- ^06-
omnium quse in eis sunt, 4per Christum Jesum Dei Filium. Qui
propter eminentissimam erga figmentum suum dilectionem, eam
quae esset ex Virgine generationem sustinuit, ipse per se hominem
adunans Deo, et passus sub Pontio Pilato, et resurgens, et in
claritate receptus, in gloria venturus Salvator eorum qui salvantur,
et judex eorum qui judicantur, et mittens in ignem seternum
transfiguratores veritatis, et contemtores Patris sui et adventus
ejus. Hanc fidem qui sine literis crediderunt, quantum ad sermo-
nem nostrum, barbari sunt : quantum autem ad sententiam, et
consuetudinem, et conversationem, propter fidem perquam sapien-
tissimi sunt, et placent Deo, conversantes in omni justitia et cas-
titate et sapientia. Quibus si aliquis annuntiaverit ea quse ab
hsereticis adinventa sunt, proprio sermone eorum colloquens,

1 Hippolytus may be compared: tabulis cordis carnalibm. S. Hiebon.

toirov toIvvv tov \6yov KpaTi)aavTes
/j.adniTo.1 "EWr/ves, Alyiirrtot, Xa\Saiot
Kal rcav yevos av6ptirro>v, tL t6 deiov Kal r)
tovtov ellraKTos 5-ijp.iovpyta rap' i)ti£v
twv <pl\uv tov Qeov, Kal /j.t) Kop.iro\6yu
toCto iitTKT)Kl>TWV, &\\' r) d\r)8elas yvtliaei
fcal daK-qaet crucppoovvns els airboei^iv ai-
toO \6yovs voiovp.ivwv. Ph. X. 31. In
the same way he addresses the various
families of the human race brought back
to God in Christ : TotoOYos 6 wepi rb detov
d\y)6T}s \6yos, 01 &v6pcorcot "EW-qvh re
Kal Hdppapoi, XoXSoToi re koX 'Aaaiptot,
AlyiTTtoL re Kal ALfives, "IpSoi re Kal
AWLotcs, KAtoi re Kal ol cTTpaTTtyovvres
AarTvot, irdvres re ol tt)v ~Evptbir7jv, 'AoLav
re koX At^v7)v KaTotKovvres, oXs ovp.j3ov\os
tyu yLvofxat, tpt\avdpojWov A6yov vrrdp-
X<ov fia8rrr7)s k. t. \. Ph. X. 34.
2 Quod ab Apostolis traditum non
seribitur in charta et atramento, sed in
Ep. xxxviii. al. LXI. ad Pammach.
3 Iken.eus exhibits an abstract of
the Eastern Creed, rather than that of
the Roman Church. See the editor's
Hist. of the Athanas. Creed, p. 68o.
Hippolytus, in describing the faith of
the Church Catholic, has rather the
schools of philosophy in riew, and he
expresses himself accordingly: Qebs els
6 rrpoiros Kal fidvos Kal aTrdvroiv Troti)rr)s
Kal Kiptos, avyxpovov Hoxev ovdev, ov
x^os drretpov, ovx vSoip dti^Tprfov, 7*) yrjv
arejspav, ovxl aipa TVKvbv, 06 irvp Oepptbv,
ov Tvevp.a \eirrbv, ovk oipavov fieyd\ov
Kvaviav fioptp-qv a\\' ijv els ptbvos eavrtp,
6s 6e\r)aas irroLr/ae tA 6vra, ovk 6vra
rrpbrepov, t\t)v 6re r)8t;\r)ae Totetv, us
tfiwetpos tov riov iaofihuv. Ph. X. 32.
4 Ke\eiovros llarpbs ylveodai Kbapjov
rb Karct (v A6yos dwere\etro apioKtav
Qetp. Ph. X. 33.
 IliERETICORUM PRiESCRIPTIO. 17
statim concludentes aures longo longius fugient, ne audiro quidem lib. iii.iy.i.
sustinentes blasphemum colloquium. Sic per illam veterem Apo- mass/hi.
stolorum traditionem, ne in conceptionem quidem mentis admit- —
tunt, quodcunque eorum portentiloquium est, neque ^enim congre-
gatio fuit apud eos, neque doctrina instituta.
2. Ante Valentinum enim non fuerunt, qui sunt a Valentino;
neque ante Marcionem erant, qui sunt a Marcione ; neque om-
nino erant reliqui sensus maligni, quos supra enumeravimus,
antequam initiatores et inventores perversitatis eorum fierent.

OvaXevrivoi fiev yap i}\6ev ets 'PwfjLijv eiri "Yylvov rjKuacre H- E-

Se eirt Tllov, xat irapefietvev ea>s 'AvtKt/TOV. K.ep§MV Se 6
irpo IMapKiwvos, Kat ovtos eirt I yivov, os rjv evaTOS eiri-
U.M9. ctkottos, eis tijv eKKXrjerlav e\0wv Kat 3 e£ofio\oyovfievos, ovtws
SteTeXecre, iroTe fiev XaOpoSiSaaKaXwv, woTe Se TraXtv e^O/Uo-
Xoyovfievos, iroTe Se e\ey)(Ofievos e(j) ots eSlSacrKe KaKws, 4KaJ
(MpiaTanevos Ttjs twv aSeXcpwv crvvoSlas.

Valentinus enim venit Romam sub Hygino; increvit vero sub

Pio, et prorogavit tempus usque ad Anicetum. Cerdon autem qui
ante Marcionem, et hic sub Hygino, qui fuit octavus «piscopus,
ssepe in ecclesiam veniens, et 3exhomologesin faciens, sic con-
summavit, modo quidem latenter docens, modo vero exhomologesin
faciens, modo vero ab aliquibus traductus in his quse docebat
male, 4et abstentus est a religiosorum hominum conventu.

1 Grabe, Mass. and Stieben have
neque dum on the sole authority of the
Vos8. MS., in which however dum U
sul istituted for enim. It is therefore
cancelled, and it is superfluous ; the
Greek reads naturally as, oi yap rjv ner
avr&r r) (KK\ij<rla, ovSi i) SiSaaKaXla
iSpaiuntvn. Billius renders congregati»
by ovva£ii, but Synagoga and Ecclesia
are synonymous terms in c. vi. He
also expresses doctrina by SiSaaKaXeiov,
whereasthat word means a school, which
heretics unfortunately had formed.
* See Vol. I. p. 114, n°te *> where
the position of Hyginus in the Roman
succession is discussed.
s Exhomologesin. Vol. I. in, n. i,
Mid p. u6, n. 3.
VOL. II.
4 Notanda sunt imprimis hmc Irencei
verba de Cerdone Ilmretico: quem post
confessionem hmreseos in Ecclesiam ad-
missum fuisse dicit ab Hygino Somano
Pontifice, ac deinceps in urbe Eoma man-
sisse; nunc occuUe doctrina suam spar-
gentem, nunc rursus confitentem errorem
suum, nunc convktum pravm hmreticm-
que doctrinm, eoque nomine ab Ecclesia
segregatum. Ex quilms colligere licet, in
hmreseos crimine secundm confessioni lo-
cumfuisse; et haireticos, qui post confes-
simemetabdicaiionemerrorissuiad pris-
tinum dogma iterum rediissent, quosnunc
relapsos vocamus, tunc lemporis ad secun-
dam confessionem et pamitentiam admis-
sosfuisse. Tandem vero Cerdo, conviclus
quod post lotics iteratam Exomologesin,
2
 18 NON ERRABANT
lib. in.iv.3. 3. Marcion autem illi succedens invaluit sub Aniceto, 1 decimum
GB. III. iv. . . ... .
MJwVn' 'ocum episcopatus continente. Keliqui vero qui vocantur Gnostici,
a 2 Menandro Simonis discipulo, quemadmodum ostendimus, acci-
pientes initia, unusquisque eorum, cujus participatus est sententise,
ejus et pater, et antistes apparuit. 3Omnes autem hi multo pos-
terius, mediantibus jam Ecclesise temporibus, insurrexerunt in
suam apostasiam.

OAP. V.

Ostensio quod et Dominus et Apostoli in veritate edi-

derint doctrinam, et non secundum audientium
opinionem.

1. Traditione igitur quse est ab Apostolis, sic se habente in

Ecclesia, et permanente apud nos, revertamur ad eam, quse est ex
Scripturis ostensionem eorum qui et Evangelium conscripserunt
Apostolorum, ex quibus conscripserunt de Deo sententiam, osten-
Joh. xiv. e. dentes quoniam Dominus noster Jesus Christus veritas est, et
mendacium in eo non est. Quemadmodum et David eam quse est
ex Virgine generationem ejus, et eam quse est ex mortuis resur- g. 207.
Ps. uxxiv. rectionem prophetans ait : Veritas de terra orta est. Et Apostoli
autem discipuli veritatis exsistentes, extra omne mendacium sunt :
non enim communicat mendacium veritati, sicut non communicant
tenebrse luci ; sed prsesentia alterius excludit alterum. Veritas
ergo Dominus noster exsistens, non mentiebatur : et quem sciebat

pestiferum virus erroris sui occultc spar-
rjcret, pcnitus se ab Ecclesia removit. Jd
enim sonant Jrencei verba; quce Jlufi-
nus et Christophorsonus perperam meo
judicio interpretati sunt. Neque enim
Cerdonem ex Eoclesia ejectum fuisse dicit
Irenaius; sed ipsum se ab Ecclesia peni-
tus segregasse. Ex quo apparet, Cerdonem
suo ipsius judicio condemnatum, prce-
venisse Ecclesice senteniiam. Vales. tn not.
ad Eus. Here abstentus est seems to be
equivalent to abstinuit se; but see Vol.
I. p. 16, n. 1.
1 decimum. This word helps to esta-
blish tmros above, and nonus instead of
octavus in the Latin. Possibly the
translator read there, H for G.
3 Simon himself is generally men-
tioned as the father of Gnosticism. Vol.
I. pp. 195, 219, n. 3, mi, 249. Menan-
der symbolised with Saturninus, and in-
troduced many notions from the Cabbala.
3 This last sentence is omitted in the
Clebmont and Voss. MSS. Massuet
suspects that it is a marginal note. The
supposition is perhaps strengthened by
the omission of autem in the Ab. MS.
But hi, as I imagine, refers to the
Marcosians, and other branches of the
Valentinian stock, uco-o6iituv rijs 'Ek-
K\tj<rlat xpiSxwi', and not to their pre-
decessors.
 APOSTOLI. 19
labis esse fructum, non utique Deum confiteretur et Deum ora- ub. m.v.i.
' * OR. III. v.
nium et summum Kegem et Patrem suum, perfectus nnperfectum, M*ss. iu.
spiritalis animalem, is qui in Pleromate esset eum qui extra Ple-
roma. Neque discipuli ejus alium quemdam Deum nominarent, aut
Dominum vocarent prseter eum, qui vere esset Deus et Dominus
omnium : quemadmodum dicunt hi, qui sunt vanissimi sophistae,
quoniam Apostoli cum hypocrisi fecerunt doctrinam secundum au-
dientium capacitatein, et responsiones secundum interrogantium
^suspiciones, caecis caeca confabulantes secundum caecitatem ipso-
rum, languentibus autem secundum languorem ipsorum, et erran-
tibus secundum errorem eorum : et putantibus Demiurgum solum
esse Deum, hunc annuntiasse ; his vero qui innominabilem Patrem
capiunt, per parabolas et senigmata inenarrabile2 fecisse myste-
rium: uti non quemadmodum habet ipsa veritas, sed 3et in hy-
pocrisi, et quemadmodum capiebat unusquisque, Dominum et
Apostolos edidisse magisterium.
2. Hoc autem non cst sanantium, nec vivificantium, sed
magis gravantium, et augentium ignorantiam ipsorum : et multo
verior his Lex invenietur, maledictum dicens omnem, qui in erro- j5™'-
rem mittat caecum in via. Qui enim ad inventionein missi erant
errantium Apostoli, et ad visionem eorum qui non videbant, et ad
medicinam languentium, utique non secundum prsesentem opinio-
nem colloquebantur eis, sed secundum veritatis manifestationem.
Nec enim quilibet homines recte facient, si csecos jamjamque per
praecipitium ferri incipientes, adhortentur insistere illi periculosis-
siniae viie, quasi vere rectae, et quasi bene perventuri sint. Quis
autem medicus volens curare segrotum, faciet secundum concupi-
scentias aegrotantis, et non secundum quod aptum est medicinse ?
Quoniam autem Dominus medicus venit eorum qui male habent,
ipse testificatur, dicens: Non est opus sanis medicus, sed male luo.y.si,32.
habentibus. Non veni vocare justos, sed peccatores ad pcenitentiam.
Quomodo ergo qui male habent confirmabuntur ? et quomodo pec-
catores poenitentiam agent? Utrum perseverantes in eisdem
ipsis ; an e contrario, magnam commutationem et transgressionem
prioris conversationis accipientes, per quam et segritudinem non

1 Grace &iroAij^«s, pro opinionibut may not tlie author have written tppi-
dixit Interpra. Massubt. traaOai '
3 Tofs bi t6v &KciToi>6f.ta(TToi> IIar^)a 3 et is carelesslv omitted by Mass.
XUfoucw, 6ia Trapaf}o\wv Kal alviyndruv and Stieren, who follows the Bene-
anpTfTov xKicaaBax rd iivcriiptov. But dictine text.
2—8
 20 DEUM PATREM ET FILIUM
uriiu.!. modicam, et multa peccata sibimetipsis importaverunt? Ignorantia
MAvSa ra autem mater horum omnium per agnitionem evacuatur. Agnitic-
nem ergo faciebat Dominus suis discipulis, per quam et curabat m. lao.
laborantes, et peccatores a peccato coercebat. Non igitur jam
secundum pristinam opinionem loquebatur eis, neque secundum
suspicionem interrogantium respondebat eis ; sed secundum doctri-
nam salutarem, et sine hypocrisi, et sine personse ^acceptatione.
3. Quod etiam ex Domini sermonibus ostenditur : qui quidem
his qui erant ex circumcisione ostendebat Filium Dei, eum qui per
prophetas prsedicatus fuerat Christum, hoc est semetipsum, mani-
festabat, qui libertatem hominibus restauraverit, et attribuerit in-
corruptelse hsereditatem. Gentes autem iterum docebant Apostoli,
Act. xw. 14 ut relinquerent vana ligna et lapides, quse suspicabantur esse deos,
et verum colerent Deum, qui constituisset et fecisset omne huma-
num genus, et per conditionem suam aleret et augeret et constabi-
liret, et eis esse prsestaret; et ut exspectarent 2filium ejus Jesum
Christum, qui redemit nos de apostasia sanguine suo, ad hoc ut
essemus et nos populus sanctificatus, de coelis descensurum in vir-
tute Patris, qui et judicium omnium facturus est, et ea quse a Deo
sunt bona donaturus his, qui servaverint prsecepta ejus. Hic in
novissimis temporibus apparens, lapis summus angularis, in unum
Ephcs. n. 17. collegit, et univit eos qui longe, et eos qui prope, hoc est, circum-
oen. ix.27. cisionem et ^prseputium, dilatans Japhet, 4et constituens eum in
domo Sem.

CAP. VI.
Ostensio quod in Scripturis nemo alius Deus nominatur,
nec Dominus nuncupatur, nisi solus verus Deus
Pater omnium et Verbum ejus.
1. Neque igitur Dominus, neque Spiritus sanctus, neque Apo- o.noa.
stoli eum qui non esset Deus, definitive et absolute Deum nominas-
sent aliquando, nisi esset vere Deus ; neque Dominum appellas-
sent aliquem ex sua persona, snisi qui dominatur omnium Deum

1 acceptatione, as in the Clerm. MS.
aTrpoawwoKiin-TWi, the Syriac periphrasis
for avvwoKpirut.
3 The Clerm. MS. has Filium Dei
ejus in Christum Jesum, which may have
arisen out ofFilium Dei Jesum Christum.
The word Jesum having been lost in ejas
in, would be added again after Christum.
3 The Clekm. and Voss. MSS. have
the not improbable reading prceputia-
tionem, aKpo^varlav.
4 et, inserted by Mass. from the
Clerm. and Voss. MSS.
5 d p.j) rbv wdvrwv KparovvTa Qciv.
 PR^DICAT S. SPIRITUS. 21

Patrem, et Filium ejus qui dominium accepit a Patre suo omnis LIB.1II.TM.
OR. 111. v i.
conditionis, quemadmodum habet illud : 1 Dixit Dominus Domino MASS. vi. 1.
III.
meo, Sede a dextris meis, quoadusque ponam inimicos tuos sappe-
Ps. eix. 1.
daneum pedum tuorum. Patrem enim Filio collocutum ostendit :
qui dedit ei hsereditatem gentium, et subjecit ei omnes inimicos.
Vere igitur cum Pater sit Dominus, et Filius vere sit Dominus,
merito Spiritus sanctus Domini appellatione signavit eos. Et
iterum in eversione Sodomitarum Scriptura ait: Et pluit 2Do- Gen. xix. 24.
minus super Sodomam et Gomorrham ignem et sulfur a Domino
de coelo. Filium enim hic significat, qui et Abrahre collocutus
sit, a Patre accepisse 3potestatem judicandi Sodomitas propter
iniquitatem eorum. Similiter habet illud : Sedes tua Deus in Ps. xliv. 7
seq.
aternum ; virga directionis, virga regni tui. Dilexisti justitiam,
et odisti iniquitatem, propterea unxit te Deus, Deus tuus. 4Utros-
que enim Dei appellatione signavit Spiritus, et eum qui ungitur
Filium, et eum qui ungit, id est Patrem. Et iterum : Deus stetit Ps. lxxxi. 1.
in synagoga Deorum, in medio autetn deos discernit ; de Patre, et
Filio, et de 6his qui adoptionem perceperunt, dicit : hi autem sunt

1 lisdem Scripturce dictis ad pro- Id Verbum Pilius ejus appeUatum in

positum suum utUur, quibus Justinus in
Dialogo cum Tryphone, p. 277. edit.
Paris. adeo ut hunc l<jcum Ireneeo pra
oculi» fuisse cum hcec scriberet, mihi
nullum sit dubium. Gbabe. Upon this
particular text see tbe Rabbinical gloss
at p. 167 ofthe editor's work on the Creeds.
Feuabd. remarks that Christ, Matt. xxii.
44, interprets this text of Himself and
of the Father ; S. Paul also makes the
same application of it, 1 Cor. xv. 15,
and Hebr. L 13. The Clebh. MS. reads
Sedc ad dextram meam quousque.
* Dominus...a Domino. The early
fathcr8 have very generally produced
this text in proof of the Qodhead of the
Son, as well as of his distinct hypostatic
subsistence. " No man hath seen the
Paiher at any lime, the only begoUen Son
he hath declared him ;" for tbis reason,
wherever under the old dispensation
God is said to have revealed himself to
hia favoured servants, this was consider-
ed to have been effected through the
agency of the Son. Tebtullia» ex-
presses the primitive faith when ho says,
nomine Dei, varie vitum Patriarchis, in
Prophetis semper auditum; postremo de-
latum ex Spiritu Patris Dci, &c. Prascr.
13. And as Iren^us soon after says,
Hoc est FUius, qui secundum manifes-
tationem hominibus advenit, &c. Hence,
since God appeared to Abraham, it was
the manifestation of God the Son, who
subsequently rained down firo and brim-
stone upon the cities of the plain, Domi-
nus a Domino. Cf. 1 Tim. i. 18.
s Gbabe reads potestatem ad judi-
candum, the Clebm. MS. potestatem ad-
judicandi. The reading of the Voss.
MS., which is followed by Stieren, is
adopted also above. It corresponds
more porfectly with that which we may
imaginc to have been in the Greek,
i^ovffiav tou Kplvtw.
4 Ita et Justinus M. in Dial. cum
Tryph. p. 277, cilatis iisdem Davidis
rcrbis subdit : el oiv xal iWov rivb. Bto-
\oyciv Kal KvptoXoyeiv rb nTeO/xa rb ayiov
tpark vueU, ~ara rbv Tlartpa ruv S\uv
KaX rbv Xpiorbv avrov. Gbabe.
5 Tebtullian gives a similar ex-
 22 PATER ET FILIUS
LIB. III. vi.l Ecclesia. Haec enim est synagoga Dei, quam Deus, hoc est
GB. III. vi.
MASS. III. Filius ipse per semetipsum collegit. De quo iterum dicit : Deus
vi. 1.
deorum Dominus locutus est, et vocavit terram; quis deus? de
Ps. xlix. 1.
Ps. xlix. 3. quo dixit : Deus manifeste veniet, Deus noster, et non silebit : hoc
est Filius, qui secundum manifestationem hominibus advenit, qui
Esai. lxv. 1. dicit : Palam apparui his qui me non qucerunt. Quorum autem
Ps. lxxxi. 5. deorum l quibus dicit : Ego dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes.
Bom. viii. 15. His scilicet qui adoptionis gratiam adepti sunt, per quam clama-
mus: Abba Pater.
2. Nemo igitur alius, quemadmodum prsedixi, Deus nomi-
natur, aut Dominus appellatur, nisi qui est omnium Deus et
Exod. iii. 14. Dominus, qui et Moysi dixit : Ego sum, qui sum. Et sic dices
filiis Israel: Qui est, misit me ad vos: et hujus Filius Jesus
Christus Dominus noster, qui filios Dei facit credentes in nomen
Exod iii. 8. suum. *Et iterum, loquente Filid ad Moysen: Descendi, inquit, g. 209.
planation of this text from the Psalm, vitrois dov\oifievos. Tiyovas yap Oebs'
Et stetit Deus in ecclesia deorum ; ut si 6<ra yap VTrip.eivas Trddv HvBpojTros wv,
homine» per fidem filios Dei factos, deos Tavra 5tdov 6rt tivdpuiros ets' 6tra 5t)
scriptura pronuntiare non timuit, scias irapaKo\ov$et 0e(p, ravra rrapixetv iirirj-
illam multo magis vero et unico Dei Filio ye\rat Qebs, 6re BeojroinSrjs, iOdvaros
Domini nomenjure contulisse. adv.Prax. yevvvBels. Hence there can be little
1 3. That more earnest subjection ofthe doubt how the author intended the
will of man to the will of God, which sentence next following to be taken:
distinguished the primitive Church, and TovritrTi rb VvCjSi aeavrbv, iirtyvovs rbv
which caused Christians so lightly to TreiroivKbTa Qe6v. It is explained beyond
regard the world and life itself, gave to a doubt by the final sentence of his
them a far deeper appreciation than we work, Ph. X. 34. Compare also the
can have of the scriptural assurance: Theophania of Ecsebius, I. 47—69.
Seloved, now are we the sons of God, and 1 Grabe remarks with surprise that
it dolh not yet appear what we shall be : Iren.eus should interpret Exod. iii. 14,
but we hnow that, when He shaU appear, of God the Father, but »..8, of God the
we shall be like Him ; for we shall see IIim Son ; but the writer is drawing on to
as He is. And every man that hath this the conclusion that the Father is in the
hope in him purifielh himself, even as Hc Son, as the Son is in the Father, and
is pure. i John iii. i, 3. Hence expres- whatever revelation is made by the one
sions which appeared verynaturalto the is made by the other also. Having said,
early members of Christfs Church, sound therefore, that none else is called God
harsh and strange to us ; and, in fact, or Lord, but he whose name is I AM,
shock the moral sense. So Hippolytus (nisi Qui Est, el pd) b "fiN, tSiv irdvrav
has not scrupled to say, Kai raOra ukv Qebs Kal Kiptos, who revealed himself by
iK<pe6%y, Qebv rbv 6vra StSaxSels, ?{«s that name to Moses), and Jesus Christ
St) dSdvarov rb a&y.a Kal &<p$aprov d/xa our Lord, he then shews that the
*l>vxH fiairihelav ovpavQv airo\ij<pri, 6 tv Son was revealed upon mount Horeb,
yrj piovs Kal iwovpaviov fiaaiXia iiriyvovs, from the words used, Deicendi eripere
ttrn di bp^Kvrijs Qeov Kal <rvyK\npov6jAos populum, for " He that descended is the
JLpKrrov, ovk iiri&up.lats i) Trddeac Kal same also that ascended up far above all
 DEUS ET DOMINUS. 23
eripere populum kunc. Ipse est enim qui descendit, et ascendit lib. iiivls>.
propter salutem hominum. Per Filium itaque qui est in Patre, M*!\m'
et habet in se Patrem, is Qui est, manifestatus est Deus, Patre
m i8i. testimonium perhibente Filio, et Filio annuntiante Patrem.
Quemadmodum et Esaias ait : Et ego, inquit, testis, dicit Dominus Ksai. xiui. 10.
Deus, et puer quem elegi, uti cognoscatis, et credatis, et intelligatis,
quoniam ego sum. Cum autem eos, qui non sunt dii, nominat, non
j'**' in totum, quemadmodum prsedixi, Scriptura ostendit illos deos,
sed cum aliquo additamento et significatione, per quam ostenduntur
non esse dii. Quemadmodum apud David: Dii Gentium, idola rs.xcv.s.
datmoniorum. Et Deos alienos non sectabimini. Ex eo enim quod r». ixxx. 10.
dicit, dii Gentium, Gentes autem verum Deum nesciunt, et
alienos deos nominans eos, abstulit quod sint dii. A sua autem
persona 'quod est dicit de ipsis: Sunt enim idola, inquit, dwmonio-
rum. Et Esaias : Confundantur omnes qui blasphemant Deum, et Esai. xiw. 9.
sculpunt inutilia, 2et ego testis, dicit Dominus. Abstulit quod sint
dii ; solo autem utitur nomine, ad hoc, ut sciamus de quo dicit.
Hoc autem ipsum et Jeremias : Dii, inquit, qui non fecerunt Jer. x. 11.
coelum et terram, percant de terra 3quw est sub cozlo. Ex eo enim
quod perditionem eorum adjecit, ostendit non esse eos Deos. Et
Ilelias autem convocato universo Israel in Carmelum montem,
volens eos ab idolatria avertere, ait eis : Quousque claudicabitis vos 3 Reg. xvui.
in ambabus 4 suffraginibusf bSi unus est Dominus Deus, venitepost
eum. Et iterum super holocaustum sic ait idolorum sacerdotibus :
V08 invocabitis in nomine deorum vestrorum, et ego invocabo in •] *»»■■

hcavent, that he might fill allthingt ;" or,
as it would seem, in allusion to the words
of the Eastern Creed, who for ut men
nnd for our sahation came down from
hcaven. Viewing the context, therefore,
it need not surprise us that Iren.eus
should have perceived in the account of
Moses a manifestation of the Son as
well as of the Father.
1 ai>r<Hrpo<ruirws 4 i<rri (cfSwXa te.).
* These concluding words are an
interpolation, having been repeated by
the carelessness of the writer, as Mas-
8UET supposes, fromthe preceding quota-
tion from Isaiah.
* chaid. n^{< tt»e^ ninn jp-i lxx.
kclI VTOK&TuOtv roD ovpavou toltou. Vulg.
ct Hc hie qtwc tub calo tunt.
* Suffraginibus. The hock of a quad-
ruped as distinguished from the knee by
the backward bend. Qwx animal gene-
rant, genua ante te flectunt, et tuffraginum
artut in avertum Aves, ut quadrupedcs
alat in priora curvant, suffraginet in
potteriora. Plin. Sist. Nat. XI. 45.
The LXX. have here eV i/upOTipaa
iyyiait. The Hebrew D*Bypn ^
would have been rendered better by
fV ifuporipots \Upeaai. So Gesknius,
auf die beiden Seiten.
1 Si unut est Dominus. LXX. el toTi
Ki5/hos 6 6e6$. The word unut evidently
arose from a corruption of el ftm. Mas-
sukt imagines that the translator read
tts for el, and that the particle si was
added from the old Italic version.
 24 ANTICHEISTUS
lib. iii.Ti.s. nomine Domini Dei mei; et Deus qui exaudiet lhodie, ipse est
mass in.' Deus. In eo enim quod hsec dicebat propheta qui quidem apud
ipsos putabantur dii, arguit deos non esse. Convertit autem eos
ad eum Deum qui et credebatur ab eo, 2et qui vere erat Deus,
3R«g. xviii. quem et invocans clamabat: Domine Deus Abraham, Deus Isaac,
et Deus Jacob, exaudi me hodie: et intelligat omnis populus hic,
quoniam tu es Deus Israel.
3. Et ego igitur invoco te Domine Deus Abraham, et Deus
Isaac, et Deus Jacob et Israel, squi es Pater Domini nostri Jesu
Christi, Deus qui per multitudinem misericordise tuse 4bene
sensisti in nobis, ut te cognoscamus; qui fecisti coelum et terram,
qui dominaris omnhim, qui es solus 6et verus Deus, super quem
alius Deus non est; per Dominum nostrum Jesum Christum
dominationem quoque dona Spiritus Sancti : da omni legenti hanc
scripturam, cognoscere te quia solus Deus es, et confirmari in
te, et absistere ab omni haeretica et quse est sine Deo et impia
sententia.
oai. iv. 9. 5 4. Et Apostolus autem Paulus, dicens : 6Si enim his qui non
erant dii servistis, nunc cognoscentes Deum, imo cogniti a Deo,
separavit eos qui non erant, ab eo qui est Deus. Et iterum de
2ihess.ii.4. Antichristo dicens: Qui adversatur et extollit se, inquit, 1mper
omne quod dicitur deus, vel quod colitur, eos qui ab ignorantibus
Deum dii dicuntur significat, id est idola. Etenim Pater omnium
Deus dicitur, et est : et non super hunc extolletur Antichristus ;
sed super eos qui dicuntur quidem, non sunt autem dii. Quoniam
i cor. viH. 4 autem hoc verum est, ipse Paulus ait : Scimus autem, quoniam
nihil est idolum, et quoniam nemo Deus, nisi unus. Etenim si sunt
qui dicuntur dii, sive in coelo, sive in terra, nobis unus Deus Pater, o. 210.
ex quo omnia, et nos in illum; et unus Dominus Jesus Christus,
per quem omnia, et nos per ipsum. Distinxit enim, et separavit
eos qui dicuntur quidem, non sunt autem dii, ab uno Deo Patre,
ex quo omnia, et unum Dominum Jesum Christum ex sua persona
firmissime confessus est. Quod autem sive in ccelo, sive in terra,

1 Hodie arising from IGNE. 8 si. Geabe proposes to read sed as

3 el qui. The Clekm. MS. has quia.
3 6 "ON.
4 TjvdoKfoas.
5 The Clebm. copy adds qui, and
the Greek may have had 6 av fibvoi, 6s
Kal 6 a\r)0u>ds Geos.
required by the original. The Syriao
varia lectio, <—>rjl for >r->01 would
also explain the change.
7 As Gbabe remarks, this translation
implies the reading of M irav rb instead
of eiri iravra.
 DEUS S-ffiCULI. 25
non quemadmodum exponunt hi, dicere eum 'inundi fabricatores ; uara.»u.
sed simile est ei quod a Moyse dictum est : Non facies tibi omnem M-V?sj1--'
similitudinem in Deum, qucecunque in ccelo sursum, et quwcunque Dcut ~ —
in terra deorsum, et qucecunque in aquis sub terra. Quse autem Deut- "• 10-
in ccelo sunt, qttse sint ipse exponit : Ne quando, inquit, respiciens
in ccelum, et videns solem et lunam et stellas, et omne ornamentum
casli, errans adores ea ei servias eis. Et ipse autem Moyses homo
Dei exsistens, Deus quidem datus est ante Pharaonem : non autem ex«l vu. i.
vere Dominus appellatur, nec Deus vocatur a prophetis, sed fidelis '"■'■y-'
Moyses famulus et serous Dei, dicitur a Spiritu, quod et erat.

CAP. VII.
Quid sit quod a Paulo dicitur, In quibus Deus mundi
hujus excoecavit mentes inftdelium.

it.m. ' ^ 1. Quod autem dicunt, aperte Paulum in secunda ad Corin-

thioa dixisse: In quibus Deus sceculi hujus exccecavit mentes 2c0-.iv.4.
infidelium; 2et alterum quidem Deum esse sseculi hujus dicunt,
alterum vero qui sit super omnem principatum, et initium, et
potestatem : 3non sumus nos in causa, si hi qui quae super Deum
sunt mysteria scire se dicunt, ne quidem legere Paulum sciunt.
Si enim quis secundum Pauli consuetudinem, quemadmodum ex
multis et 4 alibi ostendimus hyperbatis eum utentem, sic Iegerit : in
quibus Deus, deinde subdistinguens et modicum diastematis faciens,
simul et in unum reliqua legerit, sceculi hujus exccecavit mentes
infidelium, inveniet verum; ut sit quod dicitur, Deus exccecavit

1 i. u. Koa/ioToioii iyy^Xovs. The
reading followetl ia that of Massuet on
the authority of the CLERiiONT, Arund.
and Merc. i. MSS. Gr. fabricatorem.
a Tertullian says, Hanc (ambigui-
tatem) Marcion capiavit tic legendo,
In quibus Deus aevi hujus, ut Creatorcm
ottcndcn» Deum hujue oevi alium eugge-
rat Dcum aUeriu» avi. Tertull. c. Marc.
V. 1 1, see also 5. His opponent does
not exercise a sound criticism in altering
the punctuation, Noi contra sic dutin-
gucndum dicimut, In quibus Deus,
dehinc, sevi hujua excsecavit mentes in-
fidelium, though he immediately after
sulds a truer interpretation, Simpliciore
responso prm manu erit, hujus cevi Domi-
num, Diabolum interpretari gui dixerit,
Propheta referente, Ero similia Altissimi,
&c. Feuardent in his note shews that
the former interpretation is followed by
Chrysostom, Theophylact, and the Greek
annotators, the latter by Cyril and Am-
brose ; while Augustin, preferring the
former, indicates also the latter modus
interpretandi. The Fathers are highly
valuable as exhibiting the general sense
in which the Church Catholic has always
understood Scripture; but we must not
expect unanimity in their expositions of
particular texts.
3 ovk alriot louev. 4 Cl. aliis.
 26 ANTICHRISTUS
tiam.viu. mentes infidelium hujus swculi. Et hoc per subdistinctionem
MJ\-!?'iIIL ostenditur. Non enim Deum hujus sseculi dicit Paulus, quasi
super illum alterum aliquem sciens ; sed Deum quidem Deum
confessus est : infideles autem saeculi hujus dicit, quoniam ventu-
rum incorruptelse non haereditabunt sseculum. Quemadmodum
autem Deus excsecavit mentes infidelium, ex ipso Paulo osten-
demus, proficiente nobis sermone, ut non nunc in multum avocemus
mentem nostram a proposito.
2. Quoniam autem hyperbatis frequenter utitur Apostolus,
propter velocitatem sermonum suorum, et propter impetum qui in
ipso est Spiritus, ex multis quidem aliis est invenire. Sed et in
ea quse est ad Galatas, sic ait : Quid ergo 1 lex factorum ? posita
est, usquequo veniat semen cui promissum est, disposita per angelos
Gai.iii. )9. in manu Mediatoris. Ordinatio enim sic est : Quid ergo lex
factorum f disposita per angelos in manu Mediatoris posita est,
usquedum veniat semen cuipromissum est: ut sit homo interrogans
et Spiritus respondens. Et iterum in secunda ad Thessaloni-
2 Thess. ii. s. censes, de Antichristo dicens, ait : Et tunc revelabitur iniquus, o. 211.
quem Dominus Jesus Christus interficiet spiritu oris sui, et destruet
prwsentia adventus sui illum, cujus est adventus secundum operatio-
nem Satanw, in omni virtute et signis et portentis mendacii. Et-
enim in his ordinatio dictorum sic est : Et tunc revelabitur iniquus,
cujus est adventus secundum operationem Satanw, in omni virtute,
et signis, et portentis mendacii, quem Dominus Jesus interficiet
spiritu oris sui, et destruet prwsentia adventus sui. Non enim
adventum Domini dicit secundum operationem Satanse fieri ; sed
adventum iniqui, quem et Antichristum dicimus. Si ergo non
attendat aliquis lectioni, et intervalla aspirationis manifestet in
quo dicitur, erunt non tantum incongruentia, sed et "blasphemat
legens, quasi Domini adventus secundum operationem fiat Satanse.
Sicut ergo in talibus oportet per lectionem hyperbaton ostendi, et
consequentem Apostoli servari sensum, sic et ibi non Deum

1 Lexfactorwm Gb. irapa^daeuv %it-
piv irpoaert&Ti tLxpis ov k.t.\. The Inter-
preter adopts the old Italic veraion, for
as Geabe says, the reading Tpd^euv ia
nowhere found in any Greek MS. or
authority. The sanie observation will
apply to the quotation, repeated at V.
xxi. 1. Massuet says, that in the S.
Germain copy of the N. T. of the ninth
century, in Greek and Latin, the Greek
text has tuv irapafidaeuv X"/>"'> while
the Latin, as here, reads factorum : a
clear proof, as he says, that in some
ancient copies irpd^euv must have been
written, but none omitted x&P"'-
a blaspkemat, Cl., Ae., Mebc. n.,
Gb. ; but Mass. follows the Voss. read-
ing blasphema, cf. incongruentia.
 MAMMONA INIQUITATIS. 27
sroculi hujus legimus, sed Deum, 1 quem vere Deum dicimus : ^mjviv,ils-
incredulos autem et excsecatos sreculi hujus audiemus, quoniam M*ff-2m-
venturum vitse non hsereditabunt sseculum.

OAP. VIII.
Quid est Mammonas.
i- 1. Soluta igitur et hac illorum calumnia, manifeste ostensum
est, quoniam nunquam neque prophetie neque Apostoli alium
Deum nominaverunt, vel Doniinum appellaverunt, prseter verum et
solum Deum. 2 Multo magis ipse Dominus, qui et Ccesari quidem, Mattxxh.si.
quce Ccesaris sunt reddi jubet, et quce Dei sunt Deo : Csesarem qui-
dem Csesarem nominans, Deum vero Deum confitens. Similiter
et illud quod ait, Non potestis duobus dominis servire, ipse inter- Mau. vi. »4.
pretatur, dicens : Non potestis Deo servire, et Mammonw ; Deum
m. 183. quidem confitens Deum, Mammonam autem nominans, hoc quod
et est. Non Mammonam dominum vocat, dicens : Non potestis
duobus dominis servire ; sed discipulos docet servientes Deo, non
subjici Mammonse, neque dominari ab eo. Qui enim, inquit, facit J0h.viii.34.
peccatum, servus est peccati. Quemadmodum igitur servientes pec-
cato servos peccati vocat, non tamen ipsum peccatum Deum
appellat, sic et eos qui Maminonae serviunt, servos Mamnionse
appellat, non Deum appellans Mammonam. aMammonas autem
1 The Abund. and Mkro. ir. MSS. personal infliction that was the result of
read quidem; and Clkrm. and Voss. conviction in cruuin.il cases, and which
quidem jnre. The Greek original may was called n^S3 ^H- The word it-
have been dXXd Qebv utr, rbv AXvBus self, in all probability, was imported
e<6v. from Babylon ; if so, it is scarcely neces-
* multo magit, toXX$ uaWov, refer- sury to seek for its (tv/jiov in the Hebrew.
ring to the preceding sentence, are af- The Greek form lianpwva is evidently
fected also by the negative ; the words the Syriac SOiDlp. S. Augustin speaks
tWov nva ovk IxdXetrev Qebv, therefore, of it as a Phcenician word. Mammona
would be supplied by the reader. apud Hebrceoa divitim appellari dicuntur.
3 Mammonat. Iren^US seems to CongruitetPunicumnomen; namlucrum
speak of this word as an Aramaic term, PuniccMamiium dicitur. deSerm.Dom.
but not in strict propriety Hebrew. It in M. II. In Psalm xxxvii. 3, unless
occurs uowhere in the Hebrew Bible, the varia lectio PDIDD be indicated, the
though the Chaldee paraphrases adopt term nj-lDfl! is rendered by the LXX.
it in explanation of such words as irXoOrot, which gives countenance to
J)V3 yotn, Jud. v. 19, "133 redemption the notion of Drusius, that |DN is the
prict, Exod. xxi. 30, |1H substance, Ps. root of the word ; i. e. that which gives
xliv. 13, ^'n mean», Ps. xlix. 11, &c. as8urance to a man ; from which the K
Hence also a pecuniary mulct was might be considered to disappear, as it
nijlDD in contradistinction to the is elided in &ODP> from 1DS .
 28 DIABOLUS FORTIS LICET
lib. m. est secundum Judaicam loquelam, qua et Samaritse utuntur, cupi-
gr in/viii. dus, et plus quam oportet habere volens. Secundum autem He-
viii- '• braicam, adjunctive dicitur 1 Mamuel, et significat gulosum, id
est, qui non possit a gula continere. Secundum utraque igitur
quse significantur, non possumus Deo servire, et Mammonse.
2. Sed et Diabolum cum dixisset fortem, non in totum, sed vel- M|
ut in comparationem nostram ; semetipsum in omnia et vere fortem
Matt. xii. 29. ostendit Dominus, dicens : non aliter aliquem posse diripere vasa
/ortis, si non prius ipsum alligetfortem, et tunc domum ejus diripiet.
Vasa autem ejus et domus nos eramus, cum essemus in apostasia:
utebatur enim nobis quemadmodum volebat, et spiritus immundus
1 Mamuel. It is diffioult to make transpose the two final letters, and give
anything of thia word, though that the word a more Hebrew cast as MauvrjX.
would be a bad reason for assuming But the former word, as the passive
that Iben^us was ignorant of Hebrew, participle of the intensive form
as Gbabe has done: Irenceo Hebrcea from to fdl, might with no great
lingute ignaro certe quidam imposuit; strain ofmeaningbe explained as gulosus.
and the imputation is echoed by Stie-
ben, Ex lioc aliisque locis apparet, Ire- s.
nceum linguoz Hebraicce parum peritum Compare the Arabic termyjt^t impletus.
fuisse. For, in the first place, are we Or /xa/ivi]\ may be a verbal noun
sure that scribes have been careful? from a scriptural root meaning to
Does not the term adjunctive indicate transgress. By a peculiar application,
the addition rather than the substitu- the Talmud limits it to the sin of sub-
tion of a terminal syllable ? For this tracting and appropriating any thing
reason I propose Mamnuel; the inserted from the sacred offerings; this sin was
n would easily be lost either in the n^VD, and the book of the Talmud
Greek or in the Latin from its close that treats of it bears that name. But
Bimilarity with the following character. these offerings were for the most part
But this word very nearly expresses the meat and drink offerings ; hence there
term in S. Luke's Gospel /ua/t/uwra would be a close relation between this
aBudas, Hebraice ^ljtf JIBO, to which, I sin and that of gluttony. Mamuel would
imagine, the author refers. Or the Greek be very nearly the Pihel participle of the
may have been Kara Se rrjv 'Ef}paiKi)r root byo, i. e. bj;»»?, Me/i2i;\. These
TrpoadeTiKws \eyerai Ma/A. vt}\, Kal fin- solutions, however, involve a transi-
viei tA aKbpearov gvlosum expresses the tion from the word Mammon, and are
abstract neuter, upon which the subse- offered with a scruple, neither do they
quent gloss was added, id est qui non pretend to have satisfied the terms of
possit a gula continere. This would be the leamed Benedictine's challenge, No-
in close keeping with the context, as dus est, quem nec Gbabids nec quisquam
defining supplementally the evil nature alter facile solverit.
of Mammon, just as heathen idols had Massuet's note is added, that the
been defined, cum aliquo additamento, reader may have his choice of difficul-
to be idola damioniorum. ties ; and a great difficulty it is that the
Two other solutions are added. If term adjunctive is left unexplained, while
the author wrote the word Maitv\r), by a disjunctive process the first syllable
the very first copyist perhaps would Mam is taken pcr se, and the termina-
 DEVICTUS TAMEN. 29
habitabat in nobis. Non enim adversus eum qui se alligabat, et lib. UL
viit. 2.
o. 212. domum ejus diripiebat, fortis erat; sed adversus eos qui in usu <*g. u III. viii.
MASS. III.
ejus erant homines, quoniam abscedere fecerat sententiam eorum 2-
a Deo, quos eripuit Dominus. Quemadmodum et Jeremias ait;
Redemit Dominus Jacob, et eripuit eum de manu fortioris ejus. Si Jer. xxxi. 11.
igitur non significasset eum qui alligat, et diripit ejus vasa, hoc
autem solum eum fortem dixisset, esset fortis invictus. Sed et
adjecit 'obtinentem; tenet enim qui alligat, tenetur autem qui
alligatus est. Et hoc sine comparatione fecit, ut non comparetur
Domino servus apostata exsistens : non enim tantum hic, sed nec
quidquam ex his quse constituta sunt, et in subjectione sunt,
comparabitur Verbo Dei, per quem facta sunt omnia, qui est
Dominus noster Jesus Christus.
3. Quoniam enira 2sive Angeli, sive Archangeli, sive Throni,
sive Dominationes, ab eo qui super 3omnes est Deus, et constituta
sunt, et facta per Verbum ejus, Johannes quidem sic significavit.
Cum enim dixisset de Verbo Dei, quoniam erat in Patre, adjecit :
Omnia per eum facta sunt, et sine eo factum est nihil. David Joh. i. 3.
quoque cum laudationes enumerasset, nominatim universa quse-
cunque diximus, et coelos et omnes virtutes eorum, adiecit : Quo- p*. xxxii. o
mam ipse prwcepit, et creata sunt: ipse dtxit, et facta sunt. Cui
ergo prsecepit? Verbo scilicet: per quod, inquit, cwlifirmati sunt, Ps. xxxii. 6.
et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Quoniam autem ipse
omnia fecit libere, et quemadmodum voluit, ait iterum David:
Deus autem noster in cmlis sursum, et in terra, omnia quwcunque p». ««. 3.
voluit, fecit. Altera autem sunt quae constituta sunt ab eo qui
tion uel is then converted into the Latin dum Hcbraicam linguam adjunctive dici
iiarticle vel. He says, Malim ergo verba Mam, peritioriius explicandum relin-
Jicx, secundum Hebraicam adjunctive quo.
dicitur Mam, parenlhesi includere; ct 1 dbtinentem, Kparouvra, meaning not
vcl significat gulosum, ad Mammonas only to gain possession, but to retain it.
referre. Ifuc cnim trahi potest ea vox. 3 Omnia seems once to have stood
Nam ti Lcxico Origeniano fides, quod in the text ; for the Clerm. MS. (tlie
edidit eruditus Mahtian^us noster Tom. writer of which has left many tacunce
II. Operum D. Hierontmi, col. 223. from resuming upon similar words dif-
Hauuvaf irXoDros, r? iiuiuoi, Supa, rj ferently placed) here omits a line ; /acta
rtuuaTa. Mamonas, divitice, vel vitu- sunt omnia [ . . . ] Arckangeli.
peratio, dona vel bellaria, seu cupedia. * An allusion to Bom. ix. 5, as
Quemadmodum igitur vocem Mvnmonas quoted below, p. 239, G. the Greek
a divitiis ad significandum cupidum having iirl rdvras instead of nivra.
transtulit Irenwus; sic pariter a cupcdia 4 Grabe says, Ne hcec verba male
ad significandum gulosum transfcrre accipias, lege egregiam plane fidei Nica-
potuit. Quod vcro dicit, camvocemsccun- nw defensionem, G. Bullip.\$3.
 »

30 PATER ET FILIUS
lib. iii. constituit, et quse facta sunt ab eo qui fecit. Ipse enim infectus et
°UAs£'m' sme m'*'° e^ 8'ne fine e* numus indigens, ipse sibi sufficiens, et
T'h- x adhuc reliquis omnibus, ut sint, hoc ipsum prsestans : qua? vero ab
eo sunt facta, initium sumserunt. Qusecunque autem initium
sumserunt, et dissolutionem possunt percipere, et subjecta sunt
et indigent ejus qui se fecit, necesse est omnimodo, uti differens
vocabulum habeant apud eos etiam, qui vel modicum sensum in
discernendo talia habent : ita ut is quidem qui omnia fecerit, cum
Verbo suo juste dicatur Deus et Dominus solus ; quse autem facta
sunt, non jam ejusdem vocabuli participabilia esse, neque juste id
» vocabulum sumere debere, quod est Creatoris.

CAP. IX.
Quam habuerunt de Deo scientiam Apostoli, qui nobis
Evangelium tradiderunt.
1. Ostenso hoc igitur hic plane, et adhuc ostendetur mani-
festius, neminem alterum Dominum vel Deum, neque prophetas,
neque Apostolos, neque Dominum Christum confessum esse ex
sua persona, sed pra^cipue Deum et Dominum : prophetis quidem
et Apostolis Patrem et Filium confitentibus ; alterum autem
neminem, neque Deum nominantibus, neque Dominum confitenti-
bus : et ipso Domino Patrem tantum Deum et Dominum eum, m. im.
qui solus est Deus et dominator omnium, tradente discipulis;
sequi nos oportet, si quidem illorum sumus discipuli, testiinonia
illorum ita se habentia. Matthseus enim Apostolus, unum et eun-
dem sciens Deum, qui promissionem fecerit Abrahse, facturum se
ocn. xv. 5. semen ejus quasi stellas cceli, qui per Filium suum Christum
Jesum a lapidum cultura in suam nos agnitionem vocaverit, uti
rat°CteMBi^5 fiere*; ?w* non populus, populus ; et non dilecta, dilecta, ait Johan-
& ii. 23. nem, prseparantem Christo viam, his qui in carnali quidem cogna-
tione gloriabantur, ^varium autem et omni malitia completum sen-
sum habebant, eam poenitentiam quse a malitia revocaret, annun-
Matt. ui. 7 tiantem dixisse : Progenies mperarum, quis vobis monstravit fugere
"tq<1' ab ira ventura? Facite ergo 2fructum dignum poenitentiw: et

1 ttoikCKov 5i Kcd Trdo-qs pq.$iovpy[as
ir\i]p-q rbv vovv (crxov.
2 fructum dignum pcmitentice. In
vuJgatis quidem S. Matthcei Codd. Grce-
cis nunc legimus, Kapirobs d£/ous. Olim
autem in singulari numero scriptum
fuisse Kapirbv &£iov, prceter hunc Irenwi
locuni, et varias versiones, aperte docet
Origenes Tom. VII. Commentar. in Johan-
nem pag. xig, ubi postquam dixcrat a
S. Matthceo Johannem Baptistam intro-
duci loquentem ad Pharisceos et Saddu
 UNUS PRiEDICATUR DEUS. 31
o. sia nolite dicere in vobis ipsis, Patrem habemus Abraham. Dico enim lib.hi.ix.i.
». • _ . ... GR.in.ix.
vobis, quoniam potens est Deus, ex lapidibus istis suscitare filios mass. i".
Abrahw. Poenitentiam igitur eis eam, quse esset a malitia, prse-
conabat, sed non alterum Deum annuntiabat, praeter eum qui
fecisset promissionem Abrahae, ille prajcursor Christi ; de quo
iterum ait Matthseus, similiter autem et Lucas : Hic enim est qui Matt. ul 3
dictusest aDominoperprophetam: Vox clamantis in deserto, Parate xq'
viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri. Omnis vallis imple-
bitur, et omnis mons et collis humiliabitur, et erunt tortuosa in direc-
ta, et aspera in vias planas: et videbitomnis caro salutare Dei.
2. Unus igitur et idem Deus est, Pater Domini nostri, qui .
et praecursorem per prophetas missurum se promisit : et salutare
suum, id est Verbum suum, visibile effecit omni fieri carni, incar-
natum et ipsum, ut in omnibus manifestus fieret Rex eorum.
Etenim ea quae judicantur oportebat videre judicem, et scire hunc
a quo judicantur : et ea quae gloriam consequuntur oportebat scire
>. eum, qui munus glorise eis donat. Iterum autem de Angelo
dicens Matthseus, ait: Angelus Domini apparuit Joseph in somnis; Matt. i.so, &
cujus Domini, ipse interpretatur : Uti adimpleatur quod dictumc*p-il ls-
est a Domino per prophetam, Ex jEgypto vocavi filium meum.
Ecce 1 Virgo 2in utero accipiet, etpariet filium, et vocabunt nomen caP. 1. 23.
ejus Emmanuel, quod est interpretatum, Nobiscum Deus. De hoc
qui est ex Virgine Emmanuel, dixit David : Non avertas faciem {"»■ «»l 1«.
Christi tui. Juravit Dominus David veritatem, et non dispernet
eum, De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Et iterum :
Notus in Judcea Deus, et factus est in pace locus ejus, et habita- lxxv- 8
culum ejus in Sion. Unus igitur et idem Deus, qui a prophetis
prsedicatus est, et ab evangelio annuntiatus, et hujus Filius qui ex
fructu ventris David, id est ex David Virgine, et Emmanuel :
cujus et stellam 3Balaam quidem sic prophetavit: Orietur stella ex Numb. xxiv.
Jacob, et surget dux in Israel.

cteot; a Luca rero narrari, quod turbis the Creeds, p. 278.

ad baptismum confluentibus panitentiam
pmdicaverit, porro id quoque observal:
Tpbs uiv roi>! '\'apicraio\ s nai 'LaSSovKal-
ovs, Toti)<rar{, etpnrat {vikws, Kaprbv
Afiov T7jt ueravolas' vpbs Si roiis Sx^ovs
TXnSvirriKus, &(lovs Kapirois ttjs uctu-
voias. Grabe.
1 The reader may consult the remarks
upon thin text in tlie e<litor's work upon
* The Syriac « > 1 expresses
either iv yajrpl ?£« of the N. T. or
\^i//erai of the LXX., which latter
reading is followed by S. Cyprian adr.
Jud. I. 9, S. Ambros. Praf. in Pi,
xxxv. Lko M., as Massuet observes,
has concipiet. in Nat. m.
3 The Clerm. and Voss. copies liave
Ysaiat, by a similarity of eiTor.
 32 MATTH.ffiI
LIB. III. x.
GR III. x.
MJ£%m- CAP. X.

Quce sunt quce a Magis Domino nostro oblata sunt

munera.
Matth^us autem Magos ab Oriente venientes ait dixisse:
Matt.H.2. Vidimus enim stellam ejus in Oriente, et venimus adorare eum:
deductosque a stella in domum Jacob ad Emmanuel, per ea quae
obtulerunt munera ostendisse, quis erat qui adorabatur: xMyrrham
quidem, quod ipse erat, qui pro mortali humano genere moreretur
Luc.i.3*» et sepeliretur: Aurum vero, quoniam Eex, cujus Regni jinis non
ps.ixxt. 2. est; Thus vero, quoniam Deus, qui et notus in Judwa factus est,
Rom. x. 20, et manifestus eis qui non quaerebant eum. ' Adhuc ait in baptis-
exEsai.ixv. ma^e Matthseus : Aperti sunt 2\ei\ ceeli, et vidit Spiritum Dei
Matt. iii. 16 . * 1 J ' 7 77.
£ei- quasi columbam venientem super eum. Et ecce vox de coelo, dicens:
Ilic est Filius meus dilectus, in quo vnihi sbene complacui. Non
enim Christus tunc descendit in Jesum; neque alius quidem
Christus, alius vero Jesus : sed Verbum Dei, qui est Salvator om-
nium, et dominator coeli et terrse, qui est Jesus, quemadmodum
4 ante ostendimus, qui et assumsit carnem, et unctus est a Patre
Esai. xi. 1 Spiritu, Jesus Christus factus est ; sicut et Esaias ait : Exiet
scq.
virga de radice Jesse, et jlos de radice ejus ascendet, et requiescet
super eum Spiritus Dei, spiritus sapientios et intellectus, spiritus
consilii et fortitudinis, spiritus scientiw et pietatis, et implebit eum o. 214.
spiritus timoris Dei. 6Non secundum gloriam judicabit, neque
secundum loquelam arguet, sedjudicabit humili judicium, et arguet m ias.

1 Myrrham quidem &c. Mirum in 5 bene. This word is omitted in the

modum hmc mystica dotuyrum intelligentia
Patribm universis placuit, Justino, Ter-
tulliamo, Cypriano, Origeni. Celebrat
Hieronymus pulcherrimum Juvenci Pres-
byteri versiculum, quo munerum istorum
sacramenta comprehendit hisverbis : Thus,
awrum, myrrham, Regique, Hominique,
Deoque. Huic unico duos alios ex Sedu-
lio adjungere non erit injucundum: Au-
reanascentifuderunt munera Regi, Thura
dedere Deo, Myrrham tribuere sepulchro.
Feuaed.
a ei is braeketed, as oraitted in the
Clbrm. and Ak. MSS. The Syr.
corresponds with the Greek airQ.
Clekm. MS. and its satellite Voss.,
and the omission brings the translation
into closer connexion with the Syriac
^ ■ *~> (j^l than with the Greek eu56-
KTjira.
4 c. VI.
5 Non secundum gloriam, Vulg. visio-
nem, LXX. 06 Kara rty 56£av, as the
translation of the Hebrew, HJOD^
VJ'!!?, 86£a was evidently intended by
the Greek translator in the sense of
opinio, not of gloria. He shall not judge
after the sight of his eyes, is our own
accurate translation.
 TESTIMONIUM. 33
gloriosos terrw. Et iterum ipsc Esaias unctionem ejus, et propter lib. iii. x.
quid unctus est, prsesignificans ait : Spiritus Dei super me, qua- mas& in!
propter unxit me, evangelisare lhumilibus misit me, curare commi
nutos corde, prwconare captivis remissionem, et cwcis visionem, vo- seq.
care annum Domini acceptabilem, et diem retributionis, comolari
omnes plangentes. Nam secundum id quod Verbum Dei homo
erat ex radice Jesse, et filius Abrahse, secundum hoc requiescebat
Spiritus Dei super eum, et ungebatur ad evangelisandum humi-
hbus. Secundum autem quod Deus erat, non secundum gloriam
judicabat, neque secundum Ioquelam arguebat: non enim opus erat ioh. il zs.
illi, ut quis 2ei testimonium diceret de homine, cum ipse sciret quid
esset in homine. Advocabat autem omnes homines plangentes, et
remis8ionem his qui a peccatis in captivitatem deducti erant
donans, solvebat eos a vinculis, de quibus ait Salomon: Restibus r-rov. v.22.
autem peccatorum suorum unusquisque constringitur. Spiritus ergo
Dei descendit in eum,3ejus qui per prophetas promiserat uncturum
se eum, ut de abundantia unctionis ejus nos percipientes salva-
remur. Et sic quidem Matthseus.

CAP. XI.
Ostensio quod neque plura, nec minus quam quatuor
possunt esse Evangelia.

1. Lucas autem sectator, et discipulus Apostolorum, de

Zacharia, et Elizabeth, ex quibus secundum repromissionem Dei
Johannes natus est, referens ait : Erant autem justi ambo ante Lu» l 6.
Deum, incedentes in omnibus mandatis et justitiis Domini sine
querela. Et iterum de Zacharia dicens: Factum est autem, cum Luc. i. ewq.
sacerdotio fungeretur in ordine vicis suw ante Deum, secundum
consuetudinem sacerdotii, sorte exivit ut incensum poneret, 4et venit

1 humilibus. The LXX. render also expressed in the Syriac « M l|>

DM3V. by irTuixoTs, the other Greek trans-
latore Aq. Theod. and Symmachus by
rartiyois, the reading here followed.
Aa Gbabe remarks, the same word is
found in the Ep. of Barnabas, § 14,
where the text is quoted.
* ei is restored to the text, for it is
found in the Clerm. copy, and as Stie-
ren says, in the Voas. MS. It is
vol. n.
3 I restore tho tcxt after the Clerm.
copy, the only variation being, that it
has eu as an imperfect abbreviation for
ejut. The usual reading is impractica-
ble : ejus qui eum.
4 el renil uti mcrijicaref, either the
interpolation of an inaccurate memory,
3
 34 S. LUCiE
lir m. xi. uti sacrificaret, intrans in templum Domini. Qui prseest in con-
GBLiii.xi. spectu Domini, simpliciter et absolute et firme Deum et Domi-
*■ '■ num confitens ex sua persona, eum qui elegerit Jerusalem, et
legisdationem sacerdotii fecerit, cujus est et angelus Gabriel.
Etenim alterum super hunc nesciebat: si enim intellectum per-
fectioris alicujus Dei et Domini prseter hunc habuisset, non utique
hunc quem sciebat labis esse fructum, absolute et in totum,
Dominum et Deum confiteretur, sicut ante ostendimus. Sed et
Luc. i.isseq. de Johanne dicens sic ait: Erit enim magnus in conspectu Domini,
et multos filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum, et
ipse prwcedet in conspectu ejus, in spiritu et virtute Helice, pros-
parare Dominoplebem 'perfiectam. Cui ergo populum praeparavit,
et in cujus Domini conspectu magnus factus est? Utique ejus qui
Matt.xi.9,n. dixit: Quoniam et plus quam propheta habuit aliquid Johannes,
et nemo in natis mulierum major est Johanne 2 Baptisatore : qui et
populum prseparabat ad adventum Domini, conservis prrenuntians,
et poenitentiam ipsis prseconans, uti remissionem a Domino prse-
sente perciperent, conversi 3ad eum, a quo propter peccata et
transgressionem erant abalienati; quemadmodum et David ait,
Ps. lvii. 4. Alienati sunt peccatores ab utero, erraverunt a ventre. Et propter
hoc convertens eos ad Dominum eorum, prseparabat Domino po-
pulum perfectum, in spiritu et virtute Helise. Et iterum de
Luci. 26,3o. angelo referens ait: In ipso autem tempore missus est angelus
Galriel a Deo, qui et dixit Virgini ; Noli timere Maria, invenisti
Luc. i. 32seq. enim gratiam apud Deum. Et de Domino dicit : Hic erit magnus,
et Filius Altissimi vocabitur, et dabit ei Dominus Deus thronum
David patris sui, et regnabit in domo Jacob in wternum, et regni
ejus non erit finis. Quis est autem alius qui regnat in domo Jacob
sine intermissione in seternum, nisi Christus Jesus Dominus nos-
ter, Filius Dei Altissimi, qui per Legem et Prophetas promisit,
4salutarem suum facturum se omni carni visibilem, ut fieret Filius <?• «is-
Hominis, ad hoc, ut et homo fieret filius Dci ? Propter quod exul-
Luc.i.46, 54, tans Maria, clamabat pro Ecclesia prophetans: Magnificat aninia
mea Dominum, et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.
6Assumsit enim Israel puerum suum, 6 reminisci misericordios

or added, as Massdet imagines, expli- Baptistore [St. in error jBaptislare].

cationis gratia. 3 Cl. Ak. Voss. but Gk. ad Deam.
1 perfectam. Syr. |i Gr. 4 rb awfipiov read as rbv owTj/uoc.
KaTe<TKtvao-)iivoi>. 5 assunisit, eureXt£/3eTo.
2 Baptisatore, Cl. but Ar. Merc. ii. 6 reminisci as in the Clekm. and
 TESTIMONIUM. 35
suw, quemadmodum hculus est adpatres nostros, Abrahce et semini ub.iii.xi.
ejus in ceternum. MAss"in
2. Per hsec igitur et tanta monstrat Evangelium, quoniam x-2-
qui locutus est patribus Deus, hic est qui per Moysem ^legisda-
tionem fecit, per quam 1 legisdationem cognovimus, quoniam patri-
bus locutus est. II ic idem Deus secundum magnam bonitatem
suam effudit misericordiam in nos, in qua misericordia conspexit luc. i. 78 seq.
nos Oriens ex alto, et apparuit his qui in tenebris et umbra mortis
sedebant, et direxit pedes nostros in viam pacis ; quemadmodum et
Zacliarias desinens mutus esse, quod propter infidelitatem passus
fuerat, novello spiritu adimpletus nove benedicebat Deum. Omnia
m. 186. enim nova aderant, Verbo nove disponente carnalem adventum,
uti eum hominem qui extra Deum abierat, ascriberet Deo : prop-
ter quod et nove Deum colere docebantur, sed non alium Deum,
quoniam quidem unus Deus, qui justificat circumcisionem ex fide, Hom. ui. 30.
et prwputium per fidem. Prophetans autem Zacharias dicebat :
Benedictus Dominus Deus Israel, quia visitavit et fecit redem- luc. i.csseq.
tionem populo suo. Et erexit cornu salutis nobis in domo David
pueri sui. Sicut locutus est per os sanctorum proplietarum
suorum, qui a swculo sunt. Salutem ex inimicis nostris, et ex manu
omnium qui oderunt nos. Adfaciendam misericordiam cumpatri-
bus nostris, ei reminisci testamenti sancti sui. Jusjurandum quod
juravit ad Abraham patrem nostrum, uti det nobis sine timore ex
tnanu inimicorum ereptos servire sibi in sanctitate et justitia, in
consj,ectu suo 2omnes dies nostros. Deinde ad Johannem dicit : Et Luc. 1. 76seq.
tu puer, Propheta AUissimi vocaberis: prwibis enim ante faciem
Domini parare vias ejus. Ad dandum intellectum salutis populo
ejus, in remissionem peccatorum eorum. Hfec enim est salutis
agnitio quse deerat eis, 3qu£e est Filii Dei, quam faciebat Jo-
hannes, dicens: Ecce agnus Dei, qui auferf peccatum mundi. Hic Joh.i. »seq.

Vo88. MSS. which oniit stire. But it
in retained as found in tho Ar. copy,
and in the Syriac. Ar. reminisctm.
1 So the Voss. hut Clkrm. twico
Ugi» donalionem. Afl. and Grabe leyis-
Utfionem.
* omnes dits nostros. The words rrjs
fanjt must be supplied according to the
reading of our present text ; but several
ancient veraions omit them, as the Vul-
g&te, Syriac, Coptic, Persian, ^tliiopic.
The words might easily be omitted in
quotation from memory, for they add
nothing to the sense.
3 qwe cst Filii, i. e. yvwiris. The
word facicbat scarcely makes sense with-
out some such supplementary term as
palam. But the original Greek may
have run as foUows : ainii yip ri yvw<rts
ia-rt tt)S (TioT-npLas, t) XetTovcrtj a&rots, t)
tou ulou tou Qeov, fjv tveirolijcrep 6
'\uiwns, \lywv.
3—2
 36 s. lucje
lib. ni.xi. erat de quo dicebam, lPosi me venit vir qui ante me factus est,
oTU.ii.xi. quoniam prior me erat : omnesque de plenitudine ejus accepimus.
A Haec itaque salutis agnitio ; sed non alter Deus, nec alter Pater,
joh. i. i6. neque Bythus, neque Pleroma triginta iEonum, nec Mater 2og-
doados : sed agnitio salutis erat agnitio Filii Dei, qui et salus, et
Salvator, et salutare vere et dicitur et est. Salus quidem, sic :
Gen. xiix. i8. In salutem tuam sustinui te Domine. Salvator autem iterum :
Esai.xn.2. Ecce Deus meus, Salcator meus, fidens ero in eum. Salutare autem
ps. xcvii.2. sic: Notum fecit Deus salutare suum in conspectu gentium. Est
enim Salvator quidem, quoniam Filius et Verbum Dei ; salutare
Thren. w. 20. autem, quoniam Spiritus : 3Spiritus, enim inquit, faciei nostrw,
joh. i.14. Christus Dominus; Salus autem, quoniam caro : Verbum enim
caro factum est, et habitavit in nobis. Hanc igitur agnitionem
salutis faciebat Johannes poenitentiam agentibus, et credentibus
in agnum Dei, qui tollit peccatum mundi.
Lucu.n. 3. Apparuit, inquit, et pastoribus angelus Domini, annun-
tians gaudium eis, quoniam generatus est in *domo David
i.uc. n. l.i Salvator, qui est Christus Dominus. Deinde multitudo exercitus
ccelestis laudantium Deurn et dicentium; Gloria in excelsis Deo, G-
et in terra pax hominibus 5 bonw voluntatis. Hos angelos 6 falsarii
Gnostici dicunt ab ogdoade venisse, et descensionem superioris
Christi manifestasse. Sed corruunt iterum dicentes eum qui
sursum sit, Christum et Salvatorem, non natum esse, sed et post
baptisma ejus qui sit 7de dispositione Jesu, 8ipsum sicut columbam

1 Compare The Ilist. and Theol. of evdoicLa, qui . , .Iwminibus suam benigni-
the Three Creeds, p. ■238. The Syriac tatem salutis de ccelo misit. The Syriac
expresses priority in point of time similarly has fcl^ li ^m AttIs aya6r/.
OOl « 1 V>, Q>, but our translation The Latin translation, either from design
without reason makes it the precedence or inadvertence of transcribers, would
of honour, was preferred before me. Gr. easily incorporate the Vulgate readings.
7r/)W7"6s fWV. 6 falsarii, Ar. falsi, which is prefer-
2 inferioru sc. able; for ^euScryyiitrTOcoireads morelike
3 The translation after the LXX. of the original than KainjKetjovres, of which
the Hebrew text njiT D',B'» WBS VtC\. a/yrAous would be the object.
4 domo. Quoting apparently from 7 de dispositione, appears to have the
memory, the author substitutes this testimony of MSS. in its favour, as also
word as used before by Zechariah for a few lines lower, though Grabe prints
civitate. ex in conformity with the Greek text,
s bonw voluntatis, the translation Vol. I. 62, 151, and below, 42. For
of the Vulgate from the reading cvdoiclas, the meaning of de dispositione Jesu, see
which scarcely seems to have been the Marcosian notions, Vol. I. 150, 151.
adopted by Ikemhjs, because he indi- 8 ipsum, the Christ of the Pleroma,
cates in the sequel the recepta lectio, being distinct from Soter, an ambiguity
 TESTIMONIUM. 37
in eum descendisse. Mentiuntur ergo ogdoados angeli secun- lib. m. xi.
dum eos, dicentes: Quoniam generatus est hodie vobis Salvator, massVi'
qui est Christm Dominus Hn civitate David. Neque enim Christus, x 4-
neque Salvator, tunc natus est secundum eos : sed ille, qui 2est de Luc- 111
dispositione Jesus, qui est mundi fabricatoris, in quem post
baptisma descendisse, hoc est post triginta annos, 3supernum Sal-
vatorem dicunt.
4. Eis t/ Se Kai to ev iroXei Aa/3)S ■wpoo-eQnKav, el /xt) Iva ™?^Catena
< < < /-\ » > ~ A 0< ? < ' w » „ ln 8. Luc.
Tt)v vtto Kyeov yeyevtjfjLevtjv tw iSapio virocr^etTiv, oti eK Kapvov bim. Re^.
t>7? KOiXlas avTOv alwvios eort fSacriXevs, ireirKtipwfievt]v evay- "f^^c^
\' . * * $ » ~<> " ^ r MS. Cantabr.
ye\i<Twvrai , tjv o ot]/j.iovpyos Tovoe tov travros ireiroitrTat 2103.
evayyeXlav. . . .

4. Quid autem in civitate David apposuerunt, nisi ut eam

pollicitationem quse a Deo facta est David, quoniam ex
fructu ventris ejus seternus erit Eex, adimpletam evangelisa-
rent ! Etenim fabricator totius universitatis fecerat promissionem
David, quemadmodum ipse David ait: Adjutorium meum a p». cxxm.s.
m. in7. Domino, qui fecit cwlum et terram. Et iterum : In manu ejus p». x«v. \
fnes terrw, et altitudines montium ipsius sunt. Quoniam ipsius
est mare et ipse fecit illud, et aridam manus ejus fundaverunt.
Venite adoremus, et procidamus ante eum, et *ploremus in conspectu
Domini qui fecit nos, quia ipse est Dominus Deus noster. Mani-
feste pronuntians Spiritus sanctus per David audientibus eum,
quoniam [erunt qui contemnant eum qui plasmavit nos, qui et
solus est Deus. Propter quod et dicebat qute prsedicta sunt,
significans, 5quoniam ne erraveritis, prtcter hunc aut super
hunc alius non est Deus, cui magis intendere oporteat, religiosos
nos et gratos pncparans in eum qui fecerit et constituerit et
would arise from the use of avr6v. May 3 supernum Satvatorem. The Bene-
not ipsum, therefore, represent Xpm! dictine editor is followed; the reading
1 in civitate David, cf. p. 36, n. 4, superni Salvatoris, as in Grabe, is mani-
as also thc sequel. festly an error. Appeal is made to tho
* The body of flesh ko.t' oIkovo/xIov, preceding context, sed corruunt. . ,de-
and the psychic principle derived from scendissc, and to a similar passage at the
Demiurge, alone were born into the commencement of p. 208 M. The Greek
world, and with thesc, in the Valen- may have had the geniiive absolute, Karep-
tinian theory, Christ the spiritual seed x°fi^t'ov avrbv...Tov Hvwdev ^urrjpos.
of Achamoth was united at baptism by 4 ploremus, LXX. KKavoupev, 113133
the descent of Soter. See Vol. I. p. 61, having been read as 11333.
note 1 . 6 pnvvoiv 6Y1 prj nXavaoOe.
 38 TESTIMONIUM S. LUCiE
lib. m. xi. enutriat. Quid ergo erit his qui tantum blasphemise adversus
MASs^mx suum factorem adinvenerunt ? Hoc idem autem et angeli. In
*• eo enim quod dicunt, Gloria in altissimis Deo, et in terra pax,
eum qui sit altissimorum, hoc est superccelestium factor, et
eorum quse super terram omnium conditor, his sermonibus
glorificaverunt : qui suo plasmati, hoc est hominibus, suam
Lucii. 20. benignitatem salutis de ccelo misit. Propter quod et pastores,
ait, revertebantur, ^glorificantes Denm in oninibus qucc audierant
et viderant, quemadmodum et narratum est ad eos. Non enim
alterum Deum glorificabant Israelitse pastores, sed illum qui
a lege et prophetis annuntiatus est, factorem omnium, quem
et glorificabant angeli. Si autem alterum quidem angeli qui
erant ab ogdoade glorificabant, alterum vero pastores; errorem
eis et non veritatem detulerunt hi qui ab ogdoade erant angeli.
cap. ». 22, 23, 5. Adhuc ait Lucas de Domino : Cum impleti essent dies
purgationis, 2 imposuerunt eum in Hierusalem, 8adstare Domino,
quemadmodum scriptum est in lege Domini : Quoniam omne rnascu-
linum adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur : et ut darent
sacrificium, secundum quod dictum est in lege Domini, par
turturum, aut duos pnllos columbarum ; ex sua persona manifes-
tissime Dominum appellans eum qui legisdationem fecerit. Et g. 217.
cap.H. 29,30, Simeon autem inquit, benedixit Deum, et ait: Nunc dimittis
31, 32. \
servum tuum, Domine, inpace. Quia viderunt oculi mei salutare
tuum. Quod parasti ante faciem omnium populorum. Lumen 4in
cap. n. 36. revelationem gentium, et gloriam populi tui Israel. Et Anna
cap. ii. 38. autem propketissa, ait, similiter clarificabat Deum, videns Chris-
tum ; et loquebatur de eo omnibus, qui exspectabant redemtionem
Hierusalem. Per hiec autem omnia unus Deus demonstratur,
5nullam [novam illam] libertatis dispositionem per novum ad-
ventum Filii sui testamentum hominibus aperiens.

1 ylorificantcs, N. T. Sofdfoircs rai have adoptod tlie latter.

alvovvT^.
3 imposuerunt. There can be little
doubt that thia is the translation of
dW0e»™,theequivalentof^OTQJ2£Dl
m the abyriac . copy. Thie
~, . verb, m. lts
.,
simple form «D (T) 1, means asccndit ; in
the Aphel or causatire form, <<**) ffi), it
signifies either to take up, avdyeiv, or to
offer in a sacred sense, dvaGiaOai. Of
the two meanings Iken-eus seems to
3 aihtare. For 7rct/>ao"T^<riw tlie trans-
lator read TrapaaTijvai.
4 Tlie reading of the ARUND. and
Mehc. MSS. The particle would be
very* liable to be absorbed in the ter
mination of lumen; some transcriber
then inserted ad, the Clerm. reading.
5 The text here has suffered damage,
though notperhaps to theextentusually
ivnagined. Nullam may be considered
to incorporatenm. iUam, i.e. novam illam.
 ET S. MAUCI. 39
6. Quapropter et 1 Marcus interpres et sectator Petri, initium LIB. III. xi.
GR 6.III. xi.
Evangelica; conscriptionis fecit sic : Initium Evangelii Jesu MASS.lII.x.
Ghristi Fitii Dei, quemadmodum scriptum est in prophetis : Ecce, 6.
mitto angelum meum ante faciem tuam, qui prwparabit viam 2tuam. seq.Marc. i. 1
Vox clamantis in deserto: Parate viam Domini, rectas facite
semitas 3ante Deum nostrum. Manifeste initium Evangelii esse
dicens sanctorum prophetarum voces, et eum quem ipsi Dominum
et Deum confessi sunt, hunc Patrem Domini nostri Jesu Christi
praemonstrans, qui et promiserit ei angehim suum ante faciem ejus
missurum : qui erat Johannes, in spiritu et virtute Heliw clamans luc. i. 17.
in eremo; Parate viam Domini, rectas facite semitas 3ante Deum
nostrum. Quoniam tjuidem non alium et alium prophetse annun-
tiabant Deum, sed unum et eundem, variis autem signiflcationi-
m. 188. bus, et multis appellationibus. 4Multus enim et dives Pater quem-
admodum in eo libro qui ante hunc est, ostendimus ; et ex ipsis
autem prophetis procedente nobis sermone ostendemus. In fine
autem Evangelii ait Marcus : Et quidem Dominus Jesus, postquam cap. xvi.19.
foeutus est eis, receptus est in coslos, et sedet ad dexteram Dei;
confirmans quod a propheta dictum est: Dixit Dominus Domino ps.<ax. 1.
Tcstamcntum, as Grabe s.iys, may bo which is accordingly expressed
cancelled, being explanatory of dis- by the LXX. t&s rpifiovs tov Qcov r\Ltu>v,
positio, the less usual equivalent for and by Symmachus. The Vulgate also
iiaHiKri. Iren.eus calls the Gospel has semitas Dei nostri. The text of
libcrtatisnovum Testamcntitm, pp. 70, 71, Irex.eus, therefore, recurs to the foun-
and again G. 366. But may not oIkovo- tain head, unless indeed his copy of the
pXav have beeu in apposition with Sia- Gospel of S. Mare exhibited the read-
0-fjK-nv in the following construction ? els ing of the Codcx Bez,e, ras Tplfiovs tov
Qebs aTrotpaiveTat, Katv^v ra&njv, rr\v rijs Oeov v/iiZv, the latter word in error for
iXevOeplas otKovofxiav 5ta tt\s irpoatpdTov 7\ix£iv. In the Syr. > raay have
i\evaetos tov vlov avrov, t!\v btaOrjKTjv boen absorbed in w*01Q
avOptiirots diroKa\vTrTtiiv. 4 Massuet's reading, as here given,
1 See note 3, p. 4. is preferable to Grabe's Midtis enim ci
* Gr. tincpooOtv trov. The Syr. and diversis. It is tlie reading of the Voss.
other versions also omit these words. andCLERMONT MSS., only that the first
s ante Deum nostrum. tAs Tptfiovs word is multos; and it agrees with the
avrov are the words of S. Mark, which authors words in tlio sequel, Dominus
Obioen also read: Bircp bi iirotr\o-cv 0 nostcr unus quitlem et idcm cxsistens, dives
'lwdvvTjs iirtTeLivbpcvos 6 iraptOero frnrbv, autem ct mttltus; diviti enim et multas
tovto iir' &\\r\s Xe^eoJS b MdpKOS Kal voliintati Patris deservit, cum sii ijpse
aiVis ivitprivev. '0 itlv yitp wpo<fn'\Tr\s Salvator et Dominus et Dcus. . .et
tprjaiv' iTotitdtraTC tt)v bdbv Kvplov, ei5- uniijenitus Patris...et Christus. ..et Ver-
Otias iroteire Tas rptftovs tov Geou r)Ltuv. bum Dei, p. 142 G. The Greek words
6 bi ildpKos' CTOtpdaaTe tt\v o&bv Kvptov, were, perhaps, IloXis yap Kal ireptovtjtos
evOetas xoteire t&s rplfjovs aiVoi). c. Ccls. 6 Ilarijft i. e. variedandrich in atlribuie
II. Tho Hebrew original, however, is is tlic Fathcr.
 40 S. JOHANNIS
lib. lii. xi. nieo : Sede a dextris meis, quoadusque ponam inimicos tuos suppeda-
mass1 m*x. nevm pedum tuorum. 'Sic quidem unus et idem Deus et Patere. 21 s.
ft est, qui a prophetis quidem annuntiatus, ab Evangelio vero
traditus, quem Christiani colimus et diligimus ex toto corde,
factorem coali et terrae, et omnium quae in eis sunt.
7. Hanc fidem 2annuntians Johannes Domini discipulus,
volens per Evangelii annuntiationem auferre eum, qui a Cerintho
inseminatus erat hominibus errorem, et multo prius ab his qui
dicuntur Nicolaitse, qui sunt 3vulsio ejus quse falso cognominatur
4scientise, ut confunderet eos, et suaderet quoniam unus Deus qui
omnia fecit per Verbum suum ; et non, quemadmodum 6illi dicunt,
alterum quidem fabricatorem, alium autem Patrem Domini : et
alium quidem fabricatoris filium, alterum vero 6de superioribus
Christum, quem et impassibilem perseverasse, descendentem in
Jesum filium fabricatoris, et iterum revolasse in suum Pleroma : et
7initium quidem esse monogenem ; Logon autem verum filium
unigeniti : et eam conditionem quse est secundum nos, non a
primo Deo factam, sed a virtute aliqua valde deorsum subjecta, et
abscissa ab eorum communicatione quse sunt invisibilia et innomi-
nabilia. Omnia igitur talia 8circumscribere volens discipulus

1 Sic quidem unus et idem Deus. 'Air6airaais, Avulsus; vt scepe loquitur

The Clerm. MS. has sic idem et unus
Deus. The word quidem having by
mutilation become idem, the transcriber
displaced et, and cancelled the second
idem.
2 annuntians . . . annuntiationem, iHf
pvypa. The Syriac version of S.
John'8 Gospel bears the superscription,
UolOj^J U---0 ,o_J__^joi
1j_=1o V\\V>; IiojD _j_kiQ_.j
.0)0 m <7)\Z2 _Lil_Q_> Sanctum Evan-
gelium prcedicationis (Knpvyparos) Jo-
hannis prceconis (k-Z/pvkos) quod prottdit
ac prcedicavit (iK-fipv^ev) Grcece in Epheso.
It was in this town that the Evangelist,
according fo IREN2EU8, came into con-
tact with Cerinthus, p. 1 3, and to this
place also tradition assigned the honour
of receivingthe last breath ofthe Blessed
Virgin. Act. conc. Eph. Labbe, iii. 574.
8 vulsio, Hoc est, dirbaTraapa, uti
pvio; Glossce vel. ' AiroaTraafftv, Avulsum,
Epiphanius: 'Aviarn irdXiv Qc6Sor6s tis,
aTr6airaapa VTrdpxw iK ttjs irpoet.pnp.ivns
d\6yov alpiaews. Et, 'Ek tovWov ol Not;-
tiovoX, dir6airaapja ivres avrov. Pear-
SON. Part. 2. Vindic. Epist. S. Jgnatii,
cap.6. Grabe. The term perhaps is bor-
rowed de re ruslica, but it had better
have been written avulsio. Sabinaherba
propagine seritur, et avulsione. Plin. //.
N. xvii. 13, i. e. by offsets of the root.
4 So the MSS. i. e. rrjs yvtiaeas.
6 So also Cerinthus, p. 1 1 1, and the
Valentinian8. The Nicolaitans, from
this passage, would also seem to have
held that theworld was created by angels.
6 de superioribus Ohristum, rbv &vu-
0ev Xpiar6v.
7 initium . . .filium. dpxh was a dis-
tinctive name of Movoyev^s or Nous,
Vol. 1. 9, 10. Logos, therefore, was from
Movoyevijs by filiation, and the opinion
stated Vol. 1.82, n. 3, must be modified.
See also Vol. 1. 312; n. 1.
 TESTIMONIUM. 41
Domini, et 1 regulam veritatis constituere in Ecclesia, quia est lib. iii. xi.
unus Deus omnipotens, qui per Verbum suum omnia fecit, et ^^1^-
visibilia et invisibilia ; significans quoque, quoniam per Verbum, "'■
per quod Deus perfecit conditionem, in hoc et salutem his qui in
conditione sunt prsestitit hominibus ; sic inchoavit in ea quae est
secundum Evangelium doctrina : In principio erat Verbum, et Jon. i. i-s.
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum : hoc erat in prin-
eipio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum
est nikil. 2Quod factum est, in ipso vita erat, et vita erat lux
hominum, et lux in tenebris lucet, et tenebrw eam non comprehende-
runt. Omnia, inquit, per ipsum facta sunt ; in omnibus ergo est
et haec quae secundum nos est conditio : non enim concedetur eis,
omnia dici ea quie sunt 3infra Pleroma ipsorum. Si enim et hsec
Pleroma ipsorum continet, non extra est tanta ista conditio,
quemadmodum ostendimus in eo libro qui ante hunc est ; si autem
extra Pleronia sunt haec, quod quidem impossibile visum est, jam
non est omnia Pleroma ipsorum : non est ergo extra hsec tanta
conditio. Abstulk autem a nobis dissensiones omnes ipse Jo-
,1 hannes, dicens : *In hoc mundo erat, et mundus per ipsum factus J<>h.i. ioet
est, et mundus eum non cognovit. In sua propria venit, et sui eum
non receperunt. Secundum autem "Marcionem et eos qui similes
sunt ei, neque mundus per eum factus est ; neque in sua venit, sed
in aliena. Secundum autem quosdam Gnosticorum, «ab angelis

8 circumscribere, repiypdipeiv in the satis expressam rides supra lib. I. cap.

sense of caneelling by obliteration, as 19 [1. 77], et lib. II. cap. 2 [1. 256],
the word ia used by ^SCHINES, itepi- prope finem, nec non in hoc ipso capite
ypiyperi p.e 4k ttjs TroXirelas. [11. 48]. Vnde non recte in edilt. periodus
1 Once more we may observe that istis clauditur verbis, quod factum est.
in the earliest age of the Church the Gr. It may be observed that the Syriac
Rule of Trutli or Creed had a co-ordinate agrees with the received punctuation of
rank assigncd to it with Holy Scripture ; the Sacred Text.
and for the simple reason, that the Creed 3 Infra, as elsewhere, in the sense
in some form existed in the infant of intra, an usage of later Latinity;
Church, whon as yet it possessed not whcnce the Italian fra, inter.
the inspired Canon of the New Testa- 4 In hoc inundo. The quotation is
ment. See I. iii. xv. III. i.—iv., and cf. similarly made below, p. 428 G., indi-
Ilist. and Theol. of the Creetls, i —33. cating either tv rovrtp r$ K6afj.it> Vv m
* Quod factum e*t, in ipto vita erat. the Greek, or
Ita S. Joannit texium juxta Codd. Arun- in the Syriac.
deL ac Vou. dittinguere placuit,exmenie 5 Marcionem . . . aliena, Vol. I. p. 2 16.
non eolum Tertulliani, Oriycnis, llilarii, 6 The Clerm. copy here inserts si,
Gregorii Nazianzeni, Cyrilli, Auyuatini, to which the apodosis follows, et non,
Ilieronifmi; sed et ipsiut Irenoei; quam &c. perhaps at non, d\X' ov.
 42 HiERETICORUM PR.2EVARICATIO.
lib. iii. xl factus est iste mundus, et non per Verbum Dei. Secundum autem
KAs&iu" eos sun* a Valentino, iterum non per 1 eum factus est, sed per
*'-2- Demiurgum. 2Hic enim operabatur similitudines tales fieri, ad
imitationem eorum qu?e sunt sursum, quemadmodum dicunt:
Demiurgus autem perficiebat fabricationem conditionis. Emissum g. 219.
enim dicunt eum a matre Dominum et Demiurgum ejus disposi-
tionis quse est secundum conditionem, per quem hunc mundum
factum volunt : cum Evangelium manifeste dicat, quoniam per
Verbum, quod in principio erat apud Deum, omnia sunt facta:
joh. l 14. quod Verbum, inquit, caro factum est, et habitavit in nobis.
8. Secundum autem illos, 3neque Verbum caro factum est,
neque Christus, neque qui ex omnibus factus est Salvator. Et-
enim Verbum et Christum nec advenisse in hunc mundum volunt: M.i89.
Salvatorem vero non incarnatum neque passum ; descendisse
autem quasi columbam in eum Jesum qui factus est ex disposi-
tione, et cum annuntiasset incognitum Patrem, iterum ascendisse
in Pleroma. Incarnatum autem et passum quidam quidem eum
qui ex dispositione sit dicunt Jesum, quem per Mariam dicunt
pertransisse, 4quasi aquam per tubum: alii vero 6Demiurgi filium,
in quem descendisse eum Jesum qui ex dispositione sit : alii rur-
sum Jesum quidem °ex Joseph et Maria natum dicunt, et in
hunc descendisse Christum qui 7de siiperioribus sit, sine carne et
impassibilem exsistentem. Secundum autem nullam sententiam
hsereticorum, Verbum Dei caro factum est. Si enim quis regulas
ipsorum omnium perscrutetur, inveniet quoniam sine carne et
impassibilis ab omnibus illis inducitur Dei Verbum, et qui est in
superioribus Christus. Alii enim putant manifestatum eum,
quemadmodum hominem transfiguratum ; neque autem natum,
neque incarnatum dicunt illum : alii vero neque figuram eum
assumsisse hominis; sed quemadmodum columbam descendisse

1 The concord being with \670s in-
stead of with Verbum.
3 Hk enim, i. e. Soter. Cf. Vol. L
p. 28, and p. 266, n. 2.
3 neque Verbum caro. . . neque Chris-
tus. The iEon Logos was one emana-
tion, and Christ another ; as denizens of
the Pleroma, neither of them descended
into the world. It would seem, there-
fore, where Christ is said to have de-
scended as the holy dove on Jesus in
baptism, that Soter is intended. And
where Christ is said to have been born,
that the psychic Christ emanating from
Demiurge is meant. See Vol. I. pp. 60,
61, 113, 2ir, 239.
4 ws Stct o-wXtJpos. Vol. I. p. 60, n. 2.
5 Semiurgi jilium, Vol. 1. p. 60.
8 Ex Joseph et Maria, i. e. Carpo-
crates, Vol. I. 204, Cerinthus, 2ri.
7 See p. 40, n. 6. de mperioribus
Christum, t&v 6.vw0tv XpitrT6v.
 BAPTIST^ MISSIO. 43
in eum Jesum, qui natus est ex Maria. Omnes igitur illos falsos lib. iu. xi.
testes ostendens discipulus Domini, ait : Et Verbum caro factum gr. m.xj.
est, et habitavit in nobis./ Et ut non inquiramus, cujus Dei Ver- *13-
bum caro factum est, ipse insuper docet, dicens : Fuit homo missus Joh. i. g,
a Deo, erat ei nomen Johannes: hic venit in testimonium, ut
testaretur de lumine. ^Non erat ipse lumen, sed ut testaretur de
lumine. Praccursor igitur Johannes, qui testatur de lumine, a
quo Deo missus est ? Utique ab eo cujus 2 Gabriel est angelus,
qui etiam evangelisavit generationem ejus : qui et per prophetas
promisit angelum suum missurum ante faciem Filii sui, et prse- Mnrc-.j: s, ex
paraturum viam ejus, hoc est, testificaturum de lumine, in spiritu Luc. \. 17.
et virtute Heliw. Helias autem rursus cujus Dei servus et pro-
pheta fuit? 3Ejus qui fecit ccelum et terram, quemadmodum et £t
ipse confitetur. A conditore igitur et fabricatore hujus mundi
missus Johannes, quemadmodum poterat testificari de eo lumine,
quod ex his quse sunt innoininabilia et invisibilia descenderit?
Omnes enim hseretici decreverunt, Demiurgum ignorare eam qutE
sit super eum virtutem, cujus testis et ostensor invenitur Johan-
nes. Propter hoc Dominus plus quam prophetam dixit eum Mattxi. snet
habuisse. Eeliqui enim omnes prophetse annuntiaverunt ad-
ventum paterni luminis ; concupierunt autem digni esse videre
eum quem praedicabant : Johannes autem et prsenuntiavit similiter
sicut alii, et advenientem vidit et demonstravit, et credere in eum
suasit multis, ita ut ipse et prophetse et apostoli locum habuerit.
4Hoc est enim plus quam propheta: quoniam primo apostoli, icor.xu.sa
secundo prophetas ; omnia autem ex uno et eodem ipso Deo.
9. "Bonum enim et illud quod per conditionem a Deo in
vinea factum est, et primo bibitum est vinum. Nemo enim illud joh.u.3scq.
vituperavit ex his qui biberunt ; sed et Dominus accepit de eo :
melius autem quod per Verbum "compendialiter ac simpliciter ex
1 The Clerm. MS. omits this verse, exercituum,locis supra indicatia appellet:
but it is found in tho An. MS., from quem creatorem mundi esse, ipsi hwretici
whence Grabe restored it to the text. statuebant. Grabe.
3 Qabriel, one of the twelve iraTpiKol * I adopt the Clerm. reading hoc,
tyyt\oio{ the Gnostic Justin, Vol. 1.224. instead of hic as in the Arund. MS.
8 ejus quifecit. Nusquam quidem in 0 The translation here is so abrupt,
8. Scriptura, quantum memini, Elias that Gliabe suspocts a lacuna in the
Dcum suitm, crcatorcm cali et terrtv di- text. The section works off into the
serte professus liyitur; bene tamen indc general subject too naturally to allow of
colliyUur, quod supra [Toni. n. p. 24] the supposition that it is transposed.
invocelVcuinAbraham,DeumIsaac,Deum 6 Cumjicndialiler, awrdfiws, witli
Jacob; quodquc Deumjsracl ct Dominum reference to the simple act of converting
 44 PATB.IS ET FILII
lib. in. xi. aqua ad usum eorutn qui ad nuptias convocati erant, factum est
&&sjIiiii" vmum< Quamvis enim possit Dominus ex nullo subjacente eorum
*'• 5- quse sunt conditionis, praebere epulantibus vinum, et esca complere
joh. vi. 11. esurientes, hoc quidem non fecit : accipiens autem eos qui a terra
essent panes, et gratias agens, et iterum aquam faciens vinum,
saturavit eos qui recumbebant, et potavit eos qui invitati erant ad
nuptias ; ostendens 2quoniam Deus qui fecit terram, et jussit eam
fructus ferre, et constituit aquas, et edidit fontes, hic et benedic-
tionem escse, et gratiam potus in novissimis temporibus per Filium
suum donat humano generi, incomprehensibilis per comprehen-
sibilem, et invisibilis per visibilem, cum extra eum non sit, sed in
joh. 1. 18. sinu Patris exsistat. Deum enim, inquit, nemo vidit unquam, 3nisi
unigenitus Filius Dei, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. o. m
Patrem enim invisibilem exsistentem, ille qui in sinu ejus est Filius
omnibus enarrat. Propter hoc 4cognoscunt eum hi quibus revela-
verit Filius, et iterum Pater per Filium, Filii sui dat agnitionem
his qui diligunt eum. A quo et Nathanael discens cognovit, cui
joh. i. 47. 5et testimonium reddidit Dominus, quoniam verus Israelita est, in
quo dolus non est. Cognovit Israelites suum Regem, 6in quo et
ait ei : Babbi, tu es Filius Dei, tu es Bem Israel. A quo et Petrus
edoctus, cognovit Christum Filium Dei vivi, dicentis : Ecce Filius

water into wine by the word of Divine indeindividucefamiliaritatisprcerogativa

power, as compared with the more
gradual and slow procesa of the ordi-
nary course of nature. So at p. 49,
the word ffivro/iov is rendered compen-
diosam, having reference to the more
compendious character of S. Marks
Gospel, as contrasted with the other
three. But at p. 24 1 G., the tenu has a
more sacramental meaning; it is said of
the Virgin upon the occasion of this
same miracle, Anle tempus volente par-
ticipare compendii poculo, where com-
pendium must refer to the symbolical
character of the cup of Eucharist, as
setting forth the Saviour evidently cruci-
fied to the eye of faith. The word is
used in connexion with the other Sacra-
ment of Baptism by Tertullian, but it
is simply in its ordinary sense of saving,
the correlative term of dispendium. The
Apostles, he says, had no need of bap-
tism, as being primce adlectionis, et cx-
compendium haptismi conferre possct. de
Bapt. 12. It isas the equivalent of aw-
vo/iws that the word is now used. So
in Prudentius we have, Mortis citce
compendiosus exitus. There is a remark-
able idiam preserved by Augustin, Qu.
in Jud. VII. 56: Solet et vulgo apud nos
dici, Compendiavit illi, quod est, Occidit
illum. Et hoc nemo intcUigit, nisi qui
audire consuevit. It is the Greek rbv
fiLov auvirafiev a&rQ, he cut short his life.
3 The Clerm. and Voss. MSS. omit
quoniam, but it is indispensable.
3 nisi, of no scriptural authority.
4 cognoscunt . . . hi. The Clebm. reads
cognoscent, and omits hi.
5 et is omitted in the Clerm. copy.
6 in quo, not being found in the
Cl. and Voss. MSS. is cancelled by
Mass. But Grabe following the Ar.
retains the words ; they express the
Greek {</>' proptcr quod.
 EX EVANGELIIS COGNITIO. 45
lmeus dilectissimus, in quo bene sensi: ponam Spiritum meum super mb.iii. xi.
eum, et judicium gentibus annuntiabit. Non contendet, neque cla- massViu;
mabit, neque quisquam audiet vocem ejus in plateis : calamum
quassatum non confringet, et linum fumigans non extinguet, usque- Joh. i. 49.
Joh. vi. «9.
quo emittat 2in contentionem judicium, et in nomine ejus gentes Matt. xii. 18
x^le"iali
sperabunt. x 1
10. Et hscc quidem sunt principia Evangelii, unum Deum
fabricatorem hujus universitatis, eum qui et per prophetas sit
annuntiatus, et qui per Moysem legis dispositionem fecerit,
Patrem Domini nostri Jesu Christi annuntiantia, et prseter hunc
alterum Deum nescientia, neque alterum Patrem. Tanta est autem
circa Evangelia htec firmitas, ut et ipsi hseretici testimonium
reddant eis, et ex ipsis 3egrediens unusquisque eorum conetur suam
confirmare doctrinam. Ebionei etenim eo Evangelio quod est
secundum 4 Matthseum solo utentes, ex illo ipso convincuntur, non
m. i9o.recte 5pnesumentes de Domino. "Marcion autem id quod est
secundum Lucam circumcidens, ex his quse adhuc servantur penes
1 Filiusmeus. . .henesensi. The Greek see also 39, and IV. 22. The Theophania
has 6 xots piov, tv Hptrura' i iyarrrr6s of Eusebius preserves a text from this
nov, els 6V evS6m)<rev 1) fxi /->"• The ancient writing, ] OO, _2J \iSLt]
Syriac renders the words « 1, —3 S ]oi LlS» >t-)m]
■ inil w OIO A .
.. » ■ a 1 012 AjjOCD» ]io Zj____ .-.oioA-'} ]_.joaij
1 tn contenlionem, the reading vetKOS Ux^? r->^>] oxo» 1A_*___.
being followed instead of vTkos, victoria. ]f » g) - |; 1 g|i ___JO! . 1 \
The Syriac has 1—,Q_51, victory in a
forensic sense, acquittal, innocence. - ' s) . 1 \ __Q1 >> vq JOl
3 Tpopalvwv. 1 1 Sf) m As we have found in a
* See Vol. 1. 213, n. 2. The Hebrew place of tltc Gospel of the Jexos, written
Gospel of which Iben^us spoke in the in (lit. daughter of) the Ilebrew tongue,
opening ofthis book; for EusEBiussays, in which it is said, " These I choose for
//. E. m. 27, of the Ebionitcs, Etfayyc- mysdf, very excellent are they, whom my
\lu 5^ pt&rw T<fi na$' 'Eflpalovs xpw/ttcot Father which is in heaven has given to
twv \oiirutv o-puKpbv itroiowTO \6yov. me." rv. 12.
Only certain subtractions wcre made; 5 ovk 6p8ws {nroTiBfnevot, docentes.
as, for example, the genealogy and his- 6 Marcion. Vol. 1.217, notes. Mar-
tory of the nativity were suppressed, and cion founded his false gospel upon that
a few interpolations were added, as of S. Luke, and rejected the other three.
appears from the account of Epiphanius, Itaque... omissis eis, Luca potius institerit,
Ilar. xxx. 13. Ebionite patronage quasi non et hiec a primordio fuerint,
causeti this document to be treated as quemadmodum et Lucre. Tebt. adv.
apocryphal, Iv tovtois rtves Kal t6 Kad' Marc. IV. 5. His followcrs seem to
'Eppalovs evayyf\tov Karf\e(av, tjS ud- have admitted the Gospel of S. Mark to
Xtora 'Eppaiwv ol t6v Xptordf irapade- a certain degree of favour, possibly be-
(ip.evoi. xa'po"<". Eos. B. E. m. 25, cause it contained no genealogy of Christ.
 4G HiERETICI TESTES VERTTATIS.
ub. iii.xl eum, blasphemus in solum exsistentem Deum ostenditur. *Qui
M^ssLmL autem Jesum separant a Christo, et impassibilem perseverasse
*1,7" Christum, passum vero Jesum dicunt, id quod secundum Marcum
est prseferentes Evangelium, cum amore veritatis legentes illud,
corrigi possunt. Hi autem qui a Valentino sunt, eo quod est
secundum 2 Johannem plenissime utentes ad ostensionem conjuga-
tionum suarum, ex ipso detegentur nihil recte dicentes, quemad-
modum ostendimus in primo libro. Cum ergo hi qui contradicunt,
nobis testimonium perhibeant, et utantur his, firma et vera est
nostra 3de illis ostensio.
1 1 . Neque autem plura numero quam hsec sunt, neque rursus
pauciora capit esse Evangelia. Quoniam enim quatuor regiones

Hippolttus, at least, suggests such an tpop.lvco KaT* AiyuicTious evayye\lto Ket-

assumption, eVetSae oiV Ma/wctow, 77 tlov pivas ixovcrtv. Ph. v. 7, and which was
iKetvov kvvwv tis, v\o.ktt) Kara tov Atj- received even by catholic Christians as
fitovpyov, tovs £k ttjs dvTtirapadto-eLos possessing a certain degree of authority.
dyaOov Kal koKov Trpotpiptov \6yovs, dei See L 383, n. 1. It is mentioned as
avrois \4yetv, 6Vt toijtovs otfre IlaOAos 6 heretical by Onia. Procem. in Luc.
airooTo\os, oflre MdpKOS 6 Ko\o(3o8dKTu\os Clement of Alexandria quotes it several
dvqyyet\av. Tovrtov yt\p ovdev eV rtp times, Strom. m. (cf. Bevereg. Cod.
Kara M.dpKov evayye\tw yiypaiTTat. Ph. Can. II. vii.), and a passage that he
VII. 30. See p. 4, n. 3. transcribes, is found in the spurious
1 Qui autem. Grabe imagines that though highly ancient fragment of the
the Cerinthians are here intended, but second epistle, attributed to Clem. Rom.
as Massuet justly observes, this heresy a See Vol. 1. pp. 75—83.
used only the Gospel of S. Matthew, as 3 de illis omitted in the Ar. MS.
Epiphanius, Hcer. xxvni. 4, xxx. 5, 4 'E7ret5^. . .TeWapa K\lp,ara. Hctc
and Philastbius, c. 36, afflrm. Some Irencei de quai.ucrr Evangeliis pericopa
heresy previously mentioned is certainly Gra>ce, tacito licet Irencei nominc, paucis-
indicated. The Basilidians can scarcely que mutatis, rcsponsionis loco datur ad
be meant, for the author ascribes to them cxliv Anastasii Quastloncm: cujus editio
the monstrous notion that Simon the cum hinc inde sit vitiosa, cxemplar MS.
Cyrenian, and not Jesus, suffered. The Cod. 206 Barocciani, in Bibliotheca
fragmentary view here given would suit Bodleiana, in subsidium vocavi, nec non
the Ophite tenets, which may be called istud quod cx Florentino Codice descrip-
the primitive Gnostic stock; I. 241, n. sit, ac Nolis in N. T. inseruit Alcxander
1 : tlie same idea thence pervaded the Morus, haud animadvertens lamen, id
whole body. Vol. 1. 238, 239. But it Anastasii aTrooiranpdTtov esse. Atque
does not appear that the Ophites paid istud cum Germano quoque contuli, quod
any particular veneration to the Gospel hic in Theoria rerum Ecclesiaslicarum,
of S. Mark, unless indeed they identified Tom. II Auctarii BibliotJiecce Patrum,
with his name, as founder of the see of Paris, 1624. p. 146, hunc Irencei locum
Alexandria, the false Gospel ofthe Egyp- magna ex parte compilarit: ex quo, ut
tians, upon which they principally relied, et argumento quodam in S. Marci Evan-
as Hippolttus declares: ras 81 efaX- gelium, Tom. I Auctarii Novissimi Bib-
Aa^as TatVas ras TotKt\as eV Ttp iwtypa- liothecce Patrum a Combefisio, Paris,
 QUADRIGA EVANGELICA. 47
a. m. *'E«i^ Tecrcrapa KXl/xaTa tov Kocrfxov ev w ecrfiev elcri, u&in. xi.
Kai Tecrcrapa Ka6oXtKa irvevfiaTa, KaTecrirapTat Se i? ckkXij- MASsniiL
ova eir\ irdcr>js T>js yns, ^cttuXos Se Kai o-Ttjpty/ua e/c/c\»? .
, \ . is y y - , / / Anastas.
ertas to evayyeXtov, txai irvevfia ^teifS' cikotws Teercrapas JjJJ,™'-^,^-
e)(eiv avr>)v cttvXovs, iravTaypdev irveovTas t>)v d(p6apcrlav, l^^^ra
Kat avatjoirvpovvTas tovs avopwrrovs. Jli^ wv (pavepov, oti o TeWopa.
twv d-jrdvTwv TeyytTtjs Adyos, 6 Ka6tjfievos eirt twv XepOV- C. C. «pinis.
fitfL Kai crvve^wv Ta iravTa, (pavepw6e\s tois dvdpwirois, c. c. deest
eSwKev ijfiiv Terpdfioptpov to evayyeXtov, evt Se ■jrvevfiari
crvveyofievov. KaOoW 6 AafSlS atTOufjtevos avrou t>)v irap-
ovcrtav, (ptjcrlv * 6 Ka6>jfievos eVJ twv Xepov/3\/u, efitpdvtjdi. jjjjj1^/1*51'
Ka) ydp Ta Xepoi//3iM* TerpairpocrwTra' Kat t<z '"'pdcrwTra^^^y
? ~ i / r* r " f « ^ r~v rri \ C. C. non ha-
ai/Ttoi' etKoves Trjs irpayfiaTetas tov liov tov xyeou. 1 o betToOviofl.
fiev ydp irpwTOv ^wov, (ptjcriv, dfxoiov XeovTC to efiirpaKTOV
avrov Kat tjyefiovtKov xat fSacrtXiKOV "^apaKTtjptCpv to Se
Sevrepov oftotov fidcr^w, t>)v tepoupytK>)v rai lepaTtKtjv Ta^tv
mundi sunt in quo sumus, et quatuor principales spiritus, et
deseminata est Ecclesia super omnem terram, columna autem et
firmamentum Ecclesise est Evangelium, et spiritus vitse; consequens
est, quatuor habere eam columnas, undique flantes incorruptibili-
tatem, et vivificantes homines. Ex quibus manifestum est, quo-
niam 2qui est oninium artifex Verbum, qui sedet super Cherubim,
et continet omnia, 2declaratus hominibus, dedit nobis quadriforme
Evangelium, quod uno spiritu continetur. Quemadmodum et
David postulans ejus adventum, ait : Qui sedes super Cherubim, p« i**»-
appare. Et enim Cherubim quadriformia ; et formse ipsorum
imagines sunt dispositionis Filii Dei. Primum enim animal,
inquit, simile leoni, efficabile ejus et principale et regale signi- & joh. av°-
ficans: Secundum vero simile vitulo, sacrificalem et sacerdotalem
1672. editi, p.436, insupcr lacunam aZi- ««»1.1450, uterque scptinycntcrrumcirciter
quant in Anastasio explcre licuit. Gkabe. annorum, quos ipse ccmtuli, et cum Bod-
The fragment is also found in the leiano fere convenire deprchendi. Mass.
Cainbridge MS. Cod. Ll. 5. 1. fol. 99. 1 There is an evident allusion to the
The variat lectiones that are noted in tlie words of the Apostle, 1 Tim. iii. 15. As
margin occur in it, and they shew that the Church of the living God is there
tbe copy was made from the Florentine styled tho pillar and rjround of truth,
MS. of Anastasius, as transcribed by A. so here the Gospel and the Spirit of life
Morus. Also, Exstat in Bibliotheca Regia are the pillar aud foundation on which
Cod. MS. 2910 Anastasii Qmentionum et the Church rests.
Rttpontionum, et alier in Bibl. Colbai. 1 qui. . . dtclaratus, i. e. A670S.
 48 QUADRIGA
lib. iii. xi. efupaivov to Se rplrov eyov irpoawvov 1 dvOpanrov, Tr)v o- 222-
GR. II I. xL < » n t ~ i i i 5 ii
mass. iii. Kara
to Se avupanrov
TeTapTOv avrov
ofioiov vapovaiav
aeTw irerwfievw,
(pavepwTOTa
Tr)v tov
oiaypa(pov
icvevfxa-

C. C. f>n- 1, / n/ _i '9* V»
poCrat. to? e7Ti t^c eKKArjaiav eQnrTauevov ooaiv aaa»jvtCov. l\ai
JJ^ Ta euayyeAta oei/ toi/toi? avu<pcova, ev oig fysafe^eTat
XptaTog [^Int. 'Ii/trovyJ. To /xei/ "yap «aTa 'IcboW»;!', tjV m- 191-
c. c. ^ictoO. htto tov TlaTpof r)ye/xoviKr)v avTOV, /cat evSoj~pv yevedv
indUcaMacu StrjyeiTai, Xeyov 'Ev ap-^rj r)v 6 \6yog a Kai TrdvTa
nas h. 1. nul- JJ > ' ~ > ' * * > ~ » / » ft*
las. ot airrov eyeveTO' /cat ywpig avTov eyeveTO ovoe ev
To o*e KaTa A-OVKav, aVe lepaTiKov yapaKTrjpog virdp)(ov,
c^ToSbi» a7ro tou 'Layaplov tov lepewg OvfiiwvTOg tw ©eco r/p^aTO.
lisnotatul -tio»; <ya^> o anevTOg r/TOifta^ero fxoaypg, vvep ^Tr/g avev-
MaTfloTo™ peaewg tov vewrepov* iraiSbg fieWwv QveaQat. M.aTda?og
c. c. nioTiK „, , x „ , „ , , ,
eTriioipuTTei oe t»/»' /caTa avvpwirov avrov yevvrjaiv KrjpvTTei, Aeywv
yeveaewg 'Irjaov XpiaTOV, vlov AaftlS, viov 'A.ftpadfi.
sKat, tou Se 'Itjaov XpiaTOv r) yevvrjaig ovTWg rjv avQpw-
•jrofLop<pov ovv to evayyeXiov tovto

ordinationem significans : Tertium vero animal Tiabens faciem quasi

Aumanam, qui est secundum hominem adventum ejus manifeste
describens: Quartum vero simile aquilw volantis, Spiritus in
Ecclesiam advolantis gratiam manifestans. Et Evangelia igitur
his consonantia, in quibus insidet Ohristus Jesus. Aliud enim
illam quse est a Patre principalem, et efficabilem, et gloriosam
joh. i. i seq. generationem ejus enarrat, dicens sic : In principio erat Verbum,
et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verlum. Et, Omnia
per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Propter hoc
et omni fiducia plenum est Evangelium istud ; talis est enim
persona ejus. Id vero quod est secundum Lucam, quoniam quidem
sacerdotalis characteris est, 8a Zacharia sacerdote sacrificante Deo
inchoavit. Jam enim saginatus parabatur vitulus, qui pro in-
ventione minoris filii inciperet mactari. Matthseus vero eam quse
Matt i. i et est secundum hominem, generationem ejus enarrat : Liber, 4 dicens,

1 The Latin version indicates the bridge MS. is written conseeutively as

utrel that has been probably absorb-
ed in the two last syllables of vpbau>-
mv.
a Hcec a Qrabio nescio cur, oniissa, ex
Germano supplevi. Mass. The Cam-
though nothing had been missed.
8 a, omitted in the An. MS.
4 dicens. For this word, which is not
expressed in the Greek, the Ar. has
getlTcus, i. e. genethliaeus.
 EVANGELICA. 49

1M.dpKOS Se a7ro tov irpocpr/riKOV irvevfiaTOS, tov ej- "f"]"1'

> i
uyouc eirtovTOS „ avvpwTrots,
tois t a i \ apxyv
Ttjv , i eTTOtr/a-aTO,
i , xAe-
i OR.ilI.xi.
mass.UI.
ywv 'Ao^ tov 'EvayyeKiov ^lrjcrov XptcrTov, ws yeypairrai
.j.ttjl - , , ~l \ \ ,, ~ T7i > c- c;£.a
ev rlcraia tw Hrpo<bnTr\' Tr)v irTepwTtKr)v etKova tov Ejv- xaTaMapnv.
a^yyeAtoi/ det/cvt/cov ota tovto oe /cat o~vvto(xov /cat irapa- w *«y°»-
/ » , , , V v . c. c. ««a
Tpeyovo-av Tr)v KaTayyeAtav ireirotr]Tai' TrpocprjTtKOS yap o y*w>. frpt-
\\apaKTr)p ovtos*. Kat at)roy oe o Xo'709 tou Geot/, TO?y j^°"J°5
g. m /xev ttoo Ma/i/o-eVoy iraTptdp-^ats, /caTa to OeiKov /cat evSo^ov ' , ,
iu/Xef TOty oe eV Tto W/Utp, lepaTtKrjv [sujipl. Kat XetTOvpyt-
*c»7v] 3 Ta'^tv direveifxev /Jtera Se ravra dvOpwiros yevdfnevos, 0™. at.
dwivtfiMV.
generationis Jesu Christi, "filii David,filii Abraham. Et iterum:
Christi autem generatio sic erat. Humanse formae igitur hoc Evange-
lium: propter hoc 4et per totum Evangelium humiliter sentiens, et
mitis homo servatus est. Marcus vero a prophetico spiritu, ex alto
adveniente hominibus, initium fecit : Initium, dicens, Evangelii, M«rc. 1. 1.
quemadmodum scriptum est in Esaia propheta ; volatilem 4et 6pen-
natam imaginem Evangelii monstrans: propter hoc et compen-
diosam et praecurrentem annuntiationem fecit : propheticus enim
character est hic. Et ipsum autem Verbum Dei, illis quidem qui
ante Moysem fuerunt patriarchis, secundum divinitatem et gloriam
colloquebatur: his vero qui in Lege, sacerdotalem et ministerialem
"actum preebebat : post deinde nobis homo factus, munus coelestis

1 Md/Mfoj Si—\iyuv] Sic iterum Ger-
manus Latince versUtni consonus. Sed
Anast. ri Si KaTaMdpKov—\iyov, excepto,
quod in Bodlei. rursus exstet \iywv.
Germani lectionem confirmat quoque ar-
ifumentum, in S. ilarci Evanyelium, ex
Cyrilii Alex. tivc Victoris Antiocheni
Commeniario in ipsum, Tom. I. A uctarii
novissimi Bibliothecce Patrum a Combe-
fisio editi p. 436 C. ubi hcec Irencei de
*'. Marco periodus, in Anastasio et Ger-
mtmo manca, plene alleyatur cum hac
honoris prafatione: Kal Elpnvaws Si 6
AoiryooiWi' ^7rfo*KOTros, uadtjTTjS twv'Avo-
ari\uv yevbfitvos, iv t$ Tplra Kara tu>v
alpiaeuv \6yip <pnaiy, iK&OTov Tiiayye\lov
tov xapaKTTipa iK0ip.evot. Mdpicos, &c. cf.
Ei s. Theoph. v. 40.
VOL. II.
s The Syriac has the same
] » Q 1 ] 1 S *\^> elsewhere the same
text is quoted irj the translation, but
in conformity with the Greek, in pro-
phetis, pp. 217, 240 G. The agreement
however of the Greek with the trans-
lation in this place still supports the
view, so often advanced in these notes,
that the Father quotes with the Syriac
version of Scripture in his mind.
3 filii David, omitted hy Gbabe.
4 ct (bis), omitted in the Ab.
8 pcnnatam reads like a gloss upon
volatilem.
6 actum, expressing, as Grabe consi-
ders, the false reading irpafo', Massuet
follows him, and Stieren says the same
thing : but it may be a question whether
4
 50 EVANGELIORUM
LxF'nn' T*lv Swpeav tov dylov Tlvev/iaTOg etg irdcrav e^eVe/x-vfz-e Tt)v
GR. III.ni.
mass. xl. yqV) crKeTraiwv r/fiag
' ' Tatg eavTov
> - TrTepv^tv.
> y T»_ ' ovv
\Jiroia * r/s
Trpay/xaTela tov Ylov tov Qeov, TOiavrr/ Kal twv X,wwv r)
fjop(pr/- Kat oTrola r) twv Xwwv /iop(prj, TOiovTOg Kat 6 )(_a-
paKTtjp tov EvayyeXlov. Terpd/jopcpa ydp to <£a>a, Terpd-
/iop(pov Kat to HjvayyeXiov Kat r) irpay/jaTela tov Kiy>/ov.
Kat 1 Sta tovto Tecrcrapeg eSoOr/crav KaOoXiKat SiaOr/Kai Trj
dvdpwTroTrjTf /jla fiev tov KaTaKkva/jov tov Ntoe, eiri tov
to^ov SevTepa Se tov 'A.fipadfi, eVi tov crr/fjelov Trjg Trepi-
TOfirjg' TpiTt/ Se r) vofjodecrla eiri tov Mcoi/crecoj' TeTapTr/
Se r) tov EvayyeXlov, Sta tov Kvplov r)/jwv 'Ir/crov XptcrTOv.
1 2. Tovtwv Se ovTWg eyovTWV, /jaTatot irdvTeg Kat dfiaOeig, m. 192.
irpocreTt Se Kat To\fjr/poi, 01 dOeTOvvTeg Tr)v ISeav tov Ei)-
ayyeXlov, Kat erre irXelova, etVe eXaTTora twv eiprj/jevwv

Spiritus in omnem misit terram, protegens nos alis suis. Qualis

igitur dispositio Filii Dei, talis et animalium forma : et qualis
animalium forma, talis et character Evangelii. Quadriformia
autem animalia, et quadriforme Evangelium, et quadriformis
dispositio Domini. Et propter hoc quatuor data sunt testamenta
humano generi; unum quidem ante cataclysmum sub Adam ;
secundum vero, post cataclysmum sub Noe ; tertium vero, legislatio
sub Moyse ; quartum vero, quod renovat hominem, et recapitulat
in se omnia, quod est per Evangelium, elevans et pennigerans
homines in ccaleste regnum.
12. His igitur sic se habentibus, vani omnes, et indocti, et
insuper audaces, qui frustrantur speciem Evangelii, et vel plures

Tafin be not the falae reading ; for in the
context three several dispensations are
compared, and the operation of the
Word in each is described in such a way
as to lead to the supposition, that tbe
ministerial significative act, and not
the ministerial order, would be instanced,
x/jafis in fact, and not Td{is. In the
first or patriarchal dispensation the
Word revealed himself kot4 tA Beixbv
Kttl (vSo^ov in the Christian dispensa-
tion he brooded over the face of the
whole earth, conferring spiritual gifts,
Kal <rKeTdfoi> iifias rais iavrov rr4pv^iv.
How frigid an exposition to say that,
midway between these glorious mani-
festations of the Deity, the Word shewed
himself as the dispenser of priestly
rank under the law ! The ministerial
acts that foreshadowed Christ seem to
be in much better keeping.
1 Anastasius et Oermanus, omisso
pacto Dei cum Adamo, aliud cum Abra-
hamo interserunt : unde Grceca a Latinis
in uno atque altero commate sunt diversa.
Gbabe.
 CORRUrTORES H.33RETICI. 51

vapeto-tpepovTes EvayyeXtwv irpovwira' oi fjiev, iva irXelova

ft />- ~ ,x /\ i iy t t 01 ^ 1 t GR. III. xi.
Ootaxri Tqs aAqueias e^evptjKevar 01 oe, iva ras otKOVOfitas mass. 111.
tov Qeov adertiawvtv.
quam dictse sunt, vel rursus pauciores inferunt personas Evangelii :
quidam ut plus videantur quam est veritatis adinvenisse : quidam
vero, ut reprobent dispositiones Dei. Etenim Marcion totum
rejiciens Evangelium, imo vero seipsum abscindens ab Evangelio,
'partem gloriatur se habere Evangelii. 2Alii vero ut donum
Spiritus frustrentur, quod in novissimis temporibus secundum *ct. u. 16, 17.
placitum Patris effusum est in humanum genus, illam speciem non
admittunt, quse est secundum Johannis Evangelium, in qua Para- JohLxiv. w
cletum se missurum Dominus promisit ; sed simul et Evangelium, 7-
et propheticum srepellunt Spiritum. Infelices vere, qui pseudo-
prophetse quidem esse volunt, *prophetise vero gratiam repellunt
ab Ecclesia: fisimilia patientes his, qui propter eos qui in hypo-
crisi veniunt, etiam a fratrum communicatione se abstinent. Datur
autem intelligi, quod hujusmodi neque Apostolum Paulum re-
cipiant. In ea enim Epistola quae est ad Corinthios, de pro-
pheticis charismatibus diligenter locutus est, et scit viros et 1 cor. xi.
mulieres in Ecclesia prophetantes. Per hsec igitur omnia peccantes
1 partem, Cl., Ar., Voss., but quam Christum in Evangelio protvlisse;
Mass. following the earlier Edd. and nec tantum plura, sed etiam mdiora at-
Ottob. Merc. 11. MSS. has pariter, que majora, § 52. It is difficult to see
thinking that partem gave a sense in- how the writer of this passage could
consistent with the Marcionite curtail- have had that leaning towards Monta-
ment of S. Luke. But the Gospel here nism, which Neander and others have
means the blessings qfthe Gospel, in which imagined.
Marcion certainly claimed a share. 3 repellunt, djroir^uiroiwi. Vol. I. 1.
' Alii, i.e. the Montanists, who laid * Ar., but Cl., Voss. propheticam.
claim to the exclusive possession of the 8 similia patientes his, Suom ira-
spirit of prophecy, which they denied Bbvres, i. e. agentes, meaning the Encra-
to the Church ; and called Catholic titae or perhaps the Severiani, the pre-
believers psychici, while themselves were cursors of Novatian, who slighted the
pneumatici. We learn from this pas- Pauline Epistles, as Eusebius states,
sage that the Montanists rejected the II. E. IV. 29 ; B\off07j/ioiVre5 Si noOXoK
Gospel of S. John, because it contained top jAt6o~tq\ov, d&erovatv avrov t&s
an express promise to the Apostles ^TrurToXAs, unSi tAs Ilpdl-eis twv 'Ato-
of the Paraclete, whereas Montanus <rrb\u>v KaraSexbuevot. Still the Encra-
affirmed that himself was the recipient of tite may have received the Epistles of
the Paraclete ; as the author of the Libel- S. Paul, with the polish given to them
lus at the foot of Tertullian's Prcescr. by their founder Tatian. tou Si iiroo-rb-
Har. says : in Apostolis quidem Spiri- \ov tpaal ToX/xijo-ai Ttvis airuv utratppd-
tum S. fuisse, ParacUtum non fttisse, et aat tptovas, u>s iirtStop6ovp.iviov avrCjv rip
Paracletum plura in Moniano dixisse, rrji tppdtrews trvvTa(tv. Euskb. Ibid.
4—2
 52 ACTUS APOSTOLOBUM.
lib. m. in Spiritum Dei, in irremissibile incidunt peccatum. Hi vero qui
gr. in. xi. sunt a Valentino, iterum exsistentes extra omnem timorem, suas g. 224.
MASS. iii. . ' . . ' .
*'9 conscriptiones proferentes, plura habere gloriautur, quam smt lpsa
Mattwi.si. Evangelia. Siquidem in tantum processerunt audacise, uti quod
ab his non olim conscriptum est, veritatis Evangelium, titulent, in
nihilo conveniens Apostolorum Evangeliis, ut nec Evangelium
quidem sit apud eos sine blasphemia. Si enim quod ab eis pro-
fertur, veritatis est Evangelium, dissimile est autem hoc illis, quse
ab Apostolis nobis tradita sunt; qui volunt, possunt discere,
quemadmodum ex ipsis Scripturis ostenditur, jam non esse id
quod ab Apostolis traditum est veritatis Evangelium. Quoniam
autem sola illa vera et firma, et non capit neque plura prseterquam
prsedicta sunt, neque pauciora esse Evangelia, per tot et tanta
ostendimus. Etenim cum omnia composita et apta Deus fecerit,
oportebat et speciem Evangelii bene compositam, et bene compa-
ginatam esse. Examinata igitur sententia eorum qui nobis tradi-
derunt Evangelium, ex ipsis principiis ipsorum, veniamus et ad
reliquos Apostolos, et perquiramus sententiam eorum de Deo:
post deinde, ipsos Domini sermones audiamus.

OAP. XII.
Quce sit reliquorum Apostolorum doctrina.
1. Petkus igitur Apostolus post resurrectionem Domini, et m. 193.
assumtionem in coelos, volens adimplere duodecim Apostolorum
numerum, et 'allegere pro Juda alterum, qui electus esset a Deo,
Act i. ig, 17, his qui aderant, dixit : Viri fratres, oportebat impleri Scripturam
hanc, quam prwdixit Spiritus sanctus ore David de Juda, qui
factus est dux his qui apprehenderunt Jesum, quoniam annumeratus
ps. ixviH.se. fuit inter nos: Fiat habitatio ejus deserta, et non sit qui inhabitet
ps. cvm. 8. in ea; et, Episcopatum ejus accipiat alter: adimpletionem Aposto-
gkabius, rriv avaifkripwo-iv toov 'Attoo-toXcov ae/c twv vtto Aa8}$
e catena in ^ f ' '
atSJdc&i. etpwevoov iroiovfievos.
Nov. Oxon.
Ed.Cramer. Jorum ex Jjjg gUse & T)^^ (JJg^ gunt) facieng> RursuS cum
Spiritus sanctus descendisset in discipulos, uti omnes prophetarent,
1 vocabulum jurisconsultis wsitatvm, adscribebantur. Sueton. Instanti sce-
quo in ccetum, adjungere, adscribere, et pius, ut civitate donalum in decurias al-
quasi cooptare signijicant. Nam et legi legeret, Tiberius negavit se attecturum. G.
dicebantur, qui in Senatorum numerum 2 evr twc, i.e. juxta. Gbabb first
 DIVUS PETRUS. 53

et loquerentur linguis, et quidam irriderent eos, quasi a musto ^j?/1]11-

ebrios ; dixit Petrus, non ebrios quidem illos esse, cum sit hora ^sshn!'
tertia diei ; esse autem hoc, quod dictum est per prophetam : Erit _ xii. 1.
in novissimis diebus, dicit Dominus, efftindam de Spiritu meo in ,oeL "• S8,

o ovv Stci tov irpo<ptjTOV eirayyetXdfievoi Oeoy irefiy^etv fe^J1*

to llvevfxa avrov eiri Tt\v avvpwTroTtrra, outo? Kat eirefi^e' v
xat Qeoi vtto TleTpov KOTayyeWerai tt)v tSlav eTrayyeXlav
ireir\ripasKU)<;.
omnem carnem, et prophetabunt. Deus igitur, qui per prophetam
promisit missurum se Spiritum suum in humanum genus, ipse et
misit 1 [ei] et ipse Deus a Petro annuntiatur, suam promissionem
adimplesse.
2. Viri, enim inquit Petrus, Israelitw, audite sermones^meos: Aetn.
Jesum Nazarenum, virum approbatum a Deo in vobis virtutibus et
prodigiis et signis, quas fecit per ipsum Deus in medio vestrum,
quemadmodum ipsi scitis : hunc definito consilio et prosscientia Dei
8 traditum per manus iniquorum affgentes interfecistis : quem Deus
excitavit, solutis doloribus ^inferorum, quoniam non erat possibile
teneri eum ab eis. David enim dicit in ipsum: Providebam Domi- ft.xv.8seq.
num in conspectu meo semper, quoniam a dextris meis est, 6ne
movear. Propter hoc hetatum est cor meum, et exultavit lingua
mea, insuper et caro mea requiescet in spe. Quoniam non derelinques
animam meam in inferno, neque dabis sanctum tuum videre corrup-
o. ssi. tionem. Dehinc rursum fiducialiter illis dicit de patriarcha David,
quoniam mortuus est et sepultus, et sepulchrum ejus sit apud eos
usijue in hunc diem. Propheta autem, inquit, cum esset, et sciret Act w.
quoniam jurejurando ei juravit Deus, 0 de fructu ventris ejus se- pg. MjXj. n.
dere in throno ejus, providem locutus est de remrrectione Christi,
printed thia and the following fragments tou habent Poltc. ad Phil. Epiph. in A nc.
of the Greek text frora the Catena in 34. Vulg. et Syr. Interpretcs.
Act. Ap. in the MS. collection of New 5 Ql., Voss., Fbu. in marg. But
College, Oxford, edited by Dr Cramer. Stikben ut non.
» ci is included withii, brackets, , Dg /ntc(„ ^
having cvidently grown out of el. ...
3 S. Chbtsostom read in his copy >*CD^? but Qr- i<"pios.
fiov for Toirrow, Hom. VI. in Act. Ap. Nota, Ircnceum verba ista, t6 Kara
3 Traditum] Aafiorres non agnoscil a&pKa avaaT-hacw tov Xpiar6y, quce in
Irenceus, uli nec Cod. Alexandr. neque modernis exemplaribus vers. 30, exstant,
Latina et Arab. versiones. Gb. The Sy- non agnovisse: uti nec in Cod. Alexan-
riac seems to express tK&ovres. drino, neque in Latina Vulgata, Syriaca
* Inferorum] Vocem ftiou loco Oavi- atque jEthiopica versionibus rcperiuntur.
 54 ACTUS APOSTOLORUM.
lib. iii. quoniam 1 neque derelictus est apud inferos, neque caro ejus vidit
MAsIlm'' corrupti°nem- Hunc Jesum, inquit, excitavit Deus, cujus nos omnes
2- sumus testes: "qui dextera Dei exaltatus, repromissionem sancti Spi-
ritus accipiens a Patre, effudit sdonationem hanc quam vos nunc
videtis et auditis. Non enim David ascendit in cozlos; dicit
Ps. cix. 1. autem ipse : Dixit Dominus Domino meo, Sede ad dexteram meam,
quoadusque ponam inimicos tuos suppedaneum pedum tuorum. Cer-
tissime ergo sciat omnis domus Israel, quoniam et Dominum eum, et
Christum, Deus fecit hunc Jesum, quem vos crucifixistis. Cum dix-
Act. h. 37. issent igitur turbse ; Quid ergo faciemus ? Petrus ad eos ait :
Act. ii. 38. Pwnitentiam agite, et baptisetur unusquisque vestrum in nomine
Jesu in remissionem peccatorum, et accipietis donum Spiritus sancti.

gb. utsuji ovk aWov Qeov . . . . KanjyyeXXov ol cnro&ToXoi' ovSe

aWov fiev TraOovra koi eyepOevTa ~K.pio~Tov, aWov Se tov
^avao-TtjO-avTa Kai airaOrj Sia/J.efj.evr]K6Ta' ctAX' eva Kai tov
avrbv Qebv Kai s crwTrjpa, Kal Xpio-Tov 'I^erow tov e/c m. 194.

Sic non alium Deum, nec aliam plenitudinem annuntiabant Apo-

stoli ; nec alterum quidem passum et resurgentem Christum, alte-
rum vero qui sursum volaverit, et impassibilis perseveraverit ; sed
unum et eundem Deum Patrem, et Christum Jesum, qui a mor-
»
1 Neque dereliclus est apud inferos Chktsostom, perhaps, only faila to ex-
Nostra Grceca exemplaria habent : oi press it, by stopping short in his exposi-
KaTe\el<p6v i} tpvxv airov els cfSov. Ve- tion at <-£ex«, for he proceeds, Xoi7r6K
rum y ipvxh omittilur non solum ab yap dafyovvrm p.era ttjc toO irveifuiTos
Irtnozo, sed et Didymo Lib. III. de Spi- Si<jw Kal irepl rijs eis rois oipavois iva-
ritu S. inque Cod. Alex. nec non Latina Xrf^ews, k.t.\.
Vulgata et Syriaca versionibus. * Since the translation has sursum
2 qui, Syr. Q-OCTIO but Gr. oiv. G»ABB imagines the Greek
For repromissionem both the Gr. and text to have had ^^aavra. It
Syr. indicate et promissionem. m]«ht have been added that ^oo-Hpxu,
I. 212, rendered by the translator revo-
3 The word Sdpov or Sibpnp.a very lasse, was read by him as avairrrivai.
evidently existed in the earliest state of
the Greek text, though now it has dis- But as Christ is said to have left Jesus
appeared. It is reeognised in the Latin at the crucifixion, i. 200, the word
djroo-rijrat
, inwould
that...
passage, and airotjTi)-
quotation
^ of this text made by
J Didt- travra here, give an unexception-
mus Al. de Sp. r S., iii: '; Ruffinus on able
,, meanmg.
the Art. A scendit in calos ; Rupertus,' 5, aarripa.
„ n».™ • _ii observes,
GKABE justly u
de Op. Sp. S. vi., Bede, m Act. Ap. TaT^pa ;s ^ne more probable read-
To which we mayJ add that the Syriac J . as rendered
lng, 1 j .by the
.v ttranslation.
1 »■ -r*
It
version indicates the same readinga ,harmonises better ... with .., the commence-
_
and that ment of this fragment.
 DIVUS PETRUS. 55

veKpwv eyepOivTa' Ka\ Tt)v eis avrbv ttIcttiv eKrjpvtrcrov tois ^"g11"
fir) irio-Tevova-iv ets tov vlbv tov Qeov, Kat ck twv irpo- (mass.'iii.
(pqTwv (rvvejSl^a^ov avTovs, oti ov eirriyyeikaTO 6 Qebs ire/i ——
■^eiv Xpta-Tov, «re/u\|/-e tov 'Irjcrovv, bv avrol ecrTaupwcrav,
Ka"i Qebs qyeipe.

tuis resurrexit ; et eam quae in eum est, fidem annuntiabant his,

qui non credebant in filium Dei, et ex prophetis cohortabantur
eos, quoniam eum, quem promisit se Deus missurum Christum,
misit Jesum, quem ipsi crucifixerunt, quem Deus excitavit.
3. Kursus cum Petrus simul cum Johanne vidisset eum qui Actm.s.
a nativitate claudus erat, ante portam templi, quse dicitur spe-
ciosa, sedentem et petentem eleemosynam, dixit ei : Argentum et Actm. 6,7,8.
aurum non est mihi; quod autem habeo, hoc tibi do : In nomine Jesu
Christi Nazareni surge et ambula. Et statim ejus confirmati sunt
gressus et plantw, et ambulabat, et introivit cum ipsis in templum,
ambulans, et saliens, et glorificans Deum. Multitudine autem uni-
versa collecta ad eos propter inopinatum factum, Petrus dixit eis:
Viri Israelitw, quid miramini in hoc, et nos quid intuemini, quasi nos- acl ul 12,
usque ad
tra virtute fecerimus hunc ambulare? Deus Abra/tam, Deus Isaac, finem.
et Deus Jacob, Deus patrum nostrorum, glorificavit Filium suum,
quem vos quidem tradidhtis 1 in judichtm, et negastis ante faciem
Pilati, cum remittere eum 2vel/et. Vos autem sanctum et justum
'aggravastis, et petistis virum homicidam donari vobis: ducem
autem vitw occidistis, quem Deus excitavit a mortuis, cujus nos
testes sumus. Et in fide nominis ejus hunc quem videtis et scitis,
confirmavit nomen ejus, et fides quw est per ipsum, dedit ei incolu-
mitatem coram vobis omnibus. Et nunc, fratres, scio quoniam
secundum ignorantiam fecistis *nequam. Deus autem quw prwdixit

1 In judicium. Els Kptaw addit varia Uctio may be traced, as I imagine,

qvoque MS. Codex Cantabriffiensis. Quod
(jlosscma utrum jam Ircnan ivtatc Gricco
tcxtui insertum fuerit, an vero postea in
Lutinam versionem irrepserit, et cx ea a
reteri Irenivi interprcte transsumptum
fucrit, dcjinire haud ausim. Gr.
a vellct, Kptvavros, but Cod. Bez.
ffAoiTot. Syr. «Ojl ii$luaev.
3 rursuin cum Irenieo, vel ejus Inter-
prete convenit CW. Cantabriijiensis, inquo
legitur, IfiapvvaTC. Gb. The causeof the
to the similarity of the two Syriac verbs,
; 213 dpm<r0ai,and j*")*"> paptivew.
* nequam. Cod. Bez.e wovnpov, for
wbich there is nothing corresponding in
the received text. The oniission of the
clause, ilairep koX ot ipxovres vpMV, in-
duces the belief that the cause of cor-
ruption may be traced to the similarity
of the Syriac words iroinjpol,
anu ipxovres.
 5G ACTUS APOSTOLORUM.
lib, iii. ore omnium prophetarum ^pati Ghristum suum 2 adimplevit. Pceni-
0B.in.siL
MASS. III. tentiam iqitur
•/ agite,
»/ et convertimini, uti deleantur
t , peccata
, vestra,
x"-3- 3et veniant vobis tempora refrigeni a facie Domini, et mittat 4prce-
paratum vobis Jesum Christum, quem oportet quidem cceJum susci-
pere usque ad tempora 6 dispositionis omnium quce locutus est Deus g. 2E6.
per sanctos prophetas suos. 0 Moyses quidem a\:cit ad patres nostros :
Quoniam Prophetam excitabit vobis Dominus Deus vester ex fratri-
bus vestris, quemadmodum me, ipsum audietis in omnibus qucecunque
locutus fuerit ad vos. Erit autem omnis anima qucecunque non
audierit Prophetam illum, peribit de populo. Et omnes a Samuel
et deinceps, quotquot locuti sunt, et annuntiaverunt dies istos. Vos
estis filii prophetarum, et testamenti quod Deus disposuit ad patres
Gen.jcii.3,et nostros, dicens ad Abraham: Et in semine tuo benedicentur omnes
xx"' tribus terrw. Vobis primum Deus excitans ,Filium suum misit
benedicentem vos, sut convertat se unusquisque a nequitiis suis.

cxe d"m ^avepbv to Krjpvyfia, o HeTpos avv 'Iwdvvrj eKypvarcrev

CRA.p.61? avToii, Trjv virocryecriv, tjv eirotricraTO o tfeos tois iraTpacrt,
St 'Irjcrov TreTrXripoocrOai evayyeXt^ofievos' aXX' ovk aKKov
Qebv KaTayyeWwv, aXXa tov Ylbv tov Qeov, tov kcu
dvOpwirov yeyovora, Kat iraQovTa, els eirlyvwcriv aywv tov
[tou] 'IcrparjX, Kat ev ^lrjcrov t^v avdcrTacriv twv veKpwv
Krjpucrcrwv, /cal crrjjualvwv, oti ocra ot irpocprjTai KaTr]yyeiKav
Trep\ tov TrdOovs tov XpicrTov, Tavra eicXr]pwcrev 6 Qeos.
Manifestam ergo prseconationem Petrus cum Johanne praeconavit
eis, repromissionem quam fecit Deus patribus, per Jesum ad-
impletam evangelisans : non quidem alterum Deum annuntians,
sed Filium Dei, qui et homo factus est, et passus, in agnitionem
1 atiroO is ignored in the Syriac ver- habent. Tert. prwdesignatum. The Syr.
sion, or has qitem prwparavit.
rather it refers the pronoun to Xpi- 5 dispositionu, a free translation of
arbv, for it proceeds, as in the text, dTro/caTacrrdVews. The Syriac equally
O"1-** 1 mK° « ■ »* 1? ut pateretur so ] i \oV)\ ad complementum.
Christus ejus. « The words dV alGivos, omitted here,
adimplevit, perhaps for ita imple- are omitted als0 in the Codex BEZiE>
vU, iTrMpwev oiW 7 FUium mum> omitting Jemm> aa
' et veniant, dVus hv tkBuxn, Syr. als0 the Syri.lc
•^OZ-pO 8 ti? airooTptyeiv, the blessing
* Prceparatum vobis. Irenwus non being the co-ordinate of conversion, as
legit irpOKeKnpvyfj.evov byq>, sed wpoKexu- above, ut convertat; the Syriacby a more
puspAvov, prout multa quoque MSS. Orwca doubtful theology represents it as the
 DIVUS PETRUS. 57
adducens Israel, et in Jesu resurrectionem ouae est a mortuis, ur m.
annuntians, et significans quoniam omnia quse prophetae annun- hass!iii!'
tiaverunt de passione Christi, hsec adimplevit Deus. *" *~
4. Propter quod rursus convocatis principibus sacerdotum,
fiducialiter Petrus dixit ad eos: Principes populi et 1 seniores Is- t-iiV'
raelitw, si nos hodie redargihimur a vobis in benefacto hominis
inftrmi, in quo hic *sahatus est; cognitum sit omnibus vobis et
omni popuJo Israel, quoniam in nomine Jesu Christi Nazareni,
quem vos crucifxistis, quem Deus excitavit a mortuis, in hoc hic
adstat in compectu vestro sanus. Hic est lapis "spretus a vobis ps.cxth.22.
wdifcantibus, qui factus est in caput anguli. Et non est *aliud
nomen sub codo, quod datum sit hominibus, in quo oporteat salvari

Ovtws ot air6<TTo\ot ov tov Qebv tfWacraov, aWa TOV Gr. ut sup.

XpiarTov KaTtjyyeWov tu> \aw eTvat tov 'Itiaovv tov e<TTav-
pwfievov, ov 6 Qebs, 6 tovs TrpotpyTas Trefj.yp-as, avrbs
Qebs ofv, f/yeipe, Kat t>)v trwTtiplav ev avTw eSwKe tois
avOpwirotS'

nos. Sic Apostoli non Deum mutabant, sed Christum annuntia-

bant populo esse Jesum qui crucifixus est, quem Deus [excitavit,]
qui prophetas misit, idem Deus, excitavit, et salutem in eo dedit
hominibus.
5. Confusi igitur et per curationem, (annorum enim, inquit Act. iv. 22.
Scriptura, plusquam xl erat homo in quo factum est signum cura-
m.im tionis) et per doctrinam Apostolorum, et prophetarum expositio-
nem, cum remisissent summi sacerdotes Petrum et Johannem, et
reversi essent ad reliquos coapostolos et discipulos Domini, id est
in Ecclesiam, et enarrassent quse fuerant facta, et quemadmodum
fiducialiter egissent in nomine Jesu. Audientes, inquit, tota Ec- acMy.
clesia, unanimes extulerunt vocem ad Deum, et dixerunt: Domine,

effict and conseqiience of conversion, tui, reprobatus ; tbe former of wliich, as

^XSiLL • ] si convertamini.
» *p«,f)vTcpo< tov 'UpaiX. Syr.
,, . «
„ • 7.
' salvatus is the reading of the
MSS., Gr. <r(<rw<rrat.
* spretus, Clerm., Voss., which
must be considered to represent the ge-
nuine reading rather than the Ab. pretio-
» corruption of the word in the text,
involved the introduetion of reprobalus.
It may be reniarked however, that the
Syriac word ) meaus a gem as well
aa a roclc.
4 Supply the words, in quoquam
alio salus, neque enim est, an omission
caused apparently by the recurrence of
the word est.
 58 ACTUS APOSTOLORUM.
Lx»' 5IL *w ^ -^eMS ?M* fecisti caslum, et terram, et mare, et omnia quw in
MAss/m"' e*s mn^ 9wi lper Spiritum sanctum ore David patris nostri, pueri
""• 5' tui, dixisti: Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt
Ps. u. 1 et 2. inania ? A dstiterunt reges terrw, et principes congregati sunt in unum
adversus Dominum, et adversus Ghristum ejus. Gonvenerunt enim
vere *in hac civitate adversus sanctum Filium tuum Jesum quem
unxisti, Herodes et Pontius Pilatus, cum gentibus et populis Israel,
facere quwcunque manus tua et voluntas tua prwdestinaverat fieri.

cba^p^E' Avrat (pwvat Trjs 'EK/cXi/tr/aj, ej~ rj$ iracra ea-^tjKev eKKXrjcrla
Trjv ap^xfiv avTai cpwvat Ttjs firjTpovoXews tS>v t?? Katvijs
StaOr^Krji itoXitwv, avTai (pwvat twv cnrocrToXwv, avTat (pw- o. 227.
vat twv fxadrjTwv tou Kvplov, twv dXrjOws TeXelwv,
fxeTa Tr]v avaXrf^rtv tov Kuplou Std Tlveu/xaTOf TeXeiwQevTWV,
Kai eTriKaXovfievwv tov Qeov, tov iroirjcravTa tov oupavov,
Kal Trjv yrjv, Kai Trjv OdXacrcrav, t6v Sta twv TrpocprjTWV
KeKrjpvyfJLevov, koi t6v tovtov irdiSa Se, ov e^ptcrev 6 ©eor, '
Kat dXXov ovk etSoTwv. 01 yap r)v TOTe OuaXevTivoi eVce/",
ouSe MapKtwv, ouS' oi Xotiroii eavTwv re Kal twv iretQo-
fievwv auToii KaTacrTpocpeii. A16 Kat eTryKOucrev auTwv 6
TroirjTrjs twv dirdvTWV Oeo'?. 'EcraXeuOri ydp, (prjcriv, 6 Toiroi,
ev w rjcrav crvvriyfievoi, /cat eTrXrjcrQricrav aVavTe? tov dylov
TlvevfiaTOS, Kai eXdXovv tov Xoyov tov Qeou fieTa. irappr)-
crlag iravTt tw QeXovTt TrtcrTeveiv.

6. Hse voces Ecclesiae, ex qua habuit omnis ecclesia initium :

hse voces civitatis magnse, novi testamenti civium : hse voces
Apostolorum, hae voces discipulorum Domini, eorum qui post
assumtionem Domini per Spiritum et perfecti exstiterunt, et
invocaverunt Deum qui fecit ccelum et terram et mare, qui per
prophetas annuntiatus est, et ejus Filius Jesus [Filium JesumJ,
quem unxit Deus, et alterum autem nescientes. Non enim erat
ibi tunc Valentinus, nec Marcion, nec reliqui sui vel eorum qui
assentiunt eis eversores. Propter quod et exaudivit eos factor
Activ. 31. omnium Deus. Commotus est enim, inquit, locus, in quo erant

1 These words are no portion of the not so however the words Patris nostri.
present text, but they are expressed in the 3 in hac civitaie, words recognised
Syriac version, and sorae Greek MSS.; again in the Syriac,
 DIVUS PETRUS. 59
collecti, et repleti sunt omnes Spiritu sancto, et loquebantur verbum lib. ni.
Dei cum fiducia, omni volenti credere. Virtute enim magna, ^ls1 ni'-
inquit, reddebant testimonium Apostoli resurrectionis Domini Jesu, *"• &
dicentes ad eos : Deus patrum nostrorum excitavit Jesum, quem
vos 'apprehendistis, et inter/ecistis suspendentes in ligno. Hunc
Deus principem et Sahatorem exaltavit lgloria sua, dare pceniten-
tiam Israel, et remimonem peccatorum: et nos in eo testes 3sumus
sermonum horum, et Spiritus sanctus, quem dedit Deus credentibus
ei. Omni quoque die, inquit, in templo, et A in domo non cessabant a<*. t.«.
docentes et evangelisantes Christum Jesum Filium Dei. Hsec enim
erat salutis agnitio, quse perfectos ad Deum efficit eos, qui cog-
noscunt Filii ejus adventum.
7- Quoniam autem impudenter quidam eorum dicunt, apud
Judaeos prseconantes Apostoli non poterant alterum eis Deum
annuntiare preeter eum, qui creditus fuerat ab ipsis ; dicimus ad
eos, quoniam si secundum olim insitam opinionem hominibus
loquebantur Apostoli, nemo ab his cognovit veritatem, multo
autem prius a Domino ; etenim ipsum sic locutum dicunt. Nec
hi ergo ipsi veritatem sciunt, sed sententia eorum de Deo cum
esset talis, exceperant doctrinam, quemadmodum audire poterant.
Secundum hunc igitur sermonem apud neminem erit regula veri-
tatis, sed omnes discipuli omnibus imputabunt, quoniam quemad-
modum unusquisque sentiebat, et quemadmodum capiebat, sic et
sermo ad eum factus est. Superfluus autem et inutilis adventus
Domini parebit, si quidem venit permissurus et servaturus unius-
cujusque olim insitam de Deo opinionem. Adhuc etiam et multo
durius erat, quem hominem viderant Judtei, et cruci affixerant,
annuntiari hunc esse Christum Filium Dei, aeternum ipsorum
Regem. Non igitur jam secundum pristinam eorum opinionem
loquebantur ad eos. Qui enim in faciem interfectores eos essc
Domini dicebant, multo magis fiducialiter eum Patrem, qui super
Demiurgum est, et "ipsi annuntiarent, et non id quod putabat
unusquisque ; et multo minus erat peccatum, siquidem superiorem
Salvatorem, ad quem ascendere eos oporteret, quoniam esset

1 apprtJiendistis et interfecistit. Gr. the eubstitution of in eo instead of

SitxetplcaaSe, the latter verb being
■dded supplementally.
* gloria eua. Interprtt pro
perj>eram legit S6£y. Gb.
* The Clebh. MS. omits sumut, and
ejut, indicates in the Greek l/fifis iv
airif, instead of iiixeU iafiiv aCrrov.
4 in domo. Gr. kot' orK». Syr.
.
5 ipsi, Gb. from the Vosa. al. iptit.
 60 ACTUS ArOSTOLORUM.
lib. iii. impassibilis, non affixissent cruci. Quemadmodum enim gentibus
MAsiSn"' non secundum sententiam illorum loquebantur, sed cum fiducia
7- dicebant, quoniam dii ipsorum non essent dii, sed idola dsemonio-
rum; simili modo et Judseis annuntiassent, si alterum majorem
et perfectiorem scissent Patrem, non adnutrientes, neque augen-
tes eorum non veram de Deo opinionem. Et 1 Ethnicorum autem
solventes errorem, et auferentes eos a suis diis, non utique alterum
eis inferebant errorem ; sed auferentes eos qui non erant dii, eum
qui solus erat Deus et verus Pater, ostenderunt.
8. Ex verbis Petri igitur, quse fecit in Oaesarea ad Cornelium
centurionem, et eos qui cum eo erant gentiles, quibus primo
enarratus est sermo Dei, cognoscendum est nobis, quae annuntia-
bant Apostoli, et qualis fuit prsedicatio ipsorum, et quam habuerunt
Act. x. i-o. de Deo sententiam. Erat enim, inquit, Cornelius hic religiosus, m. ixs.
et timens Deum cum tota domo sua, et faciens eleemosynas multas
in populo, et orans Deum semper. Vidit ergo circa horam nonam o. 228.
diei, angelum Dei 2introeuntem ad se, et dicentem: ^ Eleemosynce tuw
ascenderunt in recommemorationem in conspectu Dei- Propter quod
mitte ad Simonem, qui vocatur Petrus. Petrus autem cum vidisset

GR^utsupj Tov TleTpov Trjv diTOKaXv^riv 1S0VTO9, ev p r) ovpdvtos

eiirev avT<£ (pcovfr a 6 Qeos eKaddpicre, av /J.r) koIvov,
4tou0' oTt Sid tov vdfiov fieTa^i/ Kadapcov Ka\ aKaddpToov
Sia<TTel\as 6 Qeos, ovtos eKaOdpicre Ta eQvri Sid tov alfia-
tos tov 7rai§6s avTOv, 5ov Kai 6 KopvqXios eaefieTO

Act. x. 15. revelationem, in qua respondit ad eum ccelestis vox : Quw Deus
emundavit, tu ne commune dixeris; hoc ideo, quoniam qui per
legem inter munda et immunda distinxit Deus, hic emundavit
gentes per sanguinem Filii sui, quem et Cornelius colebat. Ad
Act. x. 34,35. quem Petrus veniens dixit: In veritate comperi, quoniam non est
personarum acceptor Deus, sed in omni gehte, qui timet eum et
operatur justitiam, acceptabilis ei est. Manifeste significans,

1 Gbabe first added et, from the 3 Clebm. al. intramtem.

Voss. MS., and it Beems more probable
that koX should have been in the
Greek, than that et should have been
educed from ethnicorwm, with autem,
foJlowing.
3 A summary only of the narration
is given.
4 tov$' for tovto p.b/, i. e. y(yovai.
6 Sv, the antecedent being airov, not
7rai84s.
 DIVUS PETRUS. 61
Tpavws crt]/xalvu>v, oti ov irpoTepov Qeov ecpoftetTO 6 m-
opvtjAios, tov \ov\ oia tov vofiov Kai twv TrpocptjTWV KaTtj- mass._iii.
\\etTO, oV wv [ov] Kal Tat eXetjfioo-vvas eirolei, ovtos «r'
a\t]9elas ecrrt Qeos. "EXetire Se avrw t) tov Yiov yvwcris. CBA- p- "^-

quoniam quem antea Deum timebat Cornelius, quem per legem et

prophetas audierat, propter quem et eleemosynas faciebat, hic in
veritate est Deus. Deerat autem ei 1 [Filii] agnitio. Propter quod
adjecit : Vos scitis quod factum est verbum per omnem Judwam. Act^x.
Incipiens enim a Galilwa post baptismum quod prwdicavit Johannes,
Jesum a Nazareth, quemadmodum unxit eum Deus Spiritu sancto
et virtute: ipse circuivit henefaciens et curans omnes qui oppressi
erant a diabolo, quoniam Deus erat cum eo. Et nos testes ''sumus
omnium eorum quce fecit et in regione Juda>orum, et in Hierusalem:
quem interfecerunt suspendentes in ligno. Hunc Deus excitavit
tertia die, et dedit eum manifestum fieri, non omni populo, sed
testibus nobis prwdestinatis a Deo, qui cum eo et manducavimus,
et bibimus post resurrectionem a mortuis. Et prcvcepit nobis annun-
tiare populo et testificari, quoniam ipse est prwdestinatus a Deo
Judex vivorum et mortuorum. Huic oinnes prophetw testimonium
reddunt, remissionem peccatorum accipere per nomen ejus omnem
credentem in eum.
9. Filium ergo Dei quem ignorabant homines, annuntiabant
Apostoli, et adventum ejus, his qui ante instructi erant de Deo ;
sed non alterum Deum inferebant. Si enim tale aliquid sciret
Petrus, libere gentibus pnedicasset, alterum quidem Judseorum,
alterum autem Christianorum esse Deum; qui quidem propter
visionem angeli conterriti omnes, quodcunque eis dixisset, credi-
dissent. Ex verbis autem Petri manifestum est, quoniam pra;-
cognitum qnidem eis Deum custodivit, Filium autem Dei Jesum
Christum esse testificatus est ipsis, judicem vivorum et mortuo-
rum, in quem et baptizari eos jussit in remissionem peccatorum :
et non tantum hoc, sed et Jesum ipsum esse Filium Dei testifica-
tus est, qui et unctus Spiritu sancto, Jesus Christus dicitur. Et
est Iiic idem ex Maria natus, quemadmodum Petri continet testi-
ficatio. An numquid perfectam tunc cognitionem nondum habe-
bat Petrus, quani postea adinvenerunt hi? Imperfectus igitur
secundum hos Petrus, imperfecti autem et reliqui Apostoli : et

1 Filii, as F/, absorbetl in El. s tumus, omittetl by Stieben.

 62 PHILIPPUS EVANGELISTA.
lib. iii. oportebit eos reviviscentes, horum fieri discipulos, ut et ipsi per-
MAs^in1' ^ect* nan*- Sed et hoc quidem ridiculum est. Arguuntur vero
xiL 7- isti non quidem Apostolorum, sed suae malse sententise esse
discipuli. Propter hoc autem et varite sententiae sunt uniuscu-
jusque eorum, recipientis errorem quemadmodum capiebat. Ec-
clesia vero per universum mundum ab Apostolis firmum habens
initium, in una et eadem de Deo et de Filio ejus perseverat sen-
tentia.
Act. viii. 26 10. Philippus autem rursus spadoni reginse iEthiopum re-
vertenti a Hierosolymis, et legenti Esaiam prophetam, solus soli, o. 229.
Act. ™. 3«. quem annuntiavit ? Nonne eum de quo dixit propheta : Tanquam
7. *• ovis ad occisionem ductus est, quemadmodum agnus ante tonden-
tem se sine voce, sic non aperuit os ? Nativitatem autem ejus quis

CRAUpSiJi Toi/to»' etvai 'Irjo-ovv, koi TreTr\t]pwcr6ai iv avTw ypacpr)v,

w$ avTOg 6 evvov^os TrettrOels, icai TrapavTiica a^twv /3<z7r-
TtcrOrjvat, e\eyem 1 Ilto-Tewo tov Ylov tov Qeov etvat ^lrjcrovv
XpurTOV. *0? Kat eTrefjtcpOrj eis tci KXt/xaTa AiQioirlas, Krj-
pvj^wv tovto, oirep eirlcrTevcre, Qeov fiev eva, tov Sta twv
TrpocpriTwv KeKtjpvyfievov tovtov Se tov Yiov Tr)v KaTCt av-
OpwTrov >j§ri ireirotrjcrQai irapovcrlav, Kat ws irpofiaTov ets
cr<payr)v r)-^6r} Vl, r)^9rjvatj, Kat to. Xot7ra, ocra 01 irpocprjTai m. 197.
Xeyovat irepi avTov.
CRA^ieo navXo? . . . fieTct to ck tov ovpavov \a\rjcrai avrw

enarrabit f quoniam tolletur a terra vita ejus. Hunc esse Jesum,

et impletam esse in eo Scripturam ; quemadmodum ipse eunuchus
Act. viu. 37. credens, et statim postulans baptisari dicebat : Credo Filium Dei
esse Jesum. Qui et missus est in regiones iEthiopiae, prsedicaturus
hoc quod ipse crediderat, Deum quidem unum per prophetas prse-
dicatum ; hujus vero Filium s[adj. jamj fecisse secundum hominem
adventum, et ut ovem ad victimam ductum, et reliqua, qusecunque
prophetse dicunt de eo.
aclu. 4. 11. Paulus quoque et ipse, posteaquam de coelo locutus est

1 Credo Filium Dei esse, &c. Ex
hoc, et parallelo loco lib. IV. cap. 40,
patet, Irenceum versum 37, cap. 8, Act.
Apostol. in Alexandrino aliisque 3ISS.
Codd. ipsiusque Chrysostomi Commen-
tario omissum, in suo Codice legisse.
Here however IreNvEUS supplies the
similar defect of the Syriac version, in
which also v. 37 is wanting.
a jam perhaps is lost in Filium.
 PAULUS APOSTOLUS. 63

toc i\vptov, Kat eTTidet^at oti tov tdtov oea-iroTriv eotwKe, LIB. xil III.
* »
oiwkwv \ fxaurjTas
tovs />*>~t'f'A' \ avTov,
avrov, Kat ■n-e/j.yffat Avavtav irpos » «. GR.
mass.III.iii.
xii.
% . , \ ». xii* **■
Kat ava/3\e\^at, kci) f3airTto-6rjvai, ev Tais o-vvaywyais, (pr/aiv,
ev Aafia&Kip eKr/pvao-e fiera vdarjs nrapprjatas tov 'Ir/aovv,
OTl OVTOS eOTTlV O 1 IOS TOV KJ€OV O 2i.piGT0S- 1 OVTeaTl
to fivcTTr]ptov, o \eyet KaTa. aTTOKaXv^riv eyvwplaOat avTw,
oti 6 iraQwv eirt Tlovrlov lIjXaTov, ovtos Kvptos twv
irdvTWv, Kat /3aat\evs, /cat Qeos, Kat KpiTt)s eaTtv

ad eum Dominus, et ostendit quoniam suum Dominum perseque-

retur, persequens discipulos ejus, et misit Ananiam ad eum, ut
iterum videret et baptisaretur : In synagogis, ait, in Damasco prce- acl ix. *>.
dicabat cum omni fiducia Jesum, quoniam hic est Christus Filius
Dei. Hoc est mysterium quod dicit per revelationem manifesta-
tum sibi, quoniam qui passus est sub Pontio Pilato, hic Dominus
est omnium, et Rex, et Deus, et Judex ; ab eo qui est omnium
Deus, accipiens potestatem, quoniam subjectus factus est usque ad PhiL »• a
mortem, mortem autem crucis. Et quoniam hoc verum est, Athe-
niensibus evangelisans in Areopago, ubi Judseis non assistentibus,
licebat ei cum fiducia verum preedicare Deum, dixit eis : Deus Act- xvii-
. . . . 24—3i-
qui/ecit mundum et omnia quce in eo sunt, hiccozli et terrce Dominus
exsistens, non in manufactis templis inhabitat, nec a manibus humanis
xtractatur, tanquam aficujus indigens, cum ipse omnibus dederit
vitam et spiritum, et omnia 2 [fecerit,] quifecit ex uno sanguine omne
agenus hominum inhabitare super faciem *totius terrce, prafiniens

1 tractatur. Mira tane vertrio verbi
ScpaTcverai. Grabe. But this word
supplies an undoubted proof that Ibk-
HJEVS occasionally quotes Scripture by
retranslating from the Syriac. In Acts
xvii. 2J, the Greek term is ffepavei-
erat. The Syriac closely copies it in
the word « ■ V>A ■ V> Now if for
this we substitute the word of very
similar sound - - .VrJAlr. ^
would be exactly expressed by tho
Greek word ^aicrat, and gives a con-
clus.ve proof that Irknje.is, here at
least, . had
. the Syriac
J text in his mind,
cnntaining° however this one faultyJ read-
ing. Further, since this latter word
means also to be comprehended or cloaed
in, the varia lectio agrecs well with the
preeediDg words, and lessens the unlike-
lihood that Ikkk^us should have mis-
taken the one word for the other.
3 fecerit is an interpolation. The
Syriac omits also koI irdvra, and gives
gimpiy ] m gno ^ The Clerm.
MS. has omnia fecerit qui ex uno.
3 genut. The Syriac also instead of
tffvos, the recepta lectio, expresses ybos.
At least ]^_l_Jir» rn\n ]Vr>Vv
^ ^ ^ 0fMankind, impUes
^ more comprehensive term.
44 »totius.
,• m.
lhe cGreekiuhas errl
j_i itav
to, irpoawToy
, r
ttjs yijs. n rt i
Ihe Synac
•cnla ]^5] __i_]
 64 S. PAULUS ATHENIS
LIB. III. tempora secundum 1 determinationem inhabitationis eorum, quwrere
xii. 11.
GB,. III. xii. 2illud quod est divinum, si quo modo tractare possint illud aut in-
MASS. III.
xii. 9. venire, quamvis etiam non longe sit ab unoquoque nostrum : in ipso
enim vivimus, et movemur, et sumus: et quemadmodum 3quidam
secundum vos dixerunt : Hujus enim et genus sumus. Genus igitur
cum simus Dei, non oportet nos putare, id quod est divinum simile
esse auro vel argento, vel lapidi per artem vel concupiscentiam
hominis deformato. Tempora ergo ignorantiw despiciens Deus,
nunc prwcipit hominibus omnibus ubique posniteri *in ipsum,
quoniam constituit diem judicari orbem terrw in justitia, 5in viro
Jesu, in quo statuit fidem, excitans eum a mortuis. Hoc autem
in loco non solum factorem mundi Deum eis annuntiat, non g. 230.
assistentibus Judseis ; sed et quoniam unum genus humanum
fecit inhabitare super omnem terram ; quemadmodum et Moyses
Deut. xxxii. ait : Quando divisit Altissimus gentes, quemadmodum dispersit filios
8. Adam, statuit terminos gentium secundum numerum aangelorum

1 Iren^eus here quotes Scripture Gbabe has not failed to observe.

very loosely, neither can the defects be
wholly charged to the translator ; he
omits TrporeTayuivovs, unless indeed
the Syriac equivalent for that word,
OTJj-QO 2VS secundum jussum ejus, be
considered to be expressed by secundum
determinationem ejus. In that case
there is an omission of the words koL rks
bpoBealas, which the Syriac renders
koX laras xas bpo-
Oeo-las r. k. a., a reading that may have
been followed by Iren^eus, but either
rendered or copied carelessly in the
translation. The transition from Kal
hrras t&s to Kal ras is very easy.
Grabe's note is however added ; Fallor,
an Irenceus legerit, Kara bpotiealav tt\s
KaroiKlas avrQiv, prout et in MS. Canta-
hrigiensi Codice Actorum exstat (sed
Griesb. illam leclionem non adnotavit).
Miror autem TporeTayp.ivovs vel trpoaTe-
rayuivovs hoc loco excidisse.
2 T6 Setov habet Ch. Al. Str. I. et Cod.
Cant. in quo etiam legitur tprjka<pi]o-eiav
avrb, pro avrbv, et vTrdpxovros, non VTdp-
Xovra. G. The Syr. has loiX]^
3 iroirrrCiv is omitted in the Codex
BEZ.E, and in the .JSthiopic version, as
4 in ipsum. The insertion of these
words induces the suspicion that for
pomiteat, the author must have
had in his mind rever-
tatur ad eum.
5 in viro Jesu, in quo statuit Jidem
excitans, avbpbs 'IijtroC quoque scriptum
in Cod. Cantabrig, Sed in solo Irenceo
desunt duo vcrba irapixoiv Traaiv, qiue
exciderunt fvrte, occasione prozcedentis vo-
cis irlffTiv, qua: iisdem literis terminatur.
6 angelorum Dei. The LXX. ren-
dering is followed by as many Fathers
as have occasion to quote this text;
except, as Grabe remarks, that S.
Clem. Rom. omits the word 6eoD, ad
Cor. § 29. The object of the original
passage seems to have been, to recal
the people of God to a sense of their
privileges, by reminding them that from
the time of the division of the earth in
the days of Peleg and Joktan, the stock
of the former of these two sons of Eber
was made the peculiar people of Je-
hovah ; while the latter, establishing
themselves as they might in the general
division, were the D"1X ^i?, whose
number, Gen. x. 26—29, was that of
 S. STEPHANUS. 65
Dei: populum autem qui credit 'Deo, jam non esse sub ange- UB.ni.
Iorum potestate, sed sub Domini. Facta est enim portio Domini GB.hi/jiiL
populus ejus Jacob, funiculum hccreditatis ejus Israel. xU 9-
12. Et iterum Lystris 8 Lyciae cum esset Paulus cum Barnaba, |>eut- xxxli-
et a nativitate claudum in nomine Domini nostri Jesu Christi
ambulare fecisset, et cum turba honorare eos vellet quemadmodum
deos, propter admirabile factum, ait eis : Nos similes vobis sumus Act xiv.
homines, evangelisantes vobis Deum, uti ab eis vanis simulachris
convertamini ad Deum vivum, qui fecit ccelum, et terram, et mare,
et omnia quw in eis sunt: qui in prwteritis temporibus permisit
omnes gentes abire vias suas, quamquam non sine testimonio semetip-
sum reliquit, benefaciens, de ccelo dans svobis pluvias et tempora
fructifera, adimplens cibo et Mlaritate corda svestra. Quoniam
autem his annuntiationibus ejus omnes epistolse consonant, ex
ipsis epistolis ostendimus [ostendemus] apto in loco, exponentes
apostolum. Nobis autem collaborantibus his ostensionibus quse ex
Scripturis sunt, et quse multifarie dicta sunt, breviter et compen-
diose annuntiantibus, et tu cum magnanimitate intende eis, et non
longiloquium 4putare : hoc intelligens quoniam ostensiones quse
sunt in Scripturis, non possunt ostendi, nisi ex ipsis Scripturis.
13. Stephanus autem iterum qui electus est ab Apostolis
primus diaconus, qui et primus ex omnibus hominibus sectatus
est vestigia martyrii Domini, propter Christi confessionem
primus interfectus, fiducialiter loquens in populo, et docens eos,
dicens: Deus glorice visus est patri nostro Abrahw, et dixit ad Act. vu.2-8.
eum : Exi de terra tua et de cognatione tua, et veni in terram quam
demonstrabo tibi: et transtulit illum in terram hanc, quam nunc
et vos inhabitatis, et non dedit ei hwreditatem in ea, nec gressum
the children of Israel, among whom tlie they wrote kht &•
land of Canaan was apportioned, i. e. ptByiv iyy^un' ©foO. Each of these an-
1 3, Joseph being represcnted by Eph- gels had one peculiar people in charge ;
raim and Manasseh. But the LXX. but Israel was the peculium of Jehovah.
in translating this passage lost sight of Cf. Aug. Civ. Dci, XVI. 9.
any allusion to the history of Peleg and 1 Clkrm. Deum. Grabe, credidit
Joktan, and taking the Sona of Itracl Deum, as in Vosa., but Mabsuet's
to mean the seventy and two souls that reading is followed.
were the sons and grandsons of Jacob, 3 In error for Lycaonice.
inclusive of Er and Onan, Gen. xlvi. 1 1, 3 vobis. . . vestra. Gr. ijiuy. . . ^puov.
bearing in mind also that each tribe of The Syr. seems more likely to be right
the childron of men had its tutelary with ^nrnV ^nm i.e. eis...eorum.
angel, according to the popular notion 4 so the Mgs . ^ u pr0.
derived from Babylon ; they para- posed by Gbabb for ^ who howevcr
phrasetl the Hebrew words, and for prjnts puta.
vou 11. 5
 66 UNA ET CONSTANS
lib. ni. pedis, sedpromisit dare lei in possessionem eam, et semini ejus post
°Mkls.'m. eum- Locutus est autem sic Deus ad eum, quoniam erit semen ejus
*"• 10- peregrinans in terra aliena, etin servitutem redigentur, et vexabun- m. \x.
tur annis quadringentis, et gentem cui servient, judicabo ego, dicit
Dominus. Et postea exient et servient mihi in isto loco. Et dedit ei
testamentum circumcisionis, et sic generavit Isaac. Et reliqua
autem verborum ejus eundem Deum annuntiant, qui fuit cum
Joseph, et cum patriarchis, qui et collocutus est Moysi.
14. Et omnem Apostolorum doctrinam unum et eundem
Deum annuntiasse, qui transtulit Abraham, qui promissionem
hsereditatis ei fecit, qui testamentum circumcisionis apto tempore
dedit, qui ex iEgypto vocavit semen ejus, servatum manifeste per
circumcisionem, in signo enim dedit eam, ut non similes essent
iEgyptiis, hunc factorem omnium, hunc Patrem Domini nostri
Jesu Christi, hunc Deum claritatis, ex ipsis sermonibus et Actibus
Apostolorum volentes discere possunt, et contemplari quoniam
unus hic Deus, super quem alius non est. Si autem et erat super
hunc alius Deus, ex abundanti per comparationem diceremus, hic
illo melior est. Melior enim ex operibus apparet, quemadmodum
et 2prsediximus : et cum illi nullum Patris sui opus habeant osten-
lTim.vi. 4. dere, hic solus ostenditur Deus. Si quis autem wgrotans circa
quwstiones, ea quse ab Apostolis de Deo dicta sunt, allegorisanda
existimat, prsedictos sermones nostros discutiat, in quibus unum
Deum conditorem et factorem omnium ostendimus, et ea quse ab
illis dicuntur destruximus et denudavimus, et "inveniet consonan-
tes eos Apostolorum doctrinae, et sic habere quemadmodum doce-
bant et persuadebantur, quoniam unus est fabricator omnium
Deus : et cum repulerit a sententia sua tantum errorem, et eam »• rai-
quae est adversus Deum blasphemiam, et a semetipso inveniet
rationem, cognoscens et eam qua est secundum Moysem legem,
et gratiam Novi Testamenti, utraque apta temporibus, ad utilitatem
humani generis ab uno et eodem prsestita Deo.
15. Omnes enim qui sunt malse sententise, moti ab ea legis-
datione, quse secundum Moysem, dissimilem eam et contrariam
Evangelii doctrinse arbitrantes, jam 4non sunt conversi, uti
differentise utriusque Testamenti inquirerent causas. Deserti
1 ei, airrQ, omitted by Cl. and Mass. eipijffets, embodying the following letter.
a Vol. I. p. 362. 4 Non mnt conversi. Interpres oiK
3 Clerm. invenies. Possibly also the krf>i.Trt\aav, debebat vertere : non eo ani-
translator read eipfoei o-v/juptivovs as mvm appulerunt. Gbabe.
 APOSTOLORUM DOCTRINA. 67
igitur cum sint a paterna dilectione, et inflati a Satana, conversi lib. m.
in Simonis Magi doctrinam, abstiterunt sententiis suis ab eo <yy|I-Ifji'
qui est Deus, et putaverunt quid 'semetipsos plus invenisse
quam Apostoli, alterum Deum adinvenientes ; et Apostolos
quidem adhuc quae sunt Judseorum sentientes, annuntiasso
Evangelium, se autem sinceriores et prudentiores Apostolis esse.
Unde et Marcion, et qui ab eo sunt, ad intercidendas conversi
sunt Scripturas, 2quasdam quidem in totum non cognoscentes,
3secundum Lucam autem Evangelium et Epistolas Pauli decur-
tantes, hsec sola legitima esse dicunt, quse ipsi minoraverunt.
Nos autem etiam ex his quae adhuc apud eos custodiuntur,
arguemus eos, donante Deo, 4in altera conscriptione. Eeliqui
1 scmetipsos plus invenisse. Mas- decimo principatus Tiheriani, Deus de-
subt/s reading on the authority of the scendit in civitatem GalUsese Caphar-
Clerm. MS. Gbabe reads quod a se- naum. Unde Irenceo 1. 29 [Tom. 1. 3 17J
melipsis plus invenissent. The Clebm. dicitur, Id quod est secundum Lucam
also has quid, ri... eipnKbcu. Evangelium circumcidens, et omnia quse
* Utramque Epistolam ad Timotheum, sunt de generatione (nativitate) Domini
et eam quce est ad Titum, Marcionem conscripta, auferens. Dum vero mox
penitus rejecisse seribit lib. v. in eundem addidit: Et de doctrina sermonum Do-
TertuUianus. Feuabd. Sed et S. Lucae mini multa auferens, in quibus mani-
Acta Apostolica atque Apocalypsin S. festissime conditorem hujus universitatis
Joannis quasi falsa rejecisse scribit non suum Patrem confitens Dominus con-
modo Auctor Appendicis ad lib. Tertul- scriptus est ; respexit prcecipue ad versum
liani de Prcescript. adversus hcereticos 2i, capitis x. Lucce. Confiteor tibi Pater
cap. 51, sed ipse quoque Tertullianus Domine coeli et terrte &c. ubi roccmPatris
idem testatur ; de Apocalypsi quidem expunxit Marcion, ut ex TertuUiani lib.
lib. IV. adversus Marcionem cap. 5, de rv. cap. 25, liquet; cum quo confer Epi-
Actis Apostolorum vero lib. v. contra phanium in dicta hceresi xlii. Confutat.
ipsum cap. 1, ex quo loco iUustrandus 12. Gbabe.
alter lib. de Prcescript. adversus hwreticos 4 Hespexit hunc locum Euscbius lib.
cap. 11 et 13. Imo de Actis rcs clara v. Hist. cap. 8, ita de Irenceo scribens:
est ex ipsius Irencei mox seq. cap. 14. Ga. 'ETnJyycATat 5i 6 airbt, {k twv Map-
* Qui decurtationes hasce atque cor- kImtm (rwypaiJ.pti.Tuv dvriKi^av airip iv
ruptiones Evangelii Lucce ac Epistolarum iSlu atrovSdapMTt. Gbabe. If such a
Pauli, omnes et singulas cognoscere cu- work had been composed by IreNjEOS,
pii, legat Epiphanii Haresin xlii. Mar- Hippolttus must certainly have men-
cionitarum; atque TertuUiani lib. rv. et v. tioned it. But in the Philosophumena
contra Marcionem ; in quorum priori we find little that reminds us of Ibe-
ex eis Evangelii S. Lucce partibus, quas N.EUS, so far as the Marcionite heresy
Marcion agnoverat, eundem refeUit; pos- is concerned ; this system is traced
teriori autem ex reliquiis epistolarum back to Empedocles, and is exhibited
Pauli adversus eum disputat. Prcesertim in a philosophical rather than a theo-
ex lib. rv. cap. 7, patet, hunc hcereticum logical point of view. Again, if anti-
tribus prioribus Lucce capitibus integris, quity had preserved any trace of such
et maxima quarti parte, resectis, ita a work, we may be sure that Tebtul-
Evangelium suum incepisse: Anno quinto lian would have used it in working out
5—2
 68 UNUS IN ECCLESIA
lib. iii. vero omnes falso scientiae nomine inflati, Scripturas quidem confi-
massNh"' 1'en,'lir» mterpretationes vero convertunt, quemadmodum osten-
*"• 12, dimus in primo libro. Et quidem hi qui a Marcione sunt statim
blasphemant fabricatorem, dicentes eum malorum fabricatorem,
propositum initii sui 1 tolerabiliorem habentes, duos naturaliter
dicentes deos, distantes ab invicem, alterum quidem bonum,
alterum autem malum : hi autem qui sunt a Valentino, nomini-
bus honestius utentes, et Patrem, et Dominum, et Deum, hunc
qui est fabricator, ostendentes, propositum sive sectam blasphe-
miorem habent, neque ab aliquo ex his quse sunt intra pleni-
tudinem iEonibus dicentes eum emissum, sed ab ea labe quae
extra Pleroma expulsa est. Haec autem omnia contulit eis
scripturarum et dispositionis Dei ignorantia. Nos autem et
causam differentiae testamentorum, et rursum unitatem et con-
sonantiam ipsorum, in his quse deinceps futura sunt, referemus.
16. Quoniam autem et Apostoli et 2discentes ipsorum, sic
docebant, quemadmodum Ecclesia prsedicat, et sic docentes
Heb.ii. io; perfecti fuerunt, propter quod et evocabantur ad "perfectum:
viii.i.' Stephanus hsec docens, adhuc cum super terram esset, vidit
Act vu. 66. gloriam Dei, et Jesum ad dexteram, et dixit : Ecce, video codos
apertos, et Filium hominis 'stantem a dexteris Dei. Et hsec dixit,
et lapidatus est, et sic perfectam doctrinam adimplevit, per omnia
martyrii magistrum imitans, et postulans pro eis qui se interficie-
Act. vii. 60. bant, et dicens : Domine, ne statuas illis hoc peccatum. Sic erant
perfecti, qui unum et eundem Deum, ab initio usque ad finem
variis dispositionibus assistentem humano generi, sciebant ; quem-
osea xii. io. admodum ait Osee propheta, Ego visiones implevi, et in manibus «• 232.
prophetarum similatus sum. Qui ergo usque ad mortem tradide-
runt animas propter Evangelium Christi, quomodo poterant
secundum insitam opinionem hominibus loqui ? Quod ipsum si
his five books adv. Marc, sinoe lie sonet, ast majorem in recessu habeat blas-
confessedly makes a liberal use of this phemiam. Debuisset autem Interpres, si-
work of Ieen*U8 in his treatise c.Va- quidemwobdeaivyiTo^omtvcmvertereeipla-
lent. But we hear nothing of it. Cf. cuit, tolerabilius adjicere. Gr. Marcion
c. Val. c. 5, and Vol. I. 219, n. 2. taught that these two intelligent prin-
1 Omnia exemplaria habent, intolera- ciples, aud matter, were three di3tinct
biliorem, excepto Arund. ex quo contra- eternal principles. See Tert. c. Marc. j.
riam lectionem eligere placuit. Quippe 2, &c; Hipp. Ph. VII. 29—31, x. 19.
Irenazus, comparatis inter se Valeniini et 2 nadrjral, as in c. xv. and elsewhere.
Marcionis sectis, hanc prima voce blas- 3 5i6 Kal i^eK\i)6no-av els rbv rere-
phemiam in Creatorem ejaculari ait, re- Xuufiivov.
ipsa tamen tolerabiliorem esseilla; wtpote 4 Cl., Mass. ad dexteram adstantem
qiue non stalim quidem adeo horrenda Dei.
 PRJEDICATUK DEUS. 69
fecissent, non paterentur : sed quoniam contraria hia qui non lib. iii.
m. 199. assentiebant veritati prsedicabant, ideo et passi sunt. Manifestum uam^iS"
est ergo, quoniam non derelinquebant veritatem, sed cum omni *"• 13-
fiducia Judieis et Grsecis prsedicabant ; Judacis quidem, Jesum
eum qui ab ipsis crucifixus est esse Filium Dei, judicem vivorum
et mortuorum, a Patre accepisse aeternum regnum in Israel,
quemadmodum ostendimus ; Grsecis vero unum Deum qui omnia
fecit, et hujus Filium Jesum Ghristum annuntiantes.
17. Manifestius autem hoc ostenditur ex Apostolorum Epi-
stola, quam neque Judaeis, neque Grsecis, sed ipsis qui ex gentibus
in Christum credebant, confinnantes fidem ipsorum, miserunt.
Cum enim descendissent quidam a Judsea in Antiochiam, in qua
et primum omnium discipuli Domini pro fide, quam in Christo
habebant, vocati sunt Christiani, et suaderent eis qui crediderant
in Dominum circumcidi, et reliqua secundum legis observationem
perficere ; et ascendissent Paulus et Barnabas Hierosolymam ad
alteros Apostolos propter hanc qusestionem, et universa Ecclesia
convenisset in unum, Petrus dixit eis : Viri fratres, vos scitis Act «.
quoniam a diebus antiquis lin vobis Deus elegit, ut ex ore meo
audirent gentes verbum Evangelii, et crederent: et cordis inspector
Deus testimonium perhibuit eis, dans eis Spiritum sanctum, sicut et
nobis, et niliil discrevit inter nos et ipsos, emundansper fidem corda
illorum. Nunc igitur quid tentatis Deum, imponere jugum super
cervicem discipulorum, quod nequepatresnostri,neque nos valuimus
portare? Sed per gratiam Domini 2nostri Jesu Ghristi credimus
nos posse salvari, quomodo et illi. Post quem Jacobus dixit : Viri Art-2jT-
fratres, Simon retulit, quemadmodum sDeus excogitavit accipere ex
gentibus populum nomini suo. *Et sic conveniunt sermones prophe-
tarum, sicut scriptum est: Post hwc revertar,et rewdijicabo taber- Amosix. n,
naculum David quod cecidit, et disturbata ejus wdificabo, et erigam
illud, uti requirant reliqui hominum Dominum, et omnes gentes, in
quibus invocatum est nomen meum super eos, dicit Dominus, faciens
1 in robis. As Geabk remarks, the 8 The Al.EX. MS. also omits rp&rov.
Ai.ex. MS. has vp2v in lieu of the more The Syriac embodies irpCbTov iwcaictyaTo
usual tfuv, which is also read iu the ;n which means both to begin
Const. Apost. VI. 12, and in the Com- an(J to purpose.
mentary of Chbybostom. The Syriac * Et sic. Pro ToiVy Irenceus vd
takes h> rjp.iv as applied to himself by interpres ejus legil ovtccs, quomodo etiam
S. Peter, « « —> « i -OQ-Z) ^V) ex primitus in Cod. Cantabrig. scriptum
ore meo, tneo inquam. fuit, sed recentiori manu correclum.
» nostri. So the Syriac ^O? Gbabb.
 70 DEUS
UB.nL ^hcec. Cognitum a seculo est Deo 2opus ejus: propterea ego secun-
MAss ni'' dum me judico, non molestari eos qui ex gentibus convertuntur ad
xii- '4- Deum, sed prcecipiendum eis, uti abstineant a3vanitatibus idolorum,
et a fomicatione, et *a sanguine: et qucecunque nolunt sibi fieri,
aliis ne faciant. Et cum haec dicta essent, et omnes consensissent,
Act. xv. 23- scripserunt eis sic : Apostoli et Presbyteri bfratres, his qui sunt in
2!).
Antiochia et Syria et Cilicia fratribus ex gentibus, salutem.
Quoniam audivimus, quia ex nobis quidam exeuntes turbaverunt vos
sermonibus, destruentes animas vestras, equibus non preecepimus,
dicentes, Circumcidimini et servate Legem ; placuit nobis conveni-
entibus in unum, electos viros mittere ad vos cum dilectissimis nostris
Barnaba et Paulo, hominibus qui tradiderunt animam suam pro
nomine Domini nostri Jesu Christi. Misimus igitur Judam et
Silam, et ipsos per sermonem annuntiantes 1nostram sententiam.
Placuit enim sancto Spiritui, et nobis, nullum amplius vobis pondus
imponere, quam hcec quce sunt necessaria, ut abstineatis ab idolo-
thytis, et sanguine, et fornicatione : et qucecunque non vultis fieri
vobis, aliis ne faciatis : a quibus custodientes vos ipsos, bene agetis,
sambulantes in Spiritu sancto. Manifestum est igitur ex his omni-
bus, quoniam non alterum Patrem esse docebant, sed libertatis

1 TavTa xdVra is the received text.
The latter word, from its similarity, was
lost in the Alexandrian and other copies,
as was the case with that of Ieen^us.
3 So also the Codex Buje ; and since
the one work of the conversion of the
heathen is here considered, the singular
is not inapplicable. Syr. Opera.
8 Gr. tuv a\uryi)/idTuv tCiv el8<i\wv.
The quotation is apparently affected by
vanis simulachris, p. 65. The Syr. read
eiS<j)\o8vrwv, with which the sequel
agrees.
* Quemadmodum Irerueut vel ejus In-
terpres, hic etpaulo post,itaet Cod. Canta-
brig. utroque m loco omittit, xal ttviktov,
atque addit: koI S<ra /iti 8<f\<i>au> eaurors
ybteBai, «frepois Toietre, postcriori
loco,Toietv. Agnoscit quoque hanc appen-
dicem Ctpe. ad Quvr. 3, c. 1 19. Gbabb.
5 The Albx. and Cambbidge MSS.
omit the word koI, but the term aSe\<pol
corresponds with the collective descrip-
tion in v. 22, <rirv S\n rjj iKKXnala, and
requires the copula, as in the Syriac.
6 quibus non prcecepimus. These
words are transposed, and should follow
the word Leyem.
7 N. T. to airi.
8 anibulantes in Sp. s. Hcec iterum
est appendix, et in Cod. Cant. exarata, et
a Tbbt. de Pud. 12, his expressa verbis:
Vectante vos Spiritu sancto. Gb. The
word in the Gr. text is tp^xaaBe, which
the Syriac also renders paraphrastically
firm in
our Lord; but some transcriber mistook
the middle term for the customary
Rabbinical valete ^"IICK, which in the
Talmud Tr. Qittin is interpreted by the
Gloss, IpTnnn, t^puaBe. The word
having been so written, was rendered
into Greek by <pep6p.evoi, as though it
were referrible to "It^K paSl&iv, Prov.
ix. 6. So the Codex Bez.e has <pep6/xevoi
h T<p iyl<p Thei/iaTi, which Tebtullian
rendered as <p(povros tov aytov ILveii-
fiaros.
 UNIVERSORUM UNUS. 71
novum testamentum dabant his, qui nove in Deum per Spiritum lib. iii.
sanctum credebant. Ipsi autem ex eo quod quaererent, an opor- gb^h^u-
teret circumcidi adhuc discipulos necne, manifeste ostenderunt x"-14
non habuisse se alterius Dei contemplationem.
18. Caiterum non talein timorem circa primum habuissent
Testamentum, ut nec cum ethnicis quidem convesci vellent. Nam
et Petrus, quamvis ad catechizandos eos missus esset, et tali
visione 'conterritus fuisset, cum timore tamen multo locutus est
o. 2M. ad eos dicens : Ipsi scitis quoniam non est fas viro Judao conjungi, a<*. x. 28,29.
aut convenire cum allophyh: mihi autem Deus ostendit, neminem
communem aut immundum dicere hominem: quapropter sine contra-
Aia twv \6ywv tovtwv crrjfialvwv, oti ovk av eTreTropevro
irpos avTOvs, el fir) KeKe\ev<TTO. "lcrws yap ovSe to (3a.Tr-
TKTjuta ovtws ev^epws eSwKev avrols, el fur) tov TlvevfiaTOS
tov dylov eiravairavovros avrois, irpocpriTevovTas avrovs
aKijKoei. Kat Sia tovto e\eye' M^Ttf to vSwp Kw\vcrai
SvvaTai tov ftrj /3a7rTicr6>jvai tovtovs, omves to Tlvevfxa
to aytov e\a(3ov, ws koi r)fieis irelQwv dfta tovs crvftirapov-
Tas, Kai (rrjfialvwv, oti el firj to TTvedfta to ayiov eir av-
tovs eTravaTreTravTO, r)v 6 kw\v<twv ovtovs tov /3a7TTt'<r/iaToy.
dictione veni ; his sermonibus significans, quoniam non abisset ad
eos, nisi jussus fuisset. Sic aeque ne baptisma quidem facile de-
disset, nisi, Spiritu sancto requiescente super eos, prophetantes
eos audisset. Et propter hoc dixit : *Num quis aquam vetare a<* *• *7-
potest ad baptizandum hos, qui Spiritum sanctum acceperunt,
quemadmodum et nos? Suadens simul his qui secum erant, et
signifieans, quoniam nisi Spiritus sanctus super eos requievisset,
exsisteret qui eos prohiberet a baptismate.
m.200. 19. Hi autem qui 3circa Jacobum Apostoli gentibus quidem
libere agere permittebant, concedentes nos Spiritui Dei. Ipsi
1 conUrritui. Since one of Mercer's non unicum hominem, sed eos quoquc qui
MSS. has the reading contritus, and the cum ipso sunt, dcnotet; hic cum Jacobo
preeent is not at all suited to the sense ; reliquos simul Apostolos intelligo, prat-
since also S. Peter himself speaks of teriim quia sequitur: Ipsi vero scientes,
being constrained by that which he saw <tc. Cceterum Irenceushoc loquendi genere
in his trance, Acts xi. 1 7 ; I consider primatum inter Apostolos S. Jacobo tri-
constrictus to be the true reading, as the buisse videtur, tamquam Episcopo Hiero-
tranalation of o-vvt xo/ieyos. solymitance Ecdesice, ex qua habuit omnis
1 Ch.,\ oHH.,M.KBS.,numquid aliquis. Ecclesia initium, et fivroorSXeas rCiv rrjs
* Grccca pkratis ol rctpl Setva sccpe Kawijs StaO-qKns toXitwk, 126 Q. Gr.
 72 OMNIBUS PARITER APOSTOLIS
lib. in. vero eundem scientes Deum, perseverabant in pristinis observa-
MAS&nF' ti°nibus, ita ut et Petrus quoque timens ne culparetur ab ipsis,
*"• 15- ante manducans cum gentibus propter visionem et propter
Gai. u. 12, i3.
Spiritum qui requieverat super eos, cum tamen advenissent qui-
darn ab Jacobo, separavit se, et non manducavit cum eis; hoc
ipsum autem dixit Paulus et Barnabam fecisse. Sic Apostoli, quos
joh. xv. 27. universi actus et universse doctrinse Dominus testes fecit, ubique
Act. i. a . . . t ,
enim simul cum eo assistentes mveniuntur Petrus et Jacobus et
Johannes, religiose agebant circa dispositionem legis, quse est
secundum Moysem, ab uno et eodem significantes esse Deo.
Quod quidem non fecissent secundum quse prsediximus, si praeter
eum qui legis dispositionem fecit, alterum Patrem a Domino didi-
cissent.

CAP. XIII.
Adversus eos qui dicunt, tantum Paulum ex Apostolis,
cognovisse veritatem.
1. 'Eos autem qui dicunt, solum Paulum veritatem cogno-
visse, cui per revelationem manifestatum est mysterium, ipse
Gai. u. 8. Paulus convincat 'eos, dicens, unum et ipsum Deum operatum Pe-
tro in apostolatum circumcisionis, et sibi in gentes. Ipsius ergo
Dei Petrus erat Apostolus, cujus et Paulus; et quem Petrus
in circumcisione annuntiabat Deum, et Dei Filium, hunc et
Paulus in gentes. Neque enim ut solum Paulum 2salvaret, venit
Dominus noster ; nec sic pauper Deus, ut unum solum haberet
Apostolum, qui dispositionem Filii sui cognosceret. Et Paulus
Rom. x. 15, autem dicens : Quam speciosi pedes evangelisantmm bona, evangeli-
' santium pacem, manifestum facit, quoniam non unus, sed plures
erant, qui veritatem evangelisabant. Et rursus in ea epistola quse
est ad Oorinthios, cum prsedixisset omnes qui 3Deurn post resur-

1 i. e. the Marcionites, who admit-
ted the Pauline Epistles to be genuine,
and the Gospel of S. Luke, as having
been written under the eye of S. Paul.
eos . . . eos, rois Se X^vocras . . . (\4yxV
Toirovs.
2 Clerm., Mass., saZvare without
ut, which appears however in the Voss.
and MEBC. II. MSS. Grabe's reading
therefore is retained. Scripture says Qe&v
oiSels etbpaKe irdiroTe, and IREN.EUS can
scarcely have written Qedf the word
Deum must have arisen out of Dnm,
the abbreviation of Dominum. The text
that he is about to adduce would never
have caused the author to write Oedc, for
although it speaks of seeing the Father,
this is only collaterally to the main ar-
gument, which establishes the fact that
Christ gave the Apostolical commission,
not to S. Paul alone, but to the entire
coUegium of the Apostles ; to all of
 INNOTUIT VERITAS. 73
rcctionem viderunt, intulit : Sive autem eqo, sive illi, sic annuntia- lib. hi.
»■ t ... „ xiil. 1.
mus, et sic credidistis: unam et eandem prsedicationem conntens 0S-a^.'ul
o. 834. omnium eorum qui Deum viderunt post resurrectionem a mor- '•
tuis. lCor.xv. u.
2. Et Dominus autem Philippo volenti Patrem videre, re-
spondit: Tanto tempore vobiscum sum, et me non cognovisti, Phi- Joh.xw.7,9,
lippe ? qui videt me, videt et Patrem. Quomodo tu dicis, Ostende
nobis Patrem ? Ego enim in Patre, et Pater in me, et a modo
cognovistis eum, et vidistis. Quibus ergo Dominus testimonium
dixit, quoniam et cognoverunt in ipso et viderunt Patrem,
Pater autem veritas, hos dicere non cognovisse veritatem, est
hominum falsa testantium, et eorum qui alienati sunt a Christi
doctrina. Ad quid enim mittebat Dominus duodecim Apostolos Mattx.e.
ad oves quse perierant domus Israel, si veritatem non cognove-
runt? Quomodo autem et septuaginta praedicabant, nisi ipsi
prius veritatem prsedicationis cognovissent ? Aut quomodo Petrus
ignorare potuit, cui Dominus testimonium dedit, quoniam caro et Matt. xvi. 17.
sanguis non revelavit ei, sed Pater qui in ccelis est ? 1 Sicut ergo
Paulus Apostolus non ab hominibus, neque per hominem, sed per oai. i. 1.
Jesum 2 Christum et Deum Patrem ; Filio quidem adducente eos
ad Patrem, Patre vero revelante eis Filium.
3. Quoniam autem his qui ad Apostolos vocaverunt eum
de quaestione, acquievit Paulus, et ascendit ad eos cum Barnaba
in Hierosolymaui, non sine causa, sed ut sab ipsis libertas

whom he addrcssed himself whon he idem prasdicetur, quod de S. Paido dic-

said, dir' tpri yivii<TK€Te avTAv, Kal tum eet, nempe eoa missos fuisse a Jesu
iuipixare air6v, .Toh. xiv. 7. It is sur- et ipso Deo Patre: quce postrema vox
prising that editors should have allowed forte recurrens omissi commatis fuit
this reading to pass unnoticed ; but this occa&io. No apodosis is required, and
perhaps makes it lesa surprising that eos will refer to the Apostles, the seventy
some transcriber should have been disciples, S. Peter and S. Paul colleo-
caught by the apparent similarity of tively. The text from S. John served to
idea contained in S. John's words, introduce the mention of the several
and instead of Dominum have written instances in which God had revealed
Vcum. The Cl. for qui Deum reads himself by his Apostles, and then the
quidem. entire period is summed by words that
1 ticut ergo, KaSin &pa, connect- rofer back tho reader to the text, from
ing the case of S. Paul with the pre- whence the sense had so naturally
ceding. G Babe however imagines that flowed.
something has been lost. Nulltit nos- 8 Christum, restored by Gbabe from
trorum M8S. Codd. aupplet defectum, the Ar. MS., but cancelled again by
quem hoc locofucile deprehenda». Deest Mass.
enim apotlwit, qua de reliquia Apoalolit 3 et is added in the Clebm. MS.
 74 S. LUCAS
LiB.in. gentilium confirmaretur, ipse ait in ea quse ad Galatas est epistola:
GMAss'mi" Deinde post xiv annos ascendi in Hierosolymam cum Barnaba,
a asmmens et Titum. Ascendi autem secundum revelationem, et con-
cap.n. 1,2. fUn cum eig Evangelium quod prosdico inter gentes. Et iterum ait:
cap. n. 5. \£.d horam cessimus 'subjectioni, uti veritas Evangelii perseveret m. 201.
apud vos. Si quis igitur diligenter 2ex Actibus Apostolorum
scrutetur tempus, de quo scriptum est 3ascendisse Hierosolymam
propter prsedictam qusestionem, inveniet eos qui prcedicti sunt a
Paulo annos concurrentes. Sic est consonans et velut eadem tam
Pauli annuntiatio, quam et Lucse de Apostolis testificatio.

CAP. XIV.
De sectatore Apostolorum Luca, et quce sunt quce in
Evangelio per solum Lucam cognovimus.
1. Quoniam autem is Lucas inseparabilis fuit a Paulo, et
cooperarius ejus in Evangelio, ipse facit manifestum, non glorians,
sed ab ipsa "productus veritate. Separatis enim, inquit, a Paulo,
et Barnaba et Johanne, qui vocabatur Marcus, et cum navigassent
Cyprum, nos venimus in Troadem: et cum vidisset Paulus per

1 Iren^eus evidently quotes GaL ii.
5, as giving a very different sense from
that which it has, when affected as in
the received text with the negative. In
this fonn it can only mean that S. Paul,
in the matter of the circumcision of
Titus, did not so admit the authority of
the other Apostles, as to disparage his
own divine commission. Whereas as
it stands in Ibbn^us, it refers to the
collation at Jerusalem of the GoBpel
preached by S. Paul, with that declared
by the other Apostles ; in reference to
which collation he says, In horam cessi-
mus subjectioni, &c. It is remarkable
that Tbbtullian having quoted this
text in the negative form, proceeds to
argue as if the reading were corrupt,
and the Apostle's words could only be
expressed with truth by the removal of
the negative, adv. Marc. V. 3. Inten-
damus enim et sensui ipsi, et causa; ejus,
et apparebil vitiatio Scripturw . . . Dicas
velim si non subintroissent falsi itli fra-
tres . . . cessissent subjectioni ? non opinor.
Ergo cesseruM, guia fuerunt propter quos
cederetur. Massuet observes that S.
Jebom speaks of a great variance in the
copies of Scripture, as regards this text,
some reading and some omitting the
negative. He also states that the S.
Geemain Latin MS., supposed to be of
the old Italic version, prior to the Vul-
gate, agrees with this reading of Ibe-
N^eus. The Syriac has the negative
8 The reader is referred by Gbabe
to Bp Pearson'8 Annales Paulini, pre-
iixed to the dissertations on the succes-
sion of the first Roman bishops. There
is also much useful and compendious
matter in Dr Bubton's treatise On the
Chronology of the Acts of the Apostles.
8 Clebm., Voss., ascendi.
4 Productus. HpoTfynivoi hoc loco
verti debebat, compulsus. Gb.
 S. PAULI AMANUENSIS. 75
somnium virum Macedonem, dicentem; Veniens in Macedoniam liriii.
opitulare nobis Paule ; statim, ait, qua-sivimus proficisci in Mace- oR^m. iw.
doniam, intelligentes quoniam provocavit nos Dominus evangelisare xiv- 1
eis. Navigantes igitur a Troade, direximus navigium in Samothra-
cen: et deinceps reliquum omnem ipsoram usque ad Philippos
adventum diligenter significat, et quemadmodum primum sermo-
nem locuti sunt : Sedentes enim, inquit, locwti sumus mulieribus ao. xvl 13.
qum convenerant; et quinam crediderunt, et quam multi. Et
g. 235. iterum ait : Nos autem navigavimus post dies azymorum a Philip- Act xx. «, e.
pis, et venimus Troadem, ubi et commorati sumus diebus septem.
Et reliqua omnia ex ordine cum Paulo refert, omni diligentia
demonstrans et loca et civitates et quantitatem dierum, quoad-
usque Hierosolymam ascenderent : et quse illic contigerint Paulo, a<*. xxi.
quemadmodum vinctus Eomam missus est ; et nomen centurionis ^t. xxvii. 1.
qui suscepit eum, et paraseraa navium, et quemadmodum naufra- Act. xxvlii.
gium fecerunt, et in qua liberati sunt insula ; et quemadmodum
humanitatem ibi perceperunt, Paulo curante principem ipsius in-
sulse ; et quemadmodum inde Puteolos navigaverunt, et inde Ro-
mam pervenerunt, et quanto tempore Eomse commorati sunt.
Omnibus his cum adesset 'Lucas, diligenter conscripsit ea, uti
neque mendax, neque "elatus deprehendi possit, eo quod omnia
hsec constarent, et seniorem eum esse omnibus qui nunc aliud
docent, neque ignorare veritatem. Quoniam non solum "prose-
cutor, sed et cooperarius fuerit Apostolorum, maxime autem Pauli,
et ipse autem Paulus manifestavit in epistolis, dicens: Demas me 2Tim. iv.10,
dereliquit, et abiit * in Thessalonicam, Crescens in Galatiam, Titus 1 "
in Dalmatiam: Lucas est mecum solus. Unde ostendit quod
semper junctus ei et inseparabilis fuerit ab eo. Et iterum in 6ea
epistola quse est ad Colossenses, ait : Salutat vos Lucas medicus c0i. w. u.
dilectus. Si autem Lucas quidem, qui semper cum Paulo prse-
dicavit, et dilectus ab eo est dictus, et cum eo evangelisavit,
et creditus est referre nobis Evangelium, nihil aliud ab eo
"didicit, sicut ex verbis ejus ostensum est, quemadmodum hi qui

1 Lucat, omitted in the Ab. MS.
1 datut, iXeyx^h rendered as ivex~
6eU, which has eacaped notice.
3 proteeulor, wap6.-rofj.irot. Gb. but
o.kv\ovOos was more probably the word.
4 <in is replaced in the text, as read
in the Clebm., ABUND., and Mebc.
MSS.
8 ea, omitted in the Ab. MS., is read
m the Clerm.
8 The Abund. reading is follow-
ed as preferable to the Clebm. MS.
dicit; it agrees better with the sequel ;
the Greek may have been, koI oiSiv
trepov aw' airrov (tou HaiXov, sc.) tfWr
dev.
 76 DISCIPLINA ARCANI
--: -o- 4 Paulo adjuncti fuerunt, gloriantur abscondita et in-
G.?iEI-.?iT- enarrabilia didicisse sacramenta?
MAooi 111.
xiv. 2. fl 2. Quoniam autem Paulus simpliciter quae sciebat, hsec et
docuit, non solum eos qui cum eo erant, verum omnes audientes
se, ipse facit manifestum. In Mileto enim convocatis 'episcopis
et presbyteris, qui erant ab Epheso et a reliquis proximis civita-
tibus, quoniam ipse festinaret Hierosolymis Pentecosten agere,
multa testificans eis, et dicens quae 2oporteret ei Hierosolymis
Act. xx. ! evenire, adjecit: Scio quoniam jam non videbitis faciem meam:
28.
testificor igitur vobis hac die, quoniam mundus sum a sanguine
omnium. Non enim subtraxi uti non annuntiarem vobis omnem
sententiam Dei. Attendite igitur et vobis, et omni gregi, in quo vos
Spiritus sanctus praposuit episcopos, 3regere ecclesiam lDomini,
quam 5sibi constituit per sanguinem suum. Deinde significans
Act xx. 29, futuros malos doctores, dixit : Ego scio quoniam advenient post dis- m. 202.
cessum meum lupi graves ad vos, non parcentes gregi. Et ex vobis-
ipsis exsurgent viri loquentes perversa, uti convertant discipulos post
se. Non subtraxi, inquit, uti non annuntiarem omnem sententiam
Dei vobis. Sic Apostoli simpliciter, et 6 nemini invidentes, quse
didicerant ipsi a Domino, hsec omnibus tradebant. Sic igitur et
Lucas nemini invidens, ea quae ab eis didicerat, tradidit nobis,
Luc. i.2. sicut ipse testificatur dicens : Quemadmodum tradiderunt nobis qui
ab initio contemplatores et ministri fuerunt Verbi.
3. Si autem quis 'refutet Lucam, quasi non cognoverit
veritatem, manifestus erit projiciens Evangelium, cujus 8 dignatur
esse discipulus. Plurima enim et magis necessaria Evangelii
cap. l per hunc cognovimus, sicut Johannis generationem, et de Za-
charia historiam, et adventum angeli ad Mariam, et 9exclamatio-
1 Episcopis et Presbyteru. Non con- ptov nal Beov, and the Syriao haa
tradicU Irenaius S. Lucce, qui Act. xx. (jy^ ) . . . - Vo< rn? \\
Episcopos et Presbyteros eosdem facere ' ' 1
■videtur, Quippe alterutro horum voca- " sibi consMuit> ™/»«™J<raro, Syr.
bulorum utrumque ordinem S. Lucas sig- 0"TJ_Q> quam acquisivit.
nificare potuit. Gr. cf. p. 7, n. 5. 6 We observe here no trace of any
1 Mass. has oportet, but the error is disciplina arcani, which was frorn the
one of the press, which is followed by first the device of heresy.
Stiehen ; both the Clerm. and Ar. have 7 refutet, irapairiiiirri, Vol. I. I, n. 3.
oporteret. et following is cancelled a3 in the Cl.,
3 regere, ixoi^awew, Syr. V. ^QAJ/. Ar., Voss. MSS.
The translator renders the word in its 8 Here Cl., Voss., Mass. omit non,
poetical sense. and it is better away ; dignatur, will
4 Domini, the Codex BeZjE agrees represent, dfioi, claims to be.
with Iren^us ; other MSS. have Ki/- 9 cxclamationem, iK<p<I>vqo-i.v.
 APUD APOSTOLOS NULLA. 77
nem Elizabeth, et angelorum ad pastores descensum, et ea qufe lib. iil
ab illis dicta sunt, et Annae et Simeonis de Christo testimonium, <"*- J'1,?,*
al A00. 1 11•
et quod duodecim annorum in Hierusalem relictus sit, et baptis-
mum Johannis, et quot annorum Dominus baptisatus sit, et quia g»p- «■
in quintodecimo anno Tiberii Caesaris. Et in 1 magisterio illud
quod ad divites dictum est : Vw vobis divites, quoniam percipilis cap.vi. 24,2«,
consolationem vestram. Et, vw vobis qui satiati estis, quoniam esu-
rietis: et qui ridetis nunc, quia plorabitis. Et, vw vobis cum bene-
dixerint vos homines omnes. Secundum hwc enim /aciebant et
pseudopropketis patres vestri. Et omnia hujusmodi per solum
Lucam cognovimus, (et plurimos actus Domini per huhc didici-
mus, 'quibus et omnes utuntur:) ut 3et multitudinem piscium, c»P. v.
quam concluserunt hi qui cum Petro erant, jubente Domino ut
mitterent retia : et illa quae per octodecim annos passa, curata cap. xm.
g. 236. fuerat mulier die sabbatorum : et de hydropico, quem curavit cap. xiv.
Dominus die sabbatorum, et quemadmodum disputavit quod
curavit in hac die: et quemadmodum docuit discipulos primos
discubitus non appetere : et quoniam pauperes et debiles vocare
oportet, qui non habent retribuere : et qui 4 pulsavit nocte sumere caP. xi.
panes, et propter instantiam importunitatis sumit : et quoniam caP.v».
apud Pharisaeum recumbente eo, peccatrix mulier osculabatur
pedes ejus et unguento ungebat, et quaecunque propter eam
dixit ad Simonem Dominus de duobus debitoribus : et de parabola caP. u.
divitis illius qui reclusit quae ei 5nata fuerant, cui et dictum est,
In hac nocte "expostulabunt animam tuam a te: Quw autem prwpa-
rasti, cujus erunt ? similiter autem et divitis qui vestiebatur caP. xvt
purpura, et jocundabatur nitide, et egenum Lazarum : et eam caP. xvii. s.

1 irapawitret, and cf. I. 143, n. 7,
end. Grabe however suggests 5i5a<rna-
\la.
* quibm et omnes vtuntur, ofs ical
xdVres (EvangeliMte sc.) xp^"rrai> Ka'
0u>s k.t.X. The author having instanced
certain sayings of our Lord that are
recordud only by S. Luke, adds paren-
thctically that he also mentions many
events in common with the other Evan-
gelists, and then details other circum-
Btanccs peculiar to S. Luke, resuming
his subject with Ka$i>s nal.
' There is authority both for tt,
Ar. MS., and ut, Clerm. and Voss.
Both may have been written by tho
translator.
4 Mass. prints pvUat, and quotes
the authority of the Clerm. MS. It is
singular that by mistake et quoniam pau-
peres. ..tumii is there written twice, and
both times with puUavit. The second
time also we have noctu for nocte.
• tA yevy^fiara.
6 Expostulabunt animam. Cypria-
nui in orationem Dominic. Stulte, hac
nocte expostulatur anima tua. Ter-
tullianus libro quarto advenus Mar-
cioncm, reposcent. Grcece eat iiraiTov<rt.
Feoard.
 78 A SOLO LUCA
lib. ra. quam ad discentes suos dixit responsionem, quando dixemnt ei :
GMAss'rar' AdQiee nohis fidem : et eam quae ad Zacchseum publicanum facta
xiY-a est confabulationem : et de Pharisaeo et publicano, qui simul
clp ivm adorabant in templo : et de decem leprosis, quos simul emundavit
cap xiy" *n v'a : e* 9iuoniain de vicis et plateis claudos et 1 luscos jussit
cap. xviii. colligi ad nuptias ; et parabolam judicis qui Deum non timebat,
caP. xul quem instantia viduse fecit ut vindicaret eam : et de arbore fici
quse erat in vinea, quse non faciebat fructum. Et alia multa sunt
quse inveniri possunt a solo Luca dicta esse, quibus et Marcion
cap.jtxiv. et Valentinus utuntur. Et super hsec omnia post resurrectionem
in via ad discipulos suos qu£e locutus est, et quemadmodum cog-
noverunt eum in fractione panis.
4. Necesse est igitur et reliqua quse ab eo dicta sunt, reci-
pere eos, aut et his renuntiare. Non enim conceditur eis ab his
qui sensum habent, qusedam quidem recipere ex his quse a Luca
dicta sunt, quasi sint veritatis ; qusedam vero 2refutare, quasi non
cognovisset veritatem. Et si quidem refutaverint hi qui a Mar-
cione sunt, non habebunt Evangelium : hoc enim quod est secun-
dum Lucam quemadmodum 3 prsediximus, decurtantes, gloriantur
se habere Evangelium ; hi vero qui a Valentino sunt, cessabunt a
plurimo vaniloquio suo : ex hoc enim multas occasiones subtili-
loquii sui acceperunt, interpretari audentes male, quae ab hoc bene
sunt dicta: si autem et reliqua suscipere cogentur, intendentes
perfecto Evangelio, et Apostolorum doctrinEe, oportet eos pceni-
tentiam agere, ut salvari a periculo possint.

CAP. XV.

Adversus eos qui frustrantur Paulum Apostolum.

1. Eadem autem dicimus iterum et 4his, qui Paulum Apo- M.203.

stolum non cognoscunt, quoniam aut reliquis verbis Evangelii,
quaa per solum Lucam in nostram venerunt agnitionem, renun-
tiare debent, et non uti eis ; aut si illa recipiunt omnia, habent
necessitatem recipere etiam eam testificationem, quae est de
Paulo, dicente ipso, primum quidem Dominum ei de ccelo locu-

1 Ab. ccecos. 4 Among others the Ebionites who

2 See Vol. I. 1, n. 3. eonsidered him to be an apostate from
3 See pp. 50, 67. the Law, Vol. r. 113.
 QUAM TLURIMA ENARRANTUR. 79
tum : Saule, Saule, quid me persequeris ? Ego sum Jesus 1 Ghristus, lib. iii.
quem tupersequeris : deinde Ananise de eo 2 dicente : Vade, quo- ^JI1
niam vas electionis mihi est iste, ut portet nomen meum 3 in genti- L
bus, et regibus, et filiis Israel. Ego enim demonstrabo ei 4 ex ipso,
quanta oporteat eum pati propter nomen meum. Qui igitur non hL I5> lft
recipiunt eum qui sit electus a Deo ad hoc, ut fiducialiter portet
nomen ejus, quod sit missus ad quas prsediximus gentes, electio-
nem Domini contemnunt, et seipsos segregant ab Apostolorum
conventu. Neque enim contendere possunt Paulum non esse
o. «37. Apostolum, quando in hoc sit electus : neque Lucam mendacem
esse, possunt ostendere, veritatem nobis cum omni diligentia
annuntiantem. Fortassis enim et propter hoc operatus est Deus
plurima Evangelia ostendi per Lucam, quibus necesse haberent
omnes uti, ut 6sequenti testificationi ejus, quam habet de actibus
et doctrina Apostolorum, omnes sequentes, et regulam veritatis
inadulteratam habentes, salvari possint. Igitur testificatio ejus
vera, et doctrina Apostolorum manifesta et firma, et nihil subtra-
hens, neque alia quidem in abscondito, alia vero in manifesto
docentium.
2. Hoc enim fictorum et prave seducentium et hypocrita-
rum est molimen, quemadmodum faciunt hi qui a Valentino sunt.
Hi enim ad multitudinem propter eos qui sunt ab Ecclesia, quos
"communes 7et Ecclesiasticos ipsi dicunt, inferunt sermones, per
1 Gr. T. and Syr. Nazaneue. 8 communee, (ra9oX«oi>$, the word Ca-
* Dicentem legendum patel, guia non tholicu» not yet having been added to the
ad Lucam, ted ad Dominum refertur. Latin in its ecclesiastical sense. Tebtul-
Grabe. But the construction ia de- lian makes use of the word, but in the
pendent upon fiaprvpiov, though the sense of general, public, &c. So, guam
translator has failed to obserre it, e. g. catholice in medium proferebant. Prascr.
ttra rifi 'Avavla irtpl avrou X^yoiros Hatr. c. XXVI. The goodness of God is
(toO JLpurrov >c.) catkolica et tvmma illa bonitae. adv.
> h in error for trurru», but Syr. Marc- n- l1- ltia the con-elative term
« •• of ex parte, e. g. ab eo permittetur . . .
|Vl>flSn in rjentibu». catholice fieri hac, a quo et ex parle.
4 ex ipso. These words represent- de Fug. 3. Hence the word not having
ing ix rovrou (tou ■xpbrov tc.) were in- been as yet adopted by the Church
serted carelessly, the quotation having when the translator wrote, the Greek
been made from memory. There is no term is rendered by communee. lf so,
authority of any kind for the interpola- the name of Catholic may have been
tion. applied first to the Church of Christ by
• Hquenti. Massuet observes that the Gnostic party, as a contemptuous
the translator follows the Greek con- term for the ol roWol.
cord, the verb iKo\ov0eu> governing the 7 et w restored to the text from the
dative. Clebm. copy, whereby Eccleiiaiticot is
 80 VERITAS SIMPLEX
lib.iii. quos capiunt simpliciores, et illiciunt eos, 'simulantes nostrum
maU1 iii ' tractatum> ut ssepius audiant ; qui 2et jam quseruntur de nobis, quod
XT-2- cum similia nobiscum sentiant, sine causa abstineamus nos a com-
municatione eorum, et cum eadem dicant, et eandem habeant doc-
trinam, vocemus illos hsereticos : et cum dejecerint aliquos a fide
per quaestiones, quse fiunt ab eis, et non contradicentes auditores
suos fecerint, his separatim inenarrabile plenitudinis sua enarrant
mysterium. Decipiuntur autem omnes, qui quod est in verbis
verisimile, se putant posse 3discere a veritate. Suasorius enim et
verisimilis est, et exquirens fucos error : sine fuco autem est veri-
tas, et propter hoc pueris credita est. Et si aliquis quidem ex
his qui audiunt eos, quserat solutiones, vel contradicat eis, hunc
quasi non capientem veritatem, et non habentem de superioribus
a matre sua semen affirmantes, in totum nihil dicunt ei, mediarum
partium dicentes esse illum, hoc est psychicorum. Si autem
aliquis quasi 4parvam ovem, deditum semetipsum ipsis prsebeat,
5imitationem illorum, et redemtionem illorum consecutus, est in-

shewn to be the interpretation of Ka$o-
\ikovs preceding. And that such was
the primitive meaning of the term is
clearly shewn by Massuet, who says in
his note : Nec Valentinianis peculiaris
fuit ea nominis Ecclesiasticus acceptio.
Veteres non raro eo nomine designa-
bant Calholicos, Sic Const. Ap. n.
58. Jubetur, ut, si fraler aut soror ex
alia parcecia advenerit, qui commenda-
titias afferant, diaconus qtto; ad eos spec-
lant, proiet inquirens, el irurrol, ei iKK\n-
atatTTiKol, el /£77 airb alptaetbs elat p.ep.0-
\va/i4vot, an ftdehs sint, an ecclcsiaslici,
an nulla kceresi contaminati. Sic etiam
Orisenes, Tom. xvi. Explanationum
in Johannis Evangelium, Dicet profecto
Heracleon, et secumfortassis sentiens alius
Ecclesiasticus. Eodem sensu accepit et
HiERON. Pr. in Mat. et in Ez. 13.
1 Simulantes nost/rum tractatum. Trac-
tatum, intellige sermonem, et kcec explica
per ista in Procemio lib. I., 6/iota /iev
\a\oviwas, avbfxota 5e tppovovvras ;necnon
illa [c. xvi. 1] hujus libri: Lingua qui-
dem unum Christum Jesum confitentes,
divisi vero sententia. Gr. Cf. I. 301, ut
Bfiepiufl audiant, tva TroWaKis aKpouvrat.
3 etjam, from the Ar. MS. ol Kal or/.
3 discere. This word is restored
again instead of discernere, a mere con-
jectural reading of Billius, but adopted
by Feuabdent, Massuet and Stie-
REjr. The testimony of M SS. is wholly
in favour of discere, and in fact it makea
a better sense ; for omnes, however, om-
nino would seem to be required ; the
translator having read irivTes for
vavTtos. The meaning then would be,
But they are altogether deceived, who
imagine that iltey may leam from the
Scriptural texts adduced by lieretics,
that which their words plausibly teach.
4 Nulla textui vi illata, quasi par-
vam ovem, cx vet. Codd. Feuard. Arund.
et Merc. II. eligo (adde et Clarom.):
quanquam in Arund. dutv tantum literce
ouf annexo abbreviationis signo sint exa-
ratm, ita ut utrovis modo legere possis
et in eodem ac Merc. II. parvum sit
scriptum. Nam irpofS&Ttov pro homine
simplicissimo, qui prwceps in pericula
instar oviculo? ruii,, accipitur, velut apud
Aristophanem in Pluto. Gr. But Erasm.,
Gall., Feu., have parvum ovum.
5 imitationem. Grabe has imita
 ET SINCERA. 81
flatus iste talis, neque in coelo, neque in terra putat se esse, sed lib. iii.
intra Pleroma introisse, et complexum jam angelum suum, cum ob. m. x».
m. so*. i institorio, et supercilio incedit, gallinacei elationem habens. Sunt MAX^ sni
autem apud eos, qui dicunt oportere bonam conversationem asse-
qui eum hominem, qui sit desuper "veniens : propter hoc et fin-
gunt quodam supercilio gravitatem. Plurimi autem et contem-
tores facti, quasi jam perfecti, sine reverentia, et in contemtu
viventes, semetipsos spiritales vocant, et se nosse jam dicunt eum
qui sit intra Pleroma ipsorum refrigerii locum.
o. £»3 3. Nos autem revertamur ad eundem tractatum. Cum enim
declaratum sit manifeste, quoniam neminem alium Deum vocave-
runt vel Dominum nominaverunt, qui veritatis fuerunt prsedica-
tores et Apostoli libertatis, nisi solum verum Deum Patrem et
Verbum ejus, qui in omnibus principatum habet, manifeste erit
ostensum, factorem coeli et terree, et qui locutus sit cum Moyse,
et legis dispositionem ei dederit, qui convocaverit patres, Domi-
num Deum confiteri eos, et alterum neminem nosse. Manifesta
igitur et Apostolorum et 8discentium eorum ex verbis ipsorum
de Deo facta est sententia.

CAP. XVI.

Quce sit Apostolorum sententia de Domino nostro Jesu

Chi~isto.

' Quoniam autem sunt qui dicunt, Jesum quidem receptaculum

Christi fuisse, in quem desuper quasi columbam descendisse
Christum, et cum indicasset innominabilem Patrem incompre-
hensibiliter et invisibiliter intrasse in Pleroma : non enim solum
ab hominibus, sed ne ab his quidem, quae in coelo sunt, potestati-
bus et virtutibus apprehensum eum, et esse quidem filium Jesum,
'patrem vero Christum, et Christi patrem, Deum : alii vero putative

lioni, Mass. imitalione; but the Clerm.
MS. imitationi, which I imagine to
have arisen out of imitatione. The
Greek may have been, t^v roiruv &ko-
XovSiav xal ttjv tovtuv aToXvrpaotv
TrrvxyKut.
1 inttitorio, a word used of deal-
era in puffing off their goods. Here
it may mean a ttrutting gait. Compare
VOL. II.
Praf. Lib. I. It is diffioult to traoe
the Greek unless it expresses 8i' dXofo-
velas nal ritpov i/j.f}aivei.
3 adveniem is perhaps preferable as
in the Clerm. MS., tov &vu8ev {ridvTa,
i. e. tpiritalem.
3 discentium, i.e. ixaB-nruv, as at 68,
n. i, meaning S. Luke and S. Mark.
4 See Vol. i. p. 113.
G
 82 SOTER TERGE.YIINUS.
lib.hi. eum passum, naturaliter impassibilem exsistentem: qui autem
°mAss fn' a Valentino sunt, Jesum quidem qui sit ex dispositione, ipsum
'• esse qui per Mariam transierit, in quem illum de superiori Salva-
torem descendisse, quem et 1 Christum dici, quoniam omnium qui
emisissent eum, haberet vocabula : participasse autem cum eo qui
esset ex dispositione de sua virtute et de suo nomine, 2 ut mors
per hunc evacuaretur, cognosceretur autem Pater per eum Salva-
torem "quidem qui desuper descendisset, quem et ipsum 4recepta-
culum Christi et universse plenitudinis esse dicunt, lingua quidem
unum Christum Jesum confitentes, divisi vero sententia ; (etenim
hsec est ipsorum regula, quemadmodum praediximus, ut alterum
quidem Christum fuisse dicant, qui ab Unigenito ad 5correctionem
plenitudinis prsemissus ; alterum vero Salvatorem esse ead glorifica-
tionem Patris missum ; alterum vero ex dispositione, quem et
passum dicunt, 7 recurrentem in Pleroma Salvatorem qui Christum
portabat) ; necesse habemus, universam Apostolorum de Domino
nostro Jesu Christo sententiam adhibere, et ostendere eos non
solum nihil tale sensisse de eo, verum amplius et significasse per
Spiritum sanctum, 8qui inciperent talia docere, "submissi a Sa-
tana, uti quorundam fidem everterent, et abstraherent eos a vita.

CAP. XVII.
Ostensio quoniam unus et idem ipse Christus Verbum
sit Dei.
1 . Et quoniam Johannes unum et eundem novit Verbum o. 230.
Dei, et hunc esse Unigenitum, et hunc incarnatum esse pro
salute nostra, Jesum Christum Dominum nostrum, sufficienter ex
ipsius Johannis sermone demonstravimus. Sed et Matthaeus
unum et eundem Jesum Christum cognoscens, eam, quse est
1 Christum. May Totum (Jldvra, I. apTioBrjvai, VoL I. 91.
24) have been read here as Xpm ? See 6 ad, Clebm., Voss. and Feuard.
I. p. 279, n. 2. marg. t».
See I. 151, n. 1. Ko! KaffeiXe piv 7 Grabe conjeetures recurrente . . . .
rhv B&varov 6 £k tt}$ oUovofilas ffw- Salvatore. See 1. 6i, 62. But the read-
T^ip, iyvupioe Si rbv irartpa Xpior&v. ing in the text is that found in all the
Grabe. MSS., and is therefore retained ; <pop-r\-
3 quidem is not wanted, and may oavra t&v Xpior&v t&v ivaSpapivTa eis
have grown out of the two following t& T\i}/)w/io Sur^po, may be the con-
words ; unless it represents 5i}. struction.
4 receptaculum, perhaps ixSox^ov. 8 roiis ptiWovrat toioCto SiSioKetv,
See Vol. I. 127. vTrof3\T]d£vTas vir& rov Zarafo.
c correctionem, Karapriopiv, Cf. kot- 9 /. I. rubmitti.
 ANTIIROPOLOGIA CHRISTI. 83

secundum hominem, generationem ejus ex Virgine exponens, ^ji».

sicut promisit Deus David ex fructu ventris ejus excitaturum se °£2ss in"'
seternum Regem, multo prius Abrahse eandem faciens promis- XYi-
sionem, ait : Liber generationis Jem Christi, filii David, filii "•
Abraham. Dehinc ut Jiberaret mentem nostram a suspicione
quae est circa Joseph, ait : 1 Christi autem generatio sic erat. Cum Matt. i. ib
esset desponsata mater ejus Joseph, priusquam convenirent, inventa
est in utero habens de Spiritu sancto. Dehinc cum Joseph cogi-
taret dimittere Mariam, quoniam preegnans erat, 2assistentem ei
Angelum Dei, et dicentem : Ne timueris assumere Mariam con-
jugem tuam: quod enim habet in utero, de Spiritu sancto est.
Pariet autem Filium, et vocabis nomen ejus Jesum: hic enim
salvabit populum suum a peccatis suis. IIoc autem factum est, ut
impleretur quod dictum est a Domino per prophetam: Ecce,
virgo accipiet in utero, et pariet filium, et vocabunt nomen ejus
Emmanuel, quod 3est, Nobiscum Deus; manifeste significans, et
eam promissionem qua3 fuerat ad patres 4adimpletam, ex virgine
natum Filium Dei, et hunc ipsum esse Salvatorem Christum,
quem prophetae prcedicaverunt : non, sicut ipsi dicunt, Jesum
quidem ipsum esse qui ex Maria sit natus, Christum vero qui
desuper descendit. Cteterum potuerat dicere Matthaeus, Jesu vero
generatio sic erat; sed prsevidens Spiritus sanctus depravatores,
m. «B. et preemuniens contra fraudulentiam eorum, per Matthaeum ait :
Christi autem generatio sic erat ; et quoniam hic est Emmanuel,
ne forte tantum eum hominem putaremus ; non enim ex voluntate J<*. i. is. u
carnis, neque ex voluntate viri, sed ex voluntate Dei, Verbum caro
tfactam est, neque alium quidem Jesum, alterum autem Christum
suspicaremur fuisse, sed unum et eundem sciremus esse.

