İnceleme Araştırma Dizisi

Yayın No: 59

Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı

Editör
Prof. Dr. Zülfikar Güngör

Yazarlar
Prof. Dr. Necdet Tosun
Prof. Dr. Kemal Eraslan

Hikmetlerin Türkçesi
Musa Uzunkaya

Çağatay Türkçesi Editörü

Prof. Dr. Funda Toprak

Hikmetlerin Çağatay Türkçesinde Yazımı

Abdurahmon Gofurov

Yayın Koordinatörleri
Halil Ulusoy
Harun Sarıgül

ISBN: 978-9944-237-14-7

Baskı Tarihi: 2019

Tasarım / Baskı: www.merkezrepro.com

© Ahmet Yesevi Üniversitesi

Mütevelli Heyet Başkanlığı
Taşkent Cad. Şehit H. Temel Kuğuoğlu Sokak. No: 30
06490 Bahçelievler/ANKARA
Tel: 0312 216 06 00 • Faks: 0312 223 34 29
www.ayu.edu.tr yayinlar@yesevi.edu.tr

Kitapta ifade edilen fikir ve görüşler sadece yazarlarının olup, Ahmet Yesevi
Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı’nın görüşlerini yansıtmazlar.

AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİNİN HEDİYESİDİR. PARA İLE SATILMAZ

 İçindekiler
4 Takriz
6 Önsöz
11 Hoca Ahmed Yesevî
14 Hayatı
17 Eserleri
18 Menkıbeleri
21 Türbesi
22 Yesevîlik
26 Yesevîlikte Tasavvufî Eğitim
30 Bibliyografya
31 Fakr-nâme
35 Fakr
36 Fakîr
37 Fakr-nâme
44 Dil Hususiyetleri Ses Hususiyetleri
58 Fakr-nâme Metin
68 Fakr-nâme Tercüme
78 Fakr-nâme’nin Notları
88 Kısaltmalar ve Bibliyografya
91 Dîvân-ı Hikmet
Çağatay Türkçesi Orijinal Metin ve Türkiye Türkçesi
Manzum Çeviri
550 Kaynakça
551 İki Farsça Risale
553 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat
558 Risâle Der-Makâmât-ı Erbaîn
563 Ekler
563 Ek-1 Fakr-nâme Tıpkı Basım
587 Ek-2 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat Tıpkı Basım
597 EK-3 Risâle Der-Makâmât-ı Erbaîn Tıpkı Basım
Takriz

XII. asırda Türkistan’da yaşayan ve Pîr-i Türkistan diye anılan Hoca Ahmed
Yesevî, Türk-İslam kültüründe önemli bir yere sahiptir. O, bilgi ve irfanını, aşktan
ve sevgiden alan büyük bir Allah dostudur. Türklerin İslâm ile tanışmasında
âdeta köprü vazifesi gören, Kuran ve sünnete dayalı İslâm anlayışını bizlere
tanıtan şahsiyettir.
Ahmed Yesevî Hazretleri kendi zamanında İslâm çizgisi dışına çıkan ve
umumi olarak râfizilik, zındıklık ve mülhidlik olarak nitelendirebileceğimiz
gayr-ı sünnî akım ve yollara karşı Kur’ân ve sünnet bayrağını açan kişidir. O,
Kur’ân’ın tanımlayıp Hz. Peygamber’in uyguladığı ve telkin ettiği gerçek İslâm’ı
halka anlatan bir mana insanı, Kur’ân’ın aşk ve irfana dayalı yorumcusudur.
Türk-İslam kültüründe tasavvuf adına konuştuğumuz birikim Ahmed Yesevî
Hazretlerinin mirasıdır; biz bugün onun mirasını konuşuyoruz.
Yesevî Hazretleri, sadece Yûsuf Hemedânî Hazretlerinin gönlünde yaktığı
İslâm’ın aşk ve irfan kıvılcımını kendinden sonraki tâliplere aktarmakla
kalmamış; yetiştirdiği aksiyoner alperenleri Asya’nın bir ucundan Avrupa
içlerine kadar göndererek insanlara adalet, tevazu, birlik ve dirlik düşüncesini
telkin etmiştir. O, İslâm düşüncesine Türkistan’dan bir ayna tutarak, İslâm’ın
ışığını Anadolu’ya, Rumeli’ye ve Balkanlara ulaştırmıştır. Yesevîlik düşüncesi
Balkanlarda Gül Baba, Sarı Saltuk ile; Anadolu’da ise Yunus Emre, Hacı Bektaş
Velî gibi âbide şahsiyetlerle neşv ü nema bulmuştur.
Yesevî Hazretleri, dönemin din ve kültür dili olan Arapça ve Farsça
yerine, anadili Türkçeyi kullanmış; Türkçeyi bir ilim, aşk ve irfan dili hâline
getirmiştir. Türkler, İslâm’ın öğretilerini ve tasavvuf düşüncesinin inceliklerini
onun hikmetleriyle öğrenmiştir. “Mürşittir Hoca Ahmed, verir kalplere safa/ Sözler
gerçeğe açar gönüller ülkesini/ Ey Miskin Hoca Ahmed! Yedi ceddine rahmet!/Fars
dilini bilir de, güzel söyler Türkçeyi.” diyerek sohbetlerinde ve nutk etmiş olduğu
hikmetlerinde anadili Türkçeyi kullanarak geniş kitleleri etkileyen ilk Türk
mutasavvıfı odur. Bugün geniş bir coğrafyada konuşulup yazılan edebî bir
Türkçeden söz ediliyorsa bânîsi Ulu Pîr Ahmed Yesevî’dir.

4
 Yesevî’nin asırlar önce yaktığı çerağ bugünün dünyasının muhtaç olduğu
hoşgörü, samimiyet, insana saygı ve sevginin en güzel örneğini teşkil etmektedir.
Bizler bu çerağı, yeni dünyaya taşımak zorundayız. Nitekim elinizdeki “Hoca
Ahmed Yesevî Külliyâtı” adlı bu eser, söz konusu misyonun bir göstergesidir.
Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı olarak, 2016 yılının
UNESCO tarafından Hoca Ahmed Yesevî Yılı ilan edilmesi münasebetiyle “Dîvân-ı
Hikmet Hoca Ahmed Yesevî” adlı eseri hazırlamıştık. Elinizde bulunan bu eser
ise Ahmed Yesevî’nin bugüne kadar bulunan Hikmetlerinin Çağatay Türkçesi
orijinalleriyle birlikte manzum olarak Türkçeye aktarımlarını içermektedir.
Bununla beraber Ahmed Yesevî’nin Fakr-nâme, Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat ve Risâle
der-Makâmât-ı Erba’în kitaplarının bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir
külliyâttır.
Hikmetleri günümüz Türkçesine manzum olarak aktaran Sayın Musa
Uzunkaya’ya, Fakr-nâme eserini yayına hazırlayan Prof. Dr. Kemal Eraslan’a;
Ahmed Yesevî’nin hayatı, eserleri, menkıbelerini hazırlayan ve İki Farsça
Risalesi’ni Türkçeye çeviren Prof. Dr. Necdet Tosun’a; külliyatın editörlüğünü
üstlenen Sayın Prof. Dr. Zülfikar Güngör’e, Çağatay Türkçesiyle yazılan
hikmetlerin kontrolünü yapan Prof. Dr. Funda Toprak’a; Hikmetlerin Çağatay
Türkçesindeki yazımını gerçekleştiren Sayın Abdurahmon Gofurov’a ve eserin
ortaya çıkmasında gayretlerinden dolayı Sayın Halil Ulusoy’a, Sayın Harun
Sarıgül’e en kalbî şükranlarımı sunuyorum.

Prof. Dr. Musa Yıldız

Mütevelli Heyet Başkanı

5
Önsöz
“Aşk yolunda yok olayım Bir ve varım,
Her ne kılsan âşık kıl sen Perverdigâr,
El açarak dua kılayım Cebbâr Rabb’im,
Her ne kılsan âşık kıl sen Perverdigâr.”
Hoca Ahmed Yesevî

İnsanı topraktan yaratan Yüce Allah, ona ruhundan üfleyerek hayat verdi ve
varlıkların isimlerini öğreterek yeryüzünde kendisine halife kıldı. İlk insan ve ilk
peygamber olan Hz. Âdem ve eşi Hz. Havva ile başlayan dünya hayatımızın gayesi,
Allah’ı tanımak ve O’na kulluk ederek imtihanımızı başarmaktır. İmtihan için
geldiğimiz bu dünyada, yaratılış gayemizi bize hatırlatmak için görevlendirilen
seçkin insanlar peygamberlerdir. Cenab-ı Hak ilk insandan başlayarak her topluluk
için, kendi içlerinden seçtiği bir kişiyi peygamber olarak görevlendirmiş ve onları
tevhid inancına davet etmiştir. Peygamberlik halkasının son ismi, bütün insanlığa
gönderilen Hz. Muhammed (s.a.s.)’dir.
Âlemlere rahmet olarak gönderilen son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.),
Allah’ın kendisine vahiy yoluyla bildirdiği son ilahî kelam olan Kur’an-ı Kerim’i
insanlara tebliğ etmiş; kendisine inananlardan meydana gelen bir İslam toplumunu
inşa ederek vazifesini tamamlamış ve Rabbine kavuşmuştur. Hz. Peygamber’den
sonra dini tebliğ etme, insanlara öğretme ve onlara örnek olma işi, başta sahabe
nesli olmak üzere, her dönemde ümmetin âlimlerine düşmüştür. İslamiyet’in
evrensel mesajını ve tevhid inancını; bu dinin bireyi ve toplumu ilgilendiren inanç,
ibadet, ahlak ve muamelat esaslarını, peygamber vârisi olan Müslüman âlimler,
insanlığa öğretmiş ve muazzam bir İslam Medeniyeti’nin oluşmasına hizmet
etmişlerdir. Böylece 610 yılında Mekke’de Hz. Muhammed tarafından yakılan İslam
meşalesinin ışığı, çok kısa zamanda kıtalar aşarak, bütün insanlığı aydınlatacak
güce ulaşmıştır.
İslam Medeniyet Tarihimizde derin izler bırakmış âlim ve mutasavvıflar
vardır. Mezhep imamları, fakihler, muhaddisler, müfessirler, filozoflar, matematik,
coğrafya, astronomi gibi ilim dallarında yetişmiş şahsiyetler ve tarikat kurucusu
olan büyük mutasavvıflar, medeniyet tarihimizin parlayan yıldızlarıdır. Yaptıkları
işler, yazdıkları eserler ve yetiştirdikleri talebeler ile etkileri hâlen devam eden bu
şahsiyetlerden birisi de Hoca Ahmed Yesevî (ö.1186)’dir. Milletimizin Müslümanlıkla
şereflenme sürecinde en önemli isimlerden birisi olan bu mutasavvıf, son yıllarda
hakkında yazılan kitaplar, adına düzenlenen ilmî toplantılar, adını taşıyan bir
üniversitenin kurulması ile ülkemizde daha fazla tanınmaya başlamıştır. Onun
tanıtılması ve fikirlerinin yeniden milletimize rehberlik yapması noktasında
en önemli hizmeti adına kurulan Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak
Üniversitesi yapmaktadır.

6
 Hoca Ahmet Yesevî Üniversitesi son yıllarda bu mutasavvıf adına düzenlenen
Uluslararası Sempozyum tebliğlerini, Divân-ı Hikmet adlı eserin en fazla hikmet
örnekleri içeren bir yayınını, Fakrnâme, Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat ve Risâle der-
Makâmât-ı Erba’în adlı eserleri Yesevî dostlarına ve araştırmacıların istifadesine
sunmuştu. Elinizde bulunan Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı adlı bu kitap ise, adı geçen
üniversitenin ilim dünyasına yaptığı çok önemli bir hizmettir. Bilindiği gibi külliyât
türü eserler, bir şahsın bütün eserlerini toplayan kitaplardır. Şahıslar hakkında
yapılacak çalışmalar da, o kişiye ait bütün kitapların görülmesi ve incelenmesi
büyük bir önem taşımaktadır. İşte külliyat tarzı kitaplar, araştırmacılara bu imkânı
sunmaktadır.
Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı, bu büyük mutasavvıfa ait dört eserin bir arada
sunulduğu bir çalışmadır. Bu kitabın başında Hoca Ahmet Yesevî’nin hayatı
hakkında bilgiler verilmiştir. Bu kısım Prof. Dr. Necdet Tosun tarafından kaleme
alınmıştır. Külliyât’ta yer alan eserler şunlardır:
1. Divân-ı Hikmet’in mukaddimesi gibi değerlendirilen, Hoca Ahmet
Yesevî’nin Fakrnâme’sinin Prof. Dr. Kemal Eraslan tarafından yapılan ve daha önce
yayınlanmış olan tercüme ve dil incelemesi.
2. Divan-ı Hikmet’in Çağatay Türkçesi orijinal metinleriyle birlikte Türkçe
manzum bir sadeleştirmesi. Hece vezniyle Türkçe manzum sadeleştirmesi Musa
Uzunkaya; Çağatay Türkçesi yazımları Abdurahmon Gafurov ve editörlüğünü
Prof. Dr. Funda Toprak’ın üstlendiği bu bölüm, ülkemizde daha önce neşredilen
Divân-ı Hikmet adlı çalışmaların hepsinden daha fazla orijinal metin içermiş olması
bakımından önemlidir. Hoca Ahmet Yesevî Üniversitesi tarafından hazırlatılarak
2016 yılında yayınlanan Divân-ı Hikmet adlı eserde, orijinal metinleri olan
hikmet sayısı 141, bu neşirde orijinal metinleri verilen hikmet sayısı ise 240’tır.
Kanaatimizce bu husus, konuyla ilgili ilmî araştırmalar yapacak kişiler için önemli
bir imkândır.
3. Hoca Ahmed Yesevî’ye nispet edilen ve daha önce ayrı bir kitap olarak
Ahmet Yesevî Üniversitesi tarafından yayımlanan, Fakr-nâme ile beraber basılan
Farsçadan Prof. Dr. Necdet Tosun tarafından çevrilen Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat ve
Risâle der-Makâmât-ı Erba’în adlı risaleler Yesevî tarikatının esaslarının bilinmesi
bakımından önemlidir.
Hoca Ahmed Yesevî Külliyâtı adıyla siz değerli okuyucularımızın istifadesine
sunulan bu eserin sonuna da, Fakrnâme, Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat ve Risâle der-
Makâmât-ı Erba’în adlı eserlerin orijinal nüshalarının tıpkıbasımları konulmuştur.
Böyle bir eserin hazırlanarak insanımızın istifadesine sunulması kararını
veren Ahmet Yesevî Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı’na ve heyet başkanı
Prof. Dr. Musa Yıldız hocamıza çok teşekkür ediyor ve bu yoldaki gayretlerini
bereketlendirmesini Cenab-ı Hak’tan niyaz ediyorum. Ayrıca Külliyât’ta
çalışmalarına yer verdiğimiz ve yukarıda isimlerini saydığımız bütün hocalarımıza;
eserin dizgi, sayfa düzeni ve baskısında emeği geçen herkese; yayın sürecinde yoğun
çabaları olan Halil Ulusoy ve Harun Sarıgül’e de gönülden teşekkür ediyorum.

Prof. Dr. Zülfikar GÜNGÖR

7
HOCA AHMED YESEVÎ HAZRETLERİNE

Seninle mamur oldu Sultanım Kazakistan,

Senin aşkınla oldu, tüm bir âlem gülistan.
Senden sonra tanındı ulema-i Türkistan,
Sen gönüller sultanı; Hoca Ahmed Yesevî.

Yesi şehrinde doğdun sen bir güneş misâli,

Aslan Baba keşfetti sendeki güzel hâli,
Âşık ile maşukun yaşanınca visâli,
Olunurmuş demek ki, Hoca Ahmed Yesevî.

Abdullah Bin Mübarek, Ashab-ı Resulden nur,

Yusuf el-Hemedânî verir gönlüne sürur.
Kulluk ve niyaz ile kalbine doldu huzur,
Tüm cihanın mürşidi; Hoca Ahmed Yesevî.

Seninle aydınlandı Anadolu, Rumeli,

Mevlânâ’ya Yunus’a verdin manevi eli.
Aşk-ı Muhammediyle sen güzeller güzeli,
Gönülleri coşturdun; Hoca Ahmed Yesevî.

Dünyamız kararıyor yeniden el ver bize,

Kardeş kardeşi doğrar, acı bu hâlimize.
Himmet edin Hünkâr’ım ki, küffar gelsin dize,
Sultanım, nur çerâğım; Hoca Ahmed Yesevî.

Terörle bitap düşen dünya seni anıyor!

Asya, Avrupa, yurdum cayır cayır yanıyor,
Mazlum feryat ettikçe yaraları kanıyor,
Gel bu derde derman ol; Hoca Ahmed Yesevî.

Müellefâtı ise; Dîvân-ı Hikmet yaşar,

Âdâb-ı Tarîkât’ı bütün çağları aşar.
Makâmât-ı Erbâîn, kul o evradla coşar.
Fakr-nâme’nin fahrısın; Hoca Ahmed Yesevî.

Sana geldim ey can dost! Babında bevvâb oldum.

Sende bir başka âlem keşfettim türâb oldum.
O gün bugün Sultanım! Biliniz harâb oldum,
Kabul et dergâhına; Hoca Ahmed Yesevî.

Musa UZUNKAYA

8
TÜRKİSTAN’IN KALBİ

Türkistan’ın kalbi Ahmed Yesevî.

Aşk ile donatmış tüm gönülleri.
Toplamış başına Alperenleri.
Demiş yiğitlere erlik yolu bu,
Erenler hakiki yârlık yolu bu.

Melamet sırrını Arslan Baba’dan,

Alıp fakr donunu giymiş abâdan.
Vermiş icâzeti Yûsuf Hemedân.
Demiş sonucunda gürlük yolu bu,
Nefsini bilenin hürlük yolu bu.

Bu yeşil kubbede ses bırakan Pîr!

Hikmetli sözlerle anlatıp bir bir,
Vahyin dili ile, Türkçe seslenir.
Der ki Türkistan’a birlik yolu bu,
Aman dağılmayın dirlik yolu bu.

Tekbir sesleriyle sulanan bozkır,

Rüzgâra karışıp Hû yankılanır.
Yesevî türbeden nûruyla balkır.
Der ki Türk karındaş! Birlik yolu bu,
Ayrılma Kur’an’dan dirlik yolu bu.

Mustafa TATCI

9
Hoca Ahmed Yesevî

Prof. Dr. Necdet Tosun

11
Hoca Ahmed Yesevî

12
 Hayatı, Eserleri

Orta Asya’da İslamiyet’in yayılmaya başlamasıyla birlikte Hicrî II. (M.VIII.) asır-
dan itibâren bölgede zahid ve sûfîler de görülmeye başlamıştır. Bugünkü Türkmenis-
tan sınırları içinde bulunan Merv şehrinde dünyaya gelen Abdullah b. Mübârek (M.
181/797) hem hadîs âlimi hem de zâhid ve sûfî idi. Merv şehrinde iki tekke (ribât)
kurduğu ve buralarda halkı irşâd ettiği nakledilir. Özbekistan sınırları içinde bulunan
Nahşeb (bugünkü adı Karşı) ve Tirmiz şehirleri de birçok alîm ve sûfînin yetiştiği böl-
gelerdi. “Sûfîyi hiçbir şey bulandıramaz, aksine her şey onunla saf ve duru hâle gelir.”
diyen Ebû Türâb Nahşebî (ö. 245/859-860) ile velîlik konusundaki fikirleriyle tanınan
ve çok sayıda Arapça tasavvufî eser kaleme alan Hakîm Tirmizî (m. 320/932-933) bu
sûfîlerin en meşhurlarındandır. Hakîm Tirmizî’nin kabri Tirmiz şehrinde hâlâ önemli
bir ziyâretgâhtır.

Buhara ve Semerkand ise hem âlimleri hem de sûfîleriyle Orta Asya’nın en önem-
li kültür merkezleriydi. Buhara’nın Kelâbâz (Kelâbâd) Mahallesi’nde yaşayan Ebû
Bekir Muhammed b. İshâk Kelâbâzî (ö. 380/990) tasavvufun öğretilerini et-Ta‘arruf li
Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf isimli Arapça eserinde toplamış, ayrıca Bahru’l-Fevâid isimli
eserinde bazı hadislere tasavvufî yorumlar yapmıştır.

Tekke âdâbını tespit eden ve düzenlediği semâ meclislerinde okuduğu âşıkâne

şiirlerle tanınan Ebû Saîd-i Ebü’l-Hayr (ö. 440/1049), bugün Türkmenistan’da bu-
lunan Meyhene’de yaşamış ve orada vefat etmiştir. Türkmen halkı arasında “Mene
Baba” lakabıyla anılır. Hayatı, menkıbeleri ve sözleri Muhammed b. Ebû Ravh Lütful-
lah’ın (ö. 541/1147) Hâlât u Sühanân’ı Şeyh Ebû Saîd ve Muhammed b. Münevver’in
Esrârü’t-Tevhîd Fî Makâmâti’ş-Şeyh Ebî Saîd isimli Farsça eserleriyle günümüze ulaş-
mıştır. Mevlânâ Celâleddin Rûmî’ye nispet edilen ve: “Yine gel, yine gel, ne olursan
ol, yine gel” diye başlayan meşhur rubâî de aslında Mevlânâ’dan iki asır önce yaşayan
Ebû Saîd-i Ebü’l-Hayr’ın şiirleri arasında yer almaktadır.

Keşfu’l-mahcûb isimli eserin müellifi Hücvîrî (ö. 465/1072) Fergana bölgesinde

bazı mutasavvıflarla karşılaştığını, buradaki halkın şeyhlere “Bâb” dediğini nakleder.
Aslında bu durum Orta Asya’daki diğer bölgeler için de geçerlidir. Ahmed Yesevî’nin
bir süre yanında eğitim aldığı Otırarlı Arslan Bâb ile Arslan Bâb türbesi içinde ka-
birleri olan Karga Bâb ve Laçin Bâb da bu unvanı taşımaktaydılar. Nesebnâme’lerde
Ahmed Yesevî’nin babası, dedesi ve diğer bazı akrabalarının “Şeyh” olarak zikredilmesi,
bu bölgede Yesevî’den önce de tasavvufî hareketlerin önemli derecede etkili olduğunu

13
Hoca Ahmed Yesevî

göstermektedir. Bu şeyh ve Dervîşlerin göçebe ve yerleşik Türkler arasında, özellikle

Sirderya kenarlarında ve bozkırlarda anlaşılır bir Türkçe ile halka hitâp ederek İslâm’ı
ve tasavvuf ahlâkını yaydıkları anlaşılmaktadır.

Orta Asya genelde fütüvvet ve melâmet vasfıyla öne çıkan Horasan tasavvuf kül-
türünün etkisi altındaydı. Bununla birlikte Semerkand ve Buhara gibi şehirlerde güçlü
medreseleri ve âlimleri olan bu muhit, Horasan’ın kalenderî meşrep sûfîlerinin ya-
yılması için pek müsait bir zemîn değildi. Orada ancak dinî kurallara sıkıca bağlı bir
tasavvuf anlayışı gelişip yayılabilirdi ve neticede öyle oldu. Bağdat Nizâmiye Med-
resesi’nde eğitim görüp hoca olmuş, sonra Horasan tasavvuf kültüründe yetişmiş bir
sûfî olan Yûsuf Hemedânî, Mâverâünnehr’deki birkaç mürîdine irşâd izni verip halife
olarak tâyin ettiği zamân Orta Asya’nın en önemli iki tasavvuf ekolünün tohumlarını
da atmış oluyordu.

Yûsuf Hemedânî’nin (ö. 535/1140) iki önemli mürîdi Hoca Ahmed Yesevî ve
Abdülhâlik Gucdüvânî sonraları Orta Asya’nın en yaygın tarikatları olan Yeseviyye ve
Hâcegân (sonraki adıyla Nakşbendiyye) isimli tasavvuf ekollerinin kurucusu olmuş-
lardır. Yûsuf Hemedânî’nin kaleme aldığı bazı tasavvufî eserler günümüze ulaşmıştır.
Bunlardan en meşhuru Rutbetü’l-Hayât isimli Farsça eserdir. Yûsuf Hemedânî’den
dinî ve tasavvufî eğitim aldıktan sonra kendi memleketi olan Yesi’ye dönüp orada halkı
irşâd eden Hoca Ahmed Yesevî, Orta Asya’nın manevî hayâtında derin izler bırakmış
önemli bir mutasavvıftır.

Hayatı
Ahmed Yesevî bugün Kazâkistan’ın Çimkent şehri yakınlarında yer alan Sayram
kasabasında dünyaya gelmiş, dinî tasavvufî eğitimini tamamladıktan sonra yine o böl-
gedeki Yesi (bugünkü adıyla Türkistan) şehrine yerleşmiş, uzun yıllar halkı manevi-
yat yolunda irşad ettikten sonra burada vefat etmiş bir mutasavvıftır. Babası İbrahim
Şeyh, Sayram ve civarında mürîdleri olan tanınmış bir sûfî idi. Anne ve babasını küçük
yaşta kaybeden Ahmed Yesevî, bir süre Otırar’daki Arslan Bab isimli şeyhin yanında
dinî-tasavvufî eğitim gördü. Onun da vefat etmesi üzerine başka şehirlerde eğitimine
devâm etti.

Zamanın önemli ilim merkezlerinden Buhara’ya giden Ahmed Yesevî burada

Yûsuf Hemedânî’ye intisap edip mürîdi oldu. Bazı kaynaklarda Yesevî’nin Şihâbed-
din Sühreverdî’ye (ö. 632/1234) veya Ebû’n-Necîb Sühreverdî’ye (ö. 563/1168-69) de

14
 Hayatı, Eserleri

mürîd olup icâzet aldığı söylenir. Akrabaları arasında başka şeyhler de olan ve baba-
sının Yesi’deki halifesi Mûsâ Hoca ile yakınlığı bulunan Ahmed Yesevî’nin bu akraba
çevresinden de önemli derecede tasavvufî eğitim almış olması muhtemeldir.

Eğitimini bitirdikten sonra Yesi’de dergâh kurup insanları dinî ve ahlâkî yönden
yetiştiren Hoca Ahmed Yesevî, tasavvufî düşüncelerini Türkçe ve sade şiirler ile an-
latmış, hikmet adı verilen bu şiirler zamanla toplanarak Dîvân-ı Hikmet mecmuaları
meydana gelmiştir. Bazı menkıbelerde ağaçtan tahta kaşık yontup satarak geçimini
temîn ettiği ifade edilmekteyse de, aslında varlıklı bir aileye mensup olduğu anlaşıl-
maktadır. Hakkında nakledilen menkıbelerden anlaşıldığı kadarıyla Yesevî, dergâhtaki
zikir usulü sebebiyle dönemîndeki bazı âlimler tarafından eleştirilmiştir. O da bazı
şiirlerinde samimiyetten uzak âlimler ile sahte sûfîleri tenkit etmiştir. Sohbetlerinde
ve şiirlerinde en çok işlediği konular Allah ve peygamber sevgisi, fakîr ve yetimleri
korumak, dinî kurallara riayet, güzel ahlâk, zikir, nefs ile mücadele, kendini eleştirmek
(melâmet), ölümü düşünmek, manevî mertebeler ve bu mertebeleri aşmadan şeyhlik
iddiasında bulunmanın kötülüğü gibi mevzulardı.

Rivâyete göre Ahmed Yesevî altmış üç yaşına geldiğinde dergâhında yerin altına
küçük bir oda şeklinde çilehane yaptırdı. Ömrünün kalan kısmını çoğunlukla orada
ibâdet ve tefekkürle geçirdi. Geç dönemlere ait bazı kaynaklarda Ahmed Yesevî’nin
Hicrî 562 (M. 1166-67) senesinde vefat ettiği belirtilmiş ise de, bazı araştırmacılar bu
tarihin biraz daha ileriye alınması gerektiğini düşünmektedirler.

Ahmed Yesevî’nin İbrahim adında bir oğlu olmuşsa da kendisi hayâttayken vefat
etmiştir. Yesevî’nin nesli Gevher isimli kızından devâm etmiştir. Türkistan, Mâverâün-
nehir ve Orta Asya’da olduğu gibi Anadolu’da da kendilerini Ahmed Yesevî’nin neslin-
den sayan pek çok ünlü şahsiyet çıkmıştır. Semerkantlı Şeyh Zekeriyyâ, Üsküplü Şâir
Atâ ve Evliya Çelebi bu isimlerden birkaçıdır.

XIV. yüzyılın sonunda Emîr Timur, Türkistan bozkırlarında şöhreti ve nüfuzu iyice
yayılmış olan Ahmed Yesevî’nin kabrini ziyaret edip kabrin üstüne bir türbe yapılma-
sını emretmiş, birkaç yıl içinde türbe, cami ve dergâhıyla birlikte bir külliye oluştur-
muştur. Bugün bu türbe Orta Asya’nın en önemli ziyaret yerlerinden biridir. Ahmed
Yesevî’nin çilehânesi ile türbesi arasında yüz metre kadar mesafenin olması, onun ilk
ve asıl dergâhının çilehane bölgesinde olduğunu akla getirmektedir. Vefatından son-
ra defnedildiği yere zamanla büyük bir külliye yapılınca kütüphane, aşevi, mescid ve
Dervîş hücrelerinden oluşan yeni ve daha büyük bir dergâh meydana gelmiş olmalıdır.

Ahmed Yesevî’nin Yesi’de irşada başladığı sıralarda Orta Asya’da İslâmlaşmanın

yanı sıra yaygın tasavvuf hareketleri de vardı. Bu dönemde Yesevî, Taşkent ve Sirderya

15
Hoca Ahmed Yesevî

ötesindeki bozkırlarda yaşayan göçebe Türkler arasında büyük bir etkiye sahip olmuş-
tu. İslâm’ın esaslarını, güzel ahlâkı, tasavvufun âdâb ve erkânını basit ve yalın bir dille
öğretiyordu. Bunun için, halk edebiyatından alınan anlatım teknikleriyle örülmüş hece
vezninde manzumeler söylüyordu. Hikmet adı verilen bu manzumeler, Dervîşleri vası-
tasıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılıyordu. Bu sayede Yesevîlik, kısa süre
içinde Orta Asya Türkleri arasında yayıldı.

Mürîdlerinden Sûfî Muhammed Dânişmend’in kaleme aldığı Mir’âtü’l-Kulûb

isimli eserde Ahmed Yesevî’den nakledilen: “Âhir zamanda bizden sonra öyle şeyhler
zuhûr edecek ki, şeytân onlardan ders alacak ve onlar şeytân’ın işini yapacaklar… Ehl-i
Sünnet ve’l-cemâati düşman görüp ehl-i bidat ve dalâleti sevecekler” şeklindeki sözleri
ile bazı Dîvân-ı Hikmet nüshâlarında yer alan:

“Mürşidlikni da‘vâ kılur şartın bilmes

Helâl harâm, sünnet, bid’at farkın bilmes

Bû-Hanîfe mezhebinde hergiz yürmes

Diger bid‘at mezheplerdin yürürlere”

şeklindeki ifadeleri, diğer Orta Asya Türkleri gibi Ahmed Yesevî’nin de Sünnî ve Ha-
nefî olduğunu göstermektedir.

Ahmed Yesevî’nin sözlerini ihtivâ eden en eski eserlerden biri Sûfî Muhammed
Dânişmend’in Mir’âtü’l-Kulûb isimli Çağatay Türkçesi ile yazılmış olan eseridir.
Yesevî’nin menkıbelerini ihtivâ eden en eski eser de Hüsâmeddin Sığnâkî’ye (ö.
711/1311-1312) nisbet edilen Farsça Menâkıb risalesidir. Bu eserlerin her ikisi de
yayımlanmıştır. Ahmed Yesevî, hikmetlerdeki düşünceleri ve bilhassa menkıbevî
hayâtıyla Orta Asya tasavvufunun en büyük isimlerinden biri olmuştur.

16
 Hayatı, Eserleri

Eserleri
1.Dîvân-ı Hikmet

Yesevî’nin Türkçe şiirlerini içine alan derlemenin adıdır. Dîvân-ı Hikmet nüshaları,
muhteva bakımından olduğu kadar dil bakımından da önemli farklılıklar arzeder. Bu
durum, hikmetlerin farklı şahıslar tarafından yazıldığını veya derlendiğini gösterir. Bir
kısmı kaybolan veya zamanla değişikliğe uğrayan hikmetler derlenirken yeni hikmet-
ler eklenmiş, böylece ana metin kısmen aslından uzaklaşmıştır. Bununla birlikte, bütün
hikmetlerin temelinde Yesevî’nin inanç ve düşünceleri ile tarîkatının esasları bulu-
nur. Hikmetler, Türkler arasında bir düşünce birliğinin teşekkül etmesi bakımından
çok önemlidir. Dîvân-ı Hikmet, eski ve yeni harflerle birçok kez yayımlanmıştır. Bu
yayınlardan en sonuncusu Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının
hikmetlerin Çağatay Türkçesi orijinalleriyle birlikte Hayati Bice’nin Türkçe sadeleştir-
mesinin yer aldığı baskısıdır (Ankara 2016).

2.Fakr-nâme

Yesevî’ye izafe edilen ve Çağatay Türkçesi ile yazılmış olan Fakr-nâme, Dîvân-ı
Hikmet’in Taşkent ve bazı Kazan baskılarında yer alır. Müstakil bir risâleden çok
Dîvân-ı Hikmet’in mensur bir mukaddimesi olan Fakr-nâme, Kemal Eraslan tarafın-
dan 1977 yılında yeni harflere çevrilerek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk
Dili ve Edebiyatı Dergisi’nin 22. sayısında (s.45-120) makale halinde yayımlanmıştı.
Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı tarafından bu makale müstakil
bir kitap olarak basılmıştır (Ankara, Nisan 2016).

3.Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat

Taşkent’te yazma nüshaları bulunan bu küçük Farsça eser, tarikat âdâbı ve ma-
kamları, mürid mürşid ilişkileri, dervişlik, Allah’ı tanımak ve ilâhî aşk gibi konular
hakkındadır. S. Mollakanagatulı tarafından Kazak Türkçesine tercüme edilerek yayım-
lanmıştır (Almatı 2012). Eser Necdet Tosun tarafından Farsça aslından Türkçeye çev-
rilerek Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı tarafından Fakr-nâme
ile birlikte basılmıştır (Ankara, Kasım 2016).

17
Hoca Ahmed Yesevî

4.Risâle der-Makâmât-ı Erba’în

Yesevî’ye nisbet edilen Farsça yazma ve küçük bir eser olup, şeriat, tarikat, mari-
fet ve hakikattan her biri hakkında onar makam olmak üzere toplam kırk makam ve
kaideyi ihtiva etmektedir. Şimdilik bilinen tek nüshası Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu
İlçe Halk Kütüphanesindedir (nr. 1056, vr. 112a-113a). Eser Necdet Tosun tarafın-
dan Farsça aslından Türkçeye çevrilerek Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet
Başkanlığı tarafından Fakr-nâme ve Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat ile birlikte basılmıştır
(Ankara, Kasım 2016).

Menkıbeleri
Ahmed Yesevî’nin hayâtı hakkında eski kaynaklardaki bilgiler oldukça sınırlıdır.
O, Türk Dünyasında, gerçek hayâtından ziyade menkıbeleri ile tanınmıştır. Bu men-
kıbelerden bir kısmı onun hayâtı ve düşünceleri hakkında fikir verecek nitelikteyken,
diğer bazıları halk muhayyilesinin ürünüdür. Kendisine ait birçok menkıbeden bazıları
şunlardır:

Arslan Bâb, menkıbeye göre, ashâbın önde gelenlerinden idi. (Bâb, şeyh demektir.
Bu kelime sonraları bazı eserlere Baba diye geçmiştir). Hz. Peygamber’in gazâlarından
birinde ashâb-ı kirâm aç kalarak peygamberin huzuruna geldiler ve biraz yiyecek istir-
ham ettiler. Hz. Peygamber’in duâsı üzerine Cebrâil (a.s) Cennetten bir tabak hurma
getirdi. Fakat o hurmalardan bir tanesi yere düştü. Cebrâil (a.s.) dedi ki: “Bu hurma
sizin ümmetinizden Ahmed Yesevî adlı birinin kısmetidir.” Her emanetin sâhibine
verilmesi tabiî olduğu için Hz. Peygamber, ashâbından birini bu iş ile vazifelendirmek
istedi. Neticede hurmayı Arslan Bâb’ın ağzına attı ve çok sonraları yaşayacak olan
Ahmed Yesevî’nin terbiyesi ile meşgûl olmasını söyledi. Dört yüz küsür yıl yaşayan
Arslan Bâb, Sayram’a yahut Yesi’ye geldi ve vazifesini yerine getirdi.

Bazı soy şecerelerinde Arslan Bâb, Ahmed Yesevî’nin babası İbrahim Şeyh’in ak-
rabası olarak görülmektedir. Muhtemelen Arslan Bâb’ın âlem-i mânâda (rüyada) gör-
düğü bu hurma hâdisesi sözlü rivayetlerde değişmiş ve bu menkıbe meydana gelmiştir.

Ahmed Yesevî hazretleri vakitlerini üçe ayırırdı. Günün büyük bölümünde ibâdet
ve zikirle meşgûl olurdu. İkinci kısmında talebelerine zâhirî ve bâtınî ilimleri öğretirdi.
Üçüncü bölümünde ise alın teri ile geçimini sağlamak üzere tahta kaşık ve kepçe ya-
parak bunları satardı. Bir rivayete göre, onun hâlden anlar bir öküzü vardı. Bu öküzün

18
 Hayatı, Eserleri

sırtına bir heybe asar, içine de yaptığı kaşık ve kepçeleri koyup Yesi çarşısına salıverirdi.
Kim kaşık ve kepçeden alırsa ücretini heybenin gözüne bırakırdı. Mâl alıp da ücretini
vermeyen olursa, öküz o kimsenin peşini bırakmaz, nereye gitse peşinden o da giderdi.
Adam ücreti heybeye koymadıkça o kimsenin yanından ayrılıp başka yere gitmezdi.
Akşam olunca da Ahmed Yesevî’nin evine gelirdi.

***

Hârezm’in Urgenc şehrinde İmâm Mervezî (bazı kaynaklarda Mergazî veya Merâgî)
nâmında bir alîm vardı. Ahmed Yesevî hakkında söylenen uygunsuz sözler ona kadar
gitmişti. Bu sözlere inanıp kendisini imtihan etmek ve şüphesini gidermek gayesiyle
yanına bazı arkadaşlarını alarak yola çıktı. Yesevî’nin her tarafta talebeleri olduğunu,
her zamân sohbetinde binlerce kişinin hâzır bulunduğunu öğrenmişti. “Ben üç bin
mesele ezberledim, hepsini ayrı ayrı sorar onları imtihan ederim.” diye düşündü. Bu
sırada Ahmed Yesevî hazretleri, tekkesinde bulunuyordu. Talebesi Sûfî Muhammed
Dânişmend’e: “Bakar mısın, bize kimler geliyor?” buyurdu. Dânişmend, Mervezî’nin
yanındakilerle birlikte ve hâfızasında üç bin mesele ile geldiğini söyledi. Yesevî’nin
emri ile Muhammed Dânişmend, o üç bin meseleden binini Mervezî’nin hâfızasın-
dan sildi. Sonra Yesevî hazretleri talebelerinden Süleyman Hakîm Ata’ya aynı şekilde
emretti. O da öyle yaptı. Mervezî, hâfızasında kalan bin mesele ile Yesi’ye geldi. Hoca
Ahmed Yesevî’nin yanına gelip: “Allah’ın kullarını doğru yoldan ayıran sen misin?”
dedi. Yesevî hiç kızmadı. Karşılık da vermedi. “Şimdilik üç gün misafirimiz olun, sonra
görüşürüz.” buyurdu. Üç gün sonra bir kürsü kuruldu. Mervezî konûşmak için kür-
süye çıktı. Ahmed Yesevî Hakîm Ata’ya geri kalan bin meseleyi de silmesini söyledi.
Hakîm Ata, Allah Teâlâ’ya duâ etti. Aklındaki bin mesele de silindi. Mervezî, kürsü
üstünde bir şeyler konuşmak istedi. Fakat hâfızasında hiçbir meselenin bulunmadığını
anladı. Kitap ve defterlerini açıp oradan okumak istedi. Fakat defterindeki yazıların da
silinmiş olduğunu gördü. Sayfalar bomboştu. Bu hâli gören Mervezî kusurunu anladı,
tevbe etti ve Ahmed Yesevî’ye mürîd oldu. Onun yanında yüksek derecelere ulaştı.

***

Yine bir menkıbeye göre, Yesi şehrine yakın bir yerde Savran diye bir kasaba vardı.
Bura halkının çoğu gayr-i müslim olup, Müslümân Yesi halkına ve özellikle Ahmed
Yesevî hazretlerine çok düşmandılar. Ahmed Yesevî’nin büyüklüğü, kerâmetleri etrafa
yayıldıkça ve ona bağlı olanların sayısı her geçen gün arttıkça Savranlılar ziyâdesiyle
rahatsız oluyorlar, Hoca hazretlerine olan düşmanlıkları da artıyordu. Bir gün Ahmed
Yesevî’ye iftira etmek istediler. Bir yere toplandılar. İçlerinden birinin öküzünü getirip
mezbahada kestiler. Sadece ayaklarını bıraktılar. Ertesi gün de kadıya gidip şikâyet
ettiler. Öküzlerinin çalınıp mezbahada kesildiğini, kanları akarak aceleyle götürüldü-

19
Hoca Ahmed Yesevî

ğünü, kan izlerini takip ettiklerini ve öküzlerinin Ahmed Yesevî’nin tekkesine götü-
rüldüğünü anladıklarını bildirdiler. Kadı, Ahmed Yesevî’nin tekkesine girip öküzlerini
arayabileceklerini söyleyince tekkeye geldiler ve doğruca gece gizledikleri öküzün ya-
nına vardılar. Tam maksatlarına kavuşmuş olduklarını zannediyorlardı ki Yesevî’nin
kerâmeti tecellî edip iftirâcıların hepsi bir anda köpek oldular. O öküz etine hücum
edip kısa zamanda bitirdiler. Böylece esas hâlleri anlaşılmış oldu. Dışarıda kalıp bu
müthiş manzarayı seyredenler hayret, dehşet ve korku içerisinde Ahmed Yesevî’nin
eteklerine yapıştılar. Pişmân olduklarını bildirip affedilmeleri için yalvarmaya başla-
dılar. Yesevî hazretleri merhâmet edip duâ etti. Böylece tekrar eski hâllerine döndüler.
Başka bir menkıbeye göre, bu Savranlılar Hoca Ahmed Yesevî’nin oğlu İbrahim’i öl-
dürmüş ve başını kesip bir havluya sararak Yesevî’ye kavun diye getirmişlerdi.

***

Başka bir menkıbeye göre, Hoca Ahmed Yesevî bir gün dergâhının önünde otu-
ruyordu. Yoldan geçmekte olan bir grup çocuk gördü. Câmiye veya medreseye Kur’ân
öğrenmek için giden bu çocuklar mushaflarını bir kılıf içine koymuş ve boyunlarından
aşağı sarkıtmışken, içlerinden bir tanesi Kur’ân’a olan saygısından dolayı mushafını
başının üzerinde taşıyordu. Ayrıca medreseden evine dönerken hocasının bulunduğu
tarafa sırtını dönmemek için geri geri yürüyerek gidiyordu. Bu durumu gören Ahmed
Yesevî o çocuğa: “Oğlum! Hocandan, anne ve babandan izin al, senin dinî eğitimini
ben vereyim.” dedi. Çocuk gerekli izinleri alıp Yesevî’nin dergâhına geldi. Uzun yıllar
dinî eserler okuyup ilim tahsîl etti, ardından mürîd olup maneviyatta ilerledi. Bu ço-
cuğun adı Süleyman idi. Bir gün Ahmed Yesevî, Süleyman ve diğer birkaç arkadaşını
odun toplamak için kıra gönderdi. Gelen odunlarla yemek pişirilecek ve Dervîşlere,
talebelere ve misafirlere ikrâm edilecekti. Çocuklar odun getirirken yolda yağmur yağ-
maya başladı. Süleyman cübbesini (paltosunu) çıkarıp odunlara sardı. Dergâha geldik-
lerinde diğer çocukların getirdiği ıslak odunlar yanmazken Süleyman’ın kuru odunları
yandı. Bunun üzerine Yesevî: “Sen ince düşünceli yani hikmetli bir iş yapmışsın. Bun-
dan sonra senin adın Hakîm Süleyman olsun.” dedi. Sonraki yıllarda hocası Ahmed
Yesevî’den icazet (diploma) alan ve Bakırgan denen bölgede yerleştiği için Süleyman
Bakırganî adıyla da anılan bu zât, daha ziyade Hakîm Ata diye meşhur olmuştur.

***

Ahmed Yesevî, çok sevdiği Hz. Peygamber’in 63 yaşında vefat ettiğini düşüne-
rek kendisi de bu yaşa geldikten sonra yeryüzünde fazla dolaşmak istemedi. Vaktinin
çoğunu dergâhında bir yeraltı odası şeklinde oluşturduğu çilehânesinde geçiriyordu.
Önde gelen talebelerinden Seyyid Mansûr Ata bu çilehâneye ilk defa indiği zamân
gördüğü manzaraya üzüldü. “Şeyhim bu dar yerde sıkıntı içindedir,” diye düşünerek

20
 Hayatı, Eserleri

ağlamaya başladı. O sırada gözünden perdeler açıldı, o daracık zannettiği yeri bir ucu
doğuda, bir ucu batıda gördü ve içinden geçirdiklerinin yanlış olduğunu anladı.

***

Bir gün Ahmed Yesevî’nin dergâhında birçok mürîd bir araya gelmişti. Ancak bu-
rası dar bir yer olduğu için mürîdler çok terlemişler ve ter ortalığa saçılmıştı. Dergâhın
alt kısmına bir küp koyup ağzını açtılar. Sızan ter o küpe doluyor ve küpün içinde güzel
bir şerbete dönüşüyordu. Sûfîler de bu şerbetten içiyorlardı. Sonradan bu küp, “Aşk
Küpü” (Hum-i Aşk) diye meşhur oldu.

Türbesi
Hoca Ahmed Yesevî, miladî 1166 yılında vefat ettiğinde, içinde çilehânesinin de
bulunduğu dergâhın 100 metre kadar uzağına defnedilmiş ve basit bir kabir türbe
yapılmıştı. Bu ilk türbe o civarda yaşayan Müslümanlar için kısa zamanda bir ziya-
ret mekânı olmuşsa de, çok geçmeden (XIII. yüzyılın başlarında) ortaya çıkan Moğol
istilâsı ve bu istilânın yıkıcı etkileri bölgeyi olumsuz şekilde etkiledi. XIV. yüzyılın
sonlarında Altınorda devletini yıkıp bu bölgeyi ele geçiren Emir Timur, Moğolistan
hanının kızı Tükel Hanım’ı eş olarak seçip gelin alayını karşılamak üzere yola çıkmış,
yolda Yesi şehrine uğrayıp Hoca Ahmed Yesevî’nin kabrini ziyaret etmişti. Bu Yesi
ziyareti esnasında Timur’un rüyasında Ahmed Yesevî’yi gördüğü, kendisini zaferle
müjdeleyen Yesevî’ye bir şükrâne olmak üzere, onun küçük türbesinin yerine büyük bir
külliye inşâ edilmesini emrettiği kaydedilir. Külliyenin yapımı için o dönemde Türkis-
tan bölgesinin en meşhur mimarlarından olan Hoca Hüseyin Şîrâzî görevlendirilmişti.

İki kubbeli dikdörtgen bir yapı olan külliyede merkezî bölümün ortasında büyük
bir kazan yer alır. Yedi metalin karışımından oluşan bu kazanın etrafında bazı duâlar
ve kazan ustası hakkında bilgiler vardır. Önceleri bu kazana hafîf tatlandırılmış su
koyularak Cuma namâzlarından sonra ziyaretçilere ikrâm edildiği ve şifalı olduğuna
inanıldığı ifade edilmektedir. Bu kazan 1934’te Stalin’in emriyle götürüldüğü bir ser-
giden geri getirilmeyerek St. Petersburg’daki Leningrad Hermitage müzesine konmuş,
sonraları Kazâkistan makamlarının gayreti ile 1989 yılında yeniden türbedeki yerini
almıştır (Bkz. Metin Akar, Taykazan, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, Ankara
2017). Üzerinde büyük bir kubbe olan bu merkezî bölümün çevresinde mutfak (halım-
hâne), mescid, kütüphâne, Dervîş odaları (halvethâne), su kuyusu odası (kudukhâne)
gibi çeşitli maksatlarla planlanmış birçok bölüm vardır.

21
Hoca Ahmed Yesevî

Merkezî bölümün bitişiğinde Orta Asya kültüründe evliyâ türbelerinin sembolü

olan bir tuğ (ucunda at kuyruğu kılları, sancak ve alem olan bir direk) ve bir kapı yer
alır. Bu kapı Ahmed Yesevî’nin mezarının bulunduğu odaya (Gûrhâne) açılmaktadır.
Ahşap oyma işçiliği ürünü olan kapının iç tarafındaki döküm halkalardan birinde, ya-
pılış tarihi olan hicrî 797 (m. 1395) tarihi bulunmaktadır. Bu mezar odasının üzerinde
küçük kubbe vardır. Yesevî’nin mezar sandukası, açık yeşil renkte bir taştan yapılmıştır.
Merkezî bölümün yanlarındaki odalardan bazılarında başka mezarlar da bulunmak-
tadır. XVI. yüzyıldan itibâren Kazâk Türklerinden bazı yüksek mevki sâhibi kişiler ve
yöneticiler buralara defnedilmiştir.

Külliyenin etrafı ve üzeri çinilerle süslenmişken, giriş kapısının bulunduğu cephesi

çinisizdir. Bu durum, Timur’un vefatı üzerine külliye inşaatının bitirilemediği ve çini
süslemelerinin kısmen eksik kaldığı şeklinde açıklanmaktadır. Hatta ana girişin üs-
tündeki kemer kısmının da Timur’un vefatıyla eksik kaldığı ve hicrî 1000 (1591-92)
senesinde Buhara emîri Abdullah Han’ın emri ve desteği ile bu kemerin tamamlandığı
belirtilmektedir. Abdullah Han zamanında kurulan iskeleden kalan tahtaların bir kıs-
mı günümüze kadar ulaşmıştır.

Türbenin dışını çevreleyen üç cephesinde üst kenarı takip eden kuşak şeklinde
çinilerle süslü Kur’ân âyetleri vardır. Bunlar En’âm sûresinin 59-63. âyetleri arasıdır.
Ayrıca dış cephede çinilerle ve Kûfî hatla Allah, Muhammed, el-Hamdü lillah, Al-
lâhu Ekber, Lâ ilâhe illallah gibi yazılar işlenmiştir. Türbenin dışında giriş kapısına
bakan bahçedeki küçük türbe, Uluğ Beg’in kızı ve Ebû’l-Hayr Han’ın eşi olan Râbia
Sultân’ın türbesidir.

Yesevîlik
Ahmed Yesevî’nin ardından mürîdleri vasıtasıyla onun tasavvuf yolu ve düşünceleri
zamanla Orta Asya’nın farklı bölgelerine yayılmıştır. Bu yolun takipçilerinin mensup
olduğu tarîkata Yeseviyye adı verildiği gibi, cehrî zikir yapmaları sebebiyle Cehriyye ve
mensuplarından çoğunun Türk olması sebebiyle Silsile-i Meşâyıh-ı Türk de denilmiş-
tir. Ahmed Yesevî’nin en meşhur halifeleri Mansûr Ata, Saîd Ata, Sûfî Muhammed
Dânişmend ve Hakîm Ata’dır. Yesevîlik daha ziyade Hakîm Ata ve talebeleri ile devâm
etmiştir.

Asıl adı Süleyman Bakırgânî olan Hakîm Ata (ö. 582/1186) tasavvufî eğitimini
tamamladıktan sonra Yesi’den ayrılıp Harezm bölgesine gitmiş ve orada halkı irşâd ile

22
 Hayatı, Eserleri

meşgûl olmuştur. Hocası Ahmed Yesevî gibi hikmet tarzında Türkçe şiirler söyleyen
Hakîm Ata’nın bazı şiirleri Bakırgan Kitabı isimli mecmua içinde günümüze ulaşmış-
tır. Âhir Zamân Kitabı, Hazret-i Meryem Kitabı ve Mi‘râcnâme gibi başka manzum
eserleri de olan Hakîm Ata’nın hayâtı ve menkıbeleri, yazarı belli olmayan Türkçe ve
mensur Hakîm Ata Kitabı’nda toplanmıştır. “Barça yahşı biz yaman, barça buğday
biz samân” yani “herkes iyi biz kötüyüz, herkes buğday (gibi değerli), biz samanız.” ve
“Her gördüğünü Hızır bil, her geceyi Kâdir bil.” gibi sözleri meşhurdur. Kabri, Özbe-
kistan’ın Karakalpakistan özerk bölgesindeki Kongrat şehrindedir.

