Procedury podatkowe wykład 23.

02

Wykład 1

Procedura- przez to pojęcie rozumie się unormowany przepisami, zwyczajami sposób

prowadzenia, załatwiania jakiejś sprawy (tok, tryb, przebieg czegoś)
Jest to zbiór szczegółowych instrukcji dotyczących sposobu wykonywania serii czynności,
realizowanych często lub systematycznie
Chodzi tutaj o zestaw działań, jakie należy podjąć i wykonać w określonej kolejności i formie,
aby osiągnąć zamierzony skutek. Procedura z reguły stanowi więc sekwencję działań
człowieka lub zespołu ludzi zaangażowanych w realizację jakiegoś zadania

Procedura to także sformalizowany ciąg działań organów władzy publicznej oraz podmiotów
do których działania te się odnoszą, zmierzających- w ramach posiadanych przez te organy
kompetencji- do osiągnięcia celu tych działań, jakim jest podjęcie prawnie znaczącego aktu
władztwa publicznego.

Procedury stanowią więc zorganizowany ciąg działań według określonego układu czynności
następujących kolejno aż do końcowego efektu dokonania w zależności od regulacji prawnej
czynności prawnych lub czynności faktycznych

Przedmiot procedury i forma rozstrzygnięcia

Cel postępowania podatkowego: rozstrzygnięcie sprawy podatkowej poprzez wydanie decyzji

podatkowej.

Postępowanie podatkowe, procedury podatkowe, normy materialne prawa podatkowego –

wszystko ma działać w oparciu o zasady ogólne postępowania podatkowego.

Zasady ogólne postępowania podatkowego

1. Zasada praworządności

Art. 120 OP - Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa

Zasada praworządności, nazywana również zasadą legalności. Zawarta jest w art. 7

Konstytucji RP Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa
Każde działanie organu podatkowego powinno znajdować oparcie w konkretnym przepisie
prawa.
Przez to rozumie się źródła powszechnie obowiązującego prawa, tj.:

 Konstytucja RP
 ustawy
 ratyfikowane umowy międzynarodowe,
 rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je
ustanowiły.
Ordynacja podatkowa posługuje się również terminem „przepisy prawa podatkowego” i w
takim przypadku źródłem prawa pozostają:

 przepisy ustaw podatkowych

 postanowienia ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów o unikaniu
podwójnego opodatkowania oraz ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską innych
umów międzynarodowych dotyczących problematyki podatkowej
 przepisy aktów wykonawczych wydanych na podstawie ustaw podatkowych.

Interpretacje oraz objaśnienia Ministra Finansów nie są źródłem prawa.

Brak powołania podstawy prawnej w decyzji podatkowej stanowi naruszenie zasady

praworządności.

2. Zasada zaufania do organów podatkowych

Art. 121 OP § 1 Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący

zaufanie do organów podatkowych.

Zgodnie z zasadą zaufania do organów podatkowych postępowanie podatkowe powinno być

prowadzone w sposób bezstronny, staranny, z uwzględnieniem sprawiedliwości społecznej.
Wszelkie wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść podatnika. Organy podatkowe nie
mogą przenosić na podatnika ujemnych konsekwencji własnych działań, lub zaniechań.
Organy podatkowe nie mogą wydawać odmiennych rozstrzygnięć w identycznych sprawach
podatkowych.

3. Zasada informowania

Art. 121 OP § 2 Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać

niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w
związku z przedmiotem tego postępowania.

Zasada informowania, nazywana również zasadą udzielania informacji prawnych i wyjaśnień.

Informacje powinny zostać udzielone przez organ „z urzędu.”
Ustawodawca nie sprecyzował jakie wyjaśnienia i informacje pozostają w związku z
przedmiotem postępowania. Zgodnie z powszechnie przyjętym orzecznictwem sądowym
kompetencje do oceny w tym zakresie mają organy podatkowe.
Powołując się na naruszenie zasady informowania należy pamiętać, że to podatnik ponosi
odpowiedzialność za swoją niewiedzę. Nie można wymagać od organu podatkowego, żeby
ten prowadził swego rodzaju doradztwo prawne, polegające na poszukiwaniu podstaw
prawnych prowadzących do załatwienia sprawy na korzyść podatnika.

4. Zasada prawdy obiektywnej

Art. 122 OP W toku postępowania, organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne
działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w
postępowaniu podatkowym.

Zasada ta realizuje przepisy o postępowaniu dowodowym. Organy podatkowe mają

obowiązek zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Mają to zrobić w sposób
wyczerpujący, jak najdokładniej ustalając stan faktyczny. Ocena stanu faktycznego na
podstawie wybiórczo zgromadzonego materiału dowodowego jest sprzeczna z prawem.
Organ podatkowy nie może z góry zakładać, że niektóre dowody są zbędne.
Należy przy tym pamiętać, że ramy działania tej zasady wyznacza zakres prawa materialnego,
które ma być w danej sprawie zastosowane. Oznacza to, że nie każdy dowód musi być
zbadany.

