7

Karagdagang Kagamitan
sa Pagbasa
Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan

Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyong MIMAROPA

Karagdagang Kagamitan sa Pagbasa
Araling Panlipunan 7
Unang Markahan
Unang Edisyon, 2020

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad sa Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksyon, tula, awit, larawan,
ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon,
pelikula atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga
iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas
Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa
paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi
inaangkin ni kinakatawan ang tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang
karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon, Rehiyong MIMAROPA

Regional Director: Benjamin D. Paragas, CESO V
OIC, Asst. Regional Director: Atty. Suzette T. Gannaban-Medina

Mga Bumuo ng Kagamitang ito para sa Mag-aaral

Mga Manunulat: Nimfa F. Mislang, Carolyn A. De Lara, Anabelle C. Balisa
Pangnilalamang Patnugot: Rosario G. Caluya, Wenceslao P. Pigon
IPR Reviewers: Joriel D. Alburo, Jinkeelyn P. De Jose, Malone C. Perez
Julie Ann B. Cueto, Elizabeth de las Alas
Mga Tagasuri: Freddie Rey Ramirez, Marlou Roderos, Maria Magdalena Lo,
Sylvia Muniz, Nestor Rualo, Pedro Dandal, Jr., Marites Arenio,
Jordan Solatorio,
Naglayout/Ilustreytor: Jessmark T. Castro, Ma. Jennifer Z. Pangilinan
Tagapamahala: Benjamin D. Paragas, CESO V, Regional Director
Mariflor B. Musa, CLMD Chief
Melbert Broqueza, EPS - Science
Freddie Rey R. Ramirez, EPS – AP/LRMS

Inilimbag sa Pilipinas ng: _____________________________________________

Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyong MIMAROPA
Office Address: Meralco Avenue, corner St. Paul Road, Pasig City
Email Address: mimaropa.region@deped.gov.ph
Telephone No.: (02) 6314070
 7

Karagdagang Kagamitan
sa Pagbasa
Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan

Ang karagdagang kagamitang ito sa pagbasa ay magkatuwang

na inihanda at sinuri ng mga guro mula sa mga pampublikong paaralan
ng pitong Sangay ng Rehiyong MIMAROPA. Hinihikayat namin ang
ibang mga guro at nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng
kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon, Rehiyong
MIMAROPA sa mimaropa.region@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon • Rehiyong MIMAROPA

 Talaan ng Nilalaman

1. Teksto 1 – Kumustahan sa Buhay na Kinagawian …………..…….4-6

Natatalakay ang konsepto ng kabihasnan at mga katangian nito

2. Teksto 2 - Ating Kabihasnan, Bahagi ng Kasalukuyan .………………7-10

Week 1
Natatalakay ang konsepto ng kabihasnan at mga katangian nito

3. Teksto 3 - Mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya ………………11-13

Week 2-5
Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus at Tsina)

4. Teksto 4 - Ang Bakas ng Kahapon ………………14-16

Week 2-5
Napaghahambing ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya (Sumer, Indus at Tsina)

5. Teksto 5 - Mga Paniniwalang Asyano sa Pagbuo ng mga Matatag na Imperyo

………..……17-19
Week 6
Natataya ang mga impluwensiya ng mga kaisipang Asyano sa kalagayang panlipunan
at kultura sa Asya.at ngayon

6. Teksto 6 - Ang Pilosopiya ng mga Pilosopo ………………20-22

Week 6
Natataya ang mga impluwensiya ng mga kaisipang Asyano sa kalagayang panlipunan
at kultura sa Asya

7. Teksto 7 - Liham Pasasalamat sa Sinaunang Kabihasnan ………………23-26

Week 7
Napahahalagahan ang mga kaisipang Asyano na nagbigay-daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano

8. Teksto 8 - Kahalagahan ng mga Kaisipang Asyano ………………27-30

Week 7
Napapahalagahan ang mga kaisipang Asyano na nagbigay-daan sa paghubog ng
sinaunang kabihasnan sa Asya at sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano

9. Teksto 9 - Ang Sinaunang Kababaihan sa Asya ………………31-34

Week 8
Nasusuri ang kalagayan at bahaging ginampanan ng kababaihan mula sa Sinaunang
Kabihasnan at ika-16 na siglo

10. Teksto 10 - Sinaunang Kababaihan, Ano ang Kalagayan ………………35-37

Week 8
Nasusuri ang kalagayan at bahaging ginampanan ng kababaihan mula sa Sinaunang
Kabihasnan at ika-16 na siglo

2
11. Teksto 11 - Salamat sa Iyo, Asyano ………………38-40
Week 9
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng mga sinaunang lipunan at komunidad sa
Asya

12. Teksto 12 - Kontribusyon ng mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya

………………41-43
Week 9
Napahahalagahan ang mga kontribusyon ng mga sinaunang lipunan at komunidad sa
Asya

13. Susi sa Pagwawasto ………………44-46

14. Sanggunian ………………… 47

3
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 1
Panuto: Basahing mabuti ang diyalogo. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa susunod na pahina.

Kumustahan sa Buhay na Kinagawian

ni Nimfa F. Mislang

Hi, Gab! Kumusta ka na? Nakakapanibago, ‘no? Ibang-iba na ang

sitwasyon noon at ngayon.

Oo nga, Anna. Parang dati, ako ang mahal niya, pero ngayon, may iba
na siya.

Wow! May pinanghuhugutan ah! Pero tama nga naman. Mapaiisip ka

na lang talaga na ang laki na ng pagbabago sa mundong ginagalawan
natin.

Tumpak ka diyan! Naalala ko noong bata pa ako, lagi akong isinasama ni

Tatay sa panggagamot ng may mga sakit, kaya ito ako ngayon doktor na!

Tumutulong ako dati sa aking Nanay sa mga gawain niya sa paaralan.

Ngayon, isang mahusay na guro na ako!

Nakatutuwang balikan at isipin ang pamumuhay natin noon, ‘di ba?

Masaya na tayo sa simpleng pamumuhay.

Tama ka diyan! Malaking bagay ang nagawa sa atin ng mga nakagisnan

noon dahil natuto tayong magpahalaga at magsikap sa bawat bagay.

Sang-ayon ako sa sinabi mong iyan. Alam mo bang may tawag sa

pamumuhay na nakagawian natin?

Talaga? Ano ‘yun? Nakatutuwa naman at may panibago na akong

matututuhan.

4
 Ang tawag sa pamumuhay na nakagisnan natin ay kabihasnan.
Nagkaroon na ng kultura o paraan ng pamumuhay ang mga tao kung
saan may sarili silang sining, relihiyon, wika, paniniwala, pamahiin at
ritwal. Ito ay nagmula sa salitang ugat na ‘bihasa’ na
nangangahulugang eksperto.

Aba! Ayos ah! Ngayon ko lang nalaman iyan. Ikaw na talaga, Gab!
Ibig sabihin, tayo ay nagiging bihasa na gawin ito kapag nagkaroon tayo
ng kasanayan sa isang bagay.

Tama! May iba pang kahulugan ang salitang kabihasnan. Gusto mo

bang malaman?

Oo naman. Gusto kong ibahagi mo sa akin iyang mga natututuhan mo

para ibabahagi ko rin sa iba.

Sige. Ang isa pang kahulugan ng kabihasnan ay tumutukoy sa yugto ng

pag-unlad ng isang lipunan. Ito ay unang nalinang sa mga lambak-ilog.

Ah. Mayroon ba silang mga batayang salik para magkaroon ng

kabihasnan?

Oo. Ito ay ang pagkakaroon ng maayos at sentralisadong pamahalaan,

mahusay sa gawaing pang-ekonomiya at uring panlipunan, masalimuot
na relihiyon, mataas na antas ng kaalaman sa teknolohiya, at iba pa.

Aha! Salamat sa maikli nating pag-uusap, Gab! Marami akong

natutuhan mula sa iyo.

Walang anoman, Anna!

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang kasingkahulugan ng salitang may salungguhit sa pangungusap.

1. Ang mga Asyano noon ay bihasa pagdating sa pangangalap ng pagkain.
A. Mabilis C. Masinop
B. Magaling D. Sanay

5
 2. Habang lumalaki si Anna, hindi nawawala sa kaniyang isipan ang
nakagawian niyang pamumuhay noon.
A. Nakaraan C. Nakalimutan
B. Nakatatak D. Nakasanayan

3. Isa sa batayang salik ng kabihasnan ay ang mataas na antas ng kaalaman

sa teknolohiya.
A. Basehan C. Nakilala
B. Nailalarawan D. Pinagmulan

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Piliin ang tamang sagot sa bawat tanong batay sa diyalogong binasa.
1. Ano ang salitang-ugat ng kabihasnan?
A. bihas B. bihasa C. hasnan D. nan

2. Alin sa mga sumusunod ang nagbibigay-kahulugan sa salitang kabihasnan?

Ito ay pamumuhay na ___________________.
A. nabago ng kapaligiran
B. nakagawian at pinaunlad ng maraming pangkat ng tao
C. nakagawian bunga ng pagtira sa mga lambak at ilog
D. pinaunlad ng tao gamit ang bagong teknolohiya

3. Paano nabuo ang kabihasnan?

A. Ito ay may pamahalaan, relihiyon, sining, arkitektura, at sistema ng
pagsulat.
B. Mayroon itong sentralisadong pamahalaan.
C. Naging maunlad ang pamumuhay ng mga tao.
D. Nagkaroon ng pagtutulungan ang bawat tao.

4. Bakit mahalaga ang mga batayan sa pagbuo ng kabihasnan?

A. upang magkaroon ng maayos at maunlad na pamumuhay
B. upang magkaroon ng pagkakaisa ang mga tao
C. upang magkaroon ng pagkakakilanlan ang bawat isa
D. upang maunawaan ng bawat isa ang kanilang pinagmulan

5. Bakit mahalaga ang ilog sa pagkakaroon ng maayos na pamumuhay noong

sinaunang panahon?
A. Dito nila nalinang ang pangingisda at pagsasaka na nagsilbing pang-araw-
araw na hanapbuhay.
B. Dito sila kumukuha ng inumin sa kanilang pang-araw-araw na
pamumuhay.
C. Ginagamit nila ito bilang paraan ng transportasyon.
D. Ito ang kanilang permanenteng tirahan.

6
 Halina’t Tayo’y Magbasa

Teksto 2
Panuto: Basahing mabuti ang diyalogo. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa susunod na pahina.

Ating Kabihasnan, Bahagi ng Kasalukuyan

ni Nimfa F. Mislang

Tao po! Tao po! Magandang umaga po!

Magandang umaga din naman. Ano ba ang sadya mo?

Puwede po bang makipanayam sa inyo kahit sandali lang po?

Aba! Oo naman. Para saan ba iyan?

Ito po ay aming proyekto sa Araling Panlipunan 7. Nais po sana

naming magtanong tungkol po sa mga katangian ng isang
kabihasnan.

Ah. Gusto ko ‘yang tanong mo, iho! Simulan na ba natin?

Opo Ma’am! Eksayted na po ako.

Ganito iyan, iho! Isa sa mga katangian ng kabihasnan ay ang matatag

at organisadong pamahalaan.

Ah! Dapat po pala ‘yung mamumuno ay mahusay pagdating sa

pagpapasunod sa mga batas at alituntunin.

Tama! Noon kasi, umapaw ang malalaking ilog na matatagpuan sa

bahagi ng Mesopotamia, India at Tsina gaya ng Ilog ng Tigris at
Euphrates, Indus at Huang Ho na nagdulot ng matinding pagbaha
na nakapinsala sa mga pananim na pinagkakakitaan ng mga tao.
Dahil dito, naisip nila na bumuo ng proyekto na siyang makatutulong
sa pagresolba ng problema. Sa proyektong ito, kailangan ng
masusing pagpaplano at mahusay na pinuno na siyang
mangangasiwa sa buong nasasakupan.
7
Ah! Ganoon po pala ang nangyari noon. Talagang napakahusay po
ng namumuno sa panahong iyan.