Hakîm Ata’nın en önemli halifesi Zengî Ata’dır (ö. 656/1258). Taşkent’te yaşayan
Zengî Ata’nın çobanlık yaparak geçimini sağladığı ve şeyhi Hakîm Ata’nın vefatından
sonra dul kalan hanımı Anber Ana ile evlendiği nakledilir. Zengî Ata’nın meşhur dört
halifesi Uzun Hasan Ata, Seyyid Ata, Sadr Ata ve Bedr Ata’dır. Bunlardan Seyyid
Ata ve Sadr Ata’nın Deşt-i Kıpçak’taki Sarayçık’a gittiği, orada bulunan Altınorda
hükümdarı Özbek Han’ı İslâmiyet’e davet ettiği ve Sadr Ata’nın gösterdiği kerâmet
neticesinde Özbek Han ile birlikte 70.000 kişinin Müslümân olduğu nakledilir.

Ahmed Yesevî’nin bir diğer icâzetli mürîdi (halifesi) Sûfî Muhammed Dâniş-
mend Otırar’da dergâh kurup halkı irşad etmiştir. Dânişmend’in en meşhur talebesi
Süzük Ata (bazı kaynaklarda lakabı Sükçük veya Süksük şeklinde geçer) diye anı-
lan Şeyh Mustafâ’dır. Şeyh Mustafâ’nın halifesi İbrahim Ata, İbrahim Ata’nın oğlu
İsmail Ata’dır. Babası öldüğünde on yaşında olan İsmail Ata dinî ve tasavvufî eğiti-
mine Hârezm, Buhara ve Semerkand’da devâm ettikten sonra Hocend’e gidip Şeyh
Maslahat Hocendî’den hilâfet almış ve kendi memleketi olan Kazıgurt’ta irşâ-
da başlamıştır. Oğlu ve halifesi Hoca İshak XIV. yüzyılın ortalarında kaleme aldığı
Hadikatu’l-Ârifin isimli Türkçe eserinde babası İsmail Ata ve diğer bazı sûfîlerin gö-
rüşleri ile Yesevîlik âdâbına yer vermiştir. İsmail Ata ve oğlu Hoca İshak’ın kabirleri
Kazıgurt yakınlarındaki Turbat’tadır. Yukarıda adı geçen Süzük Ata’nın Taraz’da yö-
neticilik yapan “Melikü’z-zühhâd” lakaplı bir kişiye hilâfet verdiği, bu silsilenin Ebû’n-
Nûr Süleyman Âşîk b. Dâvûd ve Cemâleddin Muhammed Kâşgarî ile devâm ettiği
anlaşılmaktadır.

Yukarıda adı geçen Zengî Ata’nın mürîd ve halifelerinden Sadr Ata’dan sonra sıra-
sıyla Elemîn Baba (bazı kaynaklarda Eymen veya Almîn), Şeyh Alî Şeyh ve Mevdûd
Şeyh halkı irşâda devâm etmişlerdir. Mevdûd Şeyh’ten sonra Yeseviyye silsilesi iki kola
ayrılarak devâm eder: Bunlardan birisi Kemâl Şeyh Îkânî, diğeri Hâdim Şeyh ile baş-
lamaktadır. Kemâl Şeyh’ten sonra silsilenin bu kolu şöyle devâm eder: Şeyh Aliâbâdî
(Seyyid Ahmed), Şemseddin Özgendî, Abdâl Şeyh (Şeyh Üveys), Şeyh Abdülvâsi‘ ve
Şeyh Abdülmüheymin. Bu son zâtın XVI. yüzyılda Taşkent’te yaşadığı bilinmektedir.

23
Hoca Ahmed Yesevî

Bu silsiledeki Şemseddin Özgendî “Şems-i Âsî” mahlasıyla hikmet tarzında şiirler söy-
lemiştir.
Hâdim Şeyh ile başlayan diğer Yesevî kolu da kendi içinde ikiye ayrılarak devâm
etmiştir: Birinci kol Hâdim Şeyh’in halifelerinden Şeyh Cemâleddin Kâşgarî Buhârî,
Süleyman Gaznevî, Seyyid Mansûr Belhî (ö. 965/1557) ile devâm ederek Osmanlı
dönemînde İstanbul’u ziyaret eden Nakşibendî ve Yesevî şeyhi Ahmed b. Mahmûd
Hazînî’ye ulaşır. Hazînî’nin eserleri şunlardır: Cevâhiru’l-Ebrâr Min Emvâci’l-Bihâr,
Menba‘u’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr, Huccetü’l-Ebrâr, Tesellâü’l-Kulûb, Câmi‘u’l-Mür-
şidîn ve Dîvân. Bu koldaki Cemâleddin Kâşgarî Buhârî’den sonra başka bir alt kol
Şeyh Hudâydâd Buhârî Gazîregî (ö. 939/1532), Mevlânâ Velî Kûh-i Zerî, Kâsım Şeyh
Azîzân Kermînegî (ö. 986/1578-79) ve Pîrim Şeyh yoluyla devâm ederek Alîm Şeyh
lakaplı Muhammed Alîm Sıddîkî’ye (ö. 1043/1633) ulaşır. Bu son zât, 1033’te (1624)
tamamladığı Lemehât Min Nefehâti’l-Kuds isimli Farsça eserinde Ahmed Yesevî’den
başlayarak kendi dönemîne kadar yaşamış olan birçok Yesevî şeyhi hakkında mühim
bilgiler vermiştir. Alîm Şeyh’in halifesi olan Mevlânâ Osmân’a intisap ederek hilâfet
almış bulunan Buharalı Mevlânâ Muhammedî İmlâ (ö. 1162/1749-1750) Yesevîliğin
yanı sıra Nakşibendiyye’den de icâzetli idi.
Alîm Şeyh’in halifelerinden Muhammed Şerîf Buhârî (ö. 1109/1697) Farsça ola-
rak kaleme aldığı Huccetü’z-Zâkirîn Li Reddi’l-Münkirîn isimli eserinde hem cehrî
zikrin meşrû olduğunu ispatlamak için deliller getirmiş, hem de önceki Yesevî şeyhleri
hakkında bilgiler vermiştir. Bu zât Yesevîliğin yanı sıra Nakşibendîlik’ten de icâzetli
idi. Hikmet tarzında Türkçe şiirler yazan Kul Şerîf ’in de bu zât olduğu tahmin edil-
mektedir. Kendisinden sonra silsile sırasıyla Fethullah Azîzân ve Lütfullah Azîzân
ile devâm edip Şeyh Hudâydâd b. Taş Muhammed Buhârî’ye (ö. 1216/1801) ulaşır.
Tasavvufa dâir birçok eser kaleme alan Şeyh Hudâydâd’ın Bustânü’l-Muhibbîn isimli
Türkçe eseri Yeseviyye tarikatının âdâbı hakkında mühim bilgiler içeren ve cehrî zikrin
önemîni anlatan bir kaynaktır. Onun halifesi Ömer Îşân, Yesevîlikle birlikte Nakşiben-
dîliğin Müceddidiyye koluna da bağlıydı. XIX. yüzyılın başlarına kadar izi sürülebilen
ve zayıflamış ya da Nakşibendîliğin içinde erimeye başlamış olsa da silsilesi bilinen
Yesevîlik, bu tarihten sonra yazılı kaynaklarda izlenemez olmuş, XIX. yüzyılın sonla-
rında Ruslar’ın Orta Asya’da hâkimiyet kurmasının ardından da gözden kaybolmuştur.
Yukarıda adı geçen Yesevî şeyhlerinin dışında, kaynaklarda hayâtı veya silsilesi
hakkında yeterli bilgi bulunmayan başka Yeseviyye mensupları da vardır. Ahmed Ye-
sevî’nin halifelerinden Baba Maçin ve Yaşlıg Yunus Ata, İsmail Ata’nın mürîdi Otlug
Yunus Ata, Bahâeddin Nakşibend’in kendileriyle görüştüğü Kusem Şeyh, Halil Ata ve
Pehlivan Ata, Emîr Külâl’in oğlu ile görüşen Kök Ata, Türkistanlı Tonguz Şeyh, sade-
ce Türkçe konûştuğu için Türkçü Ata diye anılan Taşkentli bir Yesevî şeyhi bunlardan
bazılarıdır.

24
 Hayatı, Eserleri

Yaşayan bir şeyhten tasavvufî eğitim almayıp rüyasında Ahmed Yesevî’den ya da

sonraki Yesevî şeyhlerinden Üveysî yolla hilâfet aldığını söyleyen kişiler de olmuş-
tur. XV. yüzyılda Şehrisebz yakınlarında yaşayan ve Hazret Beşîr diye anılan Seyyid
Ahmed Beşîrî (ö. 868/1463) ile XVI. yüzyılda Doğu Türkistan’da yaşayan ve
Yârkend’de vefat eden Muhammed Şerîf Buzurgvâr (ö. 963/1556-57) bunlardan-
dır. Seyyid Ahmed Beşîrî’nin hayâtı ve menkıbeleri Nâsır b. Kâsım Türkistânî’nin
Heşt Hadîka veya Hadâiku’l-Cinân adıyla anılan Farsça eserinde toplanmıştır.
Muhammed Şerîf Buzurgvâr’ın menkıbeleri ise Muhammed Sıddîk Zelîlî’nin Türkçe
ve manzum olan Tezkire-i Muhammed Şerîf Buzugvâr isimli eseri ile aynı ismi taşıyan
ancak yazarı bilinmeyen mensur Türkçe bir eserde bir araya getirilmiştir.
Bazı kaynaklarda Tatar ve Bulgar bölgelerinde yaşayan Biraş b. Abraş Sûfî, Ufa
yakınlarında kabri olan Hüseyin Beg, Azerbaycan’ın Niyazabad şehrinde türbesi olan
Avşar Baba ve Türkmenistan’da yaşamış olan Gözlü Ata gibi şâhısların Yesevî şeyhi ya
da Dervîşi olduğu İddiâ edilmiştir.
XV. yüzyılın sonlarında kaleme alındığı tahmin edilen Vilâyetnâme’de Anado-
lu sûfîlerinden Hacı Bektâş-ı Velî doğrudan veya dolaylı olarak Ahmed Yesevî’nin
halifesi olarak gösterilmişse de, bu eserden daha önce XIV. yüzyılda yazılan Eflâkî’nin
Menâkıbü’l-Ârifîn’inde ve XV. yüzyılda kaleme alınan Âşıkpaşazâde Târihi’nde Hacı
Bektâş-ı Velî’nin Vefâiyye tarikatı şeyhi Baba Rasûl lakaplı Baba İlyâs-ı Horasânî’nin
halifesi olduğu açıkça belirtilmiştir. Ayrıca XVII. yüzyılda kaleme alınan Evliyâ
Çelebi Seyâhatnâmesi’nde Yesevî Dervîşi olarak takdim edilen Geyikli Baba ve
Emirci Sultân’ın (Emîr-i Çîn Osmân) daha eski ve güvenilir kaynaklar olan Elvan
Çelebi’nin Menâkıbü’l-Kudsiyye’si ile Âşıkpaşazâde Târîhi’nde Vefâiyye şeyhi Baba
İlyâs’ın önde gelen halifelerinden olduğu ifade edilmektedir. Geç döneme ait ve gü-
venilirliği tartışmalı olan Vilâyetnâme ve Seyâhatnâme gibi bazı kaynaklarda Anado-
lu’daki bir kısım Vefâiyye mensuplarının Yeseviyye tarikatından gibi gösterilmesi, XIII.
yüzyılda Vefâiyye şeyhlerinden Baba İlyâs-ı Horasânî’nin Anadolu Selçuklu Devleti
aleyhine başlattığı isyanın oluşturduğu toplumsal psikoloji ile doğrudan ilişkili ol-
malıdır. Babaîler İsyanı adı verilen bu hareket devlet tarafından bastırıldıktan sonra
Vefâiyye tarikatına mensup, özellikle de Babaîler ile ilişkisi bulunan birçok sûfî, is-
yân töhmetinden uzak kalmak için tarikatının adını gizlemiş ya da Ahmed Yesevî
yolundan geldiğini öne sürmüş olmalıdır. Sonraki asırlarda bu söylentiler Vilâyetnâme
ve Seyâhatnâme gibi kitaplara da geçmiştir. Bu sebeple güvenilir kaynaklar ve orijinal
silsilenâmeler bulunmadığı sürece Anadolu ve Balkanlar’da Yesevî varlığından söz
etmek oldukça zordur. XIX. yüzyılın sonlarında Orta Asya’nın Fergana Vâdisi’nde ve
Kırgız bölgelerinde görülen Laçiler ile Saçlı Îşânlar’ın da Yesevîlikle bağlantısı ispat
edilememiştir. Bunlar Orta Asya Kalenderîlerinin son kalıntıları olmalıdır.

25
Hoca Ahmed Yesevî

Yesevîlikte Tasavvufî Eğitim

İntisap

İntisap, tasavvuf yoluna girmek ve bağlanmak demektir. Yesevîlikte tasav-

vufî eğitim intisapla başlar. Hoca İshâk b. İsmail Ata’nın XIV. yüzyılda Çağatay
Türkçesiyle yazdığı Hadîkatü’l-Ârif în isimli eserinde anlatıldığına göre, Yesevî-
likte intisap merâsimi şöyle yapılırdı: Şeyh, mürîd olmak niyetiyle gelen kişi-
nin elini tutar, tevbe etmesini ve Allah’a yönelmesini tavsiye ederek şu tevbe vir-
dini üç kez okurdu: “Estağfirullâhe’llezî lâ ilâhe illâ Hû el-Hayye’l-Kayyûm ve
es’elühü’t-tevbe”. Sonra eline bir makas alır ve: “Yâ eyyühe’llezîne âmenû tûbû
ilallâhi tevbeten nasûhâ” (et-Tahrîm, 66/8) âyetini okuyup mürîdin saçından,
önce sağ, sonra sol, sonra da orta taraftan iki üçer adet kıl keserdi. Bu saç kesme
olayı, sembolik olarak mürîdin dünyâ ve dünyevî şeylerin sevgisini kalbinden ke-
sip atması ve mâneviyata yönelmesi gerektiğini ifade ederdi. Bunun peşinden şeyh,
mürîde nâfile namâz kılmayı, sürekli zikretmeyi, şeyhinden izinsiz iş yapmamayı
tavsiye ederdi.

Zikir

Yesevîlikte toplu ve sesli olarak icra edilen zikre, zikr-i erre adı verilirdi. Zikr-i
erre, Farsça’da “testere zikri” demektir. Zikrin ilerleyen aşamalarında kelimeler kay-
bolup sâdece boğazdan testere sesini andıran bir hırıltı çıktığı için bu şekilde isim-
lendirilmiştir. XIII. yüzyılın sonları ile XIV. yüzyılın başlarında yaşadığı anlaşılan
Yesevî şeyhi İsmâil Ata’nın zikir konusunda şöyle dediği nakledilir: “Demirci demiri
ateşte ısıtıp çekiçle dövdüğü gibi, mürîd de kalbini Hû zikrinin çekici ile dövüp
temizlemelidir.” İsmâil Ata bir mürîdine zikir telkîn ettikten sonra şöyle derdi: “Ey
Dervîş! Tarîkat kardeşi olduk. Benden bir nasîhat kabûl et: Bu dünyayı yeşil bir kub-
be olarak düşün, farz et ki âlemde sâdece sen varsın, bir de Hak Teâlâ var. O kadar
zikret ki, tevhîdin galebesi ile sadece Hak Teâlâ kalsın, sen aradan çık!” Hoca İshak
b. İsmail Ata, her şeyhin ve mürşidin zikir için Allah’ın isimlerinden birini tercih
ettiğini, Hoca Ahmed Yesevî’nin “Allah” ve “Hû” şeklinde iki ismi mürîdlere telkin
ettiğini, İsmâil Ata’nın ise “Hû” zikrini tercih ettiğini söyler.

Müellifi bilinmeyen ve Risâle-i Zikr-i Hazret-i Sultânü’l-Ârif în ismiyle anılan

Çağatay Türkçesiyle yazılmış bir eserde ise Yesevîlerin zikrinin altı türünden bah-
sedilir:

26
 Hayatı, Eserleri

1. İsm-i zât zikri: “Allah” diye zikretmektir. Bu zikir, “Allah Hû, Allah Hû, Yâ Hû,
Allah Hû” şeklinde de icra edilir.

2. İsm-i sıfat zikri: “Hay âh, Hay âh” diye zikretmektir. Bu zikir öğle namâzından
sonra ayakta (kıyâmî) icra edilir, “Hay” ve “âh” derken beş parmak yumulur.

3. Dûsere zikri: “Hay, âh, Allah, Hay, Hû” ve “Hay, Hayyen, Hû Allah; Hay, Hay-
yen, Hû Allah” diye zikretmektir.

4. Zikr-i Hû: “Hû, Hû, Hû Allah; Hû, Hû, Hû Allah” diye zikretmektir.

5. Zikr-i çaykun: Zikir vaktinde ritim, âhenk ve mûsikînin bir arada ve uyum
içinde devâm etmesi için zâkirin elinde çıngırak gibi bir âleti hareket ettirmesi, çak
çak diye ses çıkarmasıdır. “Hû (çak), Hû (çak)” diyerek zikredilir. 6. Çehâr darb:
“Hay, âh âh âh, Hay, Hû; Hay, âh âh, âh, Hay, Hû” diye zikretmektir. Bu altı zikir
usûlüne ek olarak bir de “zikr-i kebûter” (güvercin zikri) vardır ki “Hû, Hû” diye icra
edilir.

Halvet

Dervîşlerin ibâdet ve tefekkür için bir süre yalnız kalmalarına halvet denir. Ye-
sevîlikte tasavvufî eğitimin önemli unsurlarından biri de halvettir. Yeseviyye tarîka-
tında halvetin geleneksel bir âdâb ve merasimi vardır. Hazînî’nin Cevâhiru’l-Ebrâr’da
verdiği bilgiye göre, genel teamülden farklı olarak Yeseviyye’de halvet grup hâlinde
yapılır. Halvete girecek olan mürîdler, mürşidin muvafakatıyla birgün önceden oruç
tutmaya başlarlar. Halvetten bir gün önce sabâh namâzından sonra mürîdler zikir ve
tekbirlerini çoğaltırlar. Aynı gün ikindi namâzından sonra halvethânenin kapı, baca,
tüm delikleri kapatılır ve mürîdler güneş batıncaya dek tevbe ve zikirle meşgûl olur-
lar. Akşam namâzından sonra iftar için sıcak su getirilir, mürîdler bununla orucunu
açar ve bundan sonra su verilmez. Ardından kara darıdan halvet çorbası verilir. Tüm
halvet ehli bu çorbayı içtikten sonra harâreti teskin için küçük bir karpuz ya da ayran
verilebilir. Yemekten sonra Kur’ân-ı Kerîm’den bir sûre, ya da birkaç âyet okunur.
Ayakta saf tutup üç kere tekbîr getirilir, sonra oturulup gece yarısına kadar zikrullâh
ile meşgûl olunur. Bu esnada “hikmet” adı verilen ilâhîler okunur. Ardından başlar
tıraş edilir ve halvethânenin dört yönüne doğru tekbîr getirilir. Bundan sonra zikirle
meşgûl olunur. Kandil sönünce birkaç sâat istirahat edilir ve görülen rüyalar şeyhe
tâbir ettirilir.

Halvet, gece gündüz bu şekilde kırk gün devâm eder. Kırk günün sonunda mut-
fak görevlileri diğerlerinden daha önce halvethâneden çıkar ve kurbân keserler.

27
Hoca Ahmed Yesevî

Bu kurbanların kanlarını ve kemiklerini gömerek saklamak âdettir. Kesilen kur-

banların boğazları kebâp yapılarak soğuk su veya ayranla halvet ehline verilir. O
gece sûfîler evlerinde istirahat eder ve ertesi gün sabâh namâzında duâ ve zikirlerle
halvetin tam olarak bittiği ilân edilmiş olur.

Sohbet

Bazı Yesevî şeyhleri tasavvufî ve ahlâkî sohbetin önemîni vurgulamak gayesiyle:

“Namâzın kazâsı olur, ama sohbetin kazâsı olmaz.” demişlerdir. Gâfil insanların, hatta
bu gâfil insanlara ait eşyaların bile sûfîlerin mânevî huzûr hâlini bozacağına inanılırdı.
Menkıbeye göre, Hoca Ahmed Yesevî, sohbetinde beklenen feyz ve huzûr hâli meyda-
na gelmeyince mürîdlerine tekkeyi araştırmalarını söylemiş, gâfil bir kişinin bastonunu
tekkede unuttuğu görülmüş, bu baston dışarı çıkarılınca feyizli bir sohbet yapılabil-
miştir.

Hilâfet

Tasavvufî eğitimini tamamlayan Dervîş, halkı irşad etme yetkisi yani hilâfet (icâ-
zet) alır ve halife olurdu. Yesevîlikte icâzet ve hilâfetin sembolü olarak bu kişiye şeyh
tarafından bir asâ hediye edilirdi. Çobanın koyunları asâ ile güttüğü ve kurtlardan ko-
ruduğu gibi, halife olan kişinin de mânevî terbiyesiyle meşgûl olduğu kişileri eğitmesi
ve nefsin tuzaklarından koruması beklenirdi. Tasavvufî eğitim mertebelerini tamam-
lamayan mürîde hilâfet verilmesi uygun görülmezdi. Bu makamları aştıktan sonra da
içinde kibir duygusunun kalıp kalmadığını anlamak için bazen boynuna bir sepet asılır
ve bir süre dilencilik yapması istenirdi. Hilâfet asâsı alan kişinin yüksek ahlâka sâhip
olması ve Yesevîliğin pîri Hoca Ahmed Yesevî’yi duadan unutmaması gerekirdi.

Hizmet

Hoca İshâk b. İsmail Ata’nın kaleme aldığı Hadîkatü’l-Ârifîn’in üçüncü bölümü

şeyh ve şeyhlik hakkındadır. Bu bölümde “şeyhlik, halkı Hakk’a davet etmektir”, “bü-
tün insanlara şefkatli olmaktır” gibi ifadeler yer alır. İsmail Ata’ya sormuşlar: “Halkı
Hak Teâlâ’ya ulaştıran kaç tane yol vardır?” Şöyle cevâp vermiş: “Varlıktaki bütün zer-
reler sayısınca yol vardır. Ama bir müslümânı rahatlatmak ve ona faydalı olmaktan
daha yakın ve daha iyi bir yol yoktur.”

Netice olarak Hoca Ahmed Yesevî, şiirleri, fikirleri ve eserleri ile Orta Asya’da
İslâmiyet’in, ahlâk ve maneviyatın yayılmasına önemli katkıları olmuş bir Allah dos-
tudur. Hikmet tarzı şiirleri kısa zamanda Anadolu’ya kadar ulaşmış olmalı ki, Yunus
Emre’nin “Bana seni gerek seni” nakaratlı şiiri, Yesevî’nin “Menge sen ok kerek sen”
(Bana sırf sen gereksin) şiirinin mana ve şekil yönünden tekrarı gibidir. Osmanlı’da

28
 Hayatı, Eserleri

özellikle Nakşibendîlere ait Özbek tekkelerinde Dîvân-ı Hikmet’ten bazı şiirlerin

İlâhî tarzında okunduğu bilinmektedir. Osmanlı son dönemînde Nakşibendî-Hâlidî
şeyhlerinden Hacı Hasan Şükrü Efendi (ö. 1327/1909) tarafından bazı hikmetler
Çağatay Türkçesinden Osmanlı Türkçesine çevrilmiş ve Tercüme-i Dîvân-ı Ahmed-i
Yesevî adıyla yayınlanmıştır (İstanbul 1327/1909). Bu durum Ahmed Yesevî’nin Orta
Asya’dan binlerce kilometre uzaklarda bile asırlarca unutulmadığını ve fikirlerinden
istifade edildiğini göstermektedir.

Yesevî’nin hikmet tarzı şiirleri asırlardan beri Kazak bozkırlarında yankılandığı

gibi, Özbek köylerinde ve Kırgız çadırlarında tekrarlanmıştır. Özbekler çayhaneler-
de Yesevî hikmetleri okuyanlara “Yesevîhân” adını vermişler, bu hikmetler özellikle
Fergana vadisinde kadınlar arasında da okunmuştur. Kırgızlar’ın Dîvân-ı Hikmet’i ve
Hakîm Ata’nın şiirlerini ihtivâ eden Bakırgan Kitabı’nı çocuklarına okudukları bilin-
mektedir. Âhiret’te Sırât Köprüsü’nde Ahmed Yesevî’nin Kırgızlar’a yardım edeceği
şeklindeki halk inancı da Yesevîliğin Kırgızlar üzerindeki tesîrini göstermektedir. Bu-
gün Kazâkistan’ın Türkistan (eski adı Yesi) şehrinde düğün yapan gelin ve damatların
Ahmed Yesevî türbesine gelip duâ etmeleri bile, bu büyük gönül insanının asırları aşan
tesîrinin bir göstergesidir.

29
Hoca Ahmed Yesevî

Bibliyografya
Akar, Metin, Taykazan, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, Ankara 2017
Babadjanov, Bakhtiyar, “Une Nouvelle Source sur les Rituels de la Tarîqa Yasawiyya: Le Risâla-yi Dhikr-i
Sultân al-Ârifîn”, Journal of the History of Sûfîsm, 3 (2001), s. 223-228.
Bice, Hayati, Günümüzün Aşk Yolcusuna Dîvân-ı Hikmet, H.yay., İstanbul 2015. Hoca Ahmed Yesevî,
İstanbul 2011.
Buhârî, Seyyid Zinde Alî, Semerâtü’l-meşâyıh, Taşkent, Özbekistan Fenler Akademisi Bîrûnî Şarkiyat
Enstitüsü Ktp., nr. 1336, vr. 1a-291b.
Buhârî, Şeyh Hudâydâd b. Taş Muhammed, Bustânü’l-muhibbîn (nşr. B. M. BabacanovM. T. Kadırova),
Türkistan 2006, s. 222-224.
Candarbek, Zikiriya, Nasab-nama Nuskaları Cane Turki Tarihı, Almatı 2002.
DeWeese, Devin, Islamization and Native Religion in the Golden Horde. Baba Tükles and Conversion to
Islam in Historical and Epic Tradition, Pennsylvania 1994, s. 567-573.
Aynı müellif, “The Mashâ’ikh-i Turk and the Khojagân: Rethinking the Links Between the Yasavî and
Naqshbandî Sûfî Traditions”, Journal of Islamic Studies, VII/2 (1996), s. 180-207.
Aynı müellif, “The Yasavî Order and Persian Hagiography in Seventeenth-Century Central Asia”, The
Heritage of Sûfîsm III: Late Classical Persianate Sûfîsm, Oxford 2000, s. 389-414.
Aynı müellif, “Yasaviya”, İslâm na Territorii Bıvşey Rossiyskoy İmperii, Moskova 2003, fasikül: 4, s. 35-38.
Eraslan, Kemal, “Ahmed Yesevî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1989, II, 159-161.
Hakîm Ata, Bakırgan Kitabı, Kazân 1884.
Hoca İshâk b. İsmâîl Ata, Hadîkatü’l-ârifîn, Taşkent, Özbekistan Fenler Akademisi Bîrûnî Şarkiyat Ens-
titüsü Ktp., nr. 11838, vr. 1b-131a.
Hazînî, Ahmed b. Mahmûd, Cevâhiru’l-ebrâr min emvâci’l-bihâr, İstanbul Üniversitesi Ktp., TY, nr. 3893, vr.
15a17b, 25b-26a.
Hüseynî, Muhammed Şerîf, Huccetü’z-zâkirîn li-reddi’l-münkirîn, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 372,
vr. 1b-203b.
Kaya, Önal, Tezkire-i Hakîm Ata: Bir Yesevî Dervîşinin Menkabevî Hayatı, Ankara 2007.
Kenjetay, Dosay, Hoca Ahmet Yesevî’nin Düşünce Sistemi, Ankara 2003.
Köprülü, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara 1981.
Mevlânâ Safiyyü’d-dîn, Neseb-nâme Tercümesi (hzr. Kemal Eraslan), İstanbul 1996.
Muminov, Aşirbek ve diğerleri, İslamizatsiya i Sakralnıe Rodoslovnıe v Sentralnoy Azii, Almatı 2008, II,
188-193.
Rafiu’ddin, SeyfuddinNadirhan Hasan, “Hazînî’nin Câmiu’l-Mürşidîn Adlı Eseri Hakkında”, Tasavvuf:
İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, V/12 (2004), s. 159-166.
Sâfî, Alî b. Hüseyin, Reşehât-ı Aynü’l-hayât (thk. Alî Asgar Mu‘îniyân), Tahran 2536/1977, I, 17-34,
97, II, 370-372.
Sıddîkî, Muhammed Alîm, Lemehât min nefehâti’l-kuds (nşr. M. Nezîr Rânchâ), İslamabad 1986.
Tekcan, Münevver, Hakîm Ata ve Bakırgan Kitabı, Selçuk Ün. Sosyal Bilimler Ens. Konya 1997 (yayım-
lanmamış doktora tezi).
Tosun, Necdet, “Yesevîliğin İlk Dönemîne Âid Bir Risâle: Mir’âtü’l-kulûb”, İLAM Araştırma Dergisi, II/2
(1997), s. 41-85.
Aynı müellif.“Ahmed Yesevî’nin Menâkıbı”, İLAM Araştırma Dergisi, III/1 (1998), s.73-81.
Aynı müellif. “Yeseviyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2013, c. 43, s.487-490.
Yesevî, Ahmed, Dîvân-ı Hikmet (nşr. R. İsmâîlzâde, K. Kârî, G. Kambarbekova), Tahran 2000.
Zernûkî, Sûfî Muhammed Dânişmend, Mir’âtü’l-kulûb, İsveç, Uppsala Üniversitesi Ktp., nr. 472, vr.
158b-177a.

30
Fakr-nâme

Prof. Dr. Kemal Eraslan

31
 Fâkr-nâme

Giriş

Yayımlamış olduğumuz Fakr-nâme mukaddimesi veya risalesi, Dîvân-ı

Hikmet'in Taşkend ve bazı Kazan baskılarında yer almaktadır (bk. Òikmet-i
óaøret-i sulùÀnuèl-‘arifìn ÒÀce Aómed b. İbrÀhìm b. Maómÿd b. İftiòÀr-i
Yesevì*, Taşkend 1312, s. 2-15; DìvÀn-i Óikmet-i sultÀnuèl-‘Àrifìn ÒÀce
Aómed b. İbrÀhìm b. Maómÿd İftiòÀr-i Yesevì*, (Üçünci mertebe), Kazan
1311/1896, s. 3-17; DìvÀn-i Óikmet, áavåuèl-vÀãılìn sulùÀnuèl-‘Àrifìn ÒÀce
Aómed-i Yesevì Óikmetleri, Kazan 1901, s. 121-129). Fakr-nÀme müstakil
bir risaleden ziyade DìvÀn-i Óikmet'in mensur bir mukaddimesi durumun-
da olup “AmmÀ bilgil kim bu risÀle-i úuùbuèl-aúùÀb ve server-i meşÀyıò, sultÀ-
nuèl-evliyÀ ve burhÀnuèl-etúiyÀ ferzend-i òÀn-i Óazret-i sultÀnuèl-enbiyÀ
ãalla’allu ‘aleyhi ve sellem òaøret-i sultÀn ÒÀce Ahmed-i Yesevì andaà aytıp-
durlar kim….” Sözleri ile başlamaktadır. 1901 tarihli Kazan baskısında ise
Fakr-nÀme “Hâzihî risÀle-i ÒÀce Aómed-i Yesevì raómetuèllahi taèÀlÀ ‘aley-
hi” başlığını taşımaktadır (bk. s. 121).
Fakr-nâme'nin gördüğümüz Dîvân-ı Óikmet yazmalarının hiçbirinde yer
almayışı (bilinen yazmalar için bk. F.Köprülü, Türk Edebiyatı'nda İlk Mu-
tasavvıflar (İkinci basım), Ankara 1966, s.102, not: 4) bu mukaddime veya
risalenin Yesevì tarafından kaleme alınmadığını, daha sonra Dîvân-ı Hik-
met’i tertip edenler tarafından yazılıp baskıya dâhil edildiğini göstermektedir.
F.Köprülü, sülûk âdâbına ait bu risalenin, Hazînî'nin CevÀhirüèl-ebrÀr min
emvÀcièl-bióÀr (yegâne yazması için bk. İstanbul Üniversitesi Ktp. Türkçe
yazmalar, no: 3893) adlı eserinden çıkarıldığını ileri sürmektedir (bk. Aynı

* İftiòÀr'dan önceki (b.) fazla olmalıdır.

9
33
Hoca Ahmed Yesevî

eser, s.103, not: 5). Yaptığımız karşılaştırmada Fakr-nâme’nin adı geçen

eserle muhteva yönünden benzerlik gösterdiğini, ancak tertip yönünden
tamamen ayrıldığını tespit ettik (Hazînî'nin eseri hakkında fazla bilgi için
bk. F.Köprülü, aynı eser, umumî indeks, s.322-323). Esasen aynı duruma
Dîvân-ı Hikmet’te de rastlamaktayız. Gerek yazma, gerekse basma Dîvân-ı
Hikmet nüshalarında yer alan hikmetlerin bir kısmının Yesevî’ye âit olma-
dığı bilinmektedir. Aynı tarzda olan bu manzumeler ya Yesevî dervişleri ta-
rafından yazılıp şeyhin mahlası ile Dîvân-ı Hikmet nüshalarına dâhil edil-
mişlerdir, yahut da “Ahmed” adlı başka bir hikmet şairi tarafından yazılan
manzumeler Yesevî'nin dillerde dolaşan manzumeleri ile Dîvân-ı Hikmet
adı altında birleştirilmiştir (bu husûs için bk. F.Köprülü, aynı eser, s.105).
İsminden de anlaşılacağı gibi fakr'ı, sülûk âdâb ve erkânını konu alan bu
mukaddime veya risale Taşkend baskısında on dört sahife kadardır. Biz, hik-
met geleneğinin hüküm sürdüğü sahayı göz önüne alarak metin tertibinde
Taşkend baskısını esas aldık ve gerektiğinde Kazan baskıları ile tamamladık.
Kazan baskılarından dâhil ettiğimiz kısımları ( ) içinde, baskılarda yer alma-
yıp ilâvesinde gerekli gördüğümüz kısımları da [ ] içinde gösterdik. Kazan
baskılarındaki farklar muhteva ile ilgili olmayıp, imlâ, ses ve şekil yönünden-
dir ki bunları da normal karşılamak gerekir.
Fakr-nâme'nin Millet Ktp. Şer'iye 1017 numarada kayıtlı bir yazması ise,
bu baskılardan birinden yer yer Türkiye Türkçesi'ne çevrilerek ve bazı atla-
malarla kopya edilmiştir. Çok muahhar olan, belki de Ali Emîrî tarafından
istinsah edilen bu nüshadan belirttiğimiz sebebiyle metnin tertibinde fayda-
lanmak mümkün olmadı.

10
34
 Fâkr-nâme

Fakr
Tasavvufun önemli umdelerinden biri olan fakr kelimesi hakkında Ka-
mus Tercümesi’ nde şu kayıt bulunmaktadır: “‫ الفرق‬el-fakr, yoksulluk manâ-
sındadır, gınâ mukabilidir. Fakr, masdar-ı metrûk olup isim olarak müstâ-
meldir.” Sofiyye ıstılahatında fakr, ‫اهلل‬ ‫الفرق فهو‬olan
mevhum ‫فاذا مت‬varlıktan kurtulmak, fenâ
fi'llâh’a mazhar olmak yerinde kullanılan bir tabirdir (bk. M. Z. Pakalın, Os-
manlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü ‫فرخى‬I,‫الفرق‬
İstanbul 1946, s. 585). Fakr
hakkında Gölpınarlı ise şunları yazmaktadır: “Tasavvufta fakr, bildiğimiz
yoksulluk değildir, mânevî yokluktur. Mevhum ‫الفرق فرخى‬ ‫ الفرق‬olan varlığı terke-
ve nazarî
den, ef'âl, sıfât ve zâtını Hak'ta fâni kılan kimse hakikî fakr’a erişmiş ve "fakr
tamamlanınca Allah kalır." Meâlindeki ‫الفرق فهو اهلل‬ ‫ فاذا مت اى‬hadisi mucibince
fahredilecek fakr'a erişmiş olur. Böyle olan adamın isterse sayısız ‫ الفرق‬malı, mülkü
olsun, hiçbirine gönül bağlamayacağı ve tasavvufî‫فرخى‬ ‫ى‬ ‫الفرق‬
tabiriyle malına kul olma-
yıp, malı kendisine kul edeceği için hiç zararı yoktur ‫( اهلل‬bk.
‫الفرق فهو‬ ‫ فاذا مت‬Gölpınar-
Abdülbâki
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬
lı, Kaygusuz-Vizeli Alâeddin, İstanbul 1932, s. ‫فرخى‬
132).” ‫الفرق‬
‫والصولة والسالم عىل رسوله م‬Tasavvufta
‫والعاقبة لملتقني‬fakr'ın
‫العالمني‬önemli bir yer tutması bilhassa ‫“ الفرق فرخى‬Fakr benim
‫الحمد هلل رب‬
iftiharımdır.” Mevzu hadisine dayanmaktadır. Risalemizde ‫اى‬ de bu husûsa
temas edilmiş ve meşayıhın fakr hakkındaki görüşleri‫فرخى‬ ‫الفرق‬belirtilmiştir:
şöylece
“Faúr, Óaú TaèÀlÀnıñg ‫ال اله اال اهلل محمد رسول اهلل‬
bÀà-i vaãlıdın dıraòtı turur. Ol ‫ى‬
dıraòtnıñg buùaàı ‘aúl
turur, rìşesi hidÀyet turur, meyvesi, òayr u seòÀvet turur, sÀyesi‫اى‬úanÀèat turur,
‫الرحمن الرحمي‬
anıñg ‫اهلل‬
‫بسماهلل‬
bÿyı şevk ‫محمد رسول‬
turur. Anıñg‫صفا‬bergi
‫اهلل صفا‬her
‫اال‬kimge
‫ ال اله‬tegdi, ‘amel-i ãÀlió óÀsıl úıldı. Ve
‫والسالم عىل رسوله محمد وآله‬
her kim‫والصولة‬ ‫والعاقبة لملتقني‬
meyvesidin yedi,‫العالمني‬ ‫رب‬cÀvidÀne
óayÀt-i ‫ الحمد هلل‬taptı. Ve eger bÿyı her ‫ ى‬kimge yetse,
mest ü óayrÀn bolàay. Ve eger sÀyesinde orun
‫ال اله اال اهلل عظمته محمد رسول اهلل خلقة‬ alsa, ÀfitÀb-i óakikat añga tüşkey.”
(s.14) ‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬
‫والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه‬
‫لملتقنيرسالة‬ ‫العالمنياهلل‬
‫والعاقبة رسول‬
‫بقدرته محمد‬‫رسول‬ ‫محمد‬
‫رباهلل‬ ‫اهللهلل‬
‫اله اال‬ ‫ال اله اال ال‬
‫الحمد‬

‫اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬ ‫اله اال‬

‫فرخى‬ ‫ال‬
‫الفرق‬
‫رسول اهلل‬
‫االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬ ‫محمد من‬
‫حباهللالفرقاء‬
‫ال اله اال‬
‫ال اله اال اهلل عظمته محمد رسول اهلل خلقة‬
‫و اال رضني‬ ‫ال اله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬

11
35
 Hoca Ahmed Yesevî

Fakîr
Kamus Tercümesi'nde fakîr kelimesi şu şekilde yer almaktadır: “… el-
fakîr, fakr u fakke sahibi kişiye denir. Cem'i fukarâ gelir, müennesi fakîre ve
cem'i fekâ'ir'dir. Mâlum ola ki fakrın mikdar-i derecesi hemen iyâline kifâyet
eyleyecek kadar nesnesi olmaktan ibarettir. Bazı nüshada iyâlini idare edecek
nesneye iktidarı olmamak demek olur. Zahiren bu müreccahtır. Ehl-i arabiyye
fakîr ile miskîn beyinlerini fark ederler ki fakîr şol kimsedir ki sedd-i ramak
edecek kût ve gıdâ bulur ola ve miskîn asla bir nesnesi olmaya. Ve inde’l-ba'z
fakîr, muhtaç ve gedâ ve miskîn ve zelîl ve hakîre denir. Zillet ve hakareti ge-
rek fakr u fakke sebebiyle ve gerek ahval-i sâire sebebiyle olsun. İmam Şâfi'î
aleyhi'r-rahme, dedi ki fukarâ kötrüm ve muk'id olup asla hırfet ve san'atları
olmayanlara, kezâlik gücü ehl-i hırfet olup lâkin hırfeti havâyic-i zaruriyye-
sini idare eylemez olanlara denir. Ve miskîn şol kimselere denir ki gerçi hır-
fetleri olup lâkin nafaka-i iyâline müfti olmamağla su’al eder olalar, yahud
fakîr kifâyet mikdarı maaşı olana ve miskîn asla nesnesi olmayana denir. Ve
inde’l-ba’z miskîn fakîrden hali ahsen olana denir. Ve ala kavl ikisi de beraber-
dir ki zügürd ve gedâ olana denir.”
İslam Ansiklopedisi'nde ise fakîr hakkında şunlar yazılmıştır: “Maddî ve
mânevî bakımdan sıkıntı içinde olan, mukabili ganî. Kur'ân, XXXV, 16'da
‘Ey insanlar, siz Allah'a muhtaçsınız, Allah ise kimseye muhtaç değildir, O'na
hamd edilir'. Burada olduğu gibi, fakîr sonraları bilhassa Allah'a muhtaç
olan ve her suretle olsa tevekkül eden mânasına gelmeğe başlamıştır ve bu te-
lakkinin sevki ile Arapça konuşulan memleketlerde ‘dilenci derviş' mânasında
kullanılmıştır. “el-faúru faòrì” hadisi olarak söylenilen bu ‘Fakirlikle iftihar
ederim’ sözü bu mânanın değişmesine âmil olmuştur. Batı dillerinde bu tabir
‫ الفرق‬edilmiştir.
riyazet yapanlara ve yogilere teãmil
Metnimizde de “Faúìrlik mertebesi maúÀm-i aèlÀ turur, her kimge mü-
‫اهلل‬
. ‫فهو‬bu
yesser bolmas… el-Kıããa ‫الفرق‬ ‫ فاذا مت‬enbiyÀlar ve ‘Àrifler ve ‘Àşıúlarnıñg maúÀ-
maúÀm
mı turur. Òuãÿsen Óaøret-i Resÿl-i Ekrem, salla’llÀhu ‘aleyhi ve sellemniñg
maúÀmları turur, yaènì ‫ الفرق فرخى‬dediler…”(s.6-7) denilmektedir ki bunun-
la hem fakrın önemi belirtilmiş, hem de fakr İslâmî bir hüviyete büründü-
rülmüştür. ‫الفرق فرخى‬

12
36
‫بسم اهلل الرحمن ال‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة‬
 Fâkr-nâme

Fakr-nâme
Bilindiği gibi Fakr-nâmeler, esas itibariyle fakr'ı, fakr'ın önemini ve
makamlarını belirtmeye çalışan öğretici (didaktik) eserlerdir. Bu husûslar
müstakil eserlere konu olduğu gibi, çeşitli tasavvuf ve tabakat kitaplarında
da, bölümler halinde veya yeri geldikçe ele alınmıştır. Ancak bu eserler üze-
rinde durmak konumuz dışı olduğu için, biz kısaca Âşık Paşa'nın Fakr-nâme
mesnevisi ile yayınladığımız Fakr-nâme metni üzerinde duracağız.
Âşık Paşa'nın Fakr-nâme mesnevisini, mevcut Roma ve Manisa nüsha-
larına dayanarak yayınlayan Agâh Sırrı Levend, eseri şu şekilde tanıtmakta-
dır: “Fakr, tasavvufta tarikate yeni giren sâlik’ten istenen, dünya nimetlerini
hiçe sayarak azla yetinmek, alçak gönüllü olmak, nefse düşkünlük gösterme-
mek, dünya ile ilgiyi kesmek (alâyık kaydından çözülmek), Tanrı'dan gayrıyı
düşünmemek (mâsivadan geçmek) ve kendini Tanrı'ya vermektir. ‘Sâlikè tari-
katteki dereceleri birer birer geçerek ‘seyr-i sülûk’ı tamamlarken bu vasıfları da
kazanmış olur. Nihayet son bir mertebe kalır ki, o da ‘fenâfi’llâh mertebesidir.
Bu kendi varlığını Tanrı'nın varlığında yok etmektir. Âşık Paşa, bu mesne-
visinde alçak gönüllülüğü, dünya nimetlerini hiçe sayarak azla yetinmeyi ele
alıyor ve onu Tanrı tarafından türlü renklerle bezenmiş “fakr” adlı bir kuş
olarak tasvîr ediyor.”
Mesnevinin konusu ise şöylece özetlenmiştir: “Tanrı yeri göğü yarattık-
tan sonra güzel bir kuş haline koyduğu fakr'a konacak bir yer bulmak üzere
uçmasını emrediyor. Kuş sırasiyle arş’ı, kürsi’yi, cennet’i, güneş’i yer’i dolaşıyor,
Âdem’e, Nûh’a, İbrâhîm’e, Mûsâ’ya, Îsâ’ya uğruyor fakat hiçbirinde durmaya-
rak Ahmed'e (Muhammed'e) gidiyor ve onda karar kılıyor. Çünkü o gâni iken
kendini fakîr bilmiştir ve bununla övünmüştür. Dünyada fakr'dan daha güzel
ne vardır. Fakr, alçak gönüllülüktür. Alçak gönüllü olmayan, azla yetinmeyen
ona yar olamaz. Yar, seni Hakk'a çağırandır. Ona kendini ver, bir nefes ik-
rarda bulun. Eğer dünyadan bu ‘ikrarla gidersen sonuna kadar 'didar' (Tan-
rı'nın cennette mü'minlere görünüşü) sana nasip olur.” (bk. A.S. Levend, Âşık
Paşa'nın bilinmeyen iki mesnevisi: Fakr-nâme ve Vâsf-ı hal, TDAY, Belleten
1953, Ankara 1953, s.205-255+28 sahife fotokopi).

13
37
Hoca Ahmed Yesevî

Görüldüğü gibi Âşık Paşa'nın mesnevisi sâdece fakr'ın ne olduğunu

anlatmaya ve onun önemini belirtmeye çalışan san’atkârane bir eserdir. Bu
bakımdan yayınladığımız Fakr-nâme'den şekil ve muhteva itibariyle tama-
men ayrılmaktadır. Metnimizde de önce fakr'ın mahiyet ve önemi, daha
sonra da dervişlik, dervişliğin, onu şeriatte, onu tarikatte, onu mârifette, onu
da hakikatte olmak üzere kırk makamı, fakr'ın on makam, on nur, on yol ve
on orunu ile altı fakr âdâbı, sekiz fakr makamı ve yedi fakr mertebesi, ayrıca
sofi ve sofiliğin esas ve husûsiyetleri Hazret-i Muhammed ve birçok büyük
sofilerin sözleriyle izaha çalışılmıştır.
Hazret-i Ali'den naklen dervişliğin kırk makamı metnimizde şu şekilde
sıralanmıştır:

a) Şeriatte bulunan on makam şunlardır:

1. Óaú TaèÀlÀnıñg birlikige, barlıàıàa, ãıfÀtıàa ve õÀtıàa ìmÀn
keltürmek (Hak Taâlâ'nın birliğine, varlığına, sıfatlarına ve zâtına
iman getirmek)
2. NamÀz oúumaú (namaz kılmak)
3. Rÿze ùuùmaú (oruç tutmak)
4. ZekÀt bermek (zekât vermek)
5. Óac úılmak (hac farizasını yerine getirmek)
6. MülÀyim sözlemaú (yumuşak konuşmak)
7. ‘İlm örgenmaú (İlim öğrenmek)
8. Óazret-i Resûl-i Ekrem ãalla’llÀhu ‘aleyhi ve sellemniñg sünnetleri-
ni becÀy keltürmaú (Hazret-i Resul-i Ekrem salla'allâhu aleyhi ve
selleme'in sünnetlerini yerine getirmek)
9. Emr-i maèrÿfnı becÀy keltürmaú (şeriat bakımından yapılması
gerekli şeyleri yerine getirmek)
10. Nehy-i münker úılmaú (şeriatin yasakladığı şeylerden kaçınmak)

14
38
 Fâkr-nâme

b) Tarikatte bulunan on makam şunlardır:

1. Tevbe úılmaú (tevbe etmek)
2. Pìrge úol bermaú (pìre el uzatmak)
3. Òavf (korku)
4. RecÀ (Tanrının rahmetinden ümitli olmak)
5. Vird-i evúÀtnı becÀy keltürmaú (belirli vakitlerde Kur’ân’dan sûre-
ler veya dualar okuyarak yapılan ibadeti yerine getirmek)
6. Pìrni òızmetide bolmaú (pîrin hizmetinde olmak)
7. Pìrniñg icÀzeti birle sözlemaú (pîrin izni ile konuşmak)
8. Naãìhat eãitmek (nasihat dinlemek)
9. Tecrìd bolmaú (tecrit olmak)
10. Tefrìd bolmaú (tefrit olmak)

c) Mârifette bulunan on makam şunlardır:

1. FenÀ bolmaú (fenâ olmak)
2. Dervìşlıúnı úabÿl úılmaú (dervişliği kabul etmek)
3. Her işke taóammül úılmaú (her işe tahammül etmek)
4. ÓelÀl ùayyib ùaleb úılmaú (helâl ve güzel istekte bulunmak)
5. Maèrifet úılmaú (mârifet kılmak)
6. Şerìèat ve ùarìúatnı ber-pÀy tutmaú (şeriat ve tarikatı ayakta
tutmak)
7. DünyÀnı terk úılmaú (dünyayı terketmek, dünya bağlarından sıy-
rılmak)
8. Áòiretni iòtiyÀr úılmaú (âhireti seçmek)
9. Vücûd maúÀmını bilmaú (varlık makamını bilmek)
10. Haúìúat esrÀrını bilmaú (hakikat sırlarını bilmek)

15
39
Hoca Ahmed Yesevî

d) Hakikatte bulunan on makam şunlardır:

1. ÒÀk-rÀh bolmaú (herkesin yolunun toprağı olmak, alçak gönülü-
lük)
2. Yaòşı yamannı tanımaú (iyiyi-kötüyü tanımak)
3. Yurun loúmage úol salmaslıú (bir parça lokmaya el uzatmamak)
4. Özini loúmasını sebìl-rÀh úılmaú (kendisini, lokmasını Hak yo-
lunda sebil etmek)
5. Kişini ÀzÀr bermemek (kimseyi incitmemek)
6. Faúìrlıúàa münkir bolmamaú (fakirliği inkâr etmemek)
7. Seyr-i sülÿk úılmaú (seyr-i sülûk kılmak)
8. Her kimdin sırrın saúlamaú (herkesten sırrını saklamak)
9.- 10. Şerìèat, ùarìúat, mÀèrifet ve óaúìúat maúÀmını bilmek ve ‘amel
úılmaú (şeriat, tarikat ve hakikat makamını bilmek ve buna göre
amel etmek)

Fakirlik makamında bulunan on makam, on nur, on yol ve on orun (yer,

mevki) ise şu şekilde sıralanmıştır:

a) On makam şunlardır:
1. ÚanÀèat (kanaat)
2. BelÀàa taóammül úılmaú (belaya tahammül etmek)
3. (Teñgri) bendelikige giriftÀrlıú (Tanrı'nın kulluğuna bağlılık)
4. ‘AõÀb (azap)
5. Óayret (hayret)
6. RiyÀøet (riyazet)
7. Açlıà (açlık)
8. HelÀket (mahvolma)
9. Dil-òaste bolmaú (gönlü yaralı olmak)
10. Óaøret-i Rabbuèl-‘izzetlik (?)