1 Christi autem. Ex hac citatione Christi cap. 196*24, allegavit. Grabk.

indcquedeductoargumento paiet, Irenwum
'iTjffot), quod in nottris N. T. ex-
emplaribu* Gracis expressum exstat, haud
legissc, tUi nec vulgata Latina, neque
Persica versio iliud habet. Grabe.
* TapeaTVKora (snb. X^y«).
3 interpretatum is cancelled by Mabs.
aa omitted in the MSS. _ . . , .
4 adtmpletam, Cl., but al. impletam.
» factum est. Ex hoc loco eteap.11,
[p. 149 G.] liquet, Irenamm Joan. 1. 13,
legisse, tytyv^Sn, pro ol iyevrfiBncav:
quomodo et TtrtuUianus Lib. de Carne
The passages quoted indicate the read-
ing, scd cx voluntate Dei natus est, et
Verbum caro factum est. It is reraark-
able that this varia lectio may have arisen
most naturally from the Syriac text,
where the plural termination O fol-
lowed immediately by the copula o, e. g.
lAVl««
____O0 .0,____. V )1 , lyevrfenaav,
, koI
'
6 A4?0! : the ^8' PerhaP8 was absOTbed
'n *he ««W followed bylRKN_.ua. Fur-
tner. the preceding relative, j, in the
Syriac, carries no mark of number, but
6—2
 ANTUKOrOLOGIA
lib. m. 2. Hoc ipsum interpretatus est Paulus, scribens ad Romanos :
OB.niixvUi. Paulus Apostolus Jesu Ghristi, lprwdestinatus in Evangelium Dei,
xvi 2- quod promisit per prophetas suos in Scripturis sanctis de Filio suo,
Bum. 1. 1-4. qU{ factas est ei ex seniine David secundum carnem, qui prov-
destinatus est Filius Dei in virtute per Spiritum sanctificationis
ex resurrectione niortuorum ^Jesu Christi Domini nostri. Et
nom. ix. 5. iterum ad Romanos scribens de Israel, dicit : Quorum patres, et
ex quibus Ghristus secundum carnem, qui est Deus super omnes
benedictus in soecula. Et iterum in epistola quse est ad Galatas,
oai. iv. 4, 5. ait : Cum autem venit plenitudo temporis, misit Deus Filium
suum, ^factum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege
erant redimeret, ut adoptionem percipiamus : manifeste significans
unum quidem Deum, qui per prophetas promissionem de Filio o
fecerit ; unum autem Jesum Christum Dominum nostrum, qui de
semine David secundum eam generationem quse est ex Maria ;
hunc destinatum Filium Dei Jesum Christum in virtute, secun-
dum Spiritum 3sanctificationis ex resurrectione mortuorum, ut sit
coi. i. 14, i5. primogenitus 4mortuorum, quemadmodum primogenitus in omni
conditione ; Filius Dei, Hominis Filius factus, ut per eum adop-
tionem percipiamus, portante homine et capiente et complectente
Filium Dei.
Marc. i. i. 3. Propter hoc et Marcus ait : Initium EvangeliiJesu Christi
Filii Dei, quemadmodum scriptum est in *prophetis : unum et
eundem sciens Filium Dei Jesum Christum, qui a prophetis
E*aL Lx. 6. annuntiatus est, qui ex fructu ventris David Emmanuel, Bmagni
Jer. xxiii. 5. consilU Patris nuntius, per quem 'oriri fecit Deus domui David

in the Greek the alteration of o£ into os agreeing as they do in the translation

would be involved.
1 irpowpurp.&os for &<pwpio~p.tvos. Jesu
Christi D. n. also added in the Syr.
3 Grabe reada natum without suffi-
cient authority. Cleem., Ak.,Voss. and
Meeo. I. have factum; the best MSS.
of the N. T. also read yevbfievov.
3 So the Ar. as in the scriptural
quotation; but Clerm., Voss., sanctitatis.
* Cl. omits the next three words.
5 See p. 49, n. t.
6 /ie-yd\ijs (3ouX^s dyyeXos, LXX.
The LXX. render 1J? by 4fw 7A0,
E. V. the Everlasting Fatker. Stmm.
and Theod. are much to be preferred,
iraT-qp cuuipos. That the Prince of Peace
should be termed absolutely, the Everlast-
ing Father, grates upon the religious
sense ; but that relatively to us he should
be styled the Father of eternity, as being
the wayt the trutk, and the life, causes no
such shock. It is but a very usual
Orientalism. IreNjEUS evidently felt
some such difficulty, for afterwards, p.
250 Gr., he renders the words so as to
bear the translation decorus specie, de-
riving 'DK from H3X to desire, and
rendering 1J? as though it were written
HJ?, an object of beauty.
7 Is. xli. 2 : P}S ITJtap TJJH »0
 CIIRISTI. 85
Orientem et justum, et erexit ei cornu salutis, et suscitavit testi- lib. iil
monium in Jacob, quemadmodum David causas generationis ejus "jj^sk ni'1
disserens ait, et legemposuit in Israel, ut cognoscat generatio altera, xvi- 3-
Jilii qui nascentur ex his, et ipsi exsurgentes enarrabunt Jiliis suis, luc i. 6».
ut ponant in Deum spem suam, et prwcepta ejus exquirant. Etfi.7-
rursus angelus evangelisans Mariae, ait : Hic erit magnus, et luc. i. 32.
Filius Altissimi vocabitur, et dabit ei Dominus thronum David
patris sui ; eum qui sit Filius Altissimi, hunc eundem et David
filium confitens. Cujus et David dispositionem adventus per
Spiritum cognoscens, per quam dominans est omnium vivo- Rom. *iv. 9.
rum et mortuorum, Dominum eum confessus est, sedentem ad p». ci». 1.
,'• dextram Patris altissimi. Et Simeon autem ille, qui responsuin
acceperat a Spiritu sancto, non visurum eum mortem, nisi prius
videret Christum Jesum, hunc manibus accipiens Virginis primo-
genitum, benedixit Deum, et dixit : Nunc dimittis servum tuum luc. il 29
Domine, secundum verbum tuum in pace : quia viderunt oculi mei
salutare tuum : quod praparasti ante faciem omnium popxdorum,
lumen^in revelationem gentium, et gloriam populi tui Israel; in-
fantem quem in manibus portabat Jesum, natum ex Maria, ipsum
confitens esse Christum Filium Dei, lumen 'omnium, et gloriam
ipsius Israel, et pacem et refrigerium eorum qui in dormitionem
ierunt.
4. Jam enim exspoliabat homines, auferens ignorantiam
ipsorum, suam autem agnitionem eis donans, et dispartitionem
faciens eorum qui cognoscebant eum, quemadmodum Esaias:
Voca, inquit, nomen ejus Velociter spolia, Celeriier dispartire. Esal. viii. 3.
Haec sunt autem opera Christi. Ipse igitur erat Christus, quem
portans Simeon benedicebat Altissimum ; quem pastores cum luc ii. 20.
vidissent, glorificabant Deum, quem Johannes, cum adhuc in Luc. i. 44.
ventre matris sufe esset, et ille in vulva Marise, Dominum cog-
noscens, exsultans salutabat ; quem Magi videntes, et adorantes, et M«t 11. 11,
afferentes munera, quaj praediximus, et substernentes semetipsos
seterno Regi, per alteram abierunt viam, non jam per Assyriorum
revertentes viam. "Piiusqjiam enim cognoscet puer vocare patrem K»»i. vm. 4.
aut matrem, accipiet virtutem Damasci, et spolia Samariw, contra

1 in, Clerm., al. ad.
* CL.,Voss.,A«i«in«)H,butcf. Joh.i.9.
* This text of the prophet Isaiah
was consulcred »t a very early date to
taar mystical refcrunce to the adoration
of the Magi. See Just. M. Dial. c. 77,
78; Tkrtull. adv. Jud. 9; c. Marc.m.
] 3. The reader may compare the inter-
pretation offered in the Editors Optuc.
on Ihe Crecdi, p. 278.
 8G CHRISTUS
LiB.ni. Regem Assyriorum ; occulte quidem, sed potenter !omnia mani-
Gmass Yii"' ^es*ansi quoniam 2absconsa manu expugnabat Dominus Amalech.
xvt 4. Propter hoc et pueros eripiebat, qui erant in domo David, bene
?fiX«!x*aVii' sortiti illo tempore nasci, ut eos prsemitteret in suum regnum ;
lxx. jpge infans cum esset, 3infantes hominum martyres parans,
propter Christum, qui in Bethleem natus est Judse in civitate
Matt. h. i6. David, interfectos secundum Scripturas.
5. Propter quod et Dominus discipulis post resurrectionem
Luc xxiv.ss, dicebat : 0 insensati, et tardi corde ad credendum in omnibus quw
locuti sunt prophetw. Nonne hwc oportebat pati Christum, et
Luc. xxiv. introire in claritatem suam ? Et iterum ait eis : Hi sunt sermones M- »«■
44, 45, 48, 47. ...
quos locutus sum ad vos, cum adhtic essem vobisctim, quoniam
oportet impleri omnia scripta in lege Moysi, et Prophetis, et
Psalmis de me. Tunc adaperuit eorum sensum, ut intelligerent
Scripturas, et dixit ad eos: Quoniam sic scriptum est, *[et sic
oportebat] Christum pati, et resurgere a mortuis, et prwdicari in
nomine ejus [penitentiam in\ remissionem peccatorum in omnes g. 241.
Marc.viii.3i, qentes. Hic autem est, qui ex Maria natus est. Oportet enim,
et Luc. ix. 22. \ . i • . » • i •r • i-
mquit, Filium hominis multa pati, et reprobari, et crucijigi, et die
tertio resurgere. Non ergo alterum Filium Hominis novit Evan-
gelium, nisi hunc qui ex Maria, qui et passus est, sed neque
Christum avolantem ante passionem ab Jesu ; sed hunc qui natus
est, Jesum Christum novit Dei Filium, et eundem hunc passum
resurrexisse, quemadmodum Johannes Domini discipulus con-
joh. xx. 31. firmat, dicens: Hwc autem scripta sunt, ut credatis quoniam Jesus
est 5 Christus Filius Dei, et ut credentes vitam 0 wternam habeatis in
nomine ejus; providens has blasphemas regulas, qua) dividunt
Dominum, quantum ex ipsis attinet, ex altera et altera substantia
dicentes eum factum. Propter quod et in epistola sua sic testifi-
oh.^. i8, catus est nobis: Filioli, novissima hora est, et quemadmodum
] Joh
19,
1 Massuet canoels omnia as in the quas tamcn nullus nostrorum MSS. Codex
Ar. MS., but testimony is in its favour. habet, quasque plura N. T. exemplaria
lt raay represent the adverbial Tavra, honce notie non aijnoscunt. They are,
for Karh. irdvTa, the preceding Svvarus therefore, raarked as doubtful. The
precluding the use of irdvrws. Syriac has them.
s Ak. occulta, by assimilation. » Chrislus, cancelled by Mass. as
8 Martyrum flores, as Ctprian very missed in the Cl., Voss. MSS., but the
beautifully calls themartyred innoceuts. Ar. has it, as also the Syr. andVulg.
Clerm. Martijras. 6 asteraam. Vocem aliivtov, quce in
4 The words included within brackets nostris Ecangelicis Codd. non exstat, Ire-
were restored by Feuardent, and re- nceus in sno addi'am habuisse videtur, ut
tained by Grabe, observing however, et Sijrus, Arabs, aliique Or. Int. Grabe.
 NON DIVIDITUR. 87
audistis quoniam Antichristus venit, nunc Antichristi multi facti lib.hi.
sunt: unde cognoscimus quoniam novissima hora est. Ex nobis <Wj"i ui1
exierunt, sed non erant ex nobis : si enim fuissent ex nobis, perman- x,i- *•
sissent utique nobiscum : sed ut manifesfarentur quoniam non sunt
ex nobis. Gognoscite ergo quoniam omne mendacium extraneum
est, et non est de veritate. Quis est mendax, nisi qui negat quoniam
Jesus non est Christus? hic est Antichristus.
6. Quia autem omnes qui pnedicti sunt, etsi lingua quidem
confitentur unum Jesum Christum, 'semetipsos derident, aliud
quidem sentientes aliud vero dicentes ; etenim arguinenta illo-
ruin varia, quemadmodum ostendimus, alterum quidem passum,
et natum liunc esse Christum annuntiant, et esse alterum eo-
rum Demiurgi sautem, qui sit ex dispositione, vel eum qui sit
ex Joseph, quem 3et passibilem argumentantur, alterum vero
eorum ab invisibilibus et inenarrabilibus descendisse, quem et
invisibilem et incomprehensibilem, et impassibilem esse con-
firmant, errantes a veritate, eo quod absistat sententia eorum ab
eo qui est vere Deus, nescientes quoniam hujus Yerbum 'unigeni-
tus, qui semper humano generi adest, unitus et ''consparsus suo
plasmati secundum placitum Patris, et caro factus, ipse est Jesus
Christus Dominus noster, qui et passus est pro nobis, et surrexit
propter nos, et rursus venturus °est in gloria Patris, ad resuscitan-
dam universam carnem, et ad ostensionem salutis, et regulam
justi judicii ostendere omnibus qui sub ipso facti sunt. Unus
igitur Deus Pater, quemadmodum ostendimus, et unus Christus
Jesus Dominus noster, veniens per universam dispositionem, etEph. uio.
omnia in semetipsum recapitulans. In omnibus autem est et
honio plasmatio Dei : et hominem ergo in semetipsum recapitu-
lans est, 'invisibilis visibilis factus, et incomprehensibilis factus

1 tetnetipsot dtridcnt. Grabe con- *oplaj>, rj riv i£ 'Wi;0, Sv koX TtaB-nriv

«ideri that KarayeXwai was in tbeGreck
text, as a play upon the vrord Karayyi\-
Xowri that follows ; but four lines inter-
vene, and the point, if any, evaporates.
The word represents perhaps p.mpaivov-
toi, or nvKTT]pl'£ovai.
1 aulem is brackcted for omission by
Massuet ; but we may imagino the
(ireek to have run as follows: 4XXm»
ptiv xadivra, Kal yevrndivra rivSe riv
Xptariv, KarayyiWovat, Kal civat avruv
i\\ov, toO Atj/iioi//>7oC 81}, riv kot' oUo-
iiayopeiovo-f &\\ovSi. See pp. 42,82,92.
3 et Clerm., but Ar.,Voss. aud Edd.
qurmque.
4 Moyo-yei^s in apposition with X070S,
whieh givcs the concord. Sub. ett.
s consparsus. Grircc itc<j>vpp.ivoi,
Uti conjicio, commixtus, id ctt, intimo
uuitus, quomodo a Plutarcho in Romulo
dicitur, iretpvppivn atipaTt fvxq. Grabe.
6 ett, omitted by Mahs. carelessly.
7 invisibilis visibilis factus, &c. Ita
plane et S. Iynatiut in Epitt. ad
 88 IN CHRISTO
LiRin. comprehensibilis, et impassibilis passibilis, et Verbum homo,
GMAsim"' universa m semetipsum recapitulans : uti sicut in supercoelesti-
*vl- 6- bus et spiritalibus et invisibilibus princeps est Verbum Dei ;
sic et in visibilibus, et corporalibus principatum habeat, in semet-
ipsum primatum assumens, et apponens semetipsum caput Eccle-
sise, universa attrahat ad semetipsum apto in tempore.
7. Nihil enim incomtum atque intempestivum apud eum,
quomodo nec incongruens est apud Patrem. Prsecognita sunt
enim 'hsec omnia a Patre, perficiuntur autem a Filio, sicut
congruum et consequens est, apto tempore. Propter hoc prope-
rante Maria ad admirabile vini signum, et ante tempus volente
participare 2compendii poculo, Dominus repellens ejus sintempes-
joh. ii. 4. tivam festinationem, dixit : Quid mihi et tibi est mulier ? nondum
venit hora mea ; exspectans eam horam quse est a Patre praecog-
nita. Propter hoc cum ssepe vellent eum homines apprehendere,
joh. vii. 30. Nemo, inquit, immisit manus ei : nondum enim venerat hora ap-
prehensionis, nec tempus passionis, quod prsecognitum fuerat
Abac. iii. 2. a Patre, quemadmodum et Abacuc propheta ait: In eo cum

Polycarpum, c. 3, scribii, rbv dbparov, 3 intempestivam festinationem. /m-

rbv Se 61 ^uas bparbv rbv d^/v\d<f>Tjrov
(supple ex interpolato exemplari, Si' ^uas
ipTj\a<pt]Tbv) rbv diraBri, rbv Se Si
■fjfias iraOnrbv. Confer inf. p. 34 1 . Gb.
1 hcec. This word is omitted by
Clerm., Arund., Voss. and Mebo. i.,
and therefore also by Massuet. irpo-
eyv(t)o,/J,e'va yap rd irdvra, perhaps had
been altered through carelessness into
rdde tt., in which case the word fonns
part of tlie translation.
a compendii poculum. See p. 43,
n. 6 : Compendialiter . . . ex aqua.. .fac-
tum esl vinum. There the meaning is
more clear; that the wine, ex vinea, first
tasted by the guests was good, but that
the wine, compendialiter ex aqua factum
(i. e. by the immediate act of Divine
Power, as compared with the slower pro-
cess of nature), was better ; ffvvTbfiias
seems to have been the word ; as at 95,
n. 4. Here, dvaKtxpaXatiiffeus is prefer-
able. The cup, that recapitulates the
suffering of Christ, was manifestly in-
tempestivum before the Passion of our
Lord.
perfectionem itaque humanoz natwroi,
peccatorum venialium matrem, in B. Vir-
gine Maria agnovit Irenneus, alioquin
eam pro merito laudans. Similiter Chry-
sostomus, Theophylactus, Euthymius, diu
post Irenwum, intempestivos affectus sanc-
to2 Virgini adscHpserunt, ut ipse Feuard.
ad hunc locum annotat ; sed huic opinioni
anathema recentissimce Synodi Tridentinos
frustra opponit. A still more recent de-
cree also of the Church of Rome is in
direct opposition to the teaching of the
great light of the Western Church, S.
Augustin, with whom upon this point
S. Bernard also is agreed. He says : Et
hinc apparet illam concupiscentiam, per
quam Christus concipi potuit, fecisse in
genere humano propaginem mali; quia
Marias corpus quamvis inde venerit, ta-
men eam non trajecit in corpus, quod non
inde concepit. c. Jul. Pelag. V. 52. And
again : Maria quidem mater ejus, de qua
carnem sumsit, de carnali concupiscen-
tia parentum nata est. Op. Imperf. c.
Jul. VI. 11. The Church of Rome now
denounces such doctrine.
 PRJECOGNITA DISPENSATIO. 80
g. s«. appropinquarint anni cognosceris, in adventu temporis ostenderis, lib nt.
in eo quod turbetur anima mea in ira, misericordiw tuw memora- !'"',"•
* MASS. 1 1 [.
beris. Sed et Paulus ait : Gum autem venit plenitudo temporis, XT| 7
misit Deus filium suum. Per quod manifestum est, quoniam ^»'- ,v- *■
omnia qure praecognita erant a Patre, ordine et tempore et hora
praecognita et apta perfecit Dominus noster, unus quidem et idem
exsistens, dives autem et multus. Diviti enim et multse volun-
tati Patris deservit, cum sit ipse Salvator eorum qui salvantur, et
Dominus eorum qui sunt sub dominio, et Deus eorum quse consti-
tuta sunt, et unigenitus Patris, et Christus qui praedicatus est, et
Verbum Dei incarnatus, cum advenisset plenitudo temporis, in quo
Filium Hominis fieri oportebat Filium Dei.
m. w. ■ 8. Igitur omnes 1 extra dispositionem sunt, qui sub obtentu
agnitionis 'alterum quidem Jesum intelligunt, alterum autem
Christum, et alterum Unigenitum, ab hoc autem rursum est
Verbum, et alterum Salvatorem, quem etiam eorum qui in
"deminoratione facti sunt ^ones emissionem esse dicunt hi qui
sunt erroris discipuli : qui a foris quidem oves, per eam enim
quam habent extrinsecus loquelam similes nobis apparent, eadem
nobiscum loquentes, intrinsecus vero lupi. Sententia enim eorum
homicidialis, Deos quidem plures confingens, et patres multos
simulans ; comminuens autem et per multa dividens Filium Dei :
quoset Dominus nobis cavere prsedixit, et discipulus ejus Johannes Mait. vii. is.
in 4pnedicta epistola fugere eos prsecepit, dicens ; Multi seductores 2j0h. 7,8.
exierunt in hunc inundum, qui non confitentur Jesum Christum in
came venisse. Hic est seductor et Antichristm. Videte eos, ne
perdatis quod operati estis. Et rursus in 5epistoIa ait : Multi pseudo- \ Joh- '"■

1 extra dixpositionem, f£w rfjt oko-
yofUas, they are without the Christian
diapensation, who divide Christ ; the
word being used in the scriptural sense
R8 in the fragment in c. xix., rather than
the ecclesiastical. So we read afterwards,
c. xix. ditpemationem . . . salulis nostrce.
Cf. diepentationem adrentus, p. 85.
* From this and similar passages we
easily perceive the rationale of the chuise
in the Eastern creeds, expressing faith
in One Lord Jesu* Christ ; it estopped
Gnostic impiety as regards the Son, as
faith in one God the Father and Creator
of all was assertcd in the opening clause.
See I/ist. and Theol. of Creeds.
3 deminoraiione, iXarTilicrei, i. e. i/i
labe.
4 pnedicta. Memoria lapsus est Ire-
n&us, siquidem ante non ex secunda, sed
prima S. Joannis epistola qumdam alle-
garerat : nisi dicere velis, eum longius ad
[Tom. 1.162] respexisse; quod tamen vero
haud ridctur simile. Gbabe. If, as
there is reason to suppose, Iren.sl'8
inakes frequent use of the Syriac Version,
these quotations from the second Ep. of
S. Jolin have a peculiar interest, since
the Syriac only contains the first Epistle.
5 tj; for TOi)rp, i. e. hac.
 90 CHRISTI PASSIO
lib. Tn. prophctce exierunt xde sceculo. Iii hoc cognoscite Spiritum Dei.
°mass m"' ^mn^s spiritus qui confitetur Jesum Christum in carne venisse, ex
a Deo est. Et omnis spiritus 2qui solvit Jesum 3Christum, non est ex
Deo, sed 4 ex Antichristo est. Hjec auteni similia sunt illi, quod in
joh. 1. 14. Evangelio dictum est, quoniam Verbum caro factum est, et habitavit

Theod. Dial. AlO TToklV €V Trj eTTlO-ToXrj (pt]0-'f IT«? 6 TTlOrTevtoV OTl
■Airvyxvm. 'J^g-o^y X|0i(rTO?, eK tov Qeov yeyevrjTai, eva Kai tov av-
tov eiStog 'Irjvovv XpiaTov, u> rjvolj(_6>io-av ai irvXai tov
ovpavov Sia. Trjv eva-apKov a.vd\i]^riv avTOv• o? koi ev Trj
avTrj o~apKi ev rj Kai eiradev, eXeuveTai, Ttjv S6%av OLTTO-
KaXvTTTWV TOV nraTpos.

uoh. ». i. in nobis. Propter quod rursus in epistola clamat: Omnis qui

credit quia Jesus est Christus, ex Deo natus est ; unum et eundem
sciens Jesum Christum, cui apertae sunt portae cceli propter
carnalem ejus assumtionem : qui etiam in eadem carne in qua
passus est veniet, gloriam revelans Patris.
9. Et Paulus autem his consentiens, Romanos alloquens, ait :
Rom. v. 17. Multo magis hi qui abundantiam sgratiw et justitiw accipiunt in
vitam, regnabunt per unum Jesum Christmn. Nescit ergo eum qui
evolavit Christum a Jesu ; neque eum novit Salvatorem qui sur-
sum est, quem impassibilem dicunt. Si enim alter quidem passus
est, alter autem impassibilis mansit ; et alter quidem natus est,
alter vero in eum qui natus est, descendit, et rursus reliquit eum ;
non unus, sed duo monstrantur. Quoniam autem unum eum, et
qui natus est et qui passus est, Christum Jesum novit Apostolus,
Rom. Ti.3,4. in eadem epistola iterum dicit: Anignoratis quoniam quotquot bap-
tisati sumus in Christo Jesu, in morte ejus baptisati sumus? ut

1 Gr. els rbv Kofffiov. solventes Jesum. Ubi utramque leclionem

1 qui solvit Jesum Christum. Du-
bium est, ulrum Interpres ex vulgata
Zatina ita reposuerit, an ipse Irenieus
jam in suo exemplari legerit, 6 \iia t6v
'Ino-ovv, quod sane in vetustissimis Codd.
locum hahuisse fidem facit Socrates lib.
vii. Hist. Eccles. cap. 32, nec dubitare
nos sinit post vulgatum Interpretem Ter-
tullianus lib. v. contra Marcionem cap.
16, ubi memorat Antichristi spiritus,
negantcs Christum in carne vcnisse, ct
jungcre videtur, tam modo dictam, quam
altcram in nostris exempl. 6 fiij d/ioAoyet
rbv 'Xncrouv Xpurrbv eV trapxl i\7]\v6bra,
qtue maxime confirmatur per Epist. Poly-
carpi ad Philippenses, § 8. Gbabe.
3 Christum, omitted in Cl., Ab.,Voss.
4 ex, omitted in the Clebm. copy.
5 Vulg. grative et donaiionis et jus-
titke. Obigen, Comm. in Joh., omits
the words rijs Swpeas, and they are not
recognised by S.Acoustin, de Bapt. c. 1 3.
 NOS UECONCILIAVIT DEO. 91
g. 2«. quemadmodum resurrexit Christus a mortuis, lsic et nos in nomtate lib. m.
xvii. 9.
vitw ambulemus. Eursus autem significans Christum passum, et ^^"jjj"'-
ipsum esse Filium Dei, qui pro nobis mortuus est et sanguine suo "' 9-
redemit nos in prsefinito tempore, ait : 2 Ut quid enim Christus, cum »■ s, b,
adhuc essemus infirmi, secundum tempus pro impiis mortuus estf
Commendat autem suam dilectionem Deus in nobis, quoniam cum
adhuc essemus peccatores, pro nobis Christus mortuus est: multo
magis justificati nunc in sanguine ejus, salci erimus per ipsum ab
ira. Si enim cum essemus inimici, reconciliati sumus Deo per
mortem Filii ejus, multo magis reconciliati, salvi erimus in vita ejus.
Hunc eundem qui apprehensus et passus est, et effudit sanguinem lmC. «ii. si.
suum pro nobis, hunc Christum, hunc Filium Dei manifestissime
annuntians, qui etiam surrexit et assumtus est in coelos, quem-
admodum ipse ait, 3simul autem, Christus mortuus est, imo *qui et Rom.*m.34.
resurrexit, qui est in dextera Dei; et iterum, Scientes quoniam Rom. «. 9.
Christus 5resurgens a mortuis, jam non moritur. Prsevidens enim
et ipse per Spiritum subdivisiones malorum magistrorum, et omnem
ipsorum occasionem dissensionis volens abscindere, ait quse prse-
dicta sunt : Si autem Spirifus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis, c*p. tUl 11.
habitat in vobis, 6qui suscitavit Christum a mortuis vivificabit et
mortalia corpora vestra. 7Unum quod non exclamat ad eos qui
volunt audire, 8 Quoniam nolite errare ; unus et idem est Christus
Jesus Filius Dei, qui per passionem reconciliavit nos Deo, et
resurrexit a mortuis, qui est in dextera Patris, et perfectus in
oninibus : qui cum vapularet, non repercutiebat ; qui cum pateretur, 1 Pet 11. 23.
non est °minatus; et cum tyrannidem pateretur, rogabat Patrem Luc.xxm.3»
ut ignosceret his qui se crucifixerant. Ipse enim vere salvavit :
ipse est enim Verbum Dei, ipse unigenitus a Patre, Christus
Jesus ,0Dominus noster.
1 SiA tt)s 60I17S toO Uarpis areomitted Arcnd. MSS., which would bring the
by Tertulltan, de Ret. Carnh, c. 4". text into ncarer conformity with the
* vl quul, ftn, Gr. Iti, Syr. fl W. Syriac ^CLOO Ltl£) ) > - • - Sfl
] ►> 1 ■ V) ^jj ^ Si aulem Christus. 5 returgent, a loose translation of
* timid aitfem. Thcse worils have iyepScls, but nearer to the Syriac ^CUD,
hitherto been printed as though they identical in sound with
formed the commencement of the Bcrip- 8 Cl. inserts hit, meaning it qui.
tural quotation ; but the construction is, 7 UOVOV OVK iK^MVVCl.
iif koI airbs \4yti, dua uiv ...tri 5t. 8 quoniam, expunged by MASS.,but it
* gui. This word seems to have been is read in theCL., Ar. MSS., as also in the
transposed, its proper place being before earlier Edd. Voss. indicates it in, Deum.
nortuut, unless indeed we cancel it alto- 9 Clkrm., Voss. minilatnt.
gether «Hh the Clebm., Voss. and 10 The reading of the Clerm., Ar.
 92 SPIHITUS SANGTI
LIB. III.
xviii. 1.
GR.III.
MASS. III.xix. CAP AUU'
UAr' XVIII
xvii. 1.
De eo qui descendit in ipsum Spiritu.

! ' ' 1. Etenim potuemnt dicere Apostoli, Christum descendisse m. aoa

in Jesum ; aut illum superiorem Salvatorem, in eum qui sit dispo-
sitionis ; aut illum qui est ab invisibilibus, in eum qui est Denii-
urgi : sed nihil quidem tale neque scierunt, neque dixerunt ; si
enim scissent, 1 et dixissent utique : quod autem erat, hoc et
Mait. iii. i6. dixerunt, Spiritum Dei sicut columbam descendisse in eum ; hunc
I.uc. iil 22. t r 7 1
Esai. xi. 2. Spiritum, de quo ab Esaia dictum est, Et requiescet super eum
E»ai. ixi. i. Spiritus Dei, sicut prsediximus. Et iterum : Spiritus Domini
super me, propter quod unxit me. Iste Spiritus, de quo ait
Matt. x. 20. Dominus: Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris
vestri qui loquitur in vobis. Et iterum potestatem 2regenerationis
Matt xxviii. m Deum 3 dans discipulis, dicebat eis : Euntes docete omnes gen-
tes, baptisantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.
Hunc enim promisit per prophetas effundere in novissimis tempori-
joci ii. 29. bus super servos et ancillas, ut prophetent : unde et in Filium Dei,
Filium Hominis factum, descendit, cum ipso 4assuescens habitare in
genere humano, et requiescere in hominibus, et habitare in plas-
mate Dei, voluntatem Patris operans in ipsis, et renovans eos
a vetustate in novitatem Christi. Hunc Spiritum 5petiit David
Ps. i. 13. humano generi, dicens : Et Spiritu principali confirma me. Quem
Act ii. et descendisse Lucas ait post ascensum Domini super discipulos
in Pentecoste, habentem potestatem omnium gentium ad introitum
vitse, et "ad apertionem novi Testamenti : unde et omnibus linguis
conspirantes hymnum dicebant Deo, Spiritu ad unitatem redigente
distantes tribus, et primitias omnium gentium offerente Patri. g. iu
joh. xvi. 7. Unde et Dominus pollicitus est mittere se Paracletum, qui nos
aptaret Deo. Sicut enim de arido tritico massa una fieri non
potest sine humore, neque unus panis: ita nec nos multi unum

andVoss. MSS. Earlier editions and Compare Vol. 1. 1 8 1 , n. i ; 1 82, n. i .

Gbabe have, Deus.
1 et is properly replaced in the text
by Mass., for it is found in the Voss.
MS., while the Clbrm. has et dixerunt.
nal elrov dv, would be the Greek.
3 The sacrament of Baptism is there-
fore ij 56va.fj.is ttjs dvayevvifio-ews e's Qe6v.
3 Earlier Edd. demandam, by the
amalgamation of Deum.
4 eldio-fjiivos.
6 Clerm., Ar., but Voss. petit.
6 ad apertionem. . .conspirantes. The
Clerm. and Voss. readings. Ab. aper-
tionem . . . conspiranter.
 DONUM PRiEDICEBATUK. 93
fieri in Christo Jesu poteramus, sine aqua quse de coelo est. Et lib. iu.
sicut arida terra, si non percipiat humorein, non fructificat : sic et Gxas&'\ii'
nos, lignum aridum exsistentes primum, nunquam fructificaremus *
vitam, sine superna voluntaria pluvia. Corpora enim nostra per ps- i»u. n>-
lavacrum iilam, quae est ad incorruptionem, unitatem acceperunt,
animse autem per Spiritum. Unde et utraque necessaria, cum
utraque proficiunt in vitam Dei, miserante Domino nostro 1 Sa- J»h. i». 7.
maritanse illi prsevaricatrici, quse in uno viro non mansit, sed
fornicata est in multis nuptiis, et ostendente ei, et pollicente
aquam vivam, ut ulterius non sitiret, neque occuparetur ad humec-
tationem aquse laboriosae, habens in se potum 2salientera in vitam
seternam, 3quam Dominus accipiens munus a Patre, ipse quoque
his donavit qui ex ipso participantur, in universam terram mittens
Spiritum sanctum.
2. Hanc muneris gratiam praevidens Gedeon ille Israelita,
quem elegit Deus, ut salvaret populum Israel de potentatu
alienigenarum, demutavit petitionem, et super vellus lanse, in Jud. »1. 37
quo tantum primum ros fuerat, quod erat typus populi, ariditatem
futuram prophetans; hoc est, non jam habituros eos a Deo
Spiritum sanctum, sicut Esaias ait : Et nubibus mandabo ne pluant Esai. v. b.
super eam ; in omni autem terra fieri ros, quod est Spiritus Dei,
qui descendit in Dominum, spiritus sapientiw et intellectus, spiritus Esai. xi. s.
consilii et virtutis, spiritus scientiw et pietatis, spiritus timoris Dei:
quem ipsum iterum dedit Ecclesise, in omnem terram mittens de
coelis Paracletum, ubi et diabolum tamquam fulgur projectum ait Luc.x. ia
Dominus. Quapropter necessarius nobis est ros Dei, ut non com-
buramur, neque infructuosi efficiamur, et ubi accusatorem habemus,
illic habeamus et *Paracletum; commendante Domino Spiritui
sancto suum 5hominem, qui incideratin latrones, cui ipse misertus Lucx.as.
est, et ligavit vulnera ejus, dans duo denaria regalia, ut per
Spiritum imaginem et inscriptionem Patris et Filii accipientes,
fructificemus creditum nobis denarium, multiplicatum Domino *«• ie
1 seq.
annuinerantes.

1 Samaritancc ilti, i. e. the multitude woman ia represented as a type of the

of Gentile idolaters ; the Samaritans ever
aince the substitution of Babylonians
and Assyrians, i Kings xvii. 14, for the
ten tribea carried away by Shalmaneser,
were an idolatrous race, so that to the
Jews, Samariian and idolater were con-
vertible terms. Hence the Samaritan
heathen world.
9 Clerm. talien», possibly as w&ua
a\\6/jievov.
8 Cl., Voss., Mabs. qnotl.
* xal idv ris and/rrj) rapdK\rfroy
txoacv k.t.\. 1 Joh. ii. 1.
5 i.e. thehuman race. ClVHU.omnein.
 94 PILIUS SEMPER
LIB..1H. 3. Tov TrveufiaTOS ovv KaTeXOovroi Stot Trjv irpowptcr-
GR. III. xix. /
mass. 111. fievriv »
Kat /\6yos '
otKOvofitav,
eaTt Kai* TlaTpos,
tov tov« V" ' ^ e\96vT0s
Xiov tov~ d
Weoi/—tovfiovoyevous,
« «1
ir\ripwfj.aTOS
o?

Theod.Dial.l. „ / a, • » /» > r 77 ?' " a 1

EtfsSTi T0V \Povov' cajOKCoaefTO? ei/ avupwirw yadae, ot avvpwirovJ,
iv. 44. -jrao-av Tr)v KaTa. dvQpwirov otKOVofilav eKTrkripwcravTOS,
tou Kvo/ou /J/xo/i/ 1 'Irjcrov, evos Kat tov avTov ovtos, ws av-
tos 0 I^vptos fiapTvpet, /ral o! avocrToXot SftoXoyovcri Kai
ol irpocprjrat KrjpuTTOvcrr \jseuSets cnreSel^drjcrav Trdcrat at
StSacrKaXlai twv tols oySodSas, koi TerpdSas, 3Kat SoKr/crets
•Kape^evprjKOTWv.

3. Spiritu itaque descendente ''super prcedictam disposi-

tionem, et Filio Dei unigenito, qui et Verbum est Patris, veni-
ente plenitudine temporis, incarnato in homine propter hominem,
et omnem secundum hominem dispositionem implente Jesu
Christo Domino nostro, uno et eodem exsistente, sicut et ipse
Dominus testatur, et Apostoli confitentur, et prophetae annunti-
ant, mendaces ostensae sunt universte doctrinse eorum, qui
octonationes et quaternationes putativas adinvenerunt, et sub- m. 209.
divisiones excogitaverunt : qui Spiritum quidem interimunt,
alium autem Christum, et alium Jesum intelligunt, et non unum
Christum, sed plures fuisse docent : et si unitos eos dixerint,
iterum ostendunt 4eum quidem participasse passionem, hunc autem
impassibilem perseverasse ; et hunc quidem ascendisse in Ple-
roma, hunc autem in medietate remansisse ; et hunc quidem
in invisibilibus et innominabilibus epulari et oblectari, hunc
autem assidere Demiurgo, evacuantem eum virtute. Unde et
oportebit et te, et omnes qui intendunt huic Scripturce, et solliciti o. 245.
sunt pro sua salute, non, quum audiunt forinsecus eorum sermones,
sponte succumbere ; similia enim loquentes fidelibus, sicut prse-
diximus, non solum dissimilia sapiunt, sed et contraria, et per
omnia plena blasphemiis, per quae interficiunt eos, qui per simili-
tudinem verborum dissimile 6affectionis eorum in se attrahunt

1 Schultz adds X/hotoO, merely ob- ftev . . . rbv 64.

serving that Grabe omits the word.
a Kal boK-qaeis, f. leg. KaraSoKrp-ovs.
3 super, M must have been in the
transIator's copy ; we should say, under
tlie promised dispensation.
4 eum quidem . . . hunc autem, rbv
5 Grabe suggests infedionis, but
there is no necessity for this. The Greek
TcaBt)p.aTos makes very good sense. ol
81' bnottrrnros twv pnp&Twv ivbfunov rb
tov iraBJinaTOS airwv <pdpptaKov Iwt-
cirwvTai els favrovs.
 APUD PATREM EXSTITIT. 95
venenum : sicut quis aquse mixtum 'gypsum dans pro lacte, sedu- jlib. im.
cat per similitudinem coloris, sicut 2quidam dixit superior nobis, ^^'ul
de omnibus qui quolibet modo depravant quae sunt Dei, et adul- ""• *■
terant veritatem ; aJn Dei lacte gypsum male miscetur.

CAP. XIX.

Quce causafuit, ut verbum Dei caro fieret : et,

Adversus eos qtii dicunt ittum putative apparuisse.

1 . Ostenso manifeste, quod in principio Verbum exsistens

apud Deum, per quem omnia facta sunt, qui et semper aderat
generi humano, hunc in novissimis temporibus secundum prse-
finitum tempus a Patre, unitum suo plasmati, passibilem hominem
factum, exclusa est omnis contradictio dicentium : Si ergo tunc
natus est, non erat ergo ante Christus. Ostendimus enim, quia
non tunc coepit Filius Dei, exsistens semper apud Patrem ; sed
quando incarnatus est, et homo factus, longam hominum expo-
sitionem in seipso recapitulavit, in 'compendio nobis salutem
preestans, ut quod perdideramus in Adam, id est, secundum | j>.<>-
imaginem et similitudinem esse Dei, hoc in Christo Jesu reci- I
peremus.
2. Quia enim non erat possibile, eum hominem qui semel
victus fuerat et elisus per inobedientiam, replasmare, et obtinere
5bravium victorise, iteruin autem impossibile erat ut salutem
perciperet qui sub peccato ceciderat, utraque operatus est Filius,
Verbum Dei exsistens, a Patre descendens, et incarnatus, et
usque ad mortem descendens, et dispensationem consummans
salutis nostne, cui credere nos indubitate adhortans, iterum edicit:
Ne dixeris in corde tno, Quis ascendit in cotlum ? hoc est Ghristum vtom. «. e, 7.
deducere. Aut, Quis descendit in abyssum? hoc est Christum a

1 Pliny relates the case of a man of
rank who killed himself by drinking a
liquid preparation of gypsum. Exem-
\ itluMrc C. Proculeium Augusti Cce-
tarit familiarem tubnixum in maximo
Uomachi dolore gyptopoto, conscivitst sibi
moriem. II. N. xxxvi. 24.
1 See Vol. 1. 3, n. 3.
* Grabe considers these final words
to be a marginal note, but they read
more like the dictum, tov KpelrTovos ijfiuv.
4 in compendio. The meaning of the
term will be best seen through the
Greek, tV x/mwiox A.v6p<!>icwv iir66e<riv (v
iavrif avcKCKpaKalwo-cv, ffwTdpms iipM tt\v
aurrnplav xapifii/ievos. Cf. 88, n. 1.
5 bravium, Ppapetov. 1 Cor. ix. 24.
6 The subject of c. xvn. is resumed,
and the subject of the verb dicit is S.
Paul, whose testimony is there adduced.
 96 FILIUS IN CIIRISTO
LS "L moriuis 1 liberare ,• deinde infert : Qtioniam si confitearis in ore
massShV tuo Dominum Jesum, et credideris in corde tuo, quoniam Deus
xvl"' 2' illum excitavit a mortuis, salvus eris. Et rationem reddidit
Rom.xiv9'9. propter quara 2causam haec fecit Verbum Dei, dicens: In hoc
enim 3 Christus et vixit, et mortuus est, et resurrexit, ut vivorum
et mortuorum dominetur. Et iterum ad Corinthios scribens ait :
i cor. i. 23. Nos autem annuntiamus Christum 4 Jesum crucifixum. Et infert :
icor. x. i6. Calix benedictionis quem benedicimus, nonne communicatio san-
(juinis est Christif Quis est autem qui communicavit nobis
de escis? Utrum is qui ab illis affingitur sursum Christus, su-
perextensus Horo, 5id est fini, et formavit eorum matrem: an
Hsai.vii.i4, vero qui ex virgine est Emmanuel, qui butyrum et mel mandu-
Jer. xvii. 9. cavit, de quo ait "propheta : Et homo est, et quis cognoscet eum ?
icor.xv.3,4. Hic idem a Paulo annuntiabatur : Tradidi enim, inquit, vobis in a. «46.
primis, quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum
Scripturas, et quoniam sepultus est, et resurrexit tertia die secun-
dum Scripturas.
Theod. Dial. 3- <&avepbv ovv, oti TlavXos aWov Xpicrrbv ovk 01-
iii.
Sev, aXX 17* tovtov tov Kai iradovTa, /cat TacpevTa, fcat
avaa-TavTa, /cat yevvyOevTa, bv /cat avQpwirov Xeyei. EtVau/
yap, ei Se XpiaTOi KrjpvvcreTat, oti e/c veKpwv ey^yepTai,

3. Manifestum est igitur, quoniam Paulus alterum Christum

nescit, nisi hunc solum, qui et passus est, et sepultus est, et
resurrexit, qui et natus est, quem et hominem dixit. Cum enim
1 cor. xv. 12. dixisset : Si autem Christus annuntiatur quoniam a mortuis
1 liberare. Irenjsus seems to have and the change would seem to have been
followed the Syriac analogy, rendering made in the Bimple Syriac, for if the
-O£0l in ite derivative, and not in its word ^*"* had stood 8eoond m order-
primary sense ; lo bring up, from cap- ll 19 scarcely Possible that any amount
tivily, is to set free. of carelessness should have placed it
9 xal \b~/ov •Ka.ptaT-qatv Si' rjv alriav. first before mortuus est; the same will
„ Voss., and, therefore
, „ Mass.,,, apply
Cl., omit _to av-ttmev.
4. Grabb ,
observes ,, , Clem.
that _ Al.
causam. also inserts the word 'InaoOv.
3 The order in the received version 6 id est fini, the translator's inter-
is as follows : eis tovto yap
' r Xpi&TOS
r Kal , ,.
polation.
i^Bave Kal «Wo-r„ koI avi^v, but a 6 Compare Tbktcl1IAN) „ Judmt
more natural order is observed in the 14 ; de j Carne
n m nr
Vnr. 15 ; c. Marc. III. 7 ;
Syriac ^ooo L_mO Zu.Lo mortuus Cyprian, Testim. c. Jud. 11. 10 ; also
est, et vixil, et resurrexit: the first*two HlEROKTM. in loc.
terms of which order are here transposed;
 PASSUS. 97
eiricpepei, Tr)v atTtav aTroStSovs Tijs crapKwcrews avTOV' eTretSr) UB.iii.xit.
yap St' dvQpwirov 6 QdvaTOS, 1 Kat St dvQpwirov avdaTao~ts 3e/c m^ss1]?!".'
veKpwv. IVaj TravTayov eirt tov irauovs tov lS.vpiov rjfxwv,
Kat Trjs dvQpwiroTrjTOS avrov, Ka) Trjs veKpwaews, tw tov
XpiGTOv KexprjTat ovdfxaTt, ws eirt tov, Wlr) tw (ipwfxaTi
crov eKeivov airdWve, virep ov Xpto-Tos airedave' Kat ird\iv,
u sio. Nwi Se ev Xpto-Tw, ot Trore vfxets ovres /xaKpdv, eyevrjQrjTe
eyyvs, ev tw alfxart tov XptaTov' Kat irdXtv, Xptcrrds
r)fxds e^rjydpaa-ev e/c Trjs Kardpas tov vdfxov, yevduevos virep
rjfxwv Kardpa' yeypairrat yap, eiriKardpaTOS rrds 6 Kpe-
fxduevos eirt £v\ov.

resurrexit, intulit, rationem reddens incarnationis ejus: Quoniam icor.xv. si.

per hominem morg, et per hominem resurrectio mortuorum. Et
ubique in passione Domini nostri, et humanitate, et mortificatione
ejus, Christi usus est nomine, quemadmodum in illo: Noli esca Rom. xiv. is.
tua perdere illum, pro quo Christus mortuus est. Et iterum:
Nunc autem in Christo vos qui aliquando fuistis longe, facti estis Ephes^i. is.
proximi in sanguine Christi. Et iterum : Ghristus nos redemit de oai. m. is.
maledicto Legis, factus pro nobis maledictum : quoniam scriptum
est, Afaledictus omnis qui pendet in ligno. Et iterum : Et periet r>eut xxi. s*.
infirmus in tua scientia frater, propter quem Christus mortuus est ;
significans, quoniam non Christus impassibilis descendit in Jesum,
sed ipse, 3Jesus Christus cum esset, passus est pro nobis, qui
decubuit et resurrexit, qui descendit et ascendit, Filius Dei, filius
hominis factus : quemadmodum et ipsum nomen significat. In
Christi enim nomine subauditur qui unxit, et ipse qui unctus est,
et ipsa unctio in qua unctus est. Et unxit quidem Pater, unctus
est vero Filius, in Spiritu, qui est unctio; quemadmodum per
Esaiam ait sermo : Spiritus Dei super me, propter quod unxit me i Esai. Ixi. 1.
significans et unguentem Patrem, et unctum Filium, et unctionem,
qui est Spiritus.
4. Et ipse autem Dominus manifestum 'facit eum qui est
passus. Cum enim interrogasset discipulos: Quem me homines Matt. xvi. is
dicunt esse Filium Hominis? °et Petrus cum respondisset : Tu es"^

1 «rol, Sohdltz, and Int.
* The particle ix is here cancelled by
Stierex on the authority of Schultz ;
the translation also ignnre» it.
VOL. II.
3 Cl. inserts est, indicating its usual
order, Chrittut Jeius.
4 Cl.,Voss., Feuarp. marg.,a\.fccit.
8 Cl.ERM. omits et.
7
 98 CRUCEM SUIS PRiENUNTIAT
LiB.in.xix. Christus Filius Dei vivi; et cum laudatus esset ab eo, Qaoniam
4.
massSii' caro e* sanguis non revelavit ei, sed Pater qui est in cwlis, manifes-
xvlii- 4- tum fecit, quoniam Filius Hominis hic est Christus Filius Dei
Matt. xvi 21. vivi : Ex eo enim, inquit, ccepit demonstrare discentibus, quoniam
oportet illum Hierosolymam ire, et multa pati a sacerdotibus, let
reprobari, et crucifigi, et tertia die resurgere. Ipse qui agnitus est
a Petro Christus, qui eum beatum dixit, quoniam Pater ei reve-
lavit Filium Dei vivi, dixit, semetipsum oportere multa pati et
crucifigi: et tunc Petro increpavit, 2secundum opinionem homi-
num 3putanti eum esse Christum, et passionem ejus aversanti, et
Matt.xvi.24, dixit discipulis: Si quis vult post me venire, neget se, et tollat cru-
cem suam, et sequatur me. Qui enim voluerit animam suam 4sal-
vare,perdet illam: et qui eam perdiderit propter me, salvabit eam.
Haec enim Christus manifeste dicebat, ipse exsistens Salvator
eorum, qui propter suam confessionem in mortem traderentur, et
perderent animas suas. Si autem ipse non erat passurus, sed
savolaret a Jesu, quid et adhortabatur discipulos tollere crucem, et
sequi se, quam ipse non tollebat secundum ipsos, sed relinquebat
"dispositionem passionis? Quoniam enim non de agnitione supe-
rioris crucis dicit hoc, quemadmodum quidam audent exponere;
sed de passione, quam oportebat illum pati, et ipsi discipuli ejus
futurum erat ut paterentur, intulit: Quicunque enim salvaverit
animam suam, perdet eam : et qui perdiderit, inveniet eam ; et G- w.
quoniam passuri erant discipuli ejus propter eum, dicebat Judaeis :
Mait. xxin. Ecce, ego mitto ad vos prophetas, et sapientes, et doctores, et ex his
Matt. x. 17, interficietis, et crucifigetis; et discipulis dicebat, Ante duces et
reges stabitis propter me, net ex vobis flagellabunt, et interficient, et
persequentur a civitate in civitatem; sciebat igitur et eos qui per-
secutionem passuri essent, sciebat et eos qui flagellari et occidi
haberent propter eum: et 8non altera de cruce, sed de passione,
1 et reprobari, Irenceus ex Marc. of the Clerm., Ab., Voss. MSS., except
viii. 31, et Luc. ix. 22, inseruit, nut et that the latter has salvavit. Gbabe and
quidam S. MaitJieei Codd. id olim habue- the earlier Edd. have salvam facere . . .
rini. Gbabe. inveniet. The text as quoted below is
3 i. e. Tbinkmg that if he was Christ, also in accordance with MSS.
a death of suffering would be inconsist- 5 avolaret, cf. I. 62, 212; 11. 54, 4.
ent with his mission. Joh. xii. 34. * f. L dispositio, dn-Aiire», deftciebat.
3 putanti . . . aversanti, governed, as 7 Iben^eus applies our Lord's words
Grabe points out, by iireTiixnae. The without formally quoting Scripture.
Clebm. MS. has Petro, of which Gbabe 8 non altera de cruce, i. e. the crux
was not aware in leaving Petrum. superior orHorus, ofwhich he had spoken
* salvare . . . salvabit. The readings in the commencement of this period of
 CRUCEM VERE PASSUS. 99
quam passurus esset ipse prior, post deinde discipuli ejus. Erat LiB.in.iix.
ergo sermo ejus 'adhortans etiam illos: Nolite timere eos qui occi- mass1'!™'
dunt corpus, animam autem non possunt occidere: timete autem xv'"-
magis eum, qui habet potestatem et corpus et animam mittere in Matt- x- M-
gehennam; et "servare eas qiuo essent ad eum confessiones.
Etenim ipse confessurum se promittebat coram Patre 3eos qui con- JJJJ*- 32
fiterentur nomensuum coram hominibus; negaturum autem eos qui
negarent eum, 4et confusurum qui confunderentur confessionem Marc.vm.38.
ejus. Et cum hsec ita se habeant, ad tantam temeritatem pro-
gressi sunt quidam, ut etiam martyres spernant, et vituperent eos
qui propter Domini confessionem occiduntur, et sustinent omnia a
Domino prsedicta, et secundum hoc conantur vestigia 5assequi pas-
sionis Domini, 6passibilis martyres facti; quos et 7concedimus
ipsis martyribus. Cum enim inquiretur sanguis eorum, et gloriam
consequentur, tunc a Christo confundentur omnes qui inhonora-
verunt eorum martyrium.
5. Et ex hoc 8autem quod Dominus in cruce dixerit : Pater Luc.xxin.34.
*dimitte eis, non enim sciunt quidfaciunt, longanimitas, et patientia,
et misericordia, et bonitas Christi ostenditur, 10ut et ipse pateretur,
et ipse excusaret eos qui se male 11 tractassent. Verbum enim Dei
quod nobis dixit: Diligite inimicos vestros, et orate pro eis qui vos Mattv.44.
oderunt, ipse hoc fecit in cruce, in tantum diligens humanum
genus, ut etiam pro his qui se interficerent, postularet. Si quis
autem 12quasi duorum exsistentium, judicium de his faciat, in-
venietur multo melior, et patientior, et vere bonus, qui in vulneri-
bus ipsis, et plagis, et reliquis qiue in eum commiserunt, beneficus
est, nec memor est in se commissse malitiaj, eo qui avolavit, nec
ullam injuriam, neque opprobrium passus est. Hoc autem idem
et illis occurrit, qui dicunt eum putative passum. Si enim non
vere passus est, nulla gratia ei, cum nulla fuerit passio : et nos,
cum incipiemus vere pati, seducens videbitur, adhortans nos Ma«- T-

twelve linea ; the words dicil hoc may bo
considered as still filling out the sense.
1 AR.,butCLKRM.,Voss. adhortaniis.
* rrjpfiv, obserrare, as well as servare.
3 Clerm. and Voss. omit tuo, which
the Ar. has. The Cl. reads confitentur.
4 kal iraiffxvy0ri<r6fiaioi> roiit tirai-
exvrBbnat rrp> &no\oytai> airov.
•CL.,Voss.,AR.,FEn. marg.,a\.>eqiti.
* toO TaSrrrov, Chridi sc.
7 ovs Kal trvyx^poviie» tois fidprvfft,
i. e. connumeram.ua.
8 The Ar. copy omits autem.
0 Clerm. and Voss. remitte.
10 Gr. «< ipseet; the Cl. et ipse, but
vt waseasilylost in theprecedingsyllable.
Gr. tStjTe i airrbs koI (iraBev, Kal i afrrbt
TapnrrjoaTO tovs KaKOTOtr)travras avriv.
11 Cl. tracfsvmt.
u oxrfl ovo vrapx&vrtjjv, i. c. Xptrrr&v.
7—2
 100 CHRISTI HUMANITAS
lib. ni. xix. vapulare, et alteram prsebere maxillam, si ipse illud non prior in
Gmass m veritate passus est : et quemadmodum illos seduxit, ut videretur
xviii- 6- eis ipse hoc quod non erat, et nos seducit, adhortans perferre ea,
quse ipse non pertulit. Erimus autem et super magistrum, dum
patimur et sustinemus quse neque passus est neque sustinuit
magister. Sed quoniam solus vere magister Dominus noster, et
bonus vere Filius Dei et patiens, Verbum Dei Patris Filius
Hominis factus. Luctatus est enim, et vicit : erat enim homo 1 pro
patribus certans, et per 2obedientiam, inobedientiam 3persolvens:
Matt. xn. 29. alligavit enim fortem, et solvit infirmos, et salutem donavit plas-
mati suo, destruens peccatum. Est enim piissimus et misericors
Dominus, et amans humanum genus.

Theod. Diai. 6 qvcocrev ovv, KaQcos irpoecpafjiev, tov dvQpcoTrov

Aarvyxvroi. T~ ~^Jl y^p ^ dvQpCOTTOS eVLKTJCTeV Tt)v dvTLTraXoV G. 848.
tov dvQpcoirov, ovk dv StKalcos eviK^Qrj 6 e^Qpos. TlaXiv
Te, et fit) 6 Qebs eScoprjcraTO Tr)v crcoTrjplav, ovk dv /3e/3at'co?
ecrj^oft-ev avTr/v. Kat 4et /J.rj crvvrjvcoQr] 6 dvQpcoTros tco Qecp,
ovk otv tjSvvrjQr] /neTacr)(eiv Ttjs dcpQapcrlas. "ESei ydp tov
f).ecr'iTr]v Qeov Te /cat dvQpcoircov, Sid T>js ISias vpbs eKOTe-

6. Hserere itaque fecit et adunivit, quemadmodum prsediximus,

hominem Deo. Si enim homo non vicisset inimicum hominis,
non juste victus esset inimicus. Rursus autem nisi Deus 5donasset
salutem, non firmiter haberemus eam. Et nisi homo 6 conjunctus
fuisset Deo, non potuisset particeps fieri incorruptibilitatis. Opor-
tuerat enim Mediatorem Dei et hominum, per suam ad utrosque

1 pro patr-ibus, dvrl t&v irwrpGiv. The
reader will here observe, the clear state-
ment of the doetrine of the Atonement,
whereby alone ain is done away.
3 Ab. obaud. . . . inobaudientiam.
3 persolvens, 5taX<W.
4 Justin Martyr had already ex-
pressed the same idea in his treatise
Kara 'JZWrjvtiiv, a fragment of which is
found in the passage of his Spicileg., to
which Gbabe refers the reader: </>iVet
5t: ttjs (pdopas Trpoo-yevop.tvrjs, dvayKatov
rjv, 6Vt <rcDtrcu pov\6p.evos rj ttjv cp9opo-
iroibv ovalav d(pavlcras. Tovto Se ovk rjv
ertpws yev&Oat, el p.f)irep rj Kard <p6o~iv
i^Lctrj irpocrerr\dKrj rt$ ttjv cpdopkv de^apcivip,
dcpavtfrvcra jxkv Trjv <p6opdv, dddvarov
Se tov \oltov t6 Se£dp.evov SLaTvpovcra.
Atct tovto t6v K6yov tStrjcrev iv croipaTL
yevto-dai, Iva tov Oavdrov rrjv Kard (pdcrcv
rjp.ds (pffopas eXevOepdo-rj. Tom. I. p. 177.
5 Cl. donans est.
6 conjunctus. Clerh., Voss. couni-
tus, but that word occurs nowhere else.
It should have been adunutus, or simply
unitus. I have, therefore, retained the
word adopted by Grabe from earlier
editions, where it was printed no doubt
upon sufficient MS. authority. Ar.,
Mero. II. and Erasm. have cognitus.
 SPEI CERT.S: FUNDAMENTUM. 101

pov? otKeioTtjTOi, etf (ptXtav Kat o/movotav tovs a/M(f>OTepov$ uanxxix.

* Kat\ K)eu>
/~\ ~ itev
\ irapaaTt/aat
« \ avopwtrov,
tf /\ , OR 111.iii.
XX.
avvayayetv tov av- mass.
/ I \ J~\ i xviii. 7.
oTroii oe yvwptcrat tov tfeov.

domesticitatem, in amicitiam et concordiam utrosque reducere,

*et facere, ut et Deus assumeret hominem, et homo se dederet Deo.
Qua enim ratione filiorum adoptionis ejus participes esse possemus,
nisi per Filium eam quse est ad ipsum recepissemus ab eo com-
munionem, nisi verbum ejus communicasset nobis caro factum?
Quapropter et 2per omnem venit aetatem, omnibus restituens eam
quse est ad Deum communionem. Igitur qui dicunt eum putative
manifestatum, neque in carne natum, neque vere hominem factum,
adhuc sub veteri sunt damnatione, 3advocationem prsebentes pec-
cato, non devicta secundum eos morte, quse regnavit ab Adam Rom. v. u
usque ad Moysem, etiam in eos qui non peccaverunt in similitudinem
transgressionis Adw. Veniens autem lex, quse data est per Moy-
sem, et testificans de peccato, quoniam peccator est, regnum
quidem ejus abstulit, latronem et non regem eum detegens, et
homicidam eum ostendit : 4oneravit autem hominem qui habebat
peccatum in se, reum mortis ostendens eum. Spiritalis enim cum Rom.vu. 14.
lex esset, manifestavit tantummodo peccatum, non autem inter-
emit : non enim Spiritui dominabatur peccatum, sed homini.
Oportebat enim eum qui inciperet occidere peccatum, et mortis
reum redimere hominem, id ipsum fieri quod erat ille, id est
hominem : qui a peccato quidem in servitium tractus fuerat,
a morte vero tenebatur, ut peccatum ab homine interficeretur, et

"Q<nrep yap Stu Ttjt TrapaKOfjs tov evos avOpdoirov, tov irpu>- Theod.niai.i.
Twy eK yrjt avepyaaTov •KetrKaafJievov, d/j.apTU>\ot Kare&Tadrjaav

hnmo exiret a morte. Quemadmodum enim per inobedientiam

unius hominis, qui primus de terra 5rudi plasmatus est, peccatores
1 Latinus texttu a Gra-co multum hoc
loco discrepat, ac videtur Interpres muti/o
Codice usus, supplementum ex ingenio suo
fecisse. Graca enim Theodoreti genuina
esse vix dubitare me sinit locus paralhlns
infra p. 333, G. ubi itidem de Christo dici-
tur: HominibusquidemostendensDeum,
Deo autem exhibens hominem. Grabe.
' See Vol. I. p. 330.
* advocationein. Grabe refers thc
reader to liis note on advocata, p. 429,
G. Probably the woril advocala there
represents t/)oot<{t(s, a patroness. Here
the idea being evidently that of domi-
nkm, the word Trpoaraalav, (rendered
by the translator in its forensic sense of
patronage,) would give a very suitable
meaning. Cf. 130, n. 7.
* IfHpvvai.
* rudi. The existing MSS. read
 102 CHBISTI DIVINITAS

UB.lu.xix. oi ttoWoi, Kai a.Tre/3a\ov ttjv tyorjv ovrws eSei Kat oY viraKorjs
GR III —
xx. evos
MASS.111. ' x avvpwirov,
6r)vai * TrokXovi
> tov***cnroXafielv
Kai /
irpwTWS » t>)v
e/c /w
TrapOevov
arurrriplav. r
yeyevrjfxevov, ©
diKaioo-

facti sunt multi, et amiserunt vitam ; ita oportuit et per obe-

dientiam unius hominis, qui primus *ex virgine natus est, jus-
tificari multos, et percipere salutem. Sic igitur Verbum Dei
peut. xxxii. homo factus est, quemadmodum et Moyses ait : Deus, vera opera
ejus. Si autem non factus caro 2parebat quasi caro, non erat
verum opus ejus. Quod autem 2parebat, hoc et erat ; Deus,
hominis antiquam plasmationem in se recapitulans, ut occideret
quidem peccatum, evacuaret autem mortem, et vivificaret homi-
nem : et propter hoc vera opera ejus.

CAP. XX.
Adversus eos qui dicunt eum ex Joseph generatum.

1. Rursus autem qui nude 3tantum hominem eum dicunt exji.212.

4Joseph generatum, perseverantes in servitute pristinse inobe-
dientiae moriuntur, nondum 5commixti Verbo Dei Patris, neque o. 249.
per Filium percipientes libertatem, quemadmodum ipse ait: Si
joh. viii. 36. FUius vos manumiserit, vere liberi eritis. Ignorantes autem eum
qui ex Virgine est Emmanuel, privantur munere ejus, quod est
vita seterna: non recipientes autem Verbum incorruptionis,
perseverant in carne mortali, et sunt debitores mortis, antidotum
vitae non accipientes. Ad quos Verbum ait, suum munus gratiae
Ps.ixxxi.6,7. narrans : 6Ego dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes: vos autem

rudis, but the term applies not to man
but to the earth of which man was
formed ; and the word dvepydffrov in this
sense ia the correlative of irapBhov that
follows. There is an allusion perhaps
to the Eabbinical conceit indicated in
Vol. 1. p. 235, n. 3. Cf. 120, n. r.
1 ex. Cl., Ar., Merc. l, al. de.
3 i. e. apparcbat.
3 ^iXws pJbvov, as at p. 1 16, 8.
4 See I. 204—212.
5 commixti. This word in uncial
characters would not be very unlike
CONIVNCTI, and there is something
harsh and strained in the assertion, that
sinful man should be, commixtus Verbo
Dei; even of the human nature of
Christ the term could not be used with
propriety. See next page, n. 4. I sug-
gest, therefore, conjuncii, and cf. the
translation of o-wrjvibdri at p. 100, n. 6.
The corruption was followed almost as
a natural consequence bycommixtus, 103,
4, which we knowto bea falsetranslation.
6 Iren.sus, quoting this text from
memory, has transposed its members,
which the translator has restored to its
proper order, from the Italic version.
 INCOB.RUPTEL.ffi SCATURIGO. 103
'Eyw eiira, vloi v^icrrov ecrre irdvres ical Qeol' vfiets Se ^■II,II]Jt*x1,
» avupwiroi
w$ v n ' /1 /
airovvtjcrKeTe. rp ~
lavra -v '
\eyei » rov$
npos ' firj' MASS.
Xix. i.III.
SePaftevovs rr)v Swpeav rrjs vloOecrlas, aXX' arifidfovras rrjv Theod. Diai.
, ' „ „ , „ „ , l.Tom. lv.p.
crapKwcriv rris Kauapas yevvr/erews rov \oyov rov Qeov, Kai
a7roo-TejOOWTay tw dvOpwirov rrjs els Qeov avoSov, /cat
ci^apitrrovvras rw vTrep avrwv crapKwOevri \6yw rov .Qeov.
Eif rovro ydp *o Xtfyoj dvOpwiros, . • • Iva 6 dvQpwiros
tov \6yov ^wprjcras, /cat rr\v vtoOecrlav \af3wv, vlos yivrjrat
Qeov.
sicut komines moriemini. Ad eos indubitate dicit, qui non 2per-
cipiunt munus adoptionis, sed contemnunt incarnationem pune
generationis Verbi Dei, fraudantes hominem ab ea ascensione
quse est ad Dominum, et ingrati exsistentes Verbo Dei, 8qui
incarnatus est propter ipsos. Propter hoc enim Verbum Dei
homo ; et qui Filius Dei est, Filius Hominis factus est, . . .4 com-
mixtus Verbo Dei, 5et adoptionem percipiens fiat filius Dei. Non
enim poteramus aliter incorruptelam et immortalitatem 6percipere,
nisi adunati fuissemus incorruptelse et immortalitati. Quem- ^-^0^
admodum autem adunari possemus incorruptelse et immortali-
tati, nisi prius incorruptela et immortalitas facta fuisset id quod
et nos, ut absorberetur quod erat corruptibile ab incorruptela,
et quod erat mortale ab immortalitate, ut filiorum adoptionem
perciperemus l
2. Propter hoc Generationem ejus quis enarrabit ? quoniam Bnii. liii. a
homo est, et quis agnoscet eum? Cognoscit autem illum is, cui i«r.xriK9t
Pater qui est in coelis revelavit, ut intelligat quoniam is qui non ex V-
voluntate carnis neque ex voluntate viri natus 7 est Filius Hominis,
hic est Christus Filius Dei vivi. Quoniam enim nemo in totum ex
1 Juxta Latinum lcge, 6 X670S 8eo0 by the translator in his copy. The
ipOparnoi, et adde ineujter: nal 6 vlos Greek indicates the loss of ut homo be-
Ocov vlbt avffpJnrov tyewriflr}. Gb. Cf.n.4. fore the word commiirtus; while the
* Abund. Recipiunt. translation expressis a meniber thathas
3 X670S *c. Clerm., Voss., Mebo. I., disappeared from the Greek text. Un-
but Ab. quod incarnatum. lcss indeed there has been a dislocation,
4 commixtut is a very inaccurate these words having been lirought for-
translation of x«ty")<ra*i an<l be*fs the ward from the last line of the next page.
taint of Eutychianism. Gbabe should e Clebm. et. The other MSS. ut.
be consulted; he supposes that Theo- 6 percipere, Clkbm., Voss., Fecabd.
Doret's orthodoxy may have caused marg., aL accipere; the Ab. and Mebc.
him to gubstitute xwpJiaas for avyicpa- n. omit the verb altogether.
Sf!s, or for wbatever other word was read 7 Cl. omits est.
 104 HOMO SIMUL ET DEUS,
lib.iii.xx».
GR. Jll. xxi. filiis Adae, Deus appellatur
1A 1secundum eum, aut Dominus nomina-
M£ixS's!IL tur' ex Scripturis demonstravimus. Quoniam autem 2est ipse pro-
— prie prseter omnes qui fuerunt tunc homines, Deus, et Dominus,
et Rex aeternus,et Unigenitus, et Verbum incarnatum 8prsedicatum
et a prophetis omnibus, et Apostolis, et ab ipso Spiritu, adest
videre omnibus qui vel modicum de veritate attigerint. Hsec
autem non testificarentur Scripturse de eo, si, similiter ut omnes,
homo tantum fuisset. Sed quoniam prseclaram prseter omnes
Esai. lm. 8. habuit in se eam quae est ab Altissimo Patre'genituram, prseclara
Esai. vii.H. autem functus est et ea quse est ex Virgine generatione, utraque
Esai. nii. 2. Scripturse divinse de eo testificantur : et quoniam homo indecorus
pscixvmfl22 et passibilis, et super pullum asinse sedens, aceto et felle potatur,
et spernebatur in populo, et usque ad mortem descendit ; et quo- g. aso.
EsaLix.& niam Dominus sanctus, et Mirabilis, Consiliarius, et 4Decorus
Dan. vu. 13 specie, et Deus fortis, super nubes veniens universorum Judex,
omnia de eo Scripturse prophetabant.

3. "Qcrirep ydp r)v dvdpooTrog "va ireipacr6fj, ovtw kcu

Xoyog Iva So^acr6>j' r)crv^d^ovTOg [J.ev tov \6yov ev tQ> m. 2ia
ireipdXecr6ai s, . . . . Kai crTavpovcr6ai, Kal diro6vr]crKeiv crvy-
ytvofievov Se tio av6punru> ev t<5 viKav, Kai virofieveiv, Kat
y^prjcrTevecrdai, ko.\ dvlcrTacr6ai, Kal ava\afMf3dvecrdai.

3. Sicut enim homo erat, ut tentaretur : sic et Verbum, ut

glorificaretur : requiescente quidem Verbo, ut posset tentari, et
inhonorari, et crucifigi, et mori ; 6absorpto autem homine in eo
quod vincit, et sustinet, . . . et resurgit, et assumitur. Hic igitur '
Filius Dei Dominus noster, exsistens Verbum Patris, et Filius
Hominis, quoniam ex Maria, quse ex 7hominibus habebat genus,
quae et ipsa erat homo, habuit secundum hominem generationem,
Esai.vu. 13. sfactus est Filius hominis. Propter hoc et ipse Dominus dedit

1 kclt' aOrbv for KaO' abrbv, abso- of

lutely, per se.
3 est is cancelled by Massuet pro
arbitrio ; but it is restored as being found
in the MSS.
3 prwdicatum, Cl., Ar., Gr., but
Mass., without assigning his authority,
has pnedicatur. For et, f. 1. est.
4 See p. 84, n. 3, the representative
8 The verb aTiyiidfe<r0ai was lost,
owing to the similar termination of the
preceding TreipafcaOai.
6 absorpto, i. e. in the immenseness
of the Deity.
7 Clerm. pessime omnibus.
8 I suspect here the loss of, et qui
Filius Dti cst. See p. 103, n. 4.
 CHRISTUS HOMINUM SALUS. 105
nobis 'signum in profundum, in altitudinem sursum, quod non lib.th.xx3.
postulavit homo, quia nec speravit virginem praegnantem fieri, M*?f-^1L
"posse quae erat virgo et parere filium, et hunc partum Deum esse
nobiscum, et descendere in ea quse sunt 3deorsum terrae, quaeren- EPhes.iv. 9.
tem ovem quae perierat, quod quidem erat propnum lpsius plasma,
et ascendere in altitudinem, offerentem et commendantem Patri
eum hominem qui fuerat inventus, primitias resurrectionis hominis
in semetipso faciens : ut quemadmodum caput resurrexit a mor-
tuis, 8ic et reliquum corpus omnis 4hominis qui invenitur in vita,
impleto tempore condemnationis ejus, quae erat propter inobedi-
entiam, resurgat, per compagines et conjunctiones coalescens et Ephe». iv. ia.
confirmatum augmento Dei, unoquoque membrorum habente pro-
priam et aptam in corpore positionem. Multse enim mansiones Joh.xiv.2.
apud Patrem, quoniam et multa membra in corpore.

CAP. XXI.
Quare magnanimusfuit Deus in inobedientia hominis : et
ostensio quoniam pro eo qui salvatur homine factum
est, ut projiceretur in hunc mundum de Paradiso.
' 1. Magnanimus igitur fuit Deus deficiente homine, eam quae
per Verbum esset victoriam reddendam ei praevidens. Cum enim 2 cor. xu. 9.
perficiebatur virtus in infirmitate, benignitatem Dei et magnificen-
tissimam ostendebat virtutem. Sicut enim patienter sustinuit
absorberi Jonam a ceto, non ut absorberetur et in totum periret, jon. u. 1
sed ut evomitus magis subjiceretur Deo, et plus glorificaret 5eum "*
"qui insperabilem salutem ei donasset, et firmam pcenitentiam
faceret Ninivitis, ut converterentur ad Dominum qui eos liberaret
a morte, conterritos ab eo signo quod factum erat circa Jonam,
quemadmodum Scriptura de his dicit : Et reversi sunt unusquisque jon.iu.8,9.
o. ui. a via sua mala, et injiistitia, quw erat in manibus eorum, dicentes :
Quis scit si pcenitebit Deus, et avertat iram suam a nobis, et non
peribimus? Sic et ab initio fuit patiens Deus hominem 6absorbi
a magno ceto, qui fuit auctor praevaricationis, non ut absorptus in
totum j>eriret, sed praestruens et praeparans adinventionem salutis,
1 See/T. andTh. oftkeCreed», p. 178. 5 Cl., Voss., Feu. marg. eum. Ar.
* to bvva.a9a.i -wapOaov ofaav xal tIk- Deum.
rew vttv. 6 Clebm. has abeorbl, as Meko. II.
3 SeeZT. andTh. oftheCreedt, p. 343. a few linea previoualy. Cf. l p. 6,
« Cf. p. 106, n. 8. n. 3.
 106 GLORIA HOMINIS
LiB.in.xxi. quse facta est a Verbo per signum Jonse, his qui eandem cum
oa■ ni.xxu. Jona de 1 Domino sententiam habuerunt, et confessi fuerunt, et dix-
MAoS. 111-
**■ erunt, 2Servus Domini ego sum, et Dominum Deum cceli ego colo,
jon.i.9. qui fecit mare et aridam: ut insperabilem homo a Deo percipiens
salutem, resurgat a mortuis, et clarificet Deum, et eam quse a
jon. ii. 2. Jona prophetata est dicat vocem : Clamavi ad Dominum Deum
meum in tribulatione mea, et exaudivit me de ventre in/erni; et
semper permaneat glorificans Deum, et sine intermissione gratias
i cor. i. 29. referens pro ea salute quam consecutus est ab eo : ut non glorietur
in conspectu Domini omnis caro, nec unquani de Deo contrarium
sensum accipiat homo, 3propriam naturaliter arbitrans eam quse
circa se esset incorruptelam, et non tenens veritatem, inani super-
cilio jactaretur, quasi naturaliter similis esset Deo. Ingratum
enim magis eum 4hoc ei qui eum fecerat perficiens, et dilectionem
quam habebat Deus in hominem obfuscabat, 5et excsecabat sensum
suum ad non sentiendum quod sit de Deo dignum, comparans et
eequalem se judicans Deo.
2. Hsec ergo fuit magnanimitas Dei, ut per omnia pertrans-
iens homo, et emorum agnitionem percipiens, dehinc veniens
ad resurrectionem quae est a mortuis, et experimento discens
unde liberatus est, semper gratus exsistat Domino, munus in-
Luc. vtt.43. corruptelse consecutus ab eo, ut plus diligeret eum, cui enim plns
dimittitur plus diligit, cognoscat autem semetipsum, quoniam
mortalis et infirmus est ; intelligat autem et Deum, quoniam in m. 2u.
tantum immortalis et potens est, uti et mortali immortalitatem,
et temporali seternitatem donet : intelligat autem et reliquas vir-
tutes Dei omnes in semetipsum ostensas, per quas edoctus sentiat
de Deo, quantus est Deus. Gloria enim hominis, Deus, 7opera-
tiones vero Dei ; et omnis sapientise ejus et virtutis receptaculum,
homo. Quemadmodum medicus in his qui segrotant, probatur;
sic et Deus in hominibus manifestatur. Quapropter et Paulus
Rom. xi. 32. ait : Conclusit autem Deus *omnia in incredulitate, ut omnium

1 Domino, Cl., Voss., Fbu. marg., 4 TO&ry.

al. Deo.
a Servus Domini. Juxta LXX. Sov-
Xos Kvpiov el/jd iy&. llli enim
leguse videntwr pro ,-DJ? Jlebratus.
Grabe.
3 Ibiav ttz 0i5(rews vofUffOels. The
remainder of this sectiou is repeated in
substance, B. v. end of § II. and III.
5 et exccecabat omitted, CL.andVoss.
6 i. e. moral discipline. Cf. 133, n. 2.
7 G eabe proposes to read operationis,
but an alteration of the punctuation, as
above, makes all clear. oi Si irpdfeis
toD 8eou.
8 Ta iravra Irenaum legisse, non tous
ir&vras, prout in nostris Codd. habcmus,
 DEUS. 107
misereatur; non de spiritalibus ^Eonibus dicens 'hoc, sed de lib. m.xxi.
homine qui fuit inobediens Deo, et projectus de immortalitate, ^ss fn1'
dehinc misericordiam consecutus est, per Filium Dei eam quac est ** 2-
per ipsum percipiens adoptionem. Hic enim tenens sine inflatione
et jactantia veram gloriam 2de his quae facta sunt, et de eo qui
fecit, qui est potentissimus omnium Deus, quique omnibus ut sint
prsestitit ; et manens in dilectione ejus, et subjectione, et gratiarum
actione, majorem ab eo gloriam percipiet,3provectus, accipiens
dum consimilis fiat ejus qui pro eo mortuus est ; quoniam et ipse
in 4siinilitudine carnis peccati factus est, uti condemnaret pecca- Rom.viu.a
tum, et jam quasi condemnatum projiceret illud extra carnem ;
provocaret autem in similitudinem suam hominem, imitatorem
eum assignans Deo, et 8in paternam imponens regulam ad viden-
dum Deum, et capere Patrem donans ; Verbum Dei quod habita-
vit in homine, et Filius Hominis factus est, ut assuesceret homi-
nem percipere Deum, et assuesceret Deum habitare in homine,
secundum placitum Patris : propter hoc ergo signum salutis nostrse ™- »«•
•eum qui ex Virgine Emmanuel est, ipse Dominus, quoniam ipse
Dominus erat qui salvabat eos, quia per semetipsos 7 non habebant
salvari : et propter hoc Paulus infirmitatem hominis annuntians, ait:
Scio enim quoniam non habitat sin carne mea bonum; significans, Rora.vu.ia.
ex hoc loco, magis autem ex [l. 96, d. 1] as being more scriptural; and the idea
patet. Gkabe. It ia more probable that conveyed is more true to the analogy of
Ib.en.EUS wrote either simply riyra, or faith.
rbv xivra, for it is interpreted, de komine 5 inpaternam. The preposition seems
qui fuit inobediens Deo. TheSyriachas superfluous. Stieren propoBes to read
unumquemque. **'*' Dut'> without altering the text, it
1 Cl., Ab., Voss., Feu. marg., but may be explained through the Greek,
Grabe, dieens hcec. els T0" rarpucbv ivarieuv vb/xov, i. e.
a The Clebm. copy omits de. consecrating him to the service and obe-
8 provcctut. Grabe considers this to dience of the Divine Law.
be the participle; Massuet the noun 6 «"»• Massuet says that eum is
plural. The genitive singular seems to uae<l by the translator as illud, and
give a more natural flow : e. g. p.(i£ova connects it with signum, but gives no
tt\v Sb^av TTjt TrpoKowijs vap' airrif \fyc- Proof of B0 remarkable a Kardxpyo-is,
T<u, IkS(X°V*"<" fas iv, expectans dum. Grabe would supply dedit, but both
Stieren renders the passage, Er wird tnese editors place a full stop at Patris,
ron ihm eine ijrbssere Ucrrlichheit erlan- whereas the sense continues, eum being
ijen, und fiMschrciten, bis er dem ahnlich "> apposition with signum, and Dominus
wird, dcr fttr ihn gestorben ist. The Verlnm. I point, therefore, with
term provectus accipiens being loosely a colon, the Greek words being, Sia
rendered, und wirdfm-tschreitcn. Grabb toSto &Pa T0 <rV(teiOr rijs awniplas fywJr,
reads accipiet provectus, dum. T0" '« TV' rapBtvoo^aaavovfiK.
4 Clerm., Voss., Merc. I. similitu- 7 °"K (tX°" <ru0rjvai.
dinem. Grabe retains theAR. reading, 8 Suppi. in me, hoc est.
 108 IN CARNE
lib. ul xxi. quoniam non a nobis, sed a Deo est bonum salutis nostrae.
GmaVs.' m.' Et iterum : Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis
(? Deinde infert Hberatorem ; xGratia Jesu Christi Domini
Rom. vu.ii nostri. Hoe autem2 et Esaias: Con/ortamini, inquit, manus reso- o
Esai.xxxv.3, fu(w etgenua debilia: adhortamini,pusillanimes sensu, con/ortamini,
ne timeatis : ecce, Deus noster judicium retribuit, et retributurus
est: ipse veniet, et salvabit nos. Hoc, quoniam non a nobis, sed a
Dei adjumento habuimus salvari.

OAP. XXII.
Ostensio quoniam Verbum Dei caro factum est.
Rursus, quoniam neque homo tantum erit, qui salvabit nos,
neque sine carne, 3sine carne enim angeli sunt, praedicavit 4enim,
Esai. lxiii. 9. dicens: Neque 5senior, neque angelus, sedipse Dominus salvabit eos,
quoniam diligit eos, et parcet eis, ipse liberabit eos. Et quoniamhic
ipse homo verus visibilis incipiet esse, quum sit Verbum salutare,
Ksai. xxxiii. rursus Esaias ait : Ecce, Sion civitas, salutare nostrum oculi tui
20.
videbunt. Et quoniam non solum homo erat, qui moriebatur pro
nobis, 6Esaias [Hieremias] ait: Et commemoratus est Dominus
sanctus Israel rnortuorum suorum qui dormierant in terra sepul-
''et descendit ad eos evangelisare salutem qua? est ab eo, ut

1 Gratia Jesu Christi Domini nostri.
Differt a nostra lectione non solum in eo,
quod pro cixapiaTtp exprimatur x&pis
Gratia, sed et rip Qeip Sia prorsus omit-
latur. Cceterum magna hic est cxem-
plariwm varietas, quam diligenter col-
lectam exhibuit doctissimus D. Millius in
not. ad hunc locum. Grabe. There is
no reason, however, to suppose that
the author intended any thing more
than an application of Scripture.
2 idem is here inserted in Grabe's
text from the Ar., but it is omitted in
the Clerm. and Voss. copies. Cf. the
first line of the next page.
3 Carnem utique Anyelis adimit hoc
loco Irenanxs: corpus vero in iisdem una
cum aliis Patribus supponit infra lib.
IV. cap. 10. Gbabe.
4 The sense requires quidem.
6 Yocem wpi<rpvs hic non seniorem,
sed mediatorem, vel legatum, significare,
ex sequenti Hyyekos colligo. Grabe.
6 Esaias ait. Non dubito nomen
Isaice, pro nomine Jcremicc, in hunc
locum irrepsisse, qiwniam dixisset, ut
paulo antea : Et Esaias rursus. Inxuper
lib. IV. cap. 39, hunc eundem locum ad-
scribit Jeremice; libr. ilem V. cap. 31,
cundem hcum, paulo licet aliler, citans,
Isaice non meminit. Sed et JuMinus Mar-
tyr in Dialogo, velut ex Jeremia bxum
allegat. Scribit porro Judceos odio Chris-
tianorum sententiam istampluresque alias
e sacris Bibliis sustulisse. Et revera hic
locus nec apud LXX. nec apud vulga-
tam lectionem Latinam nunc occurrit.
Feuard.
7 Ita Grcece legitur in Justini Dia-
logo cum Tryphone 72. 'y&p.vfys8n dt
Kvptos 6 Qebs dwb 'Icrpa^X twv veKp&v
aiToo ruy KfKOifiijfievwv els yijv x^yaros,
 VERBUM MANIFESTATUM. 109

saharet eos. Hoc autem idem et Amos [Micheas] propheta ait: LII). xxii.
III.
Ipse convertetur, et miserebitur nostri: dissolvet injustitias nostras, OR.IIl.xxia
MASS. III.
et projiciet in altitudinem maris peccaia nostra. Et rursus signi- xx. 4.
ficans locum adventus ejus, ait: Dominus ex Sion locutus est, et ex JoelMic. vii. 19.
iii. 16, et
Hierumlem dedit vocem suam. Et quoniam ex ea parte, quse est Amoi i. 2.
secundum Africum hsereditatis Judfe, veniet Filius Dei, qui Deus
est, et qui erat ex Bethleem, ubi natus est Dominus, in omnem
terram emittet laudationem ejus, sicut ait Habacuc propheta :
*Deus ab Africo veniet, et Sanctus de monte Effrem. Cooperuit ai»c. ui.3,5.
caslum virtus ejus, et laudatione ejus plena est terra. Ante faciem
ejus prwibit Verbum, et progredientur in campis pedes ejus. Mani-
feste significans, quoniam Deus, et quoniam in Bethleem adventus
ejus, et ex monte Effrem, qui est secundum Africum hsereditatis,
et quoniam homo. Progredientur enim, inquit, in campis pedes
ejus: hoc autem signum proprium hominis.
Kal KtXTip-ri lrpbs avrovs, eiayyeXlcratrBai that shew that they read the word
avrois t6 aurhptov avrov. Vitiosequoad Selah as nmbrosumj they also
rurem dirA, quam a rtcentiore scriba ex add Satrios, an equivalent for which we
genuina dytos, quadratis literis scripta, may trace in the varia lectio supplied
et qiwad ultimam literam s abbreviata, by Cod. Kenn. 384, JPSin. This word
pcrpcram factam haud dubilo. Cceterum indeed does not occur in the Hebrew
hanc ipsam Jeremia prophetiam S. Pe- text, and was therefore misunderstood
tnu in mente habuisse videtur, dum by the translator, but the Arabic gives
scriberet i Epist. iv. versum 6. Grabe.
The reader may compare the article the suitable interpretation ^iu mons
upon the descent into hell in TJte Ilist. alius. '0 Oebs (k Oatfiav ^{«, koI b iytos
and Theol. of ihe Three Creeds, p. 333. ii Spovs <bapav KaratrKlov baaios. Other
JU8TIN M. accuses the Jews of having
Buppressed this testimony of the prophet, Greek versions, as A. S. E., agree with
1 At6 t&v \6ytjv toO aurou 'lepe/xlov bfiolws the LXX., only omitting their two last
ravra •weptlKoyftav, ''Ep.vfjadri bt k. t. X. words. The Vulgate renders tp*fi, as
The fact, however,that the passage is not the geographical term, A ustro, and reads
only ignored in the Hebrew text, but also n^JD as semper for omnino, a (read-
in the I.X.X., the Yulgate, thc Hexapla, ing indicated in Cod. Kenn. 107, N^3).
the Targums, and all other ancient ver- Hence also the reading Africo in the old
sions of Scripture, is a conclusive proof Italic version, followed by the translator
of its spuriousnesg. Cf. 1 Esdr. ii. 31. of IREN.EUS. This version however is
1 The Hehrew of this verse is as peculiar, in having Effrem for Paran,
foiiows, -inp btijji «ia; ip»np -^h^, neither has Dr Kennicott noticed such a
n^P 17"? which our E. Version renders variation in the Hebrew ; but it has ma-
God came from Theman, and thc Holtj nifestly arisen from a confusion between
One from mount Paran, Selah; in allu- '*"1BK, Ephraim, and pXQ, Paran.
sion to God leading hia people through Novatian, de Trin. 12, partly agrees
the wilderness of the south to the with this, partly with the LXX. Deus
land of promise. The LXX. express ab Africo veniet, et Sanctus de monte
these same proper names, but add words opaco et condenso.
 110 VIRGINIS
lib. ur.
xxiii.
CAP. XXIII.
xxi. 1.
Ostensio, quia Ecce Virgo in ute.ro accipiet, sed non,
Ecce adolescentula, sicut quidam interpretantur.
Euseb. h. e. 'O Geos ovv avOpwiros eyevero' koi avros 6 Kvpios ecrwcrev m. 215.
Niceph.iT. jj^jy, ^ov^ T0 -jrapQevov crr)/xeiov. 'A\\' ov% ws 'ewoi G.sa.
(pacri twv vvv s fxeOepfxrjveveiv Tokfxwvrwv Tr)v ypa<pf/v ISov
1) veavis ev yacnpi e^ei, /ta/ Te^erai vl6v ws 3QeoSoTiwv
f/pfxrjvevcrev 6 'Ecpecrtos, /cat 4'A/cu\ay o TIovtikos, a/x<po-
Tepoi 'lovSaiot TrpoarjXvTOi' oTs KaTaKoXovOrjcravTes 01 E/3ia>-
valoi, e£ 'Iwcrr)<p avrov yeyevrjcrOai (pacrKOvari.

Deus igitur homo factus est, et ipse Dominus 5salvavit nos,

ipse dans Virginis signum. Non ergo vera est quorundam interpre-
tatio, qui ita audent interpretari Scripturam : Ecce adolescentula
in ventre habebit, et pariet filium ; quemadmodum "Theodotion
Ephesius est interpretatus, et Aquila Ponticus, utrique Judrei
proselyti ; quos sectati Ebionei, ex Joseph eum generatum dicunt:
tantam dispositionem Dei dissolventes, quantum ad ipsos est ;
frustrantes prophetarum testimonium, quod operatus est Deus.
1 This section supplies a mark of also Symmachus, translate the word by
date. For Epiphanius, deMcnsur. XVII. veavis.
saysthatTheodotion.aJewishproselyte, 4 Aquila translated the Scriptures
(called by Euseb. m. 8, an Ebionite), naif a century earlier than Theodotion,
put forth his version of Scripture in the e, immediately preceding the com-
second year of the reign of Commodus, mencement of the Jewish war, (Epiph.
i.e. a.d. 181. Iren^eus, therefore, de Mensur. xrv.), about 129 a. d. He
must have written subsequently to this made two translations, according to S.
date. Jerom, tlie last of wliich was the closest
s Eandem audaciam notat Justinus to tne gacred Text. Possibly the other
M. m Dial. cum Tryphone, p. 262, hu vers;on may nave been one of those two
verbis: ifiett Kal ol SiSdffnaXoi iuGiv ro\- an0nymous translations, that made up
/mre \iyeiv, p.rfik elpr)<roai b r% irpocpr,- the Qctapla of C-RIGEN, and of which
rela rov 'Ucratov, ISoi r, Tapdiro! b j> Burton has truly said, "If the work
yatrrpl d\\' ISoi r, ve&vis iv yacrrpl tad come down to u3 entire) instead 0f
\Werai, Kal T^erai vliv. Grabe. For being preserved in only a few fragments,
a more fuU discussion of this text, and it would not oniy have been the most
the proof that nD?J? in this verse must imp0rtantbiblical work everundertaken,
mean D^-in?, Virgo, see the editor's but would have assisted us materially
work On the Creeds, pp. 277—284. in interpreting the Scriptures." L. 24.
3 The Hexapla, aseditedby Bardt, 5 Edd. and MSS. salvabit.
shews that Theodotion and Aquila, and 6 Clerm. inserts et.
 SIGNUM. 111
Prophetatum est quidem, priusquam in Babylonem fieret 1 populi L^:uin-
transmigratio, id est, antequam Medi et Persse acciperent princi- Gmass. xiu
patum : interpretatum vero in Graeco ab ipsis Judseis multum XX1, '•
ante tempora adventus Domini nostri, ut nulla relinquatur sus-
picio, ne forte morem nobis gerentes Judsei, hsec ita sint interpre-
tati. Qui quidem si cognovissent nos futuros, et usuros his testi-
nioniis quse sunt ex Scripturis, nunquam dubitassent ipsi suas
comburere Scripturas, quse et reliquas omnes gentes manifestant
participare vitse, et eos qui gloriantur domum se esse Jacob et
populum Israel exhsereditatos ostendunt a gratia Dei.

CAP. XXIV.
Quemadmodum interpretata sunt ScripturcB in
Grcecam linguam, et quando.

i. Tlp6 yap toO 'l?a>fj.a[ovs KpaTvvai Tr)v apxfjv avTwv,

ert twv MaiceSovwv Tr)v 'Aalav KaTe^ovTwv, "TlToXe/naios

1. Piuus enim quam Eomani possiderent regnum suum,

adhuc Macedonibus Asiam possidentibus, Ptolemaeus Lagi filius,

1 populi, omitted in the Clkem. and
Voss. MSS. Butcf. p. 114.
' riToXe/«uoj 4 Adyov. Clement
Alex. Slrom. 1. 11, hanc Irencti de LXX.
Interprelibus hittoriam recitaturus, istud
tententiarum divortium prius memorat:
ipp.m>ev6r}vat TOS7po0os, Tds rc tov vdpov,
Kal tAs ■KptxprrriK&.s, (k rrjs Twv'Ef3palwv
Sia\(KTOV cls Tr)v'E\\dSa yXurrTav tpaatv
(rl f3aat.\(us IlToXenalov rov Adyov, r/,
tSs rives, (rl tov $i\aS(\<pov (TiK\r)0(mos,
ri)v p.eytoTT)v <pt\ortplav cis touto rrpoac-
veyKapAvov A-rjftrrrplov tov $a\rjp(ws, koI
tA rrcpl T-r)v ipp.rrvclav dKptf3tos wpaypa-
Tcvaap.(vov. Posterioris sententice auctor
fuisse videtur sive genuinus, sive spurius,
uti videtur, Aristaas; sectatores Philo
Judceus lib. n. de Vita Mosis, pag. 658.
Josephus lib. XII. Antiqu. Jud. cap. 2.
Tertuliianut in Apologetico cap. 18, ad
A ristaH historiam provocans, ac alii Pa-
tres recentiores. Sed Irenwus alterum,
nescio quem, auctorem secutiu, Ptolemceo
Lagi id tribuit, quod illi Philadelpho.
De Justino Martyre res est incerta, si-
quidem is Ptolemceum sinc addito nomi-
nat; ac quamvis in Paramesi ad Grtrcos
pag. 14, Philonem ac Josephum alleget,
addit tamen et alios, tacilis licet eorum
nominibus : ex quibusprocul dubio hausit,
quod de duplici legatione ipse solus me-
morat Apol. n. pag. 72. Utrum igitur
quoad auctorem legaiionis cum Phiione
et Josepho, an cum aliis senserit, dubium
manet. Forte autem istud sententiarum
divortium exinde natum est, quod legatio
ad Jitdaos acquirendorum sacrorum li-
brorum causa isto facta sit tcmpore, quo
PtoUmtTus Lagifilium Philadelphum in
regni socictatem adsumpserat; adeo ut
vtrique adscribipotuerit, et reapse a diver-
sis auctoribtts adscripta sit. Qute opinio,
uti pittrimorum recentiorum caiculo ap-
probatur, ita eliam confirmatur testimo-
nio Anaiolii Episcopi Laodiccni Sec.m.
cujus multipliccm erudUionem laudant
 112 SANCTARUM SCRIPTURARUM
Lxxivni' ® Adyov, 1 (piXoTi/J.ov/nevoi rr)v vtt' avrov KaTe<TKeva<T/j.i-
aiass. lih avQpioirwv
vrjv /3i/3\io6rjKr]v
crvyypdfjiLt.acriv,
ev 'AXe^avSpela
ocra ye crirovSata
Kocrfjtrjcrai virrjpyev,
cupiens eam bibliothecam, quae a se fabricata esset in Alexandria,
omnium hominum dignis conscriptionibus ornare, petiit ab Hie
Eusebius, lib.xri. Hist.Eccl.cap. $i,frag-
mentum Canonum Paschalium ejusdem
ibi conservavit, in quo Philonem, Jose-
phum, Musceum, suam in rem citat, alios-
que antiquiores scriptores Judaicos nomi-
nat, nempe duos Agathobulos, quibus
Magistrorum cognomen hcesit, atque Aris-
tobulum, quem ista occasione ita describit
loco ciiato pag. 234, Ss eV tois c(3dop.r)-
Kovra KareCKeypivos tols tAs lepis xal
$eLas'1&(3pai(dv tpfiTjvefoacri ypatpas HroXe-
palLp T£p $L\a8e\<pL[> Kal TLp toiWov irarpl,
Kal /Si|3\ous l^rryrrrncas tov Muvaiws vSfiov
Tots aVTois TrpoaeLpibvriae paaiXevaw. Ubi
in eo quidem forte erravit, quod Aris-
tobulum multo juniorem, explanationum
legis Mosaicce auctorem a Olemente Alex.
et Eusebio de Prceparat. Evangel. alle-
gatum, cum illo seniore, uno tlov 0 con-
fundit (nisi duo Aristdbuli diversos i>i
Moxen commentarios scripserint) ; ast in
eo recte omnino sentire videtur, quod ver-
sio librorum Biblicorum, regnante Ptole-
meeo Lagi et filio ejus Philadelpho, facta
sit. Atque id vel inde quoque probatur,
quod opus istud procuraverit Demetrius
Phalereus, teste ipso Aristobulo jnniore
apud Clementem A lex. lib. I. Sirom. pag.
342, et Euseb. lib. xm. Prceparat. Evang.
cap. 12. Atqui illum, defuncto Ptolenueo
Lagi, a fdio ejus Ptolemceo Philadelpho
ab aula relegatum fuisse, ceUbratissimo
illo Hermippi apud Diogenem Laertium
testimonio constat. Necesse igitur est, ut,
cum Ptolemceus Lagi adhuc in vivis, et
Demetrius inter amicos regis esset, versio
twv 6 si non ad finem perducta, saltem
ccepta fuerit. Grabe.
The law was most probably trans-
lated into Greek by the Jews of Alex-
andria for liturgical use, during the
joint reign of Ptolemy Lagus and
toi<s irdvTtov
r\Tr]-
Philadelphus, and when the reading of
the law was prohibited by Antiochus
Epiphanes the translation of the pro-
phets followed.
1 <fiLKoTLp.oip.evos tt)v vrr' avrov Kare-
aKevaapevnv Pl^\ioBt)ktiv. Dices, Phila-
delpho plurimos istud amplissimce Bib-
liothecce condendce studium tribuere
scriptores, non autem Ptolemceo Lagi.
Bespondeo, utrique idem fuisse studium,
licet forte in iilo, adhuc juvene, magis
ardens. Cum enim PloUmceum Lagi
apprime eruditum non solum plurimas
Epistolas, easque ad viros doctos daias,
sed et Historiam de Expeditionibus Alex-
andri M. scripsisse constet, adeo ut pacis
artibus quam militice major et clarior
dicatur a Curtio, lib. IX. cap. 8, nullum
est dubium, quin et libris undique con-
quirendis fuerit inientus. Et sane eo
regnante BibliotJtecamA lexandrice fuisse,
eique prafuisse Zenodotum Ephesium,
versificatorem et Grammaticum, refert
Suidas in voce ZrpibSoros. Quod non
parum confirmatur e Strabonis lib. Xm.
Geogr. p. 608, ubi memorice proditum
est, quod Aristoteles docuerit Toiis iv Al-
yvrrTtp /JatriXeas /Sij9Xto#i}K7;s aivra^Lv.
A tqui A ristoteles non ultra Ptolemcei Lagi
regntim vitam produxit; adeo ut ipsi
primus forte auctor condendce Bibliothecoe
fuerit. Fuit sane, licet non primus,
Demetrius Phalereus, de quo Plutarchus
in Apophthegmatibus p. 189, ait: Hto-
\epatcp TLp /3ao*cXe? TapjjveL tl\ 7repl /3ao"i-
\elas Kal r)yep.ovlas j3t/3\/a KTaodaL Kal
&vayLVLb<TKCLv. Quce vix de alio quam
Ptolemceo Lagi accipi possunt ; et licet ad
Philadelphum referantur, Ptolemceo ta-
men Lagi adhuc vivo istud Demetrii
consilium datum est, ut ex prcecedenti
annotatione liquet. Grabk.
 VERSIO ALEXANDRINA. 113

craro irapa twv '\epocro\vfXiTwv eis Trjv 'EWrjvtKrjv Std\eKTOV '^'J1,

» avrwv
o. 2M. cryetv • l fxerapepArifxevas
D Q\ ' * ypatpas.
tus -L 9 f\* M virr)Kovov
\Jt oe, * / OR. III. xxv.
mass.hi.
yap eVt TOts Ma/cecJoVi ToVe, Tovf Trap' avTots efXTretpo
TaVoi/f twv ypacpwv Kat d/xtpoTepwv twv Sta\eKTWV ae/3oV-
fxr/Kovra irpecrfivTepovs eire/xy^av TlTo\e/xalw, iroir)cravTOS tov
Qeov oirep e/3ov\ero. 'O Se ISlot ireipav avrwv \a/3etv 6e\r'i-
eraf, ev\aj3rj6els Te fJr/Tt dpa crvvdefxevot diroKpv^rwcri Tr)v
ev Tats ypatpats Sta irjs ep/xrjvelas d\r}6etav, ^ywplcras av-
tovs dir d\\r]\wv, e/ceAeucre T0i>f irdvTas Trjv avrr)v ep/xrj-
velav ypdcpetv Kat tovt etrt irdvTwv twv (3t/3\iwv eirolr/cre.
~S,vve\66vTWv Se avrwv eiri to aiVo irapd tw Yl.To\efxalw,
Kcit <TvvavTtj3a\6vTwv eKacrTOV rr)v eavrov ep/xrjvetav, 6 fxev

rosolymitis in Gnecum sermonem interpretatas habere Scripturas

eorum. Illi vero, obediebant enim tunc adhuc Macedonibus,
eos quos habebant perfectiores Scripturarum intellectores, et utri-
usque loquelse, septuaginta seniores miserunt Ptolemseo 4 facturos
hoc quod ipse voluisset. Ille autem experimentum eorum sumere
volens, et metuens ne forte consentientes, eam veritatem quae
esset in Scripturis, absconderent per interpretationem, separans
eos ab invicem, jussit omnes eandem interpretari Scripturam : et
hoc in omnibus libris fecit. Convenientibus autem ipsis in unum
apud Ptolemseum, et comparantibus suas interpretationes, Deus
1 Compare Grabf.'s note discnssing Justin M. follows his statement. Totis
the point wliether the entire Scriptures ipSop.r)Kovra HvSpas ptr\ pibvov r% avrfj
of the Old Testament, or merely the Siavola, d\\a Kal avrais X^fco-i xp-ntra-
Mosaical books of the Law, were so /livovs, xal nriSi A\Pl M<&s Xe^ews Ttjs
translated, as JosEPHUS imagined. irpbs dXXiJXovs ovptpttjvtas SLrip.aprrjKbTas,
9 Arist.EAS gives the names of d\\d t4 avri rrcpl tCJv avrCJv ycypa-
seventy-two scribes, six being taken tpbras. Just. M. Parrencs. ad Gr. 13.
from each tril». Cf. Fkuard. not. Clkm. Al. Strom. 1. 22. Cf. Hod. Dis-
* Et nescio quis primiu auctor scptua- tert. c. Ilist. Aristtete. Also the parallel
,9111/a cellitUu Alexandrite maulacio suo account in Just. M. Apol. 1. 31.
exstruxcrit, qitibus dirisi cadcm scriptUa- * The translation reads most like the
runt; cum Aristceas ejitsdcin Ptolemtei original, jtoiijo-oftos toOto &rrcp, although,
{nrcpa<rrtaT)is, et multo posttempore Jose- as Grabe thinks, the present text, as
plius nUtil tale retulerint. Hieronym. preserved by Eusebius, hannonises
Prref. in Pentat. Philo, however, be- with the words of Clf.m. Al., who wrote,
lieved the accnunt: KatJdrrcp ivdovtriCjv- with this passage of Iren^us before
Tts TpoerpTfTevov, ovk dXXa d"XXot, ra liim, Bcov yap tJv fiovXrtfia, Strom. I. -23 ;
Si aira rrdvrcs ivbp.aTa koX p^fmra, but the words quoted are the pious con-
urrrrcp wro/JoX^ws hdtrrois dopdrus ivv- clusion of the writer, that the whole
XoiVros. PHILO Jud. Yit. M"S. II. was dnno by God'a will.
VOI.. II. 8
 114 LXX. SENIORUM

mw"1- ®eoJ eSo^dcrOrj, ai Se ypacpal ovtws Oeiai eyvwcrOrjcrav, twv m.

OR.HI. XXV. iravTwv
mass. iii. ' Ta\ avTa, \ Tais. avTats
' ~ \Ae^ecri
'f icai' tois
- avTOts
» « ovo-
» /
fiacriv avayopevcrdvrwv dir dpyrjs fJ-eXP1 TeXovt, wcrTe Kal
Ta irapqvTa eOvtj yvwvai, oti /cot' eiriirvoiav tov Qeov
elcriv r)p/xr]vevfj.evai ai ypacpai. Kai ovSev ye OavfxacrTov, tov
Qedv tovto evrjpyrjicevai, os ye Kal ev Trj eVi Na/3oin£oo'o-
vdcrop aixM-aXwcria tov \aov SiacpOapetcrwv twv ypacpwv,
Ka\ fxeTa efiSoixriKOVTa eTrj twv 'louSalwv dve\66vTWV eis Trjv
ywpav avTwv, eiretTa ev to?j ^jOoVojy 'ApTa^ept^ov tov
Hepcrwv /3acri\ews, eveirvevcrev ^^EcrSpa tw iepei eK Trjs
cpv\rjs A.evi, tovs tccv trpoyeyovoTWV 7rpo(prjTU>v irdvTas °- 1
dvaTcx^acrOai \dyovs, Kai diroKaTacrTrjcrai tco \aw Tr)v Sid
M.wcrews vofxodecrlav.
glorificatus est, et Scripturae vere divinse creditse sunt, omnibus
eadem, et eisdem verbis, et eisdem nominibus, recitantibus ab
initio usque ad finem; uti et prsesentes gentes cognoscerent,
quoniam per aspirationem Dei 2interpretatae sunt Scripturse. Et
je^xxfx et non esse 3 mirabile Deum boc in eis operatum, quando in ea cap-
"'■ tivitate populi quae facta est a Nabuchodonosor corruptis Scrip-
turis, et post septuaginta annos Judseis descendentibus in regio-
et?Esdr! iu nem suam, post deinde temporibus Artaxerxis Persarum regis, in-
4 Ksdr. xiv. spiravit Hesdrse, sacerdoti tribus Levi, prseteritorum prophetarum
q omnes rememorare sermones, et restituere populo eam legem quae
data est per Moysem.
2. Cum tanta igitur veritate et gratia Dei 2interpretatse sint
Scripturee, ex quibus prseparavit et reformavit Deus fidem nostram
quse in Filium ejus est, et servavit nobis simplices Scripturas in
rtSi'™' 3 iEgypto, in qua adolevit et domus Jacob effugiens famem, quee
1 iREN.EUSfbllowsthestatementgiven mentum Judaicm literaturce per Esdram
to hirn by Jews, who referred all, for constat restauratum. de Hdb. Mul. 3, et
which they could not otherwise account, Clem. Al. 'JZtIitvovs "EcrSpas 6 Kevlr-ns 6
to the operation of Ezra the Scribe; as lepeirs yevojievos, iraijas ras iraAatas avdls
with us the legal memory dates from a dvaveofip.evos irpoerp^Tevffe ypaipds. Strom.
particular reign, so with the Jews, the 1. 11, fin. vers.
ecclesiastical memory dates from the a As a passive; but deponent, pp.
conclusion of the captivity, and much 113»
grateful regard, that was in fact due to 3 Gbabe proposes to read est; esset
the prophets in the captivity, was trans- perhaps might be preferable, only the
ferred to Ezra the scribe. Tertullian words dv ?J would then have been ex-
says the same thing : Hierosolymis Baby- pected in the Greek; but may not ovSev
lonica expngnatione deletis, omne instru- ye represent ouk cLv y t
 TESTIMONIUM FIDELE. 115
fuit in Chanaan, in qua et Dominus noster servatus est, effugiens Lin.m.
eam persecutionem quse erat ab Herode; et haec earum Scrip- G^^-fIxIv-
turarum interpretatio, priusquam Dominus noster descenderet, xxi- 3-
facta sit, et, antequam Christiani ostenderentur, interpretata sit; ^l"-"-13
(natus est enim Dominus nostercirca ^primum et quadragesimum
annum Augusti imperii, multo autem vetustior fuit Ptolemseus,
sub quo interpretatse sunt Scripturse) vere impudorati et audaces
ostenduntur, qui nunc volunt aliter interpretationes facere, quando
ex ipsis Scripturis arguantur a nobis, et in fidem adventus Filii
Dei concludantur.

CAP. XXV.
Ostensio quoniam Virgo in utero accipiet, et non
adolescentida.
1. Firma est autem, et non ficta, et sola vera, quae secun-
dum nos est fides, manifestam ostensionem habens ex his Scrip-
turis, quae interpretatee sunt illo modo quo praediximus ; et Eccle-
sia> annuntiatio sine interpolatione. Etenim Apostoli, cum sint
his omnibus vetustiores, consonant proedictee interpretationi, et in-
terpretatio consonat Apostolorum traditioni. Etenim 2Petrus, et
Johannes, et Matthseus, et Paulus, et reliqui deinceps, et horum
3assectatores, prophetica omnia ita annuntiaverunt, quemadmodum
Seniorum interpretatio continet. Unus enim et idem Spiritus
Dei, qui in prophetis quidem praeconavit quis et qualis esset ad-
ventus Domini, in Senioribus autem interpretatus est bene qufe
bene prophetata fuerant; ipse et in Apostolis annuntiavit, pleni-
tudinem temporum adoptionis venisse, et proximasse regnum coe-
lorum, et inhabitare intra homines credentes in eum qui ex Vir-
gine natus est Emmanuel. Quemadmodum ipsi testificantur,

1 Scilicet a J. Casaris ncce. Mass.
The parenthesis reads like a gloss.
* Petruset Johannes. Dumlrenaus
Apostolos, quorum Scriptttrat habemus,
justo ordine recensens, Jacobum prin-
ripem eonim omitit, ejus epistolam non
ridisse aul agnovisse haud van* conjicitur,
pnrsertim eum nusquam eam disertealle-
parit. Gr. More probable rcaHons may
be .issigned*for the oinission ; it was either
Itecause S. James lias little occarion to
quote the Old Testament in his highly
practical epistle, only two direct quota-
tions being made from it, at ii. 23 and
iv. 6 ; or, which is, I think, the truer
cause, the author had only the four
Gospels in his mind, the Gospel of S.
Mark being, in a certain sense, referrible
to S. Peter, and that of S. Luko to S.
Paul. See pp. 4, 5, 6, and notes.
3 assectatore.i, so the Clerm., Ar.
and Voss. MSS. Tlic Edd. sertatores.
8—2
 116 INCAHNATIO CHRISTI
LiB.ni. quoniam priusquam convenisset Joseph cum Maria, manente
<MAS4iiiTl 'g'*ur ea m virginitate, inventa est in utero liabens de Spiritu
xxl- *■ sancto ; et quoniam dixit ei Gabriel Angelus: Spiritus sanctus
'• '«• adveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit te: qnapropter ^quod
Maiti 23. nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei; et quoniam Angelus
in somnis dixit ad Joseph: Hoc autem factum est, ut adimpleretur
quod dictwm est ab Esaia Propheta : Ecce virgo in utero concipiet.
K«ai. vino— 2. 2Seniores autem sic interpretati sunt dixisse Esaiam ; Et
adjecit Dominus loqui ad Achaz: Pete tibi signum a Domino Deo
tuo 3in profundum deorsum, aut in altitudinem sursum. Et dixit m. 217.
Acltaz: Non petam, et non tentabo Dominum. Et dixit: Non
pusillum vobis agonem prwbere hominibus, et quemadmodum Domi-
nus prwstat agonem ? Propter hoc Dominus ipse dabit vobis signum.
Ecce, Virgo in ventre accipiet, et pariet filium, et 4 vocabitis nomen g. 257.
ejus Emmanuel. Butyrum et mel manducabit: priusquam cognos-
cat aut eligat mala, commutabit bonum : quoniam priusquam cog-
noscat infans bonum vel malum, non consentiet nequitiw, uti eligat
bonum. Diligenter igitur significavit Spiritus sanctus per ea quae
dicta sunt generationem ejus quse 5 est ex Virgine, et "substantiam,
quoniam Deus: (Emmanuel enim nomen 'hoc significat), et mani-
festat, quoniam homo, in eo quod dicit: Butyrum et mel mandu-
cabit; et in eo quod infantem nominat eum, et, priusquam cog-
noscat bonum et malum: hsec enim omnia signa sunt hominis in-
fantis. Quod autem non consentiet nequitiw, ut eligat bonum,
proprium hoc est Dei, uti non per hoc quod manducabit butyrum
et mel 8nude solummodo eum hominem intelligeremus, neque
rursus per nomen Emmanuel, sine carne eum Deum suspicaremur.

1 Gr. 5tb koX t6 ytvvthp.cvov dytov
KX-qO-qo-CTat, compare the Syriac, ex le
natttm, . » 3J V) ^jAk)?
3 i. e. ol 6 Trpto-{5tircpot.
3 In profundum deorsum, aut in
altitudinem suraum. Quamputarimger-
manam esse Irenwi lectionem, cum ita ha-
bcreSeptuaginta indicet IHcronymus; quo-
rum hctioncmhanc cumlrenccoamplexan-
tnr veteres, Juslin. Dial. Cypr. IAb. II. c.
Jnd. 9. Bas. et Cyr. inhunc Is. locum; et
Amhros. Serm. vni. in Ps. 118. Feu.
4 vocabitis, the reading of all the
MSS., Tertull. and Cypbian. Vulg.
rocabit. The LXX. and Hexaplar
versions have KaVireis. The variation
aiising from similarity of inflexion in the
second person present, masculine gender,
and the third feminine nSOp, while an
additional letter expresses the second
plural Dn&Op Varice lectiones are easily
multiplied by the emendations of scribes.
5 est added by Gbabe, and confirmed
by the Clebm. MS.
6 Indicating the 6/ioov<rla of the Son
with the Father ; also the Platonic dis-
tinction of yharis and oicrla.
7 The Clebm. omits hoc. Grwce, t6
6voua yap ''EufJ.avovijX tovto trnuaLveu
8 \j/i\S>s uivov, cf. p. 102, n. 3.
 VARIli PRiKMONSTRATA. 117

I.IB. III.
CAP. XXVI. OR.III.xxvH.
MASS.III.
xxi. 5.
Quid est quod dictum est ad David: De fructu ventris
tui ponam in throno meo.
I. Ka« ev Tto eiTreiv, ^A-KovaaTe Sr) oikos AaB)S, <rn- TheoiDtaLi.
' ' ATpejrros.
fiaivovroi yv, oti ov brrjyyeiXaTO tw AaBIS 6 Qe6s, eK
Kapvov T>ji KOtklas ovtov aicoviov avaarTqcreiv Ba&iXea, ov-
TOS evTiv eK Trjs a-rro AaBiS irapQevov yevo/mevos.

1. Et in eo quod dicit, Audite domus David, significantis EsaL vh. w.

erat, quoniam quem promisit Deus David, de fructu ventris ejusps.cxxm.ii.
seternum suscitaturum se Regem, hic est qui ex Virgine, quae fuit
de genere David, generatus est. Propter hoc enim et de fructu
ventris ejus Regem promisit, quod erat proprium virginis prac-
gnantis; et non de fructu lumborum ejus, nec de fructu renum
ejus, quod est proprium viri generantis, et mulieris ex viro concep-
tionem facientis. 1 Circumscripsit igitur genitalia viri in promis-
sione Scriptura: inio vero nec commemoratur, quoniam non ex
voluntate viri erat, qui nascebatur. Statuit autem et confirmavit
fructum ventris, ut generationem ejus qui erat futurus ex virgine,
pronuntiaret, quemadmodum Elizabeth impleta Spiritu sancto tes-
tificata est, dicens ad Mariam : Benedicta tu inter mulieres, et luc. i. 42.
lenedictus fructus ventris tui; significante Spiritu sancto audire
volentibus, reproinissioneni quam repromisit Deus, de fructu ven-
tris ejus suscitare Eegem, impletam esse in Virginis, hoc est in
Maria;, partu. Qui igitur transmutant id quod apud Esaiam,
Ecce, adolescentula in ventre concipiet, et Joseph filium eum volunt
esse, illud transmutent quod est repromissionis, quod apud David
positum est, ubi promisit illi Deus, de fructu ventris ejus suscitare
cornu Christi 2 Regis. Sed non intellexerunt : cseterum 3 etiam hoc
quoque ausi fuisseut demutare.
2. Quod autem dixerit Esaias, In jpro/undum deorsum, vel in Esai. v». 11.
altitudinem sursum, significantis fuit, quoniam qui descendebat Eptu». iv. 10.
1 circunucripnit, as ^Eschin. 7repi- Luke i. 69, as before, p. 85.
•ypi^cri fne ix rr/t jro\iT«'os. 3 etiam. Gkabk adopts autein from
1 MA88DET, on the authority of the the Voss. MS. It is alsointhe Clerm.,
Clkbmont and Voss. MSS., reads rcy- but thereisno tautologyin etiam. , .juo-
num, and puts a comma after cornu. qnc; the former beingrendered Cfcrc; the
May not the two readiugs meet in Ab. reading expresses fVel ko.1 tovt6
Chrinlum Rcgcni? having reference to ye (rdX/irjcay dV dXXdWeii'. Cf. 153, 3.
 118 INCARNATIO CHRISTI
lib.2. xxvii. ipse
xxvi. * erat et qui
■* ascendebat. In eo autem
>pAquod dixerit : . Ipse
.. Do-
0Rxxviaxvii' m^nus dabit lsignum, id quod erat inopinatum generationis ejus
Mxxk'«!"' significavit, quod nec factum esset aliter, nisi Deus Dominus om-
~ ~ nium Deus ipse dedisset signum in domo David. Quid enim
magnum, aut quod signum fieret in eo quod adolescentula conci- g. 2sa
piens ex viro peperisset, quod evenit omnibus quse pariunt mulieri-
bus ? Sed quoniam inopinata salus hominibus inciperet fieri, Deo
adjuvante, inopinatus et partus Virginis fiebat, Deo dante signum
hoc, sed non homine operante illud.

CAP. XXVII.

Quid est apud Danielem lapis sine manibus excisus.

Dan. ii. 34. Propter hoc autem et Daniel prsevidens ejus adventum,
lapidem sine manibus abscissum 2advenisse in hunc mundum.
Hoc est enim quod sine nianibus significabat, quod non operan-
tibus humanis manibus, hoc est, virorum illorum qui solent lapi-
des csedere, in hunc mundum ejus adventus erat, id est, non ope-
rante in eum Joseph, sed sola Maria cooperante dispositioni.
Hic enim lapis a terra, 3 et ex virtute et arte constat Dei. Propter
Esai. xxviii. hoc autem et Esaias ait : Sic dicit Dominus: Ecce, ego mitto in
fundamenta Sion lapidem pretiosum, electum, summum, angularem,
honorificum: uti non ex voluntate viri, sed ex voluntate Dei,
adventum ejus qui secundum hominem est intelligamus.

CAP. XXVIII.
Quare virga Moysi projecta, coluber facta est.
Exod. vh. o Propter hoc autem et Moyses ostendens typum, projecit
virgam in terram, ut ea incarnata, omnem iEgyptiorum prsevari-
cationem, quse insurgebat adversus Dei dispositionem, argueret et
Exod. viii.19. absorberet: et ut ipsi iEgyptii testificarentur, quoniam digitus
1 Witlirespecttothesignannounced appearances, and as Ahaz wae of the
to Ahaz, the reader is referred to the house of David, it should reassure the
editor's work on the Creeds, pp. 278, faithful that their trial should be over-
279. It was no sign to the faithless ruled for good in the providence of
king, of which he had shewed himself God.
unworthy ; but it was a sign that should a f. 1. ait venisee. 1
be verified after the lapse of many gene- 8 et, Ak., Othob.,Mebc. n., but the
rations; it was a renewed promise of particle is missing in the Cl. and Voss.
the Messiah notwithstanding present MSS.
 VARIE PRiEMONSTRATA. 119
est Dei qui salutem operatur populo, et non Joseph filius. Si lib. iu.
enim Joseph filius esset, quemadmodum plus poterat quara Solo- GR-^x';"ix-
mon, aut plus quam Jonas habere, aut plus esse David, cum esset M**f
ex eadem seminatione generatus, et proles exsistens ipsorum ? ^MUxii 41
Ut quid autem et beatum dicebat Petrum, quod eum cognosceret ®-
esse Filium Dei vivi ?

CAP. XXIX.
Ostensio quoniam si Joseph flius fuisset Dominus, non
rex esse potuisset.
m. si8. Super luec autem nec rex esse posset, si quidem JosephMatt.xxii.45.
filius fuisset; nec hreres, secundum Hieremiam. Joseph enim
Joacim et Jechonise filius ostenditur, quemadmodum et Mat- Matt l 12,
thseus generationem ejus exponit. Jechonias autem, et qui
ab eo omnes, abdicati sunt a regno, Hieremia dicente sic:
Vivo ego, dicit Dominus, si factus fuerit Jechonias filius Joacim, Jer.xxii. 24,
rex Jnda, signaculum in manu dextera mea, inde abstraham eum,
let tradam eum in manu qucerentium animam 2tuam. Et iterum :
c.iio. Jnhonoratus est Jechonias, quemadmodum vas 3quod non est opus, Jer. xx». 28,
quoniam projectus est in terram, quam non sciebat. Terra audi
sermonem Domini : scribe virum hunc abdicatum hominem, quo-
niam non augebit de semine ejus sedens super thronum David,
princeps in Juda. Et iterum Deus ait super Joacim patrem jer._xxxvi.
ejus: Propter hoc sic dicit Dominus super Joacim patrem ejus,
regeui Judcew: Non enim erit ex eo sedens super thronum David;
et 4 mortificatum ejus erit projectum in wstu diei, et in glacie
noctis, et respiciam super eum, et super filios ejus, et inferam super
eos, et super inhabitantes Hierusalem, super terram Juda, omnia mala,
quiv locutus sum super eos. Qui ergo eum dicunt ex Joseph gene-
ratum, et in eo habere spem, abdicatos se faciunt a regno, sub
maledictione et increpatione decidentes, qute erga Jechoniam et
in semen ejus. Propter hoc enim dicta sunt hiec de Jechonia,
Spiritu pnesciente ea quve a malis doctoribus dicuntur ; uti dis-
cant, quoniam ex semine ejus, id est ex Joseph, non erit natus,
sed secundum repromissionem Dei de ventre David suscitatur
Rex seternus, qui recapitulatur omnia in se.
1 ct Iradam eum, omitteJ in the Cl. posed in the eeveral editions.
a tuam MSS., eju» Gb. 4 mortificalum ejus, rb Ovrioinalov
3 quod, necds no alteration, as pro- oi>ro5, i. e. cadarer.
 120 RECAPITULANTUR OMNIA

LIB.III.xxx.
GK.lII.xxxi.
MASS.1U. CAP. XXX.
xxl. 10.
Ostensio quoniam per quce projectus est homo de Para-
diso, per hcec iterum intrat in Paradisum.

Eph. i. m Et antiquam plasmationem in se recapitulatus est. Quia

fin." quemadmodum per inobedientiam unius hominis introitum pec-
Rom. v. 19.
catum habuit, et per peccatum mors obtinuit ; sic et per obedien-
tiam unius hominis justitia introducta vitam fructificet his, qui
olim mortui erant, hominibus. Et quemadmodum protoplastus
Gen.u. 5. ille Adam de Jrudi terra, et de adhuc virgine, (nondum enim
pluerat Deus, et homo non erat operatus terrani) habuit substan-
j«h. i. 3. tiam, et plasmatus est manu Dei, id est, Verbo Dei, omnia enim
Qea. h. 7. per ipsum facta sunt, et sumsit Dominus limum a terra, et
plasniavit hominem : ita recapitulans in se Adam ipse Verbum
exsistens, ex Maria quje adhuc erat Virgo, recte accipiebat gene-
rationem Adse recapitulationis.

CAP. XXXI.

Adversus eos qui dicunt, eum nihil de Maria accepisse.

Theod.Dia).t. I. 9E| TOIVVV 6 TTpWTOS 'A.SdfX eO"^e TTaTepa avOpCti-

irov, Kai ck crirepfJLaTOi eyevvijvtj, etKos t]v Kai tov oevrepov
'ASa/u. \eyetv e^ 'Iwcrr/cp yeyevvrjtrOai. Et Se eKeivos eK yrjs
e\rjcp9rj, ir\do-Tris Se avTov 6 Qe6s, eSet Kat tov avaKecpa-
\atovfxevov 3ets avTov, viro tov Qeov TreTr\ao-/xevov avdpw-

1. Si igitur primus Adam habuit patrem hominem, et ex

semine viri natus est ; merito dicerent, et secundum Adam ex
Joseph esse generatum. Si autem ille de terra quidem sumtus
est, et Verbo Dei plasmatus est, oportebat id ipsum Verbum re-
capitulationem Adee in semetipsum faciens, ejusdem generationis

1 See p. ioi, n. 5. a Catena on S. Luke. Bibl. Royale,

2 Exprimitur et a Macario Chryeo-
cephalo Orat. 11. e/s ioprrpi tov Hiay-
yc\uTT0v, MS. Cod. 211. Barocciano,
cujus varias lectiones hic sisto. Grabe.
Massuet found the same fragment in
2440.
3 els . . . ivQpuirov, loco illorum unicam
vocemiKeivov,inMacarioreperio. Grabe.
The Catena eollated hy Massuet alao
has dvaK«pa\ato>jp.evov 4kcivov.
 IN CHBISTO. 121

trov, Trjv avrr)v eKelvw Ttjs yevvrjcrews e^etv oftotOTtjTa. Etf xxxi1}1'
Tt ovv ird\tv ovk e\a/3e %ovv 6 Qeos, ctXX' e/c Map/ay °mass. iii.'
evt]pyticre Tt)v ir\dcriv yevecrOat ; "Iva fit) dWrj -!rXdcris yevt}
Ta<, fitiSe aXXo to crwXofievov tj, aXX' 'avToc eKetvos avaKe-
(paXatwOtj, Ttipovfievtjs Ttjs 6/jloi6ti]tos. "Ayav ouv irlirTovcri
o. 20o. Kat ot XeyovTes, avrov /xtjSev etX>j(f)evat eK t?j vapQevov,
"v eKfSdXwcrt Trjv Trjs crapKOS KXtipovofilav, Kat cnro($d\wvTai
T))V 6/lOlOTtJTa.

habere similitudinem. Quare igitur non iterum sumsit limum

Deus, sed ex Maria operatus est plasmationem fieri ? Ut non
alia plasmatio fieret, neque alia esset plasmatio quse salvaretur,
sed eadem ipsa recapitularetur, servata similitudine. Errant
igitur qui dicunt, eum nihil ex Virgine accepisse, ut abjiciant
carnis hsereditatem, abjiciant autem et similitudinem. Si enim
ille quidem de terra, et manu et artificio Dei, plasmationem et
substantiam habuit, hic autem non manu et artificio Dei ; jam
non servavit similitudinem hominis, qui factus est secundum ima-
ginem ipsius et similitudinem, et 1 inconstans artificium videbitur,
non habens circa quod ostendat sapientiam suam. Hoc autem
dicere est, et putative apparuisse eum, et tanquam hominem,
cum non esset homo: et factum eum hominem, nihil assumen-
tem de homine. Si enim non accepit ab homine substantiam
carnis, neque homo factus est, neque Filius Hominis : et si hoc
m. si9. non factus est quod nos eramus, non magnum faciebat quod pas-
sus est et sustinuit. Nos autem quoniam corpus sumus de terra
acceptum, et anima accipiens a Deo spiritum, omnis quicunque
confitebitur. Hoc itaque factum est Verbum Dei, suum plasma
3in semetipsum recapitulans : et propter hoc Filium Hominis se
confitetur, et beatificat mites, quoniam ipsi hwreditabunt terram. Matt. v. s.
Et Apostolus autem Paulus in epistola quse est ad Galatas, mani-
feste ait: Misit Deus Filium suum, factum de muliere. Et rursus o»l iv. 4.
in ea quse est ad Romanos : De Filio autem, inquit, ejus, qui Rom. 1 3, 4.
factus est ex semine David secundum carnem, qui prwdestinatus est
Filius Dei in virtute, secundum Spiritum sanctificationis, ex
resurrectione mortuorum, Jesu Christi Domini nostri.

1 airrit inams, Adam sc. Cf. c. XXX. * As Massukt observes, the trans-
Macabils aftcr owiuixtvov ruads y, lation of iavVTarov, inconsistcnt.
wbicli agrees with the translation. 3 tts iavrbv. Cf. 123, n. 2.
 122 CAENIS CIIRISTI

UB.IU. 2. 'E7T6i veptacrr) Kat r) ets Tr]v Maptav avTOV KaQoSos.

Gxxxii1- xTt ydp Kai eis avrrjv KaTyet, el firjSev e/ue\\e \rj\^ecr6ai
xxii. 2. irap' avTrjs ? "E-rt Te et firjSev ei\rj<pet irapa Trjs Maplas,
ovk dv Tas diro yr)s eiXrjfifjLevas irpocrleTO Tpocpds, St <Sv t6
diro yrjs \rj<p6ev TpecpeTat crwfia' 3 ovcf dv ets TecrcrapaKOVTa
r)fiepas, ofiolws ws M.wi)crrjs Kat 'HX/ay, vrjcrTevcras eTretvrjcre,
tov aw/maTOS eTrt^rjTOvvTOS Trjv ISlav Tpotprjv ov<J dv 'Iw-
dvvrjs 6 fxa6r)Tr)s avTOV irep\ avTOv ypdcpwv etp^Kef 6 Se
'Irjcrovs KeKOTTtaKws eK Ttjs oSotiroplas, eKa6e{eT0' ovS' dv 6
AafilS Trpoava7re<pwvr]Ket Trep\ avTOV Kat e7rt to a\yos twv
TpavjuaTWV fiov Trpocre6r}Kav ovS1 dv eSaKpvcrev eirt tov Aa-
Xdpov 3ovS' dv tSpwcre 6p6fi/3ovs alfiaTOS' ovS" av elprjKet,
oti ireplXviros ecrTiv r) ^pv^ij fiov oi5o" dv vvyelcrrjs avrov
Trjs Tr\evpds, e£rj\Qev atfia /cat vSwp. TauTa yap irdvra
crvfjL/3o\a crapKOS Trjs airo yrjs et\rjfjLfjLevrjs, 'rjv ets avrov
dvaKe<pa\atwcraTO, to IStov Tr\dcrfia crwZtov.

2. Cseterum supervacua est in Mariam descensio ejus. Quid

enim in eam descendebat, si nihil incipiebat sumere ab ea ? Aut
si nihil sumsisset ex Maria, nunquam eas quse a terra erant
percepisset escas, per quas id quod a terra sumtum 4est nutritur
corpus : nec quadriginta diebus, quemadmodum Moyses et Helias,
jejunans esurisset corpus ejus, suam quserens escam : sed nec
joh. iv. 6. Johannes discipulus ejus de eo scribens dixisset, Jesus autern
p«. ixv«i. 27. fatigatus in itinere 5 sedebat : nec David prseclamasset in eum, Et
super dolorem vulnerum meorum apposuerunt : nec lacrymasset
joh. xi. 35. super Lazarum : nec sudasset globos sanguinis : nec dixisset,
Mattxxvi!4' 6quod Tristis est anima mea: nec percusso latere exisset sanguis
mi. »x. 34. et aqua. Haec enim omnia signa carnis, quse a terra sumta
est, quam in se recapitulatus est, suum plasma salvans.

1 rl yap Kal els avrty. . . Teccrapd-
Kovra ijuipas, in Massuet'8 Catena.
8 Compare Hippoltt. c. Noet. 18.
3 Oi)5' dv tdpucre 6p6p.(3ovs atuaros.
Sunc Irencei locum respexit Epipkanius
in Ancoratu, § 31, ubi citaturus verba
Lucce de sudore Chruti sanguineo, hcec
sua prcsfatur: Keirai h TLp Kara Aov-
k&v Evayye\lip iv rots dBiop6ibTois ivri-
ypd<pois, Kal Kixpnrai t-q uaprvpla b
ctyios 'ElpvvaLOS li> Ttp Kara alpiaeoiv,
Tpbs tovs boK^aeL rbv 'S.pLtrrbv iretprivivaL
\iyovras' 'Op66Bo£oi 6i a<pel\ovTo rb
pnrbv, tpofindivTes, Kal u^j voi)o-avres avrov
rb ri\os xal layvplyrarov Kal yev6p,evos
(v ayavla tbpuxre. k.t.\. Grabb.
4 Clerm. sumptum nutriretur.
6 Clebm. sedit.
6 The Clekm. MS. inserts quod, and
it agrees with the Greek ; Voss. quid.
 DISPOSITIO PKSIDESTINATA. 123

LIB. III.
CAP. XXXII.
xxxiii.
Quare Lucas a Domino inchoans genealogiam, in Adam **»-3
retulit: et quot sint ab Adam usque ad Dominum
generationes.
o. 26i. 1. Propteb hoc Lucas genealogiam, quse est a generatione
Domini nostri usque ad Adam, 1 septuaginta duas generationes Lue. ui. 23
habere ostendit, finem conjungens initio, et significans quoniam
ipse est qui omnes gentes exinde ab Adam dispersas, et universas
linguas, et generationem hominum cum ipso Adam in semetipso
recapitulatus est. Unde et a Paulo typus futuri dictus est ipse Rom. v. u.
Adam : quoniam futuram circa Filium Dei humani generis dis-
positionem ' in semetipsum fabricator omnium Verbum prseforma-
verat, prsedestinante Deo primum animalem hominem, videlicet ut
a spiritali salvaretur. Cum enim prseexisteret salvans, oportebat
et quod salvaretur fieri, uti non vacuum sit salvans. Conse-
quenter autem et Maria virgo 3 obediens invenitur, dicens : *Ecce luc. i. 38.
ancilla iua Domine, fiat mihi secundum verbum tuum. Eva vero
inobediens : non obaudivit enim, adhuc cum esset virgo. Quem-
adniodum illa virum quidem habens Adam, 6virgo tamen adhuc
exsistens (erant enini utrique nudi in Paradiso, et non confunde- Gen. \\. is.
bantur, quoniam paulo ante facti, non intellectum habebant filio-
rum generationis ; oportebat enim illos primo adolescere, dehinc
m. 2*0. sic multiplicari) inobediens facta, et sibi, et universo generi
humano causa facta est mortis : sic et Maria habens prsedestina-
tum virum, et tamen virgo, * obediens, et sibi et universo generi

1 Omissis v. 24, toO M<it0&t et toO
Aevl ac v. 36, toO KaiVac, perinde ut Jul.
Afr., citatum ab Eus. II. E. I. 7. Greg.
Naz. Carm. xxxvm. de Gen. Christi,
Ambros. in Luc, aliosque. Gkabe.
' in semetipsum . .pnvformaverat, prce-
destinante... els tavrbv . . . TpoeuoptpbJcrt,
rpoopUrarros. k.t.X. The Ab. MS. has
pruedestinante, but the Clerm., Voss.
aiid Feu. marg. praformante. The next
sentence partly confirms the Ab. read-
ing.
3 Cl.,Vo8S., but Ab. obaudiens. The
same MSS. write tho word both ways.
* So the Clebm., Ab. and Voss.
MSS., al. Ecce ancilla Domini. Coin-
pare S. Augustin: Solus sine peccato
natus est, quem . . . sola obedientia mentis
Virgo concepit. de Pecc. M. el R. I. 5 7.
' Cf. Tebtullian. de Carne Chr.
1 7. In virginem adhuc Evam irrepserat
verbum wdificatoriummortis ; invirginem
aque introducendum erat Dei Verbum
exstructorium vita;: ut quod per ejusmodi
sexum abierat in pcrditionem, per eun-
dcm sexum redigerctur in salutem. Credi-
dcrat Eva serpenti : credidit Maria Ga-
brieli. Quod illa credendo deliquit, ha;c
credcndo delevit. Feu. The parenthetical
pasaage reads like an interpolation.
 124 EV_E INOBEDIENTI__E
lib. in. humano causa facta est salutis. Et propter hoc Lex eam quse
xxxii. 1. .... .
Gxx'x!hL «esponsata erat viro, licet virgo sit adhuc, uxorem ejus qui
Mtx«.4.n" desponsaverat vocat, eam qu_e est a Maria in Evam ^recircula-
Gcn j.. 8 ,_ tionem significans : quia non aliter quod colligatum est solvere-
soetsii. ^ur^ njsj jpg-g 2 compagines alligationis reflectantur retrorsus; ut
primse conjunctiones solvantur per secundas, secundae rursus libe-
rent primas. Et evenit primam quidem compaginem a secunda
colligatione solvere, secundam vero colligationem primse solutionis
Mattxix.30, habere locum. Et propter hoc Dominus dicebat primos quidemo.
novissimos futuros et novissimos primos. Et propheta autem
Ps. xiiv. 17. hoc idem significat, dicens : Pro patribus nati sunt tibi filii.
s Primogenitus enim mortuorum natus Dominus, et in sinum suum
recipiens pristinos patres, regeneravit eos in vitam Dei, ipse
coi. Li8. Mnitium viventium factus, quoniam Adam initium morientium
factus est. Propter hoc et Lucas initium generationis a Domino
-£22. xv 2°' inchoans in Adam retulit, significans quoniam non illi hunc, sed
hic illos in Evangelium vitae regeneravit. Sic autem et Ev_e
inobedientise nodus solutionem accepit per 6 obedientiam Mariae.
Quod enim alligavit virgo Eva per incredulitatem, hoc virgo
. i 1 Maria solvit per fidem.
Luc. xv.4. 2. Necesse ergo fuit, Dominum ad perditam ovem venientem,
et tantae dispositionis recapitulationem facientem, et suum plasma
requirentem, illum ipsum hominem salvare, qui factus fuerat
secundum imaginem et similitudinem ejus, id est, Adam 6adim-
1 recirculationem, dvairepttpopav, for \a(3wv tous iraTptdpxas k.t.X. Tlie
&veirt<popav, relatio. SirEREtf renders reader may also compare the several
the word well by Zuruckbeziehung, in instances, quoted at pp. 334—336 of
English, a back-reference. The Creeds, in which the early Fathers
3 compagines, &c, rendercd into expressed the belief that Christ in Hadea
Greek : el pA) avra ra <rwdp.p.aTa Trjs proclaimed remission of sins to the spirits
£irtir\oKT}S avaaTp4rpTrTat els ra dirtcio, of patriarchsandjustmenthereconfined.
tva al irpSrepat de"trets Sta twv Sevripav See also the false gospel of Nicodemus,
avakfittivrai, k.t.\. § xviii. &c.
3 Primogenitus. The firstborn being 4 Grabe restores the word iniiium
consecrated to the Lord, the term irpu- as dirapx^, but since Adam is more
tStokos in living things expressed the properly the first of the dying, than the
same idea as d7rapxai in inanimate firstfruits, it seems preferable to con-
things, a term applied to our Lord with sider the word as simply representing
reference to the wave-offering of the apxrf.
Paschal solemnity ; see Hist. and Theol. 6 The Voss. reading, audientiam,
of the Creeds, pp. 37 5—377. The Greek dfcoV, is not an improbable one; and
perhaps ran as follows: HpuroroKos yap for pcr read ob. Cf. Gal. iii. 2.
£k veKpwv (Col. i. 18, Rev. i. 5) yeyevj)- 6 adimplentem. Ar., Clerm.,Voss.,
pAvos b Kiptos, els rbv k6\tov airov ptera- Merc. II., al. implcntem.
 IN MARIA SOLUTIO. 125
plentem tempora ejus condemnationis, quse facta fuerat propter ^ni.|IIJ-
inobedientiam, quce Pater posuit in sua potestate: quoniam et omnis ^jM),1-
dispositio salutis, qure circa hominem fuit, secundum placitum "^fi."1,
fiebat Patris, uti non vinceretur Deus, neque infirmaretur ars ejus. —
Si enim qui factus fuerat a Deo homo ut viveret, hic aniittens
vitam kcsus Ja serpente qui depravaverat eum, jam non reverte-
retur ad vitam, sed in totum projectus esset morti, victus esset
Deus, et superasset serpentis nequitia voluntatem Dei. Sed
quoniam Deus invictus et magnanimis est, magnanimem quidem
se exhibuit ad correptionem hominis et probationem omnium,
queniadmodum prsedixitnus ; per secundum autem hominem alli- Matt xh. 99.
gavit fortem, et diripuit ejus vasa, et evacuavit mortem vivificans
eum hominem qui fuerat mortificatus. Primum enim possessio-
nis ejus vas Adam factus est, quem et tenebat sub sua potestate,
hoc est, prcevaricationem inique inferens ei, et per 2 occasionem
immortalitatis mortificationem faciens in eum. Etenim promit- oen. 1«. 5.
tens futuros eos tanquam deos, quod ei non est omnino possibile,
mortem fecit in eis : unde et juste a Deo 3 recaptivatus, qui homi-
nem captivum duxerat ; solutus est autem condemnationis vin-
culis, qui captivus ductus fuerat homo.

CAP. XXXIII.
Ostensio quoniam Adam prior salvatur a Domino.
1. Hic est autem Adam, si oportet verum dicere, primiformis Jjf2'• 134>
ille homo, de quo Scriptura ait dixisse Dominum : Faciamus Gtn- '• x-
kominem ad imaginem et similitudinem nostram; nos autem omnes
ex ipso: et quoniam sumus ex ipso, propterea quoque ipsius
hiereditavimus appellationem. Cum autem salvetur homo, opor-
tet salvari eum qui prior formatus est homo. Quoniam nimis
irrationabile est, illum quidem, qui vehementer ab inimico Iresus
4est, et prior captivitatem passus est, dicere non eripi ab eo qui
vicerit inimicum, ereptos vero filios ejus, quos in eadem captivi-
tate generavit. Nec victus quidem adhuc 6 parebit inimicus, ipsis

1 Mass., St. accidentally omit a. used by the Apostle, or irporpdtrci as

• per (x-casionem, Gbabe considers
to be tlie translation of irpotpdaci. But
compare Roin. vii. 1 1, 13. There in the
Syriac, tlie word |C \S would corre-
s|»iiid either witli thu word d<pop/j.rii>, aa
cxpressed by tlie context in thia place,
and also in the opening of c. xxxv.
3 recapthatus, dyaSoiAwfleis.
* ett, MSS., but Gbabe erat.
5 i.e. a-pparcbtt.
 126 ADAM IN GENUS MALEDICTIONEM,
uriii. veteribus spoliis manentibus apud eum. Quemadmodum si hostes
Gxx'x!"' expugnaverint quosdam, et 'vinctos duxerint captivos, et multo
Mxlui.2.1- tempore in servitute possederint eos, ita ut generent apud eos ;
et aliquis dolens pro his qui servi facti sunt, eosdem hostes expug-
net : non tamen juste faciet, si filios quidem eorum qui captivi
ducti sunt, liberet de potestate eorum qui in servitutem deduxe- g. 263.
rant patres eorum, ipsos vero qui captivitatem sustinuerunt sub-
jectos relinquat inimicis, propter quos et 2 ultionem fecit ; consecu- m. 221.
tis libertatem filiis ex causa paternse vindicationis, sed 3non relictis
ipsis patribus, qui ipsam captivitatem sustinuerunt. Neque enim
infirmus est Deus neque injustus, qui opitulatus est homini et in
suam libertatem restauravit eum.
\ 2. Propter hoc et in initio transgressionis Adae, sicut enarrat
Gen. iM. 17. Scriptura, non ipsum maledixit Adam, sed terram in operibus ejus,
quemadmodum ex veteribus quidam ait : " Quoniam quidem trans-
tulit Deus maledictum in terram, ut non perseveraret in homine."
Condemnationem autem transgressionis accepit homo tsedia et
terrenum laborem, et manducare panem in sudore vultus sui, et
Gen. iii 16. converti in terram, ex qua assumtus est ; similiter autem et mulier
tsedia/et labores, et gemitus, et tristitias partus, et servitium, 4id
est, ut serviret viro suo : ut neque maledicti a Deo in totum
perirent, neque sine increpatione perseverantes Deum contemne-
rent. Omnis autem maledictio decurrit in serpentem, qui sedux-
Gen in. i4. erat eos. Et dixit, inquit, Deus serpenti : Quoniam fecisti hoc,
maledictus tu ab omnibus pecoribus, et ab omnibus bestiis terrw.
Hoc idem autem et Dominus in Evangelio, his qui a sinistris
Ma«. xxv. inveniuntur, ait: Abite maledicti in ignem cstemum, bquemprwpa-
ravit Pater meus diabolo et angelis ejus ; significans quoniam non
homini principaliter prseparatus est seternus ignis, sed ei qui seduxit
et offendere fecit hominem, 6et, inquam, qui princeps apostasiae est,
7principi abscessionis, et his angelis qui apostatse facti sunt cum
eo : quem quidem juste percipient etiam hi qui 8similiter ut illi
sine pcenitentia et sine regressu in malitise perseverant operibus.
1 vinctos, Cl., Voss. ; An. victos. 4 A mitigated servitude.
8 ultionem, An. from the Greek, 8i' 5 The reading of the Codbi BEZ.E
ous Kal r*t\v aiiivnv iirolnaev, but Cl., agrees with Iren^eus. See r. 268, note
Voss., Fetj. marg. tuitionem. 1, where the varia lectio is traeed in the
3 non, found in the MSS., is objected Syriac. Cf. p. 325, G.
to by Gkabe, but justified by Mass. 6 et, f. 1. ei.
upon no very critical ground ; oik ivei- 7AsMass. observes, an interpolation.
\tiWiivuv was perhaps read as o6k iva- 8 Similiter «< illi, indicating the
\e\€tfAfiiv(jv, bv the translator. faulty reading, bfioius ws a£ry.
 CAIN IN SEMETIPSUM INTULIT. 127
LIB. III.
xxxiv.
CAP. XXXIV, GR. III.
xxxvi.
MASS. III.
xxiii. 4.
De Cain quifratrem suum occidit.
Quemadmodum Cain, cum accepisset consilium a 1 Deo,
uti 2quiesceret in eo quod non recte divisisset eam quse erga Gen. iv. 7,
fratrem erat communicationem, sed cum zelo et malitia suspicatus
est posse dominari 3ejus, non solum 4non acquievit, sed et adjecit
peccatum super peccatum, manifestans *sententiam suam per
operationem suam. Quod enim cogitavit hoc et operatus est,
dominatus est et interfecit eum, subjiciente Deo justum injusto,
ut ille quidem 6ex iis quse passus est justus ostendatur; hic vero
per ea quse commisit, detegeretur injustus. Et ne sic quidem
mitigatus est, nec quievit super factum malum ; sed interrogatus
ubi esset 7 frater ejus, Nescio, ait ; numquid custosfratris mei sum om. iv. 9.
etjo ? extendens et multiplicans malum per responsionem. Etenim
O. '. si malum est occidere fratrem, multo pejus sic audacter et irreve-
renter respondere omnia scienti Deo, quasi possit frustrari eum.
Propter hoc et ipse maledictionem portavit, quoniam >a se pecca-
tum attulit, non reveritus Deum, neque confusus in 9parricidio.

1 Dco has the authorityofthe Clerh.,
Arcnd. and Voss. MSS. in its favour.
Grabk adopted Domino frora other
sources.
s In allusion to the LXX. trans-
lation, ovk iav opOQs TrpooeveyKTji, dpOus
5e ov StiXys, ijfj.apTes ; TjffOxacov.
3 Following the Greek construction.
4 Clerii. non tolum acquievit, sed et
accessit.
6 tvvoiav perhaps is a more Hkely
word for the original text, than either
fiovXriv or yvup.ip', as suggested by Gr.
• Clerm., Voss. j)fr ea ; but (k twv
x€ttov$6twv certainly seems the more
likcly construction. The same MSS.
read ex iis in the next line for per ea.
7 The Edd. here insert^tc^, but the
word is not read in any MS.
8 Grabe reads ad te, but allusion is
made to Cain's wilful and sullen denial
of the truth, and to hiB sin in harbour-
ing malice in his heart while offering
saorifioc to God. Tlie Greek text per-
haps had &<j> iavTov, i. e. uUro, gratuit-
ously, rendered by the translator a se;
in the word peccatum there may be a
play upon the double sense of the term
riXtSn, rifl, and sin-offering ; the original
being, 5tl i(f> iavrov ttjv a/xaprlav Trpoa-
ijveyKev, meaning, not an offering for,
but, of sin. The Clkrmont MS. has the
passage as given in the text, but Merc.
II. tulit; which, without sufScient rea-
son, has been adopted by Massuet.
9 The term found in the Clerm.,
Ar. and Voss. MSS. is restored in place
offrairicidio, as found in the Edd. The
crime of parricide alone was known to
the law, but it embraced the case of any
degree of afBnity, e. g. In ipso fraterno
parricidio nullum scelus pitetermisisse
videtur. ClC. pro Cln. II. Parricidium,
filii. LlV. VIII. 11. The author, as
subject to Roman law, may have used
the corresponding Greek term, but it is
more likcly that afitXtpoKrovia stood in
the original.
 128 MENTIUNTUR QUI DENEGANT
LIB. III.
XXXV. ]. CAP. XXXV.
GB. III.
xxxvii.
HAs&fn. Quare
Quare de
foliafici
Paradiso
circumcinxit
Adam projecit
se Adam;
Deus. Et,

1. Circa Adara autem nihil tale factum est, sed omnia in

contrarium. Ab altero enim seductus sub occasione immortali-
tatis, statim timore corripitur et absconditur : non quasi possit
effugere Deum, sed confusus, quoniam transgressus prseceptum
ps.
Prov. i. 7, IX. eius
cx. 10, ?t •> indignus
° est_ venire in conspectum
... et colloquium Dei. Timor
10- autem Domini initium intelligentice ; intellectus vero transgres-
sionis fecit poenitentiam : poenitentibus autem largitur benigni-
tatem suam Deus. Etenim per succinctorium in facto ostendit
Gen. Hi. 7. suam pcenitentiam, 1 foliis ficulneis semetipsum contegens, exsis-
tentibus et aliis foliis multis, quse minus corpus ejus vexare
potuissent: condignum tamen inobedientiae amictum fecit, con-
territus timore Dei ; et retundens petulantem carnis impetum,
quoniam indolem et puerilem amiserat sensum, et in cogitationem
pejorum venerat, frsenum continentise sibi et uxori suse circum-
dedit, timens Deum et adventum ejus exspectans, et velut tale
quid significans : Quoniam, inquit, eam quam habui a Spiritu
sanctitatis stolam amisi per inobedientiam, et nunc cognosco quod
sim dignus tali tegumento, quod delectationem quidem nullam
prsestat, mordet autem et pungit corpus. Et hoc videlicet semper
habuisset indumentum, humilians semetipsum, nisi Dominus qui
est misericors tunicas pelliceas pro foliis ficulneis induisset eos.
2. Propter hoc autem et interrogat eos, uti ad mulierem
veniret accusatio; et illam rursus interrogat, uti ad serpentera
Gen. iii. i3. transmitteret 2causam. Dixit enim quod fuerat factum : Serpens,
ait, seduxit me, et manducavi. Serpentem vero non interrogavit ;
sciebat enim eum principem transgressionis factum ; sed maledic- m. 222.
tum primo immisit in eum, uti secunda increpatione veniret in
hominem. Eum enim odivit Deus, qui seduxit hominem ; ei vero
qui seductus est, sensim paulatimque misertus est. Quapropter et
Gen. m. 23 et ejecit eum de Paradiso, et a ligno vitse longe transtulit : non in-
24 videns ei lignum vitse, quemadmodum audent squidam dicere ; sed
1 Quod quamvis fructus ficulneus sua- derim, virus istud omnino hausit a ma-
vior cateris est, at folia duriora. Philo, ligni serpentis primogenito, sicut a S.
Qu. in Gcn. i. 41. Ignatio appellatur, Simone Mago. Cl.
2 ava<t>£py rty ahlav, i. e. culpam. audent, but Voss., Fku. marg. have
3 Si Marcion id, quod hic reprehen- audet, omitting the mark of abbrevia-
diiur, asscrere aususfuit, uiifacile credi- tion. Ar. quemadmodnm quidam dicunt.
 ADiE SALUTEM. 129
miserans ejus, ut non perseveraret semper transgressor ; neque LiB.^in.
immortale esset quod esset circa eum peccatum, et malum inter- <*b^iii.
o s«. minabile et insanabile. !Prohibuit autem ejus transgressionem, ^1*^-."1
interponens mortem, et cessare faciens peccatum, finem inferens
ei per carnis resolutionem, quse fieret in terra ; uti cessans ali-
quando homo vivere peccato, et moriens ei, inciperet vivere Deo.

CAP. XXXVI.
Quid est quod a propheta dictum est, Super aspidem et
basiliscum ambulabis.

Quapropter inimicitiam posuit inter serpentem et mulierem, Gen.iii.is.

et semen ejus, observantes invicem : 2illo quidem cui morderetur
planta, et potente calcare caput inimici ; altero vero mordente, et
occidente, et interpediente ingressus hominis, quoadusque venit
semen praodestinatum calcare caput ejus, quod fuit partus Marise,
de quo ait propheta : Super aspidem et basiliscum ambulabis, et Ps. xc 13.
conculcabis leonem et draconem; significans quia illud quod erige-
retur et dilataretur adversus hominem peccatum, et 3frigidum red-
debat eum, evacuaretur cum regnante morte, et conculcaretur ab
eo in novissimis temporibus insiliens humano generi 4leo, hoc est,
Antichristus; et draconem illum serpentem vetustum alligans, et
subjiciens potestati hominis, qui fuerat victus, ad calcandam om- i.ucx.19.
nem ejus virtutem. Victus autem erat Adam, ablata ab eo omni
vita: propter hoc victo rursus inimico recepit vitam Adam; novis- ic0r. *v 2«-
sima autem inimica evacuatur mors, quae primum possederat homi-
nem. Quapropter liberato homine, /iet quod scriptum est, Absorpta icor. xv. h
est mors in victoria. 6Ubi est mors victoria tua? Ubi est mors
aculeus tuusf Quod non poterit juste dici, si non ille liberatus

Per invidiam prohibuit Adamum ab
arbore vitce gustanda, nempe ne immor-
talit fieret. Ad quce Mosis Bar-cepha
retpomump. 311, seguitur, quadamparie
Irenceo adeo consonum, ut ex eo descrip-
sisse diceres: Ea de causa, inquit, ab
arbore vitce coircuit, ne perpetuo viveret
in peccato, essetque ipsius malitia una
cumipso immortalis, <fcc. Vide ibiplura.
Grabe. Kai toOto Si 6 Qebs p.eyd\rjv
eiepyeolav Trdpeox* ro) &v$puT(p, rb p.T)
oiauuvaL avrov els rbv al&va ev apLaprla
VOL. II.
tvra, dXXa rp6Tip tivi (v bp.oiibp.aTi l£o-
piapov tZCflaXev avrbv eV tov JlapaSelirov.
Theoph. ad Aut. 11. 26.
1 4ki1>\v€ Se avrov ttjv irapd^aatv.
8 tov pjkv . . . oXov T€.
3 frigidum reddebat, dirttyufev, the
author having written dwexpvxoxrev. For
et the Clkem. MS. repeats quod.
4 AKQN (Spdnojy) niay have been
read as AEfiN.
5 The same change in the words of
Scripture recurs at p. 419, G.
9
 130 TATIANI ERROR.
lib. m. fuerit, cui primum dominata est mors. Illius enim salus, evacuatio
GR.ni. ' est mortis. Domino igitur vivificante hominem, id est ^Adam,
xxxvm. °
"tn!:"1' evacuata est et mors.

CAP. XXXVII.
Adversus Tatiani doctrinam.
Mentiuntur ergo omnes qui contradicunt ejus saluti, semper
Luc. xv. 4. seipsos excludentes a vita, in eo quod non credant inventam ovem
quse perierat. Si autem illa non est inventa, adhuc possidetur in
perditione omnis hominis generatio. Mendax ergo is qui prior
hanc sententiam, imo hanc ignorantiam et csecitatem induxit,
2Tatianus: 3connexio quidem factus omnium hsereticorum, quem-
admodum ostendimus; hoc autem a semetipso adinvenit, uti
novum aliquid prseter reliquos inferens, vacuum loquens, vacuos a g. 266.
fide auditores sibi preepararet, affectans magister haberi, tentans
i cor. xv. 22. et subinde uti hujusmodi a Paulo assidue dictis : Quoniam in
Rom. v.2o. Adam omnes morimur; ignorans autem, quoniam ubi abundavit
peccatum, superabundavit gratia. Ostenso ergo hoc manifeste,
erubescant omnes qui ab eo sunt, et 4concertant de 8Adam, quasi
magnum aliquid lucrentur, si ille non salvetur: quando magis
nihil proficiant, quemadmodum et serpens nihil profecit suadens
homini, nisi illud quod eum transgressorem ostendit, initium et
materiam apostasiae suse habens hominem; Deum autem non
6vidit. Sic et hi qui contradicunt saluti Adae, nihil proficiunt, nisi
hoc, quod semetipsos haereticos et apostatas faciunt veritatis, et
7advocatos se serpentis et mortis ostendunt.

1 See the false gospel of Nicodemus,
§ XIX. &c.
8 Tatian was a Syrian by birth, of
some renown as a rhetorician ; he esta-
blished himself at Rome, and under the
auspices of Justin M. hedid good work
for the Church, in defending the faith
from the attacks of Crescens the Cynic.
Eusebius, H. E. iv. 27, informsus that
he compiled the first harmony of the
Gospels, under the name Sib. reccrdpav,
and left a large number of writings, of
which a work against the Gentiles was
the most remarkable. After the mar-
tyrdom of Justin he swerved from the
faith, and returned to the East. The
mixture of water in the eucharistic cup
was usual in the primitive Church, but
he used no wine at all, and his followers
were called on this account Hydropara-
statae. Compare 1. 116, n. r, and I. 220.
' 3 Connexio, avp.rr\oKr).
4 Concertant, £pl£ov<ra> 'A5b.fi lrepl.
5 Hippolytus also says of Tatian:
TJy 5£ 'ASap. tpdaKet p.ri aih^eaBai, Sia rb
bpXyybv TrapaKorjs yeyovbai. Philos.
VIII. 16.
0 olScv having been read as elSev.
7 advocatos, TpoaTdras, with a play
of sound. Cf. p. 101, n. 3.
 FIDES ECCLESI^:. 131
LTB.III.
xxxviii I
CAP. XXXVIII. oH.m.x,.
xxiv. 1.
Adversus eos qui ex quacunque causa schisma faciunt.
• 1. Tbaductis igitur omnibus, qui nefandas inferunt sen-
tentias de factore et plasmatore nostro, qui et hunc mundum
fabricatus est, super quem alius Deus non est; et ipsis osten-
sionibus eversis his, qui de substantia Domini nostri, et de
dispositione quam fecit propter hominem suum, falsa docent ;
pnedicationem vero Ecclesise ^undique constantem, et sequaliter
perseverantem, et testimonium habentem a prophetis et ab
Apostolis, et ab omnibus discipulis, 2quemadmodum ostendimus,
3per initia, et medietates, et finem, et per universam Dei disposi-
tionem, et eam quoe secundum salutem hominis est 4solidam
operationem, quse est in fide nostra ; quam perceptam ab Ecclesia
ii. S33. custodimus, et quas semper a Spiritu Dei, quasi in vase bono
eximium quoddam 6depositum juvenescens, et juvenescere facieDS
ipsum vas in quo est. Hoc enim Ecclesiae creditum est Dei
munus, quemadmodum 6aspiratio plasmationi, ad hoc 'ut omnia
membra percipientia vivificentur : et in eo disposita est 8communi-
catio Christi, id est Spiritus sanctus, arrha incorruptelse, et
confirmatio fidei nostne, et scala ascensionis ad Deum. In Ecclesia icor. xu. sa
enim, inquit, posuit Deus Apostolos, prophetas, dociores, et uni-
versam reliquam operationem Spiritus : cujus non sunt participes

1 Scribes occasionally substitute syn- Bmav, solitam, would hardly be suitable.

onyms by mistake, and here the read-
ing of the Clkbm. MS. utique, indicates
ubique. We may note a precursor of
the Vincentian canon, quod semper quod
ubique quod ab omnibus.
* quemadmodum ostendimus are par-
enthetical words.
* The construction is still dependent
upon testimoniam habentem; these three
terms meaning the Prophets, Apostles,
and Church Catholic. See Plato, p. i 35 .
* Massuet reads solitam on the
authorityof theCLEBM.andVoss. MSS.,
but solidam as connected with the foun-
dation of faith is preferable, koI ttjv
rb xard crwrriplav avBpwirov ffTepeav kv~
epyciav, ttjv iv -ritTTei Tj/jtertpa, K. t. X.
Cf. cfTepcol ttj TriffTei, 1 Pet. v. 9. elio-
5 depositum. The Clerm. MS. has
dispositum, but the original no doubt
was KaKfy Tiva TapaKaraS^KTiv, as in
2 Tim. i. 14, meaning the deposit of
faith. Compare I. ii. iii.
6 Massuet, following the Clermont
MS. has ad inspirationem ; otherautho-
rity is in favour of Grabe's reading,
aspiratio, and also Bcriptural analogy ;
the idea in the writer's mind being very
perceptibly, the inspiration of the breath
of life into man, when first created.
7 Cl. omits ut ; which, however, has
escaped the Benedictine's notioe.
8 Cl. commutalio, t) (Sta) tov XpicrTov
KaraWayri, but the spirit of sanctifica-
tion is the evidence of our communion
with Christ ; it is not the atonement.
9—2
 132 DEUS OMNIUM CONDITOR
lib. iii. oranes, qui non 1 concurrunt ad Ecclesiam, sed semetipsos fraudant
»ussI-iij" a v'*a' Per senten^am malam, et operationem pessimam. Ubi
'• enim Ecclesia, ibi et Spiritus Dei; 2et ubi Spiritus Dei, illic
Ecclesia, et omnis gratia : Spiritus autem veritas. Quapropter qui
non participant eum, neque a mammillis matris nutriuntur in
vitam, neque percipiunt de corpore Christi procedentem nitidis-
jer. ». 13. simum fontem : sed effodiunt sibi lacus detritos de fossis terrenis,
et de coeno putidam bibunt aquam, effugientes fidem Ecclesise, ne
traducantur ; rejicientes vero Spiritum, ut non erudiantur.
2. Alienati vero a veritate, digne in omni volutantur errore,
fluctuati ab eo, aliter atque aliter per tempora de eisdem sentientes,
et nunquam scientiam 3stabilitam habentes, sophistse verbonim
magis volentes esse quam discipuli veritatis. Non enim sunt
mm. vii.24 fundati super 4unam petram, sed super arenam, habentem in
et26.
seipsa lapides multos. Propter hoc et multos Deos fingunt, et g. 267.
quserere quidem semper in excusatione habent, csecutiunt enim,
invenire vero nunquam possunt. Blasphemant enim fabricatorem,
hoc est, fleum qui est vere Deus, qui et prsestat invenire ; putantes
se super Deum alterum invenisse Deum, vel alteram plenitudinem,
vel alteram dispositionem. Quapropter et lumen, quod est a Deo,
non 6lucet eis, quoniam inhonoraverunt et spreverunt Deum,
'minimum arbitrantes eum, quoniam propter dilectionem suam et
immensam benignitatem in agnitionem venit hominibus: (8agni-
tionem autem non secundum magnitudinem, nec secundum sub-
stantiam ; nemo enim mensus est eam, nec palpavit ; sed
secundum illud, ut sciremus, quoniam qui fecit, et plasmavit, et
insufHationem vitae insufHavit 9in eis, et per conditionem nutrit
nos, Verbo suo confirmans, et Sapientia compingens omnia, hic
1 Cl., Voss., Feu. marg. currunt ; the Cl., which Massuet fails to note.
but Ar. concurrunt, implying hanno- 6 tov 6vtus Qebv, tcv ko.1 %apl£ovTa
nious action. eipetv.
* et ubi Spiritus Dei. By a very « Clerm. licet.
common error with the transcriber of 7 Id est i<rre/3i)/iaros Kapirbv, labis
the Clerm. MS. these four words are fructum arbitrantes eum, ut alibi passim
omitted, his eye having passed on from dicit. Mass. But in all probability the
the close of one similar combination of Greek had t}kLotov dftoOires aMv, read
words to its counterpart. This is the by the translator as rjKitrTov.
writer's weakest point; in many places 8 in, addidi auctoritate Cod.Ch. Mass.
several lines have disappeared. The particle however is not there.
3 So the Clerm., al. stabilem. 8 in is omitted by Erasm., Gall.
4 Grabe first adopted unam from and in Meeo. ii. MSS., and it would
the Ar. and Voss. MSS. It displaces not be required, the original being
vivam. The emendation is confirmed by eVe(/>tV?;<re atfrots. But f. 1. in eos.
 OMNIUM CUBAM HABET. 133
est qui
• est solus ^verus Deus:) eum vero qui
z. non. est, somniante3 xxxviii.
ltb. iii.2.
super hunc, ut magnum Deum putentur adinvemsse, quem nemo <^ssI'ini"
possit cognoscere, humano generi communicantem, nec terrena xxv- *•
administrantem : Epicuri videlicet invenientes Deum, neque sibi,
neque aliis aliquid praestantem, id est, nullius providentiam ha-
bentem.

OAP. XXXIX.
Ostensio quoniam proiridentia Dei regatur hic mundus.
Providentiam autem habet Deus omnium, propter hoc
et consilium dat : consilium autem dans adest his, qui morum
2providentiam habent. Necesse est igitur ea quae providentur et
gubernantur, cognoscere suum 3directorem: quse quidem non sunt
4irrationalia, neque vana, sed habent sensibilitatem perceptam de
providentia Dei. Et propter hoc ethnicorum quidam, qui minus
illecebris ac voluptatibus servierunt, et non in tantum supersti-
tione idolorum "coabducti sunt, providentia ejus moti licet tenuiter,
tamen conversi sunt, ut dicerent fabricatorem hujus universitatis
Patrem omnium providentem, et disponentem secundum nos
mundum.

CAP. XL.
Quoniam nequejustitia sine bonitate constare potest, neque
bonitas sine justitia. Quoniam sapiens idem et Judex.
Ostensio quod Verbum Dei etjustum, et bonum sit.
1. Rursus ut 6increpativum auferrent a Patre et judiciale, in-
dignum id Deo putantes, et sine iracundia et bonum arbitrantes
se adinvenisse Deura, alterum quidem judicare, et alterum quidem
salvare dixerunt, 7nescientes utrorumque auferentes sensum et jus-
titiam. Si enim judicialis non et bonus sit, ad 8donandum quidem
hi8 quibus debet, et ad exprobrandum his quibus oportet, neque
justus "neque sapiens videbitur judex; 10rursus bonus, si hoc
1 The Clf.rm. MS. confirms this 7 f. 1. nescienter, iyvws iKartpuv irepi-
rwuling, cf. Joh. xvii. 3. al. vere. aipovvTes vovv Kal btKaibryjTa.
* rots T&vijdwv Tcpovoovpivots. 106, n.6. 8 Cl., Voss., Feu. marff., but Ar.,
* Ci., Voss., Feu. marg., but Ar., Merc. II. addo nondum. al. ad dandum.
Mebc. 11., Edd. rectorem. 9 The Cl. has nequam, possibly from
* Clkrm., but Ar. irrationabilia. nequc quidem, oibi p.ip>.
* Clerm., Voss., but Ar. abducti. 10 ird\tv ayadds, fi touto p.bvov av tj
* rb {■wtTipnrtKbv . . . Kal rb KptTtKbv. iya"bs.
 134 IDEM JUSTUS
LIB. III. tantum sit, bonus, non et probator in quos immittat bonitatem,
xL 1.
"massSii!1 extra justitiam erit et bonitatem, et infirma bonitas ejus videbitur, m. 224.
XXY" 2' non omnes salvans, si non cum judicio fiat.
2. 1 Marcion igitur ipse dividens Deum in duo, alterum qui- a. 268.
dem bonum, et alterum judicialem dicens, ex utrisque interimit
1 MapKlcov Si 6 J1ovtlk6s . . . irri rb
dvaLbiarepov 6ppr)cras, 56o dpxds rov
rrdvros vrridero, dyadbv Tiva \iycov, Kal
tov (repov irovrjp6v. HlPPOLYT. VII. 29.
Hippolytus professes to trace the Mar-
eionite theory baek to its remote origin
in Empedocles: rj pkv otv rrpcorrj ko.1
Ka6apcoTarrj MapKlcovos atpecrLS, dyadov
Kal KaKov rrjv otioracTLV c^xovcra, 'E^7re5o-
K\iovs 7jp.iv etvac TretpavipcoTaL. The in-
troduction of a mean between the two
antagonising principles he ascribes to
one Prepon an Assyrian. 'E?rel 5i, iv
rois Kad' rjpas XP0V01S> v$v Kevthrepbv tl
inexeiprjcre MapKtcov, vrjcrrts (itoMlLLER,
I. MapKLCovtarrjs) ris lipirrLov 'AaoOpLos
rrpis' KpSrjcTLavrjv tov 'AppcivLOV iyypdtpcos
TroLr)oao-6aL \6yovs rrepi rrjs aipicretos, ovSi
tovto ffLLorrr)oopaL. Tplrrjv tpaOKtov Si-
Kaiov elvai dpxrjv Kal picrrjv dyadov Kal
KaKov reraypivrjv. k.t.\. Ph. VII. 31.
The reader will observe that Hippoly-
tus is not quite consistent with himself,
for he gives a slightly varied account in
a subsequent book. See I. 216, n. 2.
The present statement seems the most
like the truth, that to SUaiov was a sub-
sequent intercalation between the prin-
ciples of good and evil. Tertullian
also slightly varies his account; for
Marcion asserted not only the exist-
ence of two eternal intelligent principles,
but also the eternity of matter, and this
involved as well the eternity of space;
hence in one place we find the statement,
Lib. I. c. Marc. c. 6, Marcionem dis-
pares deos constiluere, alterum, judicem
ferum bellipotentem, alterum, mitem pla-
cidum et tantummodo bonum atque op-
timnm; again, Duos Ponticus deos affert,
tamquam duas symplegadas nanfragii
sui; ibid. 2; and in another these eter-
nal principles are extended by inference
to nine, in superioribus tres substantias
divinitatis (viz. the God respectively of
Christians, of the Jews, and of the Gen-
tiles), in inferioribus qualuor, (the Demi-
urge, matter, space, and evil), which with
the addition of the Christ that had
already appcared, and of the Christ still
promised by the Creator, make the
number ; and he adds, manifestam jam
fraudem Marcion patiiur ab eis, qui duos
illum deos inferreprasumunt, cum novem
assignet licet ncsciens. adv. Marc. I. 1 5 .
It does not appear, however, that Mar-
cion himself said any thing about more
than two principles of intelligent sub-
stance, though Bhodon, Eus. H. E. V.
13, referred to his follower Syneros, as
Hippolytus did to Erepon, the assertion
of three, erepoc 5e, KaO&s Kal avros 6
va&rrjs MapKttov, SOo dpxds eiarjyovvraL'
&\\ol Se rrd\LV avrwv iiri ro x&Pov ^0'
Kel\avres, 06 pbvov 5i5o, d\\d Kal rpe?s
viroridevTaL tpvtreis' tov ioriv dpxvyos
Kal rrpotjTdrrjs 'Zvviptos, KaOws ol rb Sl-
SaaKa\Lov avrov rrpofiaWSpevoL \iyov<TLV.
Hence the Marcionite Megethius, in the
Dialogue ascribed to Origen, as quoted
by GRABE, says : 'Eytli tprjpi elvai rpeis
dpxds, Qeov rbv rraripa rov XpLcrrov dya-
66v, Kal &\\ov rov 5rjp.Lovpybv, koX krepov
rov rrovrjpbv, p. 3. And p. 4, r) dyadrj dpxrj
rwv XpLcTTLav&v &px€t' V Si Srj/jLLovfyyiKrj
rtov 'lovSalcov' r) Si rrovrjpd tlov 'EOvlklov.
With the addition of malter Theodoret
counts four Marcionite principles : rir-
rapas ydp dyevvrjrovs ovtrias rcp \6ytp Sci-
T\acre, Kal rov piv iKa\ecrev dya66v re Kal
dyvcocrrov, Sv Kal rraripa rrpoorjy6pevcre rov
Kvpiov rov Si SrjpuovpySv re koI SiKacov,
SvKai rrovrjpov wv6pa£e' Kalrrpos to&tols rrjv
v\r;v KaKrjv re oCaai', Kal W &Wcp KaKip
Te\ovoav. Hcer. Fab. 1. 24. q.d. the Good,
the Just or Scvere, the Evil, and Matter.
 ET BONUS DEUS. 135

Deum. Hic enim qui judicialis, si non et bonus sit, non est lib-iu.
Deus, 1 quia Deus non est, cui bonitas desit : et ille rursus qui G^A^- xJju-
bonus, si non et judicialis, idem quod hic patietur, ut auferatur ei xxv- 3-
ne sit Deus. Quemadmodum autem et sapientem dicunt Patrem
omnium, si non et judiciale ei assignent? Si enim sapiens, et
probator est; probatori autem subest judiciale, judiciale autem
assequitur justitia, ut juste probet; justitia provocat judicium:
judicium autem, cum fit cum justitia, transmittet ad sapientiam.
Sapientia igitur prsecellet Pater super omnem humanam et angeli-
cam sapientiam, quoniam Dominus, et judex, et justus, et domi-
nator super omnes. Est enim et bonus, et misericors, et patiens,
et salvat quos oportet: neque bonum ei deficit 2juste effectum,
neque sapientia deminoratur : salvat enim quos debet salvare, et
judicat dignos judicio : neque justum immite ostenditur, prseeunte
scilicet et praecedente bonitate.
3. Qui igitur solem suum oriri facit omnibus benigne Deus, Matt v. «.
et pluit super justos et injustos, judicabit eos, qui ex sequo benig-
nitatem ejus percipientes, non 3similiter secundum dignationem
munerationis ejus conversati sunt ; sed in deliciis et luxuriis ver-
sati sunt adversus benevolentiam ejus, adhuc et blasphemantes
eum, qui tanta beneficia in eos fecerit.

CAP. XLI.
Quemadmodum reliyiosior Plato quam hceretici
ostendatur.
g. S6B. Quinus religiosior Plato ostenditur, qui eundem Deum et
justum et bonum confessus est, habentem potestatem omnium,

'O fiXv Srj ©eoy, wuTrep Kai 6 iraXaibi \6yoi, dpxyv re putodeLeg.
Kat TeXevr^v koi /u.ecra twv ovtwv dirdvrwv e%wv, 4ev6eiav
ipsum facieniem judicium, sic dicens : 6Et Deus quidem, quemad-
modum et vetus sermo est, initium, et finem, et medietates omnium
1 So Orioen says : ol 8£ ircpov Oebv qu. Tj; rov SiKalov evepyelq. ■ ■
QaaKovres irapa rbv Srjptiovpybv, SUaiov 3 i/toiws, correspondinglgi
fiev avrbv04\ovffi, Ka\ ovk dyaObv, ff<ftbSpa 4 eiOetav (yvdiptriv sc). STIEREN's in-
iotwriKws dpa Kal dafftws tvexOtvres, eV terpretation can hardly stand, Ficinus
rif xuP^teiv StKaioff6vT)v dyaObrirros, Kal reddit recta peragit, ego forsan melius
ayaObTTjTa Slxa StKaioffvvr)s. xn Ex. i. 1 7. dixerim, recta pergit. ...
' ot'8e rdyaObv Xeiiret auroy SiKalus 6 The Orphic fn^gment quoted by
yevbfitvov. Ab. however has justi effeclu, Proclusexpresses a siinilar theology. Zei)s
 136 PLATO RELIGIOSUS MAGIS
lib. iii. vepalvei, Kara <pv<riv irepnropevonevor t<£ Se dei fcvveTrerai
mass'ii'v ^'LK1 T">v ^^Xenronevccv tov delov vofiov Tifiwpoi
XXT- a' 1 <xya6<2 Se ovSeis irep\ ovSevos ovSeTroTe iyylyverai <p66vo$.
In Timaso,
29."1' ' p' quw sunt hdbens, recte perficit, secundum naturam circumiens:
hunc autem semper consequitur justitia ultrix in eos, qui deficiunt
a lege divina. Et iterum factorem et fabricatorem hujus univer-
sitatis bonum ostendit. Bono autem, inquit, nulla unquam de
quoquam nascitur invidia: hoc initium et causam fabricationis
mundi constituens bonitatem Dei ; sed non ignorantiam, nec
iEonem qui erravit, 2nec labis fructum, nec matrem plorantem et
lamentantem, nec alterum Deum vel Patrem.

CAP. XLII.

Quemadmodum secundum suam regulam qui a Valen-

tino sunt extra veritatem ostendantur.
1. Juste autem eos mater planget, talium excogitatores
Dan. xiii. 65 et adinventores : digna enim 3 commentiti sunt in capita sua, quo-
et 59, Apocr. . ° , , . .
niam mater ipsorum extra Plenitudinem est, id est, extra Dei agni-
tionem, et 4collectio eorum abortio facta est informis et sine specie:
rrpwros yivero, 7tebs Hararos dpyiKipawos, the writings of Plato, quoted by Grabb
Zei)s Ke<pa\ri, Zeits p.iaaa, hibs S' ix in his note.
rrdvra TtrvKrai. The old patriarchal a Cl. nec de labiis, al. de his.
faith, expressed by Jethro, Job, Balaam, 3 commentati et. These two words
may have becorae known to the more were first inserted in the text by Feoar-
Bpiritual intelleots of Greeoe, and have dent, but they are not found in the
been received in a purely traditional Clerm. or Ar. copies; the Voss. MS.
manner by Plato. See Pref. Remarks. has commentati alone; the Mero. II.
1 Locus est in Timao, ubi expresse ait, MSS. commenti. The play of sound
quod 6 Sr/piovpybs dya0bs, mundi opifex subsisting only in the Latin, and
bonut sit, quodque contrarium dictu nefas vanishing in the Greek, marks them
existat, pnS' elrretv tuii 0ip,is. Et alia, 0 be spurious.
habet, quibus et ista ab Irenceo allegata 4 collectio, rendered by Grabe as
continentur: \iyop.ev Sii, Si' rjv alrtav avaraais, but he omits to define the
yiveaiv, Kal rb rrav rbSe b l-vviards l-wi- sense that he attaches to the word. It
arr)aev' dya6bs r)v, aya$$ Se ovSels rrepl 18 more probably the translation of bi0(>-
ovSevbs ovSirrore iyylyverat <p0bvos' to6- p.r)p.a, which in rhetoric means an imper-
tov 5* iKrbs ijv, rrdvra 6V1 p.d\iara ifiov- fect syllogism, see Qointil. v. 14, 16,
\r)6rj yevia0ai Tapaw\r)aia abrQ. Taurrpt and collectio is also a syllogism. Collec-
Se yeviaews Kbapov p.d\iar' dv tis dpxvv tionem quse apud illum est avWoyiapiis,
KvpiwTdTrpf rrap' dvSp&v tppovLpojv drroSe- inter figuras sententiarum enumerat.
Xbpevos, bpBbrara irroSixoiT' &v. Timce. Rutil. in Quintil. IX. 2. Cf. also Seneo.
p. 29. Compare also other passages from Ep. xlviii. Cl. factus cst.
 QUAM GNOSTICORUM ASSECL.32. 137
nihil enim de veritate apprehendit ; in vacuum et in umbram deci- lib. m.
dit; vacua enim 'doctrina ipsorum et intenebrata: et Horus eam GRiii iw.
* MASS. III.
non permisit Hntroire in Pleroma; non enim recepit eos 2Spiritus in xxv6'
refrigerium. Pater enim ipsorum ignorantiam generans, mortis
o »70. spassiones in eis operatus est. Hsec non nos diffamamus, sed ipsi
confirmant, ipsi docent, gloriantur in ipsis, <altum sentiunt de ma-
tre, quam sine patre dicunt genitam, hoc est sine Deo, 6fceminam
a foemina, quod est ex errantia corruptelam.
2. Nos autem precamur non perseverare eos in fovea, quam
ipsi foderunt, sed segregari ab hujusmodi matre, et exire a Bytho,
et absistere a vacuo, et umbram derelinquere : et legitime eos
generari conversos ad Ecclesiam Dei, et formari Christum in eis,
et cognoscere eos fabricatorem et factorem hujus universitatis,
solum verum Deum et Dominum omnium. Haec precamur de
illis, 6utilius eos diligentes, quam ipsi semetipsos putant diligere.
Quse enim est a nobis dilectio, cum sit vera, salutaris est eis si
quidem eam recipiant. Est enim austero medicamini similis, absu-
mens 7 improbiorem ac superfluam vulneris carnem : elationem enim
illorum et inflationem evacuat. Quapropter tentantes 8omni vir-
tute manum porrigere eis, non taedebit nos. 9Prorogavimus autem
super hsec quse dicta sunt, in sequenti libro Domini sermones
inferre, si quos ex his per ipsam Christi doctrinam convincentes,
suadere possimus cessare ab ejusmodi errore, et absistere ab ea
blasphemia, quse est in fabricatorem ipsorum, qui et solus est
Deus, et Pater Domini nostri Jesu Christi. Amen.

1 doctrina, Xwpta, cf. Horus eam non
permisit, a.uil. 33.11. iii.vii. Ab. interiore.
* Spiritus, a name given to Acha-
moth, I. 33, 46.
* Cl., Voss., Vet., tA toO 6avi.Tov
rd6n, Ab. et regenerans,...passionem.
* altum. Cf. I. 4, n. 4. II. 276. 1.
* fceminam afatmina, cf. I. 163. I.
* Cl. ut illiut, xpyvTt>TCpo'' afrrois
0i\oiVrf s 17 iavrovs Sokovoi (pi\etv.
7 improbiorem. This word was restor-
ed to the text from the Ab. by Gr., but
rejected by Massuet for impropriorem,
which can make no sense, and the MS.
authority for the word is insumcient.
Improbut is used in Latin of that which
is excessive and redundant; so Plin.
xiv. 1. Vites improbo reptatu pampino-
rumque superfiuitate atria media com-
plentes. Here it is used in the patholo-
gical sense of proud fiesh. Ab. carnis.
8 iravTohwan&s.
9 Clkbm. prorogabimus. A». praro-
gavimus.

VOL. II. 9—5

 ARGUMENTA CAPITUM

LIBEI QUAKTI

CONTRA H^EESES.

CA»- PiO.
I. Qstensio quoniam Dominus unum solum Deum et Patrem
cognoscebat ....... 146
II. Qucestio de eo, quid sit, confiteor tibi Paler Domine cceli et
terrce ........ 147
III. Ostensio quod perMoysem legisdatio sermones sint Christi.
Expositio parabolat Divitis et pauperis Lazari . . 148
IV. Ostensio quoniam coslum quidem et terra transient, Do-
minus autem qui fecit ea, manet in osternum : et ipse
Pater est Domini nostri ..... 149
V. Quare derelicta est Hierosolyma . . . . 151
VI. Ostensio quod temporalis lex data sit : Qucb causa est
quod ccelum et terra transient . . . .152
VII. Ostensio quoniam Christus est, qui tuperinducit diem velut
clibanum ardentem . . . . . .153
VIII. Ostensio eundem Deum et prossentia et mterna fecisse . 154
IX. Quemadmodum Dominus eum qui de rubo locutus est ad
Moysem confitetur esse Deum viventium . . . 155
X. Quoniam Abraham vidit Christum ; Quoniam una est et
eadem Abrahce fides, et nostra . . . .156
XI. Quid est quod nemo cognoscit Patrem nisi Filius, et per
quot occasiones revelat Filius Patrem . . . 168
XII. Quemadmodum Abraham a Verbo doctus est . . 162
XIII. Quemadmodum promissionem quam promisit Deus Abra-
hos, Christus perfecit ...... 163
XIV. Quare Judcei abscesserunt a Deo .... 164
9—6
140 AEGUMENTA CAPITUM
CAP. »AO.
XV. Ostensio quoniam Abraham hmreditate percipit regnum
coelorum ........ 166
XVI. Quoniam Dominus Sabbatis curans secundum Legem
faciebat ........ ib.
XVII. Quoniam non contra Legem faciebant discipuli Domini
sabbatis spicas legentes : et quoniam Levita) omnes dis-
cipuli Domini ....... 168
XVIII. Ostensio unius et ejusdem substantix esse ea quce secun-
dum Legem sunt, et ea qum secundum Evangelium :
et quemadmodum novum Testamentum prmdicatum est
a Prophetis ....... 168
XIX. Quid est, Plus quam templum, et, Plus quam Salomon
hio 169
XX. Quemadmodum Moyses adventum Christi significavit, et
tempus passionis et locum in quo passus est . . 172
XXI. Quoniam et prophetm, et justi, ante adventum Domini,
cognoverunt adventum ejus . . . . .174
XXII. Quemadmodum seniorum traditio contraria erat Legi quce
data est per Moysem . . . . . .177
XXIII. De Pharisaica lege: quos sunt particularia prcecepta, et
qua! catholica ....... 178
XXIV. Quemadmodum Dominus, quos de Lege comprehendeban-
tur, superextendit discipulis et non dissolvit : et secun-
dum quidplus abundat justitia nostra, quam Scribarum
et Pharisoeonxm ...... 180
XXV. Quare fecit Deus hominem, et patres elegit, et nos vocavit,
et quid prwstat ea quoB est ad Deum servitus, et quare
talis lex populo data est . . . . • 184
XXVI. Quemadmodum in popxdo priore, et in Ecclesia quosdam
praecepta propter duritiam et inobedientiam hominum
data sunt ....... 187
XXVII. Quare circumcisio data est populo, et observatio sabbato-
rum, et quam habent recapitulationem . . . 189
XXVIII. In quo differt Decalogus a reliquis proeceptis . .191
XXIX. Ostensio quoniam non propter se, nec indigens Deus deser-
vitione eorum, Leviticam proecepit legem : quid enim
requirit Deus ab homine, nullius indigenst . . 193
 LIBRI QUARTI CONTRA HiERESES. 141
oxp. na.
XXX. Quemadmodum Nomen Domini nostri Jesu Christi pro-
prium Patris ostenditur ..... 200
XXXI. De sacrificiis et oblationibus, et qui sunt qui in veritate
oferunt 201
XXXII. Quorum typum accipiebat populus .... 210
XXXIII. Quemadmodwm investigabilis et incomprehensibilis osten-
ditur is, qui hanc quae secundum nos est condidit
creaturam ....... 211
XXXIV. Secundum quid notus Deus, et quod ipse Pater condilor
omnium per suas manus formavit hominem: et quem-
admodum per actus prophetabant prophetce futura . 212
XXXV. Quemadmodum in Abraham proefigurabatur fides nostra,
et quos est expositio eorum quosfacta sunt a Patribus . 225
XXXVI. Quare lavit pedes discipulorum Dominus, et quare dk-
cumbentibus: et quod ipse similiter ante omnes Deus
ostenditur ....... 228
XXXVII. De eo quod ait, non vos laborastis : alii laboraverunt, et
vos in laborem eorum introistis .... 230
XXXVIII. Quare Paulus dicit se plus quam omnes laborasse . . 231
XXXIX. Quemadmodum in circumcisione, et prosputio, et fide unus
Pater ostenditur ...... 233
XL. Quid est thesaurus absconditus in agro, et quod sola
Ecclesia recte legat Scripturas .... 234
XLI. De Presbyteris injustis ...... 236
XLH. Quibus Doctoribus utendum est: de his peccatis, quo3 ab
antiquis gesta sunt ...... 238
XLIII. De transgressione populi ...... 243
XLIV. Ostensio quod unum et idem sit Verbum Dei, dispunctor
veterum et novorum ...... 244
XLV. Seeundum quid induravit Deus cor Pharaonis et mini-
strorum ejus ....... 246
XLVI. Quare secundum jussum Dei vasa ab ^Egyptiis sumsit
populus in exodo, et ex ipsis tabernaculum in eremo
fabricavit ....... 248
XLVIL Quemadmodum una et eadem popidi profectio ex JEgypto,
et Ecclesios ex gentibus ostenditur .... 251
142 ARGUMENTA CAPITUM
CAP. PAO.
XLVIII. Ostensio gmerationis Lot ex filiabus suis . . . 252
XLIX. Ostensio unum et eundem esse Deum Patrem nostrum et
illorum ........ 254
L. Quis est spiritalis discipulus, qui judicat quidem omnes,
ipse aulem a nemine judicatur: et qui sunt quijudican-
tur. Quemadmodum judicabuntur gentes. Quemad-
modum judicabuntnr Judosi. Ostensio quoniam duos
adventus Christi prophetoe annuntiaverunt . . 256
LI. Quemadmodum judicabuntur qui a Marcione sunt.
Quomodo judicabuntur hi qui sunt a Valentino, et
reliqui Onostici ...... 257
LII. Quemadmodum judicabuntur Ebionitce. Quemadmodum
judicabuntur qui putative dicunt Dominum apparuisse.
Quemadmodum judicabuntur pseudoprophetce . . 259
LIII. Quemadmodum judicabuntur qui schismata operantur, et
omnes qui se segregant ab Ecclesia : et quemadmodum
omnia constant ei qui est Ecclesiasticus . . . 261
LIV. Ostensio quod Ecclesia non tantum perfectam habeat dilec-
tionem, sed quoniam et Spiritus Dei super eam re-
quiescit ........ 263
LV. Quomodo prophetce membra Christi sunt, et quemadmodum
unusquisque eorum, secundum quod erat membrum,
secundum hoc et prophetavit: et quomodo prophetm
omnia prcedixerunt, qucecunque Christus operatus est:
et quod ab uno et eodem Deo prophetce et Christus . 264
LVI. Adversus eos qui dicunt, quid novi veniens attulit Christusf
et, quoniam omnia quce prophelce prcedixerunt, Christus
adimplevit ....... 269
LVII. Adversus eos qui dicunt, qucedam a summitate dixisse
prophetas, quosdam vero a mundi fabricatore: et,
Quemadmodum de iisdem ipsis dictis discrepant a semet-
. ipsis, qui sunt a Valentino ..... 273
LVIII. Ostensio de Domini sermonibus confitentis se a Deo Patre
missum, a quo et prophetce venerunt et patres electi
sunt ........ 276
LIX. Ostensio quod homo liber sit et suce potestatis, ad hoc ut a
se eligere possit meliora et contraria . . . 285
LX. Ostensio quod non natura quidam boni sint, quidam vero
. mali, sed quod in hominis electione sit bonum . . 286
 LIBRI QUARTI CONTRA H-SRESES. 143
CAP. PAO.
LXI. Qum eausa fuerit, quod non ab initio perfectus factus est
homo ........ 289
LXII. Secundum quid omnia qum facta sunt indigent perfecto,
et unde est indigentia ...... 292
LXIII. Quid est quod o Pauh dicitur, Lao vobis potum dedi, non
escam ........ 294
LXIV. Qucb est agnitio boni et mali, et quemadmodum, homo cum
indicto audiens fuisset, invaluit Deus, per dicto audien-
tiam meliorem fieri hominem .... 298
LXV. Quid est quod a propheta dictum est, Ego Deus zelans,
faciens pacem et condens mala .... 301
LXVI. Ostensio quod non alius est qui requiem dat Pater,
alius autem qui ignem prmparavit Deus, sed unus et
idem ........ 302
LXVII. Quare angeli diaboli, etfdii nequitioe dicti sunt . . 304
LXVIII. Qui illi, et ob quam causam progenies viperarum, qui non
obediunt Evangelio ...... 305
 SANCTI IEENtEI

CONTRA HJIRESES.

LIBER IV.
PRMFA TIO.
1. Hunc quartum librum, dilectissime, transmittens tibi g. 274.
operis quod est de 1 detectione et eversione falsse cognitionis, m. 227.
quemadmodum promisimus, per Domini sermones ea quse prae-
diximus 2 confirmabimus, uti et tu, sicut postulasti, undique a
nobis accipias occasiones ad confutandos omnes hsereticos, et
eos omnimodo retusos non longius sinas in erroris 3procedere
profundum, neque ignorantiae preefocari pelago, sed convertens
eos in veritatis portum, facias suam percipere salutem. Eum
autem qui velit eos convertere, oportet diligenter scire regulas
sive argumenta ipsorum. Nec enim possibile est alicui curare
quosdam male habentes, qui ignorat 4 passionem eorum qui male
valent. Quapropter hi qui ante nos fuerunt, et quidem multo
nobis meliores, non tamen satis potuerunt contradicere his qui
sunt a Valentino, quia ignorabant regulam ipsorum, quam nos cum
omni diligentia in primo libro 5tibi tradidimus ; °in quo et osten-
dimus doctrinam eorum recapitulationem esse omnium hsereti-
corum. 7Quapropter et in secundo tamquam speculum habuimus
eos totius eversionis. Qui enim 8 his contradicunt secundum quod
oportet, contradicunt omnibus qui sunt malse sententise ; et qui
hos 9evertunt, evertunt omnem haeresim.
2. Super omnes est enim blasphema regula ipsorum, quando-
quidem factorem et fabricatorem, qui est unus Deus, secundum
quod ostendimus, de labe sive defectione 10 eum emissum dicunt.
1 The title indicated, Vol. I. 250, 4 See 1. 98, 243.
and in the Syriac Fragments at the end. 7 See I. 369.
3 confirmabimus is found also in the 8 The Clerm. omits hit; and the
Clerm., al. eonfirmavimus. Greek verb may have been used abso-
8 procedere, Clebm., Voss. <p6iaai, lutely, e.g. diriX^yon-fs yap dedrrws, qui
seems more natural than the Ar. read- ut decet disputant.
ing procidere, irpowlirTav, the metaphor 9 MSS. evertent. Stieren by mistake
being from the ocean deep. hoe.
4 t6 ir&$ot t&v Kaxiot txbvruv. 10 eum, to be merged perhaps in the
e tibi, Cl., not in the An. andVoss. following syllable.
 PRiEFATIO. 145

Blasphemant autem et in Dominum nostrum, abscindentes et divi- lib. iv.

dentes Jesum a Christo, et Christum a Salvatore, et Salvatorem
rursum a Verbo, et Verbum ab Unigenito. Et quemadmodum
fabricatorem ex labe sive defectione emissum dicunt, sic ["et
Christum et Spiritum sanctum propter labem emissum docuerunt,
et Salvatorem ab his iEonibus qui 1 a labe emissi sunt, fructifi-
o. 273. cationem esse ; ut nil sit apud eos sine blasphemia. In eo igitur
qui ante hunc est libro ostensa est de his omnibus sententia Apo-
stolorum, quoniam non solum nihil tale senserunt qui ab initio Luc. l 2.
sspeculatores et ministri fuerunt verbi veritatis ; sed et prscdicave-
m. S28. runt nobis fugere hujusmodi sententias, Spiritu providentes eos qui
seducturi erant simpliciores.
3. Quemadmodum enim serpens Evam seduxit, promittens ei Gcn- |U- *•
quod non habebat ipse; sic et 3hi prsetendentes majorem agniti-
onem et mysteria inenarrabilia, et promittentes eam quam dicunt
intra Pleroma esse receptionem, in mortem demergunt sibi cre-
dentes, apostatas eos constituentes ab eo qui eos fecit. Et tunc
quidem apostata angelus per serpentem inobedientiam hominum Apoc. xii. 9;
operatus, existimavit latere se Dominum: quapropter eandem ei
formam et appellationem tribuit Deus. Nunc autem, quoniam
novissima sunt tempora, extenditur malum in homines, non solum
apostatas eos faciens, sed et blasphemos in plasmatorem instituit
multis machinationibus, id est, per omnes hsereticos qui prsedicti
sunt. Hi enim omnes, quamvis ex differentibus locis egrediantur,
et differentia doceant, in idem tamen blasphemiae concurrunt pro-
positum, letaliter vulnerantes, docendo blasphemiam in Deum
factorem et nutritorem nostrum, et derogando salutem hominis.
Homo est autem temperatio animas et carnis, qui secundum simi-
litudinem Dei formatus est, et per manus ejus plasmatus est, hoc
est, per Filium et Spiritum 4sanctum, quibus et dixit: Faciamus »<«•• ««•
hominem. Hoc ergo propositum est ejus qui vitae nostrae invidet,

1 The entire Pleroma, in a modified
degree, emanated in Labe. Tlie rdSoi
of Sophia was aboriginal, and pervaded
the entire body of ^Eons. See Vol. i.
14, 16, n. 5, 309, n. 4, 321, and Teet.
c. Val. 9.
* speculatores et ministri. 'Et«tk6-
rous Kal StattSrotf Grcece Irenceum scrip-
tistc conjectavit in marffine tui Irenati
Rtrerendm admodum Pearsonut. Sed
mihi nullum dMum est, quin ab Irenao
dicti sint ol dV dpxv* avT6irrat ical
iirnperai yevduevoi rov \6yov, ex Luc. i.
2, qitem locum idcirco subnotare visum
fuit. Grabe. So the Syriao has
spectatores.
3 In allusion to the Ophite, I. 141.
4 Sanctum is inserted from the Cl. MS.
Obs. again the great tenet of our faith.
 146 IN EVANGELIIS OSTENDITUR
lib.iv. incredulos suse.salutis efficere homines, et blasphemos in plasma-
mass^iv *orem Deum. Qusecunque enim cum gravitate summa dixerint
'■ *• omnes hseretici, in ultimum ad hoc deveniunt, ut blasphement
fabricatorem, et contradicant saluti plasmatis Dei, quod quidem
est caro : propter quam omnem dispositionein fecisse Filium Dei,
multis modis ostendimus, et manifestavimus neminem alium Deum
appellari a Scripturis, nisi Patrem omnium, et Filium, et 1 eos qui
adoptionem habent.

CAP. I.
Ostensio quoniam Dominus unum solum Deum et Patrem
cognoscebat.
,'/• 1. Oum sit igitur hoc firmum et constans, neminem alterum
Deum et Dominum a Spiritu prsedicatum, nisi eum qui dominatur
ps.ixxxi. 6. omnium Deus, cum Verbo suo, et ^eos qui adoptionis Spiritum
accipiunt, hoc est, eos qui credunt in unum et verum Deum, et
Christum Jesum Filium Dei ; similiter et Apostolos neminem
alium a semetipsis Deum appellasse, aut Dominum cognominasse;
multo autem magis Dominum nostrum, qui et nobis praecepit
Matt.xxiii.9. neminem Patrem confiteri, nisi eum qui est in ccelis, qui est unus
Deus, et unus Pater : manifeste falsa ostenduntur ea quse dicunt
circumventores et perversissimi sophistse, dicentes naturaliter et
Deum et Patrem esse, quem ipsi adinvenerunt; Demiurgum vero
naturaliter neque Deum, neque Patrem esse, sed verbo tenus dici,
eo quod dominetur 2conditionis, sicut dicunt perversi 8grammatici,
4excogitantes in Deum: et doctrinam quidem Christi praetermit- g.
tentes, et a semetipsis autem falsa divinantes, adversus universam
Dei dispositionem argumentantur. Etenim iEonas suos, et deos
6et patres et dominos, adhuc etiam et ccelos vocari dicunt, cum
Matre sua, quam et Herrani et Hierusalem appellant, multisque
aliis vocabulis eam cognominantes.
2. Cui autem non sit manifestum, quoniam si Dominus multos
patres scisset et deos, non prsecepisset discipulis suis unum scire
Deum, et hunc eundem solum vocare Patrem ? Sed potius dis-
joh. x. 35. tinxit eos qui sunt verbo tenus dii, ab eo qui sit vere Deus, ut
1 See j). 21, n. 5. dorw perversissimi sophistce, 147.
2 conditionis, Cl., Voss. 8ti Kparet 4 lirivoovvTes Kara Tbp Oeiv.
tt}s Krio-eus, al. conditioni. Cf. 141, n.2. - 5 Cl. omita et.
3 grammatici, Mythologians, Pan- 6 terram, I. 46, and 368, n. 2.
 UNUS DEUS PATER. 147
non errent secundum doctrinam ejus, neque alterum pro altero lib.^iv.
audiant. Si autem nobis quidem prsecepit unum vocare Patrem ^s!vjy-
et Deum, ipse autem interdum alteros confitetur patres et deos U2-
eodem modo, alia quidem priecipiens videbitur discipulis, alia vero
ipse faciens. Non est autem hoc magistri boni, sed seductoris et
invidi. Et Apostoli autem secundum eos transgressores osten-
duntur prsecepti, Demiurgum Deum et Dominum et Patrem
confitentes, quemadmodum ostendimus, si non hic solus est Deus
et Pater. Jesus ergo transgressionis auctor et magister erit eis,
qui prsecepit unum vocari Patrem, imponens eis necessitatem De-
miurgum confiteri suum Patrem, quemadmodum ostensum est.

CAP. II.
Qucestio de eo quid sit, confiteor tibi Pater Domine cceli
et terrce.
■ M.829. Moyses igitur recapitulationem universse legis, quam acce-
perat a Demiurgo, in Deuteronomio faciens, sic ait : Attende Deut xxxii.
coelum, et loquar : et audiat terra verba ex ore meo. Bursum
David adjutorium suum dicens a Domino fieri : Adjutorium, in- ps. cxxM. &
quit, meum a Domino, qui fecit ccelum et terram. Et Esaias
confitetur a ]Deo, qui fecit ccelum et terram et 2dominatur
eorum, fieri sermones : Audi, inquit, cozlum, et auribus percipe Esai. i. 2.
terra, quoniam Dominus locutus est. Et iterum : Sic ait Dominus Esai. xm. 5.
Deus qui fecit cwlum, et affixit illud ; qui confirmamt terram, et
quce in ea sunt : et qui dat afflatum populo, qui est super eam, et
spiritum his qui calcant illam. Kursum Dominus noster Jesus
Christus eundem hunc Patrem suum confitetur, in eo quod dicit :
Confteor tibi Pater, Domine cceli et terrw. Quem Patrem volunt m»u. xi. 25,
nos audire hi, qui sunt Pandorae perversissimi sophistae ? Utrum- et
ne Bythum, quem a semetipsis finxerunt ; an Matrem eorum ;
an Unigenitum ? An quem Marcionitse, vel caeteri adinvenerunt
Deum ? (quem quidem non esse Deum, per multa demonstfavimus)
an, quod est verum, fabricatorem coeli et terrse ? quem et pro-
pheta: praedicaverunt, quem et Christus suum Patrem confitetur,
quem et Iex annuntiat, dicens: Audi Israel! Dominus Deus Deut. vi 4.
3 tuus *Deus unus est.
1 Clerm., An.,Voss. Dco. Gr. Do- 3 LXX. Tj^iwf.
mino. 4 Deus added by Grabe frora the
' dominatur eorum, cf. 146, n. 2. Ar. MS.
 148 EX EVANGELIIS

LIB. IV.
iii. 1.
GB. IV. iii. „
MASS.IV. CAP. III.
ii. 3.
Ostensio quod per Moysem legisdatio sermones sint
Christi. Expositio parabola Divitis et pauperis
Lazari.

1. Quoniam autem Moysi literse verba sint Christi, ipse ait ad g. 277.
Judseos, quemadmodum Johannes in Evangelio commemoratus
joh. v. 46, est : Si credidissetis Moysi, credidissetis et mihi : de me enim ille
scripsit. Si autem illius literis non creditis, 1 neque meis sermonibus
credetis. Manifestissime significans Moysi literas suos esse ser-
mones. Ergo si Moysi, et reliquorum sine dubio prophetarum
sermones ipsius sunt, quemadmodum demonstravimus. Et iterum
ipse Dominus ostendit Abraham dixisse diviti de his omnibus. qui
Luc. xvi. 31. adhuc erant in vita : Si Moysi et prophetis non obediunt, nec si quis
a mortuis resurgens ad illos eat, 2credent ei.
2. Non autem fabulam retulit nobis pauperis et divitis ; sed
primum quidem docuit neminem oportere deliciis uti, neque in
secularibus oblectamentis et multis epulis degentes, servire suis
luc. xvi. 19. voluptatibus, et oblivisci Deum. Erat enim, inquit, dives, qui ves-
tiebatur purpuram et byssum, et 3 delectabatur epulis splendidis. De
E«ai. v. 12. talibus autem et per Esaiam dixit Spiritus : Gum citharis, et tym-
panis, et psalteriis, et tibiis vinum bibunt: opera autem Dei non
vntuentur, et opera manuum ejus non considerant. Ne ergo in
eandem pcenam cum his veniamus, finem eorum ostendit Dominus ;
simul significans, quod obedientes Moysi et prophetis crederent in
eum quem ipsi prsedicassent Dei Filium, qui resurrexit a mortuis,
et vitam nobis donat, et demonstrat ex una substantia esse 4omnia,
id est Abraham, et Moysem, et prophetas, etiam ipsum Do-
minum qui resurrexit a mortuis, in quem credunt et multi qui
sunt ex circumcisione, qui et Moysem et prophetas audiunt prse-
dicantes adventum Filii Dei. Qui autem 5spernunt, ab altera
coios. i. 18. substantia eos esse dicunt, neque primogenitum mortuorum sciunt ;
separatim Christum intelligentes, tamquam impassibilem perseve-
1 Gr. *-£>$ toU i/ioTs pijjuoo-t viffTei- wpuis.
<reTe > 4 ix /uas oiV/as elKOi jrdWa l. {irAv-
3 credent ei. So Syr. .1 V/i .rnVn ras).
•Ol-i « spernunt, ab, Ch., Voss. The Ab.
3 Gr. ei<t>pau>6/Mros na9' inxipav \ap.- MS. has diipernunt, et ab.
 ARGUMENTA. 149
rantem, et separatim eum qui passus est Jesum. Non enim a mb. iv.
Patre accipiunt cognoscere Filium, nec a Filio discunt Patrem, mass.Viv.'
manifeste et sine parabolis 1 eum Deum, qui est vere, docente. u a"

CAP. IV.
Ostensio quoniam ccelum quidem et terra transient, Do-
minus autem qui fecit ea, manet in ceternum : et
ipse Pater est Domini nostra. t 4 b iJ*'

o. »7a 1. iVs, inquit, juraveritis in totum, neque in ccelwm, quoniam Mattv.34,

thronus est Dei : neque in terram, quoniam scabellum est pedum
ejus: neque per Hierusalem, quoniam civitas est magni regis.
Haec enim in fabricatorem manifeste dicta sunt, quemadmodum et
Esaias ait: Coelum mihi sedes est, 2terra suppedaneum Bni. uvi. i.
msorum. Et prseter hunc alius non est Deus ; cseterum a Do-
mino neque Deus, neque magnus rex diceretur : hujusmodi enim
nec comparationem, nec ullam recipit superlationem. Qui enim
super se habet aliquem superiorem, et sub alterius potestate est,
hic neque Deus neque magnus rex dici potest. / Sed nec per
ironiam quidem hsec dicta esse, poterunt dicere, cum convincantur
3ab ipsis dictis, quoniam in veritate dicta sunt. Etenim veritas
erat ipse qui loquebatur, et vere vindicabat suam domum, proji-
ciens ex ea nummularios, qui et emebant et vendebant, dicens eis :
Scriptum est, Domus mea domus orationis vocabitur ; vos autem Matt xxi. n
fecistis eam speluncam latronum. Et quam causam habuit hoc
facere et dicere, et domum suam vindicare, si alterum Deum
annuntiabat ? sed ut ostenderet transgressores paternse Legis ;
neque enim domum incusabat, neque legem reprehendebat, quam Matt. v. 17.
m. 2». venerat adimplere ; sed eos qui non bene utebantur domo, et eos
qui legem transgrediebantur, arguebat. Et ideo Scribse et Pha-
risaei, qui cceperant a temporibus legis contemnere Deum, nec
Verbum ejus receperunt, id est, non crediderunt Christo, de qui-
bus Esaias ait : Principes tui 4 indicto-audientes sunt, socii furum, Esai. i. 23.

1 rbv iXnOws 6vra Ot6v. 4 The Hebrew is LVTrtD, LXX.

* Terra. Vox autem, unico a abbre-
riata, occarione ejusdem litereeprtzcedentit
excidiaee videtur. Grabe. Or, since the
Vatican text reads koI and not ij Se,
et was very probably merged in ett.
3 Cl. omits ab i. d. quomam.
dir«0oO»res. The translator in other
passages has indicto-audientes for in-
obedientes, and 348, 1. 3, G. indicto-au-
dientiam for inobedientiam. See 319, G.
and 384, G. ; dicto-audientia also, for
obedientia, occurs in the same page, G.
 150 CCELUM ET TERRA TRANSIENT
lib. iv. diligentes munera, sectantes retributionem, pupittis non judicantes, et
MAssViv' fadici'wn> viduarum non attendentes. Et Hieremias autem similiter :
a6- Qui prwsunt, inquit, populo meo, rne nesciebant : jilii insensati et
jer. iv. 22. imprudentes sunt, sapientes sunt in malefaciendo, bene autem facere
non cognoverunt.
2. Quotquot autem timebant Deum, et solliciti erant eirca
legem ejus, ipsi accucurrerunt Christo, et salvati sunt omnes : Ite,
Matt. x. 6. enim inquit discipulis, ad oves quw perierunt domus Israel. Et
Samaritae autem, inquit, cum mansisset Dominus apud eos biduo,
joh. iv. 4i, multo plures crediderunt propter sermones ejus, et mulieri dicebant,
Jam non propter tuam loquelam credimus: ipsi lenim audivi?nus,
et scimus quoniam Mc est vere Salvator mundi. Et Paulus autem
Ga™iiiXi2426' a'*: ^ s*c omm*g Israel> salvabitur. Sed et legem paedagogum
nostrum in 2 Christum Jesum dixit. Non ergo quorundam infide-
litatem legi adscribant : non enim lex prohibebat eos credere in
Num. xxi. 8. FiliumDei, sed et adhortabatur, dicens, 3non aliter salvari homines
ab antiqua serpentis plaga, nisi credant in eum, qui secundum
joh. xM.^32. similitudinem carnis peccati in ligno martyrii exaltatur a terra,
et 4omnia trahit ad se, et vivificat mortuos.
3. Quoniam malignantes dicunt : si enim ccelum thronus Dei g.
est, et terra suppedaneum ejus, dictum est autem prseterire ccelum
luc. xxi. 33. et terram, hisque prsetereuntibus 5oportere etiam hunc Deum,
qui super sedeat, prseterire ; et ideo non hunc esse Deum qui sit
super omnia; primo quidem nesciunt quid sit ccelum thronus,
et terra suppedaneum. Nec enim sciunt quid sit Deus, sed
putant 6eum more hominis sedere, et contineri, non autem conti-

1 Geabb inserts enim from the Voss. in ligno martyrii exaltatus a terra, et
MS., but it is also found in the Clbrm. : omnia traxit ad se, et vivificavit mor-
the Gr. T. and Syr. confirm it. tuos. Feuaed. The last vrords ei vivi-
2 Christum is placed first as in the ficat mortuos, are omitted in the Clbem.
Cleemont copy ; possibly Jeswm was a MS.
subsequent addition. 4 Omnia trahit ad se. Ex hoc loco
3 Non aliter salvari. Augustinus [etp. 88,] colligo, Irenceum, non irdvTas,
pro ussertionc peccati originalis adversus sed iravra legisse, quomodo et alii Patres
Julianum Pelagianum decertans, inter ac Codices MSS. kabent. Geabe. The
undecim Patrum antiquiorum sententias, Syriac seems to have read irdvra, but
quas Pelagianis opponit, hujus loci ita
meminit Lib. I. cap. i. Irenseus Lug- renders it as the masc. sing. ■ m 1
dunensis Episcopus, non longe a tem- «numquemque.
poribus Apostolorum fuit. Isteait, non 5 oportere, Cl., Ae. and Voss. MSS.
aliter salvari homines ab antiqua ser- Edd. earlier than Geabe, oportet.
pentis plaga, nisi credant in eum, qui 6 eum. This word is omitted in the
secundum similitudinem carnis peecati Clbem. MS.
 DOMINUS PERMANET. 151
nere. Sed et pneteritionem coeli et terrse ignorant : Paulus autem lib.iv iv.a
. . . . . . GR IV. vi.
non ignoravit, dicens: ^Prwterit enim figura hujus mundi. Deinde MA.ss- iv.
qusestionein
^ ipsorum
r , solvit
_ David.
. Figura
° enim
, hujus
J mundi lCor. vii.31.
prsetereunte, non solum Deum ait perseverare, sed et servos ejus,
in centesimo primo psalmo dicens ita: Initio terram tu fiundasti]*™-25'2'*
Domine, et opera manuum tuarum sunt cozli. Ipsi peribunt ; tu
autem perseverabis, et omnes sicut vestimentum veterascent, et sicut
cooperimentum 2mutabis eos, et mutabuntur. Tu autem idem3
es, et anni tui non deficient. Filii servorum tuorum inhabitabunt,
et semen eorum in ceternum dirigetur ; manifeste ostendens quae
sint qme prsetereunt, et quis est qui semper perseverat, Deus cum
servis suis. Et Esaias autem similiter: Allevate, inquit, oculos _ai. u. 6.
vestros in cozlum, et attendite in terram deorsum, quoniam cozlum
sicut fiumus 4confirmatum est, terra autem sicut vestimentum vete-
rascet : qui autem inhabitant in eis, quemadmodum hwc, morientur.
Salutare autem meum in wternum erit, justitia autem mea non
deficiet.

CAP. V.
Quare derelicta est Hierosolyma.
M-Mjw - Adhuc et de Hierusalem, et de Domino audent dicere, quo-
niam si esset maqni Reqis civitas, non derelinqueretur. Simile Matt. v. 35,
. ,. . . , ,. . —. . ex Ps. xlvii.
autem est, si quis diceret, quoniam si esset stipula conditio Dei, *■
nunquam a frumento derelinqueretur : et sarmenta vineae, si a
Deo facta essent, nunquam a botris destituta abscinderentur.
Quemadmodum autem hsec non propter se principaliter facta sunt,
sed propter crescentem in eis fructum, quo maturo facto et ablato,
derelinquuntur, et e medio auferuntur Bquaa jam non sunt utilia ad
fructificationem : sic et Hierosolynia, quae jugum in se servitutis

1 Clerm. prceteriet. tions, is not read in the Clerm. or Ar.

* mutabis. Irenceus forte legit d\Xd-
{«j, non f\(£e«, vti nostra, t&v 6, exem-
plaria habent. Grabe. The translator,
however, expresses with truth the ori-
ginal DS^nn, which Theodoret also
follows closely: dXXd|e« airois koI
iXkayfporraL There can be little doubt
but that the LXX. also rendered the
Hebrew in the same way, although we
now read eX/feis.
8 ipse, here inserted in all the edi-
MSS.; the Vulgate has supplied it.
4 confirmatum est, LXX. l<rrtpti&$ri,
as*the translation of -111^03. Aq. 17X077-
6r\aav, beaten small as the dust of the
thrcshing-fioor. Sym. uXlo-ovai. The
Babbinical authorities, raore correctly,
*» KlMCHl, PinnBTI PJ>, in the sense
ofdestruction, and Jarcui, 1?3nj IPTOJ
nntMn 1J3 DTI^Dni D _PIDn "^>3 1»3
the reference being to Jer. xxxviii. 1 1 .
5 Cl. qni, indicating quia.
 152 QU.E: IN TEMPORE INCHOANT
imiv. v. portaverat, in quo domitus est homo, qui antea non subjiciebatur
mass/iv.' Deo cum mors regnabat, et domitus habilis factus est ad liberta-
tem, adveniente fructu libertatis, et aucto et demesso et in horreum
recepto, et Japportatis ab ea his qui fructificare possunt, et in omni

Theodoret Ka#oW 'Ho-aiay cpr/cri' TeKva 'laKWfS (SXacrTrjcrei, koi e^av-

Ej^scfmui. Ov&ei 'IcrparjX, Kai irXrjcrdrjaeTai r) oiKov/jLevrj tov Kapirov
IV. p. 129. i « pi * ?ii i ~ i -
avTOv. iiiis oArjv ovv Tr)v oiKOvfievrjv tov Kapirov avrov
SiacrirapevTOS, eiKOTWS eyKaTe\el<p8ri, koi eK fiecrov eyevero
Ta ttotb fiev KapTrocpopr/aravTa koXws" e£ avTwv yap to
KaTa crapKa 6 XpicrTOS eKapirocpoprjdrj, Kai ol airocrToXoi'
vvv Se firjKeTi eudera virdpy^ovTa irpbs Kapirocpoplav.

Esai.xxvH.6. mundo disseminatis. Quemadmodum Esaias ait: Filii Jacob

germinabunt, et ^floriet Israel, et fructtt ejus adimplebitur universa
terra. In universa enim terra fructu disseminato, merito derelicta
est, et de medio ablata est, quae aliquando quidem fructificaverat
Bom ix. s. bene : ex ipsa enim secundum carnem Christus fructificatus est,
et Apostoli ; nunc autem jam utilis non est ad fructificationem.
3Qusecunque enim temporale initium habent, necesse est ea et
finem habere temporalem.

CAP. VI.
Ostensio quod temporalis lex data sit :
Quce causa est quod ccelum et terra transient.

4Quoniam igitur a Moyse lex inchoavit, consequenter in Jo-

hannem desivit, 6ad impletionem ejus advenerat Christus: et
Luc. xvi. i6. propter hoc Lex et Prophetw apud eos usque ad Johannem. Et
Hierusalem itaque 6inchoans a David, et adimplens tempora sua,
legisdationis finem oportuit habere, manifestato novo Testamento;
1 koI {THpepofUvwv i% airijs (Hiero- * Vid. Bull. Def. Fi. Nic. 129. Gb.
sol. sc.) rwy KapTTOcpopdy Svra/Uvu». The 6 Geabe supplies vbi or pattquam.
construction then follows rinva in the The best medium for reading doubtful
Greek, and Hierosolyma in the Latin. passages is through the Greek : "Oti 5i)
2 Cl.,Voss. floriet, Mebc. n. floret. Awb MwiWws 6 v6p.os yjpxero, &ko\ou$us
8 So Plato extended even to subor- ets 'IojdwTjv ire\evT7)o~ev, iirel Tr\rfpupa
dinate deities the principle, that gene- airoO el<re\ri\i8ei 6 X/siotos. Tr. iirl.
rated substance is subject to dissolution. 8 inchoans a David. Primus David
Timceus, p. 41. Jebusteis expulsis hanc urbem Hieroso
 IN TEMPOBE HESOLVENTUR. 153

"ATravra /lerpw ical rd^ei 6 Qebs iroiel, ical ovSev afierpov orPi^tHl
i > ~ rf ki i ,a MASS.IV.
irap avrw, oti firjoev avaptvutjTOV. xu.i.
E Joh.
omnia enim mensura et ordine Deus facit, et nihil non mensum Damasc
Pamasc.
Farallelis.
. apud eum, quoniam nec incompositum. Et bene, qui dixit ipsum **• ^8,
immensum Patrem in Filio mensuratum : mensura enim Patris
Filius, quoniam et capit eum. Quoniam autem temporalis erat
illorum administratio, Esaias ait ; Derelinquetur filia Sion sicut Esai. i. a
casa in mnea, et velut 1 custodiarium in cucumerario. Quando
autem hsec derelinquentur? Nonne cum fructus aufertur, et de-
relinquentur folia sola quse jam fructificare non possunt ? Et quid
de Hierusalem dicimus, quandoquidem et figuram mundi universi 1 c<»- v«. si.
oporteat praeterire, adveniente tempore prseteritionis ipsius, ut
fructus quidem in horreum colligatur, palese autem derelictse com-
burantur ? Dies enim Domini quasi clibanus ardens, et erunt m«i. w. i.
stipula omnes 2peccatores, qui faciunt injusta, et comburet eos dies
reniens.

CAP. VII.

Ostensio quotiiam Christus est, qui superinducit diem

velut clibanum ardentem.

Quis est autem hic Dominus, qui talem importat diem, Jo-
hannes Baptisator significat, dicens de Christo: Ipse vos bapti- M*ttl£1"'
sabit in Spiritu sancto et igni ; palam habens in rnanu ejus a«? Ui- 16seq-
emundandam aream suam, et fructum congregabit in horreum,
paleas autem comburet igni inextinguibili. Non ergo alius est, qui

bjtnam nuncupavU. Nam sub Abra-
liamo parente nostro (ail Josephus 7
Antiquit. cap. 3) Solyma vocabatur.
lUam vero quondam Chananaeorum qui-
dam potens condiderat, scribit Hege-
BIPPCS, lib. V. 9, qui patrio sermone
Melchisedec, id cst, Rex justus voca-
batur. Feu. The reader is referred to the
Hist. and Thcol. ofthe Creeds, 200—205,
where reasons are assigned for consider-
ing Melchizedek to have been of the
stock of Shem, rather than of Ham.
Masstjet reads legislationem, as in the
Clebh. copy, and commences with it
a full period ; but the construction
vol. n.
becomes too abrupt ; added to which t&v
v&fiov would have been required, not ■rijv
vo/M>6e<rtav. For these reasons Gbabe's
reading, from the Ak. MS., and his
punctuation, are retained.
1 S. Cypbian similarly: Sicut casa
in vinea, et sicut custodiarium in cucu-
merario. A dv. Judceos, I. 6. The Vul-
gate has tugurarium.
3 peccatores is omitted in the Clebm.
MS., apparently to bring the text into
closer conformity with the Vulgate ; but ,
the Hebrew has DHT, for which the
LXX. read DHJ, AXKoyeveis. Aq.
vKepvpavoOs.
10
 154 DEUS PATRIAHCHIS
wb.iv. tu. frumentum facit, et alius qui paleas; sed unus et idem, et judicans
MAvfa v' ea' es* separans. Sed frumentum quidem et palete, inanimalia
et irrationabilia exsistentia, naturaliter talia facta sunt : homo
vero rationabilis, et secundum hoc ^similis Deo, liber in arbitrio
factus et suse potestatis, ipse sibi causa est ut aliquando quidem m. 232.
frumentum aliquando autem palea fiat. Quapropter et juste con-
demnabitur, quoniam rationabilis factus amisit veram rationem,
et irrationabiliter vivens, adversatus est justitise Dei, tradens se
omni terreno spiritui, et omnibus 2serviens voluptatibus ; quem-
Ps. jcivm. 8i. admodum propheta ait : ffomo cum in honore esset non intellemt,
comparatus estjumentis insipientibus, et similis factus est illis.

CAP. VIII.
Ostensio eundem Deum et prcesentia et ceterna
fecisse.
Esauxxxiv. Unus igitur et idem Deus, qui plicat coelum quemadmodum
p«. cui. 30. librum, et renovat faciem terrse : qui temporalia fecit propter
hominem, ut maturescens in eis fructificet immortalitatem, et qui
Ephes. H.7. seterna superducit propter suam benignitatem, ut ostendat 3so?culis
supervenientibus inenarrabiles divitias benignitatis suw: qui a Lege
et prophetis annuntiatus est, quem Christus suum Patrem con-
fessus est. Ipse est autem fabricator ; et ipse est qui super omnia
«saj.xiui.10, est Deus, quemadmodum Esaias ait: 4Ego testis, dicit Dominus
Deus, et puer Bmeus quem elegi, ut cognoscatis, et credatis, et in-
telligatis, quia ego sum. Ante me non fuit alius Deus, et post me
non erit. Ego Deus, et non est absque me salvans. Annuntiavi, et
Esai. xii. 4. salvavi. Et iterum : Ego sum Deus primus, et super ventura ego
sum. Neque enim varie, neque elate, neque glorians dicit hsec : o.
sed quoniam impossibile erat sine Deo discere Deum, per Verbum

i Diberum, et sui arbitrii, et sum ! ^ Syriao version ^ indicated

potestatis invenio hominem a Deo insti- «« « •• • •
tutum, nuUam magis imaginem et simili- T*^ '? «« futu^ W rather
tudinem Dei in illo animadvertens, quam than the recepta lectio, h> rdis aldai rots
ejusmodi status formam. Tert. e. Marc. ipxop&ois.
II. 5. Oportebat imaginem et similitu- 4 Ego testis. LXX. lectionem se-
dinem Dei, liberi arbitrii et suw potestatis quitur, quce hic ab Mebraica verUate
institui, in qua hoc ipsum imago et et communi editione nonnihil defleclU.
similitudo Dei deputaretur, arbitrii scili- Feuard.
cet libertas et polestas. c. 6. 6 meus omitted in the Cl. as in the
8 serviens, not in the Cl. or Voss. Cod. Alex.
 RESURRECTIONEM INNUIT. 155
suum docet homines scire Deum. His igitur qui nesciunt haec, et "b. iv.vui.
° * ' GR. IV. x.
propter hoc alterum advenisse putant Patrem, juste quis dicit : mas&iv.
Erratis, nescientes Scripturas, neque virtutem Dei. M

OAP. IX.
Quemadmodum Dominus eum qui de rubo locutus est
ad Moysem confitetur esse Deum viventium.
1. Dominus enim noster et magister in ea responsione,
quam habuit ad Sadducseos, qui dicunt resurrectionem non esse, et
propter hoc inhonorantes Deum atque Legi detrahentes, et resur-
rectionem ostendit et Deum manifestavit, dicens eis : Erratis, Mattxxiu»,
n ■ • ^ , ' . . ' 31, 32.
nescientes Scripturas, neque virtutem Det. De resurrectione emm,
inquit, mortuorum non legistis quid dictum est a Deo dicente : Ego "■• &
sum Deus Ahraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob ? et adjecit :
Non est lDeus mortuorum, sed viventium : omnes enim ei vivunt.
Per haec utique manifestum fecit, quoniam is qui de rubo locutus
est Moysi, et manifestavit se esse Deum patrum, hic est viven-
tium Deus. Quis enim est vivorum Deus, nisi qui est 2Deus, et
super .quem alius non est Deus ? Quem et Daniel propheta, cum
dixisset ei Cyrus rex Persarum, Quare non adoras Bel ? annun- Dan. xiv. &
tiavit, dicens: Quoniam non colo idola manufacta, sed vivum Deum, Dan.xiv. <
qui constituit coslum et terram, et habet omnis carnis dominationem.
Iterum dixit: Dominum Deum meum adorabo, quoniam hic ^Dan.xiv.24.
Deus vivus.
2. Qui igitur a prophetis adorabatur Deus vivus, hic est
vivorum Deus, 3et 4Verbum ejus, qui et locutus est Moysi, qui et
Sadducseos redarguit, qui et resurrectionem donavit : utraque his
qui caecutiunt ostendens, id est, resurrectionem et Deum. Si enim
Deus mortuorum non est, sed vivorum, hic autem dormientium
patrum Deus dictus est, indubitate vivunt Deo, et non perierunt,

1 Dnu semel Syr. bis Grsece.
* Mebc. n., but no other MSS.,
here insert super omnia, so printed also
in the earlier editions, and Gbabe.
' et Verbumejus...ipseigilur Christus.
Aperte constanterque Chrislum profitetur
unum esse cum Patre Deum vivorum,
qui cum Patribus et Mose locutus sit:
quod tam veterum, quam novorum Ebio-
nitarum, Ccrinlhianorum, Samosatenia-
norum, et Arianortim hcereses plane re-
fellit. Is enim qui locutus est Mosi,
seipsum appellat Jehova, guo nomine
Judcei simul et hceretici confitentur oster-
nam Dei essentiam et majestatem signifi-
cari. Christus aiUem cum Patre ille
Deus est. Jgitw natura et gloria cum
eo unus Deus est, licet personali pro-
prietate distinetus. Fedabd.
* Verbum. ..qui, 6 Adyos sc.
10—2
 156 PER FIDEM ABRAHAM
lib. iv.u. cum sint filii resurrectionis. Resurrectio autem ipse Domi-
mass. iv.° nus noster est, quemadmodum ipse ait : Ego sum resurrectio et
■ vita. Patres autem, ejus filii ; dictum est enim a propheta : Pro
ps. kiiv.17. patribus tuis facti sunt tibi filii tui. Ipse igitur Christus cum
Patre vivorum est Deus, qui locutus est Moysi, qui et patribus
manifestatus est.

CAP. X.
Quoniam Abraham vidit Christum;

■) Quoniam una est et eadem Abrahce fides, et nostra.

jon.viii.6& 1. Et hoc ipsum docens dicebat Judseis: Abrdham pater
vester exultavit ut videret diem meum, et vidit, et gavisus est.
ECatenain extorewe Se 'Afipaafi tw Oew, Kat eXo-
Gen. descrip- , « , n / ~ \ tt , r ■>
sitCombefls yiadrj aVTW €IS OlKaiOO^VVrjV irOWTOV fiev, OTl aVTOi eCTTLV <*■ 283.
Auct nov. ' 1 ' w
§8Patr" 6 " TTOirjTrjs ovpavov Kai yrjs, fiovos Oeos' eirena Se, oti
iroiricrei to airepfia avrov ws Ta acrTpa tov ovpavov.
TovTearTi to virb tov TlavXov elprj/xevov 'Qs <pwo~Trjpes ev
Kocrfiw. AiKalws ovv KaTaXnrwv Tr)v eirlyetov crvyyhetav,
r)Ko\ovQr]cre tw Koyw [adj. 1 fieT^ avTOV ^evtTevwv, tva crvv tw
Aoyw ^-roXtTevOrj. AtKalws Se Kat 01 'AirocrToXoi, e£ 'A-M. 233.
ctft to yevos e^ovTes, KaTaXnrovTes to ~r\otov Kal t6v
iraTepa, rjKoXovQovv tw Aoyw. AiKalws ovv /cat r)fieis, Trjv
Rom. iv.3,^ Quid enim? sCredidit Abraham Deo, et deputatum est ei ad jus-
titiam; primum quidem, quoniam ipse est factor cceli et terrse,
solus Deus: deinde autem, quoniam faciet semen ejus quasi
pwi. 11. 15. stellas coeli. Hoc est quod a Paulo dicitur: Quemadmodum lu-
mirtaria in mundo. Juste igitur derelinquens terrenam cogna-
tionem omnem, sequebatur Verbum Dei ; cum Verbo peregri-
nans, ut cum Verbo moraretur. Juste autem et Apostoli, ex
Matt. iv. 22. Abraham genus habentes, derelinquentes naviculam et patrem,
sequebantur Verbum Dei. Juste autem et nos, eandem fidem acci-
1 In uncial writing the first three artifex et conditor est Deus, guam Abra-
letters of atfrou would be sufficiently hamumexspectassescribitApostolusHebr.
like the apocopate preposition, /ier', to xi. 10. Gbabe. Or lBEN.ffiUS may have
cause the absorption of this latter. The had the words of the Apostle in his mind,
translation indicates tQ \6y<fi tov Qeov. Tj/uov yip to -roXlTev/ia iv otpavdis. Phil.
a Irenceus respexisse videtur ad iriXw, iii. 20.
civitatem, fundamenta habentem, cujus 8 N. T. dicit Scriptura.
 JUSTIFICATUS EST. 157

avrr)v tw 'Af3paa.fi ttIcttiv eyovTes, apavTes tov crTavpbv, ^'/v-^,,1-

ws Kai 'Icraa/c to £v\a, aKoXovOovfiev .... MAv?4.1V"
. . . . vpodvfxws tov ISiov fiovoyevrj Kal 1 ayairrjTbv irapa^w-
pr/cras Qvcrlav tw Qew, iva /cat 6 Qebs evSoKricrrj, virep tov
crirepnaTOS avrov iravTOS tov iSiov fiovoyevrj koi ayavrjTOV
vlbv Ovcrlav irapaa-^elv els Xvrpwariv r)fierepav.

pientes quam habuit Abraham, tollentes crucem, quemadmodum Gen.xxii.6.

ligna Isaac, sequimur eum. In Abraham enim 2prsedidicerat et
assuetus fuerat homo sequi Verbum Dei. Etenim Abraham
secundum fidem suam secutus praeceptum verbi Dei, prono animo
unigenitum et dilectum filium suum concessit sacrificium Deo; ut ^n-xxii-1
et Deus beneplacitum habeat, pro universo semine ejus dilectum
et unigenitum filium suum prsestare sacrificium in nostram re-
demtionem.
2. Propheta ergo cum esset Abraham, et videret in Spiritu
diem adventus Domini, et passionis dispositionem, per quem ipse
quoque et omnes, qui, similiter ut ipse credidit, credunt Deo,
salvari inciperent, exultavit vehementer. Non incognitus igitur
erat flominus Abrahae, cujus diem concupivit videre : sed neque
Pater Domini ; didicerat enim a Verbo Domini, et credidit ei :
quapropter et deputatum est ei ad justitiam a Domino. Fides oen.xv.ft
enim 3quse est ad Deum ^justificat hominem: et propter hoc
dicebat: Extendam manum meam ad Deum altissimum, qui °con- Gen.xiv.M.
stituit cwlum et terram. Haec autem omnia conantur evertere illi
qui sunt malse sententiae, ob unum dictum, quod quidem apud eos
non bene intellectum est.