Sang-ayon ako sa sinabi mong iyan. Bukod pa rito, mayroon din

silang mga dalubhasang manggagawa. Ang ilang grupo ng tao sa
kanila ay bihasa pagdating sa paggawa ng mga armas at mga
kagamitang pambahay na magagamit nila sa pang-araw-araw na
pamumuhay.
Ang ibang pangkat ng tao na nakatira sa mga lungsod ay kinilala
bilang artisano, ang lumilikha ng mga kagamitan gamit ang kanilang
kamay tulad ng paghahabi ng mga tela at iba pa na nagsilbing susi
upang ang kanilang lungsod ay maging sentro ng kalakalan.

Nakamamangha naman po! Patunay po iyan na mayroon silang

maunlad na kabihasnan.

Isa pa sa kanilang mga katangian ay mayroon silang

sistema ng pagtatala. Naisip nila ang kahalagahan nito at
kailangan nilang itala ang lahat ng mga kaganapan sa kanilang
lipunan tulad ng pagtatala ng mga buwis, batas at kalendaryo ng
mga ritwal. Sa paglipas ng panahon, nalinang nila ang sistema ng
pagsulat at ibang uri ng pagtatala. Sila rin ay maunlad sa
kasanayang teknikal.
Mula nang matutuhan ng mga tao ang pagsasaka at
paghahayupan, naiangat nila ang kanilang pamumuhay mula sa
buhay-pangangaso at pag-iimbak ng mga pagkain tungo sa
pagpaparami at pagpapalago ng mga pagkain at likas na yaman.
Sa paglipas ng panahon, natutunan nila ang paggamit ng palayok
na siyang imbakan ng pagkain.

Wow! Salamat po Ma’am sa pagpapaunlak ninyo. Napakarami pong

impormasyon ang nakuha namin mula sa iyo. Makatutulong po ito
nang malaki sa aming proyekto.

Walang anoman, iho! Ang mga binanggit ko ay ilan lamang sa mga

katangian ng kabihasnan.

8
 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang kasingkahulugan ng salitang may salungguhit sa pangungusap.

1. Si Rose ay isang ordinaryong mamamayan ng kanilang lungsod. Nais niyang
makapanayam ang punong baranggay upang ipaalam ang mga hinaing ng
kaniyang mga kasamahan.
A. maging kaibigan C. makilala
B. makausap D. makilatis

2. Isa sa mga katangian ng kabihasnan ay mayroon itong matatag at

organisadong pamahalaan.
A. maayos
B. malaki
C. malawak
D. malupit

3. Sa bawat lungsod-estado, kailangan ng isang mahusay na pinuno upang

umunlad ito.
A. madiskarte
B. magaling
C. matalino
D. matapang

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Piliin ang tamang sagot sa bawat tanong batay sa tekstong binasa.
1. Tungkol saan ang paksa ng binasang panayam?
A. Ang konsepto ng kabihasnan
B. Mga batayang salik sa pagbuo ng kabihasnan
C. Mga kabihasnang umusbong sa iba’t ibang daigdig
D. Mga katangian ng kabihasnan

2. Si Joy ay isang batang ina na nangangarap makapagtapos ng pag-aaral. Dahil

walang sapat na salaping pansuporta sa kaniyang pag-aaral, ginamit niya ang
kaniyang talento sa paggawa ng mga kagamitan sa pamamagitan ng kaniyang
mga kamay. Sa maliit niyang kinikita, siya ay nakapasok sa paaralan. Alin sa
mga sumusunod na katangian ng kabihasnan ang taglay ni Joy?
A. dalubhasang manggagawa
B. may matatag at organisadong pamahalaan
C. may maunlad na kaisipan
D. may sistema ng pagtatala

9
3. Si Laise ay mahilig magtala ng mahahalagang nangyari sa kaniyang buhay.
Siya rin ay mahusay pagdating sa pamumuno sa klase. Ngunit sa hindi
inaasahang pagkakataon, nagkaroon ng mabigat na pagsubok sa kanilang
pamilya. Nasunog ang kanilang inuupahang bahay. Dahil dito, isinulat niya
kung paano sila muling nakabangon sa kabila ng pagsubok na kanilang
naranasan. Alin sa mga sumusunod na katangian ng kabihasnan ang taglay ni
Laise?
A. dalubhasang manggagawa
B. may sistema ng pagtatala
C. may maunlad na kaisipan
D. may matatag at organisadong pamahalaan

4. Si Karla ay nakatira sa isang mababang lugar. Kaya naman sa tuwing

umuulan, hindi maiwasang pasukin ng baha ang loob ng kanilang tahanan.
Ngunit dahil sa napakahusay nilang pinuno ay agad na nabigyan ng solusyon
ang problema. Alin sa sumusunod na katangian ng kabihasnan ang taglay na
kanilang pinuno?
A. dalubhasang mangagawa
B. may matatag at organisadong pamahalaan
C. may maunlad na kaisipan
D. may sistema ng pagtatala

5. Si Jaylan ay isa sa mga dalubhasa sa klase. Dahil sa kanyang angking talino,

natutunan niyang tukuyin ang petsa ng taunang pagbaha sa kanilang
lungsod. Sa pamamagitan ng masusing pag-aaral, nakabuo siya ng
kalendaryong lunar. Alin sa sumusunod na katangian ng kabihasnan ang
taglay ni Jaylan?
A. dalubhasang manggagawa
B. may matatag at organisadong pamahalaan
C. may maunlad na kaisipan
D. may sistema ng pagtatala

10
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 3
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Mga Sinaunang Kabihasnan sa Asya

ni Nimfa F. Mislang

Sa paglipas ng panahon ay maraming mga kabihasnan ang umusbong sa

Asya. Kagaya ng kabihasnang Sumer, Indus at Tsina na umusbong sa mga tabing-
ilog gaya ng kambal na ilog; Tigris-Euphrates, Indus River at Huang Ho na kilala din
bilang Yellow River.

Ang kauna-unahang kabihasnan sa daigdig ay umusbong sa lungsod ng Sumer

na matatagpuan sa Mesopotamia (bahagi ng bansang Iraq). Ang Mesopotamia ay
bahagi ng tinatawag na Fertile Crescent. Binubuo ang Sumeria ng mga lungsod-
estado tulad ng Kish, Ur, Larak, Nippur at Lagash. Sa kabila ng kani-kaniyang
pamamahala, handa silang magkaisa upang ipaglaban ang kanilang kalayaan kung
ito ay nasa panganib. Mayroon silang iisang pagsamba sa kanilang diyos kaya
naitatag ang templong Ziggurat. Marami din silang naging kontribusyon tulad ng
paggawa ng gulong at palayok, lunar calendar at decimal system. Ang pagkakatuklas
ng sistema ng pagsulat ang pinakamahalagang ambag ng mga Sumerian. Ito ay
tinawag na cuneiform kung saan naitatala ng mga scribe sa clay tablet ang
mahahalagang naganap sa kabihasnan.

Tulad ng Sumer, umusbong din ang kabihasnang India sa paligid ng ilog Indus.
Bagama’t hindi naitala ang ugat ng kasaysayan ng kabihasnang Indus, natitiyak ng
mga arkeyologo na daan-daang pamayanan ang matatagpuan sa Lambak ng Indus.
May dalawang mahahalagang lungsod ang umusbong dito, ang Harappa at Mohenjo-
Daro na nangailangan ng mangangasiwa upang mapanatili ang pagiging organisado
at kapayapaan sa kanilang lugar. Ipinapalagay na sila ang unang tao na nakagawa ng
mga damit na mula sa bulak. Sa larangan naman ng wika, natuklasan ng mga
arkeyologo ang maraming clay tablet na may Harappan pictogram o larawang
simbolo. Sa paglipas ng mahabang panahon, walang malinaw na ebidensiya kung
bakit bigla na lamang nagwakas ang kabihasnang ito.

Sa bahagi naman ng Silangang Asya, itinuturing na pinakamatanda sa daigdig

ang kabihasnang Tsino kahit hanggang sa kasalukuyan. Ang kabihasnang ito, katulad
ng Mesopotamia at India, ay umusbong din sa mga lugar na malapit sa ilog katulad
ng Yellow River dahil sa mabuting dulot nito sa pamumuhay ng mga sinaunang tao.
Dito sila nakakukuha ng tubig na maaaring mainom, patubig sa mga lupang sakahan,
at nagsisilbi ring mabilis na daan para sa transportasyon.

11
 Sa pamamagitan ng pamumuno ng dinastiyang Shang, nabago ang
pamumuhay ng mga sinaunang Tsino. Natuklasan nila ang calligraphy, isang sistema
ng pagsulat na binubuo ng mahigit 3,000 simbolo. Nakasulat ang mga simbolong ito
sa mga buto ng baka, tupa at pagong o mas kilala bilang oracle bone. Sinasabing ito
ang pinakamahalagang ambag ng kabihasnang Shang dahil ito ang nagsilbing susi
para magkaisa ang mga Tsino sa kabila ng iba-iba nilang wika.

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang kasingkahulugan ng nakahilig na salita.

1. Ang mga Sumerian ay handang ipaglaban ang kanilang kalayaan kung ito ay
nasa panganib.
A. ipagmalaki
B. ipagtanggol
C. ipahayag
D. makilala

2. Ang mga sinaunang tao sa Indus ay hindi naitala ang ugat ng kasaysayan ng
kanilang kabihasnan.
A. bunga
B. paraan
C. pinagmulan
D. sanhi

3. Walang malinaw na ebidensiya kung bakit biglang bumagsak ang

kabihasnang Indus.
A. paniwala
B. papeles
C. paratang
D. patunay

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Piliin ang wastong sagot sa bawat katanungan batay sa tekstong binasa.
1. Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa mga sinaunang kabihasnan sa
Asya?
A. Kabihasnang Indus
B. Kabihasnang Sumer
C. Kabihasnang Tsino
D. Kabihasnang Mesoamerica

12
2. May mga naging kontribusyon ang mga sinaunang kabihasnan sa Asya na
pinahahalagahan natin hanggang sa kasalukuyan. Alin sa mga sumusunod
ang hindi kabilang sa mga naging kontribusyon ng kabihasnang Sumer?
A. Decimal system
B. Harappan Pictogram
C. Lunar Calendar
D. Paggawa ng gulong

3. Ang mga kabihasnan sa Asya ay umusbong sa tabing-ilog. Alin ang

pinakamabuting naging dulot ng ilog sa mga naninirahan sa mga lambak na
ito?
A. Dito nila nalinang ang kanilang mga talento
B. Dito sila kumukuha ng makakain sa pang-araw-araw
C. Naging susi ito para umunlad ang kanilang pamumuhay
D. Nagsilbi itong proteksiyon sa kanila laban sa mga mananakop

4. Isa sa natuklasan ng Kabihasnang Tsino ay ang sistema ng pagsulat o

tinatawag na calligraphy. Bakit kaya naging mahalaga ito para sa kanila?
A. Ito ang naging daan upang makilala ang kanilang kultura at tradisyon.
B. Ito ang pinakamahalagang ambag ng kanilang kabihasnan.
C. Ito ang simula ng kanilang pag-unlad bilang isang sinaunang Tsino.
D. Ito ang naging susi para magkaisa ang mga Tsino sa kabila ng iba-iba
nilang wika.

