Beat 4

‫ﺷﻤﺎره ‪ ▪ ٣٧٩‬ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٢‬دى ‪١٧ ١٣٨٣‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻰ در ﺑﺎب ﻧﺴﻞ ﺑﻴﺖ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ دﻳﮕﺮان‬
‫ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ اداﻣﻪ ﺑﺪه‬

‫ﺳﺠﻮدى و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪن‬ ‫ﺣﺎﺷﻴﻪاى ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫ﺳﻴـﻨﺎ‪ :‬اﮔﺮ ادﺑـﻴﺎت ﻣﻌـﺎﺻﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﭼﺎرﭼﻮب و ﺗﺌﻮرىﻫﺎى‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻋﻴﺐ از ﺧﻮد آن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ " ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ادﺑﻴﺎت ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫روزﺑﻪ ﺻﺪرآرا‬
‫ﻛﻪ در ﻋﺮﺻﻪ "ﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎﻧﻰ‬
‫زوزه ﻛـﺎﻣـﻼً ﻣـﻮﺳــﻴـﻘـﻰ ﻟـﺴـﺘـﺮ اﺳـﺖ‪ «.‬و ﻛــﺮواك ﻧـﻴـﺰ در‬ ‫ﻣﻦ آﻧﺎرﺷﻰ را ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮم‬ ‫ﺷﺎﻫﺮخ ﺗﻨﺪرو ﺻﺎﻟﺢ‬
‫ﻫﻢ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧـﻘﻞ از‬
‫ﺳـﺘـﺎد ﺧﺒـﺮى ﻫـﻤـﺎﻳﺶ ﻫـﻨـﺮ و‬ ‫ﭘﻴـﺸﮕـﻔﺘـﺎرى ﺑﺮ رﻣـﺎﻧﺶ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان »زﻳﺮزﻣـﻴﻨـﻰ"ﻫﺎ« )‪(١٩٥٨‬‬ ‫آﻳﺎ او ﻫﻢ ﻣﺮا ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮد؟‬ ‫ﻓﺮورﻳـﺰى اﻧﮕﺎره" "ﻫـﺎى ﻋﺼﺮ ارﺗـﺒﺎﻃﺎت ﭘـﺎﻳﺎﭘﺎى و ﺑـﺮآﻣﺪن‬
‫ﺟـﻬــﺎﻧـﻰ ﺷـﺪن دﻛــﺘـﺮ ﻓــﺮزان‬ ‫ﻣﻰ"ﻧـﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻛـﺘﺎب ﻣﺒﺘـﻨﻰ ﺑﺮ ﺟﺎز و )ﺑـﻰ( ﺑﺎپ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ب دﻳﻠ ﻦ‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎى ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎى ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺟـﻮاﻣﻊ را ﺑﺎ ﺗﻼش‬
‫ﺳﺠﻮدى زﺑﺎن"ﺷﻨﺎس‪ ،‬ﻣـﺘﺮﺟﻢ‬ ‫اﻧﮕﺎر ﻧﻮازﻧﺪه ﺗﻨﻮر ﻧﻔﺲ ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺎ ﺳﺎﻛﺴﻴﻔﻮﻧﺶ ﺑﺨﺸﻰ را ﻳﻚ‬ ‫▪ﻏﻢ اﺑﻠﻪ ﻫﺮﮔﺰ اﻓﺴﻮن ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﻧﻮﻳﻨﻰ آﺷﻨﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ روى ﺳﻜﻪ آن ﺳﻨﺠﻴﺪن ﻛﻔﻪ‬
‫و اﺳـﺘﺎد داﻧـﺸﮕـﺎه ﺑﺎ ﺑـﻴﺎن اﻳـﻦ‬ ‫ﺳـﺮه ﺑﻨـﻮازد ﺗﺎ وﻗـﺘﻰ ﻛـﻪ ﻧﻔـﺴﺶ ﺗـﻤﺎم ﺷـﻮد و آن وﻗﺖ وﻗـﺘﻰ‬ ‫آﻳﺎ وﻗﺘـﻰ وﻳﻠﻴﺎم ﺑﺎروز در ‪ ١٩٥٣‬رﻣـﺎن »ﮔﺮدى« را ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد و روى دﻳﮕﺮ آن ﻛـﻔﻪ ﻧﮕﻬﺪارى ﺗﻮازن و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎﺧﺘـﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ اﻓﺰود‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﺎورى‪ ،‬ﺗﺪارﻛﺎت‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ"رﻳﺰى‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ"اش ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎر ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ‪ ...‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺪﻳﻦ"ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺣـﺪس ﻣﻰ"زد ﻛﻪ از ﻻﺑـﻪ"ﻻى ﻛﻠﻤـﺎت اﻳﻦ رﻣﺎن ﻧـﺴﻠﻰ‬ ‫ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬ﺑﺮاى ﺳﺎﺧﺘـﻦ ﻳﻚ »ﺳﻮزن« ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﻴﺶ"ﻓﺮض"ﻫﺎى‬
‫و ﻧﻴﺮوى اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس "ﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎدى دارﻳﻢ‬ ‫ﺟﻤـﻼﺗﻢ را ﺗـﻘﻄـﻴﻊ ﻣﻰ"ﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﻣـﺜﻞ ﺗـﻘﻄﻴـﻊ ﻧﻔـﺲ ذﻫﻦ ‪...‬‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻴﺮون ﻛﻪ ﺗﺎ دو ﺳﻪ دﻫﻪ ادﺑﻴﺎت آﻣﺮﻳﻜﺎ را ﻗﺒﻀﻪ ﻛﻨﺪ؟ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ را ﻫﻤﻪ ﺳﻮﻧﮕﺮى اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎزوﻛـﺎرﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪن را ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﺳﺎﺳـﺎً ﺟﻬﺎﻧﻰ‬ ‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﺗﺤﻠﻴﻞ"ﻫﺎى ﻣﻼﻟﺖ"ﺑﺎر‪ ،‬ﭘﺮﺷﻮرى و رﻫﺎﻳﻰ‬ ‫ﺟﻚ ﻛـﺮواك در ﻣﺼﺎﺣﺒـﻪ"اى ﺑﻪ ﺷﻮﺧـﻰ )ﻛﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻼل‬ ‫ﺗﻮﻟﻴـﺪى ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰ"آورد‪ .‬ﺑﺮاى ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚ آﺳﻤـﺎن"ﺧﺮاش ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﻨﺎورى ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد وﻟﻰ ﻣﺎ از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮ"ى روز‬ ‫ﺷﻮخ"ﻃﺒﻌﻰ ﺟﺎز ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻰ"ﺷﻮد‪ «.‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ اﺷﺎره ﻛﺮدم‪،‬‬ ‫ﻣـﻰ"زد( اﺑﺮاز ﻛـﺮد ﻛـﻪ آﻧـﭽﻪ ﺑـﻴـﺖ"ﻫﺎ را دور ﻫـﻢ ﺟـﻤـﻊ ﻛﺮد‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ روﻧﺪ ﻃﻰ ﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺸﻮد ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎى ﺑﻮﻣﻰ ﺑﻪ‬
‫دﻧﻴﺎ ﻋﻘﺐ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪.‬وى درﺑﺎره ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷـﺪن ادﺑﻴﺎت‬ ‫ﻛﺮواك در ﮔﻔﺖ"وﮔﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﻫﻠﻤﺰ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻣﮕﺬارى اﻳﻦ ﻧﺴﻞ را‬ ‫ﻧﻮﺷـﻴﺪﻧـﻰ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑـﺎﻳﺴﺘـﻰ اﻋﺘـﺮاف ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑـﻴﺖ"ﻫـﺎ )ﺑﺎروز‪،‬‬ ‫راﻫﻜﺎرﻫﺎى ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻮزن ﻳﺎ آﺳﻤﺎن"ﺧﺮاش رﺳﻴﺪ ﻻﺟﺮم ﻣﺴﺎﻓﺮان‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﺮان ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻓﺮاد ﻧﻤﻰ "ﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻰ‬ ‫ﺑﻪ ﺑـﻴﺖ اﺷـﺎره ﺻﺮﻳـﺢ ﺑﻪ ﺿـﺮﺑﻪ"ﻫـﺎى اﺗﻔـﺎﻗﻰ ﻣـﻮﺳﻴـﻘﻰ ﺟﺎز‬ ‫ﻛﺮواك‪ ،‬اﻟﻦ ﮔﻴﻨـﺰﺑﺮگ‪ ،‬ﻻرﻧﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻟﻴﻨﮕﺘﻰ‪ ،‬ﻧـﻴﻞ ﻛﺴﻴﺪى‪،‬‬ ‫ﺑﺎد و ﺑﺎران دﻳﺪه‪ ،‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ"اى از آﻧﻬـﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳـﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺧﺎرج از اراده ﻓﺮد‬ ‫ﻣﻰ"داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻧﻮازﻧـﺪﮔﺎن و ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺪاﻧﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ‬ ‫اﻣﻴﺮى ﺑﺎراﻛﺎ و‪ (...‬ﺑـﻪ"ﻃﻮر ﺟﺪى ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛـﻴﭻ )‪(Kitch‬‬ ‫ارﻣﻐـﺎن ﺧﻮاﻫـﻨﺪ آورد‪ .‬ﻋـﻜﺲ اﻳﻦ ﻗـﻀﻴـﻪ ﻧﻴﺰ ﺻـﺎدق اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧـﻮﻳﺴﻨـﺪه ﻛﺘﺎب »ﻧـﺸﺎﻧﻪ"ﺷـﻨﺎﺳﻰ ﻛـﺎرﺑﺮدى« اﻓﺰود‪:‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺜـﺎﺑﻪ ﺧﺮده آﺷﻐـﺎل"ﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨـﮕﻰ ﻛﻪ ﺷﺎﻳـﺪ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧـﻰ"ﻫﺎى‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ در ﺟﻬﺎن اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻜﺮ ﺑﺮاى زﻳﺴﺘـﻦ دارد‪.‬‬
‫ادﺑﻴﺎت و ﻫﻨﺮ از راه دوﻟﺘـﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰ "ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷـﻮد‪ ،‬ﭼﺮا‬ ‫آﻳﺎ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﻰ در ﻋﺮﺻﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻛﺮواك ﻫﻢ ﺟﺰء آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻰ از آن‪،‬‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘـﻦ ﺧﻢ و ﭼﻢ"ﻫﺎى زﻧﺪﮔﻰ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻧﻤﻰ"ﺗـﻮان‬