1 iyamyr6i is not unfrequently ren- the latter text. H3p is to acquire by

dered by the LXX. for the Hebrew
"PIT, fioroyevris, and therefore does not
of necessity require the term vlds to be
connected with it to make out the sense,
Jer. vi. 26, Zech. xii. 10, where it is
parallel with irpitiroThKip.
1 Tpo4/ia8ey, Clerm. perdidicerai.
3 quce eil is omitted in the Voss. MS.
* allissimurh, omitted in the Clerm.
and Ar. MSS., is here cancelled.
• LXX. ts (!/CTi<re. The inaccuracy
of this translation of the verb HJp, here
and at Prov. viii. 22, has been shewn in
the editor's Prtelcctio Academica upon
generation, as Eve named her first-born
Cain, for she said, WJp / have gotten a
man from the Lord, Gen. iv. 1. The
creation ofthe world is frequently spoken
of as a generative act, Gen. ii. 4, Deut.
xxxii. 18, 19, Ps. xc. 1, Job xxxviii.
2<j, and in this sense !"l3p might here
mean create; but it is by no means an
equivalent for It is not improba-
ble, however, that the true meaning of
the root, as used here, is preserved in
the j93thiopic <J>^p, dominus futt, domi-
nii jure possedtt. The ancient Coptio
seems to have had the same word for
 158 NON COGNOSCITUR PATER
LIB.IV.xU.
GR. IV. xiv.
MAvSiVv- CAP. XI.

Quid est quod nemo cognoscit Patrem nisi Filius, et per ■

quot occasiones revelat Filius Patrem.

1. Dominus enim ostendens semetipsum discipulis, quoniam

ipse est Verbum, qui agnitionem Patris facit, et 1 exprobrans Ju-
dseis putantibus se habere Deum, cum et 2frustrentur Verbum
Matt xi. 27. ejus, per quem cognoscitur Deus, dicebat : Nemo cognoscit Filium
nisi Pater, neque Patrem quis cognoscit nisi Filius, et cui 3voluerit
Filius revelare. Sic et Matthseus posuit, et Lucas similiter, 4et »
Marcus idem ipsum : Johannes enim prseterit locum hunc. 5 Hi
autem qui peritiores Apostolis volunt esse, sic describunt : Nemo
cognovit Patrem nisi Filius, nec Filium nisi Pater, et cui voluerit
Filius revelare; et interpretantur, quasi a nullo cognitus sit verus-
Deus ante Domini nostri adventum : et eum Deum qui a prophe-
tis sit annuntiatus, dicunt non esse Patrem Christi./Si autem
Christus tunc inchoavit esse, quando et secundum hominem ad-
ventum suum egit, et a temporibus Tiberii Csesaris commemo-
ratus est Pater providere hominibus, et non semper Verbum ejus
una cum plasmate fuisse ostendebatur ; nec tunc quidem oportuit
alterum Deum annuntiari, sed causas tantse incurise et negligentise
ejus inquiri. Nullam enim oportet qusestionem talem esse, et tan-
tum invalescere, ut et Deum quidem mutet, et eam quse est erga
fabricatorem, qui^ nos alit per suam conditionem, fidem nostram
evacuet. Sicut enim in Filium fidem nostram dirigimus, sic et in
Patrem dilectionem firmam et immobilem habere debemus.

Eureb. h. e. 2. Kat KaAwj 'IoiKTTti/oy ev Tw 6TTpos Mapiclcova o~vv-

2. Et bene Justinus in eo libro qui est ad Marcionem ait :
dominus, for Eustathius says, T6c
'H/aaKX^ <j>ao"L Kara rty AlyvTTiuv Sid-
XeKTo»' KJ2NA Xtyeadai. It may be ob-
served also, that in the Mym. M. Koiv&s
is a synonym of AeoTroTTis, as Kotvis
'J&piiTjs. Altogether our E. Y. possmor,
is far more satisfactory than the LXX.
8s (KTtcre. The Chald. agrees, Pl*J*3p."7
cujus possessio.
1 Ct. vitiose, eo prohrans.
8 As BrxLius suggests, the equiva-
lent for A.(kTt>vai.
8 See p. 162, n. 1.
4 Not now read in S. Mark.
5 See I. 67.
6 Tp6s, contra. PHOTIUS, 125, makes
mention of JuSTm's \6yoi Kara Map-
Ktwos. This dictum has a parallel in
Tektullian's Deus si non unus est, non
est...; and Aug. Evangelio non cre-
derem, nisi me Catholicce Ecclesm com-
moveret auctoritas. c. Ep. Manich. 6.
 NISI PER FILIUM. 159
Taynari cptjcrlv oti avrQ Ttp Kvplw ovcf ctv eTreicrdt]v,
aWov Qeov KaTayyeWovTi irapa tov Srjfxiovpyov .... MAv1?2.IV"

Quoniam ipsi qnoque Domino non credidissem, alterum Deum an-

nuntianti, prceter /abricatorem et factorem et nutritorem nostrum.
m. 3M. Sed quoniam ab uno Deo, qui et hunc mundum fecit, et nos plas-
mavif, et omnia continet et administrat, unigenitus Filius venit ad
nos, suumplasma in semetipsum recapiiulans, firma est mea ad eum
fides, et immobilis erga Patrem dilectio, utraque Deo nobis prw-
- bente. Neque enim Patrem cognoscere quis potest, nisi Verbo
Dei, id est, nisi Filio revelante ; neque Filium, nisi Patris bene-
placito. Bonum autem placitum Patris Filius perficit: mittit
enim Pater; mittitur autem et venit Filius. Et Patrem quidem in-
visibilem et 1 indeterminabilem, quantum ad nos est, cognoscit suum
ipsius Verbum, et cum sit inenarrabilis, ipse enarrat eum nobis :
rursum autem Verbum suum solus cognoscit Pater : utraque au-
tem hsec sic se habere manifestavit Dominus. Et propter hoc
Filius revelat agnitionem Patris per suam manifestationem.
Agnitio enim Patris est Filii manifestatio : omnia enim per Ver-
bum manifestantur. Ut ergo cognosceremus quoniam qui advenit
Filius, ipse est qui agnitionem Patris facit credentibus sibi, dice-
bat discipulis : Nemo cognoscit 2Filium nisi Pater, neque Patrem
nisi Filius, et quibuscunque Filius revelaverit ; docens semetipsum
et Patrem sicut est, ut alterum non recipiamus Patrem, nisi eum
qui a Filio revelatur.
3. Hic autem est fabricator cceli et terrse, quemadmodum ex
sermonibus ejus ostenditur; et non is qui a Marcione, vel a Va-
lentino, aut a Basilide, aut a Garpocrate, aut Simone, aut reliquis
falso 3cognominatis Gnosticis adinventus est falsus Pater. Nemo
enim illorum Filius fuit Dei, sed Christus Jesus Dominus noster,
adversus quem et 4contrariam exercent disciplinam, incognitum
Deum audentes annuntiare. Debent autem in semetipsos audire :
o. soi. quemadmodum enim incognitus, qui ab ipsis cognoscitur ? quod-
cunque enim vel a paucis cognoscitur, non est incognitum. Do-
minus autem non in totum non posse cognosci et Patrem et
Filium dixit: 8cseterum supervacuus fuisset adventus ejus. Quid
enim huc vehiebat ? an uti diceret nobis : Nolite quserere Deum ;
1 Ct., VoBS. indderminabilem, Ab. 3 Cl., Voss., Feo. marg. al. cogno-
Mkbo. ii. interminabilem. mine.
' MSS. Patrem niti Filivu, neque * ivavrlav, iaKovai Siiao-KafJ.av.
FUiutn niti Pater. 1 cceterum, iircl iir\t6va0a> &v.
160 EX OMNIBUS TESTIMONIUM
incognitus est enim, et non invenietis eum: quemadmodum et
Christum 1 iEonibus eorum dixisse mentiuntur hi qui sunt a Va-

lentino ? Sed hoc quidem vanuin est. Edocuit autem Dominus,

quoniam Deum scire nemo potest, nisi Deo docente, hoc est, sine
Deo non cognosci Deum : hoc ipsum autem cognosci eum, volun-
tatem esse Patris. 2Cognoscunt enim eum quibuscunque revela-
verit Filius. / Et ad hoc Filium revelavit Pater, ut per eum om-
nibus manifestetur, et eos quidem qui credunt ei justi, in incor-
ruptelam et in aeternum refrigerium recipiat; 3credere autem ei, est
facere ejus voluntatem; eos autem qui non credunt, et propter
hoc fugiunt lumen ejus, in tenebras quas ipsi sibi elegerunt juste
recludet. Omnibus igitur revelavit se Pater, omnibus Verbum
suum visibile faciens: et rursus Verbum omnibus ostendebat
Patrem et Filium, cum ab omnibus videretur. Et ideo justum
judicium Dei super omnes 4qui similiter quidem viderunt, non
autem similiter crediderunt.
4. sEtenimper ipsam conditionem revelat Verbum conditorem
Deum, et per mundum fabricatorem mundi Dominum, et per
plasma eum qui plasmaverit artificem, et per Filium eum Patrem
qui generaverit Filium: et hsec omnes similiter quidem "collo- -
quuntur, non autem similiter credunt. Sed per Legem et pro-
phetas similiter Verbum et semetipsum et Patrem praedicabat : et
audivit quidem universus populus similiter; non similiter autem
omnes crediderunt. Et per ipsum Verbum 7visibilem et palpa-
bilem factum, Pater ostendebatur, etiamsi non omnes similiter
credebant ei; sed omnes viderunt in Filio Patrem: 8invisibile

1 See Vol. I. p. 21. Neither is it found in the Clbkm. copy.

a Leg. cognoscent.
3 Similarly S. Augustin, Hoc est
ergo credere inDeum, credendo adhcerere
ad bene cooperandum bona operanti Deo.
En. in Pe. lxxvii. 8.
4 Mabsuet here omits eos on the
faith of the Abund. and Voss. MSS.
6 The reader may compare the argu-
ment from Natural Ttesology in the
editor's work upon The Creeds, 89,—122.
6 colloguuntur, at/ifrun.
7 The concord being with Abyov.
8 invmbile, rb abparov yap tov TioO
IIotj}/), to 5£ dpariv tov Jlarpbs Tids.
 ACCIPIT VERITAS. 161
etenim Filii Pater,' visibile autem Patris Filius. Et propter
1 r hoc wb.iv.iu.
GR. IV. xiv.
omnes Christum 'loquebantur prsesente eo, et Deum nominabant. MA^fRIV-
Sed et dsemones videntes Filium,' dicebant : Scimus te qui 1 es,' ;Marc. ~~
i. 24,
Sanctus Dei. Et tentans Diabolus, videns eum, dicebat : Si tu JJiJ^V4,
es Filius Dei; omnibus quidem videntibus et loquentibus FiliumetLuc-iv a
et Patrem, non autem omnibus credentibus.
5. Oportebat enim veritatem ab omnibus accipere testimo-
nium, et esse judicium in salutem quidem credentium, in con-
demnationem autem non credentium, ut omnes juste judicentur,
et ea quae est in Patrem et Filium fides, ab omnibus comprobetur,
*id est, ab omnibus confirmetur ab omnibus accipiens testimo-
nium, et a domesticis quoniam et amici ; et ab 3 extraneis quo-
o. 3oj. niam et inimici. Illa est enim vera et sine contradictione probatio,
quae etiam ab adversariis ipsis 4 singula testificationis profert : in
ipsa quidem manifesta sua visione convictis de prsesenti negotio,
et testificantibus, et 4signantibus ; postea vero ad inimicitiam
erumpentibus, et accusantibus, et volentibus non esse verum suum
testimonium. Non ergo alius erat qui cognoscebatur, et alius qui
m. !35. dicebat: Nemo cognoscit Patrem; sed unus et idem, omnia subji-
ciente ei Patre,7 et ab omnibus accipiens
r testimonium,' uuoniam
x Ex «wm*
bst usus
vere homo, et quoniam vere Deus, a Patre, a Spiritu, ab angelis, y^ifoim
ab ipsa conditione, ab hominibus, et ab apostaticis spiritibus, et ho™"\tu
dsemoniis, et 6ab inimico, et novissime ab ipsa morte. Omnia11'
autem Filius 6administrans Patri, perficit ab initio usque ad
finem, et sine illo nemo potest cognoscere Deum. Agnitio enim
Patris Filius; agnitio autem Filii in Patre, et per Filium reve-
lata : et propter hoc Dominus dicebat : Nemo cognoscit Filium, MattxLw.

1 loquebantur, Xpnrrbv (<paaav T&p- Porphyry, Euseb. Prap. Ev. V. i, 6, 8.

ovros avroO.
* The five following words are gene-
rally treated as gloss, but the author
having set down a less usual word,
explains it ; virb tf&vtuv Kvp&rat, tovt-
CffTW vtfo trdvrwv jSejSaiwrai, vrro irdvTwv
\afiovaa tt}v fxaprvplav, k.t.X.
3 Feuardent cites the doubtful or
«puriou8 testimonies of Josephus, Ant.
xvni. 6; the Acta Pilati as quoted by
Tkrtullian, Apol. 91 ; the false Gospel
of Nitodemus; the Ep. of Abgarus, king
of Edessa, to Christ, with the answer,
Erjs. H. E. i. 1 3 ; as also passages from
4 singula testificationis. rcks KaB' Iv
Haprvplas either was read by the trans-
lator as t4. . . , or singulas testijicationes
written. Grabe reads sigilla, to be
in keeping with signantibus, which he
restores from the As. MS., though
oniiaivbvruv is there indicated by the
context. The Clebm. copy unfortunately
omits et signantibus, and the seven fol-
lowing words.
5 ixSpbs, 6 SUpoXos, Matt. xiii. 39.
6 On the subordination of the Son
to the Father, the reader may compare
The Creeds, pp. 136—140, 415—420.
 162 ABRAHAM CHRISTI DIEM
gbSv^St" n^ Pa^r •' neque Patrem, nisi Filius, et quibuscunque Filiu»
Mth?'i.iv' revelaverit. 1 Rewlaverit enim, non solum in futurum dictum est,
quasi tunc 2inceperit Verbum manifestare Patrem, cum de Maria
natus ; sed communiter per totum tempus positum est. Ab initio
enim assistens Filius suo plasmati, revelat omnibus Patrem,
quibus vult, et quando vult, et quemadmodum vult Pater: et
propter hoc in omnibus, et per omnia unus Deus Pater, et unum
Verbum, et 3unus Filius, et unus Spiritus, et una 4salus omnibus
credentibus in eum.

CAP. XII.
Quemadmodum Abrdham a Verbo doctus est.
7 Et Abraham ergo a Verbo cognoscens Patrem, qui fifecit
Gen.xiv.22. coelum et terram, hunc Deum confitebatur: et doctus «repisesen-
tatione, quod inter homines homo futurus esset Filius Dei, per
Gen. xt. s. Cujus adventum semen ejus erat futurum quasi stellae cceli, concu-
pivit eam diem videre, uti et ipse complecteretur Christum : et per
Gen. xvii. 17. spiritum prophetise eam videns exultavit. Propter quod et Simeon
ex semine ejus 7 reimplebat gratulationem patriarchae, et dicebat :
Luc.u.29- Nunc%dimittis servum tuum, Domine, inpace; quoniam viderunt

1 It is remarkable that tbis text, one Spirit; and it was no uncommon

having been quoted correctly at p. 158,
Gr. <j5 iav /SoiJXTjTai 6 uios diroicaXttyai,
the translator now not only uses the sin-
gle verb revelaverit, but says pointedly
that it was so written by the venerable
author ; and cf. p. 1 59. It is probable,
therefore, that the previous passage has
been made to harmonise with the re-
ceived text by a later hand; with
which however the Syriac form agrees
* inceperit, the reading ofthe Clerm.
and Voss. MSS., aL inciperet.
3 Massukt cancels unus because it is
omitted in the Cl., An.,and Voss. MSS.
Stieren conjectures that Filiut should
also be removed from the text ; but these
liberties quite mar the order of the
passage, which, as it stands, presents a
sequence ofthe two correlative members ;
one Father and one Word ; one Son and
mode of thought in primitive theology,
to say that the Spirit is to the Son, as
the Word [irrespective of filiation] is to
the Father. Cf. p. 164, 8. It may be
added that the words et unum Verbum,
are omitted in Mebo. II.
4 fides et, here cancelled by Mass.
and ignored by the existing MSS.
6 See p. 157, note 5.
8 reprwsentatione, ivaSel^ti. Feuard.
sees in this an allusion to the three
angeLs that appeared to Abram on the
plain of Mamre. But the preceding
scriptural allusion leads us back to the
interview with Melchisedek, and to the
promise that the Messiah should be of
his seed, which is so plainly announced
in the succeeding chapter.
7 Printed by Stiehen re implebat,
but it evidently represents iyerK^puaev.
8 dimittU, as at pp. 38, 85. Ak. rf
miUis.
 VIDIT ET GAVISUS EST. 163
ocuU mei aalutare tuum, quod parasti lin facie omnium populorum: lib. iv. xh.
lumen in revelationem 'oculonim; et ghriam popuU Israel. Et MA?p-jlv-
angeli autem gratulationem magnam vigilantibus 3nocte pastoribus —
emmtiaverunt. Sed et 4 Maria ait : Magnificat anima mea Domi- «V . 4R
num, et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo : descendente
quidem exultatione Abrahte in eos qui erant ex semine ejus, vigi-
lantes et videntes Christum, et credentes ei; reciproca autem t«.u.M7.
rursus et regrediente exultatione a filiis in Abraham, qui et concu-
pierat diem adventus Christi videre. Bene igitur Dominus noster
testimonium reddebat ei, dicens : Abraham pater vester exultavit, Joh.Tiu.se.
ut videret diem meum, et vidit et gavisus est.

CAP. XIII.
Quemadmodum promissionem quam promisit Deus
Abrahce, Christus perfecit.
Non enim tantum propter Abraham hsec dixit: sed set
ut ostenderet quoniam omnes qui ab initio cognitum habuerunt
Deum, et adventum Christi prophetaverunt, revelationem acce-
perunt ab ipso Filio; qui et in novissimis temporibus visibilis et 1 Pet i. 11.
passibilis factus est, et cum humano genere locutus est, uti ex
lapidibus excitaret filios Abrahae, et adimpleret repromissionem,
quam promiserat illi Deus, et faceret semen ejus tanquam stellas c?en. xv. s, ct
cceli, quemadmodum ait Johannes Baptista : 6Potens est enim Deus uatt ui. 9, et
ex lapidibus istis suscitare filios Abrahce. Hoc autem fecit Jesus,
a lapidum religione extrahens nos, et a 7duris et infructuosis
cogitationibus transferens nos, et similem Abrahse fidem in nobis
constituens. Quemadmodum et Paulus testificatur, dicens, nos a™. iv. 12,
■ __ , g ( 13, 16, ix. 8,
esse filios Abrahse secundum similitudmem fidei, et repromissionem et 0al- iv- **•
hsereditatis. Unus igitur et idem Deus, qui advocavit Abraham
et repromissionem ei dedit. Hic est autem fabricator, qui et per
Christum prseparat luminaria in mundo, eos qui ex gentibus cre-
dunt. Vos autem, inquit, estis lumen mundi, hoc est, quasi stellac
cceli. Hunc ergo recte ostendimus a nemine cognosci, nisi a Mau. v. 14.
Filio, et quibuscunque Filius revelaverit. Eevelat 8autem omnibus 3.
1 Cl.,Voas., 80 the Syr. °^ O 6 Gr- Sivartu, Syr. ujliVl
al. ante faciem. Cl. prajiarasti. potent.
> CLBBM.,Aa.,Vo88., si.popv.Umm. 7 nostris is inserted by Fecabd. and
* Cl., Voss. noctem, viKra, acc. adv. Gbabe, on the authority of the Voss.
* The Clebh. and Voss. copiea MS., but Cl., Ab. and Mebc. n. omit
strangely read Elizabeth. it. nris may have grown out of duris.
' ct omitted by Gbabe. 8 autem, Ch., Voss., but Ab. enim.
 I

164 SCRIPTURIS ADVEBSANTUR

LiB.iv.xiii. Filius, quibus velit cognosci, Patrem, et neque sine bona voluntate
MvuVv" Et Pa^"s»
propter
neque
hocsine
dicebat
administratione
discipulis Dominus
Filii cognoscet
: Eqo quisquam
sum via, veritas,
Deum. ■
Joh. xiv. 6, 7. r r r . . 9 .
et vita. Et nemo venit ad Patrem, nisi per me. Si cognovissetis
me, et Patrem meum lcognovissetis, et amodo cognovistis eum, etM-^x-
vidistis eum. Ex quibus manifestum est, quoniam per Filium, id
est per Verbum, cognoscitur.

OAP. XIV.
Quare Judcei abscesserunt a Deo.

Propter hoc Judaei excesserunt a Deo, Verbum 2ejus non

recipientes, sed putantes 3per seipsum Patrem, sine Verbo id est
sine Filio, posse cognoscere, Deum 4nescientes eum qui in figura
Gen. xviii. 1 locutus est humana ad Abraham, 5et iterum ad Moysem, dicen-
Exod.Hi.7,8. tem : Videns vidi vexationem populi mei in ^Egypto, et descendi
liberare eos. Hsec enim Filius qui est Verbum Dei ab initio
prsestruebat, non indigente Patre angelis, uti faceret conditionem 304.
et formaret hominem, propter quem et conditio fiebat: neque
rursus indigente ministerio ad fabricationem eorum quse facta
sunt,6ad dispositionem eorum negotiorum, quse secundum hominem
erant; sed habente copiosum et inenarrabile ministerium. Mi-
Phu. n.6. nistrat enim 7ei ad omnia sua progenies et 8figuratio sua, id est
Filius, et Spiritus sanctus, Verbum et Sapientia ; quibus serviunt
et subjecti sunt omnes angeli. Vani igitur sunt qui propter hoc
Matt. xi. 27, quod dictum sit, Nemo coqnoscit Patrem, nisi Filius, alterum
et JLuc. x. 22. . , ' . _ 9 ' '
mtroducunt mcognitum Patrem.

1 The Clebm. here inserts utique and
omits eum, the last word ofthe quotation.
a ejus. Cl., Ab., Voss., Meec. i., al.
Dei.
3 per seipsum, for per se, na8' airbv.
4 Qehv iyvoovvTes t6v5' iv cx^lf^aTL
avdpwirlvip elpijK&ra.
8 et Aaron. These words, printed in
Grabe's text, are expunged, as omitted
in the Cl., Ab. and Voss. MSS.
6 aut here seems to be lost.
7 Bearing on the Gnostio notion that
the world was made by creative angels.
ei omitted in the Clebm. MS.
8 figuratio, i. e. the Holy Spirit ; as
Massuet observes, the Fathers call the
Spirit the similitude of the Son. So
S. Athanasics speaks of the Spirit as
the seal of the Son, Ep. I. ad Serap.,
and S. Basil says, that he is the like-
ness of the Son, as the Son is of the
Father, eU&v fikv Qeov X/>t<rrds, fis tari,
(pTlffiv, elK&m tov Beov tov iopdrov, eUiiv
Si tov Tlov t6 Tlvevp^a. Cf. 162, 3.
 JUDiEI ET MARCIONIT^. 165
LIB. IV. xv.
OR. IV. xvii.
MASS. IV.
CAP. XV.
Ostensio quoniam Abraham hcereditate percipit regnum
ccelorum.

Vanus autem et Marcion et qui ab eo, expellentes ab hsere-

■ditate Abraham, cui Spiritus per multos, jam autem et per
Paulum testimonium reddit, quoniam credidit Deo, et deputatum J^gJj^jA
est ei adjustitiam : et Dominus, primum quidem de lapidibus exci- MMtfm";6'
tans filios ei, et faciens semen ejus quasi stellas coeli, dicens : GenUxv!'5,a
Quoniam venient ab Oriente, et Occidente, ab Aquilone, et Austro, Satt vii£"n,
et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob in regno cwlorum ; »•
iterum dicens 1 Judseis : Cum videritis Abraham, et Isaac, et Jacob, L»e- *"'• ^8-
et omnes prophetas in regno *ccelorum, vos autem projici foras.
Manifestum est ergo, quoniam qui contradicunt saluti ejus, et
alterum praeter eum qui promissionem fecerit Abrahae formant
Deum, extra regnum Dei sunt, et exhseredes sunt3ab incorruptela,
frustrantes et blasphemantes Deum, qui in regnum ccelorum
introducit Abraham, 4et semen ejus quod est Ecclesia, per
Christum Jesum, cui et adoptio redditur et hsereditas quse Abrahse
promissa est.

CAP. XVI.
Quoniam Dominus Sabbatis curans secundum Legem
faciebat.
Vindicabat enim semen ejus Dominus, 6solvens a vinculis, et
advocans ad salutem, quemadmodum fecit in muliere, quse ab eo
curata est, manifeste dicens his qui Lnon similem Abrahae ha-
bebant fidem: 6 Hypocrita, unusquisque vestrum die sabbatorum^-^u.

1 The Clebh. MS. inserts eis. K\r/povopUa.

1 Mkec. II. Dei. The reading having
been adopted from the Sacred Text.
1 ab incorruptela, so the Clebm., Ab.,
Voss. MSS., but Gbabe incorruptelce.
The Greek perhaps ran, Kal iw6K\rjpot
rrjs itpSapalas, iOerowTes, k.t.\.
4 «cal to arr(pp.a airov, Tr,v lKK\rialav,
Si 'IijffoC XpttTToO, if Kal diroSlSorat r)
xAoOtola, koI r) t$ ,APpap. iirrrrye^/iivri
5 \iaas ix Setrfiwr, xal o-wrryoprpas
irrl aurriplav.
8 Hypocrita. Gbabe and Mass. print
hypocritce, because of the hit preceding,
but the saying of our Lord is applied
indefinitely to all who stood in the
same category. The Gr. has irroKpni,
the Syr. also has the singular 1
]z>)z) irpoaaTo\r,irri. The Vulgate,
 166 SABBATI DOMINUS
lib. iv.xvi. bovem suum, vel asinum non soknt, et ducit, et adaquat? Hanc g.3os.
GR.IV. xix. ' . ,„ „ , 7,. o 7
mass^iv. autem, cum stt fiha Abralwe, qwam amgaverat batanas aecem et
octo annis, non oportuerat solvi ab hoc vinculo in die sabbatorum?
Manifestum est igitur, quoniam eos qui similiter ut Abraham cre-
debant ei, solvit, et vivificavit, nihil extra Legem faciens, curans in
die sabbatorum. Non enim prohibebat Lex curari homines sab-
batis, quse et circumcidebat eos in hac die, et pro populo jubebat
ministeria sacerdotibus perficere ; sed et mutorum animalium
joh.ix. i4. curationem non prohibebat. *Et Siloa, et jam sscpe sabbatis
curavit : et propter hoc assidebant ei multi die sabbatorum. Con-
tinere se enim jubebat eos Lex ab omni opere servili, id est ab
omni avaritia, qute per negotiationem et reliquo terreno actu agi-
tatur : animse autem opera, quse fiunt per sententiam, et sermones
2bonos, in auxilium eorum qui proximi sunt, adhortabatur fieri.
Et propter hoc Dominus arguebat eos, qui injuste exprobrabant
ei, quia sabbatis curabat. Non enim solvebat, sed adimplebat
Num. xxxv. Legem, summi Sacerdotis opera perficiens, propitians pro homini-
josh. xx. 6. Dus Deum, et emundans leprosos, infirmos curans, et ipse moriens,
uti 3exiliatus homo exiret de condemnatione, et reverteretur intre-
pide ad suam haereditatem.

CAP. XVII.
Quoniam non contra Legem faciebant discipuli Domini
sabbatis spicas legentes: et quoniam Levitce oranes
discipuli Domini.
Sed et esurientes accipere sabbatis escas ex his quse adjacebant
non vetabat Lex: metere autem et colligere in horreum vetabat. M.237.
as well as the Cod. Al. has the plural. fused the miracle at Bethesda with the
In other respects the text is apparently restoration of sight to the blind man in
quoted from memory, and differs in a Joh. ix. The common reading etiam
trifling degree from the original. can hardly be expressed in Greek, et
1 Et Siloa. Siloa is the ablative of having preceded ; etiam, therefore, has
locality. If we follow the ordinary been resolved into etjam. Kal tQ SiXwa/t,
reading, et Siloa etiam, the difficulty icoi 5i; TroMckis, iv tois Set/j/Sao-i idepd-
arises, that we only read of one cure irevcrev.
being performed by the waters of Siloam ; 8 The Clebm. has bonum, which
for 6rabe'S supposition is not tenable, might express yf^sT^v iir' &pKtinv t&v
that many such Jcures may have been yeiTivav : with bonos we might expect
performed of which lBEN.«US had a to have read senteniiam piam. May
traditional knowledge ; neither is Mas- ipKijeus have been written where alvi-
SUET's hypothesis more satisfactory, that crews now stands in the text at I. 143?
the Father, by lapse of memory, con- 3 cxiliatus homo, (^udoi/ievos.
 LEGEM SABBATI INTERPRETATUB. 167
Et ideo Dominus his qui incusabant discipulos ejus, quoniam ug.iv. «i
vellentes spicas manducabant, i dixit : Nec hoc legistis, quod fecit u'*$lv'
David cum esurisset, quemadmodum introivit in domum Dei, et
. . . , . , . . Luc. vi. 3, 4,
panes proposttionis immucavit, et aedit eis qui cum eo erant, quos «lReg.xxi.
non licebat manducare, nisi soils sacerdotibusf per Legis verba
suos discipulos excusans, et significans licere sacerdotibus libere
agere. 2 Sacerdos autem scitus fuerat David apud Deum, quamvis
Saul persecutionem faceret ei. Omnes enim justi sacerdotalera
3 Has 'Ba<rt\ev$ SiKaios lepariKriv
r • eyei
/V rdPiv.
"s Antonhu
MeliKaet
. Joh. Danuuc.
O.306 habent ordinem. 4 Sacerdotes autem sunt omnes Domini Apostoli, inParau.
1 The Clerm. MS. reads condixit, formity with the declared will of God,
ovrdirev. The following quotation ia that the royal and priestly functions
defective as having been made memo- could be united for any particular act.
Thus David not only partook of the
3 Sacerdos autem scitus. Scisco must shewbread, but when the ark was esta
be understood as the origin of scitus, blished in the tabernacle, he offered
and not scio, the sense being decreed, hurnt offerings and peace offerings before
appointed; the Greek being, lepeis Si the Lord, . . . and blessed the people in the
narearadn 6 Aa/315 vrb rod Beov. name of the Lord of Hosts. 1 Sam. vi.
3 lias /?ao-iXeis SUatos. The patriar 17, 18. David, therefore, exercised the
chal simplicity of the priestly office in functions of a royal priesthood, and
the earliest times should be borne in Christ, his descendant according to the
mind, when the head of every family flesh, was also a Priest after the order of
was also priest over his whole household Melchizedek. But he is the head of the
in things pertaining to God, and the Church, and by virtue of their union
chief of every tribe was high priest over with him, his people in every age are
the entire community. So Melchizedek, a royal priesthood, aveviyicai nvevnanKitt
king of Salem, (see Hist, and Theol. of 6v<rlas eiirpo&dtKTovs rip Qe$ 5ia 'ln<rov
Creeds), was priest of the most high Xpicrrov. I Pet. ii. 5, 9.
God, Gen. xiv. 18 ; so Abraham and the 4 Sacerdotes .... Apostoli. Nothing
patriarchs sacrificed to God, Gen. xv. here said by the venerable father can be
9, io, xxii. 13, and performed those so twisted as to imply that because the
functions that afterwards were limited Levitical priesthood had ceased and de
to the priesthood, Gen. xvii. 13. So termined, therefore that no distinct order
Jethro was priest of the descendants of of men was ordained by Christ as the
Midian, Exod, xviiL 1, and before the stewards of his holy mysteries, or that
giving of the law the firstborn generally every member of Christ was, as it were,
had a sacerdotal character by right of his own priest before God. The context
birth, e.g. Exod. xxiv. 5- Hence by flows on naturally from the Greek ori
the earliest traditions of the human race ginal, as also from the Latin version;
it was not only true of Melchizedek, but and the author having shewn that
in every other case, that iros patrikeis David, though of no priestly lineage,
SUatoi leparutty eT^e Td£o\ Still, after was of a royal priesthood, proceeds to
the formal appointment of the Levitical say, But the Apostles of the Lord are in
priesthood, it was only in cases of ex like manner all dedicated to God as a
treme emergency, and in strict con holy priesthood.
 168 APOSTOLI SACERDOTES
LiB iv.xvi. qUi neque agros, neque domus hsereditant hic, 'sed semper altari
Mvhl&v" e* -^e0 serviunt. De quibus et Moyses in Deuteronomio, in bene-
r— —
Deut. xxxm. dictione Levi ait : Qui dicit patri suo, et matri suw,' Non novi te,5
9- et fratres suos non agnovit, et Jilios suos abdicavit : custodivit prw-
cepta tua, et testamentum tuum servavit. Qui autem sunt qui de-
reliquerunt patrem et matrem, et omnibus proximis renuntiaverunt,
propter verbum Dei et testamentum ejus, nisi discipuli Domini ?
Num. xviii. De quibus iterum Moyses : Hwreditas autem, inquit, non erit eis.
x. 9.
Deut. xviii. 1 Dominus enim ipse hwreditas ipsorum. Et iterum: Non erit sa-
cerdotibus Levitis in tota tribu Levi pars, neque substantia cum
Israel : fructificationes Domini substantia eorum, manducabunt eas.
phn. iv. 17. Propter hoc et Paulus: Non inquiro, inquit, datum; sed inquiro
fructum. Discipulis, inquit, Domini Leviticam substantiam ha-
bentibus, licebat eis esurientibus, a seminibus accipere escam.
Matt. x. io. Dignus 2est enim operarius esca sua. Et sacerdotes in templo sab-
batum prophanabant, et rei non erant. Quare ergo rei non erant?
3 Quia cum essent in templo, non secularia, sed Dominica perficie-
bant ministeria, Legem adimplentes, non autem prsetereuntes
Num. xv. 32 Legem ; quemadmodum is qui a semetipso arida ligna attulit in
MattiiLio, castra Dei, 4juste lapidatus est. Omnis enim arbor quw non facit
iJcor."iii.9i7. fructum bonum, abscindetur, et in ignem mittetur; et, Quicunque
templum Dei violaverit, violabit illum Deus.

CAP. XVIII.
Ostensio unius et ejusdem substantiw esse ea quoe secun-
dum Legem sunt, et ea quce secundum Evangelium:
et quemadmodum novum Testamentum prcedicatum
est a Prophetis.
Unius igitur et ejusdem 5substantise sunt omnia, hoc est, ab uno
Matt.xiii.s2. et eodem Deo, quemadmodum et Dominus ait discipulis: Prop-

1 Sed semper altari.] Vel hinc pro-
fecto facile est videre, Christianos a tem-
poribus Christi, Apostolorum, Martyrum,
et. devnceps,
, . sua in. templis
. , . altana
,. . ser-
vasse, quibus Deo sacrificium incruentum
corporis et sanguinis Christi in perpetuam
mortis ejus recordationem offerrent : quod
etiam hujus libri cap. 34, confirmat nos-
ter Irenams his Christiverbis : Cum offers
munus tuum ad altare etc. Feuabd.
3 est, omitted iu the Clebm. MS.
E^ SQ the gyr_ m7.<^ , m
3 quia,
1 omitted m tne Clbem. MS.
4 Mass. inserts qui et on the pLBRM.
anthority ; the words are there written,
but h7 a later hand» and for this reason
tne addition is cancelled.
6 eV /uds Koi rijs airrTjs oifflas. Com-
pare c. xix.
 SUB NOVA DISPOSITIONE. 169
terea omnis scriha doctus in regno ccelorum similis est homini lir iv.
patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera. Non <jB^-IyL
alterum quidem vetera, alterum vero proferentem nova docuit; '*•
o. 307. sed unum et eundem. Paterfamilias enim Dominus est, qui uni-
versae domui paternse dominatur: et servis quidem et adhue
indisciplinatis condignam tradens legem ; liberis autem et fide
justificatis congruentia dans prsecepta, 'et filiis adaperiens suam
haereditatem. Scribas autem et doctores regni ccelorum, suos
dicebat discipulos, de quibus et alibi ait Judseis: Ecce mitto ad Matt xxtu.
vos sapientes, et scrihas, et 'doctores, et ex eis occidetis, et effugahitis
a civitate in civitatem. 3Sic itaque quse de thesauro proferuntur
nova et vetera, sine contradictione duo testamenta dicit: vetus
quidem quod ante fuerat legisdatio ; 4novum autem, quae secundum
Evangelium est conversatio, ostendit, de qua David ait : Cantate et
Domino canticum novum. Et Esaias : 6 Cantate Domino h/mnum Esai. xm. io
novum. Initium ejus, glorificatur nomen ejus a summo terrw : vir-
tutes ejus in insulis annuntiant. Et Hieremias ait : Ecce disponam, jer. xxxi. 31,
inquit, testamentum novum, non quemadmodum disposui patrihus
vestris in monte Oreb. Utraque autem testamenta unus et idem
paterfamilias produxit, Verbum Dei, Dominus noster Jesus
Christus, qui et Abrahse et Moysi collocutus est, qui nobis in
novitate restituit libertatem, et multiplicavit eam, quae ab ipso est,
gratiam.

OAP. XIX.
Quid est, Plus quam teinplum, et, Plus quam Salomon
hic.
1. Plus est enim, inquit, templo hic. Plus autem et minus Matt. \\\. 6.
non in his dicitur, quse inter se communionem non habent, et sunt
contrariae naturse, et pugnant adversus se ; sed in his quee ejusdem
sunt substantise, et communicant secum, solum autem multitudine
et magnitudine difterunt : quemadmodum aqua ab aqua, et lumen
a lumine, et gratia a gratia. Major est igitur legisdatio quse in
libertatem, quam quse data est in servitutem : et ideo non in

1 The Clebm. and Voss. MSS. sup-
ply et.
* doctore». This term is substituted
for prophetat, and transposed from first
to last in order.
VOL. II.
3 The reading of the Clekm. MS. is
adopted instead of the usual ea autem.
4 nova, in the MSS. originally per-
haps nova.
5 Quoted from memory.
11
 170 TAM IN LEGE QUAM IN EVANGELIO
lib. iv. unam gentem, sed in totum mundum diffusa est. Unus autem et M- 238-
<mass" fvu' '^em Dominus, <lui quam templum est, et plus quam Salomon,
ix 2- et plus quam Jonas donat hominibus, id est, suam prsesentiam et
Matt. xii. 4i, resurrectionem a mortuis : sed non Deum immutans, nec alium
42.
preedicans Patrem, sed eundem ipsum, qui semper habet plura
]metiri domesticis, et proficiente eorum erga Deum dilectione,
plura et majora donans, quemadmodum et Dominus discipulis
j0h. i. 50. dicebat: Quoniam et majora horum videbitis. Et Paulus ait:
phii. iii. 12. "^Non quod jam acceperim, aut quod justificatus sim, aut jam per-
4; xiii 9, 10.fectus sim: ex parte enim scimus, et ex parte prophetamus. Cum
autem venerit quod perfectum est, quw sunt ex parte, destruentur.
Sicut igitur adveniente perfecto, non salterum Patrem videbimus,
sed hunc quem nunc videre concupimus : Beati enim *mundi
corde, quoniam ipsi Deum videbunt; neque alium Christum et
Dei Filium exspectabimus, sed hunc qui ex Maria 5 Virgine, qui et
passus est, in quem et credimus, quem et diligimus; quemadmo-
Esai. xxv. 9. dum Esaias ait : Et dicent in illa die : Ecce, Dominus Deus noster,
in quem speravimus, et exultavimus in salute nostra. Et Petrus
i pet i. 8. ait in epistola sua : Quem non videntes diligitis, inquit, in quem
nunc non videntes "credidistis, gaudebitis gaudio inenarrabili ; neque o. s».
alium Spiritum sanctum percipimus, nisi hunc qui est nobiscum,
Rom. vm. 15. et qui clamat, Abba, Pater ; et in iisdem ipsis augmentum habe-
icor. xiii.12. bimus, et 'proficiemus, ut jam non per speculum, et per senigmata,
sed facie ad faciem fruamur muneribus Dei : sic et nunc plus tem-
cf. i. 90. a plo, et plus Salomone percipientes, quod est adventus Filii Dei,
non alterum didicimus Deum, prseter fabricatorem et factorem
omnium, qui ab initio nobis demonstratus est; neque alterum
Christum Dei Filium, prseter eum qui a prophetis prsedicatus est.
2. Novo enim Testamento cognito et 8prsedicato per prophetas,
et ille qui illud dispositurus erat secundum placitum Patris prsedi-
1 aTrofieTpetffdat, f. 1. airop.elpea0ai. 3 aUerum . . . . sed, ak\ov . . . . wMp,
2 These words of seripture are supplied tielow, allerum prceter.
by memory from Phil. iii. 12, i Cor. iv. 4 Clerm., al. mundo.
4, and xiii. 9, 10. The second is incor- c The Ab. and Clerm. MSS. omit
porated with the preceding in a similar Virgine, which was first inserted in the
way, in the ancient Italic version, known text by Feuardent. Voss. has it.
as the S. Germain copy ; aud as Grabe 6 credidistis. The words credentes
says, Hcec Interpretem vel vetustum scri- autem, inserted from the Vulgate, p.
lam ex Italica versione adjecisse puto, 409, G., are omitted in the Syriac.
cui hoc interpretamentum ex 1 Corinth. 1 proficiemus, -xpoxapM0^- The
iv. 4, citato loco insertum fuisse, ex Hila- Cl. has the worse reading, perficiemus.
rii Comment. aliisque constat. 8 rjti prcedicatione.
 UNUS PATEB, FILIUS ET SPIRITUS. 171
cabatur, manifestatus hominibus quemadmodum voluit Deus ; ut lib. iv.
possint semper proficere credentes in eura, et 'per testamenta JJM-
maturescere profectum salutis. Una enim salus et unus Deus ; ix-3-
quse autem formant hominem, prsecepta multa, et non pauci
gradus qui adducunt hominem ad Deum. 2Terreno quidem et
temporali regi, cum sit homo, licet aliquoties majores profectus
attribuere his qui sunt subjecti : Deo autem non licebit, cum sit
idem, et semper majorem gratiam prsestare humano generi svelit,
et pluribus muneribus assidue honorare eos qui placent ei ? Si
autem hoc est 4proficere, alterum adinvenire Patrem prseter eum
qui ab initio annuntiatus est, et rursum, prseter eum qui putatur
secundo inventus esse, "alterum tertium adinvenire ; et ejusdem erit
'profectus et a tertio in quartum, et ab hoc rursum alterum et
alterum : et sic semper putans proficere talis sensus, nunquam in
uno stabit Deo. Expulsus enim ab eo qui est, et reversus retror-
sum, quseret quidem semper, inveniet autem nunquam Deum ; sed

1 per tcstamenta, etc. These SiaBnKal passage being evidently an application of

were the Mosaic dispensation, under
which Christ was foretold, and the
Christian, under which those prophe-
cies were fulfilled. The reading profec-
Inm for perfeclum seems here to be indis-
pensable. The Greek would then run
as follows, h>a Svvr)6tti(7Lv Kara Trdvra
•wpoKirwretv ol Trurretiovres 'els avrbv, Kal
Sta rwv Sia0i]Ku>v reXetovtjBat ttjv tt)s
<rt*rrr)plat irpoKairfyi, where maturescere by
a very likely solecism may have been
written for maturare. There is some-
thing no less harsh in Grabe's pro-
posed reading, ad perfectum saluiis,
i. e. ad perfectam salutem. The same
objection applies to Massuet'8 expla-
nation, that the words are equivalent to
perfectione salutis; besides, where would
there be any probable solution in the
Greek ? The alteration now proposed
scarcely deserves the name, for in most
MSS. perfectum and profectum would
be writtcn alike. Compare the varia lec-
tio p. 161, n. 4, and homo vcro profeclum
pcnipiens et augmentum a Deo, c. XXI. i.
Mabsuet'S quotation of the words some
way above, ticut iyitur adveniente pcr-
fecto, is not at all to tho purpose, the
S. Paul's words, Srav 8£ rb re\etov f\0r;,
they are in no way of parallel import
with the words now under consideration.
Grabe's note is as follows : Per-
foctum salutis. Ita vet. Codex Feuard.
et Voss. Sed Erasm. Gallas. Arun-
del. Merc. i, habent per effectum pro
perfectum. Denique Feuardenlio utrum-
que relinere visum est. Sed, nisi me con-
jectura faUit, legendum, ad perfectum
salutis, id est, ad perfectam salutem ;
quomodo pag. 380, lin. 6, de homine
loquitur, velut per diversos gradus perve-
nienie ad perfectum, irpbs rf\eiov Avepxo-
ixivov. Et inferius pag. 409, col. 1, lin.
12. Nunc autem partem aliquam Spi-
ritus ejus sumimus ad perfectionem et
praeparationem incorrupteke, paulatim
assuescentes capere et portare Deum.
3 Cl. inserts ante, from the sylla-
bles on either side. The Cod. Vet. of
Feuard. and Voss. have ante terrenum.
3 velit inserted by Mass. from the
Clerm. MS.
4 proficere .... profectus, here per-
haps, rb rrpox^peiv . . . irpox<bpv<r"- Cf.
proficiet ad, xXr. 2.
6 alterum tertium, rplrov SKKov.
11—2
 172 CHRISTUS
lib. iv. semper 'incomprehensibilitatis profundo natabit, nisi per poeniten-
Gmass' iv L **am conversus, unde et abjectus erat, revertatur, unum Deum
ix-a Patrem Demiurgum confitens et credens, qui a Lege et prophetis
annuntiatus est, qui a Christo testificatus est, quemadmodum ipse
ait ad eos qui accusabant ejus discipulos, quasi non servarent tra-
Mattxv.3,4. ditionem seniorum: Quare vos frustramini praeceptum Domini
propter traditionem vestram ? Deus enim dixit : Honora patrem et
matrem; et, Qui maledixerit patri aut matri, morte moriatur. Et
Matt. xv. 6. iterum 2secundo ait eis : Et frustrati estis "sermonem Dei propter
traditionem vestram; manifestissime Patrem et Deum confitens
uxtaLxx2' Ch"s*us eum °iu^ m Lege dixit : Honora patrem et matrem, ut tibi
bene sit. "Verbum enim Dei confessus est Legis preeceptum verax
Deus, et neminem alterum Deum appellavit, quam suum Patrem.

OAP. XX.
Quemadmodum Moyses adventum Christi significavit, et
tempus passionis et locum in quo passus est.
1. Bene igitur et Johannes meminit dicentem Dominum Ju- m. 239.
joh.v. 39, dseis: Scrutamini Scripturas, sin quibus putatis vos vitam arternam o. 309.
habere : illw sunt quce testimonium perhibent de me. Et non vultis
venire ad me, ut vitam habeatis. Quomodo igitur testabantur de
eo Scriptune, nisi ab uno et eodem essent Patre, praeinstruentes
homines de adventu Filii ejus, et prsenuntiantes salutem, quse est
joh. v. 46. ab eo ? Si enim crederetis Moysi, crederetis et mihi : de me enim
ille scripsit ; scilicet quod inseminatus est ubique in Scripturis ejus
Gen. xviii. 5. Filius Dei ; aliquando quidem cum Abraham "loquens, cum eodem
cmxT1'1*" comesuru8: aliquando cum Noe, dans ei 'mensuras: aliquando
Oen. iii. 9.
1 Cf. S. J. Chbysostom de Incompr. tov vbuov ivro\ijv 6 dX^&eos 6e6s. Com-.
AKaTd\r)irTov Xeyerai jrAa^os, eis o pare the preceding note.
KaBlevres eavrois ol Ko\vuf3vTal, Kal irpbs * in quibus, as the Syr. ^OOISJ,
to\v Kara<pepbuevoi /9d0os, rb Trepas but Gr. 6Vi iv ai5ra?s.
dSwaroOo-iK eSpeiv. 6 Tebt. c. Prax. II, 13, cf. c.
3 secundo, cancelled by Massuet, ia xxvii.
found in the Abund., Voss., andMEBC. 7 mensuras, i. e. the dimensions of
n. MSS., but not in the Clebm. irdXii» the ark, Gen. vi. 15, 16. But the true
Sevrepov stood perhaps in the original. reading in this passage is very doubtful.
3 Sermonem Dei, Ita cum Irenceo The text of Gbabe is followed; Mas-
habent Syrus, Persicus, ct jEthiopicus In- suet omits cum eodem comesurus, and
terpretes, nec non Cod. Cantabrigiensis ; reads eis before mensuras, on the faith
cum edita S. Matthcei exemplaria eVroXV, ofthe Clebm. and Voss. MSS. Ebasm.,
non \byov 6eo0 sonent. Gbabe. Gall., Ab. and MEBO.n. read aliquando
4 ij>uo\by>)o-e yap rbv \byov Geou tJjk before cum eodem, but omit aliquando
 AGNUS PASCHALIS. 173
autem quaerens Adam : aliquando autem Sodomitis inducens judi- LIB. IV.
XX. I.
cium: et rursus cum 'videtur, et in viam dirigit Jacob: et de rubo OB.IV.xxlU.
MASS. IV.
loquitur cum Moyse. Et non est numerum dicere in quibus a X. 1.
Moyse ostenditur Filius Dei : cujus et diem passionis non igno- Gen. xix. 24.
Gen. xviii. 13
ravit, sed figuratim prsenuntiavit eum, 2Pascha nominans: et in seq., 11 seq.
etxxxi.
eadem ipsa, quse ante tantura temporis a Moyse prsedicata est, seq. Exod. iii. 4
passus est Dominus adimplens Pascha. Non solum autem diem seq. Exod. xii. 3
descripsit, sed et locum, et extremitatem temporum, et signum
occasus solis, dicens : Non poteris immolare Pascha in ulla alia Deutxvi.5,6.
civitatum tuarum, quas Dominus Deus dat tibi, nisi in eo loco,
quem delegerit Dominus Deus tuus invocari nomen suum ibi: im-
molabis Pascha vespere ad occasum solis.
2. Jam autem et manifestaverat ejus adventum, dicens : Non Gen. xlix. 10.
11, 12.
deerit princeps in Juda, neque dux ex femoribus ejus, quoadusque
veniat cui srepositum est, et ipse est spes gentium; alligans advitem
puUum suum, et ad helicem pullum asinw. Lavabit in vino stolam
suam, et in sanguine uvw pallium suum: lcetifici oculi ejus *a vino,
et candidi dentes ejus 6quam lac. Inquirant enim hi qui omnia
cum No€ . . . Adam, the mention ofAbra- in Mich. et Matth. vel populi Israelitici
ham immediately preceding the judg- ex digypto per medium mare transeuntis
ment of the cities of the plain ; the in- in desertum, ul est Naz. et Aug. sententia.
stances of Adam and Noah may have Sed veteres iUi dicentes Pascha a iriax^v
been transpoaed or interpolated from the deduci, non tam ipsius vocis etymon,
margin. quam mysterii rationem habuerint. Fku.
1 Clebm., Voss., Mass., videretur. In this place if Iken-EUS had considered
There is an allusion to a favonrite deri- that Pascha was a derivative &ri toS
vation of the name Israel from . K"N tiirKfaf, he would have stated this
, ?N ♦ PIKT Homo videns Deum. So Hrpp. plainly. As it is he only adduces the
e. Noet. 'I<rpaii\ Si t/s ioTU/ dXA' if dV- Paschal solemnity, as typifying the time
Bpwros ipuv riv Qeiv. 5. The fathers of Chrisfs Passion. That he here makes
can scarcely be blamed in following the no verbal comparison between ircurxeiv
lead of Pbilo, who must have known and Pascha, is another good proof of his
better ; he says, i uiv 'laxCbB irTepvurrfy, knowledge of Hebrew.
6 Si 'I<rpoi)\ ipwv riv Qeiv KaKurai. de 8 Codd. Vkt., Voss., repromissum,
Mut. Nom. 12. as in Nov. de Trin. 9. LXX. t4 diro-
* Ex hoc quoque loco existimatur Ketfieva avrQ. 1. al. if diro/teiTiu. i. e.
Irenams judieasse, vocem Paschatis de- Hclicem, Clebm. illicem.
ductam este a Gratco verbo iriaxeai, quod 4 A vino] Irenoeus itaquc non virip
pati significat : quod certe iUi commune dtvov, ut editt. rCm 6 habent, sed iri
fuerit cum Tert. c. Jud. 10, Naz. Or. 1, otvov legit, quomodo et in Cod. Alezandr.
de Pasch. Lact. IV. 26. Arn. Eom. in exaratum est. Gbabe. The construction,
confiictu, cum Serapione, et aliquot aliis; however, is in imitation of the Hebrew
cum tamen vert Hebraica,velpotius Chal- comparative, |»t? D?J^ ^30-
daiea sil, et transitum significd, vel An- e tam is here inserted in the Clebm.
geli percutientis ^Egyptios, juxta Hieron. copy, but ab alia manu.
 174 INDE AB INITIO
lib. iv. scrutari dicuntur, id tempus in quo defecit princeps et dux ex
ob.iv.xxul Juda, et qui est gentium spes, et qui vitis, et qui pullus ejus, et
* 2- quod indumentum, et qui oculi, et qui dentes, et quod vinum, et
unumquodque ex dictis exquirant; et invenient non alium, nisiG.3io.
Dominum nostrum ^Christum Jesum, annuntiatum. Quapropter
Deutxxxii. Moyses increpans populum, quod ingratus exsisteret, ait, Sic
populus fatuus, et non sapiens, hwc Domino retribuistis ! Et rursus
significans, quoniam 2qui ab initio condidit et fecit eos Verbum,
et in novissimis temporibus redimens nos et vivificans, ostenditur
Deut. xxvul pendens in ligno, et non credent ei. Ait enim : SM erit vita tua
Iterum Deut pendens ante oculos tuos, et non credes vitce tuw. Et iterum : Nonne
hic idem Pater tuus *possedit te, et fecit te, et creavit te ?

CAP. XXI.
Quoniam et prophetce, et justi, ante adventum Domini,
cognoverunt adventum ejus.
1. Quoniam autem non solum prophetse et justi multi, pne-
scientes per Spiritum sanctum adventum ejus, oraverunt in illud
tempus venire, in quo facie ad faciem viderent Dominum suum, et
sermones audirent ejus, Dominus fecit manifestum, dicens disci-
Matt. xiii. 17. pulis : Multi prophetw et justi cupierunt videre quw videtis, et nou
viderunt, et audire quw auditis, et non audierunt. Quemadmodum
igitur concupierunt et audire, et videre, nisi prsescissent futurum
ejus adventum ? Quomodo autem prsescire potuerunt, nisi ab ipso m. 2«.
praescientiam ante accepissent ? Quomodo autem Scripturse testi-
ficantur de eo, nisi ab uno et eodem Deo omnia semper per Ver-
bum revelata et ostensa fuissent credentibus; aliquando quidem
colloquente eo cum suo plasmate, aliquando autem dante legera,
aliquando vero exprobrante, aliquando vero exhortante, ac dein-
ceps liberante servum, et adoptante in filium, et apto tempore
ipeti.4. incorruptelse hsereditatem prsestante, ad perfectionem hominis?
Plasmavit enim eum in augmentum et incrementum, quemad-
Gen. l 28. modum et Scriptura dicit : Crescite et multiplicamini.
1 Chrislum Jesum, the Clekm. order. Symb. Tertullianus lib. contra Judmos,
3 qui... Verbum, 6 aw' dpx^s trWs Athanasius lib. de Incarnatione Verbi,
Kal irolriaas airois & A6yoi. Augustmus lib. XII. contra Faustum cap.
3 Et erit vita tua pendens. Sunc 5, Novat. lib. de Trinit. et LacUmtius
locum de crucis mysterio, post Irenwum lib. IV. cap. 18. Feuabd.
interpretantur Cyprianus lib. n. adver- * possedit te, Hebr. *|\Jj?. Seep.157,
sus Judaos cap. 20, Muffinus in Exposit. note 5.
 CHRISTUM PERCEPERUNT SANCTI. 175
2. Et hoc Deus ab homine differt, quoniam Deus quidem lib. iv.
facit, homo autem fit : et quidem qui facit, semper idem est : 0^^Yv'
quod autem fit, et initium, et medietatem, et adjectionem, et aug-
mentum accipere debet. Et Deus quidem bene facit, bene autem
fit homini. Et Deus quidem perfectus in omnibus, ipse sibi
fequalis et similis; 'totus cum sit lumen, et totus mens, et totus
substantia, et fons omnium bonorum : homo vero profectum per-
cipiens et augmentum ad Deum. Quemadmodum enim Deus
semper idem est ; sic et homo in Deo inventus, semper proficiet
ad Deum. Neque enim Deus cessat aliquando in benefaciendo, et
locupletando hominem : neque homo cessat beneficium accipere,
et ditari a Deo. 2Exceptorium enim bonitatis, et organum clarifica-
tionis ejus, homo gratus ei qui se fecit : et iterum exceptorium
justi judicii ejus homo ingratus, et spernens plasmatorem, et non
subjectus Verbo ejus : qui plurimum semper fructificantibus, et
plus habentibus dominicum argentum, daturum se pollicitus est.
Euge, inquit, serve bone, et fidelis, quia in modico fidelis fuisti, mm. xxv.
super multa te constituam; intra iti gaudium Domini tui: ipse
Dominus plurimum promittens.
3. Sicut ergo nunc fructificantibus, plurimum daturum se
pollicitus est, secundum munerationem gratire suse, sed non se-
cundum commutationem agnitionis; 3ipse enim Dominus perse-
verat, et idem Pater revelatur ; sic ergo et posterioribus majorem
o.Mt. quam quse fuit in veteri Testamento munerationem gratiae attri-
buit unus et idem Dominus per suum adventum. Et illi enim per
famulos audiebant venturum regem, et mediocriter gaudebant,
secundum quod sperabant venturum eum : qui autem prsesentem
viderunt, et libertatem adepti et potiti sunt ejus muneratione,
majorem gratiam et abundantiorem exultationem habent, gau-
dentes de regis adventu, quemadmodum et David dicit : Anima ps. xxxiv. 9.
mea exultabit in Domino, jucundabitur in salutari ejus. Et propter
hoc Hierosolymam introeunte eo, omnes qui erant in via David, Matt. xxi. 8
*in dolore animae cognoverunt suum regem, et substraverunt ei

1 A passage already occurring in piivei, idem noto ipse.

Greek, vol. I. p. n 1, and in Latin, pp.
»81, 354.
* Exceptorium, IkSox*'0*) v°1- *• P-
117.
' Kara Siaw %ipiTOi, i\X oi Kar'
ipMjity yri&ctus, i airrbs yap Kipios 5ia-
4 in dolore animce ; the Psalm from
whence the preceding quotation had
been made, is directly prophetical of the
sorrows of Christ, and of his humilia-
tion in the hall of judgment ; all, there-
fore, who were in via David, recognised
 176 TRADITIO PHARISiEORUM
lib.iv. vestimenta, et ^ramis viridibus adornaverunt viam, cum magna
<mass'*ivv' lsetitia et exultatione clamantes : Osanna filio David, Benedictus
*'-3- qui venit in nomine Domini, Osanna in excelsis. Zelantibus
ps. cxvHi.25. autem malis 2dispensatoribus, qui circumveniebant inferiores, et
joh. vu.49. dominabantur eorum quibus ratio non constabat, et propter
Matt. xxl 16. hoc nolentibus venisse regem, et dicentibus ei, Audis quid isti
Ps.vui.a dicunt? ait "Dominus : Nunquam legistis, Ex ore infantium et
lactentium perfecisti laudem ? id quod a David in Filium Dei dic-
tum erat, in se factum ostendens, et significans, illos quidem
nescire virtutem Scripturse, et dispositionem Dei ; se autem esse
p». viu. s. qui a prophetis annuntiatus sit Christus, cujus nomen in omni
terra laudatur, ex ore infantium et lactentium laudem 4perficientis
suo Patri : quapropter et elevata est magnificentia ejus super
ccelos.
li 4. Si ergo idem ipse adest, qui pnedicatus est a prophetis,
Dominus 5noster Jesus Ohristus, et adventus ejus pleniorem gra-
tiam et majorem munerationem attribuit his qui susceperunt eum,
manifestum, quoniam et Pater idem ipse est, qui a prophetis an-
nuntiatus est, et non alterius Patris agnitionem fecit veniens
Filius, sed ejusdem qui ab initio prsedicatus est; a quo et liberta-
tem detulit his qui legitime, et prono animo, et toto corde deser-
viunt ei : contemtoribus autem, et non subjectis Deo, sed in 6glo-
riam hominum exteriores munditias sectantibus, (7quse in figuram
coui. 17. futurorum traditse erant, velut 8umbrse cujusdam descriptionem
faciente Lege, atque deliniante de temporalibus seterna, de terrenis
ccelestia), fingentibus plusquam quse dicta sunt sese observare,
tanquam diligentiam suam etiam ipsi Deo prseferentibus, intus

Messiah the King in his humiliation a Syi\oi<rdvTui> 5i tuv naituv oIkov6/j.uv.

and sorrow of soul; b> Tatreiv&aet rijs
'pvxys, meaning either humilicUion or
affliction ; so also the Syr. « i SSO
Matt. xxi. £, means either nieek or sor-
rowfvZ.
1 Upon this usage of the Jews at
their principal feasts, and their particu-
lar acclamation on the present ocoasion,
the reader is referred to the Rabbinical
and other references in the editor's work
upon the Three Creeds, pp. 254— 257.
Also to a Visitation Sermon upon Ps.
cxviii. 26. 1853.
3 Cleem. Jesus.
* MSS. perficienti, the final letter
being lost in suo following.
5 The Cleem. MS. adds Deus, which
Cod. Vet., Ab., Voss. substitute for
Dominus. The rest have the n^ore
probable reading of the text.
8 Clebm. M t^v twv ivOpuTuv <S4-
£av, in opinionem hominum. al. gloria.
7 Cl. quod.
8 umbrce cujusdam, cS<rrep trKtas Ttvat
{motvttovvtos tov v6/iov, but read by the
translator as CKias rifOS.
 LEGIS COKRUPTELA. 177

autem plenis hypocrisi, et cupiditate, et omni malitia, ^sempiternain uk rv.

attulit perditionem, abscindens eos a vita. 'masr fvv'
xli 1.
CAP. XXII.
Quemadmodum seniorum traditio contraria erat Legi
^ quce data est per Moysem.
u.m. 1. Seniokum enim ipsorum traditio, quam ex Lege obser-
vare fingebant, contraria erat Legi 2datse per Moysem. Propter
hoc et Esaias ait: Caupones tui miscent vinum aqua; ostendens Esai. i. 22.
(juod austero Dei prsecepto miscerent seniores aquatam traditio-
nem, id est, 'aggredientes adulteram legem, et contrariam Legi,
sicut et Dominus fecit manifestum, dicens eis : Quare vos trans- Matt. xv. 3.
gredimini proeceptum Dei propter traditionem vestram? Non
solum autem per prsevaricationem frustrati sunt Legem Dei, 4mi-
scentes vinum aqua; sed et suam 6legem e contrario statuerunt,
quse usque adhuc Pharisaica vocatur. In qua qusedam quidem
auferunt, qusedam vero addunt, qusedam autem, quemadmodum
o. 31*. volunt, interpretantur ; quibus utuntur singulariter magistri
eorum: quas traditiones volentes vindicare, Legi Dei instituenti
eos 6ad adventum Christi non subjecti esse voluerunt; sed et Do-
minum arguebant in sabbatis curantem, quod quidem sicut prse-
diximus, Lex non prohibebat. Etenim ipsi secundum aliquid
7curabant, circumcidentes hominem in sabbato; se autem ipsos
non redarguebant, per traditionem et prsedictam Pharisaicam
legem transgredientes prseceptum Dei, et prseceptum Legis non
habentes, id est dilectionem quse est 8erga Deum.
1 The MSS. insert in. 4 It was at a later date that the
s Cl., Ab., Mebo. ii., but gva data Jews learned to compare the Word to
est, Voss., Gbabe. vxiier, the Mishna to imne, and the
8 aggredienies. Mabsuet explains the Gemara to ffippocras.
word as the translation of Imxetpovrres a v6/ws scarcely has the extended
or fyx«(5o0n-es. But the author in all meaning of the Chaldaic 003 or Syr.
probability wrote eiripdWorrcs, which ]mnVni, both of which terms might
the translator read as iirikapbvres, and express the Greek term atpens.
rendered by its equivalent aggredientes, « TaiSayuyoSirri airrois els tV tou
in the sense of taking in hand. Comp. Xpurrov (\ev<rw. ad, therefore, seems to
also p. 183, n. 4, where the word recurs. be a genuine reading, but it is disearded
I consider that vi/iov was introduced by by Massubt on the faith of the Clebm.
ilaterhandinthefoUowingpassage, an<i Voss. MSS.; though it is found
rovrio-rw irip&Morrcs vbBov [v6/iov], koI in the Ab. and Mebo. II. MSS.
ivavrlav rQ vbjuf, the word vbdov refer- 7 i0ep&Trevov, ministrabant.
ring to rapdSoaw. See p. 183, n. 4. 8 Ab. arca. Cf. I. 313, n. 1.
 178 LEGIS ADIMPLETIO
Lra iv 2. Quoniam autem hoc primum et maximum prseceptum est,
^Sas&iv*' lj3e<luens autem erga proximum, Dominus docuit, totam legem et
*"2- prophetas pendere dicens ex ipsis prseceptis. Et ipse autem aliud
Matt.^*"- majus hoc prsecepto non detulit : sed hoc ipsum renovavit suis
discipulis, jubens 2eis Deum diligere ex toto corde, et cseteros
quemadmodum se. Si autem ab alio descendisset 3Patre, nunquam
ex Lege primo et summo usus esset praecepto, sed utique omni-
modo eniteretur majus hoc a perfecto Patre deferre, non 2eo uti
Rom.xiu.io. quod a Deo Legis fuisset datum. Et Paulus autem : Adimpletio,
icor.xiii.ia inquit, Legis dilectio: et omnibus cseteris evacuatis, manere fidem,
spem, dilectionem ; majorem autem esse omnium dilectionem : et
1 cor. xui. 2. neque agnitionem sine dilectione quae est erga Deum preestare
aliquid ; neque mysteriorum comprehensionem neque fidem neque
prophetiam, sed omnia vacua et frustra esse sine dilectione :
dilectionem vero perficere perfectum hominem ; et eum qui diligit
Deum esse perfectum, et in hoc sevo et in futuro. Nunquam
enim desinimus diligentes Deum; sed quanto plus eum intuiti
fuerimus, tanto plus eum diligimus.

CAP. XXIII.
De Pharisaica lege; quce sunt particularia prcecepta,
et quce catholica.
1. In Lege igitur et in Evangelio cum sit primum et maxi-
mum prseceptum, diligere Dominum Deum ex toto corde ; dehinc
simile illi, diligere proximum sicut seipsum : unus et idem osten-
ditur Legis et Evangelii conditor. Consummatee enim vitae 4prse-
cepta in utroque Testamento cum sint eadem, eundem 5ostenderunt
Deum : qui particularia quidem prsecepta apta utrisque prsecepit ;
sed eminentiora et summa, sine quibus salvari non est, in utroque
eadem suasit. Quem autem non confundat Dominus, ostendens
non ab altero Deo esse Legem, sic dicens eis qui a se docebantur,
Mattxxiii. turbae et discipulis: Super cathedram Moysi sederunt scribw et
Phariswi. Omnia itaque quwcunque dixerint vobis, custodite' et
facite ; secundum autem opera eorum nolite facere : dicunt enim et

1 sequens auiem, <koX<w0os Sk i] irep! 4 prcecepta. The Clerm. adds et

rbv irX-qalov, consentaneim. Evangelii, but evidently as a repetition
a eis and eo infr. omitted in the Cl. from the preeeding sentenee.
8 Cl. ex Patre. « Cl. ostenderent.
 CHARITAS. 179
non faciunt. Alligant enim lsarcinas graves, et imponunt super mb.iv.
humeros hominum; ipsi autem nec digito quidem volunt eas niovere. °xjts&xiv!'
Non ergo eam Legera, quse est per Moysem data, incusabat, ^1''4-
quam adhuc salvis Hierosolymis suadebat fieri; sed illos redar-
guebat, quod verba quidem Legis enuntiarent, essent autem sine
dilectione, et propter hoc injusti in Deum et in proximos exstite-
runt. Quemadmodum et Esaias ait: Populushic labiis me honorat, Erai.xxix.u.
cor autem eorum longe est a me. Frustra autem colunt me, docentes
doctrinas et prwcepta hominum. Non per Moysem datam Legem
dicens prsecepta hominum, sed traditiones 2presbyterorum ip-
sorum, quas finxerant, quas vindicantes frustrabantur Legem Dei,
et propter hoc nec Verbo ejus subjecti sunt. Hoc enim est quod
o. 313. et a Paulo dicitur de istis : Ignorantes enim justitiam Dei, et suam Rom. x. 3, 4.
justitiam volentes statuere, justitiw Dei non sunt subjecti. Finis
enim 3Legis Christus *ad justitiam omni credenti. Et quomodo
finis "Legis Christus, si non et 6initium ejus esset ? Qui enim finem
intulit, hic et initium operatus est ; et ipse est qui dicit Moysi :
Videns vidi vexationem populi mei qui est in ^Hgypto, et descendi ut Exod.iu.7,8.
eruam eos : ab initio assuetus Verbum Dei ascendere et descendere,
propter salutem "eorum qui male haberent.
2. Quoniam autem Lex praedocuit hominem sequi oportere
Christum, ipse facit manifestum ei qui interrogavit, quid faciens
vitam seternam hsereditaret, sic respondens : Si vis in vitam in- Matt. xix. 17
troire, custodi prwcepta. Illo autem interrogante, Quw? rursus-
Dominus : Non nwechaberis, non occides, non furaberis, non falsum
testimonium reddes, honora patrem et matrem, et diliges proximum
m. 84«. tanquam teipsum; velut gradus proponens prsecepta Legis introitus
in vitam, volentibus sequi eum : quse uni tum dicens, omnibus di-
cebat. Ille autem cum dixisset: Omnia feci, (et forte 7non fecerat,
nam utique non diceretur ei, Gustodi prcecepta,) arguens Dominus
cupiditatem ejus, dixit ei: Si vis perfectus esse, vade, vende
omnia quw habes, et divide pauperibus, et veni, sequere me;
Apostolorum partem promittens eis, qui sic fecerint: et non alte-
rum Deum Patrem annuntiabat eis qui sequebantur eum, prseter

1 The Syriac also takes no account * Cl. in.

of 4Wj3e£<TTaicTa.
8 preibytenrum, previously rendered
tcniorum, c. XXII.
3 The Clerm. MS. unaocountably
omiU Ltgis in both these plaoes.
" initium, the final cause.
0 ™ K<uut txbmw.
7 The Clkrm. interlines si, but in
another hand ; probably from fortasse,
koI tffws oOk er^prjffep, ^Tel y' ottK dV . . .
 180 LEGIS DIVINiE
^ib-..1^. eum qui ab initio a Lege annuntiatus est ; nec alium Filium, nec
'jtAss.W.1- matrem, Enthymesin iEonis, qui fuit in passione et in defectione;
*"• t nec triginta iEonum plenitudinem, quse vacua et inconstans os-
tensa est; nec eam fabulam quae a reliquis haereticis ficta est;
sed docebat, ut facerent prsecepta quae ab initio prsecepit Deus,
'et ut veterem cupiditatem per opera bona solverent, et sequeren-
tur Christum. Quoniam autem ea quse possidentur pauperibus
divisa, solutionem faciunt praeteritse cupiditatis, Zacchseus fecit
Luc xix. 8. manifestum : Ecce, dicens, dimidium ex bonis meis do pauperibus,
et si cujus quid/raudavi, reddo quadruplum.

CAP. XXIV.

Quemadmodum Dominus, quce de Lege comprehende-

bdntur, superextendit discipulis et non dissolvit: et
secundum quid plus abundat justitia nostra, quam
Scribarum et Pharisceorum.
'< i i '■
1. Et quia Dominus naturalia Legis, per quse 2homo 3jus-
tificatur, quse etiam 4ante legisdationem custodiebant qui fide
justificabantur et placebant Deo, non dissolvit, sed extendit et

1 In a theological point of view it licw. Quomodo vero hcec assertio conci-

should be observed, that nO saving tianda sit cum eo, quod Paulus citatce
merit is ascribed to almsgiving ; it is Epistoke cap. 3, vers. 28, et partim Ire-
spoken of here as the negation of the nceus hac ipsa periodo subjungit, fide
vice of covetousness, which is wholly hominemjustificari sine operibus legis, a
inconsistent with the state of salvation pluribus, et Pontificiis et Anglicanis
to which we are called. Theologis abunde monstratum est, prceci-
2 homo, the naturaX man, Bom. ii. pue a doctissimo G. Bulh in Harmonia
27, keeping the spirit of the law by the Pauli ac Jacobi, ejusque defensione con-
degree of light still retained. tra Tulliwm pag. 37 seq. Grabb.
3 Per quae homo justificatur, id est, 4 Ante legem Moysi, inquit, scriptam
justus a Deo declaratur et pronuntiatur ; in tabulis lapideis, legem contendo fuisse
id quod patet ex Ezecli. xviii. g, ubi Deus non scriptam, guce naturaliter intellige-
de viro, qui in prceceptis ejus ambulaverit batur, et a patribus custodiebatur. Nam
etc. ait : Hic justus est, vita vivet. Et unde Noe justus inventus, si non illum
1 Joan. iii. 7. Filioli, nemo vos seducat ; naturalis legis justitia prcecedebat t XJnde
qui facit justitiam, justus est. Hinc et Abraham amicus Dei deputatus, si non
Paulus Bom. ii. 1 3. Non auditores legis de cequitate et justitia legis natwralisi
justi sunt apud Deum, sed factores legis Unde Melchisedec Sacerdos Summi Dei
justificabuntur. Idem ex instituto contra nuncupaius, si non ante Leviticce legis
hwreticos, jam Apostolico arvo exortos, sacerdotium fuerunt, qui sacrifkia Deo
docet S. Jacdbut cap. 2, Epistobx Catho- Tebtull. adv, Jud. 1.
 OBSERVATIO SPIRITALIS. 181
o. su. implevit, ex sermonibus ejus ostenditur. Dictum est enim, inquit, ^J^iy.
antiquis, Non mcechaberis. Ego autem dico vobis, Quoniam omnis ^JSf'
qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam mcechatus est
eam in corde suo. Et iterum : Dictum est, Non occides. Ego Matt v 27
autem dico vobis, Omnis qui irascitur fratri suo lsine causa, reus ^itt. T. n,
erit judicio. Et, Dictum est, Non perjurabis. Ego autem rfico Matt. v.ai,
eoWs, Nequejurare in totum. Sit autem vobis sermo, Etiam etiam, et
Non non. Et quaecunque sunt talia. Omnia enim hfec non con-
trarietatem et dissolutionem preeteritorum continent, sicut qui a
Marcione sunt vociferantur ; sed plenitudinem et extensionem,
sicut ipse ait : Nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scri- Matt v. so.
barum et Pharisworum, non intrabitis in regnum ccelorum. Quid
autem erat plus ? Primo quidem 2non tantum in Patrem, sed et in
Filium ejus jam manifestatum credere ; hic est enim, qui 3in com-
munionem et unitatem Dei hominem ducit. Post deinde non
solum dicere, sed et facere; illi enim dicebant, sed non faciebant : Matt. xxiii.3.
et non tantum abstinere a malis operibus, sed etiam a concupi-
scentiis eorum. Hsec autem non quasi contraria Legi docebat ;
sed adimplens Legem, et infigens justificationes Legis in nobis.
Illud autem fuisset Legi contrarium, si quodcunque Lex vetasset
fieri, idipsum discipulis suis jussisset facere. Et hoc autem quod
preecepit, non solum vetitis a Lege sed etiam a concupiscentiis
eorum abstinere, non contrarium est, quemadmodum diximus,
neque solventis Legem, sed adimplentis et extendentis et di-
latantis.
2. Etenim Lex, quippe servis posita, per ea quae foris erant
corporalia animam erudiebat ; velut per vinculum attrahens eam ad
obedientiam preeceptorum, uti disceret homo servire Deo : Ver-
bum autem 4liberans animani, et per ipsam corpus voluntarie

1 Sine causa, elxy a Graxis Codd.
abfuisse, suo tempore notarunt Bierony-
mut in Comment. ad Matth. v. et Augue-
tinus lib. I. Retractat. cap. 19, nec Irenoei
avo lectum fuisse, ex Justini M. Apolog.
I. ad Antoninum pag. 30, lin. 18, colli-
gitur; adeo ut citationis in Epistola ad
Zenam et Serenum, aliunde quoque dubia,
nulla habenda sit ratio. Quid multist
ipse Irenaus se non legisse, manifeste in
hujus capitis progressu indicat. A Scri-
bis itague tam hoc loco, guam supra
[Tom. I. p. 37*], ac infra [Tom. II. p.
320, G.] addiia videtw; sicut et in Lati-
nam vulgatam irrepsit, in gua olim haud
exslitisse, TertuUianus Apol. cap. 45, in-
dicat. Neque in Arab. et Jithiop. ver-
sionibus reperitur. Mill. N. Test. Gbab.
It may be observed that the Syriac
thft Greek word ]f*l i]. cUjj.
s See p. 340, G.
3 6 cls Ko&uvlav koX ivbrrp-a GeoO
rbv dvOpwirov Hyuv. Compare p. 11,
n. 5.
* Thy people shall be willing in Hit
day of thy Power, Ps. cx. 3, was the
 182 LEX REGIA
lib. iv. emundari docuit. Quo facto, necesse fuit auferri quidem vincula
xxiv- 2- ...... . ... .
ob. iv. servitutis, quibus jam homo assueverat, et sine vincuhs sequi
Mxfif.-2.v' Deum; superextendi vero decreta libertatis, et augeri subjectio-
nem quse est ad regem, ut non retrorsus quis revertens indignus
appareat ei qui se liberavit: eam vero pietatem et obedientiam,
quse est erga patremfamilias, esse quidem eandem et servis et
liberis ; majorem autem fiduciam habere liberos, quoniam sit major
et gloriosior operatio libertatis, quam ea quse est in servitute obse-
Matt.v. 21 quentia. < Et propter hoc Dominus pro eo quod est, Non mmcha-
beris, nec concupiscere prsecepit : et pro eo quod est, Non occides,
Matt. xix. 21. neque irasci quidem : et pro eo quod est decimare, omnia quse m. 243.
sunt pauperibus dividere; et non tantum proximos, sed etiam
Matt. v. 43, inimicos diligere : et non tantum bonos datores et communicatores
esse, sed etiam adversus eos qui tollunt 'nostra gratuito donatores.
luc. vi.ssi— Tollenti enim tibi tunicam, ait, remitte ei et pallium: et ab eo qui
tollit tua, non reposcas: et quemadmodum vultis ut faciant vobis
homines, facite eis; ut non quasi nolentes fraudari 2contristemur,
sed, quasi volentes donaverimus, gaudeamus, gratiam magis prse-
Matt.v.41. stantes in proximos, quam 3necessitati servientes. Et si quis te,
inquit, angariaverit mille passus, vade cum eo alia duo ; uti non
quasi servus sequaris, sed quasi liber prsecedas, 4aptum te in om-
nibus et utilem proximo prsestans : non illorum malitiam intuens,
Matt v. 45. sed tuam bonitatem perficiens, configurans temetipsum Patri, qui
solem suum oririfacit super malos et bonos, et pluit super justos et &315.
injustos.
3. Hsec autem omnia, quemadmodum prsediximus, non dissol-
ventis erant Legem, sed adimplentis et extendentis et dilatantis
in nobis : tanquam si aliquis dicat, majorem libertatis operationem,
et pleniorem erga liberatorem nostrum infixam nobis subjectionem
et affectionem. Non enim propter hoc liberavit nos, ut ab eo
abscedamus; nec enim potest quisquam extra dominica constitutus

prophetical forecasting of the perfect law
of liberty, the Gospel; in which the
restraints of God's law are compatible
with perfect liberty of action ; for the
will is reclaimed and brought into a
progressive confbrmity with the will of
God. Practically this change wrought
in man's will is his reconciliation with
the Father. Cf. Oreeds, 518—521.
1 The Clerm. MS. omits nostra, but
the Greek must have had dXXot jeai
lirl rods atpovras ra THxfrcpa dwpeav
xaP'$/Jll'">i-
2 Fed. marg., ClBRM., Voss., Ab.,
contristemini.
8 1. al. necessitate.
4 aptwm. Massubt proposes as the
original term iwiT^Saov, but the idea
being well disposed, would rather
to indicate eH9erov. ..koX Xfrtfnlsr.
 LIBERTATIS. 183
bona, sibimetipsi acquirere salutis alimenta : sed ut plus gratiam ijb. iv.
ejus adepti, plus eum diligamus. Quanto autem plus eum dilex- G,My-
erimus, hoc majorem ab eo gloriam accipiemus, cum simus semper il^;lv'
in conspectu Patris. Quia igitur naturalia omnia prsecepta com-
munia sunt nobis et illis, in illis quidem initium et ortum habu-
erunt ; in nobis autem augmentum et adimpletionem perceperunt.
Assentire enim Deo, et sequi ejus Verbum, et super omnia diligere
eum, et proximum sicut seipsum, homo autem 'homini proximus, et
abstinere ab omni mala operatione, et qusecunque talia communia
utrisque sunt, unum et eundem ostendunt Deum. Hic est autem
Dominus noster Verbum Dei, qui primo quidem servos attraxit Deo,
postea autem liberavit eos qui subjecti sunt ei, quemadmodum ipse
ait discipulis : Jam non dicam vos servos : quia servus nescit quid Joh. xv. u.
ejus Dominvs faciat. Vos autem dixi amicos, quoniam omnia quw
audivi a Patre 2meo, mani/estavi. In eo enim quod dicit : Jam
non dicam vos servos, manifestissime significavit se esse, qui primo
quidem eam servitutem quae est erga Deum, hominibus per Legem
constituerit, post deinde libertatem eis donaverit. Et in eo quod
dicit : Quoniam servus nescit quid faciat Dominus ejus, ignoran-
tiam servilis populi manifestat per suum adventum. In eo autem
quod amicos Dei dicit suos discipulos, manifeste ostendit se esse
Verbum Dei, quem et Abraham 3 voluntarie et sine vinculis propter
generositatem fidei sequens, amicus factus est 3Dei. Sed neque jmod. u. 23.
Abrahae amicitiam propter indigentiam assumsit Dei Verbum, ex-
sistens ab initio perfectus : antequam enim Abraham esset, ego sum, Joh. v\n,m.
inquit; sed ut ipsi Abrahae donaret teternam vitam exsistens
bonus, quoniam amicitia Dei 4immortalitatis est condonatrix his
<|iii aggrediuntur eam.

1 In the Clerm. MS. homines; indi-
cating the very probable reading homi-
nis, as a close copy of the Greek, tov
ayOpwwov rXnalov. The same MS. reads
proximo, which was an assimilative
though careless transition from proxi-
mut, so soon as the text read homini.
The sarae MS. omits abstinere, with
which the sense cannot dispense.
' Massuet incorrectly quotes the
CLERM. MS. as omitting meo, which is
true only of Ar. and Voss. vobis is not
read in these three MSS., neither is
Grabe's reading nota feci. Syr. ^iO
5 roluntarie .... Dei. These two
words are carelessly oinitted in the
Clerm. MS. ixovfflut xal adfonus, dia
t6 tt}s irlffrews ytvvaiov &ko\ov8u>v k.t.\.
1 <rvyx<->pnriKfi (<ttc rijs aBavaatas
toTs t-TrtKapovcriv airrl\v. The CleRM.
is again careless aud omits immortalUatis
est, but adds the latter word after con-
donatrix. See p. 177, n. 3.
 184 LEX REGIA

LIB. IV.
GRIV. OAP. XXV.
xxviii.
MASS. IV.
xiv- '• Quare fecit Deus hominem, et patres elegit, et nos vo-
cavit, et quid prcestat ea quce est ad Deum servitus,
et quare talis lex populo data est.
Igitur initio, non quasi indigens Deus hominis, plasmavit Adam,
sed ut haberet in quem collocaret sua beneficia. 'Non enim solum
ante Adam, sed et ante omnem conditionem glorificabat Verbum
Patrem suum, manens in eo; et ipse a Patre clarificabatur,
Joh. xvii. 5. quemadmodum ipse ait : Pater, clarifica me claritate, quam habui
2apud te priusquam mundus fieret. Nec nostro ministerio indigens
jussit ut eum sequeremur; sed snobis ipsis attribuens salutem.
Sequi enim Salvatorem, participare est salutem : et sequi lumen,
4 percipere est lumen. Qui autem in lumine sunt, non ipsi lumen
illuminant, sed illuminantur et illustrantur ab eo : ipsi quidem ei
nihil prsestant, beneficium autem percipientes illuminantur a
lumine. Sic et servitus erga Deum, Deo quidem nihil prsestat, nec
opus est Deo humano obsequio ; ipse autem sequentibus et servi-
entibus ei, vitam et incorruptelam et gloriam seternam attribuit, g. 316.
beneficium prsestans servientibus sibi, ob id quod serviunt, et
sequentibus, ob id quod sequuntur; sed non beneficium ab eis per-
cipiens: est enim dives perfectus et sine indigentia. Propter
hoc autem exquirit Deus ab hominibus servitutem, ut quoniam est
bonus et misericors benefaciat eis qui perseverant in servitute ejus.
In quantum enim Deus nullius indiget, in tantum homo indiget m. «44.
Dei communione. Hsec enim gloria hominis, perseverare ac per-
manere in Dei servitute. Et propter hoc dicebat discipulis Do-
joh. xv. 16. minus : Non vos me elegistis, sed ego elegi vos ; significans, quo-
niam non ipsi glorificabant eum, sequentes eum ; sed in eo quod
joh. xvii. 24. sequerentur Filium Dei, glorificabantur ab eo. Et iterum: Volo
ut ubi ego suni, ibi et hi sint, ut videant claritatem meam ; non
vane glorians super hoc, sed gloriam suam participari volens disci-
is.xmi.5. pulis suis, de quibus Esaias: Ab oriente attraham semen tuum, et

1 ComternitatemFUiicumPalreastru- twioe, apud te claritate, quam habui

it hoc lcco, et alibi frequenter. Feu. apud te.
3 The Clerm. copy is again at fault, 3 The Cl. reading ia preferable as
and omits apud te, the position of which being more true to the context. The
however in the Greek is at the close of Arund. MS. has, sed ut.. .attribueret.
the text. The Syr. Bupplies the term 4 Gbabe, &c. participare.
 LIBERTATIS. 185
ab occasu colligam te: et dicam aquiloni, Adduc ; et austro, Noli ^'Y'
prohibere: lattrahe filios meos de longinquo, et filias meas a sum-
mitatibus terrw, omnes quotquot vocati sunt in nomine meo. In u$i?.'i?'
ghria enim mea prcrparavi, et formavi, et feci eum. 2Hoc ideo, Esai. xliii 5<
quoniam ubicunque est cadaver, illuc conqreaabuntnr et aquilw, par-
, . . . . 1 . Matt. xxiv.
ticipantes glorise Domini : qui et formavit, et ad hoc prseparavit 24-
nos, ut dum sumus cum eo participemus glorise ejus.
2. Sic et Deus ab initio hominem quidem plasmavit propter
suam munificentiam ; patriarchas vero elegit propter illorum sa-
lutem ; populum vero prseformabat, docens indocibilem sequi
Deum ; prophetas vero prsestruebat in terra, assuescens hominem
portare ejus Spiritum, et conimunionem habere cum Deo : ipse
quidem nullius indigens ; his vero qui 3indigent ejus, suam
prsebens communionem : et his qui ei complacebant, fabricationem
salutis ut architectus delineans, et non videntibus in ^Egypto a
semetipso 4dans ducationem ; et his qui inquieti erant in eremo,
dans aptissimam legem ; et his qui in bonam terram introierunt,
dignam prsebens haereditatem ; et his qui convertuntur ad Patrem, i^c. xv ss,
saginatum occidens vitulum, et priniam stolam donans : multis
modis componens humanum genus ad consonantiam salutis.
Et propter hoc Johannes in Apocalypsi ait : Et vox ejus quasi vox Apoc.t is.
aquarum multarum. Vere enim 3aquse multse Spiritus Dei, quoniam
dives, et quoniam magnus est Pater. Et per omnes illos transiens
Verbum, sine invidia utilitatem praestabat eis qui subjecti sibi
erant, omni conditioni congruentem et aptam legem aconscribens.
3. Sic autem et populo tabernaculi factionem, et sedificationem
templi, et Levitarum electionem, sacrificia quoque et oblationes,
7et monitiones, et reliquam omnem 8legis statuebat deservitionem.
Ipse quidem nullius horum est indigens ; est enim semper plenus
omnibus bonis, omnemque odorem suavitatis, et omnes suaveo-
lentium vaporationes habens in se, etiam antequam Moyses esset :

1 Cl., Voss. attraham. 5 aqurn multa: The reader need not

' Hoc ideo, Cl. ob ideo, the tme
reading being, aa I imagine, ob Aoc, Sii.
rovro, but the translation being unusual
ideo was written in the margin, from
whence it got into the text.
3 indiijent, Cl., Ak., Voss., Vet. al.
indigtntu mnt. An. omits suam.
* dan» ducationem, o&-frynau> irap^xwv'
Cf. ducalor, Vol. i. pp. 149, 316.
VOI.. II.
be reminded of the various passages of
Scripture in which the effusion of the
Holy Spirit is likened to water. Dei.
Ar., Mkrc. ii., enim omitted in the Ar.
6 Clerm. conscribere.
7 et monitiones, nal vovSealai, but
the Clerm. copy oinits the words.
8 koI ttjv aXXiji' Traaav tov v&fiov
t<rrr\ae Bepairelav. Cl., Voss. Icje,
12
 186 LEX TESTIS
lib. iv. 1 facilem autem ad idola reverti populum erudiebat, per multas
ob. iv. 2 vocationes prsestruens eos perseverare, et servire Deo, per ea g. 317.
Mt?v.'i.v' *luse erant secunda, ad prima vocans ; hoc est, per typica, ad
vera; et per temporalia, ad seterna ; et per carnalia, ad spiritalia ;
et per terrena, ad coelestia ; quemadmodum et dictum est Moysi :
Exod. xxv. Quoniam facies omnia juocta typum eorum quw vidisti in monte.
3 Quadraginta enim diebus discebat tenere sermones Dei, et cha-
racteres ccelestes, et imagines spiritales, et prsefigurationes futu-
1 cor. x. 4. rorum, quemadmodum et Paulus ait : Bibebant enim de 4 sequenti
petra : petra autem erat Christus. Eursum prsedictis his quse in
1 cor. x. 11. lege sunt, intulit : Omnia autem luec in figura veniebant illis :
scripta sunt autem ad correptionem nostram, in quos finis seculorum
devenit. Per typos senim discebant timere Deum, et perseverare in
•/■''.' obsequiis ejus./ Itaque lex, et disciplina erat illis, et prophetia
futurorum. Nam Deus primo quidem per naturalia prsecepta,
quse ab initio infixa dedit hominibus, admonens eos, °id est per
Decalogum, (quse si quis non fecerit, non habet salutem) 7nihil
plus ab eis exquisivit. Quemadmodum Moyses in Deuteronomio
Deut. v. 22. ait : Hi sermones omnes, quos locutus est Dominus ad omnem syna-
gogam filiorum Israel in monte, et 8 nihil adjecit, et scripsit ea in
duabus tabulis lapideis: et dedit mihi; propter 9hoc ut custodirent
prsecepta hi qui velint sequi eum.

1 Mass. partly following the Cl.
and the Voss. text, has facile autem ad
idola revertentem; the Cl. MS. omits
ad ; Voss. and Ar. read facilem ; but
Gbabe's text as being more rough in
its Latinity, and smoothly flowing in
the Greek, is quite as likely to be
genuine, (6ko\ov 5£ to avacrTp4<p€ff6at
els efSwXa tov \abv iwaldtu&ev. It is
also the Ae. text.
2 vocaliones . . . vocans. So the Cl.
advocationes, Aeund., Voss., Meec. i.,
Vet., Eeasm., Gall. avocationes, Gb.
provocans, Voss., (St. vocansf) Vet.,
Aeund.
3 8ta Teaaap&Kovra yap ijp.epwv Zp.ade
Kpareiv twv tov Qeou \6yuv, Kal TWV 011-
pavlwv ffXVP&ruv, Kal t&v elKbvwv Trveu-
IxaTiKtbv, Kal tCjv p.eKK6vrwv wpoTUTrw-
aeav, all of whieh terms are synonyms
of \6ywv, as used by Philo.
4 Nostri MSS. Codd. omnes deside-
rant rb spiritali ; neqw Mthiojncus Apo-
stoli Interpres id legisse videtur. Geabe.
The Syriac, with which Ibemus so
often agrees, has petra
X
spiritus.
5 enim. Clebm., Voss., al. ergo.
6 Ae. hoc est pedagogum.
7 The five following words are not
read in the Clerm. MS. and they
may have been a gloss in the mar-
gin, on the words et nihil adjecit (but
see next note) ; in which case vovOctuv
preceding must be treated as a finite
verb.
8 nihil is added to the text, for
though omitted in the present MSS. it
was evidently in the copy of Iren.eus,
p.191.10, as well as in the Hebrew; the
Clerm. for Si sermones, reads hos.
9 hoc in this position is frequently
omitted in the Ab. as also here.
 INOBEDIENTI.eE. 187
LIB. IV.
XXVI. 1.
GB IV.xxix.
GAP. XXVI. MASS. IV.
XV. 1.
Qucmadrnodum in popido priore, et in Ecclesia qucedam
prwcepta propter duritiam et inobedientiam homi-
num data sunt.

1. At ubi conversi sunt in vituli factionem, et reversi sunt Exod. xxxu.

animis suis in iEgyptum, •servi pro liberis concupiscentes esse,
aptam concupiscentise suse acceperunt reliquam servitutem, a Deo
m.2«. quidem non abscindentem, in servitutis autem jugo dominantem
leis : quemadmodum et Ezechiel propheta causas talis legis datae
reddens, ait: Et post concupiscentiam 2cordis sui erant oculi eorum, Ezech.xx.24
et ego dedi eis prwcepta non bona, et justificationes, in quibus non
vivent in eis. Et Lucas autem Stephanum, qui primus 3in diaco-
nium ab Apostolis electus est, et primus occisus est propter
Christi martyrium, sic dixisse de Moyse scripsit : Ille quidem a<*. v». 38-
accepit *proscepta Dei vivi, dare vobis, cui noluerunt obedirepatres
bvestri, sed abjecerunt et conversi sunt corde suo in JEgyptum, di-
centes ad Aaron : Fac nobis deos, qui nos antecedant ; Moyses enim
qui eduxit nos de terra JEgypti, quid ei contigerit, ignoramus.
Et vitulum fecerunt in diebus illis, et obtulerunt sacrificia idolo, et
fwtabantur in factis manuum suarum. Convertit autem Deus,
et tradidit eos servire exercitibus codi, quemadmodum scriptum est
in libro prophetarum : Numquid sacrifcia et oblaiiones obtulistis Amo« v. is,
mihi annis quadraginta in eremo, domus Israel? et accepistis

firma rrfs KapSlas airQv. Kennicott

' Quod idololatriajudaorum in vitulo
colendo occasio fucrit Legum de sacrifi-
ciis, antc Irenmim docuit Just. M. Tryph.
p. -237, "ASikoj Kal dxdpiffTos els rbv Oebv
6 \abs vfxdv itpdvv, eV rf; £p7ffup fioax0'
TotTftras' 80ev 6 Qebs dpfwffdfievos irp&s
rbv \abv iketvov, tcal Ovtrlas tpipeiv, ws
rpbs tvoua avrov, iverei\aro, Xva fii) tlSu-
XoXarpjp-e. Grabe. Hereis a remarkable
instance of a varia lectio in the Hebrew
indicated only by Iren.«us ; the text
has Dni3X 'hfh\ the idols of their
fathers, or as the LXX. have translated,
tfyffvftjfftdTwv twv Tartpwv avrwv. But
iRENiEcs has read Dniaj1? ^| tv06-
notices no such reading.
3 Clerm. in diaconio.
4 prcecepta Dei vivi, \6yta £wvra.
Tlie var. lertio may be traced to the Sy-
riac version, which has | lvD.
this from similarity of sound became
Otlier points
of resemblance with tbe Syriac transla-
tion may be observed in this section ;
e. g. the plurals, sacrificia, (depending,
however, upon mere punctuation,) and
exercitibus, of a more decided form, and
accepistis, for dxeXd/Sere. j
rfuiov, for firi read nri.
12—2
 188 QU-ffiDAM PROPTEIt DURITIEM
lib.iv. tabernaculum Moloch, et 1 stellam Dei Rempham, figuras quas fecistis »• 3i8.
Gmass*iv*' adorare eas; manifeste significans, quoniam non ab altero Deo
xv- talis illis data Lex est, sed ab eodem ipso, apta illoruni servituti.
Kxod. xxxiii. Quapropter et in Exodo ad Moysem dicit : Emittam ante te an-
gelum meum: nou enim ascendam tecum, quoniam populus durw
cervicis es.
£ 2. Et non solum hoc, sed et preecepta quaedam a Moyse
posita eis propter duritiani illorum, et quod nollent esse subjecti,
Matt. xix. 7, manifestavit Dominus, cum dixissent ei : Quare ergo Moyses
prwcepit dare libellum repudii, et remittere uxorem? dicens
eis : Hwc vobis propter durifiam cordis vestri permisit ; ab initio
autem non ita factum est : Moysem quidem excusans, quasi fidelem
servum, unum autem, qui ab initio masculum et foeminam fecit,
Deum confitens ; illos autem arguens tanquam duros, et non sub-
jectos. Et propter hoc aptum duritise eorum repudii prseceptum
a Moyse acceperunt. Et quid dicimus de veteri testamento hsec?
quandoquidem et in novo Apostoli hoc idein facientes inveniuntur
i cor. vii. 12. propter prsedictam causam, statim dicente Paulo : Hwc autem ego
icor. vii.a dico, non Dominus. Et iterum: Hoc autem dico secundum indul-
i cor. vii. 25. gentiam, non secundum prwceptum. Et iterum : De virginibus
autem proeceptum Domini non Jiabeo ; consilium autem do, tanquam
misericordiam consecutus a Domino, ut fidelis 2sim. Sed et alio
i cor. vu. s. loco ait : Ne tentet vos Satanas propter incontinentiam vestram.
Si igitur et in novo testamento, qusedam praecepta secundum ig-
noscentiam Apostoli concedentes inveniuntur, propter quorundam
incontinentiam, ut non obdurati tales, ain totum desperantes salu-
tem suam, apostatse fiant a Deo; non oportet mirari, si et in
veteri testamento idem Deus tale aliquid voluit fieri pro utilitate
populi, illiciens eos per praedictas observationes, ut per eas salutem
Decalogi observantes, "munera dent ei, et detenti ab eo, non rever-
terentur ad idololatriam, nec apostatae fierent a Deo, sed toto

1 Stellam Dei Sempham, N. T. to has done, on the authority of the Voss.

&<rrpov rov Seov bfiwv 'Veiupiv. Syr.
^JSJJ 1(7l1^\J rrr-i-m-vi. et stel-
lam Dei Bephan. But the Codex BlCZJI
omits vixdv, and alao the New Coll. Ca-
tena on the Acts of the Apostles.
2 sim. Cl., Voss., Vkt., al. essem.
3 Cl., Voss. in toto.
4 There seems no suflneient reason
for suppressing this clause, as Massuet
and Clekm. MSS. ; he reads, observantes
sint, et detenti ab eo, and urges that the
author is not speaking of gifts or sacri-
fices, but of writings of divorce, &c.
The teim itticientes preceding, suggests
the substitution of remunerentur, for si
munera dent ei, Ab. tva tt\v awqplav,
tov SeKa\6yov vwaKOvovTei, Scopyff&ci,
Kal vt' a&rov a.irepyp.tvot, k. t. \.
 QUJEDAM IN SIGNA SANCITA. 189
corde discerent diligere eura. Si autem quidam propter inobe- L™-,IV«
dientes Israelitas et perditos, infirmum dicunt legis doctorem, a£2skY\x'
invenient in ea vocatione quse est secundum nos, multos quidem 2-
vocatos, paucos vero electos; et intrinsecus lupos, foris vero Hn- mJ"- }£'
dutos pelles ovium : et id quod erat semper liberum Jet suse potes-
tatis in homine, semper servasse Deum, et suam exhortationem :
ut juste 2judicentur, qui non obediunt ei, quoniam non obedierunt :
et qui obedierunt et 2crediderunt ei, honorentur incorruptibilitate.

CAP. XXVII.
Quare circumcisio data est populo, et observatio sabba-
torum, et quam habent recapitulationem.
m »46. '"1. Quoniam autem et circumcisionem non quasi consumma-
tricem justitite, sed in signo eam dedit Deus, ut cognoscibile per-
severet genus Abrahse, ex ipsa Scriptura discimus. Dixit, emm Gen. wu. 9,
g. 3i9. inquit, Deus ad Abraham, Circumcidetur omne masculinum vestrum,
et circumcidetis carnem prwputii vestri, 3 in signo testamenti inter
me et vos. Hoc idem de sabbatis Ezechiel propheta ait : Et E«ech. xx. 12,
sabbata mea dedi eis, ut sint in signo inter me et ipsos, ut sciant quo-
niam ego Dominus, qui sanctifico eos. Et in Exodo Deus ait ad
Moysem : Et sabbata mea observabitis : erit *enim signum apud me exo<l xxxi.
vobis in generationes vestras. In signo ergo data sunt hsec : 8non
autem sine symbolo erant signa, id est sine argumento, neque
otiosa, tanquam quse a sapiente artifice darentur; sed secun-
dum carnem 6circumcisio prsesignificabat spiritalem. Etenim nos,
ait Apostolus, circumcisi sumus circumcisione non manufacta. coi»ii.n.
Et propheta ait: Circumcidite duritiam cordis vestri. Sabbata iuxta Lxx'
autem 7perseverantiam totius diei erga Deum deservitionis edo-
cebant. jEstimati enim sumus, ait Apostolus r Paulus, tota die Hom.viH.38,
ex Pa. xliii.
22.
1 t^wBcv Si eVi/3ejSXi;«eVous t&s rpo- dVo7ra, oihe Kevi, where ototto is a gloss.
parclas Sopis. 1.4,2. Cl.,Voss. aforis. Cl. omits autem. See pp. 201. 6. «8. 1.
Ar. foris, and ut over et. 6 circumcisio pramgnificabat spiri-
3 judicenlur. The reading of the talem ; see The Creeds, p. 244. Clehm.
Clerm. and Voss. MSS. ; the Ar. omits circumcisio significabat. Voss. addfl
the word altogether. Gr. damnenlur, a circumcisionem. Ar. and Merc. ii.
probablegloss. CL.,AR.cm/«H<,nextline. circumcisio prafigurabat. From which
3 Vet., Cl. et Voss. quibus ex parte raritv lectiones the text has been formed.
consentUCod.AL.inquolegiturivov.ucltp, Gr. dXXo if koto <rapKa TcpiTOfi^ irpo-
in reliquis, et erit in signum. Mass. cai\fi.-nvcv t-Jjx irvevfLa.Ti.K-hv.
4 eniin Cl., Voss. tn Ab. 7 tt\v KaSTjuepwiiv Siafiovrfv ttJs ircpl
5 ovSi 6.ffVfjtf3o\a ijv ffrffjLcia, to&tcotiv tov Qebv \arpclas.
 190 LEX NEMINEM
hb. iv. ut oves occisionis ; scilicet consecrati, et ministrantes omni tenipore
xxvii. 1. . ...
°mass iV' n°-e' ^08*1-88 e' perseverantes ei, et abstinentes ab omni avaritia,
xvL non acquirentes nec possidentes thesauros in terra. Manifesta-
Matt vi. t9. batur autem et tanquam de ea quse facta sunt, requietio Dei, hoc
est, ^regnum, in quo requiescens homo ille qui perseveraverit Deo
assistere, participabit de mensa Dei.
2. Et quia non per hsec justificabatur homo, sed in signo data
sunt populo, ostendit, quod ipse Abraham sine circumcisione, et
jac. u. 2a sine observatione sabbatorum, credidit Deo, et reputatum est illi ad
justitiam, et amicus Dei vocatus est. Sed et Lot sine circumcisione
Gen. xix. i7. eductus est de Sodomis, percipiens salutem a Deo. Item Deo
Gen. ix 27, placens Noe cum esset incircumcisus, accepit 2mensuras mundi
et x. totum. 1 u .....
Gen. v. 22 et secundse generationis. Sed et Enoch sine circumcisione placens
ueb. xi.5. Deo cum esset homo, 3Dei legatione ad angelos fungebatur, et
4translatus est, et conservatur usque nunc testis justi judicii Dei :
quoniam angeli 6quidem transgressi deciderunt in terram in
judicium ; homo autem placens, translatus est in salutem. Sed et
reliqua autem 6onmis multitudo eorum, qui ante Abraham fuerunt
justi, et eorum patriarcharum, qui ante Moysem fuerunt, 'et sine his
quse prsedicta sunt, et sine lege Moysi justificabantur. Quemad-
Deut. v. 2, a modum et ipse Moyses in Deuteronomio ait ad populum : Dominus
Deus tuus testamentum disposwit in Horeb : et non patribus vestris
. disposuit Dominus testamentum hoc, sed ad vos.
3. Quare igitur patribus non disposuit Dominus testamentum 2
1 Tim. i. 9. Quia lex non est posita justis ; justi autem patres 8virtutem decalogi
1 Having used the Valentinian term dubitare nequimus. Etenim capp. i 2—
dvdiravais, tlie author definea it as being 16 dicti libri Enochus ad angelos a Deo
the kingdom of God, so frequently missus esse novrratwr, qui nullam iis
likened in Scripture to a marriage-feast. peccatorum (sc. in rejiliarum hominum,)
For ea in the preceding line, read iis. veniam sperandam esse annuntiaret.
2 Gkabe compares Epiph. Anc. 114, Mass., Cl., Voss., Vet. omit Dei.
de Noe. Aia/iepl^ei p.(v, ws K\ripovbpos 4 translatus esl, to Paradise, V. v.
toO Kdtr/wv, Karaffras irrb rov Oeov, tois 5 According to Le Nourry, Bibl.
rpialv vlois airov rbv rrdvra Koapov, irrb PP. II. 715, the angels rebelled against
K\r)povs Sie\wv, Kal kK&arnv p.eplSa Kara God in heaven, and were banished to
K\rjpov iK&arip airoviuoiv. But may not earth,wlieretheycommittedfreshoffence,
the Greek have been, iS^aro ras /j,erpr)- Gen. vi. 2. Ak. omits quidem, and in
<reis tov K6ap.ov rijs Sevrtyas yeve"<reus, terram.
i.e. of the ark? p. 172, 7. Cl., Vo., « Clerm. cum omni multUudine.
Vet. as above. Ab. &c. secundum gene- 7 Cl., Voss., but Ab. omits et.
rationes. 8 virtutem . . . diligentes, so Cl., Ab.,
3 Dei. So the Ae. Qurn sit Enochi Mebo. n., Mass., but Gbabe as Voss.
legatio ad angelos, liquet ex apocrypho virtute, with legem before diligentes, a
lihro Enochi, quem Irenao ob oculos fnisse marginal gloss upon virt. decalogi.
 JUSTIPICABAT. 191

conscriptam habentes in cordibus et animabus suis, diligentes lib.iv.

scilicet Deum qui fecit eos, et abstinentes erga proximum ab gb^iv.xxx.
M- «7- injustitia : propter quod non fuit necesse admoneri eos correp- xvi 3-
toriis literis, quia habebant in semetipsis justitiam Legis. Cum
autem hsec justitia et dilectio quse erat erga Deum, ^cessisset in
oblivionem, 2et extincta esset in J^gypto, necessario Deus propter
multam suam 3erga homines benevolentiam semetipsum ostendebat
per vocem, et eduxit de iEgypto populum in virtute, uti rursus
fieret homo discipulus et sectator Dei; et 4subaffligebat indicto
5audientes, ut non contemnerent eum qui se fecit, et manna
cibavit "eum, uti rationalem acciperent escam : quemadmodum et
g. 3so. Moyses in Deuteronomio ait : Et cibavit te manna, quod non scie- Deut.vm. &
bant patres tui, uti cognoscas, quoniam non in pane solo vivit Tiomo,
^sed in omni verbo Dei, quod procedit de ore ejus, vivit homo.

CAP. XXVIII.
In quo differt Decalogus a reliquis prceceptis.
8E r erga Deum dilectionem prsecipiebat, et eam quse ad proxi-
mum est justitiam 9insinuabat, ut nec injustus, nec indignus
sit Deo, "prsestruens hominem per decalogum in suam amicitiam,
et eam quae circa proximum est concordiam : quae quidem ipsi
proderant homini, nihil tamen indigente Deo ab homine. ' 11 Et
propter hoc Scriptura ait : Hos sermones locutus est Dominus ad Deut. v. 22.
omnem synagogam filiorum Israel in monte, et l2nihil adjecit; nihil
enim, quemadmodum praediximus, indigebat ab eis. Et iterum
Moyses ait : Et nunc Israel, quid Dominus Deus tuuspostulat a te, Deut. x. 12.
nisi timere Dominum Deum tuum, ambulare in omnibus viis ejus,
1 MSS. cessit. and Voss. affligebat.
3 et extincta esset in JEgypto. R. 5 See p. 149, n. 4.
Motet et Elias Levites, ut ex scriplis eo- 6 Cl., Voss., Vet., but Ar., Slc. eos.
rttm colligit doctissimus Genebrardut in 7 sed in omni. The remainder ofthe
Clironico,tradunt,IsraelUasincajttivitate quotation is lost in the Cl., owing to
^Egyptiaeaconstantissimequidemlinguam the two eimilar sequences, vivit liomo.
Hebraicam, suai gentis liahitum, et avita 8 Ar. omits et.
nomina retinuisse: verum sanctissimam 9 Ar. insinuabatur.
patriarcharum fidem ac religionem fiagi- 10 prwstruens. There is no authority
tiose deseruisse, sola stirpe Levi excepta; for Grabb"s prcestruente. The antece-
iftue in ea pcrseverando sacerdotii digni- dent is 6 &e6s, supra, q. d. TpoKaraaKevd-
tatem sihi promeruit. Feuard. ffas rbv &v0pwxov els ttjv avrov tpCk&rirra.
3 erga Jwmines, not in Cl. or Voss. 11 Clerm. and Voss. omit et.
4 The Ar. reading, virie\i\ptv. Cl. 13 Cf. p. 186, n. 7.
 192 FINIS PR..ECEPTI
lib. iv. et diliqere eum, et servire Domino Deo tuo ex toto corde tuo, et
xxviii. " . _ . ,
Gxx'xiv' ex iota anima tua ? Haec autem glonosum quidein iaciebant
Wxvti.v' hominem, 1 id quod deerat ei 2adimplentia, id est amicitiam Dei ;
Bom ... Deo autem ^praestabant nihil : nec enim indigebat Deus dilectione
hominis. Deerat autem hoinini gloria Dei, quam nullo modo
poterat percipere, nisi per eam obsequentiam, quse est erga Deum.
Deut xxx. Et propter hoc iterum Moyses ait eis ; Eliqe vitam, ut vivas tu et
semen tuum, diligere Dominum Deum tuum, exaudire vocem ejus,
et apprehendere eum: quoniam hwc est vita tua, et longitudo
dierurn tuorum. In quam vitam prsestruens hominem, decalogi
3quidem verba ipse per semetipsum omnibus similiter Dominus
locutus est : et ideo similiter permanent apud nos, extensionem et
augmentum, sed non dissolutionem accipientia per carnalem ejus
5 adventum./Servitutis autem prsecepta separatim per Moysem prse-
cepit populo, apta illorum eruditioni, 4sive castigationi ; quemad-
Deut. iv. 14. modum ipse Moyses ait : Et mihi prwcepit Dominus in tempore
illo, dicere vobis justificationes et judicia. Hsec ergo quae in ser-
vitutem, et in signum data sunt illis, 5circumscripsit novo libertatis
testamento. Qute autem naturalia, et liberalia, et communia
omnium, auxit et dilatavit, sine invidia 6largiter donans hominibus
per adoptionem, Patrem scire Deum, et diligere eum ex toto
corde, et sine 'aversatione sequi ejus Verbum, non tantum absti-
nent.es a malis operationibus, sed etiam a concupiscentiis earum.
Auxitautem 8etiam timorem : filios enim plus timere oportet quam
servos, et majorem dilectionem habere in patrem. Et propter hoc
Matt. xii. 36. ait Dominus : Omnem sermonem otiosum quem locuti fuerint homi-
Matt. v. 28. nes, reddent pro eo rationem in die judicii ; et, qui viderit mulierem
ad concupiscendum eam, jam mwchatus est eam %n corde suo ; et,
Matt. v. 22. qui irascitur fratri suo9sine causa, reus erit judicio: ut sciamus,
quoniam non solum factorum reddemus rationem Deo, ut servi ;
1 Tavra. 5, frSo^ov -7ro.i7<re rbv dvOpu- eruditionemkoc loco ^ignificare videbatur.
ttov, rb vffT^pTjffav avrol iinirK-qpovvTa, Grabe. The Clerm. also omits these
tovtcgti t^v tov 6-0u (pCKoTT^ra two wordg. There appears, however, to
to-Tip-qae yap avdpunros rijs tov Qeov 8. be room in the context for both words,
3 adimplentia. So Stieren from eruditioni applying to 8ixai.iip.aTa, and
the Voss. but the Cl. et adimplendam. castigationi to Kplveis.
Ar., Grabe and Mass. ei implentia. 5 circumscripsit, see p. 40, n. 8.
Ar. also has praMalat. 8 largiter, gloss on i<p$6vois.
3 Ar. omits quidem. 7 Cl., Voss. advcrsatione.
4 sive castigationi. Hcec desnnt in 8 So the MSS. Gr. et ; Stierkn
Voss. etforte addita sunt a quopiam, cui incorrectly says that he discards it.
vox 7rai5e.a. castigationem potius quam 9 See p. 181, n. 1.
 DILECTIO. 193

sed etiam 'sermonum et cogitationum, tanquam qui et 2libertatis

potestatem acceperimus : in qua magis probatur homo, si reve- 0^x-x\v-
reatur set timeat et diligat Dominum. Et propter hoc Petrus Mxvks.V
ait, non velamentum malitice habere nos libertatem, sed ad 4pro- J ~ ~ ~
bationem et manifestationem fidei.

CAP. XXIX.
Ostensio quoniam non propter se, nec indigens Deus
deservitione eorum, Leviticam prcecepit legem : quid
enim requirit Deus ab homine, nullius indigensf
o. M!. 1. Quoniam autem non indigens Deus servitute eorum, sed
propter ipsos quasdam observantias in lege5praeceperit, plenissime
prophetse indicant. Et rursus quoniam non indiget Deus obla-
tione 6eorum, sed propter ipsum qui offerat honiinem, manifeste
Dominus docuit, quemadmodum ostendimus. Si quando enira
negligentes eos justitiam, et abstinentes a dilectione Dei videbat,
per sacrificia autem et reliquas 'typicas observantias putantes
propitiari Deum, dicebat eis Samuel quidem sic; sNon vult i Reg.xv.w.
Deus holocausta et sacrijicia, sed vult exaudiri vocem suam.
Ecce, auditus bonus super sacrificium, et av.ditus super adipem
arietum. David autem ait : Sacrificium et oblationem noluisti ; v». xxxix. 7.
9aures autem perfecisti mihi: holocausta etiam pro delicto non
1 The Cl. alone omits sermonum. tirta bi (trKa^ds /uoi. Symm. and Theo-
s Ibexjsus places freedom of will dot. have also Crrla, but for TVp they
upon its true basis, harmony with the read f)J3. The Chaldee Paraphrase also
will of God ; in proportion as the new
man, according to God, is formed within expresses tbrla. IgjrflB KnysS PJHIK
in the heart and spirit, he obeys sponta- ^ XJV^? Aures, ut redemplioni luw
neously; and the law of God becomes auscultent, perforasti milti. If, there-
the perfect law of liberty. fore, the present Hebrew text be cor-
• AR. ut. rupt, as Kennicott has supposed, the
4 Ar. propitiatwnem. corruption dates from a very early period
' Cl., Voss., Grabe adds Ar., but of the Christian era. But S. Paul, Heb.
this MS. has prveceptt. x. 5, quotes the words as rendered by
6 Cl.,Vo., but Ar.,Mer. u.kominum. the LXX. trwfia Se KaTtjprLtrw fiot, which
" Omitted in Merc. i. indicate as the Hebrew original, H1| TK
8 Nou vult. Irenteus non ei 6e\rrr6v, •"h D3? The Syriac follows the same
ut nogtra r&v 6, exemplaria sonant, sed ov reading, . i ^jj lr-^£>
6{\et Irgisse videtur, ut et Theodoret. G.
8 aures autem perfecisti, a very proba- which would be nothing remarkable, if
ble corruption from perforasti, which one copy instanced by Kennicott had
would exactly express the Hebrew not embodied both the reading of the
nna D?3T}<, rendered by Aquila LXX., and that of the present Hebrew
 194 COR CONTRITUM
LIB. IV. postulasti. Docens eos quoniam obauditionem *vult Deus, quae
xxix. 1.
GR. IV. servat eos, quam sacrificia et holocaustomata, quse nihil eis pro-
xxxii.
MASS. IV. sunt ad justitiam : et novum simul prophetans Testamentum.
xvii. 1.
Manifestius autem adhuc in quinquagesimo Psalmo de his ait :
I>s. 1. 18, 19. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique : holocaustis non
delectaberis. Sacrificium Deo spiritus contribulatus ; cor contritum m. 248.
et humiliatum Dominus non 'despernet. Quoniam 3ergo nihil
Ps. xlix. 9- indiget Deus, in eo qui est ante hunc Psalmo ait : Non accipiam
13.
de domo tua vitulos, nec de gregibus tuis hircos. Quoniam mem
sunt omnes bestiw terras, jumenta in montibus et boves ; cognovi
omnia volatilia coeli, et species agri mecum est. Si esuriero, non
dicam tibi : meus est enim orbis terrw, et plenitudo ejus. Nunquid
manducabo carnes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo ?
Deinde ne quis putet, propterea quod irasceretur, eum recusare
Ps. xlix. 14, hsec, infert, consilium 4ei dans: Tmmola Deo sacrificium laudis, et
15.
redde Altissimo vota tua, et invoca me in die tribulationis *tuw, et
eripiam te, et glorificabis me ; illa quidem per quse putabant pec-
cantes propitiari Deum abnuens, 5et ostendens quod ipse nullius
rei indiget ; 6hsec autem per quse justificatur homo, et appropin-
quat Deo, hortatur et admonet.
Heb. x. 9. Clearly, therefore, it could
text. ls_^2>0 •——> - .... ^-j not affect his argument, whichever
■ i \ AjLoZ »J Aures autem per- reading were followed in that portion of
forasti mihi, et corpus autem parasti the text quoted, that was only inciden-
mihi. Diss. Gen. p. 9. [5]. So also the tally adduced by reason of its position.
Arabic version in Walton's Polyglott, With regard to the meaning of thetext,
it need bear no allusion to the Jewish
but in an inverse order. mode of marking the willing bondsman,
Ex. xxi. 6. Cf. Is. 1. 5, The Lord hath
opened my ear, and Iwasnot rebettious, &c.
1 vult... quam, 6£kei ... 17.
Sed fecisti mihi corpus et aperuisti awres 2 despernet. Voss. despernit, from
meas. It is most probable that our whence and from the LXX. i^ovSevw-
E. V. follows the true reading ; S. Paul ffei, the reading in the text is taken.
adopts, as elsewhere, the version most The translator elsewhere uses despernere;
familiar to those whom he addresses, and it is indicated in the varia lectio of
and as the clause in question in no way earlier Edd. despicies. Ar. and Mebc.
affected his argument, it mattered not, 11. spernet, Clbkm. spernit.
so far as this was concerned, whether 3 ergo not in the Clerm. copy.
the reading followed were critically exact 4 Ab. omits ei and tuce.
or no. The contrast drawn is between 6 et oslendens . . . imdiget. Mass. has
the sacrifice of bulls and goats, and, the cancelled this clause, because it is omit-
only sacrifice with which God is well ted in the Cl. and Yoss., but the Ar. and
pleased, the free-will offering of a heart Mero. II. retain it, and it harmonises
devoted to his service : He taketh away with the preceding.
the first that he may establish the second, 6 hmc, Voss., his, Cl., Ar.
 OBLATIO ACCEPTISSIMA. 195

2. Hoc idem autem et Esaias ait : Quo mihi multitudinem UB jV.

sacrificiorum vestrorum, dicit Dominus? Plenus sum. Et cum GH.xiy.
abnuissct holocaustomata, et sacrificia, et oblationes, 'et adhuc mass. iv.
neomcnias, et sabbata, et ferias, et rehquam universam con
sequentem his observationem, intulit, suadens eis quse salutaria Esa1' '' "'
sunt : Lavamini, mundi estote, auferte nequitias a cordibus vestris Jjj»1- L 16~
aai oculis meis : desinite a malitiis vestris, discite bonum facere, ex-
quirite judicium, eruite eum qui injuriam patitur, judicate pupitto,
etjustificate viduam, et venite disputemus, dicit Dominus. Non enim
sicut homo 3motus, ut multi audent dicere, divertit eorum 3sacri-
ficia; sed miserans eorum csecitati, et verum sacrificium insinuans,
quod offerentes propitiabuntur Deum, ut ab eo vitam percipiant.
3. Quemadmodiun 4 alibi ait : Sacrificium Deo cor contribu-
latum; odor suavitatis Deo, cor clarifcans eum qui plasmavit. Si
enim irascens abnueret hsec "eorum sacrificia, tanquam qui indigni
essent consequi misericordiam ejus, non utique eisdem ipsis sua-
deret, per qu£e salvari possent. Sed quoniam Deus misericors est,
non abscidit eos a bono consilio. Nam per Hieremiam cum dix-
isset, Quo mihi thus de Saba affertis, et cinnamomum de terra lon-
ginqua ? holocaustomata et sacrificia vestra non delectaverunt me ; vi. 20.
intulit: Audite sermonem Domini omnis Juda. Heec dicit Domi-
nus Deus Israel : Dirigite vias vestras et studia vestra, et con- •>«. vh. «, 3.
stituam vos in loco isto. Ne confisi fueritis vobismet in sermoni-
bus mendacibus, quoniam in totum non proderunt vobis, dicentes:

1 et adhuc, (ti Kat. The marginal ei inquircndce impendcrim. Id solum

gloss, etiam et, appears in the text in the
Ar. and Mkrc. ii. MSS., and it super-
sedes the more probable reading in the
Clerm. and Voss. Ar. neomenia.
3 Ghabe follows the Ar. and Merc.
II. in reading coram; fvavri for dW-
vavrt. Clerm. and Voss. ab.
3 Clerm., Voss., al. mutus. sacrijicia
Cl., Voss., Vet., Ar., al. sacrificium.
* alibi ait: Sacrificium, &c. Quis
iero ita ait t An David, ctijus Psalmum
1. 18, Feuard. in margine apposwitt
Ast iste locus jam ante citatus est, nec ibi
posterius comma, odor suavitatis, &c.
legitur. Anne Esaias, cujus proxime
facta est menlio t Sed nec in Esaia, ne-
qtte in ullo alio S. Scripturos libro, cano-
nico vcl apocrypho, kanc sententiam
rcpcrire potui, licct plurimum temporis
addo, eandem ex parte a Cl. A l. P. m.
12, una cum alio Es. dicto, ab Irenato hic
citato, allegari hoc modo: '0<r/ii), (pv<ra>,
evudlas Tip Qeip icapSia Sofdfowa t6j/
ireir\aic6ra ain-qv. Ubi perinde ut Ire-
nwus, a quo forte hac mutuatus est, in
gencre ait, tpnalv. Gr. The words may
have been taken from the Gospel accord-
ing to the Egyptians. See I. 383. 1. and
Hipp. Ph. p. 98. Mass. considers that
both Iren. and Cl. Al. may have had
in their mind Eccl. xxxix. 14, LXX.
q.v.; but the odour of sanctity is the
only idea in common. He also says,
by a chronological slip, that Iren^ds
borrowed from Clement.
5 eorum. Mass. from the Cl. and
Voss. Gr. from the Ab. and Merc. II.
cacorum. Cl. omits si enim.
 196 NON SACRIFICIA A SUIS
llriv.j Templum Domini, templum Domini, est. /Et iterum significans,
1uoniam non propter hoc eduxit eos de iEgypto, ut sacrificia
Mxri?.'2.v' ei offerant, sed ut obliti idololatrise ^Egyptiorum, audire vocem
Domini possent, quse erat eis salus et gloria, !sic per eundem
jer. vh. 2i— Hieremiam ait : Hoec dicit Dominus : Holocaustomata vestra
colligite cum sacrificiis vestris, et manducate carnes. Quoniam non
sum locutus ad patres vestros, nec de holocaustoinatibus et sacrificiis
prwcepi eis, qua die eduxi eos de ^Egypto ; sed sermonem hunc
prwcepi eis, dicens: Audite vocem meam, et ero Deus vester, et vos
eritis populus meus, et ambulate in omnibus viis meis quascunque
prwcepero vobis, ut bene sit vobis. Et non obaudierunt, nec inten-
derunt ; sed ambulaverunt in cogitationibus cordis malitiw suw, et
facti sunt retrorsus, et non ad priora. Et iterum per eundem
Jer.ix.24. ipsum dicens : Sed in hoc glorietur qui gloriatur, intelligere et scire
quoniam ego sum Dominus, qui facio misericordiam, et justitiam, et
judicium in terra, intulit : Quoniam in his voluntas mea est, dicit
Dominus ; sed non in sacrificiis, nec in holocaustomatibus, nec in
oblationibus. Non enim principaliter hsec, sed secundum conse-
quentiam, et propter praedictam causam habuit populus, sicut
Esai.xiiii.23, iterum Esaias ait : Non 2mihi oves holocaustomatis tui, nec in
24. ... . .........
sacrificiis tuis clarificasti me: non 3servisti mihi in sacrificiis,
nec aliquid laboriose 3fecisti in thure : nec mercatus es mihi argento
incensum, nec adipem sacrificiorum tuorum 3concupivi; sed in pec- m. 249.
Esai. lxvi. 2. catis tuis, et in iniquitatibus tuis ante me stetisti. Super quem
igitur, ait, aspiciam, nisi 4super humilem, et quietum, et trementem
Jer.xi. 15. sermones meos. Non enim adipes et carnes ^pingues auferent a
EsaLiviH. te injustitias tuas. Hoc est 6jejunium, quod ego elegi, dicit
Dominus. Solve omnem nodum injustitiw, dissolve connexus vio-
lentium commerciorum, dimitte quassatos in requiem, et omnem
conscriptionem injustam conscinde. Frange esurienti panem tuum
6ex animo, et peregrinum sine tecto induc in domum tuam. Si
videris nudum, cooperi 6eum, et domesticos seminis tui non despicies.
Tunc erumpet matutinum lumen tuum, et sanitates tuw 7citius
orientur, et prwcedet ante te justitia, et gloria 1Domini circumdabit
te : et adhuc te loquente dicam, Ecce adsum.
1 sic omitted, Cl., Vo. sicut, Ab., 4 super, Clerm., Voss., Vet. aX.in.
Mekc. II. Ar. omits pingv.es.
a ohtulisti, omitted by the MSS. and 5 enim, Ar., not in Clerm., Voss.
Cod. Alex., is here caneelled by Mass. or V. T.
3 servisti, ISotiXuad cre. Fecisti, lirol- 8 ex animo, no part of the Text.
■qaa, LXX. Cl. omits non serviMi mihi Ar. omits eum.
in sacrijiciis, and concupivi. i Cl., Voss., Vet. al. cito... Dei.
 SED OBEDIENTIAM VULT DEUS. 197
4. Et Zacharias autem in duodecim prophetis, significans lib. iv.
eis voluntatem Dei, ait : Hwc dicit Dominus omnipotens: Judicium OH~ \y-
1 xxxu.
justum judicate, pietatem et misericordiam facite unusquisque ad £v-
fratrem suum. Viduam et orphanum et proselytum et pauperem Zech ~ ~
nolite opprimere, et unusquisque malitiw fratris sui non reminisca- vilt-
tur in corde suo. Et iterum : Hi sunt, inquit, sermones quos ]e' 17'
facietis. Loquimini veritatem unusquisque ad proximum suum, et
judicium pacificum judicate in portis vestris, et unusquisque mali-
tiam fratris sui non recogitet in corde suo, et jurationem falsam ne
. dilexeritis : quoniam hwc omnia odi, dicit Dominus omnipotens.
Et David autem similiter : Quis est, inquit, liomo qui vult vitam, et vu «xiu.
amat videre dies bonos? Cohibe linguam tuam a malo, et labia
tua, ne loquantur dolum. Declina a malo, et fac bonum : inquire
pacem, et sequere eam.
5. Ex quibus omnibus manifestum est, quia non sacrificia et
holocaustomata quserebat ab eis Deus ; sed fidem, et obedientiam,
et justitiam, propter illorum salutem. Sicut in Osee propheta
docens eos Deus suam voluntatem, dicebat: Misericordiam volo°XKXi S
^quam sacrificium, et agnitionem Dei super holocaustomata. Sed et
Dominus noster eadem monebat eos, dicens : Si enim cognovis- M«"- 7.
setis quid est, Misericordiam volo, 2et non sacrificium, nunquam
condemnassetis innocentes : testimonium quidem reddens prophetis,
quoniam veritatem prsedicabant ; illos autem arguens sua culpa
insipientes. Sed et suis discipulis dans consilium, 3primitias Deo

1 rfuam. Clerm. et non, caught froni of the correlative typical ceremony of

the Rucceeding quotation from the N. T.
The An. and Mkro. II. MSS. liave the
above reading, aa also Erasm., Gall.,
cf. 194. 1. Mass. and Stier. with no
apparent authority, insert plu».
a So the Cl. and Voss., but the Ar.
qnam tacrif. nunq. condemnaretis im-
vierenle».
3 Allusion would seem to be made
to the Easter-ofFering of the Eucharist,
as the Cbristian correlative of the wave-
offering of the firstfruits, offered on the
aixteenth of Nisan, the day of Chrisfs
resurrection ; and so long as the Temple
service was in the remembrance of the
primitive Church, it is impossible to
iinagine, that the celebration of the Eu-
charist on Easter Sunday, would not
sutrgest to the faithful the remembrance
the law. But the new corn of the year
was not used for the unleavened bread
of the first day of the Paschal feast,
i. e. before the wave-sheaf was offered
in the temple. The bread consecrated
by our Lord was not of the firstfruits of
the year, but of the old corn ; so KlMCHI
says on Josh. v.
^DJ? nW3 "IDIJJD DDIpn HIN 1]}
-JD»33 The new corn was forbidden to
tkem until the wave-sheaf had been offered
on the sixteenthof Nisan. I add Grabe's
note. Certum est, Irenamm ac omnes, quo-
rum scripta hdbemus, Patres, Apostolis
sive coavos, sive proxime succedentes, S.
Hucharistiam pro novai Legis sacrificio
habuisse, el panem atque vinum tanquam
sacra munera in altari Deo Patri obtu-
lisse; ante consecralionem quidem, velut
 198 OBLATIO
LIB. IV. offerre ex suis creaturis, non quasi indigenti, sed ut ipsi nec
xxix. 5.
GB. IV. infructuosi nec ingrati sint, 'eum qui ex creatura est panis, acce
xxxii.
MASS. IV.
xvii. 5. primitias creaturantm, in recognitionem vel tribus post Pctri et Pauli Apostolorum
Matt. xxvi. supremi ejus super universa dominiij martyrium, et viginti ante S. Joannis
26seq. post consecrationem vero, ut mysticum obitum, annis scripserit, vix ullus dubi-
Luc. xxii. 19,
20. corpus et sanguinem Christi, ad reprce- tandi locus relictus est, ab ipsis S. Apo-
1 Cor. xi. 23
seq. sentandam cruentam personalis ejus cor- stolis hanc de sacriftcio Eucharistice doc-
poris ac sanguinis in cruce oblalionem, trinam promanasse, ac proinde omnino
et beneficia mortis ejus mnnibus, pro quibus tenendam esse, licetnullum pro ea dictum
offerretur, impetranda. Atque hanc non ex ipsis Prophetarum vel Apostolorum
privatam particularis Ecclesice vel Doc- scriptis adduci posset. Generale est enim
toris, sed publicam universalis Ecclesia S. Pauli prieceptum 1 Thessal. ii. 15.
doctrinam atque praxin fuisse, quam illa 'ASe\tpol, arijKeTe, koX Kparetre Tas irapa-
ab Apostolis, Apostoli ab ipso Chruto Sotrets as iSiSdx^nre, etre Std \6yov etre
edocti acceperunt, diserte hoc el sequenti St iirtaToKrjs ijpwv. Sed satis quoque
cap. docct Irenceus, atque ante ipsum Scripturarum pro sacriftcio Eucharistue
Justinus Martyr, partim in Apologia I. post Irenceum aliosque S. Patres adduxe-
ad Antoninum, clarius vero et prolixius runt recentiores Theologi, non modo Pon-
in Dialogo cum Tryphone Judao. Cujus, tificii, sed et Protestantes, prcesertim
ut S. Ignatii, Tertulliani, S. Cypriani, Anglicance Ecclesia Doctores: ex quibus
aliorumque verba, tam a Pontificiis, quam unum nomino, tam doctrinw quampietatis
a doctioribus Protestantibus, crebro aZle- eximice virum, ac Romanw Ecclesice error-
gata hic describere non est necesse. Unius ibus abusibusve, ipsique personali Christi
solum Clementis Romani verba, non spuria in Missa prcesentiai ac oblationi satis
vel dubia, qualia Feuard. hoc loco anno- infensum, Josephum Medum, utpote qui
tavit, sed certissime genuina ex ejus ad peculiari Tractatn de Sacrificio Chris-
Corinthios epistola adducere placet, quod liano, Anglice scripto, hanc rem egregie
non nisi ab uno mox laudando Scriptore, probavit et iUustravit; ab omnibus pro-
neque ab eo integra, hanc in rem citata inde Theologice studiosis, prcesertim sacri
sciam. Ita vero is § 4 : Hdvra rd£et Presbyterii candidatis diligenter legendo.
woieTv 6<pet\op.ev, Saa 6 Aeoir6Tns eVire- Atque hujus non solum sententice, sed et
\etv iKi\evaev' KarcL Katpovs reTayp.ivovs voto in fine capitis 8, expresso, toto corde
rds Te irpoatpopds Kal \eiTovpyias iirire- subscribo, atque opto, ut postquam multi
\eia9at, Kal ovk eUrj fj drdKTtos yiveadat, pii doctique e parte Protestantium viri
d\\' tbptaptivois Katpots koI tSpats.—01 hunc Lutheri et Calvini errorem, ac veram
ovv toTs trpoaTeTCtypivots KatpoTs trotovv- Apostolicce Ecclesice doctrinam bene ctgno-
tcs rds Trpoatpopds avruiv, einrpoadeKToi verunt, hujus quoque sanctissimas for-
re Kal paKdptot' Tots yap vop.tp.ots tov mukts Liturgicas, quibus dictum sacri-
Aeo-irorov ctKoXov&ovvres, oir Stapaprd- ficium Deo ojfertur, ab illis male e suis
vovatv. Ne vero hcec vcl de solis Judai- costibus proscriptas, in usum revocent, et
corum Sacerdolum, vel Christianorum hunc summum Divince Majestati honmem
Laicorum, oblationibus accipiantur, addo debite reddant. Grabe.
sequentia § 44, verba: 'Apaprta ydp ov 1 eum qui ex creatura est panis. If
/UKpi. ijp.iv (arat, idv tovs dpipirrois Kal the bread after conseoration ceased to be
daiojs TpoaeviyKOvras rcfc Swpa, rrjs iirt- bread, it is difficult to imagine that the
(TKOirijs iiro^d\aaev. Atqui cum hujus Father would not have added an inti-
Epistolce auctor ille ipse CUmens fuisse mation of the change. Tektullian in
videatur, cujus nomen in libro vitae scrip- the same way speaks of a real presence,
tum Philippensibus scripsit Paulus cap. but in terms that forbid the notion of a
4, vers. 3, cumque is modo citata duobus change. He says on the Lord's Prayer,
 EUCHARISTIiE. 199
pit, et gratias egit, dicens: Hoc est meum corpus. Et calicem lib. iv.
similiter, qui est 'ex ea creatura, quaj est secundum nos, suum
sanguinem confessus est, et novi Testamenti novam docuit oblati- M*TS^ \v-
onem ; quam Ecclesia ab Apostolis accipiens, in universo mundo '
offert Deo 2ei qui alimenta nobis preestat primitias suorum mune-
rum in novo Testamento, de quo in duodecim prophetis 3Malachias
sic praesignificavit : Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus Mai.i. 10,11.
Christus enim panis noster est, quia vita corpus est et ejus sanguis, neque id quidem
Christus et rita (f. 1. vitce) panis. Ego corporaliter est, verum spiritaliter. Mul-
sum, inquit, panis vitae. Etpaulo supra, tum distat inter corpus in quo Christus
Panis est sermo Dei vivi, qui descendit passus est, et corpus quod vn Eucharistia
de ccelis. Tum quod et corpus ejus in consecratur; corpus scilicet in quo Chris-
pane censetur; boc est corpus meum tus passus est, natum esl e carne Sfaria?,
(Luc. xxii. 17). ltaque petendo panem (constat) e sangnine et ossibus, e pelle et
quotidianum, perpetuitatem postulamus nervis et membris humanis, anima ratio-
in Christo, et individuitatem a corpore nali vivificatum; et spiritale ejus corpus,
tjus. De Or. 6. Compare also S. Ct- quod Eucharistiam vocamus, e multis
prian de Or. Dom. 12 ; Vind. Cath. n. granis conficitur, sine sanguine et osse,
83, 84. Pope Gelasius expressly says tum membrorum tum animo? expers, ideo-
that there is no such change, and that que nihil in ea corporaliter intelligendum
after the consecration of the holy ele- est, omnia autem spiritaliter accipienda.
ments, esse non desinit suhslantia vel Vind. Cathol. m. 350, 351.
natura panis et vini; at the same time, 1 ex ea creatura, quoz esl secundum
«n dirinam transeunl, sancto Spiritu per- nos. Again the venerable Father is par-
ficiente, substantiam, permanente tamcn ticularly careful in stating the natural
in suaproprietate natura;, see the context, substance ofthe wine, without indicating
p. 208, note. .lElfric of our own Saxon any elementary change consequent upon
Church, says : Hit is on gecynde bros- consecration. The Marcosians, with
niendhc hhtf and brosmendhc wln. and whom he was brought into more imme-
is ajfter mihte Godcundes wordes soShce diate contact, asserted a transubstantia-
Cnstes hchama and his bl6d. na swa tion of their own, Vol. I. p. 116, and if
J>eah hchamhce ac gasthce; Micel is any such doctrine had been asserted by
betwux J>am hchaman J>e Cnst on JSro- the Church Catholic, the Father could
wode and J>am hchaman Jje to husle not have avoided a comparison of the
by8 gehalgod; Se hchama soShce J>e terfeit. Christian verity with its heretical coun-
The Voss. MS. omita ea.
Cnst 011 jjrowode wies gehoren of Marian 3 ei is not found in the Ar. MS.
flasce mid bl<5de and mid b;tnum mid Vosb. has et qui. It marks the repe-
felle andmidsinum on menniacum hmum tition of the article, and is retained.
uud gesceadwisre sawle gellftsest. and his 3 Fkuaedent remarks that the same
gasthca hchaina ]>e we husel hataS is of interpretation is given to the prophet's
manegumc6rnumgegaderod butanbl6de words in the Const. Ap. 31, by Justin
and bane hmleas and sawulleas and ms M. c. Tryph., Tebtull. c. Marc. m.,
forJSlg nan Jnng Jwer on to understan- Ctpb. adv. Jud. 1. 16, Chrysost. in
denne Uchamhce ac (is) eall gasthche to Ps. xcv., Aug. de Civ. D. xvm. 35,
understandenne. Naluraliter corrupti- xil. 23, c. Adv. Leg. 1. 20, Eusbb.
bilis est panis, et corruptibile vinum; et Dem. Ev. 1. cap. ult., Damasc. rv. 14,
secundtim rirtutem Verbi Dei vere Christi <fec. &c.
 200 JESUS NOMEN
L1D- IV- omnipotens, et sacrificium non accipiam de manibus vestris. Quo- g. 324.
'ixxiP niam ab ortu solis usque ad occasum nomen meum ' clarificatur inter
Mxvu.' lv' gentes, et in omni loco incensum offertur nomini meo, et sacrificium
' purum: quoniam magnum est nomen meum in gentibus, dicit
Dominus omnipotens; manifestissime significans per hsec, quoniam
prior quidem populus cessabit offerre Deo ; omni autem loco sacri-
ficium offeretur ei, -et hoc purum ; nomen autem ejus glorificatur
in gentibus.

CAP. XXX.
Quemadmodum Nomen Domini nostri Jesu Christi pro-
prium Patris ostenditur.
r
1 . Quod est autem aliud nomen, quod in gentibus glorificatur,
quam quod est Domini 2nostri, per quem glorificatur Pater, et
glorificatur homo? Et quoniam proprii Filii ejus est, et ab eo
* ( factus est homoy suum illum vocat. Quemadmodum si quis rex
ipse filii sui pingat imaginem, juste suam illam dicit imaginem
secundum utrumque, quoniam et filii ejus est, et quoniam ipse
fecit eam : sic et 3 Jesu Christi nomen, quod per universum mun-
dum glorificatur in Ecclesia, suum esse confitetur Pater, et quo-
niam 4Filii ejus est, 4et quoniam ipse scribens id, ad salutem dedit
hominum. Quoniam ergo nomen Filii proprium Patris est, et in
Deo omnipotente 5per Jesum Christum offert Ecclesia, bene ait
Mai. i. ii. secundum utraque : Et in omni loco incensum offertur nomini meo,
Apoc. v. r. et sacrificium purum. Incensa autem Johannes in Apocalypsi,
orationes esse ait sanctorum.

1 Ar., Mero. II. glorificatur.
2 nostri, omitted in the Arund.
3 Iren^ub refers, as I imagine, to
the name Jesus HJMK''1r : !"liiT
t : Jehovah
Salvation (see Jlist. and Tkeol. of the
Creeds, p. 165), which is a name, in a
certain sense, common to the Father and
to the Son, for the appellative Christ
can in no sense pertain to the Father.
By the first element of the compound
name, glorificatur Pater, by the second,
glorificatur homo. This is very plainly
indicated in the words that follow, quo-
niam ipse scribens id, ad salutem dedit
hominum, a manifest allusion to Matt. i.
21, Thou shah call his name Jesus, &c. :
and Jesus so far applies to the Father,
as it involves the name Jehovah. Cf. 97.
4 Cl. Filius. Ab. omits et following.
6 Grabe aptlyquotes from Origkn,
c. Cels. VIII. 13. Tbv tva Oebv, Kal rbv
eva vlbv, a&rov Kal \byov Kal eUbva, rais
Kara. t6 bvvarbv ijfuv Ueffiais Kal a^iixiceo^i
atfiofiev' TpotrdyovTes rcp Secp twv ffXur
ras eOxas Sicfc tov fiovoyevovs avrov, $
irp&Tov irpoarp^pofiev avras, a&ovvTes
aOrbv, l\aap.bv fvra (irepl) t&v afiapTi&v
Tjfi&v, irpoaayayeXv, us 'Apxiepta, kcU
eixas Kal ras Bvalas Kal ivreii^eis i)fuiv
rip tirl Traai Beep.
 IN QUO PATER GLORIFICATUR. 201

CAP. XXXI.
De sacrijiciis et oblationibus, et qui sunt qui in veritate MJJRV-
offerunt.
u. «50. 1. Igitur Ecclesiae oblatio, quam Doininus docuit offerri in
universo mundo, 'purum sacrificium reputatum est apud Deum, et
acceptum est ei : non quod indigeat a nobis sacrificium, sed quo-
niam is qui offert, glorificatur ipse in eo quod offert, si 2acceptetur
umnus ejus. Per munus enim erga regem, et honos, et affectio
ostenditur: quod in omni simplicitate et innocentia Dominus
volens nos offerre, prsedicavit dicens : Cum igitur offers munus Matt v. 23,
o. 325. tuum ad altare, et recordatus fueris, quoniam frater tuus habet
aliquid adversum te, dimitte munus tuum ante altare, et vade pri-
mum reconciliari fratri tuo, et tunc reversus offeres munvs tuum.
Offerre igitur oportet Deo primitias ejus creaturse, sicut et Moyses
ait : Non apparebis vacuus ante conspectum Domini Dei tui ; sut in D«"- *«• >6-
quibus gratus exstitit homo, in his gratus 3eis deputatus, eum
qui est ab eo percipiat honorem. Et non genus oblationum repro-
batum est; oblationes enim et illic, oblationes autem et hic:
sacrificia in populo, sacrificia 4et in Ecclesia : sed species immutata
est tantum, quippe cum jam 6non a servis, sed a liberis offeratur.
Unus enim et idem Dominus ; proprium autem character servilis
oblationis, et proprium liberorum, uti et per oblationes ostendatur
indicium libertatis. Nihil enim otiosum, nec sine signo, "neque
sine argumento apud eum. Et propter hoc illi quidem decimas
suorum habebant consecratas : qui autem perceperunt libertatem,
omnia quse sunt ipsorum ad dominicos decernunt usus, hilariter et
libere dantes ea, non quse sunt minora, utpote 'majorum spem
habentes vidua illa et 'paupere 8hic totum victum suum mittente Lu&xxi. 4.
in gazophylacium Dei.
1 purum, as of the very Paschal lamb Div. c. 1. Quem tu esse hebetem deputas
without spot or blemish. eeque ae pecus. Stibb. Ab. deputatis.
* Cl. quod acceptetur si offert. * et, As., not in the Cl. and Voss.
3 ut is omitted by the Clkbm. and 8 non, carelessly dropped, Clkrk.
Voss. MSS., but the Ab. has it. eit is 6 neque, omitted in the Cl. as though
read in all the MSS., though Grabe sine argumento were from the margin ;
reads ei. Esse may have been written see 189, 5. Ar. has sive arg.
by the translator. Quod porro dicit 7 Ab. majorem, and paupera.
Massoet. deputatus, pro reputatus, id 8 hic. rg adv. for tijs, in the fol-
frustra observat. Constat enim, deputare lowing passage : rrjs x^lPas Txufnjs Kal
etiam bonis scriptoribus solemne esse sig- irTwxys, tjjs SKov tov fiLov afir^s fiakoi-
nificatu voptltew, censere, judicare. Cic. o-rjj.
VOL. II. 13
 202 COR MUNDUM
lib. iv. 2. Ab initio enim respexit Deus ad munera Abel, quoniam
gr. iv. cum simplicitate et lustitia offerebat ; super sacnfacium autem
XXXIV. .
Mxvl!'3V" Cain non respexit, quoniam cum zelo et malitia, quse erat adversus
fratrem, divisionem habebat in corde, quemadmodum occulta ejus
Gen. iv. 7. arguens Deus ait : Nonne si recte offeras, recte autem non diviclas,
peccasti? lquiesce: quoniam non sacrificio placatur Deus. Si enim
quis solummodo secundum quod videtur, munde et recte et legi-
time offerre tentaverit ; secundum autem suam animam non recte
dividat eam quse est ad proximum communionem, neque timorem
habeat Dei, non per id quod recte foris oblatum est sacrificium,
2seducit Deum, intus habens peccatum : nec oblatio talis proderit
ei aliquid, sed cessatio mali quod est intus conceptum, 3ne per
assimulatam operationem, magis autem peccatum, ipsum sibi
homicidam faciat hominem. Propter quod et dicebat Dominus :
Mattxxiii. Vw vobis Scribw et Phariswi hypocritw, quoniam similes estis
monurnentis dealbatis. *A foris enim sepulchrum apparet for-
mosum ; intus autem plenum est ossibus mortuorum, et universa
immunditia: sic et vos a foris quidem apparetis hominibus quasi
justi, intus autem pleni estis malitia et hypocrisi. Cum a foris
enim recte offerre 5putarentur, similem zelum Cain habebant in
semetipsis: propter quod 6et occiderunt justum, prsetermittentes
consilium Verbi, quemadmodum et Cain. Illi enim ait : Quiesce ; g. :
et 7non assensit. Quiescere autem quid est aliud, quam desinere a
Matt. xxiii. 8proposito impetu ? Et his similia dicens : Phariswe, inquit, cwce,
emunda quod est intus calicis, ut fiat et quod foris est, mundum.
jer. xxii. 17. Et non audierunt. Ecce, enim ait Hieremias ; non sunt oculi tui,
nec cortuum bonum; sed in cupiditate tua, et 9ad sanguinem justum,
ut effundas eum, et ad injustitiam, et ad homicidium, ut facias.
Esai. xxx. i. Et iterum Esaias: Fecistis, inquit, consilium, nonper me, et wtes-
tamenta, nonper spiritum meum. Ut igitur interior eorum volun-
tas et cogitatio ad manifestum producta, sine culpa et malum non
1 Quoted from the LXX., who read <pos tpalverai upatos—yipt', quvmodo et
SieXetx, for nnsb, irpb Bvpwv, in Cod. Cant., nisi quod ylverai pro
aud rende/ed yiTl as an imperative, 0a/ferat ibi sit exaratum. Grabe. Cl.
"liedown." Cf. the sequel, quttscere aut- and Voss. omit a, which An. retains.
em quid est aliud quam dcsinere a propo- 5 Cl., Voss., Vet., but Ar. puten-
sito impetu; airb ttjs TrpoTt&eutvTjs dpuijs. tur,
2 Ar. ad se ducit. 6 Ar. omits et.
3 fiij Std tt)s irpoaTotovuhfTjs irpay- 7 Clerm. omits non.
ptarelas, /taAXof Se v afiaprta, airrbv 8 Ab. prwposito impetus.
eavTtf avbpocpivov irapaarrio-r} dvSpa. 8 Ar. omits ad ; Cl. sanguine justo.
4 Ita et Cl. Al. P. in. 9, (^affev 6 rd- 10 evv$rjKas, pacta. Cf. I. 596, 4.
 PRiE SACRIFICIIS ACCEPTUM. 203

operantem ostendat esse Deum, eum qui absconsa manifestat, sed

non 1 eum qui malum operetur, cum minime quiesceret Cain, ait G^-Jj-
ei, Ad te conversio ejus, et tu dominaberis ejus. Pilato quoque \Vm
similiter dicebat: Nullamhaleres potestatem in me, nisi 2 datum tibi ~ ~ 7
fuisset desuper; concedente Deo semper 2justum, ut hic quidem ex ,on-xix-
his quse passus est et sustinuit, probatus recipiatur; 3qui autem
malignatus est ex his quae egit adjudicatus expellatur. Igitur non
sacrificia sanctificant hominem; non enim indiget sacrificio Deus:
sed conscientia ejus qui offert sanctificat sacrificium, pura exsis-
tens, et prsestat acceptare Deum quasi ab amico. Peccator autem, Esai. i*vi. 3.
inquit, qui occidit mihi vitulum, quasi occidat canem.
3. Quoniam igitur cum simplicitate Ecclesia offert, juste
munus ejus purum sacrificium apud Deum deputatum est. Quem-
admodum et Paulus Philippensibus ait : Repletus sum acceptis ab pmi. iv. is.
m. ssi. Epaphrodito, quw a vobis missa sunt, odorem suavitatis, hostiam
acceptabilem, placentem Deo. Oportet enim nos oblationem Deo
facere^, et in omnibus gratos inveniri fabricatori Deo, 4 in sententia
pura et fide sine hypocrisi, in spe firma, in dilectione ferventi,
primitias 6earum qua; sunt ejus, creaturarum offerentes. Et hanc
oblationem Ecclesia sola puram offert fabricatori 6offerens ei
cum gratiarum actione ex creatura ejus. Judsei autem "jam non
offerunt: manus enim eorum sanguine pleme sunt: non enim Esai. i. is.
receperunt Verbuni, per 8quod offertur Deo. Sed neque omnes
1 eum, AR.,omitted Cl., Voss. as non mundam, agape coronatam, cum pompa
in Ebasm., Gall., Merc. ii. operum honorum inter psalmoset hymnos
1 Cl. data. ..justum, t6 SUaiov. deducere ad Dei altare dehemus, omnia
a qui autem malignatus est, 6 5£ KaKo- nohis a Deo impetraiuram. de Or. 28.
rotijffaj £k tuv Trejrpayfitvuv KaraKpidcls 5 earum. Ar. eorum.
dro^dXXnTat. 8 offerens...ex creatura ejut. irpoa-
* ffuc pcrtinet illa diaconi ante ohlati- tp4povca (ij '"EKKXnata sc.) avr$ uera
onemct communionemproclamathC.Ap. eiiXapiarlat eK rijs KTiaews avrov. Lan-
ii. 61, vm. 15. Bas., Cyr. Hi. et Chrys. : guage wholly inconsistent with the sacri-
Ne quis infidelis : Ne quis in hypocrisi : fice of the mass, but wholly descriptive
Ne quis dolose ut Judas : Ne quis contra of the primitive irpoffa\opd of the material
aliquem : Nullus Catechumenus : Nullus elements of hread and tcine.
hnrcticus: Sancta sanctis. Fkoard. 7 jam, Ar., not found in Cl., Vosh.
Tkrtdllian'8 beautiful picture may be 8 The material elements are ofifered
compared. Nos sumus veri adoratores, when sanctified by the Word of God and
et veri sacerdotes, qui Spiritu orantes by prayer ; it is not said, that the blood
Spirilu sacrificamus orationem Deipro- of the atonement is offered by the
priam et acceptabilem, guam scilicet re- Church through the Word ; even if per
quisivit, quam sibi prospexit. Hanc de were cancelled, as in theCL.,Vet., Vobs.,
toto corde devotam, fide pastam, veritate such a sense could not be wrung from
curatam, innocentia inicgram, castitaic the passage.
13—2
 204 FIDES EUCHARISTIAM

LIB. IV. hsereticorum synagogae. Alii enim alterum prseter fabricatorem

xxxi. 3.
GB. IV. dicentes Patrem, Mdeo quee secundum nos 'creaturse sunt, offerentes
xxxiv.
MASS. IV. ei, cupidum alieni ostendunt eum, et aliena concupiscentem. Qui
xviii. 4.
vero ex defectione, et ignorantia, et passione dicunt facta ea quse
sunt secundum nos, ignorantise, et passionis, et defectionis fruc-
tus offerentes, peccant in Patrem suum, contumeliam facientes
magis ei, quam gratias agentes. 2 Quomodo autem constabit eis,
3eum panem in quo gratise actae sint, 4corpus esse Domini sui, et
calicem sanguinis ejus, si non ipsum fabricatoris mundi Filium
dicant, id est, Verbum ejus, 5 per quod lignum fructificat, et ef-
fluunt fontes, et terra dat primum quidem foenum, post deinde
Joh. Dama^c. 4. 6 TiSig . . . Tt)v adpKa \eyovcriv eig yopav ^wpeiv, icai g. 327.
Parall.
Halloix. v. fj.t) fjLere^eiv Ttjg £ft>»/?, Tqv diro tov crwfiaTOg
arwfiaroi tov Ku^
Kvplov
Iren, p. 488.
*x
Ka) tov alfiaTOg avTov Tpecpofievtjv', 7*H Ttjv yvwfitjv d\-
spicam, deinde plenum triticum in spica? Quomodo autem rursus
dicunt carnem in corruptionem devenire, et non percipere ^jtam,
quae 8a corpore Domini et sanguine alitur? Ergo aut sententiam
1 Cl. idea, Vet. ea, Voss. de ea and gross and earthly sense that we reeeive
creata; Cl. crealura, An. as above. those Biessed Elements. For the Com-
8 The remainder of this section is munion is not of the flesh with flesh,
read in Greek in the extract from Msle- but of the flesh with Spirit, which it
Tius Stkigius, among the Testimonia assimiiates; for as the sacrament con-
Veterum, but it is a retranslation from sists of two parts, one outward and
the Latin. visible, the other inward and spiritual,
3 If the bread and wine are not so our gross earthy bodies, partaking of
created by Christ, the Son and Word of that spiritual food, are made sharers of
God, then they are no true symbols of the soul's incorruptible and deathless
his body and blood, as being the product nature through the Spirit.
of some other intelligence. 6 4Y ov, per quem. Cl., Voss.
4 -The general run of the argument effiuunt. Ar. omits et, as also, et terra.
should be observed. The eucharistic offer- 6 Or again, if, as they say, the Body
ing is of the fruits of the earth, which and Blood of Christ are verily and indeed
are presented before the Lord who taken and received in the Eucharist,
created them. There is no trace of the how is it possible that the body of the
sacrifice of the mass. Then the resur- communicant should be denied a place
rection of the flesh is shewn to be true, in the resurrection, and be hopelessly
because that which has truly received subject to corruption !
and assimilated the body and blood of 7 Either let them acknowledge that
Christ must be incorruptible, as that the earth u the Lortfa, and the fvlnesa
which has nourished it is incorruptible. thereof, or let them cease to otfer to God
Therefore thebody and blood of Christare those elements that they deny to be
verily and indeed taken and received by vouchsafed by him.
the faithful in the Lord's Supper. But 8 a, Abund., but Cl. and Voss.
it is after a spiritual manner, and in no omit it.
 EUCHABISTIA FIDEM CONFIRMAT. 205

Xa^aTaxrav, r\ to Trpo<r(pepeiv ra eiptjfieva irapaiTelaQaxrav. ^mi'Y'

rry ~ de
v (rvficpwvos
' jl t]f i yvoo/it]
/ t>]~i / Kai\ 17t ev^a-
i GR. iv.
tl/itov ev^apicrTia, xxxiv.
piarla fiefiaioi Trji> yvw/j.r]v. *TIpo(T(pepo/u.ev Se avrw ra »viii. 5.
tSia, e/tfieXwi Koivwvlav koi evaicriv onrayyeWovres 3^jcat
ofioXoyovvreiJ crapicos Kai weJ/xaTOj [etyejoo-jvj. 'Qs yap
oxo yijf aproi TrpoaXa/n^avofJ-evoi rtjv €kk\>]<tiv eirl-

mutent, aut abstineant offerendo quae prsedicta sunt. Nostra

autem consonans est sententia Eucharistise, et Eucharistia rursus
confirmat sententiam nostram. Offerimus enim ei quae sunt ejus,
congruenter communicationem et unitatem praedicantes carnis et
Spiritus. Quemadmodum enim qui est a terra panis, percipiens

1 But our faith that the Word U the
Creator of the Elements of the Eucha
rist, confirms our belief that they are his
body and blood ; and our faith that the
bread and wine are his body and blood,
establishes the assurance that they are
of his creation.
s And while we offer to Him His
own creatures of bread and wine, we
tell forth the fellowship of flesh with
spirit ; i. e. that the flesh of every child
of man is receptive of the Spirit.
3 Gbabe justly considers the words
between brackets to be interpolated ;
evidently to speak of the resurrection of
the undying spirit is unsuitable; the
preceding words also must be construed
with aapKoi Kai wcti/iuTos. And it is
difficult to conceive a more decided testi
mony to the spiritual reception of the
body and blood of Christ. We offer to
the Lord His own, i.e. His creatures of
bread and wine, but there is a true un
failing presence of the Lord's Body, for
the bread of blessing or Eucharist is no
longer common bread, but has both an
earthly and a heavenly character; the
bread is the earthly element, the Body of
our Lord, God and Man, i. e. His glori
fied Body, One in Person and of the very
substance of the Godhead, is its heavenly
element. This mention of the Eucha-
ristic Mystery is only incidental, and
introduced in illustration of the general
argument against the Gnostic, who
denied the resurrection of the body ;
for how shall these bodies and spirits of
ours, so that they truly partake of the
Body and Blood ofthe Lord oflife,be any
longer heirs of corruption ? Truly that
which is born of the flesh is flesh, and
that which is born of the Spirit is spirit;
but, by virtue of their union with the
Lord, both body and spirit, so long as
that union subsists, are beyond the power
of death and are incorruptible.
4 MuXi/giv is evidently the reading
followed by the translator, and is that
which the sense requires. It is the
prayer of consecration mentioned by
Justin M. Apol. 1. 65, Vind. Cath. m.
167, and stated expressly by S. Basil
to be something more than the simple
words of Scripture, rd rrjs iwiK\ifi<reu)t
trfpara iirl rij dpa5c££et rov (Lprov ryjs
ebxapiarlas Kai rov irorifpiov rfjt eiXoylai,
ris rwv ayiwv eyypdtpajs ijpuv Kara\4-
XoiTrey ; oi yap Sii roirois ipKoip.e()a, uv
6 'A71WT0X0S rj tA eiayyiXiov twe/w/jffBri,
dXXi Kai Tpo\eyop.ev Kai iwikeyopieii
trepa, ws fieydXrjv (x0VTa irpbt ri /ivarif
piov riiv laxiw, Ik ttjs &ypd<pov SiSa&Ka-
Xtas 7rapaXa/S6»Tes. de S. Sp. 66. The
elements were sanctified by the word of
God and by prayer. See also Vind.
Cath. 1. 426. Also Cyr. Hiee. Catech.
Myst. I. 7, Vind. Cath. III. •248 ; Cat.
M. III. and v., Vind. Cath. m. 308 seq.
 206 EUCHARISTI^
LIB. IV. /c\)7<rji/J tov Qeov, * ovksti koivos apTOS etTTiv, a\\' ev%a-
xxxi. 4.
GR. IV.
invocationem Dei, jam non communis panis est, sed Eucharistia,
1 oiKtri xotvbs ipros iarlv. Nothing
can be niore express and clear than the
language of the fathers upon this point.
S. Ignatius speaks of the eucharist as
the flesh of Christ : ttjv ^Ax.o,purr\m>
ffdpKa etvat tou "ZwTrjpos tjjjlwv '\tjoov
Xptffrov, ttjv virip apaprtwv 7jp.wv ira-
Bovaav, ad Smyrn. 6, Vind. Cath. in.
493. Justin M. similarly: oi yap ws
Kotvbv dprov, oiSt Kotvbv TOfia, ravra
\afjLfidvop.ev dXV Sv rpOTov dia A6yov
Oeov oapKOTOiTjdels 'lrjffovs Xptarbs 6
~£iWT7jp tjjj.wv, Kal adpKa Kal atpa iwlp
awrrjplas ijpMV to~x.ev, ovtws Kal ttjv Sl'
eixfy \byov rov irap' airov eixaptarrj-
Belaav rpotprjv, tl- ys atpta Kal trdpKes
Kard fJ.era^o\rjv Tpitpovrai tjjjlwv, iKelvov
tov aapKOTOLTjdivTos 'Irfffov Kal odpKa
xal atfia iStSdxoTipev etvat. Ap. I. § 66,
Vind. Cath. m. p. 168. The words of
consecration being the words of Christ,
This is my body. S. Ambrose says, that
the sacred elements consecrated by the
Word of Christ, are His Body and His
Blood ; and although no change of nature
takes places, the mystery is full as
marvellous; non enim minus est novas
rebus dare, quam mutare naturas
Ipse clamat Dominus Jesus, Hoc est
corpus raeum : ante benedictionem ver-
borum ctelestium alia species nominaiur,
post consecrationem corpus significatur.
Ipse dicit sanguinem suum; ante con-
secrationem aliud dicitur, post conse-
crationem sanguis nuncupatur. de Myst.
9, Vind. Cath. III. 267, but all is spiri-
tually interpreted: In illo sacramento
Christus est, quia corpus est Christi; non
ergo corporalis esca esl, sed spiritalis
est. ib. p. 268. S. Joh. Chrysostom
says, that the elements are changed in
character by the words of Christ, which
pronounced once for all have had a
consecrating efficacy ever since: OiSi
yap HvBpwTbs iffTtv 6 Totwvrb. TpoKelfieva
yevitrdat awpja kol aXfux Xpiarov, dW'
abrbs 6 ffravpuideis vTtp tjjxwv Xpnrrbs.
Xxvua Tkrjpwv tffTTjKev 6 lepeis, ra pt)-
para tpdeyybfievos iKetva' 7} Si Svvafus
Kal tj x&Pts T0" Oeov itrrt. Tovrd fiov
iffrl t6 ffwp.d, tpTjtrt. Tovro rb prjfia
HerafipvBjd^ei rd TpoKelpeva' Kal KaOdrep
7j tfxnvr) iKelvn 7) \iyovtra, Ai^dveaBe, xal
T\rjdvveaBe, Kal T\7jpwtrare ttjv yrpi,
ifipidn p.tv dVa£, Sta. rravrbs 81 tov XP°~
vov ylverat tpyw tvSwafiovtra ttjv tpitrip
ttjv Tjfieripav rrpbs TatSotrottav ovrw Kal
ij tpwvrj avrrj arra£ \exBettra, KaB' iKdffrrjv
Tpdrrefav iv rais iKKknfflats t% iKelvov
pttxpt trf)fjtepov, Kal pttxP1 TVS airov rrapov-
trlas, ttjv dvfflav drrrjpTtffp.ivrjv ipydt^erat.
But the mystery is to be spiritually
understood. tpotprj ydp iart Trvevfxa-
tiktj 7) Bvffla' Kal Kaddrrep 7) oufiaTtKri
TpotpTj, brav els yatrripa xvpwis txovtrav
Trovrjpois ipjrtffTj, rrKiov iwtreivet ttjv
dfipiiitrTlav, oi rrapa ttjv oUeiav tpitrtv,
d\\d Trapa ttjv daBivetav ttJs yaffrpbs'
ovrta brj koI tirl twv fwffrrjplwv twv rrvev-
fiartKwv trvfjt^alvetv etwBe. Kal ykp Kal
airra, irretbav els ^vxyv tpjriffTj Tovrjplas
yifiovtrav, p.a\\ov avrrjv StatpSelpet Kal
drrbWvtriv, oi Tapa ttjv oUetav tpitrtv,
d\\a Tapa. ttjv dtrBivetav ttjs Se£ap.ivrjs
\j/vx7js. Hom. 1. de Prod. Judce. Also
in hjs Ep. ad Cmsar. Monach. the same
Father clearly shews that the outward
and visible sign, and the inward part,
or thing signified, remain without con-
fusion, where he adduces this twofold
character in illustration of the two na-
tures in Christ. Whatever change is
effected by the words of consecration, it
is not of substance. He says : Et Deus
et Homo Christus. Deus propter impassi-
bilitatem, Homopropter passionem. Unus
Filius, unus Dominus idem ipse procul
dubio unitarum naturarum unam domi-
nationem, unam potestatem possidens,
etiamsi non consubstantiales exsistunt, et
unaquaquc incommixtam proprietatis
conservat agnitionem, propter hoc quod
 NON COMMUNIS PANIS.
picrria, eic dvoirpayfiaTicv a-vvecrrtjKeia, eirtyetov re kcli LIB.
ex duabus rebus constans, terrena et coelesti : sic et corpora MASS.
inconfusa sunt duo. SictU enim antequam
lanctificetur panis, panem nominamus:
dirina autem illum sanctificante gratia,
mediante sacerdote, liberatus est quidem
ab appettatione panis, dignus autem
habitus dominici corporis appellatione,
etiamsi natura panis in ipso permansit,
et non duo corpora, sed unum corpus
Filii pradicamus. The reader will find
a highly interesting account of this
most valuable relic of antiquity in
Eooth'8 Opuscula, n. p. 479. The
testimony of Cybil of Jerusalem is
also very important, declaring that after
consecration the sacred elements cease
to be as common bread and wine, though
in their nature they remain without
change. "SloTep ydp 6 apros koX b otvos
rrjs eirxaptoTias, irpb rrjs dylas eVi»cXiJ-
trtais rrjs TpotrKvvirrvs rptdSos, apros tjv
Kal oivos Xitos ' tirtKXJiacws 8i yevouivris,
6 uth> dpros yLvercu trtoua Kpttrrov, b 8c
otvos alfj.a KpttTrov' rbv avrbv Sr] Tpbrrov,
ra Totat/ra f3pttiuaTa rrjs TOUTrjs toO
Zaravd, Tf; LSLa tpvtrei Xtrd 6vra, rrj
iTiK\r)oei twv Saipbvwv (3i>3r)\a yLverai.
Catech. Myst. L 7, Vind. Catech. m. 248.
Again, 'fiore ucrb rrdtrvs T\vpotpopLas,
ws trwuaros Kal atuaros ucTa\auf3dvwuev
Kpurrov' iv rbrw ydp dprov, SiSoraL trot
rb awua' Ktjl iv tvtw otvov, SLSoraL trot
rb atua. Catech. Myst. IV. 3, ibid. p. 303.
Still there is the caution that all is
spirituaL 'Ec Si tJ Katvfi SiaBijKV, Apros
obpdvtos xal rroTtjpLov trwrvpLov, ipvxr)v
xal owua aytdfovra. iStrrrep ydp b dpros
trtiuaTi KardWriXos, ovtw xal b Abyos
rg <l>vxv apubSios. §5. Again, § 9:
Tai ra uadwv, Kal tr\rjpotpopr}8els ws b
tptuvbuevos dpros ovk dpros itrrlv, cl Kal
Tfl yevtret aitrdrrrbs, dXXd trtoua KpurTov'
Kal b tpatvbuevos otvos, ovk otvbs itrrtv, cl
Kal t) ycvois tovto (3ov\erai, dXXd atua
Xpurrov' xal Srt repl tovtov (Xeyc rrd\ai
b Aa(3l£ ipdWwv, Kai dpros KapSLav dv-
Pptirov trrripLfci, tov IXapfvat 7rpoo"W7roi'
207
IV.
xxxi. 4.
GB. IV.
xxxiv.
IV.
xviii. 5.
iv i\altp' OTnpLfov tt)v KapSLav, ucraXau-
f3dvwv avrov ws TvevuariKov' Kal L\dpvvov
to tt)s ^j/vxos trov TpdtrwTov. If he speaks
therefore of the elements as becoming
the Body and Blood of Christ, it is the
necessary result of the presence of the
Spirit. ET/ra, d^tdo-apTes eairroi>s Sta tlov
tvcvuotlkwv to&twv iluvwv, TapaKa\ovuev
rbv tpiKdvOptoTov Qcbv rb tXytov Uvcvua
i£arroo-Tei\ai irrl rd TpoKeLueva' tva iroir)-
ov, rbv ut)v dprov trwtxa 'Xpttrrov, rbv Si
otvov atua KptoTov' rrdvTws ydp ov iav
ifpdipairo rb dytov Jlvcvua, tovto ijyLa-
trrat Kai ueTa[3t(3\rrTai. Catech. Myst. v.
7. And the soul feeds on them by faith.
Ouros 8i b Apros ttyios, imotiatbs itrrtv'
dvrl tov, irrl rrjv obtrlav rrjs ipvxrjs Kara-
Tatrtrbuevos' ovtos b dpros, ovk els KOt\Lav
X^pei Kal ets dtpcSpwva iKfidWeraL' d\V
cts rrdtrdv trov rty trioratTtv dvaSLSoraL,
ets tbtpiXctav trtbpaTos Kal tpvXTjs. ibid.
§ 15. Mri Ttp \dpvyyt T<j5 trwuaTiKtp im-
Tpirrryre r6 KptrtKbv' obxl, dXXd rfj dvev-
SoidtjTtp rrLorct. yevbuevoi ydp, oi/K dprov
Kal otvov KcKciovraL yeitratrdat, dXXd
dpTtriJ7rou trwuaros Kal atuaros tov KpLtr-
tov. ibid. § 20. It is to be received,
therefore, with the deepest reverence.
XlpotrLwv ovv, urj Tcrauivois rois twv x«-
pwv Kaprrots rrpotripxov, unSi StDpnuivoLS
Tois SaKTtiKots' dXXd rty dpttrTepdv dpbvov
vovtjtras rrj Se^tti, ws ueWovtrri fiaotXia
vrro8ix€(>'ocu' Kai* KoiXdvas rrjv rrakdunv,
Sixov rd owua rov XpLtrrov, imXiywv rb,
' Kurjv. § 21. EtTa, uerd rb KOtvwvrjtraL
trc tov awuaros Kpttrrov, rrpotripxov Kal
Ttp rroTvpLtp tov atuaros' ur) dvarcLvwv
t4s X«pas, dXXd Kirrrrwv, Ka\ Tpbrrw
TpotrKvvfitrews Kal trefidtruaTos \iywv rb,
'Aur)v, aytdfov, Kal iK tov atuaros uera-
\au[3dvwv XpttrTOv. ibid. § 22, p. 316.
His namesake Cybil, Bp of Alexandria,
is equally guarded in declaringthe wholly
spiritual character of any change in the
consecrated elements. '0 ueya\6Swpos
troLues, al Bciai Stopeal TpbKcivrai, r)
 208 EUCHARISTIiE
lib. iy. 1 ovpaviov ovtws Kai Ta. trwfiaTa r)fiwv fieraXafi^dvovTa
mx!v? t?j evYapiiTTtas, firjKeTi eivai (bdapTa, Trjv e\iri$a Tr\<s eis
MASS. IV. , , „
xviii. 5. attofay avaarTaaews e^ovra.
nostra percipientia Eucharistiam, jam non sunt corruptibilia, spem
resurrectionis habentia.
flVffTLKTJ Tp&TTcfa evrpiwLffraL, 6 faOTTOlbs
Kparrfp KCKiparaf 6 BaotXefls tt)s 86fi;j
fieraiTTeWeTai, 6 Tids tou GeoO faroSe*-
XeTai, 6 aapKoiOels Qebs A670S rrpoTpirre-
Ttu, 7) olKoboprjffatra eavrij vabv dxetpo-
TrolijTov tov Qeov Tlarpbs ivinrbffraTos
2o</>ta, t6 ^auT^s ffwaa tbs dprov otaviftet,
koI t6 faowoibv avrrjs afyta, tbs olvov
i7ribiStiiffiv. fivffTTfpiov tpopepov, t3
oUovofiias d<ppdffrov, tS ffvyKarafSdffeojs
dKaTaK^TTTOV, to evffwXayxvlas dve^txvtd-
o-tov b rr\affTOvpybs rip rr\dffparL eavrbv
els drr6\avffLV TrporLdTjffiv, 7) avrofar) tois
BvrjTots eavrbv eis fipCctrw Kai rrdffLV xaP^~
ferat. Hom. in Myslic. Ccen. § 1, Vind.
Cath. m. p. 332. Similarly at the end
of the same Homily: el piv odv Qeov
ffCjp.a StaSLSorat, ivravda Qebs dXrfdtvbs,
Xptor6s 6 "KOptos, Kal oiiK dvdpttiiros ipiXbs,
ri oy^eXos Kar' avrovs \eLTOvpyos, Kal
tCjv dfftopdrojv eXs. Kai el Qeov aXpa to
rrbpa, ovk dpa Qebs yvpvbs 6 eXs rrjs rrpoff-
Kvvrrrrjs TptdSos Tibs QeoO, dW (vav-
9poirrr)t7as Qebs Abyos' el 5i XpujToO
trwpa 7) (Ipwffis, Kal JHptffToO aXpa 7) Trbffts,
Kal ovrtos Kar' avroiis ipt\bs dvdptorros,
rrtos eis fa-qv aiCovtov KTfpvTTerat rdis
TrpofftovffL T-rj lep$ rparri^ ; tlos S' ivav-
Mferai ivraOSd re, Kal rravraxov, Kai 06
ftetoOrat; \pt\bv ydp ffCofia ovSaptCos wtj-
ydfret £to7)v tois fiera\apf3dvov<rtv. . . . Tot-
yapoOv p.era\ap.f3<ivtop.ev Tffiets tt)s avro-
farjs trtopa, TTjs 81' 7)p.as iv Ttp Tfperiptp
fftbpart ffKTjvtaffdffTjs, tos <p7jffLV b Beffirio-Los
'ludvvrjs' Sti 7) fwij i<pavepto8n' Kal aWts,
Kai 6 X670S <rap£ iyiveTo, Kai iffKr\vtoaev
eV 7fp.iv, Ss iffn Xptffrbs 6 Ti6s toO QeoC
toO i&vTOS, 6 eXs t?js aylas Tpiddos, Kal
rrivoipev adroO rb aX/ia rb aytov els l\atr-
pbv t&v Tffieripuv TraparrTupdTav, Kai
p.itie%LV Trjs iv avrtp ddavaffias. ibid.
§ 5, Vind. Cath. m. p. 341. The reader
may also be reminded of the testimony
borne to the same truths by a Bishop of
Rome. Certe sacramenta, qttce sumimus,
corporis et sanguinis Chrisli divina res
est, propter quod et per eadem Divince
efflcimur consortes naturce, et tamen esse
non desinit substantia vel natura panis et
vini. Et certe imago et similitudo cor-
poris et sanguinis Christi in actione mys-
teriorum celebrantur. Satis ergo nobis
evidenter ostenditur, hoc ndbis in ipso
Christo Domino sentiendum, quod in ejus
imagine prqfitemur, celebramus, et sumi-
mus; ut, sicut in hanc, scilicet in Divi-
nam, transeunt, sancto Spiritu perficiente,
substantiam, permanente tamen in suce
proprietate naturcs, sic illud ipsum mys-
terium principale, (cujus nobis efficientiam
virtutemque veraeiter representant,)ex qui-
bus constat proprie permanentibus, unum
Christum,quiaintegrumverumque, perma-
nere demonstrant. Gelas. i., Vind. Cath.
iii. 344. The ancient testimony also
of our own Saxon Church must always
be of valuable interest; the reader, there-
fore, is referred to the Paschal Homily
of ^Elfric, which is printed in tk« same
volumeofthe Vind. Cath. p. 345. The
dimensions of the present note only allow
of a reference to the extract made at
p. 199, (note), from the words of the
venerable Saxon Abbot. The reader is
also referred to Gkaee's useful note.
1 Iben-eus says distinctly that the
Eucharist consists of two realities, the
one earthly, the other heavenly. And
his whole argument being intended to
shew the reality of our bodily resur-
rection, must take it for granted that the
bread of the Eucharist is really bread,
 OBLATIO. 209
5. Offerimus ^autem ei, non quasi indigenti, sed 2gratias lib. iv.
agentes 3 dominationi ejus, et sanctificantes creaturam. Quemad- GR |v.
modum enim Deus non indiget eorum quse a nobis sunt, sic nos M*%i
indigemus offerre aliquid Deo ; sicut Salomon ait : Qui miseretur ~ xix
pauperi, /ceneratur Deo. Qui enim nullius indigens est Deus, in
se assumit bonas operationes nostras, ad hoc ut prsestet nobis
retributionem bonorum suorum ; sicut Dominus noster ait : Venite Mat^,
34—36.
benedicti Patris mei, percipite prwparatum vobis regnum. Esurivi
enim, et dedistis mihi manducare: sitivi, et potastis me: hospes fui,
et collegistis me: nudus, et cooperuistis me: infirmus, et visitastis
me: in carcere, et venistis ad me. Sicut igitur non his indigens,
* vult tamen a nobis propter nos fieri, ne simus infructuosi : ita id
ipsum Verbum dedit populo pneceptum faciendarum oblationum,
quamvis non indigeret eis, ut 5disceret Deo servire ; sic et ideo
and no other material substance, the antiquity, he says: Attuditprocul dubio
exact correlative of our bodies, that in ad eas laudes et gratiarum actiones, quas
the resurrection will still be our very in Prafatione (ita post Cyprianum vo-
bodies and nothing else. Writers of the camus) ante consecrationem decantat Sa-
Roman Church, therefore, wholly sub- cerdos, cujus initium est: Sursum corda.
vert this argument of Iben^cs, in say- R. Habemus ad Dominum. Gratias aga-
ing that the accidents of bread remain mus Domino Deo nostro. R. Dignum
after consecration, i. e. that the colour, et justum est, &c. Ilcec enim ad verbum
form, taste, and all external qualities of concinunt Liturgite B. Jacobi, et Clementis
bread continue, but that by consecration lib. 8. Constit. cap. 16, quibus passim
it has become in substance and nature utebantur in Oriente et Occidente sceculo
the Lord's body. In that case, the IrcnoH. Eadem sua quoque atate inter
illustration would entirely lose its appo- Gracos conservata fuisse ostcndunt Litur-
site character, unless indeed it were gice Chrysostomi et Basilii, et Chryso-
intended to be shewn that our bodies stomus hom. 18, in secundam ad Cor.
shall rise again in appearance only, hom. 22, in Genes. hom. 16, ad populum
and not in substance. Hence Grabe Antioch. hom. de Enceniis: et Cyrillus
justly observes, that if there were this Hieros. 5. Catech. Mystagogica. Idem
change in the eucharistic elements, it observasse Latinos docet Augustinus Epist.
might be said, not by Iren.uus, but 57. qumt. 1. Epist. 59. Epist. 120. c. 19.
by his heretical antagonists, Nostra lib. de sancta viduitate c. 16, l. 2, de
consonans est tententia EucharUtia>, et bono pcrseverantia; c. 13, lib. de spiritu
Eucharistia rursus confirmat sententiam et litera cap. 1 1 . Sermone 44 . de tcmpore,
Cyprianus de oratione Dom. Cmsarius
1 Cl., Voss. enim. Arelatensis hom. 5. Rabbanus lib. I. cap.
1 Irks.eus returns once more to the 33. Feuard. Some of these treatises
idea that the eucharistic offering is that are found at length in the Vindex Cath.
of bread and wine, the creatures allowed 8 dominationi, Cl., Vet., Voss.,
to our use by a merciful Father ; that it but Ar. etc. donationi.
is a thank-offering, and not at all that 4 vuli tamen, Ar. attamen.
it is an offering for sin. Feuardent has " Cl., Voss. discerenl, Ar. deser-
an useful note in point of liturgical vire; sicut et.
 210 SACRIFICIA CCELESTIUM TYPI.
lib. iv. nos quoque offerre vult munus ad altare frequenter sine intemiis- m. 252.
xxxi. fi. . * ....
gr. iv. sione. Est erjjo
xxxv. o ^altare in ccelis,' illuc enim rpreces nostrse et
MxfxS'iIV' oblationes nostrse diriguntur; et templum, quemadmodum Jo-
Apoc xi ]9 hannes in Apocalypsi ait : Et apertum est templum Dei; et taber-
Apoc. xxi. 3. naculum : Ecce enim, inquit, tabernaculum Dei, in quo habitabit
cum hominibus.

CAP. XXXII.
, ' Quorum typum accipiebat populus.
Muneba autem et oblationes et sacrificia omnia in typo o. 329.
'• populus accepit, quemadmodum ostensum est Moysi 2in monte
ab uno et eodem Deo, cujus et nunc in Ecclesia glorificatur
nomen in omnibus gentibus. Sed terrena quidem, quse sunt
erga nos disposita, congruit typos esse eorum quae sunt coelestia,
ab eodem tamen Deo facta. Nec enim aliter poterat assimilare
spiritalium 3imaginem. Quse autem supercoelestia, et spiritalia
sunt, et quantum ad nos 3spectat, invisibilia et inenarrabilia, typos
rursus alterorum ccelestium dicere, et alterius pleromatis, et Deum
alterius patris imaginem esse, et errantium est a veritate, et
4omnimodo stultorum et hebetum. Cogentur enim hi tales, quem-
admodum ssepenumero ostendimus, semper typos typorum, et
imagines imaginum adinvenire, et nunquam figere animum suum
in uno set vero Deo. Supra enim Deum factaa sunt cogitationes
ipsorum, supergressi cordibus suis ipsum magistrum, 6suspicione
quidem superelati et supergressi, veritate autem declinantes a
vero Deo.

1 altare. The only altar, of which
Iren^us here speaks, is of a heavenly,
not of an earthly structure ; he says
nothing of any hostia offered upon it,
but that our prayers only and oblations
are there presented before God. Gbabb
quotes Gbeq. Kaz. Or. XLII. in Paach.
Qfowfieii tQ 0e$ duvlav ahiffeus £irl t6
dcw BvaLacT-qpiov, fieTd. rijs dvu xopiara-
<rtas. It cannot be denied that the
Fathers, though not the earliest, speak
of a material altar ; but in more primi-
tive times the altar was one. Ignat. ad
Phil. 4, Vind. Cath. III. 485, and was
therefore a spiritual and heavenly image.
3 Ab. here inserts Syna, from the
margin.
3 Ab. imaginum . . . exspectal.
4 Cl., Voss., Vbt., Ab., Mbbc. n.,
al. omnino.
B Cl. omits et.
6 iuspicione, vitdM)^ei.
 DEUS INCOMPREHENSIBILIS. 211
LIB. IV.
CAP. XXXIII. SS^v1.
GR. IV.
xxxvL
MASS. IV.
Quemadmodum investigabilis et incomprehensibilis osten- xix. 2.
ditur is, qui hanc quce secundum nos est condidit
creaturam.
1. Ad quos juste quis dlcat, quemadmodum ipse sermo 'sugge-
rit: Quatenus super Deum extollitis cogitationes vestras, incon-
siderate elati? Audistis mensos esse ccelos in palma; dicite mihi Esai. xi. 12.
mensuram, et enarrate multitudinem cubitorum innumerabilem,
"exponite mihi plenitudinem, latitudinem, et longitudinem, et
altitudinem, circummensurationis initium et finem, quse non sintel-
ligit cor hominis, et non comprehendit ea. Vere enim magna sunt
thesaurophylacia ccelestia : 4 immensurabilis est in corde Deus, et
incomprehensibilis in animo, qui comprehendit terram pugillo.
'Quis respicit mensuram dextrae ejus? Digitum quis cognoscit?
Aut manum ejus quis "intelligit, eam qute mensurat immensa, eam
quse tendit mensura sua mensuram ccelorum, et constringit pugillo
terram cum abyssis, quse in se continet latitudinem, et longitudi-
nem, et profundum deorsum, et altitudinem supernam universse
conditionis, quse videtur, quae auditur et intelligitur, et quse invisi-
bilis est? Et propter hoc super omne "initium, et potestatem, et Epiws. l *l
dominationem, et omne nomen quod nominatur omnium quse facta
7sunt et condita sunt, exsistens Deus. Ipse est qui ccelos implet,
et perspicit abyssos, qui est 8etiam cum unoquoque nostrum : Deus, jer. xxml 23.
enim inquit, appropinquans ego sum, et non Deus de longinquo.
Si absconditur homo in absconsis, et ego eum non videbo ? Manus
enim ejus apprehendit omnia: et ipsa est quse coelos quidem
iliuminat, illuminat etiam quse sub ccelo sunt, et scrutatur renes et
corda, et in absconsis inest et in secretis nostris, et in manifesto
alit et conservat nos.
2. Si autem plenitudinem et magnitudinem manus ejus non .
«comprehendit homo, quemadmodum poterit quis intelligere aut
1 Ab. tuggeretur. digne sestimamus, dum inaestimabilem
* et here expunged by Mass. is not dicimus.
found in the Cl., Ab. or Voss. MSS. 5 Ab. Qui perspiciat memuram, et
3 Ab. intMiget . . . comprehendet. dextrce eju» digitum quit cognoscit f
* Fbdabd. cites Cypb. Ep. 57: Deus 6 Ab. intelliget. initium, ipxfy.
nec videri potest, visu clarior est: nec T tunt, Cl.,Voss., Mebc. I., Ab.
comprehendi, tactu purior est: nec sesti- 8 Aa., but Cl., Voss. et.
mari, sensu major est : et ideo sic eum 9 Ar. comprehendet.
 212 IMMENSITAS DEI
lib.iv. cognoscere in corde tam magnum Deum? Quem quasi jam mensi «• 330.
Gxx'x!7' 8m* e* PersPexermt5 e* universum eum 1 decurrerint, super eum
axfxS'3IV esse anud Pleroma 2iEonum confingunt, et alterum Patrem; ad
coelestia quidem non suspicientes, vere autem in profundum By-
thum dementise descendentes : Patrem quidem dicentes suum
finiri usque ad ea qute sunt 3extra Pleroma, Demiurgum vero rur-
sum non attingere usque "ad Pleroma: et sic neutrum eorum
ponunt esse perfectum et comprehendentem omnia. Deerit enim
4illi quidem universa quse est extra Pleroma, mundi fabricatio;
huic autem quse est intra Pleroma, mundi fabricatio, et neuter
eorum erit omnium Deus. Quoniam autem magnitudinem Dei ex
his quae 5ab eo facta sunt, nemo enarrare potest, hoc omnibus ma-
nifestum est : et quoniam magnitudo ejus non deficit, sed omnia
"continet, et pervenit usque ad nos, et nobiscum est, omnis qui-
cunque digne Deo sapit, confitebitur.

CAP. XXXIV.
Secundum quid notus Deus, et quod ipse Pater conditor
omnium per suas manus formavit hominem: et quem-
admodum per actus prophetabant prophetcefutura.
1. Igitur secundum magnitudinem non est cognoscere Deum; m. 253.
impossibile est enim mensurari Patrem ; secundum autem dilectio-
nem ejus, 7haec est enim quse nos per Verbum ejus 8perducit ad
Deum, obedientes ei semper discimus quoniam est tantus Deus,
1 decurrerint, KaraTpix^oi, a* r- 85, the Divine intellect. I see no reason,
infamant, Ab. decucurrerint. therefore, for cancelling the second
3 Cl. agonum. Cf. 1. 24. mundi, as suggested by Gkabe, and
3 Clebm. and Ab. extra Pleromatis, effected by Massuet, unless it ia also
£fo> roO ir\np&/iaTos. Ab. usque Ple- expunged where it occurs before; in
roma. fact the Abund. and Mebo. 11. MSS.
4 In the Abund. MS. illi is omitted. omit the word in both places, while huic
In the Valentinian system, the Platonic autem. . .fabricatio is one of those lacunw
notion of pre-existent types was closely so common in the Clerm. MS.
observed; thus the entire visible creation 5 ab eo, Ab., Merc. n., omitted in
was present in the Dirine Nus from the Cl. and Voss.
beginning, as an inherent Enthymema. 6 continet, Clebm. MS. The same
The mundi fabricatio, t£a> tov TrXnpu- hand interlines implet.
/xaros, applies to this visible creation 7 Cl. hcec enim quam nos.
in which we live and have our being; 8 perducit, so Clerm., Ab. and Voss.
the mundi fabricatio within, trdov tov al. ducit. This parenthetic sentence may
Tr\-qp&p.aTos, to the prototypal idea be thus restored, avr^ yap •rjfias ij 8i4
of all things eternally conceived in roO A670U atfroO e£s rbv Qebv avdyovffa.
 RERUM OMNIUM CREATORIS. 213
et ipse est qui per semetipsum constituit, et 1 elegit, et adornavit, lib. iv.
et continet omnia : in omnibus autem 2 et nos, et hunc mundum, GB- '.V-
' ' xxxvu.
qui est secundum nos. Et nos igitur cum his quae continentur ab M*xf i!v'
eo, facti sumus. Et hic est de quo Scriptura ait ; Et plasmavit H_ 7_
Deus hominem, limum terrce accipiens, et insufflavit in faciem ejus
flatum vitw. Non ergo angeli fecerunt nos, 3nec nos plasmave-
runt, nec angeli potuerunt imaginem facere Dei, nec alius quis
praeter Verbum Domini, nec virtus longe absistens a Patre uni-
versorum. Nec enim indigebat horum Deus ad faciendum quse
ipse apud se 4praefinierat fieri, quasi ipse suas non haberet 5manus.
Adest enim ei semper Verbum et Sapientia, Filius et Spiritus,
per quos, et in quibus omnia libere et sponte fecit, ead quos et
loquitur, dicens : Faciamus hominem adimaginem et similitudinem Gen.i.26.
nostram; ipse a semetipso substantiam creaturarum, et exemplum
factorum, et figuram in mundo ornamentorum accipiens.
2. KaAwc ovv etirev '' r) ypatpr] r) ~\eyov<ra' Tlpwrov Euxb.H. e.
„ 331. iravrwv
g. t t
irio-Tevaov <tt*\*s\*t\t
oti t
ei$ eo~Tiv o Xjeoi, o ra iravTa KTttrac, Herm
£ jjjfi.P L

2. Bene 8igitur pronuntiavit scriptura quse dicit : Primo om-

nium crede, quoniam unus est Deus, qui omnia 9constituit, et
1 eUgit is preferred by Massuet to
Grabe's As.reading /ecii, foritis found
in the Clerm. and Voss. MSS., and has
an appropriate bearing upon the Valen-
tinian notion that the Demiurge created
all things according to certain types
fumished to him from above, although
unconaciously to himself. He created,
therefore, but according to a predestined
plan imposed upon him.
* tt nos, Ab., omitted in Cl., Voss.,
MaSS., but the sequel requires the
words.
3 Cl., Voss. neque pl. nog, neque.
4 prafinierat, Ab. agrees better with
rpotlipiaev than pradefinierat, as printed
by Massuet, from the Clerm. MS.
5 manug. Hic ut et lib. V. cap. i. et
xxviii. Filium et Spiritum Sanctum Dei
manus dicit; quia, ut mox explicat, per
eos, et in iis, omnia libere et sponte fecit.
Massuet.
6 Whatever opinion we may form of
this ancient interpretation of Gen. i. 15,
the fact is clear that IBEN.EUS believed
the Father, Son, and Holy Spirit to be
conjointly the Creator of all things.
ParaUela sunt verba Theophili Antiocheni
lib. II. ad Autolycum pag. 114. edit.
Oxon. "Eti aiiv koI iis /3o7,0f/as xtrft0"'
b Qebs eipltTKerat \eyw trotiitrwuev &v-
Opwirov ko.t' eUbva koX Kad' buottatrtv'
oiK &Xk<p be" twi etpr/Ke, woftitrwuev, d\\'
v TV tavrov \bytp koI rtf iavrov trotplq.
Vbi perinde ut Irenceus, Filium, Verbi,
Spiritum 8., Sapientise nomine designat,
sicut et paulo ante, pag. 106, mentionem
facit rpt&Sos, toB Qeov, koL tov \byov ai-
tou, xal tijs trotplas airov. Confer vero
ipsum Irenceum I. 19 [1. p. 189]. Gb.
7 t) ypatpij, here means the Pastor of
Hermas, from which primitiye work the
citation is made. So the Ep. of Clement
is called Scriptura, p. n, n. 3.
8 igitur pronuntiavit. The first word
as in Clebm., Ab. and Voss., which
MSS. altogether omit the second.
9 Ab. fecit et conslituit et consumm.
 214 PER VERBUM ET SAPIENTIAM
lib. iv. Ka\ Karaprla-a^, */co< iroificras e/c tov fxt] oVtoj ety to
gh. rv!
xxxvii. f
etyat Ta* TraivTa.
' * '
MASS. IV.
xx. 2.
• Athanas. consummavit, et fecit ex eo quod non erat, ut essent omnia : Om-
syn^Nic.1" nium capax, et qui a nemine capiatur. Bene autem et in prophetis
Mai.u. 10. Malachias ait: Nonne unus Deus qui constituit nos? Nonne Pater
unus est omnium nostrum ? Consequenter autem et Apostolus ait :
Ephes.iv.a Unus Deus, inquit, Pater, qui super omnes, et in omnibus nobis.
Matt. xi. 27. Similiter autem et Dominus : Omnia mihi, inquit, tradita sunt a
Patre meo; manifesteiab eo qui oamia-fecit:! non enim aliena, sed
sua tradidit ei. In omnibus autem nihil subtractum est: et
Apoc. m. 7- propter hoc idem est Judex viventium et mortuorum, habens
clavem David : 1 aperiet, et nemo claudet : claudet, et nemo aperiet.
Apoc. v. 3. Nemo enim alius poterat nec in ccelo, nec in terra, nec 2 sub terra
aperire paternum librum, nec videre^eum, nisi agnus qui occisus
est, et sanguine suo redemit nos, (ab eodem, qui omnia Verbo
fecit et Sapientia adomavitj accipiens omnium potestatem, quando
joh. LH. Verbum caro factum est, 3ut quemadmodum in ccelis principatum
habuit Verbum Dei, sic et in terra haberet principatum, quoniam
i Pet. ii. 22. homo justus, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore
ejus; principatum autem habeat eorum quse sunt sub terra, ipse
coios. i. ia primogenitus mortuorum factus, et ut videant omnia, quemad-
modum prsediximus, suum Regem: et ut in 4carnem Domini
snostri occurrat paterna lux, et a carne ejus rutila veniat in nos, et
sic homo deveniat in incorruptelam, circumdatus paterno lumine.
3. Et quoniam Verbum, id est Filius, semper cum Patre
erat, per multa demonstravimus. Quoniam autem et Sapientia,
quae est Spiritus, erat apud eum ante omnem constitutionem,
Prov. in. 19, per Salomonem ait : Deus sapientia fundavit terram, 6paravit
autem ccelum prudentia. Sensu ejus abyssi eruperunt, nubes autem
22-25 viii' manaverunt ros. Et rursus autem: Dominus 7creavit me prin-
1 Ar. has these verbs in the present. disputants, generally speaking, failed to
3 Ab. subter. Cl., Vo. subtus terram. recur to the Hebrew, although, at an
* Ak. et. early periodofthecontroversy,EuSEBius
4 carnem, Ak. This seems preferable indicated the inaccuracy of the LXX.
to carne as found in the Clebm. MS. translation. He says, c. Marc. de £. Th.
xai Iva M tt\v crdp/fa tov Kvplov T)/Mbv III. 2 : Ei yovv Tts i^axpifiilio-aiTO tov
diravra tS $<3s t6 TcarpiKbv. dXTjdij vovvTrjs OtoirvtiaTov ypatprp, evpoi
* AR. loses «Win the preceding word. &v tt)v 'E/3patKi)v dvdyvoiaiv, oi irepii-
6 Ar. et paravit ccelum. Xowac rb, tKruri p.e, SUnrep oiSi twv
7 This text gave great confidence to \oiwdv ipp.rp>evrav Tai/rj tis Wxpirrai
the Arian party in the fourth century ; rrj A<f£«- avrUa 5' ofV S /xiv 'AsiiXas,

h 95
 FECIT OMNIA DEUS. 215
eipium viarum suarum in opera sua, ante lswcula fundavit me, LIB1-.IV3-
2i» initio antequam terram /aceret, priusquam abyssos constitueret,
et priusquam procederent fontes aquarum, antequam montes confir- M^a1V-
marentur : ante omnes autem colles genuit me. Et iterum : Cum prov yiii
pararet ccelum, eram cum illo, 3 et cum firmos faceret fontes abyssi, ^7-31,
quando fortia faciebat fundamenta terroe, eram apud eum aptans.
Eyo eram cui adgaudebat, quotidie autem Iwtabar ante faciem
ejus in omni tempore, cum ketaretur orbe perfecto, et ^jocundaretur
in filiis hominum.
u. 254. .'. 4. Unus igitur Deus, qui Verbo et Sapientia fecit et fi adap-
tavit omnia: hic est autem Demiurgus, qui et mundum hunc
attribuit humano generi, qui secundum magnitudinem quidem
ignotus est omnibus his qui ab eo facti sunt : nemo enim investi-
gavit altitudinem ejus, nec 6veterum qui quieverunt, nec eorum
qui nunc sunt, secundum autem dilectionem cognoscitur semper
per eum, per quem constituit omnia. Est autem hic Verbum
ejus Dominus noster Jesus Ohristus, qui 'novissimis temporibus
homo in hominibus factus est, ut finem conjungeret principio, id
est, hominem Deo. Et propterea prophetse ab eodem Verbo pro-
pheticum accipientes charisma, prsedicaverunt ejus secundum
carnem adventum, per quem commixtio et communio Dei et
hominis secundum placitum Patris facta est, ab initio praenun-
ciante Verbo Dei, quoniam videbitur Deus ab hominibus, et Baruch.ii.37.
conversabitur cum eis super terram, et colloqueretur, et adfuturus
Krpios im-fyraTi pte KC<pd\aiov t&v 65&v 1 Ar. sceculum.
avrov, etpriKev 6 Si 2t)/iMaX°s> Ktf/Moi 2 In initio antequam terram faceret.
tKT-/)<raT6 pe dpxV 45"»' avrov' 6 St Oeo- Loco horum in Voss. legitur: priusquam
Sorlwv, Kiytos iKT-/i<raTo fie ipxvv 65ov abyssos constituerit. SeU utrumque reti-
airrov' Kal (xoi y' av \6yov r) ipfirivela. nendum esse, ex ipso Salomonis textupatet,
. . .Hvdcv Kal 6 rpwT6r\a<rros 'A86.fi, 8re quem bis cum utroque commate allegat
t6v ev avSpwroit rpirrov tibv iKTfraro, Justinus Martyr in Dialogo cum Tryph.
i\ex<>V koI iir' IkcIvw, iKTrfo-dfLrp/ &v$pw- §§ 6i, 129. Videtur autem hic alterum
rov Sta tov Oeov' rijs 'HfSpatKrjs <pwvr)s, occasione repetiti verbi rotr)<rat excidisse.
irrl tov, iKTti<rdp.riv, KavWet, repie- Gr. The words are also omitted in tha
Xovervs. The word n3f3 in fact is used Cl. MS. Mass. receives both members
in tbe same sense in the book of Proverbs into his text, as above. Ab. omits in.
of the Wisdom of God the Father, the 3 The words of Solomon are not
Eternal Word, as in thc book of Genesis quoted fully, as the reader will perceive.
of the firstborn of Eve, viz. as denoting 4 Voss., Merc. i. jocundabatur.
possession by parental generation. The 5 "Voss. aptavit.
reader may see tliis point fully discussed, 6 veterum omitted by Clerm. and
in zPrcclcctio Academica upon this tcxt, Voss. qui quievenmt by the Ar. and
published at Cambridge by the editor in twv KeKotfinfiivwv may have been a gloss.
1848, andcf. ,rV3p, Gen.iv.i,and 157,5. 7 Ar. inserts »n.
 216 SPIRITALIS
lib.^iv. esset 1 suo plasmati, salvans illud, et perceptibilis ab eo, et liberans o
gr. iy. nos de manibus omnium odientium nos, 1 hoc est, ab universo
XXXVII. 7 7
MxxVv" transgressionis spiritu : et faciens nos servire sibi in sanctitate et
Luc j ~ justitia omnes dies nostros, uti complexus homo Spiritum Dei, in
75- gloriam cedat Patris.
5. Haec prophetice significabant prophetse, sed non quemad-
modum quidam dicunt, invisibili Patre omnium exsistente, alterum
esse eum, qui a prophetis videretur. 2Hoc autem dicunt, qui in
totum, quid sit prophetia, nesciunt. Nam prophetia est prse-
dicatio futurorum, id est, eorum quae post erunt, prsesignificatio.
Prsesignificabant igitur prophetae quoniam videbitur Deus ab
Matt. v. 8. hominibus ; quemadmodum et Dominus ait : Beati mundo corde,
quoniam ipsi Deum videbunt. Sed secundum magnitudinem quidem
Exod. xxxiii. ejus, et mirabilem gloriam, nemo videbit Deum, etvivet; incapabilis
enim Pater: secundum autem dilectionem et humanitatem, et
quod omnia possit, etiam hoc concedit iis qui se diligunt, id est,
Luc.xviii.a7. videre Deum, quod et prophetabant prophetse. Quoniam quce
impossibilia apud homines, possibilia apud Deum. Homo etenim a
se non 3videt Deum. Ille autem volens videtur 4ab hominibus,
a quibus vult, et quando vult, et quemadmodum vult. Potens est
enim in omnibus Deus: visus quidem tunc per Spiritum 5pro-
phetice, visus autem et per Filium adoptive, videbitur autem et
in Regno coelorum paternaiiter, Spiritu quidem praeparante homi-
nem in 6Filium Dei, Filio autem adducente ad Patrem, Patre
autem incorruptelam donante in aeternam vitam, quae unicuique
evenit ex eo quod videat Deum.
Joh^Damasc. 6. "Qtrirep ol /SXe-'oiref to <pws, CVTOS elcri TOV <pw-
SeU^Anton. TOJ, KUl T/7? XaflTTpOTrjTOS aVTOV fi€Te)(OV<riV' OVTWS ol f3Xe-
Melias. Seim. \ r\ \ 1 / 1 ~ r\ ~ 1 1-
1. deF. irovTes tov tyeov, evros ei<rt tov KJeov, /xeTe^ovTes avrov

6. Quemadmodum 'videntes lumen intra lumen sunt, et

claritatem ejus percipiunt: sic et qui vident Deum, intra Deum
sunt, percipientes ejus claritatem. 8 Vivificat autem eos claritas :
1 Ab. inserts here hoc est universo, and 6 Ar., Gb., aL propTietia.
omits the words from the following Une. 6 Cl., Vkt., Vosa. Filio. Ab. etc.
a hoc auiem dicwit, Ak., Mero. n., as above.
Gb., omitted in Cl., Voss. and Mass. 7 enim has been cancelled, as omitted
3 videt . . . videtur. Clerm. and Voss. in the Clebm. and Voss. MSS. Neither
videbit . . . videbilur. Cf. 72, 2. does the Greek text indicate it.
4 U7r6, Ab., Gb., but Voss., Cl., 8 vivificat . . . Deum ; this member is
Mass. videtur hominibus, quibus. omitted in the Clebmont and Voss.
 PERCEPTIO DEI. 217

Trjg \afnrpoT*]TOS ^wrjg ovv /leOe^ovatv 01 opwvTeg Qeov. J'™-,,1^

K»«» - o»1/
a^wptjTOg Kai\»aKaTa\rjirTOS Kat\ aopaTOS,
i r GR. iv.
ai ota tovto xxxvii.
copw/ievov
/ *eavTOv,
\ \ \ O > « ' MA88.IV.
Kat KaTaKa/ipavo/xevov, Kac ■^wpov/j.evov **■ 6-
TOig 1 ttio-tois vapeo"xev "iva ^wo-n-otr/crrj tovs %wpovvTag Kat
/SXeVocTa? avTOV *Sta ■Kio-Tewg. 'Qg yap to /liyeOog avrov
avefyxylaoTOV, ovTwg koi r) ayadoTrjg avrov ave^tjytjTOg, St
rjg /3\ev6/ievog evSlSwa-t . . . 3TOtg opwartv avTov. 'Exei Xflarai
avev ^wrjg ov% otov Te rjv r) Se virap^ig Trjg <£wrjg ck Trjg
tov Qeov irepiyiverai /leroyrjg' /leTO^r) Se Qeov eaTi to
yivwa-Keiv Qeov, Kal avo\aveiv Trjg ^ptiarTOTrjTOg avrov.

percipiunt ergo vitam, qui vident Deum. Et propter hoc incapa-

bilis, et incomprehensibilis, 3[et invisibilis] visibilem se et com-
prehensibilem, et capacem hominibus prsestat, ut vivificet perci-
pientes et videntes se. Quemadmodum enim magnitudo ejus
investigabilis 4est, sic et benignitas ejus inenarrabilis: per quam
visus vitam prsestat iis qui vident eum. Quoniam vivere sine vita
impossibile est: subsistentia vitse autem de Dei participatione
evenit: participatio autem 5Dei est videre Deum, et frui benig-
nitate ejus; sethomines igitur videbunt Deum, ut vivant, per visio-
nem immortales facti et pertingentes usque ein Deum. Quod, sicut
praedixi, per prophetas figuraliter manifestabatur, quoniam vide-
bitur Deus ab hominibus qui portant Spiritum ejus, et semper
adventum 'ejus sustinent. Quemadmodum et in Deuteronomio
Moses ait : In die ista mdebimus, quoniam Hoquetur Deus adhomi- Deut. v. 24.
nem, et vivet. Quidam enim eorum videbant Spiritum propheticum
g. 333. et operationes ejus in omnia genera charismatum 9effusas : alii vero
adventum Domini, et eam quae est ab initio 10administrationem,
MSS., but the Greek text, though de- 6 Clerm. ad.
fective, in a certain measure attests its 7 I restore, with Massuet, ejus, aa
genuineness. in the Clerm. and Voss. MSS., in the
1 irurroh. The translator read iv- place of Christi, Ar. It is probable
Bptlrrois, and omits Si4 ir/oreujs, but the that the pronoun was read as Jesus, for
Greek text makes by far the better which Christiwas then substituted. But
sense. the manifestation of God is the subject
* Suppl. T^V fatjv. now under consideration.
3 et invUribilis, inserted by Massuet, 8 Ar., Voss. loquitur.
from the Greek. 9 Massuet first, effusos, from the
* at, expunged by Grabe, and re- Voss. MS. The concord also would be
stored by Mass. is retained, for the with Tpay/iarelas. Ar. effusa.
Clerm. and Ab, MSS. both have it. 10 adminislrationem, olxovoidav,
3 Ar. omits Dei. Et, Cl., Voss. though Grabe prefers SiaKovtav.
vol. n. 14
 218 PATREM INVISIBILEM
lib.iv. per quam 'perfecit voluntatem Patris, 2quse est in ccelis, et quae
gb. iv. est in terris : alii vero et glorias
XXXVII © paternas
1 temporibus
1 aptas,
i 1 et
MxxS!.IV' 'Ps's ^1" videbant, et 3qui tunc audiebant, etomnibus qui deinceps
audituri erant. Sic igitur manifestabatur Deus : per omnia enim
hsec Deus Pater ostenditur, Spiritu quidem operante, Filio vero
4administrante, Patre vero comprobante, homine vero 4 consummato
osete xii. io. ad salutem. Quemadmodum et per prophetam Osee ait : Ego, m. 255.
inquit, visiones multiplicavi, et in manibus prophetarum assimilatus
icor. xu. sum. Apostolus autem idipsum exposuit, dicens: Divisiones
autem charismatum sunt, idem autem Spiritus : et divisiones minis-
teriorum sunt, idem bautem Dominus: et divisiones operationum
sunt, idem autem Deus, qui operatur omnia in omnibus. Unicuique
autem datur manifestatio Spiritus ad utilitatem. Sed quoniam
qui omnia in omnibus operatur, Deus est, 6qualis et quantus
est, invisibilis et inenarrabilis est omnibus quse ab eo facta sunt,
incognitus autem nequaquam : omnia enim per Verbum ejus dis-
cunt, 7quia est unus Deus Pater, qui continet omnia, et omnibus
joh. i.^a esse prsestat, quemadmodum in Evangelio scriptum est: Deum
4- nemo vidit unquam : nisi unigenitus Filius, qui est in sinu Patris,
ipse enarravit.
7. 8 Enarrat ergo ab initio Filius Patris, quippe qui ab initio
est cum Patre, qui et visiones propheticas, et divisiones charisma-
tum, et ministeria sua, et Patris glorificationem consequenter et
composite ostenderit humano generi, apto tempore ad utilitatem.
9Ubi est enim consequentia, illic et constantia: et ubi constan-
tia, illic et pro tempore: et ubi pro tempore, illic et utilitas:
et propterea Verbum dispensator paternse gratise factus est ad
utilitatem hominum, propter quos fecit tantas dispositiones, homi-
nibus quidem ostendens Deum, 10Deo autem exhibens hominem :

1 Clebm., al. fecit. Ar. perfecti.
3 Gbabb considers quce to refer to
administrationem, notto voluntatem; but
the allusion to the words of the Lord's
Prayer is too plain to allow of suoh an
explanation.
3 qui . . . omnibus, Ae., al. hominibus.
4 ministrante, Cl., Voss., Ae. con-
snmmante, Ae.
5 autem, Syr. U I, but Cl., Voss.
et idem. Ae. simply idein.
8 qualis et quantus, Cl., Voss. For
et, Ar. est.
7 quia, Cl., Voss. qui, Ab.
8 Ae. et narrat.
9 Horum sensus clarior evadit everbis
Grcecis, quce non dubitofuisse sequentia:
Sttov ydp eVri &no\ov8ta, eVet ica! eiorrcf-
$€La' Kal 6ttov evardOeia, eVeZ Kal Kara
Xpbvov (m. iTiKatpla) Kal Hwov Kara xp^ov
(eVi/ccup/a), eVcet Kal avpAp4pov. GsABE.
10 Deo autem. Sic legendum monuit
doctissimus Bdllus in Defensione Fidei
Nicomce pag. 469, et sic quoque scriptum
reperi in Aeund. cum reliqua exemplaria
perperam habeant, Deum. Quippe iUam
 ENARRAT FILIUS. 219
et invisibilitatem quidem Patris custodiens, ne quando homo fieret lib. iv.
xxxiv. 7-
contemtor Dei, et ut semperL haberet ad quod
1 proficeret
* ; •visibi- GR IV-
XXXVll.
lem autem rursus hominibus per multas dispositiones ostendens Mt|s'7!V-
Deum, ne 1 in toto deficiens a Deo homo, cessaret esse. Gloria j
enim Dei vivens homo : vita autem hominis visio Dei. Si enim
quse est per conditionem ostensio Dei vitam prsestat omnibus in
terra viventibus, multo magis ea quse est per Verbum manifestatio
Patris, vitam prsestat his qui vident Deum.
8. Quoniam ergo Spiritus Dei per prophetas futura signifi-
cavit, prseformans 2nos et prseaptans ad id ut subditi Deo simus,
futurum autem erat, ut homo per sancti Spiritus beneplacitum
videret ; necessario oportebat eos, per quos futura prsedicabantur,
videre Deum, quem ipsi hominibus videndum intimabant : uti non
solum dicatur prophetice Deus, et Dei Filius, et Filius, et Pater,
sed et ut videatur omnibus membris sanctificatis et edoctis ea quse
sunt Dei, ut 3 prseformaretur et prsemeditaretur homo applicari in
eam gloriam quse postea revelabitur his qui diligunt Deum. 4 Non
enim *solum sermone prophetabant prophetse, sed et visione, et
conversatione, et actibus quos faciebant, secundum id quod sugge-
rcbat Spiritus. Secundum hanc igitur rationem invisibilem vide-
bant Deum, quemadmodum 6et Esaias ait: Regem Dominum Esai.vi.5.
Sabaoth mdi oculis meis; significans, quoniam videbit oculis Deum
homo, et vocem ejus audiet. Secundum hanc igitur rationem et
Filiura Dei hominem videbant conversatum cum hominibus, id
quod futurum erat prophetantes, eum qui nondum aderat, adesse

lcctionem plane conftrmant ista, quce supra
m. xx. (p.ioi), exstant, Orwca: Kal Qe$
fitv TrapaaTTjaai rbv dvffpuTov, ivdpwTois
Si yvuplaai t&v Qc6v. Grabe.
1 in loto, Clebm., Voss., al. totum.
s nos is added from the Cl. and Ab.
3 praformaretur et prwmeditaretur.
The reading of GRABEisretained. Mas-
sdet reading mediiaretur, as in Clerm.
and Voss. Xen. Ath. R. I. to, has
the verb vpop.e\cT$v in rauch the same
sense, only in the active voice ; iit oUv
tc chpdvrcs cls vavs, drc bi irdvri t$ filip
Tponcfu\cTVK6TCS. The same compound
word also is interpreted by the Scholiast
on the Thesm. 11 88, by uc\ctSv, iaKctv,
yvnvd{cw. Hence we may collect that
the meaning of the word here is dis-
ciplined beforehand, the passage run-
ning in the original, tva Tpo/ioptpuS-Q
Kal Tpoue\eTi)9fj 6 avOpuwos Tpoo-ixecdai
t% 86^77. Cf. /leXerav, I. 86, I, and 403,
G. p.ep:e\eTriKvTav, 450, G. meditalwnis.
4 Elegans est Augustini ea dere sen-
tentia hic, Patrum illorum non tantum
lingua, verum etiam vita, prophetica
fuit, lib. TV. contra Faustum cap. 2, et
lib. XXII. cap. 23. Terlullianus etiam :
Sicut vocibus, ita et rebus propheta-
tum est, lib. de Resurrectione Carnis.
Fecard.
5 Massuet has solo; the Greek
words doubtless were, oi pivov yap rip
\6yip. Still the Cleem. and Voss. are
in his favour. Ar. solum sermone.
6 et, Ar.
14—2
 220 PROPIIET^ SPIRITALITER
lib. iv. dicentes, et impassibilem passibilem annuntiantes, et eum qui g. 334.
ob. iv. tunc in ccelis, in limum mortis descendisse dicentes. Et reliquas
xxxvii. ..... .
MAxxSaV au*em
visiones ejv®
videbant,
recapitulationis
quasdam per
dispositiones,
verbum annuntiabant,
quasdam quidem
quasdam
per
Ps.xxl.IG. . ^ . r . .„ , ., ., ,
vero per operationem typice signmcabant, qute quidem videnda
erant, visibiliter videntes; quae vero audienda erant, sermone prse-
conantes; quse vero agendaerant, operatione perficientes; universa
vero propbetice annuntiantes. Propterea et Moyses transgressori
Deut w. 24. quidem Legis populo igneum Deum esse dicebat, igneum a Deo
diem superduci eis minitans ; his 1 vero qui erga Deum timorem
Exod. xxxiv. haDebant, Dominus Deus, dicebat, misericors, et pius, 2et mag-
nanimus, et magnw miserationis, et verax, et justitiam servans et
misericordiam in millia, auferens injustitias, et nequitias, et peccata.
lxx. ir Q 9. Et Verbum quidem loquebatur Moysi apparens in con-
Exod xxxSu sPectu> quemadmodum si quis loquatur ad amicum suum. Moyses
vero cupivit manifeste videre eum qui secum loqueretur, et dictum
exocl xxxiu. est ei : Sta in loco alto petrw, et manu mea contegam super te.
Quando vero transierit claritas mea, tunc videbis quw sunt pos-
teriora mea; facies autem mea non mdebitur tibi: non enim
videt homo faciem meam, et vivet; utraque significans, quoniam et
simpossibilis est homo videre Deum, et quoniam per sapientiam
Dei in novissimis temporibus videbit 4eum homo, in altitudine
petree, hoc est, in eo qui est secundum hominem ejus 5adventu.
Et propter hoc 6facie ad faciem confabulatus est cum eo in alti-
Mett xv». 3. tudine montis, adsistente etiam Helia, quemadmodum Evangelium
retulit, restituens in fine pristinam repromissionem. Non igitur
manifeste 6ipsam faciem Dei videbant prophetae, sed dispositiones
et mysteria, sper quae inciperet homo videre- Deum. Quemad-
3R*g. xix. modum et Heliae dicebatur; Endes cras, et stabis in conspectu
Dommt, et ecce, Dommus transiet, et ecce spintus magnus et fortis,
qui dissolvet montes, et conteret petras in conspectu Domini, et non
in spiritu Dominus ; et post spiritum terros motus, et non in terrce
motu Dominus: etpost terrw motum ignis, et non in igne Dominus:
et post ignem vox aurw tenuis. 7Per hsec enim et prophetes valde
indignans propter transgressionem populi et propter interfectionem u. sse.
prophetarum, 8edocebatur mitius agere, ac secundum hominem
1 vero omitted in the Cl. Dnm. Au. 5 Ab. adventus, ipsi, and omits per.
8 The Clerm. omits et magnani- 8 Cf. Tbrt. c. Marc. iv. 22, adv.
mut. Prax. 14, Ctr. Hier. Catech. x.
3 dSiJvaTos, impotens. GrRABE. 7 Clerm. post.
* ettm,CLERM., AR.,Voss.,al.i>e!(m. 8 Ar. et docebatur.
 VIDEBANT DEUM. 221
adventus Domini significabatur
° futurus 1post illam Iegem
Olquse lib.xxxiv.iv.9.
data est per Moysem, mitis et tranquillus, in quo nec calamum iv.
quassatum confregit, nec linum fumigans exstinxit. Ostendebatur Mxlsio.V-
autem et regni ejus mitis et pacifica requietio. Post enim spiri- M ~
tum qui conterit montes, et post terrse motum, et post ignem, « e*"-
tranquilla et pacifica regni ejus adveniunt tempora, in quibus
cum omni tranquillitate Spiritus Dei vivificat et auget hominem.
Manifestius autem adhuc 1 et per Ezechielem factum est, quoniam
ex parte dispositiones Dei, sed non ipsum videbant prophetse
1 proprie Deum. Hic enim Dei cum vidisset visionem, et cheru- >
bim, et rotas eorum, et universoe progressionis ejus mysterium
cum retidisset, et similitudinem throni cum vidisset super eos, et
super thronum similitudinem quasi 'figurse hominis, et illa quidem
quae erant super lumbos ejus, quasi figuram electri, 2quae autem
deorsum, quasi visionem ignis, et reliquam universam thronorum
visionem manifestans, ne quis putaret forte eum in his proprie
o. 335. vidisse Deum, intulit : Hwc visio similitudinis glorice Domini. Ezech. u. 1.
10. Igitur si neque Moyses vidit Deum, nec Helias, nec
Ezechiel, qui multa de coelestibus viderunt; quse autem ab his
videbantur, erant similitudines claritatis Domini, et prophetise
futurorum: manifestum est, quoniam Pater quidem invisibilis, de
quo et Dominus dixit: Deum nemo vidit unquam. Verbum autem Joh.i. ia
ejus, quemadmodum 3voIebat ipse, et ad utilitatem videntium,
claritatem monstrabat Patris, et dispositiones exponebat ; quem-
admodum et Dominus dixit: ^Unigenitus Deus, qui est in sinu
Patris, ipse enarravit; et ipse autem interpretatur Patris Verbum,
utpote dives, et multus exsistens, non in una figura, nec in uno
charactere videbatur videntibus eum, sed secundum dispensationum
ejus causas sive efficaciani, sicut in Daniele scriptum est. Ali-
quando enim cum his qui erant circa 5Ananiam, Azariam, Misae- Dan. m.s6.
lem, videbatur adsistens eis in fornace ignis, et in camino, et
liberans eos de igne: Et visio, inquit, quarti similis Filio Dei.

1 Ab. omits et ; for proprie it has
prioret ; and for figurce, figuram.
J qyee . . . ignie, six words carelessly
omitted in the Clerm. MS.
' AB.volebat ipse, Ch. volebant, et ad.
4 Unigenitu» Deus. The text pre-
viously quoted indicated novoytr^s vlis,
p. 2 18 ; but the agreementof the Syriac
version induces the belief that the pre-
sent reading waa that expressed by Iee-
N.KUS, and that the previous quotation
has been corrected to suit the Vulgate.
Tjje gyriac has
JJnigenitu» Deus. The former reading
however occurs, p. 44. Compare also
g. Adgust. IAb. ad Paulin. de vid. D.
147
5 Tert. c. Marc. IV. 10.
 222 VISIO DEI
lib. iv.10. Aliquando
xxxiv. ^ autem 1 lapis
■* a monte abscissus sine manibus, et. percu-
1
xxxviT t'ens temporalia regna, et ventilans ea, et ipse replens umversam
Mxx.Sn.v' terram. Eursum hic idem videtur quasi Filius Hominis in nubibus
Dan cceli veniens, et appropinquans ad Veterem Dierum, et sumens ab
Dan vh i3 eo uinversam potestatem, et gloriam et regnum. Et potestas, in-
u- quit, ejus potestas wterna, et regnum ejus non interibit.
11. Sed et Johannes Domini discipulus in Apocalypsi sacer-
Apoc. 1. 12— dotalem et gloriosum regni ejus videns adventum : Conversus sum,
inquit, videre vocem quw loquebatur 2mecum, et conversus vidi sep-
tem candelabra aurea, et inter candelabra similem Filio Hominis
indutum podere, et cinctum ad mammas zonam auream. Gaput
autem ejus et capilli albi, quemadmodum lana alba, quomodo nix ;
et oculi ejus ut flamma ignis; et pedes ejus similes chalcolibano,
quemadmodum in camino "succensus est. Et vox ejus quasi vox
aquarum, et habet stellas septem in manu dextera sua, et de ore ejus
romphwa ex utraque parte acuta exibat, et facies ejus quemadmodum
sol fulgens in virtute sua. In his enim aliquid "a Patre clarum
ejus significat, ut caput: aliquid vero sacerdotale, ut 5podere: (et
ExmLjcxviii. propter hoc Moyses secundum hunc typum vestivit pontificem)
vffl.7. aliquid vero ad finem, quemadmodum chalcolibanum in camino
succensum, quod est fortitudo fidei, et perseverabile orationum,
"propter adveniens in fine temporum succensionis incendium. Jo-
Apoc. i. 17. hanne vero non sustinente visionem, (Cecidi, enim inquit, adpedes
Exod. xxxiu. ejns quasi mortuus, ut fieret, quod scriptum est: Nemo videt Deum
et vivet) et vivificans eum Verbum, et admonens, quoniam ipse est
joh. xiii. 25. ;n cujus pectore recumbebat ad ccenam, interrogans quis esset qui
Apoo. i. i7, 7inciperet eum tradere, dicebat : Ego sumprimus et 8 novissimus, et
qui vivo, et fui mortuus, et ecce vivo in swcula swculorum, et habeo
1 Tert. adv. Jud. 3, c. Marc. III. 7. timate Greek accusative. The entire
3 mecum omitted in the Ar. period may be thus restored : iv toiItms
8 succensus est. Iren&us videtur le- yap, iv5o£6v rt d7r6 toO Ilarpdi avrov
gisse Teirvpupivtp, nisi fortc Interpres, alvlTTerat, &>s Ketj>a\T/]v lepartKbv Si ti,
aut Scriba, Latinam potius S. Apocalyp- C>s TroSi)prj, (Kal Sta tovto MwuV^s Kara
seos versionem, quam Ircncci texlum se- r6v5e t6v riirov lp.d.Ttaev tSv 'Apxtepia')
cutus sit. Grabe. In N. T. we read t£ 5i iirl tS ri\os %a\Ko\lpavov i>s, iv
Trcirvpwpivot. The Clerm. omits est. Kapivtp Teirvpwuivov (5 iarl rijs Triareus
4 Ar. a Patre ejus clarum. Siva/xts, Kal t5 ippevis tu>v irpoaevx&v),
5 Massuet says : Exigit construetio Sta rbv iiri6vra iv ri\et tuv altivuv rfjs
legatur podere, in nominativo casu, po- KaraKaiaeus ip.trpriapiv.
dere, poderes; quod quamvis analogiw 6 Cl.,Voss., Ah. propterea from the
Grwcm repugnet, tolerabilius tamen quam following initial vowel.
poderem in accusativo. The Ar. MS. 7 IpeWe irapaStSSvat. Ar. et dicebat.
here, as above, reads podere, the legi- 8 Cl., Voss. repeat ego, and Ar. sum.
 APOCALYPTICA. 223
claves mortis et inferorum. Et post hsec in secunda visione eundem lib. iv.
... . . . xxxiv. 11.
Dominum videns: Vidi enim, inquit, in medio throni, et qmtuor ^iy-
c 336: animalium, et in medio presbyterorum, agnum stantem quasi occi- MxlfiiIV'
sum, habentem cornua septem, et oculos septem, qui sunt septem Ap07V^—
spiritus Dei, dimissi in lomnem terram. Et rursum de eodem ipso
agno ait : Et ecce equus albus, et qui sedebat super eum vocabatur -I7*' x ** 11
fidelis et verus, et per justitiam judicat et pugnat, et oculi ejus sicut
fiamma ignis, et in capite ejus diademata multa, habens nomen
scriptum, quod nemo scit nisi ipse: et circumamictus vestimentum
aspersum sanguine, et vocatur nomen ejus Verbum Dei. Et exer-
citus C02U sequebantur 2eum in equis albis, vestiti byssinum album
mundum: et 3de ore ejus procedit romphcea acuta, ut in eapercutiat
gentes: et ipse pascet eos in virga ferrea, et ipse calcat lacum vini
furoris irce Dei omnipotentis ; et habet super vestiium, et super
femur suum, nomen scriptum, Rex Regum et Dominus Dominorum.
m. »57. Sic semper Verbum Dei velut lineamenta rerum futurarum habet,
et velut species dispositionum Patris hominibus ostendebat, docens
nos quse sunt Dei.
12. Non solum autem per visiones quae videbantur, et 4per
sermones qui prseconabantur, sed et in operationibus visus est
prophetis, ut per eos prsefiguraret et prsemonstraret futura.
Propter quod et Osee 8prophetes accepit uxorem fornicationis, per ose<ei.2,3.
operationem prophetans, quoniam fornicando fornicabitur terra a
Domino, hoc est, qui super terram sunt homines ; et de hujusmodi
hominibus beneplacitum habebit Deus assumere Ecclesiam sancti-
ficandam communicatione Filii ejus, sicut et illa sanctificata est
communicatione prophetse. Et propter hoc Paulus sanctificatam l Cor. vii. 14.
ait infidelem mulierem in viro fideli. Adhuc etiam filios suos
nominavit propheta, Non misericordiam 6 consecuta, et Non populus : ose* l 6 et
ut, quemadmodum Apostolus ait, fiat qui non populus, populus: et B0m.ix.2s,
°ea quce non est misericordiam consecuta, misericordiam consecuta : i. io,Xet 11.23.
et in loco 1eliberata, in quo vocabatur non populus, ibi vocabuntur
filii Dei vivi. Id quod a propheta typice per operationem factum

1 omnem, Ci.krm., Ar. and Vulg.,
but Obabb and Mass. univcrmm.
3 eum, inserted from the Cl. and
AR. MSS., the Greek also having airry.
3 de ore Ar., here and p. 222, decore.
* pcr omittcd in the Ar.
5 propheie». So the Clerm. copy.
6 Ab, conseciUfe, omitting the four
words, ut, Apostolm, and ea quce.
7 Grabe thinks this word came in
from the margin, where it had been
written in explanation of misericordiam
consecuta. Massukt prefers to consider
it as representing i$60% read faultily
for ItfHhi, which is preferable. Ar. as
above, Cl. liberata.
 224 ACTIONES TYPIC-ffi.
lib. iv. est, ostendit Apostolus vere factum in Ecclesia a Christo. Sic
*Gi£viv?' autem et Moyses iEthiopissam 1 accipiebat uxorem, quam ipse
xxxvii • • m ■ • •
mass. iv. Israelitidem fecit, praesignificans quomam oleaster msentur in
■— olivam, et participans pinguedinis ejus erit. Quoniam enim is qui
Rom.'xi. 17. secundum carnem natus est Christus, a populo quidem habebat
Matt u. 14. inquiri ut occideretur, liberari vero in iEgypto, id est in gentibus,
*et sanctificare eos qui ibi essent infantes, unde et Ecclesiam 'ibi
perfecit; (iEgyptus enim ab initio gentilis, quemadmodum 2et

Pentateucil1 T0" 7'C'M01' MwuWtt)? 6 TOV 'IrjtTOV 3VOt]TOS ya/XO?