5. Si Maricon ay naninirahan sa lungsod ng Harappa. Napakaganda at payapa

ang lungsod na ito. Iisa ang sukat at disenyo ng mga tahanan dito. Alin sa
sumusunod na katangian ang sumasaklaw sa lungsod?
A. sistema ng pagtatala
B. maunlad na kaisipan
C. dalubhasang manggagawa
D. maayos at organisadong pamamahala

13
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 4
Panuto: Basahing mabuti ang tula. Unawain ang mensahe at damdaming nais nitong
ipahayag.

Ang Bakas ng Kahapon

ni Nimfa F. Mislang

Sa simula, mga sinaunang tao ay gala

Hindi naglaon, natutong makisalamuha;
Paggawa ng bahay ay kanilang natuklasan
Hanggang sa umusbong ang mga kabihasnan.

Mga kabihasnang sa mga ilog nagmula:

Sa pagitan ng Tigris-Euphrates na kambal na ilog
Mesopotamia ay umusbong na tila punla
Hitik sa bunga ang naibibigay sa madla.

Ambag sa kasaysayan ay hindi maikakaila

Sinong makapag-aakalang makagagawa
Ng mga gusali’t bahay, mula sa putik ginawa
Pinanday, binuo alay sa bayan at kapuwa?

Sumerian ay mahilig din sa pagsamba

Politeista mang ituring, Ziggurat ay kanilang ipinagawa
Upang kanilang diyos ay may maging dambana,
Ngunit sa kakulangan ng pagkakaisa, sila’y nasakop at nanghina.

Sa dakong timog Asya, may kabihasnan ding nakilala.

Katulad ng Mesopotamia, sa ilog din nagmula.
Indus kung tawagin na napalilibutan ng kabundukan.
Kung ikukumpara sa naunang kabihasnan, mas malawak ito pagdating sa kalupaan

Harappa’t Mohenjo-Daro’y misteryo ang iniwan.

Bawat tahanan ay may sariling lagusan
Na may sistemang grid ang kalalabasan.
Mayroon din silang ipinatayong paliguan.

Sistemang Caste na nagpapangkat sa lipunan,

Pag ika’y hindi kabilang sa ginagalawan,
“Untouchables” tiyak ang iyong kabibilangan
Mga naglilinis sa kalsada’y iyong kasama’t kaagapay.

14
 Indus ay may pamana rin sa paniniwala
Sari-saring Veda’t relihiyon ang ipinakilala.
Asoka at Chandragupta, ilan sa mga nanguna.
Mahabharata sa kanila nagmula:
Tanyag na pinakamahabang epiko na nakilala

Sa Silangang Asya, may kabihasnan ding nakilala.

Nagmula sa Yellow River na kilala din sa Ilog Huang Ho;
Dahil sa pinsalang hatid nagdulot ng pagbaha
Na kung saan maraming buhay ang nawala.

Kabihasnan sa Tsina na binuo ng mga dinastiya

Pag-ibig ang nangibabaw sa bawat pamilya
Xia, Shang, Zhou, Chin, Han, Sui, Tang
Mga dinastiyang original na taga-Tsina

Sa gitna ng pagiging maunlad ng bawat bayan,

Dumating ang pangambang, sakupin ng walang kalaban-laban;
Kaya’t Great Wall ipinatayo bilang pananggalang
Sa mga Mongol na tampalasan.

Kung nais mong maglingkod sa pamahalaan,

Pagsusulit kailangan mong malampasan.
Pilosopiyang Confucianismo, Taosimo at Legalismo
Hanggang ngayo’y pinag-aaralan ng mga eksperto.

Magkakaiba man ang pinagmulan

At mga bagay na nakagisnan,
Iba’t ibang paniniwala’t kultura’y sumilang;
Cuneiform, pictograph, kaligrapiya, sa sistema ng pagsulat ay kabilang.

Mayamang kasaysayan, ibinahagi sa bayan.

Mga kabihasna’y ating pahalagahan
Sapagkat mga ambag nila sa lipunang ginagalawan
Di maikakailang may mahalagang papel na ginampanan.

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng salitang may salungguhit sa

pangungusap.
1. Ang mga sinaunang tao ay natutong makisalamuha sa kapuwa.
A. makisama
B. makibalita
C. makibahagi
D. makipagkaibigan

15
 2. Ang mga Tsino ay nagpatayo ng Great Wall upang maging pananggalang sa
mga mananakop.
A. batayan
B. sandigan
C. tagpuan
D. proteksiyon

3. Ang mga ambag ng bawat kabihasnan sa kasaysayan ay hindi maikakaila.

A. maitatanggi
B. maibabahagi
C. mailalarawan
D. maipagmamalaki

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Piliin ang wastong sagot sa bawat katanungan batay sa tekstong binasa.
1. Sinasabing ang mga kabihasnan ay umusbong sa tabing ilog. Alin sa mga
sumusunod na ilog ang HINDI kabilang dito?
A. Ilog ng Indus C. Ilog ng Tigris-Euphrates
B. Ilog ng Huang Ho D. Ilog ng Yantze

2. Sa simula ang mga sinaunang tao ay gala. Base sa tula, ano ang nais
ipahiwatig ng linyang ito? Ang mga sinaunang tao ay ______________.
A. masayahin.
B. palakaibigan.
C. mahilig mamasyal.
D. walang permanenteng tirahan.

3. Alin sa mga nasabing kabihasnan ang may mas malawak na kalupaan?

A. Kabihasnang Indus C. Kabihasnang Sumer
B. Kabihasnang Mesoamerica D. Kabihasnang Tsina

4. Alin sa mga sumusunod na kabihasnan ang may maayos at organisadong

lungsod?
A. Kabihasnang Indus C. Kabihasnang Sumer
B. Kabihasnang Mesoamerica D. Kabihasnang Tsina

5. Alin sa mga umusunod na kabihasnan ang mas naging handa kapag may
mga kumakalaban sa kanila?
A. Kabihasnang Indus C. Kabihasnang Sumer
B. Kabihasnang Mesoamerica D. Kabihasnang Tsina

16
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 5
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Mga Paniniwalang Asyano sa Pagbuo

ng Matatag na Imperyo
ni Carolyn A. De Lara

May mga paniniwalang Asyano na nabuo noon ang nananatili hanggang sa

kasalukuyan. Ito’y naging sandigan ng ilang bansa sa Asya upang mapatatag ang
kanilang mga kaharian tulad ng China, Japan, Korea, India at Saudi Arabia. Ang mga
Tsino ay may tradisyonal na perspektibo na tinaguriang Sinocentrism sa paniniwalang
China ang lunsur at namumukod tangi sa lahat. Ang namumuno’y kinilala ng mga
Tsino na Anak ng Langit (Son of Heaven) at may basbas ng kalangitan (Mandate of
Heaven) sa paniniwalang hinirang siya ng kalangitan upang manguna sa buong
kaharian dahil puspos siya ng kabutihan para sa kaniyang nasasakupan.

Para naman sa mga Hapones, ang kanilang emperador ay nagsimula kay

Amaterasu, ang kinikilalang Diyos ng mga Hapones (Diyosa ng araw). May
paniniwala rin silang tanging sa lahi lamang niya magmumula ang hari ng Japan. Ang
kanilang hari ay hindi maaaring palitan o tanggalin sa katungkulan na taliwas sa
paniniwalang Tsino. Ang hari ng Japan ay nananatili bilang sagisag ng magandang
samahan ng mga Hapones hanggang sa kasalukuyan.

Sa Korea, pinaniniwalaang banal rin ang pinagmulan ng kanilang emperador

mula kay Prinsipe Hwaning (Anak ng Diyos ng kalangitan) na bumaba sa langit upang
manirahan sa daigdig. Lumikha ng mga batas upang maging gabay sa pagtukoy ng
mabuti at masama, at sa pagpataw ng kaparusahan sa sinomang lumabag sa batas.

Samantala, ang mga tao sa India ay naniniwala sa mga diyos-diyosan at

espiritu mula sa kalikasan. Ang kanilang hari ay kinilala bilang devajara (Haring
Diyos). Ang mga seremonya at mga paghahandog sa mga diyos at kaluluwa ay
pinaniniwalaang magbibigay ng kaginhawaan at tatag sa kanilang kaharian.
Sinomang mahihirang na pinuno’y dapat taglayin ang tatlong kagila-gilalas na
katangian: katapangan, kagalingan at katalinuhan. Hinduismo ang kanilang relihiyon
at naniniwala sila sa Karma at Reinkarnasyon.

Sa Saudi Arabia, ang mga Muslim ay may pinaniniwalaang iisang Diyos at ito
ay si Allah. Si Muhammad, ang kaniyang propeta, ay siyang nagtatag ng relihiyong
Islam sa Asya. Ang sistema ng kanilang pamahalaan ay tinatawag na caliphate. Ang
kanilang pinuno na tinawag na caliph ay utos at basbas ni Allah at ito’y
nangangahulugang tagapagtaguyod ng pananampalataya.

17
 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng mga salitang may salungguhit.

1. Ang iyong pamumuno sa buong kaharian ay may basbas mula sa kalangitan.
A. kapalaran C. biyaya
B. pahintulot D. pagtanggi

2. Siya ay pinili ng langit na maging emperador dahil puspos ng kabutihan ang

kaniyang puso.
A. apaw C. labis
B. puno D. busog

3. Ang ipinakita mong katapangan ay katangiang kagila-gilalas.

A. kakaiba C. katakot-takot
B. kapansin-pansin D. hindi pangkaraniwan

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pahayag sa ibaba at piliin ang titik ng
tamang sagot.
1. Bahagi ng paniniwalang Tsino ang tinatawag na Anak ng Langit o ‘Son of
Heaven’ ang kanilang emperador. Ano ang iyong pagkaunawa sa kahulugan
ng konseptong ito?
A. Namumuno ang emperador batay sa mga kautusan na itinakda.
B. Ang emperador ang pinakamabuti sa lahat at tinalaga siya ng Diyos.
C. Namumuno ang emperador dahil pinili siya ng mga mamamayang anak ng
Diyos.
D. Ang emperador ay pinili ng langit upang mamuno na may itinakdang
kasaganaan at kapayapaan.

2. Ayon sa mga Hapones, ang kanilang emperador ay hindi maaaring palitan o

tanggalin sa katungkulan at ito ay taliwas sa paniniwalang Tsino. Ano ang
dahilan sa likod ng paniniwalang ito?
A. Ang mga Hapones ay may paniniwalang tanging sa lahi lamang ni
Amaterasu magmumula ang emperador ng Japan.
B. Ang mga Hapones ay may paniniwalang ang emperador ay may
kakayahang pamunuan ang kanyang nasasakupan.
C. Ang mga Hapones ay may paniniwalang ang emperador ay may basbas
ng kalangitan, kaya hindi siya maaaring tanggalin sa kanyang katungkulan
D. Ang mga Hapones ay may paniniwalang ang kanilang emperador ay
simbolo ng kapayapaan na siyang rason kung bakit ang emperador ay
hindi maaaring palitan.

18
3. Ang mga taga-Timog-Silangang Asya, partikular sa India ay naniniwala sa
mga diyos-diyosan at espiritu mula sa kalikasan. Ano ang gantimpalang
ipagkakaloob sa kanila kapag tama ang kanilang ginawang pag-aalay at ritwal
sa mga espiritu at diyos?
A. Pagkakalooban sila ng suwerte sa buhay.
B. Hindi sila magdaranas ng paghihirap kailanman.
C. Pagkakalooban sila ng buhay na walang hanggan.
D. Bibigyan ng mga diyos at espiritu ng kasaganaan at katatagan ang
kanilang kaharian.

4. Kung Islam ang relihiyon ng mga Muslim at si Allah ang kanilang Diyos, ano
naman ang katungkulan ng caliph sa mga Muslim? Sila ang _____________
A. tagasunod sa mga utos ni Allah.
B. tagapaghatid ng mga mensahe ng Koran.
C. tagapagtaguyod ng pananampalatayang Muslim.
D. tagapagpatuloy ng paglaganap ng relihiyong Islam.