‫ﻛﻪ اﺻﻮﻻً ﺳﻴﺴﺘﻢ "ﻫﺎى دوﻟﺘﻰ ﺣﺪ و ﺣﺪودﻫﺎى ﻣﺸﺨﺼﻰ را‬ ‫ﺑﻪ واﻗـﻊ ﺟﺰء ﺟﻨﺎح آﻧـﺎرﺷﻴﺴﺖ" ﻓـﺮﻫﻨﮓ آﻣﺮﻳـﻜﺎﻳﻰ ﻣﺤـﺴﻮب‬ ‫ادﺑﻴﺎت ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗـﻮﻟﻴـﺪ اﻧﺪﻳـﺸـﻪ ﻛﺮد ﻣـﻬﺎﺟـﺮت ﻓـﺮﻫﻨـﮕﻰ — اﻧـﺪﻳـﺸﻪ"اى اﺗـﻔﺎق‬
‫اﻋﻤﺎل ﻣﻰ "ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ"ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻋﺪه"اى ﺧﺎرج از ﺧﻂ ﻣﻰ "ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﻰ"ﺷﺪﻧﺪ؟ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر زود ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ"ﻫﺎى رادﻳﻜﺎل دوراﻧﺸﺎن‬ ‫ﺷـﺎﻳـﺪ در ﻧﻈـﺮ اول ﺗـﻜـﻪ"ﭼـﺴـﺒﺎﻧـﻰ )ﻛـﻮﻻژ( ﻛـﻴـﭻ"ﻫـﺎ در‬ ‫ﻣﻰ"اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن"ﻛﻪ اﮔـﺮ در ﺟﺎﻳﻰ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﺒـﺘﻼ ﺑﻪ ﻗﺤﻄﻰ و‬
‫اﻣﺎ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﻫﻢ ﻳﻌﻨﻰ ادﺑﻴﺎت ﮔﺰﻳﺪه ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎى‬ ‫ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻴﭙﻰ"ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻧﻚ"ﻫﺎ و ‪٦٨‬ى"ﻫﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻰ‬ ‫ﺻـﻮرت"ﻫــﺎى ﻣـﺘــﻨـﻮع ادﺑــﻰ ﻳـﺎدآور آواﻧــﮕـﺎرد ﺑــﺎزى"ﻫـﺎى‬ ‫ﺧﺸـﻜﺴﺎﻟـﻰ ﻣﺪام‪ ،‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت"ﻫﺎى ﻣـﺎﻟﻰ — ﺳﺮﻣـﺎﻳﻪ"اى اﺗﻔـﺎق‬
‫دوﻟﺘﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه درﺑﺎره‬ ‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺧﻮراك ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻰ"ﻛﺮدﻧﺪ؛ »زوزه« ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ و‬ ‫داداﺋﻴـﺴﺖ"ﻫﺎى اروﭘـﺎﻳﻰ"اى ﻧﻈﻴـﺮ ﺗﺮﻳﺴـﺘﻴﺎن ﺗـﺴﺎرا ﺑﺎﺷـﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﻣﻰ"اﻓـﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﮕـﻮ را ﻣﻰ"ﺗﻮان در زاﻳﺶ ﺗـﻤﺪن"ﻫﺎى ﺟـﻬﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬـﺠﻮرﻳﺖ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ﻛـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ دﻻﻳﻞ ﺟﻬـﺎﻧﻰ ﺷﺪن‬ ‫ﻧـﻴـﺰ »در راه« )‪ (١٩٥٧‬ﻛﺮواك ﺑـﻪ آﺛـﺎرى ﻛـﻼﺳﻴـﻚ در زﻣـﺮه‬ ‫ﻣـﺴﺌـﻠﻪ ﭘـﺮاﻫﻤـﻴﺖ در ادﺑـﻴﺎت ﺑـﻴﺖ"ﻫـﺎ در ﻧﻈـﺮ آوردن ﻫﻤـﺎن‬ ‫وﺿﻮح دﻳـﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﺛﺮوت و اﻧﺪﻳﺸـﻪ‪ ،‬ارﻛﺎن اﺳﺎﺳـﻰ ﻳﻚ‬
‫ادﺑـﻴﺎت ﻣـﺎ ﻋـﻨـﻮان ﺷﺪه‪ ،‬ﻳـﺎدآور ﺷـﺪ‪ :‬ﻣـﻦ ﺑﻪ ﻋـﻨـﻮان ﻳـﻚ‬ ‫آت"وآﺷـﻐﺎل"ﻫـﺎى ﻓﺮﻫـﻨﮕـﻰ ﺑﻰ"اﻫـﻤـﻴﺖ ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﮔـﻮﻧﻪ"اى‬ ‫ﺗـﻤـﺪن ﺑﻪ ﺣـﺴـﺎب ﻣـﻰ"آﻳـﻨـﺪ‪ .‬روﻧﺪ ﺗـﺎرﻳـﺨـﻰ اﻳـﻦ دو رﻛﻦ را‬
‫ادﺑﻴﺎت زﻳﺮزﻣﻴﻨﻰ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺪل ﺷﺪﻧﺪ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ادﺑﻴﺎت از‬
‫زﺑﺎن"ﺷﻨﺎس ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻣﻰ "ﮔﻮﻳﻢ ﻫﻴﭻ زﺑﺎن زﻧﺪه "اى ﻣﻬﺠﻮر‬ ‫ادﺑﻴﺎت و ﺷﻴـﻮه ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗـﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز رﮔﻪ"ﻫﺎى ﺟﺪى آن‬ ‫ﻣﻰ"ﺗـﻮاﻧﻴـﻢ در ﺗﺤـﻮﻻت ﺗﻤـﺪﻧﻰ ﻳـﻮﻧﺎن ﺑـﻪ روم ‪ /‬روم ﺑﻪ ﻗـﺮون‬
‫آﻧﻬـﺎ اﺳﺘـﻘﺒـﺎل ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧـﺎرﺷﻴـﺴﻢ ﺑﻴـﺖ"ﻫﺎ ﺑـﻪ ﻫﻴـﭻ"وﺟﻪ ﺗﺰى‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑـﻪ"ﻛﺎر ﺑﺮدن ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻬﺠﻮر ﺑﺮاى زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﻰ‬ ‫وﺳـﻄﻰ ‪ /‬ﻗـﺮون وﺳﻄـﻰ ﺑﻪ رﻧـﺴﺎﻧـﺲ ‪ /‬رﻧﺴـﺎﻧـﺲ ﺑﻪ ﻣـﺪرﻧﻴـﺘﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧـﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺎﻟـﺐ ﺗﺸﻜﻞ و ﺣﺰب و دﺳﺘﻪ ﺑـﻪ ﺧﻮد‬ ‫د ر ا د ﺑ ﻴ ﺎ ت ﺟ ﻬ ﺎ ن ﺑ ﻪ ﺣ ﻴ ﺎ ت ا د ا ﻣ ﻪ ﻣ ﻰ " د ﻫ ﺪ ‪ .‬ﺑ ﻠ ﻪ ﺑ ﻴ ﺖ" ﻫ ﺎ ا ز ﻧ ﻈ ﺮ‬
‫ﺑﻰ"ﻣﻌﻨـﻰ اﺳﺖ‪ .‬دﻛﺘﺮ ﺳﺠﻮدى درﺑﺎره ﻫـﻤﺎﻳﺶ ﺑﻴﻦ"اﻟﻤﻠـﻠﻰ‬ ‫اروﭘﺎﻳﻰ و در ﺷﻜﻞ ﻛﻨﻮﻧﻰ "اش‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ اروﭘﺎﻳﻰ‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺷﻴﺪ اﻣﺎ ﻛـﺮواك‬ ‫ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺰﻫﻜﺎر و روان"ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ‬
‫ﻫﻨـﺮ و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷـﺪن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻫـﻤﺎﻳﺶ ﺑـﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺑـﻪ آﻣﺮﻳـﻜﺎ ﺑـﺒـﻴﻨـﻴﻢ‪ .‬ﭼـﻨـﻴﻦ روﻧـﺪى‪ ،‬ﺻﻮرت"ﺑـﻨـﺪى اﻧﻘـﻼب‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و اﺑﺮاز ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺒﻚ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻬﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺣﺘﻰ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﻰ از ﻣﻨﻈﺮ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎى ادﺑﻰ ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺸﺘﻰ ﻻت‬
‫ﺣﺎﻣﻰ را ﺑﺎزى ﻛﻨﺪ و از دل آن ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ارﺗﺒﺎط "ﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ"اى‬ ‫ﻛﺸﺎورزى ﺗﺎ اﻧﻘﻼب رﺳﺎﻧﻪ"اى را در ﺧﻮد دارد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺴﻔﻰ‬
‫ﻫﻴـﭙﻰ"ﻫـﺎ در ﻗﺒـﺎل ﺟﻨـﮓ وﻳﺘـﻨﺎم ﻣﻮﺿـﻊ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬آﻧﺎرﺷـﻴﺴـﻢ‬ ‫و ﻟﻮت ﮔﻨﺪه"ﮔﻮ و وﻗﻴﺢ"ﻧﮕﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ"آﻣﺪﻧﺪ اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ‬
‫ﺑﻪ"وﺟﻮد ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﻛﻤﻴﺘﻪ "ﻫﺎﻳﻰ ﻧﻈﺎم "ﻣﻨﺪ دﺳﺖ"ﻛﻢ " در ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻧﻴـﺰ اﻳﻦ ﻣﺠـﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﻧـﻤﺎﻳﻪ ﮔـﺬر از »ﺣﻘﻴـﻘﺖ ﻣـﺘﺎﻓﻴـﺰﻳﻜﻰ« ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺠﻠﻰ"اش در ادﺑﻴﺎت ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﺑـﺮ ﺳـﻨـﺖ"ﻫـﺎى ﭘــﺮﻳـﺸـﺎﻧـﺸـﺎن )ﺑـﻮدﻳـﺴـﻢ‪ ،‬ژﻧــﻪ‪ -‬ﺳـﻠـﻴـﻦ‪،‬‬
‫ﻋﺮب"زﺑﺎﻧﺎن و ﺗﺮك"زﺑﺎﻧﺎن ﺷﺒﻪ"ﻗﺎره ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺷﻜﻞ ﺑﮕﻴﺮد ﺗﺎ‬ ‫»واﻗـﻌـﻴـﺖ ﻃﺒـﻴـﻌـﻰ« و در ﺻـﻮرت اﻣـﺮوزى"اش‪» ،‬واﻗـﻌﻴـﺖ‬
‫ﺣﻠﻘﻪ"ﻫﺎى ﺳﺴﺖ و ﻧﻮﺷﻜﻮﻓﺎى ادﺑﻴﺎت ﭘﺴﺖ"ﻣﺪرن آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ‬ ‫ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑـﺎ اﺳﻄﻮره ﻧﻮ ﻧﻬﺎد ﭘﻴﺸﺮﻓـﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ ﺑﻪ‬ ‫▪ﻧﻔﺮت رو ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻠﺒﺶ ﻧﮕﻪ ﻣﻰ داره‬ ‫داداﺋﻴﺴﺖ"ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮررﺋـﺎﻟﻴﺴﺖ"ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﺮى ﻣﻴﻠﺮ‪ ،‬واﻟﺖ وﻳﺘـﻤﻦ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ "ﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬ﻫﻤﺎﻳﺶ‬ ‫ﻣﺠـﺎزى« اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﻓﻬﻤـﻰ — ﻣﻌﺮﻓـﺘﻰ ﻳﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒﺎرﺗـﻰ ﻓﻬﻢ‬
‫را ﺑﻪ ﻫـﻢ ﭼﻔـﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺴﻴـﺎرى از ﻗﺼﻪ"ﻧـﻮﻳﺲ"ﻫـﺎ و ﺷﺎﻋﺮان‬ ‫ﺷﺪت ﻣﺨﺎﻟﻔﻨﺪ اﻣﺎ ﺧﻮد در ﺑﻄﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻰ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ"ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫واﻟﺪﻳﻦ ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﻛﺮواك ﻫﻤﻮاره ﭘﺴﺮﺷـﺎن را از دو ﺗﻴﭗ ﺑﺮ‬ ‫و‪ (...‬ﺳﺒﻜﻰ در ﻧﻮﺷﺘـﻦ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺗﻘﻄﻴﻊ« )ﺑﻪ ﺗﻌﺒـﻴﺮ‬