Statiftri- eSeiKWTO, kcu Sia Ttjs AlOiOTTiKijs vvfuprjs, r) e£ iOviov iKK\rj-
Mass. 0-/a iSfjXovTO- ijv ol KaTaXaXovvTes koi 4ivSia>3aWovTe?
koi SiaficeKooiuevoi, ^ ovk errovTai KaQapol. A.eirpr/crovcri yup
koi 6i^a<popicrQrjcrovTai Trjs tiov SiKalwv TTapefJti3o\rj$.

iEthiopia) propter hoc per nuptias Moysi nuptise Verbi ostendeban-

tur, et per .ZEthiopissam conjugem, ea quse ex gentibus est Ecclesia
manifestabatur; cui qui detrahunt, et incusant, et derident eam,
Num. xii io non erunt mundi. Leprosi enim erunt, et abjicientur a justorum
castris. Sic autem et 7Rahab fornicaria semetipsam quidem con-
jos. H. i. demnans, quoniam esset gentilis omnium peccatorum rea, suscepit
autem 8tres speculatores, qui speculabantur universam terram, et
apud se abscondit, Patrem scilicet et Filium cum Spiritu sancto. a. 337.
Et cum universa civitas in qua habitabat, concidisset in ruinam,

1 Ar. accepit. ..et... sibi. trix, quce eos suscepit, ex meretrice efficitur
2 et Jlthiopia, Gl., Voss,, omitted jam propheta. Dicit enim: Scio, quia
in the Ar. al. JZthiopi&sa. Dominus Deus vester tradidit vobis terram
8 Hmc vox ab auctore Catence expli- hanc. Vides quomodo illa—prophetat et
cationis gratia addita videtur. Grabe. prcenuntiat de futuris. Cf. S. Aus. de M.
4 Cbf. SiafidWovres KaTafUVKtifjtevoi. ad Cons. 33,34. JtJST.M.Kai-yapToo-iVi-
5 Cbf. oiKtWt iv ry Tapefif3o\rj. f3o\ov tov kokkIvov o-rraprlov, ov ^SojKav iv
6 CoMBEFIS i^arpoptlfivTai. 'leptxto ol &rrb 'Irfaov rov 'Navij rcefupBiv-
7 Rahab is generally numbered res KardtrKorrot 'Paa/3 r% rcbpvn, elrrbvres
among those gifted with the prophetical rrpooSrjo-at airb Trj BvplSt, 81' rjs airrois
spirit by the fathere ; so S. Clbm. Kom. (x&\ao-ev, Srrus Xd/3uo-t rois iro\e/dovs,
% 12. Kai wpoaiBevTO airrj dovvai <rn- bfmlois rb aip.§o\ov tov atfiaTos toO
fnetov, Srras Kpeixdan ix tov otxov avrrjs XpufTov iSr)\ov, Si' ov ol rrd\ai rrbpvoi 10!
KbKKivoV rrpbSn\ov rrotovvres, 6Vt 8ta tov &Sikoi iK rrdvTOiv twv idvtvv a&frovTai,
atfiaros tov Kvplov \irpoxris trrrai rraai &<pe<jtv aftaprloiv \af3bvres, Kal fir/KiTt
Tofs irto-TeiJoixrt» Kal i\rrlfovatv iwl rbv afiaprdvovTes. Dial. c. Tryph. § III.
Qebv • 'Opare ayarrrrrol, oi ftbvov rrlo-Tts, 8 tres, Cl., Voss., Vet. MSS.,
&\\a rrporpnreia iv t§ yvvaid yiyovev. Ir.en.bcs stating from memory that
And Orioen, Hom. 3 in Josh. Ista mere- there were three spies, Ab. omits tres.
 FIDES GENTIUM PRiEFIGURATA. 225
canentibus 'autem septem tubicinis, in ultimis Eaab 2fornicaria lib. iv.
. , n -. • • ... xxxiv. 12.
conservata est cum universa domo sua, fide signi coccim : sicut et Gx^v-
Dominus dicebat his, qui adventum ejus non excipiebant, 8Pha- "^f.8^'
risaei scilicet, et coccini signum nullificant, quod erat 4pascha,
redemtio et exodus populi ex .lEgypto, dicens: Publicani et ibtt.ui.3i.
meretrices prcecedunt vos in regno ccelorum.

CAP. XXXV.
Quemadmodum in Abraham prcefigurabaturJides nostra,
et quce est expositio eorum quce facta sunt a Patribus.
1. Quoniam autem et in Abraham prsefigurabatur fides nostra,
et quoniam patriarcha nostrse fidei, et velut fipropheta fuit, plenis-
sime Apostolus docuit in 6ea epistola quse est ad Galatas dicens :
Qui ergo tribuit vobis Spiritum, et operatur virtutes in vobis, ex Gai. iu. 5-9.
operibus Legis, an ex auditu fidei? Sicut Abraham credidit Deo,
et reputatum est illi ad justitiam. Cognoscite itaque, quoniam qui
sunt ex Jide, hi Jilii sunt Abrahce. Prcevidens autem Scriptura,
quoniam ex fide justificat gentes Deus, prcenuntiavit Abrahce, quo-
niatn benedicentur in eo omnes gentes. Itaque qui ex fide sunt, Gen. xu. 3.
m. 2S8. benedicentur cum fideli Abraham. Ob quse non solum prophetam
eum dixit fidei, sed et patrem eorum qui ex gentibus credunt in
Ghristum Jesum, eo quod una et eadem illius et nostra sit fides :
illo quidem credente futuris quasi jam factis propter repromissio-
nem Dei ; nobis quoque similiter per fidem speculantibus eam quse
est in regno hsereditatem, 7propter repromissionem Dei.
1 aulem, Si (f. 1. Sij), from tlie Cl. from the Clermont copy.
and Voss. MSS., it being more liiely 3 Pharisaii. So the Clerm., Ar. and
to have been lost by absorption, as in Vo8S- copies, but Mass. prints Phari-
the Ar., than to have been added by 8(Ei,> with tne note> »1- Pharisad.
reason of the similar word teptem fol- 4 KaX T0US lv Ai^tfjrry 5i <ra8frras,
lowing. °'T€ dTilAXvvro ra irpiorbroKa ruv Al-
yvrrrltiiv, rb rov vdaxa (p"pvaaro alp.a
*fornicaria conservata est, Ah. The rb (Karipuae rwv araff/uov Kal rov vrrep-
more. probable reading: the Voss. has Ovpov a, xpLVviVy V . yap
, ro, irdax"-
, 0, Xpia-
fornicata est, altogether destroying the t&s, b rvfeU varepov. JUST. M. D. Try.
sense ; and singularly enough the Clerm, ■ Voss. prophetavit. Ar. by its
copy
rJ has the
. sanie reauine,
, thougli, cor- usual, error, prophetabit,
, . , .. soalsoMERC.il.
,
rected conjccturaUy by the same hand, , ^ omfa ea
libera 7 These three words are omitted in
fornicata eet. From this it would seem the Clerm. and Voss. MSS., but found
that the Voss. MS. was not transcribed in the Arund. and Merc. 11.
 226 VOCATIO GENTIUM
lib.
xxxv.iv.
2. ? 2. Et ea autem quse
x circa Isaac, non sine significatione
° sunt.
xxxJm ^n ea enim epistola, quse est ad Romanos, ait Apostolus : Sed et
xx?"s!v' Rebecca ese uno lconcubitu habens Isaac patris nostri, a Verbo
Bom responsum accepit, ut secundum electionem propositum Deiperma-
Gen^xxv 23 nea^ mn ex operibus, sed ex vocante, dictum est ei: Duo populi in
utero tuo, et duw gentes in ventre tuo, etpopulus populum superabit,
et nnajor serviet minori. Ex quibus manifestum est, non solum
prophetationes patriarcharum, sed et 2partus Rebeccse prophetiam
fuisse duorum populorum: et unum quidem esse majorem, alterum
vero minorem; et alterum quidem sub servitio, alterum autem
liberum; unius autem et ejusdem patris. Unus et idem Deus
Pxx""''42' noster et illorum: qui est absconsorum cognitor, qui scit omnia
exMaiac.iX antequam fiant; et propter hoc 3dixit: Jacob dilexi, Esau autem
odio habui.
3. Si quis autem et actus qui sunt Jacob addiscat, inveniet
eos non inanes, sed plenos dispositionum: et imprimis in nativitate
oen. xxv. 26. ejus, quemadmodum apprehendit calcaneum fratris, et Jacob voca-
tus est, 3id est, Supplantator ; tenens, 3et qui non tenetur; ligans
pedes, 4sed non ligatus; luctans et vincens; tenens in manu cal-
caneum adversarii, id est, victoriam. Ad hoc enim nascebatur
Dominus, cujus typum generationis spraemonstrabat, de quo et
Apoc. vi.2. Johannes in Apocalypsi ait: Easivit vincens, ut vinceret. Deinde
Gen.xxv.32. autem primogenita accipiens, quando 6vituperavit ea frater ejus:
quemadmodum et junior populus eura primogenitum Christum o. 33B.
joh. xix. i5. accepit, cum eum repulit populus setate provectior, dicens: Non
habemus regem, nisi Cwsarem. In Christo autem universa bene-
dictio: et propter hoc benedictiones prioris populi a patre surri-
puit posterior populus, quemadmodum Jacob abstulit benedictio-
nem hujus Esau. Ob quam causam 7fratris patiebatur insidias et

1 concubilu doubtless was written, indicated by the Ar. non colligatus, to

as in tlie Greek, e*£ evos koIti\v Ixovtra.
2 Suic interpretationi subscribunt
Just. Dial. Tert. c. Jud. Orig. Som. 1 1
in Oen. Ambr. Som. ix. Aug. S. 68 de
Temp. JProsp. Aq.de Prom. i. 20. Feu.
Prceivit omnibus his S. Barn. Ep. § 13.
Gb. Cl.,Voss. etiam partus, indieating
perhaps, sed et prophetiam partus R.
fuisse d. p. Ar. as above.
3 Ar. dicens . . . quod est...et.
4 sed non ligatus, as read in the
Clehm. and Voss. MSS., and partly
which Mebo. 11. prefixes qui. d\V oi
SeSe/xevos is evidently the Greek equiva-
lent. Gbabe, Mass. and Stier. have
sed qui non ligatur, with which the same
Greek words would correspond.
6 Cl., Voss. prcestabat, Ar. «10»-
strabat, bcth readings are combined.
6 vituperavit, LXX. irpavXtaev.
7 Tbv xpbvov T&vra ifUffetTO birb tov
aSe\<pov 6 'Ia/«6/3- Kai rjfiets vvv, Kal av-
t6s 6 Ktiptos ijfjtQv fUffetTai v<f> vfiujv, Kal
VTTO TLOV dWojV dlTAWS avdptl)TTWV, 6vTO}V
 VARIE PR^FTGURATA. 227
persecutiones frater suus sicut et Ecclesia hoc idem a Judaeis lib. iv.
. T 1 ■ xxxv. 3.
'patitur. Peregre nascebantur xn. tnbus, genus Israel, quoniam griv.
et Christus 2peregre incipiebat 1 duodecastylum firmamentum Ec- M*|f;J.v'
clesiie ffenerare. 3Varise oves, quse fiebant huic Jacob merces:
n, . . • .. ,.„. ., . . Gen. xxx.32.
et Christi merces, 4qui ex varns et differentibus gentibus m unam
cohortem fidei convenientes fiunt homines, quemadmodum Pater
promisit ei: Postula, dicens, a me, et dabo tibi gentes hwreditatem Ps. a. s.
tuam, et possessionem tuam terminos terrw. Et quoniam 5 multitu-
dinis filiorum Domini prophetse fiebant Jacob, necessitas omnis
fuit ex duabus sororibus eum filios facere ; quemadmodum Christus
ex duabus legibus unius et ejusdem Patris, similiter autem et ex
6ancillis; significans quoniam secundum carnem 6ex liberis et ex
servis Christus 7statuet filios Dei, 8similiter omnibus dans munus
9Spiritus vivificantis nos. Omnia autem ille faciebat propter illam
juniorem, bonos oculos habentem, Rachel; quse prsefigurabat Eo-
clesiam, propter quam 10sustinuit Christus : qui tunc quidem per
t&vtwv T$ tpvaet &Se\tpQv. JusT. M. people. I imagine the translator to
Dial. c. Tryph. § 134. have read tov 'Ia/«6/3, in his copy, and
1 Ab. patiebatur . . . decastylum .... the author to have written, Kai tfri (k
a peregre incipiebat, 1/ieWev, i. e. in t\t)$ovs vlwv ol tov Kvptov rrpotpr/Tax
the time of his brtSr/fiXa. eyevovro, rbv 'laKwfl jrdVa rfv ivayKr) 4k
3 'ESo6\evaev 'laKwfi t$ Aaftav irrcp Stio &Se\tpwv TaiSorrotrjaai. Jacob having
twv pavrwv Kal rro\vfjJiptpwv 8pep.fj.dTwV been taken in connexion with the words
eSov\evae Kal ttjv fie\Pl trravpov $ov\elav preceding, the translator filled out the
6 Xpttrros inrep twv £k rravrbs yhovs rroi- sense by adding eum. Compare Amos
ki\wv Kal rro\vet5wv dvdpwrrwv, Si' atfia- 11. 11. It may be added that the sequel
tos koI fivtrTr/plov tov trravpov KTr/trdftevos harmonises best with this solution. Vet.,
avrovs. Just. M. Dial. § 134. Ab., Othob., Msbc. 11. fiebant, Cl. as
* qui, Cl.; quia,Yoss. ; omittedAB. Voss. fiebat.
5 multitudinis filiorum Domini Pro- 6 Gen. xxx. 3, 9. i£ t\ev$epwv. Cf.
phetce fiebant Jacob. Multitudines loco Gal. iv. 31.
multitudinis sine sensu sonabant hactenus 7 Ab., but Cl., Voss. statueret.
editt. Sed hanc lectionem ex Cod. Toss. 8 Xpttrrbs rwv avruv wdvras Kara^twv
prce illa elegi, siquidem liberi, qui Jacobo Tois tpv\dtrtrovTas rds &roXds avrov' Sv
fiebant (aut potius nascebautur) multi- rpbrrov Kal ol &rrb twv Sov^wv yevbfxevot
tudinem filiorum Dei prophetico more rcp 'laKwfi Tr&vres vlol koI bfxbrifxoi yeyb-
prasignificasse, ab Irenceo mihi dici vatri. Just. M. D. 134.
videntur. Cceterum fiebat pro fiebant 9 Spiritus. The Clermont scribe
perperam legitur in Voss. Grabe. Mas- mistook Sps. for Xps. Christus.
suet arranges the context as follows ; 10 Sustinuit, VTrt-uetvev, cf. el irrofii-
et quoniam Jacobo prophetce multitudinis vo/iev KOl trvfifjatri\e6trofiev. 1 Tim. ii.
filiorum Dei, versicolorum ovium merces 12, &c. &c. Justin M. allegorises in a
fiebat, necessitas omnis f. <L-c. But the similar manner : 'AXXd Aeia fiev & \abs
writer has manifestly done with the pay i/xwv Kal trvvaywyr/, 'Vax>]\ St) r) (KK\r/trla
in kind received from Laban, and is i/fiwv Kal irrep Tofrrwv Sov\eiei /x^XP1 vvv
speaking of Jacob as the head of God's 0 Xpurrbs, k.t.X. ibid.
 228 CHRISTUS SALUTEM
lib. iv. patriarchas suos et prophetas pKefigurans et praenuntians futura,
G*-iy- prseexercens suam partem dispositionibus Dei, et ^assuescens hse-
MxxL3IV' reditatem suam obedire Deo, et peregrinari in sseculo, et sequi
verbum ejus, et 2 prsesignificare futura. 3 Nihil enim vacuum,
neque sine signo apud Deum.

CAP. XXXVI.
Quare lavit pedes discipulorum Dominus, et quare dis-
cumbentibus: et quod ipse similiter ante omnes Deus
■■ i ostenditur.
1. In novissimis autem temporibus, cum venit plenitudo temporis m.
Esai. w. 4. libertatis, ipsum Verbum per seipsum sordes abluit 4 filiarum Sion,
joh. xiu. 5. manibus suis lavans pedes discipulorum. Hic est enim finis
humani generis 5hseredificantis Deum; uti quemadmodum in initio
per primos, omnes in servitutem redacti sumus debito mortis, sic
in ultimo per novissimum omnes qui ab initio discipuli, emundati
et abluti quse sunt mortis, in vitam veniant Dei. Qui enim pedes
lavit discipulorum, totum sanctificavit corpus, et in emundationem o. ;
adduxit. Quapropter et recumbentibus eis ministrabat escam,
significans eos qui in terra recumbebant, quibus venit ministrare
vitam. Sicut Hieremias ait : Recommemoratus est Dominus sanctus
Israel mortuorum suorum, 6qui prwdormierunt in terra de/ossionis,
et descendit ad eos, uti evangelisaret eis salutare suum, ad salvan-
Matt xxvt a\m e0Si Propter hoc autem, et discipulorum oculi erant gravati
Marc.xiv.37 veniente Christo ad passionem, et inveniens eos dormientes Domi-
Luo.xxii.45 nug^ prjm0 quidem dimisit, significans patientiam Dei in dor-
mitione hominum : secundo vero veniens excitavit eos, et erexit,
significans quoniam passio ejus expergefactio est dormientium
discipulorum, propter quos 7et descendit in inferiora terrw, 8id
1 iOifav, meaning either assuefaciens possession of hereditary privilege; and
or assuescens. the benefit is retrospective, affecting omnes
2 prcssignificare, Clerm., Ab., Voss., qui ab inilio discipuli. Cf. Heb. ix. 15,
but Grabe prmjigurare. Rom. iii. 25.
3 oiibi yap Kevbv, oiSi ao-vfif}o\ov wapa 6 qui prcedormierunt, omitted by the
t<? Oeif. cf. p. 189, 5. Clerm. transcriber, but found in the
4 Ar., Voss. filiorum, al. ftliarum. previous citation, p. 108, n. 7, as dor-
6 heredificantis. There seems little mierant.
doubt but that this reading is eorrect, 7 See H. and Theol. of Creeds, 342.
although Gall. and Erasm., as well as 8 idquod eratinoperatumconditionis,
the Merc. II. MSS., read recedificantis, the translation apparently of ro apybv
and the Ar. recedificans. KKnpovop.ii- rrjs Krlffeus, i. e. the state of those who
cavros is used in the sense of obtaining were resting from their labours.
 LAKGE DONAT. 229
quod erat inoperatum conditionis visurus oculis, de quibus et dice- lib. iv.
bat discipulis: Multi prophetw et justi cupierunt videre et audire, o^ivi
quw vos videtis et auditis. m»1l2IV'
2. Non enim propter eos solos, qui temporibus Tiberii Cae- MatL xjii 17
saris crediderunt ei, venit Christus ; nec propter eos solos qui Luc- x- 24,
nunc sunt homines providentiam fecit Pater; sed propter omnes
omnino homines, qui ab initio ^secundum virtutem suam in sua
generatione, et timuerunt, et dilexerunt Deum, et juste et pie
conversati sunt erga proximos, et concupierunt videre Christum, et
audire vocem ejus. Quapropter omnes 2hujusmodi in secundo ad-
ventu primp de somno excitabit, et eriget tam eos, quam reliquos
qui judicabuntur, et constituet in regnum suum. Quoniam qui-
dem unus Deus, qui patriarchas quidem direxit in dispositiones Rom. m. 30.
suas, 3justificavit autem circumcisionem ex fide, et praputium per
fidem. Quemadmodum enim in primis nos prsefigurabamur, 4et
praenuntiabamur; sic rursus in nobis illi 5deformantur, hoc est, in
Ecclesia, et recipiunt mercedem pro his quae laboraverunt.

1 tecundum, Ar., agrees better witb
tbe Greek, Kara rty aOrwv Swa/xw, tban
propter of the Cl. and Voss. text, taken
apparently from the preceding context.
The Cl. MS. omits the eight words,
providentiam . . . honxines, owing to the
recurrence of the latter word.
* The author evidently interprets of
those who had died long before the day
of Christ, the expression of S. Paul,
toi>s Koip.n8tvTas 5i4 toO 'Inaov, i Thess.
iv. 14, for which, those which shep in
Jesus (and afterwards are asleep, Koipn-
Bfvrat), is no adequate translation. The
time is definite and past; and 5i& toO
'Inaov is throwjh Jesus. The words may
be paraphrased thus: Those who have
died in time past, in a state of aeceptance
through Jesus, the Bedeemer of mankind,
the firslfruiis of the dead, shall he bring
back to life.
s See Hist. and Theol. of the Creeds,
p. 482, note.
* et pramuntiabamur, omitted in the
Clerm. MS., and the words certainly
spoil the antithesis.
6 prsefigurabamur—deformantur. Nisi
me conjectura fallit, Irenceus in Graxo
textu lusit verbis irpoTvirdot et ueraTW7r6u>,
cui posteriori in vel. Glossis respondet
Latinum deformo. Grabb. ixeraTvirbu,
however, would mean transformo rather
than deformo; it may be preferable
therefore to consider this latter form to
have arisen out of difformo, and to ex-
press SiaTi/jrow, in melius dispono. The
Christian Church was prefigured of
old; even as those who lived under
former dispensations up to the degree
of light vouchsafed to them, were formed
by God's grace, differing in meaaure,
but still the same in kind with that
which models the Church of Christ, and
brings it into conformity with the Divine
will. It was by no motion independent
of God's Spirit. Hence also the final
hope, twi' irpoKeKotiJ.rip.ivuv, is similar to
the hope of Christians.
 230 ISRAEL IN CIIRISTUM

SMt1.
xxxvii. CAP. XXXVII.
GB. IV. xl. ...
Mxxm'.l.v' De eo quod ait, non vos laborastis: ahi laboraverunt, et
vos in laborem eorum introistis.
joh.iv.35- 1. Propter hoc dicebat Dominus discipulis : Ecce dico vobis,
'"'' Attollite oculos vestros, et videte regiones, quoniam albce sunt ad mes-
sem. Nam messor mercedem accipit, et congregat fructum in vitam
atternam: uti et qui seminat, et qui metit, simul lgaudeant. In hoc
enim est sermo verus, quoniam alius est qui seminat, et alius qui
metit. Ego enim prwmisi vos metere quod vos non laborastis : alii
laboraverunt, et vos in laborem eorum introistis. Qui ergo sunt qui
laboraverunt, qui dispositionibus Dei deservierunt ? Manifestum
est, quia patriarchse et prophetse, qui etiam prBefiguraverunt nos-
tram fidem, et disseminaverunt in 2terra adventum Filii Dei, quis
et qualis erit : uti qui posteriores erant futuri homines, habentes
timorem Dei, facile susciperent adventum Christi, instructi a pro-
phetis. Et propter hoc Joseph, cum cognovisset quod prsegnans
esset Maria, et cogitaret absconse dimittere eam, angelus in
Matt i. 20 et somnis dixit ad eum : Ne timueris assumere Mariam conjugem
tuam ; 3 quod enim habet in ventre, ex Spiritu sancto est. Pariet
autem filium, et ^vocabis nomen ejus Jesum: ipse enim salvabit
Matt i. 22.23. populum suum a peccatis eorum. Et adjecit suadens ei : Hoc autem
5totum factum est, ut adimpleretur quod dictum est a Domino, per
Esai. vii. 14. prophetam dicentem : Ecce virgo in utero accipiet, et pariet filium,
et vocabitur nomen ejus Emmanuel ; per sermones prophetse sua-
dens ei, et excusans Mariam : hanc eandem esse ostendens, quse
ab Esaia esset prsenuntiata virgo, quse 6generaret Emmanuel.
Matt. i. 24. Quapropter sine dubitatione suasus Joseph, et Mariam accepit, et
in reliqua universa educatione Christi gaudens obsequium prse- a. m.
Matt. h. i4, stitit, usque in iEgyptum suscipiens profectionem, et inde regres-
' et sum, et in Nazareth transmigrationem. Denique qui ignorabant m. 260.
Luc.iii.23. Scripturas, et repromissionem Dei, et dispositionem Christi, pa-
trem eum 'vocabant pueri. Propter hoc autem et ipse Dominus in
Luc. iv. i8, Capharnaum Esaise prophetias legebat : Spiritus Domini super
i- me, quapropter unxit me, evangelisare pauperibus misit me, curare
1 gaudeanl, Cl., Vet., Voss., Ak., ' 4 ^e Clerm. copy has vocabitur
and, „Syr. \Or>JJ.
o . ■ i G. ri T.
rri xalPV>
i i over vocatus est erased.
' 5 autem, Cl., wnere lt replaces totum,
Gr. ToOro 5£ 8\ov yiyovai. So the Syr.
» AB. terram. e Clbbm
3 See pp. 83, 1 10. 7 Cl., Voss., but Ar. &c. pviabant.
 PR^FORMATUS. 231
contribulatos corde, prceconare captivis remissionem, et cwcis visi- lib.iv.
onem. Semetipsum quoque ostendens praenuntiatum 'per Esaise ^fiJ£-$
prophetiam, dicebat eis : Hodie adimpleta est Scriptura hcec in xxUi- '•
auribus vestris. Luc. iv. 21.
2. Propter hoc 2et Philippus, cum invenisset eunuchum re-
ginae ^Ethiopum legentem ea quse scripta sunt : Quemadmodum «
ovis ad victimam ductus est, et quemadmodum agnus in conspectu ^83'- uu- 7-
tondentis sine voce, sic non aperuit os suum. In humilitate judicium
ejus ablatum est; et reliqua qusecunque de passione ejus, et de
carnali adventu, et quemadmodum inhonoratus est a non credenti-
bus ei, 3pertransivit propheta ; facile suasit ei credere eum, esse
Christum Jesum, qui sub Pontio Pilato crucifixus est, et passus
est qua?cunque praedixit propheta, eumque esse Filium Dei, qui
seternam vitam hominibus dat. Et statim ut baptisavit eum, abs-
cessit ab eo. Nihil enim aliud deerat ei qui a prophetis fuerat prae-
catechisatus : non Deum Patrem, non conversationis dispositio-
nem, sed solum adventum ignorabat Filii Dei ; quem cum breviter
cognovisset, agebat iter gaudens, praeco futurus in JEthiopia
Christi adventus. Quapropter non 4multum laboravit circa eum
PhilippuB, 6 quoniam erat in timore Dei praeaptatus a prophetis.
Propter hoc autem et apostoli, oves colligentes quae perierant domus Matt. x. e.
Israel, de Scripturis alloquentes eos, ostendebant Jesum cruci-
fixum hunc esse Christum Filium Dei vivi, et magnam multitudi-
nem suadebant, quae tamen habebat timorem ad Deum : et una
die baptisati sunt hominum tria millia, et quatuor, 6et quinque. ^Jft4^

CAP. XXXVIII.
Quare Paulus dicit se plus quam omnes laborasse.
1 . Propter hoc et Paulus, gentium Apostolus cum esset : Plus
eis, inquit, omnibus laboravi. Illis enim facilis catechisatio fuit, i c0r. xv. w.
videlicet cum ex Scripturis haberent ostensiones, 7et qui Moy-
sem et prophetas audiebant, et facile recipiebant primogenitum
1 The Clkbm. omits per, as the Ar. God was in his heart, and only required
Etaice. Vkt., Vo., Mkbc. n. have per to be definitely adjusted.
prophetam, al. per prophetas. 6 Cl., Voss , Ab. quia, Mkbc. n.
' et omitted in the Ak. f. 1. quia jam, &rt Si).
3 diij\8cv. 0 Massuet prefers vel. But et quinque
* The author thinks it necessary to reads like amarginal correction. Itisno
state why the Ethiopian eunuch was where related that four thousand was
admitted to baptism without more than a definite number of converts.
an apparently superficial catechesis; but 7 Libentcr legerem, et quia. Gbabk.
he was already prepared; the Word of Pro, vtpote qui. Mass.
 232 GENTIUM DIFFICILIOR
lib.iv. mortuorum et principem vitse Dei, eum qui per extensionem
ob- iy-'xli- manuum dissolvebat Amalech, et vivificabat hominem de serpentis
IWA00. IV»
xxiv- plaga per fidem quse erat in eum. Gentes quidem primo catechi-
Exod.xviL sabat Apostolus, quemadmodum in eo libro, qui ante hunc est,
ostendimus, discedere ab idolorum superstitione, et unum Deum
colere, factorem coeli et terrse, et universse conditionis fabricato-
rem: esse autem hujus Filium Verbum ejus, per quem constituit
omnia, et hunc in 'novissimo tempore hominem in hominibus
factum, reformasse quidem humanum genus, destruxisse autem et
vicisse inimicum hominis, et donasse suo plasmati adversus reluc-
tantem 2victoriam. Adhuc autem etsi non faciebant qui erant ex
circumcisione sermones Dei, quod essent contemtores, sed erant
Mare. x. 19. 8prseinstructi non mcechari, nec fornicari, non furari, nec fraudare,
et qusecunque in 4exterminium proximorum fiunt, mala esse, et
odiri a Deo. Quapropter et facile assentiebant ab his abstinere, g. 341.
quoniam hsec didicerant.
2. Gentiles vero et hoc ipsum discere oportebat, quoniam
hujusmodi operationes malse, et 4exterminatoriae, et inutiles sunt,
et damnosse his qui operantur eas. Quapropter plus laborabat qui
in gentes apostolatum acceperat, quam qui in circumcisione prse-
conabant Filium Dei. Illos enim adjuvabant Scripturse, quas con-
firmavit Dominus et adimplevit, talis veniens 5qualis et prsedica-
batur: hic vero peregrina qusedam eruditio, et nova doctrina, deos
gentium, non solum non esse deos, sed 6et idola esse daemoniorum ;
Ephes. i. 21. esse autem unum Deum, qui est super omnem 7principatum, et do-
minationem, et potestatem, et omne nomen quod nominatur: et hujus
Verbum, 8 naturaliter quidem invisibilem, palpabilem et visibilem in
Phii. ii. a hominibus factum, et usque ad mortem descendisse, mortem autem
crucis: et eos qui in eum credunt, incorruptibiles et impassibiles

1 Cl., Ab., Vkt., Voss., al. in no-
vissimis temporibus.
2 Ae. inserts se, rr/v Karh tov Kara-
ira\aUravTos vUrjv.
1 Massuet reads prcestructi, and he
quotes the Clebm. and Voss. MSS.,
though the Cl. has prcestricti; but
Gbabe's reading agrees better with vpo-
KaTnxyiiiroL, which was probably the
Greek word. Ab. and M. II. as above.
4 eis i%ui\elav . . . O-ibXeis.
6 Cl. talis.
6 Ab. omits et.
7 Ar. omits principatum . . . potesta-
tem, but haa super omnes, indicating
plural nouns for the lacuna, as in the
Syriac version.
8 Naturaliter quidem invisibilem,&c.
Eespeodsse omnino videtur insignem locum
Jgnatii in Epistola ad Polycarpum, Ire-
ncei magistrum: in quo vir Apostolicus
Ckristum Filium Dei dicit rbv dMparov,
rbv 61' Tjfias bparbv' rbv a^rj\d.<pr)TOv, rbv
airaBri, rbv St' Tjfias TaBr/rbv Cf. Bull.
D. Fid. N. 470. Et quidem magis cum
Irencei verbis consonat interpolata epistola,
ex qua forte et in Ignatio, et in Irenceo
qumdam sunt supplenda. Gbabe.
 CATECHISATIO. 233
futuros, et percipere regnum coelorum. Et hsec 1 sermone prsedi- lib. iv.
cabantur gentibus sine Scripturis : quapropter et plus Iaborabant °^|v
qui in gentes preedicabant. Generosior autem rursus fides gen- xxivii-
tium ostenditur, sermonem Dei assequentium, sine instructione
2literarum.

CAP. XXXIX.
Quemadmodum in circumcisione, et prmputio, et Jide
unus Pater ostenditur.

m. S6i. Sic enim oportuerat filios Abrahae, quos illi de lapidibus exci- Matt iu. 9.
tavit Deus, et fecit assistere ei principi et praenuntiatori facto nos-
tree fidei, (qui et accepit testamentum circumcisionis, post eam jus- Rom. i». n,
tificationem quse fuerat in praeputio fidei, ut preefigurarentur in eo
utraque testamenta, ut fieret pater omnium qui sequuntur verbum
Dei, et peregrinationem in hoc sseculo sustinent, id est, eorum qui
ex circumcisione, et eorum qui ex praeputio fideles sunt, sicut et
Christus lapis summus angularis, 8omnia sustinens,) et in unam Epiws. n 20.
fidem Abrahae colligens eos, qui ex utroque testamento apti sunt
in sedificationem Dei. Sed hsec quidem quae est in praeputio
fides, utpote finem conjungens principio, prima et novissima facta
est. Etenim ante circumcisionem erat in Abraham, et in reliquis
justis qui placuerunt Deo, sicut demonstravimus : et rursus in
novissimis temporibus orta est in humano genere per Domini ad-
ventum. Circumcisio vero et Lex operationum media obtinuerunt
tempora. Hoc et per alia quidem multa, jam vero et per Thamar oen.xxxvm.
Judre nurum typice ostenditur. Cum enim concepisset geminos,
alter eorum prior protulit manum suam : et cum obstetrix putaret
eum primogenitum esse, coccinum alligavit signum in manu ejus.
Cum hoc autem factum esset, et abstraxisset manum suam, prior
exivit frater ejus Phares; sic deinde secundus ille, in quo erat
coccinum, Zara : clare manifestante Scriptura, eum quidem popu-
lum qui habet coccinum signum, id est eam fidem quse est in pree-
putio, preeostensam quidem primum in patriarchis, post deinde
g. .-Ms. subtractam, uti nasceretur frater ejus ; deinde sic eum qui prior
esset secundo loco natum, qui est cognitus per signum 4 coccinum,
quod erat in eo, quod est passio Justi, ab initio preefigurata in
1 An. omits termone. See p. 16. 3 wdvra tpipuv, Heb. i. 3.
* Cl.,Vo88.,Vet. fcriptnraritm, Ar. 4 roccinnm, omitted in tbe Clebm.
VOL. II. 15
 234 LEX SEMINAVIT,
lib^iv. Abel, et descripta a prophetis, perfecta vero in novissimis tempo-
"mYss'*"'' ribus in Filio Dei. Oportebat enim qusedam quidem prsenuntiari
XXTi a paternaliter a patribus, qusedam autem prrefigurari legaliter a pro-
phetis, qusedam vero ^deformari secundum formationem Christi,
ab his qui adoptionem perceperunt: omnia vero in uno Deo osten-
duntur. Cum enim unus esset Abraham, in semetipso prsefigura-
bat duo testamenta, in quibus alii quidem seminaverunt alii vero
joh. iv. 37. messi sunt : In hoc enim, inquit, sermo est verus, quoniam alter
quidem est qui seminat populus, alter qui metet : unus autem Deus
Esai. iv. 10, prsestans utrisque quae sunt apta, semen quidem seminanti, panem
!°cor m 7 ver0 e^en<ium metenti. Quemadmodum alter quidem est qui
plantat, et alter qui adaquat, unus autem qui dat incrementum
Deus. Disseminaverunt enim sermonem de Christo patriarchse
et prophetae; demessa est autem Ecclesia, hoc est, fructum per.
cepit. Propter hoc et ipsi orant habere tabernaculum in ea,
jer. ix. 3. Hieremia dicente : Quis dabit mihi in deserto habitationem novis-
joh. iv. 36. simam: uti et qui seminat et qui metit simul gaudeant in Christi
regno, qui omnibus adest, de quibus ab initio bene sensit Deus,
attribuens adesse eis Verbum suum. Si quis igitur intentus legat
Scripturas, inveniet in iisdem de Christo sermonem, et novse vo-
cationis prsefigurationem.

CAP. XL.
Quid est thesaurus dbsconditus in agro, et quod sola
Ecclesia recte legat Scripturas.
Matt'xm.44, XPI2T02 ea-Tiv 6 6>]o-avp6i 6 KeKpvuuevog ev aypw,
a Corder. et '3 \ t
cat ait. a
po^inoedit. p. TOVTecrTi „ ,V( aypog
rr yr yapr o koo-uos)
* J KeKpvuuevo?
/*
oe oti oia tvttwv Kai irapapo\wv earifiaivero, fxr)
Svva/xevwv vor/drjvat 3 irpo tov Trjv eK[3aatv twv
Matt. xHi. 44. 1. Hic est enim thesaurus absconsus -in agro, id est, in isto
Matt.xiii.38. mundo : (Ager enim mundus est,) absconsus vero in Scripturis
4thesaurus Christus, quoniam per typos et parabolas significabatur,
•unde poterat hoc quod secundum hominem est intelligi, prius-
1 Cf. p. 229, 5. Gkabe alters the first Catena to suitthe
a The Catena of Corderius, attri- sense; MASSUETleavesablank,asabove.
buted to Niobtas, has TovrioTi toSs 3 Int. t& ko.t' dvBpuirov.
ypa<pais, toIs iv t$ Kbofup oCoats ; that 4 Ak. omits thesaunts Christus.
of Possin, Brfoavpbv KeKpvfi.fi.hiov iv aypcp 5 Unde. The translator read pA> iJi5-
<pnot Tas iv ti? Kbofup inrapxoioas ypatpds. varo. . . ; Mass. inserts non.
 ECCLESIA METIT. 235

vpo<pr]Tevfiivwv eXOelv, %tis eartv r) irapovala tov JZvplov jv.

* J. ' \ a » O ' V t GKIV.
iraaa yap irpocprjTeta nrpo Trjs eKfSaaews atvtyfia xiiii.
eart Kai avTtXoyta tois avQpwirots' oTav Se eXOrj 6 *xvi- >•
g. 3«. Katpbs, Kat cnrofiy to •wpo<pr]Tevdev, totc Trjs aKptfteaTctTrjs
eveTv^ev efyyyaews. KaJ Sta tovto u7ro 'lovSatwv fiev ava-
ytvwaKOfievos b vofios ev tw vvv Katpw, fxvOw eotKev ov yap
e%ovat Tr)v e^r/yrj&tv twv iravTWv, rjTts eaTtv r) acot ovpavbv
[l. kot avOpwTrov^ irapovata tov vtov tov Qeov' virb Se
XptaTtavwv avaytvwaKOfievos, Orjo-avpos eaTt, KeKpv/uifiivos fiev
ev ctypw, avTOts [l. aTavpw^ Se aTTOKeKaXvfifiivos. . . .

quam consummatio eoram quse 'consummata sunt veniret, quse est

m *s. adventus Christi? Et propter hoc Danieli 2prophetse dicebatur:
Muni sermones, et signa librum usque ad tempus consummationis, Dan. xii. 4
quoadusque discant multi, et adimpleatur agnitio. In eo enim cum
perficietur dispersio, cognoscent omnia hwc. Sed et Hieremias ait :
In novissimis diebus intelligent ea. Omnis enim prophetia, prius- Jer. xxiu. 20.
quam habeat effectum, senigmata et ambiguitates sunt hominibus.
Cum autem venerit tempus, et 2evenerit quod prophetatum est,
tunc *prophetise habent liquidam et certam expositionem. Et
propter hoc quidem Judseis cum legitur Lex in hoc nunc tempore,
fabulse similis est: non enim habent expositionem omnium rerum
pertinentem ad adventum Filii Dei, qui est secundum hominem:
a Christianis vero cum legitur, thesauras est, absconsus in agro,
cruce vero Christi revelatus est, et 3explanatus, et ditans sensum
hominum, et ostendens sapientiam Dei, et eas quse sunt erga
hominem dispositiones ejus manifestans, et Christi regnum prae-
formans, et hsereditatem sanctse Hierasalem praeevangelisans, et
prsenuntians, quoniam in tantum homo diligens Deum proficiet,
ut etiam videat Deum, et audiat sermonem ejus, et ex auditu
loquelse ejus in tantum glorificari, uti reliqui non possint intendere
in faciem gloriae ejus, quemadmodum dictum est a Daniele : Quo- Dan. xu. s.
niam inteUigentes fulgebunt, Aquemadmodum claritasfirmamenti, et
a muUis justis sicut steUw in swcula, et adhuc. *Quemadmodum
1 For consummata I offer the con- cionata est, Lact. rv. 18.
jeotural emendation of concionata. The 0 Ab. omits propheta. ib. evenit.
practice of giving a passive force to a 3 Ab. prophetw, and explantatus.
deponent verb is not unusual with the 4 Ar. ut for quemadmodum.
translator, and concionor is Trpofynrtieai. 6 Gbabe considers the text of the
Cf. Idem hoc futurum, etiam Sihylta con- following sentences to be transposed,
15—2
 236 APOSTOLICA SUCCESSIO.
lib. iv. igitur ostendimus, si quis legat Scripturas. Etenim Dominus sic
gb.iv. disseruit discipulis post resurrectionem suam a mortuis, !ex ipsis
^xxvi.-T' trare
Scripturis
in qioriam
ostendens
suam,
eis,etquoniam
in nomine
oportebat
ejus remissionem
pati Christum,
peccatorum
et in-
Luc. xxiv. ^ , _. .
26 «47. prcedicari in toto mundo. Et ent consummatus discipulus, et
Matt. xiu. 62. similis patrifamilias qui de thesauro suo profert nova et vetera.
2. 2Quapropter eis qui in Ecclesia sunt presbyteris obaudire
oportet, his qui successionem habent ab Apostolis, sicut osten-
dimus; qui cum episcopatus successione charisma veritatis certum
secundum placitum Patris acceperunt : reliquos vero qui absistunt
3a principali successione, et quocunque loco 4colliguntur, suspectos
habere, vel quasi haereticos et malae sententi£e, vel quasi scin-
dentes et elatos et sibi placentes, aut rursus ut hypocritas,
quaestus gratia et vanse gloriae hoc operantes. Omnes autem hi
Lev. x. 1 et 2. deciderunt a veritate. Et hseretici quidem alienum ignem affe-
rentes ad altare Dei, id est alienas doctrinas, a coelesti igne com-
burentur, quemadmodum Nadab et Abiud. Qui vero exsurgunt
contra veritatem, et alteros adhortantur adversus Ecclesiam Dei, g. m
remanent apud inferos, voragine terrse absorpti, quemadmodum
Num. xvi.sa qui circa Chore Dathan et Abiron. Qui autem scindunt et sepa-
se5eg xiv 10 rant unitatem Eccles.Be, eandem quam Hieroboam pcenam perci-
piunt a Deo.

CAP. XLI.
De Presbyteris injustis.
1. Qui vero crediti quidem sunt a multis esse presbyteri,
serviunt autem suis voluptatibus, et non prseponunt timorem Dei

and he takes the sentence, et erit con-
summatus—nova et vetera, immediately
after legat Scriptttras. But there is no
necessity for this. For having stated
the advance towards spiritual perfection
made by the Christian, InENiEUS in-
troduces the quotation from Daniel,
and then resumes his subject, instancing
the knowledge of scriptural truth con-
veyed to his disciples by the glorified
Saviour, and arrives at the conclusion,
that the Christian thus tkrmighly in-
structed will be as the wise householder,
&c. One cause of obscurity is perhaps
the rendering of rfiaivofievhy ostendimus,
instead of lueemus or apparemus.
1 Ab. inserts et-.
a The author shews that conformity
with the Church of Christ as founded on
the Apostles and Prophets, is our only
safeguard for a right understanding of
Scripture.
3 dTrd ttjs Tporftov/itvTis SiaSoxv^,
i. e. with reference to the later date of
heresy, not to internal rule. Cf. 9, n.
6, 7.
4 Vet., Voss. se colligunt. awd-
70^701. Cl. colligunt.
 PBESBYTERORUM MORES. 237
in cordibus suis, sed contumeliis agunt reliquos, et principalis lib. iv.
1 consessionis tumore elati sunt, et in absconsis agunt mala, et di- "Jj^jj- X^T-
cunt, Nemo nos videt, 2redarguentur a Verbo; qui non secundum xxvl- a
3gloriam judicat, neque faciem attendit, sed in cor: et 4audient eas gjj- Jfgf0,
quse sunt a Daniele propheta voces : Semen Chanaan et non Dan. xul 52,
Juda, species seduxit te, et concupiscentia evertit cor tuum: invete-
rate dierum malorum, nunc advenerunt peccata tua quae faciebas
antea, judicans judicia injusta: et innocentes quidem damnabas,
dimittebas vero nocentes, dicente Domino: Innocentem et justum Exod.xxlii.7i
non occides. De quibus dixit et Dominus : Si autem dixerit malus Matt. xxiv.
. . . 1 48-31, et
servus in corde suo, Tardat Dominus meus, et incipiat cwdere %?c- xii-
servos et ancillas, et manducare et bibere et inebriari; veniet
Dominus servi illius in die qua nescit, et hora qua non sperat, et
, dividet eum, et partem ejus cum infidelibus ponet. Ab omnibus
m. !«. igitur talibus absistere oportet; adhserere vero his qui et Aposto-
lorum, sicut prsediximus, doctrinam custodiunt, et cum presbyterii
ordine sermonem sanum et conversationem sine offensa prsestant,
ad conformationem et correptionem reliquorum.
2. Quemadmodum Moyses, cui tantus sducatus est creditus,
bona conscientia fretus, purgabat se apud Deum, dicens: iV09iNum.xvi.1s.
concupiscens alicujus illorum quid accepi, neque male feci alicui
eorum. Quemadmodum Samuel tot annis judicans populum, et
sine ulla elatione 5ducatum gerens super Israel, in fine purgabat
se, dicens : Ego conversatus sum in conspectu vestro a prima wtate 1 Reg. xii. 3
mea usque nunc : respondete mihi in conspectu Dei, et in conspectu eq
Christi ejus, cujus vestrum vitulum accepi aut asinum, aut super
quem potentatus sum, aut quem oppressi, aut si de alicujus manu
accepi propitiationem vel calceamentum, dicite adversus me, et red-
dam vobis. Cum dixisset autem 6 populus ad eum : Neque ^poten-
taius es, neque 7 oppressisti nos, neque accepisti de manu cujusquam
aliquid testificatus est Dominum, dicens: Testis BDominus, et
iestis 8 Christus ejus in die hac, quoniam 9non invenistis in
manu mea nihil. Et dixerunt ei; Testis. Quemadmodum et
1 So Gallas., Fedabd., Gbabe, * Following the Hebrew -UnpBty.
but the MSS., as in Mass., concessionis. rather than the LXX. ^Si/tjjffas. VuLa.
* Clebm. sed arguantur. calumniatus. Ab. pressisli.
3 86£tu>, i.e. opinionem, 32, 5. 8 est, repeated twice after testis in
4 audient eas. Ab. audientes. Gbabe's ed., is rejected by Mass., not
5 So ducationem, 185, 4. Ducator, being found in Cl., Ab., Voss., or
1. 149, 1. 316, 4. Mebc. n.
* Ab. omita populus, and Cl. ad 8 non, Ab., LXX., omitted Cl.,
eum. Voss., Vet.
 238 SUCCESSIO ET INTEGKITAS

uJkJY- Ovrw IlavAo? . . . onreXoyetro K.opiv6iots' ov ydp ecr/xev ws ol

mass.iv. iroAAoi, KaTrtjKevovrei rov Aoyov rov Kjeov... Kai /xer oAtya'
- ovSeva ySiKycrafiev, /cat ra. e^tjs. Totovrovs irpecrfivrepovs a. 345.
Ex Cod. 753. , ,.,».., \ \ , , «
de^lripsit' avarpecpet tj eKKArjcria, irepi wv Kai irpocprirris cprjcriv dwcrw rovs
Auetar. ap\yvras crov ev etptjvri, kcu rovs e-mcrKoirovs ev dtKaiocrvvri.
p. 299.
Paulus Apostolus, cum esset bonse conscientise, dicebat ad Co-
2 cor. u. 17. rinthios : Non enim sumus sicut plurimi, adulterantes verburn
Dei, sed ex sinceritate, sicut ex Deo, coram 2Deo in Ghristo loqui-
2 cor. vii. 2. mur: 2nemini nocuimus, neminem corrupimus, neminem circumveni-
mus. Tales presbyteros nutrit Ecclesia; de quibus et propheta
Esai. ix. 17. ait : Et dabo principes tuos in pace, et episcopos tuos in justitia.
Ma^txxiv. j)e quibus et Dominus dicebat: Quis igitur erit fidelis sactor,
bonus et sapiens, quem prceponit Dominus super familiam suam, ad
danda eis cibaria in tempore? Beatus ille servus, quem veniens
Dominus invenerit sic facientem.

CAP. XLII.
Quibus doctoribus utendum est: de his peccatis, quce ab
antiquis gesta sunt.
1. Ubi igitur tales inveniat aliquis, Paulus docens ait:
1 cor. xii. 28. Posuit Deus in Ecclesia primo Apostolos, secundo prophetas, tertio
doctores. Ubi igitur charismata Domini posita sunt, ibi discere
oportet veritatem, apud quos est ea quse est ab Apostolis Ecclesise
successio, et 4id quod est sanum et irreprobabile conversationis, et
inadulteratum et incorruptibile sermonis constat. Hi enim et
eam quae est in unum Deum qui omnia fecit fidem nostram cus-
todiunt: et eam quse est in Filium Dei dilectionem adaugent,
qui tantas dispositiones propter nos fecit : et Scripturas sine peri-
culo nobis exponunt, neque Deum blasphemantes, neque patri-
archas exhonorantes, neque prophetas contemnentes.
2. Quemadmodum audivi °a quodam presbytero, qui audierat

1 koI /j.er' 6\lya. The compiler of the
Catena cuts short the text quoted more
fully by Iben^ds.
a Clebm. Domino. Ab. neminem.
8 actor was in town as viUicus in
the country, oUojid/ws, cf. p. 242, 1.
4 id quod est sanum, t& iryih, &c.
conversationis, o-wo/M\ias, uti suspicor,
scripsit auctor, Stiereit. The scrip-
tural word d>aarpo^>ijs is preferable.
5 a guodam presbytero. The pres-
byter occasionally mentioned by Iben-
mxis as having conversed with apostolical
men, and from whom he had derived
instruction, has been conjectured to
have been Polyoabp, Papias, Cle-
 MOItUM VERITATIS INDICIA. 239
ab his qui Apostolos viderant, et ab his qui didicerant: "sufficere lib. iv.
veteribus de his quse sine consilio Spiritus egerunt, eam quae ex ^yf-*^-
Scripturis esset correptionem. Cum enim non sit personarum ac- *""• '•
ceptor Deus, que sunt non secundum ejus placitum facta, 2his Act.x.34.
inferebat congruam correptionem. Quemadmodum sub David,
quando persecutionem quidem patiebatur a Saul propter justitiam, i Reg. xvm.
et regem Saul fugiebat, et inimicum non ulciscebatur ; et Christi
adventum psallebat, et 3sapientia instruebat gentes, et omnia se-
cundum consilium faciebat Spiritus, et placebat Deo. Quando
autem propter concupiscentiam ipse sibi accepit Betsabee Urise4,
dixit Scriptura de eo : Nequam autem visus est sermo quem fecit 2 Reg. xi. 27.
David in oculis Domini; et mittitur ad eum Nathan propheta,
ostendens ei peccatum ejus, ut ipse, dans sententiam de semetipso
et semetipsum adjudicans, misericordiam consequeretur et remis-
sionem a Christo; 6et dixit ei: Duo viri fuerunt in civitate una, 2Reg. xh. 1
• 1 1 • scq"
unus dives, et unus pauper: diviti erant greges ovium et boum multi
valde, et pauperi nihil aliud nisi ovicula una, quam liabebat et
nutriebat, et fuerat cum eo et cum filiis ejus pariter: depane esuo
a. 34& manducabat, et de 6 calice bibebat, et erat ei quasi filia. Et venit
hospes homini diviti, et pepercit accipere de grege ovicularum
suarum, et de gregibus boum suorum, et facere hospiti: et accepit
oviculam viri pauperis, et apposuit viro qui venerat ad eum.
T, Justin, &c. It is surprising that dicta, sive ab ore alicujus, sive a scripto
the name of Pothinus, the predecessor ejus accepta; qucs si non omnia ipsis
of IBEN.EUS in the see of Lyons, should verbis Senioris expressa, ea tamen hujus
have escaped notice ; he was upwards of Presbyteri fuisse, usque dum veneris ad
ninety years of age at the tirae of the Pauli Apostoli verba in priore ad Co-
fierce persecution of the Church of rinthios epistola, licet coUiijere, tum ex
Lyons in 177 A.D., and was of Oriental structura orationis, quce directa forma
origin ; consequently, he must have re- in modum infiniinm subinde mutatur,
ceived early instruction from those who tum vero ex verbis illis " sicut dixitPres-
had themselves listened to the Apostles' byter," et, "inquit iUe Senior," sub finem
teaching. Pothinus, according to cer- § 3 et § 4, interpositis.
tain early traditions, having been sent 1 tu> omitted in the Clebm. copy.
into Gaul by Poltoabp, (Bubton, Lect. 3 As. sapientiam, omitting gentes.
XX. A.D. 177,) may very probably be 4 uxorem is here inserted by Feuabd.
the presbyter to whom InENJiUS al- as in the Voss. copy, but it is not essen-
ludes. The term Presbyter as contrasted tial. The Cl., Ab. and Meeo. II. omitit.
with Apostolus occurs at pp. 7, 8, and 3 The prophetic parable is quoted
it is a safe inference that it is there Byn- loosely from memory. Six words found
onymous with Episcopus; see p. 7, n. 5. in the Ab. are expunged by Mabb. Misit
1 Dr Routh has made this passage enim Dominus Nathan ad David ; they
a portion of his Reliquia Sacra, I. 49, are not in the Clerm. or Voss. MSS.
and says, p. 63, Sunt bmice frugi hcec 6 Cl., Vo. omit suo. Ab. has calicem.
 240 SENIORIS CUJUSDAM
lib. iv. Iratus est autem David super hominem illum valde, et dixit ad M- ^64-
gb.iv.xw. Nathan: Vivit Dominus, quoniam filius mortis est homo ille qui
/MASS. IV. _ , _
itxvii. i. fait hoc: et oviculam reddet quadruplum pro eo quod fecit factum
hoc, et pro eo quod non pepercit pauperi. Et ait ad eum Nathan :
Tu es vir, qui fecisti hoc ; et deinceps reliqua exsequitur, expro-
brans eum, et enumerans in eum Dei beneficia, et quoniam exa-
cerbavit Dominum cum fecisset hoc. Non enim placere Deo
hujusmodi 1 operationes, sed iram magnam imminere domui ejus.
Compunctus est autem David ad haec, et ait : Peccavi Domino ;
ps. ii. et Psalmum exhomologeseos psallebat, adventum Domini susti-
nens, qui abluit et emundat eum hominem qui peccato fuerat
obstrictus.
3 Reg. ui. 28. 3. Similiter autem et de Salomone, 2cum perseveraret judicare
3 Reg. v. seq. recte, et sapientiam 3Dei enarrare, et typum 4 veritatis templum aedi-
ficabat, 6et glorias exponebat Dei, et adventuram pacem gentibus
3 Reg. iv. 32 annuntiabat, et Christi regnum prsefigurabat, et loquebatur tria mil-
' lia parabolarum in adventum Domini, et quinque millia canticorum,
hymnum dicens6Deo, et eam quse est in conditione sapientiam Dei
exponebat physiologice ex omni ligno, et de omni herba, et de
volatilibus omnibus, et de quadrupedibus, et de piscibus; et dice-
3 Reg. viii.27. bat : Si vere Deus, quem cwli non capiunt, super terram habitabit
cum hominibus? et placebat Deo, et omnes eum admirabantur,
3Reg. iv. 34 et omnes reges terrae quaerebant faciem ejus, ut audirent sapien-
3 Reg. x. i tiam ejus quam dederat illi Deus, et regina Austri a finibus terrae
1 veniebat ad eum, sapientiam quse in eo erat, scitura; quam et Do-
Matt xii. 42. rninus ait in judicio resurrecturam cum eorum natione qui audiunt
sermones ejus, et non credunt in eum, et adjudicaturam eos : quo-
niam illa quidem subjecta est annuntiatse sapientise per servum
Dei ; hi vero eam quae a Filio Dei dabatur, contemserunt sapi-
entiam. Salomon enim servus erat ; Christus vero Filius Dei, et
Dominus Salomonis. Cum igitur sine offensa serviret Deo, et
niinistraret dispositionibus ejus, tunc glorificabatur : cum autem
uxores accipiebat ab universis gentibus, et permittebat eis erigere
3 Reg. xl i idola in Israel, dixit Scriptura de eo : Et Rex Salomon erat amator
seq.
1 Ar., but Cl., "Voss. operationem. 4 Feu. veri templi templum, which
a Ar. quum judicaret,....enarraret. Grabe also adopted. Voss. and Cl.
Cl. and Voss. as above. omit templum. Ab. as above.
3 Dei is here inserted by Geabe « Alludit, nisi fallor, ad Psal. Ixxi.
on the faith of the Ar. MSv and it is jUj Salomonis esse inscribilur, tnaxime ad
still retained ; but it is cancelled by vers. 7 et 8.
Massuet, as ignored by other MSS. 6 _a_Bi J)0mini.
 VERBA. 241
mulierum, et accepit sibi mulieres alienigenas: et factum est in L™iv-
tempore senectutis Salomonis, non erat cor ejus perfectum cum G^jJ^jym-
Domino Deo suo. Et diverterunt mulieres alienigenw cor ejus post """•
Deos alienos. Et fecit Salomon malignwm in conspectu Domini: non
abiit post Dominum, quemadmodum David pater ejus. Et iratus
est Dominus in Salomonem: non enim erat cor ejus perfectum in
Domino, secundum cor David patris ejus. Sufficienter increpavit
eum Scriptura, sicut dixit presbyter, ut non glorietur universa
caro in conspectu Domini.
2 4. Et propter hoc 1 Dominum in ea quae sunt sub terra de-
o. 3«7. scendisse, 2evangelisantem et illis adventum suum, 3remissione pec-
catorum exsistente his qui credunt in eum. Crediderunt autem in
eum omnes qui sperabant in eum, id est, qui adventum ejus prae-
nuntiaverunt, et dispositionibus ejus servierunt, justi et prophetae
et patriarchae : quibus similiter ut nobis remisit peccata, quae non
oportet nos imputare his, si quominus contemnimus gratiam Dei.
Quemadmodum 4enim illi non imputabant snobis incontinentias
nostras, quas operati sumus, priusquam Ghristus in nobis manifes-
taretur ; sic et nos non est justum imputare ante adventum Christi
his qui peccaverunt. Omnes enim homines 6egent gloria Dei, jus- Rom. ui. 2a
tifieantur autem non a semetipsis, sed a Domini adventu, qui 7 in-
tendunt lumen ejus. In nostram autem correptionem conscriptos
esso actus eorum, ut sciremus primum quidem, quoniam unus est
Deus noster et iilorum, cui non placeant peccata, etiamsi a claris
fiant ; deinde, ut abstineamus a malis. Si enim hi qui praecesse-
runt nos in charismatibus veteres, propter quos nondum Filius Dei
passus erat, delinquentes in aliquo, et concupiscentiae carnis servi-
entes, tali affecti sunt ignominia; quid passuri sunt qui nunc
sunt, qui contemserunt adventum Domini, et deservierunt volup-
tatibus Buis? Et illis quidem curatio et remissio peccatorum mors
1 i.e. Chr'i8t proclaimed salvation in existentem. Ab. remisse p. exislente. Gr.
Hades to those who in life anticipated remissam . . . existentcm, requiring ct, nal
the Christian faith, whether by foretel- tt}i> &<pt<Tiv rwv afiapTtwv inrdpxovaav.
Hng Chrisfs advent in the spirit of pro- 4 The Clerm. omits enim.
phecy, or by living up to the degree of 5 nobis, i.e. ethnkis ante Christi ad-
light possessed. Nothing is said on the ventum, Grabe. The words are still
subject of a state of total darkness of those of the presbyter, and shew tbat
the spirit being there first dispelled by be was of Gentile, not of Jewish extrac-
Christ ; the view taken in the false go- tion. Ab. imputant.
spel of Nicodemus, and other apocrypha. 8 egent, VuLG.,sothe Syr.^ >| » tT) n»
a Ab. evangclisat nam. ^V) destituuntur.
3 Vet., Voss., but Cli. remissionem. . . 7 o! IvaToiliovrtt eli rb tpds avroO.
 242 SENIORIS CUJUSDAM VERBA.
lib. iv. Domini fuit : propter eos vero qui nunc peccant Ohristus non jam
gr. iv. xiv. niorietur, iam enim mors non dominabitur ejus ; sed veniet Filius
MASS. IV. . . .
"Tii- 2- in gloria Patris, exquirens ab 'actoribus et dispensatoribus suis
Bom. vi. 9. pecuniam quam eis credidit, cum usuris : et quibus plurimum de-
Mattxxv. 19
«Luc.xix. ' dit, plurimum ab eis exiget. Non debemus ergo, inquit ille senior,
Luc. xii. 48. gUperDJ esse, neque reprehendere veteres ; sed ipsi timere, ne forte
post agnitionem Christi agentes aliquid quod non placeat Deo,
remissionem ultra non habeamus 2deIictorum, sed excludamur a
Bom. xi. 17 regno ejus. Et ideo Paulum dixisse : Si enim naturalibus ramis
etil
Kom. xi. 21. non pepercit, ne forte 3nec tibi parcat, qui cum esses oleaster, insertus
Bom
Bom. xi. 17.
es in plnguedinem olivw, et socius factus es pinguedinis ejus. Simi-
liter et plebis prsevaricationes 3vides descriptas esse, non propter
illos qui tunc transgrediebantur, sed in correptionem nostram, et
ut sciremus unum et eundem Deum, in quem illi delinquebant, et
in quem nunc delinquunt quidam ex his qui 4credidisse se dicunt.
5. Et hoc autem Apostolum in epistola 5quae est ad Corin-
j^cor. x.i— thios manifestissime ostendisse, dicentem: 6Noio enim vos igno-
rare, fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fuerunt, et
omnes in Mose baptisati sunt in nube, et in mari, et omnes eandem
escam spiritalem manducaverunt, et omnes eundem potum spiritalem
biberunt: bibebant 7 enim de spiritali consequente "eospetra; petra
autem erat Christus. Sed non inpluribus eorum bene sensit Deus;
prostrati sunt enim in deserto. Hwc in figuram nostri fuerunt, ut u
non simus concupiscentes malorum, quemadmodum et illi concupi-
erunt ; neque idololatrw sitis, quemadmodum quidam eorum ; sicut
Exod. xxxii. °scriptum est : Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt
ludere. Neque fornicemur, sicut quidam ex illis fornicati sunt, et
corruerunt in una die viginti tria millia. Nec tentemus Christum,
quemadmodum quidam eorum tentaverunt, et a serpentibus per-
ierunt. Neque murmuraveritis, sicuti quidam eorum murmurave-
runt, etperierunt ab exterminatore. Hwc autem omnia in figura fie-
bant illis ; scripta sunt autem ad correptionem nostram, in quos finis
swculorum devenit. Quapropter quiputat se stare, videat ne cadat.
1 See p. 238, n. 3. 6 Mass., as Cl., Voss., butAR.no»
a Ab. peccatorum. The five follow- enim volo, which as a servile imitation
ing words do not appear in the Clebm. of the Greek, 06 ykp 9i\a, is likely.
3 Ak. omits nec; ib. videm. 1 Ab. enim. Cl., Voss., Vet. av,-
4 credidisse se dicunt, so the Clerm., tem. Mass. carelesslyprints autemenim,
possibly for credere se dicunt ; Gbabe and Stieren follows him. N. T. ydp.
has credidisse dicuntur. 8 eos, Mass. from the Clerm. MS.
5 guce est, omitted in Cl., Voss. 8 Ae. inserts enim.
 EXCOMMUNICATTO MALORUM. 243
LIB. IV.
CAP. XLIII. ORIV.X.V.
L. IV.
r. ■ 7. MASS.
JJe transgressione populi. xxv«.3.
1. Sine dubitatione igitur et sine contradictione ostendente Ten. c. Marc.
° v. 7.
Apostolo, unum et eundem esse Deum qui et illa judicavit, et ea
quae nunc sunt exquirit, et causam 1 descriptionis eorum demon-
strante, indocti et audaces adhuc etiam et imprudentes inveniuntur
o. 34& omnes, qui propter transgressionem eorum qui olim fuerunt, et
propter plurimorum 2indicto audientiam, alterum quidem 3aiunt
illorum fuisse Deum, et hunc esse mundi fabricatorem, et esse in
diminutione; alterum vero a Christo traditum Patrem, et hunc
esse qui sit ab unoquoque eorum mente conceptus: non intelli-
gentes, quoniam quemadmodum ibi in plurimis eorum qui pecca-
verunt non bene sensit Deus; sic et hic 4vocati multi, pauciuia.xx.w
bvero electi: quemadmodum ibi injusti et idololatrae et fornicatores
vitam perdiderunt; sic et hic: et Domino quidem prsedicante, in Mattxxv.u.
ignem aeternum mitti tales, et Apostolo dicente: An ignoratis, icm.n.9,
quoniam injusti regnum Dei non hwreditabunt? Nolite seduci:
neque fornicatores, neque idololatrw, neque adulteri, neque molles,
neque masculorum concubitores, neque fures, neque avari, neque
ebriosi, neque maledici, neque raptores, regnum Dei 6possidebunt.
7Et quoniam non ad eos, qui extra sunt, 7hoc dicit, sed ad nos, ne
projiciamur extra regnum Dei, tale aliquid operantes, intulit : Et 1 c0r. vi. 11.
hwc quidem fuistis ; sed abluti estis, sed sanctifcati estis in nomine
Domini Jesu Christi, et in Spiritu Dei nostri.
2. Et quemadmodum illic condemnabantur et projiciebantur
hi qui male operabantur, et reliquos exterminabant ; similiter et
hic oculus quoque effoditur scandalisans, et pes et manus, ne reli- Matt. 1TiU.
quum corpus pariter pereat. Et habemus prseceptum: Si quis l'a>t.v. n.
frater nominatur fomicator, aut avarus, aut idololatra, aut male-
dicus, aut ebriosus, aut rapax, cum hujusmodi nec cibum sumere.
Et iterum ait Apostolus: Nemo vos seducat inanibus sverbis; Eptus. v.6,7.
propter hmc enim venit ira Dei in filios diffidentiw. Nolite ergo
fieri participes eorum. Et quemadmodum ibi peccantium damnatio
1 Cf. supr. videt daeripta» ette, non " Ak. autem ehcti: et quemadmodum.
propter illot, &o. 6 Cl., Voss., Feu., but Ab. hare-
■ See p. 149, D. 4. ditabunt.
3 Cl., Voss., Mkbo. n. omit aiunt. 7 Ab. ted, and omits koc of Voss.
4 sunt is cancelled, as missingin Cl., 8 An. termonibus. SlIBB. adds Cl.,
Ab., Voss., Mebc. i. but this MS. has verbit.
 244 INJUSTORUM
lib. iv. 'participabat et reliquos, quoniam placebant eis, et una cum eis
gr^iv. xivi. conversabantur ; 2sic et hic modicum fermentum totam massam
4- 2corrumpit. Et quemadmodum ibi adversus injustos ira descen-
Bom. i. 18. debat Dei,' et bic similiter Apostolus
icor. v.6. .r ait: 3Revelabitur enim ira
Dei de ccelo super omnem impietatem et injustitiam eorum hominum,
qui veritatem in injustitia detinent. Et quemadmodum ibi in
Exod.xiv.28. iEgyptios, qui injuste puniebant Israel, vindicta a Deo fiebat, sic
Luc. xviii. 7, et hic, Domino quidem dicente : Deus autem non faciet vindictam
electorum suorum, quicunque clamant ad eum die et nocte ? Etiam
dico voMs,faciet vindictam eorum cito; et Apostolo, in ea quae est
2Thess. i. ad Thessalonicenses epistola, ista prsedicante: Siquidem justum
est apud Deum retribuere 'retributionem kis qui tribulant vos, et
vobis qui tribulamini refrigerium nobiscum, in 1' revelatione Domini
nostri Jesu *Ckristi de coslo cum angelis virtutis ejus, et in ftamma
ignis, dare vindictam in eos qui non noverunt Deum, et in eos qui
non obediunt Evangelio Domini nostri Jesu 6Ckristi: qui etiam
pmnas pendent interitus aternas a facie Domini, et a gloria vir-
tutis ejus, cum venerit magnificari in sanctis suis, et admirabilis
esse in omnibus, qui crediderunt in eum.

CAP. XLIV.
.i
Ostensio quod unum et idem sit Verbum Dei, dispunctor
veterum et novorum.
1 . Cum ergo 7hic et illic eadem sit in vindicando Deo justitia
Dei, et illic quidem typice et temporaliter et mediocrius ; hic
vero vere et semper et austerius; ignis enim Eeternus, et quse a
ccelo revelabitur ira Dei a facie Domini nostri, quemadmodum et
p8. xxxiii. 17. David ait, Vultus autem Domini super facientes mala, ut perdat o. 349
de terra memoriam ipsorum, majorem 7pcenam prsestat iis qui inci-
dunt in eam; valde insensatos ostendebant presbyteri eos, qui ex
his quse acciderunt his, qui olim Deo non obtemperabant, tentant
alterum Patrem introducere, e contrario opponentes, quanta Do-

1 /lereixe Kal r. fiXXous. 1. Kareixf- inadvertently states, airoKaktyeTat.

3 Ar. sicirf. For JVjiioi the transla-
tor Beems to have read i/rjfuoi.
3 revelabitur. iRSnmva seema to
have quoted memoriter, the text having
djroicaXi57rTCTai, and not aTroKaXvfiffrfo-e-
tol, revdabitur; much less, as Gbabb
4 tribulationem, ffKtyiv, by assimila-
tion, retribvMonem, MSS., for cf. p. 265,
4, where the text is correctly quoted.
6 Clekm. again retributione.
6 Ab. omits ChrisLi.
7 Ab. hic illis. . . omits painam.
 JUSTA DAMNATIO. 245

minus ad salvandos eos qui receperunt eum veniens fecisset, mise- lib. iv.
... . xliv. 1.
rans eorura ; tacentes autem de judicio ejus, et qusecunque prove- gbl iv.
nient his qui audierunt sermones ejus, et non fecerunt, et quoniam "^uuif-
expediebat eis si non essent nati, et quoniam tolerabilius Sodomae Ma(L ~
et Gomorrsc erit in judicio, quam civitati illi quse non recepit ser- |}att ,.IStet
monem discipulorum ejus. Lue' x' 14
2. Quemadmodum enim in novo Testamento ea quse est ad
m. sea Deum fides hominum aucta est, additamentum accipiens 1 Filium
Dei, ut et homo fieret particeps Dei; ita et diligentia conver-
sationis adaucta est, cum non solum a malis operibus abstinere
jubemur, sed etiam ab ipsis malis 2 cogitationibus, et otiosis dic-
tionibus, et sermonibus vacuis, et verbis scurrilibus : sic et pcena Heb. x. S6-
eorum qui non credunt Verbo Dei, et contemnunt ejus adventum,
et convertuntur retrorsum, adampliata est ; non solum temporalis,
sed 3et seterna facta. Quibuscunque enim dixerit Dominus: Disce- Mattxxv.4i.
dite a me maledicti in ignem perpetuum, isti erunt semper dam-
nati; et quibuscunque dixerit: Venite benedicti Patris mei, perci- Matt.xxv.34.
pite hcereditatem regni, quod prwparatum est vobis in sempiternum;
hi semper percipiunt regnum, et 4in eo proficiunt: cum sit unus
et idem Deus Pater et Verbum ejus, semper assistens humano
generi, variis quidem dispositionibus, et multa operans, et salvans
ab initio eos qui salvantur; sunt enim hi qui diligunt Deum, et
secundum suum genus sequuntur Verbum Dei ; et adjudicans eos
qui adjudicantur, id est, eos qui obliviscuntur Deum, et sunt blas-
phemi, et transgressores ejus Verbi.
3. Etenim hi ipsi qui a nobis prsedicti sunt hseretici excide-
runt sibi, accusantes Dominum, in quem dicunt se credere. Quse
enim denotant in Deo, qui tunc temporaliter 8judicaverit incre-
dulos, et "percussit iEgyptios, salvavit autem obedientes; eadem
nihilominus recurrent in Dominum, in sempiternum quidem adju-
dicantem quos adjudicat, et in sempiternum dimittentem eos quos
5dimittit: et invenietur, secundum illorum verba, maximi peccati
causa factus his qui in eum immiserunt manus, et pupugerunt
eum. Si enim non ita venisset, utique illi Doraini sui interfectores
facti non fuissent : et si non misisset prophetas ad eos, non utique
1 Ab. Filii. cancelled for cogitationibus.
1 cogitationibtts. cf. iTtdvplatt, re- 3 Ab. omitsetf.
quiring no qualifying term, malis was 4 in eo, Arund., but not in Clebm.,
perhaps taken from the preceding line. Voss.
Cl. and Voss. omit it, and Ar. has 5 Ar. adjudicaverit...perciwerit...
malii operibut, but the latter word is dimittet.
 246 COR INDURATUR
lib. iv. occidissent eos, et Apostolos quoque similiter. His igitur qui im-
Gmass'x/v'' Pu*ant nobis, et dicunt : si non iEgyptii plagati fuissent, et perse-
XXYiii- 3- quentes Israel prsefocati fuissent in mari, non poterat Deus salvare
populum suum, ^occurret illud: nisi igitur Judsei interfectores
Domini facti fuissent, (quod quidem abstulit ab eis seternam vitam)
et Apostolos interficientes, et persequentes Ecclesiam, in iracun-
dise incidissent profundum, nos salvari non poteramus. Quemad-
modum 2enim illi per iEgyptiorum, sic et nos per Judseorum
csecitatem accepimus salutem : siquidem 3mors Domini eorum
quidem qui cruci 4eum fixerunt, et non crediderunt ejus adventum,
damnatio est, salvatio vero eorum qui credunt in eum. Nam et
2gcor.ii. i5, Apostolus ait 5in secunda ad Oorinthios: Quoniam Christi suavis
odor sumus Deo, in Ms qui "sahi fiunt, et in his qui pereunt:
quibusdam quidem odor mortis in mortem ; quibusdam 7autem odor
mtw in vitam. Quibus ergo est odor mortis in mortem, nisi his
qui non credunt, neque subjecti sunt Verbo Dei? Qui sunt autem
qui et tunc semetipsos morti tradiderunt? Hi scilicet qui non g 350.
credunt, neque "subjiciuntur Deo. Rursum autem qui salvati
sunt, et acceperunt haereditatem? Hi scilicet qui credunt Deo, et
eam quse est erga illum dilectionem custodierunt ; quemadmodum
Num. xiv.30. Chaleb Jeffone, et Jesus Nave, et pueri innocentes, qui neque ma-
litise sensum habuerunt. Qui sunt autem qui hic salvantur, et
accipiunt vitam 9seternam? Nonne hi qui diligunt Deum, et qui
1 cor. xiv. 20. pollicitationibus ejus credunt, et malitia parvuli effecti sunt.

CAP. XLV.
Secundum quid induravit Deus cor Pharaonis et minis-
. < 1 trorum ejus.
Exod. ix.35. 1. Sed induravit, inquiunt illi, Deus cor 10Pharaonis et famu-
lorum ejus. Qui ergo hsec imputant, non legunt in Evangelio, ubi
Mstt. xiii. 10. discipulis dicentibus Domino, Quare in parabolis loqueris eis?
Matt. xiii. respondit Dominus: Quoniam vobis est datum nnosse mysterium
etx' 23"' 10, re9n^ ccelorum; illis autem in parabolis loquor, ut videntes non
1Cl., Vet., Voss. ocmrrit. is sufficient ; cf. end of next section.
2Clekm. omits enim, as Ar. UU. 6 Cl., Voss., but Ar. salvantur.
3mors, carelessly omitted Clebm. 7 Cl.,Vo. vero. Meko.ii. hasneither.
4eum omitted in the Ae. 8 Cl., Vet., Voss. subjecti sunt, Ab.
5in (epistola), not found in the Cl., 9 ceternam omitted in the Ab.
and the preposition only in Ab. and 10 See Obig. Pkilocal. 21.
Merc. 11., h> rrj SevrCpq. irpos roi>s Kop. 11 Cl., Ab.,Vet.,Vo. al. cognoscere.
 MALITIiE TRADITUM. 247

videant, et audientes non audiant, 1 intelligentes non intelligant, ut lib. iv.

2adimpleatur erga eos prophetia Esaiw dicens: sIncrassa cor °$~jy-
populi hujus, et aures eorum obtura, et oculos eorum excceca. Vestri M^|. {.V-
autem leati oculi, qui vident quw vos videtis, et aures vestrce, *quw ~ ~
audiunt quw auditis. Unus enim et idem Deus, his quidem qui
non credunt, sed nullificant 6eum, infert csecitatem; quemadmo-
dum sol, qui est creatura ejus, his qui propter aliquam infirmi-
tatem oculorum non possunt contemplari lumen ejus: his autem
qui credunt ei, et sequuntur eum, pleniorem et majorem illumina-
tionem mentis prsestat. Secundum hunc igitur sermonem et Apo-
stolus ait in secunda ad Corinthios: In quibus Deus swculi liujus ^tjj1^
excwcavit mentes infidelium, uti non fulgeat illuminatio 6evangelii
gloriw Christi. Et iterum in ea quse est ad Romanos : Et quemad- ™»m >• 28-
modum nonprobaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus
in reprobum sensum, facere quw non conveniunt. In secunda autem
ad Thessalonicenses manifeste ait, de Antichristo dicens : Et ideo
mittet eis Deus operationem erroris, uti credant mendacio, utijudi- iThe«.ii.ii.
m 867. centur omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati.
2. Si igitur et nunc, quotquot scit non credituros Deus, cum
sit omnium praecognitor, tradidit eos infidelitati eorum, et avertit
faciem ab hujusmodi, relinquens eos in tenebris, quas ipsi sibi ele-
gerunt, quid mirum, si et tunc nunquam crediturum Pharaonem
cum his qui cum eo erant, tradidit eos suse infidelitati? Quemad-
modum Verbum ait de rubo ad Moysen: Ego autem scio quoniam E*oa. m. 19.
non ^dimittet vos Pharao rex JEgypti abire, nisi scummanu valida.
Et qua ratione Dominus in parabolis loquebatur, et caecitatem
faciebat Israel, ut videntes non viderent, sciens incredulitatem
eorum, eadem ratione et cor Pharaonis indurabat, ut videns, quo-
niam digitus Dei est qui educit populum, non crederet, sed 9in
infidelitatis preecipitaretur pelagus, per magicam operationem opi-
natus fieri exitum eorum, et rubrum mare non ex virtute Dei
transitum praestitisse populo, sed naturaliter sic se habere.
1 The three following words have no dice Ugitur : Gk. The Cl. also agrees.
place in the Cleem. MS. 4 Ab. guoniam. ..audistis.
3 Merc. i., Oth., Ar., but Clerm. s dderoOa-iv, Clkrm. omits eum.
impleretur. Voss. impleatur. 6 Evangelii, omitted in the Clkrm.
3 Incrassa. Vet. Cod. incrassatum 7 AB., but Vet., Vo. recipiet, which
est ; atque ita legit Tertull. lib. III. con- the Clebm. copy, by underlining a letter,
tra Marcionem. Feuard. Consentit alters to prcecipiet; the translator per-
Voss. sedrepugnantmoxsequentiaverba, haps wrote projiciet, as the equivalent
obtura, excteca : unde patet, Irenceum for the LXX. irpofoeTat.
ttxlum Esaia allegasse, non prout in 8 Cl., Ar. cum. Vo., Gr., Mass. in.
Evangclico, sed in ipso Prophctico Co- 9 Ar. sed infidelitatis. . . .pclago.
 248 EXODUS CHRISTIANA.

LIB. IV.
OAP. XLVI.
XXX. 1.
Quare secundum jussum Dei vasa ab JEgyptiis sumsit
populus in exodo, et ex ipsis tabernaculum in eremo
fabricavit.
Tert.c.Marc. 1. Qui vero exprobrant et imputant, quod profecturus populus, g
E«od.xi. 2; jussu Dei, vascula omnis generis et vestimenta acceperit ab
.ZEgyptiis, et sic abierit, ex quibus et tabernaculum factum est in
eremo, ignorantes justificationes Dei et dispositiones ejus, semet-
ipsos arguunt, sicut et presbyter dicebat. Si enim non in typica
profectione 'hoc consensisset Deus, hodie in vera nostra profec-
tione, id est, in fide in qua sumus constituti, per quam de numero
gentilium exemti sumus, nemo poterat salvari. Omnes enim nos
Luc. xvf.9. aut modica aut grandis sequitur possessio, quam ex mammona
iniquitatis acquisivimus. Unde enim domus in quibus habitamus,
et vestimenta quibus induimur, et vasa quibus utimur, et reliqua
omnis ad diuturnam vitam nostram 2ministratio, nisi ex his, quse,
cum ethnici essemus, de avaritia acquisivimus, vel ab ethnicis
parentibus aut cognatis aut amicis, de injustitia acquirentibus
percepimus? ut non dicamus, quia et nunc in fide exsistentes
acquirimus. Quis enim vendit, et non lucrari vult ab eo qui emit ?
Quis autem emit, et non vult utiliter secum agi ab eo 3qui vendit ?
Quis autem negotians non propterea negotiatur, ut inde alatur?
Quid autem et hi 4qui in regali aula sunt fideles, nonne ex eis
quse Csesaris sunt habent utensilia, et his qui 5non habent unus-
quisque eorum secundum 5suam virtutem prsestat? iEgyptii
6populi erant debitores non solum rerum, sed et vitae suse, prop-
ter patriarchae Joseph praecedentem benignitatem : nobis autem

1 Hoc. . .professione. Octo has voces
exVet. Cod. restituit Feu. quas et Vo. ha-
bet (adde Clab.). Sed, nisi me conjectura
fallit, pro professione Ugendum, profec-
tione, ita ut vera nostra profectio typicse
profectioni opponatur. Sic enim et initio
sequentis capitis ait: TJniversa enim
quse ex .^Sgypto profectio fiebat populi
a Deo, typus et imago fuit profectionis
Ecclesise, quse erat futura ex gentibus ;
quomodo et hoc loco subjungit: per quam
de numero gentilium exempti sumus.
Occamonem autem mutationis imperito
scribai prwbuere sequentia : id est, in fide
in qua sumus constituti ; ad quce profes-
sionem magis quam profeotionem quad-
rareputavit. Gr. Ar. omits the passage.
Cf. ^foSij, 4. 2. also the note of Mass.
8 Ab., Merc. II. miseratio.
8 Ab. quod.
4 Fidem Christ} ad iUustres usque
imperii Romani ordines et principes hoc
secuhpenetrasse, ex his manifestum. Gr.
6 non, suam. Both of these words are
omitted in the Clebm. MS.
6 Sc. Judaici.
 SPOLIATIO JEGYPTIORUM. 249
secundum quid debitores sunt ethnici, *a quibus et lucra et L™.lV-
utilitates percipimus i quaecunque illi cum labore comparant, his ^ss!
nos in fide cum simus sine labore utimur. xxx" 2'
2. 2 Ad hoc populus pessimam servitutem serviebat iEgyptiis,
quemadmodum Scriptura ait : Et cum s m potestatem exercebant fl0*- 1 13>
su3Hgyptii in filios Israel, et in odium eis adducebant vitam in
operibus duris, luto et latere, et omnibus operibus quce faciebant in
campis, per omnia opera quibus eos deprimebant cum "vi: et sedifi-
caverunt eis civitates munitas, multum laborantes, et augentes
eorum substantias annis multis, et per omnem modum servitutis,
cum illi non solum ingrati essent adversus eos, verum et universos
eos perdere vellent. Quid igitur injuste gestum est si ex multis
pauca sumserunt, et qui potuerunt multas substantias ■'habere si
non servissent eis, et divites abire, paucissimam mercedem pro
magna servitute accipientes inopes abierunt ? Quemadmodum si
quis liber, abductus ab aliquo per vim, et serviens ei annis multis,
o. as*. et augens substantiam ejus, post deinde aliquod adminiculum
consecutus, putetur quidem modica qusedam ejus habere, revera
autem ex multis laboribus suis, et 6ex acquisitione magna 6pauca
percipiens discedat, et hoc ab aliquo imputetur ei, quasi non recte
fecerit? ipse magis injustus judex apparebit ei qui per vim in
servitium fuerat deductus. Sic ergo sunt et hujusmodi, qui im- ^jjjjjf„
putant populo parva de multis raccipienti sibi ; et ipsis non impu-
tant, qui nullam gratiam ex merito parentum debitam reddiderunt ;
imo et in gravissimam servitutem redigentes, maximam ab eis
consecuti sunt utilitatem: et illos quidem non signatum aurum
et argentum in paucis vasculis, 8de suis laboribus, quemadmodum
prsediximus, accipientes, injuste fecisse dicunt ; semetipsos autem
(dicetur enim quod verum est, licet ridiculum quibusdam esse
videatur) ex alienis laboribus 9insigne aurum et argentum et

1 a, omitted in the Clebm. MS.
* Ad hoc, eis toOto, hactcnus, or ad-
hnc, which is in fact the reading of
Ebash., Gall., Feuabd., Abund. and
Mebc. ii.
' vi, twice, and Aigyplii, omitted in
the Cl. Ab. jEjyptii filios.
* Gbabe inserts suas from the Ab.
5 Clebm. exquisiiione.
s i\iya ^era\aSi>v dirAfli;.
VOL. II.
' Ab. accipient, and adds laboribus.
8 de suis laboribus, irapa rdv IStuv
■nrbvav, omitted Clebm., Voss., Mass.,
Stier. Ab. and Gb. retain the words,
and they have a parallel in the sequel.
9 insigne aurum, coined gold, in op-
position to non signatum aurum, that
had preceded : so Thucydides distin-
guishes &<rri/iov from (rlan/iov, in speak-
ing of the precious metals, II. 13.
16
 250 ^GYPTUS
lib. iv. Beramentum, cum mscriptione et lmagine Csesaris, m zonis suis
xlvi. 3. . . ' - °
GR^iv.xiiic. ferentes, juste se lacere dicunt.
x™-3 ? 3. Si autem et comparatio fiat Jnostra et illorum, qui justius m.268.
apparebunt accepisse ? utrumne populus ab ^Egyptiis, qui erant
per omnia debitores, an nos a Romanis et reliquis gentibus, et a
quibus nihil tale nobis debeatur? Sed et mundus pacem habet
per eos, 2et nos sine timore in viis ambulamus et navigamus quo-
cunque voluerimus. Adversus igitur hujusmodi aptus erit sermo
Matt. vu. 5. Domini : Hypocrita, dicens, exime primo trabem de oculo tuo, et
tunc sperspicies auferre festucam de oculo fratris tui. Etenim
si is qui tibi haec imputat, et gloriatur in sua scientia, separa-
tus est a gentilium coetu, et nihil est alienorum apud eum, sed
4et simpliciter nudus, et nudis pedibus, et sine domo in montibus
conversatur, quemadmodum aliquod ex his animalibus quae her-
bis vescuntur, veniam merebitur, ideo quod ignoret necessitates
nostrse conversationis. Si autem ab 5hominibus quse dicuntur
aliena esse participatur, et arguit typum eorum, semetipsum in-
justissimum ostendit, retorquens in se ejusmodi accusationem.
Invenietur enim aliena circumferens, et ea quse ejus non sunt,
Matt. vii. 1,2. concupiscens ; et propter hoc dixisse Dominum : Nolite judicare,
ne judicemini : in quo enim judicio judicabitis, judicabitur de vobis.
Non utique ut peccantes non corripiamus, nec ut his quse male
fiunt consentiamus ; sed ut Dei dispositiones non judicemus in-
juste, cum ille omnia juste profutura 6 providerit. Quoniam enim
sciebat nos de nostra substantia, quam ab alio accipientes habere-
luc. iii. u. mus, bene acturos, Qui enim liabet, inquit, duas tunicas, det ei qui
Matr.xxv. non habet: et qui habet escam, similiter faciat. Et, Esurivi enim,
Matt. vi. a et dedistis mi/ii manducare : et nudus fui, et vestistis me. Et, Cum
7facis eleemosynam, non sciat sinistra tua quid faciat dextra tua ;
et reliqua qusecunque benefacientes justificamur, velut de alienis
nostra redimentes : de alienis autem ita dico, non quasi mundus
alienus sit a Deo, sed quoniam hujusmodi dationes ab aliis acci-
pientes habemus, similiter velut illi ab iEgyptiis qui non sciebant
Deum, et per hsec ipsa erigimus in nobismetipsis tabernaculum
Dei: cum bene enim facientibus habitat Deus; quemadmodum

1 f. 1. nostri. 4 est, Cl., Vet., Mass., Stier., but

a per eos, et nos omitted in the Ae. Ar., Grab., etc. et.
as nos iu the Cl., per eos in the Voss., 6 Ar. omnibus.
and et nos in the Cod. Vet. of Feuard. • f. 1. viderit, Cl. venerit.
3 Ar. perspicis. 7 Clerm. facitis.
 SiECULI TYPUS. 251
Dominus ait : Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut hi, lib. iv.
quando ^fugati fueritis, recipiant vos in wterna tdbernacula. Quae- °x£k. iv?'
cunque enim cum essemus ethnici de injustitia acquisivimus, 4
hsec, cum crediderimus, in dominicas utilitates 2convertentes, justi- Luc- xtL 9
ficamur ; necessarie igitur hsec in typo prsemeditabantur, et taber-
naculum Dei ex his fabricatur : illis quidem juste accipientibus,
quemadmodum ostendimus ; nobis autem prseostensis 3in ipsis, qui
inciperemus per aliena Deo deservire.

CAP. XLVII.
Quemadmodum una et eadem populi profectio ex
JEgypto, et Ecclesice ex gentibus ostenditur.
Universa enim quae ex iEgypto profectio fiebat populi, a Deo
typus et imago fuit profectionis Ecclesiae, quae erat futura ex
gentibus : propter hoc et in fine educens eam hinc in suam hsere-
ditatem, quam non Moyses quidem famulus Dei, sed Jesus Filius
Dei in hsereditatem dabit. Si quis autem diligentius intendat his
quse a prophetis dicuntur de fine, et qusecunque Johannes discipu-
lus Domini vidit in Apocalypsi, inveniet easdem plagas universaliter »ev. xv. xvi.
accipere gentes, quas tunc particulatim accepit ^Egyptus. Talia
quaedam enarrans de antiquis presbyter, reficiebat nos, et dicebat :
" De 4his quidem delictis, de quibus ipsse Scripturse increpant
patriarchas et prophetas, nos non oportere exprobrare eis, neque
fieri similes Gham, qui irrisit turpitudinem patris sui, et in male-
dictionem decidit; sed gratias agere pro illis Deo, quoniam in
adventu Domini nostri remissa sunt eis peccata: etenim illos
dicebat gratias agere, et 5gloriari in nostra salute. De quibus
autem Scripturse non increpant, sed simpliciter sunt positse, nos
non debere fieri accusatores, non enim sumus diligentiores Deo,
neque super magistrum possumus esse, sed typum quserere. Nihil
enim otiosum est eorum qusecunque inaccusabilia posita sunt in
Scripturis."
1 fugati fueritis, a strange transla- be greater if the first were the plu. part.
tion for iKXlrijre. Possibly the trans- as in the Greek, e.g. . • V/i
lator ,read, iKTpdirrrre.
,r ' , It may . , be. ob-
, .2 AR.,butCL.,VET.,Vo.com>er«an<<a.
. , , „ _r V»
served,
. that. by a . shght
. varia lectw the , tn
. mmu,
. . Ar.,
. Grab., omitted .. . , Cl.,
Synac version might be made to ex- yoss Mass Stier
press either deficU or fugati; the word 4 Cl>j V08B. deeUdem delietie; Ar.
we read is i^X^defiat, but ^V^O ^ m quidem> where m represent8
wouldbe/«sra/i;andthesimilaritywould 5 Cl., Vobs. glorificari.
16—2
 252
LIB. IV.
xlviii. 1. CAP. XLVIII.
GR. IV. 11.
MASS. IV.
xxxi. 1. Ostensio generationis Lot ex Jiliabus suis.
Gen. xix.M, 1. Quemadmodum et Lot, qui eduxit de Sodomis filias suas,
quse conceperunt de patre suo, 1 et qui reliquit in 1 circumfinio uxorem
suam statuam salis usque in hodiernum diem. Etenim Lot non
ex sua voluntate, neque ex sua concupiscentia carnali, neque sen-
sum neque cogitationem hujusmodi 2operationis accipiens, 3consum-
Gen. xix. 33. mavit typum. Quemadmodum Scriptura dicit : Et intravit major o. 354.
Gcn. xix. 35» ' m m . , _
nata, et dormivtt cum patre suo nocte tlla : et non scimt Lot cum
dormiret illa, et cum surgeret. Et in minore 4autem hoc idem :
Et non scivit, inquit, cum dormisset secum, nec cum surrexisset. m. 269.

Gen "ed"' eiSoTOS tov 5 AtoT, ftr/Se rjSovrj SovAeucravTOS, oiKOVo/xla

Halioix eoll ' "\ - tt i «> « / % i x f i * ^ , «
ms. Coin- eirereAeiTO, 01 rjs ai ovo o-vvaywyai airo evos Kat tov avTOv
waTpos TeKvoiroirjaaftevai efirjvvovTO avev erapKOS rjoovris. KJv
yap r)v aXXos ovSeis cnrep/xa ^wtikov koI TeKvwv eTriKapmav
Svvdfievos Sovvai avTats, KaOws yeypairTaf

Nesciente igitur homine, neque libidini serviente, dispensatio per-

ficiebatur, per quam duae filise, 6id est duse synagogse, ab uno et
eodem patre in sobolem 'adoptatse significabantur sine carnis
libidine. Nec enim alter erat aliquis qui semen vitale et filio-
Gen.xix.31, rum fructum posset dare eis, quemadmodum scriptum est: Dixit
autem major ad minorem: Pater nosier senior est, et nemo
est super terram qui intret ad nos, 8ut oportet omni terrce:
veni, potionemus patrem nostrum vino, et dormiamus cum eo, et
suscitemus de patre nostro semen. Illse quidem filise secundum
simplicitatem et innocentiam putantes universos homines periisse,
quemadmodum 9et Sodomitas, et in universam terram iracundiam

1 et, Cl., Voss. ibid. circumfinio; 7 adoptatce, a term taken de re rus-

Ar., Gbab. confinio.
8 operationis, Ab., omitted Cl., Vo.
3 sed, Ab., as though a finite verb
had preceded.
4 autem is added from the Clbbm.
MS. /col h vewrCpq, Si airrb tovto.
5 The translation indicates avffpw-
tov, altered in the Catena.
6 id est duce synagogce, a marginal
gloss.
tica, referring to the engrafting of sci-
ons; hence in the sequel he speaks of
the two daughters as fructificantes. As
scions they had been engrafted on the
paternal stock, and bore fruit accord-
ingly.
8 ut oportet : juxta morem would bet-
ter express u>s Kad^Kei.
3 et addedfrom Ab. and Mebc. n.
 LOT. 253
^Dei Bupervenisse, dicebant hsec. 2Quapropter et ipsse excusa- LJ^Y"
biles sunt, arbitrantes se solas relictas cum patre suo ad conserva- MAss.viv.'
tionem generis humani, et propter hoc circumveniebant patrem. XXX1' 2'
Per verba autem earum significabatur, neminem esse alterum qui
possit filiorum generationem majori et minori synagogse praestare,
3 quam Patrem nostrum.
2. Pater autem generis humani Verbum Dei : quemadmo-
dum Moyses ostendit dicens : Nonne hic ipse Pater tuus 4qui Deut.xxxu.6.
possedit te, et fecit te, et creavit te? Quando igitur hic vitale
semen, 6id est, Spiritum remissionis peccatorum per quem vivifi-
camur, efludit in humanum genus ? nonne tunc 6cum convescebatur
cum hominibus, et bibebat vinum in terra? Venit, enim inquit, Filius Matt 19-
Hominis manducans et bibens : et cum recubuisset obdormivit, et
7somnum cepit. Quemadmodum ipse in David dicit : Ego dormim Ps- 6-
et nsomnum cepi. Et quoniam in nostra communicatione et vita hoc
agebat, iterum ait : Et somnus meus suavis mihi/actus est. Totum Jer- xxxi- ^6-
autem significabatur per Lot, quoniam semen patris omnium, id
est, Spiritus Dei, per quem facta sunt omnia, commixtus et unitus
est 8 carni, hoc est, plasmati suo : per quam commixtionem et
unitatem duse synagogse, id est duae congregationes, 9fructificantes
l ex patre suo filios vivos vivo Deo. Et cum hsec fierent uxor

1 Dei, missing in the Clebm. and
Vosb. MSS., which also omit quam Pa-
trem nostrum, below.
3 Post Irenceum easdem excusat Ori-
yenes liis verbis : Audierant in fine sae-
culi terram et omnia elementa ignis
ardore decoquenda. Videbant ignem,
videbant sulphureas flammas, yidebant
cuncta vastari, matrem quoque suam
videbant non esse salvatara. Suspi-
cate sunt tale aliquid factum, quale in
temporibu8 audierant Noe, et ob repa-
randam mortalium posteritatem solas se
esse cum parente servatas. Kecuperandi
igitur humani generis desiderium sumunt.
Et quamvis grave eis videretur crimen,
furari concubitum patris ; gravior tamen
videbatur impietas, si humanse posteri-
tatis spem, servata castitate, delerent.
Patris moastitiam vel rigorem vino mol-
liunt et solvunt : singulis ingressae noc-
tibus, ungulse suscipiunt ab ignorante
conceptum. Ultra non repetunt, non
requirunt. Ubi hic libidinis culpa? ubi
incesti crimen arguitur? quomodo da-
bitur vitio, quod nou iteratur in facto ?
Ab hac Oingenis senlentia non recedunt
Chrysostomus, Theodoretus, et Ambrosius,
lib. n. de Abraham. Fbuakd.
3 qnam P. n. omitted Cl., Voss.
4 possedit te, LXX. iKr^card ae,
i. e. possessed as a father his son,
by generation. See p. 157, n. 5.
5 id carelessly omitted in the Cleem.
copy. The words next following seem
to confirm the reading commutatio above,
p. 131, n. 8.
6 Ar. tunc conversabatur.
7 Cleem. somnium in both places.
8 carni hoc est, omitted in the Ar.
from recurrence of the latter word.
9 fructificantes ex. Clerh. justifi-
catce. The term awayoryri is a synonym
ofecclesia; sce p. »a, andi7, n. i. id cst
duce congregationes, may be safely refer-
red to the margin.
 254 BINA TESTAMENTA
lib.iv. ^remansit in Sodomis, jam non caro corruptibilis sed 2statua salis 0.355.
MAssf nr' semPer manens, et 3per naturalia ea quse sunt consuetudinis
xxxii- hominis ostendens, quoniam et Ecclesia, quse est sal teme, subre-
Mattv. i& ijgta est ;n Confinio terrse, patiens quse sunt humana: et dum
ssepe 4auferuntur ab ea membra integra, perseverat statua salis,
quod est firmamentum fidei, firmans et prsemittens filios ad Patrem
ipsorum.

CAP. XLIX.
Ostensio unum et eundem esse Deum Patrem nostrum et
illorum.
1. Hujusmodi quoque de duobus Testamentis 5senior Apos-
tolorum discipulus disputabat, ab uno quidem et eodem Deo
utraque ostendens. Nec 6enim esse alterum Deum prseter eum
qui fecit et plasmavit nos, nec firmitatem habere sermonem eorum
qui dicunt aut per angelos, aut per 6aliam quamlibet virtutem,
aut ab alio Deo factum esse hunc mundum qui est secundum nos.
Si enim semel quis transmoveatur a factore omnium, et 7concedat
ab aliquo altero, aut per alium factam conditionem quse 8est
secundum nos, multam incongruentiam et plurimas contradictiones
necesse est incidat hujusmodi : ad quas nullas dabit rationes,
neque secundum verisimile, neque secundum veritatem. Et prop-
ter hoc hi qui alias doctrinas inferunt, abscondunt a nobis quam
habent ipsi de Deo sententiam, scientes 9quassum et futile doc-
trinse suae, et timentes ne victi salvari periclitentur.
1 Ar. remanscrat, 6 Senior Apostolorum discipulw : this
3 Statua salis semper manens. Ita can hardly be the same presbyter men-
et Clemens Kom. in Epist. ad Co- tioned c. XLIII. who was only a hearer
rinth. memorat (rrfjkrjv dX6s tois rrfi of those who had heard the Apostles.
ripApas raorns. Atque ex Judans Jo- Iren^us may here mean the venerable
sephus, lib. I. A nliq. cap. 1 2, de eadem martyr Polycarp, bishop of Smyrna.
Balis statua scribit : iardpiKa 5£ avr-qv ■ 6 enim, aliam, inserted from the Ar.
tri yap Kal vvv Siapjvei. GRABE. 7 Ar. inserts cum, perhaps Sre read
3 per naturalia, i.e. 5t' ip.p.7]voppolas. by Tr. for 7ro7-e, answering to semel, irore.
Cf. Carm. de Sodoma, inter op. Tertul. 8 Ar. sit.
et Ctpr. 9 The MSS. differ here in a remark-
Dicitur et vivens, alio jam corpore, sexus able degree. The reading followed by
Muniiicos solito dispungere sanguine menses. Massuet and taken from the Clerm.
4 The same poem says that the pillar MS. is adopted in the text ; the Voss.
of salt was indestructible : MS. has quassum et fictile; the Arund.
Quin etiam si quis mutilaverit advena formam, has casum et ruinam, which is the read-
Protinus ex sese suggestu vulnera complet. ing preferred by Grabe, with the addi-
 AB EODEM PATRE SANCITA. 255
2. Si autem credat quis unum Deum, et qui Verbo omnia l^iv
fecit, quemadmodum Jet Moses ait: Dixit Deus, fiat lux, et ^s!j-, lii.
MASS. IV.
facta est lux ; et in Evangelio legimus : Omnia per ipsum facta xxxli. 1.
sunt, et sine ipso factum est nihil; et Apostolus Paulus similiter : JjJ£,Lf
M.270. Unus Dominus, una fides, unum baptisma, mus Deus et Pater2, fphes- 1T- *■
qui est super omnes 3etper omnia, et in omnibus nobis; hic primo erit
tenens caput, ex quo totum corpus compactum et connexum et per
omnemjuncturam subministrationis in menrnra uniuscujusquepartis,
incrementum corporis facit, in cedificationem sui in caritate. Post
deinde et omnis sermo ei constabit, si et Scripturas diligenter
legerit apud eos qui in Ecclesia sunt presbyteri, apudquos est
,? Apostolica doctrina, quemadmodum demonstravimus. Apostoli
enim omnes duo quidem Testamenta in duobus populis fuisse
docuerunt: unum autem et eundem esse Deum, qui disposuerit
utraque ad utilitatem hominum, secundum 4 quod Testamenta da-
bantur, qui incipiebant credere Deo, ex ipsa demonstravimus
Apostolorum doctrina in tertio libro : et quoniam non otiose, nec
frustra, 5aut ut obvenit, datum est prius Testamentum; sed illos
quidem quibus dabatur, in servitutem Dei 6concurvans ad utili-
tatem eorum, non enim indiget Deus ab hominibus servitutem,
typum autem ccelestium ostendens, quoniam nondum poterat homo
per proprium visum videre quae sunt Dei : et imagines eorum
quse sunt in Ecclesia prsefigurans, ut firma ea quse secundum nos
est fiat fides, et prophetiam futurorum continens, ut disceret
homo prsescium esse omnium Deum.
tion of quasi before casum. But this The entire passage would read off in
word together with casum indicates Greek, tva Si /col rbv afrrbv ttvat Oebv,
quassum ; and if we admit this it will be rbv StartBivra t&s an<por4pas els rb twv
difficult to assign a reason for rejecting avBpiSitrav ixplXiixov, (xaS' S iSdB-naav al
the remainder of the Clkbmont reading, SiaBjicai,) twv /ieW6vTuv Tto-rivew els
especially since it returns with a na- rbv Qebv. Ar. reads quod.
tural ease into the Greek yivuaicovTcs rb s Ae. omits aut, and frustra may
io-rarov Kal (IkoXov tov 86y/j.aTOS airrwv. have been marginal, e. g. oi Kevws, oiSi
1 et. Cl., Voss., but Ab. ipse. tvxovtws.
* omnium, found in the Voss., was 6 concurvans. Massuet's reading
added no doubt from the sacred text. extracted from the Clebm. MS., which
There is no other MS. authority for the has concurrans with e written above ;
word, and it is cancelled. the Ab. and other MSS. concurrens, but
* et p. o. Ab. but not in Cl., Voss. the word can make no sense. avyKip.ir-
4 Massuet reads stcundum quos, on twv would be expressive of those who
the sole authority of the Clebm. copy, were brought under the law, as the neck
but it is difficult to see the antecedent. of the steer is bent to the yoke.
 256 JUDICIUM IN JUD^ffiOS
LIB. IV. I.
OB. IV. liii.
CAP. L.
Quis est spiritalis discipulus, qui judicat quidem omnes,
ipse autem a nemine judicatur : et qui sunt qui
judicantur.
Quemadmodum judicabuntur gentes.
Quemadmodum judicabuntur Judcei.
Ostensio quoniam duos adventus Christi prophetce
annuntiaverunt.
Talis discipulus 'spiritalis vere recipiens Spiritum Dei, qui ab g. 356.
initio in universis dispositionibus Dei adfuit hominibus, et futura
icor.ii. 15. annuntiavit et prsesentia ostendit et praeterita enarrat, judicat
quidem omnes, ipse autem a nemine judicatur. Nam judicat
Bom. i.21. gentes, creaturw rnagis quam Greatori sermentes, et reprobabili
mente universam suam operationem in vanum consumentes. Ju-
dicat autem etiam Judseos, non percipientes verbum libertatis,
neque volentes abire liberos, cum habeant prsesentem liberatorem ;
sed intempestive extra legem servire simulantes nihil indigenti
Deo, et Christi adventum, quem propter salutem hominum fecit,
non cognoscentes, neque intelligere volentes, quoniam duos ad-
ventus ejus omnes annuntiaverunt prophetse: unum quidem, in
Esai. liii. 3. quo horao in plaga factus est, sciens ferre imbecillitatem, et in
Zach. ix. 9.
Ps. cxvii. 22. pullo asinse sedens, 2et reprobatus lapis ab redificantibus, et sicut
Esai. liii. 7-
Exod.xvu.11. ovis ad victimam adductus, et per extensionem manuum dissolvens
Esai. xi. 12. quidem 3 Amalech ; congregans autem 4dispersos filios a terminis
terrse in ovile Patris, et 5recommemoratus mortuorum suorum qui
ante dormierant, et descendens ad eos, uti erueret eos6; secun-
MaUvV3- ^um au*em» m au0 suPer nubes veniet, superducens diem quse est
Esai.xi.4. sicut clibanus ardens, et percutiens terram verbo oris sui, et
etMatt
Luc.iii.iii.i2,17. spiritu
r per labia , sua interficiens impios,
. . et ventilabrum
., . in
, manu
habens, et emundans aream suam, et tnticum quidem m horreum
colligens, comburens autem paleas igne inexstinguibili.

1 Ar. vere spiritalis recipiem. 6 The words et lalvaret eos, wanting

a et inserted from the Akund.
3 Ab. omits guidem. Cf. Just. M.
D. c. Tryph. § 91. Baknab. Ep. § 12.
4 Ak. and Voss. insert et.
6 recominemoratus. See p. 108, n. 7.
in the Cl. and Voss. MSS., but in-
serted by Gbabe from the Ab., are here
oancelled. They are a manifest gloss
on erueret, the translator's faulty ren-
dering of tKpir\Tai.
 ET MARCIONITAS. 257

CAP. Ll. LIB. IV. !i. 1.

OB. IV. lvli.
MASS. IV.
Quemadmodum judicabuntur qui a Marcione sunt. xxxiii. 2.

Quomodo judicdbuntur hi qui sunt a Valentino, et re-

liqui Gnostici.
0.357.'- 1. Examinabit autem et doctrinam Marcionis, quomodo ac-
cipiat duos deos esse, infinita distantia separatos ab invicem? Vel
quemadmodum bonus erit, qui alienos homines abstrahit ab eo qui
fecit, et ad suum advocat regnum? et quare bonitas ejus 'deficit,
non omnes salvans? et quare circa homines quidem bonus videtur,
in ipsum autem qui fecit homines injustissimus, auferens ab eo
quae sunt ejus ? Quomodo autem juste Dominus, si alterius patris
exsistit, hujus conditionis quse est secundum nos, accipiens pa- Matt.xxvi.26.
Marc. xiv. 22.
nem suum corpus esse confitebatur, et 2temperamentum calicis etLuc. xxii. 19,
1 Cor. xi.
suum sanguinem confirmavit? Et quare se Filium Hominis confi- 23,24.
tebatur, si non 8eam quae ex homine est generationem sustinu-
isset? Quemadmodum autem et peccata nobis dimittere poterat,
quse nostro debeamus factori et Deo? 4Quomodo autem et cum
1 Ab. defecii. aqua miscetur, Christo populus adunatur,
1 temperamentum. ito! rb Kp&pa tov et credentium pleis ei in quem credidit
rorriptov. The mixture of water with copulaiur et compingitur. Qjua copulaiio
the wine in the Holy Eucharist was the et conjunctio aqu<v et vini sic miscetur
universal practice of antiquity, cf. 397 G. in calice Domini, ut commixtio illa non
So Just. Mabt. in his longer Apology, possit ab invicem separari. Ep. ad Co2c.
dpros irpociptpfTai, Kal olms Kal ilSup. LXIII. 5, Vind. Cath. III. 389. In a true
§ 67. Vind. Cathol. iii. 169. Ambbose and literal sense, the priniitive Church
says the same, de Sacr. rri. 1. The taught that by a faithful reception of
wine signifying the mystical Head of the the Holy Sacrament, We dwell in Christ,
Church, the water the body ; so S. Ct- and Christ in us; we are one with Christ,
PBIAN says, Videmus in aqua populum and Christ toith us. The same custom
intelligi, in vino vero ostendi sanguinem obtained also with our Saxon fore-
Christi. Quando autem in calice vino fathers : so JElfbio,
HiOige bec beodap pat man ge- Libri sancti prsecipiunt, ut cum
mamge waeter to pam wine pe to husle vino Eucharisti» immisceatur aqua,
sceal. forSan pe pat wseter hsefS aqua enim significationem habet ple-
pses folces getacnunge swa swa pat bis, et vinum sanguinis Christi, et hac
wtn Cnstes bludes ; and forSf ne de causa neutrum horum ofFeratur un-
sceal naper butan oSrum beon geof- quam per se, in Sacra Missa ; ut sit
frod set paere halgan msessan. pat Christus cum nobis, et nos cum Chri-
Cnst beo mid us and we mid Cnste. sto, cum menibris Caput, et cum Ca-
pat heafod mid pam hmum and pa pite membra.
lima nud pam heafde ; Vindex Catholicus, in. 355.
3 Clebm. etiam, and xol would be by 4 Tebtull. de Carne Chr. 5, c. Marc.
no means superfluous. rv. 40—43.
 258 JUDICIUM IN GNOSTICORUM GREGES
lib.iv. caro non esset, sed 1 cum pareret quasi homo, crucifixus est, et 2e
^asI iv'L la*ere ^118 puncto sangujs exiit et aqua? Quod autem 3corpus se- m. 271.
xxxiii- 3- pelierunt sepultores ? et quid illud erat quod surrexit a mortuis ?
joh. xht. 34. 2. Judicabit autem et eos qui sunt a Valentino omnes,
4quia lingua quidem confitentur unum Deum Patrem, et ex hoc
omnia; ipsum autem qui 5fecit omnia, defectionis sive labis fruc-
tum esse dicunt: et unum Dominum Jesum Christum Filium Dei
similiter lingua confitentes, propriam quidem emissionem sen-
tentia sua Unigenito donantes, propriam vero 8Verbo, et alteram
Christo, alteram vero Salvatori; ita ut secundum eos dicantur qui-
dem omnia esse quasi unum, unumquemque autem ipsorum sepa-
ratim intelligi, et propriam habere emissionem, secundum suara
conjugationem.
3. 'Linguas itaque eorum videlicet solas in unitatem ces- g. ase.
sisse; sententiam vero eorum et sensum quse profunda sunt
scrutari decidentem ab unitate, 8incidere in multiforme Dei judi-
cium, cum de his quae sibimetipsi adinvenerunt, interrogabuntur a
Christo : quem et postea natum quam Pleroma ^Eonum dicunt, et
emissionem ejus post diminutionem sive defectionem, et propter
eam passionem quse facta est in Sophia, 9semetipsos obstetricatos
esse affirmant. Accusabit autem eos Homerus proprius ipsorum
propheta, a quo eruditi talia invenerunt, ipso dicente haec: wIni-
micus est enim ille mihi similiter atque fores inferorum, qui aliud
quidem abscondit in corde suo, aliud autem enarrat. Judicabit
autem et vaniloquia pravorum Gnosticorum, Simonis eos 11 Magi
discipulos ostendens.
1 f. L compareret, cf. Ind. Latinitat. 9 abrobs paiwva/ibtvs Siape^aiovvrai.
3 e omitted in the Clerm. copy, and Cf. 1. 1 1 1, the well-known Socratic term.
the original possibly ran, Kal vvyelo-ns 10 'Exfybs yap poi Ktlvos bjuos dtiao ml^o-iv
avrov rrjs 7rXei»pas. *Os x*TePovlt*v KtvOeiivi $peo~iv, aXAo&kpd&u
3 Ar. alone omits corpus. H- i*- 312-
4 Clerm. quidem quia lingva, over- Homer was the high traditional
looking the apodosi». authority to which philosophy continu-
6 An.fecerii. Cf. I. 163. I. ally appealed ; hence, though on very
6 Verbo omitted in the Ab. different grounds, "Homer was to anti-
7 linguas ilaque, &c, abr&v otr t&s quity, not at all unlike what the Bible
yXiirras SrjKov6ri pJ>vas eis h&rrrra /ce- is to us." Botler, H. Ph. I. Lect. iv.
X^prjKt-vai, tt\v Se yvibp.rjv avrwv Kal p. 294.
v6r\aai, Ttf tyrreiv ra pddr/, &<p' th>6nrros 11 See I. 219, 3. Both the Cl. and
Kararreaobaas, <p8dcrai, k.t.X., where the Arund. copies for Magi read magis.
interpreter read t6 irrreiv, and (coTOire- The latter is notedby Grabe, theformer
aovaav, in his copy. is overlooked by Massuet.
8 et is required.
 ET EBIONITAS. 259
LIB.IV. lii.
1.
OB. IV. lix.
K, Q, MASS. IV.
60). Vp . xxxiii. 4.

Quemadmodum judicabuntur Ebionitce.

Quemadmodum judicabuntur qui putative dicunt Do-
minum apparuisse.
Quemadmodum judicabuntur pseudoprophetce.

I. ANAKPINEI Se k<xi rovg 'JlBiwvovs' ttws SvvavTai £heod-

1 Dial. il.
trwQrjvai, 1 « fxr) 6 Qebg rjv 6 rr)v crwrriplav avTwv eiri yrjg ps^Kui°i2.
epyatrd/xevog ', rf irwg avQpwirog ^wprjirei elg Qeov, ei fxr) 6 Qeog
e^wprjOtj etg avQpwirov ;

CAP. LII.
1. Judicabit autem et Ebionitas: quomodo possunt salvari,
nisi Deus est qui salutem illorum super terram operatus est ? Et
2quemadmodum homo transiet in Deum, si non Deus in hominem ?
2Quemadmodum autem relinquet mortis generationem, si non 3in
novam generationem mire et inopinate a Deo, in signum autem gat vu. m,
salutis, datam, quae est ex Virgine per fidem regenerationem?
Vel quam adoptionem accipient a Deo, permanentes in hac
4genesi, qufe est secundum hominem in hoc mundo? Quomodo
autem plus quam Salomon, aut plus quam Jona habebat, 5et Mattxu. 41,
Dominus erat David, qui eiusdem cum ipsis fuit substantise? Matt. xxii.
_ , . ; .... . 43,exPs.cix.
Quomodo autem 6eum qui adversus homines fortis erat, qui non jjatt|xii29
solum vicit hominem, sed et detinebat eum sub sua potestate, de- |J L2jc- ™-
vicit, et eum quidem qui vicerat vicit, eum vero qui victus fuerat
hominem dimisit, nisi superior fuisset eo homine qui fuerat victus?
Melior autem eo homine qui secundum similitudinem Dei factus

1 Compare the fragment from the el /iAXOjUex irore KaSapus ti etffeoffai

same dialogue of Theodobet, p. 100.
1 Cl., Ar., but Grabk quomodo.
* Gbaue suspects the loss of some
words, and Mabsuet supplies transiet
from the preceding sentence; but the
Greek may have been, t£s 5i awaWd-
ferat rijv tov davdTov yhfeaiv, el fiij irapa
tijk Kau^iv yevefftv, k.t.\., and cf. Plato,
AwaWaKTiov tou owp,aTos, Phado. 66. D.
4 Contrast with this the KaBapk yev-
vr/o-n mentioned p. ^03.
5 See p. 1 10.
• The Cod.Vet. of Feuard.,Voss.,
and Clerm. omit eum, but it had been
absorbed very evidently in the preceding
syllable. The Ab. has it.
 260 JUDICIUM IN DOCETAS
lib. iv. hl est, et prsecellentior quisnam sit alius nisi 1 Filius Dei, ad cujus
M^ssfiv.' similitudinem factus est homo? Et propter hoc 2in fine ipse
xxxiii. 5. ostendit similitudinem, Filius Dei factus est homo, antiquain plas- g.
mationem in semetipsum suscipiens, quemadmodum 3ostendimus
in eo libro qui est hoc superior.
2. Judicabit autem et eos qui putativum inducunt. Quem-
admodum enim ipsi vere se putant disputare, quando magister
eorum putativus fuit? 4Aut quemadmodum firmum quid habere
possunt ab eo, si putativus et non veritas erat? Quomodo autem
ipsi salutem vere participare possunt, si ille, in quem credere se
dicunt, semetipsum putativum ostendebat? °Putativum est igitur,
et non veritas, omne apud eos: et nunc jam quseretur, ne forte
6cum et ipsi homines non sint sed muta animalia, hominum
umbras apud plurimos 7proferant.
3. Judicabit autem et pseudoprophetas, qui non accepta a Deo
prophetica gratia nec Deum timentes, sed 8aut propter vanam
gloriam, aut ad quaestum aliquem, aut et aliter secundum opera-
tionem mali spiritus, fingunt se prophetare, mentientes adversus
Deum.

1 Quod hic obscure innuit, id clare rbv wewovOiyat, avrol t6 Sotceiv 6ures.
lib. V. (cap. I, in fine) explicat : ncmpe 8 cum, omitted in the Clebm. copy.
ad imaginem Verbi Dei, humanam natu- 7 Geabe reads preeferant, from the
ram olim assumturi, Deum db initio ef- abbreviation of the Ab. MS. Massuet,
formasse hominem, cum dixit : Faciamus from the Cod.Vet., Clebm.,Voss., per-
hominem ad imaginem ct similitudinem ferant. The earlier editions, and Mebo.
nostram. Sic et Tert. Bes. C. : Quodcun- II. MSS. have proferant, which is pre-
que, inquit, hujus hominis exprimebatur, ferred, not because it makes the best
Christus cogitabatur homo futurus. Con- sense of the Latin, but because the ab-
sentit et Obisenes Homil. L in Genes. breviate form may be variously read,
his verbis : Quaa ergo est alia imago Dei, and proferant is most likely to represent
ad cujus imaginis similitudinem factus the Greek original ; e.g. t&s tCsv avdptli-
est homo, nisi Salvator noster, qui est pri- irwv <wtas /coto toos Tr\elovs Tepupipovai.
mogenitus omnis creaturse ? &c. Feuabd. [Int. 1. irpo<pipovcrC\.
a els tAos. Rendered infine, V. i. 8 aut propter vanam gloriam, aut ad
The Clbbm. copy (unnoticed by Mas- qucestum, the two impulsive principles of
SUET) also has this reading. Al. finem. all false prophets ; it is useless to apply
3 Pp. 87, 88, 95. a characteristic to any pingle section
* Aut, lost in the preceding word in that belongs equally to all. It seems
the Clebh. more probable, however, that the Mar-
5 Omnia in imagine urgent, plane et cosians mentioned elsewhere should be
ipsi imaginarii Christiani. Tebt. c. Val. intended here, than the Montanists, as
i~. Similarly S. Ignatius ad Smyrn. Grabe imagines, of whom Iben^us is
§ 3, "k-nsTol rwes \iyov<ri t6 doneiv ai- otherwise silent.
 ET SCHISMATICOS QUOSCUNQUE. 261

LIB. IV. 1UL

Ke<f>. vy. gr. iv. lxtt.
» ' MASS. IV.
Quemadmodum judicabuntur qui schismata operantur,
et omnes qui se segregant ab Ecclesia: et quemad-
modum omnia constant ei qui est Ecclesiasticus.
M. 272. I. ANAKPINEI Se KCU 1 TOVS TCt OTYtV/iaTa epyaTofle- E. Parallel.
\ » - ~ r\ ~ ■> ' \w« ■» N \ Joh. Damasc
vouc, Kevovs ovTas tijs tov Ueou ayairrjs, Kat to totov AvatTeXes Jjj^Hjj|™
o. 380. 07CO7roi7j>Tac, aXXa yu^ t^v evwatv Trjs eKKAr/alas' Kal Sta
fitKpas Kat 3 TV)(ovcras aWias to fieya /cat evSo^ov awfia tov
XpicrTov Teftvovras Kat StatpovvTas, /cat oaov to eV' avTOts,
avatpovvTas' tovs etpr)vtjv 3\a\ovvTas Kat TroXefiov epyafy-
fievovs, d\ri6ws StvXl^ovTas tov Kwvwira tov Se KdfjLijXov KaTa-
irlvovras. OuSefj.la Se TtjXiKavrt] SvvaTat irpbs avTwv *KaTop-
6wcris yeveadat, r)\lKt/ tov a^tafiaTOS eaTtv t) /3\df3ti' . . .
irdvra . . . avveaTt/Kev s ets eva Oebv nravTOKpaTopa, e£ ov tci
irdvra, vlaTts oKoKKtjpos' koi ets tov Ylbv tov Qeov '\tiaovv

CAP. LIII.
1. Judicabit autem et 'eos qui schismata operantur, qui
sunt inanes, non habentes Dei dilectionem, suamque utilitatem
potius considerantes quam unitatem Ecclesiae : et propter modicas
et quaslibet causas magnum et gloriosum corpus Christi conscin-
dunt et dividunt, et quantum in ipsis est, interficiunt: pacem
loquentes et bellum operantes: vere liquantes culicem et came-
lum transglutientes. Nulla enim ab eis tanta potest fieri 4correctio, **»"• xxm.
quanta est schismatis pernicies. Judicabit autem et omnes eos
qui sunt extra veritatem, id est qui sunt extra Ecclesiam : ipse
autem a nemine judicabitur. Omnia enim ei constant : et 8in
unum Deum omnipotentem, ex quo omnia, 5fides integra; et in
1 Omissam particulam copulativam, ivi/iara Tvxivra in the Greek. rvxoi-
Kal, posui in locum tO 6etov, quod Da- tras, without the article, was mistaken
matcenus ad sensum complendum adjecit; for ? iif/oiaas, the reading of the various
but Ar. omits et, and may not Deus editions.
have been absorbed in eos! Cf. the pre- 3 XaXoCpTas. See 160, 6, and 161, i.
ceding letter M. 4 Ar. correptio ; V08B. correptionem.
* The true reading, as Grabe ob- 5 Clerm. and Ar. and every other
Berves, is manifestly rvxpiaas: thus, oix MS. omit in, and for fides, the former
6 Tvxio' kIvSwos, is rendered non quod- reads fide. The reader may note another
libet periculum, V. XXX. ; and near the clear enunciation of faith in the Holy
samc place, nomina qitalibet, answers to Trinity.
 262 IN ECCLESIA FIDES

lib.iv.iui. Xpiarbv t6v K.vpiov t)fiwv, §i ov to. iravTa, Kai Tag otKovofiias
Gmass'iv'' ovrov, oV wv avOpwirog iyivero 6 Yibg tov Qeov, -Treiafiovt)
xxxiii. 7« /3e/3at'a- Kat eig to TLvevjua tov Qeov, . . . to Tag oiKovofilas
TLaTpog Te Kal Yiov 1 aKtjvofSaTOVv fca0' eKaaTtiv yeveav iv
Toig civOpunroig, Kadiog fSovXerai 6 TLartjp.
2. ^Tvwaig a\t]dt)g, r) twv cnroaToKwv SiSa^tj' Kal to
apyaiov T>jg iKKXtjaiag avaTtj/xa KaTa. iravTOg tov Koafiov

Filium Dei Christum Jesum Dominum nostrum, per quem omnia,

et dispositiones ejus, per quas homo factus est Filius Dei, sen-
tentia firma, 3quse est in Spiritu Dei, qui prsestat agnitionem veri-
tatis, qui dispositiones Patris et Filii exposuit, secundum quas
aderat generi humano, quemadmodum vult Pater.
2. Agnitio vera est Apostolorum doctrina : et antiquus Ec-
clesise status in universo mundo : et character corporis Christi
secundum successiones episcoporum, quibus illi eam quse in uno-
quoque loco est Ecclesiam tradiderunt, quse pervenit usque ad nos o. 36i.
4 custodita sine fictione 5scripturarum 6tractatione 'plenissima, neque

1 Cf. xal icrKrjvoicrev b> r)/uv. Joh. i.14.
a Iken^eus here supplies certain
highly valuable, though not altogether
full notes of the Church, embracing as
they do union with the Church of God,
from the earliestages, and union with the
bodyapostolicof Chrisfs Church, eviden-
ced, in the episcopal succession ; the safe-
guard ofacreed derived from them; and in
the one consistentinterpretation of Scrip-
ture inherited from the beginning from
the Apostles. yvwcris aXijdrjs is the true
knowledge of God imparted to the Church
of the Patriarchs and to the Church of
Christ, in such measures as were capable
of being assimilated ; and this know-
ledge is inseparable from the divinely
established regimen of the body of
Christ, Kara. cUaSoxV t&v irrusKbrruiv ;
but since heretics make their appeal to
Scripture, the Church has an antecedent
prescript claim to a traditional rule of
faith, subsisting from the beginning,
&veu Trjs ir\dcreci)s tCiv ypacpwv crrrodSacrfia
KardrrXeov, sine fictione Scripturarum
tractatio plenissima ; also in a trans-
mitted verity of interpretation of Scrip-
ture. In the Church CathoUc therefore
there is dvev tov f^eiSovs ivdyvucris, lectio
s-ine falsatione, /cal /ca-ra ras ypacpks (k-
8ecris (vvopos, secundum Scripturas expo-
sitio legitima. Above all she possesses
inherently t6 i^atperov tt)s dydrrrjs X"*"
picrpa, whereby her children are made
one with God in sacramental acts of
love and devotion, and most truly one
with man in an unwearied exercise of
the charity that never faileth.
3 The translator for Kal read r), ef-
fectually marring the passage.
4 custodita : the Arund. reading is
followed, as far preferable to that of the
Clerm., Voss., and Cod. Vet. of Fec-
ARD., custoditione; Mero. I. custoditio.
5 sine fictione scripturarum, simply
wriiings, marking the purely traditional
character of the Regula Fidei.
6 The Creed is here meant, the com-
pleteness of which is set forth in very
similar terms at the end of I. iii. Clem.
Al. Strom. VI. 15, identifies the rrapa-
8r)Kn committed to Timothy, I. vi. 10,
 ET CARITAS. 263
additamentum neque ablationem recipiens, et lectio sine falsatione, UB- *v- >"'•
et secundum Scripturas expositio legitima et diligens, et sine Gmass.' iv'.1'
periculo et sine blasphemia: et 'prsecipuum dilectionis munus,
quod est pretiosius quam agnitio, gloriosius autem quam pro- icSjSh.1-
phetia, omnibus autem reliquis charismatibus 2supereminens.

CAP. LIV.

Ostensio quod Ecclesia non tantum perfectam habeat di-

lectionem, sed quoniam et Spiritus Dei super eam
requiescit.
Qpapropter Ecclesia omni in loco ob eam quam habet erga
Deum dilectionem, multitudinem martyrum in omni tempore
"praemittit ad Patrem ; reliquis autem omnibus 4non tantum non
habentibus hanc rem ostendere apud se, sed neque quidem neces-
sarium esse dicentibus tale martyrium; 5esse enim martyrium
verum sententiam eorum, nisi si unus aut duo aliquando, per
omne tempus ex quo Dominus apparuit in terris, cum martyribus
nostris quasi et ipse misericordiam consecutus, opprobrium simul
bajulavit nominis, et cum eis ductus est, velut 6adjectio qusedam
donata eis. Opprobrium enim eorum qui persecutionem patiuntur m»u. v. 10.
propter 'justitiam, et omnes pcenas sustinent, et mortificantur

n. i. 13—14, with a definite fwm of Beias Karvva StatratpoCvres ras ypatpds.

faith traditionally communicated. IIo-
paStjKT) yap droSt8op.ivrj 6e<p, t) Kari.
Ti)v tov Kvplov StSatrKaXlav, Sia twv 'Ato-
o~ro\uv airrov, rrjs deotretSovs rrapa56treus
cvveals re koi awdrrKntrts. And further,
this TrapalhjKT) was, according to Cle-
Ifent, a safeguard for the right interpre-
tation of Scripture, shewing that in the
earliest ages the creeds of the Church
served as critical tests, to separate
true from apocryphal Scripture ; but
he nowhere asserts the converse, as
nioderns must, or maintain that canon-
ical Scripture is the only voucher for
the doctrines of the Creed. For Cle-
ment proceeds to say of that which had
been traditionally received by believers,
utyaXotpp&vus re iKSe(dptevot, Kal vij/iryb-
Pws rrapaStSSvres, Kal Kara t6v rrjs d\rj-
7 Arund. plenissima tractatione, ne-
que ahlationem recipiem, lectio, &c, al.
tractatio, and as above.
1 Kai to i£atperov tt)s dydwrjs x^"
pttrpa.
8 Ab. supereminens, i/iripexov. al. su-
pereminentius.
3 prormittit, Trpoiriuiret.
4 non tantum, omitted only in the
Voss. MS., and expunged by Gbabe,
to the injury of the sense.
6 For, as they affirm, their tenets are
their true witness; for esse enim, the
Ar. has ee eorum.
6 adjectio, company. So, Cluviu*
comitatu principis adjectus. Tac. Hist.
ii. 65. The Greek probably was utrel
iraparrourrr) tis Kexapttrpivrj airrots.
7 Clebm., Ar., Voss., jitstitias.
 264 MUNUS PROPIIETICUM
GBaTMxiT ProPter eani <1U£C est erga Deum dilectionem et confessionem
"xxiti.1^' -^" eJus> so^a Ecclesia pure sustinet; 'ssepe debilitata et statim
augens membra, et integra fiens; 2quemadmodum et typus ejus g.362.
Gen. xix. 26. quae fuit illius Lot, salis figmentum : similiter ut veteres pro-
phetse sustinentes persecutionem, quemadmodum Dominus ait :
Matt. t. 12. gfic m{m persecuti smt prophetas, qui ante vos fuerunt ; quoniam
i pm. iv. i4. nove quidem, sed idem Spiritus requiescens super eam, ab his qui
non recipiunt Verbum Dei, persecutionem patitur. Quod quidem
prophetse cum reliquis quae prophetabant et hoc prophetaverunt,
quoniam super quoscunque requieverit Spiritus Dei, et obediverint m. 273.
verbo Patris, et secundum virtutem servierint ei, persecutionem
patientur, et lapidabuntur, et occidentur. In semetipsis enim hsec
omnia prcefigurabant prophetae, propter dilectionem Dei et prop-
ter verbum ejus.

CAP. LV.

Quomodo prophetce membra Christi sunt, et quemadmo-

dum unusquisque eorum, secundum quod erat mem-
brum, secundum hoc etprophetavit: et quomodo pro-
phetce omnia prcedixerunt, qucecunque Christus ope-
ratus est: et quod ab uno et eodem Deo prophetce et
Christus.
1. Oum enim et ipsi smembra essent Ohristi, unusquisque
eorum secundum quod erat membrum, secundum hoc et propheta-

1 Ketpa\orop.oijp:evoi yap, Kal orav- men est sanguis Christianorum. Apo-

povfxevoL Kal d-rjplois Ta/>aj3a\X6/x€vot, Kal
SeofioTs /cal irvpl, Ka\ irdoais rais dXXats
fiaodvois, 6Vt ovk d<piOTdp.e0a rrjs bpo-
Xo"vIas, Sij\6v ioTiv ' d\\' Sot/irep av
rotavrd rtva ylvTjrat, rooovWtp /taXXop
aAXot TrXeloves irtorol Kal Beooefieis Std
rov SvbpxiTOS rov 'lijoov ytyvovrat, 6Vot-
ov, iav dp.iri\ov Tts iKTap.% rd Kapwo-
tpop-fjoavTa p.tpr\, els ro dva0\aorijoai
iripovs K\dSovs, Kal ev$a\€is Kal Kapiro-
tpbpovs dvaSlSaot. JuST. M. Dial. §
1:0. Non defioiet hsec secta, quam
tuno magis sedificari scias, cum csedi
videtur. Tektdll. adv. Scap. Plures
efficimur, quoties metimur a vobis. Se-
loget. Civitas Christi quamvis haberet
tam magnorum agmina populorum, nun-
quam adversus persecutores suos pro
temporali salute pugnavit, sed potius ut
obtineret aeternam, non repugnavit. Li-
gabantur, includebantur, coedebantur,
torquebantur, urebantur, laniabantur,
trueidabantur ; et multiplicabantur.—
Aug. Civ. D. xxii. 6.
3 ws Kal rdrros tt}s tov ACrr, tj tov d\ds
iroi-Qois. Compare the allegory, 253. 7.
8 The ancient prophets therefore, as
helping to build up the body of Christ,
(Eph. iv. 12,) were of that mystical
body.
 MARTYRIUM CUM GLORIA. 265
tionem manifestabat, omnes et multi unum prseformantes et ea ub.iv.
quse sunt unius annuntiantes. Quomodo enim per nostra membra ^ss/i1"''
operatio quidem universi corporis ostenditur ; figura autem totius xx"" lft
hominis per unum membrum non ostenditur, sed per omnia : sic
et prophetse omnes quidem unum praefigurabant ; unusquisque au- •
tem eorum secundum quod erat membrum, secundum hoc et dis-
positionem adimplebat, et eam quse secundum illud membrum
erat, operationem Christi ^prseformabat. Quidam enim in 2gloria
videntes eum, gloriosam ejus apud Patrem a dextris conversa- Esai. vt 1.
, , . . Joh. xii. 41.
tionem videbant ; aln super nubes, quemadmodum Fihum hominis, Ej^^jj
venientem ; et dicentes de eo, Videbunt in quem compunxerunt, zach. xu. 10.
adventum ejus significabant, de quo ipse ait : 3Putas, cum Filius Luc. xvm. 8.
hominis venerit, inveniet fidem super terramf De quo et Paulus
ait; Si tamenjustum est apud Deum, 4retribuere eis qui tribulant 2 Thess. i.
vos, tribulationem ; et vobis qui tribulamini, requiem nobiscum in
revelatione Domini Jesu de ccelo cum angelis virtutis ejus, et in
fiamma ignis. Alii vero Judicem dicentes eum, et diem Domini
tanquam clibanum ardentem, qui colligit triticum in korrea, paleas Matt m.12.
autem comburet igni inexstinguibili, comminabantur eis qui incre-
duli erant, de quibus et ipse Dominus ait: Abite a me maledicti Matt.xxv.41.
in ignem ceternum, quem prwparavit 6Pater meus diabolo et an-
pelis ejus. Et Apostolus autem similiter ait : Qui pcenas dabunt 2Thess. i. 9,
6interitus wternas a facie Domini, et a gloria virtutis ejus, cum
venerit glorificari in sanctis suis, et admirabilisfieri his qui credunt
in eum. Et qui dicunt, Speciosus forma prw filiis hominum ; et, ps. xiiv. 3.
Unxit te Deus, Deus ^tuus oleo Iwtitiw prw consortibus tuis ; et, Ac- Ps. xiiv. s.
cingere gladium tuum, potentissime, circa femur tuum, specie tua et ps. xiw. 4, s.
g. 363. pulchritudine tua, *et intende et prospere procede, et regna 9propter
1 Ar., Mebo. II., Fku. prophelabat. &vrairo$ovvtu ro?s 6\l[3ovaiv u/tas 8\l\j/iv.
Cl. praformabat. "Voss. reformabat. Ambros. reddidit: retribuere eis qui
* The alluBion is mediately, by S. vos deprimunt, pressuram. Hieron. et
John, xii. 41, to the Chaldee paraphrase Primas. cum Iren. tribulationem legunt.
on Isaiah vi. i, which for theLord, has, Vulq. retributionem. Feu. Atque sic
tke glory of the Lord, M3 T! viiiose etiam legitur supra (p. 244, 4).
from whence Bp Pearson deduces a Ge. Ar. continues, et nos.
clear testimony to the divinity of Christ. 0 See I. 168, 1; 302, 3; II. 126, 5.
• Putas, of which there is no trace 6 The translator instead of SUip> . . .
in the Sacred Text. Its Syriac equiva- 6\c0pov aliiviov, evidently read 6\i9pov.
lent Aj| j *~lff) may have arisen from 7 Ab. omits tuus.
lZ]j iO^ venerit tamen. 8 et ™tende, et. So the MSS., but
* Rctribuere eis qui tribulant vos, the col,ula ^ twice omitted by Grabe.
tribulationem. Graca Pauli sequitur: 9 propter justltiam. Six words
VOL. II. 17
 266 propheti-e: de christi
LIB. IV. mritatem, et manmetudinem, etjmtitiam; et qusecunque alia talia
lv. 1.
GH. IV. dicta sunt de eo, eam quse est in regno speciem ejus et decorem,
lxvi.
MASS. IV. et 1 exaltationem supercoruscantem, et 1 supereminentem omnibus
xxxiii. 11.
qui !regnantur sub ipso, significabant, ut qui audiunt concupis-
cerent ibi inveniri placentia facientes Deo.
Jer. xvii. 9, 2. *Qui iterum dicentes: 2Homo est, et quis cognoscet eumf et
LXX.
Esai. viii. 3. Veni ad 3prophetam, et peperit filium, et vocatur nomen ejus Admi-
Esai. ix. 6.
Theod. . . . Ot tov €K Trjs irapOevov 'EfXfiavovr)\ KrjpvrTOVTes, Tt)v
DiaL ii.
SVavyyvTos, evwuiv tov \6yov tov Qeov vpos to ir\dcrfj.a avTOv e§rj\ovv.
IV. 129. ed.
Schultl.
. vii. 14. rabilis, Consiliarim, Dem */ortis; et qui eum ex Virgine Em-
manuel praedicabant, adunitionem Verbi Dei ad plasma ejus
manifestabant : quoniam 5Verbum caro erit, et Filius Dei Filius
Hominis ; (purus pure 6puram aperiens vulvam eam quae regenerat
homines in Deum, quam ipse puram fecit) et hoc factus, quod et
nos, Deusfortis 6est, et inenarrabile habet genus.* Et qui dicunt:
Esai. liii. 8. Dominus in Sion locutm est, et de Hiermalem dedit vocem suam ;
Joel iii. 10, et
Amos i. 2. et, Notus in Judwa Dem, qui in Judsea, adventum ejus significa-
Ps. lxxv. 2.
Abac. iii. 3. bant. Qui autem rursus dicunt : 1 Ab Africo venire Deum, et de
monte umbroso et condenso, adventum ejus, qui est ex Bethlehem,
dicebant: quemadmodum 8ostendimus in eo libro, qui est ante
hunc. Unde 9et is qui preeest, et pascit populum Patris sui, venit.
Esai. xxxv. Qui autem dicunt, 9adventu ejus quemadmodum cervus claudus
5, 6.
saliet, et plana erit lingua mutorum, et aperientur oculi cwcorum,
Esai. xxxv. 3. et aures surdorum audient, et manus 9dissolutse, et genua debilia
Esai. xxvi. firmabuntur ; et, resurgent qui in monumento sunt 10mortui, et ipse
19.
Esai. liii. 4.
omitted in the Cl. copy, and a little noun to be of common gender, whieh he
lower, for concupucerent ibi, it has con- copied in his translation. Cyr. Al.probat
cupiscentibus, the Voss. follows. lectionem Cod. Vet. venit; habet enim
1 Ab., but Cl.,Vet., Voss. exultatio- irpo<rr)\0e. Fec. Cod. Al. qv.ogue habet
nem . . . supereminentiorem ; Ab. regene- Tpo<TTj\6a>. Sed viliosa est hcec lectio.
rantur. Gb.
a Homo est. The LXX. read EMJS 4 Again the Tenerable author feels
instead of C^JS. Thus from a text that the diffioulty in the next term *1Jt"OK,
teaches us, that the heart u deceiiful above which he omitn. See pp. 84, 104.
all things, the fathers extract a proof of 5 Ar. omits Verbum.
the Manhood of Christ. cf. 96, 5 ; 25, 1. 6 Cf. p. 123, n. 4. Ab. omits ent.
The asterisks mark the limits of a Syriac 7 Cf. p. 109, n. 1.
quotation, found below among the frag- 8 ostendimus, not read in the Cl.
ments. 8 Ar. omits et, and has advenium;
3 Prophetam for Prophetissam, or and lower down resolutce.
rather the translator read irpotprp-riv for 10 Cl., Voss. suo mortui; Ab.,
rrpo<prjTa>, and considered the masculine Merc. 1. monumentis, without sunt.
 HUMILIATIONE. 267
infirmitates nostras accipiet, et languores portabit ; eas quse ab eo lib. iv.
curationes fiebant annuntiaverunt. gb. iv.
lxvi.
3. Quidam autem hominem ^infirmum, et ingloriosum, et "xxiVw!
scientem ferre infirmitatem, 2et sedentem 'super pullum asinse,
i % EmLIM.3.
venturum Hierosolymam, 2et dorsum suum ponentem ad flagella, f^/g9,
et maxillas suas ad palmas, et quemadmodum ovem adduci ad Esai. uu. 7.
victimam, et aceto et felle potari, et ab amicis 3et ab his qui p«. Ixthi m.
. . . , .. Ps.xxxvii.12.
proximi sunt derehnquij et extendentem manus per totam diem, Esai. ixv. 2.
et ab eis qui eum intuebantur subsannari et maledici, et partiri Ps. xxi. 8, 16,
vestimenta ejus, et super vestimentum ejus mitti sortem, et in
limum mortis deductum, et omnia talia, eum qui secundum homi-
nem est adventum ejus, sicut intravit Hierosolymam, in qua et
passus et crucifixus sustinuit omnia qusecunque sunt prsedicta,
prophetabant. Alii autem dicentes, 4 Rememoratus est Dominus
sanctus mortuorum suorum, qui prcedormierunt in terra limi, et
descendit ad eos uti erigeret^ ad salvandum ittos; causam reddi-
derunt, propter quam passus est hsec omnia. Qui autem dixerunt :
In illa die, dicit Dominus, occidet sol meridie, et erunt tenebrm Amosvm. 9,
super terram in die lucis, et convertam dies festos vestros in luctum,
et universa cantica vestra in lamentationem ; eum occasum solis,
qui crucifixo eo fuit ab hora sexta, manifeste annuntiaverunt, et
m.2h quia posteaquam hoc factum est, hi qui secundum Legem erant
o. 364. dies festi eorum, et cantica, in luctum et lamentationem 5 conver-
terentur, cum inciperent tradi gentibus. Adhuc etiam manifes-
tius hoc 6idem et Hieremias ostendit, sic dicens 7de Hieru-
salem : Exinanita est quw parits, twduit anima ejus .' 9 occidit sol Jer. xv. a
ei, cum adhuc medius dies esset, confusa est, et improperium
passa est : reliquos eorum in gladium dabo in conspectu inimicorum
eorum.
4. Qui autem dixerunt, eum dormisse et somnum cepisse et p». m. 6.
resurrexisse, quoniam Dominus 10suscepit eum, et prsecipientes

1 Omitted in the Cl. MSS. its origin to the preceding word.

' Ab. omits et twice.
* Ab. omita et ab hu; Gr. birb twp
irXrptov.
* See p. 108, 6, and Creeda, 333.
* OL. ; for Mass. ia mistaken in say-
ing that it has verterentur, as in V0S8.
That MS. also, and Mebc. II. omit eo-
rum. Gbabb follows the Ab. reading,
torum convertereniur ; but eorum owes
8 idem, omitted in the Cleem.
7 Ae., but Cl. and Voss. omit de
Hier.
8 teptem, possibly the numeral fwas
used in the Greek text, which the trans-
lator failed to observe.
9 occidit sol, omitted in the Cl. and
Voss., which also replace ei with et.
10 Cl. suscepisset.
11—2
 268 DE CHBISTO IN GLORIA
lib.iv. principibus coelorum aperire seternas portas, ut introeat Rex
GTxvi?' glorise, resurrectionem ejus, quse est a mortuis per Patrem, et
xxxM. ls.' receptionem in coelos praeconaverunt. In eo autem quod dixerunt :
Ps. 7, 9. -4 swnmo cceh egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum coeli,
Ps. xviii. 6. et non est qui se abscondat a calore ejus ; quoniam illuc assumtus
est, unde et descendit, et non est qui justum judicium ejus effu-
ps. xcviii. i. giat, id ipsum annuntiabant. Et qui dicebant : Dominus regnavit,
irascantur populi, qui *sedet super Gherubim, commovealur terra ;
partim quidem eam, quae post assumtionem ejus facta est super
eos qui in eum crediderunt, iram ab omnibus populis, et motum
universse terrse adversus Ecclesiam prophetabant ; partim autem
veniente eo de ccelis cum angelis virtutis ejus, commoveri univer-
Matt.xxiv. sam terram, quemadmodum ipse ait: 2Erit terrw motus magnus,
Esai. i. s, 9. qualis non est factus ab initio. Et rursus in eo cum dicit : 3 Quis-
quis judicatur, ex adverso adstet ; et quisquis justijicatur, appro-
pinquet puero Dei ; et, Vw vobis, quoniam omnes veterascetis sicut
Esai. ii. 17. vestimentum, et tinea comedet vos ; et, humiliabitur omnis caro, et
exaltabitur Dominus ^solusin altissimis; significatur, quoniam post
passionem fiet assumtionem omnes qui contra eum fuerunt sub
pedibus ejus subjiciet Deus, et ipse super omnes exaltabitur, et
nemo erit qui justificetur aut comparetur ad eum.
jer.xxxi. 31, 5. Et qui dicunt, dispositurum Deum Testamentum novum
hominibus, non quemadmodum disposuit patribus in 6monte Horeb ;
Ezech. xxxvi. et cor novum, et spiritum novum dare hominibus : et rursus, Et
Esai xiiu. 19 antiqua nolite reputare; ecce facio nova, quw ^nunc orientur, et
scietis : etfaciam in deserto viam, et in terra inaquosa flumina, ad
potandum genus electum, populum meum quem acquisivi, ut virtutes
meas enarret; quse est novi Testamenti libertas, hanc manifeste
Matt ix. 17 aununtiabant, et novum vinum quod in novos utres mittitur, 8fidem
quae est in Christo, 8qua annuntiavit ortam in eremo viam justitiae,
1 Pet. ii. 9. et in terra inaquosa flumina Spiritus sancti, adaquare genus elec-
■
1 Ar. scdes f. sedem, 6 KaB^p.ems. Again the father indicates a varia lectio
" The author blends Matt. xxiv. 7 in the Hebrew, writing in altissimis, in
andsi. Heu of in die illa, i.e. D11D1 for DV3.
3 The LXX. has rts 6 Kpw&uev&s s ^ assumtionem omnes, Ar., Merc.
/tot ; iyyiai.ru p.01. 'I5ot) Kfyios k.t.X. n. ; omitted Cl., Voss.
The varia lectio has evidently risen frorn 6 monte, Ar. ; omitted Cl., Voss.
the Hebrew, where the Sacred Text has 7 Ar. nunc corrijuntur I
'131 "p$ 10 &V, 't3SI?>)? byiHD > Grabe retains per contrary to the
S. Irkn^us read »3'lS t3'7!*. testimony of MSS. ; qua, Cl., Ar., but
4 solus omitted in the Clbrm. copy. Gr. quam; Voss. omits the relative.
 ET DE NOVO FCEDERE PROPH.ETI.ffi. 269
tum Dei quod acquisivit, ut virtutes ejus enarrentur ; sed non ut lib. iv.
lv. 5.
blasphemarent eum, qui hsec fecit Deus. Gixv!v'
6. Et reliqua omnia quaecunque per tantam seriem Scripturse xxxlu.u!'
demonstravimus prophetas dixisse, spiritalis vere qui est, inter-
pretabitur, unumquodque eorum quse dicta sunt, in quem dictum
sit characterem dispositionis Domini, et integrum corpus operis
Filii Dei, ostendens, semper eundem Deum sciens, et semper
'eundem Verbum Dei cognoscens, etiamsi nunc nobis manifestatus
est ; et semper eundem Spiritum Dei cognoscens, etiamsi in novis-
simis •temporibus nove effusus est in nos, et a conditione mundi
usque ad finem in ipsum humanum genus: ex quo qui credunt
Deo, et sequuntur verbum ejus, percipiunt eam quse est ab eo
salutem. Qui vero abscedunt ab eo, et contemnunt prsecepta
ejus, et per opera sua inhonorant eum qui se fecit, et sententia
sua blasphemant eum qui se alit, justissimum adversus se 2coacer- Rom.ii.s.
vant judicium. Hic igitur examinat omnes, ipse vero a nemine 1Cor l,-IS-
examinatur; neque Patrem suum blasphemans, neque disposi-
tiones ejus frustrans, neque patres accusans, neque prophetas
exhonorans, aut ab alio Deo dicens eos, aut iterum ex alia et alia
substantia fuisse prophetias. Dicemus autem adversus oinnes
bsereticos, et primo quidem adversus eos qui sunt a Marcione, et
adversus eos qui sunt similes illis, ab altero Deo dicentes esse
prophetas, legite diligentius id quod ab Apostolis est Evangelium
nobis datum, et legite diligentius prophetas, et invenietis univer-
sam actionem, et omnem doctrinam, et omnem passionem Domini
nostri 3prcedicatam in ipsis.

CAP. LVI.
Adversus eos qui dicunt, quid novi veniens attulit Chris-
tus ? et, quoniam omnia quce prophetm pvcedixerunt,
Christus adimplevit.
m. «7s. 1. Si autem subit vos hujusmodi sensus, ut dicatis: Quid igitur
4novi Dominus attulit veniens? cognoscite, quoniam omnem novi-
tatem attulit semetipsum afferens, qui fuerat annuntiatus. Hoc

1 eundeni omitted in theCLERM. MS.,
possibly on account of the catachresis.
The Greek concord being followed as
usual. The same MS. omits temporibut.
* Ab. coacerbant.
3 Mass. quotes the Cl. MS. in error,
as having his reading preedictam ; it is
clearly written praedicatam, and com-
pare prceevangelimre, lvi. 2 ; A». agrees.
4 novi, Ab. ; the context requires it.
 270 OMNIA RENOVANTUE
lib. iv. enim ipsum prsedicabatur, quoniam novitas veniet innovatura et
gr^i.v. vivificatura hominem. Eegis enim adventus ab his quidem qui
was^ iv. mittuntur servis praenuntiatur, propter apparatum et expeditionem
eorum qui inciperent suscipere suum Dominum. Cum autem venit
Eex, et illi prsenuntiato gaudio adimpleti sunt qui sunt subjecti,
et perceperunt eam quse est ab eo libertatem, et participant visio-
nem ejus, et audierunt sermones ejus, et ^fruiti sunt muneribus ab
eo, non jam requiretur, 2quid novius attulit Rex super eos qui
annuntiaverunt adventum ejus, apud eos videlicet qui sensum
habent. Semetipsum enim attulit, et ea quse prsedicta sunt bona,
i pet. i. 12 -. in quae concupiscebant angeli intendere, donavit hominibus. Tunc
autem fuissent servi mendaces, et non a Domino missi, si non
Christus adveniens talis, qualis et prsedicabatur, adimplesset eorum
Matt v. 17, sermones. Quapropter dicebat : Ne putetis, quoniam veni dissol-
vere Legem aut prophetas: non veni dissolvere, sed adimplere.
Amen enim dico vobis, donec pertranseat ccelum et terra, iota unum
aut unus apex non transiet a Lege Bet propketis, quoadusque omnia
fiant. Omnia enim ipse adimplevit veniens, et adhuc implet in
Ecclesia usque ad consummationem a Lege prsedictum novum
Testamentum. Quemadmodum et Paulus Apostolus ejus ait in
Bom. iii. 21. ea quse est ad Romanos : Nunc autem sine Lege justitia Dei mani-
gom. 1 17, exfestata est, testificata a Lege et prophetis: Justus enim ex fide
4vivet. Hoc autem, quoniam justus ex fide vivet, per prophetas
prsedictum fuerat.
2. Unde autem poterant prsedicere prophetae regis adventum,
et eam libertatem quse ab eo dabatur prseevangelisare, et omnia
quse a Christo facta sunt, et ssermonem et operationem et passio-
nem ejus prsenuntiare, et novum Testamentum prsedicere, si ab
altero Deo propheticam inspirationem acceperunt, ignorantes in-
enarrabilem Patrem secundum vos, et regnum ejus, et disposi-
tiones ejus, quas Filius Dei 6in novissimo dierum veniens in terris
implevit. Neque enim casu quodam hsec evenisse potestis dicere,
1 Ar. fruituri sunt. hahendce videntur, cui occasionem dedit
a quid novius, Merc. II. ; of. n Kcuvb- prcecedens versus : Non veni solvere Le-
repov, Acts xvii. 2 1 . Gr. quid novi, and gem et Prophetas &c. Gr.
Mass. novus, which does not satisfy, 4 Cl., but Ar., Vet., Voss. vivit.
though found in the Cl., Ar., and 8 Ar. sermone et operalione.
Voss. MSS. Evidently novius may • in novissimo dierum, inserted in
have passed into either novi or novus. the Ar. MS., where the last two sylla-
8 Et Prophetis. Ha> duce voces vix bles having been read as enim caused
in ullo Gr. Ev. Cod., nec in ulla, prceter the loss of the six words, veniens....
Armen. vers. legunlur. Gloss. igitur loco enim.
 IN CHRISTO. 271
tamquam aprophetisquidem de altero quodam dicta, similiter autem lib. iv.
evenerunt Domino. Omnes enim prophetse hsec eadem prophetave- 0^v>
runt : sed neque alicui ex veteribus evenerunt. Si enim evenissent ^fw.af"
alicui ex veteribus ista, non utique qui postea fuerunt prophetassent
in novissimis temporibus futura haec. Adhuc etiam nemo est neque
patrum, neque prophetarum, neque antiquorum regum, circa quem
proprie Jac specialiter factum sit aliquid horum. Nam omnes
quidemChristi passiones prophetaverunt ; ipsi autem'ad patiendum
8imiliter ut ipsa prsedicta sunt, longe erant. Et argumenta autem
g. 366. quse praedicta sunt dominicse passionis, in nullo altero facta sunt.
Neque enim sol medio die occidit aliquo de veteribus mortuo,
neque scissum est velum templi, neque terra mota est, neque
petrse disruptae sunt, neque mortui resurrexerunt, neque in tertia
die quis illorum surrexit, neque receptus est in ccelum, neque cum
assumeretur aperti sunt cceli, neque in nomen alicujus alterius
crediderunt gentes, neque quis ex eis mortuus et resurgens, aperuit
novum libertatis testamentum. Non igitur de altero, sed de
Domino, in quem concurrerunt omnia prsedicta signa, dicebant
prophetse.
3. Si autem aliquis Judseis 2advocationem prastans, erectio-
nem templi, quae, posteaquam in Babylonem transmigraverunt,
facta est sub Zorobabel, et discessionem populi quse facta est
post septuaginta annos, dicat hoc esse novum Testamentum ; cog-
noscat, quoniam lapideum quidem templum srestructum est tunc ;
(adhuc enim illa quae in lapideis tabulis facta fuerat Lex servaba-
tur) novum autem testamentum datum est nullum, sed ea lege
quae per Moysem data est utebantur usque ad adventum Domini :
a Domini autem adventu novum Testamentum ad pacem recon-
cilians, et vivificatrix lex in universam exivit terram, 4quemad-
modum dixerunt prophetse : Eas Sion enim bprodiet lex, et verbum Esai. u. 3, 4,
Domini de Hierusalem, et arguet populum multum; et concident s.s-
gladios suos in aratra, et lanceas suas in falces, et jam non discent
pugnare. Si igitur alia lex et verbum exiens ab Hierusalem, tan-
tam pacem fecit apud eas gentes quse eum receperunt, et per eas
arguit imprudentise multum populum, videtur consequens de altero
dixisse prophetas.
1 Cl. omits ac; ISlus having been 3 reslructum, avoiKoSon^$ri, Cl. may
rendered by specialiter, the margin first, be added to Gbabk's list, aL rettitutum.
and afterwards the text,receiyedjpropra. 4 quemadm. dix. p., found in Ar.,
&rb toC iraBuv, read as M rb ir. but not in Cl., Vosa.
* Advocating the cauae of the Jew. 5 Cl.,Vet., Voss., but Ar. procedet.
 272 LEX LIBERTATIS
jub. iv. 4. Si autem libertatis lex, id est, verbum Dei ab Apostolis,
G£v},v" qui ab Hierusalem exierunt, annuntiatum 1 in universam terram,
Mxtx?v.IV° m tantum transmutationem fecit, ut gladios et lanceas bellatorias
in aratra fabricaverint 2ipsse, et in falces quse donavit ad metendum
frumentum 3in organa pacifica 4demutaverint, 5et jam nesciunt
Matt. v. 39. pugnare, sed percussi et alteram prsebent maxillam; non de aliquo
6alio prophetee dixerunt hsec, 6sed de eo qui fecit ea. Hic autem
est Dominus noster, et in hoc est sermo verus : quoniam ipse est m. 276.
qui aratrum fecit, et falcem intulit, hoc est, hominis primam
seminationem quse fuit secundum Adam plasmatio, et in novis-
simis temporibus per Verbum collectam fructificationem : et prop-
ter hoc Tquod initium fini conjungebat, et utrorumque Dominus
exsistens, in fine quidem aratrum ostendit, lignum copulatum
ferro, et sic ejus expurgavit terram: quoniam firmum Verbum
adunitum carni, et habitu 8taleis confixus emundavit sylvestrem
terram. Initio autem falcem figurabat per Abel, ^significans justi
Esai. ivii. i. generis humanam 10 collectionem : Vide enim, inquit, quomodo justm
perit, et nemo intuetur, et virijusti tolluntur, et nemo uexcipit corde.
Hsec autem in Abel quidem prsemeditabantur, a prophetis vero
prseconabantur, in "Domino autem perficiebantur, 12 et in nobis
autem idipsum est, consequente corpore suum caput. Et adversus
eos quidem, qui ab alio Deo prophetas dicunt, ab altero autem

1 So the Ak. and Mero. II. MSS.
The Voss. substitutes est for in. The
Clerm. has both.
2 ipsos, sc. gentes. Ar., Meeo. II.
ipsc; Cl., Voss. fabricaverit ipse; Vet.
fabricavit ipse. In falces qiue
donavit, eis Spiwava & ISuKev.
3 A very probable gloss, and alto-
gether redundant.
4 Cl., Voss. dem/utaverit; Vsi. de-
mutavit.
6 Ar. omits et, alio.
6 sed ea, these six words are
omitted in the Clerm. ; hcec perhaps
stands in the place of ea.
7 quod ... as in all the MSS. except
the Voss., which Massuet follows in
reading qui. . .
8 taleis. I do not hesitate to restore
this word ; talis is written in all but the
Voss. MS.,whichhas<aKy GRABEadopt-
ing the former, Massuet the latter read-
ing, but neither gives a sufficient, if any
sense. The metaphor of the plough ia
stfll evidently carried on. The union of
two substances in its composition, the
iron of the share and the wood of the
beam, being the points of comparison.
The Greek then I imagine to have had
Kal vxhv-aTi ijXois <rvfiireirrrynhos iicaSd-
purev rty ayplav yyjv, and in its mechan-
ismfixed withpins (and to this day, the
share is fixed in its place by a wooden
peg or talea), it has reclaimed the savage
earth. These talew being also the corre-
latives of the ^Xoi of the Passion. o-jrf-
fiari, in allusion, as Grabe imagines, to
Philipp. ii. 8, scarcely suits.
9 Ar. significabat.
10 coUectionem, perhaps aiaraaw,
I. 35, i ; but more probably, ffriXXefi».
11 Ar. excipiet, Deo.
13 xal iv ijpuv air& rovri iari, Ako\ov-
Si\aavTo% tov 0-iSip.aTos rfj avrov Ke<pa\fj.
 A PATRE PROMULGATA. 273
Patre Dominum nostrum, talia sunt apta, si quo modo 1 tandem lib. iv.
o. 367. quiescant a tanta irrationabilitate. Propter hoc enim et labora-
mus eas, quse sunt ex Scripturis, adhibere ostensiones, ut ipsis ^fv1).
sermonibus confutantes eos, quantum in nobis est, cohibeamus eos
a grandi blasphemia, et a multorum deorum dementi fabricatione.

CAP. LVII.

Adversus eos qui dicunt, qumdam a summitate dixisse

prophetas, qucedam vero a mundifabricatore : et,
Quemadmodum de iisdem ipsis dictis discrepant a
semetipsis, qui sunt a Valentino.

1. Adversus eos rursus qui sunt a Valentino, et reliquos

falsi nominis Gnosticos, qui aliquando quidem 2a summitate quse-
dam eorum quse sunt in Scripturis posita dicta dicunt, propter
semen quod est inde ; aliquando vero a medietate propter matrem
Prunicam saudacem ; multa vero a mundi fabricatore, a quo et
missi sunt 4prophetee : dicimus valde irrationabile esse, in tantum
inopiae deducere Patrem universorum, quasi non habuerit sua in-
strumenta, per quse pure ea quse sunt in Pleromate annuntiarentur.
Quem enim timebat, ut non libere et sine commixtione ejus spi-
ritus qui est in diminutione et ignorantia factus, proprie ac sepa-
ratim 5significaret voluntatem suam ? An timebat ne plurimi sal-
varentur, cum plures pure audissent ea quse sunt veritatis ? An
rursus impotens erat ipse sibi prseparare eos qui adventum Salva-
toris 6annuntiarent ?
2. Si autem cum huc venisset Salvator, suos Apostolos misit in
mundum, pure adventum ejus annuntiantes, et voluntatem Patris
docentes, in nullo communicantes neque gentium, neque Judseo-
rum doctrinse, multo magis in Pleromate "exsistens prsedicatores

1 tandem. The Clebm. copy has
tantundem, in correction, by the same
hand, of tandendem. The copy there-
fore must have had the word ; but tan-
dem as in the other MSS. was perhaps
written by the translator.
1 a summitate, ix ir\r)pti/iaTos, for
compare the sequel, and see p. 8, n. i.
Cf. also, iK tuv irurtpu, i. 63.
3 audacem. The word looks like a
gloss from the margin, in explanation of
the term Prunicam. The Clerm. and
Voss. MSS. omit it. For the term Pru-
nica or Prunicos, see I. 225, 1.
4 See I. 193, 201, 237.
6 Ar. significare, and pramuniiarent.
8 existens, corrupted first into mit-
tens, Vet., and then into mulans, Ar.
 274 DELIRAMENTA VALENTINIANORUM
lib.iv. ^proprios destinasset, annuntiantes in hunc mundum ^futurum
GR.iv. adventum ejus, in nullo communicantes iis 2prophetiis quse sunt
"xlv'.^' a Demiurgo. Si autem, cum esset intra Pleroma, usus est iis
prophetis qui erant secundum Legem, et per eos ostendit quse
sunt sua, multo magis, cum huc venisset, his ipsis usus fuisset
magistris, et per eos annuntiasset nobis Evangelium. Jam igitur
non Petrum et Paulum, et reliquos Apostolos dicant annuntiasse
veritatem, sed Scribas et Pharisaeos, et reliquos per quos Lex an-
nuntiabatur. Si autem suos in suo adventu proprios Apostolos
emisit 3in spiritu veritatis, et non sin spiritu erroris, hoc idem
ipsum in prophetis fecit : semper enim 4idipsum Verbum Dei : et
siquidem de 5principalitate Spiritus fuit secundum regulam ip-
sorum Spiritus lucis, et Spiritus veritatis, et Spiritus perfectionis,
et Spiritus agnitionis ; is vero qui a Demiurgo, fuit Spiritus igno-
rantise, et diminutionis, et erroris, et umbrse progenies ; quemad-
modum in uno et eodem potuit esse perfectio et diminutio, agnitio
et ignorantia, error et veritas, lux et tenebrse ? Si autem in pro-
phetis impossibile erat hoc ita esse, sed ab uno Deo Verbum Do-
mini prseconabant, et adventum Filii ejus annuntiabant ; multo
magis Dominus ipse nunquam modo quidem de principali, modo
vero de subjecta deminoratione fecisset sermones, et agnitionis et
ignorantise simul factus magister: nec unquam modo quidem
mundi fabricatorem, modo autem eumqui super 6hunc est glorifi-
Luc. v. 36,37. caret Patrem, quemadmodum ipse ait: Nemo immittit commissu-
ram vestimenti noti in vestimentum vetus, nec miitunt vinum novum
in utres veteres. Igitur aut omni modo et ipsi abstineant se a pro-
phetis, tanquam a veteribus; et non dicant, eos ab ea novitate,
quse secundum principalitatem est, qusedam dixisse, prsemissos a
Demiurgo: aut rursus 'arguentur a Domino dicente, novum vinum
non mitti in utres veteres.
3. Unde autem semen matris ipsorum poterat cognoscere ea
quse erant intra Pleroma sacramenta, et de hia eloqui ? Siquidem

1 proprios, futurum ; omitted in spu, I imagine therefore that the trans-

Voss., as Gb., Mass., and Stieb. have
noticed ; I add, the Cl. also omits
them.
* prophetiis quce, Cl., Voss. ; pro-
phetis, qui, Ab. Cf. communicantes doc-
trince, above.
3 Ab. omits in, in both places.
4 Ab. replacesipswm. . . idipsum with
lator wrote idem ipsum .... idem spiri-
tus, and that idem recurring caused the
omission. Cf. i Cor. xii. 8.
5 principalitas, as summitas, 173, 1,
equally represents t& irX^pu/ui.
« Ab. hunc glorificare.
7 Ab., but Cl., Voss., Mkbc. u.
argunntur.
 CONFUTANTUR. 275
o. m extra Pleroma exsistens mater, peperit hoc ipsum semen ; quod lib. iv.
autem extra Pleroma est, extra agnitionem esse dicunt, quod ^VV-
est ignorantia. Quomodo igitur id, quod erat ignorantia semen MX*^;JV
conceptum, agnitionem annuntiare poterat ? Aut quemadmodum
ipsa mater, ea quae erant Pleromatis, cognoscebat sacramenta,
informis et infigurata, quasi abortivum projecta foras, et ibi aptata
et formata, et ab Horo prohibita interius ingredi, et usque ad
consummationem extra Pleroma perseverans, id est, extra agni-
tionem? Rursus autem passionem Domini typum esse dicentes
m. S77- extensionis Christi superioris, 1 quam extensus Horo formavit
eorum matrem, in reliquis arguuntur, jam non habentes simili-
tudinem Uypi ostendere : ubi enim sursum Christus aceto et felle
potatus est ? aut ubi divisa sunt vestimenta ejus ? aut ubi punctus
est, et exivit sanguis et aqua ? aut ubi guttas sanguinis sudavit ?
et reliqua qusocunque Domino acciderunt, de quibus dixerunt
prophetae. Unde ergo de iis quae tunc quidem nondum evenerant,
3incipiebant autem evenire, aut mater, aut semen ejus divinavit?
4. Adhuc etiam super hsec dicunt quidem a 4 principalitate quse-
dam dicta, confutati ab iis, qute in Scripturis de Christi adventu
referuntur. Quee autem sint haec, non jam unum sentiunt, sed
alii alia de his ipsis respondent. Siquis enim experimentum eorum
volens accipere, separatim interroget sde aliquo sermone eos, qui
excellentes sint apud eos, inveniet alium quidem dicentem de Pro-
patore, id est, de Bytho esse id quod interrogetur ; alium vero de
cInitio omnium, id est, de Unigenito ; alterum vero de Patre om-
nium, hoc est, 7de Verbo : alter rursus dicet de 8uno JEone eorum,
qui sunt in Pleromate iEones, dici : alii autem de Christo, et
alius de Salvatore. Qui autem illorum peritior est, posteaquam
multum tacens protraxerit, de Horo ait dictum esse: alius vero
eam quse est intra plenitudinem, Sophiam significari : alius vero
illam quse extra plenitudinem est, Matrem annuntiari; et alius
mundi fabricatorem Deum dicet. Tantse sunt de uno inter eos
diversitates, de iisdem Scripturis varias habentes sententias: et
uno eodemque sermone lecto, universi obductis superciliis 9agitantes
1 quam, Ab.; Mass. prints the con- 4 See p. 274, 5.
jectural emendation qua; perhaps quum 5 Ab. interroget quo sermone eos exc.
may have been the tranBlator's word. 6 ipx^ being a name of Monogenes,
For Horon in the same line, the Cl. has I. 82, 1, as Pater was of Logos, L 10.
Horum ; Ab. Hora. Cf. 1. 62, 3 ; 69, 1 . 7 Ab., Mkbo. n. hoc esi vcro.
* typi, Cli., Voss. ; typu, Ab. 8 i. e. Ylirra, I. 13.
• incipiebani, tneWov. 9 MSS., butGB. after Feu. s^ranto.
 276 AB EODEM DEO PATRE
Lwh'4V- caP^a» valde quidem ^altissime se habere sermonem dicunt, non
autem omnes capere magnitudinem ejus intellectus, qui ibidem
"xxv!4V- continetur: et propter hoc silentium maximam rem esse apud
sapientes. 2 Oportere enim eam quse sit sursum Sigen, per id quod
est apud eos silentium, deformari. Sic autem abeunt omnes
quotquot sunt, tantas de uno gestantes sententias, in abscondito
ferentes secum sua acumina. Cum igitur inter eos convenerit de
iis quse in Scripturis sunt prsedicta, tunc et a nobis confutabuntur.
Non enim bene sentientes, interim tamen semetipsos arguunt, de
iisdem verbis non consentientes. Nos autem unum et solum
verum Deum doctorem sequentes, et regulam veritatis habentes
ejus sermones, de iisdem semper eadem dicimus omnes, unum
Deum scientes, factorem hujus universitatis, qui prophetas misit,
qui eduxit populum de terra iEgypti, qui in novissimis temporibus
Filium suum manifestavit, uti confunderet incredulos, et exqui-
reret justitiae fructum.

CAP. LVIII.
Ostensio de Domini sermonibus confitentis se a Deo
Patre missum, a quo et prophetce venerunt et patres
electi sunt.
1. Quem enim 3non confutat Dominus, neque ab altero 4Deo di- o.a®.
cere prophetas 6nisi a Patre ejus, neque ab 6aliqua alia substantia,
sed ab uno et eodem Patre, neque alium aliquem ea quse sunt
Matt. xxi. m hoc mundo fecisse, nisi suum Patrem, docens sic: Homo erat
! l_44' quidam paterfamilias, et plantavit vineam, et sepem circumdedit ei,
et fodit in ea torcular, et wdificavit turrim, et locavit eam colonis,
et peregre profectus est. Cum autem appropinquasset tempus fruc-
tuum, misit servos suos ad colonos, ut acciperent de fructibus suis.
Et coloni apprehensis servis, unum quidem 7ceciderunt, alium autem
lapidaverunt, alium vero occiderunt. Iterum misit alios servos
plures prioribus: et fecerunt eis similiter. Novissime autem misit
eis filium suum unicum, dicens: 8Forte verebuntur filium meum.
1 See I. 4, n. 4. Arund. as far more probable than the
2 Cl., Vet., Voss. ; oportet, Ab. Voss. reading, ub alia et alia, a corrup-
8 non is lost in the Ab. MS. in the tion of the Clebm. defective reading <i6
succeeding syllable. Ib. confitetwr. alia.
4 Deo, Ar., omitted Cleem., Voss. 7 ceciderunt...lapidaverunt...occide-
5 For nisi Cl. reads mis80». runt, the natural order of the Syriac.
6 aliqua alia, adopted from the 8 forte. Syr. j *")**>
 ET FIUUS ET PROPIIETJE. 277
Cohni vero cum vidissent filium, dixerunt intra se: Hic est liceres, lib. iv.
venite, occidamus eum, et habebimus hcereditatem ejus: et apprehen- or.iv.
sum eum ejecerunt extra vineam, et occiderunt leum. Cum ergo venerit "i^; IV'
dominus vinece, quid
. faciet colonis...
illis? Et dixerunt illi: Malos Marc. xli. fi.
male perdet, et vineamsuam locabit aliis colonis, qui reddentfructus Luc- la
temporibus suis. Iterum dicit dominus: Nunquam legistis, Lapi- ps. cxvh. 22,
dem quem reprobaverunt cedificantes,hic factus est in caput anguli?
A Domino 2factus est, et est mirabilis in oculis nostris. Propter
quod dico vobis, quoniam auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur
genti facienti fructus ejus. Per quse ostendit manifeste discipulis
suis unum quidem et eundem patremfamilias, hoc est, 2unum
Deum Patrem, qui per seipsum omnia 2fecit: varios vero agricolas,
quosdam quidem contumeliosos et superbos et infructuosos, et
Domini interfectores ; quosdam vero cum omni obedientia red-
dentes fructus temporibus suis : et eundem hunc patremfamilias,
m. 278. aliquando quidem mittentem servos, aliquando quidem Filium
suum. A quo igitur Patre missus est Filius ad eos colonos, qui
interfecerunt eum, ab hoc et servi. Sed Filius quidem quasi
a Patre veniens principali auctoritate, dicebat: Ego autem dico Matt. v. 22,
vobis. Servi autem quasi a Domino serviliter, et propter hoc ' 'e'c'
dicebant : Hcec dicit Dominus.
2. Quem igitur illi Dominum prseconabant incredulis, hunc
Christus tradidit his qui obediunt 3ei: et qui priores, sive primum
per servilem legisdationem, vocaverat Deus, hic posteriores, sive
postea per adoptionem, assumsit. Plantavit enim Deus vineam
humani generis, primo quidem per plasmationem Adae, et electio-
nem patrum : tradidit autem 4colonis per eam legisdationem, quae
est per Moysem: sepem autem circumdedit, id est, circumter-
minavit eorum culturam ; et turrim aedificavit, Hierusalem elegit:
et torcular fodit, receptaculum prophetici Spiritus procparavit : et
sic prophetas misit antequam esset in Babylonem transmigratio,
et post transmigrationem alios iterum, plures quam priores expe-
tentes fructus, dicentes illis: *Hwc dicit Dominus: Emundate jer. vk.3.
1 Clebm., Voss., but Abund. omits for avT$.
eum. 4 Ar. inserts eam.
* factus, Cl., Voss., Ib. mirabilis, 5 Hcec dicit Dominus, omitted in the
as also Abdnd., and both readicgs are Clebm., and consequently in the Voss.
found in the old ItaL vers. ; Vulq. as MS., but the Clerm. transcriber has
Gb., factum est istud, et est mirabile ; done his work very negligently in the
Ab. factum ; Ib. unum, facit. following quotation, he omits, et mores
8 ei, Ab. ; absorbed by et, caused vestros, then, adfratrem...unusquisque,
sO>i to be inserted, Cl., Voss. ; Int. ain-Q and, jusjurandum . . . vestris.
 278 DISPENSATIONES UNIVERSiE
lib. iv. vias vestras, et mores vestros ; judicium justum judicate, et miseri-
a'ass'iv" cordiam & miserationem facite unusquisque ad fratrem suum: in
2- viduam et orphanum et proselytum et pauperem ne exercueritis
zach. vu. 9, potentatum, et unusquisque malitiw fratris sui ne recordemini in
Esau.17—i?! cordibus vestris, et jusjurandum falsum nolite diligere. Lavamini
mundi estote, auferte nequitias a cordibus vestris, discite benefacere,
exquirite judicium, defendite vim patientem, judicate pupitto et g. 370.
justificate viduam, et venite disputemus, dicit Dominus. Et rursum :
rs.xxxiu.i4, Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur dolum.
Diverte a malo, et fac bonum; inquire pacem, et ^sequere eam.
Hsec prseconantes prophetse, fructum petebant justitiae. Non
credentibus autem illis, novissime 2Filiuni suum misit Dominum
nostrum Jesum Christum, quem cum occidissent mali coloni,
projecerunt extra vineam. Quapropter 3et tradidit eam Dominus
Deus non jam circumvallatam, sed expansam in universum mun-
dum aliis colonis, reddentibus fructus temporibus suis, turre
electionis exaltata ubique et speciosa. Ubique enim prseclara est
Ecclesia, et ubique circumfossum torcular : ubique enim sunt qui
suscipiunt Spiritum. Quoniam enim Filium Dei reprobaverunt, et
4projecerunt eum, cum eum occidissent, extra vineam, 6juste repro-
bavit eos Deus, et extra vineam exsistentibus gentibus dedit fructi-
ficationem culturse. Quemadmodum et Hieremias propheta ait :
jer. vu. 29,30. Meprobavit Dominus, et abjecit gentem facientem hwc: quoniatn
fecerunt filii Juda malignum in conspectu meo, dicit Dominus.
j». vi. 17, i8. Similiter autem Hieremias: Constitui super vos exploratores ;
Audite vocem tubw; et dixerunt, Non audiemus. Propter hoc
audierunt gentes, et qui pascunt pecora in eis. Unus ergo et idem
Deus Pater, qui plantavit vineam, qui populum eduxit, qui pro-
phetas misit, qui Filium suum misit, qui vineam dedit aliis colonis,
his qui reddunt fructus in temporibus suis.
3. Et propter hoc dicebat Dominus discipulis suis, bonos
Luc. xxi. 34, operarios nos prseparans: Attendite vobis, eet vigilate semper in
omni tempore, ne quando graventur corda vestra in crapula
et ebrietate ' et cogitationibus secularibus, et repente adsistat super
vos dies illa. Superveniet enim quasi laqueus super omnes sedentes
Luc.xii.35, super faciem terrw. Sint igitur lumbi vestri prwcincti, et lucernw
1 Cl., Ab.,Voss., tmt Gb. perseguere. 5 juste . . . vineam, omitted in the Cl.
s Cl., Voss. misii Fi. su. misit. 6 et vigilate semper in omni tempore,
3 et, Ab., omitted in Cl., Voss. not found in the Sacred Text or its ver-
4 projecerunt, Cl., Ab., Voss., al. sions.
ejecerunt. 7 et cogitationibus sec, not in the Cl.
 AB EODEM DOMINO. 279

ardentes, et vos similes hominibus exspectantibus Dominum suum, lib. iv.

• ,. ^ , . „ .7-7 lviii- *■
'quando revertatur a nuptus. Quomodo enim factum est in dieous on IV. lxx.
MASS. IV.
Noe; manducabant et bibebant, emebant et vendebant, nubebant et *xxvi- 3-
nubebantur, et non scierunt, quoadusque intravit Noe in arcam, et j£f^xvli-
venit diluvium et perdidit omnes. Et quemadmodum factum est
in diebus Lot; manducabant et bibebant, emebant et vendebant,
plantabant et oedificabant, 2quoadusque exivit Lot a Sodomis; pluit
ignem de coelo et perdidit omnes: sic erit et in adventu Filii
Aominis. Vigilate igitur, quoniam nescitis qua die Dominus vester Matt.xxiv.42.
veniet. Unum et eundem annuntians Dominum, qui in tempori-
bus Noe propter inobedientiam hominum superduxit diluvium; et
in temporibus Lot propter multitudinem peccatorum Sodomitarum
pluit ignem a ccelo; et in 3novissimo propter hanc eandem inobe-
dientiam et similia peccata, superducet diem judicii; in quo ait,
tolerabilius Sodomis et Gomorrhis futurum, quam 4illi civitati et
0.371. domui, quse non receperit verbum Apostolorum ejus. Et tu Matt.xi.23,
Capharnaum, dicebat, "numquid usque ad ccelum exaltaberis?
Usque ad inferos descendes. Quoniam si in Sodomis factw fuissent
virtutes quce factai sunt in te, mansissent usque in hodiernum diem.
Verumtamen dico vobis, tolerabilius erit Sodomis in diejudicii quam
vobis.
4. Unum et idem cum semper sit Verbum Dei ; credentibus
quidem ei fontem aquse in vitam seternam dans; infructuosam vero j0h.i». u.
fici arborem arefaciens 6statim: et temporibus Noe 'juste dilu- om. »l 2
m 279. vium inducens, uti exstingueret pessimum genus eorum 7 qui tunc seq'
erant hominum, qui jam fructificare Deo non poterant, 7cum
angeli transgressores commixti fuissent eis ; et ut peccata eorum
compesceret, servaret vero 8arcse typum, Adse plasmationem: et
1 The four following worda are not lo Qrcecorum Patrum hunc locum ita alle-
found in the MSS., but they occur be- gatum reperio. Interprcti itaque Irenozi,
low, p. 287. aut scribai, Lat. Evangelii versionem se-
1 Cl., Vet., Voss., but Ab. qua die. quenti, hcec adscribenda videntur. Gr.
* in novissimo: for lir' Itrx&Twv, the 6 Ab. inserts et.
translator seems to have read iir' (axirif. 7 juste, Ab., Mbbc. II., omitted Cl.,
Gbabe adds tempore, but it is discarded Voss. tuv T&re av0piivuv. Cl. homines.
by Massdet upon the authority of See Fbdabdent's note.
the Cl., Voss., and Ae. iv' ia-xdroiv 8 arcce typum. Massuet conjec-
corresponds with M tCiv xatpwv Aw8. tures archetypumj e. g. <rtiftj Si to ipxi-
* Cl., Voss. omit iHi, and Ab. et tvttov tou 'ASau ir\iap.a. In the text
domui. as it now stands Gbabe sees an allusion
5 Anne Irenceus cum vulgato Bibli- to i Pet. iii. 20, the addition of per be-
orum Interprete legit: pet) tws tov oipavov ing required to make the sense com-
{nf/ad-fyrji ; minime puto, siquidem in nul- plete.
 280 DISPENSATIONES UNIVERS^
LiB. iv. temporibus Lot qui 1 pluit super Sodomam et Gomorrham ignem
Gmass' iv ' e* su'Pnur ^e ccelo, exemplum justi judicii Dei, ut cognoscerent
xxxvi- *• omnes, quoniam omnis arbor quw non facit fructum 2bonum exci-
2ThesLx'i 2£ detur, et in ignem mittetur: et in universali judicio tolerabilius
etKpist. Jud. s0(jom;s utens, 3quam his qui viderunt ejus virtutes quas faciebat
etLucMiilft. et non crediderunt in eum, neque receperunt ejus doctrinam.
etLutx.12. Quemadmodum enim majorem dedit gratiam per suum adventum
his qui •crediderunt ei et faciunt ejus voluntatem ; sic et majorem
in judicio habere poenam eos qui non crediderunt ei significavit,
justus exsistens super omnes sequaliter, et quibus 4plus dedit, plus
Luc.xii.48. ab eis exacturus: plus autem, non quod alterius Patris agnitionem
ostendit, sicut per tot et tanta ostendimus; sed quia majorem
donationem paternse gratise per suum adventum effudit in hu-
manum genus.
5. Si cui autem non sufficiunt quse prsediximus, ad credendum
ab uno et eodem Patre prophetas missos esse, a quo et Dominus
4noster missus est, aperiens 5autem aures cordis sui, et Christum
Jesum Dominum magistrum invocans, audiat dicentem eum:
MajtxxiL Simile est regnum ccelorum regi nuptias facienti filio suo, et
mittenti servos suos ad corrogandum eos, qui vocati fuerunt ad
nuptias. Et illis nolentibus obedire : Iterum, ait, alios servos
misit, dicens: Dicite his qui sunt vocati: Venite, 6prandium meum
paravi, tauri mei et omnia saginata occisa, et omnia parata sunt;
venite ad nuptias. IUi autem abierunt negligentes eum, alii quidem
in agrum mwm, alii autem in negotiationem suam; reliqui vero
arripuerunt servos, et alios quidem contumeliose tractaverunt, alios
vero occiderunt. Bex autem cum audisset iratus est, et mittens
exercitus suos perdidit interfectores ittos, et civitatem eorum succen-
dit, et dixit servis suis: Nuptice quidem paratcs swnt, vocati vero
non fuerunt digni. Exite igitur ad exitus viarum, et quotquot
inveneritis congregate ad nuptias. Et exeuntes servi ejus congre-
gaverunt omnes quotquot invenerunt malos et bonos et 1completw sunt
nuptirn discumbentibus. Introiens autem rex videre 1 recumbentes,
vidit ibi hominem non vestitum ^indumentum nuptiarum, et dicit ei :
Amice, quomodo venisti huc, non habens indumentum nuptiarum ? Itto o
1 Cl., Vet., Voss. ; pluerit, Ar., 4 Cl. omits plus, noster.
Mebo. n. 0 Ab. omits autem; Cl. for aures
2 Vet., Voss., but Cl., Ab. omit has os.
bonwm. • Ab. omits the next three words.
8 quam his qui; Clebm. quamvis 7 Ab. impleta, discumbentes, indu-
vid. mento.
 AB EODEM DOMINO. 281
autem obmutescente, dixit rex ministris: 1 Tollite eum a pedibus et lib. iv.
., ... , . lviii. 5.
manious, et mtttite eum tn teneoras quw sunt exteriores : ibi ent G^*v-
fietus et stridor dentium. Multi enim sunt vocati, pauci vero "xlw.sV'

6. Manifeste enira et per hsec verba sua ostendit Dominus

omnia, et quoniam unus rex et Dominus omnium Pater, 2de quo
et antea dixit : Neque in Hierosolyma jures, quoniam civitas est Matt. v. 35.
magni Regis. Et quoniam ab initio nuptias prseparavit 2Filio
suo, et propter immensam benignitatem 3per servos suos vocabat
priores ad convivium nuptiarum; et ubi illi noluerunt obedire,
rursus alios servos misit convocans eos, neque sic obedierunt
ei, sed et eos qui vocationem annuntiabant, lapidaverunt et occi-
derunt : illos quidem perdidit mittens exercitus suos, et civitatem
illorum succendit ; 3ex omnibus autera viis, id est, ex universis
gentibus ad convivium nuptiarum Filii sui convocavit, quemad-
modum et per Hieremiam ait: Et misi ad vos servos meos prophetas, Jer.xxxv. 15.
*dicere: Avertimini unusquisque a via nequissima, et meliora facite
opera vestra. Et rursus per eundem: Et misi, inquit, 5ad vos jer. vu. 25-
omnes servos meos prophetas inter diem et ante lucem, et non obe-
dierunt mihi, neque intenderunt aures ipsorum. Et dices eis hunc
sermonem : Hoc genus, quod non obedivit voci Domini, neque recepit
disciplinam, defecit fides ex ore ipsorum. Qui igitur nos per
Apostolos undique vocavit Dominus, hic per prophetas vocabat
eos qui olim fuerunt, quemadmodum ex sermonibus Domini
ostenditur: et non ab alio quidem prophetse, ab alio autem
Apostoli, etiamsi variis gentibus praeconabant ; sed ab uno et
eodem, alii quidem Dominum annuntiabant, alii autem Patrem
evangelisabant, 6et alii quidem adventum pramuntiabant Filii Dei,
alii vero preesentem eum jam his qui longe erant, prseconabant.
7. Adhuc etiam manifestavit oportere nos 7cum vocatione et
justitise operibus adornari, uti requiescat super nos Spiritus Dei ;
1 Tollite. N. T. SijcrtH/Tes. Syriac, in Jeremia, aut Interpres in Irenceo, male
OJQSt)] from the root i^o) to bind ; ^9* ^7"" Pr° My<*>- Gbabb. But
but the Imperative Aphel of 5O£0 the Hebrew "ibK? justifies the reading.
■would be almost the same, O; i CT)} 8 advos, Clebm., Voss., Mebc. n.,
meaning tollite. Lucip. Calabitan. omitted Ab.
quotes the text in a similar way, lib. n. 6 Cl. omits et.
pro S. Ath., but he omits the preposi- 7 ^ifro rk\v Kkffaai, i. e. post voca-
tion. tionem, Ab. omits nos. It is not only
a de quo, Ab. qm. and omits Filio suo. necessary that we should be called, but
3 Cl. omits per. Ib. et ex omnibus. that we should walk worthy also of our
4 Dicere : Avertimini. A ut Irenam calling.
VOL. II. 18
 282 OMNIA AB INITIO
lib. iv. 1 hoc est enim indumentum nuptiarum, de quo et Apostolus ait :
6h.iv. Nolurnus exspoliari, sed superindui, uti absorbeatur mortale 2ab
"£xvi6V' immortalitate. Qui autem vocati quidem sunt ad coenam Dei,
2Cor et propter malam suam conversationem non perceperunt Spiritum
ctorifrto* sanctum, projicientur, inquit, in tenebras exteriores. Manifeste
Matt. xxn. s0StendenS) quod idem ipse rex, qui convocaverit undique fideles
ad nuptias Filii sui, et incorruptibile convivium donaverit, jubeat
mitti in tenebras exteriores eum, qui non habet indumentum m. 280.
nuptiarum, hoc est, contemtorem. Quemadmodum enim in priore
Matt/xxit Testamento non in multis illorum bene sensit; sic et hic multi
I4' vocati, pauci 3vero electi. Non alius igitur qui judicat Deus, et
alius qui convocat ad salutem Pater: nec alius 3quidem qui
seternum lumen donat, alius vero qui jubet in exteriores mitti
tenebras eos qui non habent indumentum nuptiarum. Sed unus
et idem Deus Pater Domini nostri, a quo et prophetse missi sunt :
indignos quidem convocans propter immensam benignitatem ; eos
vero qui convocati sunt inspiciens, si conveniens habeant indu-
mentum, et congruens nuptiis Filii sui : quoniam nihil incon-
veniens, neque malum placet ei. Quemadmodum Dominus dixit
joh. v. u. ei qui curatus fuerat : Ecce, sanus factus es: jam noli peccare, ne
quid deterius tibifat. Qui enim est bonus, et justus, et mundus,
et immaculatus, neque malum aliquid, neque injustum, neque
abominandum in suo sponsali thalamo sustinebit.
8. Est autem hic Pater Domini nostri, cujus providentia
constant omnia, et jussu administrantur omnia; 4et gratuito
quidem donat in quos oportet ; secundum autem meritum dignis- a. 373.
sime distribuit adversus ingratos et non sentientes benignitatem
Matt. xxii. 7. ejus, justissimus retributor : et propterea ait : Mittem exercitus
suos perdidit interfectores illos, et civitatem illorum incendit. Ex-
ps. xxiii. 1. ercitus autem ejus inquit, quia omnes homines Dei : Domini enim
est terra, et plenitudo ejus, orbis terrarum, et omnes qui bKabitant in
ea. Et propter hoc Paulus Apostolus in 6ea epistola quse est ad
Rom. xiii. Romanos ait : Non enim est potestas nisi a Deo. Quce autem
sunt, a Deo ordinatce sunt. Itaque qui resistit potestati, Dei
ordinationi resistit: qui autem resistunt, ipsi damnationem sibi
acquirent. Principes enim non sunt timori bono operi sed malo.
1 hoc is here inserted in the An., ritum malis adscribi, cf. Eom. vi. 23.
but the Cl. and Voss. MSS. omit it. Gu. xal Swpe&v fiiv xaptferai, l<t>ovsbiov,
a a vita, 419, G. /car' &%lav Si ivSUtas airoSlSoTai iw d%a-
3 Ae. inserts aidem, vero, quidem. plorovs. k. t. X.
4 Nota gratuitum donum bonis, me- 8 Ar. inhabitant, and omits ea.
 UNUS DISPENSAVIT DEUS. 283
Vis autem non timere potestatem ? Bonum fac, et habebis laudem mb. iv.
ex ea: Dei enim minister est tibi ad bonum. Si autem male gb.iv.
lxx.
feceris, time. Non enim sine causa gladium portat. Dei enim "*?vi.6V'
minister est, vindex in iram ei qui malum agit. Ideoque subjecti
estote, non tantum propter iram, sed et propter conscientiam.
Propter hoc enim et tributa penditis : ministri enim Dei sunt in
hoc ipsum servientes. Sed et Dominus igitur et Apostoli unum
Deum Patrem 'annuntiant eum qui legisdationem fecit, qui
misit prophetas, qui omnia fecit : et propter hoc ait : Mittens Matt xxh. 7-
exercitus suos : quoniam omnis homo, secundum quod est homo,
plasma ipsius est, licet ignoret Deum suum. Omnibus enim !ipse
ut sint prcestat, qui solem suum oriri facit super malos et bonos, Matt v. 45.
et pluit super justos et injustos.
9. Et non solum per ea quse prsedicta sunt, sed et per para- *v. 11
bolam duorum filiorum, quorum minor luxuriose consumsit sub-
stantiam, vivens cum fornicariis, unum et eundem docuit Patrem,
majori quidem filio ne haedum quidem indulgentem ; propter eum
autem qui perierat, minorem filium suum, jubentem occidi vitu-
lum saginatum, et primam ei stolam donantem. Et per parabo-
. . . . Sia. Ttjs irapaftoXrjs twv epyaTwv Sia(p6pois Kaipois ejy**"'*-"-1
tov afx.ire\wva Tre/J.^lrafj.evwv, "ovs Kai avTOS 6 oiKoSeariroTijs Nicetas in
. ( , 1 , , t t t Catena. P.
oeiKwrat, KeKXrjKws tovs fiev ev apyy Trjs tov Kocrftov KaTa- ad Matt **•
VKevrjs, evlovs Se fieTa tovto, Kal eTepovs fxera. Trjv fie<ro-
Xpovlav, aWovs Se TrpoKOirrovTWV rfSr] Kaipwv, Kai ev tw TeXei
iraXtv aWovs' waTe eivai iroWovs fiev tovs epyaTas KaTa.
Tas eavrwv yeveas, eva Se tov avyKa\ov/j,evov avToiis oiko-
SeaTroTrjv. Ka« yap a.fjnre\wv eis, oti Kal fxla SiKaiocrvvrf
Kai eis oiKOVOfios, ev yap to Uvevfia tov Oeov to Sieirov to.
iravTa' 6/xolws Se Kat 3fiio-66s' iravTes yap ekaftov ava
lam autem eorum operariorum, qui variis temporibus in vineam
mittebantur, unus et idem Dominus ostenditur : vocans alios qui-
dem statim in initio mundi fabricationis ; alios vero post hoc ; et
alios circa medietatem temporum ; et alios progressis jam tempo-
ribus ; item alios in fine : ut sint quidem multi operarii secundum
sua ipsorum tempora, unus autem qui convocat eos, paterfamilias.
Etenim vinea una, quoniam et una justitia : et unus dispensator ;
unus enim Spiritus Dei, qui disponit omnia: similiter autem et
1 Ar. annuntiabant, and has ipse. and the sense requires it.
* The translator read eU *ol i airot, * l. eU 6 iu<rff6s. Cf. Int.
18—2
 284 CUM GRATIA CONSTAT
Livli V' Srjvdpiov, e-^ov etKova Kai eiriypacprjv tov fiacrikews, Tr)v
G?m.V' yvwcriv tov viov tov Qeov, i/Ti? r)v acpdapcrla. Kai Siot
MASS. IV. ^ , y ^ , f >t y fl^' * f\*
xxxvi. 7. tovto anro twv e&yaTWV rjp^aTO oioovai tov [ahtuov, oti
eir ea^aTwv Kaipwv cpavepwde)s 6 Kvpios TOty iracriv eavTov
airoKaTeaTrjcyev.

merces una; omnes enim acceperunt singulos denarios, Mmagi-

nem et inscriptionem regis, agnitionem Filii Dei quse est incor-
ruptela. Et propter hoc a novissimis ccepit dare mercedem, quo-
niam in novissimis temporibus manifestatus Dominus, omnibus
semetipsum reprsesentavit.
Luc. xviii. 10. Et Publicanus autem qui in oratione Pharisaeum super-
lOseq.
avit, non quoniam alterum Patrem adorabat, testimonium accepit
a Domino quod sit magis justificatus ; sed quoniam cum magna
humilitate, sine extollentia et sine jactantia, 2exhomologesin eidem
Matt. xxi. 28 Deo faciebat. Et duorum autem filiorum parabola, eorum qui in
seq.
vineam mittuntur, quorum alter quidem contradixit patri, et postea g. 374.
poenitetur, quando nihil profuit ei poenitentia ; alter autem polli-
citus est 3abire, statim promittens patri, non abiit autem, (quo-
Ps. cxv. 2. niam omnis homo mendax ; et velle quidem in promtu adjacet,
Rom. vii. 18.
non invenit autem perficere) unum et eundem 3ostendit Patrem. m. 281.
Luc. xiii. 6 Sed et arboris fici parabola, de qua Dominus ait, Ecce, jam tri-
seq.
ennium venio, qucerem fructum in hac arhore fici, et non invenio,
(per prophetas adventum suum significans, per quos venit aliquoties
exquirens justitise fructum ab eis, quem non invenit,) aperte mani-
festavit et quoniam excidetur arbor fici propter prsedictam causam.
Luc. xiii. 34 Et sine parabola autem dicebat ad Hierusalem Dominus : Hieru-
seq. et Matt.
xxiii. 37 seq. salem, Hierusalem, quw interficis prophetas, et lapidas eos qui mit-
tuntur ad te, quoties volui colligere filios tuos, sicut gallina pulhs
*suos sub *alas, et noluisti? Ecce, &relinquetur vobis domus vestra
deserta. Quod enim per parabolam dictum fuerat, Ecce, triennium
venio quwrens fructum, et manifeste iterum : Quoties volui colligere
filios tuos, si non hujus adventum qui per prophetas est intelliga-
mus, erit mendacium : siquidem semel, et tunc primum, venit ad
1 The translator lost (xov in eUiva. quotation, 289. It is therefore retained.
2 See I. 122, n. 1. Ar. and Voss. have remittitur in accord-
3 abire omitted, Cl. ostendwixt, Ab. ance with the Greek &<f>leTai, and the
4 suos, Cl. ascillas, Ar., see 289, 5. Clbrm. has the same as a correction
* vobis, omitted Cl. ; Gr. relinqwetur, upon dimittetur, which was first writ-
cf. Syr. uOSzLmIQ and the similar ten, and in the same hand.
 LIBERUM HOMINIS ARBITRIUM. 285
eos. Sed quoniam et patriarchas qui elegit 'eos, idem est Ver- lib. iv.
bum Dei, et illos semper visitans per propheticum Spiritum, et °Srjy-
nos qui undique convocati sumus per suum adventum, super ea "^j.gf-
quae dicta sunt vere hsec dicebat : Multi ab Oriente et Occasu M .,
venient, et recumbent cum Abraltam, et Isaac, et Jacob, in regno 12-
caslorum. Filii autem regni ibunt in tenebras exteriores, illic erit
fletus et stridor dentium. Si igitur hi, qui per prseconium Aposto-
lorum ejus ab Oriente et Occidente credentes in eum, cum Abraham
Isaac et Jacob in regno coelorum recumbent, participantes cum
eis epulationem, unus et idem Deus ostenditur, qui elegit quidem
patriarchas, visitavit vero populum, gentes vero advocavit.

CAP. LIX.
Ostensio quod homo liber sit et suoe potestatis, ad hoc ut
a se eligere possit meliora et contraria.
Illud autem, quod ait: Quoties volui 2colligere filios tuos, etum.™n\.
noluisti ? veterem legem libertatis hominis manifestavit, quia libe- ^7'
rum eum Deus fecit ab initio, habentem suam potestatem, sicut et
suam animam, ad utendum sententia Dei voluntarie, et non sco-

B/a Qew ov trpocrecrTiv ayaOtj Se yvwnti TravTOTe o~v/iirdp- jJJJJJJJ'-

eanv avrw.

actum a Deo. Vis enim a Deo non fit, sed bona sententia adest
illi semper. Et propter hoc consilium quidem bonum dat 4omnibus.
Posuit autem in homine potestatem electionis, 8 quemadmodum et
in angelis : (etenim angeli rationabiles :) uti hi quidem qui obe-
dissent juste bonum sint possidentes, datum quidem a Deo, serva-
tum vero ab ipsis. Qui autem non obedierunt, juste non inveni-
entur cum 5bono, et meritam pcenam percipient: quoniam Deus

1 Cl., Ar., Voss. eos. Mebo. n. Mero. i. MSS. Al. congregare.

vot. Grabe and Mass. have et nos, but
without authority ; et eoa seems prefer-
able, cf. end of this section. The Greek
being dXXA ica! i iic\(£as roi>s waripas,
Kal toi/tous, viz. the patriarchs and those
who lived under the first covenant.
1 colligere, Cl., Ar., Voss., and
3 Cl. coactus.
4 Ar. hominibus.
6 kiire^oioiov t6 tc t&v &yy{\oiv y(-
i>os koX twv av8pt!)Trwv T*t\v apx^jv (iroi-
tio-cv i 6e6s. Just. M. Apol. I. H
eKdrcpov tt}s Troi^cews etSos airre^oioiov
yiyove. Tat. Or. ad Qr. Ar. bonia.
 286 PENES HOMINEM BONI
lib. iv. quidem dedit benigne bonum, ipsi vero non custodierunt diligenter
GR-jV. illud, neque pretiosum arbitrati sunt, sed supereminentiam boni-
xxxvk1^ totis contemserunt. Abjicientes igitur bonum et quasi respuentes,
merito omnes justum judicium incident Dei, quemadmodum et
Apostolus Paulus 1 in ea epistola quse est ad Romanos, testificatus
Rom. ii. 4, s, est, dicens ita : An divitias bonitatis ejus, et patientios, et longani-
mitatis contemnis, ignorans quoniam bonitas Dei 1 in posnitentiam te
adducit? Secundum autem duritiam tuam et cor impwnitens lthe- g. 375.
saurisas tibimetipsi iram in diem ira? et revelationis justi judicii
Dei. Gloria autem et lionor, inquit, omni operanti bonum. Dedit
ergo Deus bonum, quemadmodum et Apostolus testificatur in
eadem epistola, et qui operantur quidem illud, gloriam et honorem
percipient, quoniam operati sunt bonum cum possint non operari
illud ; hi autem qui illud non operantur, judicium justum excipient
Dei, quoniam non sunt operati bonum cum possint operari illud.

Ke<p.

Ostensio quod non natura quidam boni sint, quidam

vero mali, sed quod in hominis electione sit bonum.

joh. Damasc. !• EI (pvcret oi fxev (pavXot, ot Se dyaOot yeyovaartv,

Haiioix. v. ovO' ovtoi eTratvero), ovres dyaOot, toiovtoi ydp KaTeo-icevdo--
Iren. p. 604. ' ' ' ' r
Orjtrav ovt eKeivot /xe/XTTTol, ovtws yeyovoTes. 'AW eiretSrj ol
irdvTes Trjs avTrjs etVt (pvaews, Svvdfxevol Te KaTaayeiv Kat
vpd^at to ayaOov, Kal Svvdfievot 7rd\tv aTro(3a\eiv avTO, /cat
fxr) Troirjo-ar StKalws KOt Trap^ avdpwirots tois evvofxovfievots,

CAP. LX.
EParaii. 1. Si autem naturaliter quidam boni, quidam vero mali facti
J. Damasc. # 1 1
fuissent; neque hi laudabiles essent qui boni sunt, 2tales enim facti
fuerant, sed neque illi vituperabiles, et ipsi enim tales fuerant in-
stituti. Sed quoniam omnes ejusdem sunt naturse, et potentes
retinere et operari bonum, et potentes rursum amittere id et non
facere; juste etiam apud 3homines sensatos (quanto magis apud

1 Ar. in epistola, ad, themurisans. 8 Homines sensatos. Bicooi;/t^ois

a tales enim facti fuerant, omitted in perperam legit Interpres. Repone itaque,
the Cl. and Voss. MSS. homines bonis legibus utentes. Gbabe.
 ELECTIO ET REJECTIO. 287

Kai iroXv Trporepov irapct Qew, oi fiev eiratvovvrat, Kat atyas "J-/^"
rvyyavovcri fjtaprvptas r>js rov Ka\ov KauoAov eKAoyr/s koi lxxii.
< . «\ - \ , yi i <y i MASS.IV.
m. «82. eTTifiovis' ot 06 Karatrtwvrai, Kat al^ias rvyyavovcri Qtifitas mm z-
rtjs rov koXov Kat ctya6ov ctTrofioXrjs' Kat Sta rovro ot irpo-
(prjrat . . . iraprjvovv rois avQpwirots, StKatoirpayeiv Kat ro
ayadbv e£epyaCeaQai' . . . ws e(j) rifi.iv ovros rov rotovrov,
Kat Sta rrjv iroXXrjv afieXetav ets Xrjdrjv eKireirrwKorwv, /cal
yvwurjs Seo/nevwv ctyaOrjs, rjv 6 ayaObs Qeos irapecrye ytvwcrKetv
Stct rwv Trpocprjrwv.
Deum) alii quidem laudantur, et dignum percipiunt testimonium
electionis bonae et perseverantiae ; alii vero accusantur, et dignum
percipiunt damnum, eo quod justum et bonum 'reprobaverint. Et
ideo prophetae 2bonum quidem hortabantur homines, justitiam
agere bonumque operari, sicut per multa ostendimus: quia in
nobis sit hoc, et propter multam negligentiam in oblivionem inci-
derimus, et consilio egeamus bono : proDter quod bonus Deus
3prsestavit bonum consilium per prophetas. Propter hoc autem et
Dominus, Luceat lumen vestrum, dicebat, coram hominibus, ut Matt. v. w
videant bona facta vestra, et clarificent Patrem vestrum qui in ccelis
est. Et: Attendite vobis, ne forte graventur corda vestra *in cra- Luc- xxi- M-
pula, et ebrietate, et sollicitudinibus secularibus. Et : Sint lumbi x<
vestri prcecincti, et lucernw ardentes, et vos similes hominibus ex-
spectantibus Dominum suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum
venerit et pulsaverit aperiant ei. Beatus servus ille, quem, cum
venerit Dominus ejus, invenerit ita facientem. Et iterum : Servus Luc- *i-
qui scit voluntatem Domini sui, et non facit, vapulabit bmultas. Et :
Quid mihi dicitis, Domine, Domine, et non facitis quw dico ? Et luc: m*u>,
iterum: Si autem dicat servus in corde suo, Tardat Dominus, etf ^ivlis-oi.
incipiat cwdere conservos, et manducare et bibere et inebriari,
veniet Dominus ejus in die qua non sperat, et dividet eum, et
1 Cl. reprobaverunt. gente, rotos ivdpiivovt. Cl. and Voss.
' The teatimony of MSS. is so uni- have bonum quidem, Ar. and Mebo.
versal in favour of bonum, and strong in II. bonum quoque; compare also the
support of quidem, that both of these closing words of this Greek fragment.
words, the first of which is discarded by s Cl., Voss. and TJlpian write
Mabscet, and both by Grabe, have prcestavit; Ae. with its usual a<pd\p.a,
been received in the text. The Greek prceutabit, v. 293, 2.
may evidently have been koI Sta toCto ol 4 In crapula, omitted in the Clebh.
rpapvral to Ka\bv piv rapyvodv tois av- * muUat, Clerm., Arund., Voss.
Bpwrott, Si/voioTpo^eii', k. r. \. Int. U- al. multis.
 288 HOMINI LIBERUM

MB.iv. TavTa yap irdvra t6 avrefcpvcriov eTriSetKVvcri tov avOptairov, o. 376.

°ix'xHV' kat to crvfxBovXevTtKbv tov Qeov, . . . airoTpeirovroi fiev tov
mass.iv. , \ a </• '
xxxvn. 3. avetuetv avTw, aXXa fir) piaCpiuLevov.
Haiioix. v. 2. 1 Kai yap avrb t6 evayyeXtov, et urt BovKoito tij eirecrOat,
Iren.e Parall. ' r ' ' ' ' 1
Murieer. e^ov fiev avT(>> eaTiv, acrv/xcpepov oe' ij yap TrapaKor/ tov oeot/
Or^asc. i.r' Kai airoBoXi] tov ctyadov eo~Ttv fiev ev to> avQpanrw, BXdBrjv
CoTiectlvif' ^lf^tav ov tt)v Tv^ovcrav Cpgper /cat Sta tovto 6 TlavXos
93. i \ iravTa / >ty ' \ -v ' ov' iravTa
' JL '
(prjcrtv, fioi ei^ecrTtv, aAA crvficpeper /ca<* to*
eXevOepov tov dvOpwirov e^tjyovfievos, Sto irdvra e^ecrTtv, fit)
KaTavayKa^ovTOf avTov tov Qeov' /cat to crvficpepov SetKvvcri,
tva fir) eti eTriKaXvfJL/xa /ca/ctay KaTa^rjcrwfJieda tjj eXevOeptor
acrvfJLCpepov yctp tovto ye.

partem ejus cum hypocritis ponet. Et omnia talia 2quse liberam et

suse potestatis ostendunt hominem, et quia consilio instruat Deus,
adhortans nos ad subjectionem sibi, et avertens ab incredulitate,
non tamen de violentia cogens.
2. Etenim ipsum Evangelium si noluerit quis sequi, licet
quidem ei, non tamen expedit. Inobedientia enim Dei et amissio
boni est quidem in hominis potestate; Isesionem autem et damnum
i cor^vi. i2, non quamlibet infert. Et propter hoc Paulus ait : Omnia licent,
sed non omnia expediunt; et libertatem referens hominis, qua-
propter et omnia licent, non cogente eum Deo ; et id, 3non expedit,
i Pet. ii. J6. ostendens, ut non ad velamen malitise abutamur libertate : non
Ephes. iv. 25. enim hoc expedit. Et iterum ait : Loquimini veritatem unusquis-
Ephes. iv. 29, que cum proximo suo. Et : Omnis sermo malus de ore vestro non
exeat, aut turpitudo, aut vaniloquium, aut scurrilitas, quce ad rem
Kphes. iv. 8. non pertinent, sed magis gratiarum actio. Et : Eratis enim ali-
quando tenebrw, nunc autem lumen in Domino: quasi filii lucis
Hom.xiii. i3. 4 honeste ambulate: non in comessationibus, et ebrietatibus, non in
icor.vi.ii. cubilibus, et in libidinibus, non in ira, et zelo. Et hcec 6quidam

1 First incorporated by Stieren. 6 quidam, Ch., Ar. This word is

2 quce. Grabe proposes quidem, but
the translator seems to have read, t&
avre^oiatov iiriSelKVWTa rhv dvdpwirov.
3 non expedit, i. e. oi oviitpipei, the
subject ir&vra having been overlooked.
4 honeste, &c., imported from Rom.
xiii. 13.
printed by Massuet for the corrupt read-
ing quidem, which occurs also atp. 143,
and there Grabe's text agrees with the
same MSS. It may be observed that the
Syriac has « * i\ < * ijl^ every man
of you; it also expresses the final word
nostri, in t^sO? OlV) ■ O
 ET SVM POTESTATIS ARBITRIUM. 289
/uistis, sed abluti estis, sed sanctificati estis xin nomine Domini nos- lib. iv.
tri. Si igitur non in nobis esset facere hsec, aut non facere, quam Gg- jX-
causam habebat Apostolus, et multo prius ipse Dominus, con- ^xvii.1!'
silium dare, qusedam quidem facere, a quibusdam vero abstinere ?
Sed quoniam liberse sententise ab initio est homo, et libene sen-
tentise est Deus cujus ad similitudinem factus est, semper con-
silium datur ei continere bonum, quod perficitur ex ea quse est ad
; Deum obedientia. f Et non tantum in operibus, sed etiam in fide,
liberum et suse potestatis arbitrium 2hominis servavit Dominus,
dicens: Secundum fidem tuam fiat tibi; propriam fidem h0minisMatt.ix.s9.
ostendens, quoniam propriam suam habet sententiam. Et iterum :
Omnia possibilia scredenti; et, Vade, sicut credidisti, fiat tibi. **»*>. ix. »
f . . Matt VU1- 13
Et omnia talia suse potestatis secundum fidem ostendunt hominem.
Et propter hoc, is qui credit ei habet vitam wternam: qui autem J0h.ui.3e.
non credit Filio, non *habet vitam mternam, sed ira Dei manebit
super ipsum. Secundum hanc igitur rationem, et suum proprium
bonum ostendens Dominus, et sui arbitrii ac suse potestatis homi-
nem significans, dicebat ad Hierusalem : Quoties vohii hcongregare Mattxxiu.
filios tuos, quemadmodum gallina pullos suos sub 5 ascellas et noluisti ?
Quapropter relinquetur vobis domus vestra 5deserta.

CAP. LXI.
Quce causa fuerit, quod non ab initio perfectus factus
est homo.
1. Qui autem his contraria dicunt, ipsi impotentem introdu-
cunt Dominum, scilicet quasi non potuerit perficere hoc quod
voluerit: aut rursum ignorantem natura 6choicos, ut ipsi dicunt,
et eos qui non possunt accipere ejus incorruptelam. Sed oporte-
bat, 7inquit, eum neque angelos tales fecisse, ut possent transgredi,

1 sed justificati estis, lost in the pre-
ceding. Cf. 414, G.
Ar. homini.
3 sunt, omitted as in the Cl. and Ar.
N. T. rdyra Suvara, T<J irurTtiovTi.
* habet, MSS., but Gr. «^erat. Syr.
pW^J, habebit, for ll-»>*-J, videbit.
5 ascellat, Clbrm. ; asciUis, Ar. ;
attellis, Feu. marg. and Voss. ; Edd.
alass. But the words are identical : Quo-
modo enim vester, axiila, ala factus est
nisi fuga lilerce vastiorist quam lite-
ram etiam e maxillis, et taxillis, et vex-
illo, et paxillo consuetudo elegans Latini
sermonis eveUit. Cio. Or. c. 45. The
last word of the quotation, deserta, is
omitted in the Cl. MS. from its partial
similarity to the preceding word. For
congregare, MSS. had colligere, 285, 2.
6 choicos, called indifferently vKtKoii
and xotVotft. 1.51,52. Ar. naturam.
7 Int. for <paci, read <j>nai.
 290 IN EXERCITATIONE
lib. iv. neque homines qui statim ingrati exsisterent in eum, quoniam
or. iv. rationabiles et examinatores et iudiciales facti sunt, et non
ixxii. # * 7
^xxvii.1^' quemadmodum irrationabilia sive 'inanimalia, quse sua voluntate
nihil possunt 2agere, sed cum necessitate et vi ad bonum trahuntur,
in quibus unus sensus etunus mos, 3inflexibiles et sine judicio, qui m.283.
nihil aliud esse possunt, praeterquam quod facti sunt. Sic autem
nec suave esset eis, quod est bonum, neque pretiosa communicatio
Dei, neque magnopere appetendum bonum, quod sine suo proprio
motu et cura et studio provenisset, sed ultro et otiose insitum :
ita ut essent nullius momenti boni, eo quod natura 4 magis quam
voluntate tales 4 exsisterent, et ultroneum haberent bonum, sed non
secundum electionem ; et propter hoc nec hoc ipsum intelligentes,
quoniam pulchrum sit quod bonum, neque fruentes eo. Quse enim
fruitio boni apud eos qui ignorant ? Quse autem gloria his qui non g. 377.
studuerunt illud? Quae autem corona his qui non eam, ut vic-
[l tores in certamine, consecuti sunt ? Et propter hoc Dominus vio-
Matt xi. 12. lentum dixit regnum coelorum : et qui vim faciunt, inquit, diripiunt
illud; hoc est, qui cum vi et agone vigilantes instanter diripiunt
illud. Propter hoc autem et Paulus sApostolus ait Corinthiis:
1 Cor. ix. 24 aNescitis, quoniam hi qui in stadio currunt, omnes quidem currunt,
-27.
sed unus accipit bravium. Sic currite, ut 7 appreliendatis. Omnis
autem squi agonisatur, in omnibus continens est: illi quidem ut
corruptibilem accipiant coronam, nos autem incorruptibilem. Ego
autem sic curro, non in 9incertum: sic pugno, non quasi aerem cov-
dens: sed ^limdum facio corpus meum, et in servitutem redigo, ne
1 inanimalia, so written in the Cl. 1 apprehendatis. The Clehm. read-
copy, but with in expunged ; animalia ing, al. comprehendatis.
would make better sense than the hy- 8 Q"> agonisatur. Grcece cst b dyuvi-
brid word in the text. The Greek may fi/xeros, qui certat. Cypk. de Exh. Mar-
have had SXoya, idywep tfifuxa, ren- *W- 8, el Ep. ad Mar. de Mappalico,
dered si inanimalia, but copied as siue Irenceus, Omnis enim qui ago-
animalia, which would account for the nisat. Pamelius, vir multce lectionis,
state of the Cl. copy. t#tc annotat, omnes Codices suos, uno ex-
8 Cl., Voss. facere. cepto, legisse : Omnis qui agonisatur ;
3 Ar. inflexibilis. Gr. dKafjnrroi. quod et hic habebat vetos noster Codex :
4 magis omitted in the Clerm. copy. utrumque recte. Feuard. Cum Vet.
$tV« -ij 0e\^aaTi. Ar. exstiterint. Codice consentiunt Codd. Ardnd. et
• Apostolus, here inserted by Grabe, Voss.—Gbabe. To which Mass. adds
is cancelled by Massdet, and Stieren, tne Clerm., and correctly.
as omitted in the Clerm., but Ar., 9 Clerm. incerto, and for lividum it
Mekc. II. MSS., as also Erasm. and nas tne ill corrected error libidinum, b
Gallas. retain it. and v being interchangeable. N. T.
6 Ar. Non scitis, quoniam qui. iiruiridfu.
 PROMOVENDUM. 291
farte aliis prwdicans, ipse reprobus efficiar. Bonus igitur agonista ub. iv.
ad incorruptelae agonem adhortatur nos, uti coronemur, et pre- °^J^'
tiosam arbitremur coronam, videlicet quse per agonem nobis "xlvii.1^'
'acquiritur, sed non ultro coalitam. Et quanto per agonem nobis 2Tjm w 7
advenit, tanto est pretiosior : quanto autem pretiosior, tanto eam

Ov% ofioloDS ayairaTai ra iic tov avTOft-aTOV Trpoaytvofieva k Pa^iK^

Toii fJieTa cnrovStjs evpierKOfievois.

semper diligamus. Sed neque similiter 2diliguntur ea quae ultro

adveniunt, quam illa quae cum multa sollicitudine adinveniuntur.
Quoniam igitur "pro nobis erat, plus diligere Deum, cum 4agone
hoc nobis adinvenire, set Dominus docuit, et Apostolus tradidit.
Et alias autem 6esset videlicet nostrum insensatum bonum, quod
7esset inexercitatum. Sed et videre non 8tantum nobis esset desi-
derabile, nisi cognovissemus quantum esset malum non videre : et
bene valere autem male valentis experientia honorabilius efficit ; et
lucem, tenebramm comparatio ; et vitam, mortis. Sic et coeleste
regnum honorabilius est his qui cognoverunt terrenum. Quanto
autem honorabilius, tanto magis diligimus illud ; et si plus illud
dilexerimus, clariores erimus apud Deum.
2. Pro nobis igitur omnia hsec sustinuit Dominus, uti per
omnia eruditi, in omnibus in futurum simus cauti, et perseveremus
in omni ejus dilectione, rationabiliter edocti diligere Deum : Deo
quidem magnanimitatem prsestante in apostasia hominis ; homine
autem erudito per eam, quemadmodum et propheta ait : Emendabit jerem. ». 19.
te abscessio tua ; prsefiniente Deo omnia ad hominis perfectionem,
et ad sedificationem, et manifestationem dispositionum ; uti et
bonitas ostendatur, et justitia perficiatur, et Ecclesia ad figuram
imaginis Filii ejus coaptetur, et tandem aliquando maturus fiat
homo, in tantis maturescens ad videndum et capiendum Deum.

1 The Clebm. reading aquiritu/rum, icifv rhv Qedv, i. e. nostrum erat.

sed, indicates acquiritur, verum, but a
confusion having taken place, sed may
have been afterwards added.
* Clebm. diliffuntur quce.
3 pro nobis, rendered by Gallas. and
Fecaed. as /xcB' rin&v, penes nos, to
which Mass. assents. Gbabe gives the
not very intelligible gloss, e re nostra;
but the Greek equivalent may be indi-
cated, tirti oiv i(p' i)fuv y' ijr /xaWov aya-
4 agone, Othob., Mebc. II., sounds
like the correct reading. Cl., Abund.,
Voss. labore.
' et, Ab. missing in Cl., Voss.
6 esset, omitted Ab.
7 Ab. quod est sed ne exercUatum;
but the Greek seems to have been, koX
oXXus /iiv av jj SnXovdri d\oyov to r)fit'-
repov ayaBbv, Srav a/ie\6n)Tov v.
8 Cl. inserts in.
 292 HOMO NONNISI SENSIM
LIB. IV.
lxii.
GR. IV.
lxxiii.
MASs.iv. Ked>. PB'.
xxxviii. I. * ^
Secundum quid omn-ia quce facta sunt indigent perfecto,
et unde est indigentia.
EParaii. EI Se \eyei tis' ovk r)SvvaTO 6 Qeos a■7^, apyrjs TeXeiov
Joh.Damasc. ' ' TA"
ta'vitairen.' avaSei^ai t6v avQpwirov ; Yvwtw, otc tw fiev Qew, 1 aei <cara
Ta. avTa ovti, kou ayevvrjTw virapyovTi, ws vpos eavrov, iravTa
SvvaTas to. Se yeyovoTa, Ka66 fieTeireiTa yeveaews apyrjv ISlav
ecrye, KaTa tovto kcu vvTepelcrOai Sel avra tov iTeiroirjKOTOS'
ov yap rjSvvavTo dyevvrjTa eivai tol vewo-Ti yeyevvrjfieva' o. 378.
Ka#o Se /xr) ea-Tiv ayevvrjTa, KaTa tovto koi vcrTepovvTai tov
TeXelov. Ka$o Se vewTepa, KaTa tovto kcu vr)iria, KaTa
tovto Ka\ arrvvr)6rj, Kai ayvfivacrTa irpos Trjv TeXelav dywyr)v.
'Qs ovv r) fiev Ltr^Trjp SvvaTat TeXeiov irapacryeiv tw Bpecpei
to efiBpwfia, to Se eVt dSvvaTei Tr)v avrov irpearBvTepav
Se^acrBai Tpo<pr)v ovtws Kal 6 Qeos avTOS fxev oios Te rjv

OAP. LXII.
Si hoc autem dicat aliquis: Quid enim? Non poterat ab
initio Deus perfectum fecisse hominem? Sciat, quoniam Deus
quidem cum semper sit idem, et innatus, quantum ad ipsum est,
omnia possibilia ei. Quse autem facta sunt ab eo, secundum quod
postea facturse initium habuerunt, secundum hoc et minora esse
oportuit eo qui se fecerit: nec enim poterant infecta esse, quse
nuper facta sunt. Propter quod autem non sunt infecta, propter
hoc et 2ideo deficiunt a perfecto. Secundum enim quod sunt
posteriora, secundum hoc et infantilia; et 3secundum quod infan-
tilia, secundum hoc et insueta, et inexercitata ad perfectam disci-
plinam. Quemadmodum enim mater potest quidem praestare per-
fectam escam infanti, ille autem adhuc non potest robustiorem se
percipere escam : sic et Deus ipse quidem potens fuit homini

1 The Platonic distinction may be 8 These worde, secundum quod infan-

observed of del /cari rck airrb. ttytu, as tilia, are not represented in the Greek,
predicated alone of the deity, and t6 ye- they are omitted in the Clekm., Merc.
yovdis, the contingent, and temporal. n. and Voss. MSS., and they may be
8 ideo evidently redundant. expunged without affectmg the sense.
 MELIORUM CAPAX. 293
irapaayeiv dif dpytjg tw dvQpwirw to Te\etov, 6 Se dvQpwirog LIj5i||V-
m. m dSvvaTog \a(3e?v avro' v^iriog yap t)v. Ata tovto nal 6 auii?'
K/ t ». i , , / ~ ~ » , .. / MASS. IV.
vpiog tjfiMV eir eayaTWv twv Katpwv, avaKetpaXatwa-afievog xxxvm. i.
elg avTov Ta iravTa, tjXQe irpog ^ftdg, ov% wg avTog ijSvvaTO,
aAA w? ^yueiy ai^Tov «oeii/ t]OvvafJ.eva. Avrog fiev yap ev Ttj
dtpQdpTw avTOv S6& irpbg t)/j.dg eXQeiv t)SvvaTO- dW tifieig
ovSeirunroTe to fieyeQog Ttjg So^t/g avrov (SaardXetv tjSvvdneQa.
Ka« 1 Sta tovto, wg vtjirtoig, 6 dpTOg 6 TeXetog tov iraTpog,
yd\a tjfuv eavrov irapea^ev, oirep tjv t) KaT dvQpwirov avrov
irapovala, Iva wg virb fiaaQov Ttjg aapKog avTOV Tpacpevreg,
Kat Sta Ttjg T0iavrt)g yaXaKrovpylag eQtaQevTeg Tpwyetv koi
irlvetv tov \6yov tov Oeov, tov Ttjg dQavaalag apTOV, oirep
eari to TLvevfia tov TlaTpbg, ev tjfiiv avroig KaTaayeiv Svvtj-
Qwfiev.

preestare perfectionem ab initio, homo autem impotens percipere

illam : infans enim fuit. Et propter hoc Dominus noster in novis-
simis temporibus, recapitulans in seipso omnia, venit ad nos, non
quomodo ipse poterat, sed quomodo illum nos videre poteramus.
Ipse enim in sua inenarrabili gloria ad nos venire poterat : sed
nos magnitudinem gloriae ipsius portare non poteramus. Et
propter hoc, quasi infantibus, ille qui erat panis perfectus Patris,
lac nobis semetipsum 2preestavit, quod erat secundum hominem
ejus adventus, ut quasi a mammilla carnis ejus enutriti, et per
talem Iactationem assueti manducare et bibere Verbum Dei, et
eum qui est immortalitatis panis, qui est Spiritus Patris, in nobis
ipsis 3continere possimus.