16
40
 Fâkr-nâme

b) On nur şunlardır:
1. Nÿr-i ãıdú (sıdk nuru)
2. Nÿr-i ãabr (sabır nuru)
3. Nÿr-i şükr (şükür nuru)
4. Nÿr-i fikr (fikir nuru)
5. Nÿr-i õikr (zikir nuru)
6. Nÿr-i namÀz (namaz nuru)
7. Nÿr-i rÿze (oruç nuru)
8. Nÿr-i ìmÀn (iman nuru)
9. Nÿr-i ãadaúa (sadaka nuru)
10. Nÿr-i pÀú-cÀn (temiz ruhluluk nuru)

c) On yol şunlardır:
1. Tevbe (tevbe)
2. Yazuúlardın úaytmaú (günahlardan vazgeçmek)
3. Yaman işlerdin peşìmÀnlıú (kötü işlerden pişmanlık)
4. Óayret (hayret)
5. ÒÀrlıú ve zÀrlıú (hakîrlik ve inleme)
6. Óaú TaèÀlÀdın yarı tilemek (Hak Taâlâ'dan yardım dilemek)
7. Yaman yollardın yanmaú (kötü yollardan geri dönmek)
8. ÒudÀ-yi TaèÀlÀnıñg õikri birlen bolmaú (Hüdâ-yi Taâlâ’nın zikri ile
olmak)
9. Tefekkür (tefekkür)
10. FenÀ bolmaú (fenâ olmak)

17
41
Hoca Ahmed Yesevî

d) On orun şunlardır:
1. Óikmet (hikmet)

2. ‘Adl (adalet)

3. ‘Aúl (akıl)

4. Óilm (yumuşaklık)

5. ‘İzzet (ululuk)

6. ÓayÀt (hayat)

7. İósÀn (bağış)

8. SettÀrlıú (örtücülük)

9. EmÀnet (emanet)

10. Teslìm (kendini Allah'ın iradesine terk etmek)

Fakrın altı âdâbı şunlardır:

1. Yaòşı ve yaman sözge sükÿt úılmaú (iyi ve kötü söze sükût etmek)

2. Pìr aldıda òÀm bolmaú ve bì-icÀzet-i pìr sözlememaú (pîr huzurun-

da susmak ve pîr izni olmadan konuşmamak)

3. Kişi birle açıà bolmamaú (kimseyle dargın olmamak)

4. ÒÀş u ‘Àmnıñg òiõmetini úılmaú (havas ve avamın, herkesin hiz-

metini görmek)

5. Nefsni öltürmaú (nefsi öldürmek)

6. HevÀ vü hevesni terk úılmaú (geçici istekleri terk etmek)

18
42
 Fâkr-nâme

Fakrın sekiz makamı şunlardır:

1. Tevbe (tevbe)
2. ‘İbÀdet (ibadet)
3. Maóabbet (sevgi)
4. äabr (sabır)
5. Şükr (şükür)
6. RıøÀ (rıza)
7. Zühd (züht)
8. ‘Áriflıú (âriflik)

Fakrın yedi mertebesi şunlardır:

1. CevÀnmerdlıú (civanmertlik)
2. SipÀhìlıú (sipahilik)
3. áarìblıú (gariplik)
4. Òırúa (hırka)
5. Sabr (sabır)
6. ÚanÀèat (kanaat)
7. Tevekkül (tevekkül)
Bu listeye göre metnimiz öğretici husûsiyetinin yanında sistematik bir
husûsiyete de sahiptir. Bununla beraber metinde yer yer sıralamada eksiklik-
ler ve tekrarlar, dolayısiyle bazı karışıklıklar da yok değildir.
Metnimizde “Ey dervìş, bol Faúr-nÀme’de her vaãiyyetì ki bitildi, kelÀm-i
rabbÀnì ve óadìå-i nebevìdin ve icmÀè-i ümmetdin bitildi.” Sözleri ile bu
Fakr-nâme Yesevî dervişlerine şeyhin bir vasiyyeti gibi sunulmuştur. Özbek
ve Türkmenler arasında Yesevîlik’in kuvvetli şekilde yer etmesinin en önem-
li sebebi, onlar gibi Yesevîlik'in de şeriat esaslarına sıkı şekilde bağlı olması-
dır. Bu husûs metnimizde açıkça görüldüğü gibi, DìvÀn-ı Hikmet’te yer alan
manzumelerde de görülmektedir.

19
43
 Hoca Ahmed Yesevî

Dil Hususiyetleri
Ses Hususiyetleri
Dil Hususiyetleri
Ses Hususiyetleri
‫الفرق‬

‫الفرقاهلل‬
‫فاذا مت الفرق فهو‬
A- Ses Hususiyetleri
‫فهو اهلل‬
Metnimizde yer alan başlıca ses hususiyetleri ‫الفرق فرخى فاذا مت الفرق‬
şunlardır:

Kapalı e (ẹ) ‫الفرق فرخى الفرق فرخى‬

Bilindiği gibi Eski Türkçe’de kelime başında veya ilk hecede bulunan bazı
aslî e sesleri, Çağatayca'da i-, - i-, Özbekçe'de ẹ-, - ẹ-, ‫فرخى‬ ‫الفرق‬Türkçesi'nde
Âzerî ‫ اى‬ẹ-,
- ẹ - ve Türkiye Türkçesi'nde e-, - e - olmaktadır. Metnimizin Özbek metni
olduğunu veya Özbekçeleştirildiğini göz önüne alarak, - ‫ اى‬veya ‫ ى‬- ile
yazılan bu sesleri hep ẹ olarak kabul ettik: bẹr-, dẹ-, dẹk, ẹ-/ẹr-, ẹri-, ẹt - , kẹç-,
keçe, kẹltür-, ‫الرحمي‬
kẹt-, ‫الرحمن‬ ‫ى‬
‫ بسم اهلل‬teñgiz, tẹr-, yẹ-, yẹt-, yẹti gibi.
mẹn, nẹçük,
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫الرحمن الرحمي‬
Orta hece‫اهلل‬ ‫بسم‬
ünlüsünün düşmesi (syncope)
‫والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحا‬
Bütün‫والصولة‬
Türk ‫لملتقني‬
lehçe‫والعاقبة‬ ‫هلل رب العالمني‬
ve şîvelerinde ‫ الحمد‬gibi metnimizde de belirli haller-
olduğu
de orta hece ünlüsünün düştüğü görülür:‫اهلل‬baàrım ‫محمد رسول‬ ‫ال اله اال اهلل‬ornı (< orunı)
(< baàırım),
gibi.
‫اهللاهلل‬
‫رسول‬ ‫محمد‬
‫رسول‬ ‫صفااهلل‬
‫محمد‬ ‫صفااله اال‬
‫ال اله اال اهلل ال‬
Ünlü düşmesi (elision)
‫محمد رسول اهلل‬
Şu misâllerde ünlü düşmesi ‫خلقة‬ ‫رسولصفا‬
‫اهلل‬ ‫محمد صفا‬
kalıplaşmış ‫اهلل‬ ‫عظمتهاال‬
‫اال اهلل ال اله‬nẹçük
durumdadır: ‫ <( ال اله‬neçe+ök),
baãúaraèl -
‫اهلل خلقة‬
(< baãkara al-), úılaèl - (<‫رسول‬
úıla‫محمد‬
al-)‫عظمته‬
‫رسالة‬ ‫رسول‬ ‫بقدرتهاال اهلل‬
gibi. ‫محمد‬ ‫ال اله اال اهلل ال اله‬

‫ال اله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬ ‫الفرق فرخى‬
‫حب الفرقاء من االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬

21
44
 Fâkr-nâme

Düzleşme (delabialisation)
Diğer lehçe ve şîvelerde olduğu gibi metnimizde de bazı kelimelerde aslî
yuvarlak ünlünün düzleştiği görülür: savuú (< soàıú) gibi.

Yer değiştirme (métathése)

Metnimizdeki bazı kelimelerde kalıplaşmış durumdadır: örgen - (<
ögren-), örget - (< ögret-) gibi.

Ses ikilemesi (gemination)

Bilhassa Çağatay ve Âzerî Türkçesi'nde yaygın şekilde görülen ses ikile-
mesine Özbekçe'de de rastlanır. Ancak belirli kelimelerde görülen ses ikile-
mesine âit metnimizde bir işaret bulunmadığı için bu kelimeleri normal şe-
killeriyle aldık: iki, sẹkiz, sẹkizinci, toúuz, toúuzınçı, yẹti, yẹtinçi, yoúarı gibi.

Önses türemesi (prothėse)

y protezi bakımından metnimizde y'li şekiller yer almıştır: yıl, yıllık, yüz, yüz-
lüg gibi.
v protezi bakımından da metnimizde v'siz şekiller yer almıştır: ur-, uruş - gibi.

Ünsüz değişmeleri
-à - >-v - değişmesi: savuú (soàuú) gibi.
-ú>-à değişmesi: açlıà (< açlıú), yamanlıà (< yamanlıú) gibi.
-ú->-à - değişmesi: barlıàıàa (< barlıúıàa), butaàı (< butaúı) gibi.
-ñg->-à - değişmesi: yalàuz (< yalañguz) gibi.

Hemzenin y oluşu
Diğer lehçe ve şîvelerde de görülen bu husûsuiyet metnimizde de görülür:
‘acÀyib (<A.èacÀèib), fÀyide (< A. fÀèide), şerÀyit (<A. şerÀit) gibi.

t - ~ d - gelişmesi
Çağatayca'da da olduğu gibi Özbekçe'de de, kelime başındaki aslî t - sesi
muhafaza edilmekle beraber, bir-iki kelimede t'li ve d'li şekillerin birlikte
kullanıldığı görülür: tẹ - ~ dẹ - gibi

22
45
Hoca Ahmed Yesevî

Pronominal n sesi
Metnimizde pronominal n sesinin kaide hâlinde yer almadığı görülmek-
tedir: ẹşikide, közige şarÀbıdın gibi. Ancak bir misÀlde pronominal n sesi kul-
lanılmıştır: maúÀmında.

Yardımcı ünlüler
Eski Türkçe’den beri yardımcı ünlüler düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağ-
landıkları için, metnimizde de normal olarak bu sesler düzlük-yuvarlaklık
uyumuna bağlanmışlardır.

Ek uyumsuzluğu
a) Kalınlık-incelik uyumu bakımından
Hârezm Türkçesi ve Çağatayca’da görülen kalınlık-incelik uyumsuzlu-
ğuna metnimizde de rastlanmaktadır. Daha ziyade kalın ünlülü ek kullanma
temayülünün, bir imlâ mes'elesi mi, yoksa bir telâffuz mes'elesi mi olduğu
husûsunda kesin bir şey söylemek mümkün olmamaktadır (fazla bilgi için
bk. K. Eraslan, “Doğu Türkçesinde Ek Uyumsuzluğuna Dâir,” TDED. C.X-
VIII, İstanbul 1970, s.1113-124). Metnimizde kalınlık-incelik bakımından
uyumsuzluk, bilhassa şu eklerde görülmektedir:
-àa/-ge, - úa/-ke (verme hali eki):
himmetiàa, sözleriàa, teñgizàa yanında, ‘arşke, dergÀhıge, loúmage gibi.

-àunça/-günçe (zarf-fiil eki):

yürmeàunça gibi

-àan/-gen, - úan/-ken (isim-fiil eki):

aytılgen, aytken gibi.

-lıú/-lik (isimden isim yapma eki):

‘Àriflıú, dervişlıú, faúìrlıú, müsÀfirlıú, pìrlıú, ãabrlıú, zÀhidlıú, yanında,
ùamaèlik gibi.

-maú/-mek (fiilden isim yapma eki)

bilmaú, kẹltürmaú, örgenmaú, sözlemaú, yẹmaú gibi.

23
46
 Fâkr-nâme

b) Düzlük-yuvarlaklık uyumu bakımından

Aşağıdaki ekler düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlı değildirler:
-dın/-din (çıkma hali eki):
Daima düz ünlülüdür: hÿşumdın, kökdin gibi.

-nıñg/-niñg (ilgi hali eki):

Daima düz ünlülüdür.

-dı/-di, - tı/-ti, ;-du/-dü, - tu/-tü (görülen geçmiş zaman eki):

Ekseriyetle düz ünlülüdür: boldı, kördi, tüşti gibi
-ur/-ür (geniş zaman eki):
Daima yuvarlak ünlülüdür: bẹrür, úılurlar gibi.

-lıú/-lik (isimden isim yapma eki)

Daima düz ünlülüdür: altunlıú, tevÀøuèlıú gibi.

-sız/-siz (isimden isim yapma eki):

Daima düz ünlülüdür: tüpsiz gibi

-dur-/-dür-, - tur-/-tür - (fiilden fiil yapma eki):

Daima yuvarlak ünlülüdür: kẹltür-, úıldur-, sındur - gibi

-ur-/-ür - (fiilden fiil yapma eki):

Daima yuvarlak ünlülüdür: aşur - gibi

-dur/-dür, - tur/-tür (bildirme eki):

Daima yuvarlak ünlülüdür: úılmaúdur, yoútur gibi

24
47
Hoca Ahmed Yesevî

c) Ünsüz uyumu bakımından

Ünsüz uyumu tam olarak teşekkül etmiş değildir. Bazı eklerin ünsüz
uyumu bakımından durumu şöyledir:
-àa/-ge, - úa/-ke (verme hali eki):
Ünsüz uyumuna bağlanmıştır: mürìdge, yanımàa, Óaúúa, óaøretke gibi.

-da/-de (bulunma hali eki):

Ünsüz uyumuna bağlı değildir: óaúìúatda, kökde gibi.

-dın/-din (çıkma hali eki):

Ünsüz uyumuna bağlı değildir: aùlasdın, øalÀletdin gibi.

-ça/-çe (eşitlik eki):

Ünsüz uyumuna bağlı değildir: miúdÀrımça gibi.

-dı/-di, - tı/-ti; - du/-dü, - tu/-tü (görülen geçmiş zaman eki):

Ünsüz uyumuna bağlıdır: açtım, kẹtti, uruştum, taptı gibi.

-àay/àey, - úay/-key (gelecek zaman eki):

Ekseriyetle ünsüz uyumuna bağlıdır: körsetkey, tapúay, urusúaylar
gibi. Nâdir olarak uyumun bulunmadığı da görülür: satàay gibi.

-àıl/-gil, - úın/-kin (2.teklik şahıs emir eki):

Ünsüz uyumuna bağlıdır: aytkin gibi.

-àan/-gen, - úan/-ken (isim-fiil eki):

Ünsüz uyumuna bağlıdır: aytken gibi.

-àunça/-günçe (zarf-fiil eki):

Ünsüz uyumuna bağlıdır: tozàunça gibi.

-dur/-dür, - tur/-tür (bildirme eki):

Ünsüz uyumu bakımından durumu karışıktır: aytıpdurlar, úılmaúdur,
yoútur gibi.

25
48
 Fâkr-nâme

B- Şekil Husûsiyetleri
Metnimizin başlıca şekil husûsiyetleri şunlardır:

Hal ekleri
İlgi hali (genitif) eki: - nıñg/niñg
Doğu Türkçesi’nin umumî ilgi hali eki olan -nıñg/-niñg metnimizde de
düz ünlülü şekilleriyle yer almıştır: óaúìúatnıñg, pìrniñg gibi
Yükleme hali (accusatif) eki: - nı/-ni; - n-nı/-ni Çağatayca’da olduğu
gibi metnimizde de umumî yükleme hali ekidir: dünyÀnı, nefsni gibi. Özbek
ağızlarında görülüp son devir yazı diline de geçen bir husûsiyet olarak metni-
mizde, - nı/-ni yükleme hali ekinin, - nıñg/-niñg yerine kullanıldığı da görül-
mektedir: Ol úırú maúÀmnı onı maúÀm-i şerìèatda turur “O kırk makamın
onu şeriat makamındadır.” “Köñgülni Óaúnı rıøÀsıàa bẹrse kẹrek “Gönül-
lü Hakk'ın rızasına vermelidir.” gibi (bu husûs için bk. A.J.E. Bodrogligeti,
ÒÀlisès Story of İbrÀhìm, Leiden 1975, s.9).
-n eki ise Eski Türkçe’den beri iyelikten sonra kullanılan yükleme hâli
ekidir. Eski Türkçe’de her şahıs iyelik ekinden sonra kullanıldığı hâlde, son-
raları kullanılış sahası daralmış, sâdece üçüncü şahıs iyelik ekinden sonra kul-
lanılır olmuştur. Metnimizde de bazen üçüncü şahıs iyelik ekinden sonra -n
ekinin kullanıldığı görülmektedir: daèvâsın, şerbetin gibi.
Verme hâli (datif) eki: - àa/-ge, - úa/-ke; - a/-e
-àa/-ge, - úa/-ke verme hâli ekinin metnimizde ünsüz uyumuna bağlan-
mış olduğu görülür: yolàa, köke gibi. Ancak ekin kalınlık-incelik uyumu
bakımından durumu bilhassa yabancı kelimeler için kesinlik göstermez. Ça-
ğatayca’da olduğu gibi, Özbekçe’de de kalın ek kullanma temayülü vardır:
risÀleàa, şeyòàa gibi.
-a/-e ekinin bazen iyelik ekli kelimelerden sonra kullanılışına Eski Türk-
çe’de rastlanmaktadır (bk. AGr. §180). Daha sonra bu ekin sahası daralmış
Doğu Türkçesi’nde -àa/-ge, - ka/-ke umumî verme hâli eki olarak devam
etmiş, Batı Türkçesi ise, baştaki à-/g - seslerini düşürerek eki -a/-e olarak

26
49
Hoca Ahmed Yesevî

umumîleştirmiştir. Metnimizde -a/-e ekine bir misâlde rastlanması (emri-

ne), bu eski kullanılışın bir kalıntısı olabileceği gibi, Batı Türkçesi imlâsının
tesiriyle de olabilir.
Bulunma hâli (locatif) eki: - da/-de
-da/-de bulunma hâli eki ünsüz uyumuna bağlı değildir: kökde, ùar1ada gibi.
Çıkma hali (ablatif) eki: - dın/-din
-dın/-din çıkma hali eki de ünsüz uyumuna bağlı değildir: aùlasdın, küfr
ü øalÀletdin gibi.
Eşitlik hâli (equatif) eki: - ça/-çe
-ça/-çe eşitlik hali eki ünsüz uyumuna bağlı değildir: miúdÀrımça gibi.
Vasıta hâli (instrumental)
Eski Türkçe’de vasıta hâlini kuran -n eki, bilindiği gibi daha sonra işlekli-
ğini kaybetmiş, bazı zarf ve edatlarda kalıplaşmıştır. Çağatayca'da da olduğu
gibi, metnimizde de vasıta hali birle, birlen edatları ile teşkil edilmektedir:
şerìèat emri birle, yazuú birlen gibi (bu husûs için bk. J.Eckmann, Chagatay
Manual, Indiana University Publications Uralic and Altaic Series, Volume
60, Mouton and Co., The Hague, The Netherlands 1966, § 48; K.Eraslan,
‘Alì Şìr NevÀyì, NesÀyimüèl-maóabbe min şemÀyinièl-fütüvve (Metin ve dil
hususiyetleri), İstanbul 1969 (Edebiyat Fakültesi doktora tezi).

İyelik ekleri
İyelik ekleri Eski Türkçe’den beri çeşitli şîve ve lehçelerde büyük bir
değişikliğe uğramadan bugüne kadar devam etmiştir. Başlıca değişme düz
ünlüden ibaret olan (-ı/-i gibi) veya içinde düz ünlü bulunan (-mız/-miz, -
ñgiz/-ñgiz gibi) eklerin, düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlanmaları ve Âzerî
Türkçesi'nde olduğu gibi - ñg>-v, - ñgiz>-vuz/-vüz olmalarıdır.
Teklik 1. şahıs: - m : içim, taşım
2. şahıs: - ñg
3. şahıs: - ı/-i, - sı/-si : maúÀmı, kẹçesi
Çokluk 1. şahıs: - mız/-miz
2. şahıs: - ñgız/-ñgiz : yüzüñgiz
3. şahıs: - ları/-leri : hÿşlarıàa

27
50
 Fâkr-nâme

Âitlik eki
Metnimizde âitlik eki olarak yalnızca -ki geçmektedir: kündekidin gibi.

Sıra sayı sıfatları

Metnimizde kullanılan sıra sayı sıfatlarının durumu şöyledir: ilk, evvel,
ikinçi, üçünçi, törtinçi/törtünçi, bẹşinçi, altınçı, yẹtinçi, sẹkizinçi, toúuzunçı,
onunçı.

Şahıs zamirleri
Metinde geçen şahıs zamirleri ve çekimleri şöyledir:
Teklik 1. şahıs: mẹn, mañga, mẹni
2. şahıs: sẹn
3. şahıs: ol, anıñg, anı, añga, anda
Çokluk 1. şahıs: biz, bizge, bizdin
2. şahıs: siz
3. şahıs: alar, alaràa, alardın

Dönüşlülük zamiri
Metnimizde Doğu Türkçesi’nde olduğu gibi dönüşlülük zamiri olarak
yalnızca öz zamiri kullanılmıştır: özüm, özi, özleri gibi.

İşaret zamiri
Metnimizde işaret zamiri olarak yalnızca bular geçmektedir.

Şekil ve zaman ekleri

Metnimizde yer alan şekil ve zaman eklerinin durumu şöyledir:
Geniş zaman eki: - (u)r/-(ü)r
Ekin yardımcı ünlüsü daima yuvarlaktır: ayturlar, bẹrür gibi.
Görülen geçmiş zaman eki: - dı/-di, - du/-dü; - tı/-ti, - tu/-tü
Ek ünlüsünün durumu, düzlük-yuvarlaklık uyumu bakımından karışık-
tır: tüştüm, urdum yanında boldı, kördi, tüşti gibi
Öğrenilen geçmiş zaman eki: - pdur/-pdür (< - p turur)

28
51
Hoca Ahmed Yesevî

Öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde kullanılan bu şekil, Eski Türkçe

devresinden sonra ortaya çıkmış ve bilhassa Doğu Türkçesi ile Âzerî
Türkçesi’nde -mış/-miş, - muş/-müş ekinin yanında yer almıştır (bk. Chag.
Man. §126, 127; Nesâyim s. 132-134; Az. T. §121, 127); aytıpdurlar, sözlep-
dürler gibi.
Gelecek zaman eki: àay/-gey, - úay/key
Metinde gelecek zaman bu ekle teşkil edilmektedir ve ek ünsüz uyumuna
bağlanmıştır: salàay, körgey, tapúay, örgetkey gibi. Bir misâlde ekin ünsüz
uyumuna bağlı olmadığı görülür: saùàay.
Şart eki: - sa/-se (< - sar/ - ser)
Şart eki ve şart çekimi diğer birçok şîve ve lehçelerde olduğu gibidir:
tileseñg, alsa gibi.

Emir ekleri
Metnimizde emir eklerinin ve emir çekiminin teklik şahısları geçmektedir:
Teklik 1. şahıs: - ay/-ey (< - ayın/ - eyin) : tapay
2. şahıs: - àıl/-gil (ekseri) : bolàıl, bilgil
- úın/-kin (nâdir) : aytkin
-  (nâdir) : (naôar) úıl

3. şahıs: - sun/-sün : bolsun, körsün

Gereklilik
Gereklilik kipi teşkili, Doğu Türkçesi’nin birçok şîve ve lehçelerinde ol-
duğu gibi kẹrek kelimesinin - maú/-mek ekli fiil kök ve gövdelerine getiril-
mesi ile yapılmaktadır: törtünçi kelime-i óaúìúatnı bilmek kẹrek “Dördüncü
(olarak) hakikat kelimesini bilmek gerek/Dördüncü (olarak) hakikat
kelimesi bilinmelidir.” gibi.
Menfi geniş zaman eki: - mas/-mes (< - maz/-mez)
Bilindiği gibi Eski Türkçe’de -maz/-mez olan menfi geniş zaman eki, bu
devreden sonra ekin sonundaki -z ünsüzünün sertleşmesi ile -mas/-mes şek-
line geçmiş ve bu şekil Çağatayca ile Özbekçe’de umumîleşmiştir (bk. Chag.
Man. § 102; Nesayim. S. 127; ÖGr. § 294). Metnimizde de menfi geniş za-
man eki daima -mas/-mes şeklindedir: sıàmas, körünmes gibi.

29
52
 Fâkr-nâme

İsim-fiil ekleri
Metnimizde geçen isim-fiil ekleri şunlardır:
-(u)r/-(ü)r
Metnimizde pek fazla misâlleri bulunmamaktadır: úılur bolsa gibi.

àan/-gen, úan/-ken
Doğu Türkçesi’nde en çok kullanılan isim-fiil eklerinden biridir. Eski
Türkçe devresinden sonra Doğu Türkçesi’nde -duú/-dük isim-fiil ekinin
yerini de almaya başlamıştır. Ek -duk/-dük mânasını taşıdığı gibi, bazen ak-
tif fiil kök ve gövdelerinde pasif mânasını da vermektedir: alàan niyÀzıdın
“aldığı yardımdan”, ãïfì dẹgenni gÿrıda tapmaàaylar “sofi denilen (kişiyi)
mezarında bulmazlar.”, aytken risÀleàa ‘amel úılıp “bildirilen risaleye göre
amel edip….”

-mış/-miş
Ek düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlı değildir ve metnimizde bir-iki
misâlde görülmektedir: bolmış turur, yẹmiş dẹk gibi (isim-fiil ekleri için bk.
K.Eraslan, Eski Türkçe’de isim-fiiller (partisipler), Doçentlik tezi - İstanbul
1974).

Zarf-fiil ekleri
Metnimizde geçen zarf-fiil ekleri şunlardır:
-a/-e
Birkaç birleşik fiilde görülmektedir: başúaraèl - (< başúara al-), köye bẹr - gibi.

-àanda/-gende (< - àan/-gen + da/de)

Türkiye Türkçesi dışında yaygın şekilde kullanılan ve -ınca/-ince fonksi-
yonunda bir zarf-fiil ekidir: bolàanda “olunca” gibi.

-àunça/-günçe (< - àun/-gün + ça/çe)

Eski Türkçe’den beri kullanılan bu birleşik zarf-fiil eki, metnimizde bü-
yük ölçüde uyuma bağlıdır: tozàunça, bilmegünçe gibi. Bir misâlde de uyum
dışı olduğu görülür: yürmeàunça

30
53
Hoca Ahmed Yesevî

-may/-mey (< - ma/-me+ y< - mayın/-meyin)

Daha ziyade Çağatayca ve Özbekçe'de yaygın kullanılışı olan ek metni-
mizde de yer almıştır (ekin yapısı için bk. AGr. §234): úılmay, bilmey gibi.
-p
Ek Eski Türkçe’de olduğu gibi Doğu Türkçesi’nde de ünlü ile biten fiil
tabanlarına doğrudan doğruya getirilmekte, ünsüzle biten fiil tabanlarına ise
yardımcı ünlüyle getirilmektedir. Yardımcı ünlü eskiden beri düzlük-yuvar-
laklık uyumuna bağlanmıştır: sunup, köydürüp, dẹp, ẹrip gibi.
-u/-ü
Bir iki misâlde görülmektedir: úarşu (< úarış-u), tẹyü (< tẹ-y-ü) gibi.

Yardımcı fiiller
Metnimizde yer alan başlıca yardımcı fiiller şunlardır:
al-
Bu fiilin yardımcı fiil olarak kullanılışı Eski Türkçe devresinden sonradır.
Bilhassa Çağatayca ve Özbekçe’de bil - yardımcı fiilinin yanında ikinci bir
yardımcı fiil olarak iktidar çekiminin kuruluşunu sağlar (fazla bilgi için bk.
Chag. Man. § 81, e; Nesayim. S. 168-169). Metnimizde al - fiili ile ilgili şu
misâller bulunmaktadır: başúaraèl - (< başúara al-), úılaèl - (< úıla al-). gibi.

bẹr -
Birdenbirelik ifade eden bu yardımcı fiil metnimizde yer almaktadır:
toya bẹr-, köye bẹr - gibi.

bol-
Türkçe’nin isimlerle veya isim grubuna giren kelimelerle birleşik fiil teş-
kil eden bu yardımcı fiili, Türkçe'nin diğer şîve ve lehçelerinde olduğu gibi
metnimizde de büyük ölçüde kullanılmıştır: úıyÀm bol-, büt bol - gibi.

ẹ-/ẹr-
Bilindiği gibi Türkçe’nin bu ana yardımcı fiili başlıca iki fonksiyona sa-
hiptir: Birincisi müstakil olarak bildirmeyi teşkil etmek, ikincisi de çekimli
fiillerle birleşik zamanı kurmak: taà ẹrür, revÀ ẹrmes gibi.

31
54
 Fâkr-nâme

úıl-
Metnimizde, isimlerle birleşik fiil teşkil eden bu yardımcı fiil de geniş öl-
çüde kullanılmıştır: iş úıl-, endìşe úıl - gibi.

tur-
Türkçe’de hem esas fiil, hem de yardımcı fiil olarak kullanılan tur - fiili,
Çağatayca’da da olduğu gibi yardımcı fiil olarak iki fonksiyonu bulunmak-
tadır: Birincisi -p zarf-fiil ekli teşkillerle, geniş zaman kipinin veya bu kipin
ekleşmiş şeklinin birleşmesi ile öğrenilen geçmiş zamanı kurmak: aytıpdur-
lar (< aytıp tururlar), sözlepdürler (< sözlep tururlar) gibi (bunun için bk.
Chag. Man. § 126-128; Nesayim. S. 133). İkinci fonksiyonu ise, teklik ve
çokluk 3.şahıslarda ẹrür yerine geçerek bildirmenin geniş zamanını kurmak.
Metnimizde bu fonksiyonu ile kullanılan tur - yardımcı fiili ekseriya varlı-
ğını korumakta, bazen de ekleşmektedir: bÀùıl turur, uluàraú turur yanında
bardur, ãÿretidür, yoútur gibi.

Edatlar
Metnimizde yer alan başlıca edatlar şunlardır:

a) Ünlem edatları
Seslenme edatları : ey Ey ùÀlib, eger Óaúnı taleb úılıp…

yÀ YÀ ‘Alì, faúìrlıú maúÀmında on

maúÀm bar turur.

Sorma edatları : nẹ YÀ Rab, ol nẹ ãÿret ẹrdi…

: nẹçük Ey dervìş, aóvÀlımız nẹçük bolàay?

Gösterme edatları : uşbu Òıøır Babam mẹni saldı uşbu yolàa

32
55
Hoca Ahmed Yesevî

b) Bağlama edatları
Sıralama edatları : ve Yaènì belâ ve miónet başıàa kẹlse…

Denkleştirme edatları : yÀ YÀ bilip âmel úılmasa…

Cümle başı edatları : ammÀ AmmÀ meşÀyıòlar ol ãÿretni beyÀnıda

muò telif sözlepdürler.

: eger Eger tevbe úılmay dünyÀdın barsa…

: meger Bol fièl müèminlerde bolmas,

meger münÀfıúlarda bolàay

Sona gelen edatlar : ki Her dervìş ki bol yẹti maúÀm dervìşlik

ni bilmese... kim Şeyò ŞihÀbüèd-dìn
raómetuèllÀhi ‘aleyhi aydılar kim…

c) Son çekim edatları

bilen duèÀ ve zÀrì bilen
birle şerìèat emri birle
birlen yazuú birlen, edeb birlen
dẹk su dẹk, pervÀne dẹk
soñgra andın soñgra, bizdin soñgra
üçün riyÀ üçün, dünyÀsı üçün

33
56
 Fâkr-nâme

C- Sentaks Husûsiyetleri
Metnimizin sentaks husûsiyetleri olarak şunlar söylenebilir:

Bildirme
Bildirmenin müsbet ve menfisi genellikle er - yardımcı fiili ile teşkil edil-
mektedir: Faúr bir taà ẹrür. Şeyò ornı añga revÀ ẹrmes. 3.şahıs müsbet bildir-
mede ise ẹrür yerine turur geçebilir: Kelime-i şerìat bu turur. Bazen yardımcı
fiil ekleşir: Ol sÿret faúirlik ãÿretidür. Bazı hallerde yardımcı fiilin kullanıl-
madığı görülür: Ve ayàaylar ki mẹn bìzÀr mẹn, ÒudÀ bìzÀr dẹgeyler. äïfìler-
de riyÀøet yoú, faúirlerde úanÀèat yoú…

Cümle unsurlarının sırası

Metinde cümle unsurları genellikle Türk cümle yapısına uygun bir sırada
olmakla beraber, bazı hallerde bu sıranın bozulduğu görülür: Ve eger ãïfì
ùÀatını òalúàa ôÀóir úılsa riyÀ üçün, ẹllig yıllıú ùÀèatını zerre-i ùaèÀmàa satàay.

Miktar uyumsuzluğu
Metnimizde sık sık görülen bir husûsiyetde bilhassa fâil ile fiil arasındaki
miktar uyumsuzluğudur: Ol şeyòler kim mürìdlerinin ùamaè úılàay… Eger
mürìdleri neõr ü niyÀz bẹrmese… Andaà şeyòler melèÿn turur. Hirmet ifade
etmek için, teklik fâile fiilin çokluk olarak bağlandığı görülür: ÒÀce Aómed-i
Yesevì aytıpdurlar kim… Şeyò Óasan-i Baãrì raómetuèllÀhi ‘aleyhi rivÀyet úı-
lurlar. Nẹçük kim Óaøret-i nebiyyinÀ ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellem aydılar.

34
57
 Hoca Ahmed Yesevî

‫الفرق‬
Yesevî'nin Fakr-nâmesi

Metin ‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬

Fakr-nâme ‫الفرق فرخى‬

Metin ‫الفرق فرخى‬

‫اى‬

‫ى‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محم‬
‫المني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬

AmmÀ bilgil bu risÀle-i úuùbuèl-aúùÀb ‫اهلل‬ ‫رسول‬meşÀyıò

ve server-i ‫اهلل محمد‬ ‫ال اله اال‬
sulùÀnuèl-evliyÀ
burhÀnuèl-etúiyÀ, ferzend-i òÀn-i óaøret-i sultÀnuèl-enbiyÀ, ãallaèllÀhu ‘aley-
hi ve selem, Óaøret-i sultÀn ÒÀce Aómed-i Yesevì andaà aytıpdurlar kim
‫رسول اهلل‬
bizdin soñgra Àòirüèz-zamÀn yaúın ‫محمد‬
bolàanda ‫صفا‬meşÀyıòlar
andaà ‫اهلل صفا‬peydÀ
‫اله اال‬bolàay
‫ال‬
‫رسول اهلل‬
kim İblìs, ‘aleyhièl-laène, alardın sebaú alàay ve heme òalú alaràa muóib
bolàay ve mürìdlerini baãkara’l-maàaylar.
‫اهلل خلقة‬
Ol şeyòler kim mürìdleridin ‫رسول‬
ùamaè ‫محمد‬
úılàay ‫عظمته‬küfr
ve cÀnını ‫ اهلل‬ü‫اال‬êalÀletdin
‫ال اله‬
ayırmaàay ve ehl-i bidèatnı yaòşı körgey (ve ehl-i sünnetni yaman körgey) ‫سول اهلل خلقة‬
ve ‘ilm-i şerìèat birle ‘amel úılmaàay ve nÀ-maóremleràa köz salàaylar ve ya-
‫ال اله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬
‫رسالة‬
36
58

‫من الكرف‬
 Fâkr-nâme

manlıà pìşe úılıp AllÀhu TaèÀlÀnıñg raómetidin ümìd tutúaylar ve meşÀyıò

işlerini òor körgeyler, mürìdleri red bolàay, özleri (hem) mürted bolàaylar.
Ve yene òÀrlıú zÀrlıú birle mürìdleriniñg ẹşikide yürgeyler, ol óÀlda mürìd-
leridin niyÀz alàaylar. Eger mürìdleri neõr ü niyÀz bẹrmese, uruşúaylar ve
ayàaylar ki mẹn bìzÀr mẹn, ÒudÀ bìzÀr, dẹgeyler.
Şeyò oldur ki niyÀz alsa, müstaóaúlaràa bẹrgeyler. Eger alıp özleri yẹseler
, murdÀr ẹt yẹmiş dẹk bolàay. Eger ton úılıp kẹyseler, ol ton tozàunça Óaú
TaèÀlÀ namÀz ve rÿzesini úabul úılmaàay. Ve eger alàan niyÀzıdın nÀn úılıp
yẹse, Óaú TaèÀlÀ anı dÿzeòde türlüg ‘aõÀbàa giriftÀr úılàay. Ve eger andaà
şeyòàa bir kişi iètiúÀd úılsa, kÀfir bolàay. Andaà şeyòler melèÿn turur. Anıñg
fitnesi DeccÀldın bed-ter turur. Şerìèatda, tarìúatda, óaúìúatda, maèrifetde
mürted turur.
Ey ùÀlib, eger Óaú’nı ùaleb úılıp tapay dẹseñg, andaà pìrge úol bẹrgil kim
şerìèatda ‘Àrif-i bièllÀh bolsa, óakìúatda kÀmil-i mükemmel bolsa, maèrifetde
deryÀ-yi ‘ummÀn bolsa. Andaà pìrge úol bẹrgil kim işiñg saèÀdet bolàay. Eger
mürìd şerìèat ‘ilmini bilmese, şerìèat ilmini örgetkey. Eger ùarìúatda vÀúiè
peydÀ bolsa, ùarìúat ‘ilmi birlen yolàa salàay ve óaúìúat sarıdın mürìdge yol
körsetkey ve maèrifetde ceõbe-i Óaú peydÀ úılduràay.
Şeyò Õuèn-nÿn-i Mıãrì, raómetuèllÀhi ‘aleyhi, andaà aytıpdurlar kim
mürìd úırú yıl òıõmet úılmaàunca, şeyòlıú ve faúìrlıú ve dervìşlıú ornı añga
taèyìn bolmas ve òırúa kẹymeki añga revÀ ẹrmes. Óaøret-i sultÀn Aómed-i
Yesevì aytıpdurlar ki her kim pìrlıú ve şeyòlıú daèvÀsın úılur bolsa, úırú yıl
tÀ pìrniñg òıõmetide yürmeàunça, şeyò ornı añga revÀ ẹrmes. Ve eger mürìd
alsa red turur. Her kim dervìşlik daèvÀsın úılsa, evvel Óaú emrine boyun
sunup şerìèat emri birle yolàa yürgey ve bÀùıl işlerdin ve bidèat işlerdin per-
hìz úılàay. Kẹçe úıyÀm bolmaàunça ve kündüz òıõmet úılmaàunça şeyòlıú
daèvÀsın úılsa, işi bÀùıl turur. Her kim şerièat emridin çıúsa, mürted turur.
Eger tevbe úılmay dünyÀdın barsa, Óaú TaèÀlÀ tamuàda türlüg ‘aõÀbàa
giriftÀr úılàay.
Ey dervìş, eger zÀhid bolsa riyÀyì ve eger ‘Àbid bolsa sevdÀyì (ve eger) sïfì
bolsa gedÀyì (ve eger) dervìş bolsa hercÀyì, sïfìlıúları murdÀr, işleri fesÀd,
mürìdleri mürted; ãÿfìlıúları òïd-rÀylıú, dervìşlikleri ùamaèlik, niyetleri fit-
nelik, ùarìúaları ibÀóet, sünnetleri bidèat, fièlleri úabÀóat, netìceleri şeúÀvet,
sırları òıyÀnet ve àuslları cenÀbet. äÿfìlerde riyÀzet yoú, faúìrlerde úanÀèat
yoú, àanìlerde seòÀvet yoú, dervìşlerde vehm-i úıyÀmet yoú.

37
59
 ‫اى‬
‫الفرق فرخى‬
‫اى‬
‫اى‬
‫ى‬
‫اى‬
‫ى‬
‫‪Hoca Ahmed Yesevî‬‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬ ‫ى‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬ ‫ى‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫والصولةالرحمي‬
‫والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫لملتقنيالرحمن‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبةبسم اهلل‬
‫الرحمي‬
‫‪Ey dervìş, aóvÀlımız‬‬ ‫الرحمن‬
‫‪nẹçük‬‬ ‫اهلل‬ ‫والعاقبةبسم‬
‫?‪bolàay‬‬
‫لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫‪Ey dervìş, bilgil ve ÀgÀh bolàıl kim‬‬
‫الحمد هلل رب العالمني‬
‫‪evvel‬أصحابه أجمعني‬
‫محمد وآله‬ ‫‪şerìèat,‬رسوله‬
‫‪kelime-i‬‬ ‫‪ikinçi‬والسالم عىل‬
‫‪kelime-i‬والصولة‬
‫والعاقبة لملتقني‬
‫‪ùarìúat,‬‬‫العالمني‬ ‫‪kelime-i‬هلل رب‬
‫‪üçünci‬‬ ‫‪ maèrifet, tör-‬الحمد‬
‫‪bolup‬اهلل‪tünçi kelime-i óaúìúatnı bilmek kerek. Eger ãÿfì‬‬ ‫محمد رسول‬ ‫‪ bilme-‬ال اله اال اهلل‬
‫‪bu kelimelerni‬‬
‫ال اله اال اهلل محمد رسول اهلل‬
‫‪se, sÿfì ẹmes.‬‬
‫اهلل رسول اهلل‬
‫محمد‬ ‫رسول‬
‫محمدصفا‬
‫اهلل صفا‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Kelime-i şerìèat bu turur‬‬ ‫اهلل رسول اهلل ‪:‬‬ ‫ال اله اال اهلل صفا صفا محمد‬
‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫اله‬ ‫ال‬
‫‪Kelime-i ùarìúat bu turur‬‬ ‫اهللاهلل‬
‫خلقة ‪:‬‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬
‫رسول‬ ‫صفا‬
‫محمد‬ ‫اهلل صفا‬
‫عظمته‬ ‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Kelime-i maèrifet bu turur‬‬ ‫‪:‬‬ ‫اهلل‬
‫خلقة‬ ‫رسول‬
‫اهلل‬ ‫محمد‬
‫رسول‬ ‫صفا‬
‫محمد‬ ‫صفا‬
‫عظمته‬ ‫اهلل‬
‫اهلل‬ ‫اال‬
‫اال‬ ‫اله‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Kelime-i óaúìúat bu turur‬‬ ‫خلقة ‪:‬‬ ‫رسول اهلل‬
‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫عظمته محمد‬
‫اهلل بقدرته‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫خلقة‬ ‫رسول اهلل‬
‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫عظمته محمد‬
‫اهلل بقدرته‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Ey dervìş meşÀyıò mÀ teúaddemeniñg‬‬ ‫‪ faúìrlıúını‬رسالة‬
‫بقدرته محمد رسول‬
‫‪úılıp,‬اهلل‪úabÿl‬‬
‫فرخىال اله اال‬
‫‪sözleriàa‬‬
‫الفرق‬
‫رسالة ‪pey-revlıú úılıp, aókÀm ve erkÀnlarını‬‬
‫رسول ‪bilip‬‬
‫محمد‪hevÀ‬‬ ‫‪terk‬اهلل بقدرته‬
‫‪vü hevesni‬‬ ‫‪úılıp,‬اله اال‬
‫‪ nef-‬فرخىال‬
‫الفرق‬
‫الكرف‬ ‫الفرقاء من‬
‫بعض ‪úılıp‬‬ ‫‪pìşe‬من االيمان و‬‫الفرقاء‬ ‫حب‬
‫الفرقالفرقاء من االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬
‫فرخى‬
‫‪sni mücÀhede yayı birlen sındurup özige‬‬ ‫‪muùìè‬‬ ‫‪ve úanÀèatnı‬‬ ‫‪úılıp,‬‬
‫حب‬
‫الكرف‪úaøÀsıàa rÀøì bolup, belÀsıàa ãabr úılıp‬‬
‫‪ni’metiàa‬‬
‫من‬
‫‪şükr‬‬
‫الفرقاء‬ ‫بعض‬
‫‪úılıp‬‬
‫و‬
‫‪aytken‬‬
‫االيمان‬ ‫من‬ ‫فرخى‬
‫الفرقاء‬‫الفرق‬
‫‪risÀleàa‬‬
‫حب‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و اال رضني‬
‫‪‘amel úılıp ÒudÀ-yi TaèÀlÀnıñg‬‬ ‫الكرف‬
‫‪emrlerini‬‬ ‫من‬ ‫الفرقاء‬
‫‪becÀy‬‬ ‫بعض‬
‫‪kẹltürse,‬‬ ‫و‬ ‫االيمان‬
‫‪dervìşlik‬‬ ‫من‬ ‫الفرقاء‬
‫‪atı‬‬ ‫حب‬
‫‪añga‬‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و اال رضني‬
‫‪müsellem bolur. Yoú ẹrse,‬‬ ‫رضني‬ ‫السموات و اال‬
‫‪bularnı‬‬ ‫‪bilmey‬‬ ‫‪şeyòlıú‬سبع‬
‫عند اهلل من‬ ‫المؤمنني اعظم‬
‫‪daèvÀsın‬‬
‫الفرقاءال ينيف‬
‫‪úılsa, kıyÀmet‬‬ ‫رحمة‬
‫القناعة كنرت‬
‫المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و اال رضني‬
‫‪küni úara yüzlüg bolup şermende‬‬ ‫‪bolàay,‬‬ ‫‪neèÿõu‬‬ ‫‪bièllÀh‬‬ ‫‪min‬‬ ‫‪õÀlike.‬‬ ‫الفرقاء‬ ‫رحمة‬
‫‪Faúìrlıú‬‬
‫القناعة كنرت ال ينيف‬
‫‪mertebesi maúam-i aèlÀ turur, her kimge müyesser bolmas.‬‬ ‫القناعة كنرت ال ينيف‬
‫الصربكزن من كنوز الجنة‬
‫ينيفالجنة‬
‫من الكنوز‬
‫القناعةكزنكنرت‬
‫الصرب‬
‫الصربكزن من كنوز الجنة‪Úudret birlen Óaú’dın bizge fermÀn boldı,‬‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬
‫‪ tẹñgiz‬الرحمي‬
‫‪Tüpsiz‬‬ ‫اهلل الرحمن‬
‫بسم‪içre‬‬‫الصربكزن من كنوز الجنة ‪yalàuz tüştüm dïstlar.‬‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫الرحمي‪Ol‬‬
‫والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫الرحمن‬
‫‪tẹñgizàa‬‬
‫والصولة‬ ‫بسم اهلل‬
‫‪uàan‬‬
‫لملتقني‬
‫‪ẹõim‬‬ ‫‪fermÀn úıldı,‬‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة‬
‫الرحمي‬ ‫الرحمن‬
‫‪Bióamdi’llÀh‬‬ ‫اهلل‬ ‫بسم‬
‫‪ãıóóat‬‬ ‫‪selÀm‬‬ ‫‪kẹçtim‬‬
‫العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫‪dïstlar.‬رب‬
‫الحمد هلل‬
‫العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫رباهلل‬
‫رسول‬ ‫الاله اال اهلل محمد‬
‫الحمد هلل‬
‫‪Yaşım yẹtti, ‘ömrüm kẹtti, kökke‬‬ ‫‪ uçtum,‬اهلل‬
‫الاله اال اهلل محمد رسول‬
‫الاله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
‫اهلل رسول اهلل‬ ‫رسول‬
‫محمدصفا‬
‫اهلل صفا‬
‫اال اهلل‬
‫الاله اال‬
‫‪Baàrım taştı, ‘aúlım şaştı‬‬ ‫محمد‪yẹrge‬‬‫‪tüştüm,‬‬ ‫الاله‬
‫‪Nefs-i şeyùÀn òaylı birle‬‬ ‫‪köp‬خلقة‬‫رسول اهلل‬‫اهلل‬‫محمد‬
‫‪uruştum,‬‬‫رسول‬ ‫عظمته‬
‫محمد‬ ‫اال اهلل‬
‫اهلل‬ ‫الاله اال‬
‫الاله‬
‫الاله اال اهلل عظمته محمد رسول اهلل خلقة‬
‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫صفا‬ ‫صفا‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫الاله‬
‫رسالة‪äabr u rıøÀ maúÀmÀtın‬‬ ‫‪aştum‬اهلل‬
‫رسول‬‫رسول‬‫محمد‬‫محمد‬‫صفا‬
‫‪dïstlar.‬‬ ‫بقدرته‬ ‫اال اهلل‬
‫اهلل صفا‬ ‫الاله اال‬
‫الاله‬
‫خلقة‬
‫الاله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬
‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫عظمته‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫الاله‬
‫‪Toúuzımda tükel tozdım,‬‬ ‫خلقة‬ ‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫عظمته‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬
‫الاله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬
‫‪tükenmedim,‬‬ ‫الاله‬
‫‪On yaşımda oñg yanımàa‬‬ ‫فخوى بقدرته محمد رسول‬
‫‪örkülmedim‬رسالة‬ ‫الفرقاال اهلل‬
‫الاله‬
‫الفرق فخوى‬
‫السرك‪On birimde öz nefsimge‬‬ ‫من ‪øÀbıù‬‬ ‫حب الفرقا و بغض الفرقا‬
‫‪boldım,‬‬
‫فخوىو بغض الفرقا‬
‫‪dïstlar.‬من السرك‬ ‫الفرقالفرقا‬
‫حب‬
‫االرضني‬
‫‪Faúr‬‬ ‫السموات و‬
‫‪u rıøÀ‬‬ ‫‪kẹçtim‬اهلل من سبع‬
‫‪maúÀmÀtın‬‬ ‫الفرقاء المؤمنني اعظم عند‬‫فخوى‬ ‫رحمة‬
‫الفرق‬
‫السرك‬ ‫من‬ ‫الفرقا‬ ‫بغض‬ ‫و‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و االرضني‬‫الفرقا‬ ‫حب‬
‫القناعة اليفىن‬ ‫السرك‬ ‫من‬ ‫الفرقا‬ ‫بغض‬ ‫و‬ ‫الفرقا‬ ‫حب‬
‫القناعة اليفىن‬ ‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و االرضني‬
‫‪On‬‬ ‫‪ikimde‬‬ ‫‪barça‬‬ ‫‪ervÀó‬‬ ‫‪kelÀm‬‬ ‫‪úıldı,‬‬
‫القناعة كزن من كنوز الجنه‬ ‫االرضني‬
‫‪Óÿrlar‬‬ ‫‪úarşu‬و‬
‫السموات‬
‫‪kẹlip‬‬‫‪mañga‬سبع‬
‫عند اهلل من‬ ‫‪úıldı,‬اعظم‬
‫‪selÀm‬‬ ‫رحمة الفرقاء المؤمنني‬
‫كنوز اليفىن‬
‫الجنه‬ ‫القناعة‬
‫القناعة كزن من‬
‫كنوز اليفىن‬
‫القناعة‬ ‫‪Sır‬‬ ‫‪şerbetin‬‬ ‫‪sÀúì‬‬ ‫‪bolup‬‬ ‫‪mañga‬‬ ‫‪sundı,‬‬
‫الجنه‬ ‫القناعة كزن من‬ ‫‪Anı alıp edeb birlen içtim dïstlar.‬‬
‫القناعة كزن من كنوز الجنه‬

‫‪38‬‬
‫‪60‬‬
 ‫الفرق فرخى‬

‫الفرق فرخى‬
Fâkr-nâme
‫اى‬

On üçümde àavvÀã bolup deryÀ çomdum ‫ى‬

Maèrifetni gevherini sırdın tẹrdim,
Şemèin körüp pervÀne dẹk özüm urdum,
‫لملتقني‬Bì-hÿş
‫والعاقبة‬bolup
‫‘العالمني‬aúlım
‫ هلل رب‬kẹtti
‫ الحمد‬şaştım dïstlar

On törtümde tofraà-ãıfat òˇÀrlıú tarttım,

Hÿ Hÿ‫الفرق‬tẹyü ‫اهلل‬
başım birlen tünler úattım,
‫ال اله اال اهلل محمد رسول‬
Miñg altunlıú úıymetini birge sattım, ‫الفرق‬
‫الفرق فهو‬
Andın‫فاذا مت‬soñgra úanat úaúıp uçtum dïstlar.
‫ال اله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬
On bẹşimde dergÀhıge yanıp kẹldim,
‫فرخى‬ ‫الفرق‬
‫خلقة‬
Yazuú ‫اهلل‬ ‫رسول‬her
birlen ‫محمد‬ ‫اهلل عظمته‬alıp
iş úıldım, ‫اله اال‬kẹldim,
‫ال‬
‫الفرق فرخى‬
Tevbe úılıp Óaú’úa boyun sunup kẹldim,
‫فرخى‬ ‫الفرق‬
Tevbe‫رسالة‬
úılıp‫رسول‬ ‫بقدرته محمد‬úaçtım
yazuúlardın ‫اله اال اهلل‬dïstlar.
‫ال‬
‫الفرق فرخى‬
‫ اى‬vaóiy kẹltürdi òaú Resÿlàa,
CebrÀèìl
‫الفرق فرخى‬
Áyet kẹldi õikr aytkin dẹp cüz ü külàa, ‫اى‬
Òıøır‫الكرف‬
‫ى‬
Babam‫الفرقاء من‬
mẹni ‫بعض‬ ‫االيمان و‬
saldı uşbu ‫حب الفرقاء من‬
yolàa,
Andın soñgra deryÀ bolup taştım dïstlar. ‫ى‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات‬
Şerièatıñg bÿstÀnıda cevlÀn úıldım,
Ùarìúatnıñg gülzÀrıda seyrÀn ‫ينيف‬úıldım,
‫القناعة كنرت ال‬
‫لملتقني‬ ‫والعاقبة‬ ‫العالمني‬ ‫رب‬ ‫هلل‬ ‫الحمد‬
Óaúìúatnıñg bÀzÀrıda ùayrÀn úıldım,
Maèrifetniñg ẹşikini açtım ‫الجنة‬ ‫الصربكزن من كنوز‬
dïstlar.
‫ال اله‬
Elest òamrın pìr-i ‫ اهلل‬muàÀn
‫محمد رسول‬ ‫اهلل‬bẹrdi,
toya ‫ال اله اال‬
İçe bẹrdim miúdÀrımça úoya bẹrdi
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة ال اله‬
‫لملتقني‬
Úul ÒÀce‫اهلل‬Aómed
‫محمد رسول‬ içim‫صفا‬ ‫اهلل صفا‬
taşım köye ‫اال‬bẹrdi,
‫ال اله‬
ÙÀlibleràa dürr ü gevher saçtım dïstlar.
‫ال اله‬
‫اهلل اهلل خلقة‬
‫رسول‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬
‫محمد‬ ‫اال اهلل‬
‫عظمته‬ ‫الالهاهلل‬
‫ال اله اال‬
‫بقدرته محمد‬ ‫ال اله‬maúÀm‫اهلل‬enbiyÀlar
‫اال اهلل‬bu
El-úıããa, ‫ محمد رسول‬ve
‫‘صفا‬Àrifler
‫ اهلل صفا‬ve
‫الاله اال‬
‘Àşıúlarnıñg maúÀmı turur.
Òusÿsen Òaøret-i Resÿl-i ‫رسالة‬ ‫رسول‬
‫اهلل خلقة‬Ekrem,
‫محمد رسول‬‫محمد‬ ‫بقدرته‬ ‫اهلل‬ ‫ اله اال‬ve
‫‘اال اهلل عظمته‬aleyhi
salla’allÀhu ‫الاله‬ ‫ ال‬sellemniñg maúÀm-
ları turur, yaènì ‫الفرق فرخى‬ ‫رسالة‬dẹdiler.
‫محمد رسول‬
Ve‫بقدرته‬ ‫اهلل‬yaóşı
faúìrni ‫الاله اال‬körmek ìmÀndın turur ve
faúìrni òˇÀr tutmaú küfr turur. Neçük kim Òaõret-i ‫فرخى‬ ‫ الفرق‬ãallaèllÀhu
nebiyyinÀ,
‘aleyhi ve sellem, aydılar: ‫ حب الفرقاء من االيمان وبعض الفرقاء من الكرف‬AmmÀ faúìr-
‫الفرق فخوى‬
lıú mertebesi ve óurmeti yẹti úat ÀsmÀndın ve yẹti úat yẹrdin uluàraú tu-
rur. Neçük kim‫رضني‬Óaøret-i ‫السرك‬
‫السموات و اال‬ ‫الفرقا من‬
‫سبع‬
Resÿl-i ‫من‬ ‫بغضاهلل‬
Ekrem, ‫الفرقا و‬ ‫‘حب‬aleyhi
‫ عند‬ãalla’llÀhu
‫اعظم‬ ‫المؤمنني‬ ‫ الفرقاء‬ve
‫رحمة‬
sellem, aydılar:
‫السموات واالرضني‬ ‫من سبع‬
‫كنرت ال ينيف‬ ‫ رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل‬dẹp aydılar.
‫القناعة‬
‫القناعة كنرت ال ينيف‬
‫الصرب‬