5. “Makarma sana siya.” “Kakarmahin din siya balang araw sa ginawa niya sa
akin.” Marahil narinig mo na ang mga pahayag na ito mula sa isang galit na
tao na hindi mo malaman kung iyon ay paraan lang niya ng paglabas ng
sama ng loob sa tao o kaya’y pagbitiw ng isang sumpa. Ano nga ba ang tunay
na kahulugan ng salitang Karma?
A. Ito ay ang pagtugon ng isang tao sa masamang pangyayari sa kapwa na
bunga ng isa ring masamang karanasan mula sa kapwa.
B. Ito ay kuro-kuro na ang mga gawang mabuti ay magreresulta ng mabuting
gawa lamang sa kapuwa.
C. Ito ang paniniwalang ang lahat ng iyong ginagawa sa kapwa mo ay
babalik sa iyo, maging mabuti man ito o masama.
D. Ito ay ang pag-aakalang ang mga nagawa natin noon ay siyang humubog
sa kung ano at sino tayo ngayon.

6. Ano ang tawag sa tradisyonal na perspektibo ng mga Tsino sa paniniwalang

ang China ang sentro ng daigdig at ang kanilang kultura at kabihasnan ang
natatangi sa lahat?
A. Devajara
B. Caliphate
C. Sinocentrism
D. Amaterasu

7. Ano-ano ang bansang naimpluwensiyahan ng kaisipang Asyano sa

kalagayang panlipunan at kultura?
A. China, Japan, Korea, India, at Saudi Arabia
B. China, Japan, Korea, Indonesia, at Myanmar
C. China, Japan, Korea, India, at Malaysia
D. China, Japan, Korea, Indonesia, at Singapore

19
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 6
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Ang Pilosopiya ng mga Pilosopo

ni Carolyn A. De Lara

Ang Asya ay may tatlong mahahalagang pilosopiya mula sa mga kilalang

pilosopo: ang Confucianismo, Taoismo, at Legalismo.

Ang nasabing mga pilosopiya ay mula sa mga Asyanong pilosopong sina

Confucius, Han Feizi, Li Si at Lao Tzu na lubhang nakaimpluwensiya sa pagbuo at
paghubog ng kabihasnan at paniniwalang Asyano. Si Confucius ang
pinakamaimpluwensiya sa lahat ng mga pilosopong Tsino. Sa pagtatag niya ng
pilosopiyang Confucianismo, higit na lumutang ang kaisipang Asyano sa mundo.

Ang Confucianismo ay puno ng mga aral, kabutihang asal at gabay para sa

mga Asyano. Itinuturo na ang magdadala ng kapayapaan sa tao ay ang mabuting
paraan ng pamumuhay. Patunay rito ang bantog na ginintuang aral na “Huwag mong
gawin sa kapuwa mo ang ayaw mong gawin sa iyo.” na malawig na nananatili at
naisasabuhay nating mga Pilipino.

Samantala, Taoismo ang ikalawang pilosopiya sa Asya na itinatag ni Lao Tzu.

Si Lao Tzu ay kilala bilang isang pilosopo at makata sa buong mundo na tinaguriang
‘Ama ng Taoismo’. Ang kaniyang libro na pinamagatang “Tao Teaching” ay may
tanging layunin na makamit ang ugnayang mistiko: Ang lahat ng bagay ay iisa at
relatibo. Kapag gumawa ka ng masama sa kapuwa mo, dapat na gumawa ka ng
kabutihan. Ayon pa sa kaniyang mga turo, ang tatlong hiyas ng tao tungo sa mabuting
landas na dapat lagusin ng mga Asyano ay pagtitimpi, pagkahabag, at kababaang-
loob.

Ipinalaganap naman nina Hanfei Zi at Li Si ang pilosopiyang Legalismo na

nagturo ng kahalagahan ng pagpapatupad ng batas upang magkamit ng kaayusan at
kapayapaan. Higit na mataas ang tingin sa estado, mga batas at pinuno nito kaysa
sa mabuting asal, moralidad at ritwal na paniniwala ng ibang pilosopo.

Sa ilalim ng pilosopiyang Legalismo, kailangang palawakin, patatagin at

pagtibayin ang isang estado. Isinasaad sa pilosopiyang ito na masama at makasarili
ang tao at mahigpit na batas lamang ang paraan nito upang ang lahat ng kasapi ng
lipunan ay kumilos nang mabuti at wasto. Bukod rito, ang pinuno ay tagapatnubay at
tao ang tagasunod. Ito ang kanilang pinaniniwalaang prinsipyo: Sinomang sumuway
sa mga kautusan ay may kaparusahan mula sa estado at pagkakalooban naman ng
gantimpala ang masusunuring mamamayan nito.

20
 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng mga salitang may salungguhit at

isulat sa iyong sagutang papel.
1. Ang lahat ng tao ay pantay-pantay at ang lahat ng bagay ay iisa at relatibo.
A. magkakaugnay C. magkakatugma
B. magkakaiba D. magkakapareho

2. Dapat nating pakatandaan ang ginintuang aral ni Confucius na malawig nang

nananatili’t naisasabuhay ng mga sinaunang Asyano.
A. kalaunan C. matagal
B. mariin D. taimtim

3. Ang kabutihan ang landas na dapat lagusin ng tao.

A. paniwalaan C. sundin
B. piliin D. tahakin

4. Ang mga pilosopong sina Confucius at Lao Tzu ay ilan lamang sa mga bantog
na taong may pagmamahal sa karunungan.
A. bago C. makapangyarihan
B. kilala D. mayaman

5. Ang pagkahabag sa mahihirap ay nagpapakita ng pagmamalasakit sa

kapuwa.
A. agaw-pansin C. pagkakawang-gawa
B. balat-sibuyas D. pagkakaroon ng awa

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap. Piliin ang titik ng tamang
sagot at isulat sa iyong sagutang papel.
1. Sa ilalim ng pilosopiyang ito, kailangang palawakin, patatagin at pagtibayin
ang isang estado.
A. Legalismo C. Hinduismo
B. Taosimo D. Confucianismo
2. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang sumasalamin sa paniniwala ni Lao
Tzu na nakapaloob sa Taoismo?
A. Ang mabuting paraan ng pamumuhay ng isang tao ay magdadala ng
kapayapaan.
B. Kapag gumawa ka ng masama ang katumbas, dapat gumawa ka ng
kabutihan.
C. Maniwala sa iisang Diyos.
D. Talagang may reinkarnasyon

21
3. Alin sa mga sumusunod ang hindi napapabilang sa mga pilosopiya sa Asya?
A. Legalismo C. Hinduismo
B. Taosimo D. Confucianismo

4. Batay sa binasang teksto, sino sa mga pilosopo ang tinaguriang

pinakamakata at kinilala bilang ‘Ama ng Taoismo’?
A. Confucius C. Lao Tzu
B. Han Feizi D. Li Si

5. Alin sa mga ito ang bantog na ginintuang aral ni Confucius na lubos na

nakaimpluwensiya sa kaisipang Asyano?
A. Ang mga namumuno ay dapat maging busilak ang puso.
B. Dapat magbigay ng respeto ang mga nasasakupan sa kaniyang
tagapamuno.
C. Huwag mong gawin sa kapuwa mo ang ayaw mong gawin nila sa iyo.
D. Mahalin mo ang iyong kapuwa tulad ng pabibigay nila ng respeto sa
kanilang mga magulang.

6. Ano ang tatlong mahahalagang hiyas tungo sa kabutihang landas na dapat

tahakin ng tao?
A. pagmamahal sa magulang, paggalang, at katwiran
B. pagtitimpi, pagkahabag, at kababaang-loob
C. katapangan, kagalingan at katalinuhan
D. tamang pagkilos, pag-iisip, at pananaw.

7. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang prinsipyong pinaniniwalaan ng mga

natatanging pilosopo?
A. Kung may katuwiran, matutong ipaglaban.
B. Dapat na salungatin ang batas upang maipakita ang katapangan
C. Malakas ang ulan. Manatili lang sa bahay para walang aberya.
D. Parurusahan ang sinomang sumusuway sa batas ay at pagkakalooban
naman ng gantimpala ang masunuring mamamayan.

8. Bakit higit na pinahalagahan ang estado, mga batas at pinuno kaysa sa

mabuting asal, moralidad at ritwal sa Legalismo?
A. Masama at makasarili ang tao, kaya mahigpit na batas lamang ang
tanging paraan upang ang lahat ng kasapi ng lipunan ay kumilos nang
mabuti at wasto.
B. Masisindak ang mga tao sa mga batas na ipatutupad ng estado para
mamuhay sila bilang mabubuting mamamayan.
C. Malakas na puwersa ang kailangan sa isang maunlad na pamahalaan.
D. Ang sandatahang lakas ay susi sa isang matibay na estado.

22
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 7
Panuto: Basahing mabuti ang liham. Unawain ang mensahe at damdaming nais
nitong ipahayag.

Liham Pasasalamat
sa Sinaunang Kabihasnan
ni Carolyn A. De Lara

Mahal kong Sinaunang Kabihasnan,

Hanggang sa kasalukuyan, abot-abot ang aking pasasalamat sa iyong mga

naiambag. Ang iyong natatanging pagkamalikhain ay nagtaguyod upang magkaroon
kami ng organisado at maunlad na lipunan.

Sisimulan ko sa Mesopotamia kung saan matatagpuan ang mga ilog Tigris at

Euprates na pinagmulan ng kabihasnan. Itinuro mo kung paano linangin ang mga
lupain at kontrolin ang mga likas na yaman.

Kinikilala ko si Hammurabi sa ginawa niyang Code of Hammurabi na naging

batayan namin sa paglikha ng mga batas. Salamat sa kanIyang napakahalagang
ambag.

Ang kauna-unahang sistema ng pagsulat na tinawag na cuneiform ay nagsilbi

naming batayan, kaya naman kami ay may mahusay na paraan ng pagsulat at
komunikasyon. Hindi matatawaran ang matalinong pagkakatuklas ng kabihasnang
Sumer sa gulong, decimal system, lunar calendar, at marami pang iba. Ang mga
inakala naming simpleng bagay, ngunit nagdudulot ng kapakinabangan sa aming
buhay.

Ang mga relihiyon katulad ng Buddhismo, Hinduismo, at Kristiyanismo ay

kabilang sa naging batayan ng aming pananampalataya. Ang taong may pagmamahal
sa karunungan ay magkakamit ng malinaw na kaisipan. Salamat kay Confucius ang
nagsabing “Huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin nila sa iyo” at kay Lao
Tzu sa mga birtud ng pagpipigil sa sarili, pagpapasensIya at pagpapakumbaba. Ang
mga ito’y naging gabay namin sa pagkilos nang tama.

Sa Indus, agham ang batayan ng mga pag-aaral ng medisina at kalusugan.

Napakahusay ng inyong mga natuklasan. Nakatayo pa rin ang Taj Mahal na umaakit
sa mga mata ng mga turista.

Sa China, natutuhan namin ang batayan ng pagpili ng isang pinuno ay naaayon

sa katapangan, kagalingan at katalinuhan, na kung walang pagkakaisa ang lungsod
ay mauuwi sa pagbagsak.
23
 Patuloy na umuunlad ang aming ekonomiya dahil aming isinasabuhay ang
pinasimulan mong sistema o barter, ang pakikipagpalitan ng mga produkto sa ibang
bansa.

Ang lahat ng iyong mga kontribusyon ay aming napakikinabangan. Nagdulot ito

ng ligaya, kaalwanan, at kasaganaan sa aming buhay. Hindi namin kayo malilimutan,
lalo na ang mga kaalaman na inyong ipinamana sa amin. Lubos na pasasalamat ang
alay sa iyong mga nagawa para sa ating kasaysayan. Ipinapangako namin na
pagyayamanin ang iyong pamana.