1 The reader may compare a very
similar passage in the Pcedag. of Clem.
Al. I. 6. The following, as testifying
that the Body and Blood of Christ are
really, though spiritually received, is
valuable. . . . yd\a tjv rb iraiSlov tovto
k6Xov koX olxeiov, r6 crwaa roO X/motoO
t^v vcdkalav vTroTpbcpyjoav ry Abyw.
ijv airrbs iK&rjtrev 6 K6pios, wSlvrj crap.
kik-q' fjv avrbs iarrapydvwffev b Ktipios,
aijiari TiaUf. *0 twv iyivr XoxevadTwv'
w twv aylwv ffrrapydvwv ' b Abyos tc\
irdvra Tip vr/irlw, Kal irar^p, xai urrrrip,
KaX iraiSdywyos, Kal Tpocpeis. Qdyeadc
jiod, <prjcri, tt)v adpKa, Kal rrieffQe uov Tb
alua. Tafcas Tjpuv olxelas Tpo<pas b Kv-
pios xopiry«, Kal adpKa bpeyet, ko.1 dtua
(KXe? ' Kal oiSiv els af£ri<riv tois 7rai6(ois
evSet.
3 Clerm., Voss. prceetavit ; see 287,
3 ; Ab. prcestitit.
3 Ar. here inserts eum.
 294 AD IMBECILLITATEM NOSTRAM

LIB. IV.
GB."iv. Ke<f>. Py.
lxxv. ~ "» '
MASS. IV.
xxxviii. 2. Quid est guod a Paulo dicitur, Lac vobis potum dedi,
non escam.

i. KAI Sta tovto TlavXos J^optvQlois (pricrr yd\a

vftds eiroTicra, ov /3pwfia' ovSe ydp rjSvvacrQe /3acrTd^eiv
TOVTecrTi, Tr)v fiev Kara. dvQpwirov irapovcrlav tov Kvplov
€fiaQriTev6r)Te, ovSr/irov Se to tov TlaTpds JTvevfia eiravaTrave- G. 379.
Tai e(f> ifids, Std Tr)v vfiwv dcrQevetav ottov ydp ^rjXos, Ka\ epis,
<pt]cr\v, ev vfiiv, Ka\ Sty(ocrTacrlai, ov^\ crapKiKol ecrre, Ka\ KaTa
dvQpwirov TrepnraTetTe ; TovTecrTtv, oti ovSeirw to Tlvevfta tov
TTaTpos rjv crvv avTots, Std to aKaTdpTtcrTOV avTwv koi dcrQeves
Trjs TroXiTe/a?. 'Q$ ovv 6 dirocrToXos SvvaTOS r)v StSdvat to
/3pwfia, ois ydp dv iireriQovv ^(eipas, eXdfi/3avov Tlvevfia dytov,
d ecTTt fipwfxa Xwrjs, eKetvot Se rjSvvaTovv \a/3e?v avro, Std to
daQevrj eTt koi dyvfivacrTa e-)(eiv ra Trjs ^vxfjs atcrQriT>ipia
Trjs irpds ©eoV yvfivacrlas' ovtws koi Tr)v dp)(r)v 6 fiev Geoy
Svvaros rjv StSovat to TeXetov tw dvQpwtrw, eKetvos Se dpTt

CAP. LXIII.
1 cor iH. s. 1 . Et propter hoc Paulus Corinthiis ait : Lac vobis potum
dedi non escam : nondum enim poteratis escam percipere ; id est,
eum quidem adventum Domini, 'quem secundum hominem, didi-
cistis ; nondum autem Patris Spiritus requiescit super vos, prop-
icor. iii. 3. ter vestram infirmitatem ; Ubi 2enim sunt zelus, et discordia, ait,
in vobis, et dissensiones, nonne carnales estis, et secundum hominem
ambulatis ? Hoc est, quoniam nondum Spiritus Patris erat cum
ipsis, propter imperfectionem eorum et infirmitatem conversationis.
Act vin. 17. Quemadmodum igitur Apostolus poterat dare escam ; quibuscun-
que enim imponebant Apostoli manus, accipiebant Spiritum sanc-
tum, qui est esca vitae, illi autem non poterant percipere illud,
quoniam infirmum adhuc et inexercitabilem sensum erga Deum
conversationis habebant: sic et initio Deus quidem potens fuit
dare perfectionem homini ; ille autem nunc nuper factus, non po-

1 quem. So the MSS. This enallage ttjv, in the Greek. Grabe proposes qui.
of case can scarcely mark the article, s Cl. omits enim. Ar. adds sunt.
 DONA ACCOMMODAT DEUS. 295
yeyovws, dSvvaros r)v \a/3e?v avro, r) Kat \a(3u>v -^wprjaai, r) L^^(-
Kai^ ywpr)aas
i -
Karacr^eiv. v
I\a<\ ota
s * tovto
- _' y iv"
avvevrjirtalev ltos ob.
ixxv.iv.
tov Qeov, TeXetof wv, tw avQpwtrw, ov oV eavTOv, d\\d Sta xxxvm. 2.
to tov dvQpwirov vr)irtov ovtw ^wpovfj.evot, ws dvQpwiros aVTOV
■)(wpe?v r)SvvaTO. Ov irepi tov Qeov ftev to dSvvaTOv Kal
evSees, d\\a irept tov vewaTt yeyovoTa dvQpwirov, oti fir)
ayevvrjTOt rjv. Jlept tov Qeov Svvafits 6/j.ov, Kat ao(pla, E duob locis
Kai\ ayaVoTr}t
1 nf §'
oeiKvvrai' ovvafj.it < Kai* ayatyoTrjs,
/J-ev ' /w » rwf Parall.
ev Damasc.J. «i.
Ta fjLtjSeirw ovTa eKOvatws KTt^etv Te Kai Troieiv ao(pla Se, ev
tw evpvQfxa, Kat efifxe\>}, Ka"t 3 eyKaTaaKeva Ta yeyovoTa ire-
TTOtrjKevat. "A-Ttva Sid Tr)v virepfidWovaav avTOV ayaQoTrjTa
av^t/atv TrpoaXaftovTa, Ka\ eirt irXeiov eirtfievovra, ayevvijTOV
Sd^av dirotaerai, tov Qeov d(p66vws %aptl£ofj.evov to koXov.
KaTa fiev to yeyevrjaQat avTa, ovk ayevvr/Ta' KaTa Se to
irapafxevetv avTa fxaKpots atwai, Svva/xtv dyevvyTOv irpoa-
\rj\p-eTat, tov Qeov irpotKa Swpov/xevov avTOtt Tr/v etaael
irapafxovr)v.

terat illud accipere, vel accipiens capere, vel capiens continere.

Et propter hoc coinfantiatum est homini Verbum Dei cum esset
perfectus, non propter se, sed propter hominis infantiam sic capax
effectus, quemadmodum homo illum capere potuit. Non igitur
3erga Deum impossibile 4et indigens, sed circa eum qui nunc
nuper factus est homo ; quoniam non 4infectus erat/ 3Erga Deum
autem virtus simul, et sapientia, et bonitas ostenditur : virtus qui-
dem et bonitas in eo quod ea, qu:e nondum erant, voluntarie con-
stituerit et fecerit ; sapientia vero in eo, quod apta et consonantia,
quae sunt, fecerit. ^Qutedam autein propter immensam ejus be-
nignitatem augmentum 6accipientia, et in multum temporis perse-
verantia, infecti gloriam referunt, Deo sine invidia donante quod
bonum est. Secundum enim id quod facta sunt, non sunt infecta :
secundum id vero quod perseverant longis 7aeonibus, virtutem
infecti assument, Deo gratuito donante eis sempiternam perseve-
rationem.

1 Int. AA-yos. eo. Ae. perfectus.

* Stieren'8 emendation, but a gloss. 6 Qumdam autem, the translator ex-
* erga, as before, I. 313, 1 ; 317, 1. presses the faulty reading nva St.
Oh. and Voss., but circa in the Ah. • Ae. percipientia.
* Clkrm. very inaccurate, invisibile 7 CtEBM. agonibus. Cf. 1. 24, 1.
 296 PROFECTUS
LhdiiIV' 2* •^■a' ov™? irpWTevet fiev iv irdatv 6 Qebs, 6 koa fiovos
Gtt.
lxxv. ayevvr/TOS, Kai\ ttowtos iravTWV,
IV. il i Kat\ tov~ etvai
f - nraat
tois
MASS IV
xxxviii. 3. trapaiTtos' to. Se. Xonra iravTa ev viroTay^ fiivet tov Qeov. M- 285-
1 'YiroTayr) Se Qeov, dcpQapala' Kal irapa/xovr) dcpQapalas, S6£a
ayevvrjTOS. Ata toJtij? Ttjs Ta^ews, /cat twv toiovtwv pvQfiwv, Kat
Trjs TOtavrrjs dywyrjs, 6 yevvrjTOS Ka\ TreTrXaafxivos avQpwiros
KaT etKOva koi bfiotwaiv tov dyevvrjTov ylverat Qeov tov fiev g. 3so.
IlaTjOO? evSoKovvTOS (cat KeXevovTOS, tov Se Ylov ^ irpaaaovTOs
Ka\ SrjfitovpyovvTOS, tov Se TIvevfiaTOS TpicpovTOS Kat au^ovTOS,
tov Se dvQpwirov rjpifta irpoKoirTOVTOS, Kat irpbs TiXetov dvep-
■^ofiiivov, TOvriaTt, irXrjalov tov dyevvtjTOV ytvofiivov TeXetos
yap o ayevvrjTOS' ovtos oe eaTt t*eo?. Jl/oet oe tov avupw-
irov irpwrov yeviaQat, Ka\ yevofievov av^rjaat, /cat avtyaavra
dvSpwQrjvat, Kat dvSpwQivTa trXtiQvvQrjvat, /cat TrXtjQvvQivTa
evtaxpaat, /cat eVtcr^ucrayTa So^aaQtjvat, Ka\ SofcaaQivTa iSetv
tov eavTOv SeaTroTijv. Qebs yap 6 fiiXXwv opdaQar opaats
Se Qeov irepiiroiriTiKr) dcpQapalas' dcpQapala Se eyyvs etvat
irotet Qeov.
2. Et8 sic principalitatem quidem habebit in omnibus Deus,
4quoniam et solus infectus, et prior omniura, et omnibus, ut sint,
ipse est causa: reliqua vero omnia in subjectione manent Dei.
Subjectio autem Dei, incorruptelae perseverantia est : incorruptela
autem gloria infecti. Per hanc igitur ordinationem, et hujusmodi
convenientiam, et 5tali ductu, factus et plasmatus homo secundum
imaginem et similitudinem constituitur infecti Dei : Patre quidem
bene sentiente, 6 et jubente ; Filio vero ministrante, et formante ;
Spiritu vero nutriente, et augente ; homine vero paulatim profi-
ciente, et perveniente ad perfectum, id est, proximum infecto fieri.
Perfectus enim est infectus: hic autem est Deus. Oportuerat
autem hominem primo fieri, et factum augeri, et auctum corrobo-
rari, et corroboratum multiplicari, et multiplicatum convalescere,
convalescentem vero glorificari, et glorificatum videre suum Do-
minum. Deus enim est qui habet videri : visio autem Dei efficax
est incorruptelae : incorruptela vero proximum facit esse Deo.
1 l. iyevv^rov. By a slight alteration Compare 0. lxxvi. 3. Subjectio autem
the Greek may be harmonised with the Dei requietio est ceterna. Gbabe would
translation, vtrorayii Se Qeov a(p8apalas transpose the Latin.
Tapap-ov^, a<p8apata Se 56£a dyevv^rov. 2 TrpA.otrovros. AiaKovowros legit In-
 INCORRUPTEL^; GLORIA. 297

3. Irrationabiles igitur omni modo, qui non exspectant tem- lib. iv.
pus augmenti, et suse naturse infirmitatem adscribunt Deo. Neque Gj^Igg 1fvv
enim Deum neque . semetipsos scientes, insatiabiles et ingrati, """'"• *■
nolentes primo esse hoc quod et facti sunt, homines passionum
capaces ; sed supergredientes legem humani generis, et antequam
fiant homines, jam volunt similes esse factori Deo, et nullam esse
differentiam infecti Dei et nunc facti 'hominis, qui plus irrationa-
les sunt quam muta animalia. Hsec enim non imputant Deo,
quoniam non homines 8fecit ea ; sed unumquodque eo quod factum
est, quoniam factum est, gratias agit. Nos enim imputamus ei,
quoniam non ab initio Dii facti sumus, sed primo quidem homines,
9tunc demum Dii: quamvis Deus secundum simplicitatem boni-
tatis suse hoc fecerit, ne quis eum putet invidiosum, aut 10 imprse-
stantem. Ego, inquit, dixi, Dii estis, et filii Excelai omnes; nobis p«. ixxxi.e,
autem potestatem divinitatis bajulare non sustinentibus, Vos au-
tem, inquit, uvelut homines moriemini; utraque referens, et illud
quod est benignum suse donationis, et infirmitatem nostram, et
quod essemus nostrse potestatis. Secundum enim benignitatem
suam bene dedit bonum, et similes sibi suae potestatis homines
fecit : secundum autem providentiam scivit hominum infirmitatem,
et quse ventura essent ex ea ; secundum autem dilectionem et vir-
tutem 12 vincet factse natune substantiam. Oportuerat autem primo
naturam apparere, post deinde vinci et 13absorbi mortale ab hri- scor.» ^.^
mortalitate, et corruptibile ab incorruptibilitate, et fieri hominem
secundum imaginem et similitudinem Dei, agnitione accepta boni
et mali.

terpres. Gbabk. But irpdaaew may 10 imprcestantem, i/ieTdSoTOv.

very properly be expressed by adminis-
trare, agere, &o. e. g. Thucyd. i. i.
rpdaat dapa&v Kal ra ipli Kal t4 ad.
3 The Clerm. copy omits sic.
* quoniam, reading 6Vi for i.
* Cl., Vet., Voss. talisfactus, Ab.
6 Ab. omits etjubente.
7 Cl. homines.
8 Ab. fecit. Cl., Voss. facit.
* tunc demum Dii, see p. n, n. 5.
11 Cl., Ar. vclut, which the writer
of the former MS. evidently rcad in his
copy, because the recurrence of the
word autem caused him to write in the
preceding line, autem inquil velul potes-
tatem. Gr. and Stier. print sicut.
13 vincet, Cl., Vet., Voss., but Ab.
vinci.
13 See p. 105, n. 6.

vou 11. 19
 298 SUI POTENTES

LIB. IV.
griv. CAP. LXIV.
Ixxvi.
MASS. IV.
xxxix- Qucb est agnitio honi et mali, et quemadmodum, homo
cum indicto audiens fuisset, invaluit Deus, per dicto
audientiam meliorem jieri hominem.
'<*■ s
1. Agnitionem autem accepit homo boni et mali. Bonum est
autem obedire Deo, et credere ei, et custodire ejus praeceptum ; et
hoc est vita hominis : quemadmodum non obedire Deo, malum ;
et hoc est mors ejus. Magnanimitatem igitur prsestante Deo,
cognovit homo et bonum obedientise et malum inobedientise, uti
oculus mentis utrorumque accipiens experimentum, electionem
meliorum cum judicio faciat ; et nunquam segnis, neque negligens
prsecepti fiat Dei, et id quod aufert ab eo vitam, id est 1 non obe-
dire Deo, experimento discens quoniam malum est, neque tentet
quidem illud unquam ; quod autem conservatorium vitse ejus est, o. 38i.
obedire Deo, sciens quoniam bonum est, 2eum omni intentione
diligenter custodiat. Propter hoc etiam duplices habuit sensus,
utrorumque agnitionem habentes, ut electionem meliorum cum
disciplina faciat. Disciplinam autem boni quemadmodum habere
potuisset, ignorans quod 3est contrarium? Firmior est enim et
indubitata subjacentium apprehensio, quam ea quae est ex sus-
picione conjectura. Quemadmodum enim lingua per gustum
accipit experimentum dulcis et amari, et oculus per visionem dis-
cemit quod est nigrum ab albo, et auris per auditum differentias
sonorum scit ; sic et mens per utrorumque experimentum discipli-
nam boni accipiens, firmior ad conservationem ejus efficitur, obe-
diens Deo : inobedientiam quidem primum respuens per pceniten- m. 2e6.
tiam, quoniam amarum et malum est ; deinde ex comprehensione
discens, quale sit quod contrarium est bono et dulcedini, ne tentet
quidem unquam inobedientiam gustare Dei. Si autem utrorumque
eorum cognitionem, et duplices sensus cognitionis quis defugiat,
latenter semetipsum occidit hominem.
2. Quemadmodum igitur erit Deus, qui nondum factus est
homo ? quomodo autem perfectus, nuper eftectus ? quomodo autem
immortalis, qui 4in natura mortali non obedivit factori ? Oportet
1 non omitted in the Clerm. MS., a ut rightly expunged by Mass., and
but the correlative raember obedire Deo not in the Cl. and Voss. uii cum, Ar.
follows afterwards. Ar. reads hoc est 3 Clerm. esset.
autem non. * Ar. omits in.
 FORMAT DEI GRATIA. 299
enim te primo quidem ordinem hominis custodire, tunc deinde ua iv.
lxiv. 2.
participare gloriae Dei. Non enim tu Deum facis, sed Deus te ^IV'
lxxvi.
facit. Si ergo opera Dei es, manum artificis tui exspecta oppor- MAS8, ASS. :IV-
xxxix. 2.
tune omnia facientem : opportune autem, quantum ad te attinet,
qui efficeris. Prsesta ei autem cor tuum molle et tractabile, et
custodi figuram qua te figuravit artifex, habens in temetipso hu-
morem, ne induratus amittas vestigia digitorum ejus. Custodiens
autem compaginationem ascendes ad perfectum : ab artificio enim
Dei absconditur quod est in te lutum. Fabricavit substantiam in
te manus ejus : liniet te ab intus et a foris auro puro et argento,
et in tantum ornabit te, ut et ipse Rex concupiscat speciem tuam. Ps.xihr. 12.
Si vero statim obduratus respuas 'artem ejus, et ingratus exsistas
in eum, quoniam homo factus es, Mngratus Deo factus, simul et
artem ejus et vitam amisisti. Facere enim proprium est benig-
nitatis Dei : fieri autem proprium est hominis naturse. Si igitur
tradideris ei quod est tuum, id est, fidem in eum et; subjectionem,
2recipies ejus artem, et eris perfectum opus Dei. Si autem non
credideris ei, et fugeris manus ejus, erit causa imperfectionis in te
qui non obedisti, sed non in illo qui vocavit. Ille enim misit, qui Matt. xxu. 3
vocarent ad nuptias; qui autem non obedierunt ei, semetipsos pri-
vaverunt 3regia coena.
3. Non igitur 2ars deficit Dei ; potens est enim de lapidibus "^^'g
suscitare filios Abrahse : sed iile qui non consequitur eam, sibi-

40?Te to (ba>s ePacrOevel Sia. tov? eavroui rvd)\u>TTOvraf ex Edogis

aAA eiceivov /j.evovros ottoiov icai eartv, 01 TvtpAwoevres ivapa 1^°^,
\ airiav
rrjv % 1 \ eavroov
rt]v r ~ ev > aopaaia
t t Kauia-ravTaf
/w /
jmrjre rov~ ed. Mass.

met suse imperfectionis est causa. Nec enim lumen deficit propter
eos, qui semetipsos excsecaverunt : sed illo perseverante quale et
est, excsecati per suam culpam in caligine constituuntur. Neque
lumen cum magna necessitate subjiciet sibi quemquam: neque

1 Cleum. partem. The same MS. 4 Grcecum hoc fragmentum, ut et

omits ingralus D. f. s.
3 reclpies ejus artem, Ae., but Cl. re-
cipies autem ejus. At the commencement
ofthe ncxt section also for ars the Cl. has
quos, but with an entire loss of meaning.
3 Cl., Voss. insert a, but it can
correspond with nothing in Greek, and
Ar. omits it.
sequens initio capilis xl. nunc primum
prodil, ex Eclogis MSS. Johannis Pres-
byteri et' Monachi, cod. 313. Bibliothecos
olim Seguerianw, nunc Illustrissimi DD.
Ilenrici Caroli de Coislin, qui ejus adi-
tum hactenus interclusum, pro suo in
literas studio ac benignitate, eruditis
modo patefccit. Massuet.
19—2
 300 PCENAS SIBIMET
Lji^iv. (pooroi fieT avayKtjs SovXayooyovvTos Tiva, fiyTe tov Qeov
GR. IV.
lxivi. O V '
piaiofievov, ei' fitj* OeXoi
/1 '\ '
tis KaTaaryeiv avrov * Teyyr\v.
Tt\v '
MAS.S. Iv- rp » •» » ' - - i v \ /)'
xxxix. 3. la ouv airo<TTavra tov iraTpiKOv (pooTOS, irat irapapavTa
tov Oecrfibv Tqs e\ev8eplas, Trapa. TtjV avrwv onreo-Ttjtrav aWiav,
e\ev6epa /cai avTe^ovana Ttjv yvoofitjv yeyovoTa.

Deus coget eum, qui nolit continere ejus arteni. Qui igitur ab-
stiterunt a paterno lumine, et transgressi sunt legem libertatis,
,per suam abstiterunt culpam, liberi arbitrii et suse potestatis facti.
A / Deus autem omnia prcesciens, utrisque aptas prceparavit habita-
tiones : eis quidem qui inquirunt lumen incorruptibilitatis, et ad id
recurrunt, benigne donans hoc quod concupiscunt Iumen; aliis
vero id contemnentibus, et avertentibus se ab eo et id fugientibus,
et quasi semetipsos excsecantibus, congruentes lumini adversanti-
bus prseparavit tenebras, et 1 his qui fugiunt ei esse subjecti, 2 conve-
nienti subdidit poense. Subjectio autem Dei requietio est aeterna :
ut hi qui fugiunt lumen, dignum fugse suse habeant locum ; et qui
fugiunt seternam requiem, congruentem fugae suae habeant habita-
tionem. Cum autem apud Deum omnia sint bona, qui ex sua sen-
tentia fugiunt Deum, semetipsos ab omnibus fraudant bonis : frau-
dati autem omnibus erga Deum bonis, consequenter in Dei justum
judicium incident. Qui enim fugiunt requiem, juste in poena con-
versabuntur : et qui fugerunt lumen, juste inhabitabunt tenebras.
Quemadmodum autem in hoc temporali lumine, qui fugiunt illud,
ipsos se tenebris mancipant ; ita ut 3et ipsi sibi causa fiant, quod
destituuntur a lumine et inhabitant tenebras, et non lumen causa
est 4eis hujusmodi conversationis, quemadmodum praediximus : sic
eeternum Dei qui fugiunt lumen, quod continet in se omnia bona,
ipsi sibi causa sunt ut seternas inhabitent tenebras, destituti om- g. 382.
nibus bonis, 4sibimetipsis causa hujusmodi habitationis facti.

1 1. hos. sequentem accusativum requirit. By the

a Ae. convenientem . . .pcenam. Cl.
pcence. Voss. convenienti...pene. Both
Gb. and Mass. follow the Ab., but the
reading above is at least of equal
authority. Geabb objects—Sed recla-
mat huic lectioni proxedens vox his, quce
substitution of hos the passage returns
naturally into Greek : koX rois (pvybvras
airQ iirordyeoSai, ry KaSvKoiay i-ri-
/SaXc SUv.
3 Stieben adds et from the Voss.
4 Ab. est ejusmodi, and sibimet ipsi.
 IRROGANT IMPROBI. 301
LIB. IV.
Ked>.
• s£e. • gr.iv.
lxxvii.
MASS. IV.
Quid est quod a propheta dictum est, Ego Deus zelans, xLl-
faciens pacetn et condens mala.

Kai avros 6 Tlarrjp, 6 tois fiev yXi-^ofievots avrov r* Eciops

Trjs Koivwvlas Ka\ irpoo-fievovcrtv avrov Tf) vTroray^, tcl irap SSSchf
* * ni ^pni ~ ~ •» t Bibl. Coisl.
avrto tjroinaKtoS ayauw Tto de ap-^rjyu) tij? airoo-Tao-ias
SiafioXto Kat tois o-vvairoo-Tao-tv avrto, to attovtov irvp r)Toi-
HaKWS, els o Trefi<pQr)o-eo-Qai e(pr/ 6 Kvptos tovs ets Ta dpto-Tepa
m. 287. SiaKpiOevTas. Kat tovto eo-Ttv to etprjfievov viro tov irpo-
(pr/TOV eyoo Oeos Kat 3 tyjXwrijs, irottov etpr)vr)v Kat KTtfyov
/ca/ca- eiri fiev tovs fieTavoovvTas Kat eirio-Tpe(povTas irpos
avrov irottov eiprfvr/v Kat (piklav, Kat evtocrtv o-vvTiOefievos' eirl
Se Toiis M-h fieravoovvTas /cat (pevyovras avTOv to (pws, irvp
aidvtov Ka\ e<*wTepov ctkotos rjTOifiaKws' aTtvd eort /ca/ca TOty
e/uLireo-ovartv ets avrd.

CAP. LXV.
Unds igitur et idem Deus Pater, qui quidem concupiscentibus
ejus communicationem, et perseverantibus in subjectione ejus, quse
sunt apud se ^prseparat bona; principi autem abscessionis dia-
bolo, et qui cum eo abscesserunt angelis, seternum ignem prse-
parans : in quem mittentur, inquit Dominus, illi qui in sinistra Matt. «».«.
separati sunt. Et hoc est quod a propheta dictum est : Ego Bwi. xn. 7.
Deus 2zelans, faciens pacem, et condens mala: in eos quidem qui
pcenitentiam 3agunt et convertuntur ad eum, faciens pacem et
amicitiam, et unitatem componens; super eos 4vero qui pceniten-
tiam non agunt, sed 5refugiunt ejus lumen, ignem seternum et
exteriores tenebras prseparans: quse quidem sunt mala his, qui
incidunt in ea6.

1 ClerH. praparaia, and for prin-
cipi autem, ib. principatum.
* {-qXwTrjs 8eemg chargeable to a
lapse of memory ; no veraion recognisea
the reading. May it be referred to
the term "nPO J^pDK, in the Chaldee
paraphrase read as JX3p *JVK zelolei ego 1
* Adopted partly from the A.R., and
confirmed by the Greek. Cl., Voss,
habent et. Ar. agent et, rel. agenles.
4 vero omitted in the Clsem., but it
marks the apodosis.
1 refugiunt, Cl., Ab.,Voss.,Vet.
6 sed bona ex juttitia Dei, added
by Gb., and earlier edd., cancelled by
Mass., and the MSS. omit the clause.
 302 UNUS TUM IMPROBORUM

W£. CAP- LXVI-

"^i.1^* Ostensio quod non alius est qui requiem dat Pater,
alius autem qui ignem prceparavit Deus, sed unus et
idem.
X/ 1. Si autem alius quidem esset qui requiem donat Pater, et alius
qui ignem praeparavit Deus, fuissent seque differentes ^eis filii ;
alius quidem in Patris regnum mittens, alius vero in seternum
ignem. Sed quoniam unus et idem Dominus separari demonstra-
Matt xxv.32. vit in judicio omne genus humanum, quemadmodum pastor segregat
Matt.xxv.34. oves ab Jiwdis; et aliis quidem dicet: Venite benedicti Patris mei,
Matt.xxv.u. percipite regnum quodparatum est vobis; aliis vero: Discedite 2a me
maledicti in ignem wternum, 3 quem prwparavit Pater meus diabolo
et angelis ejus; unus et idem Pater manifestissime ostenditur,
Esai.xiv.7. facienspacem, eicondem mala, prseparans utrisque qufe sunt apta:
quemadmodum et unus judex utrosque in aptum mittens locum ;
quemadmodum 4in zizaniorum et tritici parabola manifestavit Do-
Matt. xm. minus, dicens: Quemadmodum colliguntur zizania, et igni com-
4U-43' buruntur, sic erit in consummatione seculi. Mittet Filius Hominis
angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala, et eos qui
faciunt iniquitatem, et mittent eos in clibanum ignis : illic erit jktus
et stridor dentium. Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris
ipsorum. Qui ergo regnum preeparavit justis Pater, in quod as-
sumsit Filius 5ejus dignos, hic et caminum ignis prseparavit, in
quem dignos mittent ii, qui a Filio Hominis missi sunt angeli,
secundum jussum Dei.
Eduab. 2. 6'0 uev Kypjoy ev T(S ISlto ayptS KaXov eaireipe
Catenisin ( »»«.»«.»» > »« « ti
ed.*Grab. cnrepfia' aypos oe ecTiv 6 fcooyxo?' ev Se tw icadevoeiv Tovf
1 • • • • •
Matt.xiii.34. 2. Hic enim in agro suo bonum semen seminavit: Ager
Matt. xiii. 25. autem, inquit, seculum est. Gum autem dormirent homines, venit
1 eis, Cl. ei, Ab. et, Erasm., Corderio edita pag. 489, el altera Manu-
Gall. et eis, Fetj. f. 1. differentes filii. scripta Cod. 1879 in Bibliolheca Regis
3 Ab. omits a me. Gallice, ex qua hoc airoaTcaoiiATiov mihi
3 See I. 268, 2, and II. 126, 5. benevole Parisiis transmisit R. P. Michacl
4 So the Clebm., Voss., Mebc. I. Zcquien. Atque hcec prima quidemverba
al. et in zizaniorum et in tritici. usque ad ^fr/Xwo-e to TrXda/ia, ex dicto
5 ejus, airrTjs, sc. patriXelas. MS. Cod. sunt petita : quorum loco in
8 '0 iih K6pios. Bcec Grceca combi- Nicetce Catena ista solum habenlur: 'Ex-
navi collecta ex duabus Catenis in S. ffpbs tov Kvplov 6 Sici/3o\os yeyovev,
Matthon Evangelium, Nicetce scilicet, a &tov Itfihwae. Gbabe.
 TUM SANCTORUM JUDEX. 303

dvdpwirovg, rj\6ev 6 e-)(dp6g, ko\ ecrireipe ^awa [suppl. a.t.e. ^i™'

' avcYj /xecrov tov ctltov, Ka\ cnr>j\dev. "EiKTOTe ydp atrocrTdTr/g OR. IV.
lxxvlii.
mass. iv:
g. 383. 6 dyye\og ^avrov ko\ e-^6p6g, acp, oVe e^X&xre to ir\dcrixa
tov Qeov, Ka\ ey6poicoirjcrai avTO irpog tov Qebv eireyelpr/cre.
Aib Kai 6 Qebi t6v /xev irap avTOv \ddpa eirio-TreipavTa to
XjXdviov, 3TOVTecrTi Trjv Trapd^acriv eicreveyKOVTa, acpwpicre Ttji
tSlag /xerovcriaf tov Se d/xe\wt /xev, aXXa KaKwg irapaSe^d-
/xevov Tr)v irapaKorjv dv6pwirov e\erjcre, Kal dvTecTTpe^e Tr)v
ey6pav, rjv 3 eyffpoiroLr/cre, irpog tov avrov aiTwcrd/xevog /xev
<l acp1 eavTOv 4Tr)v nrpog avTov e^6pav, dvaK\dcrag Se avTr/v koi
dvTiire/x^rag irpog tov ocptv. H.a6wg r) ypacpr/ cpr/crtv eipr/Kevai
tw otpei tov Qedv Ka\ e%6pav 6r/o~w dvd /xecrov crov, /rai dvd
: fJLecrov STqg yvvaiKog, ^jcui dvd /xecrov tov cnrep/xaTOg crov, /cat

inimicus, et superseminavit zizania inter frumentum, et abiit. Ex

tunc enim apostata est angelus hic, et inimicus, ex quo zelavit
plasma Dei, et inimicum illum Deo facere aggressus est. Qua-
propter et Deus eum quidem, qui a semetipso zizania absconse
seminavit, id est, transgressionem quam ipse intulit, separavit a
sua conversatione : eum autem, qui negligenter quidem sed male
accepit inobedientiam, hominem miseratus est, et retorsit inimi-
citiam, per quam inimicum Deo facere voluit, in ipsum inimicitia-
rum auctorem : auferens quidem suam, quae erat adversus homi-
nem, inimicitiam; retorquens autem illam, et remittens illam in
serpentem. Quemadmodum et Scriptura ait dixisse serpenti
Deum : Et inimicitiam ponam inter te et 6inter mulierem, et inter Oen. iii. 15.

1 Int. ouros. ixBpoirolvce, irpbi rbv atriov.

8 Thc translator read, rovriari rrpi
irapifia.au> rjv airbs eWrjveyKev, making
the explanatory words to refer to fifvi-
vtov, and not to i-maireipavra ; but the
serise in either case is complete.
8 The Catena of Nicetas only gives
a summary of these few lines, so as to in-
troduce the quotation from Genesis ; the
text is that of the Codex in the Biblio-
thique Royale. Here however the trans-
lator seems to enlargo for the sake of
perspicuity ; and the original words of
his text may have been simply, naB' fjv
4 Tr;» rrpbs &v0puirov legendum esse,
vetus versio, et ipsa textus sententia docet.
Grabb.
* rrjs yvvaiKbs. Post hac scriplum
in MS. Catena legiiur, koX ri. i£rjs, tum,
KaX uer1 6\Lyov ' Kal rijv ix&Pavi *• r- r\.
Qua; ostendunt Catence auctorem brevitati
studentem intermedia Scriptura; verba
consulto prcetermisisse, quce in suo Jreneei
codicedescriptaprae oculis habebat. Quare
operar pretium faclurum me pulavi, si ea
restitucrem, hamulistamen inclusa. Mass.
8 Ch., Voss., but An. omits inter.
 304 FILII DIABOLI NON CONDITIONE
Yxvi1/' ^va M-e<rov tov crxejO/UaToy ai/r/Jy avTOS <rov Tqpycrei Ke(pa\riv, ,Si
ixxviii.' fat erv Tt]pti<reii avrov iTTepvav J /tat tjii/ e-)(Vpav Tavrt]v o
MASS. IV. Tr , t « * t i x / » * ' tt
»L3. Kt/^ojoy ety eain-ov aveKe<pa\at<oaraTo, e/c "yt/j/at/coy "yej/o^evo? !»
avOpocnros, Kat iraTiJo-ay at/TOu t^v KeipaXyv.

semen tuum et inter semen mulieris. Ipse tuum calcabit caput, et tu

observabis calcaneum ejus. Et inimicitiam hanc Dominus in
semetipsum recapitulavit, de muliere factus homo, et calcans ejus
; ,caput ; quemadmodum in eo qui ante hunc est Uibro ostendimus.
! .'« Quoniam angelos quosdam dixit diaboli, quibus seternus ignis m. sm.
Matt. xiii. 38. prseparatus est, et rursus in zizaniis ait, Zizania sunt filii ma-
ligni, necessarium est dicere, quoniam omnes qui sunt absces-
sionis, adscripsit illi qui princeps est hujus transgressionis. Sed
non ille quidem natura aut angelos aut homines fecit. Nihil
enim in totum diabolus invenitur fecisse, videlicet cum et ipse
creatura sit Dei, quemadmodum et reliqui angeli. Omnia enim
fecit Deus, quemadmodum et David ait 2de omnibus hujusmodi:
rtV^oStui Quoniam Wse dixit, et facta sunt; ipse prwcepit, et creata sunt.

OAP. LXVII.
Quare angeli diaboli, et filii nequitice dicti sunt.

Cum igitur a Deo omnia facta sint, et diabolus sibimetipsi et g. 3m.

reliquis factus est abscessionis causa, juste Scriptura eos qui in
abscessione perseverant, semper filios diaboli, et angelos dixit
maligni. Filius enim, quemadmodum et 3quidam ante nos dixit,
dupliciter intelligitur : alius quidem secundum naturam, eo^quod
natus sit filius ; alius autem secundum id quod 4factus est, reputa-
tur filius: licet sit differentia inter 6natuin et factum. Quoniam
ille quidem ex eo natus est, ille autem ab ipso factus est, sive
secundum conditionem, sive secundum doctrinse magisterium.
Qui enim ab aliquo °edoctus est verbo, filius docentis dicitur, et
ille ejus pater. Secundum igitur naturam, quse est secundum
conditionem, ut ita dicam, omnes filii Dei sumus, propter quod
1 Ab. liber. Sacrcc, Tom. I. Compare also Peabson,
3 d.o.h. Ab., but omitted Cl.,Voss. Vind. Ign. I. 4, p. 297.
8 quidam ante not, the words pos- * Ab. factum.
sibly of POTHINOS, see IV. XLV. and 5 •yewdiixa/ov Kal yev6/xevov.
printed by Dr Routh in his Beliquice * Ab., Mebc. i. doctus.
 SED OPEKIBUS FIUNT. 305

a Deo omnes facti sumus. Secundum autem Micto audientiam lib. iv.
et doctrinam, non omnes filii Dei sunt, sed qui credunt ei et °£xfj-
faciunt ejus voluntatem. Qui autem non credunt et non faciunt M^fjf-2IVi
ejus voluntatem, filii et angeli sunt diaboli, secundum id quod —
opera diaboli faciunt. Quoniam autem ita se habet hoc, ^f^^tu!
Esaia dixit : Filios genui et exaltavi, ipsi autem me spreverunt. emi- i 2.
Et iterum 2quse dicit filios alienos eos ita: Filii alieni mentiti Pi.xvu.46.
sunt mihi. Secundum 3enim naturam filii sunt, propter hoc quod
ab eo facti sunt ; secundum autem opera non sunt filii.

OAP. LXVIIL
Qui illi, et ob qaam causam progenies viperarum, qui
11011 obediunt Evangelio.
1. Quemadmodum enim in hominibus Hndicto audientes
patribus filii abdicati, natura quidem filii 4eorum sunt, lege vero
alienati sunt ; non enim hseredes fiunt naturalium parentum :
eodem modo apud Deum, qui non obediunt ei, abdicati ab eo
desierunt filii ejus esse. Unde nec hsereditatem ejus percipere
possunt ; quemadmodum David ait : Alienati sunt peccatores ab Ps. wu. 4, s.
utero: ira eis secundum similitudinem serpentis. Et propter hoc
Dominus 8 quod sciebat hominum esse progeniem, dixit sic pro- Matt xxm.
geniem viperarum, secundum similitudinem horum animalium in
varietate ambulantes, et laedentes reliquos. Attendite, enim Matt- xvi. e.
inquit, a fermento Pharisceorum et Sadducworum. Sed et de
Herode dicens: Dicite, inquit, vulpi huic, nequam astutiam ejus Luc.xm.32.
et dolum significans. Quapropter David propheta ait : Homo in v». xivm. 21.
o. 385. honore positus, assimilatus est jumentis. Et iterum 6Hieremias ait:
Equi furentes circa fceminas facti sunt, unusquisque ad uxorem ja. v. &
proximi sui hinniebat. Et Esaias in Judsea prseconans et cum
Israel disputans, principes Sodomorum et populum Gomorrhse e«l i. 10.
1 dicto audieniiam. The frequent use dundat ; but it represents jj, ubi, read
of this phrase for obedience, and indicto as rj.
audire for diiobedience, suggests some 8 Ar. omits enim.
compound Greek word, such as Xo-yo- 4 Ch., Ar., Voss., Mero. ii. ejue.
*ci0(iv, \oyoTti9cla, upon the analogy 5 quod is adopted from the Clerm.
of Xo-yo/ioxtu» and Xoyo/ttax'". See copy. Al. quo>. xal Sia toDto 4 Ktpios,
543, J> °^c> Below, the Ar. has ind. non yvovs rb rS>» ivBpiirruv yivvyna, oSrus
aud., the negative having been intro- (\eyev, Tivvnaa l%iivuv (c.t.X. Ar.
duced from the margin. omits Dominus.
1 qua is found in all the MSS., and 6 Hieremias ait, Ar., but omitted
Massuet says rightly, Jlcec vocula re- by Cl.
 306 LIBRI NOVISSIMI
lib. iv. 1 dicebat eos ; similem Sodomitis transgressionem, et eadem quse
lxviii. 1. luus merun* peccata esse apud eos signmcans,
. ..
°SxxV' propter similem
Mxu?3IV' operationem eodem vocabulo vocans eos. Et quia non natura
essent sic facti a Deo, sed qui possent et juste agere, idem
Esai. i. 16. dicebat, consilium eis dans 1 bonum : Lavamini, mundi estote,
auferte nequitias ab 2animabus vestris ante oculos meos, quiescite ab
iniquitatibus vestris. Scilicet quoniam idem ipsi cum transgrede-
rentur et peccarent, eandem quam Sodomitse perceperunt objurga-
tionem. Cum enim converterentur et poenitentiam agerent et
quiescerent a malitia, filii poterant esse Dei, et hsereditatem
consequi incorruptelse quse ab eo prsestatur. Secundum hanc
Matuxxv. igitur rationem, angelos diaboli et filios dixit maligni, qui
Matt xtii. 38. diabolo credunt, et ea quae sunt ejus agunt. Qui quidem ab
initio omnes ab uno 3et eodem Deo facti sunt. Verum quando
credunt et subjecti 4sunt Deo, perseverant et doctrinam ejus
custodiunt, filii sunt Dei : cum autem abscesserint et transgressi
fuerint, diabolo adscribuntur principi, 5ei qui primo sibi tunc et
, reliquis causa abscessionis sit factus.
2. Quoniam autem multi quidem Domini sermones, unum
autem et eundem omnes annuntiant Patrem factorem mundi
hujus, oportebat et nos 6propter eos, qui in multis erroribus
continentur, per multa confutare, si quo modo possent per multa
confutati ad veritatem converti et salvari. NCcessarium est M-
autem, conscriptioni huic in sequenti post Domini sermones
subjungere Pauli quoque doctrinam, et examinare sententiam
ejus, et Apostolum exponere, et quaecunque ab haereticis in totum
non intelligentibus quse a Paulo dicta sunt, alias acceperunt
interpretationes, explanare, et dementiam insensationis eorum
ostendere : et ab eodem Paulo, ex quo nobis quaestiones inferunt,
manifestare, illos quidem mendaces, Apostolum vero prsedicatorem
esse veritatis, et omnia consonantia veritatis praeconio docuisse ;
unum Deum Patrem eum, qui locutus sit ad Abraham, qui legis-
dationem fecerit, qui prophetas praemiserit, qui novissimis tem-

1 Ab. docebat, iUi, and omita bonum.
s animdbus, Cl., Ar., Vet., Vobs.
3 Ebasm., Gall., Merc. I. omit et
eodem, which the Ab. has, but omits
Deo.
* sunt, the Clebm. and Voss, read-
ing. Ab., &c. esse.
' Ar. et.
6 propter eos. Grabe would read
propterea, but without authority ; and a
slight <r^>dX/xa in the Greek seems to
be indieated ; iwel Si troWol /x^rroi tov
Kvptov \oyoi . . . ixpw koI ^/tSt 6ia roi-
tovs [1. tovtojv] tovs h iroWais irXdVais
avvcxpuhiovs, Sia 7roXXaii' avaTpiirew
k.t.X.
 MATERIES. 307

poribus Filium suum 1 misit, et salutem suo plasmati donat, quod ^JJuui-
est carnis substantia. Reliquos igitur sermones Domini, quos
quidem non per parabolas, sed simpliciter ipsis dictionibus docuit M£fi?4.IV'
de Patre, et expositionem epistolarum beati Apostoli, in altero
libro disponentes, integrum tibi opus exprobrationis 2et eversionis
falso 3cognominatae agnitionis, prsestante Deo,3prsebebimus; et nos
ipsos, et te ad contradictionem omnium hsereticorum in quinque
exercentes libris.
1 misit et...donat, 80 Cl., Voss., fragments in the appendix ; see end of
but Ar. misit . . . donans, omitting et. vol. The Clkem. copy omits these
1 et eversionis falso cognominatw words, but evidently through a careless
agnitionis, indicating once more the transition from the A/toiorAei/Toc expro-
author's title of the work; see I. 250, brationis.
which is preserved also in the Syriac 3 Ab. reads cognitce, prcevenimns.
 ARGUMENTA CAPITUM

LIBRI QUINTI

CONTRA HJIEESES.

Prefatio continens anacephalmosin superiorum Librorum,

et quinti Libri hypothesin ..... 313
I. Solus Christus divina nos docere, ac redimere poluit : idem-
que ut nos repararet, non opinione sed reipsa, Spiritus
sancti operatione ex Maria Virgine carnem assumsit;
adversus Valentini et Ebionis vanitates . . . 314
II. Christus non venit in aliena cum sua nos gratia visitavit;
et, Carni nostrm contulit capacem esse salutis, verum
Sanguinem suum fundendo, veramque Carnem suam
nobis in Eucharistia exhibendo . . . .317
III. In infirmitate carnis humanm elucet virtus et gloria Dei,
qui corpus nostrum resurrectkmk et immortalitatis par-
ticeps ejficiet, quum illud ex limo terrce formaverit :
ipsique mvo sempiterno frui concedet, cui exiguam et
hanc vitam largitur .... 324
IV. Falluntur qui prmter mundi fabricatorem alterum Deum
Patrem confingunt: quem infirmum et inutilem, aut
malignum et invidum esse necesse est, si corporibus
nostris vitam mternam prmstare vel non possit, vel
nolit 328
V. Priscorum vita longmva, Elim et Enoch cum propriis cor-
poribus translatio, una cum Jonm, Ananioe, Azarim,
et Misaelis in summis periculis conservatione, evidenter
ostendunt Deum excitare posse corpora nostra ad vitam
mternam ........ 330
VI. Integrum et perfectum hominem, corpore et anima con-
stantem et conjunctum, salvum faciet Deus, quum eum
Verbum assumserit, et donis Spiritus sancti ornaverit,
cujus corpora nostra templa sunt et dicuntur . . 333
VII. Quia Christus in carne nostra resurrexit, consequitur nos
iii eadem resurrecturos: quum etiam resurrectio nobis
promissa ad spiritus naturaliter immortales referri non
debeat, sed ad corpora ex se mortalia . . . 336
vol. ii. 19—7
310 ARGUMENTA CAPITUM
CAP. PiO.
VIII. Dona Spiritus sancti quce recipimus, prceparant nos ad
incorruptelam, spiritalesque reddunt, et a carnalibus
discernunt : qui mundis et immundis animalibus in lege
significantur ....... 339
IX. Quomodo intelligendus sit locus Apostoli, quo hceretici
abutebantur : Caro et sanguis Begnum Dei non possi-
debunt 341
X. Superiora probat similitudine ducta ab oleastro, cujus
qualitas tantum, non natura, per insitionem mutatur:
ostendit quoque hominem sine Spiritu, nec fructus edere,
nec Regnum Dei possidere posse .... 345
XI. De carnalium et spiritalium operibus, ablutioneque spiri-
tali non ad corporum substantiam, sed pristince vitce
conversationem referenda ..... 347
XII. De differentia moriis et vitce, affiatus vitce et Spiritus vivi-
ficantis : et quomodo eadem substantia carnis, quce
mortua est, reviviscet ...... 349
XIII. Maximum specimen resurrectionis habemus in mortuis a
Christo suscitatis: cordaque nostra capacia esse vitce
ceternce eo ostenduntur, quod nunc Spiritum Dei reci-
piant ........ 355
XIV. Nisi caro salvanda esset, carnem ejusdem substantice cum
nostra Verbum non adsumsisset: quapropter nec per
ipsum essemus reconciliati ..... 360
XV. Testimoniis Esaice et Ezechielis probat resurrectionem,
eimdemque Deum nos resuscitaturum esse qui creavit . 363
XVI. Cum in terram corpora nostra revertantur, sequitur ea
inde substantiam habere: item Verbi adventu clarius in
nobis imago Dei apparuit ..... 367
XVII. Deus et Dominus Pater et Creator zmiversorum unicus et
solus est, qui nos in Christo dUexit, prcecepta dedit, et
remisit nobis peccata : cujus Filium et Verbum sese
Christus probavit, cum peccata condonaret . . 369
XVIII. Creaturas universas, quibus Deus Pater et ejus Verbum
utuntur, sua propria virtute et sapientia condiderunt;
non ex labe, aut ignorantia: alias nunquam carnem
assumsisset Dei Filius, qui omnem a Patre poteslatem
accepit ........ 372
XIX. Cum Eva inobediente et prcevaricatrice comparatur B. Virgo
Maria, illius advocata: referunturque varice et dissi-
dentes hcereses ....... 376
 LIBRI QUINTI CONTRA HiERESES. 311
CAP.
XX. Audiendi sunt Pastores, quibus Apostoli contmiserunt
Ecclesias, unam et eandem salulis doctrinam habentes:
fugiendi autem hceretici, et in fidei mysteriis sobrie
sapiendum ....... 377
XXI. Caput omnium quce prcedicta sunt Cliristus est: quem
hominem assumere, a Patre universorum creatore mitti,
et a Satana tentari oportuit, ut promissiones adimpleret,
et gloriosam consummatamque victoriam reportaret . 380
XXII. Dominus verus, et Deus unus a lege declaratur, et in
Evangelio per Christum ejus Filium manifestatur : quem
solum adorare, et ab illo omnia bona exspectare oportet,
non a Satana ....... 384
XXIII. Diabolus assuetus est mendaciis, quibus seductus Adam
sexto creationis die peccavit, quo tandem per Christum
reparatus fuit ....... 386
XXIV. De Diaboli perpetuo mendacio, potestatibus quibus nos
parere oportet, atque imperiis terrenis, quatenus a Deo
non autem a Diabolo constituantur .... 388
XXV. Antichristi fraus superbia et tyrannicum regnum, prout
a Daniele et Paulo descripta sunt .... 390
XXVI. Quia Johannes et Daniel prcedixerunt imperii Romani
dissolutionem et desolationem, quce finem mundi et
Regnum Christi ceternum prcecedet; refelluntur alium
a Demiurgo patrem confingentes Onostici, Satance or-
gana, quorum opera nunc Deum aperte blasphemat . 394
XXVII. Defuturo judicio per Christum, communione et separatione
divina, alque infidelium pcenis ceternis . . . 397
XXVIII. De piorum et impiorum discrimine, apostasia futura tub
Antichristo, atque mundi consummatione . 400
XXIX. Universa ad utilitatem hominumfacta esse: et de Antichristi
dolis, nequitia, vi apostatica a diluvio, et deinceps in
Ananice, Azarice et Misaelis persecutione, prcefigurata . 404
XXX. Certus quidem est numerus nominis Antichristi; sed de hoc
nihil temere affirmandum, quum multis nominibus is
aptari queat : et cur aperte a Spiritu S. explicatum non
fuerit nomen : ac de regno morteque illius . . 408
XXXI. Confirmatur resurrectio corporum nostrorum morte, resur-
rectione et ascensione Christi: animce sanctorum interea
tempus illud exspectant, ut perfeclam consummatamque
gloriam percipiant . . . . . .411
19—8
312 ABQUMENTA CAPITUM LIBHI QUINTI, ETC.
CAP. PAS.
XXXII. In ea carne, qua Sancti multas hic cerumnas pertulerunt,
laborum tuorum fructus percipient; maxime cum id
omnis creatura exspectet, ac Deus Abrahm et semini ejus
promittat . . . . . .413
XXXIII. Propositum confirmat promissionibus iis, quibus Christus
se de generatione vitis in regno Patris bibiturum esse
recepit, simul et mercedem centuplam, et prandia pro-
misit: quod et longe antea benedictio Jacob prcesignarat ;
uti Papias et Seniores sunt interpretati . . .415
XXXIV. Sententiam suam de temporali et terreno sanctorum Regno
a resurrectione claudit variis proplietarum testimoniis,
et parabola vigilantium servorum, quibus se ministra-
turum Dominus pollicetur ..... 419
XXXV. Contendit superiora testimonia non posse per allegoriam de
bonis tantum ccelestibus intelligi, sed implenda esse post
adventum Antichristi, et resurrectionem generalem in ter-
rena Jerusalem; prioribusque prophetiis alias subjungit 423
XXXVI. Homines vere suscitabuntur, mundusque non penitus exter-
minabitur : eruntque in ccelis varioe Sanctorum man-
siones pro cujusque dignitate, et omnia subjicientur Deo
Patri, sicque erit omnia in omnibus . . . 426
 SANCTI IREN.EI

CONTRA H^RESES

LIBER V.
PRJEFA TIO.
m. S9). Traductis, ^dilectissime, omnibus haereticis in quatuor libris,
°" qui sunt tibi ante hunc a nobis editi, et doctrinis ipsorum mani-
festatis : eversis quoque his, qui irreligiosas adinvenerunt senten-
tias; aliquid quidem !ex propria uniuscujusque illorum doctrina,
quam in suis 3conscriptis reliquerunt, aliquid autem 4ex ra-
tione universis ostensionibus procedente, et veritate ostensa, et
manifestato praeconio Ecclesiee, quod prophetae quidem prsecona-
verunt, quemadmodum demonstravimus, perfecit autem Christus,
Apostoli vero tradiderunt, a quibus Ecclesia accipiens, per uni-
versum mundum sola bene custodiens, tradidit filiis suis : quaes-
tionibusque omnibus solutis, quae ab haereticis nobis proponuntur :
et Apostolorum doctrina explanata, et manifestatis pluribus, quae
a Domino per parabolas et dicta sunt et facta : in hoc libro quinto
6operis universi, qui est de traductione et eversione falso cognomi-
natae agnitionis, ex reliquis °doctrinae Domini nostri, et ex apo-
stolicis epistolis, conabimur ostensiones facere, quemadmodum
postulasti a nobis, obedientibus tuo praecepto, quoniam et in
7 administratione sermonis positi sumus, et omni modo elaboranti-
bus secundum nostram virtutem, plurima tibi quidem in subsidium
praestare adversum contradictiones haereticorum ; errantes autem
retrahere, et convertere ad Ecclesiam Dei ; neophytorum quoque
sensum confirmare, ut stabilem custodiant fidem, quam bene
custoditam ab Ecclesia acceperunt, ut nullo modo transvertantur
ab his, qui male docere eos, et abducere a veritate conantur.
1 Ah. diligenlissime. * Sia \6yov toas jcadoXuriut diroSeffecri
1 expropria uniuscujusque, marking rpofiabxKTos ; but cf. p. 131.
the Gnontic variations. 5 The MSS. place operis universi
* conscriptis, such as the &ir6(po.<ris after traductione. Cl. qui est de tra-
of Simon, Hippol. Ph. vi. ii, 14 ; the ductione op. un. Ar. quod est d.t.o. t».
8iiao-KoX/o of Thiodotus, ap. Clkm. 6 doctrince, Clsbm., Ar., Mebo. i.
Al.; the irrouir/ifiaTa of theValentinians, rel. doctrinis.
I. 4 ; and the writings of Hebacleon 7 t-q tou \&yov SiaKorla KaBiard-
and Ptolemt, &c. &c. p.e6a.
 314 PR^DESTINATA SUA
lib. v. Oportebit autem te, omnesque lecturos hanc scripturam, impensius
legere ea quse a nobis prsedicta sunt, ut et argumenta ipsa scias,
adversus quse contradictiones facimus. Sic enim et legitime
eis contradices, et de prseparato 1 accipies adversus eos contradic-
tiones, illorum quidem sententias per coelestem fidem, velut ster- m. 292.
cora, ^abjiciens ; solum autem verum et firmum magistrum sequens,
Verbum Dei, Jesum Christum Dominum nostrum: qui propter
immensam suam dilectionem factus est quod sumus nos, uti nos
perficeret esse quod et ipse.

OAP. I.
Solus Christus divina nos docere, ac redimere potuit :
idemque ut nos repararet, non opinione sed reipsa,
Spiritus sancti operatione ex Maria Virgine carnem
assumsit ; adversus Valentini et Ebionis vanitates.
1. Non enim aliter 2nos discere poteramus quse sunt Dei, nisi 0.393.
magister noster, Verbum exsistens, homo factus fuisset. Neque
enim alius poterat enarrare nobis quse sunt Patris, nisi proprium
Rom. xi.34. ipsius Verbum. Quis enim alius cognovit sensum Domini? aut
quis alius ejus consiliarius factus est? Neque rursus nos aliter
discere poteramus, nisi magistrum nostrum videntes, et per audi-
tum 2nostrum vocem ejus percipientes, uti imitatores quidem
jae. i. 22. operum, factores autem sermonum ejus facti, communionem
habeamus cum ipso ; a perfecto, et eo qui est ante omnem con-
ditionem, augmentum accipientes, qui nunc 3nuper facti sumus
4a solo optimo et bono, et ab eo qui habet donationem incor-
ruptibilitatis, in eam quse est ad eum similitudinem facti, (prse-
destinati quidem, ut essemus qui nondum eramus, secundum
jac. i. i8. prsescientiam Patris,) facti autem 6initium facturse, accepimus
in prsecognitis temporibus secundum ministrationem Verbi, qui'
est perfectus in omnibus, quoniam Verbum potens, et homo verus,
1 Ab. accipis, abjicies. tuation followed preserves the parallel
2 nos, nostrum, omitted in the Cl. flow. The clause a perfecto bono,
MS. answers to, et ab eo.. .facti, the paren-
3 nunc nuper, simply 4pn, 294, l. ult. thesis interrupts the constmction, which
4 airb fxiivov tou j(pT)<TToO Kai dyadov. is resumed in recapitulation, facti . . .
5 inilium facturm, as Gbabe ima- facturce, when the predicate follows,
gines avapxh ^oO KrlcruaTos, reference accepimus, &c. Grabe by placing a
being made to S. James i. 18. The full stop at bono, and Massuet at acei-
construction is involved, but the punc- pientes, effectually obscure the sense.
 REDIMIT CHRISTUS. 315
sanguine suo rationabiliter redimens nos, redemtionem semetip- luvvj.1.
sum dedit pro his, qui in captivitatem ducti sunt. Et quoniam MASS- v.i
injuste dominabatur nobis apostasia, et cum natura essemus Dei ■
omnipotentis, alienavit nos contra naturam, suos proprios ^nos
faciens discipulos, potens in omnibus Dei Verbum ; et non de-
ficiens in sua justitia, juste etiam adversus ipsam conversus est
apostasiam, ea quse sunt sua redimens ab ea, non cum vi, quem-
admodum illa initio dominabatur nostri, ea quse non erant sua
insatiabiliter rapiens, sed secundum suadelam, quemadmodum
decebat Deum suadentem, et non vim inferentem, 2accipere quse
vellet ; 3 ut neque quod est justum confringeretur, neque antiqua
plasmatio Dei deperiret.

2. Tw tSlw ovv alfxaTt XvTpwcra/xevov r)fxus tov Hvplov, JJjjj*,,

Kat oovtos Tr\v >Yvyj)v virep twv rjfxeTepwv -yvywv, Kai tijv schuitz. iv.
aapKa Trjv eavTOv dvTt twv r)/xeTepwv crapKwv,
Ou ydp SoKr/aei TavTa, aXX' ev viro&Tacrei aXrjQelas eylvero. jjjj^^
i oe fjLrj wv avvpwiros, e(paiveTO avupwiros, ovTe o r)v ex schuiti. iv.
>»•«*• aXijfeia? e/xetve Trvevfxa Ueov, eiret aopaTov to irvevfxa' ovTe
aXrjQetd tis yv ev avTw, ov yotp r)v eKetva airep ecpalveTO.
Wpoel-KOfxev Se, oti 'Afipadfx Kat ot Xonro\ irpocprjTai irpo-

2. Suo igitur sanguine 4redimente nos Domino, et dante

animam suam pro nostra anima, et carnem suam pro nostris
carnibus, et effundente Spiritum Patris in adunitionem et com-
munionem Dei et 5hominis, ad homines quidem "deponente Deum
per Spiritum, ad Deum autem rursus simponente hominem per
suam incarnationem, et firme et vere in adventu suo donante
nobis incorruptelam, per communionem quse est ad "Deurn, perie-
runt omnes haereticorum doctrinse. Vani enim sunt qui putative
dicunt eum apparuisse. l\on enim putative haec, sed in substantia
veritatis fiebant. Si autem cum homo non esset, apparebat homo,
neque, quod erat vere, perseveravit Spiritus Dei, quoniam invisi-
bilis est Spiritus, neque veritas qusedam erat in eo, non enim
illud erat quod videbatur. Prsediximus autem, quoniam Abraham

1 nos, AR.,butomittedinotherMSS. 4 Ar. redemit.

* KaraXa^eiv & 6i\v. 5 Cl., Ar., Voss., butGR. hominum.
3 The Clerh. reads, utique quod . . . deponenle . . . imponente, KaraTiBiyros . . .
ne confringcrciur. Ar. for vellet, ut avaridivTot.
has itluti. 6 Deum, Ar., al, eum.
 316 VERE DEUS ET VERE HOMO

^grv'2' 4"lTlK">i olvtov e/SXeirov, to fteWov ecrecrOai oV o\p-eto? irpo-

MASS.2. V. i. _i '
<pt]TevovT€s. T7 » ovv KOt\ vvv
hii ~ TOtovTOg
« »i /
e<pavt], fjLijs*w
wv oirep
" ecpalvero, "7rpo<pt]TiKt] tis oiTTacrla yeyove tois dvOpunrots,
Kat Sel Kat aWtjv eKSe-)(ecr6ai Trapovcrlav avrov, ev fj toiovtos
ecrTai, otoy vvv opaTat 7rpo<ptjTiKWs. 'ATreSel^afiev Se, oti to
avTO ecrTi, SoKtjcret \eyeiv ire<pt]vevai, tcai ovSev e/c Ttjs ~M.aplas
€i\t](pevai. OvSe ydp t)v d\r]6ws crdpKa Kai alfia ecryr^KWS, St
wv t)fids e^tjyopdcraTO, et fit) ti)v dp^alav ir\acriv tov 'ASdfj.
etf eavTOV dveK€<pa\atwcraTO. Marcuot ovv ot aTtd BaAecTt-
vov, tovto SoyfiaTiXpvTes, Iva eKf3d\wcri ti)v j£wr)v Trjg crapKos.
et reliqui prophetse prophetice videbant eum, Hd quod futurum
erat, per visionem prophetantes. Si igitur et nunc talis apparuit,
non exsistens quod videbatur, qusedam prophetica visio facta est
hominibus, et oportet alium exspectare adventum ejus, in quo talis
erit, qualis nunc visus est prophetice. Ostendimus autem, quo-
niam idem est, putative dicere eum visum, et nihil ex Maria
accepisse. Neque enim esset vere sanguinem et carnem habens,
per quam nos redemit, nisi antiquam plasmationem Adse in
semetipsum recapitulasset. Vani igitur 2qui a Valentino sunt,
hoc dogmatisantes, uti excludant salutem carnis, et reprobent
plasmationem Dei.
3. Vani autem et Ebionsei, unitionem Dei et hominis per fidem m. 203.
non recipientes in suam animam, sed in veteri generationis per-
severantes fermento ; neque intelligere volentes, quoniam Spiritus
Luc. i.35. sanctus advenit in Mariam, et virtus Altissimi obumbravit eam:
quapropter 3et quod generatum est, sanctum est, et filius Altissimi
Dei Patris omnium, qui operatus est incarnationem ejus, et novam
ostendit generationem ; uti quemadmodum per priorem genera-
tionem mortem hsereditavimus, sic per generationem hanc hse-
reditaremus vitam. 4Reprobant itaque hi commixtionem vini
ccelestis, et sola aqua 5secularis volunt esse, non recipientes
Deum ad commixtionem suam : perseverantes autem in eo qui
victus est Adam, et projectus est de paradiso, non contemplantes,
quoniam quemadmodum ab initio plasmationis nostrse in Adam ea
1 Ar. ad quod futurus. of Tatian, p. 130, 2, were Hydropara-
3 Ar. inserts et. statai, (or as S. Augustin called them,
3 Ar. omits et. Aquarii,Hojr. 64,) consecrating the ele-
4 In allusion to the mixture of water ment of water alone; cf. the juggling
with the Cup. The Ebionites, Epiph. imposture of Marcus, I. 116, n. 1.
Her. xxx. § 16, as well as the followera 5 Ar. sceculares volentes se non r.
 SUA REDIMIT CHRISTUS. 317
quae fuit a Deo adspiratio vitae unita plasmati animavit hominem, iiiiju
et aniinal rationabile ostendit ; sic in fine Verbum Patris et MAss.v.i.3.
Spiritus Dei, adunitus antiqute substantise plasmationis Adae,
viventem et perfectum 'effecit hominem, capientem perfectum
Patrem : ut quemadmodum in animali omnes mortui sumus, sic 1 cor. xv. 22.
in spiritali omnes vivificemur. Non enim effugit aliquando Adam
manus Dei, ad quas Pater Ioquens, dicit : Faciamus hominem ad am. i. 26.
imaginem et similitudinem nostram. Et propter hoc in fine non
ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, sed ex placito Patris joh. i. la
manus ejus vivum perfecerunt hominem, 1 uti fiat Adam secundum
imaginem et similitudinem Dei.

CAP. II.
Christus non venit in aliena cum sua nos gratia visi-
tavit; et, Carni nostrce contulit capacem esse salutis,
verum pro nobis Sanguinem fundendo, veramque
Carnem suam nobis in Eucharislia exhibendo.

0.395. 1. Vani autem et qui in aliena dicunt Deum venisse, velut aliena
concupiscentem, uti eum hominem qui ab altero factus esset
exhiberet ei Deo, qui neque fecisset neque condidisset, sed et 2qui
desolatus esset ab initio a propria hominum fabricatione. Non
ergo justus adventus ejus qui secundum eos 3advenit in aliena;
neque vere nos redemit sanguine suo, si non vere homo factus est,
restaurans suo plasinati quod dictum est in principio, factum
esse hominem secundum imaginem et similitudinem Dei; non
aliena in dolo diripiens, sed sua propria juste et benigne assu-
mens : quantum attinet quidem ad apostasiam, juste suo sanguine
redimens nos ab ea; quantum autem ad nos, qui redemti sumus,
4 benigne. Nihil enim i111 ante dedimus, neque desiderat aliquid
a nobis, quasi indigens ; nos autem indigemus ejus quse est ad
euin 5 communionis : et propterea 6benigne effudit semetipsum,

1 effecit. Ar. efftcit, For uti fiat,
Clerm. rivificat.
* qui desolatus essel, arrc<TTr)pr)0ri
dir' ipxqs rijs Idtat . . . Srnjtiovpylat. The
Cleru. lias the wild reading, guidem
sol acttts esset, oraitting ab initio.
3 advenit, Arund. ehr)\v9ev els tA
VOL. TI.
aWbrpia. Cl. and Voss. venit.
4 benigne, xpnaTtos.
5 Ar. communione, Cl. and Voss.
communionem, but the Greek evidently
had, x/"?f<Wa Tr)s f'' abrbv Kounwtas.
6 benigne effudit, the Clerh. order
and more suitable to the Greek.
20
 318 INCORRUPTEL^ ARGUMENTUM
UB..V. h. i. ut nos collip-eret in sinum Patris. *Vani autem omnimodo, qui
GB. V.li. 6 , .
MASs v.ii i. universam dispositionem Dei contemnunt, et carnis salutem
negant et regenerationem ejus spernunt, dicentes non eam
capacem esse incorruptibilitatis. !Si autem non salvetur hsec
1 Cor. x. 1G. videlicet, nec Dominus sanguine suo 2redemit nos, neque 3 calix
Eucharistiae communicatio sanguinis ejus est, neque 4panis quem
frangimus communicatio corporis ejus est.* Sanguis enim non
est nisi a venis et carnibus, et a reliqua quse est secundum homi-
nem substantia, 5qua vere factum °Verbum Dei, sanguine suo
1 si autem non salvetur hcec, the read- vouchsafed to declare, as a most sure
ing of the Cod. Vet., of Feu., Clerm., verity, that the Bread and Wine are His
Voss., the elements of which may be Body and His Blood. The cup of bless-
traced in the Abund. and Othob. read- ing which we bless, is it not the communion
ing, sic autem nos secundum Acec(Grabe of the Blood of Christ ? The bread which
carelessly omits nos) where secundum in we break, is it not the communion of the
uncial characters may represent servelur Body of Ohrist? (i Cor. x. 16), is the
slightly mutilated. The asterisks mark nearest approach to a definition given
the limits of a Syriac fragment. by the Word of that which is wholly
a The venerable Father infers a true undefinable. The fact is all that con-
redemption of the body of flesh, from its cerns us to know : man's ignorance is
sacramental union with the body and no gauge for the limitation of the hea-
blood of Christ, which he assumes, be- venly.
yond the power of heresy to gainsay, to 3 Eodeni argumento usus est Tebt. iv.
be the universal faith of Christians. If c. Marc. c. 40. Acceptum panem et
the body be incapable of incorruption, distributum discipulis suis corpus suum
then it is incapable of union with the illum fecit, hoc est corpus meum, di-
heavenly Body of Christ, neither is the cendo, id est, figura corporis mei. Fi-
Blood of Christ received as the very life gura autem non fuisset, nisi veritatis
of the faithful in the Lord's Supper.. S. esset corpus. Ca^terum vacua res, quod
Iben^eus fully bears out the dogma of est phantasma, figuram capere non pos-
our Church, that the body and blood of set. Sic et in calicis mentione testa-
Christ are verily and indeed taken and mentum constituens sanguine suo ob-
received by the faithful in the Lord's signatum, substantiam corporis con-
Supper, and avows his belief that our firmavit. Nullius enim corporis sanguis
Binful bodies are made clean by His potest esse, nisi carnis. Nani et si qua
Body, and our souls washed in His most corporis qualitas non camea opponetur
precious Blood. The bread after conse- nobis, certe sanguinem nisi carnea non
cration, though still bread, is no longer habebit. Ita consistit probatio corporis
Kowbs &pros, IV. xxxii. ; as Justin M. de testimonio carnis, probatio carnis de
also plainly states : oti yap ths Kotvbv &p- testimonio sanguinis. Grabe.
rov, ovbk Kowbv wbfia raura \ap.(3dvofiev, 4 panis, but the Clerm., Ar., Merc.
Apol. i. 66. Still throughout this pas- r. MSS. pancm.
sage the obverse of the heavenly mystery 6 Clerm., Voss., Merc. 1. quam.
is kept in sight, and it is clearly seen Arund. as above ; quce is suggested by
that no change of substance is here Grabe, and is quite scriptural, »ca! b
thought of ; that which supplies bodily A670S <rap£ lyivfTO, but qud represents
sustentation to the body of flesh is still J, whieh makes a good sonse, and has
its natural aliment, although Christ has authority in its favour.
 EX EUCHARISTIA. 319
redemit nos. Quemadmodura et Apostolus ejus ait : In quo ljrv^ilk
habemus redemtionem per sanpuinem ejus, let remissionem pecca- mas&v.ua
torum. coi. 1. 14.

M S!)4. 2. ^JSi-treiSr) /jLeXr] avTOV ecr/nev, Kai Sta T>js KTicrews j„hI>i,™"aJ!C
U.^SO. i t rt \ oe§\ kti&iv
t f« avros irapeyei, / \ tjKiov
**\ ed.
Tpecpofteva' Tr)v r)fuv tov v. u.Halloix.
avTOv avaTeXXwv, Kai jSpe^wv Kadws fiovXeTai, to airo Ttjs
KTicrews TTOTr/piov 3atfia ISiov 3 ct}fio\6yr]crev, e£ ov t6 r)fieTepov
Sevei alfia' Kac t6v airo Trjs KTiaews apTOv ISiov awfia
0.397. Sief3e/3aiu><raTO, acf> ov Ta rj/neTepa av^ei awfiaTa. 'OiroTe
ouv Kai 4to KeKpafievov tTOTr/piov, /ca< 6 yeyovws apTOS eirt-

2. Et quoniam membra ejus sumus, et per creaturam nutri-

mur ; creaturam autem ipse nobis pnestat, solem suum oriri Matt v. 45.
faciens, et pluens quemadmodum vult, eum calicem qui est
creatura, suum sanguinem qui 3effusus est, ex quo auget nostrum
sanguinem ; et eum panem qui est a creatura, suum corpus con-
firmavit, ex quo nostra auget corpora. I Quando ergo et mixtus
6 Ab. here omits est, which the preparation of the cup is described in the
Cod. Vet., Clebm., and Voss. retain. Talmud, is 3tQ futryetv, and the primi-
1 in replaces el in the ABUtro. MS., tive practice of mixing water with the
the Syr. expresses the et which Gkabe cup of Eucharist, together with the un-
discards, omitting however Sid tov atfia- doubted custom of the Jews, leads to
toj avrov. the inference that the cup at the Last
8 Eum qui ex creatura panis est ac- Supper was also mixed with the element
cepit, et gratias egit, dicens : Hoc est of water : so S. Cypbian charges C.soi-
corpus meum. Et calicem similiter qui LIDS (Ep. LXIII.) to take care that the
est ex ea creatura quse est secundum Catholic tradition be observed as regards
nos, suum sanguinem confessus est. IV. the cup of blessing : Eeligioni igitur
xxix. 5. Accipiens panem suum corpus nostras congruit, et timori, et ipsi loco
esse confitebatur, et temperamentum ca- atque officio sacerdotii nostri—in Domi-
licis suum sanguinem confirmavit. IV. nico calice miscendo et offerendo, custo-
li. Gbabe's notes by all means should dire traditionis Dominicae veritatem, et
be consulted. quod prius apud quosdam videtur erra-
3 confcssus est is indicated in the tum, Domino iuonente corrigere ; ut
Latin, as rigat instead of auget, which cum in claritate sua et majestate ccelesti
had been carelessly taken from below. venire coeperit, inveniat nos tenere quod
* t6 KexpapAvov TroT^ipLov. See I. 116, monuit, observare quod docuit, facere
1, compare temperamentum at 256, 4, quod fecit. The unvarying custom hav-
and Kpafia, mixtioncm, p. 461, G. lin. ult. ing been to mix water with the wine :
The Jews in the Paschal Feast always In sanctificando calice Domini offerri
mingled water with the wine, that was aqua solanon potest, quomodo nec vinum
communicated four times, dividing the solum potest. Nam si vinum tantum
religious repast into four distinct pe- quis offerat, sanguis Christi incipit esse
riods ; the rox solettnis, whereby the Bine nobis ; (guos per aquam vino mixtam
20—2
 320 euciiaristi.s: participatio

^(«Lvu2' Se^erai tov \6yov tov Qeov, icai ylveTai 77 1 evyapia-Tia a-wfia
MASS.V.ii.3. -v" " ' ' ?' « ' « 3 ~ '
J^piaTov, eK tovtwv oe avi^ei Kai arvvtcrTaTai 17 t>]$ trapKOi

calix, et factus panis percipit Verbum Dei, 3et fit Eucharistia

sanguinis et corporis Christi, ex quibus augetur et consistit carnis

in calice designari ante Tiwc probaverat),
si vero aqua sit sola, plebs incipit esse
sine Christo : quando autem utrumque
miscetur et adunatione confusa sibi in-
vicem copulatur, tunc sacramentum spi-
ritale et cceleste perficitur. And this
not for the sake of conformity with any
human rule, but for the sake of God's
truth : Si solus Christus audiendus est,
non debemus attendere, quid alius ante
nos faciendum putaverit. Neque enim
hominis consuetudinem sequi oportet,
sed Dei veritatem :—the significant act
of Christ, being alone the true rule to be
followed by the church : Si in sacrificio,
quod Christusobtulerit, non nisi Christus
sequendus est, utique id nos obaudire et
facere oportet, quod Christus fecit, et
quod faciendum esse mandavit dicens,
Hoc facite in mei commemorationem,
quando ipse in Evangelio dicat, si fece-
ritis quod mando vobis, jam non dico
vos servos, sed amicos. The entire epi-
stle is highly important, and is found in
the editor's Vindex Catholicus, m. 383.
Hence the prayer of consecration in the
primitive church refers the mixture of
the cup to Christ himself, unra&rus nal
to TrorJipiov Kepdtras i^ otvov koI vdaros,
Kal ayidtras i-TriSuKev airots, \iyuv ' II£-
vere c?£ airrov Trdvres.—Const. Ap. VIII.
xii. The Council of Carthage also di-
rected in one of its canons, that nothing
should be offered at the altar but what
the Lord had commanded, viz. Bread,
and Wine mingled with Water. See
also Binoham, xv. ii. 7. It is interest-
ing to know that the same custom ob-
tained in the Saxon Church, as ^Elfric
has recorded : see p. 256,4. The prayer
of consecration also in the ancient Li-
turgy, nominally of S. James, indioates a
mixture of water in the Cup of Blessing.
The same is implied in the Liturgical
formula of the Syrian Church, e.g.
: jJicj joo v^jpaio joo
}A . nn\o 01X2)^0 j-OjZlo
^Sdo V»^oo ]k)j oulSo o5>o
ls_.i^j vi . V»o joirol lwj
]ZojOOCD ^jOI
Et quando miscet calicem, dicit :
Dominus noster Jesu Christus cru-
cifixus est inter latrones in Jerusalem,
et lancea confossus est in latere suo, et
ex eo defluxerunt sanguis et aqua ; qui-
que vidit testatur, et scimus verum esse
testimonium ejus.
1 Corpus Christi dicimus ittud, qucd
ex frugibus terrce acceptum, et mystica
prece consccralum rite sumimus ad spi-
ritalem salutem in memoriam Dominicce
pro_ndbis Passionis. S. Auo. de Trin.
III. 4. The prayer of consecration in
the Primitive Church has the words :—
irpotrtpipofiiv ltol tl/ /SoffiXei Kal Qetf, Kara
a#ToO dtdra^LV, TOV &.OTOV TOVTOV Kal
t6 TOT^pwv tovto, evxapaTTOvvris 001 5i'
ainuv. . . . Kal d^iovfiiv tre ij-jrus. . . . Kara-
irip.ipus t6 aythv oov TLvev/xa iirl tt)v 6v-
olav Tairnv, rbv napripa tuv iraBnpATUv
ToO 'KvpLOV l)pLUV 'ItJOOV X/HOTOV, Srus
d-KOtptyn rbv dprov tovtov auixa toO X/m-
trrov LTOV, Kai TO TTOTTJpLOV tovto atpui TOV
XpUTTOU LTOV. K.T.\. CoUSt. ApOSt. VIII.
xii.
3 The Bread andWine, it is here said,
add to bodily substance by ordinary as-
similation ; in substancetherefore they can
only be the bread and wine of daily food,
whatever else they may be in the way of
heavenly mystery. The Body and Blood
 DONATIO VITJE. 321

G. 30U. r)fxu>v inrocrTacris' irwg SeKTtKrjv /xr) etvat Xeyovart t*)v crdpKa t?s L(?KVvilj'jS'
S
owpeug " tov- Weof,
r\ " i?Tty
" > \ fo»;
e<rrt y 1 atwvtoi,
»/ < airo
Trjv » » tov~ orwfxaTOi
/ MASS.V.ii.3.
Kat alfiaTos toi? JZvplov Tpetpofxevtjv, Kat /xeXot avTOv virdp-
yovcrav ', Kadwi 6 /xaKapiot WavXos (prjatv iv Trj irpot
'Ecpecrlovi iirtOToXij' OTl /xeXr/ ecrfxev TOV crwfxaTOi, 4e/c Trji
crapKOi avTov, /cat e/c tu>v doTewv avTov' ov irept irvevfxartKov
Tivoi koi saopaTOv dvdpwvov Xeywv TavTa' to ydp irvevfxa

nostree substantia ; quomodo carnem negant capacem esse dona-

tionis Dei, 5quae est vita seterna, quse sanguine et corpore Christi
nutritur, et membrum ejus 6est ? Quemadmodum et beatus Aposto-
Ius ait in 7epistola quse est ad Ephesios; Quoniam membra sumus Eph.v.3
corporis ejus, de carne ejus, et de ossibus ejus : non de spiritali aliquo
et invisibili homine dicens hsec ; (Sjpiritus enim neque ossa, neque Luc.xxiv.39.

of Christ are also received by the faith-
ful, but these act wholly in a spiritual
manner, as the substance of everlasting
life. Man's danger consists in defining
that which the Word has not defined.
* et omitted in the Ar. MS.
4 'E/c rijs capKos avrov, koX £k twv
iorewv airov. Hac cum utraque citaiio,
et vetus etiam versio Irencei agnoscat, plu-
rimum inde confirmantur, ideoque merito
rejicilur annotaiio Grotii ad Ephes. V. 30,
suspicantis, verbaista, quod in MS. Alex-
andrino haud extent, a quopiam ad mar-
ginem adscripta, in textum Apostolicum
irrepsisse. Imo potitis in dicto Codice
et versione jEthiopica, occasione recur-
rentis ultimce vocis airrov, omissa viden-
tur. Grabe. The Syriac expresses the
words.
5 quce, Clerm., but Ar., Voss., &c.
qvi.
6 Mass. adds est as indicated in the
Greek, but no MS. can be quoted in its
favour. After sanguine, in the pre-
ceding line, the Ardnd. inserts suo.
7 Epistola. I follow the Clebm. and
Ar. reading. Grabe and Massuet have
in ea quce est ad Ephesios epistola, as in
the earlier editions. Epistola in the MSS.
may have taken the place of ea.
8 iopdrov. It must be borne in mind
that the authors observations through-
out this passage have a bearing upon
two cognate heresies. I. That which
denied the resurrection and redemption
of the body ; and, 2, That which asserted
that the body of Christ had no true hu-
nian substance. With respect to the
first, he asserts that our bodies Bhall be
raised again the heirs of incorruption,
because Christ was raised again Incor-
ruptible, forwe aremembersofHisBody,
of His flesh and of His bones, that is, as
Eve was bone of Adam's bone, and flesh
of his flesh, so are we consubstantial
with Chrisfs glorified Body, and for this
reason we have the sure hope, that in the
end we shall be made wholly like unto
it. The point to be made out is, not
that we are made incorruptible, because
we receive in the Sacrament the very
Body and Blood of Christ, and assimi-
late them in a natural manner, but, that
having a body in essence of the same
nature with the now glorified Son of
Man, and being made one with Him by
sacramentally receiving Him, the total
dissolution of that body by death is an
impossibility.
As regards the second class of here-
tics he urges, that as we are members
of Chrisfs Body, of His flesh and of Hia
 322 EUCHAHISTIA

^o^v'ii2' °^Te o<TTea, ovre erdpica e^er aXXa 7rep\ Trjs Kara tov
MASS.v.ii.3. aAtjuivov
»■» n » avuptcirov
y n oncovofxias,
» ' Trjs
~ e/c
' trap/cos
' /cat' vevpwv
' /cat'i-.^n
o. 3<.s.
doreW arvveo-Tcoaw 1 ?;Tty /cat e/c tou iroTiplov 1 avTov, o ecrri
to afyua ai/ToC, TpeCpeTai, /cat e/c tow apTOv, o i&Ti to erayxa
avTov, avi~eTat.
3. Kat ovirep Tpoirov to %v\ov t?j a/uire\ov kXiObv ety
Tqv yqv Tft> toYw KaiptS eKapTrocpoprjo-e, /cat d kokkos tov o-'itov
irearwv ety T^y 'yJ/v /cat <JtaXu0ety, TroXXotTToy eyepOrj Sia tov
TlvevfiaTOS tov Qeov, tov wveyovTOS to. irdvTa' etrena Se Sia a. 400.
T/;y o~o<plas tov Qeov ety ^prjcriv eXdovTa avQpwTrwv, /cat

carries habet) sed de ea dispositione, quae est secundum 2verum

hominem, quae ex carnibus et nervis et ossibus consistit ; quae de
calice, qui est sanguis ejus, nutritur ; et de pane, quod est corpus
ejus, augetur.
3. Et quemadmodum lignum vitis depositum 3 in terram, suo
fructificat tempore, et granum tritici decidens in terram et disso-
lutum, multiplex surgit per Spiritum Dei, qui continet omnia;
quae deinde per sapientiam in usum 4 hominis veniunt, et percipi-

bones, and as we are conscious of the ravra, he by no means declares

reality of this bodily substance in our
own persona, so may we be certain that
Christ's Body is no less a reality ; that
the Apostle is not speaking of a mere
spiritual essence, as the iEon Anthropos,
I. io, 2, or the Christ of the Pleroma, I.
ci, or Cabbalistic Adam Cadmon, I. 224,
1, or of the first idealisation ofhumanity,
such as the Adamas of the Ophite, I.
1 34, 2, and Monadic, 1. 104, and ultra-
Gnostic theory, I. 107, who as being with
out form was d6/>aTos, the Gnostic equi
valent of aatb/MTos, 1. 40, 3 ; such spec
tral non-entities have no body of flesh
and bone ; but the Apostle is speaking
of the true nature of man, of reasonable
soul and human flesh subsisting, ofwhich
Christ is, essentially, and with which
our bodies are con-natural. It is with
reference to these ideas that the author
declares, that in speaking ofChrist's Body
of flesh and bone, the Apostle oi vepl
TvevuariKoO Tiros Kal aopdrov dvOpuirov
that in the Sacramental reception of
Christ, we feed upon him in any carnal
manner.
1 7jV[s {<rdp%, sc.), although the trans
lator makes dispositio to be the ante
cedent; q. d. but the Apostle says this
of the oiKovop.la, or the Word made Flesh;
flesh which in our own case is nourished
and receives increase by the Cup, sacra-
mentally His Blood, and the . Bread,
sacramentaUy Sis Body. In this case
ijris refers to <rdpZ, involved in the word
oUovofila. dele avrov.
2 verum, omitted in the Abund.
3 in terram, Clerm. and Voss., but
Ab. has in terra.
4 hominis, Clbbm.,Voss. ; the Greek
indicates hominum. The Ab. has homi-
nibus veniunt, but this MS. is here very
corrupt ; the transcriber, having lost an
entire line in his copy, omits the eight
following words, and then resumes with
another <r<pd\p.a, et sanguinis Chricti.
 HESURRECTIONIS 1NDICJUM. 323

vpocr\afx^av6fxeva rov \6yov rov Qeov, ev-^aptcrrla ylverat, u6\yy%3'

« > \ - \ ■? -Y * \ \ < > MASS.V.ii.3.
oirep ecrrt arwfxa Kat at/xa rov J^.picrrov ovrws Kat ra rjfxerepa
crwfiara e£ avrys rpetpo/xeva, Kat reoevra ets rtjv ytjv, Kat
StaXvdevra ev avrtj, avacrrrjcreTai ev rw IStw Katpw, rov \6yov
tov Qeov ttjv eyepcrtv avrols yaptXofxevov eiy S6$av Qeov /cai
Trarpos' os ovtws tw Ovtjrw rt)v aOavacrtav ireptiToiei, Ka\ tw
tpdaprw rr)v atpQapcrlav 1 Trpo^apl^erai, ort Svva/xts tov Qeov
ev acrQeveta re\etovTar "tva f/Lr) ws e£ rjjxwv avrwv e^ovres
rrjv Xwrjv (pvcrtjOwfxev, /cai 3eirap6w/xev iroTe Kara rov Qeov,
ayjiptcrTOV evvotav ava\a^6vres' iretpa Se fxaQovres, ort e/c rtjs
eKetvov vTrepoyjjs, ovk e/c rrjs r)fxerepas (pvcrews, Tt)v ets aet
m. »5. irapafxovtjv e)(o/xev, fxrjre rtjs irept Qeov So^rjs, 3ws ecrrtv, acrro-
yfjcrwfxev, fxtjre rtjv tj/xerepav (pvcriv ayvorjcrw/xev dX\' ISw/xev,
rt 6 Qeos Svvarat, icoi rt avQpwiros evepyeretrar /cai /xij
crcpaXwfxev irore ri)s a\tj6ovs irep\ rwv ovrwv, ws eerrtv, viro-
\tjypews, TOvrecTTi, Qeov re Ka\ avQpwirwv. Mrjriye, KaQws

entia verbum Dei Eucharistia 'fiunt, quod est corpus et sanguis

Christi : sic et nostra corpora ex ea nutrita, et reposita in terram,
et resoluta in ea, resurgent in suo tempore, Verbo Dei resurrec-
tionem eis donante, in gloriam Dei Patris : qui 5 huic mortali i cor. xv. ss.
immortalitatem circumdat, et corruptibili incorruptelam gratuito
donat, quoniam virtus Dei **in infirmitate perficitur : ut non quasi 2Cor. xu. 3.
ex nobisipsis habentes vitam, inflemur aliquando et extollamur
adversus Deum, ingratam mentem accipientes ; experimento
'autem discentes, quoniam ex illius magnitudine, et non ex nostra
natura, habemus in seternum perseverantiam, neque ab ea quse est
circa 8Deum gloria, sicuti est, frustremur aliquando, neque nostram
naturam ignoremus ; sed ut sciamus, et quid Deus potest, et quid
homo beneficii accipit : et non erremus aliquando a vera compre-
hensione eorum qusu sunt, et quemadmodum sunt, id est Dei et
hominis. Et numquid forte, quemadmodum prsediximus, propter

1 legendum cum Interprete trpoina %a-
p/ftrot, jam annotavit doctissimus Cote-
lerius, Mon. Eccl. Gr. 111. 643. Mass.
* 6rabe's suggestion is adopted in
the text, instead of iirapOu/j.ey.
* Stiekkn inserts xal, but without
authority.
* fiunt, the reading of Mass., but
Cl., Voss., and Grabe fiant.
5 huic, indicating roi/rip for ivras.
6 in oraitted in the Arcnd. copy.
7 autem is lost in the Clerm. MS.
8 Deum, in its abbreviate form Dm,
has become Dni in the Clbrm. MS.
 324 VIRTUS DEI
Li'i?'iV' TrpoeiTrofiev, Kai Sia tovto rjvecr^eTO 6 ©eoy 't^ eis Tr)v yrjv
massV. .v.
GR. iii. /xeXXov
t ~ avaXvcriv
i wfxev
t\ rt /iijre tQe6v, « » ayvoovvTes
~ * \to^
r/iutov aKptfieis,
oirws iravTOiws iratoevvevTes,
firjTe eavTovsev iracriv eij

hoc passus est Deus fieri in nobis resolutionem ; ut per omnia

eruditi, in omnibus simus diligentes, neque Deum, neque nosmet-
ipsos ignorantes ?

Ke(p. j'.
In infirmitate carnis humance elucet virtus et gloria Dei,
qui corpus nostrum resurrectionis et immortalitatis
particeps efficiet, quum illud ex limo terrce forma-
verit : ipsique cevo sempiterno frui concedet, cui exi-
guam et communem hanc vitam largitur.
1 . 2A$E2TATA §e TlavXos aireSei^ev, oti vapeSoOr/ g. 401.
Trj eavTOv acr&evela 6 avQpwiros, Iva fir) eirap&ets acrTO-^_r)crr}
Trjg dXrj&elas, . . . elirwv . . . rjSicrTa ovv fjiaXXov Kav^fjtTOfxai
eiri Tals dcrOevelats, Iva eiricrKr\vwcTr\ eir efie r) Svvafits tov
XptCTTOV.
CAP. III.
5,' 1. Manifestissime autem Apostolus ostendit, quoniam traditus
est suse infirmitati homo, ne elatus aliquando excideret a veritate,
2Cor. xii. jn secunda quae est ad Corinthios dicens: Et ut sublimitate revela-
tionum non superextollar, datus est mihi stimulus carnis, angelus
Satanw, uti me colaphiset. Et super 2hoc terDominum rogavi, ut
absistat ame: et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea; nam svirtus
in infirmitate perficitur. Libenter ergo magis gloriabor in *infir-
mitatibus, ut inhabitet in me virtus Christi. Quid ergo? (dicet
1 tt)v els ttjv yrjv ijfxwv. The trans- que colligitur ; sicut nec moderna Latina
lation indicates the loss of ylveoBai, in vulrjata habet. Sed Irenceum Grcece r) Sv-
other respects the text is confirraed by ra/ils \iov in Apostolico Codice legisse, in-
iva\v$iv els ttjp yrjv iiliwv, p. 326, que suo hic scripsisse colligitur ex anteced.
meaning resolution into the common cap. 1, ubi ait : SOva/jus tov Qeov eV dcr-
dust of mortality. Cf. III. xxi. 2, and Sevela reXeioOrai, Virtus Dei in infirmi-
P- 3^3- tate perficitur ; et ex hnjus ipsius capitis
3 Cl., Vet., Voss. super hcec. progressu. Grabe.
3 Ila Inierpres vel Scriba posuit juxta 4 Ak. adds meis, but the word is
Italicam versionem, in qua non legebatur not found in the Cl., Meeo. i., Voss.,
mea, ut ex TertuUiano, Cypriano, aliis- or Gr. T.
 IX INFIRMITATE PERFICITUR. 325
enim aliquis) voluit ergo Dominus Apostolum suum sic colaphi- LJf ,Vi
sari, et talem sustinere infirmitatem? Etiam, dicit verbum. "mass.v';
Virtus enim in infirmitate perficitur, meliorem efiiciens hunc, qui "'•
per suam infirmitatem cognoscit virtutem Dei. Quemadmodum
enim didicisset homo, quoniam ipse quidem infirmus et natura
mortalis, Deus autem immortalis et potens, nisi id quod est in
utroque, didicisset experimento ? Suam enim infirmitatem 1 discere
per sustinentiam, nihil est malum : magis autem et bonum est
non aberrare in natura 2sua. 3Extolli autem adversus Deum, et
pnesumtionem 4suse glorise assumere, ingratum reddens hominem,
multum mali inferebat ei, 5ut nec veritatem simul et dilectionem
auferret ab eo, et eam quse est ad eum qui fecit eum. Utrorum-
que °autem experientia veram quse est de Deo et homine agnitio-
nem indidit ei; et auxit ejus erga Deum dilectionem. Ubi autem
augmentum est dilectionis, ibi major gloria Dei virtute perficitur
his qui diligunt eum.
2. Refutant 7igitur potentiam Dei, et non contemplantur
quod est 8 verbum, qui infirmitatem intuentur carnis, virtutem au-
tem ejus qui suscitat eam a mortuis, non conteraplantur. Si enim

Et yap to dvr/Tov ov ^(tiOTroie?, Kai t6 (pOapTov fxr) dvdyei eig ExJoh.

dcpOapcriav, ovk eo-rt SvvaTog 6 Qeog. 'AXX' oti SvvaTog ^mn ibid.
eaTiv ev TOtg TOiovTOig irdaiv, eK Ttjg dp^tjg rjfiwv crvvvoetv
'ScpelXofiev oti \a(3wv 6 Qeog ^ovv diro Ttjg yijg, eirolrjcrev

mortale non vivificat, et corruptibile non revocat ad incorruptelam,

jam non potens 9est Deus. Sed quoniam potens est in 9his om-
nibus, de initio nostro contemplari debemus : quoniam sumsit
Deus limum de terra, et formavit hominem. Et quidem multo

1 discere, rb yip ixaOeiv Si vxo/iovrjs
ttjv Idlav aadevelav, ouSev Kanbv.
a tua .... prcesumiionem, omitted in
the Clehm. copy, owing to suce immedi-
ately following.
3 extolli, to 5i eirapBrivai Karb. rbv
Oebv.
4 ttjv tt)s ISlat S6|tjs lrpoalpeo-iv.
5 ul nec verilatem. There is no help
for it but to print thepassage according
to the MSS. Grabe cancels nec and et
after eo, and for ad eum he reads ad
Deum. But if for nec we read hic,. and
imagine tue scribe to have falsely read
awokafieiv, the words would express the
Greek, uore &TofSa\eti> abrbv tt\v a\i\Suav
nal tt)v ayairty d<p' avrov, tt\v cts Tbv
KTlravra avrbv. Here also the et con-
demued by Grabs is suppressed, though
Kal is not quite inadmissible.
6 Clerm. enim.
7 irapaTreixTrovo-i perhaps, as I. i,
and II. 76, 7 ; 78, 2. Ar. enim.
8 Clerm., Voss., Vet., but Arund. '
verum.
0 est, his, omitted in the Clerm.
 326 QUI CARNIS RESURRECTIONEM
Li!iF'2V' dvQpwirov. jK.aiTrep ttoXXw SucrKoXwTepov Kat dirtcrTOTepov
GR.
mass.V. iii.
v. * eK
iv, » /jLr)* ovtwv
* i r Te, Kat\ veupwv,
ocrTewv / . . . I Kai* Trjs
~ \\onrrjs
~ TrjS
~ O. 402.
— kotu tov avvpwTrov otKOVofiias, nrotrjcrat eig to eivai, Kai
efL^vyov Kal ^XoyiKOv aTrepydcracrQai %Xwov, rj to yeyovbs, m. 296.
eTreiTa dvaXvQev els Tr)v yrjv, auQis airoKaTacrTrjcrai, els eKeiva
ywprjcrav, oQev Trjv dpyjjv fLrjSeirw yeyovws eyeyovei 6 dvQpw-
7ros. O yap Tr)v dpyjiv ovk ovTas iroirjcras, otoVc 'rjQeXev,
iroXXw /mdXXov tovs r)Sq yeyovoTas auQts aTroKaTatTTrjcrei
QeXrjcras ets Tr)v eV' avTOV SiSo/nevrjv Ywrjv. jQvpeQrjcreTai Se
Kal SeKTiKr) dfta /ca< ywprjTiKrj r) crap^ Trjs tov Qeov Swd-
fiews' 3et yap Tr]v dpyrjv aTreSe^aTO Trjv Teyyrjv tov Qeou,
Kat to /J.ev ti eyeveTO ScpQaXfibs tov bpav, to Se ous aKouetv,
. . . Ka\ dXXo dXXov. Ti ydp ; ovk ecrTiv dpiOfxbv etireiv
7rdcrrjs Trjs KaTa tov dvQpwrrov fj.eXoTrouas, 'rjris ouk dvev
erocplas TroXXrjs eyeveTO. Ta Se Teyyrjs Kat crocplas fieTeypvTa
Geou, fieTeyei kou Trjs Suvdixews avTOU.
difficilius et incredibilius est, ex non exsistentibus ossibus, et
nervis, et venis, et reliqua dispositione, quae est secundum homi-
nem, facere ad hoc ut sit, et quidem animalem et rationabilem
4facere hominem, quam quod factum est, et deinde 4resolutum est
in terram, propter causas quas prsediximus, rursus redintegrare,
licet in illa cesserit, unde et initio nondum factus, factus est homo.
Qui enim initio eum qui non erat, fecit ut esset, quando voluit :
multo magis 5eos, qui jam fuerunt, rursus restituet volens in eam
quse ab eo datur vitam. Invenietur autem perceptrix et capax
caro virtutis Dei, quaj ab initio percepit artem Dei ; et aliud qui-
dem efactum est oculus videns, aliud auris audiens, aliud manus
palpans et operans, aliud nervi undique Ycontensi, et continentes
membra, aliud arteriie et vente, sanguinis et spiritus transitoria ;
aliud vero 8inviscera diversa; aliud sanguis, copulatio animae et
corporis. Quid enim2 Non est numerum dicere universre fabrica-
tionis, quse est secundum membra hominis, quce non 8alias facta
est 9sed ex magna sapientia Dei. Quse autem 10sapientiam par-
ticipant Domini, participant et virtutem ejus.
1 Kal <p\et3£>v, wanting in the Greek. 5 eos, omitted in the Clerm. eopy.
2 animal raiionahile, 317, 1.2. 6 factum, Cl., Ar., Merc. n., se.
. 3 For d ydp the translator read rj, and memhrum; aX.factus.
for rb jxh ti, perhaps wrote quiddam. 7 contensi, Ar. awTnivbjuva, nervi,
4 Ar. faceret, solutum. meaning sinews; al. condensi, aecording
 DENEGANT EEDARGUUNTUB. 327
3. Ovk dpa ouv d/xotpog r) crap^ T€~)(yiKr)$ crocplas koi L™./-
SvvdfjLecos Qeov. ''AXX' el r) Suva/xts avrov, rjns ecrTi X^wrjs mass.'v
irapeKTiKr], ev acrveveta TeAetovTat, TOvrecrTtv ev crapKi' enra-
Twcrav rjfxtv 01 \eyovTes fJ-r) etvai SeKTtKrjv Tr)v crdpKa Trjs
irapd tov Qeov SeSo/xevrjs fyorjs, iroTepov Xwvres vvv, Kat
fieTe)(OVTes Trjs Xwrjs \eyovcrt TOVTa, rj to Kadd\ov X^wrjs
fieTexovTes /xr/Sev, veKpovs Se avTovs Tto irapdvTi 6fxo\oyovcriv ;
'AXX' ei /xev etcrl veKpot, -7rws Kat KtvovvTat, Kal \eyovcrt, kou tu
Xoixa Trotovcriv, dvep ovy^i veKpwv, a'XXa Xwvtwv epya ; Et Se
Xwcrt vvv, Kat o\ov crw/xa avTwv /xeTe)(ei Trjs fyrjs, ttws to\-
fxwcri \eyetv /xr) etvai Tr)v crdpKa SeKTtKrjv Te Kat /xeTO)(iKr)v
Trjs Xwrjs, 6/xo\oyovvTes eyetv Xwrjv ev tw irapovTt ', "O/xotov
etTts cnroyytav vSaTOS ir\r)pri KpaTwv, r) \a/xirdSa "(pWTOS, /xr)
Svvacrdat \eyet /xereyetv tov vSaTOS eir\ t?/s criroyylas, /xrjSe rr)v
\afj.irdSa tov Trvpos- Tov avTov Tpoirov /cat ovtoi X,rjv \eyov-
Tes Kai fiacTTdXetv Xwr)v ev tois ISlots /xe\ecriv, eiretTa eavrots
evavTtov/xevot, ra /xe\r/ auTwv eTrtSeKTtKa fxr) \eyovart Tr)s Xwrjs.

3. Non igitur exsors est caro sapientise et virtutis Dei. Nain

virtus ejus quse vitam prsestat, in infirmitate perficitur, id est, in
carne. Dicant autem nobis, qui dicunt non esse capacem carnem
illius vitrc quse datur a Deo, utrum viventes nunc, et participantes
vitam dicant hrec ; an in totum vitac quidem habentes nihil, mor-
tuos autem semetipsos in prresenti confitebuntur ? Et si quidem
mortui, quomodo et moventur et loquuntur et reliqua faciunt,
quse non mortuorum sed vivorum sunt opera ? Si autem vivunt
nunc, et totum illorum corpus participat vitse, quomodo audent
dicere non esse carnem participatricem vitre, confitentes habere se
vitam in prsesenti? Simile est queniadmodum si quis spongiam
aqure plenam tenens, vel faculam ignis, non posse participare
aquae dicat spongiam, neque faculam igni. Eodem modo et hi
vivere se dicentes, et portare vitam dicentes, et in suis membris
exsultantes, postea sibimetipsis contrarii exsistentes, dicunt non
esse membra ipsorum 2 percapabilia vitse. Si autem hrec quse est
to Mass. the representative of Saada. 1 Either si has been lost to the
8 Ait. in invisccra ...ex alia. Latin, and autem inserted in the next
* Cl. omits sed. sentence, or i) ydp has become d\\' cl
10 Gr. sapientia .... Deum, but Cl., in the Greek, as Gbabe has suggested.
Vet.,Voss. as above, sapientia Dni. a Cl., Voss. participabilia, An.
 328 DE DEMIURGO

Et Se t6 irpocrKaipov tov Xrjv, ttoXXw dcrOevecrTepov eKelvrjg a. ios.

OR. V. iii. Ttji atwvtas ^wrjs, o/xws toiovtov SvvaTat, wcrTe Xwoirotelv
MASS. V.
iii. 3.
rj/xwv tci dvrjTct /jteXrj- r) tovtov Spa&TiKWTepa atwvtos Xwr) ti
oti ov ^woTTOtet Tr)v crdpKa, Trjv rjSrj /Jte/J.eXeTrjKViav Kat etOtcr-
ftevrjv fiacrTaXetv Trjv Xwr)v ; "Oti ydp eTrtSeKTtKr) Xwrjs ecrTtv
r) crapi^, eK tov (nv oetKVvraf ly oe, ecp ocrov avTrjv o tfeos M.297.
OeXet XflV. "Oti Se Kal 6 Qeos SvvaTOS irape-^etv avTrj Trjv
Xwr)v, SrjXov eKelvov yctp irape^ovros r)fuv Tr)v Xwrjv ^suppl.
Xwfiev^. Kat tov Qeov ovv SvvaTOv ovtos Xwoirotetv to irXacr/jta
'toJ eavTOv, Ka\ Trjs crapKos Svva/Jtevrjs Xworroielcrdai, TtXotirov
to kwXvov avrrjv /xeTe^etv t»7? acpOapcrlas, i/T£? ecrrt 2 fxaKapta
Kat aTeXevrriTOS <£wr/ viro Qeov SiSofjtevr/ ;

temporalis vita, cum sit multo infirmior quam illa seterna vita,
tamen tantum potens est, ut vivificet nostra membra mortalia ; cur
illa quse est seterna vita, non vivificabit eam carnem, quae jam
meditata et assueta sit portare vitam ? Quoniam autem participa-
trix vitse sit caro, ex hoc quod vivat, ostenditur : vivit enim, in
quantum Deus vult vivere. Quoniam autem et Deus potens est
praestare ei vitam, manifestum est. Illo enim prsestante vitam
nobis qui vivimus, et Dominus itaque cum sit potens vivificare
plasma suum, et caro cum possit vivificari, quid superest quod
prohibeat eam percipere incorruptelam, quse est longa et sine fine
a Deo tributa vita?
CAP. IV.
Falluntur qui prceter mundi fabricatorem alterum Deum
Patrem confingunt: quem infirmum et inutilem, aut
malignum et invidum esse necesse est, si corporibus
nostris vitam cetemam prcsstare vel non possit, vel
nolit.
• 1
3Latent autem semetipsos, qui alterum afnngunt patrem, prseter
Demiurgum, et bonum eum vocant; infirmum et inutilem et
negligentem inferentes eum: ut non dicamus, quoniam lividum
et 4invidum, in eo quod dicant non vivificari ab eo nostra corpora.
1 Stieben t6. * invidnm, copied from Plato's dic-
2 Int. /jtaKpd. tum in Tim. &ya8<$ Si oiSels Tepl ovSevis
3 \av8dvov<rt 8i iavrois. ovMwore iyylyverat tpSivos. p. 29 E.
 SOTIIISMATA REFELLUNTUR. 329
Cum enim dicant ea quse omnibus sunt manifesta quoniam perse- lib. v.
verant immortalia, ut puta spiritus et anima, 1 et quse sunt alia, GR. V. Iv.
MASS. V.
quoniam vivificantur a patre, 2aliud autem quod non alias vivifi- iv. 1.
catur, nisi illi Deus praestet, vita derelinqui; aut impotentem et
infirraum ostendit patrem ipsorum, aut invidum et lividum. De-
miurgo enim et hic vivificante mortalia corpora nostra, et resur-
rectionem eis per prophetas promittente, quemadmodum osten-
dimus; quis potentior, et fortior, et vere bonus ostenditur? utrum
Demiurgus, qui totum vivificat hominem ; an falso cognominatus
ipsorum pater? Qui 3ea quidem quae sunt natura immortalia, qui-
bus a sua natura adest vivere, fingit se vivificare ; quibus autem
opus est ab eo 4 adjutorium ut vivant, non vivificans 5 illa benigne, sed
relinquens illa negligenter in mortem. Utrum ergo et his vitam
pater ipsorum, 6cum possit prcestare, non prsestat, 7an cum non
possit ? Siquidem cum non possit, jam non potens est, neque
perfectus super Demiurgum: Demiurgus enim praestat, quemad-
modum 8adest videre, quod ille non potest praestare. Si autem
cum possit prrestare, non praestat ; jam non bonus ostenditur, sed
invidus et malignus pater. Si autem et causam aliquam dixerint,
per quam non vivificat corpora pater ipsorum, ipsam causam ma-
jorem necesse est apparere quam patrem, "obtinentem benigni-
tatem ejus ; et infirmabitur benignitas ejus propter causam eam
quae ab ipsis dicitur. Quoniam autem possunt corpora percipere
vitam, omnibus videre est. Vivunt enim in quantum ea Deus
vult vivere : et jam non possunt dicere quod minime valeant vitam
capere. Si igitur 10propter necessitatem et causam aliam nquan-
dam non vivificantur, quae possunt participare vitam, erit neces-
sitati et 12causae serviens pater ipsorum, et non jam liber et suae
potestatis in 13sua sententia.

1 ital &Wa iirdpxovTa, Cl., Voss.
talia; but alia, referring to sp. et anima,
as eraanating from the Divine life, is in
antithesiswith aliud, thequickenedbody.
* aliud, Cl., Voss., but Ar. illud.
3 ea quidem, Ar. equidem.
4 Cl., Vet., Voss. adjutorio, Ar.
0 Ula, Clerm. iHe,VET.,Voss., but,
with sed, oraitted altogether in the Ar.
' The Clerm. reading adopted by
Massuet. Grabe has non possit pra-
stare.. . ,an cum possit. The bp.oiori-
Xcvtov has caused the Clerm. transcriber
to orait Siquidem cum non possit.
7 Ar. an quum possiti sed quidem.
8 CLERlt.es?.
9 obtinentem, as Grabe suggests, (ttl-
Kparovtrra, mastering, with the genitive
ti}s xPVototiitos.
10 Ar. praler.
11 quandam, omitted in the Clerm.
13 causai serviens, no longer the
source of all causation.
13 Ar. sua, omitted Cl., Voss.
 330 EX PEISCIS EXEMPLIS
LIB. V.
v. 1.
GB. V. v.
MA88. V. CAP> V.

Priscorum vita longceva, Elice et Enoch cum propriis

corporibus translatio, una cum Jonce Ananice Aza-
riw et Misaelis in summis periculis conservatione,
evidenter ostendunt Deum excitare posse corpora
nostra ad vitam ceternam.

1. Quoniam autem multo terapore 'perseverabant corpora, in m. coj.

quantum placuit Deo 'bene habere, legant Scripturas, et invenient
eos qui ante nos fuerunt, septingentos et octingentos et non-
gentos annos supergressos : et consequebantur corpora ipsorum
longinquitatem dierum, et 2 participabant vitam, in quantum ea

j "nlmf c1 3 '^'t' ^01' ^6!0' eKelvwv ^eyo/xev ; oirovye 'Ew^ evapecrT^craf

ed. urab. T~ 0eft5; eV awfiaTi fxeTeTeQtj, Ttjv /xeTaOeatv twv StKalwv
~rpofxt]vvwv. Kat 'HXiay, ws fjv ev t? tov ~r\dcrfxaTO~ vtto-
tTTacrei, aveXqcpOt], Ttjv dvdXtjy^tv twv 4 "rvevfxaTtKwv ~rpo(ptj-
Tevwv koi ovSev everrdStcrev avTOti to crwfxa Trpbs Tr\v /xeTa-
Oecrtv Ka\ dvaXij^riv. At' £01» ydp yetpwv e~r\dcr6t]crav Ttjv
dpytjv, Std tovtwv tijv /xerddecrtv /cat dvd\tj\^tv ekdfxfiavov. <*• 4<b.
E!6icrfievai ydp T]crav ev tw 'A.Sdfx al %etpef tov Qeov pvQfxl-

Deus vivere volebat. Quid autem de illis 5 dicimus ? Quandoquidem

iieb. xi. ex
Gen. v. 24. Enoch
. rplacens Deo in quo
T placuit
r corpore
r translatus est,j trans-
4Heg. ii.n. lationem justorum prsemonstrans. Et Helias, sicut erat in plas-
matis substantia, assumtus est, assumtionem 4patrum prophetans:
et nihil impediit eos corpus in translationem et assumtionem
eorum. Per illas enim manus, per quas in initio plasmati sunt,
per ipsas assumtionem et translationem acceperunt. Assuetse
enim erant in Adam manus Dei coaptare et tenere et bajulare
1 Cl., Vet., Voss. perseverabant, Dam. finiens, adeo ut prior illius citatio
Ar. lene habere, ei txuv, valere. ibi descripta esse videatur. Gbabe.
3 Ar. participant. 4 Gbabe observes that the transla-
3 Hcec Grceca bis in Joannis Dama- tor had here the false reading tcaTtpuv.
sceni ParaUelis sunt citata, et cum Cod. And TrvevfiaTiK&y has a manifest parallel
26 Barocc. in Bibliotheca Bodleiana col- in Suealwy.
lata. In illo quippe fol. 150 hahetur 6 dicimus, restored from the Greek.
frarjmentum Iren. ab ultimis cap. 3. verbis Cl.,Voss. dicamus, Ab. dicemus, Merc.
incipiens, et eadem hujus cap. parte cum II. dicebimus.
 RESUURECTIONIS PROBATIO. 331

^etv /ca! Kparetv Kat fiavTaXeiv to tStov vXdcrfxa, Ka\ tpepetv, lib. v. 1.
v.
OR. V. v.
Ka} TtOevai, oirov aiiTat /3ovXovTat. llov ovv eTeOrj 6 irpwTOS mass.v.
._ . ». - _•'_.. _>■. ..___»_ _.' T '
dvOpwjros ev tw irapaSetcrw SrjXovoTt, KaOws yeypairTar
Kat eKeWev 1 e^efiXtjQri ets TovSe tov Koerfxov irapaKOvcras.
Ato Ka\ Xeyovcrtv ot irpecrfivTepoi, twv dirocrToXwv fxaQr)Ta\,
tovs fieTaTeOevTas eKelcre fxeTaTeQrjvar SiKatots yap avQpwirots
Kat irvevfxaTotpopots r)TOtfxdcr0rj 6 irapdSetcros, ev tZ koi UavXos
airocrToXos eicrKOfxicrOeis %KOvcrev dppryra prjfxaTa, ws irpbs
r)fxas ev tw irapovTt, KttKet fxevetv tovs fxeTaTeOevras ews
crvvTeXelas, irpootfxtaXpfxevovs Tr)v dtpQapcrlav.
2. Et Se Tts dSvvaTOV vTroXdfiot yjpovots 3tb toctovtois
virofxeveiv tovs avQpwirovs, /cat tov 'HA/ai' fxr) evcrapKOV dva-
XrjtpQrjvat, SeSaTravrjcrQat Se Tr)v crdpKa avTov ev tw irvplvw
dpfxaTt, evvor/crdTW, oti 3'lwvds ev tw (3vQw pttpets, ... crwos

suum plasma, et ferre, et ponere ubi ips_e vellent. Ubi ergo pri-
nius positus est homo ? scilicet in paradiso, quemadmodum Scrip-
turadicit: Et plantavit Deus paradisum in Eden contra orientem, Gcn. u. &
et posuit ibi hominem quem plasmavit. Et inde projectus est in
hunc mundum, non obediens. Quapropter dicunt Presbyteri, qui
sunt Apostolorum discipuli, eos qui translati sunt illuc translatos
esse; (justis enim hominibus et Spiritum habentibus praeparatus
est paradisus, in quem et Paulus Apostolus 4asportatus audivit 2Cor. xii...
sermones inenarrabiles, quantum ad nos in praesenti) et ibi manere
eos qui translati sunt usque ad consutnmationem, coauspicantes
incorruptelam.
2. Si autem quis impossibile sestimet tantis temporibus perma-
nere homines,. et Heliam non in carne assumtum, consumtam
autem carnem ejus 5in igiieo curru, intendat, quoniam Jonas t nfg. u. u.
... » . . . Jonse i. ei ii.
quidem in profundum projectus est, et m ventrem ceti absorptus,

1 l£ef}\ri()ri tis rivSt rbv Kixsjiov, i.e.
from Paradise into the world such as it
nowis. But the Rabbinical conceit laid
the site of Paradise in the fourth of a
systern of seven worlds, from whence he
was cast down to the lowest. See I.
235»
3 For Tf /. I. tri.
3 Corporum a resurrectione futuraa
integritatis documenta fuerunt vesti-
menta et calceamenta filiorum Israelis
indetritaquadragintaannis...etquodBa-
bylonii ignes trium fratrum nec tiaras,
nec sarabara keserunt ; quodJonas inco-
lumis exspuitur. Tert. Res. Carnis, 58.
4 C_erm., Voss., Mero. n, apor-
talus. Ar. adportatus.
6 Ar. omits in.
 332 IMPOSSIBILIA APUD HOMINES
lib.v. ird\iv e^eTrrvaOr) Trj yfj Ke\evcret Qeov. 'Avawa? Te, kcu
mass. v.' 'A.j^aplas, Kat Mjera^X, eis Ka/xivov efi^\r]OevTes -jrvpbs eiTTa-
Tr\acr'tws 1 eKKatofievr]s, ovtc e(3\d(3r]crdv tl, ovt€ ocr/xr) Trvpbs
evpeQr] ev auTOts. 'H ouv crufiirapoucra avTois tov Qeov Xe'/°
Kai TrapdSo^a Kat aSvvaTa Trj cpvcret twv avdpwirwv ets avTOvs
eTriTe\ecracra, tL OavfiacrTOV, et ev tois fieTaTeOeicrtv airetp-
yacrTai irapdSo^ov, virovpyovcra tw 9e\r]/j.aTi tov Qeov koi m. 299.
iraTpos ',
3. ... Outb ovv cpvcrts Ttvbg twv yeyovoTWv, outb /j.r)v
ctcrOeveia crapKOS vTrepta-^uei Trjs f3ou\rjs tov Qeov. Ou yap
6 Qebs TOtg yeyovomv, aXXa ra yeyovoTa viroTeTaKTat tw
Qew, Kat tci irdvTa e^virrjperet ti» (3ov\r//j.aTt avTOv.

r>m. iii. 19 salvus iterum exsputus est terrae jussu Dei. Ananias etiam,
et Azarias, et Misael missi in caminum ignis septuplum ex-
ardentem, neque nociti sunt aliquid, neque odor ignis inventus
est in eis. Quse igitur adfuit illis manus Dei, et inopinata,
et impossibilia naturse 2hominum in eis perficiens ; quid mirum
si in his qui translati sunt, effecit aliquid inopinatum, deserviens
voluntati 3Patris? Hic est autem Filius Dei, quemadmodum
p_an. iii. 24, Scriptura ait dixisse Nabuchodonozor regem : Nonne tres viros
misimus in caminum f et ecce ego video quatuor deambulantes in
medio ignis, et quartus similis *est Filio Dei.
3. Neque igitur natura alicujus eorum quse facta sunt,
neque infirmitas carnis fortior erit super voluntatem Dei. Non
enim Deus his quae facta sunt, sed ea quse facta sunt subjecta
sunt Deo : et omnia serviunt voluntati ejus. Quapropter et
Luc. wiii. Dominus ait : Quw impossibilia sunt apud homines, possibilia sunt
apud Deum. Quemadmodum igitur his qui nunc sunt hominibus,
ignorantibus dispositionem Dei, incredibile et impossibile videtur,
tantos annos aliquem hominem posse vivere, et vixerunt hi qui
ante nos fuerunt, et vivunt qui translati sunt ad exemplum
futurse longitudinis dierum ; et de ventre ceti, et de camino ignis
salvos exisse, et tamen exierunt, educti velut manu Dei ad
ostensionem virtutis ejus : sic et nunc, quamvis quidam igno-

1 'EKKcuofitvrjv melius legit yet. Int. in vet. Int. haud comparent. Grabe.
Casterum inter hanc vocem et particulam 2 Ar., but Cl., Voss.,"Vet. hominis.
oflVe in Dam. citatione et Cod. Bar. hsec 3 Add from the Greek Dei et.
sunt inserta : l/ieivav &<p6apToi koX, quse 4 Ar. omits est.
 APUD DEUM POSSUNT. 333
rantes virtutem et promissionem Dei, contradicant suse saluti, lib. v.
impossibile existimantes posse Deum suscitantem corpora in ^^ v'-
sempiternum perseverationem eis donare, non tamen incredulitas "'• '■
talium evacuabit fidem Dei. r-

CAP. VI.
Integrum et perfectum hominem, corpore et anima con-
stantem et conjunctum, salvum faciet Deus, quum
eum Verbum assumserit, et donis Spiritus sancti
ornaverit, cujus corpora nostra templa sunt et di-
. « cuntur.
' 1. Glorificabitur autem Deus in suo plasmate, conforme illud Esai.xin. 1.
et 1 consequens suo puero adaptans. Per manus enim 2 Patris, ld
est, per Filium et Spiritum fit homo secundum similitudinem
Dei, sed non pars hominis. Anima autem et spiritus pars
hominis esse possunt, homo autem nequaquam: perfectus autem
homo commixtio et adunitio est animse assumentis spiritum Pa-
tris, et admixta 3ei carni, qu£e est plasmata secundum 4imaginem
Dei. Propter quod et Apostolus ait : Sapientiam loquimur inter icor. h. 6.
perfectos; perfectos dicens eos qui perceperunt Spiritum Dei, et
Bomnibus linguis Ioquuntur per Spiritum Dei, quemadmodum et

1 consequens. Grabe suggests irpoa-
fjKov, but the translator could scarcely
have failed to render this word by
conreniem. &k6\ov0ov is more natural.
Ab. conformct.
s Another clear reference to the doc-
trine of the Ever-Blessed Trinity. The
Son and Spirit are in the same way
styled the hands of the Father, above,
pp. 213, 5, and again at p. 445, G.
3 Grabe is wrong in quoting the
Ar. as having ei, it is wanting.
4 Justinus M. quoque lib. de Res.
(Spicil. Scec. n. I. 187), dicit : ri)» airb
Qeov adpKa ir\aa0eiaav Kar eU6va tau-
roO.
5 Justin M. declares similarly that
miraculous powers were not yet extinct
in his time, tQv airb tov 6v6p.aros avrov
Kal vvv ytyvofUvwv Swdfiewv. Dial. § 35,
354 B., and he specifies prophecy, irapa
VOL. II.
yap Tfplv Kal fitxP1 vvv Tpo<f>r)TiKa xaP^
ap-ard kariv. Ibid. 308 B. Cf. 315 B. —
healing, 6 p.h yap \afi&dvei awtaews
wev/xa . . . 6 Se Idaews. Ibid. § 39, 258 A.
—and the exorcism of evil spirits, xal ri)v
tov 6v6p.aros laxvv Kai rh Sai/x6via Tpipci,
Kal or)p.epov i^opKL^6fieva .... inroTdaaerai.
Ibid. 30, 247 0. Cf. also 76, 302 A.
85, 311 B. Again, the same facts are
appealed to as patent to observation at
Rome : Kal iv rrj vp.eripq rr6\ei, ttoWoI
tQv rjpcTt-pwv dvOpwrrwv Ttov Xpiariavwv,
iiropKlfyvTes Kara roC 6v6fiaros 'IrjaoC
~KpiaTov, tov aTavpw0e"vTos iirl HovtIov
IIiXdTou, vt6 tuv ti,\\wv Trdvrwv Kal fV-
qarwv KaX tpappaKevrwv p.}) laOivras ld-
aavTO, Kal Iti vCv Iwvrai, KarapyoCvTes Kai
iKSiwKovres rovs Karixovras tovs dvOpw-
rrovs Saluovas. Apol. 11. 6. Cf. also
Tertull. Apol. 23, Euseb. H. E. 111.
xxxvii. V. xvii.
21
 334 E TEIBUS PRINCirilS
LIB. V. Ka$o)9 /cai ttoWwv aKOvofiev a.Se\<pwv ev Ttj eKKKrjala, irpo-
vi. 1.
GR.
mass. V. v.
vi. (pyTiKa
j * -^apia/xaTa
' * l
e-^ovTWV, Kai* TravTodavais
5 " -\\a\ovvTWv
"v ' S> *
oia
tov TrvevtiaTOi y\wcrcrai<;, /cai tcc Kpvtpta twv avOpwirwv «9
v. 7. (pavepbv ayovTwv ewi tw crv/JKpepovTt, icat Ta fxvo-Tr/pia tov
Qeov eKSitjyovfievwv.
ipse loquebatur. Quemadmodum et multos audivimus fratres in
Ecclesia, prophetica habentes charismata, et per Spiritum univer-
sis linguis loquentes, et absconsa hominum in manifestumproducen-
tes ad utilitatem, et mysteria Dei enarrantes, quos et spiritales
Apostolus vocat; secundum participationem Spiritus exsistentes
spiritales, sed non secundum defraudationem et interceptionem
carnis, et nude hoc ipsum solum. Si enim substantiam tollat
aliquis carnis, id est plasmatis, et nude Mpsum solum spiritum
intelligat, jam non spiritalis homo est quod est tale, sed spiritus g. 407.
hominis, aut Spiritus Dei. Cum autem spiritus hic commixtus
animse unitur plasmati, propter effusionem Spiritus spiritalis et
perfectus homo factus est : et hic est qui secundum imaginem et
similitudinem factus est Dei. Si autem defuerit animse Spiritus,
animalis est vere, qui est tahs, et carnalis derelictus imperfectus
erit : 2imaginem quidem habens in plasmate, similitudinem vero
non assumens per Spiritum; sicut autem hic imperfectus est. Sic
iterum si quis tollat imaginem, et 3 spernat plasma, jam non homi-
nem intelligere potest, sed aut partem aliquam hominis, quemad-
1 Ab. idipmm. Obigen, adopting partially the same
8 The same distinction may here be notion, describes man upon earth to be
traced between the spiritual Adam, cre- in the image of God ; the similitude be-
ated after the likeness of God, and the ing reserved for heaven ; ir. &p%. m. vi.
psychic Adam, into whom the breath of S. Augdstin expresses the same distinc-
life was breathed, that we have had oc- tion by his two terms, Menovatio and In-
casion to notice in the Rabbinical theo- novatio. The schoolmen, as might be
l°gy (Pref. Rem. m. where cf. ref. n. 4) ; imagined, draw a similar distinction be-
which Philo also adopted, ibid., and tweentheima<7e,andthe«imiZifa<2ewhich
Leg. Alleg. ig, 0 yap /car' eiVcoVa ovyr)\vos they understood to mean the Gift of the
dXV oipdvws ; and more definitely else- Spirit, while the former involved the
where, Sia<popd rraap^yi6ris itm tov t€ three higher faculties of the soul, accord-
vvv rrKao-Bivros avOptiirov, nal tov Kari, ing to Plato, 5A£a, yvCxris, and vovs.
rrpi eU6va Qeov -ye^oj-oVos rp6repov. "0 By thefirst, the soul divines thelaws of
uiv yap SiaTr\acrOels rjSij, ahd-qrbs, p.e- thing? perishable ; by the second, it ap-
^X1* ttol6ttitos, 4k (rwp.aTos Kal fvxqs preciates mathematical verity ; while by
aweords, <hir)p ri yvvr), <pi<rei 6vt\tos <Sv the third, it contemplates tlie eternal
6 Se Kara tt)v eU6va, ISia tls ij yivos, rj ideas. Compare also I. 49, and V. xvi.
o<ppayls vorrris a<T<baaTos, oSr' tLppr/v oike also Clem. Al. S. II. 19.
8r)\vs, <t<p6apros <pioei. Mund. Op. 46. 3 spernai, &.6eTr)or), abrogel.
 HOMO INTEGER. 335

modum prsediximus, vel aliud aliquid prseter hominem. Neque hb.v.

enim plasmatio carnis ipsa secundum se homo ^perfectus est; M^s|-y-
sed corpus hominis, et pars hominis. Neque enim et anima ipsa "'■ '•
secundum se homo ; sed anima hominis, et pars hominis. Neque
spiritus homo: spiritus enim, et non homo vocatur. Commixtio
autem et unitio horum omnium perfectum hominem efficit. Et
propter hoc Apostolus seipsum exponens, explanavit perfectum et
spiritalem salutis hominem, in prima epistola ad Thessalonicenses
m. m dicens sic: Deus autem pacis sanctificet ws perfectos, et integer 1 Thess.v.23.
vester spiritus, et anima, et corpus sine querela in adventum Domini
Jesu Ckristi servetur. Et quam utique causam habebat his
2tribus, id est animae et corpori et spiritui, integram et perfectam
perseverationem precari in 3adventum Domini, nisi redintegra-
tionem et adunitionem trium, et unam et eandem ipsorum scie-
bat salutem? Propter quod et perfectos ait eos, qui tria sine
querela exhibent Domino. Perfecti igitur, qui et Spiritum in se
perseverantem habuerint Dei, et animas et corpora sine querela
servaverint, 4 Dei, id est, illam quae ad Deum est, fidem servantes,
et eam quse ad proximum est 8 justitiam custodientes.
2. Unde et templum Dei plasma esse ait : Nescitis, dicens,
quoniam templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis? Si icor. ai ie.
quis templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim
o. 4oa Dei sanctum est, quod estis vos; manifeste templum corpus dicens
in quo habitat Spiritus. Quemadmodum et Dominus 6 de se ait :
Solvite hoc templum, et in tribus diebus suscitabo illud. Hoc 19, 21.
autem, inquit, dicebat de corpore suo. Et non tantum templum,
sed et templum Christi scit corpora nostra, Corinthiis dicens sic:
Nescitis quoniam corpora vestra membra Christi sunt ? Tollens 1 cor. vi. 15.
ergo membra Christi, faciam membra meretricis ? Non de alio
quodam homine spiritali dicens hsec; non enim ille complectitur

1 Mi; oBx Ka8' iavrty ^vxv tvBpwiros ;
ovk, d\V dvdpwirov ^vx^l ' P-i] otv koXoito
ffQfia &v8pwiroi ; oi)K, &XV avdpiitirov awp.a
KaXttTai. Just. M. de Res. Gr.
* Breviter tantum dico, Irenceum lib.
II. cap. 52 et 62, expresse duaa tantum
luminit essentiaUs partes facere, animam
et corpus : hic vero et isthic etiam Spiritum
addere, tanquam integrantem hominis re-
generati partem. Gbabk. Healsoquotes
the words of JuSTIN M. de Res.: TA
rpla ravra tois i\wiSa eCKiKpwij, Kal
TTUTTW aSiaKpiTOV iv T(p 0€<p (^OUffl <TW-
tfijfffTai. Spic. 1. 192.
s Ab. adventu. Cl. omits six words,
precari . . . redintegrationem.
4 Dei, omitted in the Cl. and Ar.
MSS.
5 Ab. omits justitiam.
6 de se, so the Cod. Vet. and Voss.
The Ab. has de eo, the Clkbm. sed
to.
21—2
 336 CARO MORTI OBNOXIA
lib.v. vi. meretricem : sed corpus nostrum, id est, caro quse cum sancti-
masI v moma perseverat et munditia, membra dixit esse Christi ; quando
2- autem complectitur meretricem, membra fieri meretricis. Et
1 cor. i«. 17.
propter hoc dixit : Si quis templum Dei violaverit, disperdet illum
Deus. Templum igitur Dei, in quo spiritus inhabitat Patris, et
membra Christi non participare salutem, sed in perditionem
redigi dicere, quomodo non maximse est blasphemise ? Quoniam
autem corpora nostra, non ex sua substantia, sed ex Dei virtute
icor. ri.13, suscitantur, Corinthiis dicit: Corpus autetn non fornicationi, sed
Domino : et Dominus corpori. Deus autem 1 et Dominum suscitavit,
et nos suscitabit per virtutem suam.

CAP. VII.

Quia Christus in carne nostra resurrexit, consequitur

nos in eadem resurrecturos : quum etiam, resurrectio
nobis promissa ad spiritus naturaliter immortales
referri non debeat, sed ad corpora ex se mortalia.
1. Quomodo igitur Christus in carnis substantia surrexit, et
Joh. xx. 20, 2ostendit discipulis figuram clavorum et apertionem lateris, hsec
25,27.
autem sunt indicia carnis ejus quae resurrexit a mortuis : sic
i cor. vi 14. et nos, inquit, suscitabit per virtutem suam. Et iterum ad Ro-
Rom. vi«. ii. manos ait : Si autem Spiritus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis,
habitat in vobis ; qui suscitavit Christum a mortuis, vivificabit et
mortalia corpora vestra. Quse sunt ergo mortalia corpora?
Numquidnam animse? Sed incorporales animse, 3quantum ad

1 SotheSyr. ^fSoXo loiX) pare I. 38 1 . The extreme ohscurity of

ti\ Vi.m ,_Vo i n]
2 GrBABEcomparesJusT.o!e.Res. Cam.
Tlvos otv 'iveKev hf Tjj crapKl ttJ traOotJcri
dvicTT), el fj.T] Xva bel^r/ tt\v <rapKLKT)v dvd-
GTatriv ; Kal tovto (3ov\bfievo$ TrtrrTwrrat
Twv fiaOrrrwv avrov firj irtmevbvTwv el
a\T]dw$ trtSjptaTi dvl\o~TT], \3\eirbvTwv avrwv
Kal SttTTa^bvTwv, elirev airrots' otiirw e\ere
iriffTiv, (prjtrlv ; tSere, Srt iyti elfu. Kal
iprjkatptiv avrbv iiriTpeirev avrots, Kal tovs
Ti ■ jAttovs twv if\wv iv Tats x€po~lv iirebeUvve.
Spicileg. I. 191.
3 But this is only a qualified asser-
tion of the incorporeity of the soul. Com-
Plato'8 language in the Timceus with
respect to the formation of the soul, and
the certainty that he attributed to it the
idea of extension and divisibility so far
as the material principle, or ddrepov, en-
tered into its composition, has made it
a matter of some little doubt whether
the corporeity of the soul is not a matter
offair inference from hislanguage. Even
his pupil Aeistotlk perhaps has mis-
understood him ; and we need scarcely
wonderthatCHKYSlPPUS, and the Stoics
in general, thought that this was his
nieaning, although Pboclus on the
 SECUS ANIMA ET SPIRITUS. 337
comparationem mortalium corporum; Insufflavit enim in /aciem lib. v. vh.
Aominis Deus flatum vitce, et factus est homo in animam viventem: Tp-
flatus autem vitse incorporalis. Sed ne mortalem quidem pos- vii
sunt dicere ipsum flatum 1 vitse exsistentem. Et propter hoc Gen- u 7-
David ait : Et anima mea illi vivet, tanquam immortali substantia rs. xxi. 31.
ejus exsistente. Sed neque spiritum possunt dicere mortale
corpus. Quid igitur superest dicere mortale corpus, nisi plasma,
id est caro, de qua et sermo est, quoniam vivificabit eam Deus?
Hsec enim est quse moritur et solvitur; sed non anima, 2neque
spiritus. Mori enim est vitalem amittere habilitatem, et sine
spiramine in posterum, et inanimalem, et simmobilem fieri, et
4 deperire in illa, ex quibus et initium substantiae habuit. Hoc
o. 4oa autem neque animse evenit, flatus est enim vitse : neque spiritui,
incompositus est enim et simplex spiritus, qui resolvi non potest,
et ipse vita est eorum qui percipiunt illum. Superest igitur ut
circa carnem mors ostendatur: quae posteaquam exierit anima,
sine spiratione et sinanimalis efficitur, et paulatim resolvitur in
terram, ex qua sumta est.
2. Haec igitur mortalis. Haec autem 6est de qua et dicit:
Viviflcabit et mortalia corpora ^vestra. Et propter hoc ait de ea

Timceus, p.78, and Chalcidius, pp.ios,
106, Meurs. interpreted the great mas-
ter's language more consistently. So
far as Peato based his psychology upon
mathematical or arithmetical harmonies,
the soul's eBsence may have involved the
notion of divisibility, but it was a divi-
sibility of a purely abstract character.
Cf. also the Phcedo, pp. 80—83, and
Rep. 611 B. The simple unity of the
thinking principle was overlooked in face
of the manifest complexity of its attri-
butes ; and complexity is of the very
essence of matter ; hence the doubt whe-
ther Plato did not attach the idea of
corporeity to the soul ; hence also the
readiness with which the Falhers have
acquiesced in so unphilosophical an idea.
See I. 31, 9, 4, and 381, habere hominis
figuram. In the sequel it is the spirit,
not the soul, that is termed incompositus
ct simplcx.
1 Ar. vita ejus exsistentes ; but the
last letter represents the initial of sed,
the entire intervening Bentence having
been lost.
3 neque spiritus. Omitted in the
Clerm. MS. Ar. has et spiritus.
8 Cl.,Voss. immemorabilem, but the
Ar. is preferred, as agreeing with that
which Hippolttus says in describing
the Ophite notion with respect to Adams
body before it was endued with a soul,
KuaBai 51 airrov airvovv, d.Klvrpov, iad-
\evrov, iis dvSpidvra k.t.\. Philos. V. 7.
4 Kal eis rdSe KaroXieaBai, Q dv koX
T^v &pxhv viroffrdoeojs (ffXfJKCV.
6 Ar. inanimale. Cl., Voss. in-
animal.
6 est, inserted from the Clerm. copy,
which also has et.
1 vestra. The authority of MSS.
fully establishes this reading, here and
shortly above. Grabe cites the Ar., as
Mass. the Clerm. and Voss. copies in
its favour. I add to these the testi-
mony of the Syriac version, which has
°\\ as in the text.
 338 RESURRECTIONIS IN GLORIA
lib.v. vii. in prima ad Corinthios: Sic et resurrectio mortuorum. Semina-
0mass.v\ tur corruptione, lsurgit in incorruptione. 2Etenim tu, ait, quod
""• 2' seminas non vivificatur, nisi prius moriatur. Quid est autem m. 301.
j °°J; 55; *§■ quod ut granum tritici seminatur, et 3 putret in terra, nisi corpora
1 cor. v. 43. qU8e m terra ponuntur, in qua et semina jactantur ? Et propter
hoc 4dixit: Seminatur in ignobilitate, surgit in gloria. Quid
enim ignobilius carne mortua ? Vel quid iterum gloriosius sur-
1 cor. v. 43. gente ea, et percipiente incorruptelam ? Seminatur in infirmitate,
surgit in virtute: in infirmitate 8quidem sua, quoniam cum sit
terra, in terram vadit; virtute autem Dei, qui eam suscitat
1 cor. v. 44. a mortuis. Seminatur corpus animale, esurgit corpus spiritale.
Indubitate docuit, quoniam neque de anima, neque de spiritu
sermo est ei, sed de mortificatis corporibus. Hsec sunt enim
corpora animalia, id est, participantia animse ; quam cum amise-
rint, mortificantur : deinde per Spiritum surgentia fiunt corpora
spiritalia, uti per Spiritum semper permanentem habeant vitam.
i^cor. xiii. 9, Nunc enim, inquit, ex parte cognoscimus, et ex parte prophetamus:
tunc autem faciem ''ad faciem. Hoc est quod 8et a Petro dictum
1 ret. i. 8. est : Quern cum non mderitis diligitis, in quem nunc 0 quoque non
videntes creditis, credentes autem exultabitis gaudio inenarrabili.
Facies enim nostra videbit faciem 10Domini, et gaudebit gaudio
inenarrabili ; videlicet cum suum videat gaudium.

1 Grabe prints mrgit from the Ab.,
but the Clebm. and Voss. have the fu-
ture ; again, a Syriac rather than Greek
original is indicated, surgit representing
^ » V) 1 O though in the singular, and
not {yclperai. The same observation ap-
plies to the same word where it recurs
below.
2 Et enim, kclI ydp. But et is omit-
ted in the Clbbm. ; the et abbreviated
having been easily lost between two si-
milar vowels.
3 MSS. Clbbm., Voss., Abukd.
putrit.
4 dixit, omitted in the Clbbm., but
a space is left for it.
5 The Clerm. text is here corrupt,
omitting in, and inserting a redundant
infirmitatem. Ab. omits quidem.
s Cl., Voss., but Ab. eurget.
7 Clbbm. cum VrjLO. It. faciem ad
faeiem, quod et iterum habet cap. seq.
MaSS. Gr. irpbatinrov irpbs irpbaaTrov;
andSyriac ^-Isi} V\oon\ ^ls]
The reading, for these reasons, is most
probably correct.
6 Ak. omits et.
8 quoqite, Clebm. quodque, omitting
creditis, which however, as at p. 170,
should be credidistit. Ab. also omits
the word.
10 Geabe, Mass., Stieren, as in the
Abund. and earlier edd. Dei vivi, but
Domini is the reading in the Clerm.,
whileVoss. has simplyX>e4, omitting vivi.
 ARRHA SPIRITUS. 339
LIB. V. viii.
CAP. VIII. »•
OB. V. viil.
MASS. V.
Dona Spiritus sancti quce recipimus, prceparant nos viii. 1.
ad incorruptelam spiritalesque reddunt et a carnali-
bus discernunt : qui mundis et immundis animalibus
in lege significantur.
f\
1. Nunc autem partem aliquam 'a Spiritu ejus sumimus, ad per-
fectionem et prceparationem incorruptelse, paulatim assuescentes
capere et portare Deum: quod et 2pignus dixit Apostolus, hoc
est, 3pars ejus honoris qui a Deo nobis promissus est, in epi-
stola qusc ad Ephesios est, dicens : In quo et vos, audito verbo Ephes. i. 13.
veritatis, Evangelio salutis vestrw, in quo credentes signati estis seq'
Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hwreditatis nostrw.
Sic ergo pignus hoc habitans in nobis jam spiritales eflicit, et
4absorbitur mortale ab immortalitate; Vos enim, ait, non estis in s cor. v. 4.
carne, sed in Spiritu, siquldem Spiritus Dei habitat in vobis. Hoc
autem non secundum jacturam carnis, sed secundum communio-
nem Spiritus fit. Non enim erant sine carne, quibus scribebat ;
sed 5qui assumserant SpiritumDei, in quo clamamus, Abba Pater. Hom.vm.is.
Si igitur nunc pignus habentes clamamus, Abba Pater; quid fiet
o.uo. quando resurgentes 6faciem ad faciem videbimus eum; quando
omnia membra affluenter exultationis hymnum protulerint, glori-
ficantia eum, qui suscitaverit ea ex mortuis, et aeternam vitam
donaverit ? Si enim pignus 7 complectens hominem in semetipsum,
jam facit dicere, Abba Pater, quid faciet universa Spiritus gratia,
qufe hominibus dabitur 8a Deo? similes nos ei efliciet, et perficiet
9voluntate Patris; efliciet enim hominem secundum imaginem
et similitudinem Dei. Qui ergo pignus Spiritus habent, et non
10concupiscentiis carnis serviunt, sed subjiciunt semetipsos Spiritui,
1 a Spiritu, Cl., Ab.,Voss., and cf. 5 Ar. omits qui.
Nura. xi. 17, 25, &ipe\0 iwi tov mei- 6 faciem, Clebm. as at 338, 7.
HaTos, k.t.X. 7 Clerm. pessime complectentes.
1 Clebm. inserts in, but i^pa^uva 8 Ab. ab eo.
\eyei must have been in the original. 9 voluntate would make better sense,
3 pars, Cl., Ab., Voss. fUpoi tt)s i. e. voluntatem. It was the Will of the
Tifiijs. Edd. partem. Creator that Man should be formed in
4 absorbitur in the Clebm., and pos- the image of God ; and the Spirit carries
sibly it is the genuine reading ; the form that Will into effect.
absorbo having been indicated more than 10 Clebm. concupiscentis, not con-
once. So at p. 105, n. 6, three good cupiscentes as Mass. has quoted it ; ib.
MSS. have absorbi, again atp. 297, 7. carni.
 340 ANIMALIUM LEGALE DISCRIMEN
lib.v. viii. ac 1 rationabiliter conversantur in oinnibus, juste Apostolus spiri-
ob. v. viu. tales vocat, quoniam Spiritus Dei habitat in ipsis. Incorporales
Tiii- 2- autem spiritus non erunt homines spiritales ; sed substantia nos-
tra, id est, animse et carnis adunatio assumens Spiritum Dei,
spiritalem hominem perficit. Eos autem qui abjiciunt quidem
Spiritus consilium, carnis autem voluptatibus serviunt, et irrationa-
s. Bas.^M.de aTow o*e a^aXivaywytjTOvo (prjcr), /cat KaTafpepofxevovs etg Tay
eavTiiv iiriQvfjilas, firjSefilav eyovTas eiriOv/xiav Oelov uvevna-
toc, . . . SiKalwg 6 'AttoVtoXoj aapKiKovs 3/caXe(.

biliter vivunt, et ineffrenati dejiciuntur in sua desideria, quippe

nullam habentes aspirationem divini spiritus, sed porcorum et
canum more vivunt ; hos juste Apostolus carnales vocat, quoniam
nihil aliud quam carnalia sentiunt.
2. Et prophetse autem propter hanc eandem causam irratio-
nabilibus animalibus assimilant eos, propter 4irrationalem conver-
jer. v. a sationem ipsorum, dicentes : Equi furentes ad foeminas facti sunt,
unusquisque ipsorum hinniens ad uxorem proximi sui. Et rursus :
ps. xiviii. 20. Homo cum in honore esset, assimilatus est jumentis. Hoc quia
5secundum suam causam assimilatur jumentis, irrationabilem semu-
lans vitam. Sed et nos in consuetudine hujusmodi homines
jumenta et pecora irrationabilia dicimus. Prsedixit autem figu-
Lev. xi. 2. raliter omnia hsec Lex, de animalibus delineans hominein : quse-
seq. ' cunque, inquit, duplicem ungulam habent et ruminant, munda m. 302.
enuntians; qusecunque autem aut utrumque vel alterum horum
non habent, velut immunda segregans. Qui sunt ergo mundi l
Qui in Patrem et Filium per fidem 6iter firmiter faciunt ; hsec est
ps. i. 2. enim firmitas eorum, qui duplicis sunt ungulse : et eloquia Dei
meditantur die ac nocte, uti operibus bonis adornentur ; hsec est
enim ruminantium virtus. Immunda Tautem, quae neque duplicem
ungulam habent, neque ruminant, hoc est, qui neque in Deum
fidem habent, neque eloquia ejus meditantur : hsec autem ethni-
corum est abominatio. Quse autem ruminant quidem, non habent

1 Ar. rationaliter. 438.

a Mcec Irerusi verba alleyavit Basilius
lib. de Spiritu S. cap. 29, (al. 72,) ita
prcsfatus J&tptjvtuos 5e eVefros, 6 &yyi>s tGiv
A.ttoo-t6\uv yev6fi,evos, tws (nr/joSrj tov
TveH/j.aTos iv T(fi irpbs Tas alptaeis \6yifi,
aKoio-ap-ev. Grabe. Vind. Cath. 1.
3 Stierkn per incuriam, XaXet.
4 Cl., Ar., Vet., Voss. ; al. irratio-
5 Kara tt)v airQiv alrtav, i. e. culpam.
6 A R. carelessly omits iter.
7 autem omitted in the Cl.
 MYSTICE EXPONITUR. 341
autem ungulam duplicem, et ipsa immunda, hsec Judaeorum est lib. v. viu.
imaginalis descriptio : qui quidem eloquia Dei in ore habent, 'JJ^
1 stabilitatem autem radicis suse non infigunt in Patre et in Filio: 3'
propter hoc autem et Iubricum est genus ipsorum. Etenim quae
sunt unius ungulae animalia facile labuntur ; firmiora autem sunt
quae duplicem ungulam habent, succedentibus invicem ungulis
fissis secundum iter, et altera ungula 2subbajulante aliam. Immun-
da autem similiter, quse duplicem quidem ungulam habent, non
autem ruminant : hsec 3est autem omnium videlicet haereticorum
ostensio, et eorum qui non meditantur eloquia Dei, neque operi-
bus justitiae adornantur, quibus et Dominus ait : Quid rnihi dicitis Luc. vi. 4«.
Domine Domine, et non facitis quw dico vobis ? Qui enim sunt
tales, iu Patrem quidem et Filium dicunt se credere, nunquam
o. 4ii. autem meditantur eloquia Dei, quemadmodum oportet, neque
justitiae operibus sunt adornati ; sed, quemadmodum praedixi-
mus, porcorum et canum assumserunt vitam, immunditiae et gulae
et reliquae incuriae semetipsos tradentes. Juste igitur tales omnes,
qui propter suam incredulitatem et luxuriam non adipiscuntur
divinum Spiritum, et variis characteribus ejiciunt se 4vivificans
Verbum, et in suis concupiscentiis irrationabiliter ambulant, Apo-
stolus quidem carnales et animales vocavit; prophetae autem icor. u. 14,
1 * 4 et ui. 1 seq.
jumenta et feras dixerunt ; consuetudo autem pecora et irrationa-
les interpretata est ; lex autem immundos enuntiavit.

CAP. IX.
Quomodo intelligendus sit locus Apostoli, quo hceretici
abutebantur : Caro et sanguis Regnum Dei non pos-
sidebunt.
1. Hoc autem est quod et in aliis ab Apostolo dicitur: Quoniam i cor. xv. so.
caro et sanguis Regnum Dei hwreditare non possunt. Id est, quod
ab 5omnibus haereticis profertur in ainentiam suam, 6ex quo et

1 Clerm. 8tabilitate. the suspicion that this has replaced vivi-

a Tho agreement of MSS. in reading
svbbajulant, justiSes the adoption of
Gbabe's emendation ; al. sitbbttjulat.
3 The Clebm. omits est, q. avrr)
Si irdrruv /j.4vTot alpertKdv (vSet^ts.
* vivijicans. The Clebm., Voss.,
Vet. Codd. having vivificantes, induces
ficantis with Vtrii, answering to the
Greek idiom, Kal ttoikIXois efSecri {>c(}ii\-
\ovtnv tavrovs tov faoTotovjros \6yov.
s Ab. hominibits.
8 Ex quo .... ostendere, septem has
voces, expunctis et quce, restituit Feu.
No3tri quoque codd. hic non sunt
 342 VITA DEI
lib. v. nos retardare, et ostendere conantur, non salvari psalmationera
mass v' : non conspieientes quia sunt tria, ex quibus, quemadmodum
'"• ostendimus, perfectus homo constat, carne anima et spiritu : et
altero quidem salvante et figurante, qui est Spiritus ; altero quod
unitur et formatur, quod est caro ; 1 id vero quod inter hsec est duo,
quod est anima : quae aliquando quidem subsequens 2spiritum, ele-
vatur ab eo ; aliquando autem consentiens carni, decidit in terre-
nas concupiscentias. 3Quotquot ergo id quod salvat et format 4in
vitam, non habent, hi consequenter erunt et vocabuntur caro et
sanguis ; quippe qui non habent Spiritum Dei in se. Propter hoc
Luc. ix. 60. autem et mortui tales dicti sunt a Domino : Sinite enim, inquit,
mortuos sepelire mortuos suos; quoniam non habent Spiritum qui
vivificat hominem. Quotquot autem timent Deum, et credunt in
adventum Filii ejus, et per fidem constituunt in cordibus suis
Spiritum Dei, hi tales 5juste homines dicentur, et mundi et spiri-
tales et viventes Deo, quia habent Spiritum Patris, qui emundat
hominem, et sublevat in vitam Dei.
Matt xxvi. 2. Sicut enim caro infirma, sic spiritus promptus a Domino
testimonium accepit. Hic est potens perficere qusecunque in
promptu habet. Si igitur 6hoc quod est promptum Spiritus,
admisceat aliquis velut stimulum infirmitati carnis, necesse est
omnimodo, ut id quod est forte superet infirmum, ita ut absorbea-
tur infirmitas carnis a fortitudine Spiritus : et esse eum qui sit

integri, Ab. enim et Merc. II. desunt illa ;
ex quo et nos retardare. In Cl. vero ista
duntaxat ; et nos retardare. In Voss.
denique, et ostendere. Mass. Gbabe mis-
ledhim. The Ab. has etquce, &c. Cl. for
ex quo has et qu, and the margin has the
words civi angelomm, and cui angelorum,
in a highly ancient, if not in the tran-
scriber's handwriting ; has concives an-
gelorum fallen out of the text ? possibly
from before plasmationem.
1 The soul of the world, according
to the Platonic theory, composed of the
divine principle, ravrov, and the mate-
rial, 0drepov, evenly balanced, was as
the prototypal form of the human soul,
which was similarly composed. It was
the Platonic confusion of the two sub-
stances in one mixed substance or ovcrla
that more than anything else gave rise
to the Apollinarian confusion of two sub-
stances in Christ. The expressions of
Plato in his psychology, are an exact
counterpart of this heretic's assertions in
theology, e.g. the great master says, in
the Timcvus, tt}s d/xepiffTov Kal del Kard
ravra exotiffns ovtrlas Kal ttjs av rrepl ra
a&liaTa yvyvo^vrjs fiepcaTTjs Tplrov
dfi<poiv iv ju6rtf> ^vveKspdcraTO ovcrlas eldos,
TTjs Te TaiiTov ^iVcws av irepl Kal rijs
0aTipov, koL Kara Tavra ^vviaTnaev iv
fiicnp tov Te &pc4povs airrwv Kal tov Kara-
tA acbfiaTa pcepcffTOv. p. 35 A.
s Ab. omits spiritum.
8 quolquol, Cl. quod.
4 in vitam, Ab. ; al. et unitatem. Cf.
infr. Spiritum qui vivificat (Cl. vivificet).
5 ol tocovtoc SckcUcos dvSpuroc prjS-q-
trovrac, Kadapol re irvevpcaTCKOc, k.t.\.
6 t6 rrpddvfiov tov wveijpcaTos.
 IN ANIMA. 343
talis, non jam carnalem, sed spiritalem, propter Spiritus coramu- lir v.
nionem. Sic igitur Martyres testantur, et contemnunt mortem, S^jjy*-
non secundum infirmitatem carnis, sed secundum quod promptus '*• 2-
est Spiritus. Infirmitas enim carnis absorpta, potentem ostendit
Spiritum; Spiritus autem rursus absorbens infirmitatem, 'hsere-
ditate possidet carnem in se: et ex utrisque factus est vivens
homo; vivens quidem propter participationem Spiritus, homo
autem propter substantiam carnis. /igitur caro sine Spiritu Dei
mortua est non habens vitam, regnum Dei possidere non potest :
sanguis irrationalis, velut aqua effusa in terram. Et propter hoc
m. 303. ait : Qualis ierrenus, tales terreni. Ubi autem Spiritus Patris, 1 cor. xv. 48.
ibi homo vivens, sanguis rationalis ad ultionem a Deo custoditus,
caro a Spiritu possessa oblita quidem sui, qualitatem autem Spi-
ritus assumens, conformis facta Verbo Dei. Et propterea ait:
o. 412. Sicut portavimus imaginem ejus 2qui de terra est, portemus eticm.xx.®.
imaginem ejus qui de ccelo est.
3. Quid est ergo terrenum ? Plasma. Quid autem cceleste ?
Spiritus. Sicut igitur, ait, sine Spiritu ccelesti conversati sumus
aliquando in vetustate carnis, non obedientes Deo : sic nunc acci-
pientes Spiritum, in novitate vitse ambulemus, obedientes Deo.

3'E7T6t dvev HvevfAaTOS Qeov awQrjvai ov SvvdfieOa, TrpoTpe- k Paraii.

Trdfievos tjfias 6 airoo-ToXof, Sia Trjs irlaTews Kai T?y dyvrjs ei Hgupta.
* .1 ~ \ iT ~ « r\ ** tt \ >r c Bas de
avao-Tpo<pris avvTypeiv to llvev/na tov Weov, iva firj a/ioipoi sj.s7»,aL
tov Qelov 4TlvevfnaTOS yevdfxevoi aTTOTv^wfiev Trjs fiaaiXetas twv 7
ovpavwv, efidrjae fxr) Svvaadat Trjv adpKa Ka& eavrrjv ev tw
alfiaTi /3aat\elav Kkr/povofirjaat Qeov. Et yap Sel TaXrjQes
etVetV, ov KXripovofiel, aWd K\rjpovofj.eiTai r) adp£.

Quoniam igitur sine Spiritu Dei salvari non possumus, adhortatur

Apostolus 5nos, per fidem et castam conversationem conservare
Spiritum Dei, ut non sine participatione sancti Spiritus facti amit-
tamus regnum coelorum : et clamavit, non posse carnem solam et
sanguinem regnum Dei possidereJ Si enim oportet verum dicere,
non possidet, sed possidetur caro ; sicut et Dominus ait : Beati Matt. v. s.
1 iKkripov6iiT)tj£ elt iavr6 T7)K trapKd. Joarmes Damascenns in Parallelis, e
s qai de terra est, a literal translation quorum MS. Codice Claromontano ea
of the Syriac idiom \ ^LO» OOI publicavU Halloix. in Vit. Irenai. Gb.
Gr. tov xoi/toO. 4 Bas., butDAM. toO Qcov ycviftevoi.
3 Hcec Irencei Graca itcrum allegavit 6 nos i,cr> Cl- nostri-
 344 MORTALE CORPUS
lib.v. mites, quoniam ipsi hcereditate possidebunt terram; quasi 'haeredi-
ma £ tate possideatur terra in regno, unde et substantia carnis nostrse
ix- *■ est.

e Paraii. 4. ... 'Qs ovv t) vvfncbr] yaurjcrai ov SvvaTat, yafJLr/Qrjvat

J. Damasc. ' ' '
ed. Haiioix. §e Svvarat, OTav e\0r] /cat irapaXrj-^priTai avrrjv 6 vvfxcplos'
ovtw /cat r) crap^ /ca0' eavTrjv /3acrt\elav Qeov K\t]povofirjcrai ov
SvvaTat, KXripovofxrjOrjvai Se ets tt)v /3acri\eiav tov Qeov
SvvaTat. J£\t]povofAei yap 6 <£wv tcl tov TeTe\evTt]KOTOS'
/cai erepov ftev ecrTi to K\t]povofieiv, eTepov Se K\r]povofJ.eicr0ai.
'O /nev yap cKprjyeiTai, /cat Kvptevet, /cat SiaTiQrjcri tol K\t]povo-
fiovfieva, rj dv avTOS /Soi/Ai/OjJ" tol Se viroTeTaKTat, /cat
inraKOvet, /cat Kvpteuerat vtrb tov K\t]povofj.ovvTOs. Tt ouv
ecrTi to Xwv ', to Ylvevfia tov Qeov. Ttva Se ra virapyovTa
tov TeTe\evTt]KOTOS ', Ta fie\t] tov avQpunrov tci cpQetpofieva
ev Ttj 7p3. Ta?Ta Se K\t]povo/xeiTai virb tov Yi.vevfi.aTOS,
fxeracpepofxeva ets Tt)v f3acri\eiav twv ovpavwv.

4. Et ideo mundum templum esse vult, ut delectetur Spiritus

Dei in eo, quemadmodum sponsus ad sponsam. Sicut igitur sponsa
assumere sponsum non potest, assumi autem a sponso potest, quum
venerit et acceperit eam sponsus; sic et caro hsec secundum
seipsam, id est sola, regnum Dei haereditate possidere non
potest : haereditate autem possideri in regno a Spiritu potest.
Haereditate enim possidet qui vivit ea quae sunt mortui : et aliud
quidem est haereditate possidere, aliud autem haereditate possideri.
Ule enim dominatur, et prseest, et disponit ea quse hsereditate
possidet, quemadmodum ipse velit: illa vero subjecta sunt, et
obediunt, et dominantur ab eo, et sub dominio sunt ejus qui pos-
sidet. Quid igitur est quod vivit? scilicet Spiritus Dei. Quse
sunt autem, quse sunt 3mortui l Scilicet membra hominis, quse et
corrumpuntur in terra. Hsec autem possidentur a Spiritu trans-
lata in regnum coelorum. Propter hoc autem et Christus mortuus g. 413.
est, uti testamentum Evangelii apertum, et universo mundo 4lec-
tum, primum quidem liberos faceret servos suos ; post deinde
hseredes eos constitueret eorum quse essent ejus, haereditate possi-

1 Cl. hatreditatem...terram,, and loses 3 Ab. mortua.

possidet sed from the preeeding line. 4 apertum, iiMj>avh. iveyvoxrfUvov
3 Ta&ry \s eancelled. here may be simply agnitum.
 VIT^ H-ERES. 345
dente spiritu, quemadmodum demonstravimus. Hsereditate enim lib. v.
possidet ille qui vivit, 'hsereditate autem acquiritur caro. Ut non on. v.ix.
. . c . . . . MASS. V.
amittentes eum qui nos possidet Spintum, amittamus vitam, **■ 4-
adhortans nos Apostolus ad Spiritus communicationem, secundum
rationem quse prsedicta sunt dixit : Quoniam caro et sanguis reg-
num Dei possidere non possunt. Velut si dicat : Nolite errare ;
quoniam nisi Verbum Dei inhabitaverit, et Spiritus Patri3 fuerit
in vobis, vane autem et 2prout evenit conversati fueritis, quasi hoc
tantum, caro et sanguis exsistentes, regnum Dei possidere non
poteritis.

CAP. X.
Superiora probat similitudine ducta ab oleastro, cujus
qualitas tantum, non natura per insitionem muta-
tur: ostendit quoque hominem sine Spiritu, nec
.. . fructus edere, nec Regnum Dei possidere posse.
m. 304. 1. sHoc ideo, uti non gratificantes carni, respuamus insertionem Rom.xi.17
Spiritus. Tu autem oleaster, ait, cum esses, insertus es in bonam
oJivam, et socius pinguedinis oliva? factus es. Quemadmodum
igitur oleaster inserta, si 4 perseveraverit in eo quod ante fuerit,
oleaster, exciditur et in ignem mittitur: si autem tenuerit 5inser- Matt. vn. 19.
tionem, et transmutetur in bonam olivam, oliva fit fructifera,
quasi in paradiso regis plantata: sic et homines, si quidem per
fidem profecerint in melius, et assumserint Spiritum Dei, eet illius
fructificationem germinaverint, erunt spiritales, tanquam in para-
diso Dei plantati. Si autem respuerint Spiritum, et persevera-
verint in eo quod fuerant ante, magis carnis esse volentes quam
Spiritus, justissime in ejusmodi dicitur, quoniam caro et sanguis 1 cor. xv. so.
Regnum Dei non possident: tanquam si quis dicat, quoniam
oleaster non assumitur in paradisum Dei. Mirabiliter igitur
Apostolus naturam ostendit nostram, et universam dispositionem
Dei in eo sermone qui est de carne et sanguine et oleastro.

1 hareditate autem. Cl. simply hrv- serit.

reditatem, by absorption.
* Ti/xin-ws.
8 hoc ideo, (ait) sc.
* persereraverit. So the Cl., Ab.,
Voas. and Merc. n. MSS.; aL pcrmait-
5 insertionem, the Clerm. reading
sertionem repeated lower down, is equally
an error of inadvertence.
6 Kal ttjv airrov Kaproipoplav t~fl\d-
or-qo-av.
 346 OLEASTRI PROPAGO
lib.^v. 2. Quemadmodum enim oliva neglecta tempore quodam !in
mass^v desertum relicta, et sylvestria fructificans, secundum se oleaster
x '• fit ; vel rursum oleaster 2diligentiam percipiens, et 2inserta, in
pristinam naturae recurrit fructificationem : sic et homines in
negligentia constituti, et concupiscentias carnis tanquam sylvestria
fructificantes, secundum suam 3causam infructuosi justitia consti-
Matt. xiii. 25. tuuntur. In eo enim quod dormiunt homines, inseminat inimicus
Matt. xxiv. materiam zizanise : et propter hoc Dominus discipulis suis vigilare
42; xxv. 13. . . . f .
33aiq prsecepit. Et rursus qui infructuosi sunt 4justitia, et velut senti-
bus obvoluti homines, 4si diligentiam percipiant, et velut insertionem
accipientes .verbum Dei, in pristinam veniunt hominis naturam,
eam quse secundum imaginem et similitudinem 4facta est Dei.
' /Sed quemadmodum oleaster insertus, substantiam quidem ligni
non amittit, 5qualitatem autem fructus immutat, et aliud per-
cipit vocabulum, jam non oleaster, sed fructifica oliva exsistens,
6et dicitur : sic et homo per fidem insertus, et assumens Spiritum
Dei, substantiam quidem carnis non amittit, qualitatem autem
fructus operum 7immutat, et aliud accipit vocabulum, significans
illam quse in melius est Hransmutationem, jam non caro et
sanguis, sed homo spiritalis exsistens, e et dicitur.
3. Quemadmodum autem rursus oleaster, si non percipiat
insertionem, perseverat inutilis suo Domino per suam sylvestrem
qualitatem, et quasi infructuosum lignum exciditur, et in ignem
mittitur; sic et homo non assumens per fidem Spiritus inser-
tionem, perseverat hoc esse quod erat ante, caro et 8sanguis exsis-
tens, Regnum Dei hsereditate possidere non potest. Bene igitur
icor. xv. 60. Apostolus ait, Caro et sanguis Regnum Dei possidere non^.iu.
Eom. viu.8. possunt. Et, qui in carne sunt, Deo placere non possunt; non
substantiam rejiciens carnis, sed infusionem Spiritus attrahens.

1 in desertum, kot' Ipyuov. Cleem.
for quoniam, has quodam insertum, and
for se, shortly after, si.
a iirine\elas rvx&v, and 1. insertus.
8 i. e. cvlpam : Kara rty airwv al-
rlav &KapTroi rrj SiKaioaiv^ KaSlaravrai..
'Ej/ rQfap KadeiSeiv roi>s av$piiirovs k.t.X.
4 Cl. has a, and omits si. Ar. factus.
B Thefatherpressesthebotanicalme-
taphor of the Apostle further than was
intended. All that S. Paul says is, that
the wild olire branch by insertion par-
takes of the root and fatness of the olive
tree, i.e. the Gentile is made condition-
ally safe in the ark of Chrisfs Chureh ;
he no where makes the great mistake of
supposing that the wild olive branch, by
insertion, can change its nature or bear
the true olive ; which our author mani-
festly does assert. Ab. admitt.it.
6 et dicitur, Ab. bis, edicitur.
7 immutat. . . .transmutatwnem, Kar-
aXKdffoei . . . KaraXhayfiv. Ab. inmittat.
8 SotheCLKBM., Voss., Vet. MSS.,
but Gbabe, following the Ab., has et
sanguis Regnum Dei non possidens.
 IN OLIVA INSERTA. 347
Et propter hoc ait : Oportet mortale istud induere immortalitatem ; L™-v-
et corruptibile hoc induere incorruptelam. Et iterum ait : Vos <y^- ^
autem non estis in carne, sed in Spiritu, siquidem Spiritus Dei *-2-
Iiabitat in vobis. Manifestius autem illud adhuc ostendit, dicens : «J f-
Corpus quidem mortuum propter peccatum, Spiritus autem vita Rom.viii.io
propter justitiam. Si autem Spiritus ejus qui suscitavit Jesum
a mortuis, habitat in vobis, qui suscitavit Christum a mortuis
•civijicabit et mortalia corpora vestra propter inhabitantem Spiritum
ejus in vobis. *Et rursus 1 in ea epistola, quse est ad Romanos, ait : * synace.
Si enim secundum carnem vivitis, 2 incipietis mori: non conversa- Rom. vm. 13.
tionem quse est in carne repellens ab eis ; etenim ipse in carne
cum esset, scribebat eis : sed concupiscentias abscindens carnis,
eas quae mortificant hominem. Et propter hoc intulit: Si autem Rom.viH. 14.
spiritu opera carnis mortificatis, vivetis. Quicunque enim ducuntur
Spiritu Dei, 3hi sunt Jilii Dei.*

CAP. XI.
De carnalium et spiritalium operibus, ablutioneque
spiritali non ad corporum substantiam, sed pris-
#l , tince vitce conversationem referenda.
m. 305. 1. Et ipsas autem operas manifestavit, quas dicit carnales,
quae sint, prsevidens calumniam infidelium; et ipse semetipsum
exponens, ne relinqueretur qusestio his, 4qui infideliter retractant
de eo, in ea epistola, quae est ad Galatas, sic dicens : Manifesta oaiat. v. 19.
autem sunt opera carnis, quwsunt: Adulteria, fornicationes, im-
munditia, luxuria, idololatria, venejicia, inimicitiw, contentiones,
zeli, irw, cemulationes, animositates, 6irritationes, dissensiones,
1 Ar. in epistola sua. 5 In the Clebm. copy irrationales
* incipietis. Sic cum Irenao legit is interlined over irritationes, as though
Cyprianus lib. de Zelo et Livore. Grmce it quaUfied the preceding word ; but
cst, uc~\\ere airoDvtio-iteiv, quod alii ver- animositates suits ffvpiol, and irritationes
tunt, futurum est, ut moriamini. Her- was suggested in the margin as a better
vetus Theodoreti Interpres : Si secundum representative of (ptffetat than asmula-
carnem vivitis, secundum carnem mori- tiones ; cutting, irritating speeckes being
emini. Fecabd. /n Merc. i. legiiur more nearly the meaning of the Greek,
pnesens, incipitis. Grabe. e.g. Hestch. iplffeta, ^ 5id \6yav <pt\o-
* hi sunt filii Dei, carelessly omit- vemla. The Syr. always renders the
ted in the Clerm. wori by ^ calumny, which is
^ 4 f. toU d«r«rTuis SioXo^tfow. Tepl a]so tho interpretation of Phavorinus,
a{rr(>v- 6 f^Xos rj KOToXoXid ij «0x0X07(0.
 348 OPERIBUS CARNIS
• lib. v. hwreses, invidiw, ebrietates, comissationes, et his similia, quw prw-
liuiss' v' °^'co vo^s-> quemadmodum et, prwdixi, quoniam qui talia agunt,
Begnum Dei non possidebunt. Manifestius prredicans his qui
audiunt, quid est, Garo et sanguis Begnum Dei possidere non pos-
sunt. Qui enim illa agunt, vere secundum carnem ambulantes,
vivere Deo non possunt. Et iterum spiritales actus intulit vivifi-
Gaiat. v. 22. cantes hominem, id est, insertionem Spiritus, sic dicens : Fructus
autem Spiritus est, caritas, gaudium, pasc, patientia, bonitas, benig-
nitas, fides, lenitas, continentia, 1 castitas : adversus hcec non est lex.
2Sicut igitur qui in melius profecerit, et fructum operatus fuerit
Spiritus, omni modo salvatur propter Spiritus communionem; sic
2et is qui remanserit in prsedictis carnis operationibus, carnalis
vere deputatus, eo quod non assumat Spiritum Dei, Regnum non
poterit possidere coelorum. Quemadmodum rursus ipse Apostolus
icor. vi. testificatur: Annescitis, dicens Corinthiis, quoniam injusti Begnum
Dei non hcereditabunt f Nolite errare, ait, neque fornicarii, neque
idololatrw, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubi-
tores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque
rapaces Begnum Dei possidebunt. Et hwc, ait, squidem fuistis;
sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed justificati estis in nomine
Domini Jesu Ohristi, et in Spiritu Dei nostri. Manifestissime
ostendit, per quse perit homo, si perseveraverit secundum carnem
vivere: et per quse rursus salvatur. Ea autem quse salvant, 4ait
esse nomen Domini nostri Jesu Christi, 4et Spiritum Dei nostri. G.415.
2. Quoniam igitur 5istic numeravit eas quse sunt sine Spiritu,
carnis operationes, quse sunt mortiferse ; consequenter his quae
prsedicta sunt ab eo, in fine epistolse ad summam exclamavit:
Beq"r xv- 49 Sicut portavimus imaginem 6ejus qui de limo est, portemus et ima-
ginem ejus qui de coelis est. Hoc enim dico, fratres, quoniam caro
et sanguis Begnum Dei possidere non possunt. Hoc autem quod
ait, Sicut portavimus imaginem ejus qui de limo est, simile illi dicto

1 castitas, either a marginal gloss, as ] 1 V) • ^^O? OOl» the same con-

before, or adopted from the Vclg.
3 Ab. sic and omits el.
3 See 243, and 288, 5.
4 Ar. omits ait, ib. in Spiritu.
5 Clekm. ista.
6 The Syriac original is very evident :
^ioj octij ]2ak>j - yJ\o
struction is found in S. Ctpb. de Hah.
Virg., De Zel. et Liv. Adv. Jud. II. ro,
III. 1 1, and Tebtull. has de terrce limo.
The Syriac ■ » *"*)\ is probably more
close to the Apostle's meaning. The
Greek verb tpoptiv, meaning either to bear
or to wear, as Thuctd. xLT&"as ^"ovs
ipopovvTes, and Plut. TvppyvlSa <popwv
io-Orjra. Ab. sicut igitnr.
 MORS INEST. 349
est: Et hwc quidem fuistis; sed abluti estis, sed sanctificati estis, urv.ii».
sed justificati estis in nomine Domini nostri Jesu Ghristi, et in mass. v.xi
Spiritu Dei nostri. Quando igitur portavimus imaginem ejus qui
est de limo ! Scilicet quando 1 hse quse prsedictse sunt carnis opera-
tiones, perficiebantur in nobis. Quando autem iterum imaginem
ccelestis? Scilicet quando ait, Abluti estis credentes in nomine
Domini, et accipientes ejus Spiritum. 2Abluti autem sumus non
substantiam corporis, neque imaginem plasmatis, sed pristinam
vanitatis conversationem.

Kecp. tf.

De differentia mortis et vitce, affatus vitce et Spiritus

vivificantis : et quomodo eadem substantia carnis,
quce mortua est, reviviscit.
I. 3'Q2 yap cpOopds eiriSeicTiKrj r) crap^, ovtws kcu J
acpOapcrlas' kcu u>s OavaTov, ovtws Kai ^coJJc. . . . Kal dficpoTepa irm?'*' '
ov fievei KaTa to avTO, aW e^wQeiTai to erepov viro tov
eTepov, Kat irapdvros tov eTepov dvatpetTat to eTepov. Et
ovv 6 QdvaTOS eiriKpaTycras tov avOpwirov ej-wcrev avTOv Tqv
Xwr)v, kou veKpov aareSeiiie' iroWw fiaWov r) Xwr\ eirtKpaTr)-
vj.306. cracra avrov aTrwOeiTai tov OdvaTOv, Kal XwvTa tov dvQpwtrov

CAP. XII.
1. In quibus igitur periebamus membris, operantes ea quse
sunt corruptelse, in iisdem ipsis vivificamur, operantes ea quae sunt
Spiritus. Quemadmodum enim corruptelse est capax caro, sic et
incorruptelse ; et quemadmodum mortis, sic et vitse. Hsec autem
invicem cedunt, et utraque non permanent in idipsum, sed expel-
litur alterum ab altero, et prsesente altero interit alterum. Si
igitur mors possidens hominem expulit ab eo vitam, et mortuum
ostendit; multo magis vita possidens hominem expellit mortem,

1 Cl. hoc, indicating perhaps hac,
and in the original rdSt ra rrji aapKbs
•wpottpnfiba tpya.
1 abluli lumus, as the Greek middle
voice, &Tr(\ovadu.e$a, and in a transitive
Benee.
VOL. II.
8 Mcec Grceca usque ad ista Esaice
verba, iicb Tavrds TpojJnrov, iterum ex
Damatc. Parallel. descripta publicavit
HaUoudui in Vtia Irencei pag. 494.
Gbabe.
22
 350 ALIUD AFFLATUS \IT2E
lib.v. xiL KaT<XTTt]<ret tw Oew' Et yctp 6 OdvaTOS eveKpoirolrjo-e, . . .
'mass.v!' tov avOpwirov, Ka6ws <prj<rtv 'Ho-ata? 6 irpo(pqTW KaTeVtei/ o
OdvaTOS ia-)(v<ras' /cat ird\iv, ^A-CpeTKev 6 Qebs ttolv SaKpvov
airb iravros Trpocrwirov.
ECatenain 2. '"ErejOoV e<TTi irvor) ^wrjs, h koI 3"^rv)(iKov airepya-
iren.OIX'T' Xpnevti tov avQpwirov /cat eTepov irvev/xa Xwoiroiovv, to /cat
TrvevfxaTiKov avTov cnroTeXovv. Kai Sia tovto 'Haaias (prjcrlv
ovtw \eyet Kvptos 6 Trotrjcras tov ovpavbv, /cat crTepewcras
avTov, 6 Trtj^as tt)v yrjv, «cat ra ev avTty /cat SiSovs irvorjv
tw \aw tw eir avTrjs, /cat irvevfia tois traTOvcriv avrr/v T^i/
ftev irvor)v iravTi koivws tw <hri yrjs \aw <prj<rds SeSoarOat,
t6 Se irvevfia ISlws 3 KaTaTraTOvcrt toj yewSets eTriOvftlas-
Atb /cat Trd\iv 6 avTOS 'Haraias StacrTeWwv Tct irpoetpr}ft.eva o.m.
<pr]<rlm Tlvevfia yap irap efiov e^e\ev<reTat, /cat irvor)v iracrav

et viventem hominem restituet Deo. Si enim mors mortificavit,

quare vita adveniens non vivificabit hominem? quemadmodum
luxtiYxx' 4Esaias propheta ait : Devoravit mors potens. Et rursus: Deus
Interpr. vers. auStulit omnem lachrymam ab omnifacie.
2. 6 Expulsa est autem pristina vita, quoniam non per spiritum,
sed per afflatum fuerat data^' Aliud enim est afflatus vitse, qui et
animalem efficit hominem: et aliud Spiritus vivificans, qui et
Esai.xm. s. spiritalem efficit eum. Et propter hoc Esaias ait: Sic dicit
Dominus, qui fecit ccelum et fixit illud ; qui firmavit terram, et
quce in ea sunt : et dedit afiiatum populo, qui super eam est ; et
Spiritum his qui calcant illam. Afflatum 6quidem communiter
omni qui super terram est populo dicens datum: Spiritum autem
proprie his, qui 3conculcant terrenas concupiscentias. Propter
quod rursus ipse Esaias distinguens ea quse prsedicta sunt, ait :
1 Hcec usque ad, oiSfiroTe Kara\direi {k tov Kara alperiK&v /3, loco e. Gkabb.
airrbv, ex Catena in Genes. a Jac. Sirm. a Hence the Kabbinical distinction of
descripta accepit HaUoix., et erudito orbi the animal man, into whose nostrils God
communicavii inv. Iren.p. 505. Cceterum breathed the breath of life, Gen. ii. 7,
prior periodus Grcece quoque eodem modo and the spiritual man formed after the
allegata est ab Aug. Steuch. Eugub. in divine image, Gen. i. See L 134, 2.
Comnop. ad Gen. ii. ista vero : tt)v /ibi 3 St. toTs. Cl., Ab.,Voss. inculcant.
irvoty usque ad, tAs ye&Seis iiridviilas, in 4 Ab. adds et, and omits propheta.
Cat. MS. Bibl. Reg. GaU. in Esa., prout 5 MSS. explosa; the context here
ex schedis nuper Parisiis a R. P. Mich. defines the reading. Cl. pristinam vitam.
Lequien transmissis perspexi; quanquam 6 quidem, Ab., but Clkbm., Voss,
in dicta catena vitiose citetur : YApnvaiov vero; and the Clkrm. omits datum.
 ALIUD SPIBITUS. 351
eyw eTrolrjrra. To irvevfta ISlws eVt tov Qeov Ta£a? tov lib. v. xh.
eKjfeovTOt avro . . . Sta Trjs vtodeo-las eirt rr)v avQpwiroTnra- °uksi. v'.'
Tr)v Se irvorjv koivws eiri rrjs Krlcrews, Kat irolrjfia dvayopevcras —-—
avrrjv. Erepov Se eerTt to irotrjQev tov votrjcravTOS. 1 'H
ovv Trvor) TrpocTKaipos, to Se irvevfia aevvaov /cat r) fiev irvor)
aKfidcracra irpos ^pa-^y, Kat KatpiS tivi irapafielvacra, fiera
tovto iropeverat, airvovv KaTaXnrovcra eKetvo, irep\ o rjv to
irpoTepov to Se 1 irepiXafiov evSoOev Kat e£w6ev tov avOpw-
irov, aVe aet irapafiovtfiov, ovSeiroTe KaTaXetTret avrov. . . . 'Qs f p*r^c
ovv o ets Yvytiv {wcrav ye^ova)?, pt^as eirt to %etpov, "a"olx-
airwXecre Trjv ^wrjv ovtws iraXtv 6 avros e/cetVoy eVt to
fieXTiov eiraveXOwv, Kai irpocrXafidfievos to Xwottoiovv irvevfxa,
evprjcrei Tr)v ^wrjv.
3- Ov yap aXXo to dirodvrjcrKov, Kat aXXo to tyoo-
voiovftevov ws ovSe aXXo to cnroXwXos, Kal uXXo to

Spiritus enim a me exiet, et afflatum omnem ego feci. Spiritum emi. i™. ie.
quidem proprie in 2Deo deputans, quem in novissimis temporibus
effudit per adoptionem filiorum in genus humanum: afflatum
autem communiter in conditionem, et facturam ostendens illum.
Aliud autem est quod factum est, ab eo qui fecit. Afflatus igitur
temporalis; Spiritus autem sempiternus. Et afflatus quidem
auctus ad modicum, et Hempore aliquo manens, deinde abit, sine
spiramento relinquens illud in quo fuit ante. Spiritus autem cir-
cumdans intus et foris hominem, quippe semper perseverans, nun-
quam relinquens eum. Sed non primo quod spiritale est, ait Apo- 1 cor. xv. 46.
stolus, hoc tanquam ad nos homines dicens, sedprimo quod animale
est, deinde quod spiritale secundum rationem. 3Oportuerat enim
primo plasmari hominem, et plasmatum accipere animam ; deinde
sic communionem Spiritus recipere. Quapropter et primus Adam i cot. xv. 4«.
factus est a Domino in animam viventem, secundus *Adam in
spiritum vivificantem. Sicut igitur 5qui in animam viventem factus
est, 6divertens in pejus, perdidit vitam; sic rursus idem ipse in
melius recurrens, assumens vivificantem spiritum, inveniet vitam.
3. Non enim aliud est quod moritur, et aliud quod vivificatur:
quemadmodum neque aliud quod perit, et aliud quod invenitur;
1 f. 1. ^ fib ovv. Suppl. wvedfia. 4 Adam, Clekm. Stieren reportsa
* T. 1. Deum. lacuna in the Voss. MS. Ar. autem.
' Ar. temporale, and opartet. 6 Ar. quod. Ar., Clerm. advtrtcns.
22—2
 352 ALIUD IMMUTATIO SUBSTANTI^
ub.v. xii. avevpitTKo/ULevov, ctAX' eKeivo to airoXooXos Trpo^aTOv r)\Qev 6
GR. V. xii.
mass. v. vi * y ~
JS-vptos avaCr/TWV. m1 1> ovv
» r/v
* to< airouvr/crKOV
» n - ,. iraVTtes
/ rjt Tt/s
~
crapKos vTrocrTaerif, Ka} r) 1 dvo/3a\ovcra Tr/v irvor/v Trjs fyyqs,
/cat dirvovs Kal veKpa yevo/nevr/. TavTtjv ovv 6 Ki/jOto? ?/\6e
l£wOTroia>v Iva d)? ev tw 'A.Sd/J. irdvTes aTrodvr/crKOfiev, oti
koi, ev tiS Xj0t<7T<» <^Jcrco;uei', ot« ifvevfxaTiKo}, diroOefievoi m. 307.
ov to ir\dcrfi.a tov Qeov, ctAXa Ta? eiriQvfJ.ias Trjs crapKOS,
Kai irpocr\a^6vTes to Tlvevfia to dyiov.

sed illam 2ipsam quae perierat ovem 2venit Dominus exquirens.

Quid ergo erat quod moriebatur ? Utique carnis substantia, quse
amiserat afflatum vitse, et sine spiramento 3et mortua facta. Hanc
itaque Dominus venit vivificaturus, uti quemadmodum in Adam
omnes morimur, quoniam animales, in 30hristo vivamus, quoniam
spiritales : deponentes non plasma Dei, sed concupiscentias carnis,
et assumentes Spiritum sanctum, sicut Apostolus in epistola quse
coi. ui. s. est ad Colossenses ait : Mortificate itaque membra vestra qum sunt
super terram. Quae sunt autem haec, ipse exposuit: Fomica-
tionem, immunditiam, passionem, concupiscentiam malam, et ava-
ritiam, quce est idololatria. Horum 4depositionem Apostolus prse-
conatur, et eos qui talia 6operantur, velut carnem et sanguinem
tantum exsistentes, non posse ait regnum ccelorum possidere.
Anima enim ipsorum declinans in pejus, et in terrenas concu-
piscentias descendens, ejusdem cujus et illa sunt participavit ap-
pellationis: quse deponere nos jubens, ait rursus in eadem epi-
stola: Exspoliantes vos veterem hominem cum 6operibus ejus. Hoc 0.417.
autem dicebat, non veterem amovens plasmationem : alioquin
oportebat nosmetipsos interficientes separari ab ea quae est istic
conversatione.
4. Sed et ipse Apostolus, ille exsistens qui in vulva plasmatus
erat, et de utero exierat, scribebat nobis, ''et vivere in carne
cap. i. 22. fruetus 8 operis epistola confessus est, 8 in ea quse est ad Philippenses,

1 d7ro/3aXoO<ra of necessity replaces Arund. prceconantur. Merc. n. prce-

the old corrupt reading, d7roXa/3o5o-a.
3 ipsam, inserted as in Clebm.,Voss.
invenit MSS.
3 Ab. de mortuo, and spiritu, i. e. for
Xpo, was read spu. Cl.,Voss. CAmtum.
4 Ab. dispositionem.
5 operantur, Clbkm., Voss., Vet.,
conatur. Grabe, perpetrant.
6 Ab. as Vulo. actibus.
7 N. T. cl Si t6 tfjv ii> aapd, rovrb
jioi Kapiris ipyov.
8 Cl., Voss. operis est, Gbabe essc.
Ar., G. T. and Syr. omit it altogether.
in ea, Clebm., Arund., Voss., but

•
 ALIUD RENOVATIO. 353
dicens. 1 Fructus autem operis spiritus, est carnis salus. Quis lib. y. xii.
enim alius apparens 2fructus ejus 3est qui non apparet Spiritus, gr. v
(juam maturam efficere carnem et capacem incorruptelse ? Si igitur xii- *■
vivere in carne, hic mihi fructus operis est, non utique substan- Phil- '• ^2-
tiam contemnebat carnis, in eo quod 4diceret, Spoliantes vos vete- coi.m. 10.
rem hominem cum operibus ejus; 5sed spoliationem pristinse nos-
trae conversationis manifestavit, eam quae veterascit et corrumpi-
tur: et propter hoc intulit: Et induentes novum hominem, eum qui
renovatur in agnitionem secundum imaginem ejus qui creavit eum.
In eo ergo quod ait, Qui renovatur in agnitionem, demonstravit
quoniam ipse ille qui ignorantise erat ante homo, id est ignorans
Deum, per eam quse in eo est agnitionem renovatur. Agnitio
enim Dei renovat hominem. Et in eo quod dicit, Secundum
imaginem conditoris, recapitulationem manifestavit ejusdem homi-
nis, qui in initio secundum imaginem factus est Dei./ Quoniam
autem idem ipse erat Apostolus, qui ex utero generatus fuerat,
Grabe epistola. See 357, 7; 362, 1. sequel, which commences with a dis-
1 The meaning of these words per se junctive particle i 5i Kapirbs, k.t.\. But
is not very perceptible. Unde colligere the fruit, or final resuU, of the uorks of
licet, unam alleramque lineam in textu the Spirit is the salvaticm, or life, of the
Irencei transpositam esse, is Grabe's sup- flesh. I add Grabe'S proposed order :
position. Massoet rejoins that the wri- Dicens : Si autem vivere in carne hic
ter has in his mind S. Paul's definition mihi fructus operis est. Fructus igitur
of the/n«'<« of the Spirit, Gal. v. 22, 24. operis Spiritus est carnis salus. Quis
He had better have said, the fruits of enim aUus &c. usque incorrupteUe.
riglUeousness which are by Jesus Christ, 3 fructus, Clerm. fructuram, induc-
mentioned Philip. i. 11. Now the Sy- ing the suspicion thatthe translatorwrote
riac version speaks of these fruits as be- fructus jam, having as his original,
ing vita carnis; and further that they rls yap &\\os $a&6fjievos Kapirbs S-r/ tou
were reflectively the practical evidence fi7] tpawofiivov HveO/MiTOS, 17 t6 re\elav
of S. Paul's own fruitfulness ; for this iroieiv ttjv aapKa, k.t.\.
version has, Si autem etiam in istis vita 3 est, Ar., omitted in the Clf.rm.
sit carnis, fructus sunt mihi in operibus 4 diceret. The Clerm. has dedicerit,
owing to the sequence of d after the
meis. i-L-K» v 1 \c7Ld ^_»> ^ same letter final. Grabe adopts the
^nsn L„} \i]s> Vet. and Voss. reading dxxerat, (not
Ab. as Stieren says, where diceret is
The writer apparently bad the single pas- the reading), so also Mass. and St.
sage Phil. i. 22 inhismind, but in a Sy- But the use of the pluperfect would im-
riac form ; and the translator's carnis ply, that the writer is still quoting from
salus was obtained by transfusion through the Fp. ad Phil. ev T<p elwetv would
the autliors Greek from the Syriac suit either reading.
]; ffl *"*)> dicens, as I imagine, e Ila\aibv bi, oi vpbs yiveatv Kal iva-
represents \i£as, having said so, refer- yivealv tprjatv, &\\a irpbs rbv filov, t6v
ring to the Apostles words ad Phil., re £v irapaKoij, t6v tc iv v-iraKorj. Cl.
that he had just quoted, and not to the Al. Str. iii. p. 466. Gr.
 354 SANATIO ^GRUM CURAT
lib. v. xii. hoc est5 antiqua carnis substantia, ipse in *ea epistola quse est ad
mass. v" Galatas dixit : Gum autem placuit Deo, qui me ew utero matris
*"' s" meo3 segregavit, et vocavit per gratiam suam, revelare Filium suum
<jai.i. is, i6. -n mg^ ut evangelisarem eum in gentibus; non alius erat qui natus
fuerat ex utero, sicut prsediximus, et alius qui evangelisabat Filium
Dei : sed idem ille qui ante ignorabat, et persequebatur Ecclesiam,
revelatione ei de ccelo facta, et colloquente cum eo Domino,
cap. xii.et quemadmodum in tertio libro ostendimus, evangelisabat Filium
Dei Christum Jesum, qui sub Pontio Pilato crucifixus est, prae-
terita ignorantia exterminata a posteriore agnitione: quemad-
modum cseci, quos curavit Dominus, csecitatem quidem amiserunt,
perfectam autem receperunt substantiam oculorum, et 2iisdem
ipsis quibus ante non videbant oculis, recipiebant visionem, cali-
gine a visione tantum exterminata, servata autem substantia ocu-
lorum ; ut per quos non viderant oculos, per eos rursus videntes,
gratias agerent ei, qui rursus visum eis redintegravit: et qui
Luc. vi. 6 aridam 3 curavit manum, et omnes omnino quos curavit, non ea
quse ab initio ex utero edita fuerant membra mutaverunt; sed
eadem ipsa salva recipiebant.
5. Fabricator enim universorum Dei Verbum, qui et ab
initio plasmavit hominem, a malitia inveniens 4 labefactatum suum
plasma omni modo curavit: hoc quidem et secundum unumquod-
que membrum, sicut et in suo plasmate est; hoc autem et in semel
totum sanum et integrum redintegravit hominem, perfectum eum
sibi prseparans ad resurrectionem. Et 6quam enim causam habe-
bat carnis membra curare, et restituere in pristinum characterem,
si non ehabebant salvari, qure ab illo curata fuerant? Si enim
temporalis erat ab eo utilitas, nihil grande prsestitit his qui ab eo
curati sunt. Aut quomodo 6dicunt non esse capacem carnem vitse g. 4ia
quse est ab eo, quse percepit curationem ab eo ? Vita enim per
curationem, incorruptela autem per vitam efficitur. Qui igitur
curationem confert, hic et vitam: et qui vitam, hic et 'incorrup-
telam circumdat plasmati suo.

1 ea, Clebm., Voss., Vet. and Stieben lahefactatum, which I find

2 mdem, Clebm., but Ab., Meeo. n.
haveidem; Voss. iidem; cf. infra, ea-
dem ipsa.
8 & rj;» tvpto iadds %upa, cura-
tus.
4 labefactum, as printed by Gbabe,
is found also in the Cleem. MS. Mass.
in the Ab. It is therefore retained.
5 Ei els fiifiiii txpvfc tt)s ■Tapnbs, tI
Kal iOepdircvffev abrty. Just. M. de
Res.; Gbabe, Spic. I. 190.
6 ovk elx*" trudijvai ra iiir' ai/roO la-
divra. dicunt omitted Ab.
7 The text of Gbabe is followed, be-
 RESURRECTIO MORTUUM. 355
LIB. V. xiii.
1.
GB. V. xili.
MASS. V.
CAP. XIII.
Maximum specimen resurrectionis habemus in mortuis
a Christo suscitatis: cordaque nostra capacia esse
vitce cetemce eo ostenduntur, quod nunc Spiritum Dei
recipiant.

m.308. 1. Dicant ^enim nobis hi qui contraria dicunt, id est, qui con-
tradicunt ^suse saluti, 2summi Sacerdotis mortua filia, et viduae M*J.%!i; fi;
filius qui 3circa portam mortuus efferebatur, et 4Lazarus qui in Joh- **■
monumento 6quartam habebat diem, in quibus resurrexerint cor-
poribus? In iisdem ipsis scilicet, in quibus et mortui fuerant.
Si enim non in iisdem ipsis, videlicet nec iidem ipsi qui mortui
erant resurrexerunt. 6Sed enim apprehendit, ait, Dominus manum ^arc- T- 41>
mortui, et dixit ei : Juvenis, tibi dico, surge : et sedit mortuus, et
jussit ei ndari manducare, et dedit eum matri suw. Et Lazarum
vocavit voce magna, dicens: Lazare, veni foras: et exivit, 8inquit, Joh. «.«
mortuus, colligatus pedes et manus institis. Hoc symbolum ejus
hominis, qui illigatus fuerat in peccatis. Et propter hoc ait
Dominus: Solvite illvm, et 9dimittite abire. Sicut igitur qui curati
sunt, in his quae ante passa fuerant membra curati sunt; et
mortui in iisdem surrexerunt corporibus, membris et corporibus
ipsorum percipientibus curationem, et eam vitam quse 10dabatur a
Domino, per temporalia prseformante seterna, et ostendente quoniam
ipse est, qui et curationem plasmati suo, et vitam prsestare potest,
uti nejus de resurrectione quoque credatur sermo: sic et in fine i cor. xv. 62.
in novissima tuba clamante Domino, resurrecturi sunt mortui,
cause its construction may be identified irepl. N. T. ■/jyytoe tj? tvK-q.
with the two preceding passages, I. p. 91, 4 sed enim in Lazaro, prcecipuo resur-
to?s ii .... a<p6ap<rtav .... <cai 6&t)av alw- reclionU exemplo, caro jacuit in infirmi-
vlav Treptiroi-fiaTj, and II. p. 323, t<? 6Vij- tate. Tkrt. de Res. 53. Ab. omits gui.
Ttp Tj)K dBavatrlav vepnroiet, and that 8 TtiTapTaios rjv.
which follows, p. 357, rif (pBaprif jrcpi- 6 The two miracles of raising the
-roi-qoatrBai rt/r atpBapolav. The Clkbm. widow's son and the Rabbi's daughter
reads plasma, but otherwise is in agree- are here amalgamated.
ment. Massuet is in error in saying 7 dari, Ch., Voss., but Ar. dare.
that it has incorruptela, which he prints, 8 Inquit mortuus, not in the Ar.
as also plasma suum. Cl. suo. 9 dimittite, the translation as before
1 The Cl. omits enim, and Ar. suas. of Atpere. 99, 9.
s N. T. cfs rwv ipxurvvayiiyuv. 10 Clbrm. vitiose dabilur.
3 circa, wapa having been read as 11 ejus, Voss., Vet., but Cl., Ab. ei.
 356 CAHO REDIMITUR
lib. v. quemadmodum ipse ait : Veniet hora, in qua omnes lmortui, qui in
gb. v. xiii. monumentis sunt, audient vocem 1 Filii Hominis, et exient, qui bona
MASS. V. *
xiii. 2. fecerunt, in resurrectionem vitce: et qui mala qperati sunt, in resur-
Joh. v.28 rectionem judicii.

ExParaii. 2- MaVatot OUV OVTWS KO.) d6\iot, 01 T(Z OVTWS €K§tj\a

Joh. Damasc. Kat\ (pavepa
. \ (Atj\ oe\ovTes
« ^ aAAa
'\\ ' (pevyovTes
i ' to* (pws
,1. ~ tijs
~
Haiioix.^ ervvopav,
a\t]6elas, ol (cara tov TpaytKov OtSliroSa ^eavrovs TV(p\a>T-
tovtcs. Kat wcrirep a-rrd\aierTpot Trpocr(pi\oveiKovvTes eTepovs,
ev ti /xepos tov crwfxaTOS dirpt^ KpaTr)<ravTes, St eKelvov oii
KpaTOVcrt, Trl-WTOvcri, koi irlirTOVTes o'lovTat vik&v Std to (pt\e-
ptcrTiKws eyeerQat eKelvov ov Trjv dp^rjv eSpd^avTO fxe\ovs, irpbs
Se to TreTTTWKevai KaTaye\aerTOt ylvovTat' ovtw ydp Kat atpe-
tikoI to, ^dp^ Kal a$[xa /3aeri\elav Qeov KXrjpovo/xrjcrai ov
SvvavTat, Svo Xe^ety dpavres airo Tlav\ov, ovTe tov diro- o. m.
ctto\ov KaTeiSov, ovtb tt\v Svvafxtv twv \eyofxevwv irpoepevvri-
eravTes, \|/-tXac Se eavTOts fxdvov Ta? \e£ets dirapTiXpvTes,
irep\ avrds diroQvricrKovcri, Tr)v diraerav otKOVofxlav, to ocrdv
e<^>' eavro?s, dvaTpeirovTes tov Qeov.

2. Vani igitur et vere infelices, qui sic manifesta et clara

nolunt conspicere, sed fugiunt lumen veritatis, secundum 3tragicum
OEdipodem semetipsos exctecantes. Et quemadmodum 3in palses-
tra insueti concertantes aliis, unam quamlibet partem corporis
totis complectentes manibus, per illud quod detinent cadunt, et
cadentes putant se vincere, eo quod contentiose teneant illud quod
primum apprehenderunt membrum, super hoc autem quod cecide-
i cor. xv. 60. runt et derisui habentur : sic autem et haeretici, Caro et sanguis
regnum Dei possidere non possunt, duas dictiones tollentes a
Paulo, neque sensum Apostoli perspexerunt, neque virtutem dic-
tionum scrutati sunt ; nude autem ipsas dictiones tenentes, circa
eas moriuntur, universam dispositionem Dei, quantum in ipsis est,
evertentes.
3. 4 Sic enim proprie de carne hoc dictum dicent, et non de
carnalibus operationibus, quemadmodum 5demonstrabimus, ipsum
1 mortui, incorporated from v. 25, as 3 Ab. tragicos semetipsos; omits in.
FUii Hominis (v. 25, Dei) for ejus. 4 Sic, Cl., Ar., Voss. ; al. si.
2 The well-known passage need not 5 Ar., but Cl., Vosa. demonstravi-
he quoted from the (Ed. Tyr. 1268. mus, cf. § 5, and xiv. 4.
 OPEHA CARNIS DAMNANTUR. 357
sibi contraria Apostolum dicentem ostendentes. Ait 1 enim statim lib. v.
m eadem epistola demonstrative de carne sic 'dicens: Oportet enim a$Xss "v
corruptibile Aoc induere incorruptelam, et mortale hoc induere im- xili- 3-
mortalitatem. 2 Cum autem mortale hoc induerit immortalitatem. 1 Cor- xv- 43
* seq.
tunc fiet sermo qui scriptus est: Absorpta est 3mors in victoria.
Ubi est mors aculeus tuus ? TJbi est mors victoria tua f Hsec
autem juste dicentur tunc, quando mortalis hsec et corruptibilis
caro, circa quam et mors est, quse et quodam dominio mortis
pressa est, in vitam conscendens induerit incorruptelam et im-
mortalitatem. Tunc enim vere erit victa mors, quando ea qnse
continetur ab ea caro, exierit de dominio ejus. Et rursus ad
Philippenses ait: Nostra autem conversatio in codis est: unde et pml ul so
Salvatorem exspectamus Dominum Jesum, qui transfigurabit corpus
humilitatis nostroe con/orme corpori glorice suae, *ita ut possit secun-
dum operationem virtutis suce. Quod igitur est humilitatis corpus,
quod transfigurabit Dominus conformatum corpori gloriae suse?
5Manifestum est quoniam corpus quod est caro, °quse et humi-
m. 309. liatur cadens in terram. Transfiguratio autem ejus, quoniam

MeTa<r^»7yUaT«o-/xoj Se avrtjs, oti QvrjTr) /cat CpQaprr) ovcra, Ex^Parau.

aQavaTOs Kal acpQapTOS ylverai, ovk e£ ISlas viroo-rdcrews, Sn°pX'«w.
aXka koto. Tt)v tov Jtvplov evepyeiav, t6 Svvao-Qai avTov
tw Qvryrw Tr/v adavacrlav, ko\ tw (pQapTw vepnroi^crao-Qat
Ttjv acpdapulav. Ka< Sta. tovto cprjo-tv "tva KaTairoQrj t6

cum sit mortalis et corruptibilis, immortalis fit et incorruptibilis :

non secundum propriam substantiam, sed secundum Domini
operationem, qui potest mortali immortalitatera, et corruptibili
circumdare incorruptibilitatem. Et propter hoc ait 7in secunda
ad Corinthios : TJt absorbeatur mortale a vita. Qui autem perficit 2 cor. v. 4.

1 The Cl. omits enim statim. Ab.
has ostendente statim, and dicentes.
* The clause is omitted, cum autem
corruptibile Jioc indueril incorrupte-
lam.
3 mors was similarly repeated at p.
119, though victoria and aculcu» were
there transposed.
* ita ut possit, the clause elt rb
yeviffBat is omitted in the translation ;
most probably therefore these words re-
present ita ut sii, and have been dis-
placed from bcfore conforme.
5 Manifestum est quoniam, StjXovoti.
* qucc, Voss., but Ar. &c. quod.
The Clkum. however omits the word
altogether, and is very probably right.
7 The iuterpolation of the Scriptural
reference by the translator, suggests the
suspicion that the greater number of
such references have come in from the
margin.
 358 ABSORBETUR MORTALE
lib. V. dvrjrov virb Ttji ^oorjs' 6 Se KaTepyaaafievos rjfias eis avTO
3R V. xiii.
mass. v. tovto" /"i \ of Kai\ oovs
Weo?, b \ tifuv
t ~ appapoova
\ , t Q— tov** nvevfLaTOS'
r i
(pave-
pcoTaTa irepi Trjs aapKos TavTa Aeya>v ovtb yap rj "yvyrj
dvrjTov, ovtb to Tlvevfia. K.aTaTrlverai yap to OvrjTov xnrb
Trjs Xoorjs, oti ftrjKeTi o~ap£ veKpa, aXXci ^wtra /cat acpOapTOS
fievei, vfivov<ra tov els avTO tovto KaTepyacrdfxevov rjfias
Qeov.

nos in hoc ipsum, Deus, qui ldedit nobis pignus Spiritus; mani-
festissime hoc de carne dicens; nec enim anima mortalis, neque
spiritus. 2Absorbetur autem mortale a vita, 3quando et caro jam
non mortua, sed viva et incorrupta perseveraverit, hymnum dicens
Deo, qui in hoc ipsum perficit nos. Ut ergo in 4hoc perficia-
icor. vlso. mur, bene Corinthiis ait: Glorificate *Deum in corpore vestro.
Deus 4autem incorruptibilitatis est effector.
4. Quoniam autem non de alio quodam corpore, sed de cor-
pore carnis dicit hsec, manifeste et indubitate et sine ulla ambi-
2Cor.iv. io guitate Corinthiis ait: Semper mortificationem 'Jesu in corpore
nostro circumferentes, ut 6et vita Jesu 1Christi in corpore nostro
manifestetur. Si enim qui vivimus, in mortem tradimur 8per
Jesum, ut et 6vita Jesu manifestetur in carne mortali nostra. Et G.420.
quoniam spiritus complectitur carnem, in eadem epistola ait :
2Cor. m.3. Quoniam estis epistola Ghristi, ministrata a nobis, inscripta non
atramento, sed Spiritu Dei vivi, non in tabulis lapideis, sed in
tabulis cordis carnalibus. Si ergo nunc corda carnalia capacia
Spiritus fiunt, quid mirum si in resurrectione eam quae a Spiritu
datur capiunt vitam? De qua resurrectione Apostolus in ea

1 dedil, f. 1. et dut. Gbabe, Masscet in silence, and there-

3 So the Cleem. and Voss., but
Gbabe wretchedly, absorbetur a mortali
vita. Ab. the same, but a vita.
3 quando having the foree of iwel
may represent flYt, for which Gbabe
proposes 6Ve. Ab. omits jam.
4 Ab. in hunc mundum. Clebm.
Deo, and the same MS. preserves
autem, restored to the text in the next
member.
6 This text again agrees with the Sy-
riac in having Jesu without Domini, and
in reading &el v. i r, as el, for although
fore Stieben also, print semper, yet the
Cl. and Ab. have si, and the Syriac
\ 1 yi ^ 1 ►> ^ marks the reading to
be in all probability genuine.
6 et restored from the Clebm. copy,
which however reads vitam twice. Ab.
omits et in the latter place.
7 Christi has been inserted by some
scribe, neither the Greek nor the Syriac
have it. Ab. manifestemur.
8 per, f. X.propter. G. T. 8(4 Irjaovv.
Syr. ^&iO
 IN VITA TAMEN. 359
quae est ad Philippenses, ait: 1 Conformatus morti ejus, si quo L™-v-
modo occurram ad resurrectionem 2quce est a mortuis. In qua ^sg^y'-
igitur alia mortali carne 3 intelligi *potest vita manifestari, nisi *•
in hac substantia, qu;e et mortificatur propter eam quEe est ad™1Ui 11
Deum confessionem ? Quemadmodum ipse dixit: Si secundum icor. xv.32.
hominem *cum bestiis Ephesi pugnavi, quid mihi prodest, si mortui
non resurgunt? Si enim mortui non resurgunt, neque Christus ia«.xv. 13
resurrexit: si autem Christus non resurrexit, inanis est prwdicatio
nostra, inanis est 5et fides vestra. Invenimur autem et falsi testes
bDei, quoniam testificati sumus, quod suscitavit Christum, quem non
esuscitavit. Si enim mortui non resurgunt, neque Christus resur-
rexit. Si autem Christus non resurrexit, inanis est fides vestra:
7 quoniam adhuc estis in peccatis vestris. Ergo et qui dormierunt in
Christo, perierunt. Si in vita hac in Christo sperantes sumus
tantum, miseraUliores omnibus sumus hominibus. Nunc autem
Christus resurrexit a mortuis, primitiw dormientium: quoniam
enimper hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum.
5. In his igitur omnibus, quemadmodum 8praediximus, aut
contraria sentientem sibimetipsi Apostolum dicent, quantum ad
9illud, Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt: aut iterum
malignas et extortas cogentur omnium dictorum facere exposi-
tiones, ad transvertendam et immutandam sententiam dictorum.
Quid enim dicere habebunt sanum, si conabuntur aliter interpre-
tari hoc quod scribit : Oportet enim corruptibile hoc induere in- 1 cor. xv. «3.
corruptelam, et mortale hoc induere immortalitatem ; Et: Ut vita s Cor. iv. 11.
1 conformatus. The MSS. here run the copy resumes again with, sed quo-
wild. The Ab. and Merc. II. having niam; but theae and four following
cooperatus mortis ; Voss. commemoratus ; words are included in the lost passage.
Clkbm. cui honoratus; from which va- 4 Itmayberemarked, in passing, that
rieties, and from the Greek avfinoptpoi- the Syriac version takes the literal view
/«*os, Gbabk rightly deduces the read- of g_ Paurs meaning) A..^, 1 1
ing in the text, althiough with too strict * '
a regard for precedent he still prints con- "j^Q i > » V AjJAj^ ] ■ 1* * 1 Q
formis. /f ag one 0f the sons of men, I have been
1 G. T. simply iic veKpwv; Syriac, cast forth to the wild beasts at Ephesus.
B Ab. estfides nostra, and omits Dei.
3 The Cl. and Voss. MSS. have a 8 The Syriac like the translator ig-
gigantic lacuna referrible either to some nores the clause in the Greek, tlwtp &pa
scribe's carelcssnoss in havingturnedover vexpol ovk iyelpovrai.
two leaves of his copy, or to the loss of 7 quoniam, iri having grown out of
a leaf. The text therefore from *potest to trt.
vocalis cst*, inclusive, p. 360, receives no 8 See jjiii. 3 ; xiv. 4.
light from these MSS. Mass. says that 9 Ab. illum.
 360 UT HOMINEM REDIMERET
Lia v. Jesu nianifestetur in carne mortali nostra, et reliqua omnia, in
'mass v"' <luikus Apostolus manifeste et clare resurrectionem et incorrup-
5' telam carnis prsedicat l Cogentur itaque hsec tanta male inter-
pretari, qui unum nolunt bene intelligere.

CAP. XIV.
Nisi caro salvanda esset, carnem ejusdem substantice
cum nostra Verbum non adsumsisset: quapropter
nec per ipsum essemus reconciliati.
1. Quoniam autem non adversus ipsam substantiam carnis et m.
sanguinis dixit Apostolus, non possidere 'eam regnum Dei, ubi-
que idem Apostolus in Domino Jesu Christo usus est carnis et
sanguinis nomine; 2aliquid quidem, uti 3hominem ejus statueret,
etenim ipse semetipsum Filium dicebat Hominis: 2aliquid autem,
uti salutem carnis nostrse confirmaret. Si enim non 4haberet caro
salvari, nequaquam Verbum Dei caro factum esset. Et si non
4haberet sanguis justorum inquiri, nequaquam sanguinem habuis-
set Dominus. Sed quoniam ab initio vocalis est* 4 sanguis, Deus ad
Gen. iv. w. Cain dixit, cum occidisset fratrem suum : Vox sanguinis fratris tui
clamat ad me. Et quoniam haberet exquiri sanguis ipsorum, dixit
Gen. ix. «, e. ad eos qui 5 circa Noe erant : Etenim 6 vestrum sanguinem animarum
vestrarum exquiram illum de manu omnium bestiarum. 7Et ite-
rum: Qui effundet sanguinem hominis, *pro sanguine ejus effundetur.
Similiter autem et Dominus his qui habebant ejus sanguinem
MMauxxiii effundere, dicebat: Exquiretur omnis sanguis justus, qui effunditur
35 seq.
1 eam, discarded by Mass. and Sti- Hebr.
KBEN, is restored on the authority of 7 et omitted in the Ab., and perhaps
the Arund., Mkbc. ii. and Othob. MSS. irdXo» simply stood in the Greek.
3 aliquid quidem .... aliquid autem, 8 The Abund. inserts sanguis, but it
partitive, rb n(v n.. ,t6 84 n. is not admitted for the critical reasons
3 hominem, often used absolutely of assigned by Grabk in the following note.
the human nature of Christ. Thus the Ita quoque hic loe.us aUegatus legitur
veTBe'miheTET>EUM,cumadliberandv,m Lib. II. Const. Ap. cap. II. 4?, 6 4kx4o>v
suscepisti hominem should have been ren- alfia avOpunrov, avri rou at/taros avrod
dered, When to deliver thou tookest upon 4Kxv0r/<TeTai. Atque sic eliam nostrce
Thee Man. Even patristical Latin re- editl, LXX. Interprctum habent, excepta
jects the solecism, cum suscepisti ad libe- Compl., quce ita sonat : avrl tov alfiaTos
randum. avBpwirov t6 avrov 4Kxv6Tjo-erai. Plura
4 See p. 354, 6, and 359, 3. de varia hujus loci lectione congessit
8 Ar. in arca Noe. Cotelbeius in not. The Clerm. and
6 veslrum, Cl., Ae., Voss., LXX., Voss. copies have omitted the word.
 HOMINEM SUSCEPIT CHRISTUS. 3G1
super terram, a sanguine Abeljusti, usque ad sanguinem Zacharice lib. v.
filii Barachiw, quem occidistis inter templum et altare: etiam dico G^jjsxy'
vobis, venient omnia ista super 1 generationem istam; recapitula- X1V' '•
tionem effusionis sanguinis ab initio omnium justorum et prophe-
tarum in semetipsum futuram indicans, et exquisitionem sanguinis
o. 421. ipsorum per semetipsum. Non autem exquireretur 2hoc, nisi et
salvari haberet : 2nec in semetipsum recapitulatus esset haecDomi-
nus, nisi et ipse caro et sanguis 3secundum principalem plasma-
tionem factus fuisset, salvans in semetipso in fine iliud quod
perierat in principio in Adam.
2. Si autem ob alteram quandam dispositionem Dominus
incarnatus est, et ex altera substantia carnem attulit, non ergo in
semetipsum recapitulatus est 3hominem: adhuc etiam nec caro
quidem dici potest. Caro enim vere primae plasmationis e limo
4facta est successio. Si autem 8ex alia substantia habere eum
oportuit materiam, 6ab initio ex altera substantia Pater operatus
fuisset fieri conspersionem ejus. Nunc autem quod fuit qui per-
ierat homo, hoc salutare factum est Verbum, per semetipsum eam
quae esset ad eum communioneni, et exquisitionem salutis ejus
efficiens. Quod autem 7perierat, sanguinem et carnem habebat.
Limum enim de terra accipiens Dominus, plasmavit hominem, et
propter hunc omnis dispositio adventus Domini. Habuit ergo
et ipse carnem et sanguinem, non alteram quandam, sed illam

1 etiam dicovobis...generati<mem, Cl. Clerm. varies by inserting eo before con-

etquamdiuexvobis...rationem. Thelat-
ter words being a fair sample of the ig-
norance.with which the respousible work
of transcribing could sometimes be per-
formed. The same MS. inserts et after
Barachice.
3 hoc, t6 atfia sc. Ar. et nec.
3 Kara ttjv dpxeyovov TtKiatv. Cf. p.
47. Cl., Vosb. se hominem. Ar. omits
se.
4 facta est, as in the Clerm., Voss.,
Vet., Merc. 11., but the Ar. omits est.
Grabe and preceding edd. /actce, the
diphthong very evidently representing
facta e.
' St dXXijs twos, per alteram q.
6 The text as printed hy Grabe and
Massoet may do, though it is not with-
out its documentary difficulties. The
spersumem, and meum after it in lieu of
ejus. The first may have been oe, i.e.
omnem, the second is amanifest incorpo-
ration of ejus with the final letter pre-
ceding. Both this and the Voss. MS.
agree in reading Pater. For this word
the Ar. reads parte, aud substantice, and
introduces et before initio, which also
may possibly be a genuine reading.
There is not sufficient authority there-
fore for disturbiug the present text, and
the following is offered for the Greek ;
Kal &pxr\9ev (AR.) i% eripas oialas b ira-
T$ip Irfipyriffev av votei<r$at irav (Cl.) t6
<pvpafia avriji (t^s eapKbs, sc).
7 perierat Ar., butCL., Voss , Vet.
peribat. iwtiXeTo, would satisfy either
reading, only perierat occurs above and
below.
 362 CARNEM RECONCILIAT DEUS
LiB. v. principalem Patris plasmationem in se recapitulans, exquirens id
gil v\ xiv. quod perierat. Et propter hoc Apostolus in *ea epistola quse est ad
xlv- '*• Colossenses, ait : Et vos cum essetis aliquando alienati, et inimici
coi. i. 21 2cogitationi ejus in operibus malis, nunc autem 3reconciliati in cor-
pore carnis ejus, per mortem 4ejus, exhihere vos sanctos et castos et
sine crimine in conspectu ejus. In corpore, ait, sreconci(iati carnis
ejus, 6hoc est, quoniam justa caro reconciliavit eam carnem, quse
in peccato detinebatur, et in amicitiam adduxit Deo.
3. Si quis igitur secundum hoc alteram dicit Domini carnem
6a nostra carne, quoniam 7illa quidem non peccavit, neque in-
ventus est dolus in anima ejus, nos autem peccatores, recte dicit.
Si autem alteram substantiam carnis 8Domino affingit, jam non
constabit illi reconciliationis sermo. Reconciliatur enim illud quod
Bfuit aliquando in inimicitia. Si autem ex altera substantia car-
nem attulit Dominus, jam non illud reconciliatum est Deo, quod
per transgressionem factum fuerat inimicum. Nunc autem per
eam quae est ad se communicationem, reconciliavit Dominus
hominem Deo Patri, reconcilians nos sibi per corpus carnis suse,
et sanguine suo redimens nos, quemadmodum Apostolus Ephesiis
c»i. l 7. ait : In quo habuimus redemtionem per sanguinem ejus, remissionem
j-' k coi. ». i3. peccatorum. Et rursus eisdem : Vos, inquit, qui aliquando eratis
£ coi. ii. i5. longe, facti estis juxta, in sanguine Okristi. Et iterum : Inimi-
citias im, carne sua, legem prceceptorum decretis evacuans. Et in
omni autem epistola manifeste testificatur Apostolus, quoniam
per carnem Domini nostri et sanguinem ejus nos salvati sumus. M.311.
4. Si igitur caro et sanguis sunt, quse faciunt nobis vitam,
non proprie de carne dictum est et sanguine, non posse ea possi-
dere regnum Dei ; sed de prsedictis carnalibus actibus, qui ad
peccatum 10transvertentes hominem, 10privant eumvita. Et prop-

1 ea, Ar. quce est, Ar. and Voss.
The passage reads naturally in the
Greek, h> t-q ets r. K. ; perhaps rendered,
in Epistola ad CcH.
2 Ar. cogitationis. Mass. notes rijs
Siafolas m the S. Gbrm. copy.
3 reconciliati. G. T. a-rroKar-lfKXa^fv.
So also the Syr.
* ejus as m the Syr. OlZoVmO
Gr. simply, Oavdrov.
5 hoc, e. q. Ar., but Cl.,Vet.,Voss.
omit est.
6 a omitted in the Clerm.
7 Ut evacuatam non possumus dicere
carnem Christi, ita nec peccatricem, nec
evacuatam, in qua dolus non fuit. De-
fendimus autem non, carnempeccati eva-
cuatam esse in Christo, sed peccatum
carnis ; non substantiam, sed culpam.
Tert. de Oarne Chr. 16.
8 rip Kvplcji irpoatroiii, i. e. imagines
as pertaining to the Lord, cf. affingerent,
p. 365.
8 Cl. adfuit, cf. the preceding letter.
10 transvertentes, iieTaaTpi<j>orres,per-
vertentes. Ar. privantes.
 OPERA CARNIS DAMNAT. 363
terea in ^epistola ad Romanos ait: Non ergo regnet peccatum in lib.v.
corpore mortali vestro ad obediendum 2 ei : neque exhibeatis membra oiv v^- x^.
vestra arma injustitim peccato : sed exhibete vosmetipsos Deo, velut 4-
a mortuis viventes, et membra vestra arma justitiae Deo. Quibus 2°m- vi- 12
igitur membris serviebamus peccato, et fructificabamus morti, iu.Sjl'ss'et
iisdem ipsis membris servire nos vult justitiee, ut fructificemus
vitee. Memor igitur, dilectissime, quoniam carne Domini nostri
redemtus es, et sanguine ejus 3redhibitus, et tenens caput, ex quo coi. n. w.
universum corpus Ecclesi/B 4compaginatum augescit, hoc est, car-
nalem adventum Filii Dei, et Deum confitens, et shominem ejus
firmiter excipiens, utens etiam his ostensionibus quse sunt ex
Scripturis, facile evertis, quemadmodum demonstravimus, omnes
eas quse postea affictse sunt haereticorum sententias.

CAP. XV.
Testimoniis Esaice et Ezechielis probat resurrectionem,
eundemque Deum nos resuscitaturum esse qui creavit.
, 1. Quoniam autem is qui ab initio condidit hominem, post
resolutionem ejus in terram promisit ei secundam generationem,
Esaias quidem sic ait : Besurgent mortui, et surgent qui in monu- Esai.xxvi.i9.
mentis 6sunt, et lcetabuntur qui sunt in terra. Ros enim qui a te
est, sanitas est eis. Et iterum : Ego vos advocabo, et in Hieru- Esai. ixvi. 13
salem advocabimini, et videbitis, et gratulabitur cor vestrum, et ossa ^
vestra quasi herba orientur, et cognoscetur manus Domini his qui
colunt eum. Et Ezechiel autem sic : %Et facta est super me Ezech.
xxxvii. 1
1 Ar. inserts ea, cf. 362,1; 357, 7. 4 compaginatum, a closer translation
8 In concupiacentiis ejus omisit forte 0f the Syr. ^ID than of the Gr.
Int. vel Scriba, quia ista aberant ab {mxop-qyuv.
Jtalica vertione, prout ex TertuUiano de 5 ^ Clerm. here inserts in; butit
Eesurrectione, cap. 4 7, colligitur. Grab. agrees ^ the yoss andVbt. m reading
For ei Ar. has et, suggesting the Syriac ^ for which Ar and earlier edd haye
original k£>]o. eum. The original seems to have had
* redhibitus, airoKaraffTaSels, for cf. Kal rbv airrov AvSpuirov f}ef3alwi ixdex6-
the title of I. XIV. with the Greek at p. uevoi, havingreferencetoChrisfs Second
184, 1, of voL 1. Feuard. says, Est Advent in the Flesh to judge the world.
autem Jurecomultis, redhibere, facere ut 6 sunt, Ar. omitted Cl., Voss.
rursus habeat vendilor, quod ante habu- 7 Ex hac Ezechielis visione resurrec-
erat. Inde Festus : Redhiberi id dicitur, tionem mortuorum confirmant quoque cum
quod redditum est. JJomo porro morti, Irenceo, Clemens Romanus lib. V. Constii.
diemoni, inferisque seipsum vendiderat : cap. 8. Tertullianus lib. V. de Jiesur-
at Christus sua passione et morte illum rectione Carnis. Feuard. Imo omnes
ritas, Deo, codisque restituit. fere Patres, qni hoc dictum allegarunt,
 364 ARIDA OSSA QUI VIVIFICAT.
lib. v. manus Domini, et ^eduxit me in spiritu Dominus, et posuit me in
XV. 1.
gh.
B. V.
v. xxv. medio campi, et hic erat plenus 2ossibus, et circumduxit me super ea
MASS. V.
xv' in circuitum in gyro, et ecce multa super faciem campi arida valde.
Et dixit ad me: Fili hominis, si vivunt ossa hwc? Et dixi:
sDomine tu scis, 4qui fecisti hwc. Et dixit ad me: Prophetare
super ossa hwc, et dices eis: Ossa arida, audite sermonem Domini.
Hwc dicit Dominus ossibus his: Ecce, ego superduco super vos
spiritum vitw, et dabo super vos nervos, et reduco super vos carnem,
et extendam super vos cutem, et dabo spiritum meum in vos, et
vivetis, et cognoscetis quia ego sum Dominus. Et prophetavi, sicut
prwcepit mihi 5Dominus. Et factum est cum prophetarem, et ecce
terrw motus, et adducebantur ossa unumquodque ad compaginem
suam: et vidi, et ecce super ea nervi et carnes nascebantur, et
ascendebant super ea cutes desuper, et spiritus non erat in eis. Et
dixit ad me: Ad spiritum 6propheta, fili hominis, et dic spiritui:
Hwc dicit Dominus : A quatuor spiritibus veni, et insuffla in mor-
tuos istos, et vivant. Et prophetavi, quemadmodum prwcepit mihi
Dominus, et intravit in eos spiritus, et vixerunt, et steterunt supra
xxxvh 12 Pedes suos collectio multa valde. Et rursus ipse ait : Hwc dicit
seq- Dominus : Ecce, ego aperiam monumenta vestra, et educam vos de
monumentis vestris, et inducam vos in terram Israel, et cognoscetis,
quia ego sum Dominus, cum aperiam ego sepulchra vestra, ut redu-
cam de sepulchris populum meum, et dabo spiritum meum in vos, et
''vivetis, et ponam vos in terram vestram, et cognoscetis quia ego
Dominus. Locutus sum, etfaciam, dicit Dominus. Demiurgo itaque
et hic vivificante corpora nostra mortua, quemaduiodum videre
adest, et resurrectionein eis repromittente et de sepulchris et
Esai ixv.22. monumentis suscitationem, et incorruptelam donante. sSecundum
enim lignum vitw, ait, dies ipsorum erunt ; hic solus Deus osten-
mortuorum resurrectUmem inde prohatum was twice written.
iverunt. Grabe. 4 qui fecisti hcec, imported into the
1 Ar. duxit, passage by the author or his translator.
3 LXX. cu/SpuTrlvuv, as Gb. has 5 Dominus added similarly.
observed; the word is also omitted 6 Tertullian, deRes. Carn. 28, also
by Tert. de Res. C. 29, and it has no uses the aotive form ; propJicta ad spiri-
equivalent in the Hebrew, though the twm, propheta, whieh expresses the He-
Chaldee Paraphrase haa it, K^D brew> Chaldaio, and LXX. texts.
tSBOK. Ar. omits tn circuitum. 7 vivetis, Clebm. videbitis.
3 LXX. Kipie KiJpie, <ri M<rrv 8 So the LXX- Kari TO!
ToOra. Tebt. Adonai, Domine, tu scii, roS &Xov T^s > which.has its coun-
as in the Hebrew flW Grabe terpart in the Chaldee paraphrase,
therefore infers that the word Domine P*" though not in the Hebrew.
 C2ECUM SANAVIT IDEM. 365
ditur, qui hsec facit, et ipse bonus Pater, benigne vitam donans lib. v.
his qui ex se non ^habeant vitam. 0ujja v'
2. Et propter hoc manifestissime Dominus ostendit se et xv' '•
Patrem quidem suis discipulis, ne scilicet qusererent alterum
g. 42i Deum, praeter eum qui plasmaverit hominem, et afflatum vitse
donaverit ei; neque in tantam insaniam procederent, uti super
Demiurgum alterum affingerent patrem. Et ideo reliquos quidem
omnes, quibuscunque propter transgressionem 2eorum eveniebant
languores, curabat sermone : quibus et dicebat : Ecce sanus factus j0h. v. u.
es, jam noli peccare, ne quid tibi deterius fiat ; manifestans quo-
niam propter inobedientise peccatum subsecuti sunt languores
hominibus. Ei autem qui csecus fuerat a nativitate, jam non per
sermonem, sed per operationem praestitit visum; non vane, neque
prout evenit hoc faciens, sed ut ostenderet manum Dei, eam quse
ab initio plasmavit hominem. Et propterea interrogantibus eum
discipuiis, qua ex causa csecus natus esset, utrumne sua an paren-
tum culpa ? ait : Nec hic peccavit, neque parentes ejus, sed ut mani- Joh. ix. a
festentur opera Dei in ipso. Opera autem Dei plasmatio est
hominis. Hanc enim 3per operationem fecit, quemadmodum Scrip-
tura ait : Et swmsit Dominus Umwm de terra, et plasmamt hominem. Gen. u. 7.
»1.312. Quapropter et Dominus exspuit in terram, et fecit lutum, et su-
perlinivit illud oculis ostendens antiquam plasmationem quemad-
modum facta est, et manum Dei manifestans his qui intelligere
possint, per quam e limo plasmatus est homo. Quod enim 3in
ventre plasmare praetermisit artifex Verbum, hoc in manifesto
adimplevit; uti manifestarentur opera Dei in ipso, nec jam alte-
ram requireremus manum, 4per quam plasmatus est homo, neque
alterum patrem: scientes quoniam quse plasmavit nos initio, et
plasmat in ventre manus Dei, hsec in novissimis temporibus perdi-
tos exquisivit nos, suam Mucrifaciens et super humeros assumens
ovem perditam, et cum gratulatione in cohortem restituens vitae.
3. Quoniam autem in ventre plasmat nos Verbum Dei, ait
Hieremiae : Priusquam plasmarem te in utero nom te, et prius- Jer. i. 5.
quam 6exires de vulva sanctificam te, et prophetam in gentibus
posui te. 6Sed et Paulus similiter ait: Quando autem complacuit 0*11. is«eq.

1 habeant, Cl., Ar., Voss., Merc.
11., but Grabe habebant.
J quidem inserted Ar.
* Ab. omits per, and for in nntre
plarmare, ib. invenit replasmare.
VOL. II.
4 per qxiam omitted in the Cleru.
6 lucrifaciens, cohortem. KepSri<ras,
6 Cl., Ar., Voss., Vet., but Grabe
progredererit. ted omitted in tbe Gh.
23
 366 OCULIS VISUM REDDIDIT
lib. v. ei, qui me segregavit ex utero matris mew, uti eva
grv. xv. eum in geniibus. Cum ergo in ventre a Verbo plasmemur, idip-
*v- 3- sum Verbum ei, qui a nativitate csecus fuerat, formavit visionem,
eum qui in abscondito plasmator noster est in manifesto osten-
dens, quoniam ipsum Verbum manifestum hominibus factum fu-
erat: et antiquam plasmationem Adae 'disserens, et quomodo
factus est, et per quam plasmatus est manum, ex parte totum
ostendens. Qui enim visionem formavit Dominus, hic est qui
universum hominem 2formavit, voluntati Patris deserviens. Et
quoniam in illa plasmatione, quse secundum 2Adam fuit, in trans-
itt. iu. s. gressione factus homo, indigebat lavacro regenerationis, postquam
joh. ix. 7. linivit lutum super oculos ejus, dixit ei : Vade in Siloam, et la-
vare ; simul et plasmationem, et eam quse est per lavacrum rege-
nerationem restituens ei. Et propter hoc lotus venit videns, ut
et suum cognosceret plasmatorem, et disceret homo eum qui do-
navit ei vitam.
4. Excidunt itaque et hi qui a Valentino sunt, dicentes, non
ex hac terra plasmatum esse hominem, sed 3a fluida materia et
effusa. Ex qua enim terra 4Dominus ei formavit oculos, ex hac
manifestum est quoniam et ab initio plasmatus est homo. Non
enim consequens erat, aliunde 5quidem oculos, aliunde autem reli-
quum corpus plasmatum esse : quemadmodum nec consequens est,
alterum 6quidem corpus, alterum vero plasmasse oculos. Sed
idem ipse qui ab initio plasmavit Adam, cum quo et loquebatur
Gen.i. 25. Pater : Faciamus liominem secundum imaginem et 1 similitudinem
nostram; in novissimis temporibus semetipsum manifestans homi-
nibus, ei qui ab Adam csecus erat, formavit visionem. Et propter
hoc Scriptura significans quod futurum erat, ait, abscondito Adam g. 424.
propter inobedientiam, Dominum venisse vespere ad eum, et evo-
Gen. m.9. casse eum, et dixisse8: Ubi es? Hoc est, quoniam in novissimis
temporibus idipsum venit Verbum Dei advocare hominem, recom-

1 disserens, perhaps ipptnvetiwv, as in Did. Or. and Tebtull. in the note.