39
61
Hoca Ahmed Yesevî

Ey dervìş, her kim àanìlerni ikrÀm úılsa dünyÀsı üçün, ebedüèl-ÀbÀd Òu-
dÀ-yi TaèÀlÀnıñg laènetiàa giriftÀr bolur; ve eger faúìrni òaúìr körse ve ihÀnet
úılãa, ÒudÀ-yi TaèÀlÀ çendìn ‘aõÀbàa giriftÀr úılàay. Bol fièl müèminlerde
bolmas, meger münÀfıúlarda bolàay.
Óaõret-i ‘Alì raøiyaèllÀhu ‘anhu, rivÀyet úılurlar kim dervìşlik maúÀmı
úırú turur. Eger bilip ‘amel úılsa, dervliki pÀk turur; ve eger bilmese ve örgen-
mese, dervìşlik makÀmı añga óarÀm turur ve cÀhil turur. Ol úırú maúÀmnı
onı maúÀm-i şerìèatda turur ve onı maúÀm-i ùarìúatda turur ve onı maúÀm-i
maèrifetde turur ve onı maúÀm-i óaúìúatda turur.
Ol on maúÀm şerìèatda turur: Evvel ìmÀn kẹltürmek Óaú TaèÀlÀ-
nıñg birlikige ve barlıúıàa ve åıfÀtıàa ve õÀtıàa. İkinçi namÀz oúumaú turur.
Üçünçi rÿze tutmaú turur. Törtinçi zekÀt bẹrmek turur. Bẹşinçi óac úılmaú
turur. Altınçı mülÀyim sözlemaú turur. Yẹtinçi ‘ilm örgenmaú turur. Sẹki-
zinçi Óaøret-i Resÿl-i Ekrem, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellemniñg sünentlerini
becÀy kẹltürmaú turur. Tokuzınçı emr-i maèrÿfnı becÀy kẹltürmaú turur.
Onunçı nehy-i münker úılmaú turur.
[Ol] on maúÀm ùarìúatda turur: Evvel tevbe turur. İkinçi pìrge úol
bẹrmaú turur. Üçünçi òavf turur, Törtinçi recÀ turur, yaènì Óaú TaèÀlÀ
raómetidin ümìdvÀr bolmaú turur. Beşinçi vird-i evúÀtnı becÀy kẹltürmaú
turur. Altınçı pìrni òıõmetide bolmaú turur. Yetinçi pìrniñg icÀzeti birle
sözlemaú turur. Sẹkizinçi naãìóat ẹşitmek turur. Tokuzınçı tecrìd bolmaú
turur. Onunçı tefrìd bolmaú turur.
On maúÀm maèrifetde turur: Evvel fenÀ bolmaú turur. İkinçi dervìşlıú-
nı úabÿl úılmaú turur. Üçünçi her işke taóammül úılmaú turur. Törtünçi
óelÀl ùayyib ùaleb úılmaú. Beşinçi maèrifet úılmaú turur. Altınçı şerìèat ve
ùarìúatnı ber-pÀy tutmaú turur. Yetinçi dünyÀnı terk úılmaú turur. Sekizinçi
Àòiretni iòtiyÀr úılmaú turur. Toúuzunçı vücÿd maúÀmını bilmaú turur.
Onunçı óaúìúat esrÀrını bilmaú turur.
[Ol] on maúÀm óaúìúatda turur: Evvel òaú-rÀh bolmaú turur. İkinçi yaò-
şı yamanı tanımaú ve yurun loúmage úol salmaslıú, belki faølage úanÀèat úıl-
maútur. Özini, loúmasını sebìl-rÀh úılmaú ve kişini ÀzÀr bẹrmegey ve faúìr-
lıúàa münkir bolmaàay ve seyr-i sülÿk úılmaú, her kimdin sırrın saúlamaú ve
şerìèat ve ùarìúat [ve maèrifet] ve óaúìúat maúÀmını bilmek ve ‘amel úılmaú.
Şeyò Óasan-i Baãrì, raómetuèllÀhi ‘aleyhi, rivÀyet úılurlar: Óaøret-i
Resÿl, rahmetuèllÀhi ‘aleyhi ve selemdin Óaøret-i ‘Alì, raøiyaèllÀhu ‘anhu,

40
62
 ‫الفرق‬
Fâkr-nâme
‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬

aydılar: MièrÀc kẹçesi Óaú TaèÀlÀnıñg fermÀnı birlen Óaøret-i ‫الفرق فرخى‬
‘CebrÀèìl,
‘aleyhiès-selÀm, BurÀú kẹltürdiler. Yẹti úat ÀsmÀndın aşurdı, Teñgri, ‘azze ve
celle, úudreti birlen; ‘acÀyiblerni kördi. Óaøret-i Rabbuèl-erbÀbdın ‫الفرق فرخى‬
nidÀ kẹl-
di: YÀ Seyyideèl-mürselìn, yoúarı naôar úıl! Óaøret-i Resÿl-i Ekrem, ãallaèl-
lÀhu ‘aleyhi ve selem, naôar úıldılar ẹrse, ‘acÀyib ãÿretlerni kördiler ‫اى‬ ki anıñg
şerói yẹr ve kökke sıàmas. Anda óayrÀn úaldılar ve bì-hÿş boldılar. Yene hÿş-
larıàa kẹldiler ve aydılar: YÀ Rab, ol ne ãÿret ẹrdi ki kördüm, ‘aúl u hÿşumdın ‫ى‬
kẹttim? Óaøret-i Rabbuèl-‘izzetdin nidÀ kẹldi ki ol ãÿret faúìrlıú ãÿretidür.
Ey Muóammed, ‫الرحمي‬eger
‫الرحمن‬ ‫بسم اهلل‬
mẹni tileseñg, faúìr ve tecrìd ve tefrìd bolàıl; ve eger
‫محمد وآله‬ ‫رسوله‬
dìdÀr ‫والسالم عىل‬
tileseñg, ‫والصولة‬tartúıl,
riyÀøet ‫والعاقبة لملتقني‬ ‫العالمني‬cemÀlımàa
tÀ mẹniñg ‫ الحمد هلل رب‬müşerref bolàay sẹn. Ve
her kim dìdÀr tilese, àayr-i Óaú añga óarÀm turur.
Faúìrlıú ãÿreti kökde ẹrdi, kökdin yẹrge indi. äaóÀbeler faúìrlıú ãÿretini
kördiler. AmmÀ meşÀyıòlar ol ãÿretni beyÀnıda ‫محمد رسول اهلل‬ ‫اله اال اهلل‬
muòtelif ‫ال‬
sözlepdürler. Óaø-
ret-i ‘Alì, kerremaèllÀhu vechehu, aydılar: Óaõret-i Muóammed MuãtafÀ,
ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellem, ol kẹçe ‫رسول اهلل‬ ‫صفا محمد‬yanıp
MièrÀcdın ‫اهلل صفا‬kẹldiler,
‫ ال اله اال‬mubÀrek yüz-
leride nÿrì kördüm. On sẹkiz miñg ‘Àlem mañga ol nÿrdın ‘iyÀn boldı. Anda
aydım: yÀ Resÿl’llÀh, bu kün ‫خلقة‬ ‫محمد رسول اهلل‬
yüzüñgizde nÿr ‫عظمته‬
kördüm,‫اال اهلل‬kündekidin
‫ال اله‬ ziyÀde.
Óaøret-i Resÿl, ãallèllÀhu ‘Àleyhi ve sellem, aydılar: Bol kẹçe MièrÀc’da Rab-
buèl-‘Àlemìn óaõretide faúìrlıú ãÿretini ‫رسول رسالة‬ ‫بقدرته محمد‬
kördüm, ‘ışú‫اهلل‬ ‫ ال اله اال‬bir cürèa nÿş
şarÀbıdın
úıldım, dẹdiler. Óaøret-i ‘Alì, raøiyaèllÀhu ‘anhu, aydılar: Bu óÀlda mẹn hem
Àrzÿ úıldım. Óaøret-i Resÿl, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellem, ‘ışú şarÀbıdın ‫ الفرق فرخى‬cürèaì
mañga hem bẹrdiler, içtim, bì-óÀl ‫الكرف‬ ‫الفرقاء من‬
boldum ‫االيمان و بعض‬
ve bì-hÿş boldum. ‫الفرقاء من‬
Yene‫حب‬hÿşumàa
kẹldim, her ne Óaøretke muèÀyene ve müşÀhede erdi, mañga hem şundaà
boldı. Óaøret-i Resÿl-i‫ رضني‬Ekrem,
‫السموات و اال‬ ‫‘اهلل من سبع‬aleyhi
ãallaèllÀhu ‫اعظم عند‬
ve‫المؤمنني‬
sellem,‫الفرقاء‬ ‫رحمة‬YÀ ‘Alì,
aydılar:
faúirlıú maúÀmında on maúÀm bar turur ve on nÿr bar turur ve on yol bar
turur ve on orun bar turur, úırú mertebe bar turur. ‫القناعة كنرت ال ينيف‬
Sayfa 41, satır: alttan 8. Arapça cüm
Ol on maúÀm bardur: Evvel úanÀèat turur, çünÀnçi Óaøret-i Resÿl-i
Ekrem, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellem, aydılar: ‫ اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬Yaènì
úanÀèat gencdür kim hergiz tükenmes. Ve mÀlnıñg fÀyidesi yoútur, ölüm
‫الرحمن الرحمي‬
vaútıda münúatiè bolur.‫اهلل‬İkinçi
‫ بسم‬maúÀm-i faúr, belÀàa Sayfa 53, satır
taóammül alttan 5. Arapça cüm
úılmaúdur.
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله‬
Üçünci maúÀm-i faúr, giriftÀrlıú turur bendelikige. Törtünçi maúÀm-i faúr,
‫ﯾﻔﻨﻰ‬
‘aõÀb turur, Eyyüb dẹk bolmış turur. Bẹşinçi maúÀm-i faúr, óayret turur. ‫ﻻ‬ ‫ﻛﻨﺰ‬ ‫اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ‬
Altınçı maúÀm-i faúr, riyÀøet turur. Yẹtinçi maúÀm-i faúr, açlıà turur. Sẹki-
‫محمد رسول اهلل‬ ‫الاله اال اهلل‬
Sayfa
zinçi maúÀm-i faúr, helÀket turur. Toúuzınçı maúÀm-i faúr,42, satır:
dil-òaste 2: ‫ﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬
bolmaú
turur. Onunçı maúÀm-i faúr, Óaõret-i ‫رسول اهلل‬rabbuèl-‘izzetlik
‫اال اهلل صفا صفا محمد‬ ‫الاله‬
turur.
‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬
‫اهلل خلقة‬ ‫الاله اال اهلل عظمته محمد‬
Sayfa 54, satır 5: Arapça cümle silinecek, yerine

‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬

41
63
 Sayfa 41, satır: alttan 8. Arapça cümle silinecek, yer
‫الفرق فرخى‬
‫االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬ ‫الفرقاء من‬
‫ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬ ‫حب اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ‬

Hoca Ahmed‫رضني‬ Sayfa 53, satır alttan 5. Arapça cümle silinecek, yeri
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و اال‬
Yesevî
‫اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬
‫القناعة كنرت ال ينيف‬
Sayfa 42, satır: 2: ‫ اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬silinecek, onun
Ve on nÿr-i faúr turur: Evvel nÿr-i ãıdú. İkinçi nÿr-i ãabr. Óaøret-i Resÿl,
ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve selem, aydılar: ‫ اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬Yaènì ãabr, behişt-
niñg gencleridin turur. Üçünci nÿr-i şükr turur. Törtinçi nÿr-i fikr turur.
Sayfa 54, satır 5: Arapça cümle silinecek, yerine şu yazılacak:
‫الرحمي‬ ‫الرحمن‬
Bẹşinçi ‫بسم اهلل‬
nÿr-i õikr turur. Altınçı nÿr-i namÀz turur. Yẹtinçi nÿr-i rÿze turur.
‫والسالم عىل رسوله محمد وآله‬ ‫لملتقني والصولة‬
Sẹkizinçi nÿr-ı ‫والعاقبة‬ ‫العالمني‬Toúuzınçı
ìmÀn turur. ‫اﻟﺠﻨﺔالحمد هلل رب‬
nÿr-i‫ﻛﻨﻮز‬ãadaúa
‫ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ‬turur.
‫ اﻟﺼﺒﺮ‬Onunçı nÿr-i pÀk-
cÀn turur.
Ve on yol-i faúr turur: Evvel
‫رسول اهلل‬tevbe
‫محمد‬turur. İkinçi yazuúlardın úaytmaú tu-
‫الاله اال اهلل‬
rur. Üçünçi peşìmÀnlıú turur, yaman işlerdin. Törtinçi óayret turur. Bẹşin-
‫الاله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
çi maúÀm òÀrlıú ve zÀrlıú turur. Altınçı Óaú TaèÀlÀ’dın yari tilemek turur.
‫رسول اهلل خلقة‬
Yẹtinçi yaman yollardın yanmaú‫عظمته محمد‬
turur.‫اهلل‬Sẹkizinçi
‫ الاله اال‬ÒudÀ-yi TaèÀlÀ’nıñg õikri
birlen bolmaú turur.‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬tefekkür
Toúuzınçı ‫ اهلل بقدرته‬turur.
‫ الاله اال‬Onunçı fenÀ bolmaú turur.
Ve on orun bar turur: Faúr turur òikmet turur, ‘adl turur, ‘aúl turur, óilm
‫ فخوى‬settÀrlıú
turur, óayÀt turur, ‘izzet turur, iósÀn turur, ‫الفرق‬ turur, emÀnet turur, tes-
lìm turur. ‫حب الفرقا و بغض الفرقا من السرك‬
‫االرضني‬Şeyò
‫السموات و‬ ‫عند اهلل من سبع‬úaddesaèllÀhu
äihÀbüèd-dìn, ‫الفرقاء المؤمنني اعظم‬ ‫رحمة‬aydılar: Dervìşlikke bol úırú
sırrehu,
şerÀyitni bilmaú kẹrek. Andaà kişini ãïfì dẹgeyler. SulùÀn Aómed-i KübrÀ
aydılar: Yẹtmiş üç yıl ‘ömr kördüm, úırú yıl müsÀfirlıú birle boldum, yẹti yıl
óac úıldım, miñg mertebe òatm-i ÚurèÀn úıldım, yẹtmiş mertebe Óaøret-i
Resÿl-i Ekrem, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellemni tüşümde kördüm. MübÀrek
yüzlerige úarap bol úırú maúÀmnı mañga aydılar. Mẹn ‘amel úılaèlmadım,
Óaøret-i VÀcib TaèÀlÀàa yẹtişmedim. Óaøret-i Şeyò ŞihÀbüèd-dìn, raóme-
tuèllÀhi ‘aleyhi, aydılar kim bol úırú maúÀmnıñg onı [maúÀm-i] şerièatda
turur ve onı maúÀm-i ùarìúatda turur ve onı maúÀm-i óaúìúatda turur ve
onı maúÀm-i maèrifetde turur. Her sÿfì ve her dervìş ve her fakìr ki bol úırú
maúÀmnı bilmese ve ‘amel úılmasa, ãÿfìlıú şeyòlıú, faúìrlıú daèvÀsın úılsa,
yalàan turur. Ve eger ãÿfìàa bu dünyÀnı nièmeti [ni] tamÀm bẹrseler, kÀfir-
lerge işÀret úılsa kẹrek. Ve eger ‘uúbì nièmetini ve cennetni tamÀm bẹrseler,
müèminlerge işÀret úılsa kẹrek. Miónet ü renc [ü] belÀnı özige körse kẹrek.
äÿfì eger òalvetde bolsa, Óaú TaèÀlÀnı õikri birlen bolsa kẹrek. Ve eger òalú
arasıda bolsa, şerìèat emri birle iş úılsa kẹrek. Ve her vaútì ki dermÀnde bolsa,
anıñg dergÀhıàa ãabr úılsa kẹrek. äÿfì óelÀl yẹmaúdın tevbe úılsa kẹrek, illÀ
biúaderi øarÿretin, tÀ şübhege tüşmegey. Ve eger ãÿfì dünyÀ nièmetini tilese,
ãÿfì ẹmes. Ve eger duèÀ ve zÀrì bilen belÀ ve miónetàa ãabr úılsa, ãÿfì turur.
Ve şeyòlıú maúÀm-i mücÀhede turur. Ve ehl-i dünyÀ bülendni tiler ve
ehl-i ‘uúbì pestlikni tiler ve òÀrlıúnı tiler. Ve eger ãÿfìàa belÀ kẹlse, Àh vÀh

42
64
 Fâkr-nâme

dẹmes ve ãabr úılur. Ve eger ãÿfìniñg nefsi nièmet Àrzÿ úılsa, nefsini Àrzÿsını
bẹrmegey. Ve eger ãÿfì aç bolsa ve bürehne bolsa, òoşnÿd bolàay ve ãabrdın
özgeni iòtiyÀr úılmaàay, òoş tevÀøuèlıú bolàay.
Bol on maúÀm şerìèatda turur ve on maúÀm ùarìúatda turur, teslìm turur,
yaènì belÀ ve miónet başıàa kẹlse, özini teslìmàa cÀn u dil birle salàay. Yene
içmek yemekni òalúdın tilemesün. Ve gilìm pÀresini aùlasdın ziyÀde körsün.
Kündüz rÿze, kẹçe namÀzda bolsun ve tilÀvet-i ÚurèÀn birle bolsun.

Naôm
Diliñg Àòırda bolsun rÀóat-i merg,
Oúup ÚurèÀn tilÀvet úılmagil terk.

Ve eger ùaèÀm yẹse ve libÀs kẹyse, niyeti ‘ibÀdet bolsun ve ehl-i maóabbet-
din özgeni õikr úılmasun. Ve yene iòlÀãı birle bolsun. äÿfì her kẹçe namÀz-i
teheccüdni terk úılmasun, òavf ve recÀ içide bolsun. Ve eger ãÿfì ùaèatını
òalúàa ôÀhir úılsa riyÀ üçün, ẹllig yıllıú ùÀèatını õerre-i ùaèÀmàa saùàay, Ùẹñgri,
‘azze ve celleàa şÀyeste bolmaàay.
Ve yene ãÿfì yolàa rÀstlıú birle úadem úoyàay ve rÀst sözlegey, zìrÀ ki köñ-
gül tilge òaber bẹrür. Yene ãÿfì nefsini köydürüp fenÀ úılsa kẹrek; dünyÀdın
sözlemese kẹrek. Óaú TaèÀlÀ’nıñg yÀdı birlen òoş-vaút bolsa kẹrek. Ve yene
ãÿfì pest-liúÀy bolsa, Óaú TaèÀlÀnı tapúay. Eger otúa baúsa, Óaúnı körgey
ve eger suàa baúsa, Óaúnı körgey ve eger yoúarı baúsa, Óaúnı körgey ve eger
ilgeri baúsa, Óaúnı körgey ve eger oltursa, Óaúnı körgey müşÀhede közi bir-
len. Ve yene ãÿfì ilmeèl-yakìn ‘ayneèl-yakìn maúÀmını tapúay. Ve eger sır
közi birle yoúarı baúsa, ‘arşnı körgey. Ve eger úoyı baúsa, yẹti ùabaúa zemìnni
tÀ taóteèå-åerÀ, püşt-i gÀv-i mÀhìni körgey ve hìç óicÀb bolmaàay. Ve eger
óaúúeèl-yaúìn közi birlen baúsa, maòlÿúÀt ve maãnÿèÀtdın kẹçip bì-çün ve
bì-çigÿne Óaúnı körgey ve maèrifetde barça kevneyn ‘Àlemini körgey, tanı-
maú turur bì-şekk ü bì-şübhe. Ve yene sÿfì dünyÀ ve Àòiretde anıñg himme-
tiàa sıàmas, barça behiştniñg nièmetleri közige körünmes. Yene ãÿfì dẹgen
ÒudÀ-yi TaèÀlÀnıñg şevúıda su dẹk bolup ẹrip aúsa kẹrek, köñgülni Óaúnı
rıõÀsıàa bẹrse kẹrek, ferzendiàa ve mÀlıàa köñgül bẹrmese kerek. Yene ãÿfì
dẹgenni gıda tapmaàaylar, veyl ãırÀtda hem tapmaàaylar ve cennetde hem

43
65
Hoca Ahmed Yesevî

tapmaàaylar, Óaõret-i VÀcib TaèÀlÀnıñg úurbıda tapàaylar. Eger ãïfì aytsa, ey

BÀr-ÒudÀyÀ, barça ‘Àãìlerni mañga baàışlaàıl dẹse, anıñg sözini Óaú TaèÀlÀ
red úılmaàay. Ve yene sÿfì tÀ Óaøret-i Óaú TaèÀlÀdın nidÀ ẹşitmese, cÀnını
bẹrmegey; münkir ve nekìrdin endìşe úılmaàay, úıyÀmetni endìşe úılmaàay,
óÿr u úusÿràa baúmaàay, tÀ Melik-i áaffÀrnı körmegünçe. Yene ãÿfì ol bo-
lur kim barça işlerdin köñgli savuúbolsa, nefs ve şehevÀtdın ãÀf bolsa, bÀùını
ÀfÀtdın ãÀf bolsa, yürüşi ãÀf bolsa, bÀùını puòte bolsa, közi iki dünyÀdın dÿòte
bolsa, sırrı efrÿòte bolsa.
Bol aytılgen sẹksen maúÀm boldı. Ey dervìş, her bir maúÀm bir peyàam-
berni maúÀmları turur. Evvel Óaøret-i Ádem, ‘aleyhiès-selÀmnı ve Àòırı
Óaøret-i Muóammed Muãùafa, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellemni turur. SulùÀ-
nuèl-meşÀyıò Óaøret-i ÒÀce Aómed-i Yesevì, raómetuèllÀhi ‘aleyhi, aydılar
kim yẹtmiş ‘ilm-i ÀdÀbnı bilmegünçe, yẹtmiş maúÀm yolını ùay úılıp kẹzme-
günçe her kim şeyòlıú maúÀmı daèvÀsın úılsa, ol hemÀn büt bolàay.
Şeyò Serì-i Saúatì, raómetuèllÀhi ‘aleyhi, aydılar: Fakr, bir taà ẹrür, bar-
ça kÀnlarnı mekÀnı turur. Şeyòuèl-meşÀyıò, úaddesaèllÀhu taèÀlÀ rÿóahu,
aydılar: Faúr, bir deryÀyì turur. Ol deryÀnıñg pÀyÀnı yoú, anıñg pÀyÀnı kişi
körgeni yoú, becüz Óaøret-i Muóammed MuãùafÀ, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sel-
lem. Seyyidüèù-ùÀèife Óaõret-i Cüneyd-i BaàdÀdì ayturlar: Faúr, bir püşte
turur. Seyyid Aómed-i KübrÀ ayturlar: Faúr, nÿr-i ÒudÀ turur; her kimge
ol nÿrnı øiyÀsı tẹgse, anıñg øiyÀsıdın kemÀl-i ‘ışú tapar. Şeyò Aómed aytur:
Faúr, bir tÀc-i devlet turur; her kim başıàa úoydı, iki cihÀnda sulùÀn boldı.
Şeyò äaúìú-i Belòì, raómetuèllÀhi ‘aleyhi, aytur: Faúr bir ot turur; her kim-
niñg köñglige tüşti, vücÿdı altun boldı. Şeyò Aómed-i CÀm aytur: Faúr, bir
şarÀb turur; her kişi cürèaì nÿş úıldı, tÀ úıyÀmetàaça pest-likÀy boldı. Şeyò
Úutbuèd-dìn Óayder aytur: Faúr, ceõbe-i ÒudÀvend ẹrür; her kimge tẹgse,
iki cihÀnda murÀdı óÀãıl bolur. ÒÀce ‘AbdulÀh Óayder aytur: Faúr, hidÀyet-i
rabbÀnì turur; her kim ki yol taptı, cÀvidÀne sulùÀnlıànı taptı. Şeyò Manãÿr-i
ÓallÀc aytur: Faúr, dìdÀr-i Óaú TaèÀlÀ turur; her kim ki kördi, körmedi.
LoúmÀn-i Seraòsì aytur: Faúr, şehbÀz-i himmet turur; her kimge úondı, ol
kişi ‘arşke pervÀz úıldı.
MeşÀyıò úavlı mundaà ẹrür: Faúr, Óaú TaèÀlÀnıñg bÀà-i vaãlıdın dıraòtì
turur. Ol dıraòtnıñg butaàı ‘aúl turur, rìşesi hidÀyet turur, meyvesi òayr u
seòÀvet turur, sÀyesi úanÀèat turur, anıñg bÿyı şevú turur. Anıñg bergi her
kimge tẹgdi, ‘amel-i sÀlió óÀãıl úıldı. Ve her kim meyvesidin yẹdi, óayÀt-i cÀ-

44
66
 Fâkr-nâme

vidÀne taptı. Ve eger bÿyı her kimge yẹtse, mest ü óayrÀn bolàay. Ve eger
sÀyeside orun alsa, ÀftÀb-i óaúìúat añga tüşkey.
Ey dervìş faúrnıñg altı ÀdÀbı bar turur: Evvel yaòşı ve yaman sözge sükÿt
úılmaú ve pìr aldıda òÀmÿş bolmaú ve bì-icÀzet-i pìr sözlememaú, kişi bir-
le açıà bolmamaú ve òÀã u ‘Àmnıñg òıõmetini úılmaú ve nefsni öltürmaú ve
hevÀ vü hevesni terk úılmaú. Faúrdın pÀkìze nẹmerse bolmas. Faúr àurbet
turur, aç bolmaú turur. Ve eger aç bolsa, anıñg ùahÀreti ve õikri kẹtmes. Ve
eger toú bolsa, fesÀdlar peydÀ bolur.
Faúr maúÀmı sẹkiz turur: Evvel tevbe turur, ‘ibÀdet turur, maóabbet tu-
rur, ãabr turur, şükr turur, rıõÀ turur, zühd turur, ‘Àriflıú turur. Evveli Óaø-
ret-i Ádem, ‘aleyhiès-selÀmdın úaldı, ‘abidlıú Óaøret-i İdrìs, ‘aleyhiès-selÀm-
dın úaldı, şükr ve maóabbet Óaøret-i İbrÀhìm, ‘aleyhiès-selÀmdın úaldı,
ãÀbirlıú Óaøret-i Eyyÿb, ‘aleyhiès-selÀmdın (úaldı), rÀøìlıú Óaøret-i MÿsÀ,
‘aleyhiès-selÀmdın úaldı, zÀhidlıú Óaøret-i ‘ÌsÀ, ‘aleyhiès-selÀmdın úaldı,
‘Àriflıú Óaøret-i Muóammed MuãùafÀ, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve selemdin úaldı.
Faúr mertebesi yẹti turur: CevÀnmerdlıú turur, sipÀhìlıú turur, [àarìblıú
turur], òırúa turur, úanÀèat turur, tevekkül turur. CevÀnmerdlıú Óaøret-i
‘Alìdin úaldı, sipÀhìlıú Óaøret-i SüleymÀn, ‘aleyhiès-selÀmdın úaldı, àarìblıú
Óaøret-i YaóyÀ, ‘aleyhiès-selÀmdın úaldı, úanÀèatlıú Óaøret-i Muóammed
Muãùafa, ãallaèllÀhu ‘aleyhi ve sellemdin úaldı.
Her dervìş ki bol yẹti maúÀm-i dervìşlikni bilmese, yÀ bilip ‘amel úılmasa,
şeyò ve mürìd almaú añga óarÀm turur. Ey dervìş, bol Faúr-nÀmede her vaãiy-
yeti ki bitildi, kelÀm-i rabbÀnì ve óadìå-i nebevìdin ve icmÀè-i ümmetdin bi-
tildi. Her ùÀlib ki bol vaãiyyetlerge ‘amel úılıp, istiúÀmet úılsa, dünyÀ ve ‘uúbì
müyesser bolàay. Ve eger ‘amel úılmasa, Àòır demide cÀyını körüp peşìmÀn
úılàay ve şermende-i Àòiret bolàay. Her dervìş bu úırú maúÀmnı bilmese ve
‘amel úılmasa, anıñg şeyòlıàı şeytÀnì turur. Evvel maúÀm-i melekÿt, ikinçi
maúÀm-i lÀhÿt, üçünci maúÀm-i nÀsÿt törtinçi, maúÀm-i ceberÿt şerièat tu-
rur, maúÀm-ı melekÿt ùarìúat turur, maúÀm-ı lÀhÿt maèrifet turur, maúÀm-ı
nÀsÿt óaúìúat turur.
Temmet Faúr-nÀme bi-faølihi ve kemÀli keremihi.

45
67
 Hoca Ahmed Yesevî

‫الفرق‬
Yesevî'nin Fakr-nâmesi

Tercüme ‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬

‫الفرق فرخى‬
Fakr-nâme
‫الفرق فرخى‬
Tercüme
‫اى‬

‫ى‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محم‬
‫المني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬

Amma bil ki kutupların kutbu şeyhlerin ‫رسول اهلل‬ ‫ محمد‬sultanı,

başı, velilerin ‫ اال اهلل‬takva
‫ال اله‬sa-
hiplerinin delili, nebilerin sultanı (Peygamber) Hazretlerinin, Allah'ın salât
ve selâmı üzerine olsun, sofrasının çocuğu Sultan Hâce Ahmed-i Yesevî
‫محمد رسول اهلل‬
Hazretleri bu risalede şöyle buyurmuşlardır: ‫صفا‬sonra
Bizden ‫صفا‬âhır
‫ اهلل‬zaman
‫اله اال‬yakın
‫ال‬
‫رسول اهلل‬
olduğunda öyle şeyhler ortaya çıkacak ki İblîs, lânet onun üzerine olsun,
onlardan ders alacak ve bütün halk onlara dost olacak ve (fakat) müritlerini
idare edemeyecekler. ‫ال اله اال اهلل عظمته محمد رسول اهلل خلقة‬
O şeyhler ki müritlerinden açgözlülükle bir şeyler dilerler ve canlarını ‫سول اهلل خلقة‬
küfür ve dalâletten ayırmazlar ve bid'at ehlini iyi görürler ve sünnet ehlini
‫ال اله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬
‫سول رسالة‬
48
68

‫من الكرف‬
 Fâkr-nâme

kötü görürler ve şeriat ilmi ile amel etmezler ve nâmahremlere göz salarlar
(bakarlar) ve kötülüğü âdet edip Allahu Taâlâ'nın rahmetinden ümitli olur-
lar ve şeyhlik işlerini değersiz görürler, (onların) müritleri de dinden çıkmış
olur, kendileri de dinden çıkmış olur. Ve yine değersiz bir şekilde ve inle-
yerek müritlerinin eşiğinde dolaşırlar, o halde müritlerinden yardım alırlar.
Eğer müritleri bağış ve yardımda bulunmasa, döğüşürler ve derler ki “Ben
usanmışım, Tanrı da usanmıştır.” derler.
Şeyh odur ki yardım alsa, hakketmiş olanlara verir. Eğer alıp kendisi yese,
murdar et yemiş gibi olur. Eğer elbise yapıp giyse, o elbise eskiyene kadar
Hak Taâlâ (onun) namaz ve orucunu kabul etmez. Ve eğer aldığı yardımdan
ekmek yapıp yese, Hak Taâlâ onu cehennemde türlü azaba uğratır. Ve eğer
öyle şeyhe bir kişi itikat etse (inansa), kâfir olur. Öyle şeyhler mel'undurlar.
Onların fitnesi Deccal'dan beterdir. Şeriatten tarikatten, hakikatten, mârifet-
ten uzaklaşmışlardır.
Ey tâlip, eğer Hakk'ı bulayım desen, öyle pîre el ver (uzat) ki şeriatte ârif
bi'llah olsun, tarikatte sırlara vâkıf olsun, hakikatte tam mânasiyle olgun ol-
sun, mârifette büyük bir deniz olsun… Öyle pîre el ver (uzat) ki işin saadet
olsun… Eğer mürit şeriat ilmini bilmese, şeriat ilmini (ona) öğretsin. Eğer
tarikatte bir hÀl meydana gelse, tarîkat ilmi ile yola salsın ve hakikat yönün-
den müride yol göstersin ve mârifette ilâhî cezbe meydana getirsin.
Şeyh Zu'n-nûn-i Mısrî, Allah'ın rahmeti üzerine olsun, şöyle demişlerdir
ki mürit kırk yıl hizmet kılmayınca, şeyhlik ve fakîrlik ve dervişlik mevkii
ona verilmez ve hırka giymesi ona lÀyık görülmez. Sultan Ahmed-i Yesevî
Hazretleri buyurmuşlardır ki bir kimse pîrlik ve şeyhlik iddiasında bulunsa,
kırk yıl tâ pîrin hizmetinde bulunmayınca, şeyhlik mevkii ona lâyık görül-
mez. Ve eğer mürit alsa, (o mürit) dinden çıkmış olur. Dervişlik iddiasında
bulunan bir kimse, önce Hak emrine itaat edip şeriat emri ile yola girmeli
ve bâtıl işlerden ve bid'atlerden vazgeçmelidir. Gece kalkıp namaz kılmayın-
ca, gündüz hizmet etmeyince, şeyhlik iddiasında bulunsa, işi bâtıl olur. Bir
kimse şeriat emrinden çıksa, dinden (de) çıkmış olur. Eğer tevbe etmeden
dünyadan göçse, Hak Taâlâ (onu) cehennemde türlü azaba uğratır.
Ey derviş, eğer (o kimseler) riyakâr zâhit, sevdalı âbit veya dilenci sÿfi,
veya hercaî derviş olsalar, (onların) sÿfilikleri murdar, işleri fesat, müritleri
dinden çıkmış (olur); öylelerinin sÿfilikleri keyfî hareket (başı boşluk), der-
vişlikleri açgözlülük, niyetleri fitnelik, yolları mübah kılma, sünnetleri bid'at,

49
69
 ‫الفرق فهو اهلل‬
‫الفرقمت فرخى‬
‫فاذا‬
‫الفرق فرخى‬
‫فرخى‬ ‫الفرق‬
‫الفرق فرخى‬
‫فرخى‬ ‫الفرق‬
‫‪Hoca Ahmed Yesevî‬‬ ‫الفرق فرخى‬
‫اى‬
‫الفرق فرخى‬
‫اى‬
‫اى‬
‫ى‬
‫اى‬
‫ى‪fiilleri kabahat, neticeleri bedbahtlık, sırları hainlik, gusulları cenabettir. Sÿ-‬‬
‫ى‪ yok, zenginlerde cömertlik yok, derviş-‬بسم اهلل‬
‫‪kanaat‬الرحمن الرحمي‬
‫‪filerde riyazet yok, fakîrlerde‬‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬ ‫ى‬
‫‪lerde‬أصحابه أجمعني‬
‫محمد وآله‬ ‫‪korkusu‬رسوله‬
‫‪kıyamet‬‬ ‫‪yok.‬والسالم عىل‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة‬
‫محمد‪Ey‬وآله أصحابه أجمعني‬ ‫‪halimiz‬رسوله‬‫والصولةالرحمي‬
‫والسالم عىل‬ ‫لملتقنيالرحمن‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبةبسم اهلل‬
‫‪derviş,‬‬ ‫‪nasıl‬‬
‫الرحمي‬
‫?‪olacak‬‬
‫الرحمن‬ ‫اهلل‬
‫‪Ey derviş, bil ve uyanık ol ki evvela şeriat‬‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبةبسم‬
‫‪kelimesini,‬أصحابه أجمعني‬
‫رسوله محمد وآله‬ ‫والسالم عىل‬
‫‪ikinci‬‬ ‫)‪(olarak‬‬‫والصولة‬ ‫لملتقني‬
‫‪tarikat‬‬ ‫‪kelimesini, üçüncü (olarak) mârifet keli-‬‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫‪mesini, dördüncü (olarak) hakikat kelimesini bilmek‬‬ ‫‪gerek.‬رسول اهلل‬
‫اهلل محمد‬
‫‪Eğer‬‬‫اله اال‬ ‫)‪ kimse‬ال‬
‫‪(bir‬‬
‫ال اله اال اهلل محمد رسول اهلل ‪sÿfi olup bu kelimeleri bilmese, sÿfi değildir.‬‬
‫اهلل رسول اهلل‬
‫محمد‬ ‫رسول‬
‫محمدصفا‬
‫اهلل صفا‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Şeriat kelimesi budur‬‬ ‫اهلل رسول اهلل ‪:‬‬‫ال اله اال اهلل صفا صفا محمد‬
‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫اله‬ ‫ال‬
‫‪Tarikat kelimesi budur‬‬ ‫اهللاهلل‬
‫خلقة ‪:‬‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬
‫رسول‬ ‫صفا‬
‫محمد‬ ‫اهلل صفا‬
‫عظمته‬ ‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Mârifet kelimesi budur‬‬ ‫الال اله اال اهلل عظمته محمد رسول اهلل خلقة ‪:‬‬
‫اهلل‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫صفا‬ ‫صفا‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫اله‬

‫‪Hakikat kelimesi budur‬‬ ‫خلقة ‪:‬‬ ‫رسول اهلل‬

‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫عظمته محمد‬
‫اهلل بقدرته‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫خلقة‬ ‫رسول اهلل‬
‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫عظمته محمد‬
‫اهلل بقدرته‬
‫اال اهلل‬
‫اله اال‬
‫ال اله‬
‫ال‬
‫‪Ey derviş, şeyhler daha önce gelenlerin‬‬ ‫رسول رسالة‬ ‫بقدرته محمد‬
‫‪fakîrliğini‬‬ ‫‪kabul‬‬ ‫‪edip,‬اهلل‬
‫‪sözlerine‬ال اله اال‬
‫الفرق فرخى‬
‫‪uyup, ahkâm ve erkânlarını bilip, geçici‬‬ ‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫‪istekleri‬‬ ‫بقدرته‪terk‬‬
‫‪nefsi‬اهلل‪edip,‬‬
‫‪mücahede‬اله اال‬
‫الفرق فرخىال‬
‫حب الفرقاء من االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬
‫الكرف‪yayı ile parçalayıp kendisine itaat ettirip‬‬ ‫‪âdet‬الفرقاء من‬
‫‪ve kanaatı‬‬ ‫‪haline‬بعض‬
‫‪getirip,‬االيمان و‬ ‫‪kaza-‬فرخى‬
‫الفرقاء من‬ ‫الفرق‬
‫حب‬
‫الكرف‬ ‫فرخى‬ ‫الفرق‬
‫‪sına razı olup, belasına sabredip,‬‬ ‫‪nimetine‬‬
‫السموات و اال رضني‬ ‫الفرقاءمنمنسبع‬
‫بعضعند اهلل‬
‫‪şükredip,‬‬ ‫االيمان واعظم‬
‫الفرقاءمنالمؤمنني‬
‫‪bildirilen‬‬ ‫رحمةالفرقاء‬
‫‪risaleye‬‬ ‫حب‬
‫‪göre‬‬
‫‪amel edip Hüdâ-yı Taâla'nın‬‬‫‪emirlerini‬رضني‬ ‫الكرف‬
‫السموات و اال‬ ‫الفرقاءمنمنسبع‬
‫‪yerine‬‬ ‫بعضعند اهلل‬
‫‪getirse,‬‬ ‫االيمان و‬
‫اعظم‬ ‫منالمؤمنني‬
‫‪dervişlik‬‬ ‫‪adı‬‬ ‫الفرقاء‬
‫الفرقاء‬
‫رحمة‪ona‬‬‫حب‬
‫‪uy-‬‬
‫‪ şeyhlik‬و اال رضني‬
‫‪gun olur; yoksa bunları bilmeden‬‬ ‫سبع السموات‬ ‫‪bulunsa,‬عند اهلل من‬
‫‪iddiasında‬‬ ‫المؤمنني اعظم‬
‫الفرقاءال ينيف‬
‫‪kıyamet‬‬ ‫رحمة‬
‫‪günü‬‬
‫القناعة كنرت‬
‫رضني‬ ‫اال‬ ‫و‬ ‫السموات‬ ‫سبع‬ ‫من‬ ‫اهلل‬ ‫عند‬
‫ينيف‪kara yüzlü olup mahcup olur. Öylelerinden Allah'a sığınırım.‬‬ ‫اعظم‬ ‫المؤمنني‬ ‫الفرقاء‬ ‫رحمة‬
‫القناعة كنرت ال‬
‫‪Fakîrlik‬‬ ‫‪mer-‬‬
‫ينيفالجنة‬‫من الكنوز‬
‫القناعةكزنكنرت‬
‫‪tebesi yüce bir makamdır, herkesin kolayca eline geçmez.‬‬
‫الصرب‬
‫القناعةكزن من كنوز الجنة‬
‫ينيف‬ ‫ال‬ ‫كنرت‬ ‫الصرب‬
‫بسم اهلل الرحمن الرحمي‬ ‫الصربكزن من كنوز الجنة‬
‫الرحمي‪Kudret‬‬ ‫‪bize‬اهلل الرحمن‬
‫‪ile Hak’tan‬‬ ‫‪ buyruk oldu,‬بسم‬ ‫الجنة‬ ‫الصربكزن من كنوز‬
‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة والسالم عىل رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫‪Dipsiz‬رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫الرحمي‬
‫والسالم عىل‬
‫‪deniz‬‬‫الرحمن‬
‫والصولة‬ ‫اهلل‬ ‫والعاقبةبسم‬
‫لملتقني‪içine‬‬
‫‪yalnız‬‬ ‫‪düştüm,‬‬ ‫العالمني‬ ‫الحمد هلل رب‬
‫‪dostlar.‬‬
‫الرحمي‬
‫‪denize‬عىل‪O‬رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬ ‫الرحمن‬
‫‪kadir‬والسالم‬ ‫اهلل‬
‫‪Rabb'ım‬والصولة‬‫بسم‬
‫والعاقبة لملتقني‬
‫‪buyurdu,‬‬‫الحمد هلل رب العالمني‬
‫‪Allah'a‬رسوله محمد وآله أصحابه أجمعني‬
‫والسالم عىل‬ ‫والصولة‬
‫‪hamd‬‬ ‫‪sıhhat‬لملتقني‬
‫‪olsun,‬‬ ‫رباهلل‬
‫العالمني‪ve‬والعاقبة‬
‫‪esenlikle‬‬‫رسول‬
‫هلل‬ ‫اهلل محمد‬
‫الحمد‬
‫‪geçtim,‬‬ ‫الاله اال‬
‫‪dostlar.‬‬
‫الاله اال اهلل محمد رسول اهلل‬
‫الاله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
‫‪Yaşım ilerledi, ömrüm tükendi,‬‬ ‫رسول اهلل‬ ‫اهلل‬
‫محمد‬
‫‪göğe‬‬ ‫رسول‬
‫محمدصفا‬
‫‪uçtum,‬‬ ‫اهلل صفا‬
‫اال اهلل‬
‫الاله اال‬
‫الاله‬
‫رسول اهلل خلقة‬ ‫اهلل‬‫محمد‬
‫رسول‬ ‫عظمته‬
‫محمد‬ ‫اال اهلل‬
‫اهلل‬ ‫الاله اال‬
‫الاله‬
‫خلقة‪Bağrım taştı, aklım şaştı,‬‬ ‫اهللاهلل‬
‫‪yere‬‬ ‫رسول‬‫الاله اال اهلل عظمته محمد رسول‬
‫محمد‬
‫‪düştüm,‬‬ ‫صفا‬ ‫صفا‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫الاله‬
‫خلقة ‪Şeytanî nefis güruhuyla‬‬ ‫رسالة‬
‫اهللاهلل‬
‫رسول‬‫رسول‬
‫)‪(arzularıyla‬‬ ‫محمد‬‫محمد‬‫صفا‬
‫‪çok‬‬ ‫بقدرته‬ ‫اال اهلل‬
‫اهلل صفا‬
‫‪vuruştum,‬‬ ‫الاله اال‬
‫الاله‬
‫الاله اال اهلل بقدرته محمد رسول رسالة‬
‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫عظمته‬ ‫اهلل‬ ‫اال‬ ‫الاله‬
‫‪Sabır ve rıza makamlarını‬‬ ‫خلقة‬ ‫رسول اهلل‬
‫‪aştım,‬‬
‫رسالة‬ ‫محمد رسول‬
‫الاله اال اهلل عظمته‪dostlar.‬‬
‫الاله اال اهلل بقدرته محمد‬
‫‪Dokuzumda toz gibi savruldum,‬‬ ‫رسول رسالة‬ ‫فخوى بقدرته محمد‬
‫‪tükenmedim,‬‬ ‫الفرقاال اهلل‬
‫الاله‬
‫الفرق فخوى‬
‫حب الفرقا و بغض الفرقا من السرك‬
‫فخوىو بغض الفرقا من السرك‬ ‫الفرقالفرقا‬
‫‪On yaşımda sağ yanıma dolanmadım,‬‬
‫حب‬
‫‪kendi‬و االرضني‬
‫‪On birimde‬‬ ‫السموات‬ ‫‪ zabtettim,‬من سبع‬
‫‪nefsimi‬‬ ‫الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل‬‫فخوى‬ ‫رحمة‬
‫الفرق‬
‫السرك‬ ‫من‬ ‫الفرقا‬ ‫بغض‬ ‫و‬ ‫الفرقا‬ ‫حب‬
‫القناعة اليفىن‬ ‫االرضني‪Fakr‬‬
‫‪ makamlarını‬و‪ve rıza‬‬
‫‪ geçtim,‬من سبع السموات‬
‫اعظم عند اهلل‬
‫السرك‬ ‫من‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني‬
‫‪dostlar.‬‬
‫الفرقا‬ ‫بغض‬ ‫و‬ ‫الفرقا‬ ‫حب‬
‫القناعة اليفىن‬ ‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و االرضني‬
‫القناعة كزن من كنوز الجنه‬ ‫االرضني‬ ‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و‬
‫كنوز اليفىن‬
‫الجنه‬ ‫القناعة‬
‫القناعة كزن من‬
‫كنوز اليفىن‬
‫الجنه‬ ‫القناعة‬
‫القناعة كزن من‬
‫‪ 50‬القناعة كزن من كنوز الجنه‬
‫‪70‬‬
 ‫الفرق فرخى‬

‫الفرق فرخى‬
Fâkr-nâme
‫اى‬

On üçümde dalgıç olup deryaya daldım, ‫ى‬

Mârifetin cevherini sırdan derdim,
Mumunu görüp pervane gibi kendimi vurdum,
‫لملتقني‬ ‫العالمني والعاقبة‬
Kendimden ‫الحمد هلل رب‬
geçip aklım gitti, şaştım, dostlar.

On dördümde ‫الفرق‬
toprak gibi hakîrlik çektim (hakîr görüldüm)
Hû Hû diyip gözyaşımla geceleri (birbirine) kattım,
‫ال اله اال اهلل محمد رسول اهلل‬
‫فهو اهلل‬
Bin ‫مت الفرق‬
altınlık ‫فاذا‬
kıymetini bire sattım,‫الفرق‬
Ondan sonra kanat çırpıp uçtum, dostlar.
‫ال اله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
‫ فرخى‬dergâhına
‫الفرق‬ ‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬
On beşimde dönüp geldim,
Günah‫خلقة‬
ile ‫اهلل‬ ‫محمد رسول‬
yaptığım her‫عظمته‬ ‫اهلل‬geldim,
işi alıp ‫ال اله اال‬
‫فرخى‬Hakk’a
‫ الفرق‬boyun sunup ‫الفرق فرخى‬
Tevbe edip geldim,
‫رسالة‬
Tevbe edip ‫بقدرته محمد رسول‬
günahlardan ‫اال اهلل‬dostlar.
kaçtım, ‫ال اله‬
‫اى‬ ‫الفرق فرخى‬
Cebrâil vahiy getirdi hak Resul'a,
‫الفرق فرخى‬
‫اى‬
Âyet geldi (indi)‫ى‬zikret diye cüz ve kül'e,
‫من الكرف‬beni
Hızır Baba'm ‫الفرقاء‬ ‫بعض‬
saldı işte‫االيمان و‬
bu yola,‫حب الفرقاء من‬
Ondan sonra derya olup taştım dostlar. ‫ى‬
‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات‬
Şeriatın bostanında dolaşıp durdum,
‫القناعة كنرت ال ينيف‬
Tarikatın gülzarında gezinip durdum,
Hakikatin pazarında uçup durdum,
‫ ال اله‬eşiğini açtım, dostlar.
Mârifetin ‫الصربكزن من كنوز الجنة‬

‫اهلل اله اال اهلل‬

‫ال اله اال اهلل محمد رسول ال‬
Elest şarabını pîr-i mugân doyasıya verdi,
İçiverdim miktarımca koyuverdi,
‫لملتقني‬ ‫والعاقبة‬Ahmed
‫العالمني‬içim
‫هلل رب‬dışım
‫الحمد‬
‫اهلل‬
Kul ‫رسول‬
Hâce‫صفا صفا محمد‬
‫ال اله‬ ‫ال اله اال اهلل‬yanıverdi,
Tâliplere inci cevher saçtım, dostlar.
‫خلقة‬ ‫اهلل‬
‫رسول اال‬
‫محمد ال اله‬ ‫رسول اهلل‬
‫عظمته‬ ‫محمداال‬
‫اهلل ال اله‬ ‫الاله اال‬
‫محمد رسول‬ ‫بقدرته‬
Hâsılı bu ‫اهلل‬makam nebîler ve‫اهلل‬ârifler ve âşıkların makamıdır. Bilhas-
‫صفا محمد رسول اهلل‬
sa Resul-i Ekrem Hazretlerinin, ‫اهلل صفا‬salât
Allah'ın ‫الاله اال‬ve selâmı üzerine olsun,
‫رسالة‬
makamlarıdır, yani ‫خلقة‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫بقدرته‬
‫الفرقاهللفرخى‬ ‫اهلل‬
‫رسول‬dediler. ‫اال‬
‫عظمته محمد‬‫اله‬ ‫ال‬
Ve‫اهلل‬fakîri
‫الاله اال‬iyi görmek (değerli tut-
mak) imandandır ve ‫رسالة‬ fakîri‫رسول‬ ‫ محمد‬tutmak
bayağı ‫اال اهلل بقدرته‬
(hor‫الاله‬görmek) küfürdür. Na-
‫فرخى‬ ‫الفرق‬
sıl ki Peygamberimiz Hazretleri, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun,
buyurdular: ‫ حب الفرقاء من االيمان وبعض الفرقاء من الكرف‬Amma fakîrlik mertebesi
‫الفرق فخوى‬
ve hürmeti yedi kat gökten ve yedi kat yerden daha yücedir. Nasıl ki Re-
‫اال رضني‬
sul-i ‫السموات و‬
Ekrem ‫كنرتمنالسبع‬
‫ينيف‬
Hazretleri, ‫السرك‬
‫اهلل‬ ‫الفرقا من‬
‫اعظم عند‬
‫القناعة‬
Allah’ın salât‫بغض‬
‫المؤمنني‬ ‫و‬selâmı
‫رحمةالفرقا‬
ve‫الفرقاء‬ ‫حب‬
üzerine olsun, buyurdular:
‫ رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات واالرضني‬diye buyurdular.
‫الصربكزن من كنوز الجنة‬ ‫القناعة كنرت ال ينيف‬

51
71
Hoca Ahmed Yesevî

Ey derviş, bir kimse zenginleri dünyası için ağırlasa, ebediyete kadar Hü-
dâ-yi Taâlânın lânetine uğrar ve eğer fakîri hakîr görse ve horlasa, Hüdâ-yi
Taâlâ (onu) pek çok azaba uğratır. Bu türlü hareket mü'minlerde olmaz,
bilâkis münafıklarda olur.
Hazret-i Ali’den, Allah ondan razı olsun, rivayet ederler ki dervişlik ma-
kamı kırktır. Eğer (bir derviş) bilip (buna göre) amel etse, dervişliği temiz
olur ve eğer bilmese ve öğrenmese, dervişlik makamı ona haram olur ve (o
kişi) cahildir. O kırk makamın onu şeriat makamında ve onu tarikat maka-
mında ve onu mârifet makamında ve onu hakikat makamındadır.
O on makam (ki) şeriattedir, ilki Hak Taâlâ'nın birliğine, varlığına, sıfat-
larına ve zâtına iman getirmektir. İkincisi namaz kılmaktır. Üçüncüsü oruç
tutmaktır. Dördüncüsü zekât vermektir. Beşincisi hac kılmaktır. Altıncısı
yumuşak konuşmaktır. Yedincisi ilim öğrenmektir. Sekizincisi Resul-i Ek-
rem Hazretlerinin, Allâh'ın salât ve selâmı üzerine olsun, sünnetlerini yerine
getirmektir. Dokuzuncusu emr-i mârufu yerine getirmektir. Onuncusu
nehy-i münker kılmaktır.
O on makam (ki) tarikattedir, İlki tevbe etmektir. İkincisi pîre el vermek-
tir (uzatmaktır). Üçüncüsü havftır. Dördüncüsü recâdır, yani Hak Taâlânın
rahmetinden ümitli olmaktır. Beşincisi vird-i evkatı yerine getirmektir. Al-
tıncısı pîrin hizmetinde olmaktır. Yedincisi pîrin izni ile konuşmaktır. Seki-
zincisi nasihat dinlemektir. Dokuzuncusu tecrit olmaktır. Onuncusu tefrit
olmaktır.
O on makam (ki) mârifettedir, ilki fenâ olmaktır. İkincisi dervişliği kabul
etmektir. Üçüncüsü her işe tahammül etmektir. Dördüncüsü helâl ve güzel
istekte bulunmaktır. Beşincisi mârifet kılmaktır. Altıncısı şeriat ve tarikatı
ayakta tutmaktır. Yedincisi dünyayı terk etmektir. Sekizincisi âhireti seç-
mektir. Dokuzuncusu vücut (varlık) makamını bilmektir. Onuncusu haki-
kat sırlarını bilmektir.
O on makam (ki) hakikattedir, ilki (herkesin) yolunun toprağı olmaktır
(alçak gönüllülük). İkincisi iyiyi-kötüyü tanımaktır. Ve (üçüncüsü) bir parça
lokmaya el uzatmamak, belki fazlaya kanaat etmektir. Ve (dördüncüsü) ken-
disini, lokmasını Hak yolunda sebil etmektir. Ve (beşincisi) kimseyi incitme-
mektir. Ve (altıncısı) fakîrliği inkâr etmemektir. Ve (yedincisi) seyr-i sülûk kıl-
maktır. Ve (sekizincisi) herkesten sırrını saklamaktır. Ve (dokuzuncusu) şeriat,
tarikat, (mârifet) ve hakikat makamını bilmek ve onuncusu amel etmektir.