Ang kumikilala ng iyong mga kontribusyon,

Carolyn A. De Lara

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng salitang nakalimbag nang pahilig sa

pangungusap at isulat sa iyong sagutang papel.
1. Ang mga pilosopiyang ipinamana ng sinaunang kabihasnan ay nagkaroon ng
malaking impluwensiya sa buhay ng mga tao.
A. talino
B. bahagi
C. problema
D. kayamanan
2. Ang pagiging malikhain niya ang nagdala sa kaniya upang maabot ang
tagumpay sa buhay.
A. nakakagawa ng bago o kakaibang bagay
B. nakagagawa ng ordinaryong bagay
C. nakagagawa ng kababalaghan
D. nakalilikha ng masama
3. Ang mga likas na yaman ay nakapagdudulot ng maraming kapakinabangan
sa ating ekonomiya.
A. alituntunin
B. benepisyo
C. kayamanan
D. problema
4. Itinuro ni Lao Tzu ang birtud ng pagpipigil sa sarili, pagpapasensya at
pagpapakumbaba.
A. kalakasan ng isip
B. kamalasan sa buhay
C. kakayahang makapagpasa
D. katangian na mahalaga sa moral

24
 5. Ating nararamdaman sa kasalukuyan ang mahahalagang ambag ng
sinaunang kabihasnan.
A. Noon
B. Bukas
C. Ngayon
D. Kahapon

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap. Piliin ang titik ng tamang
sagot.

1. Ang mga lupain sa Asya ay biniyayaan ng magandang kapaligiran. Saan

umusbong ang sinaunang kabihasnan sa Asya?
A. bulubundukin ng Himalayas
B. disyerto sa Kanlurang Asya
C. ilog Tigris at Euprates sa Mesopotamia
D. hardin ng Eden na pinagsimulan ni Eba at Adan

2. Batay sa liham na iyong binasa, anong kabihasnan ang nakatuklas ng gulong,

decimal system at lunar calendar?
A. Shang
B. Sumer
C. Indus
D. wala sa nabanggit

3. Kailangang gumawa ng mga batas na ipatutupad upang magkaroon ng

maayos na lipunan. Ano ang batayan ng mga sumunod na henerasyon sa
paggawa ng batas?
A. Aral ng Bibliya
B. Aral ni Buddah
C. Aral ni Confucius
D. Code of Hammurabi

4. Bilang pagkilala sa mga kontribusyon ng sinaunang kabihasnan, paano natin

dapat pagyamanin ang mga pamanang ito?
A. Ipagbili at ipagpalit ito upang mapakinabangan
B. Ibaon ito sa limot at balewalain upang hindi na manatili.
C. Ikahiya at huwag itong gamitin upang hindi gayahin ng iba.
D. Isabuhay, ipagmalaki, at tangkilikin ito upang makilala ng lahat.

25
5. Hindi matatawaran ang mga katangi-tanging ambag at kontribusyon ng
sinaunang kabihasnan. Paano ito nakatulong sa ating kasalukuyang
pamumuhay?
A. Naging mapagmataas tayo sa ibang hindi natin kalahi.
B. Naging magulo ang pamumuhay ng mga Asyano dahil sa inggitan
C. Hindi na tayo mapapagod, kaya hindi na natin kailangan magsumikap.
D. Napadali nito ang ating mga gawain at nakatulong sa pag-unlad ng ating
pamumuhay.

6. Ang may pagmamahal sa karunungan ay magkakaroon ng malinaw na pag-

iisip. Sinong pilosopo ang nagsabing “Huwag mong gawin sa kapwa mo ang
ayaw mong gawin nila sa iyo.”?
A. Confucius
B. Lao Tzu
C. Plato
D. Socrates

7. Mahalaga ang tungkulin na ginampanan ng mga scribes o mga tagapagtala.

Ano ang tawag sa kauna-unahang sistema ng pagsulat ng sinaunang
kabihasnan?
A. Alpabeto
B. Calligraphy
C. Cuneiform
D. Pictograph

8. Ano ang binanggit sa liham na isa sa pinakamahalagang gawain na

natutunan ng mga sinaunang tao na ating ginagawa pa rin sa kasalukuyan?
A. paglinang sa mga lupain at pagkontrol sa mga likas na yaman
B. pagputol ng mga puno sa kagubatan
C. pagtira malapit sa mga ilog
D. Wala sa mga nabanggit

26
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 8
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Kahalagahan ng mga Kaisipang Asyano

ni Carolyn A. De Lara

Maraming mahahalagang pangyayari ang naganap na naging dahilan upang

sumibol ang kabihasnan sa Asya at nagbigay-daan sa paghubog ng pagkakakilanlang
Asyano. Hindi matatawaran ang mga kabihasnang umusbong sa mga lupain ng Asya
na nag-iwan ng malaking ambag sa sangkatauhan. Kahit na sinubok o hinamon ng
panahon ay nagawa pa rin nitong makapagsimula ng matatag na lipunan.

Nasasalamin natin kung gaano katalino, kagaling, at kasipag ang mga

sinaunang Asyano dahil sa kanilang mga natatanging imbensyon. Ang kanilang mga
paniniwala ang nagtaguyod upang tayo ay magkaroon ng mga prinsipyo na
nakakatulong sa buhay. Natutunan nilang linangin ang mga lupain at nagawang
makontrol ang mga likas na yaman. Mula dito, unti-unti ring nagkaroon ang sistema
ng agrikultura. Nagkaroon tayo ng sistema ng paninirahan kung saan hindi na
nagpapalipat-lipat pa ng tirahan ang mga tao.

Ang mga ambag o kontribusyon tulad ng unang sistema ng pagsulat o

cuneiform, pagkakatuklas ng gulong, sistema ng pagsukat, decimal system, pati na
rin ang sistema ng kalakalan o barter ay ilan lamang sa nakatulong upang magkaroon
ng pag-unlad ang kabihasnan. Napakikinabangan pa rin natin hanggang sa
kasalukuyan ang mga natatanging pamanang ito ng sinaunang kabihasnan.

Ang pagkakaroon ng kultura, tradisyon, relihiyon at pilosopiya ay nakatulong

upang tayo ay magkaroon ng organisado at sentralisadong lipunan. Relihiyon at
pilosopiyang ating pinaniniwalaan ang gumagabay sa atin kung paano tayo
makapamumuhay nang mabuti at matiwasay.

Samantala, maituturing na isa ang Code of Hammurabi sa pinakamahalagang

ambag ng mga sinaunang tao. Sa pamamagitan nito, natutuhan natin ang pagbuo ng
mga batas na nagsisilbing pamantayan natin sa pagtukoy ng mabuti at masama, pati
na rin ang pagpataw ng kaparusahan sa mga lumalabag nito. Nalaman din nating ang
pagpili ng namumuno ay dapat na naaayon sa katapangan, kagalingan, kakayahan at
katalinuhan. Makikita rin sa kultura ng mga Asyano ang kaugalian ng pagiging maamo,
mapagpasakop at hindi agresibo.

Mahalaga ang ginampanang papel ng mga scribe o tagapagtala, sapagkat

kung hindi dahil sa kanila, hindi natin malalaman ang mga kaganapan noong unang

27
panahon. Ang iba’t ibang paniniwala, kultura at tradisyon ay nagbigay ng kulay sa
kasaysayan ng ating lahi.

Maraming mga aral at kagandahang-asal ang itinuro ng iba’t ibang pilosopo

tulad ni Confucius na nagsabing, “Huwag mong gawin sa kapuwa mo ang ayaw mong
gawin nila sa iyo.” Pinaniniwalaan din natin ang prinsipyo ng Karma, ang gantimpla o
parusa bilang resulta ng mga saloobin at kilos ng isang tao. Si Lao Tzu naman na
tinaguriang “Ama ng Taoismo”, ang nagsabi na kailangang mapanatiling balanse ang
lahat ng bagay sa mundo upang magkaroon ng kaayusan at kapayapaan. Samantala,
ang pilosopiyang Legalismo ni Han Feizi ay nagturo naman ng kahalagahan ng
pagpapatupad ng batas upang makamit ang matatag na lipunan.

Nararapat lamang na magpasalamat tayo sa lahat ng naiambag ng sinaunang

kabihasnan. Kung wala ang kabihasnan, paano na kaya tayo ngayon? Bilang
mabubuting Asyano na may pagmamahal sa ating mga ninuno, dapat lamang na
tangkilikin, ipagmalaki, mahalin, at pakaingatan natin ang mga kultura, tradisyon at
paniniwalang ipinamana sa atin. Panatilihin nating maganda at maayos ang ating
pamumuhay na ating ipamamana sa susunod na henerasyon. Iba’t iba man ang ating
lahi, kultura, relihiyon, paniniwala o Diyos na sinasamba, dapat nating bigyan ng
halaga ang mga kaisipang Asyano na tumulong upang tayo ay mahubog bilang mga
tao at Asyano.

Ibahagi at ipagmalaki natin ang kasaysayan ng ating lugar at lahi. Tandaan

nating ito ang makasaysayang paraiso ng ating pinagmulan.

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Tukuyin ang kasingkahulugan ng mga salitang nakalimbag nang pahilig na

ginamit sa pangungusap.

1. Pagsikapan mong linangin ang talentong ibinigay sa iyo ng Diyos dahil iyan
ay maaaring magdulot sa iyo ng swerte sa buhay.
A. balewalain C. isantabi
B. hayaan D. pagbutihin

2. Upang magkaroon ng maunlad na bansa, ang isang mahusay na pinuno ay

kailangang makabuo ng organisadong pamahalaan.
A. maayos C. mataas
B. magulo D. mayaman

3. Kung ikaw ay sumasang-ayon sa mga aral ni Confucius, iisipin mo marahil na

ang prinsipyo ng paghihiganti ay mali.
A. mpluwensiya
B. karangyaan
C. manipestasyon
D. paniniwala

28
 4. Dapat nating pahalagahan ang mga kaisipang Asyano na tumulong upang
tayo ay mahubog.
A. mabalita
B. mahasa
C. makaahon
D. mapanatag

5. Balikan natin ang mahahalagang pangyayari ng sinaunang kabihasnan.

A. Ninuno
B. makata
C. kabanata
D. pinagmulan

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at isulat ang titik ng tamang
sagot sa sagutang-papel.

1. Ngayong nalaman mo ang mga kontribusyon o ambag ng sinaunang

kabihasnan, alin sa sumusunod ang nagpapatunay ng pagkakaroon ng
maunlad na kabihasnan?
A. organisado at sentralisadong pamahalaan, relihiyon, kultura, tradisyon, uri
ng lipunan, arkitektura, at pagsusulat
B. sinaunang pamumuhay, mga batas at pagsusulat
C. pamahalaan, relihiyon, kultura, at tradisyon
D. pamahalaan, relihiyon, kultura at pagsusulat

2. Hanggang sa ngayon, nananatiling buhay ang mga pamana sa atin ng

sinaunang kabihasnan. Paano ito nakaimpluwensiya sa ating kasalukuyang
pamumuhay?
A. Ang mga Asyano ay masyadong agresibo sa pakikipagdigmaan.
B. Walang pag-unlad sa kasalukuyang pamumuhay ng mga Asyano.
C. Hindi tinatangkilik ng mga tao ang kultura at tradisyong ipinamana sa
kanila.
D. Mataas ang pagpapahalaga ng mga Asyano sa kanilang relihiyon at
paniniwala.