‫ﺑﻴﻦ"اﻟـﻤﻠﻠﻰ ﻫﻨﺮ و ﺟـﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪن ﺑﻪ"ﻫﻤـﺖ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺟﻬـﺎن اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﮔﺬر از اﺳﻄﻮره‪ ،‬اﺑﺘﺪا رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫دﻫﻪ"ﻫﺎ و ﻧﺴﻞ"ﻫـﺎى ﺑﻌﺪ ﻫﻤﻮاره در ﻧﻮﺷﺘﻪ"ﻫـﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ"ﻫﺎى‬ ‫و ﺑﻪ ﻋـﺒﺎرﺗﻰ در اﻋﻤـﺎق ﺗﻨﺎﻗﻀـﺎت و ﺗﻀﺎدﻫﺎى آن ﺑـﻪ ﺣﻴﺎت‬ ‫ﺣﺬر ﻣﻰ"داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻳﻬﻮدى"ﻫﺎ و ﭼﭗ"ﻫﺎ ﻛﻪ اﻟﻦ ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ ﻫﺮ دو‬ ‫ﺑـﺎروز( ﺑﻪ"وﺟـﻮد آوردﻧﺪ؛ ﺗـﻘﻄـﻴﻊ ﺑـﻪ ﺗﻌـﺒﻴـﺮى ﮔﺮدﻫـﻢ آوردن‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻫﻨﺮى وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻰ و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر‬
‫ﺧﻮد اﺷﺎرات ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮى"ﺷﺎن از ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ داﺷﺘﻪ"اﻧﺪ‪.‬‬ ‫اداﻣـﻪ ﻣـﻰ"دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻴـﺖ"ﻫـﺎ ﻧﻮﻋـﻰ ﺣـﻜـﻤـﺖ ﻗﻠـﺒـﻰ را در دل‬ ‫ﺧﺼﻴﺼﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ و اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎدر ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ )ﻧﺎﺋﻮﻣﻰ( از‬ ‫ﻛﻴﭻ"ﻫﺎ در ذﻫﻦ و اﻟﻚ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮع ادﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ‪ ٢٧‬و ‪ ٢٨‬دى ﻣﺎه در ﻣﻮزه ﻫﻨﺮﻫﺎى‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔـﺎن ژاﻧﺮ ﺳﺎﻳﺒﺮﭘﺎﻧﻚ )‪ (Cyber-punk‬ﺑﻪ ﻧﺤـﻮى از‬ ‫ﻛـﻼن"ﺷﻬـﺮﻫﺎى آﻣـﺮﻳﻜـﺎﻳﻰ ﻣـﻰ"ﺳـﺘﻮدﻧـﺪ و ﻗﺪﻳـﺴﺎﻧـﺸﺎن ﺟـﺰ‬ ‫ﭼﭗ"ﻫﺎى دوآﺗﺸﻪ"اى ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺎرش ﺑﻪ ﺟﻨﻮن ﻛﺸﻴﺪ و ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ‬ ‫آﻧﻬﺎ در اوج ﻣﺼﺮف — ﻣﺪﮔﺮاﻳﻰ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻰ "ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺤﺎ ﭼﻪ در ﺳﺒﻚ ﻧﻮﺷﺘﻦ"ﺷﺎن و ﭼﻪ در ﺳﺒـﻚ زﻧﺪﮔﻰ"ﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﭘﺘﻰ"ﻫﺎى ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧـﻴﺰ ﻣـﺮﺛـﻴـﻪ"اى درﺑﺎره ﻣـﺎدرش ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان »ﺣـﺪﻳﺚ« )‪(١٩٥٩‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف دﻳـﮕﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑـﻪ ﻣﺪﻫﺎ و زﻟﻢ"زﻳﻤﺒﻮﻫـﺎى‬
‫ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ ﻣﺪﻳﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑـﻴﺖ"ﻫـﺎ در ﺷﻴـﻮه ﻧﻮﺷـﺘﻨـﺸﺎن ﺑـﺴﻴـﺎر ﻣـﻠﻬـﻢ از ﻣﻮﺳـﻴﻘـﻰ‬ ‫ﺳﺮود‪ .‬ﻟـﺤﻦ ﻧﻮﺳـﺘﺎﻟـﮋﻳﺎﻳﻰ و آﭘـﻮﻛﺎﻟﻴـﭙﺘـﻴﻚ ﺑﻴـﺖ"ﻫﺎ ﺑﻪ واﻗـﻊ‬ ‫ﻣﺼﺮﻓﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ادﺑﻴﺎﺗﻰ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر را اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻫﺎى ﻣﺮوارﻳﺪ‬ ‫▪ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰ ادﺑﺎن ﻣﻐﺮورﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻰ ﺑـﺎﻟﻢ‬ ‫دوراﻧﺸـﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﺟـﺎز‪ ،‬ﺑﻠﻮز و ﺷـﺎﺧﻪ"ﻫﺎى ﻣﺘـﻨﻮع آن ﺑﻮدﻧـﺪ؛‬ ‫ﻧـﻘﻴـﻀـﻪ"اى ﺑﻮد ﻋـﻠـﻴﻪ ﺟـﻨـﺒـﺶ"ﻫﺎى ﻣـﺘـﻌﺎرف ﻓـﺮﺟـﺎم"ﮔﺮا ﻛـﻪ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ راﺳﺘﻰ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﻰ"ﻧﻮﺷﺘﻨـﺪ؟ ﺟﻮﻳﺲ ﻛﺎرول اوﺗﺲ‬
‫اﻳــﺴ ــﻨــﺎ‪ :‬ﻧــﺸــﺮ ﻣـــﺮوارﻳــﺪ‬ ‫آﻳـﺎ ﺑﻪ ﻫـﻨـﮕﺎم ﺗـﺤـﻠﻴـﻞ ﻓﺮﻫـﻨـﮓ"ﻫﺎ و ﺧـﺮده"ﻓـﺮﻫﻨـﮓ"ﻫـﺎى‬ ‫ﺷـﺎﻳﺪ آﻧـﻬﺎ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ"اى ﺑﺎ ﻓـﻮﺗﻮرﻳـﺴﺖ"ﻫـﺎى روﺳﻰ"اى ﻧـﻈﻴـﺮ‬ ‫راه"ﺣﻞ"ﻫﺎى ﺧﻮد را در ﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻏﺎﻳﻰ و اﺑﺪى ﻣﻰ"ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫در ﻣﻘـﺎﻟﻪ"اى درﺑـﺎره ﺟﻚ ﻛـﺮواك اﺷﺎره"اى درﺧﻮر ﺑـﻪ ﺳﺒـﻚ‬
‫ﺑﻪ"ﺗﺎزﮔﻰ ﭼﻨﺪ ﻋـﻨﻮان رﻣﺎن و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟ"ﺧﻮان‪ ،‬ﻣﻰ "ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺴﻞ ﺑﻴﺖ را ﭘﻴﺸﺘﺎز ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻧﺘﻘﺎدى‬ ‫ﺧﻠﺒـﻨﻴﻜﻮف در ﺑﺎب زاﺋﻮم )‪ (Zaum‬ﻳـﺎ زﺑﺎن ﻓﺮاﻣﻌﻨﺎ ﻫـﻢ"راى‬ ‫ﻛﻪ اﻟـﺒﺘـﻪ ﻛﻤﻮﻧـﻴﺴـﺖ"ﻫﺎ ﻫـﻢ از اﻳﻦ ﻗﻀـﻴﻪ ﻣـﺴﺘﺜـﻨﻰ ﻧـﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ او ﻣﻰ"ﻛـﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ ﻣـﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﺴﺮى ﺑﻪ ﻧـﺴﻞ ﺑﻴـﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺠـﻤﻮﻋﻪ ﺷﻌﺮ دوزﺑﺎﻧـﻪ‬ ‫»ﻧـــﺎﺟـــﻮر«" )‪ (queer‬داﻧـــﺴـــﺖ؟ ﻧـــﻈـــﺮﻳـــﻪ ﻧــــﺎﺟـــﻮر‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﺘﻔﺎوت ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ"اى ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻜﻞ‬ ‫ﻧـﻮﺳـﺘـﺎﻟـﮋى ﺑﻴـﺖ"ﻫـﺎ ﻧـﺴـﺒـﺖ ﺑـﻪ ﺑـﺪوى"ﮔـﺮاﻳـﻰ و رﻣﺰﮔـﺮاﻳـﻰ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻰ"ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻧﻮﻋﻰ ﺷﻌﺮ ﺟﻨﻮن"آﻣﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ‬
‫را ﻣـــــﻨــــﺘـــــﺸـــــﺮ ﻛــــﺮده‬ ‫)‪ (queer theory‬دﺳﺘﺎورد آﻣﻮزه"ﭘﺮدازان ﺧﺮده"ﻓﺮﻫﻨﮓ"ﻫﺎﻳﻰ‬ ‫اﻟـﺪرﻳـﭻ در ‪ ١٩٦٨‬درﺑـﺎره ﺷـﻌـﺮ ﺑﻠـﻨـﺪش »زوزه« )‪(١٩٥٥‬‬ ‫ﻋـﺎرﻓﺎﻧـﻪ"ﺷﺎن ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ وﻳـﮋه آﻧﻬـﺎ ﺑﻪ ﻣـﺪرﻧﻴـﺰاﺳﻴـﻮن ﻫـﻴﻮﻻوار‬ ‫ذن ﺑﺎﺳﺘـﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻫﺮ آﻧﭽـﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻰ"آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون دﺧـﻞ و‬
‫اﺳـﺖ‪.‬اﻧﺘـﺸـﺎرات ﻣﺮوارﻳـﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻧـﻬﺎ را ﻣﻨـﺤﺮف‪ ،‬داغ ﻧﻨﮓ ﺧـﻮرده‪ ،‬ﭘﺮت و‬ ‫ﻣﻰ"ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آن ﻣﻮﻗﻊ دﻗﻴﻘﺎً داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻟﺴﺘﺮﻳﺎﻧﮓ ﻓﻜﺮ ﻣﻰ"ﻛﺮدم‪.‬‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ ﻧﻮﻋﻰ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﭘﺴﺖ"ﻣﺪرن را ﺗﺪاﻋﻰ ذﻫﻦ ﻣﻰ"ﻛﻨﺪ؛‬ ‫ﺗﺼﺮف‪ «.‬ﺑﺎروز ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻔﺮط ﺑﻪ اﺷﻴﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ دور و ﺑﺮش و‬
‫ﻃــﻰ ﭼــﻨـﺪ روز ﮔــﺬﺷــﺘــﻪ‬ ‫ﺣﺎﺷﻴﻪ"اى داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ رﺳﻤﺎً داﻋﻴﻪ"دار ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﻰ"وﻗﻔﻪ ﻛﻴﭻ"ﻫﺎ ﺑﻪ درﻫﻢ"ﭼﺴﺒﺎﻧﻰ ﮔﺰﻳﻦ"ﮔﻮﻳﻪ"وار‬
‫»ﻣــــﺎﻫــــﻰ"ﻫــــﺎ در ﺷــــﺐ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎدى ﻧﺎﺟﻮر ﻧﺒﻮده"اﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺒﻚ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻰ"ﺷﺎن‬ ‫واﻗﻌﻴﺖ روزﻣﺮه دﺳﺖ زد ﻛـﻪ ﮔﺎه ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻰ ﭘﻴﺸﮕـﻮﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻰ"ﺧﻮاﺑﻨﺪ« رﻣﺎﻧﻰ از ﺳﻮداﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﮔﻮاه ﺑـﺮ ﻛﺎرﺑﺴﺖ" "ﻫﺎى ﻋـﻤﻠﻰ و ﻧﻈـﺮى ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈـﺮﻳﻪ"اى‬ ‫ﻣﻰ"آورد‪ .‬ﻓﻰ"اﻟـﻤﺜﻞ واژه ﻫﻮى"ﻣـﺘﺎل را ﺑﺎروز ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ"ﺑـﺎر در‬
‫اﺷﺮﻓـﻰ‪» ،‬ﻓﺴﺎد در ﻛـﺎزاﺑﻼﻧـﻜﺎ« رﻣﺎﻧـﻰ از ﻃﺎﻫﺮﺑـﻦ ﺟﻠـﻮن‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺎﭘـﺘـﻰ"ﻫـﺎى ﺧـﻴـﺎﺑـﺎن ﺧـﻮاب‪ ،‬ﺳـﻴـﺎه ﻣـﺴـﺖ "ﻫـﺎ‪،‬‬ ‫رﻣﺎﻧﺶ »ﻧﺎﻫﺎر ﻟﺨﻢ« )‪ (١٩٥٩‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﻜﻰ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻓـﺮاﻧﺴﻮى"زﺑﺎن ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤـﺪرﺿﺎ ﻗﻠﻴﭻ"ﺧﺎﻧﻰ و‬ ‫ﭘﺎراﻧﻮﺋﻴﻚ "ﻫـﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺰوﻓﺮﻧﻴﻚ"ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺟﻮرﻫﺎ )‪ (queers‬و‪...‬‬ ‫در ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ ﻣﺪرن اﻃﻼق ﺷﺪ‪ .‬ﻛﺮواك در ﮔﻔﺖ"وﮔﻮﻳﻰ ﺑﺎ ﺟﺎن‬