52
72
 Fâkr-nâme

‫الفرق‬
Şeyh Hasan-i Basrî, Allah'ın rahmeti üzerine olsun, rivayet ederler
ki Hazret-i Resul'dan Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, Hazret-i Ali,
‫فاذا مت الفرق فهو اهلل‬
Allah ondan razı olsun, naklettiler ki Mirac gecesi Hak Taâlâ'nın buyruğu
ile Hazret-i Cebrâil, selâm üzerine olsun, Burak getirdiler. Yedi kat gökler-
‫الفرق فرخى‬
den aşırdı Tanrı, aziz ve celil olsun, kudreti ile, acayipleri gördü. Hazret-i
Rabbu’l-erbab’dan nidâ geldi: Yâ Resulların (Peygamberlerin) Efendisi, yu-
‫الفرق فرخى‬
karı bak! Resul-i Ekrem Hazretleri, Allah'ın salât ve selâmı üzerine olsun,
baktılarsa, acayip sûretler gördüler ki onun açıklaması yer ve göğe sığmaz. O
an hayran kaldılar ve kendilerinden geçtiler. Tekrar kendilerine ‫ اى‬geldiler ve
buyurdular: Yâ Rab , o ne sûret idi ki gördüm, aklım (başımdan) gitti? Haz-
ret-i Rabbu'l-izzetden nidâ geldi ki o sûret fakîrlik sûretidir. Ey‫ى‬Muhammed,
eğer beni dilesen, fakîr ve tecrit ol ve eğer didar dilesen, riyazet çek, tâ benim
cemalime ‫الرحمي‬müşerref
‫اهلل الرحمن‬olasın.
‫ بسم‬Ve her kim didar dilese, Hak'tan başka her şey
‫رسوله محمد وآله أصحابه‬ ‫والسالم عىل‬
(ona) ‫الحمد هلل رب العالمني والعاقبة لملتقني والصولة‬
haramdır.
Fakîrlik sûreti gökte idi, gökten yere indi. Sahabeler fakîrlik sûretini gör-
düler. Amma şeyhler o sûretin anlatılmasında çeşitli sözler söylemişlerdir.
Hazret-i Ali, Allah onun zâtını şerefli ‫رسول اهلل‬ ‫محمد‬buyurdular:
kılsın, ‫ ال اله اال اهلل‬Hazret-i Muham-
med, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, o gece (ki) Mirac'dan dönüp gel-
diler, mübarek yüzlerinde ‫اهلل‬ bir‫رسول‬ ‫صفا صفا محمد‬
nur gördüm. On‫اهلل‬ ‫اله اال‬
sekiz bin ‫ ال‬âlem bana o nurdan
apaçık belli oldu. O zaman dedim (ki): Yâ Resula'llah, bugün yüzünüzde
nur gördüm, her günkünden ‫اهلل خلقة‬ziyade.
‫محمد رسول‬ ‫ عظمته‬Resul,
Hazret-i ‫اله اال اهلل‬Allah’ın
‫ال‬ salât ve selâmı
üzerine olsun, buyurdular: O gece Mirac’da Rabbu’l-âlemin huzurunda
fakîrlik sûretini gördüm, aşk ‫رسالة‬şarabından
‫بقدرته محمد رسول‬ ‫اله اال اهلل‬içtim,
bir yudum ‫ ال‬dediler. Hazret-i
Ali, Allah ondan razı olsun, buyurdular: Bu hâlde ben de arzu ettim. Haz-
ret-i Resul, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, aşk şarabından ‫ الفرق فرخى‬bir yudum
da bana verdiler, içtim, hâlsiz ‫حب الفرقاء من االيمان و بعض الفرقاء من الكرف‬
düştüm ve kendimden geçtim. Tekrar kendi-
me geldiğimde, her ne Hazret-i Peygamber'eSayfa gözükmüş 41, ise,
satır:
banaalttan
da aynı8. Arapça cümle s
şekilde gözüktü. ‫رحمة الفرقاء المؤمنني اعظم عند اهلل من سبع السموات و اال رضني‬
Resul-i Ekrem Hazretleri, Allah’ın salât ve selâmı üzerine
‫ﯾﻔﻨﻰ‬ ‫ﻻ‬
olsun, buyurdular: Yâ Ali, fakirlik makamında on makam, on nur (haslet),‫ﻛﻨﺰ‬ ‫اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ‬
on yol ve on mevki vardır, (böylece) kırk mertebe‫ينيف‬ ‫القناعة كنرت ال‬
vardır.
Sayfa 53, satır alttan 5. Arapça cümle s
O on makamın ilki kanaattır, nasıl ki Resul-i Ekrem Hazretleri, Allah’ın
salât ve selâmı üzerine olsun, buyurdular; ‫ اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬Yani, kana-
at hazinedir ki asla tükenmez ve ölüm vaktinde malın faydası yoktur, son
‫الرحمن الرحمي‬
bulur. İkinci ‫ بسم اهلل‬belâya tahammül etmektir.
fakr makamı Sayfa 42, satır:
Üçüncü fakr2:makamı
‫ اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬sili
‫رسوله محمد وآله أصحابه‬ ‫والصولة والسالم عىل‬
(Tanrının) ‫لملتقني‬tutkunluktur.
kulluğuna ‫رب العالمني والعاقبة‬ ‫ الحمد هلل‬fakr makamı azaptır, (Haz-
Dördüncü
ret-i Eyyub gibi olmadır. Beşinci fakr makamı‫اﻟﺠﻨﺔ‬ ‫ﻣﻦ ﻛﻨﻮز‬
hayrettir. ‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ‬
Altıncı fakr makamı
Sayfa 54, satır 5: Arapça cümle silinecek, yerine şu y

‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬

53
73
Hoca Ahmed Yesevî Sayfa 41, satır: alttan 8. Arapça cü

‫اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬

Sayfa 53, satır alttan 5. Arapça cü

‫ و اال رضني‬açlıútır.
riyazettir. Yedinci fakr makamı ‫سبع السموات‬ ‫عند اهلل من‬
Sekizinci ‫اعظم‬makamı
fakr ‫الفرقاء المؤمنني‬ ‫رحمة‬
mahvolma-
dır. Dokuzuncu fakr makamı gönlü yaralı olmaktır. Onuncu fakr makamı
‫اﻟﻘﻨﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻻ ﯾﻔﻨﻰ‬
Hazret-i Rabbu’l-izzetliktir. ‫القناعة كنرت ال ينيف‬
Sayfa 42, satır: 2: ‫ﺎﻋﺔ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬
Ve on fakr nurunun ilki sıdk nurudur. İkincisi sabır nurudur. Hazret-i
Resul, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, buyurdular: ‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ ﻣﻦ ﻛﻨﻮز اﻟﺠﻨﺔ‬
Yani sabır, cennetin hazinelerindendir. Üçüncüsü şükür nurudur. Dördün-
Sayfa 54, satır 5: Arapça cümle silinecek, yeri
cüsü fikir nurudur.‫الرحمي‬ ‫الرحمن‬zikir
Beşincisi ‫بسم اهلل‬
nurudur. Altıncısı namaz nurudur. Yedin-
‫وآله‬
cisi ‫محمد‬
oruç‫رسوله‬ ‫والسالم عىل‬
nurudur. ‫لملتقني والصولة‬
Sekizincisi iman‫والعاقبة‬ ‫العالمني‬
nurudur. ‫اﻟﺠﻨﺔالحمد هلل رب‬sadaka
Dokuzuncusu ‫ﻣﻦ ﻛﻨﻮز‬nurudur.
‫اﻟﺼﺒﺮ ﻛﻨﺰ‬
Onuncusu temiz ruhluluk nurudur.
Ve on fakr yolunun ilki tevbedir. İkincisi ‫رسول اهلل‬ ‫اال اهلل محمد‬vazgeçmektir.
günahlardan ‫الاله‬
Üçüncüsü kötü işlerden pişmanlıktır. Dördüncüsü hayrettir. Beşincisi
‫الاله اال اهلل صفا صفا محمد رسول اهلل‬
makam hakîrlik ve inlemedir. Altıncısı Hak Taâlâ’dan yardım dilemektir.
‫(اهلل خلقة‬vazgeçmektir).
Yedincisi kötü yollardan geri dönmektir ‫ عظمته محمد رسول‬Sekizincisi
‫ الاله اال اهلل‬Hüdâ-
‫رسول رسالة‬tefekkürdür.
yi Taâlâ’nın zikri ile olmaktır. Dokuzuncusu ‫اهلل بقدرته محمد‬Onuncusu
‫الاله اال‬ fenâ
(yok) olmaktır.
‫فخوى‬ihsan,
Ve on mevki vardır: Hikmet, adl, akl, hilm, hayat, izzet, ‫ الفرق‬settarlık,
emanet, teslim. ‫حب الفرقا و بغض الفرقا من السرك‬
‫ االرضني‬Allah
Şeyh Şihabü’d-din, ‫السموات و‬
onun‫سبع‬sırrını
‫عند اهلل من‬ ‫اعظم‬etsin,
takdis ‫المؤمنني‬ ‫الفرقاء‬ki:
dediler ‫رحمة‬
Dervişlikte
bu kırk şartı bilmek gerek. Öyle kişiye sûfi derler. Sultan Ahmed-i Kübrâ
dediler ki: Yetmiş yıl yaşadım, kırk yıl seferde bulundum, yedi yıl hac kıl-
dım, bin defa Kur’ân'ı hatmettim, yetmiş defa Resul-i Ekrem Hazretlerini,
Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, düşümde gördüm. Mübarek yüzlerine
baktım, bu kırk makamı bana bildirdiler. Ben amel kılamadım, Vâcib-i Taâlâ
Hazretlerine ulaşamadım. Şeyh Şihabü’d-din, Allah'ın rahmeti üzerine
olsun, dediler ki bu kırk makamın onu şeriat makamındadır ve onu tarikat
makamındadır ve onu hakikat makamındadır ve onu mârifet makamında-
dır. Her sÿfi ve her derviş ve her fakîr bu kırk makamı bilmese ve (bunlara
göre) amel kılmasa, sÿfilik, şeyhlik (veya) fakîrlik iddiasında bulunsa, yalan
olur. Ve eğer sÿfiye dünyanın nimetini tamamen verseler, (onun) kâfirli-
ğine işaret edilmiş olur. Ve eğer öbür dünya nimetini ve cenneti tamamen
verseler, (onun) mü'minliğine işaret edilmiş olur. (Sûfi) zahmet, sıkıntı ve
belÀyı kendisine reva görmelidir. Eğer sofi halvette olsa, Hak Taâlâ’nın zikri
ile olmalıdır. Ve eğer halk arasında olsa, şeriat emri ile iş yapmalıdır. Ve her-
hangi bir zaman güçsüz olsa, O’nun (Tanrı'nın) dergâhında sabretmelidir.
Sÿfi zarurî miktarın dışında, helâl bile olsa, fazla yemekten kaçınmalıdır, tâ

54
74
 Fâkr-nâme

(ki) şübheye düşmesin. Ve eğer sofi dünya nimetini dilese, sûfi değildir. Ve
eğer dua ve ağlama ile belâ ve zahmete katlansa, sofidir.
Ve şeyhlik mücahede makamıdır. Ve dünya ehli yüksekliği diler ve öbür
dünya ehli alçak (gönüllü) oluşu ve hakîrliği diler. Ve eğer sûfiye belâ gelse,
âh vâh demez ve sabreder. Ve eğer sofinin nefsi nimet arzu etse, nefsinin ar-
zusunu vermez. Ve eğer sûfi aç olsa, çıplak olsa, hoşnut olur ve sabırdan başka
bir yolu seçmez; (bu ise) iyi bir alçak gönüllülük demektir.
Bu on makam (ki) şeraittedir ve on makam (ki) tarikattedir, teslimdir. Yani
(sûfinin) başına belâ ve zahmet gelse, kendisini can ve gönülden teslime salar.
Yine (sûfi) yemek ve içmeği halktan dilemesin. Ve kaba dokumayı atlasdan üs-
tün tutsun. Gündüz oruç, gece namazda olsun ve Kur'ân okumakta bulunsun.

Nazm
Gönlün, sonunda ölüm rahatlığı ile olsun,
Kur’ân oku, tilâveti terk etme.

Ve eğer (sûfi) yemek yese ve elbise giyse, niyeti ibadet olsun ve muhabbet
ehlinden başkasını anmasın. Ve yine (sofi) ihlâsı ile olsun. Sûfi her gece nâfile
namazı terk etmesin. Havf ve recâ içinde olsun. Ve eğer sûfi ibadetini halka
gösteriş için yapsa, elli yıllık ibadetini bir zerre yiyeceğe satmış olur; (bu türlü
hareket) Tanrı, aziz ve celil olsun, katında makbul sayılmaz.
Ve yine sûfi yola doğruluk ile ayak koysun ve doğru konuşsun, zira gö-
nül dile haber verir. Yine sofi nefsini yakıp yok etmelidir; dünyadan söz et-
memelidir. Hak Taâlâ'yı anarak vaktini hoş geçirmelidir. Ve yine sûfi alçak
gönüllü olsa, Hak Taâlâ’yı bulur. Eğer ateşe baksa, Hakk’ı görür ve eğer suya
baksa, Hakk'ı görür ve eğer yukarı baksa, Hakk’ı görür ve eğer ileri baksa,
Hakk’ı görür ve eğer otursa, Hakk'ı müşahede gözü ile görür ve yine sûfi il-
me’l-yakîn ayne’l-yakin makamını bulur. Ve eğer sır gözü ile yukarı baksa,
arşı görür. Ve eğer aşağı baksa, tâ tahte's-serâ'ya kadar yedi kat zemini, (hatta)
balık üstündeki deniz öküzünün sırtını görür ve (arada) hiç perde olmaz.
Ve eğer hakke’l-yakîn gözü ile baksa, mahlukat ve masnuattan geçip zâtın-
dan soru sorulması doğru olmayan (nasılsızlık ve sebepsizlik vasfını taşıyan)
Hakk’ı görür ve mârifette bütün kevneyn âlemini görür, (bu ise) şeksiz ve
şübhesiz tanımaktır. Ve yine sûfi dünya ve ahrette onun himmetine sığın-
maz, bütün cennetlerin nimetleri gözüne görünmez. Yine sûfi denilen (kişi)
Hüdâ-yi Taâlâ’nın şevkinde su gibi olup eriyip akmalıdır, gönlünü Hakk'ın

55
75
Hoca Ahmed Yesevî

rızasına vermemelidir, çocuklarına ve malına gönül vermemelidir. Yine sûfi

denilen (kişiyi) mezarında bulmazlar; (hatta) sıratta da, cennette de bulmazlar,
Hazret-i Vâcib Taâlâ'nın yakınında bulurlar. Eğer sofi, ey Bâr-Hüdâyâ, bütün
âsileri bana bağışla dese, Hak Taâlâ onun sözünü (isteğini) reddetmez. Ve yine
sofi Hak Taâlâ'dan nidâ işitmeyince canını vermez, münker ve nekirden endi-
şe etmez, kıyameti düşünmez, tâ Melik-i Gaffar’ı görmeyince hûri ve köşklere
bakmaz. Yine sûfi o kimsedir ki her işten gönlü soğuk olmalı, nefis ve şehvetler-
den arınmış olmalı, içi âfetlerden arınmış olmalı, davranışları temiz olmalı, içi
pişkin, gözü (her) iki dünyaya kapalı, kafası aydınlanmış olmalı.
Bu söylentiler seksen makam oldu. Ey derviş, her bir makam bir peygam-
berin makamıdır. İlki Hazret-i Âdem, selâm ona olsun, sonuncusu Hazret-i
Muhammed Mustafa’nın Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, makamla-
rıdır. Şeyhlerin sultanı Hâce Ahmed-i Yesevî Hazretleri, Allah’ın rahmeti
üzerine olsun, buyurdular ki (bir kimse) yetmiş edep ilmini bilmeyince,
yetmiş makam yolunu aşıp gezmeyince, şeyhlik makamı iddiasında bulunsa,
o derhal kâfir olur.
Şeyh Serî-i Sakatî, Allah’ın rahmeti üzerine olsun, buyurdular: Fakr
bir dağdır, bütün değerli maden ocaklarının mekânıdır. Şeyhu’l-meşayıh,
Allahu Taâlâ onun ruhunu takdis etsin, buyurdular: Fakr bir denizdir. O
denizin sonu yok, onun sonunu Hazret-i Muhammed Mustafa’dan, Allah’ın
salât ve selâmı üzerine olsun, başka kimsenin gördüğü yok. Seyyidü’t-tâife
Hazret-i Cüneyd-i Bağdadî buyurdular: Fakr bir tepedir. Seyyid Ahmed-i
Kübrâ buyurdular: Fakr Hüdâ’nın nurudur; her kime o nurun ışığı değse,
onun ışığından aşkın kemâlini bulur. Şeyh Ahmed buyurur: Fakr bir devlet
tacıdır: Her kim (onu) başına koydu ise, iki cihanda sultan oldu. Şeyh Şakîk-i
Belhî, Allah’ın rahmeti üzerine olsun, fakr bir ateştir. Her kimin gönlüne düş-
tü vücudu altın oldu. Şeyh Ahmed-i Câm buyurur: Fakr bir şaraptır; her kim
ki bir yudum içti, tâ kıyamete kadar yüzü yerde (mest) oldu. Şeyh Kutbu’d-din
Hayder buyurur: Fakr Allah’ın cezbesidir; her kime değse, iki cihanda muradı
yerine gelir. Hâce Abdullah Hayder buyurur: Fakr ilâhî hidayettir; her kim ki
(ona) yol buldu, ebedî sultanlık buldu. Şeyh Mansur-i Hallac buyurur: Fakr
Hak Taâlâ’nın didarıdır; her kim ki gördü, görmedi. Lokman-i Serahsî buyu-
rur: Fakr himmet doğanıdır; her kime kondu ise, o kişi arşa uçtu.
Şeyhlerin sözü ise şöyledir: Fakr Hak Taâlâ’nın vuslat bağından bir
ağaçtır. O ağacın budağı akıldır, kökleri hidayettir, meyvası hayır ve

56
76
 Fâkr-nâme

cömertliktir, gölgesi kanattır, kokusu şevktir. Onun yaprağı her kime değdi
(ise), iyi amel elde etti. Ve her kim meyvasından yedi (ise), ebedî hayat buldu.
Ve eğer kokusu her kime ulaşsa, mest ve hayran olur. Ve eğer (bir kişi) gölge-
sinde yer tutsa, hakikat güneşi ona vurur.
Ey derviş, fakrın altı âdâbı vardır: İlki iyi veya kötü söze sükût etmek-
tir, (ikincisi) pîr huzurunda susmaktır, ve pîr izni olmadan konuşmamak-
tır, (üçüncüsü) kimseyle dargın olmamaktır, (dördüncüsü) havas ve avamın
(herkesin) hizmetini görmektir, (beşincisi) nefsi öldürmektir, (altıncısı) ge-
çici istekleri terk etmektir. Fakrdan temiz bir şey yoktur. Fakr gurbettir, aç
olmaktır. Eğer insan aç olursa, temizliği ve zikri gitmez. Ver eğer tok olursa,
fesatlar ortaya çıkar.
Fakr makamı sekizdir: İlki tevbedir, (ikincisi) ibadettir, (üçüncüsü) sev-
gidir, (dördüncüsü) sabırdır, (beşincisi) şükürdür, (altıncısı) rızadır, (ye-
dincisi) zühttür, (sekizincisi) ârifliktir. İlki Hazret-i Âdem’den, selâm ona
olsun, kaldı; âbidlik Hazret-i İdrîs’ten, selâm ona olsun, kaldı; şükür ve sevgi
Hazret-i İbrâhim’den, selâm ona olsun, kaldı; sabretme Hazret-i Eyyub’dan,
selâm ona olsun, kaldı; razılık Hazret-i Mûsâ’dan, selâm ona olsun, kaldı; zâ-
hidlik Hazret-i Îsâ’dan, selâm ona olsun, kaldı; âriflik Hazret-i Muhammed
Mustafa’dan, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, kaldı.
Fakr mertebesi yedidir: Civanmertliktir, sipahîliktir, garipliktir, hır-
kadır, sabırdır, kanaattır, tevekküldür. Civanmertlik Hazret-i Ali’den kaldı;
sipahîlik Hazret-i Süleyman’dan, selâm ona olsun, kaldı; gariplik Hazret-i
Yahya’dan, selâm ona olsun, kaldı; kanaatlık Hazret-i Muhammed Musta-
fa’dan, Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun, kaldı.
Her derviş bu yedi dervişlik makamını bilmese, veya bilip amel etmese,
şeyh ve mürit almak ona haram olur. Ey derviş, bu Fakr-nâme’de her vasiyet
ki yazıldı, Tanrı kelâmından, Peygamber’in hadislerinden ve icma-i ümmet-
den yazıldı. Her tâlip bu vasiyetlere göre amel edip doğru yol tutsa, dünya ve
ukbayı (ahreti) kolaylıkla elde eder. Ve eğer amel etmese, son anında yerini
görüp pişman olur ve ahret mahcubu olur. Her derviş bu kırk makamı bil-
mese ve amel etmese, onun şeyhliği şeytancadır. İlki melekût makamı, ikinci
lâhût makamı, üçüncü nâsût makamı, dördüncü ceberût makamı (dır). Ce-
berût makamı şeriattir, melekût makamı tarikattir, lâhût makamı mârifettir,
nâsût makamı hakikattir.
Allah’ın fazlı ve sonsuz cömertliği sâyesinde Fakr-nâme tamamlandı.

57
77
Hoca Ahmed Yesevî

Notlar
Fakr-nâme’nin Notları

1. baãúaraèlmaàaylar (< baãúar-a almaàaylar) “idare edemeyecekler, hâ-

kim olamayacaklar, yol gösteremeyecekler”. başúar - “idare etmek,
hâkim olmak, yol göstermek” esas fiili, al - yardımcı fiiline -a/-e ünlü
zarf-fiil eki ile bağlanarak birleşik fiil meydana getirmiştir. al-yardım-
cı fiili Doğu Türkçesi'nde başlangıçta müsbet iktidar çekiminde kul-
lanılırken daha sonra hem müsbet, hem de menfi iktidar çekiminde
kullanılmış ve bu fonksiyonu ile Çağatay yazı dilinde umumîleşmiştir
(bk.Chag.Man. s 81, e; Nesâyim. S. 168-169). Ancak bu yardımcı fi-
ilin kullanılışında yan-yana gelen ünlülerden birinin ekseri düştüğü
(ünlü düşmesi, Fr., Ing. Elision, Alm. Vokalausstossung, Osm. Hazf
hadisesi) görülür.
başúar - fiilinin baş isminden -àar-/-ger-, - úar-/-ker - isimden fiil yap-
ma eki ile genişletilerek teşkil edildiği ortadadır. Eski Türkçe'de çınàar
- “araştırmak”, köñgülker - “tefekkür etmek”, tüpker - “aslını araştır-
mak” gibi kelimelerde de görülen ek, pek fazla işlek değildir (ek için
bk. AGr. s 87). Radloff ve Şeyh Süleyman lugatleri kelimeyi şöylece
kaydetmişlerdir: Radloff, Wb. başúar - [(Çağ. Kaz.) baş + úarèdan] =
başar - “1. hâkim olmak, idare etmek 2. (Kaz.) bitirmek, son vermek,
sona erdirmek”; Şeyh Süleyman. (başúarmaú) “başarmak, becermek,
ucuna varmak, idare etmek, baş etmek, ihtida etmek, yol göstermek”.
2. yürgeyler (< yür-gey-ler) “yürüyecekler” ve yürmeàunça (< yür-me-
àunça) “yürümeyince” Metnimizde yer alan bu iki örnekten birinde
ince ek, diğerinde de kalın ek kullanılmıştır. Kalın ek kullanılışını,
Çağatayca ve Özbekçe'de de görülen ek uyumsuzluğuyla izah etmek

59
78
 Fakr-nâme

mümkündür (bu husûs için bk. K.Eraslan, Doğu Türkçesi'nde Ek

Uyumsuzluğuna Dâir, TDED, c.XVIII, İstanbul 1970, s.113-124;
ayrıca bk. Manzum Oğuznâme, not: 6). Kalın örnek yormaàunça ola-
rak okunduğu takdirde, metinde aynı mânada yor - ve yür - şeklinde
iki ayrı fiilin kullanıldığı neticesine varılır ki, bir ihtimal olarak düşü-
nülebilir.
Esasen Eski Türkçe'de bile yorı - yanında yür - şeklinin bulunuşu (bk.
An. İnd.) iki ayrı fiilin varlığını kabul ettirmektedir; çünkü yorı - fii-
linin başta bulunan y tesiri ile ince sıraya geçmesi ve kökteki i sesinin
herhangi bir sebeple düşmesi sonucu yür - şeklinin ortaya çıkması hiç
olmazsa Eski Türkçe için uzak bir ihtimaldir.
Batı Türkçesi dışında kalan lehçeler genellikle yür - (<Kaz., Kır. cür-)
fiilini kullandıkları hâlde, Batı Türkçesi yorı - fiilini kullanmaktadır.
Ancak Batı Türkçesi yorı - fiilinin ince sıraya geçmiş ve düzlük-yuvar-
laklık uyumuna bağlanmış şeklini (yorı-> yöri - >yürü-) müstakil fiil
olarak kullandığı hâlde, şimdiki zaman teşkilinde fiilinin kalın ünlülü
ve ekleşmiş şeklini devam ettirir (bk. TDB. § 459).
3. tozàunça (< toz-àunça) “eskiyene kadar, çürüyüp dağılana kadar”
toz - “eskimek, köhneleşmek, çürümek, çürüyüp dağılmak vb. gibi”
fiili gerek yapı, gerekse mana bakımından toz ismi ile ilgili olmalıdır.
Eski Türkçe'de toz ismi yanında toz - fiilinin bulunması ilk bakışta
eş-sesli isim-fiil kökleri olduğunu düşündürmektedir (bu husûs için
bk. T.Tekin, Türkçe'nin Yapısı ve Eşsesli İsim-Fiil Kökleri, Hacettepe
Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, c.5, sy. 1, Mart 1973, s. 36-46). Bir
ihtimal olarak toz - fiilinin, toz isminden -ı-/-i-, - a-/-e - isimden fiil
yapma ekiyle tozı-/ toza - şeklinde bir fiil yapıldığı, sonradan bunun
toz - şekline geçtiği de düşünülebilir. Nitekin Zenker, Wb.'da toz -
yanında tozı-, ùoza - şekilleri de zikredilmiştir.
toz - fiili çeşitli sözlüklerde verilen manalariyle dikkati çekmektedir:
AGr. (Glossar) toz - “bitirmek, yükselmek”; US. toz - “bitirmek, çık-
mak, yükselmek”; DS. toz - “yerden kaldırmak, yükseltmek”; Clau-
son, EDPT. toz - “toz haline gelmek”; Dîvân. toz - “tozarmak, toz
yükselmek”; Radloff, Wb. toz - [(Çağ., OT., Kır.)] “1.küçük parçalara
ayrılmak, toz hâline gelmek 2. (Kır.) birbirinden ayrılmak, dağılmak,
yayılmak, saçılmak 3.son bulmak, eskimek”; Zenker Wb. toz - tozı -

60
79
Hoca Ahmed Yesevî

toza - “toz hâlinde serpmek, dağılmak”; El-İdrâk. tozdı “toz koptu,

kalktı”; Et-Tuhfetüèz-Zekiyye. toz - “toz olmak”; Şeyh Süleyman. toz
- “eskimek, köhne ve fersûde olmak; devam ve mukavemet etmek” vb.
gibi. Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi toz - fiili başlıca şu manalara
gelmektedir: 1.bitirmek, 2.çıkmak, yükselmek, kaldırmak, yükselt-
mek, 3.toz yükselmek, toz kalkmak, 4.toz hâline gelmek, birbirinden
ayrılmak, dağılmak, yayılmak, saçılmak, 5. eskimek, köhne ve fersûde
olmak. Bu manalardan birincisinin nerden geldiğini açıklamak kolay
olmasa gerek. “bitirmek” manasında ayrı bir toz - fiili düşünülebi-
lir mi? Diğer manalar ise birbiriyle ilgili görünmektedir, “eskimek”
mânası, mâna kayması veya mana genişlemesi sonucu ortaya çıkmış
olmalıdır (bu husûs için bk. D.Aksan, Anlambilimi ve Türk Anlambi-
limi, Ankara 1971, Ank. Üniv. DTCF yayınları; 217, s.144-146).
toz - fiilinin genişlemiş şekilleri olarak da şunlar zikredilebilir: Dîvân.
ùoøàır - “toz kalkar gibi olmak”, tozıt - “tozutmak”; Radloff, Wb.
tozun - (Osm.) “toz gibi ince olan şeyler toz haline gelmek”, tozut
- (Osm.) “toz kaldırmak”, tozuş - (Osm.) “birlikte toz kaldırmak, bir-
likte toz halinde yükselmek”, tozdur - (Çağ.) “toz kaldırmak, yükselt-
mek”; Şeyh Süleyman. tozutmek “toz kaldırmak, toz etmek, ber-pâ ve
bünyad eylemek, yükseğe çıkarmak, husûle getirmek”.
4. örgetkey (<örge-t-key) “öğretecek” *örge - (<ögre - <ö-g-r-e-) fiili eli-
mizdeki malzemeye göre -t - (faktitif) veya -n - (dönüşlülük) ekiyle
genişlemiş olarak kullanılmaktadır: ögret-, örgen - gibi. Ayrıca Batı
Türkçesi dışındaki lehçe ve şîveler bu fiillerin yer değiştirme'ye uğ-
ramış örget-, örgen - şekillerini kullanırlar. Yukarıda da belirttiğimiz
gibi *örge - fili gövdesi, ö - “düşünmek” fiilinden - g ekiyle (ek için bk.
AGr. § 95) meydana getirilmiş bir gövdedir. ö - kökü ile ilgili teşkilleri
şöylece gösterebiliriz:

61
80
 Fakr-nâme

ö - “düşünmek”

ög (<ö-g) “akıl” ök - (<ö-k) “düşünmek”

ökün - (< ök-ü-n-) “pişman olmak”

öglen - (< ög-le-n-) “kendine gelmek” *ögü - (<ög-ü-) “nasihat etmek”

öglendür - (<ög-le-n-dür-) “kendine getirmek” ögüt (< ögü-t) “öğüt”
ögren - (<ög-re-n-) “öğrenmek” ögütle - (<ögü-t-le-) “öğütlemek”
ögret - (<ög-re-t) “öğretmek”
ögretin - (<ög-re-t-i-n) “temrin etmek”
ögsire - (<ög-sire-) “kendinden geçmek”
ögret - (ög-re-t) “temrin, itiyat”
ögreyük (<ög-re-yük) “görenek, âdet”

Bu şemadan çıkarılabilecek sonuçlar şunlardır: “1. Türkçe, bilhassa

Eski Türkçe devresinden sonra, tek ünlülü köklerden uzaklaşmaya
başlamıştır. (bk. Manzum Oğuznâme, not: “), 2. Bir kökten meydana
getirilen gövdelerin hepsi Türkçe’de kullanılmamakta, bazı kullanıl-
mayan gövdelerin ise daha da genişlemiş şekilleri kullanılmaktadır
(* ögre - kullanılmadığı halde, örgen - ve ögret-‘in kullanılışı gibi). 3.
Türkçe kelimelerin manaları ve mana değişmeleri üzerinde geniş öl-
çüde durmanın gerekliliği.
5. körsetkey (<körse-t-key) “gösterecek” körse - “görmek istemek” fiil
gövdesinin Eski Türkçe'de körügse - (<kör-ü-g-se-; - ü - yardımcı
ünlü, - g fiilden isim yapma eki, - se - isimden bilhassa istek ifade eden
(desideratif) fiil yapma eki) olduğunu biliyoruz (meselâ bk. AGr.
(Glossar)., US., DS., Clauson, EDPT., Dîvân. körügse - “görmek
istemek”). körügse - fiilinin -t - faktitif ekiyle genişlemiş şekli olan kö-
rügset - fiiline Eski Türkçe'de rastlanmamaktadır. Fiil Eski Türkçe
devresinden sonra çeşitli lehçe ve şîvelerde hece düşmesine (haplo-
logie) uğramış olarak körset - “göstermek” şeklinde yaşamaktadır (me-

62
81
Hoca Ahmed Yesevî

selâ bk. Radloff, Wb. kürset - (Kaz.) “göstermek”; Et-Tuhfetü'z-Zekiy-

ye, körset - “göstermek” gibi). körügse - > körse - oluşunda Clauson, g
sesinin düşmesini, avurt ünsüzü (lateral ünsüz) kalın ve ince l sesinin
düşmesi hadisesine benzetmektedir (bk. EDPT. S. 746). Oysa Türk-
çe'de à/g sesi diftonglaşmaya müsâit ses olduğundan birçok hâllerde
düşmektedir (bu husûs için bk. R.R.Arat, Atabetü'l-hakayık, İstanbul
1951, not: 6).
Batı Türkçesi'nde körset - fiili, k-> g - değişmesi ve yer değiştirme'ye
(metathese) uğramış hâliyle (körset-> göster-) devam ettiği halde, Batı
Türkçesi dışında her iki şekil de yaşamaktadır: Meselâ Radloff, Wb.
kürset-, (Kaz.) “göstermek” küsteril - (Kaz.) “gösterilmek”, köstür -
(Kaçinz) “göstermek”; El-İdrâk. Kösterdi “gösterdi”; Şeyh Süleyman.
köstermaú “irâe, ibraz ve izhar etmek, ayan ve nümayan eylemek, ni-
şan dâden” v.b. gibi.
A.von Le Coq körügse - fiilini kör - “görmek” ve ökse - “şiddetli şe-
kilde arzu etmek” fiillerinden meydana gelmiş birleşik bir fiil kabul
etmektedir (bk. M.I,. Anmerkung: 15). Bizce bu izah doğru değildir;
her şeyden önce ökse - yardımcı fiil olmadığı gibi, iki fiilin birleşmesi
birinci fiilin zarf-fiil ekini alması gerekir.
6. yalàuz “yalnız”. Kelime Eski Türkçe'de yalañuz/yalıñuz, orta hece
düşmesi (syncope) ile yalñuz şekillerinde görülmektedir (bk. AGr.
(Glossar), US.). Gabain, kelimenin yÀlinus şeklini de kaydetmiştir
ki oldukça düşündürücüdür. Clauson, kelimeyi yalñu:s şeklinde tes-
bit etmiş, etimolojisinin belli olmadığını ve -z'li şeklinin daha sonra
ortaya çıktığını bildirmiştir (bk. EDPT. s. 930). Bizce -z'li şekil aslî,
- s'li şekil ise Eski Türkçe devresi sonunda ortaya çıkmış olmalıdır.
Nitekim bazı ek ve kelime sonlarındaki - z>-s değişmesi Eski Türk-
çe devresinden sonraya âittir (-maz/-mez>-mas/-mes, kögüz>kögüs
gibi). Dîvân.'da da kelime yalñus şeklinde yer almıştır.
yalañuz/yalıñuz kelimesinin menşei belli olmamakla beraber, ke-
limeyi ET. yalañ/yalıñ “çıplak” kelimesi ile ilgili görmekteyiz. Aynı
şekilde yalañuú “insan” kelimesi de bununla ilgili olmalıdır: yalañuz
< * yalañ-u-z (-u - isimden fiil yapma eki, - z fiilden isim yapma eki),
yalañuú < * yalañ-u-ú (-ú fiilden isim yapma eki). Şüphesiz ki bu izah
yeterli değildir ve mâna yönünün ayrıca ele alınması gerekmektedir.

63
82
 Fakr-nâme

Yine bir ihtimal olarak yalañ kelimesi ile úarañàu “karanlık” (<* úa-
rañ-àu Kelimenin úara “kara, siyah” ile ilgili olduğu muhakkaktır) ke-
limesi arasındaki benzerlik üzerinde durulabilir.
Bazı kök ve eklerdeki ñg sesinin Doğu Türkçesi'nde à/g, Batı Türkçe-
si'nde de n olduğu bilinmektedir. Bu sebeple yalañuz/yalıñuz kelime-
si değişik şekillerde karşımıza çıkmaktadır: DS. yalàuz “yalnız, tek”,
Radloff, Wb. yalàuz (Tar., Çağ., OT.), yalàus (Kaz.), yalàız (Kom.,
Kar.), yalıñz/yalñız (Osm.), yañıs (Alt., Küer., Tel.). “yalnız, tek”
(yañıs şeklinde, keltür->ketür-, oltur->otur - misâllerinde olduğu gibi
l sesi düşmüştür): Şeyh Süleyman: yalàuz yalıñguz “yalnız, ârî, sâde,
tenha, tek”; Et-Tuhfetü'z-Zekiyye: yalıñgız, yalıàız “yalnız”; El-İdrâk:
yalañuz “yalnız”; İbnü Mühennâ: yalnız “tek” v.b. gibi.
7. aştum (< aş-tu-m) “aştım”. Görülen geçmiş zaman eki ünlüsünün
yuvarlak oluşu, bir imlâ hususiyeti değilse, bir ağız husûsiyetidir. Eğer
dudak ünsüzü m tesiriyle yuvarlaklaştığını kabul edersek, aynı duru-
ma şiirde yer alan kẹçtim, içtim, şaştım, úaçtım, taştım, açtım, saçtım
gibi şekillerde de rastlamamız gerekirdi.
8. örkülmedim (< örkül-me-di-m) “dolanmadım, dönmedim”. örkül -
şeklinde okuduğumuz fiil, Radloff, Wb. ürkül - [ (Çağ.)] “kendi etra-
fında dönmek, dolanmak”; Şeyh Süleyman. örkül - (“dört dolaşmak,
deveran, cevelan etmek, münkalib olmak, dönmek”; ÖGr. (Glossar).
örgül - “dönmek” şekillerinde tesbit edilmiştir. Fiilin yapısı hakkında
kesin bir şey söylemek mümkün olmamakla beraber, ör - “örmek” ile
ilgili olduğunu sanıyoruz. Bu takdirde örkül - < ör-ü-k-ü-l - (-ü - yar-
dımcı ünlü, - k fiilden isim yapma eki, (bk. AGr. § 85), - l - fiilden
fiil yapma (pasiflik-meçhulluk eki); örgül-<ör-gü-l - (-gü fiilden isim
yapma eki, - l - isimden fiil yapma eki (bk. AGr. § 88) şekillerinde
düşünülebilir.
9. çomdum (<çom-du-m) “daldım”. Metinde, deryâ çom - “deryaya
dalmak” şeklinde kullanılmıştır. Eski Türkçe'de fiilin kalın sırada ol-
duğu aldığı eklerden anlaşılmaktadır. Daha sonra baştaki ç - ünsüzü
tesiriyle çöm - şekli ortaya çıkmıştır. Çeşitli lehçe ve şîvelerde her iki
şekil de görülmektedir (bk. Clauson, EDPT. s. 422). Türkçe'de ç, s,
ş, y gibi inceltici ünsüzler tesiriyle bazı kalın sıradaki kelimelerin ince
sıraya, başka sebeplerle de bazı ince sıradaki kelimelerin kalın sıraya

64
83
Hoca Ahmed Yesevî

geçtikleri bilinmektedir (bu husus için bk. Manzum Oğuznâme,

not: 10). çim - “çimmek, yüzmek, suya batıp çıkmak vb. gibi” fiili de
çom-/çöm-‘nin bir varyantı olmalıdır.
10. yazuú (< yaz-uú) “günah, suç” yaz - “kusur, hata etmek, şaşmak, ya-
nılmak, yolunu kaybetmek, yoldan çıkmak, azmak, unutmak, günah
işlemek vb. gibi” (bk. AGr. (Glossar), DS., US., Clauson, EDPT.,
Dîvân., Radloff, Wb.) fiilinden -uú/ük eki ile teşkil edilen yazuú “gü-
nah, suç” kelimesi Eski Türkçe'den beri çeşitli lehçe ve şîvelerde bazı
değişikliklerle yaşamaktadır. Teşkil ekinin -uú oluşu, düz ünlülü fiil
köküne gelişinden bellidir. Eğer teşkil eki -ú olsaydı, Eski Türkçe'den
beri yardımcı üwwnlüler düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlı olduğu
için, kelimenin yazıú şeklinde olması gerekirdi.
yaz - fiilinin y protezsiz şekli olan az - “azmak, şaşırmak, yanılmak,
yoldan çıkmak, yolunu, yönünü kaybetmek” fiili de Eski Türkçe'den
beri yaz - ile birlikte yaşamaktadır.
yazuú kelimesi bugün Türkiye Türkçesi'nde düzlük-yuvarlaklık uyu-
muna bağlanarak yazıú şekline geçtiği gibi, mana bakımından yerini
günah kelimesine terk etmiş ve “acıma, esef” ifade eden bir söz olarak
kullanılmaktadır: yazık! ne yazık! kullanışlarında olduğu gibi. Anado-
lu ağızlarından Diyarbakır ağzında yazık kelimesi “acıma, merhamet”
manasında yaygın şekilde kullanılmaktadır: yazığı gel - “acımak, mer-
hamet duymak” gibi.
11. salmaslıú (< sal-mas-lıú) “salmamak, uzatmamak”. Metinde: ve yurun
loúmage úol salmaslıú “ve bir parça lokmaya el uzatmamak”. -mas/-
mes (<-maz/-mez) isim-fiil ekiyle teşkil edilen isim-fiiller, teşkil ekleri
ile genişletilmeye pek elverişli olmamakla beraber, gerek Doğu Türk-
çesi'nde, gerekse Batı Türkçesi'nde nadir olarak -lıú/-lik isimden isim
yapma, veya -la-/-le - isimden fiil yapma ekleri ile genişletildikleri de
görülür. Bilhassa -lıú/-lük ekiyle genişletilen şekiller mücerret hare-
ket ismi manası taşırlar (fazla bilgi için bk. K.Eraslan, Eski Türkçe'de
İsim-fiiller (Partisipler), İstanbul 1974, s.114-115, Edebiyat Fakültesi
Doçentlik Tezi).
12. bol (< bu+ol) “bu” Eski Türkçe devresinden sonra ortaya çıkan bol ve
paraleli şol şekli, daha ziyade Batı Türkçesi dışında kalan lehçe ve şî-
velerde kullanılmaktadır. Eski Anadolu Türkçesi devresinde şol şekli

65
84
 Fakr-nâme

kullanılmış, Osmanlıca'nın sonlarına doğru da kullanılıştan düşmüş-

tür (benzeri teşkiller için bk. Manzum Oğuznâme, not: 7).
13. yarı “yardım”. Daha önce yazdığımız bir notta, kelimenin menşei ve
yapısı hakkında kesin bir şey söylenemeyeceği, Farsça yÀrì kelimesi ile
ilgili olabileceği belirtilmişti (bk. Manzum Oğuznâme, not: 80). Ke-
limenin büyük bir ihtimalle Türkçe olabileceği düşünülerek bu notta
yeniden ele alındı.
Uygur metinlerinde yarı kelimesine rastlanmamakla beraber büyük
bir ihtimalle bunun -lıà/-lig isimden isim yapma eki ile genişlemiş
şekli olan yarlıà (yarı-lıà) “fakir, muhtaç, yoksul, sefil” (bk. AGr.
(Glossar)., Clauson, EDPT., US., DS.) kelimesi yer almaktadır. Yarı
kelimesi Karahanlı Türkçesi (bk. KB. 618; AH. Yarı “yardım”) ile
modern lehçelerde görülmektedir.
Kelime, ilk bakışta *yar - gibi bir fiilden -ı/-i zarf-fiil ekiyle teşkil edil-
miş bir isim olduğunu düşündürmektedir. Türkçe'de bilhassa edatla-
rın bu şekilde meydana geldiği bilinmektedir (bk. N.Hacıeminoğlu,
Türk Dilinde Edatlar, İstanbul 1971). Kelimenin menşei ve yapısı
hakkındaki tereddüdü Clauson da belirtmiştir (bk. EDPT. s.967).
Doerfer ise yarlıà “fakir” kelimesi ile yarsı - (<yar-sı-) “tiksinmek, iğ-
renmek” kelimesini yar “salya, tükürük” kelimesi ile ilgili görmektedir
(bk. TMEN. IV, 158). Eski Anadolu Türkçesinde yarı kelimesi ile il-
gisi şübhe götürmeyen yardım ve yardın şekilleri kullanılmıştır (bk.
TTS. s.VI). Türkiye Türkçesi bugün bunlardan yardım şeklini devam
ettirmektedir. Bu iki kelime *yar - ile ilgili ise teşekkülleri şöyle olma-
lıdır: yardım<yar-ı-t-ı-m, yardın< yar-ı-t-ı-n (-ı-‘lar yardımcı ünlü, - t
- fiilden fiil yapma (faktitif) eki, - m ve -n fiilden isim yapma ekleri).
Kelimenin El-İdrâk'de yarlu (< yarı-lu veya yar-ı-l-u) “miskin” şekil-
lerinin bulunuşu tereddüdümüzü kuvvetlendirmektedir. Bununla
beraber Batı Türkçesi'nin tesiri ile yarlıà > yarlu/yarlı olabileceği dü-
şünülebilir.
14. sıàmas “sığmaz, sığınmaz”. Kelime şu cümlede geçmektedir: Ve yene
ãÿfì dünyÀ ve Àòiretde anıñg himmetiàa sıàmas, barça behiştniñg
ni'metleri közige körünmes. “ve yine sÿfi dünya ve ahrette onun
himmetine sığınmaz ve cennetin nimetleri gözüne görünmez.” Fiil
için bk. Dîvân. sıà - “sığmak, tesir etmek, dokunmak, koymak”; Şeyh

66
85
Hoca Ahmed Yesevî

Süleyman. sıà-“meşmul olmak, muhtevi olmak, sığmak, güncâyiş”.

Bilhassa Şeyh Süleyman'daki manaları göz önüne alarak, fiili tercü-
mede “sığınmaz” şeklinde karşıladık.
15. savuú “soğuú”. Kelimenin -à->-v - değişmesi ile soàıú> soàuú> savuú,
ayrıca da soàıú <soàı-ú olduğu malûmdur. Doğu Türkçesi daha ziya-
de ilk hecedeki yuvarlak ünlüyü düzleştirerek savuú, savuà şekillerini,
Batı Türkçesi ise yazı dilinde soàuú, ağızlarda ise sovuú, souú, savuú
şekillerini kullanır (kelimenin çeşitli lehçe ve şîvelerdeki durumu için
bk. Clauson, EDPT. s.808; Radloff, Wb. c.IV, s. 233, 516, 517. Ay-
rıca bk. W.Bang-G.R. Rahmeti, Oğuz Kağan Destanı, İstanbul 1936,
not: 238).
16. Metinde Şeyòu'l-meşÀyıò úaddesaèllÀhu taèÀlÀ ervÀóehu yazılmış.
Kasdedilen bir kişi olduğuna göre, ibarenin Şeyòuèl-meşÀyıò úadde-
saèllÀhu taèÀlÀ rÿóahu olması gerekir.
17. aldıda “önünde, huzûrunda, nezdinde, katında”. ald kelimesi Çağa-
tayca ve Özbekçe gibi modern lehçelerde iyelik eki ve verme, bulun-
ma veya çıkma hali eklerinden biri ile kullanılmaktadır: aldıàa, adlıda,
aldıdın gibi.
Kelimenin yapısını ve teşekkülünün anlamak için yer ve yön gösteren
benzer kelimeleri göz önüne almak gerekir. Eski Türkçe'de kullanılan
bu kelimeler şunlardır: al “yan, alt taraf”, bundan -dın/-din, - tın/-tin;
- dun/-dün, - tun/-tün eki ile genişlemiş olan altın “alt, alt taraf, altta,
altında, aşağı” (ek için bk. T.Tekin, OGr.s.152); as kökünden -ra/-
re yön eki ile genişleyen asra “altta, aşağıda” (ek için bk. AGr. §187;
OGr. s.135); *üs/*üz kökünden -a/-e verme hali eki ile genişleyen üze
“yukarı, yukarıda, üstünde” (ek için bk. AGr. §180; OGr. s.103); -
dın/-din, - tın/-tin;-dun/-dün, - tun/-tün eki ile genişleyen üsk (<*
üs-k) “ön” ile, - tın/-tin ekinin -t sesini bünyesine alan veya altın, üs-
tün kelimelerinin yanlış bölünmeleri sonucu (altın<al-tın yerine al-
tın<alt-ı-n ve üstün < üs-tün yerine üstün<üst-ü-n; - ı-, - ü - yardımcı
ünlü, - n vasıta hali eki telâkki edilerek) meydana gelen alt ve üst (bu
husûs için ayrıca bk. Clauson, EDPT. s.130, 242). Daha sonra bu
gruba Orta Türkçe'den sonra kullanılış sahasına giren ve aynı şekilde
teşekkül eden ast “alt, alt kısım” kelimesi dahil olur. ast kelimesi de
iyelik ve hal ekleri ile kullanılmaktadır. ald kelimesinin teşekkülü de

67
86
 Fakr-nâme

bu yolla olmalıdır. Esasen Türkçe’de bu şekilde bünye değişikliğine

uğrayan pek çok kelime mevcuttur. ald < al-d olduğuna göre, - d sesi
için şunlar söylenebilir: İyelik ve hal ekleri ile kullanılan al kelimesi
ikizleşme sonucu allıàa, allıda şekline girer (Çağatayca'da olduğu gibi)
ve bu şekillerde iyelik ve hal eklerinin ayrılması ile kök all olarak kalır
ve - ll>-ld değişmesi ile ald şekli ortaya çıkar. Türkçe'nin bazı lehçe
ve şîvelerinde, meselâ Kazakça'da - l>-d değişmesi geniş ölçüde gö-
rülmektedir. -ld seslerinin yan yana bulunuşu Türkçe için normal bir
şeydir. Göktürk alfabesi de bu sesler için ayrı bir işaret kullanmıştır.
18. nẹmerse “şey, herhangi bir şey”. Metinde: Faúrdın pÀkìze nẹmerse
bolmas “Fakrdan temiz bir şey yoktur.”Kelimenin nẹmerse < nẹ +
me+erse olduğu bilinmektedir. Ne soru kelimesi Eski Türkçe'den beri
birçok edatlarla birleşmiş olarak da kullanılır (bk. Clauson, EDPT.
s.774-777; Manzum Oğuznâme, not: 7). ne kelimesinin birleştiği
edatlardan biri de ma/me kuvvetlendirme edatıdır (Gabain, ma/me
edatını yme<yim-e ile ilgili görmektedir, bk. AGr.§ 291, 352). Bu
şekilde teşekkül eden neme kelimesinin Eski Türkçe'den sonra bir-
likte kullanıldığı erse (< er-se) ile de birleştiği görülür: neme +erse >
nemerse. Batı Türkçesi dışında kalan yazı dillerinde nẹme, nse (< ne
+ erse) ile nẹmerse'nin birlikte kullanıldığı dikkati çeker. Oğuz-Kıp-
çak Türkçesi'nde de mahiyeti açık olmayan netse “nesne” (bk. Kisâèî,
Kitâbu Bedèièd-dünyâ ve Kısâsièl-enbiyâ, Ayasofya Ktp. 3354) şekli
görülmektedir. Bugün Türkiye Türkçesinde kullanılan nesne (<ne
+erse+ne) kelimesi de aynı şekilde teşekkül etmiştir.