Użyte w przepisie wyrażenie „niezbędne działania” pozwala organom podatkowym zaniechać

dalszego poszukiwania dowodów w sytuacji, gdy zgromadzony materiał jest wystarczający do
oceny stanu prawnego.

5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu

Art. 123 § 1 OP Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym
stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do
zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Żadna ze stron postępowania podatkowego nie może być faworyzowana przez przepisy
prawa. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała
możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Strona ma zatem prawo
aktywnie uczestniczyć w działaniach organu a także bronić swojego stanowiska w sprawie
poprzez składanie własnych dowodów i wyjaśnienia w zakresie ustalonych faktów.

Respektowanie tej zasady przez organy podatkowe daje stronie możliwość kształtowania
stanu faktycznego na podstawie którego wydane zostanie rozstrzygnięcie. W ten sposób
strona nie pozostaje biernym obserwatorem działań inicjowanych przez organ. Wręcz
przeciwnie – strona ma możliwość wglądu do akt sprawy, uczestniczenia w przesłuchaniach
świadków, zadawania im pytań oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów, przed
wydaniem decyzji.

Naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym stanowi podstawę

do wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia postępowania na wniosek strony.

6. Zasada przekonywania

Art. 124 OP Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi
kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez
strony decyzji bez stosowania środków przymusu.

Celem zasady przekonywania jest doprowadzenie do akceptacji decyzji przez stronę, co

spowoduje jej dobrowolne wykonanie.
W oparciu o tę zasadę powinno być budowane uzasadnienie decyzji kończącej postępowanie
podatkowe. Organ podatkowy powinien wskazać okoliczności faktyczne, przepisy prawa na
podstawie których oparł rozstrzygnięcie oraz dowody które uwzględnił, lub też dowody
których nie uwzględnił i dlaczego.

Naruszeniem zasady przekonywania będzie brak odniesienia się organu podatkowego do

argumentów strony, nieuzasadnienie wyboru metody szacowania, gdy istniej możliwość
zastosowania kilku metod.

Trudno wymagać od organu podatkowego takich umiejętności przekonywania by podatnik

uznał rację fiskusa i z radością zapłacił naliczony podatek. Z pewnością łatwiej będzie
podważyć decyzję organu podatkowego, który nie dość starannie ją uzasadnił.

7. Zasada szybkości i prostoty

Art. 125 § 1 OP Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując
się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.

Art. 125 § 2 OP Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień,
powinny być załatwiane niezwłocznie.

Nazwa tej zasady może być myląca. Organ podatkowy nie może działać pochopnie. Musi
uprzednio zgromadzić dowody do rozpoznania sprawy i wydania jednoznacznego
rozstrzygnięcia. Niepełny materiał dowodowy narusza zasadę prawdy materialnej.
Zasada szybkości i prostoty to broń obosieczna. Z jednej strony stoi podatnik który może
zarzucić organom podatkowym bezczynność:

Art. 139 § 1 OP Załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania

dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca,
a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia
postępowania.

i wykorzystać instytucję ponaglenia:

Art. 141 § 1 OP Na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie lub terminie ustalonym na

podstawie art. 140 stronie służy ponaglenie.

Z drugiej zaś strony, organ podatkowy może, raz na dwa miesiące, informować nas że
wystąpiły okoliczności uniemożliwiające rozpatrzenie naszej sprawy w terminie.

W takim przypadku organ podatkowy musi konkretnie wskazać jakie to okoliczności

uniemożliwiają rozpatrzenie sprawy w terminie.
Zasada szybkości i prostoty zastosowana zbyt szybko i zbyt prost0 naruszy zasadę prawdy
obiektywnej i zasadę czynnego udziału strony.

8. Zasada pisemności/formy elektronicznej

Art. 126 § 1. OP Sprawy podatkowe załatwiane są na piśmie utrwalonym w postaci

papierowej lub elektronicznej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Celem zasady pisemności jest ochrona podatnika wyrażona poprzez pewność ustaleń w
postępowaniu podatkowym.

Przebieg postępowania podatkowego powinien zostać utrwalony na piśmie, również w

formie elektronicznej. Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się kwalifikowanym
podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym lub kwalifikowaną
pieczęcią elektroniczną organu podatkowego ze wskazaniem w treści pisma osoby
opatrującej pismo pieczęcią.

Zasada pisemności to:

Przepisy dotyczące doręczeń decyzji:

Art. 211 OP Decyzję doręcza się stronie na piśmie lub za pomocą środków komunikacji
elektronicznej.