Thdo. ; that word meaning to speah oul.
Hesych. also renders it by (ppafav.
2 Cl.j Ab., Voss., aX.plasmavit. Cl.,
Voss., Vet. Adam. Ab. secundum ho-
minem est.
3 a fluida materia et effusa. oix dvb
toi)tijs Si t^s fijpas 7^s, dX\' d7ri tijs
iop&rov ouvlas, djrd toC Kexvp,4vov nal
pevoTov t?)s vXris \a§bvra. I. p. 49, cf.
4 Dominus, Clebm., Ab., Voss. al.
Deus.
5 quidem omitted Clebm.
6 For quidem Cl. and Ab. bothhave
vero.
1 secundum is repeated in the Clebm.
as in LXX.
8 ei is here cancelled, not being found
in the Clekm. or Abund. MSS.
 QUI OCULOS FECIT. 367
memorans "eum opera sua, in quibus degens absconditus fuerat L'B-4V-
Domino. Quemadmodum 2enim tunc ad Adam vespere locutus m^^ "
est exqnirens illum Deus; 2sic in novissimis temporibus per ean- 4-
dem vocem visitavit exquirens genus ejus.

CAP. XVI.

Cum in terram corpora nostra revertantur, sequitur ea

inde substantiam habere : item Verbi adventu clarius
in nobis imago Dei apparuit.

1. Et quoniam ex hac quse secundum nos est terra, plasmatio

fuit Adse, Scriptura dicit dixisse Deum 3ei: In sudore vultus tuiaea.iii. 19.
manducabis panem tuum, quoadusque convertaris in terram, ex qua
sumtus es. Si igitur in aliquam alteram terram revertuntur post
mortem corpora nostra, consequens est ea inde et substantiam ha-
bere. Si vero in hanc ipsam, manifestum est, quoniam et ex hac
splasma eis factum est; quomodo et Dominus fecit manifestum,
ex 3hac eadem oculos ei formans. Et manu itaque vere 4liquido
ostensa Dei, per quam plasmatus est quidem Adam, plasmati au-
tem sumus et nos ; et cum sit unus et idem Pater, cujus vox ab
initio usque ad finem adest plasmati suo ; et substantia plasmatis
nostri per Evangelium fiostensa est manifeste: jam non oportet
quserere alium Patrem preeter hunc ; neque aliam substantiam
plasmationis nostrse, praeter preedictam et ostensam a Domino;
neque alteram manum Dei praeter hanc, quae ab initio usque 6ad
finem format nos, et coaptat in vitam, et adest plasmati suo, et
perficit illud secundum imaginem et similitudinem Dei. Tunc
autem hoc Verbum ostensum est, quando homo Verbum Dei fac-
tum est, semetipsum homini, et hominem sibimetipsi assimilans,
m.313. ut per eam quse est ad Filium similitudinem, pretiosus homo fiat

1 eum, Clkrm., Voss., ineo, Abund.
ivafufiv/iffKuv airrbv ra tpya.
1 enim t. a. A. omitted in the Ae.
sic in, MSS., Gr. inserts et.
3 Ab. et. Cl. plasma, Ab. plasmatio,
which aUo drops hac.
* liquido, aa<pm, vere being a mar-
ginal gloss that has caused some con-
fusion. The reading followed is that of
the Clerm., Voss., Grabk, Massuet,
Stikrkn, while theAB. has religua vere ;
Mkro. n. reliqua vel; Fku. reliquavere
aliquando.
0 Ar. ostendens.
0 Ar. in finem conformat nos, et
coaptat vitam.
23—2
 368 EST PATEK NOSTER

^B-V- 'Ej/ TOt? irpocrQev xpovois eXeyeTO /u.ev kcit etKova Qeov
MASS.V. yeyovevai tov avOpunrov, ovk eoeiKVvro oe' eri yap aoparos
xvi. 2. « f i , , , / < v /i » / ?i * ~
iji/ o Aoyo?, ov KaT eiKOva o avupanros eyeyovef ota tovto
y Damasc. Srj kcu Trjv 6/j.o'iuktiv pctSltos cnreftaXev. 'Ottotg Se crap]~
p. 480. eyeveTO 6 Aoyos tov Qeov, to, aficpoTepa eTreKvptocre' Kai yap
Kal Tr/v etKova eSei^ev aXr/Otos, avTOS tovto yevofievos oTrep
tjv r) eiKtov avTOV' koi Trjv 6f/.oltocriv 1 /3ej3al(os KaTecrTtjcre, crvv-
e^o/j.oiwcras tov avOptoTrov Tto aopaTU) iraTpi . . .
Patri. In prseteritis 2enim temporibus, dicebatur quidem secun-
dum imaginem Dei factum esse hominem, non autem ostendeba-
tur. Adhuc enim invisibile erat Verbum, cujus secundum imagi-
nem homo 3factus fuerat. Propter hoc autem et similitudinem
facile amisit. Quando autem caro Verbum Dei factum est, utra-
que confirmavit: et imaginem enim ostendit veram, ipse hoc
4fiens, quod erat imago ejus; et similitudinem firmans restituit,
consimilem faciens hominem invisibili Patri per visibile Verbum.
2. Et non solum autem per ea quse prsedicta sunt, et Patrem
et semetipsum manifestavit Dominus, sed etiam per ipsam passio-
nem. Dissolvens enim eam quse ab initio in ligno facta fuerat
pwi. h. a hominis inobedientiam, obediens factus est usque ad mortem, mortem
autem crucis, 5eam quse in ligno facta fuerat inobedientiam, per eam
quse in ligno fuerat obedientiam sanans. Non autem per 6eandem
venisset exsolvere eam, quse fuerat erga plasmatorem nostrum in- a. 425.
obedientiam, si alterum annuntiabat Patrem. Quoniam autem per
hsec, per quse non vobedivimus Deo, et non credidimus ejus verbo,
per hsec eadem obedientiam introduxit, et eam quse esset erga
iLwfmasc' ^v tiL*v y^P TV TfjO^Tft) 'A.Sa.fj. irpocreKO^anev, /ir) iroitjcravTes
avTOv Trjv evToiXr/v ev Se Tto Sevrepu) ,A.Sa/J. airo/caT»/AAa-
Verbum ejus assensionem, per quse manifeste ipsum ostendit
Deum : quem in primo quidem Adam offendimus, non facientes
1 Int. ^ejSaifij/. Bernaed : Contra inobedientiam Adae
2 enim, omitted in the Arund., datur tibi obedientia Christi. Ad lig-
seems natural, and yap perhaps has num vetitum vetus Adam tetendit ma-
been cancelled purposely in tbe Greek nus noxias : in ligno salutifero innoxias
fragment. manus Christus extendit. Serm. in 1
3 factus, Clerm., Voss., but omitted Epiph.
Arund. 6 xari. rty> airty, sc. eln6va.
4 fiens, altered in the Cleem. to fa- 7 Clerm., "Vosb. audivimw Deum:
ciens. the Arund. scribe apparently corrects
5 Grabe quotes the words of S. himself, for 0 is written upon a.
 DEMIURGUS. 369

air apxqi. . . .
ejus praeceptum ; in secundo autem Adam reconciliati sumus, obe-
dientes usque ad mortem facti. Neque enim alteri cuidam eramus
debitores, sed illi, cujus 'et prseceptum transgressi fueramus ab
initio.

Kecp.
Deus et Dominus Pater et Creator universorum unicus
et solus est, qui nos in Christo dilexit, prcecepta dedit,
et remisit nobis peccata: cujus Filium et Verbum
sese Christus probavit, cum peccata condonaret.

OAP. XVII.
1 . Est autem hic Demiurgus, qui secundum dilectionem quidem,
Pater est; secundum autem virtutem, Dominus; secundum autem
sapientiam, factor et plasmator noster: cujus et praeceptum trans-
gredientes, inimici facti sumus ejus. Et propter hoc in novissimis
temporibus, in amicitiam restituit nos Dominus per suam incarna-
tionem, mediator Dei et hominum factus ; propitians quidem pro 1 Tim. h. s.
nobis Patrem, in quem peccaveramus, et nostram inobedientiam
per suam obedientiam consolatus ; nobis autem donans eam qu?e
est ad factorem nostrum conversationem et subjectionem. Qua-
propter 2et in oratione dicere nos docuit: Et remitte nobis debita Mattvi. 12.
nostra ; utique quoniam hic est Pater noster, cujus eramus debi-
tores, transgressi ejus prseceptum. 3Quis est autem hic? Utrumne
incognitus aliquis, et nulli 4unquam prseceptum dans Pater? An
vero qui a Scripturis prsedicatur Deus, cui et debitores eramus,
transgressi ejus praeceptum? Datum est autem praeceptum homini
per Verbum: Audivit etiim Adam, ait, vocem Domini Dei. Bene oen. m. set
1 Geabk omita el, ib. a principio. have qui. The Clerm. omits utrumne
a Ar. omits et. incognitus.
3 The order of the MSS., which also * unquam, Cl.,Voss., nunqnam, Ar.
 370 CHBISTUS PECCATA EEMITTENDO
lib. v. igitur Verbum ejus ad hominem dicit : Remittuntur tibi peccata ;
°mass v"' ^em 'He5 m quem peccaveramus 1 in initio, remissionem peccato-
xvii- '• rum in fine donans. Aut 2si alterius quidem transgressi sumus
xJjjfVj»' * pneceptum, alius 2autem erat qui dixit, Remittuntur tibi peccata
tua, neque bonus, neque verax, neque justus est hujusmodi. Quo-
modo enim bonus, qui non ex suis donat ? Aut quomodo justus,
qui aliena rapit ? Quomodo autem vere remissa sunt peccata, nisi
Luc. i. 78. ille ipse in quem peccavimus donavit remissionem, per viscera mi-
sericordice Dei 3nostri, in quibus visitavit nos per Filium suum ?
Matt. u. 8. ^ 2. Quapropter et curato paralytico : Videntes, inquit, populi
clarificaverunt Deum, qui dedit potestatem talem hominibus. Quem
igitur Deum clarificaverunt circumstantes populi ? Numquidnam
ab hsereticis inventum, incognitum Patrem? Et quomodo eum
qui 4in totum non cognoscebatur ab eis glorificabant ? Manifes-
tum est ergo, quoniam eum, qui a lege et prophetis prsedicatus m. sh.
est Deus, glorificabant Israelitse, qui et est Pater Domini nostri :
et propter hoc docebat homines 5in sensu per ea signa quse facie-
bat, dare gloriam Deo. Si autem ab altero quidem Patre ipse
venisset, alterum autem Patrem glorificabant homines videntes g. 426.
ejus virtutes, ingratos eos in eum Patrem qui miserat curationem
efficiebat. 6Sed quoniam ab eo, qui est Deus, unigenitus Filius
venerat ad salutem hominum, et incredulos per eas quas faciebat
virtutes provocabat dare gloriam Patri: et non recipientibus ad-
ventum Filii ejus, et propter hoc non credentibus quse ab eo
Matt. ix. 6. 'fiebat remissioni, Pharisseis dicebat : Ut sciatis quoniam potesta-
tem habet Filius Hominis remittere peccata ; et hoc cum dixisset,
jussit paralyticum hominem tollere grabbatum super quem jacebat,
et ire in domum suam : 8per hoc quod efficit, confundens incredu-
Ios, et significans quoniam ipse est vox Dei, per quam accepit
homo praecepta, quje supergressus est, et factus est peccator : ex
peccatis enim paralysis subsecuta est.

1 Clekm., Voss., but Ar. is more iniiio tamen.

probably right with initium, apxh".
3 si, autem : the first is omitted in
the Clbrm. and Ar., and for the second
earlier edd. had aut, Ar. dicit.
8 nostri omitted in the Ar. ib. Dei i
4 in totum, the reading required by
the context ; it is found in the Ar., and,
as Mass. says, in reliquis, excepting
Cl. initio tunc, Voss. initio tn, and Vet.
5 et omitted in the Ar., in sensu,
aUrdJiaei, by the evidence of their senses.
6 The readings of the Clerm., Vet.,
Voss., Gr., Mass., St. airb toO oWos
(f. 1. dVrws) 9eo5. The Ar. has, Sed quo-
niam ab eo, a quo Deus unigenitus venerat.
7 fiebat remissioni. Ar. fiat remis-
sionem.
6 Ar., Merc. ii. propter.
 JEGROS CURAVIT. 371

3. Peccata igitur remittens, hominem quidem curavit, semet- Ll^J-

ipsum autem manifeste ostendit quis esset. Si enim nemo potest GjjassxvL
remittere peccata, nisi solus Deus ; remittebat autem haec Domi- a
nus, et curabat homines; 'manifeste quoniam ipse erat Verbum
Dei Filius hominis factus, a Patre potestatem 2remissionis pecca-
torum accipiens, quoniam homo, et quoniam Deus, ut quomodo
homo compassus est nobis, tanquam Deus misereatur nostri et
remittat nobis debita nostra, quse factori nostro debemus Deo.
Et propter hoc David praedixit: Beati quorum remissce sunt ini- ps.mxh. i,t.
quitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus homo, cui non 3im-
putavit Dominus peccatum ; eam quse per adventum ejus est, re-
missionem prsemonstrans, per quam delevit chirographum debiti coL u. 14.
nostri, et affixit illud cruci: uti quemadmodum per lignum facti
sumus debitores Deo, per lignum accipiamus nostri debiti remis-
sionem.
4. Hoc et per alios quidem multos, jam autem et per Heli- 6-
seum prophetam significanter ostensum est. Cum enim 4hi qui
cum illo erant 4prophetse conciderent ligna ad fabricationem taber-
naculi, et ferrum excussum de securi cecidisset in Jordanem, et
non inveniretur ab ipsis, veniens Heliseus ad ipsum locum, cum
didicisset quid esset factum, lignum in aquam misit : hoc autem
cum fecisset, supernatavit ferrum securis, et de superficie aquse

At epyov eSei^ev 6 7rpo<pqT>is, oti tov (TTepeov \6yov tov |k c»,eb™^>

Qeov, ov . . . a/ne\ws cnrofiakovTes ovy^ rjvplo-KOfjiev, airo\riyp-6- fjf3- CoUin-
/xeOa 7ra\iv Sta T>js tov £v\ov oiKovo/mlas. "Oti Se a^tvrj eotKev
6 \6yos tov Qeov, 'Iwdvvtjs 6 Ba7TT/(7T^y (ptjcri irept avrov'

sumserunt illud qui ante amiserant: per operationem ostendente

propheta, quod firmum verbum Dei, quod per lignum negligenter
amiseramus, nec inveniebamus, recepturi essemus iterum per ligni
dispositionem. Quoniam autem securi 6similis est verbum Dei,
Johannes Baptista ait de eo : Jam autem securis ad radicem Matt m. 10.

1 manifeste, Ab., Mebc. ii. mani- 2 remwsumis peccatorum missing in

fcstum, Voss., to which Clbrm. adds
est. But with quoniam following, the
Greek compound StjXcwAti is indicated,
and any accidental mark over the e
final would give rise to the other read-
ings.
the Ab.
3 Ab. imputat.
4 hi omitted in Ab. ib. propketa.
5 similis. The usual false concord
misled the Ab. transcriber, who wrote
secwris similis est Verbo.
 372 IN CRUCE SALUTIFEBA
Lxvm I' "HiJi; oe >$ d£tVij irpos Trjv plXav twv SivSpwv KetTat. 'lepefilag
GR. V xvii.
mass. M o/uotwg
v. 06 * ' (prjertv
j. ' o< \Aoyog' V f co9
JVU|0£Oi/ ' 7reAeKvy
'\ '
kotttwv '
nreTpav.
Tovtov ovv KeKpv/xfMevov acj) rj/mwv, r) tou ^uXov eepavipwerev
wg irpoicpafiev oiKovofnla. 'E7ret <ydjO Std ^uXov aTreftaXofiev
avTOV, Std ^vXov 7ra\ji' (pavepbv Totg irdertv eyivero, eirt-
SeiKVvwv to v^og, Kal firjKog, Kai irXaTog, Kai ftdOog ev eavTw,
Kal wg e(prj Tig ^twv TrpofiefiriKOTWV, Std Trjg delag eKTaerewg
twv yetpwv Tovg Suo Xaoug etg eva Qebv ervvdywv. Auo fxev
ydp at yeipeg, oti Kat Suo Xaot Sieenrapftivot etg to iripaTa
Ttjg yrjg- fda Se fiicrrj KetpaXrj, oti eig 6 Qebg, 6 eirt irdvTwv,
Kai Std irdvTwv, Kal ev irdertv r)fuv.

jer. xxiu. 29. arborum posita est. Et Hieremias autem similiter ait: Verbmn
Domini, quemadmodum bipennis cwdens petram. Hoc ergo Ver-
bum absconditum a nobis manifestavit, 2quemadmodum praedixi-
mus, ligni dispositio. Quoniam enim per lignum amisimus illud,
per lignum iterum manifestum omnibus factum est, ostendens alti-
tudinem, et longitudinem, et latitudinem3 in se : et (quemadmo- g. 427.
dum dixit quidam de senioribus) per extensionem manuum, duos
populos ad unum Deum congregans. Duse quidem manus, quia
et duo populi dispersi in fines terree : unum autem medium caput,
quoniam et unus Deus super omnes, et per omnes, et in omnibus
t^/i. *> nobis.

CAP. XVIII.
Creaturas universas, quibus Deus Pater et ejus Verbum
utuntur, sua propria virtute et sapientia condide-
runt; non ex labe, aut ignorantia: alias nunquam
carnem assumsisset Dei Filius, qui omnem a Patre
potestatem accepit.
1. Et talem vel tantam dispositionem non per alienas, sed per m. 315.
suas efficiebat conditiones : neque per ea quae ex ignorantia et
1 rwv irpopepiiKtrnw, Polycabp, Pa- lignum, as in the earlier edd. The Ab.
PIA8, JUSTIN, Pothinus, &c. might has it, indicating the original position of
be mentioned, if it were worth while ligni.
to hazard a conjecture upon the point. 3 Add from the Greek, et profun-
s Grabe is wrong in saying that all ditatem. Mass. transposes vf. koX n9jK.
the MSS. ignore the insertion here of as also jrAdY. /cai /Jc£0.
 VERBUM DEI SUSPENDEBATUR. 373
labe facta sunt, sed per ea quse ex sapientia et virtute Patris ejus lib. y.
substantiam habuerunt. Neque enim iniquus, ut aliena concupis- ^SaY^v.11"
cat ; neque indigens, ut non per sua propria suis propriis efficiat *Y1"- '•
vitam, sua utens conditione ad hominis salutem. Neque enim
portasset illum conditio, 'si ignorantiae et labis erat emissio.
Quoniam enim ipsum Verbum Dei incarnatum suspensum est
super lignum, per multa ostendimus*: et ipsi autem hseretici cru- •syriace.
cifixum confitentur. Quomodo 2igitur ignorantise et labis emissio
eum qui continet universorum agnitionem, et sit verus et per-
fectus, portare potuit! Aut quomodo 2ea quse absconsa est a
Patre et multum separata conditio, portavit ejus Verbum? Si
autem et ab angelis hsec facta est, sive ignorantibus eum qui
super omnia est Deus, sive scientibus, cum dixerit Dominus,
Quoniam ego in Patre, et Pater in me 2est, quomodo Patrem et joh. xiv. 11.
Filium simul fabricatio angelorum portare sustinuit! Quomodo
autem ea quae extra pleroma est conditio cepit eum, qui continet
universum pleroma ! Cum igitur hsec omnia impossibilia sint, et
probationem non habeant, illud solum verum est Ecclesise prseco-
nium, quoniam propria conditio, quse ex virtute et arte et sapientia
Dei substitit, portavit eum; quse quidem secundum invisibilitatem
a Patre portatur, secundum 3vjsibile autem e contrario portat ejus
Verbum: et hoc est 4verum./ Pater enim conditionem simul et
Verbum suum portans, et Verbum portatum a Patre prsestat
5Spiritum omnibus, quemadmodum vult Pater : quibusdam quidem
secundum conditionem, 6quod est conditionis, quod est factum :

1 Mass., citing as the Clerm , Vet., with Verbum immediatelypreceding, aud

Voss. reading, si quod ignorantice et la-
bis erat, emisit. But the Clerm. and
Ar. omit quod, and the latter MS. agrees
with Mero. n. and the rest, in reading
erat, not esset as in Grabe, as also emis-
sio. The Greek original therefore would
seem to have been : oiSi yap ipdorao-ev
Su> a&rbv ii Krtais, el iyvotat xal iiaTepir
fmTos rjr Kapvbs.
a Ar., Voss. ergo ; the former omits
ea, and lower down est.
3 rb Soarov. visibile, Ar. (Mero. n.,
Mass.), but Vet., Voss., Cl. visibili-
talem.
4 Clehm., Voss., Merc. n. Verbum,
but to the destruction of the sense. Ar.
et hoc cst verum, the agreemeut being
indicating in the Greek, ko.1 ovrbs i<rru>
AXndivbs, i.e. the Word thus made flesh
was the very Word of God. Cf. above
(2) verua et perfectus; and Hoc erat in
principio, below.
6 The Holy Spirit therefore, "pro-
ceedeth frorn the Father and the Son."
Only the Spirit is said to stand in the
same ratio to the Son, that the Son
bears to the Father, 162, 3. Therefore
the procession of the Spirit from the
Sou could never have been denied in tho
theology of S. Iren^us.
6 quod est conditionis. These words,
printed by Grabe from the Ar. MS.,
and discharged by Massuet on the au-
thority of the Clerm., Vet., andVoss.,
 374 VERBUM DEI
lib. v. quibusdam autem secundum adoptionem, quod est ex Deo, quod
ob. v/xjjii. est generatio. Et sic unus Deus Pater ostenditur, qui est super
XTiii- omnia, et per omnia, et in omnibus. Super omnia quidem Pater,
et ipse est caput Christi : per omnia autem Verbum, et ipse est
joh. vii. 39. caput Ecclesise : in omnibus autem nobis Spiritus, et ipse est aqua
viva, quam prsestat Dominus in se recte credentibus, et diligenti-
Ephea. iv. 6. bus se, et scientibus, quia unus Pater, qui est super omnia, et per g. 428.
omnia, et in omnibus 1 nobis.
2. Testimonium perhibet his et Johannes Domini discipulus,
Joh. i. 1 seq. in Evangelio dicens sic ; In principio erat Verbum, et Verbum
erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio
apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est
joh. i. 10 nihil. Deinde de ipso 2 Verbo dixit : In koc mundo erat, et mun-
seq. .
dus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit. In sua pro-
pria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot 2autem receperunt
eum, dedit illis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine
ejus. Et iterum significans ejus secundum hominem dispensatio-
joh. l u. nem, dixit : Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis. Et
iterum intulit : Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a
Patre, plenum gratia et veritate. Manifeste ostendens audire vo-
lentibus, id est, aures habentibus, quoniam unus Deus Pater super
omnes, et unum Verbum Dei quod per omnes, per quem omnia
facta sunt : et quoniam hic mundus proprius ipsius, et per ipsum
factus est voluntate Patris, et non per angelos ; neque per aposta-
siam et defectionem et ignorantiam; neque per virtutem aliquam
Prunici, quam et Matrem appellant quidam ; neque per alium
quendam mundi factorem ignorantem Patrem. Mundi enim factor
vere Verbum Dei est : hic autem est Dominus noster, 3qui in no-
vissimis temporibus homo factus est, in hoc mundo exsistens, et
secundum invisibilitatem continet quse facta sunt omnia, et in uni-
versa conditione infixus, quoniam Verbum Dei gubernans et dis-
ponens omnia; et propter hoc in sua 4invisibiliter venit, et caro

are restored for tlie reason that weighed
with Gbabe, because they have their
true parallel in the sequel ; though quod
est ex Dco would geem most naturally to
close the series; e.g. rois fiev Kara ttjv
tcrlaiv, t6 ttjs Krlaeojs, t6 yevdfjLevov ' tois
Se ko.8' viodeffiav, r6 ttjs yevvrjcrews, t6 eV
BeoO. The Holy Spirit is the author of
every good gift, whether natural or spi-
ritual ; and a Platonic contrast is drawn
between the real, t6 ov, and the contin-
gent, t6 yevdfievov. See Prelim. Rem.
XXIV. n. 1, and I. 292, n. 1.
1 Syr. ^XaiSO Greek, Vfiiv.
2 Clerm. Verbum, and omits autem.
3 Clekm. omits qui.
1 1. visibiliter. Cf. 373, 3. Ar. ponit.
 A CREATURA BAJULATUR. 375
factum est, et pependit super lignum, uti universa in semetipsum lib. v.
1 recapituletur. Et mi proprii illum non receperunt homines, (mass.'v!'
quemadmodum 2Moyses hoc ipsum manifestavit in populo: aEt . x"" 2-
erit vita tua pendem ante oculos tuos, et non credes vitce tuw. Qui ^ut xxviii-
igitur non 4receperunt illum, non acceperunt vitam. Quotquot au-
tem receperunt illum, dedit illis potestatem filios Deifieri. Ipse est
enim qui universorum potestatem habet a Patre, quoniam Verbum
Dei, ethomo verus, invisibilibus quidem 5participans rationabiliter,
et 'sensuabiliter legem statuens, universa quaeque in suo perseve-
rare ordine ; super visibilia autem et humana regnans manifeste, et
omnibus dignum superducens justum judicium : quemadmodum et
David manifeste significans, ait : Deus noster manifeste veniet, et Ps- xlix- 3- *■
non tacebit. Deinde et quod ab eo superinducitur judicium, mani-
festavit, dicens : Ignis in conspectu ejus ardebit, et in circuitu ejus
tempestas valida. Advocabit ccelum 6de sursum, et terram discer-
nere populum suum.

OAP. XIX.
Cum Eva inobediente et prcevaricatrice comparatur
B. Virgo Maria, illius advocata: referunturque varice
et dissidentes hcereses.
1. Manifeste itaque in sua propria venientem Dominum, et
sua propria eum 6bajulante conditione, quae bajulatur ab ipso, et
recapitulationem ejus quse in ligno fuit inobedientise, per eam quse
in ligno est obedientiam, facientem, et 'seductione illa soluta, qua
1 Clbrm., Ar., but Merc. ii. reca- parallelism of the context indicates per
pitulentur, al. recapitularetur. eam bajulantem conditionem.
3 Moyscs hoc ipsum. For these words 7 As in the Ar. The Cl. has se-
Ar. reads from a preceding line, uti duetionem illam sdutam, qua soluta, and
universa ; and it may be observed that omits viro. Grabe compares Justin
where a transcriber makes a false cast, MaRT. Kai 5ia rijs irapdhov dvOpuiros
he sometiiues wilfully allows it to dis- yeyovtvaL, tva ca! 5i' ys odou ij clto toO
place the true text See p. 376, 1. 6<pews TrapaKofy ttjv dpxhv £\a/3e, 5ia raij-
3 See p. 174, n. 3. tvs tt}s bdoO Kal KaT&Kvaiv \dj3w' wap-
4 Cl. rejecerunt. Oe"vos ydp oOcra E5a Kal atpdopos rbv
8 participans, sensuabiliter, Cl., Ar., \6yov, rbv dirb tov Scpeojs ovWa^oOcra,
Mass., but Grabe, without naming his TrapaKoty Kal Odvarov HtckC tIotlv 8e Kal
authority, principans and sensibiliter. Xapdv \af3o0cra Mapia r) irapOtvos, evay-
6 Ar., but Cl. sursum. Cl., Arund., ye\L^ouchfov avrrj Taf3pLri\ dyye"\ov . . .
Othob., Merc. 11. bajulante. Grabe direKpLvaTO' yhoLrb uol Kara t6 pr)ud
reads from the Voss. bajulantem; and aov. Dial. p. 327.
 376 MARIA EV2E PATRONA.
LiB. v. seducta est male illa, quae jam viro destinata erat virgo Eva, per
mass' v*' ver^atem evangelisata est bene ab angelo jam sub viro Virgo
*'*• '• Maria. Quemadmodum enim illa per angelicum sermonem se-
ducta est, ut effugeret Deum prcevaricata verbum ejus, ita et hsec
per angelicum sermonem evangelisata est, ut portaret Deum obe-
diens ejus verbo. 'Et si ea inobediret Deo, sed et hsec suasa est
obedire Deo, uti virginis Evse virgo Maria fieret 2advocata. Et
quemadmodum adstrictum est morti genus humanum per virginem,
salvatur per virginem: sequa lance 3disposita virginalis inobedien-
tia per virginalem obedientiam; adhuc 4enim protoplasti peccatum
per correptionem primogeniti emendationem accipiens, et serpentis
prudentia devicta in columbse simplicitate, vinculis autem illis
resolutis, per qufe alligati eramus morti.
2. Indocti omnes hseretici, et ignorantes dispositiones Dei, et
inscii ejus qufe est secundum hominem 5 dispensationis, quippe
caecutientes circa veritatem, ipsi suse contradicunt saluti. Alii
quidem alterum introducentes, prseter Demiurgum, Patrem. Alii
autem ab angelis quibusdam dicentes factum esse mundum, et

1 Et si ea inobedierat Deo, sed, is
Massuet's text, and it is preferable to
G-kabe's, as having the general support
of the Clerm., Vet., and Voss. MSS.,
which however read eu obaudiret, re-
solved above into ea non. (Mass. and
Stieren snppose eum to represent ea
in...) Also ct is added before hcec, as
in the Ar. This latter MS. is followed
by Gbabe, and for the above words in
the Benedictine ed. he prints et sicut illa
seducta est ut effugeret Deum, sic, &c.
But this .reading is evidently owing to
some scribe's error in copying seducta
e. u. e. Deum, from the preceding pe-
riod, and want of honesty, in not giving
time and space for correction, when he
discovered his mistake. Seep. 372, n. 1.
The words thus inserted make a toler-
able sense, and some succeeding hand
then rounded off the points of junction
by writing sicut . . . sic. The passage
therefore may represent Kal etrrep ^Trei-
6i]<7ev iKeivr) ti$ 9e$, aWd y' airij
7T€iK€ {nraKOV<rai t<$ Qecp, iva ttjs irapdfrov
E5as ti rapSevos Mapia irpoaTaTein. It
may be added that the Clerm. for suasa
has a sua.
2 advocata, patroness, involving the.
verb TrpoaTaTexrQ. Cf. Plct. in Mario.
wdrpwvas KaKovai tovs irpocrTdras orPw-
ixaloi. Fedardent's observations re-
specting the intercession of the Blessed
Virgin are entirely out of place. The
benefits arising to the human race by
means of the Virgin Mary are coexten-
sive with our loss through the disobe-
dience of Eve. This is the truth con-
veyed by the author. Cf. end of III.
xxxii. i, and Tertull. Crediderat Eva
serpenti, credidit Maria Gabrieli; quod
illa credendo deliquit, hcec credendo de-
levit. De Carn. Chr. 17.
3 disposita, i.e.virginalisinob. being
the Greek idiom of the nom. ais. See
Matth. 6r. Gr. % 562, fojj Tpvrdvri Siari-
Bep.ivn r) irapOeviKTj irapaKor] rrapd rrjv
rrapdevwTiv dKot)v. The same construction
is then carried on.
4 f. 1. etiam.
5 dispensationis, olKovop.tas, Arund.
But Cl., Voss., Mero. n. dispositionis.
 PRIORUM RECAPITULATIO. 377

substantiam ejus. Alii quidem ^porro et longe separatam ab eo, lib. v.

c 4». qui est secundum ipsos Patre, a semetipsa 2floruisse, et esse ex se
natam. sAlii autem in his quae continentur a Patre, de Labe et ^*2-
ignorantia substantiam habuisse. Alii autem 4manifestum adven-
tum Domini contemnunt, incarnationem ejus non recipientes.
Alii autem rursus ignorantes Virginis dispensationem, ex Joseph
dicunt eum generatum. Et quidam quidem neque animam 5 suam,
neque corpus recipere posse dicunt seternam vitam, sed tantum
hominem interiorem. Esse autem hunc eum qui in eis sit sensus
volunt, quem et solum ascendere ad perfectum decernunt. Alii
autem anima salvata, non participari corpus ipsorum eam quse est
a Deo salutem, quemadmodum in primo diximus libro. In quo et
argumenta eorum omnium enarravimus, et invalidum ipsorum, et
inconstabile in secundo ostendimus.

CAP. XX.

Audiendi sunt Pastores, quibus Apostoli commiserunt

Ecclesias, unam et eandem salutis doctrinam haben-
tes: fugiendi autem fueretici, et in fidei mysteriis
sobrie sapiendum.

M.S17. 1. Omnes enim ii valde posteriores sunt quam 6Episcopi, quibus

Apostoli tradiderunt Ecclesias: et hoc in tertio libro cum omni

1 porro et. The subject is still the Xupovfiivois, i£ voTep^aros Kal iyvolas
origination of matter, which is continued ri/v oifflav iaxyKivai.
in the next sentence. Porro evidently 4 f. 1. manifeste. Ar. contemnunt
makes no sense. Editors therefore have adventum Domini, et incarn.
treated it as the Greek nbfipw, an hypo- 5 suam, Cl., but omitted by Ab.,
thesis not more fortunate than Heu- Vet., Voss.
Mann'b (pya pwpd. I. 373, 5, and cf. 8 To connect the first Bishop of each
I. 383, 3. I propose rather, p Oron, Church with the Apostles, was in fact to
i. e. per Horum, such names being fre- identify thethen present Churchwith the
quently written in the MSS., partly in twelve ; the Succession, the Ministry of
Greek character. Seep. 379, n. 1, q.d. theWord and Sacraments, and the Creeds,
dXXoi Si 6V "Opov puKpav atpiapwiiivnv having continueddown without interrup-
dxd tov kot* avrovs Tlarpbs, &<p' iavTTjs tion. Cotelerius rightly observes, that
fSefi\aan)KvXav, (tai i£ iavrfjS yey(vr)fii- priority is claimed, as referring to the
vt\v. See I. pp. 294—296. date of the establishnient of the several
* f. 1. effloruitte. Arund. fume and Churches, and the appointment of their
natum. first bishops, not to the removal of that
5 4XXoi ii, iv tois iirb tov LTaTpoi biBhop by death. Thus S. Polycarp of
 378 REGULA FIDEI
LIB. V. xx. diligentia manifestavimus. Necessitatem ergo habent praedicti
1.
GB. V. XX. hseretici, quoniam ^sint cseci ad veritatem, alteram et alteram am-
MASS. V.
xx. I. bulare exorbitantes viam : et propter hoc inconsonanter et incon-
sequenter dispersa sunt vestigia doctrinae ipsorum. Eoruin autem
qui ab Ecclesia sunt semita, circumiens mundum universum,
quippe firmam habens 2ab Apostolis traditionem, et videre nobis
donans omnium unam et eandem esse fidem, omnibus unum et
eundem Deum Patrem 3prsecipientibus, et eandem dispositionem
incarnationis Filii Dei credentibus, et eandem donationem Spiritus
scientibus, et eadem 4meditantibus prsecepta, et eandem figuram
5ejus quaa est erga Ecclesiam 6ordinationis custodientibus, et
eundem exspectantibus adventum Domini, et eandem salutem totius
hominis, id est animae et corporis, sustinentibus.
2. 7Et Ecclesise quidem praedicatio vera et firma, apud quam
una et eadem salutis via in universo mundo ostenditur. Huic
Prov. i. 20, enim creditum est lumen Dei, et propter hoc sapientia Dei, per
21.
quam salvat 8omnes homines, in escitu canitur, in

Smyrna was a contemporary of Basilides, Art. I. p. 9 1,) and in the Resurrection of

Valentinus, Marcion, &e.
1 Clerm., Vo. sint, Ar. si, Mass.
sunt.
a ab Apostolis. Clbem. omits ab,
and had originally Apostolis, but cor-
rected by a later hand to Apostolorum.
Vbt., Voss. Apostoli. Ar., as printed.
Grabe rightly defines this Traditio to be
Fidei Symbolum.
3 prascipientibus, Cl., Vet., Voss.
recipientibus, Ar.
4 meditantibus, p.ep.e\eTnK0Twv. See
i. 86, i.
5 ejus, erga, omitted in the Ab.
6 ordinationis. Grabb sees in this
word an allusion to the ordained ministry
of the Church. But it refers more pro-
bably to its general constitution, stand-
ing as it does in the place occupied by
the article, on the Church, among the
other symbolical statements of the East-
ern Creed. Thus we have in due order
the expression of Eaith in one God the
Father ; in the Economy of the Incar-
nate Son ; in the Spirit, Holy and mak-
ing holy ; in the Holy Catholic Church ;
in the second Advent of Christ ; (see this
the Body. The Greek I imagine to have
been, Kal t6 avrb axnixa rrjs irepl ttjv
iKK\-rjalav Kara<n dtrews TTjpovvrwv. He
quotes the author's expression in IV.
lxiii. characterem corporis Christi, as
referring in a similar way to ordination,
but it is used in a wider sense, of the
entire regimen, discipline, and doctrine
of the Church Catholic, as involved in
the Apostolical Succession.
7 Compare the similar sequel to the
Regula Fidei, I. 92. Both Ar. and Voss.
omit et.
8 Ar. omits omnes, and Voss. homi-
nes. The two terms are almost convert-
ible in the MSS. Consonat haic Irenozi
citatio nostresLXX. Interpretum editioni,
nisi quod quoedam exemplaria, post ista
verba, 'Ett' &Kpwv Se reixiwv Knpiaaerat,
additum habeant sequens comma : M Si
7riJXai5 SvvaaT&v irapeSpeiei, quod idcirco
merito a Complut. editione abest. Catferwm
vfiveiTai tanquam medium, active canit,
nec non Kijpiao erai, prsedicat, ab Inter-
prete reddi debebat, uti patet ex ultimis
verbis: iirl Si v6\ais v6\ews Sappovaa
\iyei.
 CONTRA HiERETICOS TUTAMEN. 379
fiducialiter agit, in summis muris prcedicatur, in portis autem civi- lib. v. xx
tatis constanter loquitur. Ubique enim Ecclesia praedicat veri- ^ss.y1.
tatem: et hsec est 1 «n-d/iux°s lucerna, Christi bajulans lumen. L
v /Qui ergo relinquunt prseconium Ecclesise imperitiam sanctorum ^°edt A^,
presbyterorum arguunt, non contemplantes quanto pluris sit1,20-
2idiota religiosus 3a blasphemo et impudente 4sophista. Tales
g. «1. sunt autem omnes hseretici, et qui se plus aliquid prseter veritatem
invenire putant, sequentes ea quse prsedicta sunt, varie et multi-
formiter et imbecille facientes iter, de 5iisdem non semper easdem
sententias habentes, velut cseci a csecis circumducuntur, juste
cadent in sublatentem ignorantise foveam, semper quserentes et 2 t™. 7.
nunquam verum invenientes. Fugere igitur oportet sententias
ipsorum, 6et intentius observare necubi vexemur ab ipsis : confu-
gere autem ad Ecclesiam, et 7in ejus sinu educari, et dominicis
Scripturis enutriri. Plantata est enim Ecclesia Paradisus in hoc
mundo. Ah omni ergo ligno Paradisi escas manducabitis, ait Spi- g«i. u. 16.
ritus Dei, id est, ab omni Scriptura dominica manducate : super
8elato autem sensu ne manducaveritis, neque tetigeritis universam

1 As an example in illustration of $C>Hev iir' airdv. The text followed is

P- 377, n. 1, it may be noted that the
Clkrm. writes the word eptamuxos, and
the Akdnd. eptomyxos. But in both
ca8es the Greek % has been mistaken for
the Roman x, although editors have
failed to notice this ; thus Feuardent
quotes from Martial, Lucerna poly-
myxos, XIV. 41.
Illustrem cum tota meis convivia flammis,
Totque geram myxas, una lucerna vocor :
and Grabe adds, miror autem quod non
adverterit . . . Ugendum esse, €irT<f/iu£o5.
For this reason the Greek word has
been restored.
* idiota. The privatc Christian in
contradistinction to the Sophist of the
schools. ' See I. 345.
3 pluris a. The Hebrew compa-
rative, naturalised in patristical Greek
through the LXX.
* tophista. Cf. I. II. 147, andjrrani-
matici, 11. 146, 3.
5 iisdem. Ar. iis quidem.
' iKpi^brepov rripeiv p.-/)iroTe K0(C07ra-
that of Massuet on the faith of the Cl.
and Voss. MSS., into which the other
varuB lectiones are easily resolved. So
for necubi vexcmur, Merc. ii. read ne
coniurgemur, containing similar elements
in the same position ; in some MSS. g
is not very unlike x. Othob. ne comur-
gemur, of which the same may be said,
and Ar. ne coniugemur ; while the Cod.
Vet. has uti ne vexemur, merely altering
the strange term necubi. Heumann as
quoted by Stieren is not very happy ;
he proposes to read ne conjungamur od (!)
ipsos, and imagines the Greek to have
been ba (/. excid. ju-fj) wpoo-KoWii/ieda
irpbs airoik, because S. Mark x. 7 says
Trpo<SKoXKi)8i)<xeTO.t vpbsTT\v yvvaiKaaiTov.
Stieren adds, which few others per-
haps will allow, quisque videbit, hanc con-
jecturam apto et aperlo sensu commendari.
7 Ar. omits in, and possibly the
Greek had Ka! T<p KoXmp airrrjs Tpa<p7jvat,
the terrn /coXttos being especially refer-
rible to the maternal nutriment.
8 Ar. relalo.
 380 ECCLESL3E INSTAR PARADISUS.
lib.^v. hsereticam dissensionem. Ipsi enim ^confitentur semetipsos agni-
mass V tionem habere boni et mali : et super Deum qui fecit eos, jaculan-
**• 2" tur sensus suos impios. Supra igitur sentiunt quam est mensura
Rom. xii. 3. sensationis. Quapropter et Apostolus ait : Non plus sapere, quam
oportet sapere, sed sapere 2 ad prudentiam ; ut non illorum mandu-
cantes agnitionem, 3eam quse plus quam oportet sapit, projiciatnur
de Paradiso vitee : in quem Dominus inducit eos, qui obediunt
Ephcs. i. io. 4prseconio ejus, recapitulans in se omnia quw in ccelis, et quw 5in
terra ; sed quse in ccelis spiritalia sunt, quse autem in terris secun-
dum hominem est dispositio. Hsec igitur 6in semetipsum recapi-
tulatus est, adunans hominem spiritui, et spiritum collocans in
homine, ipse caput spiritus factus est, et spiritum dans esse homi-
nis caput : per illum enim 'videmus, et audiraus, et Ioquimur.

CAP. XXI.
Caput omnium quce prcedicta sunt Christus est : quem
hominem assumere, a Patre universorum creatore
mitti, et a Satana tentari oportuit, ut promissiones
adimpleret, et gloriosam consummatamque victoriam
reportaret.
'1. Omnia ergo recapitulans recapitulatus est, et adversus inimi- m. 3is.
cum nostrum bellum provocans, et elidens eum qui, in initio in Adam
captivos duxerat nos, et calcans ejus caput, quemadmodum habes
oen. iii. i5. in Genesi dixisse serpenti Deum : Et inimicitiam ponam inter
te et inter mulierem, et inter semen tuum et semen ejus : ipse tuum

1 Cleem. carelessly confundentur. pearance of a gloss.

' eis to o-u<ppovm>. The translator
stands alone in rendering the term by
ad prudentiam. Vulg. ad sobrietatem
as S. Ambeos. The translator of Ori-
oen, temperantiam ; while S. Jekome
wrote, ad pudicitiam, (similarly the Syr.
12.0 S a m) Has this latter terai been
replaced by the word in the text 1
3 Grabe says, eam quas in Ab. non
reperio ; it only omits eam.
4 prceconio, Ab. is so completely a
(pl\n Wfis with the translator, that it is
retained in lieu of Clebm. and "Voss.
prceceptionem, which has more the ap-
6 in terra, et, Ab. Gbabe inserts
sunt, which is neither in the Clerm.,
Voss., Ab., nor Mero. n. MSS. Pos-
sibly s detached from sed may have given
rise to s et, =sunt et ; sed therefore is re-
stored as in Cl., Voss., and it returns
better into Greek. Clebm., Vobs. super
terram.
6 Cl., Voss., but Ab. in semelipso.
N. T. eV t$ Xpicrrip. The reading in the
text recurs shortly afterwards, where the
MSS. agree.
7 Ab. vidimus, but Clebm., Voss.
vidimus et audivimus.
 VITA AC MORS PER HOMINEM. 381
^observabit caput, et tu observabis ejus calcaneim. 2Ex eo enim ub. v. xxi.
qui ex muliere Virgine habebat nasci secundum similitudinem ^^"v'
o.43a. Adam, praeconabatur observans caput serpentis, 3id est semen, de "L '•
quo ait Apostolus in epistola quae est ad Galatas : Legem 4/actorum <;.u. ul la
positam, donec veniret semen cui promissum est. Manifestius autem
adhuc in eadem ostendit epistola, sic dicens: Gum autem venit oai. iv. *.
plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, factum de muliere.
Neque enim juste victus fuisset inimicus, nisi ex muliere homo
esset, qui vicit eum. Per mulierem enim homini dominatus est ab
initio, semetipsum contrarium statuens homini. Propter hoc et
Dominus semetipsum Filium Hominis confitetur, principalem ho-
minem illum, ex quo ea quae secundum mulierem est plasmatio
facta est, in semetipsum recapitulans : uti quemadmodum per ho-
minem victum descendit in mortem genus nostrum, sic iterum per
hominem victorem ascendamus in vitam. Et quemadmodum sac-
cepit palmam mors per hominem adversus nos, sic iterum nos ad-
versus mortem per hominem accipiamus palmam.
2. Non autem Dominus antiquam illam et primam adversus
serpentem inimicitiam in semetipso recapitulatus fuisset, adim-
plens promissionem Demiurgi, et perficiens praeceptum ejus, si ab
alio venisset patre. Sed quoniam unus et idem est, qui ab initio
plasmavit nos, et in fine Filium suum misit, prseceptum ejus per-
fecit Dominus, factus ex muliere, et destruens adversarium nos-
trum, et perficiens hominem secundum imaginem et similitudinem
6Dei. Et propter hoc non aliunde eum destruxit, nisi ex dictio-
nibus Legis, et Patris prsecepto adjutore 6usus ad destructionem et
traductionem apostatse angeli. Primo quidem diebus xl. jeju-
nans, similiter ut Moyses et Helias, postea esuriit, ut hominem
7 eum verum et firmum intelligamus : proprium enim est hominis,

1 LXX. ex ffebrceo scripsisse Tetp^tret, factorum, the preposition having been

nullusdubito. Geabe. Meaning repiaet. lost. Compare p. 26, n. 1.
3 ex eo enim, tempore sc. 4k toi/tou 5 accepit p.m. The Clebm. copy
ydp. runs wild, having accipiet platmata.
* Ar., but Cl., Voss., et hoc est. 8 Dei, Cl., Voss. The word per-
* It is difficult to see the origin of haps is interpolated. Erasm., GalL.,
this reading in the translation if the Feuard., Mebc. 11., Othob. haveswam,
Greek is to be the only guide ; wapafld- while the Abdnd. omits both. The
aewv x&pw affords no clue. The term Scriptural phrase, of daily use in early
geems to have originated in a varia lectio controversy, is not unfrequently applied
as in the Arund. ib. ejus.
intheSyriac. transgres- 7 The Clerm. again carelessly, ejus
rionem, was perhaps read virum.
VOL. II. 24
 382 TENTATIO DOMINICA
lib. v. mcl jejunantem esurire : deinde 1 autera, ut haberet adversarius ubi con-
°mass xvl grederetur. Quoniam enim in principio per escam, non esurientem
XX1, 2- hominem seduxit transgredi prteceptum Dei, in fine esurientem
non potuit 1 dissuadere, eam quae a Deo esset, sustinere escam.
Matt iv. 3. Tentante enim eo, et dicente : Si filius Dei es, dic ut lapides isti
panes fiant; Dominus autem per prseceptum Legis repulit eum,
Deut. viu. 3. dicens : Scriptum est, Non in pane tantum 2 vivit horno. Ad illud
quidem quod ait, aSi filius Dei es, tacuit : 3excsecavit autem eum
hominis confessione, et per paternam dictionem primum 3ejus im-
petum evacuavit. Quee ergo fuit in Paradiso 4repletio hominis per
duplicem gustationem, dissoluta est per eam, quse fuit in hoc
mundo, indigentiam. Ille autem legaliter explosus, tentabat et
ipse per mandatum rursus legitime facere congressionem. In al-
Psatxcivii6, et tissimum enim templi pinnaculum ducens eum, dixit : Si filius
Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim: Quoniam Angelis suis
Deus mandavit de te, et in manibus tollent te, ne fiorte offendas ad
lapidempedem tuum, mendacium abscondens per Scripturam, quod
faciunt omnes hsefetici. Illud 5enim, quod Angelis suis mandavit
deeo, scriptumerat; Mitte te 8autem deorsum, 6de eo nulla dicebat
Scriptura; sed a semetipso hanc suasionem Diabolus afferebat.
Deut'. v''. iii.et Dominus itaque legitime confutavit eum, dicens : Item scriptum
est, Non tentabis Dominum Deum tuum; per eam vocem quse est
in Lege ostendens id quidem quod est secundum hominem, quo-
niam non debet homo tentare Deum; quantum autem ad illum,
quoniam in eo homine qui videbatur, non 6tentaret Dominum Deum
1 Ab. omits autem. dissuadere, I. man life was maintained bytread, non
301, 3. in pane tantum vivit homo ; and, c, his
s vivit. So Clerm., Vkt., Voss., authoritative use, as Son, of the Father's
Arund. on vivet erased, and the Syriao revealed word, per paternam dictionem
has 1 * * * primum ejus impetum evacuavit. excceca-
8 The text here presents urmsual dif- iinaApuaar. Ar. omits ejus.
fieulty. TheAR.isfollowedasinGRABB; * repletio. There can be no doubt
while Mass. exhibits a combination of DU' tnat *ne translator read avairX^pao-is
the Clerm. : Si Filius Dei est hac quce for apar^puns, vitiatio. Jta vocal exces-
ex cceca vita autem eum hominis confes- sum im edendo is Grabe's forced solu-
sione (read incorrectly by Mass.), with tion- X^urai suits the one, but not so
Vet. and Voss., usus est hac quai excce- wel1 tne otner term ; and indigentiam
cavit eum, per hominis confessionem. But in tne sequel is not the correlative term
the Ar. exhibits thethree points insisted to repletio, but to duplicem gustationem.
upon by the author. a, The Saviour's 5 mim quod. The first is omitted in
humility, ad id q. ait, Si Filius Dei es, tne -A-B-> tne seoond in the Cl. autem
tacuit, compare the sequel ; 6, his huma- 18 wanting in the Ab. which inserts de eo.
nity, in the tacit admission that his hu- 6 Ar., Merc. II. tentare.
 DEUM UNUM VINDICAVIT. 383
suura. Elatio itaque sensus quaj fuit in serpente, dissoluta est per lib. v. xxi.
eam quse fuit in homine humilitas : et bis jam victus erat de GJj"A^
Scriptura Diabolus, cum est traductus, contraria prsecepto Dei x"-2'
suadens, et secundum sententiam suam Dei hostis ostensus. Qui
!et magne confutatus, et quasi semetipsum colligens, universam
u. 3i9. quam habebat virtutem in 1 mendacium ordinans, tertio ostendit ei
g. 433. seculi regna omnia, 2 et gloriam ipsorum, dicens, quemadmodum
meminit Lucas : Hcec omnia tibi dabo, quoniam mihi tradita sunt, Luc. iv. e, 7.
et cui volo do ea, ssi procidens adoraveris me. Dominus itaque
4traducens eum qui esset: Vade, inquit, Satana; scriptum est Matt w. 10.
senim: Dominum Deum tuum adorabis, et itti soli servies. 6De-
nudans eum per hoc nomen, et se ostendens qui erat. Satana
enim verbum 7Hebraicum, Apostatam significat. Et tertio itaque
vincens eum, 8in reliquum repulit a semetipso quasi legitime vic-
tum : et soluta est ea quse fuerat in Adam prsecepti Dei praevari-
catio, per prseceptum legis, quod servavit Filius hominis non
transgrediens prseceptum Dei.
3. Quis ergo Dominus Deus, cui 90hristus testimonium per-
hibet; quem nemo tentabit, et quem omnes adorare oportet, et
ipsi soli servire? Omnimodo ille est sine dubio, qui et Legem
dedit Deus. Hsec enim in Lege prsedicta fuerant, et per Legis
sententiam ostendit Dominus, quoniam Lex quidem a Patre Ver-
bum Domini annuntiat : apostata autem Dei angelus 10per illius
destruitur vocem, traductus nquis esset, et victus a Filio hominis
servante Dei prseceptum. Quoniam enim in initio homini suasit
transgredi prseceptum factoris, ideo eum habuit in sua potes-
tate; potestas autem ejus est transgressio et apostasia, et his col-
ligavit hominem; per hominem ipsum iterum oportebat victum

1 Ar. omits et. Cl., Voss., Vet.
mendacio. But cis ipeiaiv dvaT&row
seems more natural than Iv \pei<rei, the
Ar. reading therefore is preferred.
a Massuet discards the three follow-
ing words as not found in the Clerm.
and Voss. MSS., butthe Ar. has them,
and they are retained.
3 The closing words are from the
GoBpel of S. Matthew.
* tradu<:ens,exfOBUig,i\iyxii3v,Tisr)v.
* enim omitted in the Arund. and
Merc. I., but found in the other MSS.
Syriac has it, but some copies of the
N. T. alao suppress the word.
6 &va.Ka\iirTuv airrbv — xal SeiKvtwv
airrbv rlt rjv.
7 Clerm., but Ab. Bebraice.
8 Ar., but Cl. et reliquum. Voss.,
Vet. de reliquo.
8 Christus not in the Ar. MS., but
found in Cl. and Voss.
10 Clerm., Vet., Voss., but Arcnd.
I*r illam, Merc. ii. illud.
11 Ab. qui sit et victui, Clerm. and
Voss. omit ei, and read quis esset, the
final syllable of which absorbed the co-
pula ; preserved in the Ar. copy.
24—2
 384 FOBTEM TANDEM
lib. y. xxi. eum contrario colligari iisdem vinculis, quibus alligavit hominem,
oj-v-™- ut homo solutus revertatur ad suum Dominum, Mlla vincula relin-
MASS. V. '
3- quens, per Jquse ipse fuerat alligatus, id est transgressionem. Illius
et iiua iu?' enun colligatio, 2solutio facta est hominis, quohiam non potest ali-
27' quis introire in domum fortis, et vasa ejus diripere, nisi primum
ipsum fortem alligaverit. Contraria ergo in sermone ejus, qui
omnia fecit Dei, traducens eum Dominus, et subjiciens per prae-
ceptum, prseceptum autem Dei, lex ; fugitivum eum 3 Homo ejus
et legis transgressoreru, et apostatam Dei ostendens, postea jam
3Verbum constanter eum colligavit, quasi suum fugitivum, et diri-
puit ejus vasa, id est, eos qui ab eo detinebantur homines, quibus
ipse injuste utebatur. Et captivus quidem ductus est juste is qui
hominem injuste captivum duxerat ; qui autem ante captivus duc-
tus fuerat homo, extractus est a possessoris potestate, secundum
misericordiam Dei Patris : qui miseratus est plasmati suo, et dedit
salutem ei, per Verbum, id est per Christum redintegrans : ut
experimento discat homo, quoniam non a semetipso, sed donatione
Dei accipit incorruptelam.

OAP. XXII.
Dominus verus, et Deus unus a lege declaratur, et in
Evangelio per Christum ejus Filium manifestatur :
quem solum adorare, et ab illo omnia bona exspectare
oportet, non a Satana.
1. 4Sic igitur manifeste ostendente Domino, quoniam Dominus
verus et unus Deus, qui a lege declaratus fuerat, quem enim lex
prseconaverat Deum, hunc 6 Christus ostendit Patrem, cui et servire
soli oportet discipulos Christi, et per eas quse sunt in lege senten-
tias adversarium nostrum 6evacuante, lex autem Demiurgum lau-
dare Deum, et ipsi soli servire jubet nobis : jam non oportet quse-
rere alium patrem, prseter hunc, aut super hunc : quoniam unus
1 A.R. illa...quce, but Clerm., Vet., effectually mars the antithesis by omit-
Vobs. illi... quem. ting Homo ejus, and inserting per before
s solutio omitted in the Ar. as in- Verbwm.
volving the preceding termination. 4 Clerm., Voss. si.
3 Homo ejus, as in the first two ele- 6 Ohristus. Restored by Massuet
ments of the temptation, p. 382. Mass. from the Clerm. copy. The Ar. and
rightly observes that Verbum is the cor- Mero. II. have Spiriius, i.e., for Xps.
relative term, referring to the Son of Sps., Vet. and Voss. have neither word.
God's yictory over Satan. TheAR. copy 6 Ar. evacuante.
 DEVINXIT EVANGELIUM. 385
g. «4. Deus qui justificat circumcisionem ex fide, et prceputium per fidem. lib. v.
Sienimalius quiserat super hunc perfectus pater, nequaquam per &rv'mu.
hujus sermones et prsecepta destruxisset Satanam. Nec enim ig- xxiL
norantia per alteram potest 'dissolvi ignorantiam; quemadmodum Bom. «1.30.
neque per labem labes evacuari. Si igitur lex ex ignorantia et
labe est, quomodo sententise quse in ea sunt, 2diabolica ignoran-
tia solvere poterant, et fortem vincere? Neque enim a minori,
neque ab sequali fortis vinci potest ; sed ab eo qui plus potest.
Plus autem potest super omnia Verbum Dei, qui in lege quidem
vociferatur : Audi Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est ; et, neut. vi. 4, 5,
Diliges Dominum Deum tuum ex tota anima tua; et, hunc adorabis,
et huic 3soli servies. In Evangelio autem per has easdem sententias
destruens apostasiam, et Patris voee devicit fortem, et legis 4prse-
ceptum suas sententias confitetur, dicens; Non tentabis Dominum Matt. iv. 7,
Deum tuum. Nec enim per alienam, sed per propriam Patris sui 16.
sententiam destruxit adversarium, et fortem vicit.
' 2. Nos autem solutos per ipsum prseceptum docuit, esurientes
m. 330. quidem sustinere eam quse a Deo datur, escam ; in sublimitate
autem positos universi 6charismatis, vel in operibus justitise confi-
dentes, vel ministrationis supereminentia adornatos, nequaquam
extolli, neque tentare Deum, sed humilia sentire in omnibus, et
prse manu habere, Non tentabis Dominum Deum tuum; quemad- Rom.xu.i6.
modum et Apostolus dociiit, Non alta, dicens, sentientes, sed humi-
libus consentientes: nec divitiis, nec gloria 8mundana, neque prsesenti
phantasia capi : scire autem, quoniam 7Dominum Deum tuum
adorare oportet, et ipsi soli servire, et non credere ei, qui falso
promisit ea quse non sunt sua, dicens: Haec omnia tibi dabo, si
procidens adoraveris me. Ipse enim confitetur, quoniam adorare
eum et voluntatem ejus facere, cadere est a gloria Dei. Et quid
aut suave aut bonum participare potest qui cecidit? Aut quid
aliud sperare vel exspectare8 qui talis est, nisi mortem? Ei enim
qui cecidit, proxima mors est. Deinde nec illa itaque quse pro-
misit praestabit. Quomodo enim prsestabit ei, qui cecidit ? Deinde
quoniam dominatur hominibus, et ei ipsi Deus, et nolente Patre Matt. x. 29.
1 dissolvi. Cleem. solvi. 8 mundana, Cl., Ae., Vet., Voss.
* HSS., butGs. diabolicamignoran- al. mundi.
tiam. 7 Dominum...adorare. Ab. sup-
3 toli omitted Ab. presses the first, and for the Beeond has
4 Vet., Gb. prcecepta. Voss. prce- adorari, omitting also the et following.
txpto. 8 potest is cancelled, not being fonnd
6 charismatit. Ab. chrismatis. in the Clebm., Ab., Voss., or Meec. n.
 386 QUA DIE TRANSGRESSUS EST
lib. y. nostro qui est in coelis neque passer cadet in terram, illud igitur
G,?-.L x,?"- quod ait, Hcec omnia mihi tradita sunt, et cui volo do ea, ut in su-
MASS. V. 1
2- perbiam elatus ait. Neque enim conditio sub ejus potestate est :
quandoquidem et ipse unus de creaturis est. Neque ipse hominum
regnum attribuet hominibus; sed secundum ordinationem Dei Pa-
tris, et csetera quseque, et quae sunt erga homines, disponuntur.
joh. viii.44. Dominus autem ait : Quoniam Diabolus ^mendax est ab initio, et
in veritate non stetit. Si itaque mendax est, et non stans in veri-
tate, videlicet non verum dicebat : Quoniam hwc omnia miki tra-
dita sunt, et cui volo do ea; sed mendacium loquens.

CAP. XXIII.

Diaholus assuetus est mendaciis, quibus seductus Adam

sexto creationis die peccavit, quo tandemper Chris-
tum reparatus fuit.
<';>.* 1. Assuetus enim erat jam ad seductionem hominum mentiri •
adversus Deum. Ab initio enim hornini escam multam cum Deus
dedisset, ex una autem tantum arbore prsecepisset ne manducaret,
Gen. u. 16,17. quemadmodum Scriptura dicit dixisse Deum ad Adam: Ab omni
ligno quod est in paradiso escam manducabis; 2a liguo autem cog-
noscendi bonum et malum, sab eo non manducabitis : qua autem die
manducaveritis ab eo, morte moriemini ; ille mentiens adversus Do-
minum, Hentavit hominem, quemadmodum Scriptura dicit dixisse
Gen. iH. i. serpentem mulieri : Quid itaque dixit Deus : Ne manducaveritis ab o. 435.
omni ligno paradisi? Et cum illa traduxisset mendacium, et
Gen.iii.2,3. simpliciter retulisset prseceptum, in eo quod diceret: Ab omni
ligno paradisi manducabimus : a fructu autem ligni quod est in
medio paradiso, dixit Deus, ex eo non manducabitis, neque tetige-

1 mendax. N. T. avOpoiroKTOVos. The 3 Clerm. a ligno sciendi.

term mendax occurring in the same verse
as applied to Satan, it is probable that
the change has been caused by a failure
of memory ; and compare the last line of
this chapter. It may be observed, how-
ever, that in the Syriac a mur-
derer, and a Har, have letters
of the same organ, and are of a partly
similar sound.
8 Ab eo bis addidi ex veteri Cod.
Feuakd. et Arund. atque Voss. quia
Septuaginta quoque ita habent, et ex
illis Philo Judseus, ae omnes Graeci Pa-
tres, excepto Epiphanio, in cujus tlaeres.
64, § 20, extat <f>6.yea$e, nescio an ab
ipso, vel a Scriba positum. Grabe.
The Ar. merely alters the position, non
manducabiti8 ab eo.
4 Clerm. lerdaret.
 EADEM MORTUUS EST ADAM. 387
ritis, ne moriamini; cum didicisset a muliere prseceptum Dei, lib. v.
astutia usus decepit eam denuo per falsiloquium, dicens: Non gr. v.xiui.
MASS. V.
morte moriemini. Sciebat enim Deus, quoniam qua die manduca- xxUi- ••'
veritis ex eo, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii, scientes bonum oen. m.4.
et malum. Primo quidem in Dei paradiso Jdisputabat de Deo,
quasi absente eo : magnitudinem enim ignorabat Dei. Post deinde
ab ipsa discens dixisse Dominum, morituros eos si gustassent
de prtedicto ligno, 1 tertium mendacium loquens dixit : Non morte
moriemini. Sed quoniam Deus verax est, mendax autem serpens,
de eifectu ostensum est, morte subsecuta eos qui manducaverant.
Simul enim cum esca et mortem adsciverunt, quoniam inobedientes
manducabant : inobedientia autem Dei mortem infert. Propter
hoc ex eo traditi sunt ei, debitores mortis effecti.
2. In ipsa itaque die mortui sunt, in qua et manducaverunt,
et debitores facti sunt mortis, quoniam conditionis dies unus.
^Factum est enim, inquit, vespere, et factum est mane dies
unus. In ipsa autem hac die manducaverunt ; in ipsa autem
et mortui sunt. Secundum autem circulum et cursum di-
erum, secundum quem alia quidem prima, alia autem se-
cunda, et alia tertia vocatur, si quis velit diligenter discere
qua die ex septem diebus mortuus est Adam, inveniet ex
Domini dispositione. Recapitulans enim universum hominem in
se ab initio usque ad finem, recapitulatus est et mortem ejus.
Manifestum est itaque, quoniam in illa die mortem sustinuit Do-
minus obediens Patri, in qua mortuus est Adam inobediens Deo.
m.mi. In qua autem mortuus est, in ipsa et manducavit. Dixit enim
Deus: In qua die manducabitis ex eo, morte moriemini. Hunc
itaque diem recapitulans in semetipsum Dominus, venit ad passio-
nem pridie 3ante sabbatum, quae est sexta conditionis dies, in qua
3homo plasmatus est, secundam plasmationem 4ei, eam quse est a
morte, per suam passionem donans. Quidam autem rursus in mil-
lesimum annum revocant mortem Adae : quoniam enim dies Do- 2 peu m. 8.
mini, sicut mille anni, non 5superposuit autem mille annos, sed
intra eos mortuus est, transgressionis adimplens sententiam. Sive
1 disputabat, Voss., Vkt. The Cl., 3 ante omitted in the Clerm., which
Ab., Mero. II. dispuiat. tertium, MSS., reads hunc for liomo.
but Gr. tertio. 4 ei, Ar., Merc. n. ; but Clerm.,
* Ar. factns est, and omits mane. It Vet., Voss. et.
also repeats factum est, though Grabe 5 superposuit, iirepdOfTO. In the
infers the omission. The Clerm. and sequel, supergressus est indicates imtp-
V088. agree. c[Sl[iaaev.
 388 IN UTILITATEM SUBJECTORUM
LiB. v. ergo secundum inobedientiam, ^quae est mors: sive quod exinde
°5- Y/„xx!"- traditi sint, et facti sint debitores mortis: sive secundum unum et »• ««•
MASS. V.
xxiii- 2- eundem diem, in quo manducaverunt, et mortui sunt ; quoniam
una conditionis dies : sive secundum hunc circulum dierum, quia
in ipsa mortui sunt in qua et manducaverunt, hoc est Parasceve,
quae dicitur 2ccena pura, id est sexta feria, quam et Dominus os-
tendit passus in ea : sive secundum quod non sit supergressus
mille annos, sed in ipsis mortuus sit : secundum omnia ergo quse
significantur, Deus quidetn verax ; mortui enim sunt, qui gusta-
verunt de ligno : serpens autem mendax ostensus est et homicida,
Joh. viii. 44. sicut Dominus ait de eo: Quoniam ab initio homicida est, et in
veritate non stetit.

CAP. XXIV.
De Diaboli perpetuo mendacio, potestatibus quibus nos
parere oportet, atque imperiis terrenis, quatenus a
Deo non autem a Diabolo constituantur.

1. Sicut ergo in principio mentitus est, ita et in fine mentiebatur,

Matt iv. 9, et dicens : 3 Hcec omnia mihi tradita sunt, et cui volo do ea. Non enim
Prov. xxf. i. ipse determinavit hujus saeculi 3regna, sed Deus : JRegis enim cor in
prov. v 15. jjj^jjjj j)e^ per Salomonem autem ait Verbum : Per me reges
regnant, et ^potentes tenent justitiam. Per meprincipes *exaltabun-
tur, et tyranni sper me regnant terram. Et Paulus autem Apostolus
Bom. xhi. i. in hoc ipsum ait : 6 Omnibus potestatibus sublimioribus subjecti estote:
non est enim potestas nisi a Deo. Quw autem sunt, a Deo dispositce
Bom. xiii. 4. sunt. Et iterum de ipsis ait : Non enim sine causa gladium por-
tat; Dei enim minister est, vindex in iram ei qui male operatur.
Quoniam hsec autem non de 7angelicis potestatibus, nec de invisi-
bilibus principibus dixit, quomodo quidam audent exponere, sed
Rom. «ta. 6. de his quae sunt secundum homines potestates, ait: Propter hoc
enim et tributa prcestatis, ministri enim Dei sunt, in hoc ipsum de-
servientes. Hoc auteni et Dominus confirmavit, non faciens quidem

1 Ae. quod. 5 Ak. per me terrm.

a coena pura. Cf. I. 140, 5.
3 Ar. omits the text from Scripture,
and has regmum.
4 Ab. patestatee. Gr. exaUantur.
MSS. as above.
6 As in the Italic version, followed
also by Ambbose. Still the author may
have quoted the words in Greek as in
the received text.
7 Ar., Mbro. i.
 POTESTATES ORDINAT^. 389
quod
* a Diabolo suadebatur ; tributorum autem exactoribus Jiubens lib.xxiv. v.2.2.
xxiv.
R. V-
pro se, et pro Petro 1 dari tributum : quoniam ministri Dei sunt, in GH- V. «>▼■
xx
MASS. V.
hoc ipsum deservientes,
2. Quoniam enim absistens a Deo homo in tantum efferavit, M«t.xvii.
ut, etiam consanguineum hostem sibi putaret, et in omni inquie-
tudine, et homicidio, et avaritia sine timore versaretur ; imposuit
illi Deus humanum timorem, non enim cognoscebant timorem
Dei, ut potestati hominum subjecti, et lege eorum astricti,
2ad aliquid assequantur justitise, et moderentur ad invicem, in
3manifesto propositum gladium timentes, sicut Apostolus ait:
Non enim sine causa gladium portat : Dei enim minister est, vindex
in iram ei qui male operatur. Et propter hoc 4etiam ipsi magis-
tratus indumentum justitise leges habentes, quaecunque juste et
legitime fecerint, de his non interrogabuntur, neque poanas da-
bunt. Quaecunque autem ad eversionem justi, inique et impie 5et
contra legem, et more tyrannico exercuerint, in his et peribunt ;
justo judicio Dei ad omnes aequaliter perveniente, et in nullo defi-
ciente. Ad utilitatem ergo gentilium terrenum regnum positum
est a Deo ; sed non a diabolo, qui nunquam omnino quietus est,
imo qui 6ne ipsas quidem gentes vult in tranquillo agere; ut ti-
mentes regnum 7hominum, non se 8alterutrum homines vice piscium
consumant, sed per 9legum positiones repercutiant multiplicem
o. «7. gentilium injustitiam. Et secundum hoc ministri Dei sunt, qui
tributa exigunt a nobis, in hoc ipsum servientes.
3. Quw sunt potestates, a Deo ordinatw sunt ; manifestum est
quoniam mentitur Diabolus, dicens: Mihi tradita sunt, et cui volo,
do ea. Cujus enim jussu homines nascuntur, hujus jussu et reges
constituuntur, apti his qui illo tempore ab ipsis 10regnantur. Quidam
enim illorum ad 11 correptionem et utilitatem subjectorum dantur, et
conservationem justitiae: quidam autem ad timorem et pcenam
et increpationem: quidam autem ad illusionem et contumeliam et
m. 329. superbiam, quemadmodum et digni sunt ; Dei justo judicio, sicut

1 Cl., Vet., Voss., but Ab. dare.
8 ad aliquid, Kard ti. So the Cl.,
Voss., Mebo. II. The Ab. also eorum
ad aliq.
8 manifesto. Ab. manifestato.
* Clebm., Ab. etiam, whioh there-
fore is made to replace et.
5 Mass. inserts et from the Clebm.
and Voss. MSS. which the Ab. omits.
6 Clbbm. ne; Ab. &c. nec.
7 Clebm., Voss. ; humanum, Ar.
8 Clebm. aUerutro.
9 Clebm., Voss. legum; Ab. legh,
but per legum positionem seems more
suitable : e. g. SiA ttjs tuw wifutn Bbjeus.
10 regnantur, MSS. /Soo-iXeiioiroi.
11 correptionem, MSS. Gb. correc-
tionem.
 390 ANTICHHISTUS
lib. v. prsediximus, in omnibus "-ssqualiter supergrediente. Diabolus au-
GMAs'sxviv* *em' 1mPPe apostata exsistens angelus, hoc tantum potest, 2quod
"""v- 3- et egit in principio, seducere et abstrahere mentem hominis ad
transgredienda prsecepta Dei, et paulatim obcsecare corda eorum
3qui conarentur servire ei, ad obliviscendum quidem verum Deum;
ipsum autem quasi Deum adorare.
4. Quemadmodum autem si quis apostata regionem aliquam
hostiliter capiens, perturbet eos qui in ea sunt, ut Regis gloriam
sibi vindicet apud ignorantes quod apostata et latro sit: sic 4etiam
Diabolus, cum sit unus ex angelis his, qui super spiritum aeris
prsepositi sunt, quemadmodum Paulus Apostolus in ea quse est ad
Eph.ii. 2. Ephesios manifestavit, invidens homini, apostata a divina factus
136, i. est lege : invidia enim aliena est a Deo. Et quoniam per homi-
nem traducta est apostasia ejus, et examinatio sententiae ejus,
homo factus est, 5ad hoc magis magisque semetipsum contrarium
constituit homini, invidens vitae ejus, et in sua potestate apostatica
volens concludere eum. Omnium autem artifex Verbum Dei, per
hominem vincens eum, et apostatam ostendens, e contrario sub-
Luc. x. i9. jecit eum homini: Ecce, dicens, do vobis potestatem calcamdi super
serpentes, et scorpiones, et super otrmem virtutem inimici; ut quem-
admodum dominatus est homini per apostasiam, sic iterum per
hominem recurrentem ad Deum, evacuetur apostasia ejus.

CAP. XXV.
Antichristi fraus superbia et tyrannicum regnum, prout
a Daniele et Paulo descripta sunt.
... K .
1. Et non tantum 6autem per ea quse dicta sunt, sed 7et per ea
quse erunt sub Antichristo, ostenditur, quoniam exsistens apostata
et latro, quasi Deus vult adorari ; et cum sit servus, regem se vult
prseconari. Ille enim omnem suscipiens diaboli virtutem, veniet
non quasi rex justus, nec quasi in subjectione Dei legitimus ; sed
impius et injustus et sine lege, quasi apostata et iniquus et

1 oequaliter. So Clerm., Voss. ; but 3 Ae. omits qui.

Ar. itKequaliter, suggesting in cequali,
as the translation of tv ti? tat?, for which
aqualiter was a marginal equivalent.
2 qimd et egit, Ab. ; but Clkbm.,
Vet., Voss. quod detegit.
4 etiam. Clbbm. autem et.
6 Vet., Voss., but Clbbm. ad hoc
magis qui, Ab. adhuc m. magisque.
8 autem, MSS., cancelled by Gbabb.
7 Ar. omits et. ■ ■
 APOSTASIA SPIEITALIS. 391
homicida; quasi latro, diabolicam apostasiam in se recapitulans : lib. v.
et idola quidem seponens, ad suadendum quod ipse 1 sit Deus; GjJ-AVgx^T-
1 se autem extollens unum idolum, habens in semetipso reliquorum XXT
idolorum varium errorem: ut hi qui *per multas abominationes
c «38. adorant diabolum, hi per hoc unum idolum serviant ipsi, de quo
Apostolus in epistola, quse est ad Thessalonicenses secunda, sic
ait: Quoniatn nisi venerit abscessio primum, et revelatus fuerit 2Thess.ii.3,
homo peccati, filius perditionis, qui adversatur et extollit se 2super
omne quod dicitur Deus, aut colitur : ita ut in templo Dei sedeat,
ostendens semetipsum tanquam sit Deus. Manifeste igitur Aposto-
lus ostendit 3apostasiam ejus, et quoniam extollitur super omne
quod dicitur Deus, 4vel quod colitur, hoc est super omne ido-
lum, hi enim sunt qui dicuntur quidem ab hominibus, non sunt
"autem dii, et quoniam ipse se tyrannico °more conabitur osten-
dere Deum.
^ 2. Super hsec autem manifestavit et illud, quod a nobis
per multa ostensum est, quoniam 6in Hierosolymis templum dis-
positione veri Dei factum est. Ipse enim Apostolus ex sua per-
sona diffinitive templum illud dixit Dei. Ostendimus autem 7et
in tertio libro, nullum ab Apostolis ex sua persona Deum appellari,
nisi eum qui vere sit Deus, Patrem Domini nostri : cujus jussu
hoc quod est in Hierosolymis factum est templum, ob eas causas
qme a nobis dictee sunt : in quo adversarius sedebit, tentans semet-
ipsum Christum ostendere, 'sicut et Dominus ait: Gum auiem MittxxiT.
, . . 15, 1«, 17, 21.
videntis abommationem desolationis, quw dicta est per Danielem
Prophetam, stantem in loco sancto, qui legit intelligat, tunc qui
in Judcea sunt,fugiant in montes: et qui in tecto est, non descendat
tollere quicquam de domo. Erit enim tunc pressura magna, qualis
non est facta ab initio seculi usque nunc, sed neque fiet. Daniel
autem novissimi regni finem respiciens, id est, novissimos decem
reges, in quos 8dividitur regnum illorum, super quos filius per-
ditionis veniet, cornua dicit decem nasci bestiae; et alterum cornu
pusillum nasci in medio ipsorum, et tria cornua de prioribus era-
■dicari a facie ejus. Et ecce, inquit, oculi, quasi oculi hominis in vgn^vn. s,

1 sU...se. Clebm. etiet...ti, and 4 Ar. aut quod colitur super omne.
omita per. 6 CL. omits autem.
a tuper omne ie more suitable to the 6 Ar. timore, and omits in.
Syriw than to the Groek, ' et mserted b? SlIEREN from tho
...
iwl irama, ,but. see p. 24. 7. "Voss. Cl. and Ab. agree. Cl. sed ut.
._„„....
' AB. adventum. Cl-' VbT- V°- dtCTderdttr' Ar-
 392 ANTICHRISTI PAULISPER
lib. y. cornu koc, et os loquem magna, et aspectus ejus major reliquis.
(massxvv' Videbam, et cornu illudfaciebat bellum adversus sanctos, et valebat
a adversus eos : quoadusque venit Vetustus Dierum, et judicium dedit
sanctis altissimi Dei, et tempus pervenit, et regnum obtinuerunt
Dan. vii.23— sancti. Postea in exsolutione visionum dictum est ei: Bestia
quarta, regnum quartum erit in terra, quod eminebit super reliqua
regna et manducabit omnem terram, et conculcabit eam, et con-
cidet. *Et decem cornua ejus, decem reges escsurgent: et post 2eos
surget alius, qui lsuperabit malis omnes qui ante eum fuerunt, et
reges tres deminorabit, et verba adversus altissimum Deum loquetur, m. 323.
et sanctos altissimi Dei conteret, et cogitabit 3demutare tempora et
legem: et dabitur in manu ejus, usque ad tempus temporum et dimi-
dium tempus; hoc est 4per triennium et sex menses, in quibus veni- o*».
ens regnabit super terram. De quo iterum et Apostolus Paulus
in secunda ad Thessalonicenses, simul et causam adventus ejus
2Th«s.ii. annuntians, sic ait: Et tunc revelabitur iniquus, quem BDominus
Jesus interficiet spiritu oris sui, et destruet prwsentia adventus sui,
cujus est adventus secundum operationem Satance, in omni virtute et
signis et portentis 6mendaciorum, et omni seductione malitiw, per-
euntibus,pro eo quod dilectionem veritatis non receperunt, ut salvi
fiereni. Et ideo 7mittet eis Deus operationem erroris, ut credant
mendacio, ut judicentur omnes qui non crediderunt veritati, sed
consenserunt iniquitati.
3. Et Dominus autem hoc item non credentibus sibi dice-
joh. t. 43. bat : Ego veni in nomine Patris mei, et non recepistis me : cum
alius venerit in nomine suo, illum recipietis; alium dicens Anti-
Luc.xvUi.2 christum, quoniam alienus est a Domino, et ipse est iniquus

1 Ab. omits et, and has with its
usual error, tuperavit.
2 eos surget. Cl. the single word
consurgent.
8 Cl. emundare.
4 per, Cl., which Ab. omits. ffujus
interpretationis ipse S. Joannes auctor est,
Apocalypseos cap. xii., ubi v. 16, mulier
dicitur volare in desertum, in locum su-
um, ubi alitur per tempus, et tempora,
et dimidium temporis. Et vers. 6. Mu.
lier fugit in solitudinem, ubi habebat
locum paratum a Deo, ut ibi pascant
eam diebus mille ducentis sexaginta ;
gui ipsius S. Joannis et totius S. Scrip-
turm stylo, quo triginta solum dies singulis
mensibus tribuuntur, exacte tres annos et
sex menses complent. Unde cap. xi. ejus-
dem divince Apocalypseos menses quadra-
ginta duo, quorum vers. i, fil mentio,
continuo vers. 3 in dies mille ducentos
sexaginta resolvuntur. Gbabk. .
f Syr. VJQ-»_. v^D
8 G. T. ipeti&ovi, but Syr. l^-yj?
pl., i.e. either mendacium, adj., or men-
daciorum, subst.
7 G. T. jr^et, and Syr. '(-»-3
MSS. mittet, (Gbabe being in error),
and see «47, 400.
 TYRANNIS. 393
judex, qui a Domino dictus est, 1 qui Deum non timebat, neque lib. v.
hominem reverebatur, ad quem fugit vidua oblita Dei, id est, ter- <jjassxvt"
rena Hierusalem, ad ulciscendum de inimico. Quod et faciet in xxv 4-
tempore regni sui : transferet regnum in eam, et in templo Dei
2sedebit, seducens eos qui adorant eum, quasiipse sit Ghristus.
Quapropter ait Daniel iterum : Et sanctum desolabitur : et datum Dan. mi. 12.
est in sacrificium peccatum, et projecta est in terra justitia, et fecit,
et prospere cessit. 2Et Gabriel angelus exsolvens ejus visionem de
hoc ipso dicebat : Et in novissimo regni ipsorum exsurget rex im- Dan. m. 23
probus facie valde, et intelligens qucestiones, et valida virtus ejus, et
3 admirabilis, et 4corrumpet, et diriget, et faciet, et exterminabit
fortes, et populum sanctum; et jugum torquis ejus 1 dirigetur ; dolus
in manu ejus, et in corde suo exaltabitur, et dolo disperdet multos,
et adperditionem multorum stabit, et quomodo ova manu *conteret.
Deinde et tempus tyrannidis ejus significat, in quo tempore fuga-
buntur sancti, qui purum sacrificium offerunt 6Deo: Et in dimidio Dan.ix.27.
hebdomadis, ait, tolletur sacrificium et 7libatio, et in templum abomi-
natio desolationis, et usque ad consummationem temporis consumma-
tio dabitur super desolationem; dimidium autem hebdomadis tres
sunt anni et menses sex.
4. Ex quibus omnibus non tantum quse sunt apostasise mani-
festantur, et quae sunt ejus, qui in se recapitulatur omnem diabo-
licum errorem; sed 8et quoniam unus et idem Deus Pater, qui a
prophetis annuntiatus, a Ghristo autem manifestatus. Si enim
quse a Daniele prophetata sunt de fine, Dominus comprobavit:
Cum videritis, dicens, abominationem desolationis, quw dicta est Matt xxiv
per Danielem prophetam; Danieli autem angelus Gabriel exsolu- 18
tionem visionum fecit: hic autem est archangelus Demiurgi, et
hic idem Marise evangelisavit manifestum adventum et incarna- Luc.L2iiseq.
tionem Christi ; unus et idem Deus manifestissime ostenditur, qui
prophetas misit, et Filium 9praemisit, et nos vocavit in agnitionem
suam.

1 Tbe Clerh. reading is adopted in dirigetur, cum prcecedentibus, xal frjyis

lieu of the Ab. quoniam.
1 Cl., Ar., Voss., Mkro. 11. sedet,
as Mass. says an irregular future, and
cf. 391. Ar. omits et.
s For BavixatTTh, Int. Bav/jtaaT^.
* Ar. corrumpit, dirigit, conterit.
5 In editt. twv 0'. verbum. KaTevBvvet,
tov kXocoO avrov, jungitur. Grabs.
6 Ar., but Cl., Voss. Domino.
7 Ar. levatio. v, as usual, inter-
changeable with b. Cl., Ar., Mkrc. II.
al. in templo.
8 Ar. etiam.
9 f. 1. promisit.
 394 CIIRISTUS LAPIS
lib. v.
xxvi. 1.
GH. V. xxvi.
^vfl^ CAP. XXVI. G.440.
Quia Johannes et Daniel prcedixerunt imperii Romani
dissolutionem et desolationem, quce finem mundi et
Regnum Christi ceternum pracedet ; refelluntur alium
a Demiurgo patrem conjingentes Gnostici, Satance or-
gana, quorum opera nunc Deum aperte blasphemat.
1. Manifestius adhuc etiam de novissimo tempore, et de his
qui sunt in eo decem regibus, in quos dividetur quod nunc 1 regnat
imperium, significavit Johannes Domini discipulis in 2Apocalypsi,
edisserens quse fuerint decem cornua, quse a Daniele visa sunt, di-
Apoc^xvH. cens sic dictum esse sibi: 3Et decem cornua qum vidisti, *decem
codPclaro- sunt-> ?Mi' regnum 4nondum acceperunt, sed potestatem quasi
mohtanbs. reges una fom accipient cum bestia. Hi unam sententiam habent,
et virtutem et potestatem suam bestice dant. sHi cum agno pugna-
bunt, et agnus vincet eos, quoniam Dominus Dominorum est, et Beots
Hegum. Manifestum est itaque, quoniam ex his tres interficiet ille
qui venturus est, et reliqui subjicientur ei, et ipse octavus in eis :
et vastabunt Babylonem, et comburent eam igni, et dabunt reg-
num suum bestise, et effugabunt Ecclesiam : post deinde ab ad-
ventu Domini nostri destruentur. Quoniam enim oportet dividi m. 324.
Matt. xii. 26. regnum, et sic deperire, 6Dominus ait : Omne regnum divisum in
se, desolabitur : et omnis civitas vel domus divisa in se, non stabit.
Dividi igitur et regnum, et civitatem, et domum oportet in decem:
et propterea jam partitionem et divisionem prsefiguravit. Et dili-

1 Ab. regnant. pretationeinteUigit Hieronymns. Anenim

2 Exhoclocoperspicimus,lihrumApo- aliam scripserit, mihi incertumest: ne-
calypseos ab omni antiquUate receptum gue alterius memini fieri mentionem ab
fuisse in Ecclesia, nec Irencei tempore de iis, qui de Irenwo scripserunt. Multa
Authore dubitatum. VicinumautemApo- vero sunt hic de Apostasia, de Anti-
stolis, et Papue auditorem fuisse scimus, christo et ejus revelatione, quce diligenter
qui Joannis auditor fuit. NeccerteHie- expendereetobservarcdebemus. Gallas.
ronymus de Joanne scribens, (in Catalogo 3 et omitted in the Ab. is read in tlie
Scriptorum Ecclesiasticorum cap. 9), hoc Clebm. This is the last varia lectio sup-
in dubium revocavit; sicenimait: Quarto plied by this latter MS., which here*
decimo aimo secundam post Neronem comes to an abrupt conclusion.
persecutionem movente Domitiano, in 4 nondum. G. T. oiliru. Abdnd.
Patmon insulam relegatus scripsit Apo- mundi.
calypsin, quam interpretatur Justinus 5 Ab. hic.
M. et Irenaeus. De hac forsitan inter- 6 Ar. adds sicut.
 SINE MANIBUS PRiECISUS. 395
genter Daniel finem quarti regni digitos ait pedum esse ejus ima- lib. v.
ginis, quse a Nabuchodonosor visa est, in quos venit lapis sine GMAIsxvvi'
manibus prsecisus, et quemadmodum ipse ait : Pedes pars quidem XXY1- *•
aliqua ferrea, et pars aliqua fictilis, quoadusque abscissus est llapis Dan.u.33,34.
sine manibus, et percussit imaginem in pedes ferreos et fictiles, et
2 comminuit eos usque ad finem. Post deinde in exsolutione ait :
Et quoniam vidisti pedes et digitos, partem quidem fictilem, partem Dan.n.41,42.
autem ferream, regnum divisum erit, etsa radice ferrea erit in eo,
quemadmodum vidisti ferrum commixtum 4 testo. Et digiti pedum
pars quidem aliqua ferrea, pars autem aliqua fictilis. Ergo decem
digiti pedum, hi sunt decem reges, in quibus 5dividetur regnum:
ex quibus quidam quidem fortes et agiles, sive efficaces; alii au-
tem pigri et inutiles erunt, et non consentient ; quemadmodum et
Daniel ait : Pars aliqua 5 regni erit fortis, et ab ipsa pars erit mi- Dan. ».42,43.
nuta. Quoniam vidisti ferrum commixtum testo, commixtiones erunt
g. *a. in semine hominum, et non erunt adjuncti invicem, quemadmodum
ferrum non commiscetur cum testo. Et quoniam finis fiet, inquit :
Et in diebus regum illorum excitabit Deus cmli regnum, quod in Dan. u. 44,
wternum non corrumpetur, et regnum ejus alteri populo non relin-
quetur. Comminuet et ventilabit omnia regna, et ipsum exaltabitur
in aeternum. Quemadmodum vidisti, quoniam de monteprcecisus est
lapis sine manibus, et comminuit 6testum, ferrum, et wramentum, et
argentum, et aurum; Deus magnus significavit regi, quw futura
sunt post hwc : et verum est somnium, et fidelis interpretatio ejus.
2. Si ergo Deus magnus significavit per Danielem futura, et
per Filium confirmavit; et Christus est lapis, qui prsecisus est
sine manibus, qui destruet temporalia regna, et seternum 7inducet,
quse est justorum resurrectio ; Eesuscitabit, ait, Deus cceli regnum,
quod in wternum nunquam corrumpetur, confutati resipiscant qui
Demiurgum respuunt, et non consentiunt ab eo Patre prsemissos
prophetas, a quo et Dominus venit ; sed asseverant ex differenti-
bus virtutibus factas esse prophetias. Quse enim a Demiurgo prse-
dicta sunt similiter per omnes prophetas, hsec Christus in fine
1 Hinc patet, duas voces, (!■ 6povs, of Sulp. Sevbb. Sed ferrum atque tes-
hocloco inLXX. recentiorimanuinsertas tum inter se confusum coire non poterat.
esse ex sequenti vers. 45. Gbabb. H. ii. 2, de Stat. Nebuch.
3 Ab. comminuet. 6 Ab. dividitur, and omits aliqua.
3 Ab. omits a. LXX. iirb t./5. Voss. omits regni.
* al. testce. Ab. and Mkbo. ii. testo 6 Ab. still testum.
here and twice below, which is replaced 7 An. inducii.
in the text on the collateral testiraony
 396 ADVENIENTE DOMINO
tiB. v. perfecit, ministrans Patris sui voluntati, et adimplens secundum
GR. V. xxvi. humanum genus dispositiones. Qui ergo blasphemant Demiur-
MASS. V.
xxvi. 2. gum, vel ipsis verbis et manifeste, quemadmodum qui a Marcione
sunt ; vel 1 secundum eversionem sententise, quemadmodum qui a
Valentino sunt, et omnes qui falso dicuntur esse Guostici ; organa
Satanse ab omnibus Deum colentibus cognoscantur esse, per quos
Satanas nunc, et non ante, visus est maledicere Deo, 2et qui
ignem seternum prseparavit omni apostasite. Nam ipse per semet-
ipsum nude non 3audebat blasphemare suum Dominum; quemad-
modum et initio per serpentem seduxit hominem, quasi latens
Deum.

Eus.h.e.iv. 3* 4Ka\aSc o 'IoutTTiVoy ecptf, oti irpo ftev Ttjs tov

Kvplov irapovtrlas ovSeiroTe erokfiria-ev 6 aaTavas /3\ao-<pt]-
firjarai tov Qeov, aVe fLtjSeTrw eiSws avTov Tt/v KaTa.Kpiaivs
cat^inEpp. Sia to ev vapa/3o\a?s Kai aWtiyoplais Keio-Qac fiera, Se Trjv
v Trapovo-iav tov J\.vpiov eK twv Koywv avTOV Kai twv airoo-TO-
Xwv fiadwv avacpavSov, oti irvp alwviov avTw rjTolfiacrTai

3. Bene Justinus dixit, quoniam ante Domini adventum nun-

quam ausus est Satanas blasphemare Deum, quippe nondum sciens
suam damnationem : quoniam et in parabolis, et allegoriis, a pro-
phetis de eo sic dictum 7est. Post autem adventum Domini ex
sermonibus 6Christi et Apostolorum ejus discens manifeste, quo-

1 kolt' ava<rTpo<pTjv rijs yvdfiris. visus,
MSS.,exceptMEEC. II. which has »(!&?«*.
2 et is inserted from the Ab. as add-
ing force to the passage.
3 Ab., but Voss. and Vet. audet.
* Ex quo Justini Tractatu hcec cita-
verit Irenaus, non expressit. Petita au-
tem esse ex libro contra Marcionem, quem
alibi Irenceus allegat, conjeciTom. I. Spi-
cilegii Patrum Seculi i,p. 176. Grabe.
Forte etiam ex libro, quem adversus omnes
hcereses edidisse se profitetur Justinus in
priori Apologia, eruta sunt. Mass.
5 The extract from EuSEBIUS here
ends, and the Greek text is continued
from a Catena on the Catholic Epp.
edited by Dr Crameb, p. 81 ; it has
already appeared in Stieben's edit.
8 Either the author wrote Xpto-rov,
or some scribe read ipsi^ (ipsius) as
Xpi. But the Greek seems to have
lost the word, and to have displaced
avrov from its position after drcoGTb-
\uv, for GScumen., on the last chap. of
i Pet. thus quotes the words of S. Jus-
tin M., as also Andb. CassAR. in Apo-
calyps.: Ai\eKrai Si t$ fiaKapt<p'Iov<TTivtp
t<$ <pi\o<T6tp<$ koI fidprvpi, /«7-4 t^v tov
X/kotoG rrapovaiav koX tt)c /cot' ainov
iv yeivvrf airbtpao-iv /3\d<T<pi)fiov /tdXiora
yayovivai rbv 5idf3o\ov ' Kalwep firf vpb-
Tepov ovtws ivaiS&s rbv Qebv f3\atr<p-npnfi-
aavra. 'O fiiyas Si 'Iov<rra>6s <prf<ru>, iv
t$ tov X/uotoO rrapovala irpdrrws yv<vvai
rbv Sidf36\ov, Sri KaTaSeSkacrrai els rifv
&(3v<r<rov Kal els ripi tov irvpbs yievvav.
c. 60.
7 Ar. omits est.
 INGRUIT DIABOLI INIMICITIA. 397

kclt iSlav yvwfirjv avoaTavTt tov Qeov, /cat 7ra<rt to<? a/xeTa- xxvi^s'
/
votjTcos r
irapafieivao-i i Ty~ airocnavia,
ev i t n \ twv
oia ~ toiovtwv
/ GR. V. xxvi
mass. v.
avOpwirwv /3\a<r(f>ri/nei tov t>)v icpl<riv eirdyovTa Kvptov, ws
tjStj KaTaKeKpifievof, Kat Tr)v dfiapTtav Ttjs iSias airoaTao-las
tw eKTiKOTi avrov aTTOKaXe?, aXX' ov Ttj iSla avOaipeTW
yvw/Jty wg kou ol vapa^alvovTes tovs vdfiovs, eireiTa SUas
SiSovTes, aiTiwvTai tovs vofioQeTas, aXX' oi)y eavTOvs1.

niam ignis seternus ei praparatus est ex sua voluntate abscedenti

a Deo, et omnibus qui sine pcenitentia perseverant in apostasia :
per hujusmodi homines blasphemat eum 2Deum, qui judicium 3im-
portat, quasi jam condemnatus, et peccatum suse apostasise con-
ditori suo imputat, et non suae voluntati et sententise : quemadmo-
dum et qui supergrediuntur leges, et postea poenas dant, queruntur
de legislatoribus, sed non de semetipsis. Sic autem et 4hi diabolico
spiritu pleni, innumeras accusationes inferunt factori nostro, 4qui
et Spiritum vitae nobis donaverit, et Iegem omnibus aptam posu-
erit ; et nolunt justum esse judieium Dei. Quapropter et alterum
quendam excogitant patrem, neque curantem, neque providentem
m 325 eorum 1u8e sun* ^S8, nos' au* et'am 5consentientem omnibus pec-
/ catis. Si enim non judicat pater, aut non pertinet ad eum, aut
consentit his quse fiunt omnibus: et 6si non judicat, omnes in
sequo erunt, et in eodem dinumerabuntur statu. Supervacuus ergo
erit adventus Christi, et contrarius, in eo quod non judicet.

CAP. XXVII.
De futuro judicio per Christum, communione et sepa-
ratione divina, atque infidelium posnis mternis.
] . Vbnit enim dividere hominem adversus patrem suum, et Matt x. 35.
filiam adversus matrem, et nurum adversus socrum: et cum duo luc.xvh.h
sint in eodem lecto, unum assumere, et alterum relinquere: et
duabus molentibus in mola, alteram assumere, et alteram relin-
quere : ad finem jubere messoribus colligere primum zizania, et Matt xui. 30.

1 The quotation continues in the Ca- 3 Ar. importet,

tena—SiA toCto uis \4av n-epnaTei, wpxib-
fievos, rdirras ipiKoveiKwv i\Kicai wpbs
t^v Iblav aitii\eiav.
* Deum. f. 1. Dnm. Kipiov.
vol. n.
4 hi. Ab. in, and omits qui.
6 Ar. faultily, consentienlibus.
8 Ar. loses si.
25
 398 JUDICII EXITUS
lib. v. fasciculos alligare, et comburere igni inexstinguibili ; triticum au-
Gmassx viL *em co^'gere m horreum : et agnos quidem vocare in prseparatum
xxvii. l. regnum; hsedos autem in seternum ignem mittere, qui prseparatus
Matt.m.i2. est ...J.
Matt.xxv.33, *a Patre eius diabolo et anp-elis
■ eius. i Etquidenim?
• t • Verbum
S4, 41;- „,
Luc. ii. 34. vemt rn rumam et in
... resurrectionem multorum
. : In . rumam qui-
Lucx. 12. dem non credentium ei, quibus et majorem damnationem, quam
Sodomorum et Gomorrhse in judicio comminatus est: in resurrec-
tionem autem credentium, et facientium voiuntatem Patris ejus
qui est in coelis. Si ergo adventus Filii super omnes quidem simi-
liter advenit, judicialis 2est autem, et discretor credentium et non
credentium, quoniam ex sua sententia credentes 2faciunt ejus vo-
luntatem, et ex sua sententia 3indicto audientes non accedunt ad
ejus doctrinam: manifestum, quoniam et Pater ejus omnes quidem
similiter fecit, propriam sententiam unumquemque habentem, et
sensum 4liberum; respicit autem omnia, et providet omnibus,
Matt. v. 45. Solem suum oriri faciens super malos et bonos, et pluens superjustos

J^Damasc. 2. . . . S"Ocra TrjV 7Tp0f QeOV Tt]pei (plXlaV, TOVTOlg Tr)v

loix. v. iren. l§[av Trape^ei KOivwviav. Kotvwvla Se Qeov, ^wr) koi (pws,
Kai aTroXavcrii twv ^irap1 avTOv dyadwv. "Ocroi . . . acplcrTav-
Tai KaTa Tr)v yvwfir/v avTwv tov Qeov, tovtois tov ct7r' avTOv
■^wpicrfxov eirdyei. Xwpicr/nos Se tov Qeov QdvaTOS' /cat
j(wpicr/j.6s (pWTOS ctkotos' Kat "^wpicrfJLOS Qeov dirofioXr) irdvTwv
twv 6irap avTov ayadwv. Ot ovv Sia Trjs dirocrTacrias diro-

2. Et quicunque erga eum custodiunt dilectionem, suam his

prsestat communionem. Communio autem Dei, vita et lumen, et
fruitio eorum quse sunt apud eum bonorum. Quicunque autem
absistunt secundum sententiam suam ab eo, his eam quse electa
est ab ipsis separationem inducit. Separatio autem Dei, mors;
et separatio lucis, tenebrse ; et separatio Dei, amissio omnium quse
1 Ar., Voss., Merc. ii. quod prce- 3 Ar., Mbbo. n.,OTHOB.,but Voss.
paratum est, and the translator may have inobedientes. See 149,4.
followed the Greek concord as elsewhere. 4 For liberum Ar. has similiter.
a Patre, see 1. 268, 2. 5 Grceca quce sequuntur, a Dama-
3 Ab. omits est, and it would have sceno in Parallelis sub diversis titulis
no equivalent in the Greek—d &pa t) allegata, et ab Hallmxio in VUa Irencei
tov T!oC (Xevffis M ttoVi /iir 6/iolus edita, combinavi. Grabe.
iyivero, KpiTiK^] Si, Kal SiaKpivovaa k.t.\. 6 Stieren considers the author to
ex sua sent. avBaipirm. Ar. faciat. have written here, and in the next sen
 ^TERNUS. 399
fia\6vTes tcl irpoeipriii.eva, aVe euTeprifxevoi irdvTWV twv dya- ^ib^v.
6wv, ev vdcrrj Ko\d(ret KOTaylvovTar tov Qeov fiev irpor\yr)- ^maYslv*."'
" \ -\ "S » -\ a > I' ' "* "v ' xxvii. 2.
TiKms fir) KOAaCovTOi, eiraKOAovoovcrris oe eKeivrjs Trjs KOAacrews,
Std to earepr)cr6ai irdvTWv to>v dyadwv. A.twvta Se Kal
aTe\evrriTa irapa Qeov Ta dya6d' Kat Sid tovto koi r)
aTeprjcris avTwv aiwvtos Kat dTe\evTrjTOS' cos SirjveKovs tov
(pWTOS ovtos, 01 TV(p\wcravTes eavTOvs, fj Kat virb aXXwi'
TV(p\w6evTes, SirjveKws aTrocrrepovvTai Tr)s tov (pWTOS aVo-
\au(rews, ov tov (pwrds eirKpepovTOS avTois Trjv ev TV(p\wcrei
Tifiwpiav.

sunt 2apud eum bonorum. Qui ergo per apostasiam amiserunt

quse prsedicta sunt, quippe desolati ab omnibus bonis, in omni
pcena conversantur; Deo quidem principaliter non a semetipso eos
puniente, prosequente autem eos poena, quoniam sint desolati ab
'omoibus bonis. iEterna autem et sine fine sunt a Deo bona: et
propter hoc et amissio eorum seterna et sine fine est : quemad-
modum in immenso lumine, qui excsecaverunt semetipsos, vel ab
aliis excsecati sunt, semper privati sunt jucunditate luminis ; non
o. «3. quod lumen pcenam eis inferat caecitatis, sed quod ipsa csecitas
superinducat eis calamitatem. Et propter hoc Dominus dicebat :
Qui credit in me, non judicatur, id est, non separatur a Deo : ad- Joh.m. la-
unitus est enim per fidem Deo. Qui autem non credit, ait, jam
judicatus est, quoniam non 3credidit in nomine unigeniti Filii Dei,
id est, separavit semetipsum a Deo voluntaria sententia. Hoc est
enim judicium, quoniam lumen venit in hunc mundum, et dilexerunt
homines magis tenebras, quam Humen. Omnis enim qui male agit,
odit lumen, et non venit ad lumen, ne traducantur opera ejus. Qui
autem facit veritatem, venit ad lumen, ut manifestentur opera
ejus, quoniam in Deo 6est operatus.

tenee, rap' airov, because he says, ire- 1 1. iKelvois.

\eCrrrrra irapa Qeov tA iyaBi. But then 2 Ar. apud Deum, and ab omni bono.
in the next section he speaks of tui> thi 3 Ab. crediderit.
airrty iyaBwv. The translator's reading, 4 lucem, Ab.
rap' avrbv, may have been correct. 5 G. T. ItjTui elpyaap.(va.

25—2
 400 CONSUMMATIONEM PR.2ECEDET

LIB. V.
xxviii. 1.
GR.V. xxviii. Ke<^>. kjj'.
MASS. V.
xxviii. 1.
De piorum et impiorum discrimine, apostasiafutara sub
Antichristo, atque mundi consummatione.
J. Damasc. i. 'EIIEI ovv ev tw aiwvi tovtw, oi fxev irpotTTpeypvcTi m. 326.
Parall.
Halloix. t. tw (pWTi, Kai Sia Ttjg irlcrTews evovtriv eavTovg tw Qew' oi
Iren.
Se aipliTTavTai tov (pWTOS, Kai a<poplXpvcriv eavTOvs tov Qeov'
1 eKcSexeTat 6 \6yos tov Qeov, tois vatriv dpfioXpvcrav dtKrjcrtv
eirdywv 3tois fiev ev tw (pWTt, Trpos to airoXaveiv avTOvs
twv ev avTw ayaOwv tois Se ev tw CTKOTei, irpos to fieTe)(eiv
avTOvs Ttjs ev avTw fioyQrjplas. Ata tovto (prfcri, tovs f-ev
eK Se^iwv avaKaXecracrOai ets Trjv twv ovpavwv fSacrCKelav tovs
Se e£ apiaTepwv etf to aiwviov irvp irefx^eiv. 'EavTOvs yap
nravTwv ecrTeprjcrav tcov ayaOwv.

CAP. XXVIII.
1 . Quoniam igitur in hoc mundo quidam quidem accurrunt
lumini, et per fidem 3uniunt se Deo; alii autem absistunt a lumine,
et separant sseipsos a Deo: venit Verbum Dei, omnibus aptam
habitationem inferens ; his quidem qui in lumine sunt, ut fruantur
eo, et his quae in eo sunt bonis : his autem qui in tenebris sunt, ut
participentur 4eas calamitates quse in eis 4sunt. Et propter hoc
Matt.xxv.34, ait, hos quidem qui sunt ad dexteram vocari in regnum Patris:
illos autem qui sunt sa sinistra in seternum ignem missurum.
Semetipsos enim omnibus privaverunt bonis.
2 Thess. ii. 2. Et propter hoc Apostolus ait: Pro eo quod dilectionem
10—12.
6Dei non receperunt, ut salvi fierent, et ideo 7mittet eis Deus opera-
tionem erroris, ut credant mendacio, ut judicentur omnes qui non

1 Int. Ipxerai, and as Grabe ob struction, ut participentur ejus calami-

senres, the reading harmonises with I/u-
men venit in mundum.
a Toti ub>, is an indispensable cor-
rection, edd. toM utv.
3 Arund. muniunt, incorporating
the final letter preceding. Ib. semetip-
SOS.
4 Ar. eos and est for sunt; suggest-
ing as a close copy of the Greek con-
tatis qua; in eis est. Vkt., Voss. as in
the text. al. ut participetur eis calami-
tas, quee in eis est.
5 a sinislra, Ar. is closer to the
Greek than ad sinistram, Vet., Voss.,
but cf. ad dextram.
6 1. veritatis. Cf. p. 392.
7 miltet. See p. 247 and 392, 7.
Vet., Voss. cos in operationem.
 ANTICHRISTl APOSTASIA. 401
crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati : illo enim veniente, lib. v.
... . xxviii. 2.
et sua sententia apostasiam recapitulante m semetipsum, et 1 sua aJVg§f$IL
voluntate et arbitrio operante qusecunque operabitur, et in templo **viii- 2-
Dei sedente, ut sicut Christum adorent illum qui ^seducentur ab
illo ; quapropter et juste in stagnum ^projicietur ignis ; Deo autem Ap0c.xix.2a
secundum suam providentiam prsesciente omnia, et apto tempore
eum qui talis futurus erat immittente, ut credant falso, 2ut judicen-
tur omnes qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati.
Cujus adventum Johannes in Apocalypsi significavit ita : Et bestia Cap. xiii.
quam videram, similis erat pardo, et pedes ejus quasi ursi, 3et os
ejus quasi os leonis ; et dedit ei draco virtutem suam, et tkronum
suum, et potestatem magnam; et unum ex capitibus ejus" quasi oc-
cisum in mortem, et plaga mortis ejus curata est, et admirata est
universa terra post bestiam: et adoraverunt draconem, 4quoniam
dedit potestatem bestiw ; et adoraverunt bestiam dicentes : Quis si-
milis bestiw illi, et quis potest pugnare cum ipsa f Et datum est ei
os loquens magna et blasphemiam, et data est ei potestas 5mensibus
xl. et 6duobus. Et aperuit os suum ad blasphemium adversus
Deum, blasphemare nomen ejus, et tabernaculum ejus, et eos qui in
ccelo habitant. Et data est ei potestas super omnem tribum, et popu-
lum, et linguam, et gentem. Et adoraverunt eum omnes qui 7habi-
tant super terram, cujus non est scriptum nomen in libro vitce Agni
occisi a constitutione mundi. Si quis habet aures, audiat. Si quis
in captivitatem duxerit, in captivitatem ibit. Si quis gladio occi-
derit, oportet eum 7in gladio occidi. Hic est sustinentia et jides
sanctorum. Post deinde et de armigero ejus, quem et pseudopro-
phetam vocat: Loquebatur, inquit, quasi draco, etpotestatem primw aPoc. xm.
bestiw omnemfaciebat in conspectu ejus : etfacit terram, et qui habi- ~
tant in ea, ut adorarent bestiamprimam, cujus curata est plaga mor-
tis ejus. Etfaciet signa magna, sut et ignem faciat de cwlo descen-
dere in terram in compectu hominum ; et seducet inhabitantes super
terram. 8Hsec ne quis eum divina virtute putet signa facere, sed

1 Ab. inserts cum ; ib. seductuntur, and a half year.

and of. jrXai'9, Eev. xiii. 14. Ib. proji-
cientur.
s ut, Ar. : al. «t.
3 ct, Voss. ; omitted in Au.
4 quoniam. G. T. 8s (Soikcv, and very
possibly qui has been read as qm.
8 i.e. a time, and times, and dividing
of timcs; three years of twelve months,
6 Ar. duo, perhaps from the nume-
ral letter f}'.
7 Ar. inhabitant, and in omitted.
8 ut et, ita Ar. et Voss. Juxta S.
Johannis textum 6>a Kal. Gr. But the
sequence is varied in the first MS., as
in Meiic. II., and the sense spoiled by
et ut. Ab. hoc.
 402 IN SEXTO MILLESIMO ANNO
lib. v. magica operatione. Et non est mirandum, si dsemoniis et aposta-
Gmasxxv"' **c*s spiri*"ibus ministrantibus ei, per eos faciat signa, in quibus
3""iii- 2- seducat habitantes super terram. Et imaginem, ait, ljubebit fieri
r£°S"u' ^es^) et spiritum dabit imagini, uti et loquatur imago, et eos qui
non adoraverint eam faciet occidi. Et characterem autem, ait, in
fronte, et in manu dextra faciet dari, 2ne possit aliquis emere vei
vendere, nisi qui habet characterem nominis bestice, vel numerum
nominis ejus : et esse numerum 3sexcentos sexaginta sex, quod est,
sexies centeni, et deni sexies, et singulares sex; in recapitulationem
universse apostasise ejus, quse facta est in sex millibus annorum. M.327.

Pn°Eprsnot' 3- 4"Oaati . . . fjfxepats eyevero 6 Koafios, Toa-avrais ^t-

AiovTaa-i crwTeAeiTat. JYat ota tovto <pr]o-iv t] ypacptj- Kat
o-vveTe\eo-0>]o-av 6 ovpavos kou t) yrj, Kat 7ra? 6 Koo-fxos avTwv.
Kat o-vveTe\eo-ev 6 Qe6s Trj r)fxepq Trj g- Ta epya avrov a
eTTolrjare, koi KaTeiravaev 6 Qe6s ev Trj t)fiepq Trj onro
"KavTinv twv epywv avTOv. Tovto <T eerTt twv irpoyeyovoTWV

3. Quotquot enim diebus hic factus est mundus, tot et mille-

nis annis consummatur. Et propter hoc ait Scriptura Geneseos :
Gen. u. i, 2. Et consummata sunt ccelum et terra, et omnis ornatus eorum. Et g. 445.
consummavit Deus die sexto omnia opera sua qum fecit, et requievit
in die septimo ab omnibus operibus suis quw fecit. Hoc autem est
et antefactorum narratio, quemadmodum facta sunt, et futurorum

1 Ar. ait fieri bestice videbit.
2 Vet., Voss. ut non.
3 The Hebrew word JTPD, diroora-
alat, sums 666, and it is offered as an-
other solution of this crux theologica.
The idea involved is so suitable to the
context that Fabee, though accepting
the term Aaretvos, has alao educed the
required number froni the word iiro-
or&rqs, but he makes the unfortunate
mistake of reading the abbreviate sym-
bol r', as the episemon /3oC, computing it
as 6 ; whereas, the letters, as written by
S. John, could only sum 500. It is cer-
tainly a remarkable coincidence, that the
Aaretvos of lKEN*ns and the Eabbinical
JVDTI should alike sum 666. But no
Scripture is of private interpretation,
and the Word of God written for every
country, and every age, is not to be
limited in its application to any one em-
pire or isolated branch of the Church
Catholic. For this reason the term
JinD, as being of universal application,
is preferred. It is very evident that the
primitive Church was without any cer-
tain solution of the difficulty, and the
only resource from the earliest days has
been conjecture. One more is added to
this not very satisfactory stoek. The
author evidently applies the number to
apostasy and wickedness, of whatever
age, whether ante or post-diluvian. See
end of cap. xxix.
4 Gracum Irencei textum e Codice
2215 Eegice Bibliothecce Parisiis descrip-
tum erudito orbi communicavit Cotelerius
in notis ad Epist. S. Barnabce.
 FIET CONSUMMATIO. 403

Sir)yr]CTis, Kai twv ecrofievwv irpo(pr}Tela. 'H yap tjfiipa u^v;

K1 * v > A5- ■? * ' I -\ / * GR.V.xxviii.
vpiov ws a eTtf ev e£ ovv tj/uepais crvvTeTeKecTTai Ta mass. v.
/ j ^ -a ff t * ^ ^ st xxviii. 3.
yeyovoTa- cpavepov ovv, oti rj crvvTeXeia avTwv to (j- btos
* ' a.
ecrTiv

prophetia. 3 Etenim dies Domini quasi mille anni ; in sex autem 2 Pet ui. &
diebus consummata sunt quae facta sunt : 4manifestum est quo-
niam consummatio ipsorum sextus millesimus annus est./'Et prop-
ter hoc in omni tempore, plasmatus initio homo per 5manus Dei,
id est, Filii et Spiritus, fit secundum imaginem et similitudinem
Dei, paleis quidem abjectis, quse sunt apostasia ; frumento autem
in horreum assumto, quod est hi qui ad Deum fide fructificant.
Et propterea tribulatio necessaria est his qui salvantur, 6ut quo-
dammodo contriti, 6et attenuati, et 7conspersi per patientiam
Verbo Dei, 7et igniti, apti sint ad convivium Regis. Quemadmo-

8ws eive tis twv r)fieTepwv, Sia ttjv Trpbs Qebv fxapTvplav |0I*n1£d
KaTatcpiOeh irpbs 6r/plam oti <tit6s ei/xc Qeov, Kal Si SSovtwv
drjplwv aXrjQofiai, Iva Kadapbs apTOS 9evpe6w.

dum quidam de nostris dixit, propter martyrium in Deum adjudi-

catus ad bestias : Quoniam frumentum sum Christi, et per dentes
bestiarum molor, ut mundus panis Dei inveniar.

1 Gbabe avvTeTektaOai. 7 conspersi . . . igniti. ire4>vpap.evoi Si'

3 In MS. Regio Codice sequtcntur : Kal
TV f Kfbm tt)v oiKOvp.ivT)v • Kal tti n' 177-15
icrrlv 6 /j.i\\uv aiiiv, Toiis /ncv rapaSldw-
aiv els KbXacui aldviov, tovs Se els fwf/v.
Aia toOto etp-qvrai oi \fia\fiol inrkp tt/s n'.
Sed hwc non sunt ipsius Irencei. Gr.
3 Ar. as above. Voss. si enim, which
Stieren adopts. Vet. si etenim, as in
Massuet.
4 The Greek text requires the addi-
tion of ergo.
5 See p. 213, 5; 317; 333, 2.
6 ut, et, both omitted in the Ab.
inro/ioviji \6yov tov Qeov koI Tvpuifievoi
k.t.X.
8 Eadem verba habentur in Grcecis
ActisS. Jgnatii MS. in Bibliolheca JBod-
leiana, ubi pro irpbs Qebv, legitur els
Qebv, perinde ut in Latino, in Deum. Gb.
9 In the text of the epistle we read
toO X/jiotoO. The latter word having
been lost to the translator, the article
seems to have been read as 9eo0, and ex-
pressed by Dei. Eusebius quotes the
same words of the venerable martyr,
H. E. iii. 36, but as above.
 404 BESTTiE APOCALYPTIC^
LIB. V.
xxix. 1.
GH. V. OAP. XXIX.
xxix.
MASS. V.
xxix. 1.
Universa ad utilitatem hominum facta esse: et de Anti-
christi dolis, nequitia, vi apostatica a diluvio,
et deinceps in Ananice, Azarice et Misaelis persecu-
tione, prafigurata.
3* l
Causas autem reddidimus in his qui sunt ante hunc libris,
propter quas passus Jest Deus haec ita fieri : let ostendimus quo-
niam omnia quse sunt talia, pro eo qui salvatur homine facta sunt,
illud quod est sui arbitrii et suse potestatis maturans ad immorta-
litatem, et aptabiliorem eum ad seternam subjectionem Deo prse-
parans. Et propter hoc conditio insumitur homini: non enim
homo propter illam, sed conditio facta est propter hominem.
Gentes autem quae et ipsse non allevaverunt oculos 2ad ccelum,
neque gratias egerunt factori suo, neque lumen veritatis videre
voluerunt, sed sicut mures cseci absconditi in profundo insipientise,
Esai.xl. 15. sjuste sermo ut stillicidium de cado, et sicut momentum staterw, et g. 446.
Esai. xL 17. sicut nihil deputavit ; in tantum utiles et aptabiles justis, quantum
utilitatis prsestat stipula ad tritici augmentum; et 4palea ejus in
ustionem, ad operationem auri. Et propterea cum in fine repente
Matt. xxiv. hinc Ecclesia 5assumetur: Erit, inquit, tribulatio qualis non est
21.
facta ab initio, neque fiet. Novissimus enim agon 8hic justorum, in
quo vincentes coronantur incorruptela.

E Parall. J. 2. ... avaice(pa\alw(Tts ylverai

ftamasc.
Halloix. v. Trdatji aStKias /ca< iravrbs S6\ov, Iva ev avrai avppevo-aara /rai
lren.
o-vyK\eio-6eio-a 7racra SvvafJiis airoo-TaTiKrj /cara Tr)v Ka/Aivov
6\io-0rj tov Trvpos. KaraXXrJXft)? ovv Kal t6 ovo/j,a avTOv

2. Et propter hoc in bestia veniente recapitulatio fit universae

Apo«. xix.20. iniquitatis et omnis doli, ut in ea confluens et conclusa omnis virtus
apostatica, in caminum mittatur ignis. Congruenter autem et nomen

1 Ab. omits est, and has oetendimm-
que, an unusual form with the transla-
tor, whioh may have arisen by mistak-
ing gm. for que.
3 suos, inserted by Mass. and Stikr-
en fromthe Voss. MS., is not required,
and the Ab. omits it.
3 Ab. strangely divides the word in-
to ejus te, the first vowel being taken
from the final syllable preceding.
4 palea...in. Ab. paleas...ad.
5 Ab. assumitur, and omits hic.
 NUMEBUS. 405

e£et t6v apiOfiov X%G~' 'AvaKecpaXaiovfievos ev avTw Tr)v Jjjjp-

m. ara. irpo to? KaraKXvafjLov iracrav Kcuclav Ntoe <yap €TWV xxix.
M A SS V
e^aKOcrlwv, xai KaTaKXvcrfios eTrr)X6e Trj yy ei'e e^dXei-^iv Trjs XItiK'2-
dfxaprlas, ' AvaKecpaXaiovfievos Se koi Tr)v clito tov
KaTaKXvcrfiov iracrav elSwXoXarpelav, fxexpts ov r) tov
NafiovxoSovocrwp avacrTaQelcra eiKwv, r)ris v~<\ros fiev e?^e
Trrjxwv e^r/KOVTa, evpos Se Trrjywv g-'. "OXjj yap ff etKWV
eKelvrj TrpoTvirwcris r)v Trjs tov avTixplcrTOv irapovcrlas
a ovv x eTtl T0V P>we, ecp ov o KaTaKAvcr/xos eyevero oia
Tr)v airocrTacriav, Kat 6 irrfxtcrfxos Trjs eiKovos, tov aptO-
fjiov, ws etpr/rat, crrjfxalvovcri tov ovofiaTOS, els ov crvyKecpa-
Xaiovrai twv g- erwv nracra airocrTacria, Ka\ dStKia, koi
Trovr/pla,

ejus habebit numerum, sexcentos sexaginta sex, recapitulans in

semetipso omnem quse fuit ante diluvium malitise commixtionem,
quae facta est ex ^angelica apostasia. Noe enim fuit annorum sex-
centorum, et diluvium advenit terree, delens 2inresurrectionem terrse
propter nequissimam generationem, quse fuit temporibus Noe.
Recapitulans autem et omnem qui fuit 3a diluvio errorem4commen-
tatorem idolorum, et prophetarum interfectionem et succensionem
justorum. Ula enim quse fuit a Nabuchodonosor 4instituta imago,
altitudinem quidem habuit cubitorum sexaginta, latitudinem autem
5cubitorum sex : propter 6quam et Ananias, et Azarias, et Misael,
non adorantes eam, in caminum missi sunt ignis, per id, quod eis
evenit, prophetantes eam quse in finem futura est justorum suc-
censio. Universa enim imago illa prsefiguratio fuit hujus adventus,
ab omnibus omnino hominibus ipsum solum decernens adorari.
Sexcenti itaque anni Noe, sub quo fuit diluvium propter aposta-
G.447. siam, et numerus cubitorum imaginis, propter quam justi in cami-
num ignis missi sunt, numerum nominis significat illius, in quem
recapitulatur sex millium annorum omnis apostasia, et injustitia,
et nequitia, et pseudoprophetia, et dolus: propter quse et 6dilu-
vium superveniet ignis.
1 See I. 95, i ; n. 190, 5. resurrectionem, pro insurrectionem.
a Nisi me omnia faUunt, Irenmis * Ab. ante diluvium.
scripsit, bravdo~Taaiv rijs 7175, insolen- 4 L commeniitorum, tt\v twv elSuiXwv
tiam, sive rebellionem terrse. Interpres ■aKdvnv awe^evff/ihuv. Ar. constituta.
vero aut male ex una vocefecit duas, iir' 5 Ab. omits cubitorum, and has qwe.
avdo-Taaw, aut illam barbare verlit, in- 8 tA KardK\vop.a vTrepfHjtTerai irvp.
 406 NUMERI ILLIUS INTERPRETATIO
LIB. V.
XXX. 1.
GR. V. xxx. Kecp. \'.
MASS. V.
XXX. 1.
Certus quidem est numerus nominis Antichristi ; sed de
hoc nihil temere affirmandum, quum multis nomini-
bus is aptari queat : et cur aperte a Spiritu S. ex-
plicatum non fuerit: ac de regno morteque illius.
Eus. h. e. i. irTOYTQN Se ovtws eyovTWV, KCti ev irdcri TOLS
crirovSaiots Kai apyalois dvTiypacpois tov dpiQfiov tovtov
Keiftevov, Kal fiapTvpovvTWv avTwv eKeivwv tu>v /cot' o^nv tov
'loodvvtjv eoopaKOTWv, koi tov \6yov SiSdcrKOVTOs r)ftds, oti 6
apiQfios tov ovofxaTOS tov Qtjpiov KaTa tt)v twv 'EWrjvwv
yjsrjcpov Sia twv ev avTW ypafj.fj.aTWV Ovk olSa ttws
ecrcpdXrjcrdv Tives eTraKo\ov6rjcravTes iSiWTicrfiw, Kal t6v necrov

CAP. XXX.
|
'1. His autem sic se habentibus, et in omnibus antiquis et pro-
batissimis et veteribus scripturis numero hoc posito, et testimonium
perhibentibus his, qui facie ad faciem Johannem viderunt, et ra-
tione docente 2nos, quoniam numerus nominis bestiae secundum
Grsecorum computationem per literas quse in eo sunt, sexcentos
habebit, et sexaginta, et sex ; hoc est, decadas sequales 3hecaton-
tasin, et hecatontadas sequales monasin ; Numerus enim qui 4 di-
gitus sex, similiter custoditus, recapitulationes ostendit universse
apostasise ejus quse initio, et quse 5in mediis temporibus, et quae
in fine erit ; ignoro quomodo erraverunt quidam sequentes idiotis-

i.e. in its effects, for it shall annihilate
the world, not simply overwhelm it.
1 Hosc Groeca Irencei aUegavit Euseb.
lib. v. Hist. Eccles. cap. 8, et ex eo Nice-
phorus lib. IV. cap. 14, atque Damasc.
una cum pluribus sequentibus verbis.
3 Ar. docentes, and omits nos.
3 Ar. exalonlasin et hexatontadas, et,
upon which I add Massdet's note, per-
peram mutata litera Qrceca, k, in Lati-
nam. Porro hecatontasin el monasin da-
tivos esse Grcecorum, nemo non videt ; al-
tcrum ab iKaTovras ... d5os, centenarius
numerus, alterum a /loras... ddos, unitas,
pro eo quod Latine diceretur, centenariis
et unitatibus, vel hecatontalibus et mo-
nadibus. Sensus igitur Irenosi est, in
numero 666. tot decadas occurrere, quot
centenarios, nempe 6, et tot centenarios,
quot unitates: adeo ut senarii numeri
nota ubique reperiatur.
4 Grab. pro digitus legendum vult
dicitur. . . Sane haud meminit digitum
numerum arithmeticis dici eum, qui de-
nario minor estj quod denario convenit.
The Greek equivalent perhaps being $
<riy\a r': f. 1. cui. Ah. digitos.
6 Ar. omits in.
 RESERVATUE ADHUC. 407
rjdeTrjcrav dptO/xbv tov ovofxaTos, v ^rjcpi<rfxa v<pe\6vTes, Kat ^J-v.
• « tw
avTt ~ e£ «V oeKaowv
S 'i '
fiiav J '» povAofxevot
oe/caoa Q -v > f
eivai. «AAAot
A\\ GR. V. xxx.
mass. v
Se ape£eTa<7Tft>? tovtov Xa/3oWey, ot /uev aVXcoj /cat 'a/cat- -
f)o>S e7reT)?c?eiicrai'- ot cfe /caTa direipoKaXiav eToX/xrjcrav /cat
ovo/xa avaXr/Telv ej(ov tov ecrcpaXfxevov /cat Sirjfi.apTrifj.evov
aptO/xov. 'AXXct toij [xev aVXcoy /cat aKaKWs tovto iroirjcracriv,
eiKOi Kai crvyyvwfxrjv eaecrOat irapa. Qeov. "Ocrot Se /caTci
KevoSo^lav oplXovcrtv ovofiaTa Strj/xapTrj/xevov dptO/xov vevo/xo-
TeQrjcrQai, /cat to vir avTwv eTrtvotjOev ovo/xa opiXpvTat . . . owc
avaiTioi ovtoi e^eXevcrovTat, eTi /cat aiiTovs, /cat tovs e/xiri-
CTTevcravTas avTOis e^airaTrjcravTes. Kai irpooTOV /xev Xrj/xia
ev tw airoTvyeiv Trjs dkrjdelas, /cai to fitj ov ws ov {nroXafieiv
eVetTa c5e tov irpocrQevTOS tj dcpeXovTOS ti Trjs ypacprjs, eVt-
Ttfiiav ov Trjv Tvj(ov<rav e^ovTOS, els avrrjv efxirecretv dvdyKtj
tov TOtovTOV. 'Exa/coXoyc)j?cret c5e /cat eTepos ovj( 6 Tvywv
KtvSvvos tois -^revSws irpoeiXr/cpocriv etSevat to tov dvTf)(plcrTOV

mum, et medium frustrantes numerum nominis, quinquaginta nu-

meros deducentes, pro sex 2decadis unam decadem volentes esse.
[Hocautemarbitror scriptorum peccatum fuisse, utsolet fieri, quo-
niam et per literas numeri ponuntur, facile literam Grsecam, quae
m. 329. sexaginta enuntiat numerum, in iota Graecorum literam 3expan-
sam;] post deinde quidara sine exquisitione hoc acceperunt ; alii
g. 448. quidem simpliciter et idiotice usurpaverunt denarium numerum :
quidam autem per ignorantiam ausi sunt et nomina exquirere, ha-
bentia falsum erroris numerum. Sed his quidem qui simpliciter et
sine malitia hoc fecerunt, arbitramur veniam dari a Deo. Quot-
quot autem secundum inanem gloriam statuunt nomina continentia
falsum numerum, et quod a se fuerit adinventum nomen, defini-
erunt esse illius qui venturus est; non sine damno tales exient,
quippe qui et semetipsos, et credentes sibi seduxerunt. Et pri-
mum quidem damnum est excidere a veritate, 4et quod non sit,
quasi arbitrari : post deinde, apponenti vel auferenti de Scriptura
pcenam non modicam fore, in quam incidere necesse est eum qui
sit talis. Subsequetur autem et aliud non quodlibet periculum
1 f. L ixvpat, nttUa auctoritale. brackets mark an evident interpola-
* f. 1. decadibl, i. e. decadibus. tion.
3 i.e. S into EI. Compare Aaretmt, 4 Ab. et qnod non sint arbitri, f. 1. et
p. 409, 3, and XpeTarot, 146, 1. The quod non sil, sit quasi arbitrari.
 408 CUEIOSITAS COERCENDA.

xlx' Y' ovofxa. Et yap aWo fiev ovtoi Sokovctiv, a\\o Se eiceivos
GR. V. XXX. # *\
mass. v. fntjSeTTOv '
^XWV eXevaerai,
irapovTOS *eicelvov, e^awarritjjjo-ovTai
paoiwg *y A'
ov (pvXdcrcreadai irap» avrov
TrpocrrjKei. * « ws
f

'eos, qui falso prsesumunt scire nomen ejus. Si enim aliud quidem
'hi putant, aliud autem ille habens adveniet, facile seducentur ab
eo, quasi necdum adsit ille, quem 2cavere convenit.
2. Oportet itaque tales discere, et ad verum recurrere nominis
numerum; ut non in pseudoprophetarum loco deputentur. Sed
scientes firmum numerum qui a Scriptura annuntiatus est, id est,
sexcentorum sexaginta sex, sustineant primum quidem divisionem
regni in decem: post deinde illis regnantibus, et incipientibus
corrigere sua negotia, et augere suum regnum, qui de improviso
advenerit regnum sibi vindicans, et terrebit prsedictos, habens no-
men continens praedictum numerum, hunc vere cognoscere esse
i Thess. v. 3. abominationem desolationis. Hoc et Apostolus ait : Cum dixerint,
Pax, et smunitio, tunc subitaneus ittis superveniet interitus. Hie-
remias autem non solum subitaneum ejus adventum, sed et tribum
jer. viii. 16. ex qua veniet, 4manifestavit dicens : Ex Dan 5audiemus vocem ve-
locitatis equorum 5ejus: a voce hinnitus decursionis 5equorum ejus
commovebitur tota terra : et veniet, et manducabit terram, et pleni-
tudinem ejus, 5et civitatem, et qui habitant in ea. Et propter 5hoc
Alpoc. vii. s, non annumeratur tribus hsec in Apocalypsi cum his quse salvantur.

Damas'cJ' 'A.cr(paXicrTepov ovv Kai (XKivSvvoTepov, t6 ivepifieveiv Tr)v 6K-

fiacriv Trjs TrpocprjTelas, rj to KaTacrToy^d^ecrOai Kat KaTafiav-
TeuecrOat SvdfxaTOS' tv^ov Se e7rt ttoWwv ovojuaTWV evpedrjvat
Svva/nevov tov avTOv 6dpi6fiov, ei yap iroWd eort tol
Certius ergo et sine periculo est, sustinere adimpletionem prophe-
tise, quam suspicari et divinare nomina quselibet; quando multa
nomina inveniri possunt habentia prsedictum numerum; et nihilo-
minus quidem erit haec eadem qusestio. 7Si enim multa sunt quae
1 Ar. eis, and imputant for hi p. 4 Ar. omits manifestavit.
2 Vet., Voss. cavere, Ar. caveri. 5 Ar. audivimus voces, and omits
3 G. T. acr<pa\(la. Ambr. firmiias. ejus, equorum, et, and hoc.
Vers. It. munitio. Syr. ] 1 » *Q, et 6 Damasc. adds, 'fis rb BiavBas, Kal
tranquillitas, seems to have been read as Aaretvos, Kal HaTrltTKos, rrepl tSv avayKt,
) 1 ■ ■ SO, et munilio, the faint articu- <r&M*<r8tu rr)s a\y0elas rbv rrepl tv ai-
lation ^ having been easily lost in the T&" ipx^o"-
particle. 7 ^n interrogative clause. 1. quozrelvtr 1
 INTERPRETATIONES MULTiE. 409

evptcrKOfieva ovofiara, e-^ovra tov avrov aptufiov, irotov e£

, , , / t » / v m . GR- v- 31XX-
avTcov (popeaet o ep-^o/uLevoi, ^rjTrjurjcreTai , mass^v.

inveniuntur nomina, habentia numerum hunc, quod ex ipsis porta-

bit qui veniet, quseritur 2
3. Quoniam autem !non propter inopiam nominum habentium
1 numerum nominis ejus dicimus hsec, sed propter timorem erga
o. 449. Deum, et zelum veritatis : 2eyangas enim nomen habet numerum
de quo quseritur : sed nihil de eo affirmamus. Sed et 3aateinos
nomen habet sexcentorum sexaginta sex numerum : et valde veri-
simile est, quoniam 4novissimum regnum hoc habet vocabulum.
Latini enim sunt qui nunc regnant : sed non in hoc nos gloria-
bimur. Sed et 4teitan, [prima syllaba per duas Greecas vocales e
et t scripta,] omnium nominum quae apud nos inveniuntur, magis
fide dignum est. Etenim prsedictum numerum habet in se, et
literarum est sex, singulis syllabis ex ternis literis constantibus,
et vetus et semotum; neque 6enim eorum regum qui secundum
nos sunt, aliquis vocatus est Titan, neque eorum 8quse publice
adorantur idolorum apud Graecos et barbaros habet vocabulum
6hoc : et divinum putatur apud multos esse hoc nomen, ut etiam
m. 330. sol Titan vocetur ab his qui nunc tenent : et ostentationem quan-
dam 8continet ultionis, et vindictam inferentis, quod ille simulat
8e male tractatos vindicare. 7 Et alias autem et antiquum, et fide
dignum, et regale, magis autem et tyrannicum nomen. Cum
igitur 8tantam suasionem habeat hoc nomen Titan, tantam habet

1 Primumnomen,quodhicab Irenazo N02 AAIK02, Agnus nocens. Unde-

ponitur, est ETAN9AS, cujus elementa
tigillatim sumta, numerum ab Irenaio
qucesitum faciunt. Secundum, guod cum
Irenceo agnoscit et Arethas Cappadox,
est AATEIN02. Tertium Aret. Capp.
Com. in 13 Apoc. sicut Irenceo placet,
nempe TEITAN. Quartum constituil
post Hippolytum M. Primasius: AP
NOTMAI, nego. Quintum tradit Aret,
Capp. AAMIIETI2. Sextum eodem Aret.
auctore, esse polerit 0 NIKHTH2 : i.e.
Victor. Septimum apud eundem Aret
est KAK02 0AHT02, Malus dux. Oc
tavum eodem auctore AAH9H2 BAA
BEP02, Vere nocens. Nonum idcm
subjicit, nAAAI BA2KAN02, Jam olim
invidus. Decimum postremo addit, AM-
cimum hdbet Primasius ex Ticonio, AN-
TEM02. Duodecimum enumerat Ru-
pertus, rEN2HPIK02. Feuard.
The Ar. has in numerum, suggesting
for the Greek original, oi 5iA yjpelmi 6vo-
ixdruiv ■!ixofo'TUV lo-dpi8/u>v [Int. ixbvruv
eij apiBubv] toC dvd/tarot toi5tou.
3 Ar. Euan. Voss. as above.
3 Ar., Merc. n. defectively Latinos.
* Ar. verissimum and Titan. The
brackets mark an interpolation.
6 enim, Voss., Merc. n., which Ar.
omits. Ib. qui.
6 Ar. omits hoc, ib. continent.
7 et alias, Voss. ; talias, Ar., Merc.
II. ; Tiias, Mero. i.
8 Ar., Merc. n., but Vet. taritam.
 410 NOMEN TACUIT JOHANNES.
lib. v. verisimilitudinem, ut ex multis colligamus ne forte Titan vocetur,
xxx. 3. ....
^mass^v*' 1U* veniet> nos tamen non periclitabimur in eo, nec asseverantes
xxx. 3.
Eus H_ E 'U/jieis ovv ovk ^diroKtvovveiofiev irepi tov ovdfiaTOS tov 'Avti-
v' "' y^plcTTOV d"iro<paiv6fievot /3e[3aitoTiKws' et yap eSei dvacpavSbv
tw vvv Katpw KrjpvTTeaQai Tovvofia avTov, St eKelvov dv
eppedr) tov Kat Tt)v ,A.iroKaXv^riv ewpaKOTOs. "OvSe yap
irpb iroXXov xjjovov ewpaQt], dXXa. cr^eSbv eirl t$? rjtxeTepas
yeveas, irpbs tw TeXei t^j AofieTiavov dp-^tjs.

pronuntiabimus hoc eum nomen habiturum : scientes, quoniam si

oporteret manifeste prsesenti tempore prseconari nomen ejus, per
ipsum utique editum fuisset, qui et Apocalypsim viderat. Neque
enim ante multum temporis visum est, sed pene sub nostro sseculo,
ad finem Domitiani imperii.
4. Nunc autem numerum nominis ostendit, ut caveamus illum
venientem, scientes quis est : nomen autem ejus tacuit, quoniam
dignum non est prseconari a Spiritu sancto. Si enim prseconatum
ab eo fuisset, fortassis et in multum permaneret. Nunc autem «■ 450.
Apoc.xvii. 8. quoniam /uit, et non est, et 3ascendet ab abysso, et in perditiomm
vadit, quasi qui non sit ; sic nec nomen ejus praeconatum est :
ejus enim quod non est, nomen non prseconatur. Cum autem
3vastaverit Antichristus hic omnia in hoc mundo, 4regnabit
annis tribus et mensibus sex, et 4sedebit in templo Hierosolymis ;
tunc veniet Dominus de coelis in nubibus, in gloria Patris, illum
quidem, et obedientes ei in stagnum ignis mittens ; adducens
autem justis regni tempora, hoc est requietionem, septimam diem
sanctificatam ; et restituens Abrahse promissionem hsereditatis :
Matt. viii. ii. in quo regno ait Dominus, multos ab oriente et occidente venientes,
recumbere cum Abraham, Isaac, et Jacob.
Voss. tantam suasionum. Gr., Mass., be substituted for dWd in the commence-
Stieren tantum suasionum. There is ment of a quotation. Cf. tamen.
a marginal appearance about the words 1 1. airoKivowetiaouev.
tantam habet (Ar. habeat) verisimilitu- 2 JJcbc allegavit Maximus in Dion.
dinem; reading et therefore for ut, the Areop. Ep. x. Geabe.
passage may represent the following 3 Ar. et ascendit abysso. Voss. de-
Greek words. fltrwv odv av HxV ^t-Oavb- vastaverit.
TTjra to 6voaa Teirav, Kal ck tt6Wwv hv 4 Ar. regnavit. Gr. regnans. Ar.
ffvWoyiaujfie6a, ufy HeiTav KaXecrTjrai 6 ip- sederit, which is followed by Grabb.
%6uevos, d\X' ijueis ovk k.t.X. utj having The readings in the text are those of
theforceofnum; and ovv would naturally Vet., Voss.

n
 DESCENSUS AD INFEKOS. 411
LIB. V.
CAP. XXXI.
xxxi. 1.
Confirrnatur reservatio corporum nostrorum morte resur-
rectione et ascensione Christi: animce sanctorum
interea tempus iUud exspectant, ut perfectam consum-
matamque gloriam percipiant.
1. Quoniam autem quidam ex his qui putantur recte credidisse,
supergrediuntur ordinem promotionis justorum, et lmodos medi-
tationis ad incorruptelam ignorant, hsereticos sensus in se hahentes :
haeretici enim despicientes plasmationem Dei, et non suscipientes
salutem carnis suse, contemnentes autem et repromissionem Dei,
et totum supergredientes Deum sensu, simul atque mortui fuerint,
dicunt se supergredi ccelos et Demiurgum, et ire ad matrem, vel
o. 45i. a<J euni qui ab ipsis affingitur, patrem. Qui ergo universam re-
probant resurrectionem, et quantum in ipsis est auferunt eam de
medio, quid mirum est, si nec ordinem resurrectionis sciunt, no-
lentes intelligere, quoniam si haec ita essent, quemadmodum
dicunt, ipse utique Dominus, in quem se dicunt credere, non in
tertia die fecisset resurrectionem ; sed super crucem exspirans,
confestim utique abiisset sursum, relinquens corpus terrae ? Nunc
autem 2tribus diebus conversatus est ubi erant mortui, quemad-
modum propheta ait de eo: 3 Commemoratus est Dominus sanc-
torum mortuorum suorum, eorum qui ante dormierunt in terra
M.381. ^sepelitionis, et descendit ad eos, extrahere eos, et sahare eos. Et
ipse autem Dominus : Quemadmodum, ait, Jonas in ventre ceti Matt xu. *o.
1 modos, Ar., Grab., is preferred to dum easdem, huic quoque legi satisfecil,
motus, Vet., Voss., Mass., Stieren. forma humance mortis apud inferos
The Benedictine says, that promotionis functus; nec ante adscendit in sublimi-
suggests the reading motus, but in the ora ccelorum, quam descendit in inferiora
Greek the similarity would disappear ; terrarum, ut illic Patriarchas et Prophe-
the original seems to have been, xal tas compotes sui faceret; habes et regionem
inrcpfiali>ov<Tt tt\v ri^ai Tijs rfi» hiKaiuni inferum subterraneam crcdere, et illos
rpoKowT)s,KalTov$Tp6TrovsTT}s fjLeXtrws tt}s cubito pellcre, qui satis superbe non
iw\ t%v dtpOapalav ayvoovai. See 219, 3. putent animas fidelium inferis dignas :
* Christum in corde tcrrce triduum servi super dominum, et discipuli super
mortis legimus expunctum, id est, in magistrum, aspernati, si forte in A bra/ice
recessu intimo et interno, et in ipsa terra sinu, expectandce resurrectionis solatium
operto,et intra ipsamcavato, et inferiori- capere. Tert. de An. 55.
bus adhuc abyssis supcrstructo. Quod 3 See p. 108, 6, and Creeds, p. 333.
ti Christus Deus, quia et homo, mortuus * sepelitionis, Vet. ; stipulationis,
secundum Scripturas, et sepultus secun- Voss.
 412 LOCUS SPIRITUUM
lib. v. tres dies, et tres noctes mansit, sic erit 1 et Filius Hominis in corde
GMAssxixi' terrcB- Sed et Apostolus ait : Ascendit autem, quid est, nisi quia
XXXI- '• et descendit 2in inferiora terrce? Hoc et David in eum pro-
Pshixxiv'i3 Pnetans dixit : Et eripuisti animam meam ex inferno inferiori.
Kesurgens autem tertia die, et Marise quae se prima vidit et
joh. xx. 17. adoravit dicebat: sNoli me tangere, nondum enim ascendi ad
Patrem, sed vade ad discipulos, et dic eis : Ascendo ad Patrem
meum, et Patrem vestrum.
v] 2. Si ergo sDominus legem mortuorum servavit, ut fieret pri-
mogenitus a mortuis, et commoratus usque 4in tertiam diem in infe-
joh^xx. 20 rioribus terrse, post deinde surgens in carne, ut etiam 8fixuras cla-
vorum ostenderet discipulis, sic ascendit ad Patrem, quomodo non
confundantur, qui dicunt 6inferos quidem esse hunc mundum, qui
sit secundum nos ; interiorem autem hominem ipsorum derelin-
quentem hic corpus, in superccelestem ascendere locum ? Oum
ps. xxii. 4. enim Dominus in medio umbrw mortis abierit, ubi animse mor-
tuorum erant, post deinde corporaliter resurrexit, et post resur-
rectionem assumtus est : manifestum est quia et discipulorum ejus,
propter quos et hsec operatus est Dominus, animse abibunt in

Ex^Paraii. A.I y^v)(ai airepyovTai els tov . . . ^tottov tov wpia/xevov

v?iren!«04 a^rafr a7ro T0^ Qeov, Kaicel fJ-eXP1 o.vaarTacrews (poiTwari,
Trepi/xevovcrai Tr/v avdo-Tao-iv eireiTa avo\a/3ovo-ai Ta arw/J.aTa,

invisibilem locum, definitum eis a Deo, et ibi usque ad resur-

rectionem commorabuntur, sustinentes resurrectionem : post reci-
pientes corpora, et perfecte resurgentes, hoc est corporaliter, g. 452.

1 et, Ae., Voss.
2 A text generally quoted by the
Fathers in proof of the Descent into
Hell ; but the words t& Kariirepa pipTi
rijs yjjs considered critically, are in
evident apposition with those in the
next verse, iiwepdvta w&vt(ov t&v ovpav&v,
the one phrase is the correlative of the
other; this lower earth, of, the heaven of
heavens. See Creeds, 343.
3 Cf. Oreeda, 530. Ab. omits Domi-
nui,
4 in, so the MSS. Gr. od.
5 So the Ab., Vet. and Mebc. II.,
but the Voss. figuros; tHttovs would
suit either word, and the Voss. reading
may have been a marginal note sug-
gested by collation with the Greek
text.
6 Heresiarchs, of the Gnostic type,
very generally adopted the notion of
ancient philosophy, still current among
the Brahmins, that the body is the
prison of the soul, and that this life,
even in its brightest aspect, is a penal
state. Compare Prelim. Rem. p. xlv. I.
7 ddpaTov must be supplied ; the
transcriber's eye having passed from
the article to the final syllable of the
missing word.
 A CORPORE SOLUTORUM. 413
Kat 6\oK\qp<i)S avaaTacrai, TOvrecrTi crwfJLaTtKWS, KaOws Kat 6 lib.v. xxxi.
vptos avecrTt], ovtws eAeuerovTai ets Tqv o\lstv tov Kieov. mass. v.
' xxxi. 2.
quemadmodum et Dominus resurrexit, sic venient ad conspectum
Dei. Nemo enim est discipulus super magistrum : perfectus autem Luc vt w.
omnis, erit 1 sicut magister ejus. Quomodo ergo magister noster
non statim 2evolans abiit, sed sustinens definitum a Patre resur- of. i 212;
. II. M, 86,
rectionis suse tempus, quod et per Jonam manifestatum est, post wn*»
triduum resurgens assumtus est; sic et nos sustinere debemus
definitum a Deo resurrectionis nostrse tempus, 3prsenuntiatum a
prophetis, et sic resurgentes assumi, quotquot Dominus ad hoc
dignos habuerit4. cx?iid™nd'

CAP. XXXII.
In ea carne, qua Sancti multas hic cerumnas pertule-
runt, laborum suorum fructus percipient ; maxime
cum id omnis creatura exspectet, ac Deus Abrahce et
semini ejus promittat.
1. 5Quoniam igitur transferuntur quorundam sententise ab hsere-
ticis sermonibus, et sunt ignorantes dispositiones Dei, et mysterium
justorum resurrectionis et regni, quod est principium incorrup-
telae, per quod regnum qui digni fuerint paulatim assuescunt
capere Deum : necessarium est autem dicere de illis, quoniam oportet
justos 6primos in conditione hac quse renovatur, ad apparitionem
Dei resurgentes recipere promissionem hsereditatis, quam Deus
1 Ab. inserts si tit from the Vuxg. eaque ob defensioncm Segni millenarii a
' Tbe reader will correct a hasty pluribus sublata fuisse, candide suspica-
note at p. 54, 4, where ixoaT^travTa tur. . . Ex nostris 3ISS. solus Voss. Codex
is in error for iiro<TTdi>Ta. Gbabe'8 con- dicta quinque capita kabet. Gr. Cod.
jecture is justified by evolam. Cf. also Voss. cum editis accuratissimc contuli.
pp. 86, 90, 98, 5 ; 99. In marrj. a recentiore manu hcec scripta
1 Ar., Merc. II. prceadnuniiaium. sunt; Quse inde sequuntur omnia ad cal-
* Ar. MS. ends here, but with a cem usque, hactenus desiderata fuerant
blank column, shewing antecedent mu- in omnibus exemplaribus. Stieren.
tilation. See Syr. and Arm. extracts, 417,426,
8 Hcec posteriora quinque capita in 4*7-
iis, quibus Erasmus usus est, Codicibus, 6 Mass. notes, leycndum videtur
ac proinde etiam in ejus ac Galasii editt. primum aut prius; but irporipovs may
omissa, ex Veteri Cod. primus eruit have been in the original. Cf. LXX.
Feuardentius : qui insuper praimissa Ex. xxiii. 28, Kal iiroo-Tt\w tos fftpTjxiai
prafatione Jrenceo ista rectc vindicat, Trportpas aov.
VOL. II. 26
 414 SEMEN PROMISSUM
lib. v. promisit patribus, et regnare in ea : post deinde fieri judicium.
Gmassxxv"' ^n en'm conditione laboraverunt, 1 sive afflicti sunt, omnibus
xxxii. 1. modis probati per sufferentiam, justum est in ipsa recipere eos
fructus sufferentiae : et qua conditione interfecti sunt propter Dei
dilectionem, in ipsa vivificari : et in qua conditione servitutem
sustinuerunt, in ipsa regnare eos. Dives enim in omnibus Deus,
et omnia sunt ejus. Oportet ergo et ipsam conditionem reinte-
gratam ad pristinum, 2sine prohibitione servire justis : et hoc
Apostolus fecit manifestum in ea quae est ad Romanos, sic dicens :
Rom. viii. Nam exspectatio creaturw revelationem filiorum Dei exspectat.
19, 20, 21.
Vanitati enim creatura subjecta est, non volens, sed propter eum qui
subjecit in spe : quoniam et ipsa creatura liberabitur a servitute
corruptelw, in libertatem gloriw filiorum Dei.
2. Sic ergo et promissio Dei, quam promisit Abrahse, firma
Cen. xiu. i4, perseverat. Dixit enim : Bespice sursum oculis, et vide a loco hoc
ubi nunc tu es, ad Aquilonem, et Africum, et Orientem, et Mare,
quoniam omnem terram, quam tu vides, tibi dabo et semini tuo
Gen. xiii. 17. usque in sempiternum. Et iterum ait : Surgens ingredere terram
in longitudinem ejus, et in latitudinem, quoniam tibi dabo eam :
Act vu. 5. et non accepit in illa haereditatem, nec vestigium pedis, sed
semper peregrinus et advena in ea fuit. Et quando mortua est
Gen. xxiii. Sara uxor ejus, volentibus Ethaeis gratuito locum dare ei, ut
eq sepeliret eam, noluit accipere, sed emit monumentum, 3quadrin- M.332.
gentas dans didrachmas argenti, ab Effron filio Seor Ethseo, sus- g. «3.
tinens promissionem Dei, et nolens videri accipere ab hominibus,
Gen. xv. i8. quod ei promiserat dare Deus, dicens ei iterum sic : Semini tuo
dabo terram hanc, a fiumine JEgypti, usque ad fiumen magnum
Euphratem. Si ergo huic promisit Deus hsereditatem terrae, non
accepit autem in omni suo incolatu, oportet eum accipere cum
semine suo, hoc est, qui timent Deum et credunt in eum, in re-
surrectione justorum. Semen autem ejus Ecclesia per 4 Dominum
adoptionem quae est ad Deum accipiens, sicut dicebat Johannes
luc. m. 8. Baptista: Quoniam potens est Deus de lapidibus suscitare filios

1 sive afflicti sunt, a marginal gloss Auctor, TerpaKdo-ta SlSpaxna ipyvpiov,

upon laboraverunt, iKoiri&vTO.
3 sine prohibitione, iKoiKvrus.
3 Expunximus quadraginta, et quad-
ringentas reposuimus. Yulgata enim
editio Latina habet, quadringentos siclos
argenti. Et Septuaginta, quos sequitur
quadringentas didrachmas argenti, &c.
FB0ABD.
4 Gkabe Domini, but corrected by
Mass., the Voss. having, as Stieken
says, Dm, which however expresses
Deu/m.
 PEOMISSIS POTITURUM. 415
Abrahce. Sed et Apostolus ait in ea quse est ad Galatas: Vos lib.v.
1 1 xxxu. 2.
autem, fratres, secundum Isaac repromissionis filii lestis. Et iterum ^aYjs*
manifeste in eadem ait, eos qui in Christo crediderunt percipere 2-
Christum, Abrahse promissionem, sic dicens: Abrahw dictw sunt ^ f|
promissiones, et semini ejus. Et non dicit, et seminibus, quasi de
multis, sed quasi de uno, et semini tuo, quod est Ghristus. Et
iterum confinnans quse dicta sunt, ait : Quemadmodum Abraham oai. m.s-s.
credidit Deo, et deputatum est ei ad justitiam. Cognoscitis ergo,
quoniam quidem qui exfide sunt, ii sunt filii A brahce. Providens
autem Scriptura, quia ex fide justificat gentes Deus, prwnuntiavit
Abrahos, quia benedicentur in te omnes gentes. Itaque qui ex fide
sunt, benedicentur cum fideli Abraham. Sic ergo qui sunt ex fide,
benedicentur cum fideli Abraham, et hi sunt filii Abraham. Re-
promisit autem Deus hsereditatem terrse Abrahse et semini ejus :
et neque Abraham neque semen ejus, hoc est qui ex fide justifi-
cantur, nunc sumunt in ea hsereditatem : accipient autem eam in
resurrectione justorum. Verus enim et firmus Deus : et propter
hoc beatos dicebat mites, quoniam ipsi hwreditabunt terram. m»«. v. s.

CAP. XXXIII.

Propositum confirmat promissionibus iis, quibus Christus

se de generatione vitis in regno Patris bibiturum esse
*recepit, simul et mercedem centuplam, et prandia
promisit : quod et longe antea benedictio Jacob prce-
signaret ; uti Papias et Seniores sunt interpretati.

1. Pkopter hoc autem ad passionem veniens, ut evangelisaret

Abrahse, et iis qui cum eo, apertionem hsereditatis, cum gratias
egisset tenens calicem, et bibisset ab eo, et dedisset discipulis,
dicebat eis : Bibite ex eo omnes. Hic est sanquis meus novi Testa- o-
mtt.29.xxvi
menti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Dico
autem vobis, a modo non bibam sde generatione vitis hujus, usque
in diem illum, quando illum bibam vobiscum novum in regno Patris
mei. Utique hsereditatem terrse ipse novabit, et reintegrabit

1 G. T. ruutt iafiev, &s the Stb.,
but the ItaL. as above ; and some few
Greek MSS. have i/icis.
* HvSnevop titeoxai, for imisxero.
3 /rencnu legil, in tov -yewij/uaTos tt)>
d^nrAou ravrris, perinck ui Clem. Pad.
II. i, p. 158. Gbabe.
26—2
 416 MANENT ADIMPLEND^!
lib. v. mysterium glorise filiorum ; quemadinodum David ait : Qui 1 re-
^mass^v"' novav^ faciem terrw. Promisit bibere de generatione vitis cum
xx*'iL suis discipulis, utrumque ostendens, et haereditatem terrae in qua
p». ciii.3o. bibitur nova generatio vitis, et carnalem resurrectionem disci-
pulorum ejus. Quae enim nova resurgit caro, ipsa est quse et
novum percepit poculum. Neque autem sursum in superccelesti
loco constitutus cum suis, potest intelligi bibens vitis genera-
tionem ; neque rursus sine carne sunt, qui bibunt illud : carnis
enim proprium est et non spiritus, qui ex vite accipitur potus.
Luc. xiv. 12, 2. Et propter hoc dicebat Dominus : 2 Cum facis prandium,
vel ccenam, noli vocare divites, neque amicos et vicinos et cognatos,
ne ipsi invicem vocent te, et fiat retributio ab eis : sed voca claudos
cwcos, mendicos, et beatus eris, quoniam non habent retribuere tibi :
retribuetur enim tibi in resurrectione justorum. Et iterum ait : g. 454.
etaLuc xvm Quicunque dimiserit agros, aut domos, aut parentes, aut fratres, aut
2u, ju. fiUos propter me, centuplum accipiet in hoc sceculo, et in futuro
vitam wternam hwreditabit. 3 Quae enim sunt in hoc saeculo cen-
tupla, et prandia exhibita pauperibus, et coenae quae redduntur?
Haec sunt in Regni temporibus, hoc est in septima die, quae est
sanctificata, in qua requievit Deus ab omnibus operibus quae fecit,
quae est verum justorum sabbatum, in qua non facient omne
terrenum opus ; sed adjacentem habebunt paratam mensam a
Deo, pascentem eos epulis omnibus.
3. Quemadmodum et Isaac 4continet benedictio, qua bene-
Gen. xxvii. dixit filium minorem Jacob : Ecce, dicens, odor filii mei, quasi
Matt. xiii 38. odor agri bpleni, quem benedixit Deus. Ager autem mundus est,
Gen. xxvii. et propterea addidit : Det tibi Deus de rore cozli, et a fertilitate
terrw, multitudinem tritici, et vini. Et serviant tibi gentes, et
1 Kai dpa/catpieis rb irp6auirov t?}s casione hujus sententise, quidam intro-
777S, sunt verba Davidis. In quce com- ducunt mille annos post resurrectionem,
mentans Origenes, inler aliae expositiones dicentes tunc nobis centuplum omnium
hanc quoque affert in dicta Catena MS. rerum, quasdimisimus, etvitamaeternam
Kal 4XXws Si, i) y?j airaWa-fi)<reTai t^s reddendam : . . . sensus ergo iste est : Qui
tp6opas, Kara 'kTrbaroXov. Et aliter au- carnalia pro Salvatore dimiserit, spiritu-
tem, Terra liberabitur a corruptione, alia recipiet, quae comparatione et merito
juxta Apostolum : cujus verba Rom. siii ita erunt, quasi si parvo numero
viii. 21, Iren. capite prcecedmti alle- centenarius numerus comparetur. Unde
Gk. dicit Apostolus, qui unam tantum do-
3 Both this and the following quota- mum, et unius provincise parvos agros
tion are loosely quoted from memory. dimiserat, i Cor. vi. Quasi nihil ha-
3 Mieronymus Comm. in Matth. xix. bentes, et omnia possidentes. Feu.
prcesentem explicationem, nomine Irencei * tov 'laaaK Kparei, i. e. valet.
tacito, cx hoc loco ita insectatur: Ex oc- 5 LXX. <is ia/ii] dypov rX^povs.
 PROMISSIONES. 417
adorent te principes, et esto dominus lfratris tui, et adorabunt te WBj.v.
filii 2patris tui. Qui maledicet te, tnaledictus erit; et qui bene- 0massxvU'
dicet te, benedictus erit. Hsec ergo si non quis accipiat ad prsefi- xxx"'- 3-
nita Regni, in grandem contradictionem et contrarietatem incidet,
quemadmodum Judaei incidentes in omni aporia constituuntur.
Non solum enim in hac vita huic Jacob non servierunt gentes;
sed et post benedictionem ipse profectus, servivit avunculo suo Gen- «*ui.
Laban Syro annos viginti : et non tantum non est factus dominus
fratris sui, sed et ipse Esau adoravit fratrem suum, quando re- Gen. xxxm.
versus est a Mesopotamia ad patrem, et munera multa obtulit ei.
M.333. Multitudinem autem tritici et vini quomodo bsereditavit hic, qui
propter famem factam in terra, in qua habitabat, in iEgyptum c.en. xm. i
transmigravit, subjectus Pharaoni, qui tunc regnabat in ^Egypto ?
Praedicta itaque benedictio ad tempora Regni sine contradictione
pertinet, quando regnabunt justi surgentes a mortuis: *quando et *^f^p
creatura renovata, et liberata, multitudinem fructificabit universse 448
escse, ex rore cceli, et ex fertilitate terrae : quemadmodum 3 Pres-
byteri meminerunt, qui Johannem discipulum Domini viderunt,
audisse se ab eo, quemadmodum de temporibus illis docebat
Dominus et dicebat : 4" Venient dies, in quibus vinese nascentur,
singulffi decem millia palmitum habentes, et in uno palmite dena
1 LXX. toD d5e\0oC o~ov, TOK^ pected brachio, is strongly suggestive
rendered as the singular ^riK. of tne Svriac noun "(joj-», a tmder
1 LXX. tov irarp&s nov. Hebr. <Aoo() ea8;iy m;staken in writing for
W> matri* iWZ- verum, both nouns arising from
3 We are mdebted to Papias,,'. as, ,,the root. Jj-».
• _ T. . the, false
,,
If, therefore,
Ieen.bus mfornis us, for this mythical reading had been written in the text,
relic ; Eusebius, H. E. iii. 39, has naturally the correction would be either
eharacterised its preserver
r as a<p65pa . ,. , wntten
interlined,or .„ ln . the margin ; and.
utKpot
r rbv vovv,> see p. r 7,> n. 4,
t> and . eltner
in ... case) lts ...mcorporation,. ln any
who, rprofessedly collecting
„ the floating ij.-j.ii.
translation of the passage made 3 vby
tnditaona of his age, forgot that cntical pApiA8 be ^ ^ Greek
acumen, as well as industry, was required then would express eV ivl K\dS<p nvplovs
in his work of piety. Very possibly Stovs, icoi (v ivl (d\r)div<p) <Sft> p-ipia
singular
,s, forms, , easily
, passing
, into ,, the . '
K\^fiara, •,>_•<.
k.t.\., where lt may -.i„~.
also v.„
be
plural, may have been used. e. g. ws 6
irpeafivTtpos dviiwnaev, b rbv 1. /9\eir_- observed that the Syriac, means
fievos, dxoriKivai, k.t.\. The reader either (v, or Iv (Kaarov, and that
may compare, in the Appendix, the same the translator having twice rendered it
.
passage ln an Armenian . iorm;
j, and, byJ the first word, afterwards expressed
r ,
-
cf. the next note. lt byJ the second. Again, 0 ' the Synac
*
*. TInternal
, , evidence
., .mdicates
,. . a 0Bynac. and Chaklaic equivalent
n for a branch,
original for this fragment; vero palmite, "uggests a play upon the words > ^3
occurring where we should have ex- lurculus, and *-»5^J Nazarenus.
 418 BERUM INSTAURANDARUM
lib. v. millia brachiorum, et in uno vero palmite dena millia flagellorum, o. 455.
eg v^xijriu. et in unoquoque flagello dena millia botruum, et in unoquoque
**xiii- 3- botro dena millia acinorum, et unumquodque acinum expressum
dabit 1 vigintiquinque metretas vini. Et cum eorum apprehen-
derit aliquis sanctorum botrum, alius clamabit : ' Botrus ego melior
sum, me sume, per me Dominum benedic.' Similiter et granum
tritici decem millia spicarum generaturum, et unamquamque
spicam habituram decem millia granorum, et unumquodque granum
quinque bilibres 2similse clarse mundae: et reliqua autem poma, et
semina, et herbam secundum congruentiam iis consequentem : et
omnia animalia iis cibis utentia quse a terra accipiuntur, pacifica
et consentanea invicem fieri, subjecta hominibus cum omni sub-
•Hactenus iectione *."
Armcn. J
Eus|b.H. e. 4. Tavra Se Kai Hairlas 'Iwdvvov fiev ctKOvcrTr)s, Ho\v-
KapTTov Se eTaipos yeyovws, apxaios avt)p, eyypdcpws eirifiap-
Tvpei ev Trj TerdpTrj twv avTOv fii/3\la)V eaTi yap avTw
irevTe /3if3\la crvvTeTayfieva.

A 4. Hsec autem et Papias Johannis auditor, Polycarpi autem

contubernalis, vetus homo, per scripturam testimonium perhibet, in
quarto librorum suorum: sunt enim illi quinque libri 3conscripti.
Et adjecit, dicens : " Hsec autem credibilia sunt credentibus. Et
Juda," inquit, "proditore non credente, et interrogante : Quomodo
ergo tales geniturae a Domino perficientur 2" dixisse Dominum :
" Videbunt qui venient in illa." Hsec ergo tempora prophetans
EsaL xi.6-9. Esaias ait : Et compascetur lupus cum agno, et pardus conquiescet
cum Tiwdo, et vitulus et taurus et leo simul pascentur, et puer
pusillus ducet eos. Et bos et ursus simulpascentur, et simul infantes
eorum erunt: et leo *et bos manducabunt paleas. Et puer in/ans
in cavernam aspidum, et in cubile filiorum aspidum manum mittet,

1 Compare the converse sentence of npivovs, where the term <rt\iyvts means
unproductiveness in Is.v. 10, where ten pure fiour, as distinguished from xo»Spi-
acres of vineyard should yield only a tis, coarse meal, and as such might well
iath measure of wine ; and the seed of be rendered by simila munda. So Lam-
an homer should give only a tithe of PKiDius in Al. Sev. 37,42, distinguishes
its bulk, or an ephah, in return. panis mundus, from the panis sequens,
! eimilce cJarce mundce: there is room which was made from second fiour.
forboth these qualifyingterms in thetext, 3 Having for their title tup Xoylur
though perhaps they have been transpos- KvpiaK&v ig-fryii&is . . . Eus. III. 39.
ed ; the Greek having been (rMyvtas ciXt- * f. L ut bos manducabit.
 prophetice: descriptiones. 419
et non male /acient, nec poterunt perdere aliquem in monte sancto UR^
meo. Et iterum recapitulans ait: Tunc lupi et agni pascentur Gmass."v.v'
simul, et leo quasi bos vescetur paleis, serpens autem terram 4-
quasi panem: et non nocebunt, neque vexabunt in monte sancto uv. sj.
meo, dicit Dominus. Non ignoro autem, quoniam quidam
haec in feros et ex diversis gentibus, et Wariis operibus cre-
dentes, et cum crediderint consentientes justis, tentent transferre.
2Sed etsi nunc hoc sit in quibusdam hominibus, ex variis
gentibus in unam sententiam fidei venientibus, nihilominus in re-
surrectione justorum 2super iis animalibus, quemadmodum dictum
est: Dives enim in omnibus Deus. Et oportet 3conditione revo-
cata, obedire et subjecta esse omnia animalia homini, et ad
primam a Deo datam reverti escam, 4 (quemadmodum autem in
obedientia subjecta erant Adse,) fructum terrse. Alias autem et
non est nunc ostendere leonem paleis vesci. Hoc autem signifi-
cabat magnitudinem et pinguedinem fructuum. Si enim leo
animal paleis vescitur; quale ipsum triticum erit, cujus palea ad
escam congrua erit leonum 2

CAP. XXXIV.
Sententiam suam de temporali et terreno sanctorum
Regno a resurrectione claudit variis Esaice, Eze-
chielis, Hieremice, et Danielis testimoniis, atque
parabola vigilantium servorum, quibus se ministra-
turum Dominus pollicetur.
m. 334. 1. Ipse autem Esaias manifeste annuntiavit tale gaudium in re-
surrectione justorum futurum, sic dicens: Resurgent mortui, et sur- Eoi.xxvi.
gent qui in monumentis sunt, et loetabuntur qui sunt in terra. Ros 9'
enim qui a te sanitas est eis. Hoc idem et Ezechiel ait; Ecce ego E*e*. xxxvii.
aperiam monumenta vestra, et educam vos de monumentis vestris, ia~14"

1 KttXix... rravToSarr&v tpywv. * quemadmodum. . ..Adce, the natu-

8 d\\d K$vTep t? toOto M rlvav
(iXr/Sis sc.) . . . . oiSiv yrTov . . . . iirl toiJ-
tuv tCiv fiiwc
3 rrfi (cWfffids ivaKaXov^vTis, instau-
rata, may have been in the Greek, but
it is more probable either that the
author wrote ivaKaivovpJvris, or the
translator renovata. See p. 425, n. 1.
ral position of this memher is above,
immediately before et oportet, which
answers to it as the apodosit. e. g.
woirep iv irraKofi ri. rrdvra tQ
*ASd/£ .... CnroTcVa/cTat, Kal Set . . . inra-
«rotteu* xal irroTayijvai xal iicl rb
rrpCrrov f}p£ipa . . . vooTrj<rai, t&v t9)s yr)s
Kapwiv.
 420 EXPOSITIONES
lib.^ in quo educam de sepulchris populum meum, et dabo spiritum in
Gmassxvt' V0^S & viveUs, et ponam vos super terram vestram, et cognoscetis
xxx"- '• quoniam ego sum Ddminus. Et iterum idem sic ait: Hwc dicit
Ezek^xxviii. Dominus: Colligam Israel ab omnibus gentibus, ubi dispersi sunto.iss.
UUc, et sanctificabor in eis in conspectu filiorum gentium: et habi-
tabunt super terram suam, quam dedi servo meo Jacob, et inha-
\* bitabunt super eam in spe, ei cedificdbunt domos, et plantabunt
vineas, et inkabitabunt in spe, quando faciam judicium in omnibus
qui inJwnoraverunt eos, in iis qui in circuitu sunt eorum, et cog-
noscent quoniam ego sum Dominus Deus ipsorum, et Deus Patrum
ipsorum. Ostendimus autem paulo ante, quoniam Ecclesia est
semen Abrahfe: et propter hoc, ut sciamus quoniam in novo
Testamento Ja veteri, qui ex omnibus gentibus colliget eos qui
salvabuntur, ex lapidibus suscitans filios Abrahse, Jeremias ait :
Jer.xini. 7, Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et non dicent adhuc, Vivit
Dominus, qui eduxit filios Israel 2ab Aquilone, et ab omni regione
quo expulsi fuerant, restituet illos in terram ipsorum, quam dedit

2. Quoniam creatura omnis 3secundum voluntatem ad incre-

mentum et augmentum erit, ut tales afferat et nutriat fructus,
Esai. xxx. 26, Esaias ait : Et erit super omnem montem altum, et super omnem
collem editum aqua pertransiens in die illa, quando perient multi,
quando concident muri. Et erit lumen lunw quasi lumen solis,
septuplum diei, quando sanabit contritionem populi sui, et dolorem
plagce suw sanabit. Dolor autem plagae est, per quam percussus
est homo initio in Adam inobediens, hoc est, mors, quam sanabit
Deus resuscitans nos a mortuis, et restituens in patrum hseredita-
Eau.iviii.u. tem, quemadmodum iterum Esaias ait: Et eris fidens in Domino,
et faciet te ingredi 1 supra omnem terram, et cibabit te hwreditate

1 Ac pro a habet Cod. Voss. in quo
etiam quse pro qui exstat. Sed lectionem
a, ti pro post accipiatur, prcefero; et
tam qui, quam qua? abjiciendum puto.
Masscet and Stieren also adopt this
solution, but the words return naturally
enough into Greek; Kal SiA tovto, tva
yv&ficv Sti 6 iv rij Kaivrj SiaBfyy, ix
TrdKaiov jvvdywv tovs fftiifyiiivovs iK Tav-
tqjv TUV iBvdv, iK \lduv iyeipuv riKva
Tifi' Kfjpaap., 'lepep.. \iyet. It is only an
assertion of the often repeated truth,
that God who is the author of the New
Dispensation, decreed it from of old.
See p. 157.
s Several words are here omitted
owing to the recurrenoe of Israel;—e
terra Mgypti; sed, Vivit Dominus qui
eduxit et adduxit semen domus Israel.
3 Kara to 6i\vtia (tov Oeov sc.) iiri-
Soatv Kal aS^tjo-iv l£eTai, in the trans-
lator's copy, iir' iirlSoo-iv Kal aHfaaui
(aaerai.
4 LXX. iirX ra aya$i, tt)s yrjs.
 PROPHETTCiE. 421
Jacob patris tui. Hoc est quod a Domino dictum est: Beati ltb.v.
• -iT. ■ n '' ' ' ' «7 t xxxiv. 2.
servi illi, quos veniens Domtnus mveniet vigilantes. Amen dico G|j7sf*vT'
vobis, quoniam prwcingetur, et recumbere eos faciet, et transiens *x*iv- 2-
ministrabil eis. 1 Et si venerit vespertina vigilia, et invenerit sic, }£c- xii- w»
beati sunt, quoniam recumbere eos faciet, et ministrabit eis: licet
secunda, et licet tertia, beati sunt. Hoc autem idem et Johannes
in Apocalypsi ait : Beatus et sanctus, qui liabet partem in resur- Apoc. xx. «.
rectione prima. Et tempus autem annuntiavit Esaias in quo hsec
erunt: Et dixi, inquit, Usquequo Dominef Quoadusquedesolenturssai.vi.ii.
civitates 2ad non inhabitandum, et domus ut non sint homines, et
terra derelinquetur deserta. Et post Aeec longe nos faciet Deus
homines, et qui remanserint multiplicabuntur super terram. Sed
et Daniel hoc ipsum ait: Et regnum et potestas et magnitudo Dnn. vii.«7.
eorum qux sub cozlo sunt, datum est sanctis altissimi Dei, et regnum
ejus sempiternum, et omnes principatus servient ei et obedient. Et
ne ad hoc tempus putetur dicta repromissio, dictum est prophetse :
Et tu veni, et sta in sorte tua in consummatione dierum. u»n- 13-
3. Quoniam autem repromissiones non solum prophetis et
patribus, sed Ecclesiis ex gentibus coadunatis annuntiabantur,
quas et insulas nuncupat Spiritus, et quod in medio turbulse sint
constitutse, et tempestatem 3blasphemiorum sufferant, et salutaris
portus periclitantibus exsistant, et refugium sunt eorum, qui alti-
o. «7. tudinem ament: et Bythum, 4id est profundum, erroris conantur
effugere, Jeremias ita ait: Audite bverbum Domini gentes, et Jer. xxxi.
10-15.
annuntiate insulis quw longe sunt: dicite, 6Quia ventilabit Deus
Israel, 1 congregabit eum, et custodiet eum, sicut pascens gregem

1 Et si venerit in vespertina vigilia 3 Irenmis in utroque commate irpbs

—roinistrabit eis. Hoc de vesperlina legisse videtur, cum nostra exemplaria
vigilia colon cum Iretiaio agnoscil Vnlga- tu>v o', utrobique iraph habeant. Gba.be.
tus Interpres, in quibusdam MSS. Codd. 3 Cf. p. 401, blasphemium. Abund.,
et ex eo Beda, aliique Latini, horumque '■ Voss.
arUiquior Grcecus Pater, Methodius in 4 id est profundum, a subsequent
Convivio X. Virginum Orat. 5 ; p. 92, addition ; unless indeed there was the
A uctarii novissimi Bibliothecce Patrum play of words in the Greek, xal rbv /Su-
Combefisii, ubi verba Lucce quidem sine 0bv, tovtIvti tA fid$os rrjs TXdvns, k.t.X.
dicto colo recitantur, ast ex immediate 6 verbum. Hebrew "121, but LXX.
sequentibus verbis colligitur, non db ipso \6yovs.
Methodio, sed a Scriba recentiori istud 6 LXX. indicates as the correct
omissum esse. Hac enim ibi subjungit: reading qui ventilavit. '
'Erio-ictyaTe yap, Sti rpeis {nro$ip.evos 7 LXX. xal. et is possibly lost in
ipvXaKas vvKrbs, io-irepw^v, koI Sevripav, Israel, but Cod. Al. also omits the co-
ml rpirijv, &c. Gbabb. pula.
 422 EXPOSITIONES
lib. v. ovium suarum: quoniam redemit Dominus Jacoh, et eripuit eum
xxxiv. 3. . . . . .
Gmassxvt' d$ manu l/ortioris ejus. Et venient, et Iwtabuntur in monte Sion,
xxxn- a et venient ad bona, 2et in terram tritici et vini et /ructuum, et
animalium et ovium, et erit anima eorum sicut lignum /ructi/erum,
et non esurient adhuc. Et tunc gaudebunt virgines in congrega-
tione juvenum, et seniores gaudebunt, et convertam luctum eorum in
gaudium, et/aciam eos in exultatione, et magnificabo, et inebriabo
animam sacerdotum filiorum Levi, et populm meus bonis meis
adimplebitur. Ostendimus autem in ssuperiori libro, quoniam
Levitee et sacerdotes sunt discipuli omnes Domini: qui et sab-
batum in templo profanabant, et sine culpa sunt. Tales itaque
promissiones manifestissime in regno justorum istius creaturse
epulationem significant, quam Deus repromittit ministraturum se.
4. Adhuc de Hierusalem, et de regnante in ea, Esaias ait: m. 335.
Eui xxxi. 9, Hwc dicit Dominus: Beatus qui habet in Sion semen, et domesticos in
Hierusalem. Ecce Bex justus regnabit, et principes cum judicio
principabunt. Et de praeparatione, in qua resedificabitur, ait:
n—iiiT' Ecce ego prwparabo tibi carbunculum lapidem, et /undamenta tua
sapphirum, et ponam propugnacula tua jasphin, et portas tuas
lapidem crystallum, et circumvallum tuum lapides electos, et omnes
filios tuos docibiles Dei, et in multa pace filios tuos, et in justitia
Ravixv. wdificaberis. Et iterum idem ipse ait : Ecce ego /acio Hierusalem
exultationem etplebem meam: etiam non audietur in ea vox fietus
neque vox clamoris, etiam non fiet ibi immaturus et senior, qui non
impleat tempus suum. Erit enimjuvenis annorum centum: moriens
autem peccator centum annorum, et maledictus erit. Et wdifica-
bunt domus, et ipsi inhabitabunt: et plantabunt vineas, et ipsi man-
ducabunt /ructus earum, et vinum bibent. Et non ipsi wdificabunt,
et alii inhabitabunt: neque ipsi pastinabunt, et alii comedent.
Secundum enim dies ligni vitm erunt dies plebis *in te: opera enim
laborum eorum veterascent.

1 LXX. (TTepewrtpuv, but the sin- LXX. iyaBi Kvplov, iirl yrpi.
gular is also used at p. 29. 3 See p. 168.
* For Kvplov the translator read /ceu. * in te, f. 1. mece ; Gr. iiov.
 prophetioe:. 423
LIB. V.
CAP. XXXV. S
XXXV. 1.
g. 458. Contendit superiora testimonia non posse per allegoriam
de bonis tantum ccelestibus intelligi, sed implenda
esse post adventum Antichristi, et resurrectionem in
terrena Jerusalem; prioribusque prophetiis, ex
Esaia, Hieremia, et Johannis Apocalypsi alias
subjungit.
1 . Si autem quidam tentaverint allegorisare hsec quae ejusmodi
sunt, neque de omnibus poterunt consonantes sibimetipsis inve-
niri, et convincentur ab ipsis dictionibus disserentibus, quoniam
cum desolatw fuerint civitates gentium, et quod non inhabitentur, Esai. vi. II.
et domus, eo quod non sint Aomines, et derelinquetur terra deserta ;
xEcce enim, Esaias ait, dies Domini insanabilis venit, furore et ira Esai. xiii. 9.
plenus, ponere urbem terros desertam, et peccatores perdere ex ea.
Et iterum ait : Tollatur, ut non videat gloriam Domini, et cum hsec Esai. xxvi.
facta fuerint, elongabit, inquit, Deus homines, et derelicti multipli- Esai. vi. 12.
cabuntur in terra. Et wdificabunt domus, et ipsi inkabitabunt, et Esai. ixv. 21.
pastinabunt vineas, et ipsi manducabunt. Hsec enim alia universa
2in resurrectionem justorum sine controversia dicta sunt, quse fit
1 Obviam ituru» Irenceus iis, qui tationem Babylonis Chaldceorum proxime
verba EsaicB et Jeremiw prcecedenti capite prcmunliet, ad aliam tamen Babylonem
recitata, de glorioso statu Ecclesia? gen- urbem, orbemque terrce in fine mundi,
tium, vel prcesentis in terra, vel futurce itidem pertinere, S. Johannis Apocalyp-
in coelo interpretantur, ac omnes ejus- sis neminem dubitare sinit. Dices, unde
modi promissiones allegorice exponunt, vero constat, istum Esaice locum cap. vi.
objicit ipsa Prophetarum dicta hunc sen- de ultimis temporibus, sive novissimo
sum non admittere, velut illud Esaice: millennio, inteJligendum essef Ast Ire-
Cum desolatse fuerint civitaten, scilicet nceum ita intellexisse, ac proinde con-
Gentium, eo quod non inhabitentur, &c. nexionem textus ejus aliquantum obscu-
Et posthsec elongabit Deus homines, et ram dicto modo se habere, patet expi-ce-
derelicti multiplicabuntur super terram. cedenti ...etex iis, quce hoc capite mox
Istis enim verbis, terra et homines in ca sequuntur: Hsec enim—in resurrectione
adhuc superstites supponuntur; unde ad (l. resurrectionem) justorum sine con-
ccelestcm statum haud quadrant : sed nec troversia dicta sunt. Gbabe.
ad prasentem Ecclesiam Gentium, quia 3 Locum Esaice vi. 11, 12, de novis-
civitates cum terra tunc prorsus desolatce simis temporibus recte ab Irenceo accep-
dicunlur. Atque ne quis hcec de terra tum esse, prcecedentia de Judceorum oc-
Judaica ejusque civitatibus accipienda cacatione et reprobatione verba, ab omni-
putaret, alia Esahc loca de orbe terrae bus S. Evangelistis, et Paulo Apostolo,
deserto et tollendo in parenthesi allegat, ad prcesentem eorum statum applicata,
prcecipue ex capite xiii. quod licet dexas- liquido ostendunt. Intcrroganti tnim
 424 HIEBUSALEM DENUO
LtB. v. post adventum Antichristi, et perditionem omnium gentium sub
Gmassisvt' eo exsistentium, in qua regnabunt justi in terra, crescentes ex
"xv- visione Domini, et per ipsum assuescent capere gloriam Dei
Patris, et cum sanctis angelis conversationem et communionem,
et unitatem spiritalium in regno capient: et illos quos Dominus
in carne inveniet, exspectantes eum de coelis, et perpessos tribu-
lationem, qui et effugerint iniqui manus. Ipsi autem sunt de
quibus ait propheta: et derelicti multiplicabuntur in terra. Et
quotquot ex credentibus ad hoc prjeparavit Deus, ad derelictos
multiplicandos in terra, et sub Regno Sanctorum fieri, et minis-
trare huic Hierusalem, et regnum in ea, significavit 1 Jeremias
3^adflnem Propheta: Circumspice, dicens, ad Orientem Hierusalem, et vide o. «9.
etv. totum. l(et{iiam qUW adventat tibi ab ipso Deo. Ecce venientfilii tui quos
emisisti, venient collecti ab Oriente usque ad Occidentem verbo illius
sancti, gaudentes ea quw a Deo tuo est claritate. Exuere Hieru-
salem habitum luctus et afflictionis tuce, et induere decorem ejus
quce a Deo tuo est claritatis in wternum: circumdare amictum
duplicem ejus quw a Deo tuo est justitiw, impone mitram super
caput tuum gloriw wternw. Deus enim demonstrabit ei quw sub
ccelo est universw tuum fulgorem. Vocabitur namque nomen tuum
ab ipso Deo in wternum, pax justitiw et 2gloriw colenti Deo. Surge
Hierusalem, et sta in excelso, et circumspice ad Orientem, et vide
collectos filios tuos a Solis ortu usque ad Occidentem verbo illius
sancti, gaudentes ipsam Dei recordationem. Profecti sunt enim a
te pedites, dum adducerentur ab inimicis. Introducet illos Deus ad
te portatus cum gloria tanquam thronus regni. Decrevit enim
Deus ut humilietur omnis mons excelsus, et congeries wtemw, et ut
valles impleantur, ad redigendam planitiem terrw, ut ambulet
Israel tute Dei gloria. Umbracula autem intexuerunt sylvw, et
omne lignum boni odoris ipsi Israel prwcepto Dei. Prwibit enim
Deus cum Iwtitia lumine claritatis suoe, cum misericordia etjustitia,
quw ab ipso est.

Prophetce, quamdiu ista populi perti-
nacia duratura eseet, Dew respondit:
Donec desolatae fuerint civitates eo
quod non inhabitentur — Et posthaec
elongabit Deus homines &c. Atqui
cum csecitas, quae Israeli obtigit, dura-
tura sit, donec plenitudo gentiuin in-
traverit, Kom. xi. 25, eousque et eorum
quce Propheta protdixit impletionem dif-
ferendam esse patet. Massuet'8 read-
ing resurrectionem is adopted as indis-
pensable ; in, as he observes, repre-
sents Tept.
1 The quotation being from the
Apocryphal book Baruch.
3 LXX. nal S6£a 0eo<re/Mas.
 ^DIFICANDA. 425
< - 2. Hsec autem talia universa non in supercoelestibus possunt ub. v.
intelligi : Deus enim, ait, demonstrabit ei quce sub ccelo est, universce Gj$A^-s't'y v-
tuum fulgorem; sed in Regni temporibus, ^revocata terra a a-
Christo, et reaedificata Hierusalem, secundum characterem quse
sursum est Hierusalem, de qua ait propheta Esaias: Ecce in e«l xiix. ie.
manibus meis depinxi muros tuos, et in conspectu meo es semper.
Et Apostolus autem scribens ad Galatas similiter ait: Illa autem Gai.iv.26.
quce sursum est Hierusalem libera est, quce est mater omnium
u. 336. nostrum ; non ex cogitatione erratici iEonis dicens hoc, neque
de virtute aliqua, quse abscessit Pleromate, et Prunico; sed de
Hierusalem quse in manibus descripta est. Et ipsam descen-
dentem in Apocalypsi vidit Johannes super terram, novam. Post Apoc. xxi. 2.
enim Regni tempora, Vidi, inquit, thronum album magnum, et Apoc. xx. 11.
sedentem in eo, cujus a facie fugit terra et ccelum, et locus non est
eis. Et illa jam quae sunt generalis resurrectionis et judicii ex-
ponit vidisse, dicens mortuos magnos et minores. Dedit, inquit,
mare mortuos quos in se habuit, et mors et inferi dederunt mortuos
quos apud se habuerunt : et libri adaperti sunt. Sed et vitce, ait,
apertus est liber, et judicati sunt mortui ex iis quce scripta erant in
libris, secundum opera sua : et mors et inferi missi sunt in stagnum
ignis, secundam mortem. Hoc autem est quod vocatur Gehenna,
quod Dominus dixit ignem seternum. Et si quis, inquit, non est Matt. xxv.
inventus in libro vitw scriptus, missus est in stagnum ignis. Et ap°c- xx- 1S-
post haec ait: Vidi coslum novum et terram novam: Primum enim Apotxxi.
ccelum et terra abierunt, etiam mare non est. Et civitatem sanctam
Hierusalem novam vidi descendentem de cmlo, preparatam ut
sponsam ornatam viro suo. Et audivi, inquit, vocem magnam 2de
throno dicentem: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habi-
tabit cum eis, et ipsi populi ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit
eorum Deus. Et delebit omnem lacrymam ab oculis eorum, et mors
non erit amplius, non luctus non clamor neque dolor ulterius erit,
quia prima abierunt. Et Esaias autem hoc ipsum ait: Erit enim kmUxt.it,
coelum novum et terra nova, et non erunt memores priorum, neque
obveniet eis in cor; sed lcetitiam et exultationem invenient in ea.
Hoc autem est quod ab Apostolo dictum est : Prceterit enim 1 c0r. vu. 31.
habitus hujus mundi. Similiter autem et Dominus ait : Terra et
ccelum transiet. His itaque praetereuntibus super terram, novam
1 Grabe proposea renovata, but see et Codex Alexandrinus, aliique. Sed
p. 419, n. 3. edila N. T. exemplaria habent (k tov
a Jta cum Jrenceo Vulyatue Jnterpre» oipavov. Gb.
 426 CCELUM NOVUM
lib. v. superiorem Hierusalem ait Domini discipulus Johannes descen-
Gmass*'v<v ^ere, quemadmodum sponsam ornatam viro suo ; et hoc esse
XXXY- 2- tabernaculum Dei, in quo inhabitabit Deus cum hominibus. Hujus
Hierusalem imago illa, quse in priori terra Hierusalem, in qua
justi 1 prsemeditantur incorruptelam, et parantur in salutem. Et g. «o.
Exod. xxv. hujus tabernaculi typum accepit Moyses in monte: et nihil
allegorisari potest, sed omnia firma et vera, et substantiam ha-
Frafrm. Syr. bentia, ad fruitionem hominum justorum a Deo facta. *Quomodo
1 enim vere Deus est, qui resuscitat hominem ; sic et vere resurgit
homo a mortuis, et non allegorice, quemadmodum per tanta osten-
dimus.* Et sicut vere resurgit, sic et vere prsemeditabitur incor-
ruptelam, et augebitur, et vigebit in regni temporibus, ut fiat
Fragm. syr. capax glorise Patris. *Deinde omnibus renovatis, vere in civitate
pp. 4S1, 2. * t ° 7
Apoc. xxi. 5,. habitabit Dei. Dixit, enim inquit, sedens super thronum: Ecce
nova facio omnia. Et dicit Dominus; Omnia scribe, quomodo ii
sermones fideles, et veri sunt. Et dixit mihi, Facta sunt. Et
secundum rationem.

OAP. XXXVI.
Homines vere suscitabuntur, mundusque non penitus
exterminabitur : erunt autem varim Sanctorum man-
siones pro cujusque dignitate, et omnia subjicientur
i Deo Patri, sicque erit omnia in omnibus.
1. Cum sint enim veri homines, veram esse oportet et plantatio-
nem ipsorum, sed non excedere in ea quse non sunt; sed in iis quae
sunt, proficere. Non enim substantia, neque materia conditionis

E^Paraii-
Joh. Damasc. 30v yap
' r fj vTrocrrairii,' ovSe n ovata rrjs KTia-eoos
ed. Halloix.
1 prwmeditantur, 7rpoue\erwvTat, are
disciplined beforehand. See note 3, p.
III). 1. in incorruptelam.
3 Hcec Graxa usque ad ista verba,
rpo<ro/u\wv rip Oeif, Joannes Damascenus
in ParaUelis allegavit, tanquam arylov
T&lpnvaiov (k tov e Kara alpiaeuv, atque
exinde descripta edidit sape laudatus
Halloixius in vita Irencci p. 486. Sed
fortunate accidit, ut jam ante Andreas
Casariensis priorem horum partem bis ci-
taverit in Commentar. ad Apocalypsin,
nempe cap. 18. cum hac pratfalione, iis
cpnalv "Elpnvaios (v r<p irip.irT<p \6yw tov
(\(yXov rijt \jievb~avipov yvilxreas, et ite-
rum cap. 64, ubi plenius et accuratius
Irencei verba descripsit, adeo ut unum in
Damasceno comma inde corrigere licuerit.
Ex priori autem loco oi yap, pro oix
Damasceni, et oi%l cap. 64. Andreat
posui. Gkab. Priorem partem usque ad
verba irapdpao-is yiyovev in CEcumenii et
Arethm Comm. in Apoc. reperiuntw, ed.
Cbameb. Oxon. cf. Cat. in Epp. Cath.
 ET TERRA NOVA. 427

e£a<pavll£eTac (d\ijdr)s ydp Kal fiefiaios *o crvaTrjcrdfievos xxxvi. LIB. V.

1.
avrr/v} d\\a to ar^rjfia irapdyet tov Koa-fiov tovtov, tovt- MASS. V. GB-V.xxxvl.
xxxvi. 1.
ea-Tiv ev ois Trapdfiacris 3yeyovev, oti eira\aiw6ri 6 avdpunros
ev avTOis. Kai Sia tovto to a-yrjfia 3tovto irpdcrKaipov
eyevero, irpoeiSoTOS Ta irdvTa tov Qeov*. . . . irape\6dvTOS $e
tov o"xyfxaTOS tovtov, Kai dvavewOevTOS tov avQpwirov, Ka\
aKfida-avTOS irpbs Tr)v dcpdaparlav, wcttc fiijKeTi SuvaarQat irepa
ira\aiwQr)vai, eo-Tai 6 ovpavbs Kaivbs, Kai r) yrj Kaivr)- 5ev tois
Katvois dvafievei 6 dv6pw7ros ael Kaivbs, Ka"i irpoaofLi\wv TwQew'
337.' . . . 6j, < yap
rprjo-iv _ ' 'XX .i.
rla-atas' aov Tpoirov
t v o• ovpavos
yap ' ' Kaivos
' Kai' r)• Appenii ad
Qu. 74 in S.
yrj Kaivr), d eyw irotw, fievei evwTTtov e/xov, \eyei Ki/oioy, ovtw Scr. S. Ana-
*et- o-Tr/a-erai to o"irepfia vfiwv /cat to dvofia vfiwv. 7 'Qs oi irpecrfiv-

exterminatur; (verus enim et firmus qui constituit illam :) sed

figura transit mundi hujus, hoc est, in quibus transgressio facta est ; 1 ^0»- »u- 31
quoniam veteratus est homo in ipsis. Et propter hoc figura hsec
teiuporalis facta est, prsesciente omnia Deo ; quemadmodum ostendi-
mus 8in eo libro qui ante hunc est, et causam temporalium mundi
fabricationis, 9secundum quod potuit, ostendimus. Prsetereunte
autem figura hac, et renovato homine, et vigente ad incorruptelam,
ut non possit jam veterascere, erit ccelum novum et terra nova, in
quibus novus perseverabit homo, semper nova confabulans Deo.
Et quoniam hsec semper perseverabunt sine fine, Esaias ait sic:
Quemadmodum enim coelum novum et terra nova, quw ego facio, iXVi. ».
perseverant in conspectu meo, dicit Dominus, sic stabit semen
p. 1 79. Ibi fragmento Irencei hcec prce- ' Grwcum hoc fragmentum ...ex Ire
mittuntur, ws tpnoiv T&lpyvatos b Aovy- neeo paucis immutatis transcripsit Ana
SoOvov iv TrtfiTTTtf) \6ytp tov e\£yxov TV* stasius vel alius quisquis auctor est Appen
iptvbutvtiuov yvutrettts eVl Xe*£ews. Stier. dicis ad ejus qucestiones in S. Scr. Qit. 74
1 CRAMER, 6 abr^v avaTdaevos. ...at collatum tum a nobis cum MSS.
3 Andreas utroqae loco habet eyivero, Bihl. R. 2910 et Colb. 1450, tum a cla
et priori quidem hic filum citationis ab- riss. Grabio cum al. MS. Cod. 206
rupit, nisi quod addiderit, ws 0! Trpcof3v- Barocc. in Bibl. Bodl. emendatius prodit.
rtpoi \tyovai, quce non multo post in Mass.
Jrenceo sequuntur. Grab. 7 Quatuor istas voces ex Andrea Ca-
3 Ita ex cap. 64. Andrece posui, cum sariensi, prceced. not. citato, hic inserui,
in Damasceno loco horum male exstet, omissis aliquot Apocalypseot S. Joannis
Tapdyet tov k6(tuov to&tov. Cceterum versibus, quos Irenceus praxedenti capite
Tpbo-Kaipov, facta una voce, legendum, aUegavit, Anastasius vero huc retulii.
Latina indicant. Grabe.
1 Axdr. here ends his quotation. 8 rv. v. vi.
Int. iv ols Katvbs. . . Kaivd. 9 ws elx™-
 428 IN REGNO NOVA

xxxvm TePot Xeyovcrt, ToVe Kat ol fiev Kara^iwOevTes Trjs ev ovpavw

Gmass.xv!'' StaTpifirjs, eKeiae ywpricrovaiv, ol Se Trjs tov TrapaSelcrov Tpvcprjs
airohavcrovcriv, 01 oe Trjv Aafj.irpoTrjTa Tqs TroAews Kaoe^ovcrtv
iravTa-)(ov ydp 6 a^WTr)p opadrjcreTat, KaOws d^tot ecrovTat ol
opwvTes avTOV. EtWu Se Trjv StacrToXrjv Tavrrjv Ttjs otKrjcrews
twv Ta eKaTov KapirocpopovvTWV, Kat twv Ta e^KOVTa, kou
twv Ta TptaKOVTa' wv ol fiev ets tovs ovpavovs dvaXrjcpOrj-
crovTat, ol Se ev tw irapaSetcrw StaTpl^wcrtv, ol Se Ttjv irdXtv
KaTOtKrjcrovcriv Kat Sid tovto etprjKevat tov JZvptov, ev tois
tov iraTpds ft.ov fiovds etvat iroWds. Tct irdvTa ydp tov
Qeov, os TOts irdcri Tr)v dpfi.6Xpvcrav o"iKtjcriv irapeyet.

vestrum et nomen vestrum. Et quemadmodum Presbyteri dicunt,

tunc qui digni fuerint ccelorum conversatione, illuc transibunt, id
est, in ccelos; alii 3tute Paradisi deliciis utentur; alii autem
speciositatem civitatis possidebunt: ubique autem Deus videbitur,
et quemadmodum digni erunt videntes eum. Esse autem 4distan-
Matt xHi. 8, tiam hanc habitationis eorum qui centum fructificaverunt, et eorum
etMarc.iv. 8. . ... . .
qm sexaginta, et eorum qui tngmta : quorum quidam m ccelum
assumentur, alii in paradiso conversabuntur, alii in civitate inhabi-
joh. xiv. 2. tabunt: et propter hoc dixisse Dominum, multas esse apud
Patrem mansiones. Omnia enim Dei sunt, qui omnibus aptam
habitationem prsestat. Quemadmodum 6Verbum ejus ait, omnibus
divisum esse a Patre secundum quod quis est dignus, aut erit.
Matt. xxii. 2 Et hoc est triclinium, in quo recumbent ii, qui epulantur vocati ad
e' nuptias. Hanc esse adordinationem et dispositionem eorum qui
salvantur, dicunt Presbyteri Apostolorum discipuli, et per hujus-

1 In omnibus Grcecis Anastasii ex- 5 Intellige Verbum substantiale, sive

emplaribus prcecedunt quatuor voces: rty
itylav yrjv xal, et sequuntur alice decem :
ffuv iraat rots irepl avTTjv dyaBots, iwt-
XOfyfryovfiiuots viro rov Oeov. Giiabe.
a Kvptos possibly was written a
prima manu, but replaced by aurri\p :
Dominus, abbreviated as Dns, often
passes into Deus, as in the translation.
3 tute has no corresponding word
in any of the Greek MSS., it probably
arose from some transcriber commencing
to write ulentur out of its proper place.
4 efoat Si ravrrp> rty Statpop&v.
Jesum Filium Dei. Vbi vero hcec protu-
lisse legatur, me nescire faleor, ac suspi-
cor, Irenceum ex traditione mox laudato-
rum Presbyterorum, qui Apostolorum
discipuli fuere, istud Servatoris dictum
accepisse. Quod enim Feuahd. signat
locum Matth. xx. 23, Sedere a dextris
meis et sinistris meis non est meum
dare, sed quibus paratum est a Patre
meo, non placet. Gkabe. Mass. inia-
gines reference to be made either to
the parable of the five talents, or of the
ten.
 CALICIS MIXTIO. 429
modi gradus proficere, et per Spiritum quidem 1 ad Filium, per ub. v.
Filium autem ascendere ad Patrem; Filio deinceps * • cedente Patri o&y.»*»i.
MASS. V.
opus suum, quemadmodum et ab Apostolo dictum est : Quoniam XXXTl- 2-
oportet regnare eum, quoadusque ponat omnes inimicos sub pedibus MJor. xv. 25,
ejus. Novissima inimica destruetur mors. In temporibus enim
Regni justus homo super terram exsistens, obliviscetur mori jam.
Quando autem dixerit, inquit, omnia subjecta sunt, scilicet absque 1 cor. xv. 27,
eo qui subjecit omnia. Cum autem ei fuerint subdita omnia, tunc
ipse Filius subjectus erit ei, qui sibi subjecit omnia, ut sit Deus
omnia in omnibus. / Diligenter ergo Johannes prsevidit primam
justorum resurrectionem, et in Eegno terrse hsereditatem: conso-
nanter autem et prophetse prophetaverunt de ea. Haec enim et
Dominus docuit, 2mixtionem calicis novam in regno cum dis- xxvi.
o. 462. cipulis habiturum se pollicitus. Et Apostolus autem liberam Bom.vm.21.
futuram creaturam a servitute corruptelse in libertatem gloriae
filiorum Dei confessus est. Et in omnibus iis et per omnia idem
Deus Pater ostenditur, qui plasmavit hominem, et haereditatem
terree promisit patribus, qui eduxit illam in resurrectione justorum,
et promissiones adimplet 3in Filii sui regnum : postea praestans
illa paternaliter, quse neque oculus vidit, neque auris audivit, 1 cor. n. 9,
neque in cor hominis ascendit. Etenim unus Filius, qui volun- 4* ""■ lx,v'
tatem Patris perfecit; et unum genus humanum, in quo perfi-
ciuntur mysteria Dei, quem concupiscunt angeli videre, et non 1 pet i. 12.
prsevalent investigare sapientiam Dei, per quam plasma ejus con-
formatum et concorporatum Filio perficitur: ut progenies ejus
4primogenitus Verbum descendat in facturam, hoc est in plasma,
et capiatur ab eo ; et factura iterum capiat Verbum, et ascendat
ad eum, supergrediens angelos, et sfiet secundum imaginem et
similitudinem Dei.
ExpUc. Ubri beati 6Irencei Martyris numero quinque.

1 Gbabe suggests but does not in-
sert ad. Mass. and Stieben print it
between brackets, which are here re-
moved. Compare 162, 3; 164, 8.
* See pp. 415, 416.
8 in regnum, els fiairChelav, an in-
stance of the conslructio prcsgnans; un-
less indeed in regno be the correct
reading.
4 Verbum has involved a logical,
VOL. II.
not a fornial concord in many pas-
sages.
5 1. fiat or tunc fiet.
0 Cod. Voss. Eirenei. Compare the
preface by Flobus, where the name is
written Hyrenceus; the aspirate repre-
senting the Greek B. This MS. also
adds the title of Martyr. Grabe's idea
is probably correct, that the work is de-
fective, the conclusion having been lost.
27
 E LIBRIS S. IRENjEI

FRAGMENTA QILEDAM SYRIACE.

i.

)iJD "U> i ■ V.\ .o.--]? ^£0]? --jAoi __>? <oot-.A_01 LIB. I. L 13.

: VWvn "I , ni , > n ouoi ,____o2 : ]__] oi___.j

1 ■ V>? ]in .] ;ns JOjfio ___OJ 001 ]_01 __i? w.O10-u]

.__.;nS ]m\ . ra

I. Sunt autem qui dicunt emisisse eum Christum filium suum, I. 60.
sed et animalem : et per hunc [Int. de hoc] per Prophetas locutum
esse. Esse autem hunc qui per Mariam transierit, quemadmodum
aqua per tuhum transit.

I. The following Syriac transla-
tions of portions of the Greek text of
the work c. Hcer. are from the Nitrian
collection in the British Museum ; dupli-
cate and triplicate passages representing
the same text are found; and their
almost universal agreement, favours
the notion that a Syriac Yersion existed
formerly, and possibly may still come
to light. The value of this unexpected
testimony to the genuineness of the
Latin Version, would be greater, if a
doubtful cause needed support. The
exact words of the old translation have
been retained, and additions printed in
italics. The MSS. from whence the
following extracts have been taken are
thus diBtingmshed, as numbered in the
collection of the British Museum :
12, 154= A., written at four different
periods, a.d. 714-716, 718 (foll.
172, 278, 284, 289), but dated
according to the Greek computa-
tion (] 1 10 ij) 1025, 1026, Jfcc.
I2,I55=B. ioth cent.
12.156 = 0. a.d. 562. Greek comp.
873-
12.157 = D. 7th or 8th cent.
14,538 = E. nth or I2th cent.
i4,6i2 = F. 6th or 7th cent.
I4,629 = G. 6th to ioth cent.
17,191 =H. loth or nth cent.
i7,i94 = K. ioth or nth cent.
i7,2oo = L. 6th or 7th cent.
I7,2I4 = M. also 12, 158.
1 from Cod. D. fol. 127. c. 4.
a Syr. and Int. indicate »ro/.
27—8
 432 FRAGMENTA

II.

I. i. 15. A___))_.^2 _j_A_oj )nVnj linnA ___j) <Jj 1

)2o_o__. )m»-J3 l-Q • a - » )i V)o) ___> )_)_3 )m^on __o

v » \ctl_. ,octi__ __.j4 ,a_.) )A__ )v> ■ roj __cti ) ■ i^a?

)\s_.j o) )n\oj )_q_oj ^oai i V) ^mo8 -q>\ u - ]p ]_c_ao r.
j_o)jo io_wAj ,__> SAo : )j_oA_o A_) ■ . n ,_. )jcti__o6
)j__5o)j OCTI )^i\Vi> )•.<*- |mn, OCTI __CTIoA_) )jCTI>6

________ )q »____0 ___. CTULOZ )_Q_ -2 »_ OCTI'

l___5-0 )j__5o) )0CTI __0 ___>8 A_)__^> ^ i \ .) ]axS>Q O

I. 67- II. Quomodo enim si quis regis imaginem [Int. bonam] fabri-
catam diligenter ex gemmis pretiosi3 a sapiente artifice (capiens),
solvat subjacentem hominis figuram, transferat autem gemmas illas,
et re/ormet et faciat ex iis formam canis, vel vulpeculae, et
hanc male dispositam ; dehinc confirmet et dicat, hanc esse regis
illam imaginem bonam, quam sapiens artifex fabricavit, ostendens
gemmas, quse bene quidem a primo artifice in regis imaginem

II. 1 The extract is quoted in G. aa cited by Eph. Str. Tr. de Virt. 8.

l_-A_5 __0 (sic) _____.);_.) ___)
)__/o__JO )Z___3___Oj V__0-0
{___» A__^J? )A_»j-.?. From Ibb-
NjEUS, from the first JBooh of the JRefu-
tation and Exlinction of Science falsely so
caUed. Hn_D3D Ps. 1. 17, and Prov.
xv. 5, is the Chaldee for *1D1D, LXX.
iraiSelav, and nin_in Ps.cxlix., LXX.
i\ey/iofo. Similarly in Prov. xv. 11,
13n is rendered in the Chaldee,
where the Hebrew verb is interpreted
by Gesenius, as einen Anschlag vereiteln,
to frustrate a design. in the
Pah. has a similar force, Kom. iii. 3,
but in 1 Cor. xiii. II, and 1 Tim. i. 10,
it means to abolish. This extract is
The passage is found in the two
MSS. D. fol. 199, and G. fol. 3. Both
MSS. adopting the same translation.
3 Syr. omits KaX^s, but, with the
Latin, indicates the loss of (m/ieXus in
the Greek, /. I. A_.)___..
3 Gr. XiVas. The Syr. requires
«*~)!TlV) capiens, or some such verb.
4 __>J added from Cod. G.
6 Syr. as in the Greek Kal fiedap-
pjxroi Kai 7T0ll)(Tei.
e )?CT10 G. Ib. QJCTI omitting
. v_CTI0A_)
7 G. omits OCTI .
8 indicating fitv in the Greek, as
protasis, 5t following.
 SYRIACA. 433

O01 --O _-.» A_) m i D9 0001 i *->^;V" ]o\Vn» mionA

] i m 5^ a , - ao ng^\».A-]9 ]_____j "IZoiOj^ A_ ;-»-.)
^ojoi12 v • cojio11 £>j v • \ ]\ ^-oAj10 Im^n nj ^ct___j
)jcti Uoiojj vQjl .miQiio v.in )] ]n\V>j U-ocuj
|^l£u ]i no_. octi __ctioA_.] octi13 )\s_? )A____co
)Anmj 1^i\o> _^____ctiou cti__>u p orro »]^\vn»

)__.l __oo )< a -]j )__A__>o ]___oo ]___^jA_i __) 5A__>15 onaj
■ .mn\V>\ ^rv-nA .vn.\ ^ . ^oVl »^___) ^ . -AiVnifi p

.loil]?

III.

)0CT1 JsOjloj l^Si -iC? U^OpO OCTl ._.CT10A_1 IfrflC-P I. i. 20.

)0CT1J _J__k-0_. JCTL-2) A_»]i_.!__>J OCTI IctL-.] _i0 ]AX_

compositse erant, male vero a posteriore in canis figuram trans-

Iatac sunt, et per gemmarum phantasiam decipiat inexpertos [Int.
idiotas], qui comprehensionem regalis formae non habeant, et
suadeat eos quoniam hsec turpis vulpeculse figura illa est bona
regis imago: eodem modo et hi anicularum fabulas agglutinant
[Int. adsuentesj, post deinde sermones, et dictiones, et parabolas
hinc inde auferentes, adaptare volunt fabulis suis eloquia Dei.
III. Caro est [Int. autem] illa vetus de limo secundum Adam l.m.
facta plasmatio a Deo, quam vere Johannes, quod fuerit Verbum

9 G. has ) > ■ .jO Ib. »°l\ ►->-»•
10 A word not found in the Lexica,
it is the same as the Arabio verb, ,JjJ ,
dementavit.
11 G. _j_0____O, but D. exactly
represents the Greek.
» /. I. _-,Q_-J gui comprehmtio.
13 D. simply 0CT1 . G. Q-.0CT1,
but it omits _»CTloA_).
« G. omits the secondCTLD and the
copula in ____>CT10.
« Syr. Qj_____ J agglutinant. G.
. __»5A_30
16 G. _-_*AlA_0 .
III. 1 This extract is obtained
from D' foL 20°' coL * and G" foL *>
in both of which it is introduced
with the words, _Co]__.j_) __0
^ V> ^0-^0--» ] B n m » <^]
 434 FRAGMENTA

_*cn ,oa___> ]Za-____oZ A_5A_>]o : ]a__]j ]A___o

]a__A_o oai p oaio p •*lr-- -»5a_>o ]A__q_o
ai;__o2 ] > > i _ ]_20j_20 ]5aio_o ]__»-o ]j,__>__-o ]A__o
Zo_____ A.5A-»] v* -___■_■ ;_n_-_l oai __ oaijo3 a__]j

. ]Zo . i . vZj ]AlA_b*

IV.

1. ___] \j_. ]_> >__■ o__j -Jf-ol? •/-.] ^-j-oot fc^i-o1

1___1 ^_A_o ooaij v . S .] __o ^OfSo? ]-__- ]_*- ]__o
pj o] a_QQ_-__3 ]a_uo ]a__]r_ __a_au> ooai2 ]/___

Dei, commemoravit [Int. manifestavit]. Et soluta est illorum

prima et primogenita octonatio. Cum enim unus et idem osten-
ditur Logos et Monogenes, et Zoe et Phos, et Soter et Christus
et Filius Dei, et hic idem incarnatus pro nobis, soluta est octo-
nationis illorum castrametata compago.
IV. Melius itaque est, sicuti diximus, [Int. praedixi,] nihil
omnino scientem quempiam, ne quidem unam causam cujuslibet
eorum quse facta sunt, cur factum sit, credere Deo, et perseverare

[!<__ omitted A.] k__ ]__A_> Ogdoad. "

]__-£q__jo ]Zc_____oj ]__o_q
•M :]__. A\jj' ]A_,__?
]A__JZ W n o___ ___,
__on ]___o_Aj__j ]A_____,5
___DO -onn i . Ai\a __o,
]- » sn _ nj j__] oliLoj _____ai
_01 W Q nn\ ]j___o]A__0
t]Zo i \ i vZ voa___>]_,i__>Z_oj
JVom InEN.Br/s, Bishop ofLyons,from the
first Book ofthe "Befutation and Extinc-
tion of Science falsely so called;" For he
says, in answer to the impkms opinion of
thephantasy of Valentinds, and of his
foUowers, aho in the treatise entitled,
"Against that which is called by them the
3 Syr. shews the copula as in the
Greek.
3 Syr. as Int. read tov airov.
* For ffKrjvoirrryta the Syr. has the
two words ]A_4_o Za1 ill im-
plying an eneampment of many tents.
IV. 1 This extract follows the pre-
ceding in Cod. D. fol. 200, with which it
is connected by the words
. _-»j'Zj 1__A_J __D OL__J p
By the same, from the second Book.
a The Cl. reading sit (sinl) is con-
firmed by the Syr. ; Ar. has et, but the
reading was not of sufficient importance
to demand notice in loc.
3 Syr. omits eos, but requires ejus,
suggesting the reading, perseverare ejfia
in dilectione.
 SYRIACA. 435

!_-__> _io vo\°n ]joi ^ljj lAip. ,«a - mjbjAIo

)]] tt{V)\ ]-.}-~l J>o-_o ]\n i |X>o : . ■ i;n\ cr_- U-_o>
«n\ ^) V1 <^\„j ooi lo__lj oi}T3 "U> » *V> WiA v|

_-0__ ]\^J ]7n i , [\nn ] ■ 1 i"l ^J4 )Zon i Vt\ , » nj o)

)a__l )V

V.

]]j ?o >Aa o__ >n\) l_s<_3 ]oai __.j2 A-ln^m1

eos in dilectione, aut per hujusmodi scientiam inflatos excidere a

dilectione, quae hominem vivificat : nec aliud inquirere ad scien-
tiam, nisi Jesum Christum Filium Dei, qui pro nobis crucifixus
est, aut per qusestionum profunditatem [Int. subtilitates] et minu-
tiloquium in atheismum [Int. impietatem] cadere.
V. Plenissime autem Dominus docuit non solum non transgredi

* ]|1 i m l. |lijO£l quasstio- read: }t—M—2_ -^--.',-3 ]]?

num. The next terms confirm the Ab.
reading minutiloquium, where the Cl.,
Voss., &c. have multiloquium.
5 Syr. expresses the Greek, eis tV
V. 1 This Syriac fragment is
found in three MSS., B. fol. 45, E.
(fol. 9 from end), and F. fol. 95.
It is headed in E. with the words,
^OpyjA? .m . <?)} (sic) _dc__.5)j
-_.5Zj ]t_->)-0 ,--0 shewing that
it was taken from the second Book;
while F. has, )A_i___J ^^^0 ]_.J
(,ic) __o)_j5]j 1,- ^ a \
,o_yjO__j laonmcV) . That souls
are rwl antecedent to the body; by
IbeNjEDS, Bishop qf Lyons. The rubric
heading in B. is particularly curious as
exhibiting a subdivision of the work
that not improbably proceeded from the
venerable author himself. We there
li-^S ,__-> v__-_ 0O lf-^2^
_CO «__3)1 ]■ ., n> )j;*-]]
___0 <0-^___J )__■_______]
_________ ___A_j ]___>____
A____^j lA_,__j ]Zoi mnV>
___ _->»Zj ]j_o]lo __o ]Vi»
,-KtO v 1 sn »•> vo)___ __ o
____cu_j v_t____o _.cnoA-lj
CT___J ]\n »0 __f___0 Z]lo
1_jAd. i. e. 2%a* soais are noi antecedent
to the body, and that they pass not from
the body to others; by Saint Iben^eds,
Bishop of Lyons; from the work entitled,
"A Befutation of Science falsely so
called;" from the second Book, and
seventy-first section; which is the five
hundred and twenty-seventh of the entire
work. The bulk therefore was as con-
siderable as at present.
9 A-ln^i m indicates ipKoimws
 436 FRAGMENTA

__,oi4 oiZjo^ -jOijo ]]] :]A_ ^i3 <»A__o ]_5a___

]ji_>a_o ^oi_jo6 :]}4jA_o -_ai ou_ _.ai VV) \A_os ctlgj

l^Ai ^Aio» 1A i s»Aa .n-i»> ]_o oaio _j_ _^__oj7

. vk» . i_2] iooijol? ct-_>q___j octi8 5i____o

VI.

iii. x. ]_s*j_Vc ^So o2]j ^ojcti2 ]_>a_^_b» jiol __,j _A__'1

:a__ p^mViN _->2.1o ]__j,-i ct_£__q_> j__^__4>- -o-^d)
__^ ^ionsi; ctiA . -i\ l-nos _J_o a_>jCTi2] __.j3 _o
_ctioA_1 a__oj a_iQ_K» a__)f_oj ]___>j'q_o . • a ^__a__a_

perseverantes [Int. perseverare, non de corpore in corpus trans-

gredientes] animas ; sed et characterem corporis, in quo etiam
adaptantur, custodire eundem ; et meminisse eas operum quse
egerunt hic, et a quibus cessaverunt, in ea relatione [quse scribitur]
de Divite et de Lazaro eo, qui refrigerabat in sinu Abrahae.
ii. 32. VI. Matthseus autem Magos ab Oriente venientes ait dixisse :
Matt. ii. 2. Viditnus enim stellam ejus in Oriente, et venimus adorare eum:
deductosfque] igitur a stella in domum Jacob ad Emmanuel,
per ea qua? obtulerunt munera ostendisse, quis erat qui adora-

for the Greek; —-» ? omitted in E., 7 B. C, but A. i-i-OO? , C. omits

but found in the other two MSS., is
the equivalent of Si in the Greek.
3 de corpore in corpus, not repre-
sented in the Syr. ; but ef. heading of B.
4 Codd. B. F. repeat _CTI .
is restored as the
undoubted reading, meaning adaptan-
tur. B. and F. have ___jjA_0 and
E. ___*jZA_0 . Ethtaph.
8 The conjunctive ? is omitted in E.
the copula in 00T.0 .
s E. 0010 , but B. F. omit the
copula.
VI. 1 This extraot occurs in two
MSS., D. fol. 200, andG. fol. 4; in D.
it follows the extract III. above ; in G.
it comes after IV., and in either case it
is introduced with the reference
]A__lj ]__A_5 __0. Bythesame,
from tlie third Book.
8 Syr. eos, absorbed possibly in Ma-

The other MSS. have v»CTL_JO. 3 Syr. indicates Si, Lat. re.
 SYBIACA. 437

octi ]octi? __ctioA-1 octi? ^_&_o ^o l>o_o : _^A___o? octi

V\^io __.? Isctij : ;____■A_oo Z]_o ]Zn . V)4 ]Zq__j1 .?)\»-?
]A in^\ :]oai ]J 1Vn\r» - rn7n^\Vi\^ OCTI _CTloA_] l^Vf)?
• ' ^|^]° ?OCTI > P U^r« loCTIO OCTl 1ctiX|? ^_&_0 __.?
. _CTIoll__ 11? v.\.tl

VII.

_____ _->0_>->? 1' 2 -1 A_l2 1<^\ -Vn ^OCTlA . S «Z1 III. xvii.6.
_ctioA_1 tiCTijo3 :___.Z1o . - ►»? octi _ctioA_1? _->;_d1 hr*A
)-- - m±D Q_.OCTI?0 Aj__i _oio\\? octi -_>? ]j^*j] : VJQ__u_4
octi ol 1 ?_____ __ctioA_15 _i_5? octio :__oZ .nScn -2]? octi
]_»Q___k, __)]? OCTI ___E0_. ___)? OCTI o] IZojj-Dj-O _l0j

batur: Myrrham quidem, quod ipse erat, qui pro mortali hu-
mano genere moreretur et sepeliretur : Aurum vero, quoniam Rex,
cujus Regnifinis non est ; Thus vero, quoniam Deus, qui et notus
in Judcea factus est, et manifestus eis, qui non quserebant eum.
VII. Etenim narrationes [Int. argumenta] illorum varia, n. 87.
quemadmodum ostendimus, alterum dicentes [quidem] passum, et
natum ; et hunc esse [Christum] 6 Jesum ; alterum autem qui in eum
descendit et hunc esse Christum, qui etiam ascendit iterum; et
eum qui a Demiurgo aut eum [Int. alterum eorum 7autem,]
qui sit ex dispositione, vel eum qui sit ex Joseph, hunc [quem]
4 Codd. I. l_Zo___0 . shewing that the clause, expressed above
VII. 1 From Cod. L. fol. 36, where ™ italics, has been lost ; the reader
the passage is quoted with the words therefore will make due allowance for
1 c7M-i m <^1 OCTI JHO) 1; .1 the imP°ssible attempt at p. 87, ».
lAlZ» ]______> .0-_-,0__-> 5 The sense and Latin context alike
lA_Ho lAi-.], lZa__L__o', -quire-io __ctioA_]?.
^ ' ' 6 Syr. Jesum, which alone satisfies
r-0 1 K 1 \P1 . iBKN-tUS, Bishop of the sense.
Lymis says this in the third JBook of the 7 autem. This perplexing word, that
"Refutation of Science that isfalse." occurs in every MS., now resolves itself
* l. _CT1oA_]. into aut eum, the equivalent of the
a Syr. inserts the copula. Syriac OCTI o] . Altogether, the Sy-
4 The Syriac here supplies a re- riac throws much light upou a confused
markable lacuna in the Latin version; passage.
 438 FRAGMENTA

Uo 1___v*jA_o V _^o? __.? ooi__ : cti__ -^- <r>

Po U->t->-A_o l_o l________Aio 1_> oo-_\ A-__j )jOT_o__i_io

1>s_» ,__o _._.,^mV) ps : _cnoA_.l> cnZ_ __.3; ■ V> l_»o ■ M
. _j.oio__.1> ocn loi__l ,__o vooiA-___3Z Ira •

VIII.
s- ,__o <ocn_-__-3Z Aqjv.31»2 ^_&io l3j_» _J_o c_____j2 pi
ocn ]jcn» V»t->-"-> }A___o _____,_. Po loi__l _jOioA_1» ooi
l_\\.n^ ^o__ ^\___^lo _**-.2.1 Uo__j]J -___j_o _uU-i__o1j
_jOioA_1 ooi l;mn looio l^l» cn 1 i »^>1 ox___j
^A__4_0 JsO-OO v 1 . ■ _2)1> v;iO 1>_______0 - .
;__-__■ io____j> _j01q__)1> oo>j-_50_____ 1Z1 «__oZo

et passibilem argumentantur; i?i hunc autem [Int. alterum vero

eorum] ab invisibilibus et imominabilibus [Int. in enarrabili-
busj descendisse illum, quem et incomprehensibilem, invisibilem,
[Int. invers. ord.] et impassibilem esse confirmant, errantes a
veritate, eo quod absistat senteniia eorum ab eo qui est [verej
Deus.
VIII. Errantes a veritate, eo quod absistat sententia eorum ab
eo qui est [verej Deus, nescientes quoniam hujus Verbum unigeni-
tus, qui semper humano generi adest, unitus et consparsus suo
plasmati secundum placitum Patris, et caro factus, ipse est Jesus
Christus Dominus noster, qui et passus est pro nobis, et surrexit
propter nos, et rursus venturus est in gloria sui Patris, ad resus-

! Compare the commencement of commence VIII. ; the variations scarcely

the next fragment, and note 2 below.
VIII. 1 This extraot is found in
Cod. D. fol. 201, where it follows
"VI., the customary words intervening
1A__J>_1 3A___- -OoZo, and
again after a little. The reader will
observe that it is in continuation of
VII., the closing words of which
justify the notion that they are by diffe-
rent hands. The italics are used to
mark identity.
2 o\g|1 . Cod. L. • 5""^ •
75. If) i k>3> , and in the same MS.
the transposition of the word
is a manifest error of the transcriber.
 SYRIACA. 439

^i, ooOAlOJ l^-jZ Ij-»?? ]jC_LO__?04 ]j_05a__i? ]A_,a*jA__3

. oliLd o.ns/]? ^ i \ .] ^OTlX^

IX.
^4L ]] : <osVt i? ^-"-^? r^^y f_o]_02 ]]> ^lo» III. xvii. 9.
01;__> OOI4 ]»» i iVl ViOj__. -_01oA_»] OOI __■ 0O10
A___ _1d icLDo ]oi__]] ___ . ■ s5 cnin , • a? ]or_-]?
.]Al_o

--OloA-] __.? br-^l? __.;____■ 2 ^10 U-O^? --Aoi1 iil xviii.3

ooi ,-k.?3 a__o _ . \nAm_o <Ja___ ]jj_»_]?o 1 • - ^°

oooi? ^ %2>]o : v » g>\so oooi 11 ■ ^ro? ]]] U» »

citandam universam carnem, et ad ostensionem salutis, et regulam

justi judicii [ostendere omnibus] extendere in omnes qui [sub] ab
ipso facti sunt.
IX. Unum quod non exclamat ad eos qui volunt audire [quo- n.91.
niam] Nolite errare; unus et idem est 3 Jesus Christus Filius 4est
Dei, qui per passionem suam reconciliavit nos Deo, et resurrexit a
mortuis.
X. Qui Spiritum quidem 2interimunt, alium autem esse Chris- 11.95.
tum, et alium Jesum intelligunt, et non unum Christum, sed plures
fuisse docent : et si unitos eos dixerint, iterum 4dividunt eos,

3 f.l. ]A_.Q_o_^__,0. in Cod. L. being connected with the

* Syr. Kavbva.
IX. 1 Thia passage stands in Cod.
D. immediately after the preceding,
separated merely by the words 5A__0
vi > \n et post pauca.
■a»Cod.
. M 7' 7_ .. byJ an
evident error of the transcnber.
Syr. Sow Christus.
4 Cod. inserts 001 ♦
X. 1 This extract follows VII.
words, ]Aj_j,_w1 5A__ «aoZo,
iterumque post alia.
s .. . lnt. interimunt, f. L
exterminant, iBerovai.
3 °01 _*-? Int. unum. tvaf.l.
«Theworda .OOlA y i ■ ■; ^SO
V V.
shew a lacuna m the Latin text filleo
up aboye m itauc8. dividunt ^ from
gome SUght similarity, having been lost
in ostendunt eum.
 440 FBAGMENTA

. a \v» ,oca_- v - - __oZ voco__ _-»f_ol __j-»-»--o

:5Ad j_»o - ►_ ]] __,> ocn 1 - __ __>ZoA_»l _Lo ocnj _i_^

.l___3_o__ 5Ad __.> oon 1 1 Vn ■ \ . . \ sZ] ___o ooijo

XI.

__.__.„ A-____.j__5j ocn lA___oj A_l_-__^ --»? A_.o_k.Z1 pi

ooi locn iOfSo ^-o oir_j_2j lo___l Zo__ locn -_o-ioA_1

1_-QV_3J "jjOl l-i jjLQJ 1<~m ^\ _Clij_0 _ul 1 i V>1 -2>lj

1\ » r*-»-«Zl 1_-1 __0 l001 iO-K.A_Oj l--_-l_- 1->H-1

ca__2 octi V\ . &a : l_»c___>_ 1 ■ i; n looij , . n ca___j
-^c l5l 1J -__Z1 -----cn __.^o <J :--.^lj <a_oij l-L-i-K.
__.__cn a__j ; ■ ^ ____iQ-k. : !_-■ . ■ V) ]ocn __cnoA_»] io_o

ia_ ______>;__ __o -.cnoA-lj ]a__-lj cn;__ ]oca_j _.;_»

lA . si__ __> !-_-_(__) locno jmnZl __ir_aij J]] : ]_}]

ostendunt enim eum quidem participasse passiones, hunc autem

impassibilem perseverasse; et hunc quidem ascendisse in Pleroma,
hunc autem in medietate remansisse.
ii. 95. XI. Ostenso autem manifeste, quod in principio Verbum ex-
sistens apud Deum, per quem omnia facta sunt, qui et semper
aderat generi humano, hunc in novissimis temporibus secundum
praefinitum tempus a Patre, unitum suo plasmati, utpote passibilem
hominem factum; exclusa est omnis contradictio dicentium; Si
Dominus noster [Int. ergo] tunc natus est, non erat ergo ante
Ohristus. Ostendimus enim, quia non tunc ccepit Filius Dei,
exsistens a principio [Int. semper] apud Patrem ; sed quando

5 Similarly, }__.■ either shews that or a similar irregularity in the Syriac

^ MS. The former preserves a natural
particle was cancelled to round off flow . ^ extract therefore may be C(m_
the defective text, or that enim is s;dered ^ w preceded) and not fol.
absorbed in eum. lowed XIII., which is the order in Cod.
XI. 1 This also is found in Cod.
_D. fol., 201, where
, lts position eitner D. after the usual words, _DoZo
marks a dialocation in the main work, |_—_-',Uj 5__. j iterumque post alia.
 SYRIACA. 441

XII.

III. xix. 2.

XIII.
ViO_«_» __0 loCT ooj-QJ}3 ]}} - - ]ooi ,_._l_2 ]] 1 III. xix. 4.
1n i \> ^oNn ■ i> )k . v>\A\ ^oo-l- .n ■ fc-oo 1i Vi\

incarnatus est, et homo factus, longam hominum expositionem

denuo instauravit [Int. 2in seipso recapitulavit,] et in compendio
nobis salutem prsestans, ut quod perdideramus in Adam, id est,
secundum imaginem et similitudinem esse Dei, hoc in Christo
Jesu reciperemus.
XII. Verbum Dei exsistens, a Patre omnium descendens, et n.w.
incarnatus, et usque ad mortem descendens, et dispensationem
consummans salutis nostrse.
XIII. Si autem ipse non erat passurus, sed avolaret a Jesu, ii.sn
quid et adhortabatur discipulos tollere crucem, et sequi se, quam

3 Syr. has nothing corresponding XIII. 1 This extract is from Cod.

with m seipso.
Xn. 1 This sentence follows IX.
in Cod. D. but in disjointed order; the
last word of IX. and the first of XII.
being placed out of line at tbe foot of
the column, as though copied from a
defective MS., the top line of the next
column then proceeds with the faulty
D. where it follows XII. and is intro-
duoe<i w;tn tne worda) jA_5 __oZo
n—JOI VV^^o\ fA . i- ./)
space, against those who divide Christ,
and do not confess that he is one.

. 1a__>1> OOl 3 avolaret, Syr. i > »j 1 , which

a Syr. a Paire omnium. gives authority to Gbabe'8 proposed
 442 FRAGMENTA

<QJCTI» vOotANV)4 ^j] rn\n - ]] 0CT1> OCTl CTl5Ao <Q-_l]jO

. ]-*_»-.? IZojj^.ViN ctlotu» ]]]

XIV.