3. Malaki ang papel na ginagampanan ng isang mahusay na lider. Ano ba ang

nararapat na maging batayan sa pagpili ng isang pinuno?
A. kabaitan, kalakasan, at kasikatan
B. kagalingan, katalinuhan, at katapangan
C. kahusayan, kapintasan, at kasipagan
D. kayabangan, kayamanan, at katapangan

29
4. Bilang pagkilala sa mga natatanging ambag at kontribusyon ng sinaunang
kabihasnan, paano natin dapat pahalagahan ang mga kaisipang Asyano na
ipinamana sa atin ng sinaunang kabihasnan?
A. Baguhin natin ito upang makasabay sa modernong panahon
B. Kalimutan natin ito upang mabura sa ating kasaysayan
C. Itago ito upang hindi gayahin ng ibang lahi.
D. Tangkilikin at ipagmalaki natin ito sa lahat.

5. Ano ang mahalagang ambag ng Code of Hammurabi sa ating kasaysayan?

A. Hindi pinarurusahan ang mga nagkakasala.
B. Lumakas ang loob ng mga tao na lumabag sa batas
C. Dumami ang mga krimen noong panahon ni Hammurabi.
D. Nagkaroon ng takot ang mga tao na gumawa ng masama.

6. Ano ang tawag sa kauna-unahang sistema ng pagsulat na umusbong sa

Mesopotamia?
A. Alpabeto
B. Calligraphy
C. Cuneiform
D. Pictograph

7. Ayon sa iyong binasang sanaysay, paano inilalarawan ang mga katangian ng

sinaunang Asyano?
A. malikhain, masipag, at matalino kaya nalampasan ang mga hamon ng
kapaligiran
B. mapagmataas dahil marami silang naipagmamalaking mga tuklas o
imbensyon
C. tamad at hindi mapamaraan kaya umaasa lamang sa kapaligiran
D. magulo kaya hindi naging matatag ang kanilang lipunan

8. Ayon sa binasang teksto, ano ang prinsipyong ng Karma?

A. lahat ng bagay ay magkakaugnay at relatibo
B. pahalagahan ang karangalan kagaya ng buhay
C. ang saloobin at kilos ng isang tao ay magreresulta ng gantimpala o parusa
D. tatlong bagay ang dahilan kung bakit ka nabubuhay: makisama,
maglingkod at magmahal.

30
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 9
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Ang Sinaunang Kababaihan sa Asya

ni Anabelle C. Balisa

Itinuturing na pinakamalaking kontinente ang Asya sa mundo. Hindi

maipagkakaila na punong-puno ito ng mga tradisyon at paniniwalang humubog sa
kultura ng bawat bansa. Ano nga ba ang naging kalagayan ng mga kababaihan noong
unang panahon hanggang sa ika-16 na siglo?

Ang bansang Tsina bilang bansa na may pinakamalaking populasyon sa Asya

ay nagtaglay ng mga tradisyon na sadyang nagpahirap sa mga kababaihan. Bukod sa
mababa na ang tingin nila sa mga kababaihan, nakaranas pa ang mga ito ng
karahasan o ang tinatawag na Domestic Violence. Para sa kanila, ang pinakadakilang
tungkulin ng isang babae ay ang magsilang ng anak na lalaki. Walang karapatan sa
edukasyon, pagmamana ng mga ari-arian o pagkakaroon ng lupain. Kung maharlika
naman ang babae, dumadaan siya sa proseso ng foot binding. Ito ay ang pagbabali
ng daliri ng paa, pagbabalot ng tela at pagpapasuot ng bakal na sapatos upang
mapigilan ang paglaki nito at maging isang tinatawag na Lotus Feet. Sa tradisyon
naman ng pagpapakasal, mayroong bride price o Dowry kung saan nagbibigay ng
pera ang lalaki sa pamilya ng babae.

Samantala, sa India naman ay mayroong female infanticide. Ito ay ang sadyang

pagkitil sa mga sanggol na babae dahil sa kaugalian nila na ang nagbibigay ng dowry
kapag ikakasal ay ang babae sa kaniyang mapapangasawa kaya’t nangangahulugan
ito ng pagkabawas ng kaban ng yaman ng pamilya. Sinusuot ng mga kababaihan ang
purdah. Nakabalot ito sa buong katawan nila upang itago ang balat. Ito ay tanda ng
paglimita sa kanilang pakikisalamuha. Naging kaugalian din sa India ang
pagsasagawa sa funeral pyre kung saan ang babaing Indian ay sasama o tatalon sa
sinusunog na labi ng asawang namatay. Tinatawag ito bilang sutee o sati.

Kung paano maliitin ang babae sa ibang bansa ay siya namang taas ng tingin
sa mga kababaihan sa Pilipinas. Mahalaga ang papel na kanilang ginampanan sa
lipunan. Ang mga kababaihan noong una ay nagsilbing babaylan o katalonan. Sila
ang mga manggagamot o pinuno ng mga ritwal. Pinaniniwalaan ding may kakayahan
silang makipag-ugnayan sa mga anito at mga diwata. Hindi tulad ng iba, ang mga
babaeng Pilipina ay may karapatan na makapag-aral, magmana ng ari-arian, at

31
maging pinuno o datu. Sa pag-aasawa, ang mga babae ay sinusuyo. Pinaglilingkuran
din ng lalaki ang pamilya ng babae dahil parte ito ng tradisyonal na panliligaw.

Tunay ngang malinaw na hindi naging madali ang pinagdaanan ng mga

kababaihan noong unang panahon. Hindi lamang sila taong-bahay na maghahanda
ng pagkain, magpapalaki ng mga supling, haharap sa gawaing bahay bilang simpleng
nanay. Naging mahirap para sa sinaunang kababaihan ang buhay kaya mapalad tayo
ngayon sapagkat mayroon tayong kalayaan at karapatan na pantay sa kalalakihan.

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang kasingkahulugan ng mga salitang nakalimbag nang pahilig.

1. Maraming tradisyon at paniniwala ang sa Asya nagsimula at lumaganap sa
buong mundo.
A. paniniwala, opinyon, customs, mga kwento, alamat, kultura at
pamantayang panlipunan na karaniwang isinasalin mula sa isang
henerasyon papunta sa isa pa.
B. gawi, pagiisip, at kaugalian ng isang partikular na grupo ng mga tao o
pamayanan.
C. paniniwala, mga sistemang kultural at pananaw sa daigdig na nag-uugnay
ng sangkatuhan sa espiritwalidad at minsan ay sa moralidad
D. isang bagay na nagrerepresenta, tumatayo o kaya naman ay
nagpapahiwatig ng isang ideya, larawan, paniniwala, aksyon o kaya naman
ng isang bagay

2. Sa sinaunang Tsina, ang babaeng maharlika ay dumaraan sa proseso na

tinatawag na footbinding.
A. reyna
B. alipin
C. pang gitnang-uri
D. pinakamayaman at pinakamakapangyarihan

3. Ang female infanticide na kaugaliaan sa India ay ang sadyang pagkitil sa

buhay na sanggol na babae.
A. pag-aalaga
B. pag-ampon
B. pagpatay
C. pagtapon

32
 Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at isulat ang titik ng tamang
sagot sa sagutang-papel.

1. Ano ang kalagayan sa lipunan ng karamihan sa mga kababaihan noong

sinaunang panahon hanggang ika-16 na siglo?
A. Iginagalang sa lipunan
B. Mababa ang katayuan nila sa lipunan.
C. May mataas na katungkulan sa pamahalaan.
D. Nagdedesisyon sa mga mahahalagang usapin.

2. Ang mga babaeng Pilipina noong sinaunang panahon ay karaniwang sinusuyo

ng kalalakihan sa pamamagitan ng paghaharana, pag-igib ng tubig at
pagsisibak ng kahoy. Anong pagpapahalaga ang ipinakikita rito?
A. Pagiging matapat
B. Pagiging masinop
C. Pagiging matiyaga
D. Pagiging mapagtiis

3. Alin sa mga gawaing ito nakilala ang mga babaeng Chinese?

A. Pagsusunog sa mga byuda.
B. Pakikipag-usap sa mga anito at diwata.
C. Pagyuko bilang tanda ng pagbibigay galang sa kausap.
D. Pagsusuot ng bakal na sapatos upang manatiling maliit ang paa.
4. Ang sumusunod ay nagpapatunay ng mababang pagtingin sa mga kababaihan
sa India MALIBAN sa.:
A. Footbinding
B. Female infanticide
C. Pagsusuot ng purdah
D. Pagbibigay ng dowry

5. Sa India, isinasagawa ang female infanticide o ang sadyang pagkitil sa mga

babaeng sanggol. Bakit ito isinasagawa?
A. Para hindi lumaki ang populasyon.
B. Lalaki lamang ang nais maging anak ng mag-asawa.
C. Ang mga lalaki ay mas mapakikinabangan sa lipunan.
D. Nakababawas sa kaban ng yaman ng pamilya ang babae sapagkat siya ang
nagbibigay ng dowry.

6. Bakit nagsusuot ng purdah ang mga babae sa India?

A. Upang hindi sila makilala.
B. Upang maingatan ang maputi nilang balat.
C. Upang itago ang hubog ng kanilang katawan.
D. Upang malimitahan ang kanilang pakikisalamuha.

33
7. Sa China, ang mga lalaki ay nagbibigay ng pera, o iba pang anyo ng
kayamanan sa magulang ng kanyang mapapangasawa bilang bayad sa
paghihirap at nagastos ng mga magulang ng babae habang siya ay lumalaki.
Ano ang tawag dito?
A. Dowry
B. Purdah
C. Bride price
D. Pot money

8. Mataas ang pagtingin sa mga kababaihan sa Pilipinas noong sinaunang

panahon. Sila ay nagsilbing manggagamot o pinuno ng ritwal. Pinaniniwalaan
ding may kakayahan silang makipag-ugnayan sa mga anito at mga diwata. Ano
ang tawag sa kanila?
A. Shaman
B. Brahmin
C. Babaylan
D. Kshatriya

9. Gawi sa India ang pagsasama ng balong babae sa funeral pyre ng kaniyang

namatay na asawa. Ano ang tawag dito?
A. Dowry
B. Purdah
C. Concubine
D. Sutee o sati

10. Ang pinakadakilang tungkulin ng isang babaeng Tsino ay ang magsilang ng

anak na lalaki. Isang malaking kalapastanganan sa magulang ayon kay
Mencius ang hindi pagsisilang ng anak na lalaki. Ano ang dahilan nito?
A. Mahina ang katawan ng mga babae.
B. Lalaki ang tagapagmana ng pamilya sa China.
C. Hindi darami ang populasyon kung lalaki ang isisilang.
D. Isang anak lamang ang pinapayagan sa China at dapat na ito ay lalaki.

34
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 10
Panuto: Basahin ang usapan at alamin ang kalagayan at bahaging ginampanan ng
sinaunang kababaihan sa Asya.

Sinaunang Kababaihan, Ano ang Kalagayan?

ni Anabelle C. Balisa

Ezra: Katatapos ko lang magbasa ng isang dokumentaryo tungkol sa mga kababaihan

sa mga piling larangan ng lipunan at masasabi kong ang mga kababaihan ngayon ay
hindi na pahuhuli sa mga kalalakihan kung ang pag-uusapan ay ang kakayahan nila
sa iba’t ibang gampanin sa lipunan.

Athena: Totoo yan. Pero alam mo ba na ayon sa aking pagbabasa at pagsasaliksik,

malayong-malayo ito sa kalagayan at papel na ginampanan ng mga kababaihan
noong sinaunang panahon? Sa Mesopotamia, sinasalamin ng ilang probisyon ng
Batas ni Hamurrabi (Code of Hammurabi) ang mababang pagtingin sa mga
kababaihan tulad na lang ng pagtuturing na ang babae ay parang bagay na maaaring
ikalakal kaya’t ang pag-aasawa ay parang transaksiyong pampananalapi.
Ipinagkakasundo ang babae sa lalaki kapalit ng pera o dote habang bata pa lamang.
Sa oras na may sapat na gulang na ang babae ay maaari nang ikasal ngunit ang
babae ay mananatili sa sariling bahay. Ang babaeng hindi tapat sa kaniyang asawa
ay parurusahan ng kamatayan. Kapag nahuli siyang nakikipagtalik sa ibang lalaki ay
parurusahan. Pagtataliin sila at itatapon sa dagat hanggang sa malunod. Maaaring
ipagbili ng lalaki ang kaniyang asawa at anak. Ang mga babae ay hindi maaaring
lumahok sa kalakalan.