68
87
Hoca Ahmed Yesevî

Kısaltmalar
Kısaltmalar ve ve
Bibliyografya
Bibliyografya

A. Arapça Kaç. Kaçinz ağzı

Alm. Almanca Kaz. Kazakça
Alt. Altay Türkçesi Kır. Kırgızca
Çağ. Çağatayca Kom. Koman Türkçesi
ET. Eski Türkçe Küer. Küer Türkçesi
F. Farsça Osm. Osmanlıca
Fr. Fransızca OT. Orta Türkçe
İng. İngilizce T. Türkçe
K. Kur’ân-ı Kerîm Tar. Tarançı Türkçesi
Kar. Karaim Türkçesi Tel. Teleüt Türkçesi

AGr. A. Von Gabain, Alttürkische Grammatik, Leipzig 1950 (2. Baskı)

AH. Edîb Ahmed b. Mahmud Yüknekî, Atabetü’l-hakayık (Ya-
yınlayan Reşid Rahmeti Arat, İstanbul 1951, T.D.K. yayın-
larından, C.II. 32).
An. İnd. W. Bang - A. Von Gabain, Analytischer Index zu den fünf ers-
ten Stücken der türkishen Turfan-Texte, Berlin 1931.
Az.T. Muharrem Ergin, Azeri Türkçesi, İstanbul 1971, İst. Üniv.
Ed. Fak.Yayınları, no: 1633.

69
88
 Kısaltmalar ve Bibliyografya

Chag. Man. Janos Eckmann, Chagatay Manual Indiana University Pub-

lications, Uralic and Altaic Series, Volume 60, Mouton and
Co., The Hague, The Netherlands 1966.
Clauson, EDPT. Sir Gerard Caluson, An Etynological Dictionary of Pre-Thir-
teenth-Century Turkish, Oxford 1972.
Dîvân Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lugat-it-Türk (Yayınlayan: Be-
sim Atalay, c.I-III, Ankara 1938-1941; Dizin, Ankara 1943.
Doerfer, TMEN. Gerhard Doerfer, Türkische und mongolische Elemente im
Neupersischen, c. I-IV, Wiesbaden 1969-1975.
DS. Drevnetyurkskih Slovar, Akademiya Nauk CCCP, Institut
Yazıkovnaniya, Leningrad 1969.
el-İdrâk. Abû Hayyân, Kitâb al-İdrâk li-Lisân al-Atrâk (Yayınlayan:
Ahmet Caferoğlu, İstanbul 1931).
et-Tuhfetü’z-Zekiyye. et-Tuhfetü’z-Zekiyye fil-lûgat-it-Türkiyye (Yayınlayan:
Besim Atalay, İstanbul 1945, T.D.K. yayınlarından).
İbnü Mühennâ. İbnü Mühennâ Lûgatı (Yayınlayan: Aptullah Battal, İstan-
bul, 1934).
KB. Yûsuf Has Hacib, Kutadgu Bilig (Yayınlayan: Reşid Rah-
meti Arat, I Metin, İstanbul 1947, Türk Tarih Kurumu ya-
yınlarından).
Manzum Oğuznâme Kemal Eraslan, Manzum Oğuznâme ,
TM. c. XVIII, İstanbul 1976, s. 169-236.
M.I A. Von Le Coq, Türkische Manichaica aus Chotscho I, Berlin
1912 (Aus den Anfang zu den Abhandlungen der Königl.
Preuss. Akademie der Wissenschaften 1911).
Nesâyim. Kemal Eraslan, Alî Şîr Nevâyî, Nesâyimü’l-muhabbe min
şemâyimi’l-fütüvve-Metin ve Dil Hususiyetleri-İstanbul
1969 (Ed. Fak. Doktora Tezi).
Ork. Gr. Talat Tekin, A Grammar of Orkhon Turkic, Indiana Univer-
sity Publications, Uralic and Altaic Series, Volume 69, Mou-
ton and Co., The Hague, The Netherlands 1968.
ÖGr. A.von Gabain, Özbekische Grammatik, Leipzig und Wien
1945.

70
89
Hoca Ahmed Yesevî

Radloff, Wb. Wilhelm Radloff, Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dia-

lecte, c. I-IV, Mouton and Co., The Hague, The Netherlands
1960.
Şeyh Süleyman. Şeyh Süleyman Efendi-i Buharî, Lugat-i Çağatay ve Türkî-i
Osmanî İstanbul 1298.
TDAY. Belleten Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten.
TDB. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, İstanbul 1972.
TDED. Türk Dili ve Edebiyat Dergisi.
TM. Türkiyat Mecmuası.
TTS. Tanıklariyle Tarama Sözlüğü, c. I-VI, Ankara 1963-1972.
US. Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul
1968, T.D.K. yayınları, sayı: 250.
Zenker, Wb. Julius Theodor Zenker, Türkisch-arabisch, persisches Han-
dwörterbuch, Leipzig 1866.

Kitapta zikredilenler dışında faydalanılan eserler:

Abdullah Develioğlu, Gülzar-i Sofiyye (Kaside-i Taiyye Şerhi), İstanbul 1961.

Abdülbâki Gölpınarlı, Yunus Emre, Risâlet al-Nushiyye ve Dîvân, İstanbul 1945
(Açıklamalar kısmı).
Abdülbâki Gölpınarlı, Tasavvuf’tan dilimize geçen deyimler ve atasözleri, İstanbul
1977.
A.Mertol Tulum, Sinan Paşa, Tazarru’nâme, İstanbul 1971, MEB. Yayınlarından
(Notlar ve açıklamalar kısmı).
el-Kuşeyrî, Risâle I, (Çeviren: Tahsin Yazıcı, İstanbul 1966, MEB. Yayınlarından,
Şark-İslam klasikleri: 40).
Hucvîrî (Alî b. Osmân el-Cullâbî el-Hucvîrî), Keşfü’l-mahcûb (Yayınlayan: Reynold
A. Nicholson, London 1976).
Seyyid Ca’fer-i Seccâdî, Ferheng-i Lugât ve Istılâhat ve Ta’bîrât-i İrfânî, Tahran
1350.

71
90
Dîvân-ı Hikmet
Çağatay Türkçesi Orijinal Metin
ve
Türkiye Türkçesi Manzum Çeviri

Musa Uzunkaya
Dîvân-ı Hikmet
1- ‫حکمت‬
1 1
‫بسم اهلل ديب بيان ايالی حکمت ايتيب‬
‫طابلالرغه در و گوهر ساچتيم منا‬
‫رياضتین قتيغ تارتيب قانالر يوتوب‬
‫مني دفرتی ثاین سوزين آچتيم منا‬
2 2
‫سوزین ايديم هر کيم بولسه ديدار طلب‬
‫جان ین جانغه پيوند قيليب رکین اوالب‬
‫غريب يتيم فقريالرین کونلگني سيالب‬
‫کونیلگ بوتون خاليقدين قاچتيم منا‬
3 3
‫قيده کورسنگ کونیلگ سنوق مرهم بولغيل‬
‫انداغ مظلوم يودله قالسه همدم بولغيل‬
‫روز حمرش دراگهیغه حمرم بولغيل‬
‫ما و من يلک خاليقدين قاچتيم منا‬
4 4
‫غريب فقري يتيم الرین رسول سوردی‬
‫اوشال توین معراج چيقيب ديدار کوردی‬
‫قايتيب توشوب غريب فقري حالني سوردی‬
‫غريبالرین ايزين ايزالب توشتوم منا‬
5 5
‫امت بولسنگحق رسولغه تابع بولغيل‬
‫آيت حديث هرکيم ايتسه سامع بولغيل‬
‫رزق روزی هرنه بريسه قانع بولغيل‬
‫قانع بولوب شوق رشابني اچيتيم منا‬
6 6
‫مدينه گه رسول باريب بودلی غريب‬
‫غريب يلغ ده حمنت تارتيب بودلی حبيب‬
‫جفا تارتيب يراتقانغه بودلی قريب‬
‫غريب بولوب عقبه الردين آشتيم منا‬
92
Hikmet - 1
İkinci Defterin Sözlerini Açtım Ben!1
Besmeleyle başladım, ne hikmetler söyledim,
İnci, cevher hikmeti, taliplere saçtım ben,
Çok riyâzetler çekip, çok kanlar yudumladım,
Bak ikinci defterin sözlerini açtım ben.
Söz dedim; her kim ise Cemâlu’llâh’a tâlip,
Damarları damara, cânı câna bağlayıp,
Garip, yetim, fakirin gönlünü de okşayıp,
Böylece gönlü latif olmayandan kaçtım ben.
Nerde görsen gönlü kırık, koş da ona merhem ol.
Şöyle mazlum yolda kalsa, yalnız koma yoldaş ol.
Mahşer günü O İlâhın dergâhına yakın ol.
“Ben!” deyip benlik güden kişilerden kaçtım ben.
Garip, fakir yetimlerin, Resul ahvâlini sordu.
O gece mirâca çıkıp Hakk’ın cemâlini gördü.
Mirâcından döndüğünde, fakirlerin hâlin sordu.
Gariplerin izin sürüp, bu yollara düştüm ben.
O Resul’e ümmet isen gariplere uyar ol.
Ayet, hadis, her kim derse, itaat et, duyar ol.
Rızık, nimet her ne verse, buna kanaatkâr ol,
İşte hep kanaat edip, şevk şarabın içtim ben.
Hicretiyle Resulullah Medine’de garip oldu.
Yalnızlık, sıkıntı çekip, Yaradan’a habip oldu.
Cefâ çektikçe Rahmân’ın sevgisine yakın oldu.
Garip olup menzillerden, birer birer geçtim ben.
1
Bu Hikmette yer alan 18.- 22. arası dörtlükler, başka nüshalarda
2. Hikmetin metni olarak gösterilmiştir. Bu dörtlükler, kafiye uyumu ve
redif açısından değerlendirildiğinde 1. Hikmete ait olduğu görülmektedir.
Bu sebeple söz konusu dörtlükleri 1. Hikmete dahil ettik.

7 7
‫اعقل ايرسنگ غريبالرىن کونلگني آوهل‬
‫مصطیف ديک ايلین کزييب يتيم اکوهل‬
‫دنياپرست ناجنس الردين بویون تاوهل‬
‫بویون تاوالب دريا بولوب تاشيم منا‬
8 8
‫عشق بابیین موالم آچقاچ منگه تيگدی‬
‫تفراق قيليب حارض بودليب بوينوم ايگدی‬
‫باران صفت مالمت ین اویق تيگدی‬
‫پياکن آيلب يوراک بغریم تيشتيم منا‬
9 9
‫کونلگوم قتيغ تيليم اچيغ اوزوم ظالم‬
‫قرآن اوقوب عمل قيلمای يالغان اعلم‬
‫غريب جانيم رصف اياليني يوقتور مايلم‬
‫حقدين قورقوب اوتقه توشمای پشتيم منا‬
10
ّ
‫آتلميش اوچاگ ياشيم يیت اوتوم اغفل‬
‫حق امريین حمکم توتمای اوزوم جاهل‬
‫روزه نماز قضا قيليب بودلوم اکهل‬
‫يمان ايزالب خيشیالردين کيچتيم منا‬
11
‫وا دريغا حمبت ین جامني اچيمای‬
‫اهل عيال خانماندين تواگل کيچمای‬
‫جرم و عصيان گره الرين مونده چيچمای‬
‫شيطان اغلب جان بریارده شاشتيم منا‬
12
‫ايمانيمغه چناگل اوروب قيدلی غمناک‬
‫پري مغان حارض بول ديب ساچیت ترياک‬
‫شيطان لعني مندين قاچيب کيیت بیپاک‬
‫حبمد اهلل نور ايمان آچتيم منا‬
93
Dîvân-ı Hikmet
Akıllıysan sen ey nefsim! Gariplerin gönlün avla.
Resulullah gibi gezip, diyar diyar yetim ara.
Sen sakın iltifat etme, dünyaperest soysuzlara.
Yüz çevirip deryâ oldum, umman olup taştım ben.
Mevlâ’m açtı aşk kapısın, o da geldi bana değdi.
Toprak eyleyip “Hazır ol!”, diyerek boynumu eğdi.
Melametin yağmur gibi tüm okları bana değdi.
Ok saplandı yüreğime, ciğerimi deştim ben.
Gönlüm katı, dilim acı, özüm ve kendim zâlim.
Kur’ân okur, amel etmez, yalancısın sahte âlim.
Garip cânımı vereyim, ne yazık ki, yoktur malım.
Düşmeden ateşine Hak’tan korkup piştim ben.
10
Yaşım altmış üçe erdi, ömrümü geçirdim gâfil,
Hakk’ın emrini tutmadım, kendim ise kara câhil.
Namaz, oruç hep kazada, olunmaz cemâle nâil,
Kötüye tâbi oldum, iyilerden geçtim ben.
11
Yazıklar olsun bana, aşk kadehin içmeden,
Çoluk çocuk, haneden, tamamen vazgeçmeden,
Suç ve isyan düğümünü, buradayken çözmeden,
Şeytan galip gelince cân verirken şaştım ben.
12
Beni gam-kedere salıp, imânıma çengel vurdu.
Mürşidim kokular saçıp, “Hazır ol!” diye buyurdu.
Laîn şeytan benden kaçıp, pisliğiyle defoldu,
Yaradan’ıma hamdolsun, imân nuru açtım ben.
Dîvân-ı Hikmet
13
‫پري مغان خدمتيده يوگوروب يوردوم‬
‫خدمت قيليب کوزوم يوممای حارض توردوم‬
‫مدد قيدلی عزازيل ین قوالب سوردوم‬
‫آندين سونگره قنات قاقيب اوچتيم منا‬
14
‫غريب فقري يتيم الرین قيلغيل شادمان‬
‫حلقه قيليب عزيز جانينگ ايال قربان‬
‫طعام تابسنگ جانينگ بيله قيلغيل مهمان‬
‫حقدين ايشتيب بو سوزالرین ايديم منا‬
15
‫غريبفقري يتيم الرین هر کیم سورار‬
‫رایض بولور اول بنده دين پرورداگر‬
‫ای بیخرب سنی بري سبب اوزی ارسار‬
‫حق مصطیف پندين ايشتيب ايديم منا‬
16
‫یيیت ياشده ارسالن بابغه قيدليم سالم‬
‫حق مصطیف امانتني قيلينگ انعام‬
‫اوشال وقتده مينگ بري ذکرين قيدليم تمام‬
‫نفسيم اولوب الماکنغه آشتيم منا‬
17
‫خرما برييب باشيم سیالب نظر قيدلی‬
‫بري فرصتده عقىب رسی سفر قيدلی‬
‫الوداع ديب بو اعملدين گذر قيدلی‬
‫مکتب باريب قيناب جوشوب تاشتيم منا‬
18
‫انا فتحناین اوقوب معین سوردوم‬
‫پرتو سادلی بيخود بولوب ديدار کوردوم‬
‫مالم اوروب اسکت ديدی باقيب توردوم‬
‫ياشيم ساچيب مضطر بولوب تورديم منا‬
94
13
Mürşid-i kâmile hâdim, ben yolunda yürüdüm,
Göz kırpmadan hizmet ettim, edeple huzurda durdum.
Medet etti, himmetiyle, şeytanı yanımdan kovdum.
Ondan sonra kanatlanıp, çırpınarak uçtum ben.
14
Garip, fakir, yetimleri, sevip sevindiresin.
Bedenini parçalayıp, yoluna kurbân veresin.
Misafirine, yoksula, cândan ikrâm edesin,
Hakk’ın emrini işitip, bu sözleri dedim ben.
15
Fakir, garip, yetimlerin, her kim ki hâlini sorar,
Razı olur o kulundan, Rahîm olan Perverdigâr,
Ey bî-haber sen sebepsin, budur bir sırr-u esrar.
Hak Mustafa öğüdünü, işitip söyledim ben.
16
Yedi iken benim yaşım, Arslan Bab’a verdim selâm,
Dedim ona; “Hak Mustafa emanetin et armağan.”
Bin bir zikrini o zaman, ikmal eyledim, tamam,
Nefsim ölüp lâ-mekâna, ulaşıp yükseldim ben.
17
Hurma verip başımı okşayıp nazar eyledi,
Fırsat bulup âhirete göç edip, sefer eyledi.
“Elveda!” deyip dünyadan, vazgeçti hazer eyledi.
Medreseye gittim de coştum, taştım işte ben.
18
“İnnâ fetahnâ”yı okuyup, ben ma’nâsını sordum,
Nur doldu gönlüme, O’nun cemâlini gördüm,
Hocam bana; “Sus!” dedi, ben ise bakakaldım,
Yaşım saçıp çaresiz, durup kaldım işte ben.

19
‫ايا نادان معین بودليب ايدی بيدليم‬
‫آندين سونگره چولالر کزیيب حقین سوردوم‬
‫روزی قيدلی عزازيلین توتوب مندين‬
‫نلگر توقوب بيلني باسيب ياچنتيم منا‬
20
‫اى بيخرب معىن بول ديب بيان قيدلى‬
‫بر آيتىن مينگ معناده عيان قيدلى‬
‫خواريلق زاريلق مشقتىن نيشان قيدلى‬
‫اندين سونگره حق یویلغه توشتوم منا‬
21
‫ذکرين تمام قيليب اوتوم ديوانه اگ‬
‫حقدين اوزاگ هيچ سوزالمای بياگنه اگ‬
‫شمعني ايزالب شاکرد کريديم پروانه اگ‬
‫اخگر بولوب کويوب يانيب اوچتيم منا‬
22
‫نامنشان هيچ قاملدی الال بودلوم‬
ّ
‫اهلل يادين ايته ايته اال بودلوم‬
‫خالص بولوب خملص بولوب هلل بودلوم‬
‫فنا يف اهلل مقایم غه آشتيم منا‬
23
‫سنت ايرميش اکفر بولسه بريمه آزار‬
‫کونیلگ قاتيغ دل آزاردين خدا بزيار‬
ّ ‫اهلل حیق آنداغ قولغه‬
ّ ‫سجني‬
‫تيار‬
‫داناالردين ايشتيب بو سوز ايديم منا‬
24
ّ
‫سنت الرين حمکم توتوب امت بودلوم‬
‫يری آستيغه يالغوز کریيب نورغه تودلوم‬
‫حق پرست الر مقایم غه حمرم بودلوم‬
‫تيغ باطن بریهل نفس ین ياچنتيم منا‬
95
Dîvân-ı Hikmet
19
“Ey câhil! Ma’nâsı budur.” dedi ve ben de bildim,
Bundan sonra çöller gezip, Hakk’ı hakikati sordum,
Lütfetti, şeytanı yendim hem de sırtına bindim,
Mızrak sokup belini ezip dövdüm işte ben.
20
“Ey bî-haber! Ma’nâ budur,” dedi, ben de bildim,
Bir ayeti, bin ma’nâda açıkladı ben de gördüm,
Harlık, zârlık, meşakkati hedef kıldı ben de bildim,
Ondan sonra Hak yoluna düştüm işte ben.
21
Zikrini itmam edip, ben döndüm divâneye,
Hak’tan başka söylemedim, ben hiçbir bîgâneye,
Nur arayıp tâlip oldum o yüce pervâneye,
Kor olup tutuştum, yandım ve söndüm işte ben.
22
Nam ve nişan hiç kalmadı; “Lâ...lâ…” oldum,
Allâh zikrin diye diye, ben “İllâ...” oldum,
Halis oldum, muhlis oldum, “Li’llâh...” oldum,
Fenâ fi’llâh makamınına geçtim işte ben.
23
Sünnettir kâfir de olsa, incitmek kusur, günâh!
Katı kalpli, gönül kıran, senden müştekidir Allâh!
Hak şahittir böyle kula, yeri ateştir maâza’llah!
Duydum bunu âlimlerden, söylüyorum işte ben.
24
Sünnetlerin sıkı tutup, ben Resul’e ümmet oldum.
Yer altına yalnız girip, içim dışım, nurla doldum.
Hak âşıkları yanında ehil oldum, mahrem oldum.
Bâtın mızrağı ile kör nefsimi yendim ben.
Dîvân-ı Hikmet
25
‫نفسيم مين يودلين اوروب خوار ايالدی‬
‫تيلمورتوروب خاليق غه زار ايالدی‬
‫ذکر ايتورمای شيطان بریهل يار ايالدی‬
‫حارضسن ديب نفس باشیین ساچنتيم منا‬
26
‫قول خواجه امحد غفلت بريهل عمرونگ اویت‬
ّ ‫وا حرستا کوزدين تزيدين‬
‫قوت کيیت‬
‫وا ويلتا ندامت ین وقیت يییت‬
‫عمل قيلمای اکروان بولوب کوچتيم منا‬
2- ‫حکمت‬
1 1
‫آيا دوستالر قوالق سايلنگ ايدوغومغه‬
‫نه سببدين آتلميش اوچده کريديم يرياگ‬
‫معراج اوزره حق مصطیف روحوم کوردی‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
2 2
‫حق مصطیف جربائيدلين قيدلی سؤال‬
‫بو چنوک روح تن غه کريمای تابیت کمال‬
‫کوزی ياشليغ حلقه باشليغ قدی هالل‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
3 3
‫جربيل ايدی سزیاگ امت ايیش بر حق‬
‫کوکاک چيقيب مالئک دين آلور سبق‬
‫نالیشیدین ناهل قيلور هفتم طبق‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
96
25
Nefsim beni saptırdı, zelil, hakir eyledi.
Çırpındırıp halka beni, ağlanacak kul eyledi.
Zikrullah’tan uzak tutup, şeytana dost eyledi.
“Hazır ol ey nefsim!” deyip, başım parçaladım ben.
26
Kul Hoca Ahmed dikkat et, ömrün gaflet ile geçti.
Vâ hasretâ! Gözden dizden kuvvet ve dermân gitti.
Eyvahlar olsun ey nefsim! Pişmanlık vakti geldi,
Makbul bir amelim yokken, kervan olup göçtüm ben.
Hikmet - 2
Altmış Üçte Girdim Yere
Ey dostlar kulak verin size olan sözüme,
Ben niçin altmış üçte çekildim, girdim yere?
Hak Mustafa miraçta nazar etti özüme,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Hak Muhammed Mustafa, Cibril’e eder suâl;
“Bedene girmeden ruh, acep bulur mu kemâl?”
Göz yaşlı, başı eğik, kameti boyu hilâl,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Cebrail der Resule; “Ümmet işi size hak,
Gökteki meleklerden ders ve hikmet alarak,
Yedi kat gök inleyip feryâdına uyarak,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.

4 4
ّ
‫تورت يوز یيدلين کيني چيقيب امت بولغای‬
‫نيچه ييلالر يوروب خلقغه يول کورگوزاگی‬
‫هم اون تورت مينگ جمتهدالر خدمت قيلغای‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
5 5
‫فرزنديم ديب حق مصطیف قيدلی کالم‬
‫آندين سونگره برچه ارواح قيدلی سالم‬
‫رمحت دريا تولوب تاشیت ييیت پيام‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم يرياگ‬
6 6
‫رحم اچيره پيدا بودلوم ندا کيدلی‬
‫ذکر ايت ديدی بدنالريم جنبش قيدلی‬
‫روحيم كريدى سوناگکالريم اهلل ديدى‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
7 7
‫توقوز آی توقوز کونده يرياگ توشتوم‬
‫توقوز ساعت توراملديم کوکاک اوچتوم‬
‫عرشکوريس پايه سيین باريب قوچتوم‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
8 8
‫عرش اوستيده نماز اوقوب تزييم بوكتوم‬
‫رازيم ايتيب حقه باقيب ياشيم توکتوم‬
‫يالغان اعشق يالغان صویف کوردوم سوکتوم‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
9 9
‫جاندين کيچمای هوهو دياگن باری يالغان‬
‫بو قلتاقدين سورمانگ سؤال يودله قالغان‬
‫حقین تابقان اوزی پنهان سوزی پنهان‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
97
Dîvân-ı Hikmet
Sen tam dört yüz yıl sonra ona ol sadık ümmet.
Nice yıllar dolaş yol göster, eyle himmet.
On dört bin âlim ile gerek devam-ı hizmet,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
“Evladım!” söyleyerek, Mustafa eyler kelâm,
Bundan sonra tüm ruhlar gelir ve verir selâm.
Bahr-ı rahmet dolup da taştı geldi bu peyâm.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Ana rahmine düştüm gaipten nida geldi.
“Zikret” dedi sen beni, azalarım titredi.
Ruh girdi kemiklerim feryatla; “Allâh!” dedi.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Dokuz ay dokuz günde, ben yeryüzüne indim.
Dokuz saat durmadım sonra göğe yükseldim.
Arş’ın Kürs’ün katlarına varıp kucakladım,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Arş üstünde namazı kılıp, dizimi büktüm,
Sırrımı açıp, Hakk’a bakıp da yaşım döktüm.
Sahte âşık ve sûfiler görünce de kızdım,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Cândan geçmeden “Hû…Hû...” denirse, hepsi yalan.
Bu kuldan ne sorarsın, ey gafil yolda kalan.
Özü ve sözü gizli, arayıp Hakk’ı bulan,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫بري ياشيمده اهلل مناگ اولوش بريدی‬
‫ايکی ياشده پيغمربالر کيليب کوردی‬
‫اوچ ياشيمده چلنت کيليب حايلم سوردی‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
11
‫تورت ياشيمده حق مصطیف بريدی خرما‬
‫يول کورساتديم يولغه کريدی نيچه گمراه‬
‫قيده بارسم خرض بابام مناگ همراه‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
12
‫بيش ياشيمده بيليم باغالب طاعت قيدليم‬
‫نفل نماز روزه توتوب اعدت قيدليم‬
‫کيچه کوندوز ذکرين ايتيب راحت قيدليم‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
13
‫آلیت ياشده تورمای قاچديم خاليقدين‬
‫کوکاک چيقيب درس اوراگنديم مالئک دين‬
‫دامن کيسيب اهل عيال عاليقدين‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
14
‫يیت ياشده آرسالن بابام ايزالب تابیت‬
‫خرما برييب پرده بریالن رسيم يابیت‬
‫حبمد اهلل کوردوم ديدی يوزوم اوبیت‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
15
‫قابض کيليب آرسالن بابام جانني آدلی‬
‫حورالر کيليب حرير توندين کفن قيدلی‬
‫یيتميش فرقه فرشته الر يغليب کيدلی‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
98
10
Bir yaşımdayken ruhlar bana yüce pay verdi.
İki yaşta iken peygamberler gelip gördü.
Üç yaşımdayken kırklar, geldi hâlimi sordu.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
11
Dört yaşımda Mustafa, hak nebi hurma verdi.
Nice yoldan çıkanlar irşatla yola geldi.
Nereye varsam, Hızır Baba’m hep yoldaş oldu,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
12
Beş yaşımda belimi bağlayıp kulluk ettim.
Nafile namaz, oruç tutup da âdet ettim.
Gece gündüz zikredip böylece rahat ettim,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
13
Yaşım altı olunca, hep insanlardan kaçtım.
Gökteki meleklerden oturup da ders aldım.
Dostlardan ilgim kestim, ehlimden uzaklaştım,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
14
Yaş yedi, Arslan Baba’m arayıp beni buldu.
Hurma verip perdeyle tüm sırlarımı örttü.
“Bi hamdillâh!” gördüm der, sonra yüzümü öptü.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
15
Geldi Arslan Baba’mın ruhun Azrail aldı.
Huriler gelip ona ipekten kefen yaptı.
Yetmiş bin melek gelip toplu namazın kıldı.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.

16
‫جنازه سني اوقوب يريدن کوتارديالر‬
‫بري فرصتده اومچاخ اچيره ييتکورديالر‬
‫روحني آلوب عليني اگ کريگوزديالر‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
17
‫اهلل ديبان يري آستيده وطن قيدلی‬
‫ربک ديب سوروغ سوردی‬ ّ ‫منکرنکري َمن‬
‫ارسالن بابام اسالمیدين بيان قيدلی‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
18
‫اعقل ايرسنگ ايرانالراگ خدمت قيلغيل‬
‫عزت قيلغيل‬ّ ‫امر معروف قيلغانالرین‬
‫نیه منکر قيلغانالرین حرمت قيلغيل‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
19
‫سکزييمده سکزي ياندين يول آچيدلی‬
‫حکمت ايت ديب باشالريمغه نور ساچيدلی‬
‫حبمد اهلل پري ُمغان یم اچيوردی‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
20
ُ
‫پري مغان حق مصطیف بيشک بيلينگ‬
‫قيده بارسنگ وصفني ايتيب تعظيم قيلینگ‬
‫درود ايتيب مصطیف غه امت بویلنگ‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
21
‫توقوزیمده تولغانماديم ايگری يولغه‬
ّ
‫ترب ديب آيلب يوردی قودلين قولغه‬
‫قوانماديم بو سوزالرغه قاچتيم چولغه‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
99
Dîvân-ı Hikmet
16
Namaz kılıp defnettiler mevtâyı,
Gösterdiler cennetini, Me’vâ’yı,
Ruh seyretti İlliyyîn’i, Mevlâ’yı,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
17
“Allâh!” deyip, yer altını vatan eyler,
Münker-Nekîr; “Rabbin kimdir?” sual eyler.
Arslan Baba’m, İslam’ını beyân eyler,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
18
Âkil isen, erenlere hizmet et.
Emr-i ma’rûf yapanlara izzet et.
Nehy-i münker kılanlara hürmet et.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
19
Sekizimde, sekiz yandan yol açıldı.
“Hikmet söyle!” diye bana nur saçıldı.
Bi-hamdi’llâh, pîr-i mugân, mey içirdi.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
20
Pîr-i mugân, Hak Mustafa’dır bilin.
Her nerede olsanız, saygı gösterin.
Ümmet olup ona selâm gönderin.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
21
Dokuzumda dolanmadım eğri yola.
Teberrüken deyip gittim, elden ele.
Kanmadım bu sözlere, kaçtım çöle,
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Dîvân-ı Hikmet
22 22
‫اون ياشينگده اوغالن بودلونگ قول خواجه امحد‬
‫خواجه يلکغه بنا قويوب قيلمای طاعت‬
‫خواجه منديب يودله قالسنگ وا ندامت‬
‫اول سببدين آتلميش اوچده کريديم یریاگ‬
3- ‫حکمت‬
1 1
‫هر صبح دم ندا کيدلی قوالقيمغه‬
‫ذکر ايت ديدی ذکرين ايتيب يوردوم منا‬
‫عشق سزیالرین کوردوم ايرسه يودله قادلی‬
‫اول سببدين عشق دواکنني قوردوم منا‬
2 2
‫اون برييمده رمحت دريا تولوب تاشیت‬
‫اهلل ديديم شيطان مندين يراق قاچیت‬
‫های وهوس ما ومن يلک تورمای کوچیت‬
‫اون ايکيمده بو رسالرین کوردوم منا‬
3 3
‫اون اوچومده نفس هواین قولغه آدليم‬
‫نفس باشيغه يوز مينگ بال قارمابس آدليم‬
‫تکربین آياغيمغه باسيب آدليم‬
‫اون تورتومده تفراق صفت بودليم منا‬
4 4
‫اون بيشيمده حور و غلمان قارشو کيدلی‬
‫باشني ايگيب قول قاوشوروب تعظيم قيدلی‬
‫فردوس آتليغ جنتیدين حمرض کيدلی‬
‫ديدار اوچون برچه سيین قويديم منا‬
100
Onunda genç oldun Kul Hoca Ahmed,
Hoca olup, eylemedin ibâdet.
“Hocayım” de, yolda kal, vay ne hasret.
O sebepten, altmış üç yaşında girdim yere.
Hikmet - 3
İşte Ben!
Her sabah vakti ses geldi kulağıma,
“Zikret!” dedi, zikrederek yürüdüm ben.
Aşksızları gördüm ki, yolda kalmışlar,
O sebepten aşk dükkânı açtım ben.
On birimde, deryâ-i rahmet doldu taştı.
“Allâh!” dedim, şeytan benden uzaklaştı.
Hay u heves, bencillik durmayıp uzaklaştı,
On iki de bu sırları gördüm işte ben.
On üçümde hevâ-yı nefsi ele aldım,
Nefs başına yüz bin bela sarıp-saldım,
Tekebbürü ayaklar altına aldım,
On dördümde toprak gibi oldum ben.
On beşimde huri gılmân geldiler,
El bağlayıp, saygıyla eğildiler.
Firdevs cennetinden haber verdiler,
Cemâl için hepsini terk ettim ben.

5 5
‫اون آتليمده برچه ارواح اولوش بريدی‬
‫یه یه سزیاگ مبارک ديب آدم کيدلی‬
‫فرزنديم ديب بوينوم قوچوب کونلگوم آدلی‬
‫اون یيتيمده تورکستانده توردوم منا‬
6 6
‫اون سکزیده چلنت بریهل رشاب اچيتيم‬
‫ذکرين ايتيب حارض توروب كوكسوم تيشتيم‬
‫روزی قيدلی جنت کریيب حورالر قوچتيم‬
‫حق مصطیف مجايلین کوردوم منا‬
7 7
‫اون توقوزده ييتميش مقام ظاهر بودلی‬
‫ذکرين ايتيب ايچ و تاشيم طاهر بودلی‬
‫قايده بارسام خرض بابام حارض بودلی‬
‫غوث الغياث یم اچيوردی تويدوم منا‬
8 8
‫ياشيم يییت یيگریمه اگ اوتديم مقام‬
‫حبمد اهلل پري خدمتني قيدليم تمام‬
‫دنياده یگ قورت قوشالر قيدلی سالم‬
‫اول سبب دين حقه ياووق بودليم منا‬
9 9
‫مؤمن ايرمس حکمت ايشتيب يغالمای دور‬
‫ايرانالرین ايتغان سوزين آنگالمای دور‬
‫آيت حديث هر كيم ايتسه تينگالمای دور‬
‫بول روايت عرش اوستيده کورديم منا‬
10 10
‫رويت ین کوروب حقه سوزالشتيم من‬
‫يوز مينگ تورلوک مالئک اک يوزالشتيم من‬
‫اول سبب دين حقین سوراب ايزالشتيم من‬
‫جان وديلم اناگ فدا قيدليم منا‬
101
Dîvân-ı Hikmet
On altımda ruhlar bana pay verdi.
“Hay, hay, bâreke’lâh!” diyen Âdem geldi.
“Yavrum!” deyip sarıldı, gönlümü aldı.
On yedimde Türkistan’da kaldım işte ben.
On sekizde kırklar ile mey içtim,
Huzurda zikredip, kalbimi deştim.
Nasip olup cennet içre hurilere ulaştım.
Hak Mustafa cemâlini gördüm işte ben.
On dokuzda yetmiş makam açıldı.
Zikrullahla kalbime nur saçıldı.
Nere varsam Hızır Baba’m hazırdı,
“Gavslar gavsı” mey içirdi doydum ben.
Yaşım yirmi, geçtim sayısız makam.
Hamdolsun, pîr hizmetin ettim tamam.
Dünyada kurtlar-kuşlar verdi selâm,
O sebeple Hakk’a yakın oldum ben.
Mü’min olan, hikmet desin ağlasın.
Erenlerin sözüne öz bağlasın.
Ayet, hadis her kim derse dinlesin,
İş bu sözü Arş üstünde gördüm ben.
Rivayeti görüp, Hakla sözleştim,
Yüz bin türlü meleklerle yüzleştim.
O sebeple Hak söyleyip izleştim,
Cân u gönlü O’na fedâ kıldım ben.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪11‬‬
‫قول خواجه امحد ياشينگ ييیت يگریمه بری‬
‫نه قيلغایسني گناهالرينگ تاغدين آغری‬
‫قيامت کون غضب قيلسه ّ‬
‫ربیم قادر‬
‫ايا دوستالر چنوک جواب ايتکوم منا‬
‫حکمت ‪4-‬‬
‫‪1‬‬
‫خوش اغيب دين قوالغيمغه اهلام کيدلی‬
‫اول سببدين حقه سيغينيب کيدليم منا‬
‫مجله بزریک يغيليب مناگ انعام بريدی‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪2‬‬
‫من يیگریمه ايکى ياشده فنا بودلوم‬
‫مرهم بولوب چني درديلکاک دوا بودلوم‬
‫يالغان اعشق چني اعشقغه گواه بودلوم‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪3‬‬
‫ايا دوستالر ياشيم يییت یيگریمه اوچ‬
‫يالغان دعوی طاعتالريم برچه یس پوچ‬
‫قيامت کون نه قيلغايمن برهنه لوچ‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪4‬‬
‫من يیگریمه تورتگه کريديم حقدين يراق‬
‫آخرتغه بارور بولسام بارمو يراق‬
‫اولاگنيمده یيغيليب اورونگ يوز مينگ تياق‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪102‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Hoca Ahmed! Yaşın oldu yirmi bir,‬‬
‫‪Neylersin ki, günâhlar dağdan ağır.‬‬
‫‪Kıyamette gazap ederse Kâdir,‬‬
‫?‪Ey dostlarım! Nasıl cevap derim ben‬‬
‫‪Hikmet - 4‬‬
‫!‪Geldim Ben‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Hoş gaipten kulağa ilham geldi.‬‬
‫‪O sebeple Hakk’a döndüm, geldim ben.‬‬
‫‪Tüm büyükler bana armağan verdi,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Yaşım yirmi iki, fânî kul oldum.‬‬
‫‪Merhem gibi her derde devâ oldum.‬‬
‫‪Sahte-gerçek, âşığa şahit oldum,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Ey dostlarım! Yaşım oldu yirmi üç,‬‬
‫‪Dava yalan, ibâdetler ise güç.‬‬
‫‪Kıyamette sorulursa bunca suç,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Yirmi dörde girdim, hep Hak’tan uzak,‬‬
‫?‪Ahirete hazırlık, var mı erzak‬‬
‫‪Öldüğümde vurunuz yüz bin dayak,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp geldim ben.‬‬

‫‪5‬‬
‫جنازم ین آرقاسيدين تاشالر آتينگ‬
‫اياقيمدين توتوب سودراب گوراگ ايلتينگ‬
‫حقه قوللوق قيلمادينگ ديب ياچنيب تیپينگ‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪6‬‬
‫يازوق بيالن ياشيم يییت يیگریمه بيش‬
‫سبحان اياگم ذکر اوراگتيب کوکسوم ین تيش‬
‫کوکسومده یگ گره الريم سني اوزونگ یيش‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪7‬‬
‫من یيگریمه آلیت ياشده سودا قيدليم‬
‫منصور صفت ديدار اوچون غواغ قيدليم‬
‫پريسزي يوروب درد و حالت پيدا قيدليم‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪8‬‬
‫من یيگریمه يییت ياشده پريین تاپتيم‬
‫هر رس کوردوم پرده بریهل بوکوب ياپتيم‬
‫آستانه سني من باسیبان ايزين اوپتيم‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪9‬‬
‫من يیگریمه سکزي ياشده اعشق بودلوم‬
‫کيچه ياتمای حمنت تارتيب صادق بودلوم‬
‫آندين سونگره دراگهیاگ اليق بودلوم‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪10‬‬
‫بری کم اوتوز ياشقه کريديم حايلم خراب‬
‫عشق یويلده بوالملديم مثل تراب‬
‫حايلم خراب بغريم کباب کوزوم پر آب‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫‪103‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Cenazemin arkasından taş atın,‬‬
‫‪Ayağımdan sürüyüp kabre atın.‬‬
‫‪“Hakk’a kul olmadı!” de üstümde tepin,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp geldim ben.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Günâhlarla oldu yaşım yirmi beş,‬‬
‫‪Yüce Rabbim! Zikr öğretip, bağrım deş.‬‬
‫‪Kalbimi aç, doğsun ona bir güneş,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Yaşım yirmi altı sevdâ eyledim.‬‬
‫‪Mansûr gibi Cemâl için kavga eyledim.‬‬
‫‪Pîrsiz yürüdüm, nice dertler peyda eyledim,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Yaşım yirmi yedi, buldum pîrimi,‬‬
‫‪Her ne gördüm ise, örttüm sırrımı.‬‬
‫‪Eşiğine yattım da, öptüm izini,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Yaşım yirmi sekiz, ben âşık oldum.‬‬
‫‪Gece yatmaz, mihnetli sâdık oldum.‬‬
‫‪Böylece dergâhına lâyık oldum,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Yaşım yirmi dokuz, haraptır hâlim.‬‬
‫‪Aşk yolunda olsa, toprak misâlim.‬‬
‫‪Bağrım kebap, gözüm yaş, bîmecâlim,‬‬
‫‪O sebepten Hakk’ a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪11‬‬
‫اوتوز ياشده اوتون قيليب کويدورديالر‬
‫مجله بزرگ يیغليب حقىن سويدورديالر‬
‫اوروب سوکوب دنيا عقبني قويدورديالر‬
‫اول سببدين حقه سيغينيب کيدليم منا‬
‫‪12‬‬
‫قول خواجه امحد دنيا قويسنگ ايشينگ بیتار‬
‫کوکسونگدایغ چيقان آهينگ عرشقه يتار‬
‫جان بریارده حق مصطیف قولونگ توتار‬
‫اول سببدين حقه سيغینيب کيدليم منا‬
‫حکمت ‪5-‬‬
‫‪1‬‬
‫ناگهان توروريمده قموغ بزرک‬
‫حق عشقىىن كونلگوم اچيره سادلى دوستالر‬
‫خرض بابام حارض توروب لطف ايالبان‬
‫مدد قيليب ايلگيم توتوب آدلى دوستالر‬
‫‪2‬‬
‫اوتوز بريده خرض بابام ىم اچيوردى‬
‫وجوديمدين عزازيلىن حق قاچوردى‬
‫سودا قيدليم يازوقالريم حق كيچوردى‬
‫آندين سونگره حق يويلغه سادلى دوستالر‬
‫‪3‬‬
‫اوتوز ايكى ياشده ييىت حقدين فرمان‬
‫بنده يلک اک قبول قيدليم قيلمه ارمان‬
‫جان بريورده بريگوم سیناگ نور ايمان‬
‫غريب جانيم شادمان بولوب كودلى دوستالر‬
‫‪104‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Otuzumda odun gibi yaktılar,‬‬
‫‪Tüm ulular, dünyayı bıraktılar.‬‬
‫‪Dünyanın gam u derdini attılar,‬‬
‫‪O sebepten, Hakk’a dönüp geldim ben.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Hoca Ahmed, dünyayı koy, iş biter,‬‬
‫‪Göğsünden çıkan âhın, Arş’a yeter,‬‬
‫‪Cân verirken Hak Mustafa elin tutar,‬‬
‫‪O sebepten, Hakk’a dönüp, geldim ben.‬‬
‫‪Hikmet - 5‬‬
‫!‪Ey Dostlar‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Birdenbire yüzleştiğim ulular,‬‬
‫!‪Hak aşkını kalbime doldurdu dostlar‬‬
‫‪Hızır Baba’m, orda hazır lütfedip,‬‬
‫!‪Yardım etti, elim tuttu ey dostlar‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Otuz birde Hızır Baba’m mey içirdi.‬‬
‫‪Bedenimden şeytanları Hak kaçırdı.‬‬
‫‪Sevdâlandım Hak, günâhtan geçirdi,‬‬
‫!‪Bundan sonra Hak yolcusu oldum dostlar‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Yaşım otuz iki Hak’tan bir fermân,‬‬
‫‪“Kulluğa kabulsün,” verildi emân.‬‬
‫‪Ruhumu verirken ben nûr-ı imân,‬‬
‫!‪Garip cânım mutlu, güldü ey dostlar‬‬

‫‪4‬‬
‫خايلقيم دين خرب ييىت شاکر بودلوم‬
‫هر کيم سوکىت بلكه تيبىت صابر بودلوم‬
‫بو اعملده هيچ اوخالماى ذاكر بودلوم‬
‫هاى هوس ما و من يلک کيیت دوستالر‬
‫‪5‬‬
‫اوتوز اوچده ساىق بولوب ىم اوالشتيم‬
‫جام رشاب قولغه آيلب تويا اچيتيم‬
‫لشكر توزاب شيطان بيالن كوپ اوروشتيم‬
‫حبمد اهلل ايكى نفسيم اودلی دوستالر‬
‫‪6‬‬
‫اوتوز تورتده اعلم بولوب دانا بودلوم‬
‫حكمت ايت ديب سبحان ايدى گويا بودلوم‬
‫چلنت بریالن رشاب اچيتيم همراه بودلوم‬
‫ايچ و تاشيم حق نوريغه تودلى دوستالر‬
‫‪7‬‬
‫اوتوز بيشده مسجد كرييب دوران سوردوم‬
‫طابلالراگ عشق دواكنني توال قوردوم‬
‫ايگرى يولغه هركيم كريدى سوکتوم اوردوم‬
‫اعشقالراگ حق دين مژده ييىت دوستالر‬
‫‪8‬‬
‫اوتوز آلىت ياشده بودليم صاحب كمال‬
‫حق مصطىف كورساىت الر مناگ مجال‬
‫اول سببدين كوزوم ياشليق قامتيم دال‬
‫عشق خنجرى يوراک بغريم تيدلى دوستالر‬
‫‪9‬‬
‫اوتوز ييىت ياشقه کريديم اويغانماديم‬
‫انصاف قيليب اهلل سارى تولغانماديم‬
‫سحر وقتده زارى قيليب اينگرانماديم‬
‫توبه قيدليم خواجم قبول قيدلى دوستالر‬
‫‪105‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Hâlik’imden müjde, şükreder oldum,‬‬
‫‪Meşakkat, çileye sabreder oldum.‬‬
‫‪Gece gündüz O’nu zikreder oldum,‬‬
‫!‪Hay u heves, bencillik gitti dostlar‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Otuz üçte sâkî oldum, mey sundum.‬‬
‫‪Kadeh elde, meyi içtim, mest oldum.‬‬
‫‪Ordu kurup, şeytana karşı koydum,‬‬
‫!‪Hamden li’llâh, iki nefsim öldü dostlar‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Yaş otuz dört, âlim u ârif oldum.‬‬
‫‪“Hikmet söyle!” der Rabbim, söyler oldum.‬‬
‫‪Kırklar ile şarap içtim, yoldaş oldum,‬‬
‫!‪İçim dışım Hak nuruyla doldu dostlar‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Otuz beşte, mescitlerde devrân sürdüm.‬‬
‫‪İsteyene, dolu aşk dükkânı kurdum.‬‬
‫‪Yanlış yola girenleri ben durdurdum,‬‬
‫!‪Âşıklara Hak müjdesi geldi dostlar‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Otuz altı oldum; sâhib-i kemâl,‬‬
‫‪Hak Mustafa gösterdi bana cemâl.‬‬
‫‪O sebepten gözde yaş, boyumda dâl,‬‬
‫!‪Aşk hançeri yüreğimi doğradı dostlar‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Yaşım otuz yedi, ben uyanmadım.‬‬
‫‪İnsaf edip Rahmân’a dayanmadım.‬‬
‫‪Seher vakti ağlayıp uyanmadım.‬‬
‫!‪Tövbemi Hak, kabul eyledi dostlar‬‬
Dîvân-ı Hikmet
10
‫اوتوز سكزي ياشقه كريديم عمروم اوىت‬
‫ييغالمايمو اوالر وقتيم ياووق ييىت‬
‫اجل كيليب پيمانه سني مناگ توىت‬
‫بيلماى قادلوم عمروم آخر بودلى دوستالر‬
11
‫اوتوز توقوز ياشقه كريديم قيدليم حرست‬
‫وا دريغا اوىت عمروم قاىن طاعت‬
‫طاعتليقالر حق قاشيده خوش سعادت‬
‫قزييل يوزوم طاعت قيلماى سودلی دوستالر‬
12
‫ساچ و سقال خوب آقاردى کونلگوم قرا‬
‫روز حمرش رحم ايتماسنگ حايلم تباه‬
‫سناگ عيان عمل سزيمن کوبتور گناه‬
‫مجله ملک يازوقالريم بيدلى دوستالر‬
13
‫پري مغان جرعه سيدين قطره تاتيم‬
‫يول تاپاى ديب باشيم بریهل تونالر قاتيم‬
‫حبمد اهلل لطف ايالدى نوراگ باتيم‬
‫کونلگ قوىش الماكنغه ييىت دوستالر‬
14
‫قيامتنینگ شدىت دين عقليم حريان‬
‫كونلگوم قورقغان جانيم هوراکن خانه ويران‬
‫رصاط آتليغ كوفروىگ دين ديلم لرزان‬
‫عقليم کيتيب بيهوش بولوب قادليم دوستالر‬
15
‫قول خواجه امحد قريقغه كريدينگ نفسينگىن قريق‬
‫مونده ييغالب آخرتده بولغيل اريق‬
‫پوست ايمان رشيعت دور مغزى طريق‬
‫طريقت گه کرياگن اولوش آدلى دوستالر‬
106
10
Yaşım otuz sekiz, ömrüm geçiyor,
Ağlayayım, ölüm vaktim geliyor.
Ecel, kadehini tutmuş; iç diyor,
Aldandım, ömrüm sonu geldi dostlar!
11
Yaşım otuz dokuz, gönlümde hasret.
Ömrüm geçti gâfil, bilâ-ibâdet.
Taat eden Hak indinde hoş saadet,
Kızıl yüzüm, ibâdetsiz soldu dostlar!
12
Saç-sakalım hep ağardı, gönlüm siyâh,
Mahşer günü acımazsan hâlim tebâh,
Sana malum amelsizim, çoktur günâh,
Tüm melekler, günâhlarım biliyor dostlar!
13
Pîr-i mugân içkisin, katre tattım.
Yol bulmaya geceler, kaldım, yattım.
Bi hamdillah, lütfetti, nura battım.
Gönül kuşu lâ-mekâna yetti dostlar!
14
Aklım şaşkın kıyamet şiddetinden.
Cân yorgun, hâne virân dehşetinden.
Gönlüm titrek, sırâtın mihnetinden.
Aklım gitti, bayıldım, kaldım dostlar!
15
Hoca Ahmed, yaşın kırk, nefsini kır.
Ağla, pak ol, âhirette olmaz kir.
İmân dışı şeriat, içi tarikattir.
Ehl-i tarîk Hak’tan pay aldı dostlar!