III. xxxi. 2. VV>\ :iQj^D q_^\.j ctiZA**_d _2>]2 W.CT1 Wlo1

CTLL-O "joCTl ]]] ]oCT1 Aj^J CTI__02 fjt-,
o__ io_.;_o ___> \\n ■ i ]] iOfLo <| __o w_oZo3 : iOf_o
__iCTi_.r.]_-j ]octi WnnV) _jOCTi _____ccj ]_.>] __o? ] 7 m

_____cti4 p ]___>]o :]_»>] _io ,nm iZ]> octi ]r^a ]id5ZA_o

Q__]5 ]oCTl __20 iO^ ] i \]p ]_»O_0 Za_0_O ____OQ_. ^ i S-~ll]

_J_k.O_. »_3oZ ]3o : CTl 1 i ~)? ]ZfrT- • CD ]0CT1 ^>]j» CTI[_^2> ]j

ipse non tollebat secundum ipsos, sed relinquebat dispositionem

passionis l
n.122. XIV. Cseterum supervacua est etiam in Mariam descensio
ejus. Quid enim et in eam descendebat, si nihil incipiebat sumere
ab ea ? Et iterum avtem [lnt. Aut] si nihil sumsisset ex Maria,
nunquam a terra sumtas [Int. eas quse a terra erant,] percepisset
escas, per quas id quod a terra sumtum est nutritiu* corpus : nec
quadraginta illis diebus, quemadmodum Moyses et Helias, jeju-
nans esurisset, corpus ejus suam nisi quwreret [Int. quserens] escam
propriatn: sed nec iterum Johannes discipulus ejus de eo scri-

reading dMtTrnJfl-arra, p. 54, 4. But cf. the author.

I. SH, revdlasse, i.Toarrjvai, and jjpflot,
61, also the expression of Epiphanius,
«OT^et KaT&mKPvs, 1. ■200, 5. At p.
54, n. 4, diroaTiJffaira should have been
printed d™o-T<W The iEon Christ
having descended as a dove, was said
consistently dvaTTrjvai. Compare also
p. 413, 1.
* f. I. ,OCTl]_iA_0 seeundum fa-
bulam ipsorum.
XIV. 1 An extract from Cod. L.
quire « > fol. 7, citing also the name of
s Syr ,©)] jndicating Kal in the
Greekj whicn is omitted m the Latin
translation. The same applies also
V
to "^0 ' Kal eis a,,7>< in next
sentence.
» »QoZo. Gr. fri re, but the
Latin aut. Syr. read also, Se'.
t Syr. suppiies ^jACTl {UU.
1« • *
5 ^ U ' q' d'
jit) t6 o'<3/ia ai)roO iweforet.
 SYRIACA. 443

_»j 001 : "(ocn •_>] _oto__ >_AnV> p cn, i ViV ocn

]]o : ]ooi . ■ _A ■ U*3ol? E—_. > _]J - ■

l—la ^ .°iroolj _cnc__ jlo]lo6 ]ocn io^oSo ,_.oj

. _A_n_»j

XV.
^ ]]] 1_]_2 V _^j"| ]]j ]ocn M <£d* ]joi ViAiooi IV. xi. 5.

:.oo__ 1_^_- l^? ^lo lol 4 \1) !*--_ ]]o

lj->A_.j _>oi ^s—, jcu___> ]ooi ]] ]__^_sj3 ,__^ _cn

bens dixisset, Jesus autem fatigatus in itinere sedebat : nec David

prseclamasset in eum, Et super dolorem vulnerum meorum ap-
posuerunt.
XV. Et propter hoc Dominus 2 noster dicebat : Nemo cog- n. m, i6s.
noscit Patrem nisi Filius : neque Filium nisi Pater, et quihuscun- Matt xi. 27.
que Filius revelaverit. JRevelaverit enim, non solum in futurum luc. x. 22.

6 The MS. here is doubtful, tation and Extinction of Science whose

shewing that the soribe began to write name is false," from the eighth chapter.
li-O and then substituted i—o] • The This ancient numbering of the chapters
Greek seems to require the stronger therefore exhibits a mean, between the
chapters of the Benedictine and those
tenn ]ocn it__o proclamavit. of the present edition. Ghabe's num-
XV. 1 Cod. C. fol. 69. The bering is more wide of the mark.
quotation is headed with the words, a Syr. Dominus noster, and, Nemo
1 _ _____,] _Bo]_ i|_»l? cognoscit Patrem nisi Filius; neque
Filium nisi Pater. It is remarkable
___;__> 0O1 ____], _J that the Clerm., Ab., and other MSS.
transpose the terms in the same way as
]_dA_> _io -> > > S ii \ ]ocn the Syriac, (see p. 159, 2), although
'__> _cno___ 1 »3j ]___>3]j the contezt sufficiently marks the error ;
and the author shortly before had
lA--.]» ]_>j_»o ]2q_____o stated that the transposition was from
the hand of heresy, 158, 5, that it might
!____» (cod. A___o) o___o appear that the Father was wholly un-
.]. iV»_j ]__5 __o l__»o known before the Advent of Christ.
Of Ibenmub, Bishop of Lyons, who was 8 t— t^^?* Compare the recepta
near to the Apostles, from the fourth lectio in the Peshito Version at p. 162,
Booh (ofthe work) entitled,"On the JRefu- n. 1.
 444 FRAGMENTA

-.CHO-A^JJ ]A_-_0 -^-.Ol __Oj* __0 y^) L&o}L}

cn___ ^ A_]jo_^ U1 ---2] io_}_o ^Id p ^lo ]__]_>.
. ]Vi ■ m ]j___j

XVI.

& U] ] . dj oocn v . mA-o ]i ■ \n jo »>\*~) i_v_^ W 1

]n\V>4 yj]) . \ .] ] vvnmon ];__Op_jO ]ol_»j__3 -_]
]j_,V»-.A_o ]^^6 ]>oi jj_.]j __.j6 ]A\vn^5 :]_jo5j oooi v >fm
]-,_0 ]nVn\j [io] ]»%•]? ]lO y-,] ]cn__] OOCH _->V-»
]cn_-]_.8 ■ .mn i . ]v*j? VJj0____O -3 : ______7 Zo]__^

dictum est, quasi 4quidem tunc inceperit Verbum manifestare

Patrem cum de Maria natus ; sed communiter per totum tempus
positum est.
XVI. Non enim solum sermone prophetabant prophetse, sed
et visione, et conversatione, et actibus quos faciebant, secundum
id quod suggerebat Spiritus. Secundum hanc igitur rationem
invisibilem videbant Deum, quemadmodum et Esaias ait : Regem
DominumSabaoth9videruntoculi mei; significans, quoniam videbit

4 Syr. indicates p£r in the Greek. * Cod. D. melius, P \ -0 -3

XVI. 1 From Codd. C. fol. 69,
and D. fol. 201. In the former this
extract follows XVI.,giving the number
of the chapter as 55. U_5 __o
]____UjO ■ V) »J> In the
latter it follows XIII., and simply
refers to the fourth book. —_0—.
]sa3]> ]—Clt -1 Q These two
extracts, from their variations, must be
considered to be independent transla-
tions. Cod. C. is expressed in the text,
though Cod. D. is in some respects
closer to the Latin.
a Cod. C. ]oCH in error for i-»-^
as read in Cod. D.
3 Cod. D. ]ol_C30 ]]] .
. OOOl --.j---. ]*j05>
5 Cod. D. is more close ]A_-__o
V ]cn___P Ijot yh __-j
]___.] 0001 _->l-» ]__>U-iA_o
• t___.] -Mi
6 Cod. C. carelessly loses __»J Ib.
A___ inter, indicating /ierct \6yov, and
for ]--- it has P] .
7 Cod. D. . 1 1 1 S*0 A-l_~ , and
VJjo]o in error for VSjO ■ V> -O .
8 Cod. D. transposes and
follows more grammatically with
. oi\r)\o
9 LXX. elSov rois 6<p8a\/M>Ts iiov.
C. oi 6tp$a\/iol. Cf. 7.
 SYRIACA. 445

rn.«-A __•] ]A___5 A___ ]>01 >_>110 l Wn» Ol__O0 ]-__l;-0

p i>a_, y__oiA-0; oooi -1 ]- ]ol_.]>

W i ^-_ ]]> oaiZ-o11 ooai . _uA_o ]oaiZ> 1,-»A_,> _iOi
]-»n ■ ]l_*o18 ooai _->£o] _=_>;__> ]oai12 ___,_o
]Za_o> ]jQis\>u ] - L. - p> oai_-o ooai _.IjoLo l_»a____
. ooai __»(_ol A___j

XVII.

]Z_»_. ]7r.i gvVVon ]A__LC_o]2 1Zo____+_OJ __»> I-»]1 IV. xxxviii.

]]] ]oi__] voai_A_l ]] ?q-v>\o o__ ]___a_j ,octi_ctl_.]

__o \\s\>4 oai ]ctl_.] -_ctioA->] _>-> : 1>]_»> l;oA_5o3
: ai_oA___o> ]___» ^\oo ]Zoj_oo ]__£__o_»o ]Zo . .> ^_o

oculis Deum homo, et vocem ejus audiet. Secundum hanc igitur

rationem et Filium Dei hominem videbant conversatum cum
hominibus, id quod futurum erat prophetantes, et eum qui nondum
aderat, adesse dicentes, et impassibilem passibilem annuntiantes,
et eum qui tunc in coelis, in limum mortis descendisse dicentes.
XVII. Hic vero peregrina qusedam eruditio, et nova doc- n.w.
trina, deos gentium, non solum non esse deos, sed set idola esse
dsemoniorum ; esse autem unum Deum, qui est super omnem epi>. i. si.
principatum, et dominationem, et potestatem, et omne nomen quod

I0Cod.D. >_.]> __»> ]A_____> XVIL 1 This quotation follows

the preceding in Cod. D. being con-
.Oli___-0 l>oi nected simply witn the words >A_X>
11 Cod. D. . .OL___0 /6. .lA_j^.]
i ]A. imn] from the Greek word
.]] W.n %
l-ivos.
" Cod. D. inserts ]ooi but it is * Syr. et, which Ab. omits.
superfluous. 4 Syr. ^-O __0 \\s\> Gr.
» Cod. D. ]] OCTl__0 . virtpivoi ird<rijs, k.t.\. Similarly the
" Cod. D. 01,ns\> the afSx Peshito, only ^ . ——- and plural nouns
being more legible than its vehiculum. following. See 134, n. 7.
VOL. II. 28
 446 PRAGMENTA

lmn\A_o5 p 1__,l>_Z\_o ]} _cnoA-l !______? Ijcti? 1____oo

-->? Uoic AjoJ 1_,oVA l_o__6 Iocti 1 ■ i . i ii_,V*-^oo

XVIII.
iv.iv. 2. n i V)o __,ctioA_,1 !----*_-? ^jf^ol -ooZ? __.? v . Ncti1
ctiVi» li__>Z_o?o lj__> Z^o ]A.m2 _* ^ A_.j__o : _JoiO-__-rJ
1Z__oZ__ __oj octi_-o : 1jA\ . ►_ "ja\X"| 1s_.ctiZ 1_>o____o
_.^J iCTlX)? 1____0J 12cU_»_A OOCTI __-1;nV) ^]o_l__Q__
CTIi-OO loCTI )iSSLO> lA___Oj3 : OOCTI ____.JO_.l_0 CTlA\ . a ^
_kjZ__ 1__3J l___i_Oj A_1_-2J 1__2? OCTI 1__j1? 1^-3 1ctI_-1>

CTI_____ OCTI? OCTI 1ctL__1] 1 ■ 1 i* 1 ____5___0 r__olj OCT1

1ctl__1 __.A_1 _J_>~> __>lj io^-o oCTi Iocti p Ijctio 1__o?

I v A . Vi . - i) flj ooi CTI__ A_l 1>J0 __CTI0A_1 }jA\ i k.
.ct__,

nominatur: et hujus Verbum naturaliter [quidem] invisibilem,

Phu. ii. a palpabilem et visibilem in hominibus factum, [et] usque ad mor-
tem descendisse, mortem autem crucis.
H.S66. XVIII. Qui vero, iterum dicentes; Homo est, et quis cognoscet
Esai. vii. u. eum ? et Veni ad 2prophetissam [Int. prophetam,] et peperit filium,
vocatur nomen ejus Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis ; et qui
eum ex Virgine Emmanuel prsedicabant, adunitionem Verbi Dei
ad plasma ejus manifestabant ; quoniam Verbum caro 3erit, et
Filius Dei Filius Hominis ; purus pure puram aperiens vulvam
eam quae regenerat homines in Deum, quam ipse puram fecit et
hoc factus, quod et nos, Deus fortis est, et inenarrabile habet
genus.

» lmn\A_o ^tlXa^nriv, ac- XVIII. 1 This extract follows the

cording to the Latin, though Kari- preceding again in Cod. D. fol. 20 1.
XjprTOK would be a better match for the 3 Syr. Prophetissam.
Syriac. 3 Syr. Verbum...est, bothofwhich
« l. l__>_-0 . the Ab. omits.
 SYRIACA. 447

XIX.

]Zo_f__>f_o ___Z_cn <oot_>-_.] ;V)^\ __.j ]n i;m' v. ui.

0____J }\n\n\n liXOQJ ]__O30_____0 XiSc^j
) i NnnV» «-.oioA..] ]]» _-»£o| -2 ^i^^o3 }Am -;ilV>?
U ,-ijlO4 "]_CH -_>}__A_0 J] ^j) ^ : ]7ni\«~w.AVn ]],
]A_joZj ]-___■ ]_CT1 Po 0___-J ]_0,_- ]-_■,. tVi ___. _0;_2
-_i_.^r_j ooi ]VuA ]Jo __oioA_.] oi_\_> ]lojj ]Zo__Zo_»
. CT___.J li^-2»? ]Zo_-Zq__

XX.

jfn-in j___^ ^s^o] V-^oocni Za__j2 -jO-loo1 v.x.3.

,oox__-___, _-_o a__4 p :________ ocn ^Aj") vr_A_. <oA_]

XIX. Vani autem omnimodo, qui universam dispositionem 11.318.

[Dei] contemnunt, et carnis salutem negant, et regenerationem
ejus spernunt, dicentes non eam capacem esse incorruptibilitatis.
Si autem non salvetur hsec videlicet, nec Dominus sanguine suo
redemit nos, neque calix Eucharistise communicatio sanguinis
ejus est, neque panis quem frangimus communicatio corporis
ejus est.
XX. Et in ea [epistola], quse est ad Romanos ait: Si 11.347.
enim secundum carnem vivitis, incipietis mori : non conversa- ^01"" viii" 13

XIX. 1 From Cod. H. fol. 60, where trauslator videlicet.

the passage is introduced with the words
]CTnnm . ____.]_;_,] ] . m kjJ
]}_o]__> -J-O U^=>? ^rv^?
. ______»01 Q <~in \j ] _ Vl k.J
Of Saint Iekn^ds, Bishop of Lyons in
Qaul, from thefifth Booh c. Hcereses.
1 Syr. mnt ii, but loses Dei.
3 The letter ^ however has perished
in the MS.
* __»{_-> , SrjWin, rendered by the
XX. 1 From the same Codex,
and following XIX. after the words
OT___.J __>oZo and again the same.
* Syr. simply «.jCLOO sc.
with no indication of the Ar. reading
sua.
8 is supplied from the N. T.,
but the word has perished in the MS.
Syr. enim, as in G. T. and Clerm. &c,
but Ar. autem, which was not noted in
loc. as unimportant.
28—2
 448 FRAGMENTA SYRIACE

p oen ; » ^ *£>) :^VlA*.Lo5 Ijmno» voaij_»oj A-udoI

|:fn^; ]A^j_^. p \1) vOCTL^ «oAo IjXOTiO -.OloAj)

^ :ag»1 ]jcn ^Ai°0 : »0x021 ) m r;nS .A . ViV>j v . Ncn

: ^clwZI ^oAj! ^-.A . ViV» IsXtLO? U^am^ U>0fT3 ,_.j

v ■ Vrn lavVi? iwO^Q ^jOjAlOJ ,_Acn «eoilo

.vOoiAjI lcnXij ) . 1lq

XXI.

V xxxiii 3. ^f^npJ-uriPb. tupiuptuh-u tuquiuiLrui^b. %npnq.Lrui^t ptuqJnL.ffifiL%

A </^r/> mni-Lruif^ujlL.unL.ugZr tuulrbtuquib fjtrpurhpng ft guiuqnj Lrpu^bp
b. fi u[uipuipuinL.pT-buk- bpfypfi * nptq^ru kVbpnub^ij^b jfi^lrb , npjJ
q£^nt/$uiuu£-u qui^uiqbptrth utbuinjb utbuftb , fi uiftuh£-juiquiq-u

tionem pro/ecto eorum habitationis quse est in carne deprecans

[Int. repellens ab eis] ; etenim ipse in carne cum esset, scribebat
eis: sed concupiscentias abscindens carnis, eas quse mortificant
hominem. Et propter hoc intulit : Si autem spiritu opera varnis
mortificatis, vivetis. Quicunque enim ducuntur Spiritu Dei, hi sunt
filii Dei.
XXI.
n.417. Quando et creatura reno- Quum creatura hsec libe- m^ch.
lST. ViT. vata et liberata, multitudinem rata [fuerit] et renovata, mul-
fructificabit universae escse, ex titudinem escarum cujuscum-
rore cceli, et ex fertilitate terrse : que speciei germinabit de rore
quemadmodum presbyteri me- coeli et de pinguedine terrse:
minerunt, qui Johannem disci- quemadmodum senes memine-
pulum Domini viderunt, audisse runt, qui Johannem discipulum
se ab eo, quemadmodum de Domini viderunt, audivisse se

4 Syr. indicates for the Greek, ov
p.b> tiJi» y' airwv bpCKlav rijs tv o-apxl
CKrpitiaews irapai.Toip.aios, and the omis-
sion of eorum haiitationis in the Latin.
« ^1ZL»iO clearly i^und^
which the Translator seema to have
read as TapuBoip-evos.
XXI. 1 This Armenian extract is
from the Spicil. Solesm. I. p. i, edited by
M. PlTEA, Pom, 185*, and wasobtained
 ET ARMENIACE. 449

J-uiJuIbuilpugb uajbngpl^ qnp nuunugu/b^p Oitp > utufrp •

u \fl[bugbTi uiunupg , jnpu npP*P pnuunuugh^b puui u"rnj t/Jinj
pbupu nt-njj nubb^njj U p JfinutTJftnuiT nunji* pLupu uipjqnuuu , L.
jpupuipuib^fcup utpJhuib phpu gtun-uiLpnu , L pupaipuib^jiup np p
^uinjuiubnuigb pbt-pu nnjjnjqu , b- pt-puipuiu^Jit-p nntjnjq^ phupu
upnnt-nu , b. pt-puiputu£pup np_ tumnt-n TStiQbui^ _puuib L. ^puq-
l£ui^uiqu tLpunj: \}u qji pnuLu ^uipbui^qunupp nqfynt-qfr nupnup ,
"UL-^liVL-t^tP^d^ ' " 17" put-UltLnfb blT, qfiu uin. , fibbu qtnh-p
opfobui :" *\fnjbu((ru L. ^uiutb gnphunj phupu pnuunuguibb^

temporibus illis docebat Domi- ab eo de teraporibus illis de

nus et dicebat : " Venient dies in quibus docebat Dominus, et
quibus vinese nascentur, singulse dicebat: " Venient dies in qui-
decein millia palmitum ha- bus vites germinabunt, singulse
bentes ; et in uno palmite dena decem millia palmitum ha-
millia brachiorum, et in uno bentes; atque in singulis pal-
vero palmite dena millia flagel- mitibus decem millia brachio-
lorum ; et in unoquoque flagello rum; et in quovis brachio decem
dena millia botruum ; et in millia ramusculorum; et inuno-
unoquoque botro dena millia quoque ramusculo decem millia
acinorum ; et unumquodque racemorum ; et in unoquoque
acinum expressum dabit viginti racemo decem millia acinorum.
quinque metretas vini. Et cum Quilibet acinus expressus dabit
eorum apprehenderit aliquis viginti quinque cyathos vini.
2sanctorum botrum,alius clama- Si quis autem apprehenderit
bit ; Botrus ego melior sum : me racemum sanctum, alius race-
sume, per me Dominum benedic. mus clamabit : Ego sum melior,
Similiter et granum triticidecem me accipe, et per me Domino
millia spicarum generatum ; et benedic. Similiter et granum
unamquamque spicam habitu- frumenti decem millia germina-

by him from an Armenian MS. tuv words

KvptaKuv iftrffatur, Lib. IV. in the
Mechitarist Library of S. Lazarus at
Venice, and described as being of the
twelfth century. The passage will be
found at p. 4 17. In the Armenian
Codex it is introduced simply with the
i. e. Iren^i est Sermo.
s Armen. fjbrpvv dyiov, Lat. fioTpw
iyluv, with which latter term M.
Pitba compares the line,
Swr^pOf i* ayfov /AeAoJ5«a Kav-fiave Ppwrtv,
'EvBit, jriVe, K.r.\.—Ep- jEduen:
 450 FRAGMENTA ARMENIACE

^utuitu • L. ht-putjiuib^Jit-p ^utuit phupu nt3ibini£_ ^utuiu • b puput^

ttuiufjtt-p ^uiui ^fihq- Itututp^u ttut^p^ uiuit^ Juipnt-pu : \jt- tttji^pb
utJhbutjh utuiqttipbp Smn p h. uut^Juibp h. puiblituip^p puui ^uitlbJut^
uint-pThuiit uyungpii iiutpq-uipuip • b. uiJbtiuipi iibuquibp uibui^.
unubp ltbpuiiipuit-t>u utjunt-pli p iqt/uiu qjtipbtjbuifj! np jhpbp(r
uin-huii^ iftbp^b pjuintunuibuibj* uin. JJiJbuthu , h. Jfiwputbp b ^utJ^.
pnjp t* ipubi^t {fhuitpuhithiuig Jutpn.itutb utJhttuijh ^buiquihqnt-^.
hJhutJp : "

XXII.

ram decem millia granorum; bit spicarum ; et unaquseque

et unumquodque granum quin-
que bilibres similse clarse mun-
dse ; et reliqua autem poma, et
3semina, et herbam secundum
congruentiam iis consequentem ;
et omnia animalia iis cibis uten-
tia, qu83 a terra accipiuntur,
pacifica et consentanea invicem
fieri, subjecta homini cum omni
subjectione."
n. 373. XXII. Quoniam enim ipsum Verbum Dei incarnatum suspen-
sum est super lignum, per multa ostendimus.
spica decem millia habebit gra-
norum ; quodlibet autem gra-
num, quinque modia 4similae
mundae ; et omnes aliee arbores
fructiferse, et semina et herbse,
juxta suam ipsorum ex 6ordine
rationem. Et quaecumque ani-
malia, iis pasta cibis qui e terra
sumuntur, ad invicem pacifica
erunt, et concordia, et mitia,
subjecta homini in omni obe-
dientia."

3 Obviam armeniaci textus literam with the critique in loe. p. 418, n. 2.

si quaesieris, legeria, uui^JiAji, regiones,
sed auctorem habemus R. P. Gabriel
Aivazouski Mecbitaristam, apertum
amanuensis a<pd\/xa corrigendum esse,
ac legendum utrpjl&j;, semina. Pitb.
4 The Armenian text is consistent
5 Or, per proportionem congruam.
XXII. 1 This is found in the
three Codd. A. fol. 13, C. fol. 69, andD.
fol. 201. A. has the Rubric
 ET SYHIACE. 451

XXIII.

i nV); OOl ]o__] _.0"loA_] A_1s_.J_»J }_i_^ U^-»!1 V.xxxv.S.

}A » V) A__d ___) ^oanj ]-__ij__ A_1j_ii-»o U_xn }■ i,-n\
. _jl_q__ _-___o-i2 __,a___) ____> ]___-! A_]jA___ q_-o

XXIV.

OT___j_Q_} A_]^_j_» Z_k»A_0 ^Oflo p JAo1 xxxv. 2.

XXIII. Quomodo enim vere Deus est qui resuscitat homi- n-6.
nem, sic et vere Homo resurgit a mortuis, et non allegorice,
quemadmodum per tanta ostendimus.
XXIV. Deinde omnibus renovatis, vere in civitate habitabunt n. 420.

]__.Q _Q_ Q___J •0,-^0--? ]_______>} __o]__.j_]

]_______] _QQ Bfrfl Vn ctj
___o ]>o___oo ]j5q___q__oj
}2o i mnVi; ]_____? ]_iA_>
]_Q_» A__^J !_____? ]___C__010
i. e. OfSaint Ibenjeus, Bishop of Lyons,
the hearer of POLYCABP, Bishop of
Smyrna and Martyr, from the fifth
Boolc of the "Refutation and Overthrow
of Science falsely so called." In C. the
extract is in sequence with XV. and
XVI. merely connected by the word
__0_0 , and again, and in D. it
follows XVIII. with the words __o2o
]____>jj ]_,A___, i. e. and again
in the fifth Book.
a For •"-"l^ D. has ——«? and
. oiA___o
3 A. and C. have i<__—^] ,
{vctrwtiaTiiiOy, but it is not so probable
a word.
XXIII. 1 From Cod. M. fol. 80,
with the inscription, ]—_———_——ki>
]____*_? lt_o]_0 _iO U\^Q?
___u_0)O1 ^___OQ__i ____,01J
i. e. Of Saint Iben.bus, Bishop of Lyons
in Oaul, from the fifth Booh of those
(written by him) against Heresies.
3 81' iaav Tovrur.
XXIV. 1 This extract is found in
triplicate, Cod. E., loose quires, and
not numbered (past the middle), H. fol.
54, and M. fol. 80. The Cod. E. is in
perished condition, the ink having eaten
its way through the skin. It is a MS.
of the eleventh or twelfth century. It
introduces the quotation with the words,
_co]__j_.l ] • CO k>?
]io __o ____] 1^_=?
.m ■ mim ,_2_2Q__> ] m
i. e. From Saint Iben^cs of Lyons in
Gaul, Bishop, from the fifth Booh
against the Heresies. In Cod. H. the
passage has a similar heading, only with
therarto leclio ^ —_v_3Q_-J - 1 \oi?.
 452 FRAGMENTA

^ «____.j ocn £o) j-il^ :*___ -^d) : yOjVisi2 loiXi»

iOoAoj3 j__>1o :__.ca___ IZ-i- ]j} ,ns V^l loi :-_xuoSZ

*_o1o :1Zj_.j_»o ^oot-.A_1 1A___i_o-i_o ]\V> ,----»oij ^£_£>

v. xxxvi. i. ^oa-_A_1 A_lj_>j_»5 ;___^ p : A_lV)>.\ : 4__ooij

,cm___j IZjqjjo7 __aioA_l Iootj» _oji A_1j_.j„»5 jiiin"

v . Vn^ ])} __.ca___,l ]]> v . \an Za__ -n-^oAj8 P P1

1 » cool |3o ]Lqo 1 n ]]o i^-L^iiiV 1Z|j __.a__A_|j

yi :aiV). olj ooi 3,- » _oo *__^ ]__i_£A_o lA_s__>>

XsrOas) ins;" v . \ai __,j ojoi .• n s10 ]joi ]V)\s> ot____c_1

jjai Ijai ^4_oo :]_-jj_D __.ar__ _oA_0j ^_&_o I001 ^->ai__

Apoc. ii. 5,6. Dei. Dixit, enira inquit, sedens super thronum : Ecce novafacio
omnia. Et dicit [Dominus : Omnia] scribe, quomodo ii sermonesfideles,
et veri sunt. Et dixit mihi, Facta sunt. [Et] secundum rationem.
Cum sint enim veri homines, veram esse oportet et renovationem
ipsorum, sed non excedere in ea quse non sunt ; sed in iis quse sunt,
proficere. Non enim substantia, neque materia conditionis exter-
minatur ; verus enim et firmus qui constituit illam : sed figura
transit mundi hujus, hoc est, in quibus transgressio facta est ; quo-
niam veteratus est homo in ipsis. Et propter hoc figura hsec tem-
poralis facta est, prsesciente omnia Deo ; quemadmodum ostendi-

3 Codd. H. M. habitabunt, ,0}__--J . 6 cod. m. V»j1 . . n.

In Cod. E. the word is illegible.
8 E. H. M. omit Dominus; but
very possibly 1~>r^ has been absorbed
111 ■M. 6. T. simply ypd^ov.
* Sic Codd. H. M. In Cod. E. the
prefix J alone is legible of __0O1J
in whioh word the copula following may
have been lost. I. __.]__U___,0.
5 For veri, MSS. and Edd., the Syr.
MSS. indicate vere, and with an im-
provement of the sense ; so also lower
down, n. 17.
7 Syr. shews clearly that plantatio-
nem is a corrupt reading, and that
the Translator wrote recapitulationem
IZjQau , which restores a good mean-
ing.
8 Syr. if*l »>>-\J , which supplies
a satisfactory correction; and for ex-
cedere, must certainly be read excidere,
the equivalent of £ktIttt€iv.
8____0_Q-_ lZlj irpo%ii)peiv.
10 Cod. H. male
11 Syr. vapdf}aais tt)s AroXjjt.
 SYRIACA. 453

^.»1 : sn^VnV^ ]ca_-] ^l___12 jotnV) ,_. locn l-^i lVnrol

OlA-}--» ^AWvnU 'jjoi iO-Oj OOl l ,0 *-J13 ]_0

cn__ ^ __,j _o : __i_oca- y-«l IVtNsj15 ]__-_i_oi

ojQj ]7n i \«-^ ..AV/-> ]] Zc__.0 Z_*-Z] ]_«_J^016 ]jai ]S__OCd1
]Z_*j ] - ^n - 0T_i_u] ]ocnZ _oA__Jj -ooZ I^SoAj ]]> Viaul

_o ]__-3i_D >AoS_5 A-IZ.*-17 oa__> -_>oi 1Z_*j ]__5]o

-.nnVi ___-u_-__q? ^^Loo : ]cn__.] io_. \\\ViV) A.]Z_*.17

].V)f>> j___^]_4_5] : ^io] ]j_Dcn19 ] . s«l ]_-_cu_-o P18 v , \cn

____o_o __.aoj>21 ]j] __-_>. Vlj _-___.cn 1Z_>- ]_J]o20 ]Z_*.

]- - - ]i -1 : vo___o_»o ^cl__-5i 2>o__oAj ]_tooi ]_>(lo |io]

mus in eo libro qui ante hunc est, et causam 15temporalium mundi

fabricationis, secundum quod potuit, ostendimus. Prsetereunte
autem figura hac, et renovato homine, et vigente ad incorruptelam,
ut non possit jam veterascere, erit coelum novum et terra nova, in
quibus nnovus perseverabit homo, semper nnova confabulans Deo.
Et quoniam hsec semper perseverabunt sine fine, Esaias ita ait :
Quemadmodum enim coslum novum et terra nova, quw ego facio, BmL lxvu 88.
perseverant in conspectu meo, dicit Dominus, sic stabit semen
vestrum et nomen vestrwm. Et quemadmodum Presbyteri
dicunt. . . .

u Cod. E., trat Cod. H. M-}_> and 17 sy- nove-

M. V • 18 Syr. immortalia. Gr. ire\eu-
raia.
" Cod- E- rr1^0-'? * . . 19 Syr. marks iia to have been lost
» Codd. H. M. causas. E. 1A___0 in ait
\oyov. 20 in Cod. E. the recurrence of the
11 Codd.temporalis. i.e. fabricationis. ,, ... . .l,;!.
. lnserts
" Cod. E. here . „
a Buperfluous same word has caused the loss of L->>
•) , IO
• I?01 Ji Cod. E. ^JAoJj.
454 FRAGMENTA

XXV.

,_loo2 OjQ-wZI 1 i i i V) , i o )^ m\ K i sn m '^aan

IZoclo ._»cno ,_lZ\cti1\j } n m i nL) )y m\ ,j*>Z\ ^of
. m vnj oif^a? Zocn ot_»Aj| ^m^n g> ._*<n ]q_»jZZ
IZoclO wuOij jn,]* : ^oioZl.] iooio |]jo ]j-2?o

XXV. Quomodo igitur linguae LXX. numero declarantur,

et a dispersione in unum linguae per interpretationem ipsarum col-
liguntur ; ita area ilia typus declaratur corporis Christi, et puri, et
immaculati ; quemadmodum enim area ilia inaurata puro auro, et
ab intra et ab extra, ita et corpus Christi purum est et splendidum,

XXV. 1 From Cod. D. 198,
where it is written twice; in col. 1,
from *, but fully in the second column,
marked respectively o' and /3'. In the
former case it is introduced with the
rubric
n Q . ^-im Of Iben^cs whom the
heretics slew, the only instance observed
in these MSS., in which Iren-JEDS is
said to have suffered martyrdom. If
he had died in the Arian age, his
death might very possibly have been
chargeable to heresy. But there is no
trace of any violent outbreak among the
Gnostics or Montanists of the third or
preceding centuries, and this single
statement of the rubricator can scarcely
outweigh the negative argument, aris
ing from the designation of Iremus,
simply as Bishop, in juxta-position with
Poltcarp, Justin, &c. who are as
invariably termed Martyrs. The Bishop
of Lyons was probably confounded with
IrenjEUS of Sinnium, who suffered mar
tyrdom in the general persecution under
Diocletian, A.D. 304. The fuller form
of this fragment in the second column
is prefaced simply with the name of
Iren.eus •£D0P_»;_>1; .
2 This almost hopelessly corrupt
passage is printed faithfully from the
MS., though the emendations expressed
by the translation represent the follow
ing words,
The reader of the Nitrian MSS. must
often have recourse to the Chaldee ; the
words rendered colliguntur, per inter
pretationem are rendered as from the
Chaldee vocabulary.
3 piO) David, can make no sense,
and Staffwopi. is substituted, from
the root 1 i J . The prefix to 1 ^ ■ \V>
is added, as required by the sense.
* From this point cf. Gr. Fr. VIII.
4 In /3', O is wanting; as also
infr.
0 In a', this word is missing.
 SYRIACA. 455
yOOlZn i ►>rlt11 «oa_->_, ___oj ^&io s^jASo V»_Oi__i _->j

. )a_»___. ]±^s>y

XXVI.

0,3 ,_2_3 CO__ _____!_ p^oUI? ^ i \oi , i n __,> ;___. PJ-17, 194.
Cant Cant.
__.>2 v 1 V) jjj ^__l__j ^1 . m^Vn p : 01 n «Q-g) )Z>\V>
pKi :1____^ |j^k»1o ) ■ caa -__\_o .] « i i n

. 1_£>1_. ,oca_>'2j l_\a_o __aio_v_l _o :)__*-o5 l_i-»-lo l-r-y^)

) - gjj >---V^ ^ l*-n\*A ^OCT-.SZ !~*'\ !"M

ai_- :___>___ lf-^2 U° ouoc~_a li_^^\ ai__ ]_o lfo

votl__o5oZ ,oa__>'2 ,o_>l l__oi - • i_a Pl m/ \ . ^

. lv> . m n l___»5o 1Zq__o> __aioA_) _____ai> __,>

intus quidem Verbo ornatum, foris autem Spiritu communitum :

ut ex ambobus naturarum splendor commonstraretur.
XXVI. Nunc ergo per hoc quod progenitum est jam pridem
sortitum est Verbum interpretamentum. Persuasum habemus in
singulis nobis binos inesse homines. Pro confesso enim alterum
arcanum, alterum palam fit ; alterum corporeum, alterum autem
spiritale; generatio licet amborum (ad instar) gemellorum sit.
Quasi unum enim ambo revelantur saeculo, non enim anima prius
erat quam corpus in essentia ejus, neque corpus ante eam in
plasmatione sua, verum unius temporis hi ambo ; pabulum autem
eorum puritas et suaveolentia.

«In/3' )joi> oiZo-». ► i n • . )n »0°) v V) VCU_>J__^__J

XXVI. From Cod. K. fol. 43, --*')-• Z5)j»> _*_> prom ike holy
prefaced with the words U--_n__? *RENfD8.' f?» f ^0™' /r0m the
jirst (section) of his interpretation of the
1 2>) -OQ—«—J >;—») Song of Songs. Cf. Syr. Fr. V. n. 1.
456 FJEtAGMENTA

XXVII.
o__,a___ looiZ ln ,\oLo ^Lo^ )i; . a }__^, ,^,-cn1
. ■ l] W^^O !__»___ a____»01> ^A,| ^nmVnVi ] . \Vnn -
lA____»5o }Lo 1 \n ^A-o ]]> 1,-r.rTto lA_o__o> lil> 55A_»1
. lnn8\s-)' IZnViN __cn____ 1_^o p \n\\\, 1Zq____o>
Zl_o _2oZ P lA_l_o ___o __o ioxij ooi It-aao l__Ji_2>
p \±jo-rZ> yj^oZlo lZo______»A_o ]___. ____*jA_»1 p> fll

a_ot_-* 1>>^_V) 1 » Vi» ajaAaZl

XXVII. Tunc enim in veritate erit gaudium commune

penitus consummatum iis omnibus qui in vitam credunt, et in
unoquoque homine confirinabitur Resurrectionis mysterium, et
spes incorruptionis, et inchoatio Regni aeterni, quum mortem et
diabolum deleverit Dominus. Homo enim ille et caro, qui resur-
rexit e mortuis, non amplius moriturus est, sed postquam in in-
corruptibilitatem fuerit conversa, et similis facta spiritui, quum
apertum fuerit ccelum, gloria plenus hanc {carnem sc.) Patri obtulit.

XXVII. 1 From Cod. 12,158, Sishop of Lyons, who was a conlem-

fol. 41. The'extract is introduced as
follows : *^ 0l__L__^l
ooi ^f—yjO-l? lannm .^1
m K Vn - Vn \ ^oAj»!?
1. .\-\ Q__nV) ■ \)
_i_a^a_aa (i. 1_> A»?)
1 linVnm; 1 bq n £0 , s>)
A-»l_l_) 1>01 ^-^-OO IjOTCDO
p»^ _oAo p locn __>5o5A_o
_01 ^_£_0 1_5_______1 __ul
loOTJ lA____D> 1,S\> «Oj1>
Q.lAn ») \a m c> _»-__• vi »,ns
1 ■ » 1 IJCH »sA_> For Irenjlcs,
porary of the disciph of Ihe aposth,
Polyoabp, Bishop of Smyrna and Mar-
tyr, and for this reason is held in just
estimation, wrote to an Alexandrian
to the effect, that it is right, with
respect to the Feast of the Reswrrection,
that we should celebrate it upon the first
day of the week. He wrote after tlie
following manner. These words mark
the extract to have been made from the
treatise ir. toO o-x/o>otos addresied to
Blastus, Ecs. H. E. v. 20, and if so
the schismatic was from Alexandria;
though, as Theodoret informs us, both
he and Florinus were of the Roman
clergy, eis tov twv b> ' Vdp.n Tpeapvripuv
ovvTeXovvTes KaroWoyov. H. Fab. I. 23.
3 l. l__Or__i____0.
3 The writer's doctrine evidently
being, that the offering of Christ was
made once for all.
 SYRIACA. 457

XXVIII.

v ■ \o~i2 yoaiZo 1 nAi__o ^qjA v - L£ i^o; ^-feio V»oio1

^) voAj]> W ^?o_d __-&_o3 vr1^^ ^r-
v - \ -1 )_______ ]A_>^_o __o v2__o>Z ^nnN .» ]Zoi - o •
001 5oi__A____5> ^_&_D ■ \s .-.A »SO -^Lo v - \ v?4
]]__^__i__ __•> v • i^""1^ : __aioA_] ^oniio _*»> )j___Aa_o
)■ . ■ n ,__o> v i \nnSo lJlo_» ]J?o A_]V> i soZ>
«r-Ao) v i \oi> ooxo __,>5 :o5o__^ ]ct__)_o> ooi ]_2>c_^j__.
_a i^1*"^ v i *~i ■; <"i? v i \ .]3 >0_>_____ Q__ __,0T_.,_.]__>
v»\.)3o )-] ]ot__] __^ ]A___5j_^o ,001____.5Z >A___>>
]A-_^? ]Zo_ir__a__o cnZo____A___5 , . n> i^'*nVo

. tocnA_______' ,nssn ]c__] ^__>

XXVIII. Nunc autem quiaforte vos lateant libri eorum, qui

etiam ad nos usque pervenerunt, notum facio vobis, ut pro vestra
dignitate ejiciatis e medio scripta illa, opprobrium quidem afferen-
tia in vos, quia scriptor jactaverit se unum esse e vobis. Offendi-
culo enim sunt multis, simpliciter et nulla facta qusestione reci-
pientibus tamquam a presbytero blasphemiam qua Deum afficiunt.
(Considerate) enim horum scriptorem, ut per ea non tantum asse-
clis noceat, mentem paratis in blasphemias adversus Deum, sed et
nostris lsedat, quia per libros ejus falsa dogmata de Deo in
mentes eorum injicit.
XXVIII. ^From the same Cod. fol. _}A_) ]Aj___0__0 ]Zo_1__>____0
48, prefaced by the words, -CDo)j;_»)o )j__~l And Iekn^us, Bithop ofLyons,
. « . to Victor, Bishop of Rome, concerning
p>3? V°!—^— ' t___-_-_2)| Flobinus a presbyter, who was a parti-
1. 1 „1 • _».__._ ««» of the error of Valentinus, and
(__>ooi>>
' • ta__ycng>l
1 1 >n tno
° ... , , an abominaole
publuked , ' . ,, booic,
, , ' thut
,
_l)1 ]____5c__-_t
■ V\ _^ Vo . wrote. .
>A_o ]ooi _i___Ki> | ■ ■ ■ n ~ ~ • , .
3 cod. -^-o __,>) ^_ .
(I. )Zn . Si) lZn . s m 4 , f.\ v,
_.A__o]o __OQJ . 1 1 Suppl. nn«~)Z] aut simile quid.
458 FRAGMENTA

XXIX.

]So . Vk> i «Vi\ ctl^ Tr^r* l^r° l^Ao1

^oioAj] ]L *£>} jj_ocn* . ]j*j] ^ ^otoAj]»

]ot-1£\j ]Alk>o \*jO>' *2>) Uscn . j.-mnj ]io ^jo

. ^L) U'i>j] ]j-ivs i>o-.tio ,-Loj ]io ^lo . jcalLo
. ]<7L^\ ^lO .n^ll CTlXoj li^OS» v2>] txooi
^jOI^J ]lO yJ\o .^SnCDJ4 »2>| ]j_DCn ^23} ]lo ^]o
^oioAj] >r3 ^iOcruA isQjj-o _-ioo . i n «]j «a] ]i_ocn
^OU VSCul., ] i Vi ,rnVn\ ]_»cno ] *> » - ]2>]o ]oai

,__.]o . 1>0-__--_--j ]i \ viSni; ]_i_>-.o> ] t V) «oAjmJj

__Loj ]So y_i]o . J-.OJJ cnjlo _2>] ]__r>cn . ^iojj aij-cij jio
]io v"]o . iooij^] io,_o _-io *2>j jj-ocn . iocn^j

XXIX. Libri sancti agnoscunt de Christo, quod sicut

Filius Hominis est, 2ita etiam idem non est homo; et sicut caro,
ita etiam Spiritus, et Verbum Dei, et Deus [est]; et sicut ex
Maria in temporibus novissimis natus est, ita etiam primogenitus
omnis creaturse egressus est ex Deo; et ut esuriit, sic et 4saturavit;
et ut sitivit, sic et bibere fecit olim Judaeos, Petra enim ipse
erat Ghristus ; ita nunc credentibus Jesus dat ut bibant aquas
spiritales, quse scaturiunt in vitam seternam. Et sicut Filius
David, ita et Dominus David. Et sicut ex Abrahamo, ita et
ante Abrahamum. Et sicut servus Dei, ita etiam Filius Dei et

XXIX. 1 From Cod. C. fol. i ; and
printed already by M. Pitba, in the
first volume of the Spieileg. Solesm. p. 6,
whose translation has generally been
adopted.
3 Similarity of terms has caused some
confusion. For this clause read
^.cnoAjj jcnXjj cnj___. _2>] ,>«
etiam Filius Dei est ; or | ■ 1; *") may
be replaced with }t i ■ .3 cn _o
q. d. oiK lariv airip apxtf.
s i. ]>jo5j .
* qui saturavit, but the Codex has
^*~imj qui satiatus est. The form
Aphcl however is evidently required, as
afterwards « i f*l »]j •
 SYRIACA. 459

.^_OJ ]-;_O0 ]cri__\J ]f_3 __] ]__5CT1 . ]cn_i\J lj^llj

_k»__jj «_o] ]i_>cn . IjA^j >"1 oiX «cuDjZIj ]_o ^i-lo
Uocn ..n i sZ]j ]io >j_]o . —cnOj i so\A-a ]j»jcu_j ]>jo5
Ij-wZ—A-ioj ]_lo .j_]o . cnsos\ lZo-w «octuj _a]
oocn v . nVij v i \ ■] A-^V)«-i _doZ ]jLocn . ] i » ■ ^Aioo
^pi-kiIj ]_.»Z _»__o . _k.ZA_o ]] p ]ocn t,ns ct__

-z>l ]i=cn . >^ojj ]_o 5^]o .]l_A-3 ]3o ]ocn ^]_*

. «-»_kjj ]_o ^]o . ^oiZ-o ]__»__l_o ]_cu__ pQai

y_]o . ^cnjao __o ]_o]_oo V"]_oo ■ ■ _s] ]___cn

^i. .^-cnoA-l ]A .<oj ]A__j_oj __] ]i_)cn A___j ]_o

]Ajjo__»Zo ]^n_] o___ _loj ]__o____o 'li-^o ]_>]

_So __J ]__u . ]Zo \ i kj_Q __0 __0 _2LOjl]j4 . _*J___o

^-Z_ .n\mjo .]_5]j ctiA_'A>jA_.6 A*j_j . ]_ct__\ ]L_kj

Domimis universi. Et sicut consputus est in ignominiam, ita

etiam insufflavit Spiritum sanctum in discipulos suos. Et sicut
contristatus est, ita etiam dedit Isetitiam populo suo. Et sicut
apprehensibilis et palpabilis, ita rursus in medio eornm qui nocere
ei quserebant, transibat non apprehensibilis, et per januas clausas
intrabat, nec impediebatur. Et sicut dormivit, ita etiam impe-
ravit mari, et ventis et turbinibus. Et sicut passus est, ita etiam
vivus, et vivificans, et sanans omnem nostram infirmitatem. Et
sicut mortuus est, ita etiam est resurrectio mortuorum ; super
terram ignominiosus, et in ccelo omni gloria et laude sublimior ;
qui crucifixus est quidem ex infirmitate, vivit vero ex virtute divina; 2 cor. xiu. 4.
qui descendit in 6inferiora terrse, et qui ascendit super ccelos;

6 VBns. Pesh. i-*-tt «-21—Ojll
001 i 1 n ]_.] ]Zo\ 1 nSO*")
, ](7L_]j ] —1 * - . ~>
" Spicibg. Soksm. in loca subtcr-
ranea, the learned editor not perceiving
that the Syriac text is an application
of Eph. iv. 9, 10, omitting however
So^ no\ prius, after descendit; and
vOO___ omnes, before coslos.
460 FRAGMENTA

]octij ."^o Uiojo ]_,5o] oiL .n^cnj . ] » V?» _io

. v ■ V)") .Vr»\v ">o\s\ _-i_k>JO . ]A . Vr»

XXX.
I*» - -V" V*_v, 01^] V^rn\ ^-Jo]o ] . nio ]rr>c____ 1
__1_k»2]jo . ]m i n *^__ . ■ ^jo . ]A_-oA__ _io ^Z]?
. .. .vn ]»_,] __-o?o .1 ■ V> ■ \ .n\mjo -]A*.'vr> A__o ___o2
] i vr»\ - <j-> "L-jIds uoio_u1 ]jcnjo yAsN ]_____o __o-ioZ_.1>o

-j_no_u]j ocn .----2] ]5ctic_3 io-o -I-oj octi ]CTi__kj ]A___o

*^_2 *^____ij OCTl . ]-«-j] !^2J V0-111^ «^2? 1?0---*-5 CTl-O-.4

cui suffecit prsesepe, et qui implevit omnia ; qui fuit mortuus, et

qui vivit in saecula sseculorum. Amen.
XXX. Lex et Prophetse et Evangelistse proclamaverunt
de Christo, quod natus est ex virgine ; et quod passus est super
lignum ; et quod apparuit 2e mortuis ; et quod ascendit ad
ccelos; et quod a Patre glorificatus est; et quod est Rex in
seternum ; et quod Hic est intellectus perfectus, Verbum Dei,

XXX. 1 This extract is introduced is significant of genuineness, as markmg

in the same Cod. C. fol. 1, with the head-
ing OCTl _t)oil-i^] ]—3—E)Q—£j
) . . . \ - \ ]oCTI v__ i Q 3J
"tannm i <=V) ]octio of Saint
Ibenteus, the follower of the Apostles
and Bishop. It does not profess
therefore to have been taken from the
work c. ffcereses, but the Armenian
heading refers it to a treatise de Re-
swrr. Dom., which may perhaps be the
same as that tt. irda-x^ros. Like the
preceding, it is found in the Spicilegium
Solesmense, edited by M. Pitba, i. 3.
* Spicileg. Solesm. e domo mortuo-
rum, but ]A___0 Aj___ -^iO is the
usual periphrasis in Syriac for e mortuis.
Cf. Armen. fragm. p. 462.
* The use of this term eoOs riKeiot
the words of one who had long opposed
the Valentinian heresy. In this system
Christ was not one of the original
iEons, or riXeioi aluves of the Pleroma ;
neither was AA-yos identical with coOs :
with an eye therefore to contemporary
error, the author of this fragment enti-
tles Christ 6 riXeios NoOs, Ao-yos rou
QeoO.
* CTI V)S referring to ] 3010-3
seems out of place, and should follow
J q. d. qui condidit omnia cum ea,
i. e. created the Light, which heresy
deemed to be co-ordinate with the
Deity, as well as every other substance.
The Syriac here is more full than the
Armenian (Fragm. XXXI.), which
gives no assistance.
s ]jQ____> no doubt representing
Anfuovpybs in the Oreek.
 SYRIACA. 461

.|_dq__j ]_.nVn a .12o-i_-l . ■ .3 ]2oi__l - - - ."jocn

] * ->i ] * ->i -> .]jj__r_0 ]n\Vin .]£_0_ - - ' ]"Vnnno

]_1__]__ .]j__) ]_i]_i .]___]] ;__ 1» \ i l"-)'-) .]_}]1_0 ]_>]_<___

.!>o\s\ h\Vt .]oi__x

}. Av- ]ooi ojQ_1__1 001 ]joi __010__.] }_i_^ ]joi

_______ ic__0 j__£)Z] ________] ^C__> 001 . ;__> ,001t_.]]o

]jA__o9 _____i oZ__1o> _ i \ ,]> ]__->" .] 1 1 mi|_' ]ooi

__D> ]oi__] . ]_i]_-0> ]1 t j-10 __> . ]__0p} ]jj__t_00 . l_.-_.>

vAv\? ]n\V) ]>> > _V) m . . ]_j] __0> ]j__ .]o__]

.v . v>l ________

qui ante lucem genitus est: qui cum eo est conditor universi,
fictor hominis; qui est in omnibus omnia: in patriarchis pa-
triarcha, in legibus lex, in sacerdotibus princeps sacerdotum,
in regibus gubernator, in prophetis propheta, in angelis angelus,
in hominibus homo ; in Patre Filius, in Deo Deus ; Rex in seter-
num. Hic enim est qui Noemo fuit nauta, et Abrahamum duxit ;
qui cum Isaaco ligatus est, et cum Jacobo peregre fuit, 8pastor
eorum qui salvi sunt, et 9sponsus Ecclesiae ; et dux Cherubim,
princeps 10exercitus angelorum ; Deus ex Deo, Filius ex Patre ;
Jesus Ghristus, Rex, in ssecula sseculorum. Amen.

« (Jon ^ TrXcto-rijs. Armenian, a populo nec fide dignm

7 1_|ffll)a as in Fr. XVIII.
i, the Greek term fexeiiwv.
8 Compare the lengthened extract
that has either been interpolated in the
Armenian Fr. XXXI. 3, or omitted
here for conciseness hy the Syrian
scribe. The character of the passage,
however, would have insured ita trans-
cription if it had existed in his copy ;
I am inclined to think, therefore, that
it is not to be referred to Iben_os as a
genuine extract ; also the term in the
VOL. II.
habitm, does not sound authentic, for
the common people heard him gladly,
Mark xii. 37, and wiahed to take him
by force, to make him a king, John
vi. 15.
9 Sponsus Ecclesicc. The Church is
the Spouse of Christ, &nd not of the
Valentinian angels.
10 ]_■]___> ]\, >. rendered by
M. PlTRA, exercitus angelorum, is
more probably the representative of
Svvdficojv a.yycXiKwv.
29
462 FEAGMENTA

XXXI.
^^t-pb/iip !l W^mpq-uipb/^p b- \\t-bmuip uibp j^uipnqbtjpu %]\q^puuinu
trbbulifi qnt-ubu L. £u>p^uipbuijjp [uuiijfo , b.juipnt-gbuijji Jbn-bpitj
b- tfbnuitjbuij^jbnLfiuu , b ifiuin-un-npbuij^b f3-uiq-uit-npbui[_juii-p^,
tnbuib : \ji- ub uiuh I^uiuiuiphuij^ Jfnnp ^^utnnt-hnj fiutULt , np
%uibi Juiquiq-ttjb uq-bqbgpq hrbpgbuif^ uutbnh-p^ Juipqnjb , (^"f-
wJybtujbp uithVbuijb , p ^uijpuiujbuuiu ^tujpuiufbtn , ^juit-pb/bub
uit-pbtya , p ^oui^uiuuiju jiuiCuiuuij , p pj-uiq Ult npu fifhiu/b uiilui^,
%npq.uiquib , p tfiupq-uip bub tfuipq-uipb , fi Cpb^uiuilpib (pb^uiuiq ,
p Juipqquiu Jtupq. , p t^uijp \\pqp j jWuutnt-Ui&nt-Uu \*autnnt-ui&- ,
juit-ptnbuiuu uinptuj :
\]ui ftbpb *\f*ijp nuqqbuig p*buit-p , pjiq- yynq^ubq^iuij tfuilCuin-btjuii- ,
pliq- ^JipuiCuiJni- uin.ui^hnpq-buitj , pjiq- W^t^ui^tuij quitqbnuit- , pjtq-

XXXI. Lex et Prophetse et Evangelia declaraverunt

Christum natum ex virgine et in cruce passum; et suscitatum
e mortuis, et in ccelutn elevatum; et glorificatum, et regnantem
in ssecula. Ille ipse dicitur perfectus intellectus, Dei verbum,
quod primitus pulchre nati hominis [fuit] 2conditor; in omnibus
omnia ; in patriarchis patriarcha ; in lege Iex ; in sacerdotibus
sacerdos ; in regibus princeps ductor ; in prophetis propheta ; in
angelis angelus ; in hominibus homo ; in Patre Filius, in Deo Deus,
Rex in seternum. Ipsemet direxit Noemum in navi; [cum Josepho
venumdatus est] ; et Abrahamum conduxit ; cum Isaaco ligatus ;

XXXI. 1 Spic. Sol. I. 4, from a Cod.
in the Mechitarist Library of S. Lazarua
at Venice, and described by M. Pitra
as written manu recenti. It represents
the same original as the preceding
Syriac fragment, with certain interpola-
tions, that are bracketed in the trans-
lation. It also bears the heading,
\)npufb 1?P|l*i,nUb ktqfiuqniqnufi
Cb bi-n huin-ui bnuhfui BLO
^ m t-nqp uiruup •fnn p ^ yuipni
PpJb §biurA . i. e. From Saint
InEN.EtJS, Bishop, FoUower of the Apo-
slles; On the LoroVs Besurrection.
2 A considerable variation is ob-
served between the Syriac and Arme-
nian copy. The learned Mechitarist
who translated these extracts for M.
Pitra, proposes the reading a» 1 1 hic
est, for «.«t , dicit. And Quatremere
conjectures «u. t • • • ifu.nu.j-n/u
t^lt^M **A»*""U umtq^/i^ J^p^njL ,
^ primus pulchre genitus, creaior
hominis.
 ARMENIACA. 463

•^mljnpujj mt-mmpmfjlr%gmqhmg t XY^ntfuhufi qmt-pmtfmphmg t

puui Jngnifnpqhm%% mt-pft%mqphmg t fi Jmpq-mphJu jimpnqfrmg •
fi fint-ulfU Jutptiumghmi^y fi fKlrp-qur^tiT &%hmt_t fi Qnif^m%%l?
rt%l^ui^ruM^j L. ft £^npq.m%m% Jfypmhm^» jumUwummmft tftnpXhm^t L.
q-mhmt^ • quMrLJMjplruMpju ^uML.uMjtfrjni^ L. qtuppmjnL,pftL3i%
hplfuftg ^pmpnqh^ntfj ikfJP" ltJt-utut-nphtnLf^t qJhnArmiu jmpnt-gm^.
%hpttf y fi uimZkmpf/U hpht-huM^ fi Jnqntfnq.h%l^U m%$mt-mmmghm£j
j9ui$uM%uMiiri3% pJpnlbhuMi^ L. mrvm^ ^hpntfq.fi jutn.uj^ mtrhmt^
mrLm^ft tyftqmmnufi q.muthghm^ • ft Jujpifufi hpht-hmt^* fi tfiuijuifi
^mjtihmi^L. fi JhnArtngjmpnt-ghmtj mn.mphing% hphuhmt^ h.(jhpljfi%u
^ujJpmpJihm^f h f*}"t- -^m** p %umhmi^t L. ft %Jm%£- tfimnm^,
i-nphmi^ npufk-ujmpnL.pftL.% Jhn.htng t h tftpfint-pfitX finpnt-uhtrtg t
trtt-umi-npnt-pfiL% fumt-mphptg h tftplfwhp pmgmhrUhtng t ^rttfftt-
mtqphtng L. tfihumj h^hqhgt-nj hpmum%mf^mt^ jthpntfp-hftl? L. quit-^
pmt-np ^ph^tnmtr • |^uiij/»i_ii/6- J^jumnt-O-ng t f^ftunuu x^^pftuutnu
•bvkbt-Jbc ■
cum Jacobo peregrinavit ; 3[cum Moyse fuit dux, et, secundum
populum, legislator ; in prophetis prsedicavit ; de virgine incarna-
tus ; in Bethleem natus ; ab Johanne susceptus, et in Jordane bap-
tisatus, in deserto tentatus, ac Dominus repertus. Ipse congrega-
vit apostolos et coelorum regnum prsedicavit; illuminavit csecos, et
suscitavit mortuos; intemplo visus, a populo nec fide dignushabi-
tus; a sacerdotibus comprehensus, et coram Herode perductus;
in conspectu Pilati judicatus ; in corpore se manifestans, in ligno
suspensus, et a mortuis suscitatus; apostolis monstratus, et, ad
ccelos evectus, ad dexteram Patris sedet, et ab eo, uti mortuorum
resurrectio, glorificatus ; et salus perditorum, degentibus in tene-
bris lumen, et iis qui nati sunt redemptio] ; salvatorum Pastor,
et Ecclesise Sponsus ; Cherubim auriga, et exercitus dux 4angelo-
rum; flDeus ex Deo ; Jesus Christus Salvator noster.
3 The Syrian transcriber would the allusion to Jacob's &iroSr)ida sug-
hardly have omitted this passage, if he gests the next term, pattor eorum qui
had found it in his copy, much less salvi sunt, and the espousal of Rachel
would the theologian have abstained is reflected in a similar manncr in
from citing the words. In the Syriac, Sponsui Ecclesite.
29—2
 464 FRAGMENTA

XXXII.
* y^tujhtftuiTJkpXhgurt- %ut JirJjp npqt-ngh i^^TphqlruJj , ^u/b^.
qirpX npquntl\p fit-pnq\p , rrpfyftp tuuin-uA&^nt^^tujg^-p pu£_puJiub£- :
l]^a-Ujuiujp/f Irh Jputau L. tltujpujufujp puibnu ujrLut^p uipi^hpjj
LUULugnt-uib-nju , np L qtun-UJ^tupMJUp pifb ntJbp qfytupq. , L. qjujp^.
ifiupnL.p-pLM uirLujppu q^ajpq-frujpju :
" y^uijuJ-UMiF uuiuiuuil. '' : ^uiqnutF ujhqurJ* upuib^utbujup phq-
LurLLUDpunLp3*pubu , n^tffiujjhjuJL.ppuujlibu , ujj^Jx. p Juitfiubujfy£-u •

Matt. xx. 80. XXXII. Tunc accessit ad eum mater jiliorum Zebedwi cum
filiis suis, adorans et petens aliquid ab eo.
Inanes quidem non sunt hi sensus, nec frustranea verba, eo
loci proposita : prsemissa prooemii instar, nonnullam habent cum
prius expositis convenientiam :
Tunc accessit. Interdum virtus miranda nobis est, non solum
ob exemplum, sed etiam attento tempore ; qualem esse dicam,
4 Suspicantur iterum praelaudati Mechitarist Convent at Vienna, is also
PP. Mechitaristae menda nonnulla hic printed in the Spicil. Solesm. I. 505, edit-
esse detergenda, nec per ipsos stat quin, ed by M. Pitba, who, perhaps without
parce mutata lectione quae supra, pro reason, considers the fragment to be of
his auu-puu-np ^ptr^utmb , i. e. fortis, very doubtful authority ; it is not unwor-
sive Supremus Angelus, rescribatur ; thy of our author, and for that reason
auu-puiLjup ^pbjutmljuMtj , idemque erua- is inserted among the other Irenaean
tur sensus ac in Syriaca versione. Pitr. fragments. It begins with the heading,
6 Deus ex Deo; haee iterum ad jVllfMVuSbP p. . \]ppy"
Syriacae versionis normam iidem cor- " ., , ,
1 j n
rexere, rati esse legendum Qwiiui^ *»■ 1 < tM'bll*linilb ^buibt-nnh
-~< li. ujiluj^
j)\umntju-iij , Deus ex Deo. Egregia ^Lprtgu uiuujglruj^ juinuin.u ]]p^
haect Nicaeni
n. tt.Patres inaSymbolo
1 • 1 inserue- qt-ngh <. ytbpbn-hutj:
t\ 1 r r „ ilte
1. e. From
runt. /0. The same tneological expres- " * * 1 **
Bionisfoundintheante-NiceneCreedof second series of Homilies of Saint
GBEQOBy,BishopofNeo-Caesarea,Fm<Z. Ikbn^cs, Follower of the Apostks; a
Cath. 1. 532, also in the Cassarean Creed Bomily upon the Sons of Zebedee. The
submitted to the Council by Ebsebics, translation is that of R. P. Gabbiei,
from whence in fact the term was Axvazouski, whose Armenian criticisms
adopfced. Ib. 541. Compare also the are subjoined.
ancient formula of Faith that bears the 8 SL^un-mumpnLpyptMi cequalitatem.
name of Lucian M. Ib. 533. Sic Cod. Armen. cui si levis accesserit
XXXII. 1 This extract from a mutatio habebis a£mnnuunt-P-pitti ,
Codex, fol. 37—45, in the library of the maturitatem.
 ARMENIACA. 465

npufpufi pu___ utubJ\ °pp%utlf juiqtuq-U Ifuibfuui^uiu ufutqnj

fuuiqnqnj, IfuiSPqnj , IiuiiTufjfnj nt-pni-p , ft ulfq_uu%% q^uit-uiuaipnt-^
Ppt-%% ^np n__[n%q-pfr , L. n£_qlfuiuiuipL_nL.ppLlb ufuiqnjb , uiff_P(r
L- Jiuu%uiL.npuiUfb;u Sp%_\_ utLugfr , q$uiubuif_ qnnjjnjqU n__ [unuiL-

pppL- qulbuffiuiuib , uijfjpppb qfyuiunt-fa fiHL pbpLui_j_utLunuPpL%%

ful_i_tnuilfb , n__uuint-tfuipui%bfnL_P4r ntjbpgft nq_rnjqtt qlfuiuiuipbuif_
^b^uint-PpL%% . uijf_p%qnL%[i tftuqtfuinuilffi , qb qui%[uait- JuiJiu%buif_
pui% qtujfuti bpbt-bf__ *lfnj%ufb\u b \_uuini-uj&- jnpJ-utiT uibuuibb
q^att-uiuiuigbuifu , p^rufbui L. Jiupuuutt-npuiufb-u nL%ftgp% qbtliuuutnt-^
PftL%, L ant-q_p%__q_)UiL.uitn% , uij_n__ju!blfuiuiuipni-ppL% _]uifbjn__
fi puig JbpJL- , uiifjpppbt- a_rui%fuui$uiu ufutnL.q_nqfnL%fr , b pbqnt-^
%fi L. ufuiuint-lr quibSi.%% uin.utpp%uigbui_» pbufbut L. n__ Ifut^,
utuipbfuiufbu nthiftgp qtun-uipfibnt-pfiL%% , %bp(r %Jtu , l[uiu% qfi ft

verbi gratia, prsematurum fructum uvse, aut fici aut quodcumque

pomum, a quo pubescente nemo maturitatem quserit aut integri-
tatem ; tametsi vero imperfectum nonnihil aliquis videat, acinum
tamen decerptum non spernit, quasi inutilem ; sed uti prsematuro
tempore apparentem libenter arripit, nec attendit an acinus per-
fecta gaudeat jucunditate ; immo voluptatem inde raptim accipit,
eo quod prius ille quam caeteri appareat. Eodem modo et Deus,
quum videt fideles sapientiam licet imperfectam habentes ac mo-
dicam fidem, minime hujusmodi respiciens defectum, ideo eos non
rejicit ; quin immo, uti praematuros fructus, blande salutat et ex-
cipit, et honorat animam quamlibet, virtute, licet haud absoluta,
insignitam. Indulget ei, utpote 4 in prodromis consistenti, eamque

3 Wuioiuu-npuiiuku particulariter, et aliud putem maxime respici nempe

sensu strictiori, quasi interpres Graece
legerit, fiepncws. Sic et infra, UV«Av
tui npuiiul^u tj/irlrutitirrii /<) ft< 'lt rrr "li/trj/<'lt
lapientiam habeant particularem.
* In prodromis consistenii. TIp6-
Spoftot otvos dicitur vinum quod ex uvis
nondum calcatis sua sponte defluit. Sed
ficus quasdam, quse rip TreTolveaBai prae-
currunt csetera ; meminit eorum Plinius,
H. N. xvi. 26, fin. Ficus, inquit, et
prsecoces habet, quas A thenis prodromos
vocant. Hinc mox noster adducit Osee
ix. io, infr. Compare the general idea
with 139—251.
 466 FRAGMENTA

uwpiw^wL^iqub , L. npph <jb ^bmp* Jiwb qwj^ub jwiji^uiwljLujg

opuip^fiuiunt-pfiLbmj :
f\wqwq-u ujjunppti ^^ppw^wiF, ^xuw^wfy II Qwtinp ^wpjih Jhp
uitvuit-lrf^ ^puib qwjjub upuib^b^p bu , [tptjtrt- n£_ kpT£- wjtT^unt-ppLj*
uiyuuf^u n^uin.wAp[tbwguib , wj^qjt 'bnjiw uupqjjb uin uiti[iunt-[a^lrwij
gnL-gfib : *\\u!bjl Irb i[lfujjj> fipptrt- q^\\uAp(ri_t jjwup' Lrb i[I(UJjj>
ppptrt- qtrppu Jwhtptuhuh '[t \^wplrjnb[i * li. uujliujjh n^ ujjuujlru
q-ptrtjwL.jpjwwwtj %ngw ppptru qungw : l| wub q[i %npw uL[iqjjh
b. ujnjjj^b Hiwij^wwwp^ trqtrb u^wnwptrpnLplrtruju^b • bJ\^Muuini-uib- Irut
qhntjui tfuipuh n-ph^ p umpwJbi qfyhft trqtrjngb :
\^t q[t ujjuuf^ru pbq.nL%[i "]^muuint-uih~ uuin-uippljnt-[t}[t t.tj ppptrt-
qttinju^bwtju ufuiqtjjti , [nt-p *hunib [wtj np uiulfb , " J^pptrt- qjuuiqnq^

jwuwwwwp qui[i q^\upwj£-[^t L. pppirL. ij[Hni q I^ujli[uui^uiu q^wpub

Silrpi" ^mPt llf* vfitMJjij- b-puibtrp q^ujL-UJuih ^jipw^wjhu , q[l
uwwwg "bui • lfuiJ[tu qtupjwhw^ pbf- \*JLpw$wJiiu , qjinwu wo- qJfi
Julpqlb , jnpJ-uilT ulJbuujju ppupg w^fuulp^p puwq-wtrwiji [1

diligit quia cseteris promtior, benedictionem sibi quasi prseoc-

cupavit.
Propterea Abraham, Isaac et Jacob, patres nostri, prse
omnibus demirandi sunt, qui scilicet tum primum virtutis exempla
dederunt. Quot sunt martyres Danieli similes ? Quot, inquam,
martyres semuli trium Juvenum in Babylone, quorum tamen
eadem ac illorum non est commendata memoria ? illi siquidem
primitiae ac primordia fuerunt fructificationis. Hinc Deus jussit
illorum vitam describi, a subsequentibus imitandam.
At sic apud Deum accipi virtutem, uti nempe fructuum pri-
hk. ix. 10. mitias, audi ipsummet : Uti uvam, inquit, in deserto inveni Israel,
et sicutficus prcematuras, patres vestros. Itaque non solum beatam
prsedica fidem Abrahae, quia credidit; visne Abraham mirari?
Intuere quo pacto vir unus ille quandoquidem in mundo sexcenti
errore contaminati erant, solus ille pietatem agnoverit. Visne te
 AUMENIACA. 467

Jhfnpnt-PlruiVb , JJiuyh %ui ttmbbuiL. qp.uipb'qiaTijini pftL% : \\uiJJtu

upiuti \ iubin pui[ ^tUMbpkfj qJtitutL. uib- q^utpbpitjb qnt-uipTikuigbuii
uiJpuipnuint-ftlruiJpb , U. uijb%bpbui% qbpbutjjp Jbnu * L. %ui p
tjbp bLbui^ijmL.qb[ntJb , p puitj jo\pui%bp ijij tutthnt^pptJlj Jbquigb
L. uin. ^uingppjiulr^ piup bujujTuini.[Jbuj%% ^nt-p qult-qbuif^ Jint-^
jp-uijp : *ljnjbLu£-u L. uijJ-tF p%'f- Jtqjp npqt-ngb (*^bpbqbuij , JJt
JJtui/b upulb£uibuip jnpng uiuuigb , u/J[_ II p J-uiJtu%uilik%jnpnt-p
Ifufjb uiuuig: ijnpJuiiT JbplbgutL uin. Jtptf/tSb • n^_qlfbjt juipnt.^.
P-buib , Zl n^jbut ^tupnqbfnj uibnt-uib *bnpui , L- pbqnt-bbjjt bqbjnj
puiquit-npni.pbui%% %npul , tu/f qutbutn%% ujuLj qpjiib , " ( \^tu^
t-mujtli bfut%bu*p jj^pnt-uuiq^tf', L. npqjt Juipqnj Jtuuibp Ji jiut^
^uibusjutufbuipg L. p qLqpuig , b uufu/btitbpgbu qbui , L. fjLrpJtp
uiL.ni_pjuippgb ":
*\>pl(p£yjuiquiqju £uip£uipuiuutg b jtiui^Jt u^uiujtlhpntj q ni.^utihp %
b q£uip£uipuibub itp uirL piu^uj%ujjtutubinuh juit-but fftJ%tutuhfft qb~
uni gL tutj^p • bt- %npui p u%_uijfng% fnubuif_juiquiq.u £uip£uipui%utgb

in stuporem Daniel rapiat? Intuere Babylon illam, flore fas-

tuque impietatis superbientem, illicque omnes omnino peccato
mancipatos. At ille ex imo emergens, salum exspuebat pecca-
torum, et in dulces pietatis aquas immergi gestiebat. Similiter
et nunc circa illam filiorum Zebedsei matrem, noli duntaxat in ea
mirari quse locuta fuerit, sed et de tempore quo hsec dixerit.
Quandonam accessit ad Redemtorem ? Neque post resurrectionem,
neque post prsedicationem nominis ejus, neque post instaurationem
regni ejus, sed Domino dicente : Ecce ascendimus Hierosolymam,
et Filius Hominis tradetur Pontificibus et scribis, et occident eum,
et tertia die resurget.
Haec Salvator de passione enarravit et cruce ; his prsedicebat
passionem, nec eam per Pontifices futuram esse probrosissimam
diflitebatur. At illa aliter audierat de passionum dispensatione.
 468 FRAGMENTA

uihuit-pfrbni-Phuib • uij^ '/'pfyfr^' qJiu^jb ^atupnq^p , h %ut qulh_

Jiu^nL*h qtputttuu ftihqphp • uifrpb qhltnLguihhp hp^ ^uibqhp—hutij?
juihqftJitib Ifutj^ utbujupfrb quiutuit-nputgh * Ll uui n} hppht- utn.
quiuihghujj^tlhpihuuijp , uyi^fipphi- fi quiuiutt-npfr ^utjghp • " ^ni-p,
utufr , qp "Ptftp." fcJ uuuigfih Jfi phq lu^Jh ipnL.Jii% , h Jft jut^hltfr
'h qtutn-ub ^pnt-J: " * ltun»tunuibu utuh , h utnpuijnt-plfiijb fttliuhp •
tutquiqu hiui^pu hiuit-ufrp tppljfi^h i h qulh^ttip^iuphip qthuin.ub uui
uihuuihhp ; 11/"/- f»p P^q uul unuib£uihtu_, nptqkru uiuutgfib , #i£
jnpng fubqphuigh Jfiutjh , uijj^h fi Juijitihutlifrujnpnt-J^uijghujgh :
\jt. Itphutg qtujh putpfrtqui^uih ujjb , nf Jpujjh hppht- qpuiph_
tqut^tn , Uljj_ hppht- qj{pu : x^\uibq^ qjinuit- utiS- h ^ult-uluiujg unput
puihhgh , hpfr tqutpui h utpJuih h Lhuin-uit-p h-LuqJJruiijupguijnL.^
phuihu x^\pfuuinufi , h juin-ut^uiqfiJuihuJi^ putqtjht-PhutJp jut^
hiuip^ft , h uiTStni-uu phqntihhi_ putphutut^tnntjphuihu jpwpnqnt-^
ppL% » pJiugutt- nptqhu ht- frpu , Phr Jftu^tjhrL fr hirihutp^ qpJiut-p ,
Jiuuihhutg hjuiqigututlthuig qjtnutnni-uu : \ifhqphgftg p J utjiuuutlijt

Salvator mortem prsenuntiabat ; et illa immortalitatis gloriam

postulabat. Asserebat Dominus sistendum esse sibi impiis coram
judicibus ; at illa judicii istius imraemor, taraquam a judice re-
Matt. xx 21. quirebat : Da, inquit, ut filii mei isti sedeant, unus a dextris, et
alter a sinistris, in gloria tua. Passio hinc dicitur, illinc regnum
intelligitur. De cruce loquebatur Salvator, et illa gloriam impas-
sibilem contemplabatur. Hsec igitur, ut dixi, admiranda est, non
solum de eo quod petit, sed etiam de tempore quo petit.
Passa quidem illa est, non solum uti pia, sed tamquam mulier.
Etenim consideravit et credidit, ejus edocta verbis, fore ut in
gloria Ohristi regnum floreat, et ambulet in latitudine per orbem,
et pietatis praeconio augeatur. Intellexit, uti erat, eum qui
humilis videbatur, omnem tradidisse et accepisse promissionem.
Quseram alias, quum de hac humilitate sermo erit, an Dominus
 ARMENIACA. 469

funuuip^nt-Plruibu , Jfi ojtL-g^ Jtuilffigl; a^uijgnL.mfrub , ajuuinjtb

uippuiiai-Plruiuti • qtfinuiL. uia- trftl; n^ nthilrjng qhnfli
JuipiuilpiL-PpA p ^plr^uwuilfuigb IrplnJrjii , L. p ^plr^utull/uig uuj-ui^
uuiLjtplrui^, l±-jluifl/lju/jlj auiupuig kplpjuiL-apuig inuJhlij *hJtu uujuiu
uin%y^i^JJiulju q^tplip^b juin.uib&ftb utbqL.n^ Jubij-pkp ^uijgnL.uio-
np a-lrpuiatubgl? jtuih trtrtjhuuijb iTuipqquijp^b pbnt-ppLhu :

regni petitionem excludat. Ula autem cogitavit eandem sibi non

affiituram fiduciam, quum in angelorum apparitione, ab angelis
ministrandus est, et ab omni militia ccelesti famulatum accepturus.
Assumens ergo seorsum, in loco remoto, Salvatorem, ea enixe
petebat ab illo quse omnem naturam humanam excedunt.
 FRAGMENTA DEPERDITORUM OPERUM

SANCTI IRENiEI,

EPISCOPI LUGDUNENSIS. ;

I.
1 'OpKityo <xe tov a fLeraypa^ofievov to fii(3\lov tovto,
KaTa. tov JZvplov fjfiwv 'Ijjctou XpiaTOv, Kai Kard Trjs evSo^ou
frapowlag avrov, rjs epj^erai Kpivai l^wvras Kai veKpovs, tva
avTiftaXris o ftereypd^w, Kai KaTopdwo-rjs avTo Trpbs dvri-
ypacpov tovto, oQev uereypd-^w, ewifieXws' Kal tov opKov
tovtov ofiolws fieTaypdy^ris, ko! Or/areis ev tw dvTiypdcpw.

I. Adjuro te, qui transcripseris hunc librum, per Dominum

nostrum Jesum Christum, et per gloriosum ejus adventum, quo
veniet ad judicandum vivos et mortuos ; ut conferas quod trans-
cripseris, et diligenter illud emendes ad exemplar, ex quo trans-
cripsisti : utque adjurationem istam similiter describas, et exem-
plari inseras.

I. 1 An extract preserved by Euse- the historian adds, koI toCto <i0eX//tws

Brus, H. E. v. 20, who, after saying that
Iren^ds wrote various epistles, one to
Blastus on Schism, and another to Flo-
rinus on the TJnity of the Deity, (irepl
fwvapxlas), shewing that God w not the
author qf evil, adds, that he indited a
second epistle to the same person after
his lapse to Valentinianism ; from which
the next fragment is extracted. It was
entitled de Ogdoade, and at the close
the above solemn adjuration occurs ;
irpbs iKelvov \e\e\6(o, vtt> Tjp&v re loro-
pelodoi, Cjs av e\oifiev dpiarov (TirovSato-
rdrns iirip.e\elas, rovs dpxaiovs iKelvovs
Kal 6vrias lepoiis avSpas, viroSeiyp.a. The
reader may compare the Syriac Fr.
XXVIII. as of cognate matter with
these first two in Greek. It may be
noted that Eusebius adopts the same
formula of adjuration in the opening of
his Chron.
a NlCEPH. p.eraypafdp.evov.
 S. IRENiEI FRAGMENTA. 471

II.
1 Tavra Ta SdyfiaTa, <f>/\wptve, Iva vecpeiafJLivws elirw,
ovk ecrTiv vyiovs yvw/jr/s' Tavra to Sdy/naTa aav/Kpwvd eari
Ty 2 eKKkriala, els zt>]v /JLeylarrtjv ao-i(3eiav irepi/SaWovTa tovs
Trei6ofievovs avTOis' TavTa Ta Sdy/iaTa ovSe ol e£w Ttjs
eKKXr/a-las alperiKoi erdX/Jiria-av dvo(prjva(r6al irore' TavTa Ta
Soy/xaTa ol irpb r)/iwv irpecrftvTepoi, ol Kai TOty a7rocrTo'Xoty
av/KpoiTr/aavTes, ov irapiSwKav croi. EiSov ydp cre irals wv
eVt, eV Trj kotw 'Acrta irapd tw TLoXvKapirw, 4/\a/J,irpws irpdr-
TOVTa ev Trj fSaarihiKrj avkfj, koi weipwfievov evSoKifielv irap
avTw. MaXXoi/ yap ra totc Sia/nvrifjiovevw twv sevay)(us
yivo/iivwv, (al ydp eVc iralSwv /ia6rjareis (rvvav^ovcrai Ttj ^fv^

II. Hsec dogmata, Florine, ut parcissime (sive lenissime)

dicam, non sunt sanse doctrinse : hsec dogmata Ecclesise non sunt
consona, et in maximam impietatem eos conjiciunt qui illis assen-
tiuntur : haec dogmata ne quidem hseretici extra Ecclesiam positi
proferre unquam ausi sunt ; hsec dogmata hi, qui ante nos exstitere
Presbyteri, quique Apostolorum discipuli fuere, minime tibi tradi-
derunt. Vidi enim te, cum adhuc puer essem, in inferiore Asia
apud Polycarpum, cum in imperatoria aula splendide ageres, et
illi te probare conareris. Nam ea quae tunc gesta sunt, melius
memoria teneo, quam quae nuper acciderunt : (quippe quae pueri

II. 1 From the epistle to Florinus exhibit an interesting picture of the

or treatise ir. rrjt dySodSos, in which
the author claims, as Eosebids states,
to be on]y once removed, in point of
succession, from the Apostles. The
words of Eosebics cited above, con-
tinue in reference to the present pas-
sage, £v $ ye fiTjv Trpoeip^Kafiev trpbs rhv
$\upivov 4 Elpijvdios iinaTo\§ aS$ti rijs
ipia IIoXi/Kdpjry awovvlas avTOv p.vi)no-
vevei \eyuv, k.t.X.
* iKK\i><rla . . . oi t£u tt)s itcK\riolas,
shewing that the offender was still
within the pale of the Church; which
is stated in express terms in the epistle
to the Roman Bishop Victor. See
Syr. Fr. XXVIII. The two fragments
tone and bearing of a Christian Bishop,
conveying his pastoral admonition to a
flagrant defaulter from orthodox doc-
trine on the one hand, if still it might
have any effect ; and on the other, in-
dicating the offence to be purged away
by his brother Bishop, if severity should
be needed.
8 NlCEPH. omits tV and avroU.
4 Christianity therefore had obtained
a hold at court in the early part of the
Becond century. Compare n. 248, 4.
' The great age of the venerable
Bishop of Lyons explains the tone of
authority perceptible in his epistle to
Victor, see p. 457.
472 S. IREN-ffill

evovvrat at/T<j), wcrre fie SvvacrOat etiretv Ka\ tov tottov, ev af

KaOe^dfievog SteXeyero 6 fiaKaptog TloXvKapTrog, Kat Tag
6 irpooSovg avTov Kat Tag etcroSovg, *cat tov yapaKTrjpa tov
/3lov, Kai tijv tov erwfxaTOg tSeav, Kat Tag StaXe^eig dg
eirotetTO irpbg to ir\t}6og, Kat Tt/v fiera 'Iwdvvov ^crvvava-
crTpocpqv wg dirrjyyeXXe, Kat Trjv fxera twv Xotirwv twv
ewpaKOTWv tov fcvptov, Kat wg aTre/jLvrjfjLoveve Tovg Xdyovg
avTwv Kat irepi tov K.vptov Ttva tjv d irap eKetvwv aKtjKoet,
Kat irepl twv Swaftewv avrov, ko.1 irept Ttjg StSacrKaXtag,
wg irapd twv avTotrTwv Ttjs "{wrjg tov Xoyov TrapetXrjcpwg
6 TloXvKapTrog, IdirqyyeXXe irdvTa crvficpwva Tatg ypacpatg.
TavTa Kat ToVe Std to eXeog tov Qeov to eV' ifiot yeyovbg
crirovSalwg %kovov, virofivtjfjLaTi(ofjievog aiVd, ovk ev \dpTri,
dXX' ev Trj efirj KapSla- /cat det Sta Trjv %dptv tov Qeov
yvrjcrlwg aiVd dvafiapvKWfiat. Kat Svvafiat StaftapTvpaaOat
efxirpocrQev tov Qeov, oti e"iTt toiovtov aKrjKoet eKeivog 6
fiaKaptog icat d7ro(TToXt*co? irpecrfSvTepog, dvaKpd^ag dv Kal
&e/j.cppd£ag Ta wTa avTOv, Kat 9Wrd to crvvtjQeg etirwv, *Q /caXe

discimus, simul cum animo ipso coalescunt, eique penitus in-

hserent); adeo ut et locum dicere possim, in quo sedens beatus
Polycarpus disserebat, processus quoque ejus et ingressus, vitaeque
modum et corporis speciem, sermones denique quos ad multitu-
dinem habebat; et familiarem consuetudinem, quse illi cum
Johanne, ac reliquis qui Dominum viderant, intercessit, ut nar-
rabat, et qualiter dicta eorum commemorabat : quseque de Domino
ex ipsis audiverat, de miraculis illius etiam ac de doctrina, quse
ab iis, qui Verbum vitea ipsi conspexerant, acceperat Polycarpus,
qualiter referebat, cuncta Scripturis consona. Hsec jam tunc
temporis per Dei clementiam, quse mihi obtigit, studiose audiebam,
non in charta, sed in corde meo ea consignans, et semper per Dei
gratiam exacte ea mente revolvo. Atque in conspectu Dei con-
testari possum, beatum illum et apostolicum Presbyterum, si tale
quid audivisset, exclamaturum sane, ac obturatis auribus suis, pro

6 Valesius retains irapSSovs on the applicable to missionary exertions.

authority of MSS., but renders the word 7 NiCEPH. iva<rrpo<pTiv, and lower
as 7rpo65ovs, which reading has been down iv/ryyeiXe.
adopted above. The term perhaps is 8 A mark of detestation and horror
 FRAGMENTA. 473

©ee, ets 0701»? fie Katpovs TeTrjprjKas, Iva tovtwv aveywfiat,

irecpevyoi av Kat tov tottov, ev <fi KaOel^o/xevos 17 ecrTWS iotwv
toiovtwv ctKrjKoet \6ywv. Kat «c twv eirtcrTo\wv Se avTOv,
wv eTrecrTei\ev %toi ratj yeiTvtwcrats eKK\t]crlais, eiricrTriplj£wv
avTcts, rj twv aSe\(pwv Ttcri, vovOerwv avTOvs /cat TrpoTpe-
irofievos, SvvaTat cpavepwOrjvat.

III.
1 Ov yap fiovov irept Trjs af/fiepas ecrTtv f/ aficpicrfS^Trjcris,
ciWa /cat irep\ tov e"$ovs avTOv T>js ^vrjcrTetas. Ot fiev yap

more dicturum fuisse : Deus hone, qucv me in tempora reservasti, ut

hcec sustinerem ! atque ex loco ipso effugiturum, in quo sedens vel
stans, ejusmodi sermones audivisset. Sed et ex epistolis ejus id
liquido probari potest, quas sive ad vicinas ecclesias misit, eas
confirmans, sive ad quosdam fratres, admonens illos atque
exhortans.
III. Neque enim de die solum controversia est, sed etiam de
forma ipsa jejunii. Quidam enim unico die sibi jejunandum esse

derived from the Jews, Acts vii. 57,
avvia%ov rd ilra avrdv. The reader
may consult the note of Valesius,
giving several patristical instances of
this expression kesae pietatia. Compare
pp. 16, 17.
• Nioeph. koto rb aivnOes avrip.
10 Ib. rbv toioOtop \6yov.
III. 1 We are indebted again to
Eusebius for this valuable fragment
from the epistle of Ieen^eus to Victor,
H. E. v. 24, copied also by Nicephobus,
iv. 39. It appears to have been a
synodical epistle to the head of the
Roraan Church, the historian saying
that it was written by Iren^eus, ix
Trpoaiitrov dv TryetTO koto t^v TaWlav
&5e\<p£>v. Neither are these expressions
to be limited to the Church at Lyons,
for the same authority records that it
was the testimony, twv koto TaWlav
vapotKiwv, iSv Elprpiaios iireaKoTet. v. 23.
s The Paschal controversy that
divided the Primitive Church, resolved
itself into two heads, (a) -as regards
the precise day on which our Lord's
Resurrection should be commemorated ;
(0) as regards the custom of the pre-
ceding Fast ; both Feast and Fast in
any case being celebrated, as being in
accordance with Apostolical tradition.
3 TJpon the ancient mode of fasting,
see the note of Valesius upon this
passage. Epiphanius also, Har. m. 23,
convinces the mind that the custom was
regulated by no very stringent rule in
the Primitive Church. Compare Auo.
Ep. 118, ad Januar. 2—5, Vind. Cath.
iii. 448, 449 ; Ctb. Al. Hom. Paach.,
Ib. II. 199 ; Stnod. Laod. Can. 50,
Ib. I. 474. Diontsius, Bishop of Alex-
andria, seems to have had these words
474 S. IREN^I
oiovrai 4filav rjfiepav Selv avrovf vt]<rreveiw sol Se Svo, ot Se
Kal irXelovas, ol Se TecrcrapaKOVTa' 6wpav qfieptvdf T6 Kal vvktc-
ptvas avfJL/ueTpova-i Trjv ^q/uepav avrwv. Kcu TOtavrrj fxev ttoi-
KiXla twv eiriTtipovvTwv, ov vvv icf> rjixwv yeyovvta, aXXa Kal
ttoXv irpoTepov eirl twv irpb fowv, twv irapa. to aicpi/3ef,
ws eiKOi, KpaTOvvTWV, Trjv Ka& dirXoTqTa Kal ISiwtii7ij.ov

existimant : alii duobus, alii insuper pluribus ; alii vero quadra -

ginta ; horis diurnis pariter ac nocturnis computatis, diem suum
metiuntur. Atque ejusmodi quidem eorum, qui haec observant, dis-
crepantia non nunc nostra demum setate nata est; verum etiam
Ionge ante apud majores nostros : iis qui minus accurate jejunium
observarunt, uti verisimile est, consuetudinem ex simplicitate et

of Ibekscs in his mind, when he wrote
ad Basilid. itrel fivSi ras twv vrjtrreuZv
ijfiipas fom, fitjSi ofioiujs irdvrcs Siafxt-
vowi' dXV oi p.iv Kal irdaas iirepTiBtaaui
aaiToi SiareXoDires, oi Si Sio ol Si rpeis,
ol Si o&Sefilav, k.t.X. The term iwep-
TiOfoai, unde iiripBe&is, has a technical
meaning, as contrasted with vyo-rela,
which meant simply a fast that was
resolved by some slight food in the
evening ; whereas the former involved
the idea of greater austerity, and de
scribed the fasting that was continued
day and night till the dawn of Easter.
4 p.lav iifiipav. The question refer
ring to the Fast of the Holy Week, this
must mean the day of our Lord's Pas
sion, the Parasceue or Good Friday; for
with regard to this day, at least, the
custom of abstinence was Catholic.
airifyopetierai yap o"^p.epov Stalrns £iri-
(unio-Orjvat to atvoXor. Method. Conviv.
Or. in. Cf. Aug. ubi supr. It was
called the Paschal Fast. Bellarmine,
Controv. de Bon. Op. II. 14, considers
that one day in every week through
Lent is meant ; but there is nothing to
shew that this was the author's inten
tion; although it is most certain that
Lent was marked by the exercise of
strict fasting as prescribed by the
Church. Const. Apost. 68; Conc. Nic.
Can. 5 ; Conc. Laod. Can. 50. Com
pare also the other authorities, (so far
as genuine), quoted by Bellabmine.
5 oi Si Sio, i. e. the two days during
which our Lord lay in the tomb.
6 The reasons assigned by Valesius
for his punctuation, and accepted by
Gbabe, also by Binqham (q. vid. Ant.
xii. i. 2), scarcely appear valid; Bel
labmine also adopts the same method of
division, de Bon. Op. 11. 14; but Mas-
suet (followed also by Stieben), adopts
the view of Ruffinus, nonnidli autem
quadraginta; ita ut horas diurnas noc-
tuniasque computantes, diem staluant.
This punctuation is followed in the text ;
but I imagine oi Si to have been lost
here, read by Ruffinus as wore, and
applying to the single-day fast. The
forty hours implied by removing the
stop from TfffaapdKoma would extend
from the sixth hour of the sixth day of
the week, to the dawn of Easter morn ;
The time that Christ the Bridegroom was
taken from, his Disciples between his
Passion and his Resurrection (Bingh.
XXI. i. 2, from Tebt. de Jej. 2), repre
senting also symbolically the forty days
and forty nights, during which our Lord
continued his fast in the wilderness.
 FRAGMENTA. 475

avvtjOeiav ets to fxeTeiretTa veTrotrjKOTOOv Kal ovSev eXaTTOv

irdvTes ovrot etprjveucrdv re, Kat eiprjvevofxev Trpbs aXKtjKovs'
Kat rj Stacpoovla Ttjg vrjcrTeias Tt)v 8 bfxovoiav Ttjs irlcrTeoos o~vv-
icrTtjcrt. ... 9Kat ol trpb ^iWTrjpos TrpecrfivTepoi ol irpocrrdvres
ttjs eKKktfcrtas, 9ys vvv dcprjyrj, ^AvUrjTov Xeyojxev Kat Tllov,
'Yytvdv Te Kat TeXeacpdpov, Kat Evcttov, ovre aurot eTrjprjcrav,
ovTe tois I0fier avrovs eTreTpe-jrov. Kat ovSev eXarTOV avTOt
fir) TrjpovvTes, etpr/vevov TOt? airb toov irapotKtiov ev ats ertj-
petTO, ep^ofievots irpbs avTovs, koItoi fxaXkov evdvTtov rjv to
Trjpetv loT0ts fxrj Ttjpovcrf Kat ovSeiroTe Std to etSos tovto
" aTrefiXyOtjadv Ttves. 'AAA' avrot /xrj TrjpovvTes ot irpb aov
irpeafivTepoi tois airb toov irapotKtwv Ttjpovatv 12 eirefnrov evya-

ignorantia ortam sequiori setati tradentibus. Atque nihilominus

omnes isti pacem inter se coluerunt, et nos etiam eam retinemus :
sicque discrepans jejunii ratio concordiam fidei commendat. ...
Et Presbyteri ante Soterem,qui Ecclesiam, cui jam praees,guberna-
runt, Anicetum dico et Pium, Hyginum et Telesphorum, atque Six-
tum, neque ipsi observarunt, neque aliis, qui cum ipsis erant, obser-
vare permiserunt. Nihilominus tamen ipsi non observantes cum
Episcopis illarum Ecclesiarum, in quibus ita observabatur, ad se
accedentibus pacem retinuerunt, quamvis observantia ista valde
adversa esset non observantibus : ac nulli unquam propter hanc rem
fuere ab Ecclesia ejecti. Sed Presbyteri illi, qui te anteiverunt,
quainvis minime illud observarent, his tamen Episcopis, qui obser-

7 Valf.8. imagines Tjp.lpav to be a 11 arrefS\r)6r)<rdv Tives. RUFFIN. Nun-

corruption for rrfffrelav, still there is no
authority for any change.
8 The ob8ervance of a day, though
not everywhere the same, shewed unity,
so far as faith in the Lord's Resurrec-
tion was concerned.
9 Niceph. b/ oXs koX ol rrp. 2. Jb. rjs
ab vOv atprjyrj.
10 RuFFIK. read uer' avrdv, cum ipsis,
a reading noted in the margin by
Turneb. and Mo&XUS, who in the same
way indicate 4v toXs p.') TrjpoOci, i. e.
diversity of practice becomes more glaring
when in juxta-position vtith its opposite.
guam tamen 6b hoc repulsi sunt ab eccle-
sue societate, aut venientes ab iUis parti-
bus non sunt suscepti. The Greek verb
conveying the complex idea of rejection
from the communion of the Church,
and the ejection of unsound members.
la This custom was open to abuse,
and notwithstanding the sanction of
primitive practice, it was forbidden by
the I4th canon of the Laodicean Coun-
cil, rrepl tov jxij rd dyia els \6yov ev-
\oytwv, Kara rrjv ioprriv tov rrdffxa, eis
iripas rrapoiKlas Siarri/j.rreff0ai. Compare
Just. Apol. I. p. 98, ed. Thirlb. Kal i)
476 S. IREN^I

pt<rrlav. Kat tov /maKaplov TIo\vKdpirov iTrtSrjfiqcravTOS 13 ev

Trj 'PwfJ.il eTTi ,A.viKrjTOV, Kai irep\ dWwv tivwv fitKpd cr^oVre?
irpbs a\\q\ovs, evOus elprjvevaav, 7rep\ tovtov tov Ke<pa\alov
firj (ptXeptcrTijcravTes I4eairovy. Ot/Te ydp 6 'A.vtKtjros tov
TTo\vKapirov iretcrai iSvvaTO fitj Ttjpetv, aVe fieTa. 'Iwdvvov
tov fiaQtjTOv JZvplov rifiwv, Kal \onrwv diroo-Tokwv ots <rvv~
SieTpi-ty-ev, det TerrjptjKOTa' ovTe firjv 6 TIo\vKapTros tov 'Aw-
kijtov eVetcre Ttjpetv, \eyovTa Trjv crvvrjOetav 1stwv irpb avrov
irpearfSvTepwv 6(pel\etv KaTe%etv. Kat tovtwv ovtws e^ovTwv,
iKOtvwvrjcrav eavTOts' Ka\ iv Trj iKKKrjcrlq. 16 Trape^wprjvev 6
'Aw/cflros Trjv ev-^apicrTlav tw TIo\vKapirw, KaT ivTpoirrjv
Sij\ov6ti, Kat fier elprjvrjs dir' dWrjkwv dirrjWdyrjcrav, Trdcrrjs

vabant, Eucharistiam miserunt. Atque cum beatus Polycarpus,

Aniceti tempore Romam venisset, et modica aliis de rebus inter eos
esset controversia, confestim pax fuit inter eos conciliata, nec de
hoc capite inter se acriter contendere voluerunt. Neque enim Anice-
tus Polycarpo poterat persuadere, ut observare desisteret ; quippe
cum Johanne discipulo Domini nostri, et cum reliquis Apostolis,
quibuscum multum versatus fuerat, semper observarat : neque
item Polycarpus Aniceto persuasit, ut idem observaret ; quippe
qui morem Presbyterorum, qui illum antecesserant, sibi reti-
nendum assereret. Quse cum ita se haberent, communicabant
inter se mutuo : et in ecclesia Eucharistiae celebrandae munus
Polycarpo, ob reverentiam videlicet, concessit Anicetus, atque
tandem cum pace a se invicem discesserunt ; tam iis qui observa-
/ieTd\y\j/is diro tQv eixapuTTndlvTWV best members of the Christian Church,
tK&vTQ ylverai, koI tois oi irapovci 5ta with a mere formal unity of custom.
Siaicbvwv ir4p.ircTai. Vind. Cath. III. 169. He says, Ep. lxxxvi. ad Casulan: Sic
The Council therefore rescinded a cus- ergo una Fides universce quce ubique
tom, that had already been limited to dilatatur Ecclesice, tamquam intus in
one solemnity by general consent. membris, etiamsi ipsa fidei unitas qui-
13 Iv Ty'Piinn, the reading of Nice- busdam diversis observationibus celebra-
phorus. The preposition, as Stieben tur, quibus nullo modo quod in fide
says, is found in the best copies of verum est impeditur.
EUSEB. TJ) 'Pii/qj, Ge., Mass. 16 Valesius observes, that the first
14 NlOEPH. irpbs ^ai/Totfs. Council of Arles directs by its 2oth
15 Nioeph. Trp irpb f)pMiv irpeo-fi. The Canon, that the Consecration of the
words of S. Auo. are in point, as shew- Holy Eucharist should be performed
ing that the spirit of Catholio Unity preferentially by any foreign Bishop
was never identified, by the wisest and present at its celebration.
 FRAGMENTA. 477

Trjs eKKXrjcrlas etpr/vrjv eyovTWv, Ka\ twv TrjpovvTwv, Kat twv /xr)
TtJpOVVTlOV.

IV.
1 'Ev w av tis 3SvvaiTO eS iroietv aTOty irXr]cr'iov, xal
3ov irotet, dXXoTptos Ttjs ayaTrrjs 4tou IZvplov vofitcrOrjcreTai.

V.
QeXrjcris Kat evepyeta Qeov evTtv r) iravros yjtovov
Ka\ toVou Kat atwvos, Kat irdcrris (pvcrews irotrjTtKri Te Kat
irpovorjTtKr) atTia. QeXr]cr'is ecrTi Trjs voepas ^v^rjs 6 ecp' r)fuv

bant, quam illis qui minime observabant, pacem cum omni Ecclesia
colentibus.
IV. Quamdiu quis in facultate habet, ut proximis benefaciat,
nec facit, alienus a Domini dilectione sestimabitur.
V. Voluntas et operatio Dei effectrix est et providens causa
omnis temporis loci et saeculi, itemque naturae omnis. Voluntas
est animi intellectualis ratio in nobis sita ; quippe cum sit facuitas

IV. 1 This fragment is quoted (A.) 8 E. F. iuvarai and toi5i.

by Maximtjs, Serm. vn. de Eleemos. as
an extract ix rrjs rrpbs BticTwpa {whtto-
\rjs, in which it followed no doubt the
Syriac fragment from the same epistle,
Fr. xxvii. Grabe found (B.) the same
sentence in Cod. 143, Bakocc. of the
Bodleian Library; (C.) again it is in
Cod. 238 of the Imperial collection at
Vienna. Halloix. also printed it (D.)
from the Clebmont copy of the Parall.
of J. Damasc. and Stieren shews that
(E.) it exists in Cod. 429, foL 7, of the
Munich Collection. I add that it occurs
again (F.) in a Codex of Miscellaneous
extracts in the Cambridge University
Collection niarked Ll. 5. 1, fol. 28, which
also designates it as from an Ep. to
Victor, Bishop of Kome.
VOL. H.
3 E. p.r). F. /tirj rcotr).
4 E. Kvplov simply. F. tov Oeov.
V. This fragment again is quoted
by Maximus, Op. II. 151, with the pre-
fatory words, tov aytov Wprjvatov iiri-
ffKOrrov Aovybovvwv, p.a8rjTov tov aytov
'Iwdwov tov 'A.xoaTb\ov koX EtfctyyeXtff-
roO, 4k Tutv rrpbs Arjp.r)Tpiov, dtdKovov
Bialvrjs, rrepl xiorews \6yav, ov r) ap%r)'
Zr/ruv rbv Oebv, aKove tov Aafild \eyov-
tos. Where it may be observed that it
is more likely that the recurrence of the
words, iiaBrjTOv tov aylov, should have
caused some scribe to omit the clause,
HoXvKdprov imffKirrov rrjs 2/ivpvrjs, pux-
flijroO tov iylov, than that Maximus
should have made the mistake of bring-
ing IbbNjBUS into contact with S. John.
30
 478 S. IRENiEI

\6yos, ws avre^ovaios avTrjs tnrapyovaa Suva/uus. QeXrjals

eo~Ti vovs SpeKTiKos, Kal SiavptjTiKr) ope^is, vpos to OeXrjdev
enrivevovaa.

VI. Immensus cum sit Deus, et mundi opifex, atque omnipo-

tens, immensa et mundi opifice atque omnipotenti voluntate, et
effectu novo, potenter et efficaciter fecit, ut omnis plenitudo eorum
quse nata sunt in ortum venirent, cum antea non essent, quicquid
scilicet sub aspectum non cadit, et quicquid oculis subjicitur.
Atque adeo continet singula, et ad proprium perducit exitum, ob
quem excitata sunt et nata, nullo modo in aliud quam prius natura
fuerat, transmutatum. Nam proprium boc est operationis Dei,
non in infinitatem sensus tantum progredi, aut mentem etiam
transgredi, rationem et orationem, tempus et locum et omne
sevum; verum etiam excedere substantiam et plenitudinem seu
perfectionem.

VII.
1 To Se ev KvpiaKrj /j.r) kXIvbiv yovv, av/j.j3oX6v eaTi Trjs
avaaTaaews, Si rjs Trj tov XpiaTOv -^apiTi, twv Te d/j.apTrj/uid-
twv, Kai tov eV avTwv ^TedavaTW/ievov Oavarov rjXevOepw-
6r//j.ev. 'E«r twv airoaToXiKwv Se yj)6vwv r) TOiavTrj avvrjdeia

ejus libera potestate prsedita. Voluntas est mens appetendi vim

habens, et appetitus rationem sequens, in id quod expetitur
tendens.
VII. Non flectere autem genu Dominico die, resurrectionis
est significatio, qua per Christi gratiam et a peccatis, et a morte,
6. quse in illo interfecta est, liberati sumus. Hsec autem consuetudo
ab Apostolorum temporibus ccepit, quemadmodum ait beatus

VI. Neither this nor the preced-
ing fragment were considered to have
any very great weight of authority by
Grabe ; they were first printed by
Feuardent, who obtained them from
Faber; no reference, however, being
given as regards the source from whence
this Latin version was derived. See
Introd. clxviii.
VII. 1 Qu. et Resp. ad Orih. 115,
JUST. M. This citation has its value,
though it may not preserve the ipsis-
sima verba of iRENiECS. Kvpia/rf), here
Easter Simday, Kar' d-oxfa'.
3 The MSS. shew the marginal
reading Terpafi/itvov. Grabe proposes
avroi for a&rwv. Mass. Ar" airov refer-
ring to Christ; the Translator read iv
a$T$. f. 1. irrr airrov, and compare a
similar statement in Syr. Fr. xxiv.
 FRAGMENTA. 479

e\afie Tr)v apyriv, Kadws (prjartv 6 fiaKaptos Etprjvalos, 6 fidprvp

Ka\ eirlcrKOTros KovySovvov, ev tw irept tov Tlda")(a \6yw, ev
tS fj.ifivrjTai Kat irep\ Trjs TlevrriKOo-Trjs, ev y ov K\lvofiev yovv,
eireiSr) icroSvvafJ.ei t/? r)/xipa Ttjs KvpiaKrjs, KaTa. Tr)v pr/detcrav
irept avrrjs aWtav.

VIII.
^''Qcnrep yap r) KiftwTOS Ke)(pvcrw/j.ivri earwOev /ca< e^wOe
Xpvcrttp KaOapw r)v ovtw Kat ro 2 tov XptcrTov crwfia KaQapov
rjv Kat Siavyis' ecrwOev fiev tw Koyw Kocrfiovfievov, e^wOev Se
tw UvevfiaTi tppovpovfievov Iva 3e£ aficpoTipwv t6 irepicpaves
twv cpvcrewv 4irapaSei^6^.

Irenseus Martyr, et Lugdunensis Episcopus, in libro de Pascha :

in quo mentionem etiam Pentecostes facit, in qua genu non
flectimus, quod eodem loco habenda sit quo Dominicus dies, ob
eam causam quam de eo diximus.
VIII. Nam sicut arca (V. Tesiamenti) inaurata intus et foris
auro puro erat : ita et Christi corpus purum erat ac splendidum ;
intus quidem Verbo ornatum, foris autem Spiritu communitum :
ut ex ambobus naturarum splendor commonstraretur.

VIII. 1 First printed (A.) by Hal-
loix. in hia Life of S. IreNjEus, p. 507,
from LE0NTIU8, who citea the passage
as being, toO 07/011 Wpnvaiov iTUTKbrov
AovySovrav, but without naming the
treatise from whence it was taken. (B.)
Cod. 2951 of the Imperial Collection
at Paris, contains the same fragment,
with a similar designation, adding how-
ever T7/s FaXX/as Kara BaXor/pou. The
same extract is read in Syriac, Fr.
xxv., where it is also assigned to
S. IREN.EU8, but without specifying the
work from whence it is taken. The
probability therefore is considerably
strengthened, that we have in this a
genuine fragment of the Bishop of
Lyons, although the precise treatise in
which it occurs may still remain in
obscurity. Mass. conjectures from the
rubric in the Paris MS. that the Ep.
to Florinus t. oySodSot is indicated.
C. Stieren adds, Idem fragmentum
Grcecum J. C. Wolfius in apparatum
ad novum Tomum Anecdotorum Graco-
rum recepit, qui MS"". in Bibliotheca
Ilamburgensi adservatur, uti me certio-
rem fecit v. clari^s. Petersen qui
fragmentum, e collectione Wolfiana ex-
scriptum, mecum communicavit. Wolp-
ius pro tSairep Kal, legit ivvirep yap, and
this reading is retained as agreeing with
the Syr. i-*-^
3 Cod. B. 4 X/ko-t6s.
3 U- dpuporipuv, the material ofwhich
the ark was made, and the gold that
overlaid it. Cod. C. rb iritpavii.
* B. C. AnSnxffp.
30—2
480 S. IRENiEI

IX.

E5 /tev Xiyovres aet tovs a^lovs, KaKU>s Se ovSeTTOTe

tovs avaQovs, Tev^ofieOa Ka\ i}jue<y T?y tov Qeov Sofys Kat
/8a<rtAe/ay.

X.
"IStov Kai "JTpewwSes a>s a\t)du>s tu> Qea>, to iXaa-KearOai,
to eAeetV, to to epya erce^eti/ eavrov, Kav els kIvSvvov Sia-
<pQopas KaTacpeptjTar Tiap avr<p yap, (ptjartv, 6 iXaarpos
evTiv.

XI.

T6 epyov tov XpKTTtavov ovSev aWo e&Tw, 17 fieXerav

airoOvrfa-Keiv.

IX. Benedicentes quidem semper iis qui digni sunt, indignis

autem nunquam maledicentes, ita demum nos quoque gloriam et
regnum Dei consequemur.
X. Deo proprium revera ac congruens est, propitium se prse-
bere, misereri, et salutem afferre operibus (creaturis) suis, etiamsi
ad interitus periculum ferantur. Apud eum enim, inquit, est pro-
pitiatio.
XI. Ghristiani munus nullum aliud est, quam mortem medi-
tari.

IX. This fragment and the next
three are from the ParaUela of Joh.
Damasc, and were first printed by
Halloix. Vit. Iren.j ix.atp. 501. With
the exception of xi. they may be
referred to the treatise de Sesurr. 1.
clxviii.
X. Halloix. Vit. Iren. as before.
XI. Hsec iterum edidit Halloixius
in Vita Irencei p. 504 eruta ex MS.
Parallelorum Damasceni Cod. Claro-
montano, ubi citata dicit sub nomine
toO ayiov T&lpiivalov 4k tov A 4\4yxov-
At in utroque Parallelorum Damasceni
Cod. Claromontano videlicet et Vati-
cano, cujus apographum quam accurate
descriptum, pro sua singulari humani-
tate mecum communicavit K. P.
Michael Lequien, Ordinis Prsedicato-
rum, exaratum distincte legitur: to8
07(011 T&lp-qvalov 4k twv A\4£cav, (sic
scribitur), id est, 4k tuv Sta\4(euv.
 FHAGMENTA. 481

XII.

1 'H/xeis ovv Kat crw/xaTa avlcrTacrOui ireTrtcrTevKUfxev. Et

yap kui (pdeiperat, etXX' ovk airoWvrai' tovtwv yup tol
Xel^ava yrj viroSe^a/xevtj rrjpel, SIkijv criropov iriuivo/xevov ku\
T(p yrjs XtirapwTepw crv/xTrXeKO/xevov. Av6is wcrirep kokkos
yv/xvbs crirelpeTai, kui KeXevcr/xaTt tov Stj/xiovpyijcruvTOs Qeov
ddXXwv, tjfi(piecrfj.evos kui evSo^os eyelperat, ov irpoTepov el
/xij uiroBuvwv XvQrj, Kat ytj crv/x/xtytj' wcrre Ttjv ai/aa-Ta<rti/ tov
ctw/xutos ov fxdrtjv ireTrtcrTevKafLev 'AX\' et kui Xverut trpds
Kaipbv, Sict Ttjv aif (tpyjjs yevo/xevtjv irapaKoriv, ws els ywvev-
Typtov Trjs ytjs KadlcrTaTai, irdXtv avairXucrdrjcrofxevov, ov
toiovtov (p&eipo/xevov, aXXu KaOapbv, /cat /xtjKeTt (pdetpo-
/xevov ws eKacrTW crw/xuTt fj tSiu "^vyrj airoSod^crerat,
Kat tovto evSvcru/xevrj ovk avtaOqcrerai, aXXa yjaptjcrerai,
KaOapa. irapafxeivacru, 2vv/x(piw SiKuiw crvvoSevcracra, kui fxrj

XII. Nos igitur et corpora resurgere credidimus. Etsi enim

corrumpuntur, at non pereunt : terra enim eorum exceptas reliquias
servat, instar opimi seminis cum opimiore terra commisti. Rursus
uti nudum granum seritur, et Dei, qui creavit, jussu germinans,
vestitum ac splendidum resurgit : sed haud prius quam mortuum
resolutum sit, ac terrae commistum ; ita resurrectionem corporis
non temere credidimus ; verum etsi resolvitur ad tempus, propter
illam qute a principio fuit inobedientiam, in terrse velut conflatorio
constituitur, denuo reformandum ; non hoc corruptibile sed purum,
nec amplius corruptibile : sicut sua unicuique corpori anima resti-
tuetur, et illo induta mfnime lugebit, sed laetabitur pura permanens,
sponsum justHm et non inimieum comitans, in omnibus habens

Scripsit enim Irkn^.us libellum Sta- 1 A bearing is observable upon the

X/feu» Sta<p6pwr, cujus meminere Euseb.
H. E. v. 16, et Hibbon. in Catal., ex
quo desumi potuerunt quse hic refe-
runtur ; non certe e Lib. IV. Detectionit,
in quo non exstant. Mabs.
XII. 1 Hailoix. Vit. Jren. p. 486.
Valentinian notion, that the soul in its
future condition is destined to be the
bride of some angelic power. Here
union with its oum body is asserted,
which heresy denied. See the note to
Fr. U.
482 S. IREN^I

eTrtj3ov\w' ev irdatv eypvaa ^ fxerd Trdar/s . . . onro\i]y^eTai, ovk

aWotwOevTa, ovSe irdOovs rj vo<rov fxeTaaTavTa, ovSe evSo^a
dirci\r)\^eTai to. aw/xaTa, aXX' ws ev dfj.apTqfJ.ainv r) KaTopOw-
/xaatv eTe\evrwv Kat ovota rjv, TOtavTa dvafitwaavTa eirev-
SvaovTat, Kai oirota ev diri<TTia yivwvrat, TOtavTa iriaTws
KpiQrjaovTai.

XIII.

XpicrTtavwv yap KaTrjypv/xevwv Sov\ovs "EXXi/vey arv\-

\aj36vTes, ecTa fxaOeiv t\ irapa tovtwv SrjOev diropprjTOV irep\
XptaTtavwv dvayKaXpvT es, ol Sov\ot ovtoi, fxr) eypvTes irws
to tois dvayKaXpvat Kaff r)Sovr)v epetv, irapoaov r/KOVOV
twv SeairoTWV, Tr)v Oelav fxeTa\rj\p-tv ai/xa Ka\ awfxa eivat

quce sunt ejus, eadem omnino recipiet ; non demutata, neque ab

affectione aut morbo liberata, nequeitem gloriosa recipiet corpora;
sed uti in peccatis aut recte factis obierint ; et qualia fuerint,
talia in resurrectione induent : et sicut in infidelitate fuerint
sic fideliter judicabuntur.
XIII. Cum enim Grseci servos Christianorum in divinis myste-
riis edoctorum apprehendissent, deinde vim inferrent, ut videlicet
arcanum quippiam ab his de Christianis discerent, servi illi non
habentes quomodo vim inferentibus ad placitum loquerentur, prse-
terquam quod a dominis audierant, divinam communionem esse

8 h> T&atv (xovffa Ta avrov /tera
7rd<n}S TavToTirros dwoXrfipeTat.
Cf. Syr. Fr.v. Post haec Halloix. :
Aliquift deest ; et sequentia instar alte-
rius seu diversse Ieen«i sententise pro-
tulit. Sed perperam, uti me monuit
saepe laudatus K. P. Lequien, hac de
re per litteras certiorem me faciens se-
quentibus verbis : Halloixius frag-
mentum Ieen^ii, quod exstat in Paral-
lelis, lit. A. cap. 71, perperam divisit in
duo. Nam ab his verbis, 7\p.eis o&v ko\
to. aci/xara, usque ad ttio-tSis KpiBijO-ovTai,
unicus est contextus: vocis tantum-
modo cujusdam, quse excidit, locus,
vacuus apparet inter pteri, Tdo-tjs, et
diroXij^erat. GRABIUS.
XIII. This extract is found in
CEoumenius upon 1 Pet. c. 3, p. 198,
and the words used by him indicate, as
Grabe has justly observed, that he
only condensed a longer passage. The
commentator introduces the quotation
as follows : twv TZlpTjvaltp T(p AovySoijvov
T7js T5.€\tikt}s tirto-Kbirtp irepl EdyKTOv
Kal B\av5ivrjs t&v /MaprOpwv ypatpivTwv,
and adds, <is 5i 5ta [ipaxioiv irapaSicrOai,
(trrt Tavra, and v. Mass. Diss. II. 50.
 FRAGMENTA. 483

Xptcrrov, avroi vofilcravTes tw ovti atfia Kai crdpKa eivat,

tovto e^etirov tois eK^rjTOvcrt. Ot Se XafiovTes ws avro-
y_pt]fia tovto TeXeicrOat XpicrTiavots, Kat Sr) tovto tois dXXois
"EXXrjcriv e£ eirdfnrevov, Kal tovs fidpTvpas ^,dyKT0v Kat
HXavSlvav ofxoXoyrjcrai Std /3acrdvwv rjvdyKa^ov. Ots evcrTo^ws
BXavSlva etrapprjcrtdcraTO, 11«? dv, elirovcra, tovtwv dvd-
cryoivTO ol firjSe twv e<petftevwv Kpewv St do~Kt\crtv airoXav-
ovtcs ;

XIV.

1 Ilcoy SvvaTOV tov (pvcret dXoyov Kat dvovv vtto Oeov

yevdfievov 6<ptv, XoytKov Kat XaXrjTov elireiv ; Et ftev

sanguinem et corpus Ohristi ; existimantes ipsi, quod vere sanguis

et caro esset, hoc responderunt inquirentibus. Uli vero id ita
accipientes, ac si reipsa hoc perageretur a Christianis, hoc aliis
quoque manifestabant Grsecis, et Martyres Sanctum et Blandinam
id fateri tormentis cogebant. Quibus scite ac libere Blandina
respondit, dicens : Qwomodo hcec ferrent, qui ob sacram exercita-
tionem ne concessis quidem carnibus vescuntur f
XIV. Qui fieri potest, ut serpentem natura mutum et ra-
tionis expertem a Deo creatum, et ratione et loquendi facultate

XIV. 1 From the Contemplationes
Anayoijicte upon the HexafSmeron, as-
eribed to Anastasius Sinaita, first
printed by Mass. from Cod. 2253 of
the Colbert CoU. The writer intro-
duces the passage as follows, xal elirev
6 6tpts rij ywtUKl' rl 6tl elirev 6 Qebs, ov
U7] tpdynre dirb iravrbs i~v\ov rov tv Ttp
vapaSelo~tp ; Kal etirev ij yvvij t<$ 6tpet'
dwb lravrbs £i\ov Kal r. X. Kal taeade d>s
deol yuitioKovres Ka\bv Kal irovnpbv 6ti
atv irt\ayos ripZv ivravBa Kal fivObs
dtpaviis, iirep roi>t ijSn SLCLirepaLuOtvras,
TrpbKetrai vonudruv, oi>x Vauv rb \tyeLV
avrbBi yap i) \i£it t) wpoKeiutvn tovto
/3oa\ *Hv ol UrropiKus Kal ulj adWov
irvevuariKus tK\aufidvovTes, dXXA \e£irn-
povvres, ovk 6t5a 8nus ras v-jrb "Elpnvalov
wpbs aiiToiis rrpordcets tiri\vovrai. $dtT-
KeL ydp Kard tt}s tuv utapuv 'OtpLruv
alpetriapxlas oirXifOjuecos. It must be
confessed that there is very little in the
fragment to remind the reader of Ire-
NjEUS, who treats the plain statements
of Scripture with a tenderer touch, even
where the letter, in his opinion, veils an
allegory. Neither does it appear, from
anything that we meet with in Irenjsus
or Hippolttus, that the Ophites ex-
hibited any exact converse to the ratio-
nalising notions here advanced (cf. I.
pp. 234, 235); infactthere is ruason for
supposing that the name was derived
rather from philosophical than from
theological opinion ; the serpent meaning
in this system the protarchal element of
water, and not the Tempter. See Pre-
lim. Obs. p. lxxix. It may be added,
484 S. IREN^I

avrovpytKws eavrw rbv \6yov koi Trjv StaKpi<rtv kou rr)v crvv-
ecrtv koi avoKptariv twv virb Trjs yvvaiKos \eyo/j.ivwv "ejQyrj-
araro, dpa ovv /cat irds ocpts tovto trotetv ov kckwKvto. Et
Se •jraXti' cpr/crovcri (cara Oelav {3ov\r)v Kal oiKOvoulav dv6pw-
irivr/ (pwvfj Trj Et/a tovtov irpocrcpdiyyecrdat, tov Qebv
t<TT<2(Ti Ttjs dftapTtas a"tTiov. 'AXX' ovSe t<S Trovr/pw Saifiovt
e£bv £k tov firj ovroi ets to etvat d\6yw cpvcret \6yov xapl-
<Ta<r6at' eiret ovk av eiravcraTO iroTe irpbs dTrdrr/v SC 6<pewv
Kat 6r/piwv Kal ireTetvwv TO/y dvOpwTrots Sta\ey6f/.evos Kat
Tr\avwv. Tlodev Se Kat Orjplov wv, r/KOV<re Trjs evTo\rjs Trjs
virb Qeov tw dvdpwirw, Kal fiovw, uvcttikws So6el<rr/s, fir/S'
airrjs Trjs yvvatKos tovto /j.a6ov<rr/s ', Ata Tt fJ.r) fidWov tw
dvdpwirw, Kat ov Trj yvvatKi Trpoeri/3a\e ; 3KaV fir/ etirr/s, ws
d<r6eve<TTipas Tavrr/s KaTiSpa/ie' TOvvavTtov dvSpetOTipa, ws
/3or/6bs tov dvdpunrov icpdvr/ ev Ttj irapafidcrei Ttjs evTo\rjs.
AvTr/ ydp Kat dvTalpet fiovr/ tw otpet, Kat uerd tivos <TTa-
erews Kat <pt\oveiKias KaTa7ravovpyrj6elcra, tov £v\ov ecpayev

prseditum dicamus? Si quidem 3 se ipso vim habuit loquendi,

discernendi, intelligendi et respondendi iis quse a muliere diceban-
tur : nihil ergo prohibuisset, quominus serpens quilibet hoc ipsum
ageret. Si autem responderint, Dei voluntate et dispensatione
hunc humana voce Evam fuisse allocutum: jam Deum consti-
tuunt auctorem peccati. Sed neque possibile erat malo daemoni,
ei loquelam impertiri, qui natura mutus erat, ut id esset quod
antea non erat: alioqui non desiisset, ut homines in errorem in-
duceret, opera serpentum et ferarum et volucrum cum iis habere
sermonem, eosque circumscribere. Unde vero qui fera erat, au-
divit prseceptum homini, eique soli secreto datum, ne ipsa quidem
conscia muliere! Cur non hominem potius aggressus est, quam
mulierem ? Si dixeris mihi, hanc tanquam imbecilliorem oppugna-
tam : quin immo fortior, utpote auxiliatrix hominis, apparuit in
transgressione prsecepti. Hsec enim sola restitit serpenti ; et ubi
aliquamdiu restitisset, contendissetque, dolo circumventa e ligni

that the reader will look in vain for 3 ixP^°'aT0ifortasse exa.plo-o.To. Mass.
any counterpart to thia fragment in the ^xa7")<raT0 is preferable.
observations of Hippolytcs upon the 3 lege, k&v fwt. Mass. kov Mj would
Ophite or Naassene sect of Gnosticism. be less harsh. Cf. p. 381.
 FRAGMENTA. 485

b Se 'ASdft ovSev oXwg fiayecrdfj.evog, r) avTt\e£ag, tov Kap-

vov fxeTetXr/cpei SoOevrog irapa Trjg yvvatKog' oirep dcrdevelag
iravTeXovg Kat vobg dvdvSpov ecrTtv aTrdSei^tg. 'H fiev yap
yvvr) V7r6 Sal/novog KaraTraXaicrOeTcra, crvyyvwcrTr) inrdp^ei' 6
Se 'ASbfi, wg virb yvvaiKog rjTTrideh dcrvyyvwcrTOg eorat, wg
avTOTrpocrwTrwg Tr)v evTo\r)v avTog vtto Qeov KOfj.icrdfJ.evos' r)
ftev yap yvvr), koi irap avrov 'ASdfn Trjg evToXrjg aKOvcracra,
evKaTacppovrjTwg SieKetro, rj wg fxr) d^twOeicra tov Qebv Kat
TavTr; \a\ijcrai, rf Kai wg SicrTdXovcra, "icrwg Kai vofj.!(£ovcra o'Iko-
Qev tov [l, tou] 'ASbfj. Tr)v eVTo\r)v avTrj SoOijvai. Tlpbg eavrr)v
iStd^ovtrav evpev 6 dcpig, Iva SvvrjQrj kot ISlav avTrj 7rpocro/j.i-
Xrjcrat. 'EcrOlovcrav Se avrrjv «c twv £v\wv iSwv, TrpocreftaWe
Tr)v (ipwcriv tov ^vXov, rj jur) ecrdlovcrav. Kat et fiev ecrdlovcrav,
irpdStjXov, oti Kat ev (pOapTw crw/j.aTt ovcrav. Tldv yap to
etg to crTOfia eicrep)(d/j.evov, etg dcpeSpwva ■^wpet. Et ovv
(pdapTrj, irpoSrfkov oti Kat BvtjTrj. Et Se OvrjTr), ovkbti
Kardpa, ovSe dirdcpacrig rjv eKetvrj, r) cpdcrKovcra irpbg tov
avdpwTrov (pwvr) Qeov, oti yrj et, Kat eig ytjv direXeverri, Ka6a
e-)(et r) twv irpayfLdrwv dXrjdeta. Et Se 7rd\tv ovk eadlovcrav
6 dcptg Tr)v ywaiKa eOedcraTO, 7rwg eig fipwcriv /j.errjyaye tijv

fructu comedit: Adam vero nullo prorsus inito certamine, haud

repugnanter porrectum a muliere fructum accepit ; quod summse
imbecillitatis et animi imbellis argumentum est. Et certe mulier
a dsemone prostrata, venia digna fuit ; nulla vero dignus Adam, ut
qui a muliere superatus sit. lpsemet enim prseceptum a Deo ac-
ceperat : mulier autem mandatum audieos ab Adamo, contemsit,
vel quod indignum habuisset, quod in ipso loqueretur Deus^; vel
quod dubitaret, immo forte existimaret proprio Adami motu prse-
ceptum sibi imponi. Quumque sola seorsum ageret, hanc ser-
pens invenit, ita ut posset privatim cum ea confabulari. Porro vel
e lignorum fructibus comedentem videns, ligni (vetiti) fructum ob-
jecit, vel non comedentem. Et si quidem comedentem, haud du-
bium quin etiam corruptioni obnoxii corporis participem : Omne Matt «. 17.
enim quod in os ingreditur, in secessum abit. Si ergo corruptioni
obnoxia, manifestum quia et morti. Si vero morti obnoxia, jam
non exsecratio, nec sententia erat vox illa Dei, qua dixit homini :
Terra es, et in terram reverteris; ut se habet veritas rerum. Quod Gen. 111. 19.
486 S. IREN^I

ovSeTTOTe (payovaav', Tty Se 6 /xr/vvaas Kal tovtw tw <po-

vevrrj TraXa/xvalw o<pei, ws ovk els vipas eXQr/ r) irpbs avTovs
e/c Qeov irepi QavaTOV aw6(paais, eiirovTOS, $ o dv r)/xepa.
(pdyrjTe, QavaTW diroQaveiaQe. Kat ov /xovov, aXX' oti aitv
Trj 4dQpr/^la. Kal tovtwv Siavoi~^Qr)aovTai ol 6<p6aX/xoi, 01 to
irpiv afSXeirovvTes', Tjj" Se Xeyo/xevr/ Siavol^ei Tr)v elaoSov tw
QavaTw iroir/aavTes.

XV.
"Tairra 7raXat Sia irapafioXwv XaXwv a BaXaa/x ovk
eyivwaKeTO' Kal vvv 6 XpiaTOS irapwv, Kal TavTa TrXr/pwv,
ovk eiriaTeveTO' oQev irpofiXeTrwv /cat Qav/xdXwv Xeyer w, w,
Tty Xr/aeTai, OTav Qrj TavTa 30eo'?;

si rursus non comedentem mulierem vidit serpens, quomodo ad

comedendum induxit, quse nunquam comederat ? Quis autem in-
dicavit huic homicidse scelerato serpenti, exitum non habituram
eam, quam in eos tulerat, mortis sententiam Deus, dicens : Qua
die manducaveritis, tnorte moriemini ? Nec id duntaxat, sed etiam
quod immortales facti, eorum aperiendi essent oculi, qui prius non
videbant? Dicta vero oculorum apertione aditum morti fecerunt.
XV. Hsec olim per parabolas loquens Balaam non agnosce-
batur: et nunc Christus prsesens et ea implens fidem non obtinuit.
Unde prsevidens et admirans dicit : Heu, heu, quis vivet, quando
posuerit ista Deus ?

4 &$pr)$l<f, barbara eox, quam sola
peperisse videtur scribarum imperitia.
Legendum ddavaala. Quidpiam simile
legisse videtur in suo Codice is qui hos
Anastasii libros in Latinum sermonem
transtulit; vertit enim cum eo quod
morte carebunt. Mass. But &ir\ni;la
impunitale may have been the word ori-
ginally written. It was not the fruit
of the tree of life, but of hnowledge,
that was eaten ; ddavatrla therefore is
unsuitable; but death was not the im-
mediate cohsequence of disobedience,
and awXn^la would be a legitimate coin-
age to express the idea of the writer.
XV. 1 This and the next eight
fragments are printed by Sismondi and
by Combefis, also by Halloix. Vit.
Iren. jo6; they occur in the three
MSS. in the Imperial Collection at
JParis, A. 1825, B. 1872, C. 1888, on
the Pentateuch, Josh. Judges and Ruth.
The present fragment is in A. fol. 429,
also in the more modern paper Codex, C.
fol. 378. The first four passages xv.—
XVIII. are found, as Stisren observes,
in a Catena, p. 1348, upon the Octa-
teuch and the Books of Kings, printed
at Leipsic u 7 7 1 , entitled, 2,eipi. eras Kal
Trevr-fiKovTa viropvvuaTi<rTwv els t6v 6kt£-
revxov Kal ra twv fia<n\elwv. They may
be referred to the 5ia\4£as 5ia<f>. Cf. XI.
 FRAGMENTA. 487

XVI.
'"ActoOej/ rbv vo/Jtov Trj fiera tovs rjprjfievovs iv Trj
epr/fiw yevea eirefyiyovfievos, eicStSdcrKei t6 AevTepovofitov ov%
ws eTepov vdfiov StSovs, irapa. t6v iraXat tois iraTpdcrtv avTwv
wptcrfjtevov a\X' avrov tovtov avaKecpaXaiovfJLevos' Iva olkov-
aavTes to crvfjiftdvTa tois TraTpdcrtv avrwv, e£ oXrjs aTJ?f
KapStas <pofir)Qwcri 3t6v Qeov.

XVII.
1 'E£ wv 6 XpicrTOs TrpoervTrwOr], Kat eireyvwcrQri, Kai eyev-
vr]Qrf ev fJtev 3yctp tw ^lwcrr^cp TrpoervKwQrr e/c Se tov Aent
Kal tov 'lovSa to KaTct crdpKa, ws ftacriXevs koi tepevs,
eyevvrjQrr Sta. Se tov "SiVfiewv ev tw vaw eireyvwcrQrf Sia. tov
Za/3ovXwv ev tois eQvecrtv eTTicrTevQr], 3(to? (prjcriv 6 Trpocpr^TrjS'
yrj ZafiovXwv) Stct Se tov Heviafuv, 3 (rov TlavXov), ety
irdvTa tov Kocrfiov Kr}pvyQe\s eSo^dcrQr].

XVI. Legem denuo exponens generationi illi, quse caesos

in ererao consecuta est, Deuteronomium edit Moyses ; non quasi
legem alteram, prseter eam quae olim ipsorum patribus constituta
erat, afferens, sed illam ipsam recapitulans ; ut ipsi, auditis quse
suis patribus contigerunt, ex toto corde timeant Dominum.
XVII. A quibus Christus praefiguratus est et agnitus, et
genitus: in Joseph quidem prsefiguratus est; e Levi autem et Juda
secundum carnem, ut Kex et Sacerdos, genitus est : a Symeone
autem in templo est agnitus : per Zabulon porro in gentibus fides
in eum habita est, sicuti Propheta dicit : Terra Zabuhn : per Ben- u. i.
jamin (i.e.) Paulum denique praedicatus toto orbe glorificatus est.

3 Xcipi. has 6 Btbs raOra. XVII. 1 Cod. A. fol. 502, B. fol.

XVI. i Cod. A. fol. 45 r, B. fol.
146, C. fol. 409. AIso in the 2«p4,
p. 1422, which latter has dvTjpTip.ivovs,
and the article rrjs is added by Stieren
from the sarae source.
s Codd. A. B., but C. has riv Kiptor.
ZopA also, t4» Qe6v. St.
304, C. fol. 451. Stieren adds 2eipck,
p. 1587, where it is designated as El-
pfjvalov tTTiGKOTrov Aovydovvwv.
* Stieren adds yap from the print-
ed Catena.
8 The bracketa read like glosses
from the margin.
 488 S. IRENiEI

XVIII.

1 Kat tovto ovk apyws, ctXX' "va Sia tov apidfiov twv
^SeKa dvSpwv, 'Irjcrovv 1166' eavrov e^wv (pdvrj fiorjdbv, 3ota Kai
aTro crvficpwvov avrois yeyovoTOS. Kat fir) f3ov\rj6evTOS eiri-
Koivwvrjcrai ois enrpaTTOv etSw\o\aTpovvT£s, «r* avrbv Trjv
aiTiav dvacpepovcnv ot( 'Iepo/3da\ SiKacrrypiov tov BaaX
Xeyerat.

XIX.
"Aa/Se irpbs creavrbv tov 'Irjcrovv vtbv NauiJ. "EcJet yap
e£ AiyvTTTOV IMIwvcrrjv tov \abv efcayayetv, tov Se 'Irjcrovv
ets Trjv KXrjpoSocriav elcrayayetv /rat tov /xev M.wvcrrjv ws
VO/J.OV avdiravkav Xa/uifidveiv, ^lrjcrovv Se ws \6yov, Kat tov
evvirocrTdTOV A.6yov tvttov d^revSr), tw \aw Srj/xrjyopeiv /cat
tov /xev M.wvcrrjv to fidvva rols iraTpdcri Tpocprjv StSovat, tov

jud.vi. 27. XVIII. Atque hoc non frustra; sed ut ex numero decem
virorum pateret, quod Jesum secum habeat adjutorem, utpote ex
pacto cum ipsis inito. Et non volente eo commune quid habere
eorum, quse agebant idolis immolantes, in ipsum culpam trans-
ferunt: Hierobaal enim tribunal Baali dicitur.
Num. nxvii. XIX. Sume ad te Jesum filium Nave. Decebat enim ut
Moyses populum ex iEgypto educeret ; Jesus vero in haereditatem
introduceret : ac Moyses quidem, haud secus ac Lex, inducias
haberet atque cessaret ; Jesus vero, ut Verbum, veraque Verbi
subsistentis figura, populi concionator esset r ac Moyses quidem

XVIII. i Cod. A. fol. 577, B. fol.
385, C. fol. 516.
a Quae relatio sit inter decem com-
militones Gideonis et Christum, non
video, nisi orta sit allegoria Irensei ex
prima nominis Jesu littera, apud Grse-
cos numerum decennalem indicante : ita
quoque apud Justinum M. e numero
3 1 8 servorum Abrahami elementa vocis
trravpbs eliciuntur. Mdenter. Com-
pare also the Marcosian Cabbalistic
trifling, I. 146, and the Valent. symbol,
I. 26.
8 From this point Stieren carries
on the quotation from Muenter's
Fragm. Patr. Gr., whose words he
quotes, Sunt hmc ex commentario in
Jud. vi. 27. verba enimsunt de Gideone,
cum decem servis templum Baali di/rir
mente.
XIX. 1 A. fol. 435, C. fol. 382,
Xeipa, p. 1364.
 FRAGMENTA. 489

Se 'Itjcrovv 2t6v o-Itov, 3dpTi Tr)v airap-^v Ttji tjjt»'??, tvitov

tov owfiaTOS tov XpHTTOv, KaQd <pr]<ri Kat r) ypa(pr), oti
totb etraveraTO to fidvva K.vplov, fierd t6 (payeiv tov 4o-Itov
\aov airo Ttjs ytjs.

XX.
'Oi! iropevo-rj fieT avTwv, ovSe KaTapdotj tov XctoV. Ov
irep) tov \aov ouVtTTerot, vdvTes yap KaTeo-TpwQrjoav d\\a
Sia to irpoSrfKovfievov tov Xpto-Tov fxvo-Tr/piov. 'E7r«<^ yap
efieWev e/c twv iraTepwv KaTa odpKa yevvdcrQat, vpoSiSdo-Kei
to Trvevfia tov dvSpa, far)iroTe Kard dyvoiav iropevQeis KaTa-
pdarrrai tov \aov. aO^X w'? dpav la-jtyovoav irapd Tt)v tov
Oeov fiovKtjoiv, d\\, els evSeifyv tijs tov Oeov irpovoias, ?9
e?^e Sia tovs irpoiraTOpas els avTovs.

manna patribus cibum daret ; Jesus autem frumentum, vitae tam-

quam primitias, figuram Christi corporis, uti etiam ait Scriptura,
tunc cessasse manna Domini, ubi populus de terrae frugibus ac
frumento comedisset.
XX. Non ibis cum eis, neque maledices populo. Non de populo Num. xxii.
insinuatur ; nam omnes prostrati sunt ; sed propter prsesignatum
Christi mysterium. Quia enim Christus ex patribus secundum
carnem nasciturus erat, Spiritus prsemonet virum, ne quando per
ignorantiam vadens, diris devoveat populum. Non perinde ac
valeat maledictio contra voluntatem Dei, sed in demonstrationem
providentise Dei, qua propter generis auctores eos curavit.

4 A. rbv vlov, (scriptum videtur,
Mass.) C. is illegible, and the reading
rbv atrov appears to be conjectural.
2«pi in text rbv atrov with the var.
lect. rbv vtov. Perhaps both words are
admissible, e. g. rbv viov atrov, allu-
sion being made to the wave-sheaf of
the new corn offered in the temple on
the morning of Chrisfs Resurrection.
See n. 197, 3.
8 dpn added by Mass. from Cod. A.
and confirmed by the Znpd. f. 1. dVe.
* Codd. A. C. as in text ; but Com-
BEFIS, rbv \abv <It6 tov alrov rijs yrjs.
Stieren adds the reading of the printed
Oatena, atrov rbv \abv dir6 tijs 77)5.
XX. 1 Cod. A. fol. 421, B. fol.
in, C. fol. 388, 2«p. I. 13»».
* Muenteb, Fragm. Patr. Or. p. 50,
iirst published tbe concluding member,
but in an inadmissible form. He read
in his copy oi% ws bpfs lxvovar;s, making
no sense, and he corrected it to oijk els
apav Ixvoijarjv, which is no improvement
in any point of view. Stieren is not
more happy in proposing \abv, oix <is
6p$s Ixvevaav rb p.i\\ov wapa ri/v K. r. \.
interpreted by him as, non inveitigant
 490 S. IREN^I

XXI.
JVat oi/to? eTrepepr/Kei etri Trjs ovov avrov. Jtl fiev ovos
tvttov aetye o-wfiaTOS XjOforoi?- e<£' ov irdvTes ol avQpwiroi 3e<
KafiaTwv avairavofievoi, ws vtto o^fiaTOS (3ao~TaXpvTai. T6
yap (popTiov twv r)fierepwv dfiapTrjfiaTWv 4o ^wTrjp aveSe^aTO.
'O Se dyyeXos ocpdets tw HdXaafi, avTOS 6 A.6yos rjv et-^e
Se ev tj? X6'/0' fl<*XatPav> StfXovoTi, ^rjv ei^ev dvwdev e^ovcrlav.

XXII.
Oi5x ws avOpwTros 6 Qeos. AeiKvvcriv, ws irdvTes fJLev
avOpwTroi /^seuSovTai /xeracpeponevoi' 6 Se Qebs ovy^ ovtws'
aec yap ftevei d\ri6r)s, iiriTe\wv 6<ra fSouXeTai.

Num. xxii. XXI. Et hic sedit super asinam suam. Asina figura erat
22 23 «
corporis Christi ; in quo, omnes homines a laboribus quiescentes,
velut curru gestantur. Nam Salvator in se onus recepit nostro-
rum peccatorum. Quem autem Balaam vidit Angelum, ipsum
Verbum erat ; manuque gladium tenebat, quam nimirum ccelitus
potestatem habebat.
Nura. xxiii. XXII. Non est Deus ut homo. Ostendit omne hominum
19.
genus mendax, qui ex alio in aliud ferantur ; non sic autem
Deum : semper enim verus manet, omnia implens qusecunque
velit.

resfuturat prceter volwntatem Dei, which 3 2e<p. Tre/Jieijte.

is too intelligible to represent the Greek.
There is no resource therefore but to
propose some other einendation of a
manifestly corrupt passage, which has
accordingly been attempted in the text.
Stieben retains Muenter's translation,
Non in imprecationem investigantem
futurum.
XXI. 1 Cod. A. fol. 425, B. fol.
217, C. fol. 371, 2eipA, I. 1324.
3 eV Kap.i.Twv, so the printed Cai. :
the neceasity for this reading is mani-
fest; Kavuirwv therefore is discharged
from the text, as in Stieken's edition.
* eV rtf Iblw trwpaTi, inserted by
Stieben from Seip.
' 2eip. has, ijv Si et"xei> eV rjj xetW
/j.&XCLtPav> Vv e^X€v &vw0ev tl-ovalav.
XXII. Cod. A. fol. 425, B. fol.
391, C. fol. 117, S«/>- i- P- 1335.
 PRAGMENTA. 491

XXIII.
^''ATroSovvat etcSlKtjaiv irapa Kvplov Trj MaSidfi. 'O
yap fiTjKeTi ev wevnari Qeov \a\tov, dXXd Karevavn *vdfiov
Qeov, erepov iropvelas vdfiov lcrTavwv, ovtos owceVt ws irpo-
<p*IT>]S, dXX' ws fidvTis \oyiadti<reTar fir) efifielvas yap Trj
tov Qeov evToXfj, a^iov Ttjs avTOV KaKOfLrjyavias avTe\d/3eTO
fjncrdov.

XXIV.
lcrui OTl iras avaptoiros rj Kevos ccttiv, rj irArjprjs' ei fiev
yap ovk ey^et dyiov Tlvev/na, ovk ej^et yvtocriv tov KTiaavros,
ov wapeSe^aTO Tr)v ^torjv 'Irjcrovv tov XpiarTOV, ovk oiSe tov
Tlarepa tov ev tois ovpavoiv et ov fiiol Kara tov \6yov, Kard
vdfiov t6v ovpdviov, ov crwcppovei, ov SiKaioirpayer 6 toiovtos
kbvos ecTTiv et Se Ke^wprjKe tov eltrovTa Qeov, evoiKrjcrw ev
avTOis Kal efXTreprrraTtjcTW, Kal eaofiai avTOis Qebs, ovros ovk
eixTt Kevbs, dXXd irKtjprjs.

XXIII. Beddere ultionem a Domino Madian. Qui enim Num.

non in Dei Spiritu loquitur, sed contra Iegem Dei, aliam scorta-
tionis legera instituens, hic non jam ut propheta, sed ut hariolus
reputabitur. Qui enim in Dei mandato non perseveravit, dignam
pravi consilii sui mercedem recepit.
XXIV. Scito omnem hominem aut vacuum aut plenum esse.
Nam si Spiritum sanctum non habet, non habet Oreatoris notitiam,
non recepit Jesum Christum vitam, nescit Patrem qui in ccelis
est ; si ex ratione non vivit, ex legis ccelestis norma, non tem-
perans est, justitiam non colit : talis vacuus est. Sin autera
Deum capit, qui ait, Inhabitabo in eis et inambulabo, et ero illis
Deus ; hic non vacuus est, sed plenus.

XXIII. ^Cod.A.fol. 440, B.fol. 395. whenoe Combefis obtained this frag-
a v6pov Cod. A. vi/iav Cod. B. ment. It may be referred to the trea-
XXIV. It does not appear from tise r. licwT^jtrps. Int. p. clxvi.
 492 S. IRENiEI

XXV.

*To ftev ovv -ratSdptov to xeipaywyovv t6v ~Ziafi\^wv

irpoTvirwQriveTai els 'Iwdvvqv tov Ba7rncrT>)i', iiriSeiKvvvTa tw
Xaw Trjv eis XptcrTOV irioriv. 'O Se oikos, ~ets ov r)<rav avvrjy-
fiivot, crjixalveTai eivat 6 Kocr/uos, ev w KOTWKet to aXXdcpvXa
eOvri Kat aTTKTTa, dvcrtdXpvTa tois eiSwXots avTwv ot Se Svo
cttvXoi, al Svo SiaOrjKat. To ovv i-ravairavQrjvat tov ^afi^wv
eVt tovs (ttvXovs, 3 to tov SiSa^divTa Xaov iirtyvwvai to tov
XpiCTTOV fJLVO-Tr/piOV.

XXVI.

1 Kat et7rei' 6 avdpwiros tov Qeov' TLov e-recre', /cat eSet^ev

avrw tov tovov Kat airiKvtcre ^vXov, Kat eppi-^/ev e/cet, /cat
e7re7roXacre to crtSrjptov. "Oirep r)v crtjfieiov avaywyrjs ■v^wySv
Sta ^vXov, itf) ov veirovQev 6 -p-v)(as avdyetv Svvdfievos, clko-
XovOovcras avoSw tj} eavrov. Ov /rat e/cetvo yvwptcrfia, to
avafirjvai -^v-^as 7roXXay /cat ev TOts crwfiacriv ocpdrjvat, a/xa

jud.xvi.26. XXV. Puer itaque, qui manu regebat Samsonem, prae-

significabit Johannem Baptistam, qui populo fidem in Christum
ostendit. Domus autem, in quam convenerant, mundum signi-
ficat, in quo habitabant alienigenae et infideles gentes, quae idolis
suis sacrificabant : duae vero columnae, duo testamenta sunt.
Quod ergo Samson columnis adniteretur, argumentum est popu-
lum edoctum agnovisse Christi mysterium.
2 Reg. vi. e. XXVI. Dixit autem homo Dei, Ubi cecidit? At ille mon-
stravit ei locum. Prcecidit ergo lignum, et misit illuc, natavitque
ferrwm. Quod signum erat, animas in sublime latum iri per lig-
num, super quod passus est is, qui sursum ferre potest animas
ascensum ejus sequentes. Cujus etiam rei argumentum fuit, quod

XXV. 1 Froni Cod. C. fol. 528, 3 ri added by Stieren from 2ei/>.

and 2«/). n. 230, from which latter XXVI. From Cod. 2443, fol. 149,
source Stieben adds the article ri. of the Paris Collection. Also 2ei/>.
a 2«/). has eV <JS. II. 851. Compare v. xvii. 4, p. 371.
 FEAGMENTA. 493

t>/ KadoSw Ttjs dylag ^fV)(tjg XptaTOv. 'Qg ydp t6 KovcpoTa-

tov }~v\ov vTro/3pvxiov yiyovev, 6 Se fiapvTaTog eireir6\aae
alStjpog' ovtw tov Oeov \6yov evwaei, Trj Ka6* viroaTaartv
(pvaiKtj, evwdivTOg Ttj erapKi, t6 (3apv Kai yewSeg viro tJJs
6elas (pvaewg etg ovpavoiig ave\tj(p6t} fxeTa Tt)v avdaTaaiv
a(p6apTia6ev.

XXVII.
To /caTci M.ar6aiov Evayyi\tov irpog 'lovSalovg eypdtptj'
ovtoi yap eTredvfjLovv irdvv o~(p6Spa eK airipftaTOg Aa/31S
~Kpta-Tov. 'O Se M.aTdatog, Kat eVt fidWov a(poSpoTipav e%wv
Tt)v TOtavTtjv iiri6v(i'iav, iravrolwg eairevSe ir\tipo(poplav irap-
iyetv avTOts, ws ettj eVc airip/xaTOg Aa/3tS 6 XpiaTog' Sto Kat
diro Ttjs yeviaewg avTOv tipj-aTO.

XXVIII.
'H af^lvt] irpog Tt)v pi^av, (ptjar Steyelpwv vpog emyvwatv

regrediente sancta Ohristi anima, animse plures simul ascenderint

et in corporibus visae sint. Quemadmodum enim lignum, quod
levius est, demersum est; ferrum vero, quod gravius est, superna-
tavit : sic ea unitione hypostatica atque physica, qua Verbum Dei
carni conjunctum est; quod grave et terrenum erat, a divina
natura in coelos assumtum, immortalitatem post resurrectionem
consecutum est.
XXVII. Evangelium secundum Matthseum ad Judseos scrip-
tum est. Hi enim majorem in modum cupiebant ex semine David
Christum ostendi. Matthseus vero qui eadem, nec remissiori
quam ipsi, cupiditate teneretur, omni ratione contendit plenam
ipsis fidem facere, quod Christus sit e semine Davidis : propterea
a Christi genealogia initium duxit.
XXVIII. Securis ad radicem, ait ; excitans ad cognitionem Matt in. 10.

XXVII. Edited by P. Possin. in a XXVIII. From the same source.

Catena Patrum on S. Matthew i. iii. pp. Compare v. xvii. 4, p. 371.
3, 39. Cf. pp. 48, 49, of this volume.
VOL. II. 31
 494 S. IREN^I

Trjs a\ri6eias, Kat tw <p6(Su> Kadalpwv, koi TrapacrKevaXwv

Kapirbv wptfiov (pepeiv.

XXIX.

"Io^e kokkos o-ivairews Sta. irapaf3o\rjs SetKVvfievos, koi

\6yov evovpdvtov, criripfi.aTOS SIkijv ev Kocrfiw, ws ev aypw,
crireipofJievov, e-^ovTOS ev eavrw to irvppaKes Kat avcrTripbv Trjs
Svvdfiews. JZpiTr)s yap tov iravrbs koct/xov eKripvcrcrero' ovtos
ev tt) KapSla Trjs yrjs, ev ^wfiaTt Kpvftets, Kat Tpirifiepw
fieyicrTov SevSpov yevvrjQelg, e^eTeive tovs eavTOv K\dSovs ets
Ta irepaTa Trjs yrjs. 'Ek tovtov irpoKvyp-avTes 01 SwSeKa 'Ato-
ctto\oi, K\dSot wpatoi Kat evda\ets yevtjQevTes, cr/ceV»; eyevr)-
6r)<rav tois edvecrtv, ws Treretvois ovpavov, vcp' wv K\dSwv
CTKeiracrBevTes ol irdvTes, ws opvea vvb Ka\tav crvve\66vTa,
fA.eTe\a/3ov tj/j e'£ avrwv nrpoepyofievrjs eSwSlfiov Kat eirov-
pavtov Tpotprjs.

veritatis, et metu incusso purgans, paransque ad ferendura fruc-

tum tempestivum.

Lucxiu. 19, XXIX. Vide autem per granum sinapeos in parabola signifi-
cari et ccelestem doctrinam, in hoc mundo, tanquam in agro, instar
seminis satam, vim igneam atque austeram in se habentis. Totius
enim mundi judex annuntiatur: qui in corde terrse in tumulo
occultatus tridui spatio, in maximam arborem excrevit, ramos
suos ad extremos terrse fines protendens. Ex illo propullulantes
duodecim Apostoli, rami floridi atque uberes facti, gentibus, non
secus ac volucribus cceli, tegmen prsebuere : quibus ramis omnes
obumbrati, tanquam volucres in nidum congregati, ejus, quse ab
illis promanabat, lautse ac ccelestis alimoniae participes sunt
facti.

XXIX. First edited in Latin by Coll., and also by Dr Cramer in his

Corder, afterwards in Greek by Catena on S. Luke.
Grabe from Cod. 1879, f°L '391 Paris
 FRAGMENTA. 495

XXX.
NCi» Se wcrirep Sid T>js vapaicorjs tov evds dvQpwirov, tov
irpwTWS eic yrjs dvepydcrTOv ireirXacrfievov, dfxapTwXol KaTecrTrj-
crav ol ttoWoi, Kat dire/SaXov Ttjv Xwr)v ovtws eSet Kat St
viraKorjs evos dvQpwirov, tov irpwTws eK irapQevov yeyevvt)-
fxevov, SiKatwQrjvat ttoXXovs, Kal diroXaftetv Tr)v crwrrjplav.

XXXI.
'Iwcrrjiros (prjcriv, oti rjvUa ev fiacrtXelois erpecpeTO
Mwvcrrjs, crTpaTriyds ■)(eipoTOvr]Qe)s /cccTct twv AlQtoirwv, Kat
vtKr/cras, rjydyero Tr)v tov /3acriXews eKelvov QvyaTepa' eirel-rrep
TToQw TW TTpOS aVTOV TTpoSlSwCTlV aVTW Tr]V TToXlV.
Tt SrjtroTe twv Svo XotSoprjcrdvTWV, eKelvrj StKas rjTrjQrj
fxdvrj ; irpwTOV, eiretSr) /xeiXpv rjv Trjs yvvaiKos to irXrjfXfxeXrj/xa'
tw dppevt ydp Kat r) cpvcris Kat 6 vdfxos viroTdTTei to QrjXv
ijTe et-^i Ttva fxeTplav crvyyvwfirjv 6 'A.apwv, ws tw yj>dvw

XXX. Jam vero sicut per inobedientiam unius hominis, Rom.v.19.

qui primum ex rudi terra formatus est, peccatores constituti sunt
multi, et vitam amiserunt: sic oportebat etper obeditionem unius
hominis, qui primum ex virgine genitus est, justos constitui multos,
et accipere salutem.
XXXI. Josephus ait, quod quando in regali aula educabatur Antiq. n. «.
Moses, dux exercitus contra iEthiopes electus, et victor evadens,
filiam regis illius uxorem duxerit : siquidem ex amore erga ipsum
civitatem ei tradiderat.
Cur demum, cum ambo (Aaron et Maria) probro affecissent Num. xu.i.
(Mosen,) haec sola poenas dedit? Primum, quia majus erat
mulieris delictum : quippe et natura et lex foeminam mari sub-
jicit. Aut faciliorem veniam accipiebat Aaron, velut setate

XXX. From Cod. 2440, fol. 30,
Paris Coll. This Fr. is from the work
c. Har. III. xix. 6, p. toi ; and has been
reprinted inadvertently from Massuet.
XXXI. First edited by Grabe
from Cod. 64. Theol. of the Vienna
Collection. It also exists in Cod. LL
5. 2, fol. 27, of the Cambridge Uni-
versity Collection ; which only varies
upon Grabe's text in having three cor-
rupt readings jirij<r07j, ^uAijo-ev, and
rpo<njvi^7jK(v.
31—2
 496 S. IRENJEI

TrpeafiuTepof, kcu wg dpytepwcrvvrig ij^twfiivos. Tlpog Se Tovrotg

iiret aKaOapTog 6 \etrp6g iSoKet etvai Kara tov vdfiov, ptCa
Se twv lepewv Ka\ Kprjirig %V 6 'Aapwv, Iva firj etg airav StafSrj
to yivog to ovetSog, t>jv icrrjv ovk iirrjyayev avTw Tifiooplav,
a\\a Sia Trjg dSe\(prjg ecpoftrjcrev ofiov re Kat iiratSevcrev.
Ovtw yap avTov to irdQog rjvlacrev, oti irpwTtjg tovto Se^a-
fiivtjg, avTOg tov rjSiKrjfiivov tKiTevcre \vcrat Ttj TrpecrfSela Ttjv
crvficpopdv. 'O Se ovk r)fxi\r}crev, aXX' avTtKa Tyv iKeTtjplav
irpocrtjveyKev. E?ra 6 <pi\dv9pwTrog K.vptog iSlSaj~ev, wg ov
KaTaSiKacrTiKwg avrrjv, aXXa iraTptKwg iiralSevcrev ecpri yap,
Et 6 iraTtjp avTrjg i/nralwv iviiraicrev elg to irpocrwirov avTtjg,
ovk ivTpairrjcreTai; evTa r)fiipag d<poptcr9rjcreTai e£w rrjg irap-
efi/3o\rjg, Kai fiera TavTa eiere\evcreTai.

XXXII.
'EireiSrj Ttveg ovk oto" 6ir69ev KtvrjQivTeg, Si rjfiiaelas
to StjfitovpyiKov tov Qeov irapatpovvTat, fiovov tov ttoiov tov
irep\ v\rjv atrtov avTOV \iyovTeg, ayivvrjrov avTrjv Trjv v\tjv

provectior, et pontificali dignitate ornatus. Praeter haec, quando-

quidem leprosus juxta legem pro immundo habebatur, in Aarone
autem radix et fundamentum sacerdotii situm erat, ne probrum
istud in omne sacerdotum genus transiret, illum haud simili affecit
poena, sed per sororem eum perterrefecit pariter ac castigavit.
Ita enim de pcena (Mariw) doluit : siquidem, cum primum ea
affligeretur, ipse injuria affectum rogabat (Mosen), ut sua inter-
cessione malum pelleret. Ipse vero non neglexit, sed statim sup-
plicationes fudit. . Unde Dominus hominum amans declaravit,
quod non severi judicis sed patris instar eam castigaverit. Ait
Num. xii. 14. enim : Si pater ejus spuisset in faciem ejus, nonne revereretur ?
septem diebus separetur extra castra, et postea introeat.
XXXII. Quandoquidem aliqui, nescio qua ratione moti, ex
dimidia parte Deo vim opificem mundi adimunt, eum solius qua-
litatis, quae materise inest, causam asserentes, ipsam vero materiam

XXXII. Edited by Gbabe from /Sij9X(<w fflpyvalov avyyp&Kpetiis, n. tov

Cod. 301 1 of the Bodleian Collection, etvat dyiyvrjTov tiJv v\vv. Photius seems
fol. ult. It bears the epigraph, i/f irdpov to allude to the treatise. Jntrod. clxx.
 FRAGMENTA. 497

«Vovrey, (pipe irvdwfieOa avTwv, tI iroTe xat . . . dfieTa^iXrjTov

dfjLerdfiXrjTOS apa r) vXrj- ei dfieTa/3XrjTOS r) vXrj, to Se dfieTa-
ftXrjTov ov TpeireTat /caTa icoioTrjTa, ov KOcrfioiroteiTat. At ov
irapiXKov avToig (palverat, tov Qebv eTrtftdXXetv TrotOTrjTas
Trj vXrj, oXws Trjs vXrjs ovk eTrtSe-j(Ofiivris rpoirrjv, ayevvrjTOV
KaT avrrjv Tvyxavovarji}. "Eti et dyivvrjTOS r) vXrj, irdvTws
Kara Tivd TrotoTrjTa TreTrolrjTai, Kat Tavrrjv aTpeiCTOv, ovk dv
elrj irXetdvwv irotOTrjTWV SeKTtKrj- ovb* dv KoarfioirotoiTO' fir)
Koa-fioTroiov/jLivrj Se, eKTOS irotei tov Qebv 6V oX&>i> tov Srjfit-
ovpyeiv.

XXXIII.
KaJ efiairTiaraTd, (prjortv, ev tw 'lopSdvrj eirraKis. Ou
IxaTrjv irdXat Natfiav XeTrpbs wv /3aTrTtcr8els eKadalpeTO, aXX'
ets evSet^tv r)/neripav ot Xeirpot ovTes ev rais dfiapTtats Std
tov dylov vSaTOS koi Trjs tov Kvplov eTrtKXrjcrews Kadapt-
^dfjteOa twv iraXaiwv irapairTWfLaTwv, ws iratSla vedyova

ingenitam dicentes ; agedum inquiramus, quid .... immutabile.

Immutabilis itaque est materia. Sin immutabilis est materia,
fmmutabile autem non alteratur secundum qualitatem, mundus ex
ea non conditur. Quapropter supervacaneum eis videtur, Deum
qualitates materije imprimere ; siquidem materia omnino muta-
tionem haud admittit, quod per se sit ingenita. Ulterius si
materia est ingenita, utique cum quadam qualitate, eaque immuta-
bili facta est; neque etiam mundus ex ea conditur. Mundo
autem inde non condito, Deum a creatione mundi prorsus alienum
facit.
XXXIII. Atque baptisabat seipsum, ait, in Jordane septies. 2Reg. T. )4.
Neque frustra olim Naaman lepra laborans, quum baptisatus
esset, in corporis puritatem restitutus est, sed ut viam salutis
nobis ostenderet: qui quidem peccatis commissis leprosi facti,
per aquam sacram et invocationem Domini a prioribus vitiis

XXXIII. Thia and the next frag- Books of Kings in the Coislin Collec-
ment first appeared in the Benedictine tion; possibly the Syriac notice, Gr.
edition reprinted at Venice, 1734. They Fr. XXXIX. r, refers to the same Ex-
were taken from a MS. Catena on the position of Iren^us.
 498 S. IRENJEI

irvevfiaTtKws avayevvwfievot, KaOws Ka\ 6 Ki/|Otof ecprj- eav fir/

Tts avayevvr/drj St vSaTOS Ka\ irvevfiaTOS, ov fxr) etareXevcreTai
ets Trjv fiacriXelav twv ovpavwv.

XXXIV.
Et t6 'EXtcro-atou crwfia veKpwOev veKpov rjyape, iroarw
fiaXXov 6 Qeos 6 to. veKpa crwfiaTa twv avBpwirwv X,wo-
Trotrja-as a^et eirt Trjv Kptcrtv',

XXXV.
lVEo"Tt fiev ovv r) 1 yvwcrts r) aXrjOtvr) r) KaTOt Xpta^TOV
crvvecrts, r)v 6 HaiTXoy KaXet Tr)v 3crocplav Qeov ev fiva-Trjplw
Tr)v airoKeKpvfifi.evr}v, rjv 6 ^vjftKOg avQpwiros ov Si^erat, 6
Xoyos tov a-Tavpov, ov eavirep tis yevcrrjTat, ov firi dv Trpoa-
eXevcreTat Tat? •jrapaSiaTpifials Ka\ Xoyo/j.a^tats twv tctv-

libertatem nanciscimur, sicuti infantes recens nati spiritaliter

joh.m. s. regenerati, uti Dominus dixit: nisi quis per aquam et spiritum
denuo natus fuerit, in divinum regnum non est intraturus.
sHeg.xiii.2i. XXXIV. Siquis mortuus, quum in Elisse sepulchrum ob-
jectus ossa ejus tetigisset, revixit: quanto magis Deus mortua
hominum corpora resuscitata in judicium est ducturus?
XXXV. Est vero cognitio vera ea quse secundum Chri-
stum est scientia, quam Paulus appellat sapientiam Dei in mys-
terio absconditam, quam animalis homo non capit, sermo de
cruce, quem si quis gustaverit, non sane accedet ad disputationes
et qusestiones de vocibus superborum et inflatorum, ea ingredien-

XXXV. 1 This passage and the Sid<f>opai, mentioned by S. Jebome, or

next three were first published with
copious notes by Ch. M. Pfaff, from
originals in the E. Library at Turin ; the
present simply bearing the epigraph of
tov Elprjvalov. It is impossible to say
from which works or treatises they may
have come down to us, when so little is
known of our author's genuine writings
beyond the greak work c. Mcer. Pfafp
however names either the StaXe^ets
the iroocfXat o,iH\t'at, instanced by So-
phbonius, or the A670S e/s MSa^iv
tou dirooToXi/coO KTjpi/y/taros. It has
been suggested in the Introduction,
clxvi. 5, that this fragment may have
been taken from the work ir. eVtcn-ij/iTjs.
See also the History of these Fr. I.
clxx.
s Compare the definition of a true
yvuvis, p. 262.
 FRAGMENTA. 499

(pwfiivwv Kal cpvcriovfxivwv, rwv d firj ewpaKacrtv ififiaTevdvTWv.

'Ao-^j/yuaTicrToy ydp ti d\yQeta Kat iyyvg crov to prjfid icrTtv
ev tw crTOfLaTi crov Kat iv Ty KapSta crov, wg 6 avrdg diro-
crToXog \iyei, 4evfL... TOtg iretQofiivoig. 'Ofiolovg ydp XptcrTw
tlfidg irotet, el Ttjv Svvamv Ttjg dvacrTacrewg avTov /cat Ttjv koi-
vwvtav twv avrov iraQtjfLdrwv yvwfiev. AvTtj ydp icrriv tj
5i7rt\oyt] Ttjg fi dirocrTo\iKrjg SiSacrKaklag /cat Ttjg dytWTaTtjg
irlcTTewg Ttjg tjfilv irapaSoOelcrtig, tjv ol ^tSiwrai Si)(OVTat Kat ot
6\iyo/j.aQetg iSlSa^av, ot Talg yeveaXoylatg Tatg direpdvrotg
ov irpocri^ovTeg, d\\d fiaWov irep\ Tt)v tov filov iiravopQwcriv
cncovSdXovTeg, "tva fitj tov Qelov weifxaTOg dvocrTeptjQivTeg
diroTvywcri Ttjg /3acri\elag twv ovpavwv. To ydp irpwTOV fxiv
icrTi to dirapvtjcrai creavrdv /cal to aKo\ovQijcrai tw XpicrTw,

tium, quse non viderunt. Veritas enim figura caret et propin-

quum tibi verbum est in ore tuo et in corde tuo, uti idem apostolus
dicit, quod facile disci potest ab obedientibus ; nam similes Ghristo
nos reddit, si virtutem resurrectionis ejus et communionem passio-
num ejus noverimus. Hoc enim est compendium doctrinse apo-
stolicae et sanctissimse fidei nobis traditse, quam illitterati capiunt
et indocti didicerunt, genealogiis, quse finem non habent, non at-
tendentes sed magis correctioni vitse studentes, ne divino spiritu
privati amittant regnum ccelorum. Nam primum quidem est
seipsum abnegare et Christum sequi, et qui haec faciunt, ad

* A wisdom not confined by Ire- to Apostolical doctrine; but it is emi-

nmvs, as Pfaff says, to the x<v'o'MaTa
of prophesying, tougues, &c. (see 333-
336), but extending in the widest sense
to the good gifts of grace to the heart,
as well as of light to the intellect. Cf.
also I. 351.
4 The end of the word having per-
ished, Pfaff proposes to fill it in as
dfiaSit, but the formation of Christ
within the soul rather indicates IjLiievit.
Cf. Joh. v. 38.
5 Pfaff proposes to substitute iiri-
TO/rf;, or iK\oy)i, though it is difficult
to see how fellowship with the sufferings
of Christ can be said to be either a
compendium, or a tckction, with respect
nently the bond, that shews unity with
the faith of the Apostles, and for this
reason perhaps (irnrXon)) may be prefer-
able, i. e. affinitat.
6 It is needless to follow Pfaff in
his lengthened disquisition upon some
apocryphal production under tliis title ;
the expression meaning no more than
the sum and substance of Apostolical
preaching ; compare I. 90-93, 11. 2, and
Introd. clxviii. 1.
7 ISiurai with its derivatives is
rather a <f>i\ri X^is of IREN.SCS, mean-
ing unlearned, timple. See I. 6, 2 ; 345 ;
n. 379, 2 ; 406 ; as also iu S. Paul's
Epistles. Vid. Lexic.
500 S. IREN^I

kcu ol TavTa voiovvTei eiy TeXeioTtjTa (pepovTai, 7rav to 6e-

Xrjfia tov SiSaaricaXov TreTrXtjpwKOTef, viol Qeov Sia Trjs vaXiy-
yevecrlas Trjs wvevLiaTiKtis yivo/xevoi koi t>?? fiaanXelas twv
ovpavwv Kktjpovofioi, t\v irpwTOv QjTOUVTes ovk cMpeOqcrovTat.

XXXVI.
'Oi tcu$ ''SevTepan twv cnro<rToXwv SiaTa^eari iraprjKoXov-
9t]KOTes laracri, tov Kiyjtoi' 3veav irpoarcpopav ev Trj Kaivrj Sia-
QtjKri KadeaTTjicevai, kcltci to MaXa^t'ou tov irpofptjTov Aioti
airo avaToXwv yXlov koi etc? Svar/xwv to ovo/ia fiov
ev Tots eOveori, /cat ev vavTi tottw Oufxla/xa irpoarayeTai tw

perfectionem feruntur, omnem doctoris voluntatem implentes, Filii

Dei per regenerationem spiritalem evadentes et regni coelestis
heredes, quod qui primum quserunt, non deserentur.
XXXVI. Qui ultimas apostolorum constitutiones assecuti
sunt, ii norunt, Dominum in novo Testamento novam instituisse
oblationem secundum dictum Malachise prophetse. Propterea ab
ortu solis, et usque ad occasum, nomen meum glorificatum est in gen-

XXXVI. 1 See note I, preced tuary; and as such, the Eucharistic

ing. It has been conjectured, Introd.
clxvii. 2, that this extract is taken from
the treatise de Prcedicatione Apostolica,
in all probability a catechetical, though
perhaps not formal, exposition of the
primitive Creed.
s Sevrtpais, possibly referring to the
preceding context ; but taken absolutely
it conveys a good sense, as implying
the formal constitution, which the Apo
stles, II. I. 7, 4. 8. 9, acting under the
impulse of the Spirit, though still in a
secondary capacity, gave to the Church ;
and as S. Ieen^ds says, many Churches
were established antecedently to the
publication of the Holy Scriptures;
barbarians evidently could only be in
structed traditionally viva voce. II. 16.
3 New, as being the pure offering
mentioned by the prophet, destined to
replace the old offerings of the Sanc
Offering is mentioned in connexion with
this same text of Scripture in the work
c. ITeer. See pp. 199, 200. (Cf. Fragm.
II.) The same may be observed of the
application of this same text of Scrip
ture in the Const. Apost. vn. 30, a work
written when the Holy Eucharist was
celebrated at least weekly. (Cf. S. Aug.
Ep. ad Januar. 1, Vind. Calh. III. 448 ;
S. Just. M. Apol. 67, /6. p. 169.) The
interpretation therefore must not be li
mited to the act of congregational wor
ship. Justin M. applies the text in the
same manner, and with a precision that
precludes all mistake upon the subject ;
for the writer adds, irepl Si twv h iravrl
tottw vtp' ^ifuHjv twv idvwv TpOO~(f>epOflfrwV
avT$ dvaiwv, tovt£(tti tov ttprov ttjs ev-
XapiGTlaS, Kal TOV TTOTTJpioV OflOtWS TTJS
eixapiorlas, xpoX^yci, k.t.X. Dial. c.
Tr. Jud. § 41. Afterwards again he
 FRAGMENTA. 501

ovofiarl fxov tcai Qvcrla KaOapd' wcrirep Kal 6 'Iwdvvris ev t$

'Axo/caXi/^et \eyet • 4Ta Ovfiid/xaTa elcrtv at irpocrevycu twv
dylwv Kal 6 sTIav\os irapaKaXei r)ftd$ irapacrTr)crai ra crw-
fiaTa r)/nwv Ovcrlav ^aicrai', dylav, evdpecrTOv tw Qew, Tr)v
\oytKr)v \aTpelav r)fiwv. Kat 7raXtv dvacpepwftev Ovcrlav
alvecrews TOvrecrTi Kapirov 6)(ei\ewv. AvTai fiev al irpocrcpopal
ov KaTa tov vdfxov elcriv, ov to yeipoypacpov e^a\et\|^a? o

tibus et in omni loco suffitus offertur nomini meo et victima munda,

uti et Johannes in Apocalypsi dicit: suffitus sunt preces sanctorum, ap°c- v- 8-
et Paulus hortatur, ut sistamus corpora nostra victimam viventem, Rom. xu. i.
sanctam, beneplacitam Deo, rationalem cultum nostrum. Et rursus :
offeramus victimam laudis, hoc est fructwm labiorum. Nam hse Esai. ivu. is,
oblationes non secundum legem sunt, cujus chirographum delens *

connects the fulfilment of this prophecy
with the prayers and praises of Chris-
tians, but they are prayers and praises
that are accompanied with the offering
of the Eucharist; Sia toO ivbfiaTOS
tovtov, Bvtrlas, as TrapiStoKev 'I-rjffovs b
Xpurrbs ylveffdai, tovtIgtui M t% ev%a-
ptffTlq TOV dpTOV Kal TOV TTOTTJptoV T&S iv
ttovtX Tdirtf) Tr)s yr)s yivofiivas vrrb rOiv
yLpi&Tiavuiv, irpdkafiuv b Qeds. . . Sti fxcv
ovv Kal ev%al Kal evxaptffrlai inrb tuv
a£toiv ytvbftevai, reXelai fibvat Kal eid-
pearol elfft T(p Qetp dvfflat, Kal avrbs
tftrjftf ravra yap ftbvot icai X/Mariarol
7rapi\a[3ov rroteiv, Kal irr' dvafivr)ff€i Se
tt)s Tpo<prjS avrwv £ripas Te Kal vypas, iv
$ Kal tov rrddovs, 6 trtrrovde St avrovs 6
Tlbs tov Qeov, ftifW7)Tat. § I I 7.
4 This text from the Apocalypse is
similarly found, in juxta-position with
the words of Malachi, in the work c.
Hccr. p. 200.
5 The testimony of a foreigner to the
excellence of our Liturgy may be noted.
Pfaff says, Apprime mihi placuere quai
hanc in reni in Liturgia Ecclesice An-
glicance exstant, juxta quam omnes illi,
qui Eucharistim fiunt participes, Deo
totos cum anima et corpore te consecrant
piis precibus, atque ad verba Pauli ad
Rom. xii. 1, conceptis. The following
Fatristical quotations to the same point
are added ; i)TT7)ftat ravra ovv elSws eyii
Kal Sn fj.7)Sels &£ios rov fteyd\ov koI
Qeov Kal $vftaros Kal dpxLepiws, Sffris
p.r) rrpbTepov iavrbv rraplffrnffe rip Qeip
Ovfflav t&ffav, aylav. Gbko. Naz. Apol.
Iti irpoff<pipon(v aoi tt)v \oyiKr)v ravrnv
Kal dvalfiaxTOv \arpeiav Kal irapaKO\ov-
fiev Kal Sebfie&a Kal iKereOofiev, Kard-
rrefi\pov rb HveDfid ffov rb dyiov i<f> rffias
Kal iwl t4 rrpoKelfieva Swpa Tavra. Lit.
S. Joh. Cheys. The same writer
also explains the term \oyuci), Rom.
xii. I, \oytKi) \arpeia, t) irvevfiaTiKT) Sta-
Kovla, 7) 7ro\LTela 7) Kara XpiffTov, ovSev
expvtra ffWftariKbv, ovSev alffdrrrbv. Cf.
also Som. XI. in Heb. t)8ik.
6 The LXX. Vers. Hos. xiv. 3, for
•lVnBtJ'
" t : DHS • t The calves,' i. e. the sacri-
fice of our lips, read fruit; and
this is followed by the sacred writer,
Heb. xiii. 15. But the Chaldee Para-
phrast read and interpreted the verse
as the E. V. tOniBD
W Nijn"? inin? ipnpT: |^3i?np
Sn3"1D And the words of our lips
shall be accepted by thee, as bullocks
gratefully upon the altar.
502 S. IRENiEI

Kvpws e/c tov fiecrov rjpev, aXXa. Kara, irvevfia, ev irvev/uLaTi

yap Kai aXriOela <Se? TrpocrKvvetv tov Qeov. Ajotj koi jj
Trpocrtpopa Ttjs ^ev^apitTTiai ovk eaTi crapKiKrj, aXXa irvev/JLa-
TiKTj koi ev touto) Kadapct. 8 Tlpocrcpepofji.ev yap T<f Qetp tov
apTOV Kai to voTriptov Trji eCXoylas, 9 ev^apiaTOvvTef avTtf
OTi Ty yfi eKeXevcrev eK(pvcrai tovs Kapirovs tovtovs eiy Tpo-
(prjv ttfLeTepav, Kai evTavBa Trjv irpoo-<popav 10 TeXecravTes "e/c/ca-
Xovfiev to TLvevfxa to ayiov, oVce? "cnrocp^vrj 13Trjv Qvalav Tav-

Dominus e medio sustulit, sed secundum spiritum ; nam in spiritu

et veritate oportet adorare Deum. Quapropter oblatio eucharistiae
etiam non carnalis sed spiritalis est et in hoc munda. Offerimus
enim Deo panem et poculum benedictionis, gratias agentes ipsi,
quod terrse mandaverit progignere hos fructus ad nostrum nutri-
mentum, et postea finita oblatione, invocamus S. Spiritum, ut

7 Compare IV. xxxi. xxxii., where
the spiritual character of the Eucha-
ristic offering is introduced in the same
manner.
8 The offering is not simply the act
of consecration by the priest, as Pfaff
says; but the thank-offering of the
whole Church to God for the creatures
that he has given, els Tpofflp imertpav.
It should also be observed that no men
tion is made of any JSostia; that which
is offered the author still calls rbv dprov
Kai rb TrorJipiov rijs eOXoylas. It is only
after the Eucharistic offering has been
made to God, that the prayer is added,
that He will vouchsafe that Sacrifice to
be, the Bread the Body, and the Cup
the Blood of Christ ; and accordingly
the benefit is declared to consist in a
true reception of our Lord's Body and
Blood, set forth in the Bread and Wine,
now rendered by the energy of the
Holy Spirit, the Body and Blood of
Christ. It may be added that Pfaff's
notes require some caution ; they ex
hibit, not the Primitive Doctrine of the
Eucharist, but' the Lutheran teaching
of Consubstantiation.
9 Compare Const. Apost. Tin. 40.
The similarity of ideas caused Pfaff
to remark, Si ex SidavKaXtais virorum
Apostolicorum confectce sint Constiiu-
tiones Apostolicce, hcec ex SiScxtkoXIq
Irkn^i petita esse arbitror. Cf. n. 12.
10 reXew may mean either to conse
crate or to complete; the latter is more
in keeping with the words of J ustin M.
a rather earlier writer than IRENJEUS ;
he uses the compound <rvvreXeiv, as
Iren.suS uses rcXetv, in speaking of
the completion of one principal member
of the Liturgical Service; ov evvreXi-
iraiiTOS ras eixas Kai rty eixapurrlaii,
iras 6 irap&v Xabs iwevfrrjpei XfyW
'Apify. Apol. n. 97. And it should
be observed that in the former Apo-
togt/i § 67> it m stated, that after the
prayers and the Amen, the congre
gation communicated. Vind. Cadi. m.
169.
11 The use of the term iKKaXovpev
confirms perhaps the reading (kkXtjo-iv
at p. 205, and the reader will qualify
for himself the opinion there stated in
the note. Still iiriKaXovpev, even here,
would be more in keeping with the
theological language of the Greek
Church.
 FIIAGMENTA.
Ttfv Kai tov apTov awfjLa tov XpttTTOv, Kai to irorrjpiov
to alfia tov XpicrTov, "iva oi 14/j.€Ta\a^6vTes tovtwv twv
exhibeat hoc sacrificium et panem corpus Christi, et poculum
sanguinem Christi, ut, qui hsec antitypa accipiunt, remissionem
Is The Const. Ap. again reflect
faithfully the language of IBBNJEUS, of
which it is an ampliflcation (see note
14) ; the case being, not as Stieren
has suggested, that the words in the
Const. Ap. were taken from IRENJEUS,
but that they both expressed the same
Liturgical formulce. Cf. note 9.
13 tt)k Bvolav. The reader is referred
to the note of C. M. Pfaff, with
respect to the "Unbloody Sacrifice,"
and the symbolical ritual acts of the
Greek Church.
14 As in the Anglican Liturgy, so
in the Primitive, the Church prays, that
by a true reception df the Body and
Blood of Christ, we may receive Semis-
sion of sins, and all other benefits of His
Passion; tva yivnrat rrdot tois i£ avrwv
fteTaXaftfidvovoiv ets dtpetrtv apapriwv Kal
els £wty altbviov, eis dytaoptSv ipvx&v Kal
owftdrwv, ets Kaprrotpopiav tpywv dyaOwv.
Lit. JaCOB. "I^a yivwvrat rrdotv Tjftiv
rols it- airrwv ftCTa\ap.f3dvovaiv els itIotw,
els vrpptv, cls taaiv, els awtppoaivTfV, els
aytaapiv, els hraraviwtn» ^vxrjs, trtifia-
tos, Kal rrvciftaros, ets Kotvwviav ftaKapiS-
tvtos £wrjs atwvtov Kal dtpBapatas, els
So$o\oytav tov rravaylov trov SvSparos,
els atpeotv dftaprtwv. Lit. Marc. Ka£
ae rrapaKa\ovpev . . . ijpas Se rrdvras tovs
4k tov ivSs dprov koX rrtyrvptov p.eTe\ovTas
evwaat dXXijXous els ivSs Hvciftaros dylov
Kotvuvtav, xal ftnSiva rjfidv els Kptfia rj
els KardKpip.a rrotrjaat peraaxciv T°o
dyiov awftaros Kal atftaros tov JZptorov
trov. Lit. Basil. wotc yevioBat rots
fiera\ap.fidvovatv cls vrpptv tpvxrjs, c*s
dtpetrtv dpaprtwv, cls Kotvwviav tov dytov
HveijfiaTos, els f3aot\elas oipavwv jtXt}-
poifia k.t. X. Lit. Chrtsost. The fol-
lowing manifestly supplied the original
idea of important portions of our ser-
503
vice. In tlio so-called Stdra^ts '\aKtbfiov,
the service begins with the Blessing
pronounced by the priest, and the con-
gregational response, Kal /ieto tou
TrvevfiaTbs trov. Kai S dpxtcpcis' "Avot
tov vovv Kal rrdvTes' "Exofiev rrpSs tSv
Kiptov. Kal 0 dpxtepeiis, EixapiOTwp.ev
rtpKvptif KalirdvTes' 'Aftor *al SUaum.
Kai 6 dpxtepevs elrrdTW *A£tov ws d\tj-
$ws Kal SUatov, rrpS rrdvrwv dvvftveiv tre
tSv Svtws Svra QeSv, k.t.\. Const. Ap.
Vin. 12. Similarly the Bread and
Wine are consecrated, in terms that are
closely similar to those of our Liturgy ;
iv ij ydp vvktI TapeSlSoro \af3wv iprov
Kal dvaf3\i\pas . . . /cai k\dtras, iSwKc toXs
paBrrrais, elrrtiv . . . wtrairws Kal tS ttott)-
ptov Kcpdoas tt} otvov Kal vSaros, xal
aytdoas iiriSwKCv airois \iywv TLiere
f"| atVroC irdvTcs, K. t. X. The sacred
elements, as in our Liturgy, are Bread
and Wine, but they are the very Body
and Blood of Christ to evcry faithful
soul, and none but the faithful are
supposed to be present at those Holy
Mysteries. We pray, that we receiving
these creatures of Bread and Wine,
according to our Lord's most holy insti-
tution, in remembrance of His Death
and Passion, may be partakers of His
most blessed Body and Blood ; and the
primitive Liturgy expressed the same
prayer in very much the same terms,
wpotrtpipop.iv trot Ttp ^atrt\ci Kal Qctp,
Kard tj]v airov Stdra^tv, tSv dprov tov-
tov Kal tS rron)ptov tovto . . . Kal d^tovftiv
trc Sirws evp.evws irrtp^\i^i}s irrl rd rrpo-
Kctptcva Swpa Tavra ivwirtbv trov . . . Kal
KaTarrip^pvs rS aytbv oov Jlvcvfia irrl
rty dvoiav Tatrrrfv . . . Strws drrotprjvn
(sc. tS Hv. tS dytov) tSv dprov tovtov
owfia tov XptoTov trov, Kal tS rroTt)-
ptov tovto alpa rov Xpttrrov trov, tva oi
504 S. IREN.aSI
9avTiTvirusv, rrjt a(p€<rea>s rthv dfiapriwv Kai Trji fyorjs aiwvlov
Tvvaxrtv. Ot ovv Tavras raf irpoa-<popas ev ry ava/xvytrei
peccatorum et vitam seternam consequantur.
fi€Ta.\a.{36vT€$ avrov fiepanod&ffi irpbs
evfftfieiav, a<ptae<i)$ ap.apTTjp.drui' nJxoKri,
tou 8ia/3AXou Kal tj)s JrXdnjs ai>roC pvaBtS-
ai, Jlvevfiaros aylov irX-QpwOuaiv, d£ioi tov
"KpiffTou ffov ykvuvTai, £"wt}s altavlov Ti5-
Xw<"> o~ov KaraWay^vros ainois, 5£<riroTa
TavTOKpdrop. Const. Apost. vm. 12.
Passages easily identified with our
Prayer for the Church Militant then
followed, which were concluded with the
congregational Amen ; and the Bishop
having added i) elp^vn too Qeov etrj
p.era TrdvTGiv ip.wv, the suffrage respond
ed, Kal fierd tov Tvv€vp.aTOS <rov.
9 avrvrvnuv, i. e. the Body and
Blood of Christ which can alone convey
remission of sins. Whatever the sacra
mental elements may be by way of
heavenly mystery, by the senses we know
them to be only bread and wine ; but
they are to us in body, soul and spirit,
as the glorified Body of our Lord ; and
the earthly substance is a type or
counterpart to us of the Heavenly, not
because it is a mere symbol or figurative
representation of the Lord's Body, that
was born into the world and died upon
the Cross for us, but because the words
of Truth, " This is my Body, " and, ' ' This
is my Blood," make those earthly ele
ments to be to us the very Body and
Blood of Christ, though without change
of substance ; and through eating that
Bread and drinking that Cup, the Glo
rified Body, that we cannot touch or see
or taste or handle, is brought into com
munion, and so to speak assimilated by
our mortal nature, to the cleansing and
purifying of the entire man, in body,
soul and spirit. As therefore the ex
press image and character of the mould
or die is represented in the cast or copy,
and as the Son, the Divine Word, is
the express image of the Father, so is
the Son, as God and Man, present and
Illi itaque, qui has
received as the true antitypal counter
part in the Holy Sacrament of the
Lord's Supper. That which Christ has
pronounced to be His Body, we may
be sure is His Body, and it were a
manifest irreverence to suppose it any
thing else. There is an expression used
with reference to the Basilidian heavens,
that illustrates the use of this term.
It is said that the creator angels of the
second heaven were, antilypi eis qui su
per eos essent, in the original evidently,
AmLrviroi twv ivip airovs. Similarly
the heaven they created, according to
Theodoret, was a close copy of the first,
irpoabp.oi.ov, p. 199, n. 3. Now in agree
ment with the Platonic theory, these
angels were one with the heaven they
created, the heaven was intellectual as
the angels. The two terms therefore
avrlrvizov and irpochpLoiov, being relative
to the same subject, express the same
degree of affinity ; and ivrirvtrov is seen
to mean an exact counterpart. But in
things create there may be resemblance
without identity. Not so in the only
Uncreate. The Body of Christ is the
Body of the Word, and having been
taken into God, is affected with all the
properties of the Uncreate ; and as
%apaKT^p tt;s bwooT&oeus tov Xlarpoi,
applied to the Son, can only mean iden
tity of substance with the Father, so
&vtItvttos here conveys the idea of iden
tity between the Body of Christ, and
the consecrated Bread. The two are
not co-existent as distinct substances,
consubstantially, but the Bread, through
the energy of the Word, IS the Lord's
Body. The reader is referred to an
useful note of Ppafp upon this pas.
sage, containing important deductions
from patristical authorities, and in which
his Lutheran consubstantiation does not
crop out. Cf. iyrlrvTOP, I. 51.
 FRAGMENTA. 505
tov Kvplov ayovres, ov 1stois twv 'lovSatwv Soyfiacrt irpocr-
epypvTat, aXXa irvevfiaTtKws \etTOvpyovvTes rtjs crocptas vlot
K\r]6rjcrOVTai.

XXXVII.
IVETa£aj/ ot ,A.ir6(TToi\oi, fir) Setvat r)fias Kplvetv Ttva.
ev ftpwcret Kai ev irocrei Kat ev fiepet eopTtjs rj veofirjvlas r)
o-aft/3a.Ttov. Uodev ovv avrat al fia-^at, irodev t<z ^o-^tcr-
ftaTa', eopTaXofiev, aXX' ev ^vfjir] KaKtas Kai Trovrjplas, Tr)v
eKK\rjo-lav tov Qeov StappiirTOVTes, Kat 3Ta bktos Trjpovfiev,

oblationes in recordatione Domini agunt, non sane Judseorum

institutis accedunt, sed spiritaliter sacra facientes sapientise filii
vocabuntur.
XXXVII. Ordinaverunt Apostoli, non oportere nos judicare
quemquam in esca vel potu vel parte festi aut neomenise aut sab-
batorum. Unde igitur hse disceptationes? Unde schismata?
Feriamur, sed in fermento malitiae et malignitatis, ecclesiam Dei

15 Cf. Jvdad avtem non offanmt, &c.
p. 203.
XXXVII. 1 Copied by Chb. M.
Pfaff from the Collection in the Koyal
Library at Turin; but, as in the
case of the two preceding extraets, the
volume from whence it was taken has
disappeared. The fate of the copy of the
Philosophumena mentioned by Pfafe
is also a mystery, " Quamivi in catalogo
(impresso sc.) inter alia qiuedam Ori-
genis (1. Bippolyli) PhUosophumena, sed
non inveni notatum Codicem, ex quo col-
lectas variantes lectiones misi olim ad cel.
Wolfium." The copy contained no more
than the single book edited by Wolf.
3 The subject of this fragment refers
apparently to the Epistle ad Blastum,
de Schismate; the individual addressed
was a friend of Flobincs ; but points
of schiamatical observance, rather than
heresy, caused the letter to be written.
Upon the precise nature of the differ-
ence, see Introd. p. clix. It should
be remembered that the letter of Ibe-
N.EUS to Victor upon the same subject,
was not written in consequence of any
variance between the two Bishops, but
in mitigation of the extreme severity,
witli which the Boman Bishop wished
to visit offenders against Catholic TJnity.
It may be observed that this extract
may also have been made from the
treatise tt. tou Traaxai mentioned by
Just. M. Qu. 115 ad Orthod. Pfaff
compares the somewhat similar passage,
IV. liii. p. »61.
3 rd iKTiis Tnpov/iei'. Quod suo jam
tempore reprehendit Iben^eus, id ad
hoc, quod vivimus, saeculum egrcgie
quadrat. Scilicet ea est perniciosissima,
qute unquam excogitari potuit, haeresis,
qua creditur, religionem in externis sal-
tem ritibus cserimoniisque consistere,
quas qui servaverit, de salute sua secu-
rus esse possit. Adeo haec labes per-
vasit omnes sectas, ut nulla fere amplius
medela queat adhiberi. Aliter omnino
506 S. IRENiEI

'Iva rd «petTTOva, Tr)v ttIo-tiv koi ayd-jrrjv a7ro(3a\\<o/j.ev.

Tai/ra? ovv eopTas Kal vtjarreias dirapeo-Keiv tw Hvplw «c
twv TrpocprjTiKwv \6ywv r)Kovcra/j.ev.

XXXVIII.
'XjOto-TOf 6 3irpb atwvwv K\rj6e)s Qeov Ytbs ev t<£
v\ripwfJ.aTi tov Katpov w<p6rj, tva fift-as, tovs vtto tJJ? dfiap-
Ttas ovTas, Std tov al/xaTOS avTOv KaOaplarf, dyvovs tw
iraTpl vlovs Trapao-Trjcras, et t$ TratSela tov TrvevfxaTOS ev-
ireideis r)fids Trape^wfiev. Kat ev tw Te\et twv Katpwv
fieWet ep)(eo-6at ets to 3 KaTapyrjcrat irav to kokov, Ka\ els
to 4a7roKaTaXXa^at to. irdvTa, Iva 17 vdvrwv twv fitacrfiaTWv
to TeXoy.

scindentes, et externa servamus, ut meliora, fidem et caritatem

abjiciamus. Has igitur ferias et jejunia displicere Domino ex
sermonibus propheticis audivimus.
XXXVIII. Christus ante secula vocatus Dei Filius in
complemento temporis apparuit, ut nos, qui sub jugo peccati era-
mus, per sanguinem suum purificet, inculpatos Patri filios sistens,
si castigationi spiritus obedientes nos prsestemus. Et in fine
temporum venturus est, ad destruendum omne malum et ad recon-
cilianda universa, ut omnium impuritatum sit finis.

optimus Salvator: oix (pxerai i) jSairi-
\ela tov Qeov p.era TrapaTTjpijffeuts,
oi5e ipovffiv ISoii c35e, ij, iSoii iicei' Koi
yap, ii f}ao"i\ela tov GeoB ivr&s ip.S>v
io-rlv. Luc. xvii. 20, 11. Pfaff.
XXXVIII. 1 From the same ool-
lection at Turin. See Fr. XXXV. n. r.
The passage seems to be of cognate mat-
ter with the treatise de Besurrec. I. lxviii.
Pfaff referred it either to the 5ia\^£eis
Sidtpopoi, or to the i-rrl8ei£is awoo-ToXiKov
KTipiypMTos.
3 The eternal &p.oovala and irpovirapiis
of the Son or Word of God, is clearly
stated by Irbn^DS, as Bull has care-
fully noted among his other primitive
authorities, Def. Fid. Nic. 1. i. § 4 ; 11. v. ;
iii. iv.; iv. iii. § 6. Cf. also Mass. Diss.
m. §S.
3 Upon the opinion of Iren.xus
respecting the duration of future punish-
ment, compare the passages noted in
Index, v. Punishment.
4 Compare II. 101, 362, 380.
 FRAGMENTA. 507

XXXIX.
Kat evpe o~taydva ovov ^rjfieiwTeov, oti ovxeTi t) Qela
ypacpr) iieTa Tr)v iropvelav tois irap avTov KaTwpOwfiivots
e(p6iy£aTO to, "HXaro e-r ovtov Trvevfxa Hvplov ovtw yap
to Trjs iropvelas d/xdpTr]fia irpos t6 aw/xa, a>$ irept Qeov
vaov dfxapTaveTat, fcaTa tov Oetov 'AttocttoXov.

XL.
^Tovto <rrifj.alvei 3tov Stwyfiov tov kotcx tJJj e/ocXij-
o-/ay irapa. twv ert fievovTWV ev Trj diritTTia. eOvwv. 'AXX'
rjXirtcrev 6 TavTa -rda-^wv, m eerrat «coV/cijo-t? KaTa twv

XXXIX. Et invenit maxillam asini? Notandum quod non Jud. xv. is.
amplius post fornicationem sacra scriptura de rebus ab eo fortiter
et feliciter gestis locuta est: impulit eum Spiritus Domini. Ita Jud. xw. 6,
enim peccatum fornicationis contra corpus, quemadmodum contra xv- 14
templum Domini, committitur secundum divum Apostolum.
XL. Hoc significat persecutionem ecclesise a gentibus in
infidelitate adhuc permanentibus. Sed LUe, qui talia passus est,
speravit ultionem de gerentibus bellum. Per quod vero ultio?

XXXIX. This and the next four
fragments are printed by Muenteb in
his Fragmenta Patr. Gr. from MSS. in
the Vatican. They appear to have been
derived from the same homiletical expo-
sitions of the historical books, as several
of the fragments previously edited by
Halloix. It may be also added that
the Nitrian Codex 12,157, ^oL I08,
notices a treatise of some kind by Ibe-
N.fiUS on the history of Elkanah and
Samuel, JDQJL.j_»]> ]j01
) 1 <-»\rn ^_^ioj ,_iA<TI
" ^.loVl »Q alao referrible to this
XL. 1 See previous note. This
fragment is printed in the Catena II.
219, mentioned Gr. Fragni. XV. r,
and without variation. Stieben not
perceiving this has printed it again as
XLVII. In the Catena there is the
note appended, ovSi toOto, oiSi t& 4£r)t
tov T&lprpialov iv tois tov AovySovvwv
iKScSou. eHpTjTat.
3 This expression shews that tlie
fragment was written in an age of per-
secution, and so far agrees with the idea
that it proceeds from our author; but
it ia manifestly useless to inquire whe-
ther reference is made to any particular
persecution.
3 Muekteb considers that Iben.eus
in a fornier fragment XXV. p. 492, had
made Samson a type of the Redeemer,
 508 S. IRENiEI

iroXefiovvTdov. Ata tivos Se 17 eKStKt]cris \ TlpS>TOV fiev Sia tov

KaTacpvyetv eiri Ttjv 4vot,Tr)v ireTpav, Sevrepov Se Sia tov
evpelv criayova ovov. Tvttos Se Trjs crtayovos to crwpta tov
SXpiCTT0V.

XLI.

E5 fiev XiyovTes ctet tovs d^lovs, KaKws Se ovSeiroTe

tovs ava^tovs, Tev^ofieda Kat r)fiets Ttjs tov Qeov SoPrfS Kat
flacrtXelas.

Primo quidem per fugam ad petram, quae sensibus non percipitur

(spiritalem) ; dein vero per inventionem maxillse asini. Typus
vero maxillse corpus Christi.
XLI. Benedicentes semper iis, qui digni sunt, indignis
autem nunquam maledicentes, ita nos quoque gloriam et regnum
Dei consequemur.

whereas the race of the redeemed was
there represented by the ecripture cha-
racter. Here also the Church under
persecution is as the hero of the tribe
of Dan ; she betakes herself to the spi-
ritual rock, Jud. xv. 1 1 ; and though
bound for a season by her oppressors,
is able to break "their bands asunder,
and cast away their cords from" her ;
and afterwards when weary she drinks
of the spiritual rock in Lehi, Jud. xv.
9, 19, and is refreshed. The name Lehi,
both meaning a locality and a jaw-bone,
is the mean term that Muenteb de-
spaired to find, when he said, cujus
comparationis medium terminum frustra
quceres. By understanding Samson to
allegorise the Church militant amidst
her eneinies, both of these fragments
are brought under the same exegetical
idea.
4 vorrrty need not be altered to rV
'HrA/i, much less to vonrbv, as Muenteb
proposes (see p. 895, n. 4, Stieben.)
The reference is clearly to the spiritual
rock, Christ.
5 The Catena has the note, oin dpffbv
Si rb iv t<# riXei, el fiii iK^paoffein ovtw
Ti/n-os Si ij triayiijv tov <rJ)p.aTos rov
'X.piOTOV.
XLI. Obtained by Muenteb from
the same source as before; in the
Codex it is inscribed, tov aylov Ei-
pvvatov in TtSv diaTdi-ewv. The editor
says upon this : Morem fuisse antiquia-
simorum ecclesice Patrum constat, ut ea,
quce sive ab apostolis sive a discipulis
apostolorum, rrjs Trpibrns SiaSoxys, acce-
perant, quo se melius falsis, quce sceculo
jam secundo circumferebantur, institutio-
nibus opponerent, in opusculis SiSaxal
vel 5i8a<rKa\lai dictis, discipulis posteri-
tatique traderent. Tales quidem SiSaxas,
a plurimis Patribus conscriptas, dein
Epiphanii tempore in Constitutiones
Apostolorum ex iis confUxias transiisse,
censuerunt viri in antiquitatibus eccle-
siasticis facile principes, inter quos Dod-
wellum, Pearsonium, Grabiumque nomi-
nasse sat erit. Ejusmodi porro SiSacrKa-
\tav in secunda, quce vulgo dicitur, Ole-
mentis Homani epistola ad Corinthios
 FRAGMENTA. 509

XLII.
ITpo<prjrela ev avrofc ecrt]/j.alveT0, wt irapafia.Tij$ yevd-
fxevot 6 Xadt cretpait twv eavTOv dfxapTtwv crcpiyylcreTat.
To Se Xvdrjvat avTOV avTOfxaTWt Ta Secr/xd crrjfialvet, wt fxe-
Tavor/crai irdXiv XvdricreTat e/c twv Trjt dfxapTtat Secrfxwv.

XLIII.
Ovk ev%epet vicd TrXdvr/t KaTeyofxevqv fxeTairetcrai •^rv^rjv.

XLIV.
Kat tov BaXadfi vtov Hewp direKTetvav ev po/xcpata.
'O ydp firjKeTt ev TrveufxaTt Qeov XaXwv, dXXd KaTevavTt
vdfiov Qeov eTepov iropvelat vdfiov lardvwv, ovTOt ovkSti wt
vpotprjTrit, dW wt fxdvrtt XoytcrOrjcreTai. Wir) e/xfielvas ydp
Trj tov Qeov evToXrj, a^tov Trjt avTOv KaKOfxrj-^avlat dvTe-
XdfieTO fxtcrOdv.

XLII. Vaticinio in illis indicabatur, quod populus trans-

gressor factus vinculis propriorum peccatorum coerceretur. Spon-
tanea vero vinculorum solutio indicat, quod poenitentia facta, ite-
rum vinculis peccati liberaretur.
XLIII. Non est facile quid, animsD ab errore occupatse aliam
sententiam persuadere.
XLIV. Atque Balaamum Beoris filium ferro trucidarunt. Num
Etenim non loquens amplius ex spiritu Dei, sed adversus legem
divinam proferens alteram adulterinam legem, hic ne diutius qui-
dem propheta, sed vates habebitur. Non obtemperans enim Dei
imperio, dignas pravarum ipsius artium pcenas luit.
superttitem esie, asseritur. Bippolyti source, and, as Muenter says, most
timiliter in bibliotheca Ccesarea Vindo- probably from a Homily upon the third
bonemi inedilam exttare, docuit Lam- and fourth chapters of Ezekiel. This
bcsius Comment. vm. 429. De aliorum fragment is repeated by Stieren as
Patrum SiSaxais, Ignatii nimirum, Po- XLVIII. from the 2«/>d, ii. 120.
lycarpi, Hermce et Barnabce teetaniur XLIII. Peri»ps from the Tr. ir.
nonnulla verba Stichometrice Nicephori dySodSos.
Patriarchce a Dodwella, in Ditt. I. /re- XLIV. Beprinted and translated
naica laudala. Pfaff. by Stieben from the Xeipa, I. 1381,
XLII. Again from the same mentioned at p. 486.
VOL. II. 32
510 S. IKEN.fl3I

XLV.
Oeof alwvos, 6vo/i.a(r6ei$ Oeos tois airlo^TOis, Tovreo-Tiv
6 2aTai/ay.

XLVI.
'Avet tw Zia^apla Tr)v aiwTrr)v yevvrjOets 6 'Iwdvvrjs.
Kat ydp ovk eirpdvve e/3dpvve~^ tov iraTepa, Ttjs cpwvrjs
3<riti)Trav irpoeXdovaw aW' wairep airicrTrideio-a Trjv yXwaaav
eSrjo-ev, ovtw 4 (pavepwOeiaav Sovvai tw iraTpi Tr)v eXevOeplav
w Kal evrjyyeXlo-drj /cat eyevvr]Qrj. <Pwvr) Se /cat •'Xu^i/o? Xoyov
Ka) (pWTOS TTpoSpO/ULOS.

XLVII.
Ets Tt Se Kal to ev iroXet Aa/3/o* irpoaKeiTai, el fxr)
iva Sia Trjv vtto Qeov yeyevri/xevrjv tw Aa/3)S viroo-^eariv, oti

XLV. Deus hujus sseculi, iis, qui fidem non habent, nomi-
natus Deus, id est Satanas.
XLVI. Solvit Zecharise silentium natus Johannes. Neque
enim gravavit patrem, voce ex silentio egrediente, sed perinde ac
linguam ejus vinxerit, cum non fidem haberet ille, ita palam facta
[vox] patri libertatem reddidit; cui et nuntiata est et nata. Vox
autem et lux, verbi et luminis prsecursor.
XLVII. Quem in finem autem et illud in urbe Davidis
additum est, nisi ut id, quod a Deo Davidi promissum erat, ex

XLV. From the Catena on S. the following emendations are repre-

Paul's Epp. ad Cor., edited by Dr
Cbamer, and reprinted by Stieren.
XLVI. 1 Hoc fragmentum et guod
sequitur e Codice Theol. Grcec, qui in
bihliotheca Vindobonensi adservatur et
numerum LXXI. et folia 424 habet, ex-
tcripta mecum communicavit Henr. Er-
nest. Pbschl, cui maximas ago gratias.
The fragment has been correctly
printed by Stieren, as the editor is in-
formed by the Curator of the Palatine
Library at Vienna, Dr J. G. v. Kara-
jan. But the text is very corrapt, and
sented in the translation.
a The word is abbreviated in the
MS. as irpdvve.
8 adj., iK tov. Allusion is made to
the designation of the Baptist, as The
voice of one crying in the wilderness, &c.
4 1. ovrtti (pavcpojdeiffa dvidojKe.
5 Cf. iKeivos ijv 6 \0xvos 6 Kaidfievos.
Joh. v. 35.
XLVII. This is printed as an
independent fragment by Stieren, who
seems to have overlooked the fact that
he had already inserted it in its proper
 FRAGMENTA. 511

e/c Kapirov rrjs KoiXlas avrov aiwvios earrai /3a(ri\evs, TreirXt]-

pwfiivrjv evayyeXlatiTat.

fructu ejus ventris seternum regem progressurum esse, perfectum

annuntiaret.

place, (see p. 37 of this vol.); and witlj
the Benedictine variation of readings
from the MS. in the Imperial Collection
at Paris, numbered 2440; where it
occurs in the two places, fol. 61, and
76. These varia lectiones were care
lessly omitted in loc. they are therefore
now added. It will beseen that the Cam
bridge MS. agrees with the Parisian.
It may be observed that Stteben's
edition numbers li. Greek Fragments.
Of these XX. and XXI., commencing
respectively in Grabe's edition, Koi
l7r(8i)Ke, and AfSwu;, are cancelled as
belonging to Apollinariiis ; XLVII. and
XLVIII. also are merely repetitions,
from inadvertence, of the Fragments
numberedXL. and XLII. in this edition.
XXX. is also a superfluous repetition,

32—3
 INDEX

LOCORUM SCRIPTURjE.