‫»ﻣﺎﻧﻜـﻦ« و »دو اﻧﺴﺎن ﻣﺮده« رﻣﺎﻧـﻰ از ﻣﻬﻨﺎز ﻫﺪاﻳـﺘﻰ را ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ ﺑﺮاى ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻼﺷﻰ دروﻧﻰ‬ ‫ﻛﻠـﻪ"ﻟﻦ"ﻫﻠـﻤﺰ اﺷـﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ اﺳـﻢ ﺑﻴﺖ ﺑـﺎ ﺿﺮﺑﻪ"ﻫـﺎى اﺗﻔـﺎﻗﻰ‬ ‫دﻳﻦ و درك ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺑﻬﺮه"ﻣﻨﺪى از دﺳﺘﺎوردﻫﺎى ﻋﻠﻢ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه اﺷﻌﺎر اﻛﺘﺎوﻳﻮ ﭘﺎز ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻌﻴﺪ"ﭘﻮر ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﺴﻠﻂ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ زﺑﺎن ﮔﺮه‬ ‫ﻣﻮﺳﻴﻘـﻰ ﺟﺎز ﺳﺮﺧﻮﺷﻰ ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎرف و رﻣﺰﮔﺮاﻳﻰ ﺷﺮﻗﻰ ﻣﺮﺗـﺒﻂ‬ ‫ﻛﺮده و اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺳﺮوﻛﺎرش ﺑﻪ ﻫـﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ ﻳﺎ »ﻓﻬﻢ ﻛﺮدن« اﻓﺘﺎده‬
‫»ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻮش ﺑﺴﭙﺎر ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎران« ﺳﻴﺰدﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺧﻮرده اﺳﺖ؛ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﺮد آوردن ﻛﻴﭻ"ﻫﺎ در ذﻫﻦ آدﻣﻰ و اﻟﻚ‬ ‫اﺳﺖ و از آن ﻣﻔـﻬﻮم ﺧﻮﺷﻰ ﻣـﺪام و ﻧﻪ ﻓﺮﺳﻮده )‪(beat up‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻫﻤﺎن"ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺳﻄﻮره ﺑﺎ ﺗﻤﺪن"ﻫﺎى ﻛﺸﺎورزى‬
‫از دوزﺑﺎﻧـﻪ"ﻫﺎ را ﻛﻪ ﺑـﻴﺶ از ﭼﻬـﺎر ﺳﺎل اﺳﺖ ﺑـﻪ ﻧﺸﺮ آﻧـﻬﺎ‬ ‫اﻋﺎده ﻣﻰ"ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ"ﻫﺎى ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ در ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ‬ ‫ﻫ ﻤ ﺎ ﻫ ﻨ ﮕ ﻰ د ا ﺷ ﺖ ‪ ،‬ﺗ ﺠ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗ ﻌ ﻘ ﻞ و ﺷ ﻨ ﺎ ﺧ ﺖ ا ﻣ ﺮو ز ﻳ ﻦ ﻧ ﻴ ﺰ — ﻛ ﻪ‬
‫ﻛﺮدن آن در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻮع ادﺑﻰ و زﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪ واﻗﻊ ﭼﺮﺧﺶ و ﮔﺴﺴﺘﻰ‬
‫اﻗﺪام ﻛﺮده‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ اﻧﺘﺸﺎراﺗﻰ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬ ‫از ﺳﻮﻳﻰ ﺗﺮﻏﻴﺐ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻫﻢ"ﻧﺴﻼﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻃﺮب دﻳﻮﻧﻴﺰوﺳﻰ‬ ‫از آن ﺑﻪ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻰ"ﺷﻮد — ﺑﺎ ﺗﻤﺪن ﺟﻬﺎن ﻧﻮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﻧﻈﺮﻳﻪ" "ﻫﺎى اﻧﺘﻘﺎدى ﭘﺪﻳﺪ آورده"اﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫»ﻫﻤـﻨﺎم« رﻣـﺎﻧﻰ از ﻧـﻮﻳﺴـﻨﺪه ﻫﻨـﺪى ﻣﻘـﻴﻢ آﻣـﺮﻳﻜـﺎ ﺟﻮﻣﭙـﺎ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺮﺑﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﻼﻣﺖ از آﻣﺮﻳﻜﺎى ﭘﺮزرق"وﺑﺮق دﻫﻪ‬ ‫ا ﺳ ﺖ ‪ .‬ﺟ ﻬ ﺎ ن اﻣ ﺮ و ز ﻫ ﻤ ﺎ ن ﺧ ﺎ ﻧ ﻪ ﻓ ﻨ ﺪ ﻗ ﻰ ﺷ ﻴ ﺸ ﻪ " ا ى ا ﺳ ﺖ ﻛ ﻪ ﭘ ﻴ ﺎ م‬
‫ﺧﻮاﻧـﺪن ﻣﺠـﺪد و ﺑﺮرﺳـﻰ دوﺑﺎره و ﭼـﻨﺪﺑـﺎره دارد‪ .‬ﺷﺎﻳـﺪ ﻣﺎ‬
‫آﻟﻦ ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ‬
‫و ﻳ ﻠ ﻴ ﺎم ﺑ ﺎر وز‬
‫ﻻﻫﻴﺮى را ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﻳﺪه اﺷﺮﻓﻰ و »ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

‫ﺟﻚ ﻛﺮواك‬
‫روزى ﻧﺎم ﺑﺎروز‪ ،‬ﻛﺮواك‪ ،‬ﮔﻴﻨﺰﺑﺮگ و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﺖ"ﻫﺎ را در ﻛﻨﺎر‬ ‫ﭘﻨﺠﺎه ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﺟﻼﻟﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺎﭘﺘﻰ"ﻫﺎ و‬ ‫ﻧﺎﺧﻮدآ ﮔﺎه ﺳﺎﻛﻨﺎن آن اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻟﻄﻔﺎً ﺳﻨﮓ ﻧﻴﻨﺪازﻳﺪ!‬
‫ﺗﺮك« از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دو زﺑﺎﻧﻪ"ﻫﺎ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺰﻳﺪه"اى از اﺷﻌﺎر‬ ‫▪ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﺎى ﺗﺌﻮرﻳﻚ ﺑﺤﺚ‬
‫دﻟﻮز‪ ،‬ﻓﻮﻛﻮ‪ ،‬ﺟﻴﻤﺴﻮن و ﺑﺎﻟﺘﺮ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬ ‫آﺷﻔﺘﻪ"ﺣﺎﻻن ﻛﻨﺞ"ﻧﺸﻴﻦ را ﺑﻪ رخ ﻣﻰ"ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻔﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ و ﺗﺮﺟﻤﻪ"اش‬ ‫ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﻔﺼـﻴﻠﻰ ادﺑﻴﺎت ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺴﺘـﻠﺰم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻌﺮ ﻣﻦ و ﺗﻮ‬
‫را ﻣﺮﺣﻮم ﺟـﻼل ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫـﻰ آﻏﺎز ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫـﻤﻜﺎرى‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ"ﻫﺎى ﮔﻔـﺘﻤﺎﻧﻰ ادوار ﻣﺨﺘﻠ ادﺑﻰ اﻳﺮان دارد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫رﺿﺎ ﺳﻴﺪ"ﺣﺴﻴﻨﻰ و ﻋـﻤﺮان ﺻﻼﺣﻰ و »ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺷﻌﺎر ﻛﺎرل‬ ‫زﻳـﺮﺳﺎﺧـﺖ"ﻫـﺎ را ﻣﻰ"ﺗـﻮان در ﺻـﻮرت"ﺑـﻨﺪى ادوار زﻳـﺮ ﻣـﺮور‬
‫ﺳﻨﺪﺑﺮگ« ﺷﺎﻋﺮ آﻣـﺮﻳﻜﺎﻳﻰ را ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺣﻤﺪ ﭘﻮرى ﻣﻨـﺘﺸﺮ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ و ﻏﺮوب را ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان دﻳﺪﻧﺪ و ﺳﺮودﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﻌﺮﻫﺎى ﺳﻬﺮاب رﺣﻴﻤﻰ از »ﻣﻦ« و »ﺗﻮ« ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﻰ"رود‪.‬‬ ‫ﻛﺮد‪:‬اﻟ< — دوره ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻄﻮره ﺑﺎ ﺗﻤﺪن ﻛﺸﺎورزى ‪:‬در اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﻟﺰوﻣﻰ دارد ﻛﻪ ﻣﺎ آن را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﺑﻜﺸﻴﻢ‪.‬‬ ‫او اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻫﻢ ﻧﮕﺎه ﻣﻰ"ﻛﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﻰ"ﺧﻮاﻫﺪ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬ ‫دوره ﺳﺎﺧـﺘﺎر ادﺑﻴﺎت اﺳـﻄﻮره"ﭘﺮداز و ﻫﻤـﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺷـﻴﻮه"ﻫﺎى‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗـﻴﺐ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻤـﺎﻳﻪ"ﻫﺎى ﻓﻜﺮى ﺳﻬﺮاب رﺣﻴـﻤﻰ‬ ‫ﺑﻜﺸﺪ از اﻳﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻬﺮه ﻣﻰ"ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ »ﻣﻦ« و »ﺗﻮ« ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﻳﻦ اﻧـﺘﻈﺎر ﻣﻰ"رود ﻛـﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑـﻴﺶ از اﻳﻨﻬـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ در ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدن‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪاى ﺑﺮ ﺷﻌﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت ‪ -‬ﺳﻬﺮاب رﺣﻴﻤﻰ‬ ‫و ﭼﻪ دارﻧـﺪ؟ اﻳﻦ ﻓﻬﻢ ﻣـﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻌـﺮ ﺳﻬﺮاب رﺣﻴـﻤﻰ را ﺗﺎ اﻧﺪازه‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺖ از ﮔﻔﺘﻤﺎن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ‬
‫زﻧﻮزى ﺟﻼﻟﻰ و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺎزى ادﺑﻰ‬ ‫را ﻣﻰ"ﺗﻮان در آﺛﺎر اﺳـﻄﻮره"اى دﻳﺪ‪.‬ب — دوره ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﻋﻠﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻀﺎﻣﻴـﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ و ﺣﺘﻰ واژه"ﻫـﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻮآورى ﺑﺰﻧﺪ ﺑـﻪ وﻳﮋه‬ ‫زﻳـﺎدى ﺑﺸـﻨـﺎﺳﺎﻧـﺪ‪» .‬ﻣـﻦ«" در ﺷـﻌﺮ او وﺟـﻮدى ﺗـﻨﻬـﺎ دارد‪ ،‬ﮔـﺎه‬