6- ‫حکمت‬
1 1
‫يا اهليم محديـنگ بریهل حکمت ايتيب‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫توبه قيليب گناهيم دين قورقوب قايتيم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
2 2
‫قرق برييمده اخالص قيدليم يول تاپای ديب‬
‫ايرانالردين هر رس کورسام من ياپای ديب‬
‫پري مغان ايزين آيلب من اوپای ديب‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
3 3
‫قرق ايـکيمده طـالب بولوب يـولغه کريديم‬
‫اـخالص قيلـيب يـالغوز حقه کونلگ بريديم‬
‫عرش کریس لوحدين اوتوب قلم کزیدیم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
4 4
‫قرق اوچومده حقىن ايزالب ناهل قيدليم‬
‫كوز ياشيمىن آقوزوبان ژاهل قيدليم‬
‫بيابانالر كزييب اوزوم واهل قيدليم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
5 5
‫قرق تورتومده حمبت ین بازارينده‬
‫يقام توتوب یيغالب يوردوم لگزارينده‬
‫منصور صفت باشيم برييب عشق دارينده‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
6 6
‫قرق بيشيمده سندين حاجت تيالب کيدليم‬
‫تـوبه قيدليم هر ايش قيدليم خطا قيدليم‬
‫يا اهليم رمحتينگین اولوغ بيدليم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
107
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 6
Geldim Sana!
Ya İlahi! Hamd ile hikmet söyledim,
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
Tövbeler günâhıma! Korktum da geldim,
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
Kırk birimde, ihlasla yol bulsam dedim.
Erenlerin sırların saklasam dedim.
Pîr-i kâmilin izin öpeyim dedim.
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
Kırk ikimde, talip olup yola girdim.
İhlas ile yalnız Hakk’a gönül verdim.
Arş’ı, Kürs’ü, Levh’ten geçip, kalem gezdim,
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
Kırk üçümde, Hak arayıp, feryâd ettim.
Gözyaşlarım akıtarak pınar ettim.
Çölü gezdim, özümü divâne ettim.
Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.
Kırk dördümde muhabbetin pazârında,
Yakam tutup, ağlar yürür gülzârında.
Mansûr gibi baş verdim, aşk dârında.
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
Kırk beşimde ben, senden hâcete geldim.
Tövbe ettim de yine hata eyledim,
Ya İlahi! Rahmetine güvendim,
Zâtı Yüce olansın! Sığındım sana.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪7‬‬
‫قرق آتليمده ذوق وشوقيم تولوب تاشیت‬
‫رمحتينگ دين قطره تامدی شيطان قاچیت‬
‫حقدين اهلام رفيق بولوب بابني آچیت‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪8‬‬
‫قرق ييتيمده ييیت ياقدين اهلام ييیت‬
‫سایق بولوب جام رشاب خواجم تویت‬
‫شيطان کيليب نفس هواین اوزی يویت‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪9‬‬
‫قرق سکزیده عزيـز جاندين بزيار بودلوم‬
‫گـنه دردی کسل قيدلی بيمار بودلوم‬
‫اول سببدين حقدين قورقوب بيدار بودلوم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪10‬‬
‫قرق توقوزده عشقينگ توشدی کويوب يانديم‬
‫جمنون صفت خيل خويشدين قاچيب تانگديم‬
‫تورلوک تورلوک جفا تيگدی بويون سوندوم‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪11‬‬
‫ايـليگ يمده ايرمن ديديم فعليـم ضعيف‬
‫قان توکماديم کوزالريمدين بغريم ايزيب‬
‫نفسيـم اوچون يورار ايرديم ايتدیک کزیيب‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪12‬‬
‫قول خواجه امحد اير بوملاسانگ اولاگن خيیش‬
‫قزیيـل يـوزونگ قرا ييـرده سولغـان خيیش‬
‫توفراق صفت ييـر آستيده بولغـان خيیش‬
‫ذایت اولوغ خواجم سيغنيب کيدليم سناگ‬
‫‪108‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Kırk altıda, zevk ü şevkim dolup taştı.‬‬
‫‪Rahmetinden katre düştü, şeytan kaçtı.‬‬
‫‪Hak ilhamı refîk olup, kapın açtı,‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Kırk yedimde, ilham geldi yedi yönden.‬‬
‫‪Bade içtim saki olan pîr elinden.‬‬
‫‪Şeytan yuttu nefs u hevayı yerinden,‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Kırk sekizde ben cânımdan bizâr oldum.‬‬
‫‪Günâhım çok, sakat etti, hasta oldum.‬‬
‫‪O sebepten Hak’tan korkup, bidâr oldum‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Kırk dokuzda yaktı beni aşk ateşin,‬‬
‫‪Eş ve dosttan kaçıyorum Mecnûnleyin,‬‬
‫‪Türlü türlü cefâ gelse boyun eğdim,‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Yaşım elli, amel az, ulaşamam ben,‬‬
‫?‪Kanlı yaşım akıtmadım acep neden‬‬
‫‪Islah olmaz nefs için, it gibi gezen,‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Hoca Ahmed! Er olmazsan ölmen iyi.‬‬
‫‪Kızıl yüzün kara yerde solman iyi.‬‬
‫‪Toprak gibi yer altında olman iyi.‬‬
‫‪Zâtı Yüce olan Rabbim! Sığındım sana.‬‬

7- ‫حکمت‬
1 1
َ ْ ُ ُ ُ
‫قل هو اهلل سبحان اهلل ورد ايالسام‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
‫باشدين آياغ حرستينگده درد ايالسام‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
2 2
‫ايليک بريده چولالر گزييب گياه یيديم‬
‫تاغالر چيقيب طاعت قيليب کوزوم اويديم‬
‫ديدارينگىن كوراملاديم جاندين تويديم‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
3 3
‫ايليک ايكى ياشده كيچتيم خانماندين‬
‫خانمانيم نه كوروناگى بلكه جاندين‬
‫باشدين كيچتيم جاندين كيچتيم هم ايماندين‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
4 4
َ
‫ايليک اوچده وحدت م دين روزى قيدلى‬
‫يودلين آزاگن گمراه ايديم يولغه سادلى‬
َ
‫اهلل ديديم َّليك ديبان قولوم آدلى‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
5 5
‫ايليگ تورتده وجودالريم ناالن قيدلیم‬
‫معرفت ىن ميدانيده جوالن قيدلیم‬
‫اسماعيل ديک عزيز جانيم قربان قيدلیم‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
6 6
‫ايليک بيشده ديدار اوچون گدا بودلوم‬
‫كويدوم ياندوم کول ديک تىق فنا بودلوم‬
‫حبمد اهلل ديدار ايزالب ادا بودلوم‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
109
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 7
Görür Müyüm?
“Kul huve’llâh, Sübhâne’llâh!” vird eylesem,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Baştan başa, hasretinle feryâd etsem,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Elli birde çöller gezip, otlar yedim.
Dağa çıkıp, kulluk edip gözüm oydum.
Cemâlini göremeden, cândan doydum,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Yaşım elli iki, geçtim ev barktan,
Ev ve bark ne demek, belki de cândan.
Baştan, cândan geçtim, hatta imândan,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Elli üçte vahdet meyin lütfeyledi.
Yoldan sapmış mücrimi ıslah eyledi.
“Allah” dedim,“Lebbeyk!” dedi söz aldı,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Elli dörtte bedenim ağlar eyledim.
Ma’rifet meydanında seyrân eyledim.
İsmail gibi, cânım kurbân eyledim.
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Elli beşte cemâl için saâil oldum.
Kavruldum, yandım, lütfuna nâil oldum.
Bi hamdillah, tâlib-i cemâl kul oldum,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫ايليک آلىت ياشقه ييىت مونلگوغ باشيم‬
‫توبه قيدليم آقارموكني كوزدین ياشيم‬
‫ايرانالردين بهره آملاى كونلگ تاشيم‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
8 8
‫ايليک ييىت ياشده عمروم ييدليک اوىت‬
‫ايا دوستالر عمل سزيمن باشيم قاىت‬
‫حبمد اهلل پري مغان قولوم توىت‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
9 9
‫ايليک سكزی ياشقه کريديم من بیخرب‬
‫قهار اياگم نفسیمین قيل زير و زبر‬
‫همت بريسنگ شوم نفسيم اگ اورسام ترب‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
10
‫ايليک توقوز ياشقه يیتيم داد و فرياد‬
‫جان ین بریاگن جانانيم ىن قلماديم ياد‬
‫نه يوز بریهل سيناگ ايتاى قيلغيل آزاد‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
11
‫كوزوم يوموب تا آجقوچنه ييیت آتلميش‬
‫بيليم باغالب مني قيلماديم بري خيىش ايش‬
َ
‫كيچه كوندوز يب غم يوردوم مني ياز و قيش‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
12
‫آتلميش بريده رشمنده من گناهيم دين‬
‫ايا دوستالر کوب قورقه من اهليم دين‬
‫جاندين كيچيب پناه تيالى خدايم دين‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
110
Yaşım elli altı, dertlidir başım,
Tövbe ettim, akar mı ki gözyaşım?
Erenlerden olsa bir gönüldaşım,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Yaş elli yedi, ömrüm yel gibi geçti.
Bu amelsiz başım, bak zorda kaldı.
Pîr-i kâmil himmet etti, el verdi.
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Yaş elli sekiz, ömür geçti bî-haber.
Kahhâr Melik etti beni zîr u zeber.
Himmet etsen, zâlim nefse vursam teber.
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
10
Yaşım elli dokuz, feryâd eyledim,
Cân veren cânânımı yâd eylemedim.
“Ya Rab! Eyle azat!” ne yüzle derim?
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
11
Göz yumup açınca yetişti altmış.
Boyun büküp yapmadım, hayırlı bir iş.
Gamsız gezdim gece gündüz, yaz ve kış,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
12
Altmış birde pişman oldum günâhımdan,
Ey dostlarım! Korkuyorum İlâh’ımdan.
Cândan geçip, af diledim Allâh’ımdan,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?

13
‫آتلميش ايكی ياشده اهلل پرتو سادلى‬
‫باشدين آياغ غفلت الريم رها قيدلى‬
‫جانيم ديلم عقليم هوشيم اهلل ديدى‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
14
‫آتلميش اوچده ندا كيدلى قول يرياگ کري‬
‫هم جانينگ من جانانينگ من جانينگىن بري‬
‫هو شمشريين قولغه آيلب نفسينگىن قري‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
15
‫قول خواجه امحد نفسىن تيفتيم نفسىن تيفتيم‬
‫آندين كينی جانانيمىن ايزالب تابتيم‬
‫اوملاس بورون جان بريماک ىن دردين تارتيم‬
‫بري و باريم ديدارينگىن كورار من مو‬
8- ‫حکمت‬
1 1
‫صبح صادق دوشنبه کون يرياگ کريديممصطىف‬
‫غه ماتم توتوب كريديم منا‬
‫آتلميش اوچده سنت ديدى ايشتيب بيدليم‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
2 2
‫يري اوستيده يارانالريم ماتم توىت‬
‫اعلم همه سلطانيم ديب نعره تارىت‬
‫حقىن تابقان چني صوفیالر قانالر يوىت‬
‫مصطیف غه ماتم توتوب کريديم منا‬
111
Dîvân-ı Hikmet
13
Yaşım altmış iki, Allâh nur verdi.
Baştan sona gafletim yok eyledi.
Cânım, kalbim, aklım, fikrim Allâh dedi.
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
14
Altmış üçte emir; “Yere gir kulum!”
Hem cân hem cânânınım, doğru yolum.
“Hû!” kılıcın ele al, nefsini kır,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
15
Kul Hoca Ahmed’im, nefsimi teptim.
Cânânımı buldum, bitti hasretim.
Ölmeden cân vermenin derdini çektim,
Bir ve Vâr’ım, cemâlini görür müyüm?
Hikmet - 8
İşte Ben!
Pazartesi sabah erken yere girdim.
Mustafa’ya matem tutup ben yere girdim.
Altmış üç yaş sünnettir, işitip bildim.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Yeryüzünde dostlarım matem tuttu.
Tüm âlem “Sultanım!” deyip nara attı.
Hakk’ı bulan gerçek sûfi kanlar yuttu.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫الوداع ديب يري آستيغه قدم قويدوم‬
‫ياروق دنيا حرام قيليب حقىن سويدوم‬
‫ذکرين ايتيب يالغوز اولوب يالغوزکويدوم‬
‫مصطیف غه ماتم توتوب کريديم منا‬
4 4
‫طه اوقوب تون كيچه الر قائم بودلوم‬
‫كيجه نماز کوندوزالرى صائم بودلوم‬
‫بو حال بریهل يري آستيده دايم بودلوم‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
5 5
‫آتلميش كيچه آتلميش كوندوز بري يول طعام‬
‫تانگ آتقوچنه نماز اوقوب بري يول سالم‬
‫آتلميش اوچده بودلى عمريم آخر تمام‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
6 6
‫حق مصطىف روىح کيليب بودلى امام‬
‫مجله ملک يري آستيده بودلى غالم‬
‫کوب يغالديم حق مصطىف بريدى انعام‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
7 7
‫معراج توىن نور ديدم فرزند ديدی‬
ّ ‫قولوم توتوب امتيم سن‬
‫امت ديدی‬
‫سنتيم ىن حمكم توتقيل دبلند ديدی‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
8 8
‫قيامتده يول آداشسانگ يولغه ساالى‬
ّ
‫حممد ديب تشنه بولسنگ قولونگ آالى‬
ّ
‫فرزنديم ايلگينگ توتوب جنت كراى‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
112
Elvedayla yer altına bastım ayak,
Gün yüzünü nefsime harâm kılarak,
Zikredip yalnız yanıp, yalnız olarak,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
“Taha” okudum gece gündüz kâim oldum,
Gece namaz, gündüzleri sâim oldum.
Bu hâl üzre yer altında dâim oldum,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Altmış gece, altmış gündüz, bir kez taam,
Sabaha dek namaz kılıp, bir kez selâm,
Altmış üçte oldu ömrüm elhak tamam,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Hak Mustafa ruhu gelip imam oldu.
Tüm melekler yer altında köle oldu.
Çok ağladım, Resulullah nimet verdi.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Leyl-i Mirâç; “Gözüm nuru evlat!” dedi.
Elim tutup; “Ümmetimsin Ümmet!” dedi.
“Sünnetimi sıkı tut, gönül ver!” dedi.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
Kıyamette yolsuz kalsan yol veririm,
Muhammed der ; “ Arar isen el veririm.”
Evladım der, cennetine yol veririm,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.

9 9
‫اى يارانالر بو سوز ايشتيب شوقيم آرتدى‬
ّ
‫امت ديدى ايچ و تاشيم نوراگ باتدى‬
‫پرتو سايلب ديداريىن حق كورساتدى‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
10
‫ديدار كوروب روحوم اوچوب عرشقه قوندى‬
‫موىس صفت وجودالريم كويوب ياندى‬
‫جمنون صفت خيل خويش دين قاچيب تانگدى‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
11
‫يري آستيده خواريلغ تارتتم كوب مشقت‬
‫توشک ياستوق تاشدين قيليب چيكتيم حمنت‬
‫اى يارانالر بو دنياده يوق فراغت‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
12
‫تا مشقت تارتماغوچنه وصىل قيدا‬
‫خدمت قيلماى درد حالت بوملاس پيدا‬
‫جان و دلىن تا قيلماسانگ حقه شيدا‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
13
‫يري آستيغه کريديم ايرسه بيخود بودلوم‬
‫كوزوم آجيب مصطىف ىن حارض کوردوم‬
ّ ‫اعىص جاىف‬
‫امت الرىن حالني سوردوم‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
14
‫ايا فرزند مندين سورسانگ قین امت‬
‫امت ديدی کوکسوم توهل داغ حرست‬
‫امت اوچون کوب تارته من حقدين لکفت‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
113
Dîvân-ı Hikmet
Ey dostlar bu sözü duydum şevkim arttı.
“Ümmet!” dedi, içim dışım nura battı.
Nuru yayıp, Hak cemâlin lütfetti.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
10
Cemâlini gördüm, ruhum arşa kondu.
Musa gibi varlığım tutuştu yandı.
Mecnûn gibi eş ve dosttan kaçıp saklandı.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
11
Yer altında çok eziyet, zorluk çektim,
Yastık döşek taştan yapıp, mihnet çektim,
Ey dostlarım! Bu dünyada, elem çektim,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
12
Böyle zorluk çekmeyince vusul olmaz,
Hizmet ehli olmadan dertler kalkmaz,
Cânı Hakk’a vermedikçe kemâl bulmaz,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
13
Nefsimden geçerek, yer altına girdim,
Gözüm açtım Mustafa’yı hazır gördüm,
Âsi olan ümmetlerin hâlin sordum,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
14
“Ey evladım! Benden sorsan hani ümmet?”
“Ümmet” dedi göğsüm dolu elem, hasret.
“Ümmetim adına çektim, Hakk’tan külfet”,
Mustafa’ya hasret duyup, ben yere girdim.
Dîvân-ı Hikmet
15
‫امت الريم يازوقالرين هر مجعه کيچ‬
ّ ‫آيلب كيلاگى يا‬
‫حممد سن موىن جيج‬
‫تا كه یيغالب سجده ايالى تنگريغه کيچ‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
16
‫هر مجعه کيچ امت الرىن کناهیىن‬
ّ ‫آيلب کيلاگى يا‬
‫حممد كورگيل موىن‬
‫امت الرينگ نيالر قيلور امحد سىن‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
17
‫من ملك دين رشم آلورمن اى امتيم‬
‫يراتقاندين قورقماس موسني پست همتيم‬
‫كيچه ياتمای طاعت قيلسانگ خوش دوتليم‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
18
‫يري آستيغه کريديم دوستالر ىب اختيار‬
‫آمني دينگالر آل اصحاب هم چهار يار‬
‫امت الرىن جرمني کيچگيل پرورداگر‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
19
‫قول خواجه امحد من دفرتى ثاىن ايتيم‬
‫ايكى اعلم عرشتالرين َم اگ ساتيم‬
‫اوملاس بورون جان اچيغني زهرين تاتيم‬
‫مصطىف غه ماتم توتوب كريديم منا‬
114
15
“Her cuma günâhların, affet ümmetim!”
İşte geldim Ya Muhammed! Sana ülfetim.
“Rabbim affet! Ağladım, secde eyledim.
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
16
“Cuma günü affetsen, ümmetin günâhını.”
Ya Muhammed! Yol göster, şaşırtmasın râhını.
Ümmetlerin ne yapar Ahmed senin?
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
17
“Ben melekten hayâ ettim, Ey Ümmetim!”
Yaradan’dan korkmaz mısın, himmetsizim!
Gece yatmadan taat et, hoş devletim,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
18
Yer altına iradesiz girdim dostlar,
“Âmin!” deyin âl ve ashab, çehâr-yâr.
Ümmetin günâhın affet, Ey Perverdigâr!
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.
19
Hoca Ahmed sözümü, defter sâniden dedim,
İki cihân nimetin, mey u meze eyledim.
Ölmeden cân acısın gördüm, zehrini tattım,
Mustafa’ya matem tutup, ben yere girdim.

9- ‫حکمت‬
1 1
‫ايا دوستالر حسب حايلم بيان ايالى‬
‫نه سبب دين حقدين قورقوب اغراگ كريديم‬
‫چني درديلکاگ بو سوزالرىن عيان ايالى‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
2 2
‫اغر اچينده کيچه کوندوز طاعت قيدليم‬
‫تطوع نماز اوقوب اعدت قيدليم‬
‫هر نه جفا تيگسه آناگ طاقت قيدليم‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
3 3
‫اغر اچينده مصطىف ىن حارض كوردوم‬
‫سالم قيليب ادب بریهل بيخود توردوم‬
‫اعىص جاىف امت الرىن حالني سوردوم‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
4 4
‫اغراگ كريماق رسول اهلل سنت الرى‬
‫طاعت قيلماق حق رسولىن اعدتالرى‬
‫غريب الراگ رحم قيلماق شفقت الرى‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
5 5
‫امت بولسنك کيچه کوندوز تينماى ييغال‬
‫بغرينگپيشيب اوپكانگ تيشيب يورک دغال‬
‫اجل كيلسه مردانه وار بيلينگ باغال‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
6 6
‫بري كون سيىن عمرونگ برىگ بولغاى خزان‬
‫اجل كيلماى توبه قيلغيل ايا نادان‬
‫شايد سيناگ رحم ايالاگى ايزيم يزدان‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
115
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 9
Kabre Girdim!
Ey dostlarım! Hâlimi arz edeyim;
Rabb’imden niçin korkup kabre girdim?
Gerçek kula derdimi söyleyeyim,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Kabr içinde gece gündüz taat kıldım,
Namazı, ibadeti adet eyledim..
Her ne ki cefâdır, tahammül ettim.
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Kabr içinde Mustafa’yı hazır gördüm.
Selâm verip edep üzre şaşıp kaldım.
Âsi mücrim ümmetlerin hâlin sordum,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Kabre girmek Peygamber’in sünnetleri,
İbâdet de Hak Resul’ün âdetleri,
Gariplere rahmeylemek şefkatleri,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Ümmet isen gece gündüz durma ağla,
Bağrını yak, ciğerin deş, yürek dağla.
Ecel gelse mertler gibi belin bağla,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Bir gün ömrünün yaprağı olur hazân,
Ecel gelmeden tövbe et, sen ey nâdan!
Olur, sana rahmeyleye Rabb-i Yezdân,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫چني درديلكىن ايىش ايرور سوز و گداز‬
‫کوز يایش دور حق قاشيده حتفه نياز‬
‫کيچه کوندوز تينماى قيلغيل روزه نماز‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
8 8
‫ايا فرزند امت الرىن دردى اورتار‬
‫فسق فجور گناه الرى تاغ دين آرتار‬
‫دينىن قويوب دنيا مالني اوزاگ تارتار‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
9 9
‫قول خواجه امحد تكبري ايتيب صحبت باشال‬
‫هاى هوس من من يلکىن يراق تاشال‬
‫سحرالرده چار رضب اوروب تينماى ايشال‬
‫اول سبب دين حقدين قورقوب گوراك كريديم‬
10- ‫حکمت‬
1 1
‫حق تعاىل فضىل بریالن فرمان قيدلى‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
‫آتلميش اوچده سنت الرين حمكم توتوب‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
2 2
‫يري اوستيده اوملاس بورون تریيک اودلوم‬
‫آتلميش اوچده سنت ديدى ايشتيب بيدليم‬
‫يري آستيده جانيم بريهل قوللوق قيدليم‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
116
Sözünde, amelinde sadakat dertli işi,
Hakk’a samimi mutî, gözyaşı sunan kişi,
Gece gündüz namaz-oruç tutan kişi,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Ey evladım! Ümmetlerin derdi örter,
Fisk u fücur günâhları dağdan artar,
Dini atıp, dünyayı tercih eder.
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Kul Hoca Ahmed! Tekbir ile söze başla,
Hay u heves, benliğini kov ve taşla.
Seherlerde var gücünle, çalış aşkla,
O sebepten Hakk’tan korkup kabre girdim.
Hikmet - 10
Kul Hoca Ahmed!
Hak Teâla fazlıyla ferman buyurdu.
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Tam altmış üç yaşında sünnete uydu,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Yeryüzünde ölmeden, ben önce öldüm,
Altmış üç yaşını sünnettir bildim.
Yer altında cânımla kulluk eyledim,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!

3 3
‫ايرانالردين فيض و فتوح آالملاديم‬
‫يوز یيگریمه بيش اگ کريديم بيالملاديم‬
‫حق تعاىل طاعتل رين قيالملاديم‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
4 4
ّ
‫بولغاى من مو حممدىن خاص امىت‬
‫امت ديسه اعىص الرين خوش دولىت‬
‫بادلين تاتليغ ايرور مناگ بو حمنىت‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
5 5
ّ
‫بزيالر اوچون جانالر چيكىت اول حممد‬
‫امت بولسنگ غم ييماس سن يالغان امت‬
‫کيچه کوندوز حاصل الرينگ عيش عرشت‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
6 6
‫ايليک ياشده ندا كيدلى اوملک آسان‬
‫رشىط اودلور سینده بولسه نور ايمان‬
‫تانگال بارسانگ ديداريغه قيلور مهمان‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
7 7
‫اى مؤمن الر بو دنياىن پاياىن يوق‬
‫چني اولورسني هرگزی موىن يالغاىن يوق‬
‫كيم بيلماسه واهلل آىن ايماىن يوق‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
8 8
‫اصليم تفراق نسليم تفراق برچه دين خوار‬
‫باسيب اوتسانگ مردار جسميم قيلغوىس اعر‬
‫کيم اعر ايتسه شيطان قوىم هواىس بار‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
117
Dîvân-ı Hikmet
Erenlerden fetih ve feyz alamadım,
Yüz yirmi beş yaşa girdim bilemedim.
Hakk’a kulluk ve itaat kılamadım,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Olur muyum Muhammed’in has ümmeti?
Ümmet dese âsilerin hoş devleti,
Baldan tatlıdır bana, bunca mihneti,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Bizler için neler çekti o Muhammed!
Ümmet olsan gam yemezsin, sahte ümmet!
Gece gündüz işi yeme, içme, işret,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Elli yaşta nidâ geldi; ölme âsân,
Şartı budur sende olsa nur-ı imân,
Kıyamette cemâline eder mihmân,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Ey Mü’minler! Bu dünyanın payanı yok.
Ölüm mutlak, bu sözümün yalanı yok.
Kim ki bilmez vallâhi, onun imânı yok.
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Aslım toprak, neslim toprak, dünya değil bana yâr!
Basıp geçsem, kirli beden, duyacağı utanç, âr.
Kim âr etse, utansa, şeytan kavmi hevâsı var,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫چني ذاکرغه خدا اوزى قيدلى رمحت‬
‫تانگال بارسه جنت اچيره بريور خلعت‬
‫روز حمرش ديدار كوروب سوراگى دولت‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
10
‫بنده بولسانگ حمنت تارتغيل اغفل آدم‬
‫اعقل ايرسانگ غنيمت دور سناگ شول دم‬
‫امانت دور عزيز جانينگ يورمه ىب غم‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
11
‫آتلميش اوچده سنت بودلى يرياگ كريمک‬
‫رسول اوچون ايكى اعلم برباد بريمک‬
‫اعشق الرىن سنىت دور تریيک اوملک‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
12
ّ
‫امت بولسنگ ایشتيب جانينگ بريماس موسن‬
‫مصطىف غه جانينگ قربان قيلماس موسن‬
‫جان نه بولغاى ايمانيگىن بريماس موسن‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
13
‫قول خواجه امحد آتلميش اوچده اغئب بودلی‬
‫ادب ساقالب مصطىف غه نائب بودلى‬
‫سلطان بودلى حمنت تارتيب تائب بودلى‬
‫ايشتيب اوقوب يرياگ كريدى قول خواجه امحد‬
118
Zâkirine Yüce Allâh eyledi rahmet,
Seher vakti cennet içre verir hil’at.
Mahşerde cemâli görüp, sorunca devlet,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
10
Kul ol! Elem, keder çek, ey gâfil insan!
Akıllıysan, ganimettir sana şu an!
Gamsız olma emanettir sana bu cân,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
11
Altmış üçte sünnet oldu yere girmek.
Resul için dü cihânı terk eylemek.
Âşıkların sünnetidir diri ölmek,
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
12
Ümmet olsan sen ona cânını vermez misin?
Mustafa’ya cânını kurbân eylemez misin?
“Cân!” nedir ki, sen ona imânını vermez misin?
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!
13
Hoca Ahmed altmış üçte gâib oldu.
Hıfz-ı edep, Mustafa’ya nâib oldu.
Sultan oldu, elem çekti, tâib oldu.
Dinleyip yere girdi; Kul Hoca Ahmed!

11- ‫حکمت‬
1 1
‫ايا دوستالر پاک عشقیین قولغه آدليم‬
‫بو دنياین دشمن توتوب يوردوم منا‬
‫يقام توتوب حرضتيغه سیغنيب کيدليم‬
‫عشق بابیده منصور صفت بودلوم منا‬
2 2
‫عشق يويلده اعشق بولوب منصور اویت‬
‫بيلني باغالب حق عشیق ین حمکم تویت‬
‫مالمت الر اهانت الر کوب ايشییت‬
‫ای مؤمنالر من هم منصور بودلوم منا‬
3 3
‫اعشق منصور انا احلق ین تيل اگ آدلی‬
‫جربيل کيليب انا احلق ین برياگ ايدی‬
‫جربيل کيليب باشينگ بري ديب يولغه سادلی‬
‫داراگ آسيليب ديداريین کوردوم منا‬
4 4
‫منصور کيلاگچ دار ايگيليب اوزی آدلی‬
‫باطن کوزی آچوقالری حريان قادلی‬
‫پرتو سايلب اهلل اوزی نظر قيدلی‬
‫وا شوقا ديب ديداريین کوردوم منا‬
5 5
‫ندا کيدلی اوشل دارغه کوب بوغماغيل‬
‫حمکم تورغيل هريان باقيب سن آغماغيل‬
‫تاشقه ايدی امريم توتوب سني تيگماگيل‬
‫لوح املحفوظ ختته سيده کوردوم منا‬
6 6
‫اوچ يوز مال يیغيليب بيیت کوب روايت‬
‫رشيعت دور من هم بيتای بري روايت‬
‫طريقت ده حقيقت ده حق محايت‬
‫باشيم برييب حق رسيین بيدليم منا‬
119
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 11
Mansur Oldum İşte Ben!
Ey dostlarım! Temiz aşkı ele aldım,
Bu dünyayı düşman bildim, yürüdüm ben.
Yakam tutup, huzura sığındım geldim,
Bâb-ı Aşk’ta Mansûr gibi oldum ben.
Aşk yolunda âşık olan Mansûr geçti.
Bel bağlayıp, Hak işini sıkı tuttu.
Melametler, ihanetler çok işitti.
Ey Mü’minler! Mansûr oldum işte ben.
Söyleyince âşık Mansûr; “Ene’l-Hak!”
Geldi Cibril, o da dedi; “Ene’l-Hak!”
Ver başını, artık dünyayı bırak,
Asılmış cemâlin gördüm işte ben.
Mansûr geldi, eğildi dârağacı.
Kalp gözüyle bakan duymaz mı acı?
Nazar etti Mevlâ, nurdur ilacı,
Cemâline baktım, gördüm işte ben.
Dârağaca nidâ; “Çok sıkma!” diye,
“Sıkı dur, her yana bak, ağma” diye,
Taşa der; “Emrim tut, sen değme!” diye,
Levh-i Mahfuz kaydında gördüm işte ben.
Üç yüz molla geldi, yazdı çok haber,
Şeriattır, ben de yazsam bir haber,
Tarikatten, hakikatten ne haber?
Başım verip, Hak sırrını bildim ben.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫انا احلق ین معین سيین بيلماس نادان‬
‫دانا کريک بو يولالرده پاک مردان‬
‫اعقل قولالر حق ياديین ايدی جانان‬
‫جاندين کيچيب جانانین سويدوم منا‬
8 8
‫ايما قيدليم دانا بولسه معین آلسون‬
‫قال علميدين بيتيب ايديم نشان قالسون‬
‫در و کوهر سوزالريمین اچياگ سالسون‬
‫حادلين ايتيب اعشقالرغه بريديم منا‬
9 9
‫ايسزي منصور خواريلق بریهل بودلی ادا‬
‫بری سوز بریهل يارانالردين بودلی جدا‬
‫حال دلني هيچکيم بيلماس تنگريم گواه‬
‫قانالر يوتوب من هم گواه بودلوم منا‬
10
‫شاه منصورین انا احلیق بيجا ايماس‬
‫يولین تابقان بزياگ اوخشاش گمراه ايماس‬
‫هر ناجنس الر بو سوزالردين آاگه ايماس‬
‫آاگه بولوب بوی خدا آدليم منا‬
11
‫بري تون سحر غريب منصور کوپ يیغالدی‬
‫پرتو سايلب اهلل اوزی رحم ايالدی‬
‫آندين سونگره چلنت باقیب رشاب بريدی‬
‫داناالرغه بو سوزالرین ايديم منا‬
12
‫نادانالراگ ايسزي سوزوم حيف حکمت‬
‫آدم من ديب بيلني باغالر قین همت‬
‫دنيا اوچون بریبریيغه قيلماس شفقت‬
‫ظالم الراگ اسري بولوب اودليم منا‬
120
“Ene’l-Hakk”ı, câhil bilmez ne demek?
Bu yollarda ilim ve mertlik gerek.
Akıllı kul Hak yanında “Yâr” demek,
Cândan geçip cânânı sevdim işte ben.
Îmâ ettim ârif olsun, ibret alsın,
İlm-i zâhiri söyledim, izi kalsın.
İnci cevher sözlerimi kalbe koysun,
Hâlden deyip uşşaka2 verdim işte ben.
Yazık Mansûr, horluk ile oldu fenâ.
Bir söz dedi, yârândan oldu cüdâ.
Kimse bilmez hâl-i kalbim, tek Hudâ,
Kanlar yutup, hem de şahit oldum ben.
10
Şah Mansûr’un “Ene’l-Hakk”ı yersiz değil,
Yolun bulan, bizim gibi mücrim değil.
Her nâ-ehil, bu yollarda ârif değil,
Haberdarım, Hak kokusun aldım ben.
11
Seher vakti garip Mansûr çok ağlar,
Nur gönderir Mevlâ bağrını dağlar.
Susayan gönlüne kırklar mey sunar,
Bilginlere bu sözleri dedim ben.
12
Sözüm câhillere değil, çünkü hikmet.
İnsanım der bel bağlar, nerde himmet?
Dünya için bir birine etmez şefkat,
Zâlimlere esir oldum, öldüm ben.
2
Uşşak: Âşıklar.

13
‫ظالم الرده حدنه بولغای بزيده گناه‬
‫درويش الرین حلیق مردار اوتماس داع‬
‫اول سبب دين پادشاه قيلور بزياگ جفا‬
‫آيت حديث معین سيدين ايديم منا‬
14
‫ظالم اگر جفا قيلسه اهلل ديگيل‬
‫ايلگينگ آچيب داع ايالب بويون سونگيل‬
‫حق دادينگاگ يیتماس بولسه زاری قيلگيل‬
‫حقدين ايشيتيب بو شوزالرین ايديم منا‬
15
‫ظالم اگر ظلم ايالسا مناگ يیغال‬
‫ياشينگ ساچيب مناگ سیغنيب بيلينگ باغال‬
‫حرام شبهه ترک ايتيبان يورک داغال‬
‫ظالم الراگ يوز مينگ بال بريديم منا‬
16
‫ظالم الرین قریب نيدور من يراتقان‬
‫يراتقان ین منظور قيلمای سن اونوتقان‬
‫مندين کيچيب ظالم الرین ايلگني توتقان‬
‫ظالم الراگ اوزوم رواج بريديم منا‬
17
‫سناگ جزا يراتقانغه يابلار مادينگ‬
‫اهلل ديبان تونالر توروب اينگرانمادينگ‬
‫حقيقت دين سوزالر ايتيم ايشیتمادينگ‬
‫ظالم الرین ايلگني اوزون قيدليم منا‬
18
‫ای بیخرب حقه کونلگ يوگورتمادينگ‬
‫دنيا حرام آندين کونلگ ساووتمادينگ‬
‫نفس دين کيچيب اهلل رسی تولغانمادينگ‬
‫بو نفس اوچون زار حريان بودليم منا‬
121
Dîvân-ı Hikmet
13
Zâlimlerde sayıca, bizde günâh çok.
Dervişler kötü huylu, geçer dua yok.
Bu sebepten Sultan’ın cefâsı çok.
Ayet, hadis ma’nâsını dedim ben.
14
Zâlim şayet cefâ etse, sen; “Allâh!” de.
Ellerin aç dua eyle, sabreyle.
Hak imdadın gelmez ise kork böyle!
Hak’tan duydum bu sözleri dedim ben.
15
“Zâlim zulm ederse, gel bana ağla,
Gözyaşın dök, kalbini bana bağla,
Harâm, şüphe terk edip, yürek dağla…”
Zâlimlere yüz bin bela verdim ben.
16
Zâlimlere dostluk nedir ki ben Yaradan?
Yaradan’ı akletmeden gâfil olup unutan,
Benden geçip, zâlimlerin elin tutan,
Zâlimlere kıymet verdim işte ben.
17
Sana cezâ; yalvarmadın Yaradan’a,
Gece kalkıp el açmadın Rahmân’a,
Hakk’ı dedim, kulak vermedin bana,
Zâlimlerin elini uzun kıldım ben.
18
Ey habersiz! Hakk’a gönül yöneltmedin!
Dünya harâm, ondan gönül soğutmadın.
Cândan geçip, Hakk’a doğru seğirtmedin,
Nefsim için şaşkın oldum işte ben.
 Dîvân-ı Hikmet
19
‫ظالم الرین شکوه قيلمه ظالم اوزونگ‬
‫خويونگ ريا تأثري قيلماس خلقه سوزونگ‬
‫دنيا مالني توال بريديم تويماس کوزونگ‬
‫حريص الرین سجني اچيره سادليم منا‬
20
‫لعل لیب جنبش قيليب ايدی نیب‬
‫جان ديلم امت الريم کوز روشین‬
‫حقه قوللوق مناگ امت بولغان قین‬
‫چني امت ین سينه سياگ قويديم منا‬
21
‫قول خواجه امحد حق سوزيین سوزالب اویت‬
‫عني ايلقني طريقت ده بوزالب اویت‬
‫علم ايلقني رشيعت ین سوزالب اویت‬
‫حق ايلقني حقيقت دين ايديم منا‬
12- ‫حکمت‬
1 1
‫تعایل اهلل اعشق الراگ بريدی عشقني‬
‫شاکر بولوب اورتاب يانيب کويدوم منا‬
‫ايکی اعلم کوزالريمغه خشخاش دانه‬
‫کورونمادی يالغوز حقین سويديم منا‬
2 2
‫جاندين کيچيب يالغوز حقین جانغه قوشتوم‬
‫اندين سونگره دريا بولوب تولوب تاشتيم‬
‫الماکن ین سري ايتيبان مقام آشتيم‬
‫دنيا عقبني يوز مينگ طالق قويديم منا‬
3
Şekvâ: Şikâyet.
4
Harîs: Hırslı, tama’kâr.
5
Siccîn: Cehennemde bir tabaka, azap mahalli.
19
Zâlimlerden şekvâ3 etme, zâlim özün,
Huyun riyâ, etki etmez halka sözün.
Dünya malın çokça verdim, doymaz gözün,
Harîsleri4 “Siccîn!”5 içre saldım ben!
20
Al dudaklar, kıpırdar söyler Nebi,
Cân ve kalbim, ümmetin göz rûşeni6,
“Hakk’a kul, bana ümmet olan hani?”
Gerçek ümmet sinesine girdim ben.
21
Hoca Ahmed, Hak sözünü dedi, geçti.
Ayne’l-yakin, tarikatte ömrü geçti.
İlme’l-yakin, şeriatı bildi, geçti.
Hakka’l-yakin, hakikatı dedim ben.
Hikmet - 12
Hakkı Sevdim Ben!
Rabbim, âşıklara verdi aşkını,
Şükredip tutuştum, yandım ben işte.
Dü cihân7 gözümde haşhaş tanesi,
Görünmedi, Hakk’ı sevdim ben işte.
Cândan geçtim, yalnız Hakk’ı câna kattım,
Daha sonra deryâ olup, doldum taştım.
Lâ-mekânı8 seyrederek, makam aştım,
Yüz bin talakla dünyayı kovdum ben işte.
6
Rûşen: Göz aydınlığı.
122 7
Dü: İki (dü cihân: İki dünya)
8
Lâ-mekân: Mekânsızlık âlemi.

3 3
‫حق آدليده عقل اکمل دم اوراملاس‬
ّ
‫عشق شدیت طغيان قيلسه بري دم تورماس‬
‫پروانه ديگ اخگر بولور اوزين بيلماس‬
‫بو رسالرین جانانه دين تويديم منا‬
4 4
‫طريقت ین يولالرین عقبه یس کوب‬
‫پاک عشقیین قولغه آملای بوملاس يوروب‬
‫ديداريین کورسه بوملاس تون کون اویوب‬
‫هيچ اوخالمای ديداريین کوردوم منا‬
5 5
‫طريقت ین يویل قاتيغ طرفه شاشتيم‬
‫باشيم قایت پري مغان رسی قاچتيم‬
‫پري ايتاگني توتوب باطن کوزين آچتيم‬
‫رسوا بولوب يول الر کزیيب يوردوم منا‬
6 6
‫طريقت ین يول الريدور قاتيغ عذاب‬
‫بو يولالرده نيچه اعشق بودلی تراب‬
‫عشق يویلغه هرکيم کريسه حایل خراب‬
‫ايرانالردين يولین سوراب يورديم منا‬
7 7
‫طريقت ین يول الريدور طرفه اولوغ‬
‫روزی قيلغان بنده سيغه بولغای ياووق‬
‫اوچقوین غه طاقت قيلماس یيیت تموغ‬
‫ای يارانالر عزيز جاندين تويديم منا‬
8 8
‫حقيقت ین معنایس اگ یيتاگن کییش‬
‫بيخود بولوب کويوب يانار ايیچ تایش‬
‫قانالر آقار کوزالريدين آقار يایش‬
‫کوز ياشيم ین حتفه قيليب بارديم منا‬
123
Dîvân-ı Hikmet
Hak yanında, akl-ı kâmil dem vurmaz,
Aşk şiddeti tuğyan etse de duymaz,
Pervâne gibi kor olur, hâlin bilmez,
Bu sırları cânâneden duydum ben işte.
Tarikat yollarının engeli çok,
Temiz aşksız yürümekte fayda yok,
Cemâlini görmek zordur, yönü yok,
Uyumadım Cemâlin gördüm ben işte.
Tarikatın yolu zordur, sonsuz şaştım,
Başım dertte, pîr-i kâmile kaçtım.
Dâmeninden9 tuttum, kalp gözüm açtım,
Rezil olup yola düştüm ben işte.
Tarikatın yollarında çile, azap,
Bu yollarda nice âşık oldu turap10,
Aşk yoluna her kim girse, hâli harap,
Erenlerden yol sordum, gittim ben işte.
Tarikat yolları sonsuz, yücedir.
Nasip olan kula, öze gücedir.
Cehennem dayanmaz, gücü nicedir?
Ey dostlarım! Cândan geçtim ben işte.
Hakikatin ma’nâsınıbilir kişi,
Hayretle tutuşup, yanar içi-dışı.
Kan dökülür gözlerinden akar yaşı,
Gözyaşlarım sundum, geldim ben işte.
9
Damen: Etek.
10
Turap: Toprak.
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫رشيعت دور اعشق الرین افسانه یس‬
‫اعرف اعشق طريقت ین دردانه یس‬
‫قيده بارسه جانانه یس همخانه یس‬
‫بو رسالرین عرش اوستيده کوردوم منا‬
10
‫حمبت ین باغني کزيمای اعشق بوملاس‬
‫خواريلق زاريلق تارتماگوجنه نفسينگ اوملاس‬
ُ
‫بري قطره غه قانع بوملای اول در بوملاس‬
‫قانع بولوب خاص گوهرين آدليم منا‬
11
‫عشق اوتيغه کوياگن اعشق رنیگ اوچار‬
‫عقیب رسی جدل قيليب موندين کوچار‬
‫مونده بولغان گره الرین آنده آچار‬
‫رسول دنيا جيفه ديدی قويدوم منا‬
12
‫حقيقت يلک اعشقالرین رنیگ سينوق‬
‫آيينه غه نظر قيلسه آندين تانوق‬
‫اوزی حريان کونیلگ ويران کوزی ياشلوق‬
‫قدرتيغه حريان بولوب قادليم منا‬
13
‫اهلل ايدی کوب یيغالسانگ کورگونگ مین‬
‫زاری قيلسانگ بندم ديبان ايغوم سین‬
‫جاندين کيچيب مین ایستار اعشق قین‬
‫اهلام کيدلی چني قوالقغه آدلیم منا‬
14
‫چني کونلگ دن کوياگنالراگ ديدار عطا‬
‫يلغان اعشق يولغه کريسه همه خطا‬
ّ
‫چني اعشق ین کوزی ياشليغ قدی دوتا‬
‫دوتا بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
124
Âşıkların efsanesi şeriattır.
Âşık, ârif incileri tarikattır,
Nere gitse sevgilisi hakikattir,
Bu sırları arş üstünde gördüm ben işte.
10
Âşık olmaz, aşk bağını gezmeden,
Nefis ölmez mihnet, külfet çekmeden,
İnci olmaz, bir katre11 su değmeden,
Razı olup aşk cevheri aldım ben işte
11
Aşk ateşinde yanan âşığın rengi uçar,
Âhirete yönelir, çeker buradan göçer,
Dünya düğümlerini gider orada çözer,
Resul; “Dünya leştir!” der, bıraktım ben işte.
12
Gerçek âşıkların soluktur rengi,
Aynaya bakınca bulunmaz dengi,
Yaşlı gözleriyle yapınca cengi,
Kudretine hayrân kaldım ben işte.
13
Mevlâ der ki; “ Çok ağla ki gör Beni,
Feryâd et ki, kulum deyim Ben seni,
Cândan geçen âşıklarım der; hani?”
Bana ilham geldi, aldım ben işte.
14
Gerçek âşıklara armağandır Cemâl,
Sahte âşıklarda olmaz ki kemâl,
Gözü yaşlı âşıklara olur mu zevâl?
Büktüm boynum, yer altına girdim ben işte.
11
Katre: Damla.

15
‫حقيقت يلغ چني اعشقغه حتفه بريکوم‬
‫روز حمرش چنوک سن ديب حالني سورگوم‬
‫شفيع بولوب شفاعتین اوزوم قيلغوم‬
‫رمحتينگ دين اميد توتوب کيدليم منا‬
16
‫قول خواجه امحد حق ياديین ايغيل مدام‬
‫حقدين قورقوب تينمای یيغال یلع ادلوام‬
‫نماز اوقوب روزه توتوب هر صبح وشام‬
‫مونداغ قيليب مراديمغه يیتيم منا‬
13- ‫حکمت‬
1 1
‫اول قادريم قدرت بریالن نظر قيدلی‬
ّ
‫خرم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
‫غريب بنده نگ بو دنيادين سفر قيدلی‬
‫حمرم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
2 2
‫ذاکر بولوب شاکر بولوب حقین تاپتيم‬
‫دنيا عقیب حرام قيليب ينچيب تيپتيم‬
‫شيدا بولوب رسوا بولوب جاندين اوتيم‬
‫بیغم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
3 3
‫شوملوغوم دين تاغتاشالر سوکیت مین‬
‫فصيح تيدله سوکوب ايدی حتفه نگ قاین‬
‫اول باريب حقین تاین‬ّ ‫اعشق بولسانگ‬
‫مرهم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
12
Tuhfe: Armağan, hediye.
13
Nâim: Uyuyan, gâfil.
14
Sâim: Oruçlu.
Dîvân-ı Hikmet
15
Gerçek âşıklara tuhfe12 sunayım,
Mahşerde ; “ Nasılsın?” hâlin sorayım,
Acıyıp da şefaatçi olayım,
Rahmetini umdum geldim ben işte.
16
Hoca Ahmed! Hak zikrini söyle dâim,
Maşûk u aşkına ağla, olma nâim13,
İbâdet et, gündüz sâim14, gece kâim15,
Böyle yapıp muradıma erdim ben işte.
Hikmet - 13
Yer Altına Girdim İşte Ben!
O Hâlık’ım, kudretiyle nazar etti,
Mutlulukla yer altına girdim işte ben.
Garip kulun bu dünyadan göç eyledi,
Mahrem olup yer altına girdim işte ben.
Zâkir oldum, şâkir oldum, Hakk’ı buldum.
Dünya, ukbâ16 harâm sayıp tekmeledim.
Şeydâ olup, rüsvâ olup cândan geçtim,
Gamsız olup yer altına girdim işte ben.
Cürmüm ile dağlar taşlar sildi beni,
Açık dille çekiştirdi; tuhfen hani?
Âşık isen önce varıp, Hakk’ı tanı,
Mahrem olup yer altına girdim işte ben.
15
Kâim: Gece namazı kılan kişi.
125 16
Ukbâ: Âhiret.
 Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫سزيین بزيین حق يرایت طاعت اوچون‬
‫ای بوالعجب اچيمک یيمک راحت اوچون‬
‫قالوا بیل ديدی روحوم حمنت اوچون‬
‫ادهم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
5 5
‫نفسيم مین کوپ يوگوریت حقه باقمای‬
‫کيچه کوندوز بیغم يوردوم ياشيم آقمای‬
‫های هوس ما و من ین اوتقه ياقمای‬
‫پرغم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
6 6
‫قولین کورسام قویل بولوب خدمت قیلسام‬
‫تفراق صفت يول اوستیده يویل بولسام‬
‫اعشقالرین کوروب اوچاگن کویل بولسام‬
‫همدم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
7 7
‫جاندين کيچيب حمنت تارتيم بندم ديدی‬
‫قانالر يوتوب اهلل ديدیم رحم ايالدی‬
‫دوزخ اچيره قاملسون ديب غميم یيدی‬
‫خرم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
8 8
‫ياشيم یيیت آتلميش اوچاگ بری کوچنه يوق‬
‫وا دريغا حقین تابمای کونلگوم سینوق‬
‫يري اوستيده سلطان من ديب بودلوم اولوغ‬
‫شاکر بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
9 9
‫شيخ من ديبان دعوی قيليب يودله قادليم‬
ُ َ
‫فش دستار پوچک پولغه ساتيب کيدليم‬
‫نفسيم مین هوا قيدلی يودله قادليم‬
‫بيدم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
17
Kâlû belâ: Ruhlar âleminde “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?”
sorusuna; “ Evet bizim Rabbimizsin.” anlamındaki sual ve cevap, 126
elest sualide denir. (A’raf Sûresi, 7/172. Ayet )
18
Mihnet: Dünyada çekilecek sıkıntı ve kulluğun sorumluluğu.
Hepimizi Hak yarattı kulluk için,
Sen zannettin, yemek, içmek, rahat için.
Ruhum “Kâlû belâ…17” dedi, mihnet18 için,
Edhem19 olup yer altına girdim işte ben.
Nefs peşine koştum, Hakk’a bakmadan,
Gece-gündüz gamsız, yaş akıtmadan,
Hay u heves20, ben-benliği odda21 yakmadan,
Gamla doldum yer altına girdim işte ben.
Bir kul görsem, hizmet etsem, kulu olsam,
Toprak gibi yol üstünde yolu olsam,
Âşıkların yanıp uçan külü olsam,
Hem-dem22 olup yer altına girdim işte ben.
Cândan geçtim, elem çektim, kulum dedi.
Kanlar yutup, “Allâh!” dedim, rahmeyledi.
Nâr içinde yansam bana gam yok dedi.
Mutlu olup yer altına girdim işte ben.
Yaş ulaştı altmış üçe günüm yok,
Hakk’a vuslat için temiz gönlüm yok.
Yeryüzünde sultân oldum, kibir çok,
Şükrederek yer altına girdim işte ben.
Şeyhim dedim, gurur yaptım, yolda kaldım,
Sarığımı ele sattım, para aldım.
Nefse uydum, aldanarak yolda kaldım,
Huzursuzum yer altına girdim işte ben.
19
Edhem: İbrahim Edhem Hazretleri kastedilmektedir.
20
Hay u heves: Nefsani arzular.
21
Od: Ateş.
22
Hem-dem: Beraber olmak.