GENES. Cap. ver. Tom. pag. EXOD.

ip. ver. Tom. pag. ix. 27. n.20,190 Cap. ver. Tom. pag.
i.l. 1.169,256 x. totum. — 190 i. 13,14. n.249
a -169 xii. 3. —56,225 ii. 21. — 224
3. n.254 xiii. 14, 15, 17. — 414 iii. 4. — 173
28. 1. 197, 125, xiv. 22. — 156, 162 6. — 154
213, 232 xv. 5. —30,162,163 7,8. — 164,179
n.145,317,366 6. — 157,165 8, 14. — 22
2& -174 9. -156,165 19. — 247
U. 1,2. 1.386,402 18,19seq. — 414 vii. 1. — 25
8. 11.331 xvi. 3. 1.173 9 seqq. — 118
6. — 120 xvii. 9,10,11. — 189 viii. 19. — 118
7. 1.383 12 seq. 1. 172 ix.35. — 246
n.120,213,337, xviii. lseqq. II. 164 xi. 2. — 248
365 6. — 172 xii. 3seqq. — 173
16. —378 xix. 14seqq. — 251 38. —248
16,17. —386 17. — 190 xiii. 2. 1.28
17. — Gr.Fr.xiv. 24. — 21,173,280 xiv.28. n.244
28. — 123 26. — 264 xvi. 18. 1.94
iii. 1,2,3. —386 31-35. — 252 xvii. 10. u.232,256
4. — 387 xxii. 1,6. — 157 16. -86
8. — 125,146 17. — 163,165 xx. 5. 1.226
7. — 128 18. — 56 12. 11.172
8. — 124,369 xxiii. 11 seqq. —414 xxiii. 7. — 237
9. — 172,366 xxiv.22. 1.173 xxiv. 4. 1. 174
18. — 128 68. — 173 xxv. 10, 17, 2 i.
14. — 126 xxv. 23, 32,26. n.226 31 seqq. — 337
18. — 129,302,380 xxvii.27—29. —416 37. n.379
16,17. -126 xxviii. 13 seqq. — 173 40. — 186,210,426
17,20,21.-124 xxx. 32. — 227 xxvi. 1. 1.171, 173,337
19. — 367 xxxi. 11 seqq. — 173 2.7. — 337
— Gr. Fr. xiv. 22. 1. 173 8. — 175
23, 24. — 128 41. H.417 16. — 337
iv. 7. — 127,202,203 xxxiii. 3. — 417 26. — 338
0. — 127 xxxv. 22. 1.174 87. — 340
10. — 360 xxxviii. 28seqq. n.233 xxvii. 1. — 340
v.22,24. -330 xlii. 3. 1.173 xxviii. 1. —340
vi. 2 seqq —279 xlvi. 1 seqq. H. 114,417 2. — 174
18. 1. 174 xlix. 10, 11, 12. — 173 4. II. 222
II. 172 18. -36 5. 1.340
ix. 8,6. -360 28. 1. 174 17. — 171
514 INDEX
Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. III. REG.
xxx.23,34seqq. 1.338 v.24. n. 217 Cap. ver. Tom. pag.
xxxi. 13. II. 189 vi. 4. — 147 iii. 28. II. 240
xxxii. 4. — 187 4, 5, 13. — 385 iv. 32 seqq. — 240
6. — 242 16. — 382 viii. 27. — 240
xxxiii. 2,3. — 188 viii. 3. — 191,382 x. 1 seqq. — 240
11. — 220 x. 9. — 168 xi. 1 seqq. — 240
20. * 1. 176 12. — 191 31. 1.173
— n. 216, 222 16. — 189 xiv. 10 seqq. n.236
20,21, 22. —220 xiv. 3 seqq. — 340 xvii 1. — 43
xxxiv. 6,7. — 220 xvi.16. — 201 xviii.15. — 43
xxxvi. 8. 1.171,173 56. — 173 21. — 23
xxxviii. 1. — 340 xviii. 1. — 168 24. — 23
xxxix. 10. — 174 xxi. 23. — 97 31 1. 174
xxvii. 18. — 19 36. n.24
xxviii. 66. -174,375 xix.11,12. — 220
LEVIT. xxx. 19, 20. — 192
viii. 7. II. 222 xxxii. 1. -147 IV. REG.
x. 1,2. — 236 4. — 102 ii.ll. n.330,331
xi. 2. — 340 6. — 174,253 v. 14. — Gr.Fr.xxxiii.
xxvi. 12. — Gr. Fr. xxiv. 8. —64 vi. 6. —371
9. — 65 xiii. 21. — Gr.Fr.xxxiv.
xxxiii. 9. — 168 xxv. 1 seqq. — 114
NDM.
.TOSH. ESDR.
xii. 1 seqq. ii. Gr. Fr. xxxi.
7. — 25 ii. 1. n. 224 iv. 6. n.114
8. —220 iii.12. 1.174
10, 14. — 224 iv.3,8,9,20. —174 JOB.
14. — Gr. Fr. xxxi. v.12. — Gr. Fr. xix. xxxviii. 6, 11. i. 385
xiv. 30, 31. — 246 x. 17 seqq. 1.340
xv. 32 seq. — 168 xx. 6. n.166 PSALM. juxta LXX. Interp.
xvi. 15. —237
33. — 236 JUD. i. 2. II. 340
xviii. 20. — 168 vi.27. II. Gr. Fr. xviii ii. 1,2. — 58
xxi. 8. — 150 37 seq. —93 8. — 227
xxii. 12. — Gr. Fr. xx. xv. 8. — Gr. Fr.xl. iii. 6. — 253,267
22. — Gr. Fr. xxi. 15. — Gr.Fr.xxxix viii. 2. 1. 143,176
xxiii. 19. — Gr. Fr. xxii. xvi. 26. — Gr.Fr. xxv. 3. n.176
xxiv. 17. — 31 xiii. 3. 1.176
23. — Gr. Fr. xv. I. REG. xv. 8 seqq. n.53
xxvii. 18. — Gr. Fr. xix. ix.22. 1.174 xvii. 46. — 305
xxxi. 3. — Gr. Fr. xxiii. xii. 3 seqq. ii. 237 xviii. 1. 1. 143
8. — Gr. Fr. xliv. xv. 22. — 193 6. n. 268
xxxv. 25. — 166 xvi. 10. 1. 172 xx. 4. I. 382
xviii. & seq. n. 239 xxi. 8. II. 267
xx. 5. 16. —220,267
1.175 19. —267
DEUTERON. xxi. 4seqq. ii. 167 31. — 337
iv. 14. ii. 192 xxii. 4. — 412
19. — 25 II. REG. xxiii. 1. — 282
24. —220 vi. 6. ii. Gr. Fr. xxvi 7,9. — 267
v. 2,3. — 190 xi. 27. — 239 xxxi. 1,2. — 371
8. — 25 xii. lseqq. — 239, 240 xxxii. 6. 1.188
32. — 186,191 xxiii. 13. 1. 175 11.29
 LOCORUM SCRIPTURiE. 515
Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
xxxii. 9. 1.256 cix. 1. 1.356 Ti.ll. n.421,423
n.29 n.21,39,54,85 12. —423
xxxiii. 9. -304 259, 265 Tii.10—17 —116
13,14,15.-197 cx. 10. — 128 11. —117
14,15. -278 cxv. 2. — 284 13. —104,117
17. — 244 cxvi. 3. —29 13.14. —118,259,266
xxxiv. 9. — 17« cxvii.22. — 57, 256 14. —104, 107, 230
xxxvii. 12. —267 22, 23. -277 — Syr.Fr.xviii.
xxxix. 7. — 193 cxviii. 25. — 176 14.15. —96
xliii. 22. — 189 cxxiii. 8. — 37, 147 viii. 3,4. —85,266
xliv. 3,4,5. — 265 cxxix. 4. — Gr. Fr. x. ix. 1. — Gr. Fr. xvii.
7,8. —21,265 cxxxi. 10, 11. — 31 6. —84,104,266
13. — 299 11. - 53,83,117 xi. lseqq. — 32
17. — 124,156 cxlv. 6. 1.90 2. -92,93
xlvii. 3. — 151 cxlviii. 5. —256 3. —237
xlviii. 21. — 154,305,340 n. 29, 304 4. —256
xlix. 1,3. —22 5, 6. 1.382 6-9 — 418
3,4. — 375 12. — 256
9—14 — 194 xii. 2. — 36
L 13. —92 PROV. xiii. 9. — 423
18,19. — 194 i. 7. 11.128 xxv. & — 350
li. 1, seq. — 240 20, 21. u.378 9. — 170
lvii. 4. — 34 iii. 19,20. — 214 xxvi. 10. — 423
4,5. —305 v.22. — 33 19. — 266,363
lxvii.10. —93 viii.15. — 388 xxvii. 0. — 152
19. 1.323 22—32 — 214 xxviii. 16. — 118
lxviii.22. ii. 104, 267 ix. 10. — 128 xxix. 13. — 179
26. —52 xix. 17. — 209 xxx. 1. — 202
37. — 122 xxi. 1. —383 25,26. — 420
lxxiii.12. —259 xxxi. 9. — 422
lxxv. 2. — 266 ESAI. xxxii. 1. — 422
2 seq. — 31,32 xxxiii. 20. — 108
lxxvii.5,6,7. —85 i. 2. II. 147,305 xxxiv. 4. — 154
lxxix. 3. — 47 3. 1.175 xxxv. 3. — 266
lxxx. 10. — 23 8. n.153 3,4. — 108
lxxxi. 1. —21 10. —305 5,6. — 266
6. — 146 11. — 195 xl. 12. 1.362
6,7. — 102,297 15. — 203 11.211
Ixxxiv. 12. — 18 16. — 306 15, 17. — 404
lxxxv. 13. -412 16—18 — 193 22. 1.362
xo.ll. -382 17—19. — 278 xli. 4. n.154
13. — 129 22. — 177 xlii. 1 seqq. — 45,333
xciv. 4 seqq. — 37 23. — 149 3. — 221
xcv. 1. — 169 ii. 3,4. — 271 6. — 147,350
5. — 23 17. — 268 10,12 — 169
xcvii. 1. — 169 iv. 4. — 228 xliii. 5,6,7. — 185
2. —36 6. — 93 10. — 23
xcviii. 1. — 268 12. 1.327 10, 11, 12. — 154
ci. 26—29. — 151 n.148 10,20,21. — 268
ciii. 2,4. 1.362 vi. 1. — 265 23,24. — 196
30. n. 154,415 5. — 219 xliv. 9. —23
cviii. 8. 1.322 — Syr. Fr. xvi. xlv. 5. 1.47,226
n.52 10. — 247 7. u.301,302
516 INDEX
Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
xlvi. 9. 1.47,226,272 vii.25—29. II. 281 vii.10. 1.268
xlviii.22. — 163 29,30. — 278 13. II. 256, 265
xlix.16. n.425 viii. 16. — 408 13, 14. —222
1. 6. — 267 ix. 2. — 234 13, 26. — 104
8,9. — 268 24. — 196 20—22. — 391
li. 6. — 151 x.ll. — 23 23—25. — 392
lii. 7. — 72 xv. 9. — 267 27. — 421
liii. 2. — 104 xvii. 9. — 96,102,266 viii. 12. — 393
3. — 256,267 xxii. 17. —202 23 seqq. — 393
4. — 266 24, 25. — 119 ix. 27. — 393
7. — 231, 256, 267 28—30 — 119 xii. 3,4,7. — 235
7,8. — 62 xxiii. 5. — 84 9,10. 1.176
8. 1.355 7,8. — 420 13. II. 421
n. 103,104,266 20. — 235
liv. 1. i.97 23. — 211 APOCRYPH.
11—14. n. 422 29. — 272 xiii. 20. 11.237
lv. 10. — 234 xxxi. 10—15 — 421 42, -226
lvii. 1. — 272 52, sa -237
11. — 29 55,59. -136
16. — 351 26. — 253 xiv. 3, 4, 24. -155
lviii. 6—9. — 196 31,32. — 169,268
14. — 420 xxxv. 15. — 281 HOSEA.
lx.17. — 238 xxxvi.30,31. — 119
lxi. 1. —92,97,230 xxxix. lseqq. — 114 i. 2—10. II. 223
1 aeqq. —33 lii. 4. — 114 ii.23. 1.97
2. 1.326 Dictum Apocry II. 223
lxiii. 9. ii. 108 phum. — 108,256,267 iv. 1. 1. 176
Ixiv. 4. —429 411 vi. 6. U.197
lxv. 1. — 22,32 ix. 10. — Arm. Fr
2. — 267 466
17,18. —425 THRENI. xii.10. — 68,218
18—23. — 422 iv. 20. H.36
21. — 423 iii. iv. — Gr. Fr. xlii. JOEL.
22. —364 ii. 28. n.53
26. — 419 EZECH. 29. — 92
lxvi. 1. — 149 iii. 16. — 109,266
2. — 196 i. 1 seqq. II. 221
3. — 203 ii. 1. — 221 AMOS.
13aeq. — 363 xx. 12. — 189 i. 2. ii. 109, 266
22. — 427 24 seq. — 187 v.25,26. ii. 187
— Svr. Fr. xxiv. xxviii. 25, 26. — 420 viii. 9,10. — 267
xxxvi. 26. — 208 ix. 11,12. —69
JEREM. xxxvii. 1 seqq. — 363
12 seqq. — 364,419
i. fi. JONAS.
ii. 365
a.i3. — 132 i. 9. ii. 106
19. — 290 DANIEL. 15. — 331
iv.22. — 150 ii. 33,34. n.395 ii. lseqq. — 105
v. 8. —305.340 34. — 118 2. — 106
vi. 17, 18. — 278 34,35. — 222 iii. 8,9. — 105
20. — 195 41—45 — 395
vii. 2,3. — 195 iii. 19—25 — 332 MICHSAS.
3. — 277 26. — 221 iv. 2,3. n.271
21—25. — 196 vii. 8. -391 vii. 19. — 109
 kohoooi •^anxjiaos
•OQOVSVH •a«o -dVQ •J3A -moi Svd
-d«o ■J3A ■tuox •2Bd T! "91 •" 98 ■!« ■6T -ii '89T 9»8
*!! "» •" 0i8 '18 "88 — 088 'fZ ■SZ — 881
'!!! "8 — 88 "!!! '8 — 18 gz •bas 6»8-i
. •8 — 998 l •bbas — 08 '!"* "6 — »9
"9*8 — 601 •6 — '891 '991 '888 "11 •« '991 01»
668 •8I*TT — 988
"SVIHVH03Z •01 — '891 '08Z US •81 — 682
— •;iiaxx\i,j\i{) -xi •8'9's — 0Z8
'6 "01 ii 'iGI 8i8 XT •bas 891— •11 — 893
•iT'9I'»!A /61— •81 '998— 'e98 868 ■oz -i ses
-il 8i8— '91 — 86 •68 688
xj '6 *9e8'»0T— i98 9t •bss — 88 •9 — '8i T88*0ei
•OTTPt 998— '*! •8 — 888*191 "8 "i 98
•SVIHOVIVK •9 — 888 01 89T-II
'Z — 988*888 ■ei e»8~
'! "8 « 988 '6 — 888 *I8'8l'iI
•Tt*OI GGT— "01 — 888 "88 — 86
"11 008— '88 9ei— '08 — 26
uxxx-jj-jf) -i •g — 'IZI *8»8 Qlf "98 J-I
•« "01 — 818 •8 — 918 "88 8G'ii
•»! "I 8»— •oi — 898*698 '68 9f8-i
"« 'T 998'89T— '81 — »98 S88-II
•81 — 898 gg ■bos — 86
•VHJiaoodv •»I*SI -I 89 •»8 -i 08
•avs WOIVS '*! " 89T "98 n £68
1A '61 -02 "II i6S "91 — 18Z !* "6 — 8*
"ZI — 6fl '6 •II — »8
III HQSH "81 -i 98 -8I 0G8~
•!! 91 H »11 •88—08 — T8I •61 — 8SE
xz •bbas U8-I '»8*88 — 6i8
'AI •HQS3 •" 881 ■»8 - 088
-aix '68 »11 '88 — *86T UZ •es i»i—
HOnHVtt '88 ■fZ — T08 i8*98*98 -I '081 008
■i£-m siz" •98*98 -I 808 'i8 — U^S J V MX
-Al 9fi anbsn pB "88*Z8 -H 181 'I91*8efn '••91
w»— "88 — '181 ii8*86I »18
■88 uz— 88 •bas 6«-i
'88 '»8 181—78 -»x •9 'II 691
'S WHXXVW •98*f8 6fl~ •i — Z6T
'! •I -II '8* 88 •98 — '191 188 8t •bas *e»— 888
'81 •91 — 611 '68 — '66 8« ■08 188—
•81 — '8* 911 •W*CT'T» 881— •98 »G8~
»8-81 — 88 ff 66- •63 — '88 '001 '0,11
•08 — T8 ■Qf i88-i »88
'08 •88 088— n '98T '888*881 ■18 19-
•88 — '18 911 '6T8 868 •98 Z6T'ZI8-i
•fZ — 088 •!* ■8 — 098 w n II»
!! "8 — 88 •81 — 698 -8»'l» ees'ozi'611—
— \ia"s ■}fi£ ■61 — 06T -8» o»8—
'II •81 98- •fZ iz- "8» w
•81 '18- 911 "n> '8*1 9 — 098 •oe eoe-n
fl — 88'f 088 •L 'I 898*818*988 -m •8 — 88»
•91 — 18 "fll '68-" 681 •01 — 9»8
518 INDEX
Cap. ver. Tom. pag. Cap. vcr. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
xiii. 11—16. n. 246 xxii. 43. II. 259 i. 2. n.43
17. — 174,229 45. — 119 24. — 161
25. — 302,346 xxiii. 2,3, 4. — 178 iii. 27. — 384
80. — 397 3. — 181 iv. 8. — 428
— 234,302,306, — 146 25. 1.57
416 24. — 259 v. 22. n.355
40 - 43. — 302 25,28. -177 30seq. 1.27
43. — 372 26—28. — 202 41,43. n.355
44. — 234 33. — 305 vi. 41,44. 1.338
62. — 168,236 34. — 98,169 viii.31. ii. 86
xiv. 19,21. 1.338 35seq. — 360 38. — 99
xv. 3. II. 177 37 seq. — 284, 285 ix. 2. 1.139
3,4,6. — 172 xxiv. 15. 4. — 339
17. — Gr. Fr. xiv. 15,16,17, 23. n. 289
xvi. 6. — 305 21. — 391 44,46,48. I. 372
13 seqq. — 97 21. — 268,404 x. 17 seq. — 178
16,17. — 103,119 28. — 185 19. II. 232
17. — 73 35. — 425 21. 1.29
21,24,25. —98 42. — 279,346 38. — 182
xvii. 1. 1.139 45,46. — 238 xi. 28 seqq. -179
8. — 339 48-51 — 237,287 xii. 6. II. 277
n.220 xxv. 2. 1.339 xiii. 32. 1.355
27. — 389 5 seqq. — 348 33 seqq. n.346
xviii. 8,9. — 243 13. n.346 xiv. 21. 1.324
10. 1.131 16 seqq. —93 22 seqq. n. 257
xix. 7,8. II. 188 19. — 242 37 seqq. — 228
16 seqq. 1.71,178 20, 23. — 175 xvi. 19.
17—22. n. 179 — 302
81. — 182 33, 34. —398 EVANG. S. LUCiE.
29. —416 34. — 245,302,400 i. 2. n.76, 145
30. — 124 34,35,86.-209 6. — 33
xx. 1 seqq. — 283 35,36. —250 5 seqq. — 76
2. 1. 12, 25 41. 1.268,372 8 seq. — 33
16. n.124, 189,243 n.126,243,245, 15 seqq. — 34
18—21. — Arm.Fr. 265,301,302, 17. — 39,43
306,398,400, 26 seqq.
8seq. — 175 425 26, 30. — 34
13. — 149 xxvi.24. 1.324,245 32. — 85
16. — 176 26 seqq. n. 198, 257 32 seq. — 34
19. — 279 27,28,29.-415 33. — 32
23. — 179 29. — 429 35. — 116,316
28 seqq, — 284 88. i. 70 38. — 123
31. — 225,337 ii. 122 42. — 117
33—44. — 276 i. 70 44. — 85
xxii 1—15. — 280 40 seqq. II. 228 46. — 163
2 seqq. — 428 41. — 342 46,54,55. — 34
3seqq. —299 xxvii. 46. 1.70 64. — Gr. Fr. xlvii.
7,13,14.-282 xxviii. 19. n.92 68 seqq. — 35
21. —27 69. — 85
29. —259 71,75. — 216
29, 31, 32 155 EVANG. S. MARCI. 76 seq. — 35
32. i. 368 i. 1. n.49,84 78. — 370
37—40. II. 178 1 seq. — 39 78 seq. —35
 LOCOBUM SCRIPTUR.2E. 519
Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
ii. 8seqq. n.163 viii. 41 seqq. 1.68 16. n.162
9seqq. — 77 51. — 339 19 seqq. 1.381
11. — Gr. Fr. xlvii. ix. 13, 14. — 338 n.77, 148
— 36,37 22. n.86 — Svr. Fr. v.
13 seq. — 36 28, 30. 1.339 28. 1.339
20. — 38,85 57,58. —71 31. ii. 148
22,23,24. — 38 60. — 71 xvii. 6,12. — 77
23. 1.28 n.342 26—31 — 279
28 seq. — 74 61,62. i 71 34,35. —397
29—32 n.38,85,162 x.l. — 324 xviii. 2seqq. — 78,392
84. — 398 12. II. 245,280,398 7,8. — 78,244
36. i. 74 16. —1 8. — 265
H.38 18. — 93 10 seqq. — 284
88. —38 19. 1.323 18seqq. 1.178
42 seqq. 1.25 n.129,390 27. — 274
49. — 178 21. — 147 n.216,332
iii. lseqq. n. 77 21,22. 1. 180, 263 28,29. —416
4seqq. — 31 II. Syr. Fr. xv. xix. 5. 1.71
8. — 163,165,299, — 158,161, 164 8. II. 180
414 23. — 246 8seq. — 78
9. — 168,280 24. — 229 15. — 242
11. — 250 35. —93 26. t.67
16 seq. — 153 xi. 5 seqq. — 77 42. — 179
17. 1.30 21, 22. — 259 xx. 2 seqq. — 179
n.256,265 50. —360 13. n.277
32. —92 xii. 16. — 20,77 xxi. 4. — 201
28. 1.12,330 35, 36. — 278,287 33. — 150
II. 230 37, 38. — 421 34. —286
23 seq. — 123 45,46. — 237,287 34,35. —278
iv. 3. — 161 47. — 287 xxii.19,20. — 198,257
6. — 388 48. — 242,280 44. — 122
6,7. — 383 50. 1.182 45seqq. — 228
18. — 230 68. — 208 54. — 91
31. — 231 xiii. 6seqq. II. 78,284 xxiii. 34. — 91,99
34. — 161 11 seqq. — 77 xxiv.25seqq. — 78,86
6. —77 15,16. — 165 26. — 236
30. — 370 16. 1.333 39. —321
31, 32. — 19 19. ii. Gr. Fr.xxix. 44—47. — 86
36,37. — 274 21. 1.71 47. — 236
vi. 3,4. — 167 28, 29. H.165
6 seqq. — 354 32. — 305 EVANG. S. JOHAN.
13. — 25 34 seq. — 284
24,25,26. — 77 xiv. 2seqq. — 77 i. 1,2. i.76
29,30,31 — 182 12, 13. — 416 1,2,3. ii. 374
40. — 413 21. — 78 1,3. 1.256
46. — 287,341 27. 1.29 n.48
vii. 8. 1.64 xv. 4. n.105,124, 130 1—5. —41
12,14,15 —355 4 seq. i. 73 3. i. 76, 188
26. —43 8seq. —73,158 n. 29, 120, 254
35. 1.75 11 seqq. ii. 283 4. 1.78
36 seqq. 11.77 22, 23. —185 6,7,8. — 43
43, 47. — 106 xvi. 9. — 248,250,323 10, 11. — 41
viii. 10. — 246 /. Apocr. 11. 1.383 10,11,12.-374
520 INDEX
Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
i. 12. 1.306 xi. 35. n.122 vii. 2seqq. H.65
13. — 103,317 39, 43 seq — 355 6. — 414
13, 14. — 83 54. 1.329 38—43. — 187
14. —80,96 xii. 1. — 329 5G, CO. — 68
II. 36, 42, 90, 27. — 70 viii. 9, 10, 11. 1. 191
— 214, 374 32. II. 160 17. n.294
16. — 36 41. — 265 20, 21, 22. 1.191
18. — 44,218, 221 xiii. 5. — 228 26 seqq. n. 62
29 seq. — 86 25. — 222 27 seqq. — 231
47. — 44 xiv. 2. — 105,428 32seq.37 — 62
50. — 45,170 6. — 18 ix. 4. seqq. — 62
ii. 3 seqq. — 43 6,7. — 364 5, 15, 16. — 79
4. — 88 7,9,10. — 73 20. — 63
19,21. — 336 11. — 373 x. lseq. 15 — 60
23. 1.328 16, 26. — 51 28,29. — 71
25. n.33 28. 1.357 34. —239
iii. 14. — 150 XT. 15. n.183 34,35, — 60
18—21. — 399 16. — 184 37—44 — 60
36. — 289 26. — 51 47. — 71
iv. 6. — 122 27. — 72 xiv. 14 seqq. — 20
— Syr. Fr. xiv. xvi. 7. — 51,92 15. i. 90
7 seqq. —93 xvii. 5. — 184 16—18. n.65
14. — 279 12. 1.324 xv. 7—12, — 69
35—39 — 230,234 24. II. 184 13—21. — 69
41,42. — 150 xviii. 12. — 91 23—30. — 70
50. 1.328 xix. 11. — 203 39. — 74
v. 1 seqq. — 328 15. — 226 xvi. 8 seqq. — 74
2. — 339 34. — 122,257 13. — 75
6. — 333 xx. 17. — 412 xvii. 24—32. — 63
14. n.282,365 20,25,27 — 336,412 xx. 6. — 75
28seq. — 356 24. 1. 173 25—28,
39,40. — 172 31. u.86 29,30. — 76
43. — 392 xxi. 1 seq. — 75
46. — 172 ACTA APOST. xxvi. 15. —79
46, 47. — 148 xxvii. 1. ■ — 75
vi. 1 seqq. 1.329 i. 7. n. 125 xxviii. 1. —75
9,10,11.-338 8. — 72
11. H.44 16,17. — 52 EPIST. AD KOM.
69. — 45 20. 1.322 i. 1—5. 11.84
ra.30. — 88 ii. 1 seqq. 11.92 3,4. — 121
89. — 374 16,17. — 51 17. — 270
49. — 176 22—37. — 53 18. — 244
viii. 34. — 27 37,38. — 64 20. 1. 272
86. — 102 41. —231 21. II. 256
44. — 305,386,388 iii. 2,6—8, — 65 25. i. 272
56. — 166,163 12 seqq. —55 28. ii. 247
56,57. 1.331 iv. 4. — 231 ii. 4,5,7. — 269,286
68. n.183 8—12, — 57 iii. 8. 1.207
ix. 3. — 365 22—28. —57 11,12. — 176
7. — 366 24. 1.90 21. ii. 270
7,14. — 166 31. n.58 23. — 192,241
x.36. — 146 83. — 59 30. — 35,229,385
xi.26. — 166 v. 30seq. — 59 iv. 3. — 166,165
 LOCORUM SCRIPTUR2E. 521
Oap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. psg. Cap. ver. Tom. pag.
iv.ll,]2. n.233 xiii. 1 —7. II. 282 xi. 23, 24. II. 198, 257
12,13,16. — 163,233 4, 6. — 388 xii. 4—7. 1.356,218
v. 6,8—10 —91 10. — 178 28. n.43, 131,238
14. — 101,123 13. — 288 xiii. 2. — 178
17. — 90 xiv. 9. — 85,96 9. 1.356
19. — 120 n.338
18. — Gr. Fr. xxx. I. COR. 9, 10, 12. — 170
20. — 130 15. — 97 13. 1.351
vi. 3, 4. — 90 i.18. 1.30 n. 178, 263
9. — 91,242 23. n.96 xiv. 20. — 246
12seq.21, 26, 28. 1.320 xv. 3—5. — 96
22. —363 29. n.106 8. 1.69
vii. 5. — 3G3 ii. 6. 1.75 10. H.231
14. — 101 ii. 7, 333 11. — 73
18. — 107,284 9. — 429 12. -96
24, 25. — 108 10. 1.356 13seqq. — 359
viii. 3. — 107 14. — 72 20 seqq. — 124
8. — 346 n.341 21. — 97
9. — 339,347 15. 1.72,256 22. — 130,317
lOseq. —347 ii. 269 25,26. — 429
11. — 91,336 iii. lseqq. — 341 26. — 129
13. — Syr. Fr. xx. 2,3. — 294 27,28. — 429
13, 14. — 347 7. — 234 32. — 359
15. — 170,339 16. —335 36. — 338
19—21. — 414 17. — 168,336 41. 1.308
21. — 429 iv. 4. — 170 42—44. n.338
36. 1.327 v. 6. — 244 45, 46. —351
n.189 8. — Gr. Fr. 48. I. 72
ix. 5. — 84,162 xxxvii. II. 343
8. — 163 11. — 243 49. — 343
10—13. — 226 vi. 9,10. — 243,348 49 seq. — 348
25. 1.97 11. — 243,288,348 50. I. 239
ii. 223 12. — 288 II. 341, 345, 346,
x. 3,4. — 179 13,14, 15. —336 356
6,7. — 95 20. — 358 52. — 355
9. — 96 vii. 5,6,12 — 188 53. — 297,323,347,
15. — 72 14. — 223 359
20. — 32 25. — 188 53 seqq. — 357
xi. 16. i. 72 31. — 151,153,425, 54. 1.96
17. II. 224,242,345 427 54seq. n.129
21. — 242 viii. 1. i. 345
24. — 345 4,5. 11.24 II.
COR.
26. — 150 11. — 97 ii. 15, 16.
ii. 246
32. 1.96 ix. 24—27. — 290 17. — 238
II. 106 x. 1—13. — 242 iii. 3. — 358
33. 1.97 4. — 186 iv. 4. — 25,247
34. n.314 — Syr.Fr.xxix. 10 seq.
— 358
36. 1.29 5. — 282 11. —359
xii. 1. II. Gr. Fr. 11. — 186 v. 4. — 282,297,339,
xxxvi. 16. —96,318 357
3. — 380 33. — 288 vii. 2. — 238
16. — 385 xi.4,5. — 51 ix. 10. — 234
xVH. 1. — 388 10. 1.70 xii. 2,3,4. 1.365
522 INDEX
Cap. ver. .Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
xii. 3. 11.323 V. 8. n.288 ii. 5. n.369
4. — 331 13. 1.78 vi. 4. —66
7,8,9. — 324 30. — 321 20. 1.299
9. — 105 32. 1.75
xiii. i. — Syr. Fr. xxix. vi. 12. —91 II. TIM.
GAL. PHIL. iii. 6. 1.2
i. 1. n.73 i. 22. n. 164, 352, 353 7. ii. 379
15,16. —354,365 ii. 8. — 63,232,368 iv. 7. —290
ii. 1,2,6. —74 10 seq. i.91 10, 11. — 75
8,12, 13.— 72 15. II. 156 21. — 10
. 5—9. — 225 iii. 11 seq. — 359
6. — 165 12. — 170 TIT.
6—9. — 415 20seq. — 357
13. —97 iv. 17. — 168 . 5.
16. — 415 18. — 203 10, 11. I. 162
19. — 26,381 II. 14
84. — 150 COLOSS. 1.1
. 4. —89,121,381 i. 14. n. 84, 319
4,5. — 84 16. 1.38 HEBH.
8. 1.272 18. —330
it.24 II. 124, 148, 214 3. I. 368
26. — 425 21 seq. — 3 10. II. 68
27. 1.97 ii. 9. 1.29 5. — 25
28. n. 163, 415 11. II. 189 vll. 28. — 68
v. 19. —347 14. — 371 viii. 1. — 68
21. I. 55 16. — Gr. Fr. . 1. — 176
22. II. 348 xxxvii. 26—31. — 245
vi. 14. 1.30 17. — 176 . 5. — 190,330
19. — 254,363 13. — 414
EPHES. iii. 5. — 352 xiii 15. — Gr.Fr.xxxvi.
i. 7. n. 362 10. — 353
10. i. 29, 91 11. i. 28
n. 87, 120, 380 S. JAC.
iv. 14. II. 75
13 seq. — 98 i. 18,22. n.314
21. — 211,232 I. THF.SS. ii. 23. —183,190
— Syr. Fr. xvii.
ii. 2. — 390 . 3. 11.408
7. — 154 23. — 335 I. S. PET.
13. —97,362 i. 4. n.174
15. — 362 II. THESS.
8. — 163, 170, 338
17. — 20 i. 5. n.280 12. i. 311
20. — 233 6—10. — 244, 265 II. 270, 429
iii. 21. I. 25 ii. 3,4. — 391 ii. 9. — 269
Iv. 5,6. n.254 4. — 24 16. — 193,288
6. 1.256, 214,374 8. — 26 22. — 214
8. — 323 8—12. — 392 23. —91
9. n. 105, 228, 412 10,11,12.-400 iii. 20. 1. 172
10. 1.84,117 11,12. —247 iv. 14. ii. 264
16. II. 105, 254
25, 29. — 288 I. TIM.
v. 4. — 288 i. 4. i.l II. S. PET.
6,7. — 243 9. ii. 390 iii. 8. H.387, 403
 LOCORUM SCRIPTURiE. 523
I. S. JOH. Cap. ver. Tom. pag. Cap. ver. Tom. pag.
Cap. ver. Tom. pag. i. 17,18. 11. 222 xiii. 2—10,
ii.18—21. n.86 20. — 379 11—14. 11.401
ir. 1—3. —89 ii. 6. 1.214 14—18. —402
t. 1. —90 iii. 7. 11.214 xv. xvi. — 251
iv. 7. — 47 xvii. 8. —410
II. S. JOH. T. 3. — 214 12—14. —394
Vers. 7,8. n.89 6. — 223 xix.ll—17. —223
11. 1.162 8. — 200 20. —401,404
S. JUD. — Gr.Fr.xxxvi xx. 6. —421
vi. 2. —226 U—15. —425
Vers. 7. n.280 vii. 6—7. — 408 xxi. l—4. —425
APOCAL. xi.19. — 210 3. —210
i. 12—17. n. 222 xii. 4. 1.371 5,6. —426
15. —185 — Syr. Fr. xxiv.
 INDEX OF
Abbreviated words, a source of error, ii. 352
n. 3; 361 n. 4
Abel, a symbolical character, ii. 23-4
Abomination of desolation, ii. 408
Abraham, Friend of God, ii. 182
called by Word, ii. 156
his offering of Isaac, ii. 156
justified by faith, ii. 156
prefigured Christian faith, ii. 225
Fatriarch of our faith, ii. 233
saw the day of Christ, ii. 162
saved by Christ, ii. 150, 157
sons from stones of the earth, ii. 163
received sign of circumcision, ii. 189, 233
his seed, the Church, ii. 165
Abraxas, of Basilides, 199 nn. 1, 5; 203
Achamoth,31, n. 3; abortive, ii. 275; see En-
thymesis.
Actor, a town steward, ii. 238 n.3
Adam formed of better clay, 235 n. 3 ; of rude
earth, ii. 101, 120, i. e. of virgin earth, ii.
101 n. 6
of body, soul, and spirit, ii. 334 n. 2;
337 n. 3
gnostice of four-fold nature, 50 n. 1
first condition abject, 197, 232 n. 4; ii.
337 n. 3
his Fall, 234; from fourth Heaven, 44
n. 1; 235 n. 1; raised to second, ib.
his salvation, ii. 125; predestined, 123;
denied by Tatian, ii. 130 n. 5
Norea, his daughter, ii. 236
Adam in Paradise, grew up, ii. 123; procrea
tion, a priori strange, ib.
his curse transferred to earth, ii. 126
his repentance symbolised, ii. 128
removed from Tree of Life, ii. 128
Adam's loss compared with Redemption,
ii. 101, 102, 120, 124, 228, 368, 369,
371, 372, 381, 383
Adam Cadmon, 134 n.2; 196, 224 n. 1; 344
n. 1
his stature, 232 n. 3
St Paul cited, 134 n. 2
first and second Adam symbolised by K,
224 n. 1
WORDS.
Adamas the Barbeliot .Son, 223, 224 n. 1
Adonai explained, 385 n. 2; see 159 n. 2
Adoneus, 231, 230 n. 2
Adoption of sons, 275; ii. 277
its high dignity, ii. 22
Advents, two, ii. 256
iEnos, 11 n. 2, 302 n. 2
JEon. Grabe's note, 8 n. 2; compare 301
n. 6
Bythus the Supreme JEon, 8, 99; Mar-
cosian, di/ou&ios, 129, 131
female as affectio of the male, 277
asfeminine noun, 270 n. 4
ignorant of antecedents, 130n.4; 133 n. 2
JEonis, dat. plur., 269 n. 4
iEons, Thirty, 11, 267; the image of crea
tion, 303, 304; called Heavens, 178; ii. 146
detailed names of Triacontad, Greek, 9—
11; Latin, 301, 302
analysed, 280—286
desire knowledge of Bythus, 13, 14
hence all in Labe, 302, 8; confirmed by
Christ and Spirit, 21, and made one, 22
refutation, 284, 309—313
more senseless than the heathen deities,
302
Tetrad and Ogdoad, 100
ten emanate from Logos and Zoe, ii. 100,
301; twelve from Anthropos and Ec-
clesia, ib,; <re<rtynp.evoit ii. n. 3
Horus two-fold, 100
disorder began with Nus, 14, 309 n. 4;
silently wished to know Bythus, 13,
but impossible, 21
separation of Enthym. caused general
disorganisation, 278
through the Spirit all united, 24
.iEonas iEonum, liturgical formula, 25
^Ethiopian eunuch ministered in the Word,
ii. 62
Affliction, fiery trial needful for assay, ii. 403
ab Africo Deus, ii. 109 n. 1
Agape, Valentinian JEon, 11, 302
Ages oflife sanctified by Christ, 330; ii. 101,
2; defined, 331; five periods, 330, 339
Ahaz faithless, 118 n. 2
Ahriman, 102 n. 1
 INDEX OF WORDS.
Air, its origin in Valentinian scheme, 84
Aletheia, 9, 100, 109; hem of the Saviour's
garment, 27
Aletheia, Marcosian, personified as alpha
bet, 134; idolatrous veneration, 152, 153
Alexander, fifth in the Roman succession,
ii. 11
Alexandrian Library, ii. 112 n. 1
Almsgiving, its virtue, ii. 180 n. 1
Alphabet, Marcosian mysticism, 137, 144,
145
triple division, symbolises three jEonic
groups, 137
triacontad evolved from alphabet, 139
symbolised by the Saviour in the Mount,
139
summed in Christ, 140
contains Jesus, i.e. the number, 888;
147
up to tj symbolises the ogdoad and tria
contad, 169, 160
also 100, less one, 160
The vowels represent the seven heavens,
142
They are the soul of the world and of
man, 144
refuted, 357
Alphabet, Greek, its origin, 152 n. 3
Altar, the Christian, ii. 168 n. 1; ii. 210; in
heaven, ii. 210 n. 1
Amen, number of the lost sheep, and of the
lost drachm, 131 n. 3; 159
Amen, the customary response, 131
Anacletus, successor of Linus in Roman See,
ii. 10
Anaxagoras, copied in the Valentinian se-
mentation, 291; no atheist, 290 n. 2; 309
n. 5
Anaxilaus and his natural magic, 115 n. 2
Anaximander's t<S iiretpov, 21)0 n. 1; mere
material atheist, ib.; primitive zoology, ib.
Anaximenes made air his dpx'i, 290 n. 1
Angel satellites of Soter, 23; his compeers,
39, 74 n. 3; 137, 150 n. 3; discussed, 319
Angels and archangels made by Demiurge
after the likeness of yEons, 43 ; <rit,vyoi of
the spiritual, 125 n. 1
Marcosian articulations, 131
behold the face of the Father, 131
Ophite, 231, 232
(totr/xoiroioi, 193, 195 n. 4; 196 n. 4; 199
n. 6 ; 200 n. 1; 275 n. 1 ; 254, 255, 262 ;
ii. 41
disorder, 193
have a body, not of flesh, ii. 108
fallen, 91, 95 n. 2; ii. 190 n. 5: com
merce with ante-diluvian world, ii.
279
VOL. II,
525
Invocation of, no primitive practice,
375 n. 2
numerically represent the nations, ii. 64
n. I
Angeli,throni, &c. as neuters, 363,364, 365;
ii. 29
Angels innumerable around the Creator, 268
freedom of will, ii. 285
never ignorant of the Supreme, 262
Animals, legal distinction symbolical, ii. 340
Animal man, of Apostle, ii. 341
Anicetus, tenth of Roman succession, ii. 11,
18 ; when Valentinus came to Rome, ii. 17
Anthropiani, 113 n. 2
Anthropos, 10 n. 2; and Ecclesia put forth
the dodecad, 11, 100, 301
name of Supreme /Eon in some systems,
113, 149 n. 2; 286
Barbelonite, 224; Ophite, 227, 228
holt' olKovofitav, is Jesus of the Pleroma,
151 n. 2
how mentioned by S. John, 80
Antichrist, a crouching lion, ii. 129; a rebel,
290; and vehement persecutor, ii. 404
his coming sudden, ii. 408; of tribe of
Dan, ib.
concentrates iniquity of all ages, ii. 391,
405, 406
superseding idols by himself, ii. 24, 391,
393, 401, 405
duration of his reign, ii. 393, 410; termi
nated by the second Advent of Christ,
ii. 410
will set up his worship at Jerusalem, ii.
410
and work magical signs, ii. 402
three of ten horns being destroyed, him
self the eighth, ii. 395
Bhall disperse the faithful, ii. 393, 394
his mystical number, ii. 402, 405
may suit many names, ii. 408
early error indicated, ii. 407; and refuted
by witness of those who conversed
■with S. John, 406
a hidden mystery, ii. 410
not to be investigated, ii. 408
suggested solution, ii. 409
Antichrist, signs of, ii. 390; unjust Judge, ii.
392, 393
Antinomian principles of heresy, 54 n. 8; 193
n. 4
Antiphanes, comedian, 287 n. 1 ; his theogony
copied by Gnostics, 288
Antipodes discredited by S. Aug. 350 n. 2
Apelles, Marcionite, 217 n. 3; scarcely Do-
cetic, ib.
said the prophetical writings were unin
spired and false, 218 n. 2
33
526 INDEX OF WORDS.
Aphtharsia, Barb, consort of Christ, 222, 223 Baptismal regeneration, 181 n. lj 182 n. 1;
Apocalypse, primitive reception, ii. 394 n. 2 ii. 92 n. 2
Apocryphal writings quoted, 177 n, 9; ii. 195 Barbarian Rule of Faith, ii. 16, 17; churches,
n. 4; multiplied by heresy, 177 ii. 16
Apollinarian germ detected, 23 n. 2; 52 n. 3; Barbelo, 221 n. 2; Barbeliotffi, 221; their
60 n. 2; 113 n. 2; ii. 342 n. 1 Christology, 222; Ogdoad of evil, 226
'Ampla of the Pleroma, 16 n. 5 Baruch the Blessed, 336 n. 3
of Achamoth, 16 n.5; 17 nn. 2, 3; 20 n. Basilidean theory of 3G5 heavens, 198, 199,
4; 21 n. 3; 27 n. 3; 33 n. 6; 34 n. 2; 201, 203, 305, 306; minute system, 201,
70 n. 1 284; remote Demiurge, 255; impossible
Apostles, were priests, ii. 168 finality, 305, 306, 383
preached without reserve, ii. 276 n. 6 Abraxas, 199 nn. 1, 5; computed, 203
without partiality, ii. 20, 59, 60—63 n. 6
One God and One Christ, 6, 54 Christology, Docetic, 200
as ministers of truth were not false, ii. 18 refuted, 284, 305, 306, 340, 369, 383
twelve branches of tree of faith, Gr. Fr.Basilides, associate of Saturninus, 193 nn. 1,
xxix. 2, 3; negative theology, 108 n. 2; ii. 133
message to the Gentiles, ii. 20, 60, 61, Basilides himself not antinomian, 54 n.3; hii
69, 232; true yi/wffis, ii. 262 followers immoral, 220; reserve, 202; con.
no allegory, ii. 66 form in persecution, ib.; despise the Ca
foundation of Church, ii. 62 tholic, 306; deny resurrection of body, 201;
Apostolical churches appealed to by Tertul- eat idol sacrifices, 221; practise magic, ib. ;
lian, ii. 15 n. 2 ; Creed, 90 Prophets inspired by creator angels, 200
preaching the ground of faith, ii. 2 Beast, his number, 666, ii. 402 n. 3; 405, 408
doctrine is true knowledge, ii. 262 n. 6; 409 n. 1
succession, ii. 236—238; the safeguard of so stated by those who conversed with
faith, ii. 8 n. 9; 236 n. 2; 238; pre S. John, ii. 406
scription, ii. 378; tradition, ii. 10, 11 may suit many names, ii. 408
moral from patriarchal lapse, ii. 239—242Belief, right, is obedience, ii. 1G0 n. 3
Aquila's version of Scripture, ii. 110; its Bethesda, 328 n. 1
date, 110 n. 4 Bishops of Apostolical appointment, ii. 8—12,
Aristophanes de Theogon., 287 n. 1 236, 262, 377
Ark gilt within and without, a type of Christ, of unblamed character, ii. 9, 238
ii. Gr. Fragm. viii., Syr unworthy, their judgment, ii. 236
Armogen, 223 n. 2; 224 Blandina, Martyr, her answer to the heathen,
Arrhenothele JEons, 10, 33 n. 3 Gr. Fr. xiii.
Marcosian principle, 129 ; Ophite, 228 Blind born, healed by the Creator, ii. 365;
'Apxv> Nous, ii. 40 n. 7; irpoapx<i, Bythus, type of Nus, 311
82 n. 2 Blood cements together body and soul, ii. 326
Aspiratio, a pause in reading, ii. 26 Bloody sweat, ii. 122 n.3
Astanfeus, 230 n. 5; 231, 237 n. 2 Body, its relation to the soul, 379, 383
Atomic Atheism copied by Gnostics, 291 Temple, ii. 335; sown in dishonour, &c,
Authadia Barb. JEon, 226; Autogenes, 223 ii. 338; raised by miracle, a proof of
Azael, demon of magic, 156 n. 2; Azazel, ib. final Resurrection, ii. 355
A, O, Marcosian symbol of Christ, 140, 146 Body wholly corrupt (Basilides), 201; drug
also of Jesus, 147 ged with oblivion (Plato), 378; a prison
(Carpocrates), 208
Balaam, symbolical, Gr. Fragm. xxi. Body, its salvation denied by Marcion, 218
forbidden to curse Israel, Gr. Fr. xx. n. 3; cf. 360; burned in last fire, 361
his testimony, xxii ; and sin, xxiii. capable of salvation, as of healing, ii. 354
Baptism, Marcosian, for remission of sins, 182 Body and Blood of Christ present in Euch.
but not redemption, ib. ; formula, ib. ii. 204 ; but neither to Jews or heretics, ii.
by immersion, 183; by affusion of water 203
and oil, 185; some rejected B. alto nourishes our bodies, ii. 321
gether, 186; of the dead, ib. which are made sacramentally one with
Baptism cements us in Christ, ii. 92, 93 His, ii. 321
Baptismal use of Creed, 88 n. 1 ; bearing upon Bread, consecrated, no longer common, ii.
heresy, 90 n. 1 ; 91 n. 1 ; 123 n. 3 208
 INDEX OF WORDS.
1! Minus, 11, 302
Bythus compared with the Epicurean deity,
ii. 133
and with Anaximander's to uireipov, 280
Proarche, and Propator, 8 n. 2 ; 0 n. 2 ;
113, 125, 252, 271
apprjTos, 99, 311; dov^vyov, ddiiXvvTos,
18; dfipevodnXui, 17 n. 4; 18 n. 1; 108;
dvoii<rios, 129
dwelt in solitude, 8; Inscrutable, 21 n.
3; 22 n. 1
with him Emma, put forth Nus and Ale-
theia, 9, 280—282
in refutation, 309, 310
confessedly no Scriptural notion, 273,
348
but professedly traditional, 348; though
from Christ, 158, 175
still appeal made to Scripture, 176, 178
refutation, 263; ii. 158
Incomprehensible to all but Nus, 13, 21 ;
a knowledge of this the .Son's safe
guard, 21, 311, 313, 314, 316
totus tentus, totus Enncea, &c. Ill, 282,
. 285
contained germ of universe, 269 n. 1; in
vacuo, 258, 259
but was not the Creator, 282
according to Ptolem. Ennaa and Thele-
sis, 109
subjective love, 14 n. 3; with object, 99
n. 3
in refutation, see 251, 257, 259, 263, 271,
277, 369; ii. 212
outlying Valentinian notions, 107
Cabbala, Eastern, 44 n. 1 ; its account of evil
spirits, 47 n. 2
Cadmus introduced sixteen letters, 152 nn.
2, 3
Cain, in Ophite system, 236, 241
Cain, in Marcion's theory, saved by Christ's
descent into hell, 218
Cain sacrificed with hate in his heart, ii.
202; sentence different from Adam's, 127,
128
Canutes, 241 n. 5; put forth a false Gospel
of Jude, 242
Cana miracle, sacramental, ii. 44
Canon of Truth, the Creeds, 87 n. 6
The Carnal figuratively-described in Scripture,
ii. 340,341
Carpistes, name of Horus, 18 n. 3; 30 n. 1
Carpocratians, 204 n. 1; 369, 376; said the
world was made by subordinate angels, ib. ;
and that Jesus was born in the ordinary
way, 204; his soul from the Supreme, ib.
527
their immorality, 207; denied moral qua
lity of actions, 207, 210, 220, 221,
372
promiscuous intercourse, 220
universality of action needful, 207 , 209,
371, 372; or the soul is again embo
died, 207 n. 5; 208 n. 1 ; 209, 242 n. 3
perfectibility asserted, 206 n. 2; blasphe
mously, 205
judicial inquest of soul, 208 nn. 2—4
the body is the prison of the soul, 209
fatalists, 209 n . 3 ; answerable for the dii-
ciplina arcani, 210
branded their disciples, 210 n.l, cf. 326
n. 4
shewed a picture of Christ by Pilate,
210 n. 3; and others of the philoso
phers, ib,
and pretended to mysteries traditionally
received from Christ, 209
taught salvation by faith and love, 210
called themselves Gnostics, ib.
Catholic Christians called psychic by Val.
306
Communes, or xoivot, ii. 79 n. 6
Ecclesiasiici, ii. 79 n. 7
Caulacau, 201 n. 4 ; 202 n. 1
Celibacy of clergy not general in the third
century, 121 n. 3
Celtic Gaul, 93 n. 2
Cento-Homericus, 86 n. 2
Cerdon, a disciple of Simon Magus in the
time of Hyginus, Bishop of Rome, 214
precursor of Marcion, 215 n. 1; 216 n. 1 ;
ii. 17 ; denied that the God of the Law
and Prophets was the Father of Christ,
214
false, fickle, and excommunicate, ii. 17
Cerinthus, an Egyptian, said the world was
made by an inferior deity, 211
taught in Asia, 211 n. 3; said Jesus was
the son of Joseph, 211; only better
than other men, ib.; that Christ de
scended as a dove at baptism, ib. ; and
that Jesus rose from dead, 212
came in contact with S. John, ii. 13 n. 3
only used the Gospel of S. Matthew, ii.
46 n. 1
Chaldee testimony to Christ's Divinity, ii. 265
Charis, Valentinian Sige, 9.
Marcosian, 116, 129
Barbelonite, consort of Harmogen, 223
Charity, how greater than Faith and Hope,
351 n.4; better than knowledge, whether
true or false, 345; ii. 263
as giving life, 345
and self-devotion of early Christians,
371
33—2
528 INDEX OF WORDS.
Cherubic symbol of Gospels, ii. 47
and of the four dispensations, ii. 49, 50
Cho'ic man, of what matter, 49
in refutation, ii. 365, 367
essentially and irremediably corrupt, 54,
65; ii. 288
Christ, and Spirit, JEons put forth by Nus,
21, 279
the consummation of the .'Eons , 21, 802 ;
sent forth propter labem, 321
formed Achamoth, essentially, 32; and
left her 33; ii. 275
confirmed the Pleroma, 336; ii. 82
secondary emanation, yet perfect, 302,
311, 321
identified with Logos, 33; returned to
Pleroma, 32, 38
leaving ukiuv Tiva, 100
primary and secondary, 100, 101 ; ii. 82,275
superextensus Horo, 32 n. 6; 62 n. 3; 69
n. 1 ; ii. 96
quadruple; spiritual, animal, economic,
dovelike. 60 n. 3; 61, 150 n. 5; ii. 82
spiritual and dovelike impassible, 61 nn.
1, 3, 4; 62 n. 1; 211; and withdrawn
before the passion, 62, 150, 212
animal and economic, passible, ib. ; ii. 82,
87, 89, 90, 92, 94
descended on Jesus at Baptism as a dove,
60, 61, 140, 150, 151, 211 ; ii. 81
but flew back at Passion, 200,212 ; ii. 40,
54 n. 4 ; 86, 90, 98 n. 5; 99, 413 n. 2
crucified, denied by Gnostics, 200
by Jesus, taught the unknown Father,
151; ii. 42,81
economic, 61, 62, 85 n. 2; 150, 151
type of the upper, extended on trravpdr,
62, cf. ii. 275
animal, uiv Sid aw\!ji>os, 60 n. 2 ; ii. 42
n. 4; 82
cause of ignorance, 261 ; yet cures it, 312
Father of Soter, 113, 151; ii. 81 n.4
Seed of the Father, 150 n. 4; revealed
the Incommunicable, ii. 81
Consort of Spirit, 182 n. 3
dextral principle of Ophites, 228; efflux
of light, 227 ; his functions, 238, 240
Barbelonite .Eon, 222, 223
name revealed by Marcosian Aletheia,
136
virtue of this name, 136 ; iirianiiov ouo-
fxa, ib.
iirivrifios dySodv, 139 n. 5
a symbol of the iriacontad, 141, 146
n. 1
a symbol of the ogdoad, as Jesus of
the dodecad, 148 nn. 1, 2
said to have ministered in public for only
one year, 26, 322, 326, 330
to have remained on earth eighteen
months from crucifixion^ 26, 240 n. 1
cause of error indicated, 240 n. 1
absurdities of Gnostic Christology de
monstrated, 261, &c.
portrait shewn by Carpocrates, 210
Christ involves Trinity, in the Unction con
ferred and received, ii. 97
object of Christian worship, 376
pre-existent, ii. 21, 22, 95, 172, 174
both God and Man, 60 n. 2; ii. 116
divinity not impugned for 160 years,
212 n. 2
predestined, ii. 121; alone satisfies pro
phecy, ii. 271, 272
Unction of Holy Spirit, ii. 33
the Son of God, 83; ii. 42, 37, 83, 84, 85,
89, 91, 96, 98
came from no other Father than the
Creator, ii. 381, 385; whose presence
shewn in miracles of healing, ii. 371
conceived of Holy Ghost, ii. 117, 118
Stone, quarried without hands, ii. 395
why born of Virgin, ii. 121
birth, locally designated, ii. 109
date indicated, ii. 115
truly made Flesh, ii. 361
the source of our hope, ii. 362
Buffered hunger, ii. 381
ministry extended over many years,
332
Lord of Sabbath, ii. 166
brings forth old things and new, ii. 169,
269, 270
Shiloh, ii. 173
Salus, Salvator, Salutare, ii. 36
alone without sin, ii. 362
sanctified every age of life, 330 ; ii. 101
and redeems every generation, ii. 229
in likeness of sinful flesh, ii. 107
counterpart of Adam, ii. 124
encompassed with infirmity, ii. 122
rebutted the Tempter with Scripture,
ii. 381
the very Paschal Lamb, ii. 173
reconciled us by his Passion, ii. 91
by the Spirit of renewal, ii. 92
forms man after the image of God, ii.
381
claims the heart and spirit, 372
Body and Blood in the Eucharist, ii. 198,
199 (see Eucharist)
between Cherubim in four Gospels, ii.
47, 48
second Advent in the Body, ii. 90
 INDEX OF WORDS.
The Judge of all, ii. 375; the object of
vision, ii. 31; His peaceful reign, ii. 221
died as very Man, ii. 412; in Hades, ii.
241 n. 1 (see Hell, descent into)
and rose in the flesh, ii. 336 n. 2; 412
the earnest of our Resurrection, ii. 412
restored communion between man and
God, ii. 101, 315, 398
Christian dyav, ii. 290; enhances victory, 291
Christians, 6rst so named at Antioch, ii.69
not greedy of gain, ii. 190, 191
in the imperial court, ii. 248
engaged in business, ib.
are as priests and Levites, ii. 422
judging all are judged of none, ii. 256
Chronology of the Acts of Ap. ii. 74 n.2
Church, Synagoga Dei, ii. 22 ; Mother, ii. 132
of the adopted, ii. 21
and Spirit coincident, ii. 132
the Body of Christ, ii. 105, 374 ; predes
tined, 51, 112 ; seed of God, ii. 165, 234
doctrine unvarying, 92, 97 ; ii. 62, 276,
378, 379 t moth, 47
miraculous powers, 370, 375, 376
her prayers bring the dead to life, 370, 375
free from covetousness, 371, 375
leavened by Christ, 72
Paradise planted on earth, ii. 379
animated by Spirit, as body by breath,
ii. 131; notes of Church, ii. 262 n.2;
Catholic and One, 92, 97; ii. 131, 378
established throughout the East, 93
diffused throughout the world, 90, 92;
ii. 47, 131,278, 378
as a seven-branched Light, ii. 379
the depository of Apostolic truth, and of
the Spirit, ii. 15, 131, 378
abounds with martyrs, ii. 263
persecuted revives, ii. 264
its future land of promise, ii. 251
heritage of Abraham, ii. 165
of Jerusalem the Mother of all, ii. 58
of Rome, ii. 9—11 ; Ephesus, ii. 12
of Gaul an offset from the Eastern
Church, 121 n. 2; cliii.
and Gentiles typified in Moses and Zip-
porah, ii. 224
other types, ii. 223, 226, 227, 251, 253, 264
Marcosian, threefold, 136 n. 2
spiritual seed of Achamoth, 50 n. 2 ; 51, 73
twu Tt;s icX»/ff<ws, 136 n. 2
Circumcision could not justify, ii. 190
sign of spiritual circumcision, ii. 189 n. 5
effect of spiritual circumcision, ii. 190
Clement, third in the Roman succession, ii.
10 ; spoke with Apostles, ib. ; Bp. ad Cor.
epitomised, ib.
529
Climates, each had its angel, 167 n. 3; four,
ii. 47; heretics made twelve, 168
Coma pura, or Parasceue, ii. 388
Colorbasus, 102 n. 2; 127 n. 1; author of
Monadic Gnosticism, 103 n. 2
arithmetical mysticism, 103 n. 2
precursor of Marcus, 127
of Sabellius, 111 n. 5
Commandment, the great, ii. 178; unites the
Law and Gospel, ib.
Confession, public in church, 121, 126
Confessors honoured as martyrs, ii. 98
Conflict sweetens victory, ii. 291
Consecration by i7riK\ij(TK, 116, 205 n.4; of
the Word, 320, 323
Consideration for the weak in faith, ii. 188
Consummation, final, of Gnostic, 53
by fire, 59; when matter annihilated, ib.
Continence prescribed by Gnostics, to the
psychic, 57 n. 4
Conversion of Achamoth, 35 n. 3; 46 n. 2
Cosmocrator or Satan, from \virn of Acha
the work of Demiurge, 48
but of a spiritual essence, 46 n. 5; 48
n. 1
a cabbalistic notion, 47 n. 3
our world his habitat, 48
Marcionite Demiurge, 217
Counsellor, ii. 84, 104
Covenants with Man various, 96
four divine, ii. 50
two latter compared, ii. 255
(see Dispensation)
Creation for man, not man for creation, ii.
404
Creation the work of One Divine Principle,
253, 254 ; ii. 40, 213
angelic theory refuted, 254, 257, 263,
271,387; ii.*254, 373,374
Creation the work of God's will, 368
effected by the Word and Wisdom, ib.
fiifxrifiaTa T&v a/ii/ujTcoi', 142
not in honour of Pleroma, 265
no expression of thirty yEons, 267, 268
no reflex of Enthymesis, 268
no counterpart of Soter's angels, ib.
the work of Benevolence (Plato), ii. 136,
cf. 184, 185
and of Wisdom, ii. 295, 326
in what sense bore the Word, ii. 373,
375
Creation of man, and his Regeneration, com
pared, ii. 317
Creature an evidence of Creator, ii. 272, 348
Creeds, bearing upon Gnosticism, 90 n. 1 ;
91 n. 1; 123 n.3
530 INDEX OF WORDS.
Canon of Truth, 87 n. 6
a safeguard against heresy, ii. 1, 2; co
ordinate with Scripture, ii. 41 n. 1
their use, 88 n. 1 ; ii. 9 n. 4; 262 n. 6
Creed, primitive indicated, 90, 188 ; ii. 16, 87
(see Rule ofFaith)
Cross described, 339 n. 2; ii. 372
bore the Word, ii. 373, 374
Cup of Eucharist, the Blood of Christ, ii.
318; mixed with water, ii. 256 n. 4; 257
n. 1; 316,319 n. 4
copied by Marcus, 115
Ebionites consecrated water alone, ii.
316 n. 4
Curiosity, idle repressed, 352, 355, 357, 358
Cynical aspect of Gnosticism, 296, 373
Dadud, 223 n. 4 . heavens, the Hebdomas, 44, his habitat,
Dan tribe, under a ban, ii. 408
Daniel's vision of the ten horns of the beast,
ii. 391, 394
" time, times, and dividing of time," ii.
392, 393
explained by S. John, ii. 392 n. 3
David sacerdos scitus, ii. 167
David, as an example, ii. 239
Day, its ancient division, 167 n. 1
no type of Pleroma, its length varying,
341
of the Lord, as a thousand years, ii. 387
Days of week in Ophite system each had a
tutelary deity, 237 n. 1
sixth, or Parasceue, day of Adam's Fall,
and of Christ's Passion, ii. 387, 388
"all day long we are killed," 327
"of that day knoweth no man," 355
Deacon, married, 121
Dead restored to prayers of the Church, 370,
375 n. 1
Marcosian unction of, 186
Death and Life contrasted, 337
element of Christian discipline, ii. 403,
404; Gr. Fr. xi.
Decad, from Logos and Zoe, 11, 100, 112, 301,
302
rationale, 11 n. 1
formed from the tetrad, 157 n. 1
typified astronomically, 165
symbolised by t, 26; by objects of natural
creation, 170
by various statements in Scripture, 173
notion refuted, 303
Decalogue, how divided, 339 n. 3
Deity contains no idea of sex, 108 n. 1
Deluge of water to be followed by deluge of
tire, 405
Demiurge, emanated from conversion of Acha-
moth, 35, 42, 46, 101 ; ii. 42
Demiurge, from Labes in third degree, 163
II. 1 ; 168, 175, 250, 251, 272, 302, 318, 321,
353, 357 ; ii. 19, 68, 136
Angel, like God, 45
not truly God, ii. 146, 150
refuted, ii. 150, 151, 212
parallel with the mundane soul, 35
various titles, 42; Father and King, Me-
tropator, Apator, Soter, Int., ib.
image of Nus, 43, 60 n. 1 ; 266, 267
■Kainon.pa.Twp of all subjective matter,
101
origin of animal and material principle,
43
Father and God of all without the Plero
ma, ii. ; made things material of imma
terial substance, ib. ; formed the seven
48 n.2
beneath Achamoth, 46, cf. 251
of a blind ignorance, 42, 45, 46 n. 3 ; 60,
51, 69, 63 n. 5; 64, 72, 265, 300, 318,
325; ii. 43
Valentinian Scripture proof, 72
thought himself to tto'i/to, 45, 47, 272
notion refuted, 251, 263—266, 317; ii.
154
Achamoth acted by him, 45
Kuler of the world, 64
subordinate to Soter, 366
his teacher, 60, 64, 74
wholly animal, 46 n.5; 47 n. 1; 72, 272;
ii. 359, 362, 364
notion refuted, ii. 19, 365—367
of fiery character, 164 n. 3
inseminated with spiritual principle, 63
n. 3; 318; unconsciously, 318
favoured the seed of Achamoth, 62, 63,
320
disbelieved the prophets, 63
formed choic Man dtr6 t/Jc dopaTou
oualav, and breathed into him the psy
chic Man, 49
dispenses mundane affairs for determined
time, 64
in the end will pass into the ixeaorn?,
59, 64, 359, 361, 362
advanced to Soter with joy, 64
typified by Symeon, 74
Marcosian, 168
Democritus, Gnostics imitated his plenum
and vacuum, 291 n. 3
atomic atheist, 292 n. 3 ; his world ideal,
ib,
believed in genii visible to some, 292
n. 4
 INDEX OF "WORDS.
received portions of his system from the
East, ib.
Demons, seven Ophite, the counterpart of
seven angels, 235, 236
Demonology, Jewish, 150 n. 2 ; from Xvmj of
Achamoth, 47
Depositum fidei, ii. 131 n. 5
Development the plea of heresy, 94 n. 2
Devils cast ont in the time of Iremeus, ii.
375 ; also before the day of Christ, ii. 264
tremble at the Name of God, 264
Deuteronomy, a reissuing of the Law, ii. 147
Digamma as a written character, 148 n. 3
Disdplina arcani unknown to the Apostles,
ii. 76, 79
traced through Valentinus, 25, 348; ii.
19 ; to Carpocrates, 209
Disease the effect of sin, ii. 365
Disobedience, man's free act, ii. 288
Dispensation, Old contrary to New accord
ing to heresy, ii. 66; to be refuted in the
treatise c. Marcionem, 68
Old, its object, ii. 255
New, known and announced by prophets,
ii. 170, 268, 270
does not mean return from the captivity,
ii. 271
Dives and Lazarus, 381 ; ii. 148
Divine names many, the Deity one, 384, &c.
Docetic Gnosticism began with Simon Magus,
193
refuted, ii. 260, 315, 316
Dodecad, from Anthropos and Ecclesia, 11,
100, 113, 302
formed by Marcus from progression of
dyad, 157
called Iloflos qua fTritrrifiov, 168 n. 1
symbolised, the lost sheep, 158; drachm,
ib.
twelve apostles, 324; therefore the seven
ty require a hebdomecontad, 325
typified in zodiac, 165; solar months,
167
hours and climates, ib.; heathen deities,
302
refutation, 303, 324, 340, 341
Dove-like illapse of Christ, 60, 61, 140, 150,
151, 211; ii. 32, 36, 81
Marcosian A and □, numbering 801,
140, 146
Doxologies, primitive, 25 n. 2
Dyad, basis of Valentinian system, 99 nn. 2, 3
forms dodecad by progression, 157 ; si mi.
larly a triacontad, 158
Early age of life, ii. 12 n. 1
Ears stopped in sign of detestation, ii. 16, 17
531
Earth, Valentinian origin, 45, 273, 274
a name of Achamoth, 46
divided by Irenaeus into four climes, ii.
47
by heretics into twelve, 168
Ebionites believed that God made the world,
212
otherwise symbolised with Carpocrates
and Cerinthus, 213
contrasted with Marcion, 212 n. 2; with
Cerinthus and Carpocrates, 212 n. 3
retained Jewish rites, &c, with a super
stitious veneration for Jerusalem, 213
n. 3
believed in perfectibility of man, 213
n.3
used only S. Matthew, 213; ii. 45
rejected the Pauline Epistles, 213 n. 1
as expositors of prophecy, 213
refutation, ii. 259, 316
Ecclesia, JEoa consort of Anthropos, 10, 78,
100, 302 ; type of Eccl, the seed of Acha-
moth, 51 ; of. 50 n. 2
Marcosian mysticism, 132
Ecclesiastici Val. name for Catholici, ii. 79
Ecclesiasticus, Val. .Son, 11, 302
Egypt, venerable in Sacred History, ii. 114
its church faithful to tradition, 93
Egyptian spoil justified, ii. 248, 249
plagues still destined for the heathen, ii.
251
flight of Christ typical, ii. 224
Ein Soph, Infinity, in Cabbala sums Ur, Light,
viz. COVIi; 224 n. 1 (i)D_rK = T1K.)
Eleleth, 223 n.5
Elements had their consistency from Acha-
moth's trdin, 35
Bymbolised the Tetrad, 164
Eleutherius, tenth Bishop of Rome, contem
porary with S. Irenseus, ii. 11
Elias, presence on M. Tabor symbolical, ii.
220
his translation, ii. 330
in fire that did not consume, ii. 331
his recovery of the axe symbolical, ii.
371 ; Gr. Fr. xxvi.
Eloe explained, 384 nn.3, 4
Eloeus, 230 n. 2; 231
Eloeuth, 385 n. 1
Elpis, Mod, 11,302
Emanational theory, 283—285, 307
excludes consubstantiality, 283, 309
Empedocles sub-physical theosophy, 294 n. 2;
maintained the unity and immateriality of
Divine Intellect, 309 n.5
antagonising principles of good and evil,
294 n. 2
fatalist, 291 n.3
532 INDEX OF WORDS.
Encratitse, schismatical rather than heretical,
220 n.l
cjnical, 220 n. 1
off-set from Saturnin. and Marcion, 220
denied Adam's salvation, ib.
refuted, ii. 121
forbade marriage, 200; abstained from
animal food, ib.
Enncea, as emanation, absurd, 280
Ennoea Ptolemaean, 109; Barbelonite, 222 ;
Second Man, and Son of Man, 227
Enoch's mission to the angels, ii. 190; trans
lated to Paradise, ii. 330
Entelechy symbolises the Son (Basilidian),
352 n. 4
logically defined, 281
Enthymesis, began with Nns, 14 n. 4; 309 n. 4;
321; (a type of Platonic first matter), 20,
32; named second ogdoad, 28, 44, and
Achamoth, 31; also Earth, Sophia, Jeru
salem, Spirit, Lord, 33, 46; her passion,
33, 34, 265, 274, 302; and ignorance, 34
n. 3; Marcosian, <zuto/?ouXjjtos fiov\tj, 141 ;
Ophite, independent Will, 228; the con
ducting medium of yvHaii, 14 n. 4; 17
n.3; 76 n.2; produce of erring JEon, 310;
eKTpaiia, 32; femina a femina, ii. 137;
unformed and incomprehensive, 20, 32,
316; ii. 136, 275; separated from Pleroma,
31; and restrained by Horus, 33; but re
tained odour of immortality, 33; of Mar
cosian humectatio luminis, 228; her forma
tion KaT oiitriav, 32, 261, 262; causative of
material creation, 261 n. 3; imminent dis
solution, 15, 27, 314, 316, 322 n. 3; her
conversion, 35; causative of mundane soul,
and of Demiurge, 35, 46; her fear and grief
gave to matter its first consistency, 17, 35
n. 4; 46 n. 2; 265; Christ sent to her the
JEon Paraclete, 38, with angel satellites,
39 n.2; her formation xaTcl yvtZaw, and
secretion of irddos, 39 n. 4, which is hypo-
statised:35nn. 2,4; 39,40 nn.3, 4; 314,325;
and gives its evil character to matter, 39,
47 ; before wholly capable of conversion,
40, 41; Enth. now free from passion, con
ceived the spiritual principle, 41, 316,
after the likeness of Soter's angel retinue,
ib.; from memory of better things, 100;
semen paternale, 300 n, 2; threefold pro
duce, hylic from passion, psychic from
conversion, spiritual from angelic vision,
41, 42, 295, 360, 361; could not form the
spiritual essence qua consubstantial, 42;
but conferred it, 50, 51, 52, 62; in forming
psychic, put forth the padijfiaTa of Soter,
42; formed the Demiurge, 35 n.3; 42;
and dextrals, ib. ; of hylic formed sinistrals,
ib.; preserved the image of By thus, 43;
and put forth the creation of Demiurge,
45; her habitat the /xeo-oxrj?, below the
Pleroma, but above the Hebdomas of De
miurge, 46, 48; in the end returns to
Pleroma, 58, 73; the consort of Soter, 58,
75; refuted, 358; gross matter formed
from her diropia, 48; inseminates man,
50 n.2; cf. 320; Leto symbolised, 325;
Anaxagoras compared, 291; typified in the
lost sheep, 73; piece of silver, ib. ; in the
prophetess Anna, 74; Judas, 26, 323; Syro-
Phoenician woman, 27; the passion, 68;
cf. 322 ; in system of Secundus, product of
fruit of pleroma, 102, and n.l; refutation
312—315; ii. 274, 275; Intentio, Concupis-
centia, 20; Excogitatio, 28; Cogitatio, 459
n. 6
Ephesus, the city of St. John and of the
Blessed Virgin, ii. 15, 40 n.2
Epicurus, copied by Gnostics, 291 ; cf. n. 2,
ii. 133
Epiphanes, 102 n. 2; scarcely the author of
Monadic Gnosticism, 103 n.2; cf. i. Ixxviii. 1
whether the son of Carpocrates, ib.
Episcopus, Presbyter, ii. 7 n. 5 ; 76 n. 1
Episcopacy, Apostolical, ii. 8, 12, 236, 262,
377
Episcopal succession, from Apostles, its im
portance, ii. 7—15, 8 n. 6; 233
its absence, a note of heresy, ii. 236
Episema, in arithmetical notation, three, 147
n.3
Episemon Bau, easily mistaken for V, 138
n. 4
Episemos, a symbol, 148 n. 2; 157 n. 2
eTrtarrmot dpidpds, six, 136,140 n. 4; 141 n. 1
symbolised by double consonants, 141
a type of Achamoth, 141
Epithymia, Barbelonite jEon, 226
Epsilon, written as ei, 146 n. 1
Erinnys, Barbelonite ..Eon, 226
Error seldom self evident, 3; wilful, punished,
ii. 407
Esau venerated by Cainites, 241
his lost birthright symbolical, 226
Eta, written as 145 n. 3; 147 n. 1
Marcosian symbol, 159, 160
Eternal (see Punishment, Life)
Evangelists, Eph. zv. 11, may mean the first
three, ii. 3 n. 2
Evanthas sums the number of the beast, ii.
408
Evaristus, fourth Bishop of Rome, ii. 11
Eucharistix oblatio, purum sacrificium, ii.
199 n. 3; 201 n. 1; 203; cf. Gr. Fr. xxxvi.
Eucharistic offering of Bread and Wine, ii.
198, 199,203_n.6. ..
 INDEX OF WORDS.
Eucharistic offering, ii. 203, 205, 209 n. 2
and a true faith mutually confirmatory,
ii. 205 n. 1; 208 n. 1
analogy of Resurrection, ii. 323
impossible with heretics, ii. 204
argument against heretics, establishes
the Real Presence, ii. 204 nn.4, 6; 205
n. 3
Cup mixed with water, ii. 257 n. I
consecration, 203 n. 8; 205 n. 4; tradi
tional form, t'6. of prayer, 320 n. 1
Bread, the Body of Christ, ii. 318, 320 n. 1
as His creature, ii. 257
Elements after consecration become the
Body and Blood of Christ, ii. 197 n. 2;
198 n.l; 199, 204, 206 n.l; 256, 318—
320, 323
and are no longer common bread and
wine, ii. 206 n. 1
though assimilated, 204—208, 319—323
to the increase of substance, ii. 320
the substance remaining unchanged, ii.
198 n. 1; 199 n. 1; 206 n. 1; 208 n. 1;
320 n.2
argument of Irenseus explained, ii. 321;
Pref. cixxiii.
earthly and heavenly substance, ii. 205 n.
3; 206 n.l; 207, 208 n. 1
received by faith, ii. 206 n. 1
by a true reception, ii. 293 n. 1 ; 318
nn.2,3; 319 n.2; 320, 322
spiritual communion, ii. 204 n.4; 205 nn.
2, 3; 206 n. 1
recipient's posture, &c, ii. 206 n. 1
admonition by deacon, ii. 203 n. 4
transmitted to the absent in token of
communion, Gr. Fr. Hi.
Liturg. formula?, ii. 209 n.2; Gr. Fr. xxxvi.
honour of consecration conceded to Po-
lycarp by Anicetus, Gr. Fr. iii.
Eudocetus, a name of Soter, 112
Eve, Rabbinical trifling, 233 n. 4; 241 n. 5
Evil, origin of 226, 232, 323
TEonic ignorance, 311 ; an absurdity, 311,
312
Barbelonite JEon, 226
Ophite jEon, 232
Eusebius, critical knowledge of Hebrew, ii.
214 n. 7
Exodus of Israel symbolised the Church, ii.
251
Exorcism of evil spirits, 120
by exsufflation, 163
by Simonians, 194
Fzekiel's vision of dry bones, ii. 363
Ezra's exceptional inspiration, 114; cf. n. 1
numbered with prophets by Ophites, 237
533
Faith of the Church, the same everywhere,
92—97, 378 ; ii. 131 ; alone lively, ii. 1
and from the beginning, 120
is obedience, ii. 160, and note 3
justifying, ii. 157, 180; in what sense
abiding for ever, 352
in Father and Son approved by its ene
mies, ii. 161
tested by Apostolical Tradition, ii. 11,
115, 131, 378
treasured up in the Church by the Spirit,
ii. 131 ; matter of choice, ii. 289
admits of neither increase nor decrease,
94; ii. 263
in Gentiles, a more rare excellence, ii,
233; had reached the court, ii. 248
symbolised by Thamar, ii. 233
Fall of Man gave scope to Mercy, ii. 106, 107
False gospels of our Lord's infancy, 177 n. 1
of St Thomas, t'6.
of Egyptians, ii. 46 n. 1; 383 n. 1
of Hebrews quoted, ii. 45 n. 4
Fatalist theory adopted by Gnostics from
philosophy, 294 nn. 3, 4; 295
"servum facit Deum," 294
The Father reserves knowledge of times from
Son, 357
upholds the Son, ii. 373
revealed by visible Son to men and
angels, 368; ii. 158—163, 219, 223, 314
The Father everlasting, ly-ON, ii. 84 n. 3;
104 n. 4
immense, yet measured in the Son, ii.
153
The Fathers as interpreters of Scripture, ii.
25 n. 2
Feasts ruled by lot, 120 n. 1
"Femina a femina," 229; ii. 137 n. 5; and cf.
163 n.l
Fifty years erroneously implied to have been
the approximate age of our Saviour, 331 ,332
Fig-leaves symbolical, ii. 128
Filiation, divine, illustrations of it imperfect,
309 n. 2
Filtra of the Marcosians, 121 n. 1
Fire inherent in the other elements, 48 n . 2
as a principle of dissolution, 49; destined
to burn out, 59 n. 4
Five, the mystic number of the East, and by
which the Egyptians numbered, 299 n. 1
disregarded by Gnostics, 339
The Flesh of God's formation, 189; ii. 146,
333, 334, 337, 342
capable of corruption , and of incorrup-
tion, ii. 349
as of death, so of life, ii. 357, 359
dignified by the Incarnation, ii. 360, 361
redeemed by Christ's, ii. 363
534 INDEX OF WORDS.
sanctified by Eucharist as consubstantial
with Christ, ii. 321, cf. 336
The Flesh successional from its first formation
from clay, ii. 361; to be saved needs the
spirit, 320 ; mere flesh and blood, destitute
of spirit, ii. 342
termed by Val. Sepfidnvos )£iT«», 50
its salvation denied by heresy, 189 n. 6;
ii. 146, 318, 356, 359; refuted, 362
incorruptible through reception of the
Bodyand Blood ofChrist, ii. 204, 208,321
The Flesh and spirit in union, ii. 205
in antagonism, ii. 340, 347, 348
reclaimed, the spouse of the Spirit, ii. 344
Foreknown, predestined, ii. 88, 89, 91
Forms, or angels of the Father's presence,
131
Formation, spiritual by grace, ii. 299
Formation of Achamoth, 32 n. 4
by gnosis, 17 n. 3; 20 n. 4; 21 n.4; 22
n. 1; 32 n. 2; 39 n.4; 42n.l
of the Ineffable, 129; by enunciation,
131 ; of the Incomprehensible, 133, 134
Free will of man marks the divine likeness, ii.
154 n. lj 289; see, ii. 189, 193, 285, 286,
288, 298, 299, 300, 304, 315, 397, 398, 404
preserves grace given, ii. 285
distinguishes Man from brute, ii. 290
"Fulmine percussus," 347 n. 1; 362
Gabriel, the archangel, ii. 393
Gaul, its ancient divisions, 6 n. 1
(see Church)
Gehenna, ignis aternus, ii. 425
Gentiles not wholly without light, ii. 61, 133
persecutors still have their use, ii. 404
difficulty of conversion, ii. 232
baptised with a scruple by St Peter, ii. 71
German Churches, 92 n. 3
Gideon's symbolical action, ii. 93
Glory, future, graduated, ii. 175, 183, 291
but God everywhere seen, ii. 428
Gnosis, orthodox, ii. 132, 262
its legitimate object, ii. 132
(see Knowledge)
heretical ignorance of Truth, 299
Bythus known only to Nus, 13, 21
his substance, 22 n. 1
Basilidian vital spark, 197, 198
required to perfect the spiritual princi
ple, 53
inaccessible to the many, 424
life of the Pleroma derived from Bythus,
53 n. 1; 76 n. 1; 79 n. 5
Gnosis: spiritual:: Faith: psychic, 53 n. 1
hypostatised tree of knowledge in Bar-
belonite system, 224
traced in its various phases to Plato, 293,
294
the Stoics, 295 ; poets, 296 ; cynics, t'4.
Aristotle, 296; Pythagoras, 297
and therefore superfluous, 299
Barbelonite, 224
(see Formation)
Gnostic elements, Cabbala, 288 n. 2; Astro
nomical, 165; physical, 170,171,294; pseu
do-scriptural, 169, 180; Platonic, 293; Do-
cetic, 193, 197,200 nn. 4, 5, 6; transmigra
tion, 376, &o
origin in Simon Magus, 5 n. 3; 98 nn. 1,
2 ; 195; ii. 1, 67, 258; through Menan-
der, ii. 18
antitype of Great Dragon, 371 ; Titans,
347, 362
general family likeness, 369
treatises, ii. 313 n. 3
demand of full faith, ii. 80
variations, ii. 275; but always blasphem
ous, ii. 145
types, ii. 210 ; imperfect idea of Deity, ii.
212
name adopted by Carpocrates, 210
general refutation, 369
Gnosticism, ancient when Irenseus wrote, 156
made the Deity subject to Zabes and
error, 260 ; and darkness, 261
compared to Tree of Knowledge, ii. 380
Gnostic profundity, ii. 81, 275, 276
arrogance, ii. 821 n. 5; 145, 146, 297
deception, from use of Scripture, ii. 89,
94
which was mutilated or perverted, ii. 68
world made by angels, ii. 41
Apostles spoke to Jews as Jews, ii. 59
Law contrary to Gospel, ii. 66
abstinence from animal food, 198
indifference of actions, 296, 373
universality of action, 204 n. 4; 371; ab
surdity, 373
forbade marriage, 198 n. 2
denied Resurrection of Body, 189, 370;
ii. 145, 146
magical pretension, 194, 201, 206, 370,
371, 374 ; infant aid, 374
immorality, 123 n. 2; 193 n.4; 214,220,
296, 371, 373
prejudicial to Truth, 207 nn. 1, 3; 242
nn. 2, 5
God variously named, though one, 384, 387 ;
ii. 39
none called God but one, ii. 20, 27, 30,
81, 146, 382, 391
by Christ and Apostles, 387 ; ii. 19
by S. Matthew, ii. 30, 31; S. Luke, 34;
S. Mark, 39; S. John, 40
 INDEX OF WORDS.
Acts of Apostles, 52
The Saviour 's words, ii. 147, 149, 169,
172, 178, 179, 276, 278 , 281, 282, 302,
369, 370, 371, 382, 383, 384, 393
and miracles, ii. 365, 370
heretical objections refuted, ii. 150, 151,
243, 245, 246
causes no man's destruction, ii. 300
One, 251, 257, 264, 305, 349; ii. 30, in
collective attribute, 111, 282 , 285, 354
n. 1 ; ii. 175, 353, 368
Indivisible, 282, 285, 354, 387 ; ii. 175 ;
Immutable, ii. 292 ; Incomprehensible,
368 ; ii. 132, 211, 212, 216, 232
his Mind is his Word, 355
Will and Thought identical, 111
not subject to necessity, 263
no relative idea in God, ii. 39, 149, 184 ;
single and sole, ii. 16 n. 3
"dives in omnibus," ii. 419; needs not
man's service, ii. 183—185, 191, 197, 209
gives freely, punishes justly, ii. 282
most just, ii. 133, 135, 282
both wise and just, ii. 134
known in his works, 263, 264, 272; ii.
160; his Wisdom in Creation, his
power in Resurrection of man, ii. 325
—328
commands and it is done, 111 n. 1
One God creator of All, ii. 11, 254
Almighty, 368 ; his Providence over all,
ii. 133
Supreme, 344, 356, 357, 368, 383; in Lore,
Father; in power, Lord; in wisdom,
Creator, ii. 369
created all things by his Word, ii. 164,
214; because Good, ii. 136 n.l
Demiurge of all, 251
created all things by his will, 273—275
created all things from nothing, 251,
256, 269, 274, 305, 368; ii. 30, 213
visible and invisible, 364, 368 ; ii. 29
if subordinately, whose agent ? 305
of Law, also of Gospel, ii. 35—45, 383,
384
pardons, who gave the Law, ii. 370
known by revelation first, 272, then by
tradition, (6.
reveals himself as we can bear, ii. 293,296
known by love, ii. 132, 212, 213
Communion with God is Life and Light,
ii. 398, separation, death and dark
ness, ib.
known to wisest heathen, ii. 133
how seen, ii. 216, 218; to see is to have
communion, ib. 217
seen by pure in heart, ii. 216
seen by ministration of Spirit, ii. 216, 219
535
by Filial adoption, ii. 216, by paternal
revelation in glory, ib.
face to face, ii. 338
vision variously typified, ii. 221, 222
works in man to do, ii. 106, 107
source of temporal power, ii. 389
gnostice, Kooyioiroios dyytXot, 197, 200,
201
Judge, 208; ii. 397
Marcion denied God by dividing his Sub
stance, ii. 135, 397
said God first revealed under Tiberius,
ii. 158
Gods xii. of heathen, 302
all that is called God, i.e. idols, ii. 23,
391
I have said, Ye are Gods, ii. 22, 102, 146
Good and evil by nature, (Valentinus) 66,
267, 268 ; (Saturninus) 188
Goodness, non-natural, ii. 286, 287, 306
shewn by good works, 362, 364; ii. 66
Gospel and Law the work of the same God,
ii. 167—188, 254, 255
an amplification, ii. 181, 192, 245
indulgent, ii. 188
the changes it has wrought, ii. 272
heritage, ii. 345
Gospel first preached, then written, ii. 2
Gospels only four, ii. 46; Cherubim, ib. 47
the foundation and pillar of our faith,
ii. 2 ; and of the Church, 47
Law of Liberty, ii. 38 n. 5; 201
appealed to by heresy, ii. 45
false of Egyptians, ii. 46 n.l; quoted,
383 n. 1
of Hebrews quoted, ii. 45 n. 4
of Infancy, 177 n. 1
Grace under Gospel, ii. 175, 280
preventing, ii. 185; instanced in .T'.th.
Eunuch, 231 n. 4
saved by, ii. 317, 323
savour of life, or of death, ii. 242—246,
278, 280
Grace psychic and spiritual, Vol. 56
Grafted into body of Christ, ii. 345; new
nature, 346 n. 5
Grammatici, ii. 146 n. 3
Habeo as auxiliary verb, ii. 107 n. 7
Hands of Father, Son nnd Spirit, ii. 120,
145, 213 n. 5; 317, 333, 367, 403
Hands, imposition of Apostles, conferred the
Spirit, ii. 294; healed the sick, 357
(Harmogenes, see Armogen)
Head of Christ, the Father, ii. 374
Head of Church, the Word, ii. 371
the Spirit everywhere, ib.
536 INDEX OF WORDS.
Healing, repaired not created, ii. 354
Heart service under the Law, ii. 192, 193—
197; under the Gospel, ii. 245
must be pure in Christian sacrifice, ii. 202
how hardened, ii. 247
Heathen, confessed God's Providence, ii. 133 ;
and a Supreme unity, 272
converted without Scripture, ii. 233
enriched by Christian labour, ii. 249
Heaven, K. of, suffereth violence, ii. 290
Heavens, seven of Valentinus, 44
Heavens synonymous with JEons, ii. 146
Platonic, intellectual, 368 n. 2
voepol, 44 nn. 1, 3
and Earth, Simonian, Nous, and 'E-ri-
vola, 368 n. 2
Basilidian, ccclxv, 199, 203, 383
Marcosian, 142, 165; Ophite, 231
Heavenly types, sacrifice, altar, temple, ii. 210
Hebdomas, Demiurge, 44 n. 1 ; 48, 139 n. 5;
141 n. 4; 142, 365 n. 4
astronomical, 236
Hebrew letters, antiquiores et sacerdotales,
335,336
Hebrew criticisms, 382 n. 1; 384—387; ii. 37
n. 4; 173 n. 5; 187 n. 2; 193 n. 6; 266
nn. 2, 4; 268 nn. 3, 4; 281 n. 4; 301 n. 2
Hell, descent into, ii. 108 n. 7; 124 n. 3; 241,
256, 267, 411 n. 2; 412 n. 2
Henosis, Mon, 11
Heracleon and Ptolemy, Yalentinians in the
West, 259 n. 2
Heresy masks its errors, 3
Heretics, no true believers in Divine Unity,
189 ; briefly summed, ii. 377
to be avoided, 162, 371 ; ii. 14, 379
met by various methods, 370
professed to be wiser than the Apostles,
123, 218; ii. 8, 18, 61, 67, 158
Heretics, detested by barbarian believers, ii.
16,17
affected a true yi/wo-is, 123, 205, 218 ; ii.
2, 8, 379, 380
and more perfect than the Saviour's, 205
self-convicted, 243 n. 1
descended from Simon Magus, 219
artifices, 2, 301; ii. 80, 254, 276
formed congregations, ii. 9 n. 6
but professed to teach as the Church, 4,
219; ii. 68, 80, 89, 94, 258
mask falsehood with Scripture, ii. 382
perverted Scriptural truth, 2, 66, 67; ii.
80 n. 2; 382
said the Apostles suited their doctrine to
prejudices, ii. 19
some said that S. Paul alone had truth,
ii. 80 n. 2
asserted false traditions, 66; ii. 7
rejected true, ii. 7, 8
variations, ii. 379 (see Valent.)
immoral, 181 n. 1
precursors of Antichrist, ] 15, 371
called this world Hell, ii. 412
blasphemed the Creator, ii. 145, 396
Thunder-stricken Titans, 362
worse than heathen, 272
may be reclaimed, but with difficult , ii. 8
lovers of novelty, 188, 219
novelty condemns them, ii. 17
always seeking, never finding, ii. 132, 379
Hermas quoted as Scripture, ii. 213 n . 7
Hermits, barefooted, ii. 250
Hesiod cited, 325 ; his Pandora, 296, 325
Siberia, 93 n. 1
Hippolytus supplies text, independently, and
in chief, 192—198,204—207, 209—212,214,
215, 221—233
collaterally, 101—104, 106—110, 114,
129—152, 157—161, 164—168
of a secondary character, 190—192
his moderation, 117 n. 1
Homer quoted, 125 n. 3 ; 258, 332
Homeric first principle aqneous, 289 n. 6
cento, 86
Homo, Manhood, 366 n. 2; ii. 360, 384 n. 3
Homceomeric theory of Anaxagoras, 290 ti. 2
Hope, of more perfect knowledge, abides
hereafter, 351
Horus, a<ru£vyos, <r0tj\viTos, 18
various names, 18, 24, 29, 30, 279; ii. 98
appeal to Scripture, 29
a power of Soter, 279 n. 3
a duplicate power, 100
double function, 29; ii. 275
confirmative, 15, 16, 29, 100
coercive, 17 n. 4; 29 n. 1; 33, 100; ii. 137,
275
arrkenothele, 17 n. 4
from Monogenes, or from Propator, 279
typified by Christ healing the Syroph.
woman, 28
between Bythus and Pleroma; and be
tween Pleroma and Achamoth, 100
Hosanna, ii. 176 n. 1
Hosea's marriage symbolical, ii. 223
Hours of unequal length in ancient Rome,
167 n. 1 ; of day, unequal number, 341
Humanitarianism originated by Theodotus,
212 a. 2
Humility and Faith the Christian's attitude,
ii. 385
Hydroparastata?, ii. 130 n. 2
Hyginus, ninth in Roman succession, 214 ;
eighth, ii. 11
Bishop when Valentinus came to Rome,
ii. 17 . ■
 INDEX OF WORDS.
Hyperbaton, a Pauline figure, ii. 25
Hypostases, 298 n. 4
Hystera, Ophite Demiurge, 242; cf. 260 n. 1;
265 n. 4
i expressed in writing by tt, 145 n. 2; 146 n.
1; ii. 409
as initial letter of Jesus, symbolical, Val.
26
read by LXX as abbreviation for nw,
ii. 106 n. 2
Jacob, typical, ii. 226; in his offspring, 227
his blessing to be fulfilled in millennio,
ii. 416
Ialdabaoth, Ophite deity, 230 n. 1
his ignorance, 232, 235
thought himself the sole God, 272
cause of organised matter, 232
cast out first parents from Paradise, 234,
235
caused deluge, called Abraham, led out
Exodus, 237
with Christ at right hand, 240
loses souls of men, as Jesus gains them,
240
I AM, ii. 22 n. 1
lao, 33 n. 8; 230 n. 2; explained as Jah, 336
n. 5
Jauth as Jehovah, 386 n. 4
Ideal philosophy of Democritus and Plato
adopted by the Gnostics, 292
points of difference marked, 292 nn. 3, 4
possibly of Eastern origin, 292 n. 4
Idolothytas, Valent., 55 n. 1; Seuilid. 201;
and offsets, 221; Nicolait. 214
Jerusalem, first named by David, ii. 152 n. 6
a synonym of Achamoth, 45 n. 3; 46, 213
n. 3; ii. 146
the mother Church of Christians, ii. 68
her times fulfilled, ii. 151, 152
Jesus abbreviated from Joshua, 334 n. 4
a name of might, 264, 375
the name in which the Father is glori
fied, ii. 200 n. 3
how pertaining to the Father, ii. 200
explained Hebraice as of two and half
letters, 334
Salvator, Salus, Salutare, ii. 36
Very Man, ii. 121
to repair the Fall, ii. 120
and redeem the flesh, ii. 360, 361 , Christ, from Anthropos, 101
has preeminence in visible creation, as
the Word in things invisible, ii. 88, 214
JESUS with the Word is one Christ, ii. 104
birth-place foretold, ii. 109
time, 174
date of birth defined, ii. 115; cf. 158
537
why genealogy traced to Adam, ii. 123
infant Saviour of infant Martyrs, ii. 86
sanctified every age, 330; ii. 101
The temptation, ii. 381—333
ministry continued through three years,
327—329
singular opinion of Irenceus, 331, 332
requires the heart, 372; ii. 181
genuineness of miracles vindicated, 374
why healed the blind, not by word, but
with hand, ii. 305
symbolical action of washing disciples'
feet, ii. 228
of waking disciples after second ap
proach, ii. 228
day of Passion foreshewn by Moses, ii.
173
why on the Eixth day of week, ii. 388
true benefits, ii. 344, 345
contrasted with Gnostic notions, 323
meek and merciful in his Passion, ii. 91,
99
his Flesh reconciled ours, ii. 361, 362
redeemed us with his Blood, ii. 20, 91,
315, 317, 318, 361
the peace of departed Saints, ii. 85
(see Hell, Descent into)
there also dominant, ii. 214
recalled patriarchs and saints to life, ii.
124
shall return in the same Body that suf
fered, ii. 90
two advents foretold by Prophets, ii. 256
second shall usher in the reign of his
Saints, ii. 410
treasure hidden beneath the types of
Scripture, ii. 234
Jesus as JEon emanated from entire Pleroma,
23
denied to be Lord, 12
named Soter, second Christ, 24
Logos, All, 23, 28, 33
Constellation, 23 n. 3
said some things from Soter, some from
Achamoth, and Demiurge, 63 ; ii. 274
spake with authority, ii. 277
accompanied by angels, 23
symbolised, 18; jEoos, 26; and all num
bers, 147; cf. 66 n. 1
the Word, 84
sometimes from Theletos, from upper
from Demiurge, 60; ii. 42, 92
born of Virgin, 238; as per tubum, 60,
150; ii. 42, 82, 316
phantasmal, 52 n. 5; 85; ii. 260,315; Sa-
turnin. 197; BasiliJ. 200; Martion,
216; ii. 257
538 INDEX OF WORDS.
refuted, ii. 101, 102, 108, 121, 257, 260,
315, 316, 381
Basilides denied the passion, 200; ii. 82
Valentinian view of passion (see Christ)
Ophite idea of Resurrection, 239
eighteen months elapsed between Resur
rection and Ascension, 26, 240 n. 1
son of Christus, ii. 81
kut olnovofiiav, 85, 151; ii. 36 n. 7 ; 37
n. 2; 42
A and £2, 147; name brought life to men,
149
numbers Christ arithmetically, 148 nn.
1,2
symbolises the tetrad, 148; as being of
quadruple entities, 60
alphabet, 145 n. 3
Markov ouoiia, 136, 145, 146, 333, 334
n. 1
Dccclxxxviii, 148 n. 1; 334
why unrevealed for thirty years, Vol. 12,
25, 273, 276
ministry lasted for one year, Vol. 27,
322, 326, 330
appeal to Scripture, 326
(Carpocratian and Cerinthian) son of
Joseph, 204, 211; ii. 42 n. 6
refuted, ii. 102, 108, 116, 118, 259, 316
Marcosian myth from false Gospel, 177
better than others, but not perfect, 205
n. 6; 211,238,373
sent from Supreme, not from Cosmocr.
204, 215, 216
Why, Saturnin. 198; Basilid. 200; Mar-
cion, 217
Jews offer not, because of malice, ii. 203
before and after the day of Christ exor
cised demons by the Divine Name, 264;
rejected him who could make them
free, ii. 256
S. Ignatius quoted, ii. 403
Ignorance, source of evil, 323
of things before our senses, 350
Ignnrantia Labis, 186
Ignorantise Labes, 308
Image of God, the entire man, ii 333, 334
restored, in Word made Flesh, ii. 368
Imitative principle of Gnosticism, 24 n. 2; 33
n. 3; 42 n. 4; 43, 44 n. 1; 57 n. 3; 58 n. 3;
60 n. 1; 61 n. 1; 62 n. 2; 68, 112 n. 5; 123
n. 3; 125, 142 n. 1; 235, 266 nn. 1. 2; 265
necessarily indefinite, ii. 210
borrowed from Plato and Democr. 292
refuted, 265, 304, 305, 337; ii. 210
Immaculate Conception, no ancient dogma,
ii. 88 n. 3
Incarnation of Christ. 60 n. 2; ii. 214. 215
source of Man's incorruption, ii. 100 n. 4
Incomprehensible as symbolised by Marcus,
134, 132
the jEons' safeguard, 21, 312
nature of Son, 355
made comprehensible, ii. 87
Incorruption, the gift of God's grace, ii. 106,
323, 325, 357, 384
moral, as taught by heresy, 194, 201, 207,
210, 221
Indifference of actions, 373
learned from cynics, 296
refuted, 372
Infant Baptism, 330 n. 3
helps to gnostic jugglers, 374
cry, symbolical, Marc. 143
Inheritance of glory, not by nature but by
grace, ii. 344
Innocents, Martyrum jlores, 86 n. 3
Insigne aurum, coined gold, ii. 249 n. 9
Insufflation in Baptism, 163 n. 2
Intent and act of Deity one, 110 n. 1
Intermediate state, 381
Interpres Vet. possibly oriental, ii. 266
Invidia aliena est Deo, ii. 390
S. John lived in the reign of Trajan, 331 ;
ii. 15
to 100 years, 331 n. 5
came in contact with Cerinthus at Ephe-
sus, ii. 13 n. 3
the beloved disciple, ii. 6 n. 2
how symbolised, ii. 48
wrote his Gospel at Ephesus, by request
of bishops of Asia, ii. 6 n. 3
on account of Cerinthus and other Gnos
tics, ii. 40
preferred by Valent. ii. 46
rejected by Montanus, ii. 51
his second epistle quoted, ii. 89 n. 4
Revelation, latterend ofDomitian's reign,
ii. 410
S. John the Baptist more than a prophet, ii.
43
his preaching, ii. 30, 34
prefigured by Samson's guide, ii. 492
Jonas, a symbolical character, ii. 105, 106
Joseph believed the prophets, therefore also
the angel, ii. 230
Joshua, one of the Ophite prophets, 237
a type of Christ, Gr. Fr. xix.
Irenseus, of oriental extraction, 183 n. 3; 188
n.5
„ apologises for a rough style, 5
Celtic by locality, 6
physical evidence, 341
conversed with Apostolical men, 331
saw and heard Polycarp, ii. 12
called to the ministry of the Word, ii.
313
 INDEX OF WORDS.
knew personally certain Valentinians, 4,
310
and read their writings, 4
and of the Cainites, 242
promised work against Marcion, 219
n. 2; ii. 67 n. 4
purport of his work, 5, 6, 242, 275; ii. 1,
306, 313
Prayer for his reader, ii. 24
(see Title)
Book i. reference to, 249; ii. 1, 377
ii. 249; epitomised, 369
in. reference to, ii. 1, 377 ; subject
stated, ii. 1, 388
recapitulated, ii. 131
iv. recapitulation of four books,
ii. 313
v. subject stated, ii. 307, 313
knowledge of Hebrew, 183, 184, 334—
330, 384, &c; ii. 151 n. 2; 153 n. 2
(cf. Syriac analogies and originals)
quotes some venerable elder, 3 n. 3, 119,
155; ii. 95, 238 n. 5; 248, 251, 254
nowhere cites S. James, ii. 115 n. 2
quoted by S. Augustin, ii. 150 n. 3
world at peace, ii. 250
adjures his transcriber, Gr. Fr. i.
Isaac's history symbolical, ii. 226
Islands, in prophecy, ecclesice gentium, ii. 421
Israel, Rabbinical etymon, ii. 173 n. 1.
plunder of Egyptians justified, ii. 248,
249
Exodus, a type of Epiphany, ii. 248, 251
Judas, type of Sophia, 26, 323, 324
Gospel of, 242 ; (see Cainites)
Judge must be an object of sense, ii. 31
Judgment of God against unbelieving, ii.
279, 280
day, known only to Father, 355 ; 357
Jupiter orphic, first, middle, last, ii. 135 n. 5
JuBt men may lapse, ii. 239, 240, 251
errors recorded as a warning, ii. 241, 242
Justification by Faith, ii. 157, 180, 190, 194
Justificatio, exfide, ii. 270
a Domini adventu, ii. 241
Justin adv. Marc, quoted, ii. 159; ef. 396 n.
4; by Fhotius, ii. 158 n. 6
Keys, power of, 122 n. 1
Kingly power, from God, ii. 388
Kings responsible to God, ii, 389
Kneeling not customary in the Primitive
Church on Easter Sunday and at Pente
cost, ii. 478; by Apostolical tradition, 479
Knowledge of God, man's Renewal, ii. 353
the savour of life unto life, or of death
unto death, ii. 298
true, is Apostolical doctrine, ii. 2G2
539
theological, a varying quantity, 94
what it is not, 94, 345, 353, 357
what it is, 95
imperfect upon earth, 344, 348, 349, 356,
357
hereafter may admit of increase, 351
Ko'Xiros, maternal, ii. 379 n. 7
A symbolised Sophia, 160; qua symbol of
xcix. 161
AA as M, ib.
Labes, 251 n. 1 ; is Achamoth, 279 ; mother
of Demiurge, 302
ignorantia, 318 n. 1
Lateinos sums the number of the Beast, ii.
409
Law added, ii. 191, 233
began with Moses, ended with the Bap
tist, ii. 152
schoolmaster, ii. 150, 179
suited to the perverse, ii. 188, 191, 192
a system of bondage, ii. 187
convinces of sin, ii. 101
cannot justify, 190
no type of Pleroma, 337
no work of a blind Demiurge, ii. 385
how typical, ii. 186
fulfilled in Christ, ii. 181, 192
based in love, ii. 191 ; and mercy, 192
ceremonial abolished, ii. 192; when Je
rusalem destroyed, ii. 179
observed at first by Apostles, ii. 72
contrasted with the Gospel, ii. 169, 181,
182, 277
by temporal objects shadowed forth eter
nal, ii. 176, 186
Law of Liberty, ii. 181, 182 n. 4 ; 193 n. 2
Law of Love, ii. 183, 198
Left hand, summed tens, 100, 161 0.3; 342
symbolised the material principle, 228
tetrad of Secundus was darkness, 101
co-emanation with Demiurge, ib.
Leto, parallel of Gnostic Sophia, 325
Letters, sixteen introduced by Cadmus, 152
long vowels added by Palamedes, 153
Libyan church, 93
Life eternal, the gift of Grace, 91, 383; ii.
295, 321; rejected by the wicked, 383;
bestowed upon the penitent, 91 ; consists
in vision of God, ii. 217, 428
Life, a heavenly spark, returns to giver, 197
earnest of future existence, ii. 327
qua breath perishes, qua spirit undying,
ii. 350, 351
tree of, why forbidden, ii. 128, 129
penal, as heretics thought, ii. 412 n.G
our discipline for death, ii. 480
the antagonism of death, ii. 349
540 INDEX OF "WORDS.
Light of Light, 308 ; but not material, 282
originated from passion of Sophia, 3j
n. 4; as a spiritual humectation, 241
Likeness of God in gift of Spirit, ii. 334
to be perfected hereafter, ii. 339
of gradual growth, ii. 290
involves freedom of will, ii. 154, 155, 297
immortality and incorruption, ii. 296, 314
Lilith the spectral Eve of Rabbinical writings,
233 n. 3
Linus, first in Roman succession, ii. 10
Logos, right reason, 281 n. 2
Logos in man subordinate, in God co-ordi
nate with absolute unity of perfections, 354
evSiddeTos and Trpotpopwds, 278, 281 n.
3 ; 285, 354
logical evolution, 281 n. 2
human word no parallel, 355
LOGOS, the Son of God, 368; ii. 164, 214
mode ofprolation, known only to Father
and Son, 355, cf. ii. 159
no beginning, ii. 95, 285
God the Son, 77; ii. 22, 29, 31, 81, 104,
109, 116, 117, 155, 159, 204, 363, 371
Creator, 82, 256 n. 2; 368; ii. 16 n. 4;
29, 30, 160, 164, 214, 365, 366, 374
confessed in heaven, earth and hell, to be
very God and very Man, ii. 161
Lord of heaven and earth, ii. 21, 32, 81,
88, 89, 214
Giver of Life, ii. 155; and Light, 82;
one with Father, ii. 30, 245; and
Spirit, ii. 162, 213, 216
upholden of the Father, ii. 373
in a certain sense upholden of creation,
373, 375
Son of Man, ii. 100, 107
Saviour, ii. 36, 89, 245 ; and Judge, ii.
214, 245, 398
Incomprehensible made comprehensible,
ii. 87, 88; measure of the Incompre
hensible Father, ii. 153
God made visible, ii. 31, 108, 160, 161,
216
revealed to Man by the Father, ii. 159
coeternal with Father, 344,368; ii. 95,
158, 184, 218; and Spirit, ii. 213, 214
from the beginning, ii. 183 n. 7
reveals God to man, 101, 159, 160, 161,
218—221
forms him in the womb, 365
restores Divine image, ii. 368
descended to free converse, ii. 23, 179
variously appearing, ii. 221; to the Patri
archs, ii. 21, 49, 155, 163, 169, 172, 173,
220 ; to prophets, ii. 220—223, 266
appeared to Balaam, with sword of au
thority, ii. 490
gave efficacy to Old Covenant, ii. 49
administers the will of the Father, ii. 35,
89, 161, 164, 218, 332, 366, 374, 396
disposer of all things, ii. 374
bread of immortality, ii. 293
panis perfectus Patris, ib.
gave His Life and Flesh for ours, ii. 315
Head of the Spirit, ii. 380
Incarnate, ii. 33, 42, 82—87, 95, 102, 103,
107, 120, 121, 215, 232, 260, 266, 318,
368, 374, Gr. Fr. xxvi. ; why, ii. 31,
34, 35, 101, 103, 314, 317, 360, 361, 369
rudimentally one with Jesus, ii. 32, 33,
83, 84, 87", 120
St John lay in bosom of L., ii. 222
hung upon the cross, 84, ii. 373, 374
why appeared not as God, ii. 293
(see Hands)
Logos, Valentinian basis of Pleroma, 10 n. 1 ;
put forth ten jEons, 10, 301
coequal with Nus and Ilythus, 310
proceeded from Nus and Aletheia, 10;
otherwise Logos and Zoe, from An-
thropos and Ecclesia, 112
ignorant of Father, 310, 311
initiated passion of Sophia, 309
was not made flesh, 84
Philonic, 266 n. 2
Marcosian, Pater, 129
its enunciation, 130
in spiritual entities, 131
as a continuous fugue, ib.
each letter deeming itself All, ib.
Barbelonite, 222, 223; with Enncea, ib.
Basilidian, 199
Lot typified church and synag. ii. 252,253, 262
his daughters would preserve the race of
man, ii. 253 n. 2
pillar of salt still yielding proof of hu
manity, ii. 254 nn. 3, 4
Love, first principle in Theogon. 287 n. 2
Christian, active, ii. 477, cf. Gr. Fr. ix.
Luke's (S.) symbol the heifer, ii. 48
disciple of the Apostles, ii. 33
a companion of S. Paul, ii. 6, 75
exponent of S. Paul's Gospel, ii. 6 n. 1
where Gospel and Acts written, ii. C
n. 1
incidents peculiar to Gospel, ii. 76—78
epitomized, ii. 33—38
mutilated by Marcion, 217 ; ii. 45
Lumen virginale, 368
Macedonians forestalled by Valent. 78 n. 1
Magi, their offering symbolical, ii. 32 n. 1 ;
Syr. Fr. vi.
journeyed across Assyria, ii. 85
 INDEX OF WORDS.
Magian imposture, 115
Magistrate, civil, of God not of Satan, ii. 388
judged of God, 389
Male (Valentinian) principle unsuited to
earth, 129 n. 1
seed, angels; female, elect, 39n.l; 50 Marcellina, a follower of Carpocr. 210
n. 2; confers form, female, substance,
16n.4;20n.2; 32 nn. 2, 3
Mammonas, explained, ii. 27 n. 3; 28
Mamuel, ii. 28 n. 1
Man a composite being, 282; ii. 121, 145
of a triple character, ii. 333—335, 342
of Body and Soul, at length received
Spirit, ii. 351
Rabbinical distinction, ii. 350 n. 2
formed of, and returns to earth, ii. 307
by Man came death, by Man life, ii. 381
Man, the conquered and the conqueror, ii.
383, 384, 390
subject of Divine goodness, ii. 106, 175
why not created perfect from first, ii.
291—297
created for his own good, ii. 184,185; by
Father, Word, Spirit, 213 n. G
subject to death, but mercy restores him,
ii. 104, 105, 292, 297, 323, 325
one with God through Christ's Incarna
tion, ii. 34, 100, 101, 215; and death
less, ii. 103
redemption universal, ii. 105, 122, 229
humility alone becomes him, ii. 299 *
Valentinian, not of common clay, 49n.l;
ii. 366 n. 3
complex nature, 51. 65 nn. 1,3; 295 ; and
destiny, 358—361
appeal to Scripture, 70, 71
spiritual* 50; from Achamoth, 51
unknown to Demiurge, ib.
Ecclesia, ib. ; typified by Seth, 64
espoused to angels, 65; arrhenothele, 172
formed by union with ptychic, 52, 58
saved, 54; evil notwithstanding, 55
psychic formed by Demiurge, 49, 51
not consubstantial with God, «4.
redemption possible, 52, 54, 65
symbolised in Abel, 64
hylic, (cut cIkovu, 49
cho'ic, 50 n. 1 ; 51 ; typified by Cain, 64
formed on sixth day, carnal, on eighth,
172, cf. 288 n. 2
incapable of salvation, 51—54, 65; ii. 377
Ophite, prototypal, 124 n. 2
creature of angels, 196
two distinct races, Saturninus, 198
obtains mercy, Satan none, ii. 303
likened to the brute, ii. 305, 340
type of Pleroma, 171
(see Anthropos, Free Will)
VOI,. It.
541
Man's incontinence remedied by Christ's fast,
ii. 382
his improvement should be continuous,
ii. 174, 292—296
Manna, a type of spiritual food, ii. 191
n. 3
Mansion, a native of Pontus, 216
contemporary with Anicetus, ii. 18
amplified Cerdon's theory, 216
opposed by Justin, ii. 158 n. 6
Irenams contemplated a work against
him, ii. 67 ; and his writings, 219
Stoic in principle, 252 n, 1
traced back to Empedocles, ii. 134 n. 1
a binary, 216, 252 n. 1; ii. 68 n. 1; 134;
tertiary, 216 n. 2; ii. 68 n. 1; 134;
and quadruple principle ascribed to
him, 216 n.2; ii. 134
said that God of the Law turbulent, &c.
216; Cosmocrator, ib.
denied that world made by Word, ii. 41 ;
cf. 329, 397
blasphemed the Creator, ii. 68, 396, 397
his good Deity, 252
from whence Jesus, 216
dissolved Law of Cosmocrator, 217
denied that Christ came to his own, ii.
41, cf. 373
Docetic views, 216 n.4; ii. 257
said that Christ's was a neutral character,
217 n. 3
Christ's descent into Hell, saved Cain,
4tc. 218 n. 4 ; but not Abel and the
Just, who were incredulous, 219
denied the salvation of body, 218
mutilated Scripture, 4 n.3; 36 n.2; 216
n.3; 217 n.3; 218 n.2
professed to be more true than Evange
lists, 218
omitted Christ's genealogy, 216 n.3;
218; and passages that made the Fa
ther the Creator, 218
compiled Gospel from S. Luke, 217 ; ii.
45 n.6; 51,67
curtailed S. Paul's Epistles, 218 ; ii. 67
nn. 2, 3; 78
did not wholly reject them, ii. 72 n. 1
refuted, 252, 253, 257, 369; ii. 134,165,
171,257
contrasted with Ebion, 212 n.2; Apolli-
naris, 216 n. 4
preferred to Valent., ii. 68
condemned, ii. 257
called first-born of Satan by Polycarp,
ii. 14
Marcus, 114 n.2; a Mage, 249; of Gallic
origin, 156 n. 3; Rhodanensis, 126 n. 1
34
542 INDEX OF WORDS.
follower of Valentinns, 156 n. 3; i. e. of Mathematicus, its meaning, 203 n. 4
Pythagoras, 296 n. 6
a juggling impostor, 114,115 n.3; 116
n. 1; 117 ; and astrologer, 155
his familiar spirit, 114, 11 7
precursor of Antichrist, 115
earliest trace of transubstantiation, 116
mockery of Eucharist, 115
his idea of Judgment, 125
hunter of women, 116; who were rich,
118
enriched himself, 119
licentious practices, 119, 123
his use ofphiltra, &c. 121
confessions of victims, 121, 122, 126
case of a dishonoured deacon, 121
professed to be inspired by the highest
Power, 114, 123
resolved all into a Monad and Dyad, 157
the mouthpiece of Sige, 133, 135, 141,
142, 144
the mother of all, 146 ; and Tetrad, 128
hypostatised truth revealed to him, 134
amplified the idea of Colorbasus, 127
his Demiurge a threefold abortion, 251
n.l
professed to be of higher grade than
Apostles, 123
transfiguration adapted, 139 n. 4
his alphabetic theory, 137 nn. 6, 6 ; 357
Byllabic scheme, 130 n. 2 ; 131 n. 2; 357
nomenclature of symbols, 132
all contained in Eoclesia, 132
world formed by ultimate letter of ulti
mate symbol, 132; which was a tria- Matthew (S.), wrote his Gospel in Hebrew,
contad, 132
this development exemplified, 133
verses in condemnation of Marcus by an
ancient presbyter, 155
Marcosian invocation of grace, 117; and pro
fligacy, 119
inspiration, 118
forgers of apocryphal writings, 177
redemption, 123 n.3; 124, 180, &c.
formula, 124, 183—185, 187, 249 n. 4
hebdomad, 139
unction, 185, 186; of the dead, 186 n. 3
others rejected all forms &c, asserting
the sufficiency of Gnosis, 187
anabaptists, 123 n.3
Mark (S.), the exponent of S. Peter's preach
ing, ii. 4 n. 3; 5 nn. 2, 4
opprobrious term, ii. 4 n. 3
Gospel used by Docetic assertors of im
passibility, ii. 45 n.6; 46
his symbol a lion, ii. 47, 48
Marriage disparaged by Gnostics, 198, 220
garment, ii. 281
Martyrdom proof of sincerity, ii. 68
accidental of heretics, ii. 263
despised by heresy, ii. 99
Martyrs the seed of the Church, ii. 263, 264
n.l
strengthened for their agony by the Spi
rit, ii. 343
blood will be required, ii. 99, 360
annealed as the bread of God, ii. 403
Mary Magdalene first saw Christ risen, ii.
412
Maires leciiones, 335 n. 4
Matter created by God from nothing, 274,
356
not uncreate, ii. Gr. Fr. xxxii.
(Platonic), its pre-existence, 293, 294
defined, 292 n. 1 ; and described, ib. n. 2
(Ophite) formation, 227
from overflow of light, 228
(Valentinian), originated in the diropia
of Sophia, 17, 46
in the conversion of Achamoth, 35, 46
in her wddri, 73, 79, 314
its tendencies from Achamoth, 40 n. 4
its grosser substance from Demiurge, 43
n. 2
incapable of salvation, 51 n.2; 53, 66
nn. 2, 3
of which man formed, 48, 49; ii. 366
n.3
sinistral, 228
to perish by fire, 48, 49, 59 n.4
refuted, 274, 314
213 n.2; ii. 3 nn.2, 4; cf. Gr. Fr. xxvii.
tradition derived perhaps from S. John,
213 n.2
written while S. Peter and S. Paul were
at Rome, ii. 3 n. 1
seen by S. Jerom, 213 n. 2 ; and by Pan-
taenus in India, ib.
quoted by Eusebius, ii. 42 n. 4
Greek copy found buried with S. Barna
bas in Cyprus, 213 n. 2
his Gospel alone received by Ebion-
ites, ii. 45 n.4; and Cerinthus, ii. 46
n. 1
Man was his symbol, ii. 48
Mediator between God and Man , ii. 100, 369
Menander, successor of Simon, and a Mage,
195 nn.2, 6; ii. 18 n.2
head of Gnostics, ii. 18 n. 2
called Baptism the Resurrection, 195
promised a present immortality, 195
said the world was created by angels, ib.
method of refutation, 369
(Comedian), 315 n. 1
 INDEX OF WORDS.
Metotes, 48 n. 2; 68 n. 1 ; 66 n. 5
the habitat of Achamoth, 46, 48
hereafter of Demiurge, 59
of the psychic, 58, 59 ; and of the just,
65
Metensomatosis not invented bj Plato, 377
n. 1
introduced by Pythagoras from Egypt,
377 n. 1
Empedoclean, moral, ib.
Carpoeratian , immoral, 207, 209
refuted, 372, 376, 381 ; cf. 378, 379
Michael, Ophite name of serpent, 236
had charge of watery element, 236 n, 4
Microprosopus, arrhenothele, 223 n. 1
Mid earth, a relative term, 93 n. 3
Millennarian notions of I: enseus, ii. 413, 416,
417, 418, 422, 424,426, 428
Mind not separate substance from soul, 361
Miracle at Cana, sacramental, ii. 44
Miracles contrasted with heretical preten
sion, i/i.
Miraculous gifts not withdrawn, 370, 371,
375 n. 1 ; ii. 333 n. 5 ; 334
Miriam suffered principally, though Aaron
shared her guilt, Gr. Fr. xxxi.
Mishna compared with Law and Gemara, ii.
177 n. 4
Mithras numerically computed, 203 n. 6
Monad, arrhenothele, 18 n. 1
adopted from Pythagoras by Valentinus,
99 n. 2
arithmetical, its mystic properties, 103
n. 2
Monadic Gnosticism, 102 n.3; 104 n. 1
Monogenes : Pleroma :: Jesus : the world, 79
n. 4; and Jesus inseparable, 84 n. 1
vUt, 31 n. 2; 82 n.3
Montanists rejected S. John's writings, ii.
51 ; and S. Paul's, ib. n. 2
Month, no type of Pleroma, because no uni
form number of days, 341
More and Less relative only of things that
may be compared together, ii. 169
Moses brought up in the Egyptian court,
Gr. Fr. xxxi.
marriage symbolical, ii. 224
wrote the words of Christ, ii. 148
his rod converted into a serpent, typical,
ii. 118
compared with Joshua, Gr. Fr. xix.
Munus, a term of the arena^oa n. 4
Mustard-seed explained, Gr. Fr. xxx.
Naassenes (see Ophites)
Name of God exorcises evil spirits, 264
New hope brought in by Christ, ii. 269, 270
543
Nicolaitans from Nicolas the deacon, 214
condemned in the Apocalypse, 214 n. 1
Cainites, 214 n. 1 ; taught moral indiffer
ence, t"6.
older than Cerinthus, and parent stock
of Gnostics, ii. 40
Nile, cause of its rising unknown, 350
Noah, after the deluge, accepit metisuras
mundi, ii. 190
mystic number of his years, ii. 405
Norea, sister of Seth, 236 n. 2
Number, Pythagorean basis of universe, 296
Numbers, decimal on left; centesimal on
right hand, 161, 342
idea of sex, 181 ; in Pythagorean system,
80 n. 4
Valentinian combinations, 12; and mystic
powers, 25, 26
Marcosian alphabetical symbols, 140, 144,
157—161
physical deductions, 164, 168
appeal to Scripture, 169, 175
refuted, 333—342, 357
Numeral letters causative of false readings,
26 n. 1; 145, 240 n. 1; 324 n. 1; ii. 401
n. 6; 407
Numerical notation in Hebrew, 336
Gnosticism, inconsistent, 333, 335, 336,
343
Numerically definite race of man, 380
Nus, or Monogenes, Pater, Arche, 9 n. 2;
10, 281
the Son, 27 n. 2; 82 n. 3 ; ii. 40 n. 7 ; God,
76 n.4; cf. 460 n.3
alone comprehended Bythus, 9, 15, 310
n. 1
from whom N. was inseparable, 280, 282,
283, 309
wished to communicate the knowledge
of, 13
withheld by Sige, 13
originative of Mon substance, 76, 77,
99 n. 3
and of .iEon irregularity, 309 n. 4
kclt' obtrtav but not Kara yvmuiv, 310
n. 1
put forth Christ, and Spirit, 20
upon intercession of iEons, 17
Basilidian, 199 ; was Christ, 200
Barbelonite, 222; Ophite, serpentiform,
232
Nous inseparable from mental modes, 281
O written as ob, 146 n. 1
Obedience better than sacrifice, ii. 193—197
is life, ii. 298; incorruption, 296; ever
lasting rest, 300; man's glory, ii. 184
34—2
544 INDEX OF WORDS.
Oblivion, Platonic, 378; gnostic, ibid.
Oetapla of Origen, ii. 108 n. 4
Ogdoas, a double Tetrad, 100, 169 ; of iEons,
10,80, 106; simultaneous, 111
Valentinian appeal to Scr. 75, 81, 172;
refuted, 277, 303
Achamoth, 28, 44, 226
Bet forth from S. John's Gospel, 75—80,
81,85
Barbelonite, 223; included unlimited evil,
226
OiKovon'ia, dispositio, 52
variously rendered, 61 n. 2; 83 n. 2;
140 n. 2
#r<rr' otKovofiiav 'AvOpunros, 52; born of
Mary, 160
chosen through Word to knowledge of
Bythus, 150
destroyed death, 151
Omnipotence of Divine Name, 264
ofioyeveiv oyyeXot, 23 n. 5
bfioovcria, ejusdem substantia, 42 n. 6 ; 49,
50, 307 n. 2
i/jLoyeve'ta as of Light with Light, 308
of Son with Father, ii. 116 n. 6
One Lord Jesus Christ, ii. 89 n. 2
Ophites, original Gnostics, Ixxx; meaning of
name, 232
serpent symbolised watery principle, 228
n. 1 ; 230 n. 5
many-headed hydra, 241 n. 1
represented the human viscera, 241 n. 2 ;
a Rabbinical notion, 241 n. 3 ; and
brain, ib.
Ophites, compared with Sethians, 226 n. 3
views of Man, 134 n. 2 ; created, as they
said, by six evil spirits, 232
Theosophy, first principle Light, 226; from
whence Son of Man emanated, 227,
232; and Spirit, 227
first and second Man and Spirit generat
ed Light of Christ, 227
the redundance of this Light was Sophia,
241 n. 2
who was arrhenothele, called also Pruni-
cos, 228; and true Church, ib.
Cosmogony, 232
material elements co-ordinate, 227
Protoplast gigantic, 232 ; at first, wholly
animal, 235; and afterwards endued
with spirit, 233
hence human Intellect and Enthymesis,
233
Ideal Woman, 233; Ophite dyyeXoyovia,
233 n. 3
Ophite Psychology, Man's Fall caused know
ledge of Supreme, 234; and defection from
Cotmopai, ib., but deprived of Light, ib.,
and Divine substance, 235; he became
gross, ib., as merely psychic, ib.
Man an outcast from heaven, 235
Transmigration of souls, 240
Serpent also cast out, ib., who generated
six others and formed a second Heb
domad, 235
These seven spirits destroyed Cain, 236
The prophets ministered to them, 237
Christology, birth and mission of Christ,
238
annunciation by Christ, 238
illapse of Christ conferred on Jesus the
power of working miracles, 239
Jesus only wiser and better than others,
238
Christ deserted Jesus at crucifixion, 239
but sent some efflux to raise him, ib.
still his material nature remained in
world, ib.
for 18 months after resurrection taught
the disciples, 240
practice, infamous, 242 n. 2
venerated Cain, Esau, Cora, 241 n. 5;
Judas, 242
Gospel of Judas Iscariot, 242 nn. 2, 3
used Gospel of Egyptians, 46 n. 1
Hymn, lxi. ; compare 36
Ordinatio, constitution, ii. 378 n. 6
Oreus from tin, 230 n. 4; 231
Original sin purged by Christ, ii. 376;
through faith, ii. 150
its issue death, ii. 387
Osiris, aqueous principle, 101 n. 9; 289 n. 4
Obo-ia o\n, 15 n. 3; 27 n. 3
oi/aia used by Philo for material sub
stance, 17 n. 3 ; 36 n. 2
as by Aristotle, xcii. n. 3
and dvovaivs, 129 n. 3
Uav, a name of Soter, 79 n. 1; 144 n. 1; 325
Pandora; perversissimi Sophistffl, ii. 147
Pandora, the prototype of Val. Soter, 296,
325
Panpragmatists, cf. Carpocrates, 242 n. 3
Pantheism of antiquity, 28 n. 2
Pantaenus found Hebrew Gospel of S. Mat
thew in India, ii. 3 n. 1
Papias of narrow intellect, ii. 2 n. 4; pre
serves the earliest account of Gospels, ib.
Parables to be interpreted by a true theo
logy, 95; according to analogy of faith,
348, 352
Valentinian interpretations, 25
lost sheep, 73 ; piece of money, ib.
of vineyard, ii. 276, 278
of marriage-supper, ii. 280, 281
 INDEX OF WORDS.
of prodigal, ii. 283
of labourers in vineyard, ii. 283
of Publican and Pharisee, ii. 284
two sons, ib.
of fig-tree, ib.
of tares, ii. 303
Paraclete's mission, 38 nn. 1—4; 302
Paradise, Cabbalistic, in the fourth heaven,
44 n. 1 ; 45 n. 1
Archangelic, 45; whence Adam partly
received his nature, ib.
not terrestrial, ii. 331 n. 1
of the just, 365; ii. 331, 380
Parasceue, sixth day of week, 140
Paredri, 194 n. 2; 206
Parricidium, 127 n. 9
Pascha, patristical etymon, ii. 173 n. 2
Temple order described, 328 n. 1
Paschal Feasts at which Christ was present,
328 n. 1
type of Christ, ii. 225 n. 4
fast, a varying custom in primitive
Church, ii. 473, 474
difference caused no loss of charity, ii.
477
authority of S. John pleaded by the
Asiatics, 476
Passions purified by Christ, 205 n. 3
Passions of Sophia, hypostatised, 34 n. 2;
39 n. 5 ; 40 nn. 3, 4
and of Christ contrasted, 323
Patriarchal faith rewarded, ii. 183, 186, 190
Patriarchs prefigured Christian faith, ii. 225,
229
our examples, ii. 239—241, 251
S. Paul's abrupt style noticed, ii. 25, 26
preached in the West, ii. 10 n. 2
laboured more abundantly, because of his
mission to the benighted, ii. 231
vision of Paradise, 365
had no prototype in Val. Pleroma, 325
Epistles rejected by certain Gnostics,
why, 300 n. 1
not wholly by Encratita, ii. 51 n. 5
nor by Marcion, ii. 72 n. 1; cf. 67 nn. 2, 3
though mutilated by him, 218
but by Ebionites, ii. 78 n. 4
and Montanists, ii. 51
Pearson's, Bishop, Vind. Ign. 98 n. 1
Pelops, myth, Scholiast on Pindar, 326 n. 3
Peratffi, fatalists, 294 n. 3
Perfection not conferred at once, why, ii.
292,294
Persecution the Prophet's reward, ii. 264
Persian cosmogony similar to gnostic, 229 n. 3
Peter, S., dictated S. Mark's Gospel, ii. 2, 4
visited Rome in the reign of Claudius,
because of Simon Magus, ii. 3 n. 3
545
visited Pontusmore than once, ii. 4 0.3;
10 n. 2
Pharaoh's heart hardened, ii. 247
Pharisaic traditions superseded the Law, ii.
177
Philip's catechesis of the Eunuch, ii. 62, 231
Philo, precursor of gnosticism, 266 n. 2 ; 288
n. 2
Philtra, 194 n. 1
Physical philosophy, various principles of,
xxxv—xl, 290 n. 1
Piudaric allusion, 326
Pius, ninth in Roman succession, ii. 11
Plato more religious than heretics, ii. 135
his first principle good, ii. 136
Heaven a divine Intelligence, 368 n. 2
his Seoi Oewv, 288 n. 1
definition of matter, 292 n. 1
preexistent, 294 n. 3
triple principle, Deity, matter, paradigm,
293 n. 1
his lieai, 292 nn. 2, 4
Platonic expression, ii. 213, 373 n. 6
double creation of Man, 288 n. 2
cup of Lethe, 378 n. 1
psychology, ii. 336 n. 3; 342 n. 1
not first to teach a metensomatosis, 37 7
n. 1
Pleroma, 10, 11 n. 4; vu/u^wV, 59, 188 n. 2
Multiplicity in Unity, 22 n.2
can only be the Deity, 251 n. 3
cannot be local, 251 ; cf. 259, 260; or in
tellectual, 262
or prototypal, 2C2
can contain neither vacuum nor darkness,
260, 271
ignorance without it, 261, 262, 264
involves idea of fatalism, 263
if image of good, then also of bad, 268
if prototypal, what its own idea? 269,
304, 305
no true type of Christ, 275
spiritual essences no image of gross
matter, 269
thirty jEons no counterpart of multi
tudinous matter, 270
both redundant and deficient, 276—280
excludes Horus, Christ, Spirit, and Soter,
279
Spirit no shadow of heavenly things, 270
Ploughshare a type of Christ, ii. 272 n.8
Polycarp appointed Bishop of Smyrna by
Apostles, or by S. John, ii. 12 n. 2
seen by Irenaeus, ii. 12
came in contact with Marcion, ii. 14, 13
n. 4
Ep. to Philippians, ii. 14, and to other
churches, ii. 473
546 INDEX OF WORDS.
Polycarp appealed to yet more primitive
teaching, ii. 12 n. 4
Buffered martyrdom about 167 a.d., ii.
12 n. 2
Pothinus possibly quoted, ii. 238 n. 6 ; 304 n. 3
Prayer, its efficacy, ii. 203
Prsescriptio haereticoruro, 89 n. 6, 90; ii. 17,
377
Preaching, Apostolical, heads of, 95, inde
pendent of written Word, ii. 233
Predestined purpose of God in creation, 255,
257, 258; and Redemption, ii. 291
number of human race, 380
according to foreknowledge of God, ii.
300, 314
body of faithful, ii. 314
Church simulated by heresy, 50 n. 2 ; 112
n.2
Prepon, an Assyrian Marcionite, ii. 134 n. 1
Presbyter quoted by IrensBus, 3 n. 3; 119 n.
1; 155; ii. 95, 238 n. 5; 248, 251, 254, 372
meaning a Bishop, ii. 8
Presbyter and Bishop, how far convertible
terms, ii. 7 n. 5 ; 8 ; 76 n. 1
corrupt to be avoided, ii. 237
Priesthood patriarchal, ii. 167 n. 3
Primacy of Apostolate with S. James, ii. 71
n. 3
Principalitatem habere, irpuneueiv, ii. 296
Proarche, a name of Bythus, 8, 9
(see Bythus)
Proarchon, Barbelonite Demiurge, 226
Promises belonged not only to Holy Men of
old, but also to the Church of the Gentiles,
ii. 421
Propator termed apdpairot, 113
Prophecy, the gift of God, 120
existed in the writer's time, 334, 375
obscure, fulfilment clear, ii. 235; not by
chance, ii. 270, 271
Valentinian sources of, 63 n. 4
refuted, ii. 216
Prophetesses, Marcosian, 118, 119
Prophetic actions, ii. 219 n. 4; 220, 223
individuality, ii. 265 - 268
inspiration, gnostice, from creator an
gels, 193, 201 n. 1
Prophets, some before some after the cap
tivity, ii. 277
prepared men to receive Christ, ii. 230
spake as Christ's members, ii. 265
Prophets inspired by one God the Father,
120, 384; ii. 270, 282
beheld God through the Spirit, 219—221
inspired by Logos, ii. 163, 174, 215, 228
all spoke of Christ, ii. 269 ; and of his
sufferings, 220, 270
false, or Montanists, ii. 51, 260
Prophets distributed among the Hebdomad
(Ophites), 237, (Simon.) 193, (Saturnin.)
198, (Basilid.) 201 ; refuted, 384; ii. 269,
270, 272, 273, 276, 280, 395
Prunicus, Barbelonite spirit, 225
source of evil, 226
Ophite, sinistral, 228
audax, ii. 273 n. 3
Mater, ii. 273, 374
mundane soul, 228, 229
her absorption prevented by aggregation
of matter, 229
spread out as Heaven, ib.
source of Hebdomad, ib.; and of seven
heavens, 231
herself the Ogdoad, 230
meaning of the term, 225 n. 1
Psalm l, penitential, ii. 240
Psychic, their origin, 35, 42, 46, 49
Kar eluova breathed into hylic body, 49
with Free Will, 51 n. 2; 52
established by faithful works, 53; not by
Gnosis, 54, 58
belong to Mean, 58, 65; not to the Ple-
roma, 59
dextral, 42, 51
of neutral character, 51 n. 2; 52 n. 1
need discipline of senses, 52 n. 2 ; 54, 58,
65, 317 n. 5; 320 n. 1
Catholics, 306
objects of Soter's mission, 52
Ptolemaeus Lagi formed the Alexandrian
Library, ii. 112
Ptolemaeus, Valentinian, opposed by Irenaeus,
5, 80 n. 2; 109, 259 n. 2; 331
Punishment, future, the negation of good, ii.
399, 400
Punishment eternal, 91, 356; ii. 126, 244,
245, 265, 300, 301, 302, 304, 397—400
Pythagoras taught unity of the Deity, 106
n. 1
best gifts of heaven are truth and good
ness, 288 n. 2
deduction of sensible creation from a
point, 298 n. 1
Pythagorean Monad, definite cause, Dyad in
definite effect, 297 n. 2
harmonic necessity, 294 n. 8
numerical theosophy, rationale, 9, 3, 18
n. l; 297 n. 1
its eastern origin, 292 n. 4; 294 n. 2
principle of Gnosticism, 297
Rachel, type of Church, Leah of Synagogue,
ii. 227 n. 10
Raguel, qua &e\n<rit, 213 n. 3
 INDEX OF WORDS.
Rahab a symbolical character, ii. 224
prophetic, ii. 224 n. 7
Rebecca, typical, ii. 226
Recapitulation of Man in Christ, ii. 87, 88,
95, 102, 120, 123, 159
Reconciliation with God, ii. 101
through Christ, ii. 362
Redemption through Christ, ii. 315
by his Blood, ii. 317—319
and very Manhood, ii. 103, 104, 315, 317,
381,384
the antagonism of Man's Fall, ii. 100
MarcoBian, 125, 180, &c.
spiritual yvwcris, 186
conferred by illapse of Christ, 182
through imposition of hands, 183 n. 1
of the dead, 186
Regeneration, Baptismal, 181 n.l; 182 n.l;
ii. 92 u. 2 ; 349, Gr. Fr. xxxiii.
of infants, 330
involves a moral, not a physical change,
ii. 346, 349, &30, 352
its effect renewal, ii. 352
in the image of God, ii. 353
the gift of grace, ii. 387
Renewal by knowledge of God, ii. 353, 354
Repentance efficacious, 91
Reserve in preaching unknown to Apostles,
ii. 76 n. 6
Resurrection by the power of God, ii. 325, 336
known to patriarchs, ii. 155; and pro
phets, 2G8
denied by heretics, ii. 411
of flesh, 360; ii. 204, 318-339, 349—364,
412,481; identity, ii. 355
Gnostic dilemma, ii. 329
not more incredible than creation, ii. 325
proved by miracle, ii. 354, 355
scripturally illustrated, ii. 330—332
Christ the First-fruits, ii. 105
Gnostice, communication of yvcSo-is, 370
(see Millennarian Notions)
Revelation, the Book of, its date, ii. 410
Right-hand used for centenary computation,
161 n. 3; 342 n. 1
Ophite Christ, dextral, 228, 240 n. 4
Valentinian psychic principle dextral,
material sinistral, 42, 43 n. 3; 51
Platonic and Magian theories compared,
341 n. 3
principle of Secundus, 102 n. 1
of Marcus, Cabbalistic, 161 n. 3
refutation, 341
Roman early succession, 214 □. 2; ii. 1, 10
II. 1; 18 n. 1; 475
headed by St Peter and St Paul, 214 n. 2
by whom that Church was founded, ii. 4
n. 1 ; 9, 10 n. 2 ; its authority, ii. 9
547
abnormal previous condition, ii. 4 n. 1
potentior principalitas, ii. 9 n. 7
Apostles may have designated more than
one step in the succession, ii. 10 n. 3
Rome visited by heresiarchs, ii. 13 n. 2
Roman police, ii. 250
empire to be divided into ten, ii. 391,
394,408
Rule of Faith, Baptismal, 88, 90, 188, 189
old Apostolic tradition, ii. 16
Sabaoth, 230 n. 2; 386 nn. 2, 3
Sabbath, some works permitted, 166—168
symbolical of continual sanctity, ii. 189
neither essential to patriarchal nor to
Christian religion, ii. 190
Sabellius anticipated, 111 n. 5; 112
Sacerdotales litera, 335 n. 4
Sacramento, i. e. mysteria, 366 n. 7
Sacramental union with Christ, real, ii. 321
Sacrifice, Jewish, why prescribed, ii. 185, 196,
209; has ceased, ii. 263
not now required by God, ii. 193, 200,
201, 203, 209
Sacrifice, Christian oblation, ii. 198—200, 203,
209, 210; oecumenic, ii. 199, 200
foreshewn in prophecy, ii. 200
Eucharistic, correlative of Temple S. ii.
201, 203 n. 4; 210
pure, ii. 393; Gr. Fr. xxxvi.
of God is a pure heart, ii. 201—203
of prayer, ii. 203 n. 4
Saints of old, accepted though imperfect, ii.
465; our examples, ii. 466, 467
Salvation not irrespective of works, ii. 195,
286, 348; to follow Saviour, ii. 184
of God, ii. 108
without spirit impossible, ii. 343
Carpocratian, ii. 210
Samael, Satan, 236 n. 4
Samaritan woman a type of heathenism, ii.
93 n. 1
Sanctus, Martyr of Gaul, Gr. Fr. xiii.
Satan, his origin according to VaL, 47
sinistral power, 101
but spiritual, 48
the world his habitat, ib.
but has made nothing, ii. 304
his sons and angels, ii. 304, 306
Carpocratian idea, 208
Satan bound, man delivered, ii. 384; strong
yet conquered, ii. 28, 29, 384, 385; and sub
jected to man, ii. 390
his sensual temptation prevailed in
Adam, remedied in Christ, ii. 382
liar from the beginning, ii, 386
and murderer, ii. 388
548 INDEX OF WORDS.
Satan , perverter of Scripture, ii. 332
ignorant of God, ii. 387
Spirit of air, ii. 390
no independent power, ii. 386
hate intensified by the Gospel, ii. 396
without hope, ii. 303
Arch-Apostate, ii. 390
through his envy of man, 303
we were his instruments, ii. 28
claims to be adored as God, ii. 390
Saturninus, a follower of Menander and Si
mon M., 196 n. 1; 369
enjoined abstinence from animal food,
198
and marriage, ib.
said the world was created by angels, 196 ; Serpent's enmity with seed of woman, ii. 129,
of whom God of Jews one, 197; Do-
cetic as regards Christ, ib. ; two dis
tinct races of man, good and evil, 198;
so also prophets, ib.
Saviour, promised to David, ii. 37
foretold by prophets, ii. 83, 215, 216
as God and Man, ii. 103—110
as Han humble, ii. 103—106; as God
glorious, ii. 107—110
of those that follow Him, ii. 184
(see Chritt, Jesus, Soter, Word)
Schism, the sin of, ii. 51, 236, 261
Scriptura as uninspired writing, ii. 11 n. 3
Scripture tampered with, 66, 67, 176 n. 1;
ii. 115, 158, 273, 275; imitated by heresy, Seth born sec. providentiam Prunici, 236
57 n. 1 ; brings a judgment, ii. 407
unknown citations, 176 n. 1 ; 179 n. 2
altered citations, 70, 71, 176 n. 1 ; 178 n. 2
to the Jews as fables, ii. 235
obscure, not as teaching Divine Unity,
but as conveying deep purposes of
God, 272, 349—357
teaches throughout that God created all Sige, Valentinian, also named Ennoea, Cha
things by Word, ii. 348, 349, 352, 353
reveals Christ, ii. 170—176
hidden treasure, ii. 234, 235
the Christian's study, 347 ; interpret ition
traditional, ii. 236, 238, 255, 262
perfect, 349; as the Word of God, ib.;
ii. 172, 174; Kule of Truth, ii. 276
restored through Ezra, ii. 114
supersedes earlier traditions, ii. 10, cf. 16
(see Marcion, Valeniinus)
Secundus, symbolised with Eastern opinion,
102 n. 1
his Ogdoad, 101, 102 n. 1
from seed of Bythus, Nus, 9
from seed of Achamoth, spiritual, 62
secretly communicated to Demiurge, 316,
317; cf. 318
advanced by Demiurge as Prophets,
Priests, Kings, &c, 63; cf. 320
reclaimed by Sophia, 242
from ignorance, yvtHais, 318
prepared for reception of Word, 318,
319
Senior, TrpeafSvi, legatus, ii. 108 n. 5
(see Presbyter)
Senses formerly considered four, 170 n. 4
Sensatio, voija-ic, its Gnostic development,
298 n. 3
Sensus, i/oCs, 283 n. 3.
Septuagint Translation, ii. Ill n. 2; made by
command of Ptolemy Lagus, ii. Ill—115
imagined inspiration, ii. 113 n. 3; 114
authority as absolute as that of the Apo
stles, ii. 115
303, 380, 484, 485; promised what he had
not to give, 145; punishment, ii. 126, 128
Ophite, origin of matter and of evil, 232
Bymbolised water, 228 n. 1
also the mystic principle generally, ib.
also the Logos, ib.
and Sophia, 241 n. 2
evolved by Jaldabaoth, 232 n. 2
cause of Fall, 234
cast forth into lower world, 235
and generated six sons, ib.
named also Michael and Samael, 236
typified moral convolutions, 232
also anatomical, 241 nn. 2, 3
Sethians, as compared with Ophites, 226 n. 3
Seventh day, symbol of Millennium, ii. 190,
410
Shadow and Void, Valentinian, 31, 257
Democritan notion, 291
refutation, 258, 259, 270, 271
Sickle, the type of Abel, ii. 272
rts, 9, 10
uncertain consort of Bythus, 12 n. ; 18;
99 n. 2
not common to all Gnostic systems, 108
passage in S. Ignatius considered, 98 n. 1
function in Valentinian system, 13 n. 1;
14 n. 3; 19 n. 1
incompatible with Logos, 278
withheld him from imparting knowledge
of Bythus, 13
symbolised by Gnostic reticence, ii. 276
refuted, 276, 277
Siloe's waters healed on the Sabbath-day, 166
Simon of Cyrene, Basilidian figment, 200 n. 5
Simon Magus, father of Gnosticism, 195, 219
n. 3; 221, 249, 272, 369; ii. 1, 18 n. 2; 67,
258; his history in the Acts of Ap. 190
physical theosophy, 169 n. 1 ; 170 n. 1 ;
289 n. 6
 INDEX OF WORDS.
iirtvoia, 227 n. 1; the correlative of yt],
as i/oOs of oiipavdv, 229 n. 4 ; 308 n. 2
his primary hectad of ^Eons, 368 n. 2
and 6 ccmoe, o-ras, a-Ttjo-o/xevos, 265 n, 3;
36211.4
Helen his hvoia, 191
who created angels, 192
and the world, 193, 194
and inspired the prophets, 193
wife of Menelaus, 192
the lost sheep, ib.
and the first redeemed, 193
deified himself, 191
worshipped as Jupiter, 194
honoured by Claudius with a statue, 191
n. 1
his pfarai, 194 Int.
antinomian tenets, 54 n. 3; 194 Int.
said that men were saved by his grace,
irrespective of their deeds, 193
moral character of actions the arbitrary
imposition of the Creator angels, 194
his end, 195 n. 1; perhaps alluded to,
374 n. 5
Sin, the parent of disease, ii. 365, 371
remissible, 91 ; forgiven by God alone,
ii. 371; not decreed, ii. 286
as of old avenged by God, ii. 243, 244
Sins of infirmity, venial; wilful, severely
judged, ii. 407
Six, the number of generative virtue, 140
Sixth day of week, cana pura, 140 ; ii. 388
Parasceue, 140
why man created and redeemed on this
day, Marcosian, 140
with some heretics, eighth with others,
the day of man's formation, 172
Sixtus, sixth Bishop of Rome, ii. 11, 475
amXijvot, lit tia, 60 n. 2; 150; ii. 42 n. 4;
82, 316
Solomon, one greater than, ii. 170
depth of knowledge, ib.
not always approved, ii. 240
Temple type of true, ib.
Son eternally preexistent, 285 n. 5 ; 214, seq.
ii. 95; God, ii. 22, 30; allowed by heresy,
77 n. 1; alone reveals the Father, 368; ii.
44, 158—162, 164, 218, 221
in bosom of Father, ii. 44
one Name of Father and Son, ii. 200
the measure of the Father, ii. 153
Lord, as Father is Lord, ii. 21
Begotten of the Father, ii. 48; Very
Man, ii. 260,316-318; and Very God,
ii. 94, 95, 97, 98, 104, 109
visible power of Father, Father invisible
essence of Son, ii. 44, 161 ; reciprocally
revealed, ii. 44
549
sent by Father, ii. 159 ; and attested by
Him, ii. 23
dispensations of Son and Father revealed
by Spirit, ii. 262
knowledge of Son, is knowledge of sal
vation, ii. 36, 59
appeared to patriarchs of old, ii. 173
foretold as Son of Man, ii. 148, 219, 222,
230—232, 266
of God the Father, who gave the Law,
ii. 370, 371
made Man, that he might reverse man's
sentence, ii. 331 ; and be man's Teacher
and Redeemer, ii. 315,316; that man
might become a son by adoption, ii.
34, 103
by Son man rises to the Father, and by
Spirit to the Son, ii. 429; cf. 164
(see Word)
Sons by nature and by adoption, ii. 304
disinherited, ii. 305; capable of restora
tion, ii. 306
Sophia arrhenothele, 33 n. 3; 314 n. 2; 316
her desire to know Bythus, and conse
quent passion, 14, 302
ignorant by degenerating, Achamoth
ignorant by nature, 35 n. 1 ; cf. 310
wandering ./Eon, 276
extension beyond Pleroma, 15, 69, 100
n. 1
her Passion, 34, 302, and imminent dis
solution, 15, 27, 314, 316, 322 n. 3
Passion commenced with Nus, 309
her recovery by Horus, 19, 20 ; her
passion separated, ib., 28, 31, 322; her
restoration to the Pleroma, ib.
Valent. appeal to Scripture, 27, 322
refuted, ib., 312—314, 332
Barbelonite, 225, 226
Ophite, 228, 233, 236—239
(see Enihymesis)
Soter, eleventh in Roman succession, ii. 11,
475
Soter, Paraclete, 38; counterpart of .Eons,
42, 58; body-guard of angels, 39, 317
Eudocetus, 112 ; Totus, 279 ; dirdi/Biirna,
296; not Dominus, 12
Pandoron, 296, 325; ii. 147; Tldi/, 28, 79
n . 1 ; 144 n. 1 ; cf. 150 n. 4 ; 302 n. 8 ; 325
some said from Pleroma, some from
Decad, 112; cf. ii. 82
some from Dodecad, hence Son of Man,
113 n. 4
some from Christ and Spirit, ib.
distinct from Word, Only - begotten
Christ, and Jesus, ii. 89, 145
ignorant by implication, ii. 262
a parallel of Pindaric Pelops, 326
550 INDEX OP WORDS.
impulsive cause of creation, 41, 266, 363,
367 n. 5 ; through Achamoth, 41—13
source of knowledge, 42
instructor of Demiurge, 64
symbolised 30 jEom, numerically, 139
n. 6 ; object of mission, 32 ; ii. 82
descended on Jesus at Baptism, 150 n.
4; ii. 36, 37, 42 n. 3; 81, 82
his body dispensational, 85; passible,
62; ii. 82 ; soul from Demiurge, im
passible, 61 ; ii. 82 ; spirit from Acha
moth, 52 ; but nothing hylic, ib.
heavenly leaven, 73
Barbelonite or Armogen, 223
of Colorbasus, 1 12, 113 ; Saturninus, 197
name too impracticable for Marcosians,
334 n. 2 ; cf. 146
(see Christ, Jesus)
Soul mundane, 35, 46 ; Marcosian, 142, 186
Soul, its qualified corporeity, 381 n. 1 ; ii. 335,
336 n. 3 ; 337
of Man, his Mind and Thought, 361
a true mean between body and spirit, ii.
342 ; has form of body, as ice of bowl,
319
tardy only by reason of body, 379 ; com
parison pursued, ib.
the habitation of the Spirit, 186
not antecedent to body, ii. 455; Syr. Fr.
v.l
not life, but life conferred on soul, 383
not mortal, ii. 329, 336, 358
Ophite theory, 240
Cabbalistic dextral and sinistral, 162, note
Valentinian, with Demiurge, 59, 65 n. 5 ;
187, 295, 359, 361; in mediety, 66;
spirit in Pleroma, 66, 359; ii. 411
eternal preexistence taught by Plato,
Pythagoras, Pherecydes, 277 n. 1
eternal only prospectively, 382; though
born, never dies, ib.
has its own place before judgment, 381;
ii. 331, 412
conscious after death, receives its own
body, 381
Spain, antiquity of its Church, 93 n. 1
Spinoza's Pantheism Stoical, 294 n. 4
Spirit, co-equal with Father and Word, ii.
214, 215
figuratio Dei, 164 n. 2 (see Hand)
with the Father and Word before the
worlds were made, ii. 214; by Him,
253
proceeds from Father and Son, ii. 373
n. 5
angels minister to the Three, ii. 164
Spirit ministers to the Father, ib.
Spiritu operante, Filio ministrante, ii. 218
communication of Christ, ii. 131
Head of Man, Body of Christ, ii. 380
co-ordinate of Church, ii. 132
is Truth, ii. 132; and One, ii. 273
the unction of Christ, ii. 32, 33, 97
poured forth upon Church, and upon
mankind from the beginning, 131 ; ii.
264, 269, 351; though differentially,
373, 374
One, ii. 92—94, 115; the exponent of
Divine Dispensations, ii. 262
declares Christ to be Very God and Very
Man, ii. 116, 161
received from Father, conferred by Son,
ii. 93; to make man one with God, ii.
315 ; whom He forms, nar elnova ical
Ktt8' Sfioiwaiv, ii. 334, 343 ; and gifts
with immortality, ii. 336, 337 ; by Spirit
man rises through the Son to the
Father, ii. 429
our only access to the heavenly king
dom, ii. 343
he who has not the Spirit, has neither
the Father nor the Son, Gr. Fr. xxiv.
becomes an integral part of man, ii. 334
—336
and his sanctifieation, ii. 342—345
symbolised by water, ii. 93, 185, 374
and dew, ii. 93
the Bread of Immortality, ii. 293
the flour of humanity mingled with water
of Spirit, ii. 92, 93
wedding-garment, ii. 281, 282
earnest of incorruption, ii. 131, 339, 340
our ladder to God, ii. 131
quickens us by remission of sin, ii. 253
sin against, irremissible, ii. 51
present in the Dispensations, ii. 256, 262
spake by the Prophets, ii. 216, 218
the martyr's strength, ii. 264, 343
Spirit, Valentinian, feminine principle, 22
n. 3; 33 n. 1; 46, 224, 225, 227; cf. 229,
279; ii. 145
though called Kupios, 46
prima foemina, 234 n. 4
emanated from Aletheia, 101 n. 1
taught .32ons praise, and gave rest, 22
variously designated, ii. 274
Sethian, as a penetrating perfume, 222
n. 1
Barbelonite and Ophite (see Sophia
Prunicus)
Spirit, distinct from soul, 380; ii. 350, 351
(Marcos), 186 ; ii. 329
simple and incomplex substance, ii. 337
formative principle, ii.342; energetic, ib.
hereafter will inherit the flesh, ii. 343,
344
 INDEX OF WORDS.
Spiritual principle from Achamoth, 50 n. 2
as inseminated in her by angelic vision,
41, 50, 363
seed imperishable, 54 ; saved by nature,
51 n. 2; 65 nn. 3, 4,5
made prophets, priests and kings, 63
refuted, 320
inconsistency exposed, 320, 359, 364
separated from the body, 359, 360
and leaves the soul with Demiurge, 59
n. 1 ; 65
Spirit alone enters Pleroma, 59, 125 n. 2;
295
hence superior to Demiurge, 59, 361, 362,
367
one with Sophia, 125
the spouse of angels, ib. 59, 65, 358
refuted, 360—368
Spiritual defined, ii. 333, 340, 345, 346
judges all unbelief, is judged of none,
ii. 256, 269
rightly interprets Scripture, ii. 269
Stephen, Protomartyr, ii. 65, 66, 187
Stesichorus, 192 (see Errata)
Stoic fatalism held by Gnostics, 294 n. 4
sequential causation, 295 n. 1
Pantheism, 294 n. 4
Subjcctiuni cessimus in horam, Gal. n. 5, ii.
74 n. 1
Substance, threefold {Valent.) 41,360; each
had its proper destination, 295
(see Substantia)
Substance, from Passion of Achamoth, mate
rial ; from conversion, psychic ; from an
gelic vision, spiritual, 41
Succession, Apostolical, ii. 236, 238
episcopal, safeguard of doctrine, ii. 377
n. 6
Sufferings of Christ's people, a proof of
reality of Christ's own sufferings, ii. 98,
100
Supper recreations, 120
Sura usser, explained, 334 n. 5
Swearing forbidden to Christians, 372
Synibolum Fidei (see Rule of Faith)
Synagoga, ecclesia, ii. 17 n. 1 ; 21
Synagogue custom contemporaneous, 174
n. 1
Syneros, Marcionite, ii. 134 n. 1
Syriac analogies, 1, 4, 28 n.5; 29 n. 2; 69
n. 3; 70 n. 4; 71 n. 2; 76 n. 4; 96 n. 1 j
180 n. 1 ; 182 n. 2; 239 n. 6; 256 n.4; 268
n.2; 320 n.5; 327 n.2; 351 n. 4; ii. 24 n.
6; 31 n. 2; 32 n. 3; 33 n. 2 ; 34 n. 1 ; 35
n. 2; 36 n. 1; 38 n. 2; 39 n. 3; 40 n. 2;
41 n. 4; 45 nn. 1, 2; 49 n. 2; 63 nn. 4, 5;
54 nn. 1, 2, 3; 55 nn. 3, 4; 56 nn. 1, 2;
58 nn. 1,2;59 n. 4; 63 nn. 1,4; 64 n.2;
551
69 nn. 2, 3; 70 n. 8 ; 79 n. 3; 83 n. 5; 86
nn. 4, 5, 6; 91 nn. 2,4; 96 nn. 1, 2; 106 n.
8; 116 n. 1; 125 n. 2; 145 n. 2; 149 n. 2;
150 n.4; 154 n. 3; 155 n. 1; 163 nn. 1, 6;
168 n. 2; 172 n. 5; 177 n.5; 179 n. 1; 187
n. 4 ; 188 n. 1 ; 221 n. 4; 2,'iO nn. 1, 5; 241
n. 6; 251 n.5; 265 n. 3; 276 n. 8; 281 n.
1; 284 n.5; 288 n. 5; 336 n. 1; 337 n. 7;
338 nn. 1, 7 ; 343 n. 2 ; 348 n. 6 ; 353 n. 1 ;
358 n.5; 359 nn. 2, 5; 362n. 4; 363 n.4;
380 n. 2; 381 n. 4; 386 n. 1; 391 n. 2; 392
nn. 6, 7; 408 n.3
Syriac formulae of MarcoBians, 183 n.3; 184
n. 1
fragments, age of MSS. from whence
obtained, ii. 431 n. 1
Syrophenician woman symbolical, 322 n. 3
Syzigies, arrhenothele, 10
mutual implication, 78, 81, 82, 299 n. 1
typified in marriage of Christ and
Church, 75; each pair an unit, cf.
Pentad, as Decad, 299
Tabernacle in wilderness constructed of
Egyptian stuffs, ii. 248
Tables, each contained five commandments,
ii. 339
Tatian, ii. 130 n. 2; unworthy disciple df
Justin Martyr, origin of the Encratitae,
220 ; presumptuous, ib. 130
his system syncretic, ii. 130
forbad marriage, 220
his JEons, £6.
denied Adam's salvation, 220; ii. 130
n. 5
refuted, ii. 125, 126, 130
TauTcii-tjs, Platonic Divine Principle, 78 n. 2
Teitan sums the number of the beast, ii. 409
Telesphorus Mart, seventh Bishop in the
Roman succession, ii. 11, 475
Temple in Heaven, ii. 210, 240
Temporal origin involves temporal end, ii.
152
Temptation of Christ considered, ii. 382,383;
of Adam, ii. 386, 387
Terra, a name of Achamoth, 46, 368 n.2;
ii. 146
Tertullian copies from Irenseus, 8 n. 1
Testimony from an adversary unexception
able, ii. 161
Tetractys Pythagorica, 9 n. 3 ; sums the De
cad, 157
Tetrad, Valentinian, arrhenothele, 10
primary and secondary, 100, 169
educed from S. John's Gospel, 78, 80, 81
from Genesis, 170; and natural pheno
mena, 171 ; of Secundus dextral and
sinistral, Light and Darkness, 101 ;
552 INDEX OP WORDS.
Maroosian, 128 ; primary, 145 ; Pytha
gorean, 299; secondary of twenty-four Tiee of Knowledge, remedied by Tree of
letters, 145, 146 ; evolved 888 as mys
tic number, 147; fnnction in Annun- • Triacontad, symbolised the Saviour's age, 12,
ciation, 150
Text of translator's copy inaccurate, 2 n. 5 ;
26 n. 2; 149 n.l; ii. 382 n. 4
lost, restored from Syriac, Syr. Fr. vii.
Texts interpolated, ii. 108 n. 7
Thales, first principle water, whence derived,
289 nn. 4, 5
whether any Supreme Intellect, 289 n. 5
Thamar, a symbolical character, ii. 233
Thelema, Barbelonite JEon, consort of Life Tribulation necessary for discipline, ii. 403
Everlasting, 222
Thelesis, ib. consort of Baguel, 223
Theletos, Valent. .(Eon, rationale, 11 n. 5 ; 19,
1; 302
Theodotion's version, and date, ii. 110 n. 1
Theodotus of Byzant. first humanitarian, 212 Truth needs no foil, ii. 80
n. 2
precursor of Paul of Samosata, ib.
Thetis, Homeric ocean goddess, 290
Thirty years, the teacher's qualification, 330
Thoughts to be subdued to Christ, 372, 373;
ii. 181
Tidal influences unknown, 350
Time the counterpart of eternity, 168
Titan, a name of the sun, ii. 409
Tithes under Old Disp., ii. 201
Title of work indicated, 250; ii. 1; 307 n. 2;
cf. ii. 381 n. 6, in Syr. Fr. ii, iii, v, vii, xv.
Tobit, a Gnostic prophet, 237
Tongues dispersed in interpretation one, Syr.
Fr. xxv.
a type of Christ's mystical body, t'4.
Totus, name of Soter, 279 ; cf. ii. 82, 1
Traditio Apostolica, or Creed, ii. 378 n. 2
Tradition, Apostolical, 272,331 n.3
preserved by episcopal succession, ii. 8,
9 ; and catholic, ib.
Eucharistic, ii. 205 n. 4
Traditional character of faith, ii. 1, 7 n.4;
8, 9, 12, 15, 16, 233
quod semper, quod ubique, quod ab om
nibus, ii. 9, 10
Tradition asserted by heresy, ii. 7
Apostolical rejected, ii. 8
of Pharisees made void the Law, ii. 177,
179
Transcriber not scrupulous, ii. 375 n. 2
Translator of barbarian origin, clxiv. ; ii. 266
n. 3 (see Text)
Transmigration of souls, 192, 207 n. 4 ; 209,
240
absurdity exposed, 376
Tree of Life and of Knowledge, spiritual
entities, 224 n . 5
Rabbinical analogies, ib.
Suffering, ii. 368, 371, 372, 375
25 ; and other Scriptural ideas, 174
graduated degree, 166 n. 7; also lunar
period, ib. ; and hour, 167, 303
refutation, 341
inaccurate by reason of excess and of
deficiency, 276, 326
Tribes, six upon Mount Gerizim, typical of
Christ, ii. 487
duodecastylumfirmamentum, ii. 227
Trinity, the Holy, 349 n.l; ii. 97, 145 n.4;
162 n. 3; 164 n"8; 213, 216, 218, 224, 262,
296, 315, 317, 333 n. 2 ; 374, 378, 429
involved in the name Christ, ii. 97
Cabbalistic, 223 n. 1
Type defined, 333
Types significant of Christian verities, ii. 186,
210
heretical, of Pleroma, 12
Vacuum and darkness the antagonism of the
Pleroma, 20, 267 n. 2; 271 n. 1; 258, 260
(see Shadow)
Vain curiosity checked, 345, 353, 356
Valentinusat Rome underHyginus, continued
under Pius and Anicetus, ii. 17
pretended revelation as a boy, 128 n. 4
inrofivi'ifiaTa and followers known to
Irenffius, 4
referred to his origin, 243
plagiarised on Pythagoras and Plato, 99
n.2; 106 n. 1; 259n. 2; 288 n. 1
the Timaus, his text-book, 293 n. 2; 296
n.7
copied a more ancient Gnosticism, 98;
cf. 243; ii. 144
and Simon Magus, 5 n. 3; 98 nn. 1, 2
and Basilides, 284, 369
affected depth, 4 n. 4; 243
of research, ii. 132
claimed to be of the Church Catholic,
ii. 80
his scheme epitomised, 98, &c; ii. 257
devised another God, 272 ; ii. 138
and blasphemed the Creator, 2
said they were perfect, but Demiurge
imperfect, 345
refuted, 361, 364, 367
reproduction, a main feature, 106 n. 1;
112 n. 5
pre-existent types, ii. 212 n. 4
Docetic, 52 n. 5
professed unity, ii. 257, 258
 INDEX OF WORDS.
Scripture misquoted, 79
and perverted, In. 3; 25—30 n. 2; 69, Unity of Deity, universally allowed, 189, 309
239
perversion of parables, 25—31, 67, 69
and Scripture examples, 64, 69—80
and types, 332, 333
allured many by Scripture terms, 301
Comment on S. John's Gospel, 75—83 ;
ii. 46
received also S. Luke, ii. 78
computation of Christ's ministry, 26
nn. 1, 3
put forth ei/ayyeXioti Tfjc dXrjQeiat, ii.
52
Valentinians used Idolothytce, 55 ; conformed
with idolatry, ib.
immoral, 55—57
yet called themselves the elect seed, 56,
272, 313, 314, 363
humoured their converts, ii. 19
and despised the Catholic, 306; ii 79
as low-minded, 306
variations, 11 n. 4; 18, 80 n. 1; 89, 97, Word of God sharp cutting as an axe, ii. 371 ;
98, 99 n. 2; 111, 112, 181, 188, 286
worse than Marcionites, ii. 1, 68, 275
most blasphemous sect, ii. 144
worse than heathen, 272 ; ii. 144
compared to the dog in the fable, 275
their guile and pravity, ii. 80
refutation, generally serviceable, 369
Victor warned by Irenseus respecting FIo-
rinus, ii. 457 ; Syr. Fr. xxviii.
excommunicates the Asiatics, Gr. Fr. World, matter, mind, spirit, 52
iii. cf. clix.
Virgin prophetic sign, ii. 105, 107, 110 n. 2 ;
118; brought forth Emmanuel, ii. 104, 105,
110, 115—124
Virgin Mary, subject to infirmity, ii. 88 n. 3
patroness of Eve, ii. 376
whose disobedience she reversed, ii. 123,
124, 375 n. 7 ; 376 n. 2
sola obedientia mentis concepit, ii. 123
n. 4
her impatience checked by Christ, ii. 88
Vision of God, the blessedness of Heaven,
ii. 428
Volition, Divine and human compared, Gr.
Fr. v.
Unction of Christ, ii. 33
Testimony of Trinity, ii. 97
Christian, ii. 33
Marcosian, 185 n. 1
Union of Man with God, ii. 100
Unit, supposed mystical properties of, 103
n. 2
of Monadic Gnosticism, 103
Marcosian, 144
553
Pythagorean, 297
n.5; 348, 349, 354
of Catholic Truth, 92—94
Universality of Christ's Redemption, ii. 228,
229
of action asserted by Carpocrates, 207,
209, 242 n. 3
Water, typical of Holy Spirit, ii. 185 n. 5;
374
Water, from tears of Achamoth, 35, 36, 48,
274
Ophite principle, 229; of Thales and
Homer, 289
Wave-offering, type of Christ, ii. 197 n.3
Wisdom, synonym of Spirit, as Word is of
Son, 368 n.4; ii. 132, 164, 213, 214, 215
Woman's seed, observans caput serpentis, ii.
- 381
Women (Marcosian), consecrated elements,
117
savour of life or of death, ii. 398.
Man's instructor, ii. 154, 155
appeared variously of old, ii. 179
(see Logos)
Works, necessary to psychic (Valent.), 54;
not to spiritual, 58 (Simon), 193
serviceable not to God, but to ourselves ;
ii. 184, 192
marriage-garment, ii. 281, 282
(Val.) created after heavenly pattern,
without knowledge of Demiurge, 164
created from nothing, 188, 274; by
Word and Spirit, 188, 256, 348, 368;
ii. 41, 254; apoielesticos, 352
the fashion of it passeth away, ii. 151,
163, 427
made in six days, and to last six thou
sand years, ii. 403, 405
its end determined by Valentinus, 53
refuted, 258—262; ii. 373
created by the Word, ii. 41, 317, 373,
374
Year, Egyptian myth, 341 n. 1
no type of Pleroma, 340
acceptable, 327
type of Basilidian heavens, 199; refuted,
306
Zelus, JEon ofBarbelonites, 226 ; and Ophites,
232
Zodiac, symbolical in heresy, 165
Zioii, 10, 78, 100, 285, 286
refuted, 285, 286
 INDEX VERBORUM LATINORUM.
A. ab. Hebr. compar. 211 n. 3; cf. ab
omnibus, ii. 126
ab his, insuper, 373 n. 3
Ablatum esse, ijpBai, 62 ; v. avolare
Abortus, tKTpufia, 32. In abortionis partu
(l. parte) iv iKTpuiparos p-otpq, 69
Abscesserunt, diriaTnaav, 127; cf. 380; ii.
54 n. 4
Abscessio, ii. 1 26 n. 6
Abscondita mysteria, airdfiprrra ptvarfyta,
Absolvere (parabolas), iirtMetv, 351, 352
Absolutio, iirtXvats, 176, 239 n. 1 ; 347 n. 6
Absorbi, absorberi, ii. 105 n. 6; 297 n. 7
Abstentum, remotum esse, eVeerxiiffflai, '6
n. 1 ; g. i>.
Abstentus est a conventu, a<piara.pevos
avvoSlas, ii. 17 n. 4
Abundantius, jt. twi' ifX&v, f. 1. Treptaaari-
pws, 66 n. 3
Actor, ceconomus urbanus, ii. 238 n. 3;
242 n. 1 , .
Adaequati, i£taw8ivres, 22 n. 2
Adductor, Tpoaaywyeis, 125
Adest, Tdpeart, 195; ii. 8 n. 4
Adfationes, exorcismi, 249, 264
Adfingere, rapairoteiv, 368
Adjacet, dvdjceireu (Deo) pertinet, 351
ex his quae adjacebant, Ik tCsv irapa-
KeifUvuv, ii. 166, 416
Adinventus, TapeTtvoipevos, 176
Adinventio, piSoSos, 80
Adjungere, olxetovv, 95
Adlectantia, dywytp.a, 121
Admentiri, iimpetiDeaBat, 368
Adstare, Tapaarijaat, 1. Tra/jacrrj^at, ii. 38
Adventatio, Trapouoia, 69
Adulterantes expositiones, j>qStovpyovvTes
t<\s i%nyfiaets, 31
eorum qui Adulteraverant veritatem, twv
irapaxapaaabvTtnv ttjk dXiiSeiay, ii. 14
Adunati incorruptelae, 103
Advocare, TrapaKaheiv, ii. 33
Advocationem prsestare, ii. 101 n. 3; 271
Advocatus, ii. 130 n. 7; 376 n. 1
^Egrimonium, cegritudo, ii. 313
^Equiparans, cequalis, 259
Affectavit, iveTtjSevae, 119
AfFectio, ii. 94 n. 5
Agere aliquem contumeliis, ii. 237
Aggressi, eViXa/Socres, 1. irtflaX&vTes, ii.
177 n. 3; 183^.4
Agnitio, yv&ats, 24, &c.
In Agnitionem majorem, eis yvwaTiKarepov,
103
Agnitores, yvwartKol, 369 n. 4
Agnovit, notumfecit, iyvwptae, 151
Agonia, iywv, 15, 24 n. 1 ; 37
Agonisari, dywvlfetv, ii. 290 n. 8
Aliquid quidem—aliquid autem, rt p.iv—
ti Si, ii. 313 ; t6 piv—t6 8e, ii. 360
Allegere, eligere, ii. 52 n. 1
Allophylus, ii. 71
Amatoria, <plkrpa, 121
Ambiguitas, dpTiXo^ta, 1. ifuptXoyla, ii. 235
Ampliat, eVXeoracrev, 94
Angariatus, 200
Antistites mystici, p.vaTaywyol, 181
Antitypi, copies, 199 ; cf. tovWwv t&v Avti-
rirwv, Gr. Fr. xxxvi. and ivrlrvTov rrjs
&vw 'EKK\nalas, 51
Apocatastasis solis, perfectus periodus, 166
Apocryphon, abditum, 179
Aporia, anxietas, 46, &c.
Aporiatam esse, iTopfjaat, 17
Aporiatus, 259, 266
Apostasia, 264 n. 2
Apotelesticos, 352 n. 4
Appendix, iriytvdaevov, 19
Apprehendisse, Karahafietv, q. o-uXX^i^ei,
conceptu, 20, 32, &c.
Apprehensio, conceptio, 128, 315
Aptus, efBeros, ii. 182
Aptare, KaTacrKeudfew, 180
Aptabilis, idoneus, 363, 364
Aptabilitas, iTiTnSetbrns, 40
Aptatio, apptovta, 346
Arche, 104
 INDEX VERBORUM LATINORUM.
Archegonos, «78; cf. 9, 10
Archontes, 205
Arguere, iXiyxetv, 1 8 1 ; Kararpixeiv, 56
Arguitio, fXeyxos, 169
Argumentata est, irrexelprfoe, 234 n' 1
Argumentatio, vrrbdeots, 37, 38
Armamenta, instrumenta, 255
Aspiratio, viiee, ii. 131 n. 6
Aspiratio, in legendo, ii. 26
Aspiratio, ixlrrvota, inspiratio, ii. 114; leg.
imrrvolav, ad ii. 340, ubi imuvfilav.
Asseverabat, Sierefj/aro, extendebatur, 226
Assimilare, «VnVai, adaptare, 13; ii. 2io
Assimulatam, ii. 202
Assuescere, iOifetv, assuefacere, ii. 228, 293,
3*8
Assumtio Domini, avdXrixpis, ii. 58, 90
Atria, ol ar\ai, cortinte, 171, 173
Auctus, ixpdoas, ii. 351
Auditus bonus, obedientia, ii. 193
Auges, augebis, 6 n. 3.
Augetur, atffei, crescit, ii. 296, 320; atfife-
rai, 322
Aut plus, 5 rrXiov, quanto plus, 163
Aut, 17, quam, 345 nn. 3, 4, cf. Syr. Fr.
Autogenitor, aiiro^eioTjrwp, 135
Beneficium accipit, etfep^eTeiYai, ii. 323
Beneplacitum habere, eiSoKeiv, ii. 157, 223
Bene sentiens, eiSoKwv, ii. 24, 45, 296
Blasphemium, ii. 401, 421 n. 3
Cseterum, irrel, 117 n. 3, 122
Calamiscus, ii. 338
Capabilis, 283
Capax effectus, xuP°'oile'">*> 29S > X^PV'
Ti(c6t, ii. 326
non Capit, oik eVSexerai, 280 n. 4
Capit, SexeTai, 354
Cataclysmus, diluvium, 172; ii. II, 50
Catathematisare, 119 0.4; 163
Catechisare, ii. 232
Cauteriare, 210
Cauterisatas hab. conscientias, 126
Cenoma, nivuua, 271
Cessisse, rrpotrxwpetv, 64
Chalcolibanum, ii. 222
Character, forma, ii. 221
Charitesia, 206
Choicus, 49
Cinctum, diaphragma, 134
Circumlata, KVK\oetSrj, 165
Circumlatio, rrepi<popa, 204 n. 3 ; 373 n. 8
555
Circummensuratio, rreptfierpos, 167
Circumobversati, Tre/jiToXiforres, 123 n. 1
Circumscribere, delere, ii. 40 n. 8 ; 1 1 7 n. 1 ;
192 n. 5
Circuinstantia, satettitium, 223
qui Circumtinet, rreplexwv, 166
Civitas magna, p.7irpo7ro\is, ii. 58
Clarus, claritas, ii. 212
Clepsydra, 374 n. 3
Coadunatus, ovvavaxvBeU, 10 1
Coaetaneus, ^Xuciwttis, 39
Coagulasse, rrrj^ai, 40
Coaptare, perap.optpd^eiV, 1. pe6appj>ieiv, 169,
'75
Coauspicans, Tpooifiiaftftevos, ii. 331
Ccena pura, trapatrKevT), 140 n. 5 ; ii. 388
Cogitatse cogitationis, airro/3ov\7}Toi' (iov\r)s,
i4r
Cogitatio, eVyoia, 10
Cohortari, <Tvp.f}i{3dfeiV, ii. 55
Coinfantiatum est, owevnrid^ev, ii. 295
Collationem facere, IpavtfeoSai, 23 ; ex col-
latione compositus, it) ipdvov owBeros, 24
Collectio, ivffiprjpa, ii. 1 36 n. 4 ; ffwrrao-is,
35 ; ii. 272 n. 10
Collegit, avvevtjvoxev, 119
Colliguntur, de Hcer. ii. 237
Commemorans (memor), fwnpoveiwv, 170
Commemorari (meminisse), imfwrtoBrjvai, 86 ;
ii. 411; avafivr)<r6rjvai, 8 1 ; Siapvrjfwveiew,
204
Commentarii, irropvr)fiaTa, 4
Commentiri, 311; ii. 11, 1 36 n. 3
Committere (Deo), ivaridivai, 35 1, 352
Commixtum fuerit, imptyy, 3
Commixtus, xupMa%> io3 n-4
Commorari, Starptfleiv, 6 ; ii. 6
Commorabuntur, tpoiTwoi, ii. 412
Communis, <cat?oXi/cos, ii. 79 n. 6
Communicare (participemfieri), KotvwveioBai,
15
Communicationem, KOivwvlav Kal tvwoiv, 183 ;
ii. 205
Communio, Koivwvta, ii. 398
Comcedisantur, 289
Compaginatio, ii. appovia, 299
Compago, oiptrrr](is, ii. 1 24 ; trKrfvorrrryla,
85 ; apfiovta, 380
Comparere, apparere, ii. 258 n. I
Compendiosus, aivropjos, 49; compendiose,
awrbpws, 5 ; compendialiter, ii. 43 n. 6 ;
compendii poculum, ii. 88 n. 2 ; in com-
pendio, awrbpws, ii. 95 n. 4
556 INDEX VERBORUM
Complexus, eVnrXoirij, amplexus, 14 Continens, tyKparrjs, 219; continentia, e^-
Comprehendere, Kara\afieiv, 1 5 ; apprehend. Kpareia, 58; cf. 321
comprehendens, l£a<p6ev, 59 ; compre- Continens, owtxwv, 321; qui continetur,
hensibile, KarakijirTbv, 21 ; comprehensi- trvvexbuevos, ii. 47
bilis, KaraXapfravbpevos, 31, 22 ; com- Continere, cohibere, Karacrxetv, ii. 293, 295
prensibilis fiat, Kardtptopos yivrrrat, 3 ; Continuit, Karitrxev, 13 n. I
comprehensio, KardXij^is, 21, 68 Contractum est bellum, 192
Compuncti, KeKavrriptatruivoi, 326 Contradictio, a/rioXo^fa, f. eVaprioXo^fa, 2 20
Computare, xpritpl^etv, 159 Controversia, vrrbdetrts, 85, 86
Computatio, ^rjtpos, symbolum arithmeticum, Convalescere, tvtax^at, ii. 296
ii. 406 Conventus fidelium, trvvoSla, 1 7
Concedere, trvyxtopetv, connumerare, ii. 99 Conversatio, jroXirefa, ii. 294; erga Deum,
Concedente Deo, o^iryxwpoOtros, ii. 203 rrpbs Qebv yvpvturla, ii. 294
Concepisse visionem, 41 Conversio, imoTpotpri, 35
Concessio, cf. ii. 237 0. 1 Convertens, in pejus, rraparptrrw, 31
Concorporata, triatrojpa, 96 Convocaus, ovyKaXovpevos, ii. 283
Concupiscentia, ivdvuritris, 19; irrtffvula, Cooperimentum, TepLf3\r]pa, 3
35°. 35 ^ Coopertio, KdXvuua, 39
Concurrere cum, 338 Copulatio, trwdtpeta, 167
Condescendens, trvyKarafib.s, 150 Corporalia facere, truuaToroteiv, 43
Conditiones, Kr(o-eis, ii. 372 Corpus duodecim membrorum, o-fi/ia 5a>-
Conficiunt quasi mj-sticum, iirneKovaL pv- SeKa/ieXes, 144
trraytijytav, 183 Correctio, KarbpBuats, 255
Confirmativa operatio,e5pao-TtKij tvipyeia, 29 Corrigere, KaropBovv, ii. 408
Confirmet, Stopltptro, f. 1. definiat, 67 Corroborari, dfSpwtfTjpai, ii. 296
Confusa, trvyKexvuiva, 43 Cosmocrator, 47, 48
Congregans eos ad pacem, avpfitfid^ovtra Creari, Terixdat, 1 1 1 ; 1. (KTtoBai
atfrota els elprjvrjv, ii. 10 Creditae suntdivinae, Beiat iyvutrBriaav, ii. 1 12
Congregationes, trvyKplpaTa, 40 Crux, aravpbs, vallum, 29 ; crucifixam esse,
Congruenter, iuue\t3s, ii. 205 drroarepridrjvai, 1. drroaravpu6r)vat, 20
Conjugatio, avt^vyla, passim; sine conjuge, Cubitorum numerus, rrryxttrubs, ii. 405
dfftiiVyos, 18 Custodiarium, pomarium, ii. 153
Connexus, vinculum, ii. 196
Conscientia, o-tWo-is, 346 Decernere, ii. 43, 377
Conscriptor, o-v77paciet)s, 6 Declamata controversia, 86 n. 1
Conseminatus, trvtrrrapeis, 1 50 (errat. trvurr.) Declinaverit, tt)v rrpbtTK\ttru> TroiijtnjTai, 52 ;
trvyKaTaarrapels, 51 declinans, KaraK\h>as, 174
Consequens, trwerraKo\ovdtcv, 132; ii. 333; Deerat, ?Xeiire, ii. 61
consequentia, diroXovoVa, 86; consequens Defervisse, iKfiefipdtrBai, 32 n. 5
est, eUhrm, ii. 47 Deficiunt, varepowTat, ii. 292
Conservasse, SiareTeXeKeVai, 1. SiaTertjpij- Defigurare, StaTi/iret»', 173
KeVai, 64 n. 1 Defluere, drrop"peiv, emanare, 171; defluitio,
Consessio principalis, ii. 237 n. 1 drrbfyota, 49
Consistit, avvlaraTai, ii. 321, 322 Deformare, delineare, iKTvrruaat, 168; ii.
Consonatio, 304 ; ii. 185 229 n. 5
Consonans, ippeVtis, ii. 295 Defunctio, mors, 186, 197
Conspersi, macerati, ii. 403 n. 7 Degredi, 92
Conspersio, massa, 72 ; ii. 361 Dejectibilis, 236
Conspersus, commixtus, ii. 87 Delectata in conspectu eorum, e7Kio-oT5<rao-a
Constare, commendare, trwtOTdvetv, 80 n. 4 at5rot>s, 41
Consternasse, drroprjoat, 179; consternaba- Delibatio, dwapxv, 72
tur, birtrrbpet, 36 ; constematio, diropla, 34, Delicise, rpvtpri, ii. 428
333 Deliriosus, Xijpt65ijs, 106, 119
 LATINORUM.
Derainorari, 94, ■206, 240, 312; ii. 135,
392
Deminoratio, iariprip.a, 161, 311, 311, 369
Demissionem secundum, (card KdOcrov, 168
Demutatio, (Tepotuats, 35 n. r
Demutatus, exorbitans, TapaTparrels, 14
Deorsum devergentium, Karucpepuv, 44
Deposuisse, KaTareOeToOai, 168
Deposuit, iveO^Kuae, 50, 164
Depositus, k\iOcIs, ii. 322 n. 3
Deputatus, ii. 20 1 n. 3
qui Derident, 5iap.UKibp.evoi, ii. 224
Derivavit, airtaKippe, 14 n. 2
Deseensio, KdBoSoi, 140; ii. 122
Deserviens, irrovpyovoa, ii. 332
Deservitio, \etrovpyla, ii. 185
Desolatus, iaTeprjpivos, ii. 399
Desperatas, dTreypcocrjueVas, 1. despicatas, 96
Despernere, ii. 148 n. 5, 194 n. 2
Destituta, iarep-fioaaa, 100
Destructor sermo, dvaoKevdfuv \byos, 89
Determinare, Stoplfctv, 100
Detritus, ii. 1 32
Devita, rrapanov, ii. 214
Dextra, 5e|i&, 101
Diaconium, ii. 187
Diaconus, 141
Diastema, ii. 25
Dicens, dvayopeiaas, f. 1. docens, 220
Dicto audientia, ii. 298, 305 n. 1 ; cf. non
fore dicto audientes mililes, Cses. dc B.
G. 39 ; cf. indicto audiens.
Dies festus, ioprdotptos, idolorum, 55
DiiFerentes, 279 n. 5. Differentiores, 366
Diffundebatur et ridebat, StexcTro Kal (yi\a,
36
Digitus, ii. 406 n. 4
Diligenter, ip.p.e\ut, 23, dx/x/Sus, 165
Diminutio, iar(prip.a, ii. 243
Dimitte, a<j>es, ii. 99
Discens, p.a0nri)s, ii. 68 n. 2, 81 n. 3
Disciplina, dyuyri, ii. 292
Dispensatio, olKOvopia, ii. 252; dispensator,
olKovbpos, ii. 283
Dispersim, awopdSvv, 85
Disponit, StartOnot, ii. 344; StaKcxrp.eTv, 132
Disponens, Stiruv, ii. 283
Dispositio, irpaypaTela, 69, 95, 100; ii. 50
bis. ; SidOeais, 109 : olKovopla, 52, al. sce-
pissime; dispositus, olKovop.ri8els, 149
Dissolvere, 197. Dissolvi, Kara\veaOai, 186
Dissuadere, iraparreWetv, 301 n. 3
Distans amplius, irrepcpepioTcpos, 205
VOL. II.
557
Distantia, Staoro\r), ii. 428 n. 4
Distare ab aliquo, 204
Distillatio, virbdpota, 168
Docere aliud, prcettr veritatem, irapaStSd-
OKeiv, 5
Doctrina, pAOnats, 203, 369, cf. 98, 220
Domesticitas, olKetbrns, ii. 101
Dominatior, dominatius, Kvpiurepov, 120
Dominatur, dc^iryeiVa!, v. Kvptciei, ii. 344
Donant, wcptdirTOvot, 1. adunant, 108
Dualitas, 99
Dubitare inter utrumque, irrap.<pOTepi!;eiv,
127
Ducatio, 185 n. 4. Ducator, 149, 316
Ducatus, ii. 237 n. 5
Ducta phantasmate, c^ayTacriaffffercra, 125
Ductus, dyuy^i, ii. 296 n. 5
Duodecastylum, ii. 227
Duplicatse, iirl Sio oiaat, 144
Dyas, tetras, pentas, 299
Ecstasin patiebatur, i^loraTO, 36
Edisserere, oa<j>nvl^etv, 95
Effectus, fKflaois, ii. 235
Efficabile, rb (prrpaKrov, ii. 47
Efficabiliter, 307
Efficacior, 254
Efficaciter, rpCKorlpus, 7
Efficax, ircptTotnriKos, ii. 297
Effusa, nuliis limitibus definita, 269
Effusilis, Kexvptivos, 49
Elaborare, <pi\ortp.eTo$at, 6
Elatus, Keir<puOels, 118 n. 2
Elata, irrepKtyaoa, 38
Electio, iK\oyii, 25, 56
Elementum, materiale, otoixcTov, 36; in
Orammaticis, 130— 145
Elevatio, dvatpopd, 137
Elusiones magicse, 370
Emanatio, drrbp"pota, 137
Emendate agere, ii. 9
Emendatio, iravbpOuats, 82; Sibpffuats, 138
Emissibile verbum, trporpoptKbs, ii. 281 n. 3
Enarravit, (£(<pyve, f. 1. i£i<pn, 220
EndiathetOB, 278
Enervare, (Kvevpl^cw, 164 n. 1
Knixa est, direici/r/ffe, 42 ; enixum esse,
diro/ceKU7/crc?at, 100
Enthymesis, 354
Enumerare, KaraXiyetv, 82
Enunciat, e^iffTopei, 152
Episemon, 334 n. 1 ; 335
35
558 INDEX VERBOEUM
Erexisse, <rwc<rra\K&r<u, forte oweoTnKivat,
73 n- 1
quis DOn Eroget, rts ovk dv iKSaTavfoete,
36
Error, TKivq, 3, II, 149, 157
ne quidem erubescentes, dTepvOpidoames,
56
Est quando, interdum, 357, 377
Eucharistiam facit, fecit, nixaplornoe, 117
Evacuare, 233, 234, 238; ii. 135
Evacuatio, destructio, ii. 129
Eversor, KaTatrrpotpevs, ii. 58
Evertere, dvarpiTetv, 2, 5 ; evertens, dva-
Tpttwi, ii. 356
Exaperiens, frangens, 320 n. 7
Exceptorium, receptaculum, iKSoxeiov, iL
175 ; cf. 127 n. 2
Excessus, Htooos. ii. 4 n. 2
Excidere a veritate, dcrroxeu' rijs d\n-
Oelas, ii. 324; avorvxeiv tt)s d\nOelas, ii.
407
Exclusionem, vrepiKKpovow, 1. vTTeKKkelatv,
164 n. 2
Excogitatio, tvOvftnots, 28, 268
Exemplum, dvrlrvros, seu dvrlTvrov, 51
Exercitata, sive exercita, ovyKeKpornfttvn, 2
Exhomologesin faeiens, i$op.o\oyoip.evos, ii.
1 7 ; in exhomologesi consummavit, i£o-
fidKoyovfitvn Siert\eo€, 122 ; ii. 240
Exhonorantes, ii. 238, 269
Ex ipso, tempore sc, Ik tovtov, ii. 79 n. 4
Exiliatus, ii. 166 n. 3
Exorbitantes, ii. 378
Expavisse, iKorijvat, 1 7 ; expavescentia,
tKir\n£ts, 48
Explicans, finicns, Tepattlioas, 89 n. 3, 141
Exponere, CKnvojiaTeiv, ii. 262
Expostulasse, d£iw<rat, 210
Exquisita (mysteria) Tepiyivbfteva, 36
sine Exquisitione, dce|eT<£<rTws, ii. 407
Exspoliatos animas djroSweyxeVoKS t&s
f"*4*. 59
Exsputus est i^eirrvodn, ii. 332
ExsufHans KaTatpvorjoas, in abominationis
signum, 163
Extensus tKTetvbfievos, 15 n. I ; 27, 32,
62
Exterminavit iiiniraTno-e, 117 n. 4; 210
Exterminari dtpavtoOrjvat, 39 ; i£atpavl?eoOat,
ii. 427; axpet&oOat, J2i
Exterminatorius, ii. 232
Exterminium, ib.
Extremitas voTtpnp-a, 117, 251
Fabricatio quae est secundum membra fie\o-
rotta, ii. 326
Fabricator hominum, Snfitovpyds, 2 ; ii. 37
Fabricator, irotTrrfys, 82, 176, 180
FabuUe similis est, ftiOtp totKev,
Fabulam velut narrare, fivOo\oyeiv, 16, 220
Facere mysterium, ii. 19 ; convivium, ii. 239
Factura, opus, 196
Fallax, tpt\o\pevSfy, 36
Falsantes, male interpretantes, verba Do-
mini, pqStovpyovvTes ra \6yta Kiyuoi», 2
Falsatio, pqStoipynfta, 177
Falsiloquium, \pevSnyopla, 89
Festus dies, iopTatrtfios, 55
Fictor, 155
Figmentum, xXdo/io, 13, 31, 105
Figura, <rx%a, ii- 427
Figura, fwptpif, 145
Figuratio, ftbptpuots, 151
Figuravit, 5teri/7ra)0"e, 169; fiopqtovv, 69
Fimbria, KpdoTeSov, 28
Finctum, 289 n. 2
Finis regulae, Kopuvls vToOioeus, 179, 180
Fixio, trijijts, coagulatio, 48
Florentissimum, dvOnptrraTov, 23
Floriet, florebit, ii. 152 n. 2
Flosculum, dTdvOiofia, 511,1-
Fluctuati ab errore, ii. 1 32
Fluens, piovoa, 27
Fluidus, pevoros, 49
Formare formam, ftopqiiSoai ftoptptotrtv, 32,
39- 42
Formata, ftoptpuOeioa, 33
Formatio, fi6pq?oiots, 10, 22
Formatum esse, ftoptpaOijvat, 1 29
Formatum esse TeT\doOat, 170, 172; <?£et-
KovltrOat, 170
Formatus, TrXatroVls, 172
Fructificare, Kaptrotpopeiv, 6, 12, 78, 138;
Qui fructificaverat, KapTotpop-fioas, 152 ;
Fructificatus est, {KapTrotpopi)0-ri, ii. 152;
Fructificatio KapTotpopla, 37, 39, 10 1
Frustra, et prout evenit, 30 1
Frustrantes, qui frustrantur, dfeToiVres,
ii. 51, 158 n. 2; 407
Frustrari, dOereiv, ii. 158, 165, 179
Frustremur, do~TOxh.oup.ev, ii. 323
Generare, yeveotovpyeiv, 149
Generare, droKiW, 9, 50, 145, 160
Generatio, ytvvrfots, ii. 103, 120; ytveois,
21, &c. ; dvaytvvnots, 140
 LATINORUM. 559
Generis ejuadem, buoyeveU, 23 n. 5 Immensa benignitas, irrepfi&Wovoa Ayaffo-
Generositas, eiyivcia, 296 n. 3 ; fidei, ii. 183 Ti)s, ii. 295
Gloria, 8o|t), opinio, ii. 32 Immensus, dveipos, 8, 133; in immen-
Gnosis, 224; Gnostieus, passim, 98 sum, els Hirctpov, 27
Gradatim, Kad' iiropaotv, 1 1 1 Immobilis, &k\iv))S, 88
in Gratiarum actionibus, eVl ttJs eixaptorlas Impetus, bpui), 20
(l. M rais evxaptorlats), 25 Impossibilis est, dSivaros, impotens, ii. 220
Gratias agere, eixaptoTciv, 66, 115
Gratuito, vpdtKa, ii. 295 ; Gratuito donat, Inabsconsum esse, iyKCKpitpBat, 49
wpoxapl'(erat, (wpotKa xaplfcrai,) ii. 323 In hoc, irrl tovWw, deinde, 22
Gratulari, ii. 363 ; Gratulatio, xaPa> 4 1 In semel, ii. 354
Gravida, iyKiuwv, i. 56 Inanimalis, ii. 290 n. 1 ; &\f>vxos, ii. 337
Graviter, cumfastu, oofiapws, 36 n. 1 Inapprehensibiliter, &Kparfrrws, 59
Gyrantes capita, cf. ii. 275 Incapabilis, ixwPWOS, 13
Inciderit qui in oblivionem, iKveirrwKws
els \r)6nv, ii. 287
qui Habet videri, uiWwv bpao8at, ii. 297 ; Incipio, uiWw, passim, 119
eypvres irrtSeiijat, 2 Incognoscibile, &vewbryrov, 155
Habilis, fVrards, 40 Incompositus, &KaTaoKciaoTos, 169; &vapi6-
Habitus crucis, oxvua, 339, 346 urrros, 5. 153
Hseredificare, ii. 228 Incomprehensibilis, &Kar6.\riirT0s, 1 3, 1 6, 21,
Hebdomas, 44, 48 180; ii. 217; Incomprehensibilis, &Kp&rn-
Hedyosmus, 338 tos, 61, 181; Incomprehensibiliter, ii. 81
Helix, ii. 173 Inconsequenter, 321; ii. 378
Hen. Henotes, 104 Inconsonanter, &ovutptivws, 183; ii. 378
Heri et ante, x^s /col Tptinv, 152 Inconstabile, ii. 377
Hexseonia compago, cf. 24 n. 1 Inconstabilitas, Inconstantia, &urfxavta, 37
Hoc quidem—hoc autem, ii. 354; ethoc, — Inconstans, &oior arov, ii. 121 n. 2
et quidem, 310 Inconsummatio generationis, rb ireXis rijs
Homicidale spectaculuru ivSpotpovos 6ia, 55 yevioews, 16, 17
Honestas, pratextatas, mulieres, ciirapvtpovs Increpativum, t6 iTiTturrrtKbv, ii. 133 n. 6
yvvaiKas, 118 Increvit, r)Kuaoe, ii. 17
Horothetes, 18 Indescibilitas, 259 n. 5
Hylicus, 42 Indicto audiens, &rrei6wv, ii. 149 n. 4 ; 191
Hymnizare, ipwtjoat, 23 ; Hymnum dicens, n. 2 ; 398 n. 3
iuvovaa, ii. 358 Indicto audientia, ii. 243 n. 2
Hypocrita, Comcedus, 289 Indifferens, &St&(f>opos, 210
Indoles juvenis, 331 n. 1
Indui, tpopeto-6at, 138
Iao, 33; Iaoth, Iawth, 386 Ineffrsenati, ii. 340
Idiotee, &rrctp'oTepot, 86 Ineloquibilis, 137
Idiotice ISiwtikws, 6 n. 1; &Kalpws, l. 4- Inesse eurretpvKivat, 48, (errat. iKiretp.)
KvpSs, ii. 407 ; Idiotismus, IStwrtoubs, Inexcogitabilis, &vevvbrrros, 117, 129
ii. 406 Inexercitabilis, ayiuvaaros, ii. 292, 294
Ignorantia, aretpoKaXla, ii. 407 Infamant Scripturas, Kararpixovot twv
IUuminatum esse wetpwTlo8at, 78 ypatpwv, 85 n. 5
Imaginales, eUovtKal, 137 ; Imaginare, ima- Infatuare scientiam, 164
ginem exprimere, it^etKovt^etv, 165 Inficere, eVMroie»', 315, 316 n. 3
Imitari, puur)oao8ai, 168; Imitatio, ulunots, Infiguratus, avclSeos, 154
141; ulunua, 142; Imitationes imita- Infimior, 279, 1. inftrmior
bilium (inimitabUium) uniurjuara rwv Infirmus, abpav^s, 120
&utuiirrwv, ib. Informis, iuoptpos, 16, 20, 32
Immemorabilem fieri, cf. ii. 237 n. 3 Infra, inter, ii. 41 n. 3
35—2
5G0 INDEX VEKBORUM
Ingenitus, &yiwr>ros, 8
Inhonorate, aTtfiQs aaxwovtas, 361
Inimicus, avrlTaXos, ii. 100
Inincusabilis, i. 312
Initium, &pxh> swpissime, 189 n. 9. Initia
(primitias) accepit, irrapxas &ve~\ai3e, 72
Injusta, (K0eapa, 209
Innominabilis, &vov6p.aaros, 57, 99, 154
Inobedire, ii. 376
Inoperatum, &pyov, ii. 129
Inopinatum, wapdSo^ov, ii. 332
Inresurrectio, ii. 405 n. 2
Insanus, 0laaos, 120
Insatiabiliter, Karaicdpus, 56
Inscriptio, imypatpr), ii. 284
Insensatio, dVoio, 5. Insensatus, 0x677x05,
177» 297, 362, 368; ii. 291
Insigne aurum, ii. 249 n. 9
Insignis, irrlariptos, 136, 148
Insinuare ad suos, rrpoaoiKetovv, 68
Insistens, eVio-Tas, 63
Insonans, (vavXos, ii. 10
Instabilis, oVtotos, 181. iaiararos, 257,
280
Instabilitas, 333
Institorium, ii. 81 n. 1
Institutus, avaaradels, ii. 405
Instruens Ecclesiam, o'tKoSop.r)aas iKK\r]alav,
ii. 10
Instrumentum, wpayparela, 95 n. 5
Insubstantivum, ovujtoototo»', 89
Insubstantivus, avotiaios, 155, 129 n. 3
IntellectoreB perfectiores Scripturarum ift-
rretp6raT0t tuv ypatpuv, ii. 113
Intellectualis, voepbs, 44 n. 3; 59. Intel-
lectus, (vvota, 13
Intemporale, &xpovov, 168
Intenebrata doctrina, ii. 137
Intentio, {vOipriais, 16, 19. ivOipuov, 125.
ivvoia, 155.
Interpedire, ii. 129
Interpres, ipp.r)vevTr)S, ii. 5- il;VWty> 2
Interpretatus, p.eTaj3e(3\rip.ivos, ii. 1 1 3 n. 1
Interrogatio e contrario, avTerrepuTriais,
179
Intervalluin, Stdarripa, 81
Inventionis malitia, rravovpyla rrjs p.e0oSeias,
81
Investigabilis (qui investigari nequit) &vet)-
txvlaaros, 15, 97, 154, 313^3; ii. 217
Investis puer, rrapOivos, 374 n. 2
Inviscera, ii. 326 n. 8
Invocatio, irrU\riais, 1 16 ; ii. 205 n. 4
Inutiles facti sunt, r)xpetw0r)aav, 1 76
Iris, eos, 338
Irreligiosum, &0eov, 56, 209
Irritamentum, 219
Judiciale, rb KptrtKbv, ii. 133, 135
Justificari, StKato>6r)vat, ii. 102. Justitiam
agere, StKatorrpayeiv, ii. 287
Juvenius, 307 n. 3
Labes, iaripr/pta, 168, 173, 175, 186.
atpd\pa, 158
Lactatio, 70X0/0-017)7(0, ii. 293
Lacus, torcular, ii. 223
Latens ignis, rrvp iutpoikevov, 59
Latenter, XeX??0OTa>s, 42
Latere semetipsum, 378 ; ii. 328 n. 3
Legaliter, per Legem, ii. 382
Levamen, 342
Libido, r)Sovr), ii. 252. JEiOTi, 11
Limus, x°Ss, 51» 120; ii. 325
Lingua, Std\eKros, ii. 3
Liquare, biv\l£etv; ii. 261
Locum nonum Episcopatus per successio-
nem, (vvarov K\r)pov irrtaKorrtKr)s StaSoxys,
Locus qui est in cerebro, rbrros kotA rbv
iyKitpa\ov, 171
Logion, sacerdotale, 174
Longiloquium, ii. 65
Loquela, SidXexTos, ii. 113
Loquacius aliquid exequi, tp\vapetv, 142
Luxuriata ovis, rrpb§aT0v &rroaKipTr)aav,
158
Magnanimitas, patientia, ii. 65
Magnanimus exstitit, ipaKpoOipriaev, 95, 372
Male, &rrtOdvu>s, absurde, 2
Male acceptos, 241. Mala acceptasse
Manifestans, aatprjvlfav, 48
Manifeste, dvatpavSbv, ii. 410; Tpavus, ii. 60
Martyrium facere, paprvpetv, 187
Masculiniter, &paevtKu>s, 46
Masculo-fcemina, Masculo-fcemineus, &ppe-
v60rj\vs, 10, 172. &Or)\wros, 18 n. 1
Materia, oiaLa, 155 ; ii. 426. argumentum,
191
Mediantibus temporibus, ii. 18
Mediator, pteatrris, ii. 100. Medietas, p.e-
aoTr)s, 46, 48. Medietas temporum,
peaoxpovla, ii. 283
 LATINORUM.
Meditari, iie\erav, 57, 86 n. 1, q. v. Medi-
tabitur, eVp.eXerijo-et, 347. Meditata, p.e-
fieXeTTjKvia, ii. 328
Meditatio, exercitatio, ii. 411 n. 1
Mens, (vvota, ii. 323
Mentiri, ewupeASeo-ffat, fingere, 97, 155
Mimus, Fabula, 89
Ministrare, wpdatretv, ii. 296 n. 2
Minora esse (minorasse) vtrTepeitrQat, ii. 292
Minuere, KaTaKepp.aTt$eiv, 54
Minutatim, 249
Minutiloquium, 296
Mittatur in caminum, Kara t6v Kd/iivov
6\ttrffij, ii. 404
Mittens in insaniam infelicem illam, <{«-
OTpiftras tt)v ra\atwwpov, 117
Mixtus (calix) /ce/tpap-eVos, 115 n. 4; ii.
319
qui Moderatur ex contrarietate velocitatem
illorum sua tarditate, avriTaKavTeiwv t^v
ixetvwv WK&rnra rrj iavroO fSpaSvTTjri,
166
Moderari ad invicem, ii. 389
non Modicam, 06 rvxoOtrav, ii. 407
Molor, dM/ffonat, ii. 403
Morari, iro\iTevea>, ii. 156
Mortificatum, Morticinum, t6 ffvntrtuatov,
ii. 119 n. 4
Multiplicatio, iro\vw\atna<rn6s, 155
Multo magis, ii. 27
Multo prius, 255 ; ii. 59
Munitio, ii. 408 n. 3
Muneratio, ii. T35, 175
Munus, gladiatorium (Hisp. foncion), 55
Mysterium, iwtrriiptov, 4, 12, 209. Myste-
rialiter, In mysterio, ptvarnptwSws, 24, 62.
quasi Mysticum, iivtrraywytav, 183
Negotiatio intra Pleroma, ri {vt6s irXijpii-
/laros wpayptareta, 24, 334 n. 3
Nobilissime martyrium faciens, iwttpavi-
trrara uaprvprjtras, ii. 12
Nodos, Setru6v, Tovretm tV ^vxty, 188
Non stans, d\\6Korov, 5
Nullificant, afferoOcri, ii. 225, 247
Numerus multorum annorum, dptffu6s wo-
\vertfs, 168
Nymphon, 58 n. 4
Obaudierunt, ii. 196
Obauditio, ii. 194
Obduci, 173
561
Obligari, 31 1
Obscurare alicui, 270 n. 6
Obsecratio, tKecrla, 38
Observare se, ab aliquo, tpv\A£acrOat rwa, 5
Obstetricasse, uatoOo-ffat, III, 301, 355, 364
Obstructus, iuwetppayuivos, 176
Obtinere, ii. 329 n. 9
Occasionem accipiens, ras dtpopuas \af3wv,
214 ; dabimus, 5
Occasio, prcetextus, wpbtpatrts, 2, 14 n. 3
Octonatio, 078005, 10, 11, &c.
Odientium, ii. 216
Odoratio, 6Suii, 33 n. 6 ; 171
Odoratus, sensus, ttrtppntrts, 171
Olim, rrdXaiov, T36; Hippol. irdXac.
Omnia, wdvra, Soter, 23
Omnia, rct S\a, universa, 15, 22
Oneiropompi, 194, 206
Operabilior, 318 n. 3
Operari, Syutovpyetv, 22
Operositas, 302 n. 5; Operosius, 319
Opobalsamum, d7rds 6 dw6 f)a\trduov, 185
Ordinatio, rdfis, ii. 296; ordinatio sacerdo-
talis, rdljis lepartKrj, ii. 47, 48 ; ordo,
Td£ts, 25 ; ii. 153
Ornamentum verborum, icaXXcinrtcrfxds \i-
t-ewv, 6
Ostendere, probare, dwoSetKvtetv, 317
Ostensio, dxicSeifis, 31, 89
Ovilis, wpofidretos, 4
in Palsestra insuetus, dwdXaitrrpos, ii. 356
Palinodia, 192
Palpitans, 7raXXo5cra, 119
Parasema, ii. 75
Paredrus, 117, 194, 206
Parentum nomina, Trpayopiica bvbuara, 1 1 3
Pareo, appareo, ii. 59, 102 n. 2 ; 125 n. 5
Participare, iwtSoOvat, 119; ueraSovvat, 118;
dvaKotvwtratrOat, 13
Participari, nerixetv, ii. 184, 400
Participatrix, ii. 328
Partiliter, 307
Partiri, ii. 265
Passus est, egit. twaffev, 305
Paternaliter, Patronymice, warpwvvutKws,
n, 33
Patrodotor, 135
Paulatim, -qptua, ii. 296
Paulo minus, tantum non, 318 n. 5
Pavor, eVxXTjfis, 35, 37
Pecuniam auferens, i£apyvpi'(buevos, 375
Peperisse, KtKvnKivai; partus, Kvnp.ct, 41
562 INDEX VEEBORUM
Pepo, 106, 107
Percapabilis, ii. 327 n. 1
Peregrinans, ^evvreiw, ii. 156
Perexire, 5ie£e\8etv, 249 n. 3
Perfectissimus, iKtwdnaTot, ii. 14
Perfectum, consummatio, ii. 170
Perficiens, Tepparl^wv, 166
Perfiniens, Te\evT&v, 159
Perierga, 194 n. 2 ; Periergia, 201
Perinane, 106
Perperum Scripturarum, vb8uv ypatp&v, 177
Perplexio, irpoo-wKoK^, 64; perplexus, im-
w\eK6uevos, 158
Personie Evangelii, rrpbaarra tuv E£. ii. 51
Perspeculari, 365
Pertransiens, legendopercurrens, Siepxbuevos,
162 ; ii. 231
Phantasia, imaginatio, 36 ; species, 68 ; ii.
385
Phantasma, tpavraaia, 3, 67, 125, 374
Phantasmari, tpavrd^eaSat, 356
Physiologice, ii. 240
Pingere quasi per umbram, aKiaypdtpetv,
adumbrare, 165
Pithanologia, 301
Plasma, 197; ii. 349
Plasmasse, 7re7r\aKeVa(, 45 ; plasmati sunt,
irr\da8r)aav, ii. 330; plasmatus, 7TC7rXo-
auivos, ii. 101, 296; plasmatio, Tr\dtrts,
i. 85, 220; ii. 102, 316, 342; plasmator,
irXdoTTjs, ii. 369
Plenitudo, rr\r)pwua, 29, 132 ; ii. 94
Pleroma, 28, 304, 305
Podere, ii. 222
Poenitetur, ii. 284
Poeta, artifex, 152
Porro, rrdtfw, procul, 163, 355, 367, 377
Portentiloquium, 306; ii. 17
Portentuosa, Portentuosissima mysteria,
TepardSri p.varr)pta, 4, 36
Possibile, Svvarbv, 39 ; ii. 292
Possibile erat, iveSixero, 61
Posterior tempore, postrema genesis, jtiera-
yeviarepos, 24, 83, 153
Postgenitus, nepos, drrbyovos, 113, cf. 302 n. 7
Postremitas, Labes, 250
Potentari, KaTabvvatrTeietv, ii. 237
Potentissimus, iKavuraTos, ii. 10, 14
Praecatechisatus, ii. 231
Prsecisus, StxoTourjOels, 141
Prseclamasset, rrpoavarretpwvqKet, ii. 122
Praeco, /cijpuif, 155; prseconationem, 365;
pneconavit, iKt)pvaaev, ii. 56 ; pneco-
nari, KnpirreaOat, ii. 410; prasconatio,
praeconium, Kt)pvypta, ii. 1 1
Praeconare, Kt)piaaew, 97 ; ii. 2 n. 1
Prtedestinans, 255 ; ii. 123
Praedictus, rrpowptapitvos, ii. 94
Praeest, Kvpieiet, ii. 344
Praefiguratio, rrptrrirrwats, ii. 405
Preefiuitus, 341 ; Praefinitive, ib.
Praefiniunt, Stoplfovrat, ii. 172, 213 n. 4
Praemeditaretur, 'irpoae\err)Ov, i. e. prceex-
ercitatus, ii. 219 n. 3; 251, 426 n. 1
Praemittit, rrpopdWerai, 18, 76 n. 5;prae-
mitti, rrpopaXtaOat, 9
Prsemium, (rraO\ov, 64
Praesciens, rrpoetStvs, ii. 427
Praescientia, rrpbyvaats, 375
Praesiliit, rrpor)\aTO, 13
Praestare, Te\eiv, 36
Praestruebat prophetas, ii. 185
Praeteriti, irpoyeyovbres, ii. 114
Praevaricationem, ii. 125
Primiformis, ii. 125
Primitiae, 52
Primogenitus, ipxtyovos, 9, 10, 44, 85 ;
ii. 124, 214; 7t/)0)t6tokos, ii. 14
Primoplastus, 272
Principalis, KaOo\iKbs, ii. 47; rryeuovtKbs,
ii. 47, 48
Principalitas, rr\r)pwaa, ii. 274 n. 5; 275
n. 4
Principalitatem habere, rrpoyreieiv, ii. 296
Principari, 120, 379, 383
Pro aeonon, 125
Pro nobis, ttp' r)pXv, ii. 291
Probatissimae Scripturse, arrovSoXa tbrrl-
ypatpa, ii. 406
Productus, rrporryuivos, compulsus, ii. 74 n. 4
Proficiet, TpoKb^et, 347; Proficiens, trpo-
Kbirrwv, ii. 296
Profundum, pvObs, 5 ; /3rf0oj, 182
Progressus, irpoKbrrTwv, ii. 283
Projectibilis, 236
Projectus est, i£efi\r)0r), ii. 331
Prolatio, Trpoj3o\ii, 9 ; Prolator (genitor)
irpofSokevs, 13
Promasculo, profoemina, vrrtpafipev, vrrtp8r\-
\v, 18
Promte, rrpo8iuws, 347
Pronomina, cognomina, 387
Proon, ontos, omnibus antecedens, 252
Propensius, SetvCis, 31
Propositum, wpoalpeais, ii. 68
Propositum est, rrpoiKeiro, 81
 LATINOBUM. 563
Proprie possidere, ftSiciKrirn»' Ixetv, 57 Redemptio, \vrpuats, 184, 186, 157; scence,
Prorogaviraus, ii. 137 diro\vrpwats, 44, L dir6\vats, Marcosio-
Prosecutor, comes, irapdToptiros, ii. 75 rttm, 123, 180, 181, 182, &c.
Protoplastus, ii. 110 Redhibitus, instauratus, ii. 363
Provectus, TrpoKoirijs, ii. 107 n. 3 Redigi illuc quocunque declinaverit, iKetae
ut Provenit, tvxSv, 301, 346 Xwpetv Sirov av Kal rty irp6aK\taw ttoitJ-
Providentes, ii. 145 0"erai, 52
Providentia, irpoptriOeia, 21 ; 717)6x010, ii. Referri id in illos, ttjc dvatpopdv els iKeitiovs
133 n- » elvat, 25. Relatio, dvafyopd, 176
Provisa, 358 Refrigerare, dvatratieaOat, 59 n. 6 ; 65 scep.
Prudens facta, 323 Refrigerium, 81; ii. 244
Psychicus, 42, 43 Refutantes, Trapairep.ir6p.evot, 1 ; ii. 76 n. 7;
Pusillum tempus, 308 n. 2 78 n. 2 ; 325 n. 7
Putative, 80/0)0-«, ii. 315, 316 Regeneratio, dvay&vnats, 140, 181 n. 1; 182;
ii. 266 n. 1
Quadriformis, Terpdptoptpos, ii. 47, 50 Regnari sub aliquo, v. lect. ii. 266 n. 1 ; 389
Quadripertitus, TerpairKaataaOels, 138 n. 10
Quadruplicatus, TerpairKaataaOels, 144 Regredi, dvaSpaftetv, 17, 100
QuiEcunque evenerint omnia, t4 rvx^vra Regressio, iirtaTpotjAi, 17
irdvra, 119 Regula, iirbOeats, 180, 267
Qualitas, 7toiottjs, 37 Relevatio, SiuAicr/uos, 143
Quam, plus quam, ii. 194 Reliqua, rd S\a, universa, 101
Quamlibet, rvxovaav, ii. 288. Cf. ii. 407. Rememorare, dvard^aaOat, 238 ; ii. 1 14, 267
lin. ult. Reminisci (meminisse) iirtptpjiiiaKeaOat, 30
Quanta, qualia, 363 n. 3 ; 369 n. 2 Remitto, dvTiiriptirw, ii. 303
Quanti, 348 Remitto, dimitto, 71, 74, 82
Quanto magis, pro quanto minus, 254 n. I Remitti, vTrojSdXXeo-fai, 181 n. 2
Quaslibet causas, rvxoiaas alrias, ii. 261 Renuntiare, d7roTd£ao-0ai, 71
Quassum, ii. 254 n. 9 R«percutiant, repellant, ii. 389
Quatenus, iirel, 1 Reponat, d7roicaTao-n}o-ei, 75
Quaternatio, rerpaKTVS, 9; rerp&s, 146 Reprsesentavit, diroKariaTvaev, 284
Quaternio, Terpaicrvs, 661 Reprehendere, Karayvwvat, 188
Quiea, iipipua, 8 Reprobatio, d7ro/3oXT), ii. 287
Quoadusque, dwSrav, 3 Requies, dcdTravo-is, 22
Resolutio, eViXwis, 144
Recapitulare, dvaKetpa\atow0ai, 29, 83 ; Restauratio, diroKardaTaats, 184
ii. 121, 122, 304, 316; Recapitulans, Resticulas nectere, axotvla ir\iKeiv, 66
dvaKetpa\atovp.evos, ii. 120, 121, 293, 405; Restruere, instaurare, ii. 271 n. 3
Recapitulatio, dcaicecpaXaiWis, ii. 404 Retardare, f. 1. retundere, ii. 342
Recaptivatus, dvaSov\wOels, ii. 125 n. 3 Retorquens, dva/cXdcras, ii. 333
Recirculatio, ii. 124 n. 1 Retractare, ambigere, ii. 347 n. 4
Recitans, drayopeiVas, ii. 114 Reverita, biTpaireiaa, 39
Recludere, concludere, ii. 160 Reversio, iirtarpotpii, 16
Recommemorare, ii. 228, 256, 367 Reverti, iirtOTpitpetv, 370; Reversus in se-
Reconciliati sumus, diroKaTijWdyiiptev, ii. metipsum, iirtarpi^as e/s eauro», 16
369 Revocare, dvdyetv, ii. 325
Recumbere, dvaKettrOat, ii. 228, 253 Revolvere, dpaTTTiWeu', 96
Recurrens, d7ra>'eXf'u)>', ii. 351 Rhodanenses regiones, 126
Recurrere, dvaSpapetv, 32; Qui recurrit sur- Rhythmisari, Rhythmisatio, 304
sum, dvaSpapwv, IOIJ dvaSpaptibv dW, Rogasse una, ffw5e7)c?7}fai, 1 7
150 Rudior, diretpOTepos, 3
Recusans, irapatTnadpevos, 186 Rudis, dKepalws (dicepaios), 4
Redditio, collatio, episemi, 335 Rudis terra, yij dvipyaaros, ii. 101 n. 5
 564 INDEX VEKBOBUM
qui Sacrant, TeXoOrres, 185 ; qui Sacratur,
Tere\e<rp.ivos, ibid. ; TeXeioiijuevos, 183
Salvare supputationem, trwt;ew, 335
Sanguinis profluvium passa, al/ioppoovcra, 27
Sapiens in tumore stultitia, /iwpla olnol-
o-o^os, 162 (1. oiSrjcrlcrocpos)
Sapientia <pp6vri/ia, 134
SatelliteB, 5opv<p6pot, (errat. 8opv<j>6pois), 23
Scarizare, 197, 232
Schisma, ii. 261
Scientia, yvwcrts, 347, 351
per Scripturam testimonium perhibet, iy-
ypdtpws (irt/jtapTVpeT, ii. 418
Secundum nos, eorum qui, twv na6' r)p.ds,
ii. 409
Sedet, sedebit, ii. 393 n. 2
Seducibilis qui non est, /ir/ 4(airarrj$els, 1 19
Seducere, rraparreWetv, ib.
Seducta, xaww&Vro-a, n* 2
Seminata per universum orbem, Kab" 8\r/s
rrjs olKOVfiivrjs Stearrap/tivri, 90
Semivocalis, r)/dcpwvos, 155
Semper, SirjveK&s, ii. 399
Sensatio, intelligentia, 281; ii. 380 ; vor/cris,
298 n. 2. Sensatus, (ixcppwv, 33 n. 4;
edvoovfievos, ii. 286 n. 3.
Sensibilis, alcrOrrrbs, 50, 52, 186
Sensibilitas, at<r8ri<Tis, 69, 149, 240; v6ri<ris,
263
Sensuabilitas, cogitatio, 282 n. 4
Sensuabiliter, ii. 375 n. 5
Sensus, xoOs, 2, 6, 281; ii. 133, 398; Std-
"oia, 135; ii. 41 r
Sententia, aivetrts, 97
Separativa, StopiOTiKTi,
Separans, atpoplfuv, too ; xwplcras, ii. 113
Separatio, arrarrWayri, 32
Separatus a matre, owraXeis drrb rrjs p.r\-
rpbs, 101. Separatus, ,Ywpio-0e!s, s9- Se-
parata, avaKexupvKbTa, 36 n. 3
Septuplum, <?7rra7rAa<W<i)s, ii. 332
Sidus, dcrrpov, 23
Signanter, iirtcrr)/i.ws, symbolice, 173
Signantibus, <rrj/iacv6vTwv, ii. 16 i n. 4
Signum, oi/if3o\ov, ii. 122
Similimembrius, ii. 282 n. 2
Simplex, irravovpyos, 87
Simpliciores, aKipatot, 2
Sine specie, dvelSeos, 20
Sinistra, dptorepa, 42, 43, 51, 101
Smyrna, myrrha, 338
Sophistae, ii. 146
in Speculatu, palam, 371
Spiritalibus nequissimis, 1. spiritibus, Hipp.
Tvev/xdrwv, 163
non Stantia (absurda) d\\6K0Ta, 5
Status, aicrTacris, 186; erioTrina, 362 ; ord-
<ns, 48
Statuere, optfeiv, ii. 407
Statuere sensum, intendere, 306 n. 1
Stauros, vallum, 18
Stigmata, KaTeoTty/iivriv, 152
Stillare, ordfetv, 116; ircop.fipav, ib.
Stillicidio temporis, 374 n. 3
Stultiloquium, 353
Stuporis admiratio, t6 <?/C7tX»iktoi' Oavpta,
16
Suadenter, rrWdvws, 2. Suasorius, rrtBavbs,
3; Suadibile, rrWavov, 37; Suadela, 7r(-
Oavo\oyla, 6, 7, 301 ; ii. 315
Suse potestatis, ai/TeloiVtos, 52
Suasionem tantam, ii. 409 n. 8
Suasorium typum, 332
Subjacentia, irroKei/xeva, 101
Subjacere Deo, pencs D. 352
Subjecerunt, iwiffevTo, 297, cf. 211, 222
Subinvolantes mores, eVi/tXoTroi' tJc?os, 325
Subministrationem dare, l<p65ta Sovvat, 6
Secundum subsequentiam, consequentcr, 336
Subsistens, {riroKei/ievos, 41
Subsistentia, cricrracris, 46 ; vTap^ts, ii. 217
Substantia, i/7r6<rTa<ns, 10, 46, 55 ; ii. 315,
3«, 33°. 35«. 357
Substantia, oiWa, 15, 17, 20, 27, 40, 43,
49 ; Substantise ejusdem, 6/woicriov, 42,
49, 50, 296, 307 n. 2 ; 308
Substantia, 295 ; ii. 116, 120, 121, 131, 132,
148, 318, 340, 362. <pipa/xa, 73
Substitutio—substantia, 297 n. 4. irrooTa-
ots—oicrla, 298
Subtililoquium, ii. 78
Succedere, abire, 359
Successio, SiaSox^, 215; ii. 11
Sufficiens, contenius, 253
Sufficientes, tKavovs, 21
Suffragines, ii. 23 n. 4
Suffugatur, 354 n. 4
Summitas, rr\r)pw/na, ii. 8 n. 1 ; 273
Super haec, postea, (rrl to&tois, 18
Super illos, comparative, 319
Super tonum sagittari, iwiprova ro^eiovres,
164
Superaverunt, 1. superfuerunt, 329
Superccele^tis, iirepovpdvtos, 1 85
Supercoruscantem, ii. 266
Superfari, IrriKiyetv, 183, 185
 LATINORUM.
Superficium, vestis, 289
ex Superfluo, (k irepl<r<rov, v. (k treptovo-las,
33*
Supergredi, efferri, ii. 210; transgredims,
irepplatvwv, 67; ii. 397, 411
Superindumentum, iTtfiovM) (eVt/SoXij), 4
Superjunctum e contrario cum sit (irel dcre-
irefcvxBri, ii. 165 n. 2
Superposuit, inrep($eTo, supervixit, ii. 387
Supervacuus, Treptcrcrbs, ii. 122
Suppeditavit, (lrr/pKet, /. I. virijpxe, 274
Suppleverat XXX annos, 330
Supplicatio, \travela, 370
Supputatio, 336
Sursum advolantium, ivwcpepwv, 43
Susceptio, vTroSoxh, 51
Susceptorium, (KSoxetov, 127
Suspicari, iiro\ap.fiiveiv, 37. Karao-roxd-
£ecr0at, ii. 408
Suspicio, inr6\ippts, ii. 19, 20, 210; rpooSo-
da, 119
Sustinere, inrop.(vetv, 191; ii. 104; jre/w-
fUvew, ii. 412
Tsedium, Xuttij, 17, 70
Temporalis, inr&yvios, recens, 86
Tenere, Kparetv, ii. 330. Tenens, Kparwv,
ii. 327
Terrenus, brlcraBpos, 120
Testamentum, sodalitium, 296 n. 4.
tom, ii. 202 n. to ; 233
Textus Scripturarum, elppis, 67
Tradere, (yxetpl^eai, inter manus reponere,
ii. 10; quam Ecclesise (Ecclesia) tradidit,
T7)x inrb ttjs (KK\i)<rias irapaSeSopimjv, ii.
13
Traditio, TrapdoWis, 180; ii. 10, II, 15, 18
Traductus, i\eyx&ptevos, ii. 17, scep.
Traducere, i\iyxetv, ii. 3:3, 383, scep.
Traductio, Ae-yxos, ii. 1, 313, 381
Transducere, irapiyeiv, 2
Transferuntur, pteTa<p(povrat, f. 1. neTacrrpi-
(ftovrai, ii. 413
Transfictio, wapairoti]cris, 82
Transfigurare, pteOappafetv, 178, 290
Transfiguratio, peTacrxnptaTtcrpbs, 178
Transfingere, /«TaTrXdYTeii', 67
Transgressa, xat"taa<ra, 204
565
Transgressio prioris conversationis, f. ptera-
crTOtxeiaats, ii. 19
Transibilis non est, 344
Transire, bSeietv, 60. Qui transierit, Sto-
Sevaas, ibid.
Transitorium, ii. 326
Transpositio, periBecrts, 74
Transvertens, Taparpdrwv, 82
Tripartite, rptxv, H
Tubus, o-oiXiji', 60
Turbulse, insularum ccmgeries, ii. 42 1
Umbra, o-icia, 31, 100
Ut obvenit, ws trvxe, ii. 255 n. 5
Utens tolerabilius, ii. 280
Vacari, vacare, icrxo\eiv, 6 ; Vacans, <rxo\i-
£wv, 164
Vacuum, Kivwpta, 36 ; Vacuitas, K(vwpa, 32.
Vacuata, KCKevwptivi), 100; Vacue, 119
Vaniloquium, 321
Varietas, versutia, ii. 305
Varius, iroXu?roifciXos, 34; ttoJiciXtos, 174
Vastior sonus, pitrcrwv, 343
Velle, malle, 8(\etv—77, ii. 194
Verbosata, cpXvapoOo-a, 153 n. 2
Verbum, ratio, 319 n. 3
Verecundiam propter, 70
Verisimilitudo, TrtotooTTis, 6
Versibus, ippirpws, 155
Vesanius, icrijptoTepov, qu. icrxnpovicrTepov,
48
Veterinaria, ars, 373
Viatica, subsidia, 244
Victima, crcpayi), ii. 62
Vigens, ixpicras, ii. 427
Violentium, violentorum, ii. 196
Vitreum, vitrum, iTaXos, 3
Vituperabiles, XTjpoXo^oi, 107
Vituperavit, f. L vilipendit, LXX. (<pai\t-
crev, ii. 226, 6
Vivificantes, dvafwTrupoCires, ii. 47
Vociferatio doloris, <rxer\iacrpbs, 152
Voluit, (vevor)8r>, 9 ; simul ac Voluit, apa
T(p 6e\ij<rat, 1 1 1
Voluntas, L Voluptas, ripij/ts, 55 n. 2
Vulsio, ii. 40
 INDEX VEKBORUM GE^CORUM.

'A/3pafa«, 203 n.6 aVeJtjyijTOt, inenarrabilis, 217

'Aydirt), Charilas, JEon, 11 "Ai/flpanros, /Eon, 10, 113, 149 n. 2; 151 n. 2;
AyairtjTos, ii. 157 n. 1 228
AyijpaTos, Insenescibilis, JEon, 11 dvovofiao-Tos, innominabilis, 57, 99
"Aytov iri/eOua, Valentinianorum, 21 ; Mater aVoua-tos, insubstantivus, 129, 131
Achamoth, 46 aWeTreJeuxfl'), « conlrario superjunctum est,
dyaiyifia, adlectantia, 121, 194, 206 165 n. 2
dytav, agonia, 24 aVTeirepaiTiiVei, contraria interrogatione,
dytavla, 37; t6 ddpai/es, imbecillitas, 120, 179
197 aWiXoyia, ambiguitas, ii. 235 ; f. 1. a'uo>t\o-
Aeti/ous, Ainos, JEon, 11 yia.
dfleTeiV, frastrari, ii. 158 n. 2 di/TtTuiroi/, 151, 199; Gr. Fr. xxxvi.
dtfriXui/Toi/, masculo-fceminam, 18 ; 1. dppe- a'iio7roo-TaToii, insubstantivum, 89
v66t]\uv. dvtocpepiov, sursum advolantium, 43
ddptigia, immortalitas, barbara vox, Gr. Fr. dopaTov, 8, 40 n. 3; 61
xiv. f. 1. airXtiJf(a. aVaWayt)!/, separationem, 32
aiTiXoyiau, contradictionem, 220, cf. n. 3 dirdv6to-ua,Jlosculum, 5 n. 4
aix«a\aiTi'£ouo-ii/ aVo tt)s dXtjtfeias, 17* cap- drravoipytav, simplicium, 87
tivitalem ducunt a veritate, 31 'AiraTaip, Apator, i. e. carens patre, De-
AiwV, 8; Aiwi/6?, 12 miurgus, 42
'AicaTaXtiTrTot, 16 n. 2; ii. 172 n. I d-rreipia, 168 n. 2
dKardpTHTTos, imperfeclus, 294 diretpoKa\ia, ignorantia, ii. 407
aKtvSuvoTepov, tutius, ii. 408 els direipov eKiriiTTei t6 Tr\r)Qot, in immen-
'A/ci'i/i)tos, Acinetos, JEon, 11 sum decidit multitudo, 133
d/cpaTtjTos, incomprehensibilis, 61 n. 3; 123, d-rreo-KtjyJ/e, 14 n. 2
181 dTreoyrioOat, 16 n. 1
aVpaTtjTais, inapprehensibililer, 59 aTrt)7i)oxei/, abstraxit, 117
'AX.|e«a, Veritas, JEon, 9, 100, 112 dTrrtpvdptatTiievtos j3\ao-(priittov, impudorate
dWoVoToi/, non stans, absurdum, 5 blasphemans, 216
e£ dfiuov cxoif/a, operam ludere, 66 n,4 dirtQdvtas, 2
dvaf3\vo-dela-av, superebulliit, 228 drrofldWeiv, v. ejicere, v. non admitlere,
di/aoei);ai, facere, ii. 292 Gr. Fr. iii.
dvaSpattetv, recurrere, 32, 196 d-woyovot, postgenilus, i.e.proles, 113
dvaKecpa\atLotrao-Qat, renovare, 91, ii. 122; aVo/cu/)a-ai, generare, 225.
cf. Syr. Fr. xi. d-n-o/XuTpojo-is, 89 n. 1 ; 180
dvaKexwpriKoTa, separata (a comtMMni homi- dtropTjo-at al/Tobs, consternasse eos, 179
num notilid), 36 a7ropiai/ 7ra0eii/, consternationem pati, 34,
dvaKotvtooao-dat, participare, impertire, 13 70; aTropia, inconstantia, 306
di/d\t)\i7ts tou Kupioo, ii. 58; eVo-ap/cos, 90 aVdppijTa «t/a-Ttjpia, 12
dvaTr\acrdpcevot xnroQefrtv, confingentes hy- aVoaTacria, abscessio, ii. 126 n. 6 ; 264 n. 2
pothesin, 85 a'7roa-Tai/poi/i/, crucifigere, V. vallo cingere,
dvaiTTUffueiv, revolvere, 96 20 n. 1
di/aa-TijVai/Ta, ii. 54 aTrotTTtjvat, 1. diroTnrjvat, 212.
di/eioeos, informis, 20, 32, 154 diroTd£atrdai, renuntiare, valedicere, 71
di/e/cWXtjTOS, 137 a7roTe\eaTiKds, 352 n. 4 ; d?TOT6\eo-0etff, ii.
'Ai/ei/i/dtjTos, Anennoetus, /Eon, 103, 107 ; 380 n. 1
trcsensioifis, 186 dpitrTepd, sinistra, quse ex materia, 42, 51
 INDEX VERBORUM GRiKCORUM.
'Appcu68i)\m, Masculo-fasmineus, 10, 108,228
"AfiptiTot, Inenarrabilis, 99, 146
dpxeyovos, 9, 10, 44, 85
'Apx>i, -cEon, 9, 96 n. 5; ii. 40 n. 7
dtrnuorepov, qu. dtrxnuovetrrepov, vesanius,
48
otrroxtftrio/Ki/ r!js, frustremur a, ii. 323
dtrv\vyov, sine conjuge, 18
aTovwTepov trpos to ytvwarKeiv, 46 n. 5
aidevrla, potestas, 196
auXat, atria, cortinse, 171, 173
auTo/3ouXip-ou jiou\r)i, ab se cogilatte cogita-
tionis, 141
AuToyevvijTaip, 135
AvTotpuijs, Autophyes, Naturalis, tton, 11
au£ai, 144; ii. 319 ; cresco, ii. 296
dtpavioOrjvat, 39
dtpiaTauevos, abstentus, ii. 17 n. 4
atpwpttre Trjs ISias ueTovtrtas, separavit a
sua conversatione, ii. 303
dxa\ivaya)yt)Tous, effrcenatos, ii. 340
dxapioTouvrei tw Qew, ingrali, 220
dxpetihodai, exterminari, contaminari, 121
Be/3ataiTi/cais dirotpatvouevot, asseveranter
pronuntiamus, ii. 410
Butttos, jEon, 11
BubMs, JEon, 8, 9, etc.
raXa/cToupytas, lactationis, ii. 293
yefeo-toupyetTai, generatur, 149, 150
yeVeo-ts, soboles, 21
T/7, Mater, 46
ynpaXeos Tcdvv, valde senex, ii. 12
eis yvtetrTiKwTepov, in majorem agnitionem,
103; yfaiariicos, 98
ypatpijv e£i/fey/cef HvayyeXiov, scripturam
edidit Evangelii, ii. 3
Aeivm?, propensius, 31
tel-td, dextra, animali natura, 42, 43, 51, 101.
Cf. Introd. cxxxiii—cxxxv.
depp.aTt.vov xlT(vva, 50
ieuet, auget (1. rigat), ii. 319
Atjutoupyds, 21, 25
£ia/3oXii, detrectatio, 206
cuaooxii eTrto-/co7ri/cii, 215
otdxovot, minister, 141
fltauai/caiuefoi, qui derident, ii. 224
fltairopeif, consternari, 36
Statpopwrepos, 205, 206,279 n. 5 ; 366 n. 4
StaTCTpiipoTa, conversatum, 45
fltflacr/caXetou Zfltou xapaKTjjpa, doctrintt pro-
prium characterem, 98, 216, 220, cf. 203
fliflao-/ca'Xiof, doctrina, ii. 134 n. 1
567
ii«XttTo, diffundebatur, lEetabatur, 36
flt/catos, 58 n. 1
oi'/cas alTeTaOat, pcenas dare, Gr. Fr. xxxi.
StoSevaai, pertransire, 34 ; StoSevtravTa otd
Mapfas, qui per Mariam transiit, 60
Sioixelv, moderari, 193
StoptortKii ivepyeta, operalio separativa, 30
fltuXtaudf, percolationem, 143
floKi/Vet, putative, 197
flo£af, {SoKntrtv, ) ii. 32 n. 5
SpaaTtKojTepa, potentior, ii. 328
SvvaTa, valida, 40
SvtTKoXiorepov, difftcilius, ii. 326
flaifle/ca/ueXoi/s, duodecim hab. membra, 144
'E/3floua's, Hebdtymas, 44
iyypdtpws irapaStSovat, per scripta tradere,
ii. 6.
ey/taOegeo-fJat iv tois ~E.vayye\iots,in Evang.
insidere, 48
eyicaTa/r/ceuacrTos, concinnus, ii. 295
iyKtaaav, delectari, 41 n. 3
iyKpaTeia, 198; 'Ey/cpaTeTs, 220
iyKvpova, pragnantem, 9, 222
eflpaa-Tt/crj ivepyeta, operatio confirmativa,
29
el/cajai, assimilo, 13
elpuds twv ypatpwv, textus Scriplurarum, 67
e/c/3aa-is, consummatio, ii. 234; ii. 408
e/cj3ej3pdo-eai, defervere, 32
e/c/cXt/ata—aufayaiyii, 21, 17 n. 1
iKtroSwv irotifoet, rfe medio auferet, 87
e/cTt/ca", habilia, 39, 40
e/cTtoe «e, <33pj ii. 157 n. 5
eXeuaeis, 90 n. 3; ii. 170 nn.7, 8
iuppovTijTot, 362
euueXais, studiose, 194
iuuerpws, metrice, 155
euireipoTaTous Ttot/ ypatpuiv, perfectiores
Scripturarum intelleclores, ii. 113
iptpwXeuov tw Koapw, laiens in mundo, 59
eui//uxa, animalia, 198
euauXoi/ exetf, tnsonaniem habere, ii. 10
ei/eflii/caio-ef eis auTt/iis, tn eos deposuit, 164
evepyws, 307 n> 1
euBuutiua, collectio, syllogismus, ii. 136 n. 4
'EfOuut/ais excogitatio, concupiscentia, 19
"Ei/i/oia, cogitatio, AZon, 9, 10, 109
ei/u/?pt£et iiaXos toi/ audpaySov, 3
e£aya»fos, 24 n. 1
efcaypuuuaTov ovoua, i. e. 'Iiitrovs, 149
e£apyupijetf tiua', pecuniam alicui auf. 375
e£a<paftjetf, exterminare, ii. 427
e£eTTT/ciJicaCTi tou iyKetpaXov, 4, 5
eJiiyttTi/s, interpretator, 2
ifyjpotpoprjoev, 99 n. 1
568 INDEX VEBBOBUM
ejfo/toXoytjiris, 122 n. 1 ; 126 n. 3; ii. 17 n.3
efoucrta, 39 n. 2
eiravopBuxris, emendatio, 193
eiraotSal, incantationes, 206
eireKTelveadai, 62 n. 3 ; 69 n. 1
etrtf3o\ij, 4, 2
brvyanavK9ivt ii. 14 n. 1
eiriSeKTiKd tijs £oitjs, participabilia vitce, ii.
327 n. 2.
e7r//t\ijo-is, invocatio Eucharistica, 116, 205
n. 4
eiriXvais, resolutio, 144
eiriaaSpa, putida, 120
itrla-rtfiov ovoua, 136; eirlaijuoi dptO/tos, 141
eTTtGKoTrtKtj': StaSoxv* K\ijpov, locum episco-
palusper successionem, 215
eirtaTpotfiij, 41 n. 4
67riTtj'6'etoi>, aptabiliter, 164
e7rtxeipij'o-eais, urgumentationis, 86
eTrouftpijo-ri eis ai»Tous, stillet in eos, 116
eirTdjuuxos, lucerna, ii. 379
EuoWtjTos, Soter, Salvatoris Valentiniani
nomen, 112
eiiSoKta, ii. 36 n. 5
evTovov,firma, 204
eiitppao-tat iroXXtjs ueTaaxovra, magna ex-
sultationis participantem, 23
«oxapio-Teii/, gratias agere, 96; liturgice,115
irpoSta Sovvat, subministrationem dare, 6
Zoitj, 11, 100, 285, 286
£u>o7roteii', vivificare, 35
'HcWtj, voluptas, jEon, 11
tj'crKfj/uei/tji/, nutritam, 205
6/acros, insanus (ccetus), 120
OeVei, accidenti, 194
'Iaui, nomen confirmans, 33
iiiojTitcws, 6 n. 2
icTioiTto-p.os, simplicitas, Gr. Fr. iii.
lepovpytKijv, sacrificalem, ad sacra pertinen-
tem, ii. 47
iKai/tttTaVtji/ yparpijv, potentissimas literas,
ii. 10; i/cavttiTaTtj etriCTToXi/, ii. 15 n. 1
KaKoo-wOeVoj, male composito, 67
KaKovpyijfxaTa, malignationes, 206
Ka7rtjXeiieii', adulterare, ii. 238
Kao7rio"Tt)s, 18
KapirorpopeXv, 6 ; Kapirofpopia, 37
KaTaytvoi/Tat ei> TraVij KoXaVet, in omni
pama conversantur, omnem pcenam luunt,
ii. 399
KaTait/cao-TifCttjs, more judicis, Gr. Fr. xxxi.
Kara6e/taTiVas, cataihematizans, 119 n. 4;
163
KaTa KaQeTov, secundum demissionem, 168
n. 1
/caTa/cXii/ai/TOS, 174
/caTa'\tji//ts, cognitio, 68
/caTdXi/cris, destructio, 197, 198
KaTa7ra\atcr6eicra, Gr. Fr. xiv.
KaTaarporpeU, eversores, ii. 58
KaTaToexoi/n-t tuiv ypacptjav, infamant Scrip-
turas, 85 n. 5; arguunt, 56
KaTacpi/crtjcras, exsuffians, 119 n. 4; 163
KaTeatrapTat tj eKKXtjcria, disseminata est
ecclesia, 90 ; ii. 47
KaTtjxetTO, audierat, ii. 61
KaTititpepiov, deorsum devergentium, 43
KeKavTtjptaauevot Tijv avveiSrjaiv, 126, 210
Kevwua, vacuitas, 31
Keirrpvitielaa, elata, 118 II. 2
Kexi/jueuos, effusilis, 49
KoptovtSa Tt/s 07ro6ecrett)s, finem regults, 179
K.oa/jtoKpaTo}p, 47, 48
KocryuoTrotot, 198, 204, 205, 206
Kvotpoprtdev, utero gestatum , 51
XeTrotjVoucri, leprosi erunt, ii. 224
\npo\6yoi, vituperabiles, 107
Tw ytjs \iiraptoTepui avuir\eKouevov, opimi-
ore terra commisti, Gr. Fr. xii.
\tTaveta, supplicatio, 370
AuTjoaiTtj's, nomen Hori, 18
eK uavTeias \auj3dvctv, de divinalione acci-
pere, 82
p.eye'6tj, virtutes, 118 n. 1 ; 137, 141 n. 2
fieijapfto^etv, transferre in, 67, 99
yueXeTai/, meditari, exercere, 57, 86 n. l;"ii.
219 n. 3
ueWetv, ii. 48
fie\oirotia, fabricatio membrorum, ii. 326
/lepto-TiKos, separativus, 30
jueo-oTtjs, medietas, 58, 59
fieaoxpoviav, medielatem temporis, ii. 283
peTayei/eo-Tepos, posterior, 24, 83, 153
MeTayutyeus, nomen Hori, 18 n. 4
/i6TaXa/uj9di/ei, putat, 119
/teTa7rXa'TTtt), transfingo, 67
fteTevatofxaTovfievij, 192
/leToxiKtjV T/ys Joiijs, participatricem vitte,
ii. 237
firj, pleonast., 315 n. 2
MtjTpoTrdTwp, nomen Demiurgi, 42 n. 3
Mi/tos, comcedia, 89 n. 2
 GR.rECORUM.
juojMy\iu<7<n/<TaKTos, singulariter enunciati,
131
/jLopipaHris, formatio, 22
(uuo-TiipituiSais, mysterialiter, 24
/uuo-tikws, secreto, Gr. Fr. xiv.
ffouoQeaia, le.i\ ii. 114
Nu/jajuiu, Nymphon, thalamus, 58 n. 4
oopiii/ dtpQapatat, immortalitatis odoratio-
nem, 33
oZ»j/i«Tt ^tSao-KaXou e7rap0ets, prtesumtione
magistri elatus, 220
oiijo-fojs, «phihnin, ( Codd. operationis, f. 1.
7roit/'(recos), 45
otnaiaotpov pnoptav, in tumore sapientem
stultitiam, 1. olStjataotpov, 162 n. 1
olKetoiiv, adjungere, 95
oiKovouia,dispositio, dispensatio, 52, 83 n. 2
buoovatot, 42 n. 5; 49 n. 2 ; 50
buotpv\a, 197
oi/eipo'Trop.Troi, 194, 2116
btpwuoptpov, serpentiformem, 232
ouo-ia, 79; o\i) ovata, 15 n. 3; 76 n. 2
naXuroiias, 192
XldvTa, Omnia, Jesus Valentinianorum, 23
7rapdo'eto-oi/...Te'TapTou dyye\ov, 45
irapa&tSdtrKovTes, aliud docentes, 5
7rapaiTeIv, abstinere, ii. 205
Trapairep.ir6pevot Ttjv d\i\Qetav,aspernantes,
setling aside, v. refuto, Ind. Lat. 1 n. 3
nrapairotnait, transfictio, 82 n. 1
Trapao-Keuij, catna pura, 140 n. 5 ; ii. 388
irapaTpetrovTet tos epunveiat, interpreiatio-
nes convertentes, 31
TrapaxapaaaovTutv ti)v dXilQetav, eorum qui
adulteraverunt veritatem, ii. 14
irdpeSpot, 194, 206
trapetatpepetv, clam inferre, 177; 51
Trapeirifoeli', adinvenire, 94, 97, 176
HaTpoSoTtop, nomen Verbi, Marcos, 136
ireir\aKevat, plasmasse, 45
■wepauiaat, explicans, 89 n. 3 ; 141
irepiepya, 194 n. 2
irepiytvopeva, exquisita, 36
Ttptypdtpetr, ii. 40 n. 8; 192 n. 5
7rept7roii)o-r/, (Tti/i) S6£av alwvtav, teternam
claritalem circumdet, 91
irept7ro\i'5oi/Tes, circumobservati, 123 n. 1
■nepttpopd, 204 n. 3 ; 373 n. 8
'Iva tretpetauevtat tZxo), Gr. Fr. ii. .
irrjftt,fixio, 48
569
7riixtovu(ls, mcnsuratio per cubitos, ii. 405
7rt0ai/o\oyta, 301 ; TriOai/oTtjs, suadela, 6
Trtttdi/ojs, suadenter, 2, 4
TriVTeii/, errare, ii. 121
7r\do-ts too 6eou, plasmatio Dei, 220
Trveu/xaTotpopos, Spiritum S. habens, 331
Tri/oiii/ dtpQapalat, spirationem incorruptelte,
51
rroinp.a, factura, 196
7ro\tTeoe<rt3at, morari, ii. 156 n.2
7ro\o7r\ao-ta<r/iu>i/, multipticationum, 155
■trpayfiaTfia, dispositio, 95, 100; ii. 50, fiis
trpdaaetv, ministrare, ii. 296
7rpoai/a7re(p<oi/rjitei, prteclamasset, ii. 122
7rpo/3o\ij, emissio, 9. irpof}o\eit, prolator,
13. 7rpo/3a\eri/, emisisst?, 42. irpof3a\eaQat,
emisisse, 60. irpoj3ej3\ija6ai, emissum esse,
37, 206 ; irpoj3e[3\nfievot atu>t/, 14
irpoeveyKaaQat vtbv, filium emittere, sc. in
lucetu, 101
irpootpttaX^ouevovt tiji/ dtpQapatav, coauspi-
cantes incorruptelam, ii. 331
tijs irpoopiaeios <pv\ov, multitudo ante prte-
finita, ii. 380
nrpoTravvTrepTaTov Svvdp,ewt, sublimissimte
virtutis, 155
irp6a(3aait, progressio, f. 1. irpoflaait, 1 48
7rpoo-e7repyd£ea-t)ai, etfcTMtrtJrt?, f. 1. irpoaepev-
vdaQat, 95 n. 1
7rpo(TK\io-ii/ 7roirJo-rjTat, declinaverit, 52
Trpoa-ot/cetoui/, insinuare ad, 68
irpoair\oKt]v, perplexionem, 64
Trpoo-xoJi/ Tj 'Iepouaa\ii//., appropinquans
ad Hierusalem, 179
TrpoTao-ts, argumentum, Gr. Fr. xiv.
irpoTvirwatt prajfiguratio, ii. 405
'Paiioi/pyii/ia, falsationem, 177; paStovp-
yout/TesTa \o'yia Kuptou, falsantes, verba
Domini, 2; pttStovpyovvret Tas e£r/yi;'o-ets,
adulterantes exposiliones, 31
peuo-Tos^uitiK*, 49
'Pooai/oucrias nXi/iaTo, regiones Rhodanen-
ses, 126
Eiyii, ^Bo», 9; SetyiJ, 145
o-icaptJot/Tos, 197
aKnvojiaTetv, exponere, ii. 262
o-Kta, 31
aoj3apwt, graviter, 36 n. 1
^Taupos, 18 n. 2; 32 n. 6; 62 n. 3
o-oy/caTao-7rapeis, conseminatus, 51
(TuyicaTTi/aai/Tes, assuentes, 68
avyKeKpoTnuevn vavovpywt iriQavoTijt, ve-
risimilitudo subdole exercitata, 2
avyKpiuuTa, congregationes, 40 n. 3
570 INDEX VERBORUM GR^CORUM.
Sujuyta, Conjugatio, 10, 138, 223, etc.
cruXXa/3eu/ tij'u Qecopiav, 41
avppefSXnKOTes 'Ioiauutj, qui Johannem con-
venerunt, 331 ; 6 ecapatciav tous 'Attooto-
Xous, #cal avf.Lf3e{3\r}Kcos auTots, o/tti uirfii
Apostolos, et contulit cum eis, ii. 10
ffu/j.7r67rXex0ai t£ iraOet, complecti passio-
nem, 34
oi tru/-ic/l)OiTljffaUTes TOts !A.7tocttoXois, Gr.
Fr. ii.
owai5£ouo-at ttj tyvxy, simul crescentes cum
anima, Gr. Fr. ii.
(Tuue^uytjCTau, 222
crvveTraKoXovdt^cracav, consequentem, 132,
158
ffuue7rtCT$payt£o,uevos, consentiens, 23
ffuueffTaX/ceuat, 73 n. 1
ffi/i/ieii/, 96 n. 4
o-i/i/i/ijTriaJeii/, simul infanlem esse, ii. 295
avairapevTuiv,conseminatorum(errat.avpir.)
150 n. 3
avaTaatv uXtjs, collectionem materice, 35 n. 2;
186
avaTeXkew, subtrahere, 32
ffXoWes fiucpd 7rp6s dXXijXous, levem inter
se contentionem habentes, Gr. Fr. iii.
atapaTLKa aroLxeia, elementa corporalia, 36
SiottjV, Mon, 23, 24
TeXeiws eyetv, 16 n. 5
T6T/oa/cT-ls, quaternatio, 9
TeTpdpoptpov euayyeXtou, quadriforme E-
vangelium, ii. 47, 60
TeTpdfiopcpa £a>a, quadriforma animalia, ii.
50
TeTpairpoatoira XepovfH/t, ii. 47
Tpaycpiiia iroXXtj, 36
Tpixv, tripartite, 11
Tpvya T-rji ilXtjs, fcecem materice, 232
Tuxouoai/, quamlibet, ii. 261, 288; cf. i. 301,
346; ii. 407
eu tco (eu toutw), 2, 5
Cantabrigice : typis Academicis.
i/aXos, vitreum, 3
u-n-efleTo, subjecit, putavit, 211, 222
vTrepjiaLveLv, supergredi, 67
virepeKKpovacv, fraudem, 164
virepeKxetadat, supereffundere, 117
vireptfieipeadaL, valde concupiscere, 117
vwepKvij/aaav, elatam, 38
virepTova To£euouTes, super tonum sagittan-
tes, 164
u7ro/3e/3i)Ku!s, inferior, 204
e£ u7royutou, recens, 86
u7ro'86cris, argumentatio, 37; argumentum,
38
viroKeipeva, subsistentia, 41
u7roXi|i//eis, opiniones, ii. 19 n. 1
uTrooTaffis, substantia, 48, 133, 155
iiaTepripa, defectus, Labes, 128 n. 5, 163;
enetremitas, 251 ; postremitas, 250; de/ec-
<io, 357
cpavTaaia, phantasia, 3, 36, 68
tpavTaataadeiaa, ducta phantasmate, 125
cpavTaaiai&ioi, per phantasmata, 374
cpiXapxeiv, principatum concupiscere, 193
tptXeptaTovatv diroSeiKVuvai, ostendere as-
severant, 175; ju.tj' o>iXe0iCTTi/ffai/Tes eau-
tous, jui noteerMni infer se acriter con-
tendere, Gr. Fr. iii.
cpi\.Tpa, 194, 206
cpcaaTiip, luminare, 171; ii. 156
XapaKTrjp atip.aTo?,figura corporis, 380
XapiTijo-ia, 206
Xaui/wSetffa, 118 n. 2
Xaui/oui/ tij'i/ yua!//.tju, in/aitwtre sententiam,
164
Xwpetu eis t6 ,utj/ceV eluat, «oire in taj 1//;
yam non siif, 59; xw/0?Jo'a-Ta> transgressa,
204
ouk "£2i/, Deus Basilid., 108 n. 2. Pref. xciii.
xcv.
 BY THE REV. W. WIGAN HARVEY.

Ecclesice Anglicance Vindex Catholicus,

in 3 vols, being a collection of Treatises of the Fathers, Synodal Epistles and
Canons, Anglo-Saxon Homilies, &c. &c. in illustration of the 39 Articles.

The History and Theology of the Three Creeds. 2 Vols,

post 8vo. 14s.

Prolusio Academica, in Prov. viii. 22. 4to. 3s.

University Sermons. 8vo. 4s.

MESSRS. DEIGHTON, BELL & CO. CAMBRIDGE.