Ezra: Ay naku! Katumbas din yan ng Code of Manu sa Timog Asya. Ayon sa Kodigo,
ang isang Brahmin o pari sa Hinduism ay hindi pinapayagan na makipagtalik sa isang
mababang uri ng babae sa lipunan dahil siya ay mapupunta sa impiyerno. Ang ritwal
na may kaugnayan sa kababaihan ay hindi kinikilala. Ang dote ay ipinagkakaloob sa
pamilya ng babae at hindi sa kanya. Dapat na tatlong beses ang tanda ng lalaki sa
kanyang asawang babae. Ayon pa rin sa Kodigo, ang amang ayaw pang ipakasal
ang kaniyang anak na nagdadalaga na ay nakagagawa ng paglabag sa batas na ang
katumbas ay pagpapalaglag ng sanggol.

Athena: Mapalad tayo ngayon sapagkat mula sa mababang kalagayan ng sinaunang

kababaihan ay natamo natin ngayon ang ganitong uri ng kalagayan sa lipunan.
Kinikilala, iginagalang at ipinagmamalaki.

35
 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng mga salitang nakalimbag nang

pahilig.

1. Sa Mesopotamia, sinasalamin ng ilang probisyon ng Batas ni Hamurrabi

(Code of Hammurabi) ang mababang pagtingin sa mga kababaihan.
A. Ipinakikita B. Ibinubukod C. Pinagaganda D. Tinutulungan

2. Ang ritwal na may kaugnayan sa kababaihan ay hindi kinikilala.

A. Palabas B. Programa C. Pagsamba D. Seremoniya

3. Naglalaman ang mga Kodigo ng kalagayan at gampanin ng sinaunang

kababaihan sa Asya.
A. Batas B. Tularan C. Papeles D. Talambuhay

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at isulat ang titik ng tamang
sagot sa sagutang-papel.
1. Ang pag-aasawa sa mga sinaunang Asyano ay ________.
A. libre B. malaya C. sagrado D. pinagkasunduan
2. Kung ang Code of Hammurabi ay para sa Kanlurang Asya, kanino naman
Code of Manu?
A. Timog Asya C. Silangang Asya
B. Hilagang Asya D. Timog SIlangang Asya
3. Sinsalamin sa batas ni Hammurabi ang mababang pagtingin sa mga babae.
Ano ang ibig sabihin ng pangugusap na “Ang babae ay parang bagay na
maaaring ikalakal kaya’t ang pag-aasawa ay parang transaksyong
pampananalapi.”?
A. Ang mga babae ay ipinampapalit ng ibang kalakal.
B. Ang mga babae ay isinasali sa pakikipagkalakalan.
C. Ang mga babae ay malayang makapili ng kanyang mapapangasawa.
D. Ang mga babae ay parang produktong ipinagbibili sa kanyang
mapapangasawa
4. Alin sa sumusunod na pangungusap ang hindi kabilang sa probisyon ng
Batas ni Hammurabi?
A. Ang mga babae ay hindi maaaring lumahok sa kalakalan.
B. Ang mga babae ay maaaring magmana ng mga ari-arian.
C. Ang babaeng mahuhuling nakikipagtalik sa ibang lalaki ay parurusahan.
D. Ipinagkakasundo ang babae sa lalaki kapalit ng pera at dote habang bata
pa lamang.

36
5. Noon pa man, ipinagbabawal na ng batas ang pakikiapid. Ano ang
iginagawad na parusa sa babaeng mahuhuling makikipagtalik sa ibang lalaki?
A. Pareho silang ikukulong.
B. Hihiwalayan siya ng kanyang asawa.
C. Babatuhin sila hanggang sa mamatay.
D. Pagtataliin sila ng lalaki at itatapon sa dagat.

6. Ano ang pagkakatulad ng sitwasyon ng kababaihan sa Code of Hammurabi

at Code of Manu?
A. Ang mga babae ay maaaring lumahok sa kalakalan.
B. Ang mga babae ay may karapatang pumili ng mapapangasawa
C. Mababa ang pagtingin sa kababaihan noong sinaunang panahon.
D. Ang mga babae ay may karapatan na makapag-aral, magmana ng ari-
arian at maging pinuno o datu.

7. Ang mababang pagtingin sa kababaihan ay umiiral na noon pa man sa iba’t

ibang kultura at sa lipunan. Maaaring patayin ng lalaki ang kaniyang asawang
babae sa sandaling makita niya itong kasama ng ibang lalaki. Ano ang
ipinahihiwatig nito?
A. May pantay na karapatan ang lalaki at babae.
B. Ang babae ay maaari lamang mag-asawa ng isa.
C. Ang lalaki ay pwedeng magkaroon ng maraming asawa
D. Ipinakikita sa kalagayang ito na mas malaki ang karapatang tinatamasa ng
kalalakihan noon kaysa sa kababaihan.

8. Ang pag-aasawa ay parang transaksiyong pampananalapi. Magbibigay ng

regalo na karaniwan ay pera ang ama ng lalaki sa ama ng babae. Ano ang
tawag dito?
A. dote B. burka C. purdah D. pot money

9. Suriin ang dalawang pangungusap sa ibaba.

I. Pinaiiral ng relihiyon at pilosopiya ng Asya ang mababang pagtingin sa
kababaihan sa Asya.
II. Ang tradisyonal na tungkulin ng babae sa Asya ay pagiging mabuting
asawa at ina.
A. Ang 2 pangungusap ay parehong tama.
B. Ang 2 pangungusap ay parehong mali.
C. Ang pangungusap I ay tama, ang pangungusap II ay mali.
D. Ang pangungusap II ay tama, ang pangungusap I ay mali

10. Sa kasalukuyan, isa sa mahahalagang pangyayari na malaki ang epekto sa

pag-unlad ay ang ________.
A. pagbabago sa pamilya
B. pagbabago ng komunikasyon
C. pagtatanggol sa karapatang pantao
D. pagbibigay- kapangyarihan sa kababaihan

37
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 11
Panuto: Basahing mabuti ang tula. Unawain ang mensahe at damdaming nais nitong
ipahayag.

Salamat sa Iyo, Asyano

ni Anabelle C. Balisa

Tanyag at malakas ang kontinente ng Asya

Tahanan ito ng makukulay na kultura
Sinaunang lipunan ang naging pundasyon
Upang lalong makilala ang bawat nasyon.

Mesopotamia ang pinakaunang kabihasnan

Maraming kaalaman, sa kanila ay natutuhan
Naimbento ang gulong, kalendaryo at araro
Bakal na sandata, sundial at teleskopyo.

Ziggurat ang nagsilbing tahanan at templo

Salamat sa Cuneiform, kasaysayan ay naidokumento
Code of Hammurabi ang batas na inihanay
Sa pamumuhay sa imperyo ay kanilang naging gabay

Marami ring kaalaman, mga Tsino ang nagsimula

Fireworks, abacus, gun powder at saranggola
Suspension bridge, wheel barrow, tsaa at porselana.
Pati Great Wall of China, proteksyon sa maninila.

Sinimulan ang Woodblock printing, acupuncture at kaligrapiya

Confucianismo, Legalismo at Taoismo parte ng ideolohiya
Maging Animal Zodiac Signs at Civil Service Examination ay kasama
Tunay ngang kahanga-hanga, mga kontribusyon nila.

Hinduismo, Buddhismo, Jainismo at Sikhismo

Vedas na kalipunan ng sagradong teksto
Taj Mahal, pi, pati ang konsepto ng zero
Sa India nagsimula, sila ang umimbento

Napakarami ngang ambag ng sinaunang kabihasnan

Ngayon ay malaking tulong sa ating sambayanan
Kaya naman ito’y atin ngang pahalagahan
At mag-ambag na rin sa ating lipunan.

38
 Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng mga salitang nakalimbag nang

pahilig.

1. “Sinaunang lipunan ang naging pundasyon

Upang lalong makilala ang bawat nasyon.”
A. batayan C. tinularan
B. patunay D. sandalan
2. Ziggurat ang nagsilbing tahanan at templo ng mga Diyos at Diyosa ng mga
Sumerian.
A. sambahan C. pasyalan
B. paaralan D. pamilihan

3. Ang Ang Great Wall of China ay itinayo upang protektahan ang mga estadong
Tsino laban sa ang mga maninila.
A. mananakop C. manlalakbay
B. mangangalakal D. mag-aaral

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at isulat ang titik ng tamang
sagot sa sagutang-papel.
1. Ano ang pinakaunang kabihasnan sa daigdig?
A. Maya C. Shang
B. Indus D. Mesopotamia

2. Ano ang sistema ng pagsulat na naimbento ng kabihasnang Mesopotamia?

A. Pictograph C. Cuneiform
B. Calligraphy D. Hieroglyphics

3. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kabilang sa kontribusyon ng mga Tsino?

A. gulong, araro, at Cuneiform
B. papel, porcelana at telang seda
C. abacus, gun powder at saranggola
D. Confucianismo, Legalismo at Taoismo

4. Ang sumusunod ay mga pilosopiyang lumaganap sa India MALIBAN SA:

A. Taoismo C. Budhismo
B. Jainismo D. Hinduismo

39
5. Anong imbensyon ang nagbigay-daan sa pagtukoy ng oras?
A. Sundial C. Kalendaryo
B. Compass D. Teleskopyo

6. Alin sa mga kontribusyon ng mga Tsino ang nagpapatunay ng pagtatanggol

at pagpapahalaga sa kanilang bansa?
A. Pagtatayo ng Great Wall of China
B. Pagsisimula ng Civil Service Examination
C. Sistema ng pagsulat na kaligrapiya (Calligraphy)
D. Ideolohiya ng Confucianismo, Legalismo at Taoismo

7. Ano ang naging implikasyon ng pagkakaroon ng kalipunan ng Batas ni

Hammurabi (Code of Hammurabi)?
A. Napaunlad ang pangangalakal
B. Nagkaroon ng kaayusan ang lipunan
C. Nagkaroon ng ugnayan ang mga bansa
D. Natatag ang isang malayang pamahalaan

8. Alin sa mga sumususunod ang kahalagahan ng pagkakaimbento ng

Cuneiform sa sangkatauhan?
A. Naisulong ang ekonomiya ng bansa.
B. Napaunlad ang teknolohiya at agham sa Mesopotamia
C. Napabilis ang Sistema ng kultura ng mga taga Mesopotamia
D. Nagkaroon ng Sistema ng pagsusulat at naitala ang mahahalagang
pangyayari.

9. Sa anong paraan maipakikita ang pagpapahalaga sa mga kontribusyon ng

mga sinaunang kabihasnang Asyano?
A. Pagbenta ng mga lumang kagamitan upang mapakinabangan ng iba?
B. Pagbili ng mga lumang artifacts na nanggaling sa makasaysayang pook
ng dating sibilisasyon
C. Pag-aaral sa talambuhay ng mga mananaliksik sa mga nangyari noong
sinaunang panahon
D. Patuloy na pagrespeto, pagpapanatili at pagtanggap ng mga kaisipang
buhat sa sinaunang kabihasnang Asyano
10. Marami ang kontribusyon ng mga Tsino sa sangkatauhan. Ilan sa mga ito ay
ang payong, chopsticks, tsinelas, at mga kagamitang yari sa porselana. Paano
ipinakita ng mga tao sa kasalukuyan ang pagpapahalaga sa mga ambag na
ito?
A. Nakatago sa cabinet ang mga bagay na ito.
B. Naging bahagi na ito ng kultura ng mga tao.
C. Ito ang madalas na makikita sa mga pamilihan.
D. Sa mga mahahalagang okasyon o pagdiriwang na lamang ito ginagamit

40
 Halina’t Tayo’y Magbasa

TEKSTO 12
Panuto: Basahing mabuti ang teksto. Unawain ang mga impormasyong ipinahayag
bilang gabay sa mga tanong na inihanda sa sunod na pahina.