Przepisy dotyczące metryk, protokołów i adnotacji

Art. 171a OP W aktach sprawy zakłada się metrykę sprawy.

Art. 172 § 1. Op Organ podatkowy sporządza zwięzły protokół z każdej czynności

postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność
została w inny sposób utrwalona na piśmie.

Art. 177 § 1. Czynności organu podatkowego, z których nie sporządza się protokołu, a które
mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji
podpisanej przez pracownika dokonującego tych czynności.

9. Zasada dwuinstancyjności

Art 127 OP Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne.

Podatnik ma prawo żądać, aby jego sprawę rozpoznał organ drugiej instancji, czyli organ
odwoławczy, nazywany również organem wyższego stopnia.
Organ odwoławczy ponownie rozpoznaje sprawę, ustosunkowuje się do argumentów strony
wskazanych w odwołaniu weryfikując tym samym decyzję organu pierwszej instancji.

Organem wyższego stopnia w stosunku do naczelnika urzędu skarbowego oraz naczelnika

urzędu celno-skarbowego jest dyrektor izby administracji skarbowej.
Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu
podatkowego, który wydał decyzję.

Zgodnie z art. 233 OP organ odwoławczy wydaje decyzję, w której: utrzymuje w mocy decyzję
organu pierwszej instancji albo uchyla decyzję organu pierwszej instancji:

a) w całości lub w części - i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub uchylając tę decyzję
- umarza postępowanie w sprawie,

b) w całości i sprawę przekazuje do rozpatrzenia właściwemu organowi pierwszej instancji,

jeżeli decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości,

c) umarza postępowanie odwoławcze.

10.Zasada trwałości i ostatecznej decyzji podatkowej

Art. 128 OP Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są

ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie
postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz
w ustawach podatkowych.

Decyzja ostateczna (poza wyjątkami) jest niewzruszalna i przysługuje jej domniemanie

zgodności z prawem. Trwałość decyzji ostatecznej ma chronić prawa nabyte przez stronę,
które w przyszłości nie zostaną zmienione.

Decyzja ostateczna to
 Decyzja organu pierwszej instancji, od której strona nie wniosła odwołania (lub
odwołanie wniosła po terminie i termin ten nie został przywrócony),
 decyzja organu pierwszej instancji, od której strona wniosła odwołanie w terminie, ale
organ odwoławczy stwierdził niedopuszczalność tego odwołania,
 decyzja organu drugiej instancji, kończącą postępowanie odwoławcze.
Oznacza to, że zaskarżenie decyzji ostatecznej przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym
nie powoduje utraty waloru ostateczności.

Wzruszenie decyzji ostatecznej może nastąpić w przypadku tzw. nadzwyczajnych trybów

postępowania podatkowego.

Stwierdzenie nieważności decyzji - Art. 247 OP

Wznowienia postępowania - Art. 240 OP
Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych - Art. 253 OP
Wygaśnięcie decyzji - Art. 258 OP
Wydawać by się mogło, że organ odwoławczy nie może być jednocześnie organem
wydającym decyzję w pierwszej instancji. Nie zawsze tak jest:
Organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego, kończącej kontrolę
celno-skarbową jest naczelnik urzędu celno-skarbowego:

Art. 221a OP W przypadku wydania w pierwszej instancji przez naczelnika urzędu celno-
skarbowego decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o
Krajowej Administracji Skarbowej, odwołanie od tej decyzji rozpatruje ten sam organ
podatkowy, stosując odpowiednio przepisy o postępowaniu odwoławczym.

Podobnie wygląda proces rozpatrywania odwołania od decyzji, w przypadku, gdy decyzja ta

została wydana w pierwszej instancji przez:

1. Szefa Krajowej Administracji Skarbowej,

2. Dyrektora Izby Administracji Skarbowej,
3. Samorządowe Kolegium Odwoławcze,
4. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

11.Zasada jawności dla stron postępowania

Art. 129 OP - postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

Tym samym zasada jawności dla stron postępowania ogranicza prawa osób trzecich do
udziału w postępowaniu podatkowym.

Ograniczenie jawności realizują przepisy o tajemnicy skarbowej.

Zgodnie z art. 293 OP Indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach
składanych przez podatników, płatników lub inkasentów objęte są tajemnicą skarbową.
Dalej przepis szczegółowo wymienia jakie dokumenty i informacje są objęte tajemnica
skarbową.

Jawność postępowania dla stron wyraża się w art. 178 OP zgodnie z którym strona ma prawo
wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz sporządzania kopii przy
wykorzystaniu własnych przenośnych urządzeń. Prawo to przysługuje również po zakończeniu
postępowania.