‫اﻳﻠﻨﺎ‪ :‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ذى"رﺑـﻂ در اﻳﺮان دﻏﺪﻏﻪ ادﺑﻴﺎت ﻧﺪارﻧﺪ و‬ ‫ﻣ ﺤ ﻤ ﺪ ﻫ ﺎ ﺷ ﻢ ا ﻛﺒ ﺮ ﻳ ﺎ ﻧ ﻰ‬ ‫ﺗﻤﺪن ﺻﻨﻌﺘﻰ‪":‬در اﻳﻦ دوره ادﺑﻴﺎت ﻣﺘﺎﺛﺮ از ﻧﮕﺎه ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺘﻰ‬
‫آﻧﻜﻪ او در ﺑﺮﺧﻰ ﺷﻌﺮﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ از زﺑﺎن ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﺎﻧﺪه‬ ‫ﭘﺮﺗﺸﻮﻳﺶ اﺳﺖ و ﮔﺎه ﺑﻰ"ﻗﺮار‪ .‬ﮔﺎه ﻣﻰ"اﻧﺪﻳﺸﺪ و ﮔﺎه در اﺣﺴﺎس‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ"ﻫـﺎى ﻧﺎﭼﻴﺰى ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻋـﺮﺻﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻰ"ﻛﻨـﻨﺪ ﻫﻤﻪ‬ ‫اﺳـﺖ ﻛﻪ ﺗـﺠﺮﺑـﻪ"ﮔﺮاﻳـﻰ ﻋـﻤﻴـﻖ را ﻧﻈـﺎره"ﮔـﺮ اﺳﺖ‪.‬ج — دوره‬
‫اﺳﺖ‪.‬زﺑـﺎن و ﺑﻬﺮه"ﮔـﻴﺮى از ﻇﺮﻓـﻴﺖ"ﻫﺎى آن ﻣـﻮﺿﻮﻋﻰ اﺳـﺖ ﻛﻪ‬ ‫»ﻛﻮﻳـﺮ«‪» ،‬ﺳﺮاب«‪» ،‬ﺳﻜﻮت«‪» ،‬اﻧـﺘﻈﺎر« و ﻧﻈـﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬـﺎ دارد ﻛﻪ ﻳﺎﻓـﺘﻪ"اى از ﻫﺴـﺘﻰ ﻧﺸـﺎن ﻧﻤﻰ"دﻫـﺪ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ او ﻣـﻤﻠﻮ از ﺗـﻀﺎد و‬ ‫ﻏﻮﻃـﻪ" ﻣﻰ "ﺧﻮرد‪ .‬اﻣﺎ در ﻫـﻤﻪ اﻳﻦ »ﻣـﻦ«ﻫﺎ ﺣﺰن دﻳـﺪه ﻣﻰ"ﺷﻮد و‬
‫در ﺳﻄﺢ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻴﺮوز زﻧﻮزى"ﺟﻼﻟﻰ«ﮔﻔﺖ "‪ :‬ﺑﻪ"رﻏﻢ اﻳﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘـﻤﺎن ﻫﺮﻣﻨﻮﺗـﻴﻜﻰ ﺑﺎ ﺗـﻤﺪن رﺳﺎﻧﻪ اى ‪:‬ادﺑﻴـﺎت در اﻳﻦ دوره‪،‬‬
‫رﺣﻴﻤﻰ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻧﺪك اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى آن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫درﮔﻴﺮى و ﭼﺎﻟﺶ اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻧﻊ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ او ارزش"ﻫﺎ‬ ‫ﺷﻌﺮ را از ﻃﺮاوت ﻣﻰ"اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ را ﻣﻰ"ﺗﻮان ﺷﻌﺮ »ﺣﺰن«‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮد ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ از رﺳﺎﻧﻪ"ﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫ادﺑﻴﺎت ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﻣﻨﻈﺮﮔﺎه"ﻫﺎى ﻣﺘﻨﻮع اﺳﻄﻮره " "اى‪ ،‬ﻋﻠﻤﻰ و‬
‫اﺗﻔـﺎﻗﻰ را ﻣﻰ"ﺗـﻮان در ﺷﻌـﺮى دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ »ﻣﻰ"ﻧﺸـﻴﻨﻢ ﺳـﺎﻋﺖ"ﻫﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﺣﺰﻧﻰ ﻛﻪ در ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ"ﺧﻮرد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ او و رﻓﺘﺎرﻫﺎى ﻳﻚ"دﺳﺘﻰ را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪» :‬ﻣﻰ"ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺷﻌﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ اﻳﻨﺠﺎ‬ ‫ﻧﺎﻣﻴﺪ و اﻳﻦ ﺣﺰن را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺎﺷﻰ از ﻳﻚ اﺣﺴﺎس ﺳـﻄﺤﻰ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺳﺎل"ﻫـﺎى اﺧﻴﺮ ﻣﻄﺒـﻮﻋﺎت ﻧﻘﺶ ﻛﻠـﻴﺪى در ﻋﺮﺻﻪ‬ ‫ﻓﻬـﻤﻰ — ﻣﻌﺮﻓـﺘﻰ اﺳﺖ‪».‬ﭘﺮﺳـﺶ« و »ﭘﺮﺳﺸـﮕﺮى« ﺑﻨﻴـﺎن اﻳﻦ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ"ﻫﺎ« آﻏﺎز ﻣﻰ"ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬ ‫ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬او ﭘﻴﻮﻧﺪى ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﻧﺪارد و آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﺿﺮ ‪ /‬اﻣﺎ دﻳﺪم ﻧﻤﻰ"ﺗﻮاﻧﻢ ‪ /‬ﻳﺎدم آﻣﺪ ﭼـﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ / :‬ﻣﻦ‬ ‫ﺣﺰن ﺷﻌﺮﻫﺎى رﺣﻴﻤﻰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﻧﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻤﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ادﺑﻴـﺎت داﺷﺘﻪ"اﻧـﺪ و در ﻣﺠﻤـﻮع از ﺻﺪا و ﺳﻴﻤـﺎ ﻣﻮﻓﻖ"ﺗـﺮ‬ ‫زﻣﺎن در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺑﺎزى ﻛﺮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﻜﻴﻪ"ﮔﺎه اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺣﺴﺎس او ﺑﺎﺷﺪ و درﺳﺖ از ﻫﻤﻴﻦ"ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ادﺑﻴﺎت اﺳﺖ و دورى ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻳﻰ ﺑﺮاى‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ و ﻫـﻤﻴﻦ اﻣـﺮ او را ﺗﻨﻬﺎ ﻣـﻰ"ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟـﻬﺎن و از ﻋﺎﺷﻖ رﻗﺼﻢ ‪ /‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰ"رﻗﺼﻢ‪ «.‬ﺷﺎﻋﺮ ﭼﻴﺰى را‬
‫ﺑﻮده"اﻧﺪ‪ .‬وى ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮد "‪ :‬اﺧﻴﺮاً ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ"ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ در ﺣﻮزه‬ ‫ﺑﻪ آوا ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻰ"ﻧﺸﻴﻨﻢ ﺳﺎﻋﺖ "ﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ"ﻫﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻖ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫـﺮﮔﺰ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻰ"دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠـﻪ آدم"ﻫﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧﺎﻫـﻤﮕﻮﻧﻰ ﺑﺎ ﺷـﺎﻋﺮ‬ ‫»ﺗﻮ« ﻣـﻌﻨـﺎ ﻣﻰ"ﮔـﻴﺮد‪» .‬ﺗﻮ« وﺟـﻮدى اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﻰ"ﺗـﻮاﻧﺪ ﺗﻜـﻴﻪ"ﮔـﺎه‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ"ﻫﺎى ﻫﺮﻣﻨﻮﺗـﻴﻜﻰ از آن ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻰ"آﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻳﻚ‬
‫ﻧﻤﺎى ﻛﻠﻰ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧـﺪ ﭘﻨﻬﺎن اﻳﻦ ادوار را ﺑﺎ ادﺑﻴﺎت ﻣﻰ"ﺗﻮان ﭼﻨﻴـﻦ‬
‫ادﺑﻴﺎت در ﺻﺪا و ﺳﻴـﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺨﺶ ﻣﻰ"ﺷﻮد"‪ ،‬ﺑـﻴﺸﺘﺮ‬ ‫‪ /‬دور ﻣﻰ"ﺷﻮم از ﺧﻮدم ‪ /‬دور از ﺻﺪا در ﺳﻜﻮت ﺑﻴﻔﺘﻢ ﻧﻴﻔﺘﻢ ﭼﻪ‬ ‫او ﻣﻰ "ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻌﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ‬ ‫ﻣﻰ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬ ‫دارﻧـﺪ و ﺷـﺎﻋـﺮ ﻧﻤـﻰ"ﺗـﻮاﻧـﺪ در درون ﭼـﻨـﻴـﻦ‬ ‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﺟﻮدى ﻛﻪ ﻣﺎﻫـﻴﺘﻰ ﭼﻨـﺪوﺟﻬﻰ دارد‪ .‬اﻳﻦ »ﺗـﻮ« ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴ ﻛﺮد‪ :‬ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن »ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻜﺮ« وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در ﺳﺎﻋﺎت ﭘﺎﻳـﺎﻧﻰ ﺷﺐ و ﺳﺎﻋﺎت ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﻣﺪاد اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻨـﻢ ‪ /‬ﺑﺮوم دﻧﺒﺎل ﺳـﺎﻳﻪ"ﻫﺎى ﮔﻤـﺸﺪه"ام ﺑﮕﺮدم ‪ / /‬ﻧـﻪ اﻳﻨﻜﻪ دور‬ ‫ﻋﻮاﻣﻠﻰ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻰ"ﺷﻮﻧﺪ اﻧﺴﺎن رﻓﺘﺎرى را اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴـﺘﻰ زﻧﺪﮔﻰ ﻛﻨﺪ‪» :‬وﻗﺘـﻰ ﻛﻪ زراﻓﻪ ﺷﺪم‬ ‫ﻣﺒﻨﺎى ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎى ﻧﮕﺎه ﻫﺴﺘﻰ"ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ"اى ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻛﻪ ﻃﺒﻌـﺎً در اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺎت اﻳﻦ ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ"ﻫﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒـﻰ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‬ ‫ﺧﻮد ﭼـﺮﺧﻴﺪه ﺑـﺎﺷﻢ ‪ /‬ﻟﺒﺎﺳـﻢ را در آورده دوﺑﺎره ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺑﺎﺷـﻢ ‪/‬‬ ‫ﻧﺪﻫﺪ ﻛـﻪ ﻋﺎﺷﻖ آن اﺳﺖ؟ ﭼﻪ ﻋﺎﻣـﻠﻰ وﺟﻮد‬ ‫‪ /‬ﻓـﻬﻤـﻴـﺪم آدم"ﻫـﺎ ﻛﻮﺗـﻮﻟـﻪ"ﻫﺎى ﺳـﺮﮔـﺮداﻧـﻰ ﺷﻌﺮ ﺳﻬﺮاب رﺣﻴﻤﻰ‬ ‫ﺑﺎﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻰ "دﻫﺪ و ﺣﺘﻰ ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ اﻧﺴـﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاى‬ ‫»ﻣـﻬـﺎﺟـﺮت ﻓـﺮﻫﻨـﮕـﻰ« اﺗـﻔـﺎق ﻣـﻰ"اﻓـﺘـﺪ و ﺟـﺎﻳﻰ ﻛـﻪ ﺗـﻮﻟـﻴـﺪ‬