Kontribusyon ng mga Sinaunang

Kabihasnan sa Asya
ni Anabelle C. Balisa

Ang mga kabihasnang umusbong sa Asya ay naghatid ng mga makabagong

kaalaman at pagtuklas para sa susunod na henerasyon. Sa aspektong arkitektura,
katangi-tangi ang ziggurat na nagsilbing tahanan at templo ng mga Diyos at Diyosa
sa Mesopotamia. Ang mga Sumerian ang nakaimbento ng kauna-unahang sistema
ng pagsusulat, ang Cuneiform. Naimbento rin nila ang gulong na ginagamit sa
transportasyon at kalakalan, gayundin ang araro na nagpadali sa pagtatanim ng tao.
Marami pang bagay na ginawa at natuklasan ang Mesopotamia na
napakikinabangan pa rin magpahanggang ngayon. Ilan sa mga ito ang potter’s wheel,
layag, water clock, kalendaryong may 12 buwan; paggamit ng prinsipyong nauukol sa
Geometry at mga sandatang yari sa tanso. Nag-iwan din ng mahahalagang ambag
ang mga sumunod na kabihasnang naghari sa loob at labas ng Mesopotamia tulad ng
Batas ni Hammurabi ng Babylonia; paggamit ng bakal ng mga Hittite; paggamit ng
barya ng mga Lydian; monoteismo o pagsamba sa iisang Diyos ng mga Hebreo; at
alpabeto ng mga Phoenician.
Sa Timog Asya naman, nakapag-ambag ang kabihasnang Indus ng sistema ng
palikuran at plumbing. Ang mga larawan noong unang panahon ay nakaukit sa mga
bato na tinatawag na pictograph. Nabuo din nila ang konsepto ng zero, pi, at decimal
system. Sa kanila din nag-ugat ang relihiyong Hinduismo, Budhismo, Sikhismo at
Jainismo na patuloy na humuhubog sa gawi ng mga Asyano.
Hindi rin matatawaran ang ambag ng kabihasnang Shang. Nangunguna na rito
ang mga kaisipan at pilosopiyang lumaganap sa China. Kabilang sa mga ito ang
Confucianismo, Legalismo at Taoismo. Natuklasan nila ang sistema ng pagsusulat na
tinawag na calligraphy. Ang Great Wall of China na istrukturang ipinatayo ni Shih
Huang Ti noong panahon ng dinastiyang Qin ay nagsilbing pananggalang mula sa
mga tribong nomadiko mula sa hilaga ng China. Naghatid din ng mahahalagang
ambag sa kabihasnang Tsino ang mga dinastiyang naghari sa China. Ilan sa mga ito
ay ang papel, porselana, silk, wheelbarrow, mill wheel, water clock, sundial, at
gunpowder. Sila rin ang nagpasimula ng civil service examination at woodblock
printing.

41
 Tunay ngang kahanga-hanga ang katalinuhang ipinamalas ng ating mga
ninuno. Marahil kung wala ang mga ito ay hindi magiging ganito kadali ang sistema
ng ating pamumuhay sa ngayon.

Pagpapalawak ng Talasalitaan

Panuto: Piliin ang titik ng kasingkahulugan ng mga salitang nakalimbag nang

pahilig.
1. Marami ang naging ambag ng sinaunang Asyano sa kabihasnan ng daigdig.
A. limos C. abuloy
B. kahati D. kontribusyon

2. Sa China nag-ugat ang Confucianismo, Legalismo at Taoismo.

A. nagsimula C. nawala
B. nagtanim D. lumago

3. Ang mga relihiyong nag-ugat sa Asya tulad ng Hinduismo, Budhismo,

Sikhismo at Jainismo na patuloy na humuhubog sa gawi ng mga Asyano.
A. Sumisira C. Nagpapatunay
B. Humuhulma D. Nagpapatuloy

Mga Tanong sa Pag-unawa

Panuto: Basahin at unawain ang bawat pangungusap at isulat ang titik ng tamang
sagot sa sagutang-papel.
1. Ano ang sistema ng pagsusulat ng kabihasnang Shang?
A. Pictograph C. Cuneiform
B. Calligraphy D. Hieroglyphics

2. Ano ang tawag sa templong tahanan ng mga Diyos at Diyosa sa

Mesopotamia?
A. Ziggurat C. Hanging Garden
B. Taj Mahal D. Great Wall of China

3. Ang sumusunod ay mga pilosopiyang lumaganap sa China MALIBAN sa:

A. Taoismo C. Legalismo
B. Budhismo D. Confucianismo

42
4. Ano ang pinakamahalagang kontribusyon ng Sumerian sa daigdig?
A. Paggamit ng barya
B. Sistema ng palikuran at plumbing.
C. Pag- imbento ng woodblock printing.
D. Sistema ng pagsulat na tinawag na cuneiform.

5. Alin sa sumusunod na kontribusyon ang hindi nagmula sa mga Tsino?

A. Calligraphy
B. Paggamit ng gulong
C. Woodblock printing
D. Kagamitang yari sa porselana

6. Ano ang kahalagahan ng mga kontribusyon ng mga sinaunang kabihasnang

Asyano sa sangkatauhan?
A. Pagsulong ng kakayahan at pag-unlad ng kaalaman.
B. Pagsulong sa kasaysayan ng mga unang sibilisasyon
C. Pagiging malakas upang malupig ang kalabang imperyo
D. Pagpapakita ng maniningning na kultura at materyal na karangyaan

7. Isang mahalagang ambag sa sangkatauhan ang mga Batas ni Hammurabi.

Anong pagpapahalaga ang isinusulong nito?
A. Pagmamahal sa bayan
B. Katahimikan ng isang lugar
C. Pagbibigay galang sa magulang
D. Katarungan at pangangalaga sa karapatan ng tao.

8. Nagsimula sa Asya ang pagsusulit sa mga taong gustong maglingkod sa

pamahalaan o ang civil service examination. Dahil dito ay hindi mabibigyan ng
matatag na hanapbuhay ang sinomang hindi makakapasa dito. Dapat ba
itong ipagpatuloy sa kasalukuyan?
A. Oo. Upang masukat ang kanilang talino.
B. Hindi. Dahil kawawa ang hindi makakapasa.
C. Hindi. Sapagkat pinahihirapan lamang ang mga nais magtrabaho.
D. Oo. Upang malaman ang tunay na karapat-dapat ilagay sa posisyon ng
pamahalaan.

9. Marami ang naging ambag ng sinaunang kabihasnang Asyano sa

sangkatauhan. Ano ang implikasyon nito?
A. Mapagmahal sila sa sariling lugar.
B. Mahusay silang gumaya sa kaalaman ng iba.
C. Matatapang at mapaghangad sa kapangyarihan at kaunlaran.
D. Matalino, mapamaraan, malikhain at maabilidad ang mga sinaunang tao.

10. Sa Asya nagsimula ang mga pangunahing pilosopiya at relihiyong lumaganap

sa daigdig. Bakit mahalaga ang mga ito?
A. Nagkaroon ng pananampalataya ang mga tao.
B. Nagkaroon ng katahimikang politikal ang mga bansa.
C. Nagkaroon ng mabuting ugnayan ang mga bansa sa Asya.
D. Naging pamantayan ito ng tamang pagkilos at kaayusan ng lipunan.
43
 Susi sa Pagwawasto

Teksto 1: Kumustahan sa Buhay na Teksto 4: Ang Bakas ng Kahapon

Kinagisnan
Pagpapalawak ng Talasalitaan Pagpapalawak ng Talasalitaan
1. D 1. C
2. D 2. D
3. A 3. A

Mga Tanong sa Pag-unawa Mga Tanong sa Pag-unawa

1. B
2. C 1. D
3. D 2. D
4. A 3. A
5. A 4. A
5. D
Teksto 2: Ating Kabihasnan, Bahagi
Teksto 5: Mga Paniniwalang Asyano
ng Kasalukuyan
sa Pagbuo ng mga Matatag na
Pagpapalawak ng Talasalitaan Imperyo
1. B
2. A Pagpapalawak ng Talasalitaan
3. B 1. B
2. B
Mga Tanong sa Pag-unawa 3. D
1. D Mga Tanong sa Pag-unawa
2. A 1. B
3. B 2. A
4. B 3. D
5. C 4. D
5. C
6. C
Teksto 3: Mga Sinaunang 7. A
Kabihasnan sa Asya
Teksto 6: Ang Pilosopiya ng mga
Pagpapalawak ng Talasalitaan Pilosopo
1. B
2. C Pagpapalawak ng Talasalitaan
3. D 1. A
2. D
Mga Tanong sa Pag-unawa 3. D
4. B
1. B 5. D
2. B
3. B
4. D
5. D
44
Mga Tanong sa Pag-unawa
1. B
2. B Teksto 9: Ang Sinaunang
3. C Kababaihan sa Asya
4. C
Pagpapalawak ng Talasalitaan
5. C
6. B
1. A
7. D
2. C
8. A
3. B

Teksto 7: Liham Pasasalamat sa Mga Tanong sa Pag-unawa

Sinaunang Kabihasnan 1. B
Pagpapalawak ng Talasalitaan 2. C
1. B 3. D
2. A 4. A
3. B 5. D
4. D 6. D
5. C 7. A
8. C
Mga Tanong sa Pag-unawa 9. D
1. C 10. B
2. B
3. D Teksto 10: Sinaunang Kababaihan,
4. D
Ano ang Kalagayan
5. D
6. A Pagpapalawak ng Talasalitaan
7. C 1. A
8. A 2. D
3. A
Teksto 8: Kahalagahan ng mga Mga Tanong sa Pag-unawa
Kaisipang Asyano
1. D
Pagpapalawak ng Talasalitaan 2. A
1. D 3. D
2. A 4. B
3. D 5. D
4. B 6. C
5. D 7. D
8. A
Mga Tanong Sa Pag-unawa 9. A
1. A 10. D
2. D
3. B
4. A
5. D
6. C
7. A
8. C
45
Teksto 11: Salamat sa Iyo, Asyano Teksto 12: Kontribusyon ng mga
Sinaunang Kabihasnan sa Asya
Pagpapalawak ng Talasalitaan
1. A Pagpapalawak ng Talasalitaan
2. A 1. D
3. A 2. A
3. B
Mga Tanong sa Pag-unawa
Mga Tanong sa Pag-unawa
1. D
2. C 1. B
3. A 2. A
4. A 3. B
5. A 4. D
6. A 5. B
7. B 6. A
8. D 7. D
9. D 8. D
10. B 9. D
10. D

46
 Sanggunian

Camagay, Ma. Luisa T. et al., Kabihasnang Asyano Kasaysayan at Kultura. Vibal

Publishing House Inc. 1253 Gregorio Araneta Avenue Quezon City, Philippines,
2010 pp. 244-249, 252-261

47
Para sa mga tanong at suhestiyon, sumulat o tumawag sa:

Kagawaran ng Edukasyon, Rehiyong MIMAROPA

Meralco Avenue, corner St. Paul Road, Pasig City
mimaropa.region@deped.gov.ph
Telephone No.: (02) 6314070