‫داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰ"رﺳﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺻﺪا و ﺳﻴﻤﺎ‬ ‫ﻣﻰ"ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﻮدم را ﮔﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ ‪ /‬ﺑﻌﺪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻢ در ﻫﻮاى ﺗﻮ‬ ‫دارد ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﺨـﻮاﻫﺪ اﻣـﺎ ﻧـﺘـﻮاﻧﺪ؟ اﻳـﻨـﻬـﺎ‬ ‫ﻫـﺴﺘـﻨﺪ ‪ /‬ﺧـﻴﺎﺑـﺎن را دور زدم ‪ /‬از ﻣﻴـﺪان و‬ ‫ﺑﻴﺮون آﻣﺪن ﺷﺎﻋﺮ از ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ؛ ﺷﻌﺮ »ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ« ﺗﺼﻮﻳﺮ روﺷﻨﻰ‬ ‫ﻣﺤـﺼﻮﻻت اﺳـﺎﺳﻰ و ﺿﺮورى زﻧـﺪﮔﻰ دﭼـﺎر وﻗﻔﻪ ﻣـﻰ"ﺷﻮد‬
‫ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى رﻓﻊ ﺗﻜﻠﻴ اﺳـﺖ‪» .‬زﻧﻮزى« ﺑﺎ اﺷﺎره‬ ‫ﻛﻤﻰ رﻗﺼﻴﺪه ﺑﺎﺷﻢ ‪ / /‬ﭼﻬﺮه"ات را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ ﻧﻜﻨﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ ‪ /‬ﺗﻨﻨﺎﻫﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺎﻧـﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻫـﺴﺘﻰ را ﻛﻠﻴﺘـﻰ‬ ‫ﺷﻌﺮ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‬ ‫ﻫﻴﺎﻫﻮ ﮔﺬﺷﺘﻢ ‪ /‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﺳﻴﺪم ‪ /.../‬در‬ ‫از »ﻣـﻦ« و »ﺗـﻮ«" ﻣـﻰ"دﻫـﺪ‪» :‬ﺳـﺮﻧـﻮﺷـﺖ ﻣـﻦ و اﻳـﻦ ﻛـﺎﻏـﺬ ‪ /‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﺳﺮﻣﺎﻳـﻪ و ﺛﺮوت‪.‬از آﻧﺠﺎ ﻛـﻪ ادﺑﻴﺎت ﻣﺪرن اﻳـﺮان ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎﻫـﻮ آﻫﻮ آﻫﻮوار در ﺷﺐ ﻃـﻮاف ﻛﻨﻢ ‪ /‬دﻟـﻰ"اى دﻟﺪل ﺑﺨـﻮاﻧﻢ ‪/‬‬ ‫ﭼـﺸﻢ"ﻫـﺎى ﺗﻮ ﺑـﺴﺘـﻪ ﺑﻮد ‪ /‬و اﻧـﺪوه در اﻧﺰواى ﻃـﻮﻻﻧﻰ ‪ /‬ﻳـﺎدآور‬ ‫ﻧﻮﻋﻰ روﻳﻜﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﻣﻔﻬﻮﻣﻰ ﺑﺎ ادوار ﮔﺬﺷﺘﻪ ادﺑﻰ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧـﻜﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟـﻴﻦ ذى"رﺑﻂ در اﻳﺮان ﺑﺮاى‬ ‫ﻫﻤﮕـﻮن ﻧﻤﻰ"ﺑﻴﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑﻪ ﺗﻄﺎﺑﻖ »ﺧـﻮاﺳﺖ« و‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫اﻧﺘـﻈﺎر ﻟﺤـﻈﻪ"ﻫﺎى آﺑـﻰ ‪ /‬در اﻧﺘﻈـﺎر ﺗﻮ ‪ /‬از‬
‫دارد ﺑـﻪ ﻧﺎﭼـﺎر ﺑـﺎﻳﺴـﺘـﻰ دو ﻧﻮع ﺗـﺌـﻮرى را ﻧﻴـﺰ در ﻧـﻈﺮ داﺷـﺘـﻪ‬
‫ﻣﻌـﺮﻓﻰ ادﺑـﻴﺎت ﻛـﺎرى ﻧﻜـﺮده"اﻧﺪ‪ ،‬اﻓـﺰود ‪ :‬ﺷﺎﻳـﺪ ﻳﻜﻰ از‬ ‫ﻧﺨﻮاﻧﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ ‪ /‬در ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ آرام ﺑﮕﺮﻳـﻢ ﻧﮕﺮﻳﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ‬ ‫»ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻰ« ﻳـﺎ »ﻋﺸـﻖ« و »ﻋﻤـﻞ« ﺑﻴـﻨﺠـﺎﻣﺪ‪:‬‬ ‫ﺧﻮدم از ﺗﻮ از ﺣﺮف از ﺻﺪا از زﻧﮓ ‪ /‬ﺧﺎﻟﻰ‬ ‫دﺳﺖ "ﻫﺎى ﺗﻮ و ﮔﺮﻳﻪ" "ﻫﺎى ﻣﻦ ‪ /‬ﻣﻰ"ﺧﻮاﺳﺘﻢ از دﻳﻮار ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻢ ‪/‬‬
‫دﻻﻳﻠـﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧـﺘﻮاﻧﺴﺘـﻴﻢ در ﻋﺮﺻـﻪ ادﺑﻴﺎت اﻃـﻼع"رﺳﺎﻧﻰ‬ ‫‪ «.../‬اﻳﻦ ﻧـﻮع ﺑﺎزى ﺑﺎ زﺑـﺎن ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧـﺪ از ﺑﺮﺟﺴـﺘﮕﻰ"ﻫـﺎى ﺷﻌﺮ‬ ‫»‪ ...‬و ﺷـﻌﺮ در دﺳـﺘﺎﻧـﻢ ﺧﺸـﻜﻴـﺪ‪ «.‬اﻳﻦ‬ ‫ﻣـﻰ"ﺷـﺪم ‪ /‬و ﭘﺮ ﻣـﻰ"ﺷـﺪم از ﺳـﻜـﻮت ‪ /‬ﭘﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش‬ ‫و ﺧﻮدم را در ﺳﺎﻳﻪ "ﻫﺎت ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ ‪ /‬اﻣﺎ ﺻﺪاى ﺗﻮ دور ﺑﻮد و ‪ /‬ﻣﻦ‬ ‫ﺑـﺎﺷـﻴـﻢ‪ -١:‬ﺗـﺌـﻮرى ﺗـﺎرﻳﺦ و ﻓـﻠـﺴـﻔـﻪ ﺗـﺎرﻳـﺦ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﻨـﻈـﻮر‬
‫رﺣﻴﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻧﻪ آﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻰ و ﺗﻐﻴﻴﺮ در زﺑﺎن رو آورده‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ از ﻗﻮت"ﻫﺎى ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع‬ ‫ﻣﻰ"ﮔﺮﻓﺘﻢ ‪ /‬ﺑﻪ ﺳﻮى ﭘﻨﺠﺮه"اى ﻛﻪ ﺑﻪ روى ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ دﻳﻮارﻫﺎى ﺧﻮدم ﺑﻮدم ‪ /‬ﻣﻰ"ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺷﻜﻠﻰ در اﻓﻖ ﺑﺎﺷﻢ ‪/‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ"ﺑﻨﺪى ادوار ﺗﺎرﻳﺨـﻰ‪.‬ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﺌﻮرﻳﻚ ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬
‫ﺟﺪى داﺷـﺘﻪ ﺑـﺎﺷﻴـﻢ‪ ،‬ﻧﮕـﺎه ﺳﻄﺤـﻰ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺴﺘـﻪ ﺑﻮد« و از دروازه"ﻫﺎ و ﭘﻨـﺠﺮه"ﻫﺎى ﺑﺴـﺘﻪ ﻧﻤﻰ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻛﻪ زﺑـﺎن را ﺑﻪ ﺑـﻰ"راﻫﻪ ﺑـﻜﺸـﺎﻧﺪ و ﻧﻪ آﻧـﭽﻨـﺎن ﺧﻮد را ﻣـﺤﺼﻮر در‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ او ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ"ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮان دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺗﺎﺑـﻠﻮﻳﻰ ﺑـﺮ دﻳﻮارى ﺗﻨـﻬﺎ ‪ /‬در ﺳﻜـﻮت ﺧﻮد ﺑﺎ دﻫـﺎﻧﻢ ﺷﻜـﺴﺘﻢ ‪/‬‬ ‫ادﺑﻴﺎت ﻣـﻬﺎﺟﺮت ﺑﺎ در ﻧﻈـﺮ داﺷﺘﻦ ﻣﻨﻈـﺮﮔﺎه "ﻫﺎ و ﺗﺎﻣﻼﺗـﻰ از‬
‫ادﺑﻴﺎت در اﻳﺮان وﺟﻮد دارد و ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﺗﻴﺮاژه" ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺷﮕﺮدﻫﺎﻳﻰ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان ﭘﻴﺶ از او اﻧﺠﺎم داده"اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄـﺮح ﻣﻰ"ﻛﻨـﻨﺪ ﻣﺘـﻔﺎوت اﺳﺖ و اﻳـﻦ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﭼﺸﻤﻰ ﺷﺪم ﺧﻴﺮه ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻰ« در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ »ﻣﻦ« ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﻛـﺘﺎب‪ ،‬ﻋـﺪم ﺣﻤـﺎﻳﺖ ﻧـﺎﺷـﺮان از ﻧﻮﻳـﺴﻨـﺪﮔﺎن و ﺑـﺤـﺮان‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺎزى ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻰ"ﺷﻮد ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮى‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻰ ﺷﻌﺮ او ﻣﻰ"ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳـﻔﺎﻧﻪ وﻗﺘﻰ‬
‫ـﺖﻮاﻛﻧﻴـﻪﻢد‪:‬ر»ﻫﺷﻤـﻌﻴـﺮﺸﻪ» ﺗﻛﺎﺑـﺪاﻊمﺗﻨﻬﺳﺎﻳـﻤﻰـﺖﺧﻮﺳدـﺎمﻳﺑـﻪﻮد؟م« ﺑﺮ ﺣﺲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‬ ‫اﺳ‬
‫ﻣ ﻰ "ﺧ‬ ‫آن اﺳﺖ ﻛـﻪ از دﻳﻮار ﻋﺒـﻮر ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﻳﻮارى ﻛـﻪ ﻧﻤﻰ"ﮔـﺬارد »ﻣﻦ« ﺑﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺎﻣﻼت ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻰ )ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﺷﻴﻮه"ﻫﺎى ﺗﻮﻟﻴﺪ(‪ ،‬ﺗﺎﻣﻼت‬
‫ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳـﺴﺘﻰ )ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎى ﺗﺤﻮل اﻧﺪﻳـﺸﻪ اﻧﺴﺎﻧﻰ(‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ آﻧﺎن‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ داده"اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت در اﻳﺮان‬
‫ﺑﻪ ﺧـﻮد ﺑﮕﻴﺮد ﻛـﻪ ﺑﻰ"ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣـﺘﻤﺎﻳﺰ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺷـﻌﺮ او از دﻳﮕﺮان‬ ‫از ﺷﻌـﺮﻫﺎى اﻧـﺪﻳﺸـﻪ او ﺟﺪا ﻣـﻰ"ﺷﻮﻳـﻢ و ﺑﻪ‬ ‫‪ /‬ﻣـﻘﻴـﻢ ﺗﻨـﻬـﺎﻳﻰ"ﻫـﺎى ﺧﻮدم ﺑـﻮدم ‪ /‬در اﻳﻦ‬ ‫ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن رﻓﺘﻪ و زﻧﺪﮔﻰ را در آن ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪» .‬ﻣﻦ« ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ‬ ‫)ﻣﺒـﺘﻨـﻰ ﺑﺮ ﻛﻠـﻰ"ﻧﮕﺮى در ﺣـﻮزه" "ﻫﺎى ﺟـﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻰ و ﻓﺮﻫـﻨﮕـﻰ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪى ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬زﻧـﻮزى در ﭘﺎﻳﺎن اﻓﺰود‪ :‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﻮﺛـﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﻌـﺮ دﻳﮕﺮى از او ﺑـﻪ ﻧﺎم »ﺑﺎران روى ﻟـﺤﻈﻪ"ﻫـﺎ«‬ ‫از اﻳﻦ دﻳﻮار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻰ‪،‬‬
‫ﺳﺎل"ﻫـﺎ ﻣﺎه"ﻫﺎ روزﻫـﺎ ‪ /‬دور ﺧﻮدم آﻧﻘـﺪر ﭼﺮخ زدم ‪ /‬ﻛﻪ از ﻣـﺒﺪأ ﺷﻌﺮﻫﺎﻳﻰ ﻣﻰ"رﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﻰ"ﭘﺮدازد اﻳﻦ ﺑﺮﺟﺴﺘـﮕﻰ ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫و‪ (...‬و ﺗﺎﻣﻼت ﻫﮕﻠﻰ )ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎى ﺗﺤﻮل در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‬
‫ﻧﻘﺸﻰ ﻛﻪ ﻣﻄﺒـﻮﻋﺎت در ﺳﺎل"ﻫﺎى اﺧﻴﺮ از ﻋﻬﺪه آن ﺧﻮب‬ ‫دوﺑﺎره ﭼﻨﻴﻦ ﻧـﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن را ﻣﻰ"ﺑﻴﻨـﻴﻢ‪...» :‬ﺻﺪاﻳﺖ در ﺳﺮم‬ ‫ﺧﻮد دور ﺷﺪم ‪ /‬ﻛﺴﻰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺖ ﻛﺪام ﺳﻤﺖ ﺳﺎﻳﻪ‪ ،‬روﺷﻦ"ﺗﺮ ﻛﻢ"رﻧﮓ ﻣﻰ"ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺰن و ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫از وﺟﻮد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ"اى ﻛﻪ ﻧﻤﻰ"ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻋﺮ را ﺑـﻪ آراﻣﺶ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬از‬ ‫— ﺳﻴﺎﺳـﻰ و دوﻟﺖ(‪ — ٢.‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗـﺌﻮرى"ﻫﺎى ﻧﻘﺪ ادﺑـﻰ اﻋﻢ‬
‫ﺑﺮ آﻣﺪه"اﻧﺪ اﻧﻌﻜﺎس اﺧﺒﺎر ادﺑﻰ و ﭘﻮﺷﺶ ﺧﺒﺮى ﻣﺮاﺳﻢ"ﻫﺎى‬ ‫ﻣﻰ"ﭘﻴﭽﺪ ‪ /‬از ﻣﻰ"ﺑﺎرد ﺑﺮف ﺑﺮ اﻳﻮان ﻣﻦ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ‪ /‬ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ‬ ‫اﺳﺖ ‪ /‬اﻣـﺎ ﻣﻦ ﺻﺪاﻫـﺎى ﺧﻮدم را در ﮔﻮﺷﻪ"ﻫـﺎى ﺗﺎرﻳﻜـﻰ ﭘﻨﻬـﺎن ﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ"اى در ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوﺗـﻰ ﺑﺎ ﺷﺎﻋﺮان‬ ‫ﺑﻰ"ﺷﻜﻠﻰ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ از ﺑﻰ"ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ رﻫﺎﻳﻰ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻜﻠﻰ‬ ‫از‪ :‬ﺗﺌﻮرى" "ﻫﺎى زﺑﺎن"ﺷﻨـﺎﺳﻰ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ"ﺷﻨﺎﺳﻰ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔـﺮاﻳﻰ‬
‫ادﺑﻰ اﺳـﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨـﺪه اﻣﻴﺪ ﻣـﻰ"رود ﻣﻄـﺒﻮﻋﺎت ﺑـﻪ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﻰ آﻣﺪ‪ /... /‬ﺗﻮ ﺑﺎ ﺑﺎد رﻓﺘﻪ"اى و ﻣﻦ ‪ /‬ﻣﺎﻧﺪه"ام اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻛﺮدم‪«.‬اﻧﺪﻳﺸﻪ در ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﻰ"دﻫﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺰن و ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوزه و‬ ‫در اﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎﺑﻠﻮﻳﻰ ﺑﺮ دﻳﻮارى ﺗﻨﻬﺎ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬ ‫و ﭘﺴﺎﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﻳﻰ‪ ،‬ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﻜﻨﻰ‪.‬‬
‫اﺻﻠﻰ ﺧﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎد ‪ /‬ﻣﻰ"ﺑﺎرد ﻣﻰ"اﻓﺘﺪ ﻣﻰ"رﻳﺰد ﺑﺎران ‪ /‬روى اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ"ﻫﺎ‪ /‬در اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻌﺮ او را ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻰ "ﺗﻮان ﺷﻌﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺷﻌﺮﻫﺎى او ﺑﻪ وﻳﮋه در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ آﻧـﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫»ﺷﻜﻞ« و »ﺗﺎﺑﻠﻮ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰ "ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻬﻮم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫▪▪ ▪‬
‫ﺳﻜﻮﺗﻰ ﻛﻪ ﻣﺮا اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻰ"ﻛﻨﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﺧﻴﺎل و اﻧﺘﻈﺎر و اﻧﺘﻈﺎر"ﻫﺎ‪/‬‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻰ"ﭘﺮدازد‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ در ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ اﻣﺎ ﻳﻚ"دﺳﺖ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻰ"دﻫﺪ ﻛﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاى‬ ‫آن در ﻛﻨﺎر ﻫـﻢ داراى ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨـﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ‬ ‫ادﺑﻴـﺎت و اﻧﺪﻳﺸـﻪ"ﻫﺎى ادﺑﻰ زﻣﺎﻧـﻪ ﻣﺎ‪ ،‬دﻳﮕـﺮ ﻧﻪ ﻣﺤـﺼﻮل‬
‫ﭘﺎﮔﺮد ﻧﻘﺪ ﻣﻰ ﺷﻮد‬ ‫از ﻣﻰ"اﻓﺘﺪ ﭘـﺮده ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻨﺠﺮه ﭘﻴﺪاﺳـﺖ ‪ /‬ﻛﻪ دﻳﮕﺮ اﻣﻴﺪى ﺑﻪ ﻣﻨـﻈﺮه‬ ‫و ﻣﻌﻴـﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻧـﺪﻳﺸﻪ او ﻣﺴﻴـﺮ ﻣﺸﺨﺼﻰ ﻧـﺪارد و ﻧﻤﺎى ﺗﻌـﻴﻦ ﺑﻴﺎن آﻧﻬـﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت و ﺑـﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫»ﺗﻮ« ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪاى ﺷﻌﺮ‪» ،‬ﻣﻦ« ﻣﻰ "ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬
‫ﺗـﻔـﺎﻫﻢ ﺗـﺨـﻴـﻞ و روﻳﺎﭘـﺮدازى و اﻧـﮕـﺎره"ﻫﺎى رﻣـﺎﻧـﺘـﻴﻚ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫رﻣــــﺎن »ﭘــــﺎﮔــــﺮد« اﺛـــــﺮ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ /... /‬از ﻣـﻰ"رﻳﺰد اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ"ﻫﺎﺳﺖ ﻛـﻪ ﺧﻴﺲ ﻣﻰ"ﺷﻮم‪/‬‬ ‫ﺷـﻌﺮ رﺣـﻴﻤـﻰ ﺧـﻮد را ﺑﻪ ﺳـﻮى »ﺷﻌـﺮ ﻣـﻌﻨـﺎ« ﻣﺘـﻤـﺎﻳﻞ‬ ‫ﻣﻰ"ﺧـﻮاﻫﺪ ﺧﻮد را ﺗـﺮﺳﻴـﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ »ﻧـﻮﺷﺘﻪ«‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻟﻰ ﺑﺮآﻣﺪه از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻓﺖ و‬
‫‪ «...‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤـﻮﻧﻪ"اى ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ"دﻫﺪ ﻛـﻪ رﺣﻴﻤﻰ از زﺑﺎن ﻏﺎﻓﻞ‬ ‫ﻣﻰ"ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻣﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎرى از ﺷﺎﻋﺮان‬ ‫اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﻰ "ﺗـﻮاﻧﺪ »ﻫـﻮﻳﺖ« و »ﻣﻌـﻨﺎى« اﻧـﺴﺎن را ﺑـﻪ‬
‫»ﻣﺤـﻤﺪﺣـﺴﻦ ﺷـﻬﺴـﻮارى« ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻴـﺰﻫﺎى ﺗﻤـﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﻛـﺖ ﻧﺎﺧﻮدآ ﮔـﺎه و ﺿﻤﺎﻳـﺮ ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺣﻴ ﻛﻪ رﺣﻴﻤﻰ اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت را ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻤﻰ"ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫رواج داﺷـﺘﻪ"اﻧـﺪ و ﺧﻮاﻧـﻨﺪه اﻣـﺮوز از آﻧﻬـﺎ اﺷﺒـﺎع ﺷﺪه‬ ‫ﺗـﺼﻮﻳـﺮ ﺑﻜـﺸﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻧﻮﺷـﺖ »ﻣﻦ« و ﺑـﺴﺘـﺮى ﻛﻪ ﺑـﺎﻳﺪ‬
‫ﺣـﻀــﻮر ﻣـﻨــﺘـﻘــﺪان »ﺣـﺎﻣــﺪ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن و ﺟﺴـﺖ"وﺟﻮى آﻧﻬﺎ در ﺧﺎﻛـﺴﺘﺮ ﻗﺮون‪ ،‬ﺗـﻼﺷﻰ‬
‫ﺷﻌﺮ"ﻫﺎى ﺑـﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪودى از رﺣﻴﻤﻰ وﺟـﻮد دارد ﻛﻪ وى در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد وﻗﺘﻰ‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮ آن ﺑـﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد )ﻛـﺎﻏﺬ( ﻫﺮ دو‬
‫ﻳــﻮﺳـﻔــﻰ« و »ﻣــﺤــﻤـﺪرﺿــﺎ‬ ‫ﺟﻬـﺖ"ﻣﻨﺪ و ﻣﻌـﺮﻓﺘﻰ — اﻧـﺪﻳﺸﻪ "اى اﺳـﺖ ﻛﻪ ﺗﺒﺎﻧـﻰ ﻣﺠﻤـﻮﻋﻪ‬
‫زﺑﺎن روى آورده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟـﻰ ﻛﻪ او ﻣﻰ"ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳـﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺎﻋـﺮ اﻳﻦ"ﮔﻮﻧﻪ ﻧـﻔﺲ ﻣﻰ"ﻛﺸـﺪ و زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ"ﻛـﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ‬ ‫»ﺑﻪ ﭼﺸﻢ"ﻫﺎى ﺗﻮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد« و اﻳﻦ »ﺗﻮ« ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ را رﻗﻢ‬
‫ا ﺻ ﻼ ﻧ ﻰ « د ر ا د ا ﻣ ﻪ ﻧﺸ ﺴ ﺖ " ﻫ ﺎ ى‬ ‫ﻋـﻮاﻣﻞ ﺗـﺎرﻳـﺨـﻰ — اﺟﺘـﻤـﺎﻋـﻰ و ﻓﺮﻫـﻨـﮕـﻰ را در ﺧﻮد دارد‪:‬‬
‫زﺑﺎن را ﮔﺴﺘﺮده ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺧـﺼﻮص آﻧﻜﻪ رﺣﻴﻤﻰ ﺷﺎﻋﺮى ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﻣـﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗـﻮﺳﻂ او راه‬ ‫ﻣﻰ"زﻧﺪ و ﺑﻪ »ﻣﻦ« ﻣﻌﻨﺎ و ﺷﻜﻞ داده‪ ،‬او را ﺑﻪ آن ﺳﻮى‬
‫ﻛـﺎﻧـﻮن ادﺑــﻴـﺎت اﻳـﺮان ﻧـﻘــﺪ و‬ ‫ﭼﺮﺧﺎﭼﺮخ ذﻫﻦ ﻫﺪاﻳﺖ در ﺑﻮف ﻛﻮر‪ ،‬رواﻳﺖ ﺟﻤﺎﻟﺰاده از ﻳﻜﻰ‬
‫اﻓﺮاط در ﺑﺎزى ﺑﺎ زﺑﺎن ﺑﻪ آن ﺻﺪﻣﻪ وارد ﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻰ" رﺣﻴﻤﻰ‬ ‫دﻳﮕﺮى ﺑﺮود‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻮﻋﻰ اﻧﺤﺮاف و ﺳﺮﭘﻮش‬ ‫دﻳﻮار ﻣﻰ"ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﻰ"ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ »ﺻﺪاى ﺗﻮ دور ﺑﻮد«‬
‫ﺑـﺮرﺳـﻰ ﻣﻰ"ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﮔـﺰارش‬ ‫ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ"ﻫﺎى زﺑﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ آن ﺿﺮﺑﻪ ﻧﻤﻰ"زﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ‬ ‫ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﺑﺮ ﻛـﻤﺒـﻮد ﺧﻼﻗﻴـﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﻟﻦ ﮔـﻴﻨﺰﺑـﺮگ از‬ ‫و اﻳﻦ ﺣﺰﻧﻰ اﺳـﺖ ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎرى از ﺷﻌـﺮﻫﺎى رﺣﻴﻤﻰ‬ ‫ﺑﻮد ﻳﻜﻰ ﻧـﺒﻮد ﺗﺎ داراﻟﻤﺠﺎﻧﻴـﻦ‪ ،‬ﭼﺮﻧﺪ و ﭘﺮﻧﺪ دﻫﺨﺪا و‪ ...‬ﺗـﺎ‬
‫ﮔﺮوه ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ اﻳﻠﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻋﺮاﻧﻰ ﻛﻪ ﺳﻌﻰ دارﻧﺪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ در ﺷﺎﻋﺮاﻧﮕﻰ‬ ‫ﺷﺎﻋـﺮان ﺑﺮﺟـﺴﺘـﻪ ﻛﻪ ﺳـﺎل"ﻫﺎ ﻗﺒـﻞ زﻧﺪﮔـﻰ ﻣﻰ"ﻛـﺮد‪ ،‬از‬ ‫دﻳﺪه ﻣﻰ"ﺷﻮد و »ﻣﻦ« را دﭼﺎر ﺑﻬﺖ ﻣﻰ"ﻛـﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬ ‫رواﻳﺖ ﺳـﺮﮔﺸﺘﮕـﻰ"ﻫﺎى اﻛﻨـﻮن‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤـﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻰ از اﻳـﻦ‬
‫از رواﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻛﺎﻧﻮن ادﺑﻴﺎت‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﺎزى ﺑﺎ زﺑﺎن ﺟﺒﺮان ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫زاوﻳﻪ"اى ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻧﮕﺎه ﻣﻰ"ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻢ"ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻣﻦ« را ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻰ )ﻧﻤﺎدى از دﻧﻴﺎى اﻣﺮوز(‬ ‫ﺟﺴـﺖ"وﺟﻮ دارﻧـﺪ‪» .‬اﻧﺴﺎن« ادﺑـﻴﺎت اﻣـﺮوز‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣـﻬﺎﺟـﺮ‬
‫اﻳﺮان دﻟﻤﺸﻐﻮﻟﻰ اﺻﻠﻰ »ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺷﻬﺴﻮارى« در ﺳﺎل "ﻫﺎى‬ ‫اﻣﺎ رﺣﻴـﻤﻰ در ﭼﻨﺪ ﻧـﻤﻮﻧﻪ ﺷﻌـﺮى ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘـﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺸـﺎن‬ ‫ﺷﻌﺮ »زوزه« او ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎرز ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻌـﺮى اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺮى‬ ‫ﺧﻴﺮه ﻣـﻰ"ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴـﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ »دروازه"ﻫﺎى‬ ‫اﺳﺖ و درﺑﻪ"درى"ﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺷﻜﻞ"دﻫﻨﺪه ادﺑﻴﺎت و ﻣﻬﺎﺟﺮت‪.‬‬
‫اﺧﻴﺮ ﻛﺎر ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﻰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﻧﮕﺎه ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻰ او‬ ‫ﻣـﻰ"دﻫﺪ در اﺳـﺘﻔـﺎده از زﺑﺎن ﻣـﻰ"داﻧﺪ دﺳـﺖ ﺑﻪ ﭼـﻪ ﻛﺎرى ﺑـﺰﻧﺪ و‬ ‫ﻛﻪ از ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ اﻧﺴﺎن و ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻰ"ﮔﻮﻳﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ اﻧﮕﺎر‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ« در ﺷﻌﺮﻫﺎﻳﻰ ﭼﻮن »ﺗﻤﺮﻳﻦ اﻧﺰوا« و »زﻣﺴﺘﺎن اﺗﻢ«‬ ‫▪▪ ▪‬
‫در ﻧﮕﺎرش ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ رﻣﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮى‬ ‫ﻣﻰ"ﻓﻬﻤﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﻪ ﭼﻴﺰى ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻰ"ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺷﻌﺮ ﺳﻬﺮاب‬ ‫از ﺟـﻨـﺲ دﻳﮕـﺮى اﺳـﺖ‪ .‬ﻧـﺎﻇﻢ ﺣـﻜـﻤـﺖ در ﻳﻜـﻰ از‬ ‫ﺟﺎى وﻳﮋه"اى را ﺑﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻰ"دﻫﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﺮاى‬ ‫اﻣﺮوز ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻳﻢ ﺑﺎر ﻗﺮﻧﻰ را ﺑﺮ دوش ﺑﻜـﺸﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ و‬
‫را ﻣﻰ"ﺗﻮان از ﻧﺰدﻳـﻜﻰ زﻣﺎن وﻗﻮع داﺳﺘﺎن ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣـﺎﺿﺮ و ﻧﻴﺰ‬ ‫رﺣﻴﻤﻰ ﺷﻌﺮ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻰ"ﻛﻨﺪ‬ ‫ﺷﻌﺮﻫﺎﻳﺶ زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﻏﺮوب« ﻣﻰ"رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن زﺑﺎن‬ ‫ﻧـﺸﺎن دادن اﻳـﻦ »ﺣﺰن«‪ ،‬ﺷـﺎﻋﺮ ﺑـﻪ ﺗـﺼﺎوﻳـﺮى دﺳﺖ‬ ‫ﺟﻤﻊ"ﺑﻨﺪى ﻗﺮﻧﻰ ﺑﺮ آﻳﻴﻢ ﻛﻪ راﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬در‬
‫ﺛﺒﺖ واﻗﻊ"ﻧﮕﺎراﻧﻪ اﺛﺮ ﻧﺘﻴـﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﻜﺼﺪ و ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﺲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺲ ﺑـﺎ »ﺣﺰن« آﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﺷـﺎﻋـﺮاﻧـﻪ اﻋـﺘـﺮاف ﻣــﻰ"ﻛـﻨـﺪ‪ ،‬درﺑـﺎره ﻏـﺮوب ﺷـﻌـﺮى‬ ‫ﻣﻰ"ﻳـﺎزد ﻛﻪ در ﺑﺴﻴـﺎرى از ﻣﻮارد ﺗﺎزﮔﻰ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺑﺴﺎﻣـﺪ‬ ‫ﺑﻄﻦ روﻳﺪادﻫﺎى آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ از اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﻛﺎﻧﻮن ادﺑـﻴﺎت اﻳﺮان ﺷﻨﺒﻪ ‪١٢‬دى ﻣﺎه ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٥‬ﻋﺼﺮ در‬ ‫و ﻧﮕـﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﺑـﺮاى ﺑﻴـﺎن اﻳﻦ ﺣﺰن ﺑـﻪ ﻛﺎر ﻣﻰ"رود و ﻧـﻴﺰ ﺗﺼـﺎوﻳﺮ و‬ ‫ﻧﻤﻰ"ﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ ﻏﺮوب را ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﻛﺮده"اﻧﺪ‪.‬‬ ‫واژﮔﺎﻧﻰ ﺷﻌﺮ رﺣﻴﻤﻰ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﻰ"ﺧﻮاﻫﺪ »ﺣﺰن«‬ ‫ﭼﻴـﺴﺘـﻰ و ﭼﮕـﻮﻧﮕـﻰ ﺑﻪ ﻇـﻬﻮر رﺳـﻴﺪن ﻣـﻮج ﻣﻬـﺎﺟﺮت"ﻫـﺎى‬
‫ﺗﺎﻻر ﻣﻮﻟﻮى داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻰ"ﺷﻮد‪.‬‬ ‫واژه"ﻫﺎى ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﻮﻋﻰ ﺗﻜﺮار ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﻰ"رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨـﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﺰن و‬ ‫را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ »دﻳﻮار«‪» ،‬دروازه«‪» ،‬ﺷﺐ«‪،‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

Beat 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Beat 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺷﻤﺎره ‪ ▪ ٣٧٩‬ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٢‬دى ‪١٧ ١٣٨٣‬‬

‫ﺧﺒﺮ ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻰ در ﺑﺎب ﻧﺴﻞ ﺑﻴﺖ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ دﻳﮕﺮان‬

‫ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ اداﻣﻪ ﺑﺪه‬

‫ﻻﻫﻴﺮى را ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﻳﺪه اﺷﺮﻓﻰ و »ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

You might also like