10
‫باشيم تفراق اوزوم تفراق جسميم تفراق‬
‫حق وصلیاگيیتارمن ديب روحوم مشتاق‬
‫کويديم يانديم بوالملاديم هرگزی آفاق‬
‫شبنم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
11
ُ
‫پري مغان نظر قيدلی رشاب اچيتيم‬
‫شبیل ينلگيغ سماع اوروب جاندين کيچتيم‬
‫رسمست بولوب ايل خلقدين تانيب قاچتيم‬
‫زمزم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
12
‫قول خواجه امحد ناصح بولسانگ اوزونگ اگ بول‬
‫اعشق بولسانگ جاندين کيچيب بری يویل اول‬
‫نادانالراگ ايتسانگ سوزونگ قيلماس قبول‬
‫حمکم بولوب يري آستيغه کريديم منا‬
14- ‫حکمت‬
1 1
‫ايا دوستالر نادان بریالن الفت بولوب‬
‫بغريم كويوب جاندين تويوب اودلوم منا‬
‫توغرى ايتسام ايگرى يولغه بوينني تولغار‬
‫قانالر يوتوب غم زهريغه تويدوم منا‬
2 2
‫نادان بریهل اوتاگن عمرينگ نار سقر‬
‫نادان بارسه دوزخ اندين قيلغاى حذر‬
‫نادان بریهل دوزخ سارى قيلمنگ سفر‬
‫نادان اچيره خزان ينلگيغ سودلوم منا‬
127
Dîvân-ı Hikmet
10
Başım toprak, kendim toprak, cismim toprak,
Hak vuslatına ermeye ruhum müştâk23.
Yandım, piştim, olamadım pîr u pak,
Şebnem olup yer altına girdim işte ben.
11
Pîr-i kâmil nazar etti, mey içtim.
Şiblî24 gibi sema dönüp, cândan geçtim.
Sermest olup, elden, halktan korkup kaçtım.
Zemzem olup yer altına girdim işte ben.
12
Hoca Ahmed! Nâsıh isen, kendine ol,
Âşık isen, cândan geçip, bir kez öl,
Câhil kalbe sözün girmez, bulmaz yol,
Güçlü olup yer altına girdim işte ben.
Hikmet - 14
Doydum Ben İşte!
Ey dostlarım! Câhil ile dost oldum,
Bağrım yandı, cândan oldum ben işte.
Doğru desem, eğriye çeker boynum,
Kanlar içip, gam zehrine doydum işte ben.
Câhillerle geçen ömrüm nâr, sakar,
Câhillerden cehennem bile korkar.
Câhillerle bir olma, cehennem yakar,
Câhiller içinde soldum işte ben.
23
Müştâk: Âşık, arzulu.
24
Şiblî: Meşhur mutasavvıf, büyük imam ve tasavvuf önderi
(H. Doğum M. 247 Bağdat; Ölüm M. 334 Samarra).
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫داع قيلینگ نادانالرىن يوزين کورماى‬
‫حق تعاىل رفيق بولسه بریدم تورمای‬
‫بيمار بولسه نادان الرىن حالني سورمای‬
‫نادانالردين يوز مينگ جفا کوردوم منا‬
4 4
‫داد ايالسام حقه داديم ييتارموكني‬
‫كوكسيمده ىغ زناگرالريم کيتارموكني‬
‫همه نادان بو دنيادين اوتارموكني‬
‫يا اهليم سناگ سيغينيب كيدليم منا‬
5 5
‫حق وصلیین ایزالب تاپمای حریانه من‬
‫تینمای ییغالب کونیلگ بوزوق دیوانه من‬
‫حایلم سورسانگ من طالب جانانه من‬
‫جانان ایزالب فنا بویلب کیدلیم منا‬
6 6
‫يري آستيغه قاچيب کريديم نادان الردين‬
‫ايلگيم آچيب داع تيالب مردانالردين‬
‫غريب جانيم يوز تصدق داناالردين‬
‫دانا تاپمای يري آستيغه كريديم منا‬
7 7
‫نادانالرىن مندين سورمه کوکسوم چقه‬
‫حقدين قورقوب ماتم قورسام کوالر قهقه‬
‫آغزى آچوق نفىس اولوغ مثل لقه‬
‫نادانالردين قورقوب سناگ کيدليم منا‬
8 8
‫طمع قيلمه نادانالردين قدرينگ بيلماس‬
‫ظلمت اچيره يول اداشسانگ يولغه ساملاس‬
‫بوينونگ قیسيب زارى قيلسانگ قولونگ آملاس‬
‫نادانالرىن شكوه ايالب كيدلیم منا‬
128
Dua et ki, câhillerin yüzünü görmeyeyim,
Hak Teâla refik olsa, bir dem bile durmayayım,
Hasta olsa câhillerin hâlini sormayayım,
Câhillerden yüz bin cefâ gördüm işte ben.
Haykırsam imdadıma, acep yetişir mi Hak?
Kalbimdeki kirler gider olur mu pîr u pak?
Tüm câhiller dünyadan bir gün gidecek, elhak,
Câhillerden yüz bin cefâ gördüm işte ben.
Hak vuslatın arayıp, bulmada hayrâneyim.
Gece-gündüz ağlayan sanki bir divâneyim.
Hâlimi sorsan bana, ben talib-i Cânâneyim,
Sevgili’yi ararken bak yok oldum işte ben.
Yer altına girdim ben ve kaçtım câhillerden.
El açıp “ Dua!” dedim, mert olan kişilerden.
Bu cân için istedim tasadduk bilgelerden.
Bulamadım bilgeyi yer altına girdim işte ben.
Câhillerden sormayın, kalbim yerinden çıkar.
Ben Hak için ağlasam, o da, kahkaha atar.
Nefsi ulu, şom ağız, insana garip bakar.
Câhillerden korkarak Sana geldim işte ben.
Câhilden bir şey umma, asla kadrini bilmez.
Karanlıkta kaybolsan, seni yoluna salmaz.
Boyun büküp yalvarsan, gelip elinden tutmaz.
Câhillerden müşteki, Sana geldim işte ben.

9 9
‫اول آخر خوبالر كيىت قادليم يالغوز‬
‫نادانالردين ايشیتماديم بري خيىش سوز‬
‫دانا كيىت نادان قادلى يیديم افسوس‬
‫يولین تابماى حريان بولوب قادليم منا‬
10
‫داغ هجران ايزدى بغريم قىن دردمند‬
‫دانا تفراق نادانالرىن كوكیس بلند‬
‫آيت حديث بيان قيلسام قيلماس پسند‬
‫كوكسوم تيشينگ درد و غم اگ تودليم منا‬
11
‫درد و حالت طغيان قيدلى بارمو طبيب‬
‫عرض حايلم سناگ ايتاى يالغوز حبيب‬
‫برچه طالب اولوش آدلى من یب نصيب‬
‫اولوش ایستاب دوتا بولوب كيدليم منا‬
12
‫خانمانينگ ترک ايالبان اولوش آلگيل‬
‫اى بیخرب دنيا ايشني آرقه سالگيل‬
‫اهلل سىخ لطفني كوروب حريان قالگيل‬
‫كورارمن ديب فنا بولوب كيدليم منا‬
13
‫من دفرتی ثاىن ايديم سزیاگ ياداگر‬
‫ارواحيم دين مدد تيالب اوقونگ زينهار‬
‫داع قيالى واصل قيلسون پرورداگر‬
‫رمحن اياگم عرض ايتاگىل کيدليم منا‬
14
‫حكمتيم دین بهره آلغان کوزاگ سورسون‬
‫اخالص بریالن کوزاگ سورتوب ديدار كورسون‬
‫رشىط اودلور رياضت غه بويون سونسون‬
‫جانالر کیچيب جانانه ىن کورديم منا‬
129
Dîvân-ı Hikmet
Evvel, âhir iyiler göçtü ben kaldım yalnız.
Câhillerden duyulmaz iyi bir söz, imkânsız.
Göçen bilge, kalan câhil, olunmaz ki gamsız.
Yolumu kaybettim de şaşkın kaldım işte ben.
10
Ayrılık elemi deldi bağrımı, nerde derd-mendim,
Bilge toprak, câhil küstah ben bunu bilemedim.
Ayet-hadis okununca beğeneni göremedim.
Del bağrımı dert ve gamla doldum işte ben.
11
Derd u halet azıp coştu, var mı tabip?
Arz-ı hâlim sana derim yalnız Habip,
Tüm tâlipler payın aldı, ben bî-nasip,
Payım ister, büklüm olup geldim işte ben.
12
Evin barkın terk eyle, sen de gel al payını,
Gerçeklerden bî-haber, terk et dünya gamını.
Ara Yaradan’ının lütfunu ve in’amını,
Görür bulurum diye, yok oldum geldim işte ben.
13
Ben ikinci defteri dedim size yadigâr,
Ruhumdan medet umup, okuyun sade zinhâr.
Dua ettim size, kavuştursun Perverdigâr,
Rahmân ve sahibime, arza geldim işte ben.
14
Hikmetinden nasiplenen kimler varsa göze sürsün.
İhlas ile göze sürüp, Rabb’inin cemâlin görsün.
Şart odur ki riyâzette, boynun büküp Hakk’a sunsun,
Cândan geçip cânâneyi gördüm işte ben.
Dîvân-ı Hikmet
15
‫تاغ چولین همراه قیلیب یورسه اوزی‬
‫من ایتمادیم آیت حدیث قرآن سوزی‬
‫یوز مینگ جفا تیگسه انگه قایتماس اوزی‬
‫بال کیلسه صابر بویلب توردیم منا‬
16
‫ديدار اوچون گدا بودليم آمني دينگ الر‬
‫ای طالب الر حايلم کوروب غميم ينگ الر‬
‫يودله قالغان قول امحداگ يول برينگ الر‬
‫يولىن ايزالب گدا بولوب کيدليم منا‬
17
‫قول خواجه امحد گدا بولسنگ حقه بولگيل‬
‫باشينگ بریهل ايرانالراگ خدمت قيلگيل‬
‫نظر تاپسنگ حلقه قوروب صحبت قيلگيل‬
‫حلقه اچيره آاگه بولوب توردوم منا‬
15- ‫حکمت‬
1 1
ً
‫واذکروا اهلل كثريا ديب آيت كيدلى‬
‫ذکرين ايتيب زارى قيليب يوردوم منا‬
‫ديداريىن اعشق الراگ وعده قيدى‬
‫عشق يويلده جانيم برييب يوردوم منا‬
2 2
‫چني اعشقىن اهلل سويوب بندم ديدى‬
‫ارا يودله قاملاسون ديب غمني ييدى‬
‫يالغانىچ الر ديداريمىن کورماس ديدى‬
‫عشق بابيده حمكم بولوب توردوم منا‬
130
15
Dağ u çöle yoldaş olsa yalnız başı,
Ben demedim, ayet-hadis Kur’ân sözü.
Yüz bin cefâ yetse ona, dönmez yolu,
Bela gelse sâbir olup geldim işte ben.
16
Didâr için gedâ oldum, âmin deyin.
Ey Tâlipler! Hâlim görüp, feryâdımı dinleyin.
Yolda kalan Kul Ahmed’e, Allâh için yol verin,
Yol arayıp sâil oldum, geldim işte ben.
17
Hoca Ahmed köle olsan, Hakk’a ol,
Boyun bük, itaat et, erenlere hizmet kıl.
İlgi görsen, halka kurup sohbet kıl.
Halka içre âgâh olup, kaldım işte ben.
Hikmet - 15
Mezar Olup Kaldım Ben İşte!
“Allâh’ı çok zikredin…” diye gelince ayet,
Zikrin ettim ağladım ve yürüdüm ben işte.
Cemâlin aşıklara vadedince nihayet,
Aşk yolunda cân verdim ve yürüdüm ben işte.
Hak âşığı Hak sever, lütfeder de kulum der,
Ara yolda kalmanın gamın kederin çeker.
Yalancılar “cemâlin görmeyecek…” bilin der.
Bâb-ı aşkta sağlamım, sağlam durdum, ben işte.

3 3
‫اعقل ايرسانگ گورستان دين خرب آلغيل‬
‫من هم شونداغ بولورمن ديب عربت آلغيل‬
‫موتوا قبل ان تموتوا اگ عمل قيلغيل‬
‫بو حديث ىن فكر ايالبان اودليم منا‬
4 4
ً
‫خرب بريور فليضحکوا قليال ديب‬
ً
‫ينه ايتور ويلبكوا كثريا ديب‬
‫بو آيت ین معناسیاگ عمل قيل ديب‬
‫بو دنياده هيچ كوملايني يوردوم منا‬
5 5
‫عمل سزيالر قهقه کولور خرم يورور‬
‫فرمانیغه بويون سونغان پرغم يورور‬
‫کيچه کوندوز ديده الرى پُرنم يورور‬
‫كوز ياشيم ىن دريا قيليب يوردوم منا‬
6 6
‫نفس دين کيچوب چني اعشقالر اهلل ديدى‬
‫سحر توروب چهار رضب اوروب كوزين اويدی‬
‫رحم ايالبان اهلل اوزى نظر سادلى‬
‫آندين سونگره دريا بولوب تاشتيم منا‬
7 7
‫ظالم نفسيم هيچ قويمايني اوتقه سادلى‬
‫وجودالريم اوز اوزيدين كويوب ياندى‬
‫مرشک الرىن ايمانيىن شيطان آدلى‬
‫اعوذ باهلل بسم اهلل ديب يورديم منا‬
8 8
‫منافق الر دوزخ اچيره كويوب يانغاى‬
‫ايمان ايتاگن خالص بولوب يانيب چيقغای‬
ّ ‫ايمان سزيالر‬
‫اول آخر کويوب يانغاى‬
‫اواغنيمدين ايمان تيالب يورديم منا‬
131
Dîvân-ı Hikmet
Aklın fikrin var ise, kabristandan haber al.
Ben böyle olacağım diye düşün ibret al.
“Ölmeden önce ölün!” ilkesinden dersler al,
Bu hadisi fikredip böyle öldüm ben işte.
“Fe’l-yedhakü kalîla!..” haber verir; “ Az gülün!”
“Ve’l yebkü kesirâ!..” der, “ Üzülün çok ağlayın.”
Ayet hükmünce amel, ma’nâsını anlayın,
Bu dünyada gülmeden hayat sürdüm ben işte.
Amelsiz kul kahkaha atar güler, şen yürür.
Fermana boyun büken, gam ve kederle yürür.
Gece gündüz mahzundur, gözler yaşlı yürür,
Gözyaşım deryâ edip, hem yürüdüm ben işte.
Nefsin terk eden âşık, ta gönülden “Allâh!” der.
Seher vaktin döğünür, uykusun harâm eder.
Rahmetiyle Rahmânı, lütfuyla, nazar eyler.
Bundan sonra deryâ olup coştum, taştım ben işte.
Zâlim nefsim koymadı, beni ateşe attı.
Kendisinden tutuştu, beden kül oldu yandı.
Müşriklerin imânı şeytan aldatıp aldı.
Euzü besmeleyle bak yürüdüm ben işte.
Münafık cehennemde tutuşup da yanınca,
Ehl-i imân ateşten temizlenip çıkınca,
İmânsızlar evvel âhir kor ateşte yanınca,
Allâh’ımdan imân diler ve yürürüm ben işte.
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫نفسيم مین هوا قيدلى طرفه شاشتيم‬
‫باشيم آيلب پری مغان رسى قاچتيم‬
‫قول خواجه امحد عقبه الردين يیليب آشتيم‬
‫اوچقان قوشديک الماكنغه آشتيم منا‬
16- ‫حکمت‬
1 1
‫وا دريغا چنوک قيلغوم غريب يلغ ده‬
‫غريب يلغ ده غربت اچيره قادليم منا‬
‫خراسان و شام و عراق نيت قيلوب‬
‫غريب يلغ ىن كوب قدريىن بيدليم منا‬
2 2
‫نه كيلسه كورمک کرياک اول خدادين‬
‫يوسف ىن آيرديالر اول کنعاندين‬
‫توغغان يرييم اول مبارک تورکستاندين‬
‫بغريمغه تاشىن اوروب کيدليم منا‬
3 3
‫غريت تيگدى مصطىف ديک ايرانالرغه‬
‫اوتوز اوچ مينگ صحابه هم يارانالرغه‬
‫ابوبكر عمر عثمان مرتضاغه‬
‫غربت تيگدى آالراگ ايغوم منا‬
4 4
‫غربت تيگسه خپته قيلور کوب خام الرىن‬
‫دانا قيلور هم خاص قيلور کوب اعم الرىن‬
‫كيار كريتون تابسه ييور طعام الرىن‬
‫آنينگ اوچون توركستانغه کيدليم منا‬
132
Nefsin hevâsına uydum, yanıldım yoldan şaştım.
Yanlışlardan kaçınarak, pîr-i kâmile ulaştım.
Hoca Ahmed ötelerden geçip engelleri aştım.
Uçan kuşların misali, lâ-mekânı aştım ben işte.
Hikmet - 16
Söyledim Ben İşte!
Ne yapayım gariplikle çok yazık,
Gurbet elde garip kaldım ben işte.
Niyet ettim Horasan, Şam ve Irak,
Garipliğin kadrin bildim ben işte.
Başa gelen görmek gerek Hudâ’dan,
Yusuf’unu ayırdılar Ken’ân’dan.
Doğduğum yer o kutlu Türkistan’dan,
Bağrıma taş vurup geldim ben işte.
Gurbet hicret Mustafa’nın yoludur,
Otuz üç bin sahabeyle doludur.
Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali’dir.
Onlar gibi gurbet oldum ben işte.
Hicret etmek pişirirmiş hamları,
Bilge eyler nice câhil cânları,
Eski giyer, bulsa yer taâmları,
Türkistan’a koştum geldim ben işte.

5 5
‫غريب يلقده يوز ييل تورسه ايرور مهمان‬
‫ختت و خبت و بوستانالرى ايرور زندان‬
‫غريب يلقده قول بودلى اول حممود سلطان‬
‫اى يارانالر غربت اچيره کويديم منا‬
6 6
‫غريب يلغ ده ارسالن بابام ايزالب تابىت‬
‫هر رس کوروب پرده بریهل بوكوب يابىت‬
‫حبمد اهلل كوردوم ديدی ايزيم اوبىت‬
‫اوشبو رسین کوروب حريان قادليم منا‬
7 7
‫آرزويلق من قرينداشليغ واليت غه‬
‫اولوغ بابام روضه ىس آق تربت غه‬
‫بابام ىن روىح سادلى بو غربت غه‬
‫هيچ بيلماسمن چنوگ تقصري قيدليم منا‬
8 8
‫قول خواجه امحد سوزالاگىن حقىن يادى‬
‫ايشيتماگن دوستالريغه قالسون پندى‬
‫غريب النيب اوز شهريغه قيته ياندى‬
‫تورکستانده مزار بولوب قادليم منا‬
17- ‫حکمت‬
1 1
‫کونلگ كوزى ياروتماين طاعت قيلسه‬
‫دراگهیاگ مقبول ايماس بيدليم منا‬
‫حقيقت ده بو سوزالرىن پاک اوراگنیب‬
‫الماكنده حق دين سبق آدليم منا‬
133
Dîvân-ı Hikmet
Gurbet elde misafir kalsan yüz yıl,
Tahtı bahtı zindandır bu, böyle bil.
Sultan Mahmud gariplikle oldu kul,
Ey dostlarım gurbet elde yandım ben işte.
Arslan Baba’m, arar bulur gurbette,
Gördüğü sırları saklar elbette.
“Hamden li’llâh!” der, iz öper yâd elde.
Sırlar görüp hayrân kaldım ben işte.
Akrabalık, dostluğa arzuluyum,
Ulu Babam, Ak Türbe’ye bağlıyım.
O ruh ile gurbete sevdâlıyım,
Bilmem, ne kusur işledim ben işte.
Hoca Ahmed! Söylediğin Hak sözü,
Dostlarına versin öğüdü, özü.
Gurbet elden öz şehrine dön yüzü,
Türkistan’da mezar kaldım ben işte.
Hikmet - 17
Girdim İşte Ben!25
Gönül gözün ışıtmadan taat kılsa,
Dergâhına kabul olmaz bildim ben.
Hak sözleri öğrenip, gerçek bilse,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
25
Not: 4-8. dörtlükler ile 10. dörtlük mevcut Divân-ı Hikmet’te
olmayıp, Özbekçe bir başka nüshadan ilave edilmiştir.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫بري و باريم سبق بريدى پرده آچيب‬
‫يري و كوکده توراملادى شيطان قاچيب‬
ْ
‫عرشت قيليب َوحدت ىم دين تويا اچييب‬
‫الماكنده حق دين سبق آدليم منا‬
3 3
‫عشق مقایم تورلوک مقام ییتیب بوملاس‬
‫باشدین ایاق جرم عصیان کیتیب بوملاس‬
‫مالمتالر اهانتالر قیلسه بوملاس‬
‫الماكنده حق دين سبق آدليم منا‬
4 4
‫عشق بالیس باشاگ توشسه ناالن قیلور‬
‫عقلینگ آلوب بیهوش قیلیب حریان قیلور‬
‫کونلگ کوزی آچیلاگن سونگ گرییان قیلور‬
‫الماكنده حق دين سبق آدليم منا‬
5 5
‫ییغالر ایردیم سحر وقیت ندا کیدلی‬
‫دیداریمین کورساتای دیب وعده قیدلی‬
‫عقلیم آیلب بیهوش قیلیب عشقنی سادلی‬
‫الماكنده حق دين سبق آدليم منا‬
6 6
‫مونده جفا چيكاگنالرغه ديدارى ختت‬
‫روز حمرش عطا قيلغاى هم ختت خبت‬
‫يراتقانده قيلاگن اوزى اعشقغه عهد‬
‫الماكنده حقدين سبق آدليم منا‬
7 7
‫چولالر کزییب خلقدین بزییب عشقنی سورغیل‬
‫بنده بولسانگ حقدین قورقوب ییغالب یورغیل‬
‫دیداریین طلب قیلسانگ حارض بولغیل‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
134
Bir u vâr’ım, dersler verdi perde açıp,
Yer ve gökte duramadı şeytan kaçıp,
Kana kana vahdet şarabından içip,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Aşk makamı, farklı makam, akıl ermez.
Baştan sona cebir, cefâ, zahmet bitmez.
Melametler, ihanetler etmek olmaz,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Aşk belası başa düşse nalan kılar,
Aklın alıp, bî-hûş kılar, hayrân kılar,
Gönül gözü açıldıkça giryân kılar,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Seher vakti ağlıyordum nidâ geldi,
“Didârımı göstereyim!” va’di geldi,
Aklım alıp, bî-hûş edip aşka saldı,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Burda cefâ çekenlere didârı taht,
Rûz-ı Mahşer ata eder hem taht u baht,
Yarattığı uşşaka Rabbim vermiş aht,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Çöller gezip, halktan bezip, aşkın sor,
Kulu olsan, Hak’tan korkup, ağla gör,
Didârına tâlib olsan, gel hazır ol,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.

8 8
‫کو زالريمدين قانالر توکوب ياد ايتماديم‬
‫يوزمينگ تورلوک حمنت سادلينگ داد ايتماديم‬
‫سندين قورقروب خسته كونلگوم شادايتماديم‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
9 9
‫اهلل دردی ساتقون ایرماس ساتيب آلسنگ‬
‫پري مغان خدمتيده خاک بوملاسنگ‬
‫حق يويلغه کرييب بوملاس پاک بوملاسنگ‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
10
‫ای یارانالر عشق دردیاگ دوا بوملاس‬
‫تا ترییک سن عشق رفرتی ادا بوملاس‬
‫تار حلدده استخواین جدا بوملاس‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
11
‫عشق پادشاه اعشق فقري دم اوراملس‬
‫حق دين رخصت بوملگوچنه سوزالياملس‬
‫حق پنديىن آلغان دنيا ايزالياملس‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
12
‫قول خواجه امحد ييىت ياشده سبق آدليم‬
‫سكزیيمده دنيا عقبني طالق قويديم‬
‫توقوزومده خدايم ىن حارض بيدليم‬
‫الماكن ده حق دين سبق آدليم منا‬
135
Dîvân-ı Hikmet
Gözlerimden kanlar döküp yâd etmedim,
Yüz bin türlü eleme feryâd etmedim.
Senden korktum, hasta gönlüm şâd etmedim.
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
“Allâh!” derdi, satılmaz ki alasın,
Pîr-i kâmil hizmetinde kalasın.
Temiz ol ki, Hak yoluna giresin,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
10
Ey yârânlar! Aşk derdine devâ olmaz,
Hayattaysan, aşk defteri edâ olmaz,
Dar lahitte kemikleri cüdâ olmaz,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
11
Aşk padişah, âşık fakir, yok nefes,
Hak’tan izin olmayınca çıkmaz ses.
Hak söz duyan etmez dünyaya heves,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
12
Hoca Ahmed! Yaş yedi, ders eyledim.
Sekiz oldu, terk-i dünya eyledim.
Dokuzumda Hakk’a kurbet eyledim,
Lâ-mekân’da Hak’tan dersler aldım ben.
Dîvân-ı Hikmet
18- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫خوش اغيب دين یيتوشىت خيىش سوزوم تربک‬
‫اعشق بولسنگ اى طالب رياضت ده بيلينگ بوک‬
‫تون كيچه الر اوخالماى ياش اورنیغه قانينگ توک‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
2 2
‫ارسالن بابام ايديالر طالب الرده يوق اخالص‬
‫پريينگ حارض بولغانده نه حاجت خرض و ايلاس‬
‫پريغه قدم قويغانده ياد ايتمه غوث الغياث‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
3 3
‫طالب من ديب ايتورالر واهلل باهلل نا انصاف‬
‫ناحمرم غه باقارالر كوزالريده يوق انصاف‬
‫كيىش مالني ييورالر چون دلالری ايماس صاف‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
4 4
‫پري خدمتني قيدلوق ديب طالب من ديب يورارالر‬
‫ييوب حرام حريش ىن کوبلاريغه اورارالر‬
‫کوزالريده نىم يوق حلقه اچيره کريارالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
5 5
‫ذاكر من ديب زور اورار چيقماس كوزيدين يایش‬
‫دلالريده غىم يوق نااگه آغريغای باىش‬
‫مكر و حيله قيلورالر معلوم خداغه ايىش‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
6 6
‫طالب من ديب ايتورالر کونلگيده يوق ذره نور‬
‫چني طابلىن سورسنگزي ايىچ تاىش گوهردور‬
‫حقه عيان رسالرى ييميش الری صفا نور‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
136
Hikmet - 18
İşitiniz Teberrük!
Hoş gaipten yetişti, güzel sözüm teberrük.
Âşık isen ey tâlib! Riyâzette belin bük.
Geceleri uyuma, yaş yerine kanın dök.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
Arslan Baba’m buyurdu, tâliplerde yok ihlas.
Senin pîrin hazırsa, ne gerek Hızır-İlyas.
Pîre adım atınca, anmayın Gavsu’l-Gıyas.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
“Tâlibim “deyip söyler, vallâh billah yok insaf.
Namahreme bakarlar, gözlerinde yok insaf.
Kulun hakkını yerler, değil gönülleri saf.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
“Pîre hizmet eyledim, tâlibim…” deyip yürür.
Helâl-harâm demeden torbasını doldurur.
Gözlerinde yaşı yok, kendinde kibir-gurur.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
“Zâkirim...” der de ağlar, çıkmaz gözünden yaşı.
Gönüllerinde gam yok, her an ağrıya başı.
Hile bile kurarlar, malum Hudâ’ya işi.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
“Tâlibim” der söylenir, gönlünde yok zerre nur.
Gerçek tâlibi sorsan, içi dışı tam huzur.
Hakk’a açık sırları, yedikleri safa-nur.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.

7 7
‫صورتالری صویف نقش قيامت دين قورقماس الر‬
‫فسق فجور حاصیل گناه الردين هورکماس الر‬
‫ریا تسبيح ايلگينده ييغالب ياشني توکماس الر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
8 8
‫ريا تسبيح ايلگينده زنار خيیش بيلسانگزي‬
‫حق رضایس بو تورور عشق سوداسني قيلسانگزي‬
‫عشقني آيلب حمرشده رسوا بولوب تورسانگزي‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
9 9
‫عشقغه قدم قويغانالر حق ديدارين كورارالر‬
‫موىس صفت حمرشده حق دين سؤال سورارالر‬
‫رسمست بولوب وصليده هو ذكريىن قورارالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
10
‫انشاء اهلل ايشيتاگن ىن حقدين تيالب آلورمني‬
‫شيطان يويلدين آيلب حق يويلغه سالور مني‬
‫مدد قيلسه مصطىف گناه الرين تيالر مني‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
11
‫ارسالن بابىن سورسانگزي پيغمربغه اعتبار‬
‫صحابه الر اولوىغ خاص بندهء كرداگر‬
‫ياتقان يريى ناهموار بر اکزهء خوار زار‬
ّ
‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي تربک‬
12
‫چهار شنبه کون ايشيتيب نااگه حرضت بارديالر‬
‫ارسالن بابىن اوییغه اولكون مهمان بودليالر‬
‫ياتاگن یريى ناهموار کوروب حريان قادليالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
137
Dîvân-ı Hikmet
Görünüşte sûfidir, kıyametten korkmazlar.
Fısk u fücur ne varsa, günâhlardan ürkmezler.
Riyâ tesbihi elde, gözyaşını dökmezler.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
Riyâ tesbihi elde, zünnâr iyi bilseniz.
Hakk’ın rızası budur, aşk derdine girseniz.
Aşkın alıp mahşerde, rezil rüsvây olsanız,
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
Aşka adım atanlar, Hak cemâlin görenler.
Musa gibi mahşerde Hak’tan sual sorarlar.
Vuslatla sarhoş olup “Hû!..” zikrini kurarlar.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
10
İnşallâh, dinleyeni, Hak’tan diler olayım.
Şeytan yolundan alıp, Hak yoluna salayım.
Yardım etse Mustafa, günâhların sileyim.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
11
Arslan Baba’m sorsanız, Peygamber’e saygılı.
Sahabeler ulusu, Hakk’ın seçkin bir kulu.
Yattığı yer perişan, sanki bir derviş çulu.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
12
Çarşamba gün işitip, ansız ona vardılar.
Arslan Baba’m evine hem misafir oldular.
Yattığı yere bakıp, cândan hayrân kaldılar.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
Dîvân-ı Hikmet
13
ّ
‫اول حممد مصطىف توروب داع قيدليالر‬
‫مالئک الر آمني ديب ايلگني آچيب تورديالر‬
‫شونداغ امت بريدينگ ديب حق شکريین قيدليالر‬
‫تربک‬ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
14
‫صحابه الر ايديالر ارسالن بابا دور آتينگزي‬
‫عرب الرین اولویغ پاکزيه دور ذاتينگزي‬
‫تربیت تن فرض ديدی فرجه سايلب ياتينگزي‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
15
‫آخر زمان امت الر نقش قيلور اويالرين‬
‫نفس هواغه قوانيب بوزار هر دم خويالرين‬
‫شان شهرت الر بيالن برپا قيلور بوی الرين‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
16
‫آخر زمان امت الر دنيا فاین بيلماسالر‬
‫کيتاگن الرین کوروبان آندين عربت آملاسالر‬
‫ايرانالرین قيلغانني کوروب کوزاگ ايلماسالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
17
‫خيیش يول الردين آزيب يامان يولغه آوشقان‬
‫شيطان لعني پرييم ديب دامین غه ياپوشقان‬
‫عزازيل ین پرييم ديب ايرته آقشام کوروشقان‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
18
‫ايمان اسالمني آيلب اوملايمن ديب کولوشاگن‬
‫اوملايمن ديب دنياده موالم بریالن اوروشاگن‬
‫اغفل يلق بریهل هر دم عمريین برباد برياگن‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
138
13
Muhammed Mustafa’ya dua edip durdular.
Melekler, “âmin” deyip, bu duaya uydular.
“Böyle ümmet lütfettin,” deyip şükür kıldılar.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
14
Sahabiler dediler; “Arslan Bâb’tır adınız.
Arapların ulusu, tertemizdir zatınız.
Beden terbiyesi farz, fereceyle yatınız.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
15
Âhir zaman ümmeti, süslerler evlerini.
Nefs ü hevâya uyar, yok say değerlerini.
Şan ve şöhret illeti, överler soylarını.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
16
Âhir zaman ümmeti, dünya fânî bilmezler.
Gidenleri görerek, ondan ibret almazlar.
Hak dostlarına bakıp, onlar gibi olmazlar.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
17
İyi yollardan sapıp, kötü yola savuşan,
Şeytana “ pîrim” deyip, eteğine yapışan,
Onunla halvet olup, sabah-akşam görüşen,
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
18
İmân İslâm terk edip, ölmem deyip gülüşen,
Ölmeyecek zannıyla, Mevlâ’sıyla vuruşan,
Gaflet içre her zaman, malaya’ni konuşan,
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.

19
‫وقیت ييتسه عزرائيل امانت ین بريدیاگی‬
‫شيطان لعني پرييم ديب جان بريارده کوروناگی‬
‫ايمان اسالمني آلوب حال دلني سورماگی‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
20
‫توبه قيلسه توبه سني موالم قبول قيلمااگی‬
‫اهلل ديسه خواجه ىس قولني توتوب آملااگی‬
‫جرم عصيان گرهني پرياگ باريب چیچمااگی‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
21
‫ييیت ياشده ارسالن باب تورکستانغه کيدليالر‬
‫باشيم قويوب ييغالديم حايلم کوروب کودليالر‬
‫مينگ بري ذکرين اوراگتيب مهربان يلغ قيدليالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
22
‫کالم قيدليم خرمادين ميناگ وحشت قيدليالر‬
‫اى ىب ادب گودک ديب عصا آيلب سورديالر‬
‫وحشىت دين قورقماديم ميناگ باقيب تورديالر‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
23
‫آغزينگ آچگيل اى گودک امانتينگ بريايني‬
‫مزاسيىن يوتماديم آچ آغزينگغه سااليني‬
‫حق رسولىن بويروغني امت بولسام قيالين‬
‫تربک‬ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
24
‫اغزيم آچتيم سادليالر خرما ايىس قيدلى مست‬
‫ايكى اعملدين كيچيب واهلل بودلوم حق پرست‬
‫خواجه مال ييغيدلى آيلب يوردى دست بدست‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
139
Dîvân-ı Hikmet
19
Vakit gelse Azrail; “Cânını ver!” diyecek,
Lain şeytan pîr diye, o zata görünecek,
İmânını alarak, onu küfre sürecek,
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
20
Tövbe etse tövbesi, o anda makbul değil,
Allâh deyip yalvarsa, duası kabul değil,
Pîrden yardım dilese, edilecek kul değil,
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
21
Yaş yedi, Arslan Baba’m, Türkistan’a geldiler.
Başım koyup ağladım, hâlim görüp güldüler.
Bin bir zikir öğretip merhamet eylediler.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
22
Söz eyledim hurmadan, bana hiddetlendiler.
“Edepsiz çocuk” deyip, asa ile kovdular.
Hiddetinden korkmadım, bana bakıp durdular.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
23
“Ağzını aç ey çocuk, emanetin vereyim,
Ben özünü yutmadım, aç ağzını koyayım.
Hak Resul’ün emrini ifâ edip göreyim.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
24
Ağzım açtım koydular, hurma etti beni mest.
İki dünyadan geçtim, vallâh oldum Hakperest.
Şeyh ve mollalar geldi, yürüdüler dest-be-dest26.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
26
Dest-be-dest: El ele.
Dîvân-ı Hikmet
25
‫بابام ايدى اى باالم تكليف قيلمادينگ ميناگ‬
‫بيش يوز ييدلور اکميمده سقالب ايرديم من سيناگ‬
‫مزاسيىن سزي آيلب تلقني بريدينگزي ميناگ‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربگ‬
26
‫بابام ايدى اى باالم قاشيمده توراوالين‬
‫جنازم ىن اوقوب كوم جان تصدق قياليني‬
‫مدد قيلسه مصطىف عليني غه كریايني‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
27
‫ييغالب ايديم اى بابا ياش گودک مني بيلماسمني‬
‫گورونگزيىن قازسه الر كوتاريب ساالملاس مني‬
‫حق مصطىف سنتني گودک مني بيالملاس مني‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
28
‫بابام ايدى ای باالم ماليک الر ييغيلاگی‬
‫جربائیل امام بولوب اوزاگالر تابع بولغای‬
‫مياکئيل و ارسافيل کوتاريب گوراگ قويغای‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربگ‬
29
‫قول خواجه امحد سوزونگین نادانالراگايتماغيل‬
‫سوزین ايتيب نادان اگ پوچک پولاگ ساتماغيل‬
‫آچدين اولسانگ نامرددين هرگزی منت تارتمايل‬
ّ ‫ارسالن بابام سوزالرين ايشيتينگزي‬
‫تربک‬
140
25
Babam dedi; “Ey oğlum! Zorluk vermedin bana.
Beş yüz yıldır damakta saklıyordum ben sana.
Özünü siz aldınız, kabuğu ise bana.”
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
26
Babam dedi; “Ey yavrum! Karşımda dur öleyim.
Namazımı kıl ve göm, cânı Hakk’a vereyim.
Yardım eyle Ey Nebi! İlliyyîn’e gireyim.”
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
27
Ağlayarak dedim ki; “Genç çocuğum bilemem.
Kabrinizi kazsalar ben götürüp koyamam.
Hak Mustafa sünnetin icrâ edip uyamam.”
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
28
Babam dedi; “Ey Yavrum melekler toplanacak.
Cebrail imam olup, diğerleri uyacak.
Mikail’le İsrafil, beni kabre koyacak.”
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
29
Kul Hoca Ahmed sözün câhillere söyleme.
Söz söyleyip câhilin melabesi27 eyleme.
Açlıktan ölsen bile, namerde boyun eğme.
Arslan Baba’m sözlerin, dinleyiniz teberrük.
27
Melabe: Oyuncak.

19- ‫حکمت‬
1 1
‫خرض بابام سادلى ميىن اوشبو يولغه‬
‫آندين سونگره دريا بولوب تاشتيم دوستالر‬
2 2
‫رشيعت نينگ بازاريىن سريان قيدليم‬
‫معرفت نينگ بوستانيده جوالن قيدليم‬
‫طريقت نينگ پيشاگهنده طريان قيدليم‬
‫حقيقت نينگ ایشيگيىن آچتيم دوستالر‬
3 3
ُ
‫الست مخرين پري مغان تويا بريدى‬
‫اچيا بريديم مقداريم چه قويا بريدى‬
‫قول خواجه امحد ايج و تاشيم كويا بريدى‬
‫طابلالراگ در و گوهر ساچتيم دوستالر‬
20- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ىن جامني اچياگن ديوانه الر‬
‫قيامت کون اوت آغزيدين ساچار دوستالر‬
‫قدرت بریهل يراتيلغان ييىت تموغ‬
‫اعشق الرىن نعره سيدين قاچار دوستالر‬
2 2
‫دوزخ ييغالب داد ايالاگى خداىي اگ‬
‫طاقتيم يوق اعشق الرىن بري آىه اگ‬
‫قاچيب باراغى حق تعاىل پناىه اگ‬
‫اعشق الرىن ياىش بریالن اوچار دوستالر‬
141
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 19
İnci Cevher Saçtım Dostlar!
Hızır babam koydu beni bu yola,
Ondan sonra deryâ oldum taştım dostlar!
Şeriat pazarın seyrân eyledim.
Tarikat gülzârını tayrân28 eyledim.
Marifet bahçesin cevlân eyledim.
Hakikat aşkını ben aştım dostlar!
Elest şarabını pîrim bol verdi.
İçebildiğim kadar dolduruverdi.
Hoca Ahmed içi dışı yanıverdi.
Tâliplere inci mercân saçtım dostlar!
Hikmet - 20
Göçer Dostlar!
Muhabbet kadehini içenler divânedir.
Kıyamette ağzından ateşler saçar dostlar!
Kudretiyle var oldu malum yedi cehennem,
Âşıkların narasından söner, kaçar dostlar!
Cehennem ağlayarak yalvarır Allâh’ına.
Gücüm yok âşıkların feryâdına, âhına.
Kaçıp da kurtulsunlar, sen bakma günâhına.
Âşıklar gözyaşıyla cehennem söner dostlar!
28
Tayran: Uçmak, havalanmak.
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫اعشق الرى عشق دواکنني بارسه قوروب‬
‫ياشني ساچيب کوکسني آچيب يوزين سوروب‬
‫انشاء اهلل دوزخ قاچغای آندين قورقوب‬
‫ييىت آسمان طاقت قيلمای کوچار دوستالر‬
4 4
‫رمحن اياگم ساىق بولوب یم اچيورسه‬
‫اهل عيال خانماندين پاک کيچورسه‬
‫وجوديمدين عزازيل ىن حق قاچورسه‬
‫جرم عصيان گره الرين آچار دوستالر‬
5 5
‫عشق بابیین حق يوزيغه وا ايالسه‬
‫خاص عشىق ىن کونلگ اچيره جا ايالسه‬
‫لطف ايالسه ايکی اعلم شاه ايالسه‬
‫اعشق الری حق ساريغه اوچار دوستالر‬
6 6
‫سبحان اياگم بري قطره ىم قيلسه انعام‬
‫ذکر رسىن ايته ايته قيلسه تمام‬
‫حور وغلمان مجله ملک اناگ غالم‬
‫اومچاخ اچيره حرير تونالر بیچار دوستالر‬
7 7
‫اهلل ديبان گوردين قوپسه اعلم کويار‬
‫خاص بندم ديب رمحن اياگم يالغوز سويار‬
‫ياش اورنیغه قانني توکوب يوزىن بويار‬
‫محدين ايتسه شيطان لعني قاچار دوستالر‬
8 8
‫مني ايتماديم اهلل اوزی وعده قيدلى‬
‫يولسزي ايديم لطف ايالبان يولغه سادلی‬
‫غريب بولوب ناهل قيدليم قولوم آدلی‬
‫انداغ اعشق شوق رشابني اچيار دوستالر‬
142
Âşıklar aşk dükkânın varsa beraber kurup,
Yaş döküp, göğsün açıp, yüzün sürüp,
İnşallâh, cahîm kaçar, bu aşıklardan korkup,
Yedi sema dayanamaz göçer gider dostlar!
Rahmân Mevlâ’m sâki olup mey içirse,
Çoluk çocuk, evden barktan vazgeçirse.
Vücudumdan o şeytanı, lanetleyip Hak kaçırsa,
Cürm ü isyan düğümümü, Hak Teâla açar dostlar!
Hak Teâla aşk kapısın açık etsin yüzüme.
Has aşkını yerleştirsin yüreğime, özüme.
Dü âlemde sultan olsam, uyku girmez gözüme.
Âşık olan Hakk’a doğru uçar gidermiş dostlar!
Sübhân Rabbim bir katre mey sunsa bize in’am,
Sırr-ı zikri böylece eylese gönlüm tamam.
Tüm melekler O’na kul, bir kısmı hur u gılmân,
Cennet içre ipekten elbise biçer dostlar!
Allâh deyip kabirden, yanar âlem kul kalksa,
Seçkin kula rahmetle, Rahmân Allâh bir baksa.
Kulun yaş yerine gözlerinden kan aksa,
Hamd eylese, lain şeytan kaçar ondan dostlar!
Ben demedim, Allâh bize va’detti, ihsân etti.
Yolsuz-çulsuz kul idik, lütfetti, ikrâm etti.
Garip gönlüm feryâtta, O bana ilham etti.
Böyle âşık şevk şarabın içer kalırmış dostlar!

9 9
‫قول خواجه امحد عشق سزيالرىن ايىش دشوار‬
‫تانگال بارسه حق كورساتماس اناگ ديدار‬
‫عرش کرىس لوح قلم همه بزيار‬
‫عشق سزيالراگ دوزخ بابني آچار دوستالر‬
21- ‫حکمت‬
1 1
‫اعىص جاىف قولونگ کيدلى دراگهینگ اگ‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
‫قادر ایاگم ييغالب کيدليم باراگهینگ اگ‬
‫قولوم توتوب يولغه سالگيل انت اهلادى‬
2 2
‫تون كيچه الر تانگ آتقوچنه ياتماق ايشيم‬
‫سحر توروب راز ايتمادى مونلگو باشيم‬
‫ندامت ده آقارموکني كوزده ياشيم‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
3 3
‫يولسزي يولغه كريديم دوستالر حايلم خراب‬
‫خلقدين سورسام هيچ كيم بريماس مناگ جواب‬
‫خالقيم سني يول كورساتغيل اعيل جناب‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
4 4
‫خجالت ده قورقوب كيدليم گناهيم دين‬
‫ذاىت اولوغ پرورداگر اهليم دين‬
‫ندا کيدلى نوميد قويمام دراگهيم دين‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
143
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed! Kim ki aşkı yok divânedir.
Hak cemâlinden mahrum, her şeyden bî-ganedir.
Arş u kürsü, levh u kalem, her biri bizâredir.
Aşksızlara cehennem kapısın açıktır dostlar!
Hikmet - 21
Ente’l-Hâdî!
Âsi, mücrim kulun geldi, ey Rabb’im dergâhına.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Ağlayarak geldim ben, Rabb’im bârgâhına,
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Geceleri sabaha dek yatmaktı benim işim.
Vakt-i seherde duaya kalkmadı benim başım.
Pişman olup akar mı, gözümden kanlı yaşım?
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Yol bilmeden yola girdim, dostlarım hâlim harap.
Halktan sual eylesem, kimse vermez bana cevap.
Hâlık’ımsın, yolum göster bana, ey âl-i Cenâp!
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Korktum geldim sana ben, utandım günâhımdan.
Ümitvarım Rabbimden, zâtı yüce İlâhımdan.
Nidâ geldi O Yüce’den “La taknetû...” dergâhımdan.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫ييغالب كيدليم حرضتينگ اگ ايا شاهيم‬
‫قبساب كيدليم قرانغولوق چيقيل ماهيم‬
‫پادشاهيم سني بري و باريم تكيه اگهيم‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
Ağlayarak geldim ben hazretine ey Şâhım!
Karanlıklar kuşattı, fayda vermez eyvahım!
Sultanımsın sen benim, yârim ve tekye-gâhım,
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

6 6
‫باشدين اياغ تودلى گناه قايده باراى‬
‫يول اداشاگن ايتديک بولوب کيمدين سوراى‬
‫بو حال بریالن ديداريگىن قايدين كوراى‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
Baştan başa günâhkârım, ben nereye gideyim?
Yol kaybetmiş köpek gibi, hâlim kimden sorayım?
Bu hâl ile cemâlini, söyle nasıl göreyim?
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

7 7
‫مني بریكيتسام ايليک اياق مجله گواه‬
‫رمحت ايتيب سني كيچماسنگ حايلم تباه‬
‫رشمنده من درمانده من كوپتور گناه‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
El, ayak, cümle aza, günâhkârdır ey Şâhım!
Sen beni affetmezsen, göklere çıkar âhım!
Mahçubum, utanırım, sana malum günâhım!
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

8 8
‫گناه دردى بيمار قيدلى طبيبیم سن‬
‫حمبوبیم سن درمانيم سن حبيبیم سن‬
‫يودله قادليم حايلم سورار رفيقیم سن‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
Cürmümün hastasıyım, Sen benim tabibimsin.
Rahmânım, dermânımsın, Sen benim Habibimsin!
Yolda kalsam hâlimi soran tek sahibimsin.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

9 9
‫فاسق فاجر رمحتينگ دين نوميد ايماس‬
‫سيندين اوزاگ هيچ كيم ميىن يولغه ساملاس‬
‫لطف ايتماسنگ مشلك الريم آسان بوملاس‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
Fâsık, fâcir kim varsa umuyor rahmetini.
Yolumu aydınlatan, Sen lütfet nimetini.
İnandık bildik senin lütfunun kıymetini.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

10
‫هيچ كيىش يوق يريده كوكده سني سن قادر‬
‫شكیم يوقتور بو سوزوم ده اوزوينگ ناظر‬
‫هم يكه سن ياگنه سن بيشک حارض‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
10
Yerde kimse yok, Sen Kâdir’sin Allâh’ım!
Şüphem yok bu sözümde, özüm şahit Allâh’ım!
Yeksin, teksin, Sen Bir’sin, şüphem yoktur Allâh’ım!
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.

144

11
‫مني يولونگده باش بريماديم قادر خدا‬
‫باش نه بولغاى غريب جانيم يوز مينگ فدا‬
‫درد هم اوزونگ درمان اوزونگ لطفونگ دوا‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
12
‫جان وايمان غذاسيدور سینينگ ذوقينگ‬
‫جانيم برييب ساتقون آالى سيىن عشقينگ‬
‫روز حمرش شفيع بولغاى سيىن شوقينگ‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
13
َ َ ْ ُ َ ُ ُْ
‫قل هو اهلل سبحان اهلل دين قمچیىس‬
‫روزه نماز تسبيح تهليل حق ايلچیىس‬
‫پري مغان طابلالرىن يول باشچیىس‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
14
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذکرين ايتسام‬
‫هادى بولسنگ ايگرى يودلين راستقه قايتسام‬
‫هر ذكريىن تيل اگ آيلب نعره تارتسام‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
15
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذكرى قوى‬
‫پري مغان سوزالريدين آلسه فتوى‬
‫باطنالرى روشن بولوب بولور خيىش‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
16
‫قول خواجه امحد رمحتينگدين اميد توتاى‬
‫خواجم مىن بندم ديسه شكرين ايتاى‬
‫بندم ديماى يوز اوگورسه نيچوک ايتاى‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
145
Dîvân-ı Hikmet
11
Yoluna baş vermedim, ey kudreti çok Hudâ!
Baş nedir ki bu yolda, Sana binler cân fedâ!
Derdin bana dermândır, lütf u ihsânın devâ!
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
12
Cân-imân gıdasıdır; ey Rabb’im, Senin zevkin.
Cânım verip alayım, Senin o yüce aşkın.
Mahşerde şâfî olsun, Senin ilâhî şevkin.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
13
“Kul Huve’llâh, Sübhâne’llâh” bu dinin kamçısıdır.
Oruç, namaz, tesbih, tehlîl, Hakk’ın aziz elçisidir.
Pîr-i kâmil tâliplerin, yol gösteren bekçisidir.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
14
“Ente’l-Hadi, Ente’l-Hak” zikrini ben çekeyim.
“Hâdî” olan isminle, Seni ben yâd edeyim.
“Hû” deyip nara atıp, yoluna cân vereyim.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
15
“Ente’l-Hâdî Ente’l-Hak!” Rabbim zikrin ne büyük!
Pîr-i kâmil fetvası, olmaz müridâna yük.
Bâtını aydınlatan zikir olur mu küçük!
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
16
Kul Hoca Ahmed ümitvardır Senin rahmetinden.
“Hâce kulumdur” dese, şükrederim nimetinden.
Kulum demez, yüz çevirse, kahrolurum miknetinden.
Elimden tut, yolum göster ki; “Ente’l-Hâdî”.
Dîvân-ı Hikmet
22- ‫حکمت‬
1 1
‫خوش قدرتليغ پرورداگر بري و باريم‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
ّ ‫ذاىت اولوغ رمحن اياگم هم‬
‫جباريم‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
2 2
‫سحر وقتده ييغالب توكسام قانالر کوزدين‬
‫کونلگیم آچيب آاگه بوالى خيىش سوزدين‬
‫قدرتيغه حمو بويلب کيتاى اوزدين‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
3 3
‫اجابتىن اندين تيالب قيل مناجات‬
‫حاجتينگىن روا قيلغای قاىض حاجات‬
‫رمحت دريا تولوب تاشار ييتسه فرات‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
4 4
‫اى داد اياگم هيچ يتمادى سيناگ داديم‬
‫يري و كوکىن ناالن قيدلى بول فرياديم‬
‫روز حمرش قيچقرياغي مو کيل آزاديم‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
5 5
‫بنده بولسانگ ذکرين ايغيل قولونگ آلسون‬
‫يودلين آزسانگ رهرب بولوب يولغه سالسون‬
‫سحرالرده زارى قيلغيل رحىم کیلسون‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
6 6
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذکرین ایتماس‬
‫جان بریارده ایمان اسالم قولغه آملاس‬
‫مشاخیالر سنتیین بیلیب قیلماس‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
146
Hikmet - 22
Ente’l-Hâdî!
Hoş kudreti olan Allâh, buyurur ki; Bir ve Vârım.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
Zâtı yüce olan benim, hem Rahmân hem Cebbâr’ım.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
Seher vaktinde ağlayıp, kanlı yaşlar döksem gözden.
Gönlüm rikkate gelsin de uyansın o yüce sözden.
Kudretinde yok olayım, geçeyim nefsimden, özden.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
Ecrini O’ndan bekleyip, ey Rabbine dua eden!
O’dur hâceti anında inâyetiyle gideren.
Rahmet deryâsından sana istediği kadar veren.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
“İmdat!” diyen kula koşan, arz ettim sana imdâdım!
Yeri ve göğü ağlattı, intizarım bu feryâdım.
Mahşer günü haykırayım, umarım ki ben âzâdım.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
Kul olsan zikrini kabul, ardından da elin tutsun.
Yolundan sapan kulları, rehber olup yola koysun.
Sen seherlerde ağla ki, âlem rahmetine doysun.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
“Ente’l-Hâdî, ente’l-Hakk”ın zikrin etmez,
Cân verir de imân İslâm ele almaz,
Meşayihler sünnetini bilip yapmaz,
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذکرى اهلل‬
‫حق ذکريىن ايغيل تينماى بولغونگ آاگه‬
‫رحيم موالم نظر قيلسه اولور نااگه‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
Zikrullah’ın zirvesidir; “Ente’l-Hâdî, Ente’l-Hak!”
Hakk’ın zikrini söyle ki, olmayasın ondan ırak.
Mevlâ nazar kılsın sana, cenneti olsun son durak.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.

8 8
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذكرى ددله‬
‫بيلماس نادان ذكرين ايتيب ظاهر تيدله‬
‫منمن دياگن شيخ زمان آب و گيدله‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
“Ente’l-Hâdî, Ente’l-Hak” tamam eyle kalp zikrinde.
Câhiller bilmez, anlamaz, zikri yapar zâhir dilde.
Benim diyen vaktin şeyhi, yer altında âb u gîlde29
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.

9 9
‫انت اهلادى انت احلق ىن ذكرى اولوغ‬
‫حق ذكريىن ورد ايالاگن كونىلگ سینوغ‬
‫ورد ايالماى شيخ من ديسه جاىي تموغ‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
“Ente’l-Hâdî, Ente’l-Hakk”ın, zikri yüce ve uludur.
Hak zikrini vird eyleyen, gönlü kırık ve doludur.
“Şeyhim” deyip virdi yoksa, yolu cehennem yoludur.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.

10
‫اى يارانالر نفس ايلگيدين ارمانده مني‬
‫عصيان يویك دوتا قيدلى درمانده مني‬
‫اعجز قولونگ هر نه قيلسه فرمانده مني‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
10
Ey dostlarım! Beni duyun nefs elinden perişanım.
Günâhlarım belim büktü, dertliyim ve bî-imkânım.
Ben senin âciz kulunum, şaşkınım ve bî-kararım.
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.

11
‫قول خواجه امحد نفس دين اولوغ بال بوملاس‬
‫يول اوستينده تفراق بولسام اكفر اوملاس‬
‫يري وکوکدين طعمه بريسام هرگزی تويماس‬
‫قولوم توتوب يولغه سالغيل انت اهلادى‬
11
Kul Hoca Ahmed nefsinden, daha büyük düşmanın yok.
Yol üstünde toprak olsan, gelip seni örtenin yok.
Yerden gökten taam gelse, şükredeni doyanı yok
Elimden tut, yolum göster Rabbim ; “Ente’l-Hâdî”.

29
Âb u gîl: Su ve çamur.
147
Dîvân-ı Hikmet
23- ‫حکمت‬
1 1
‫قد علمنا انت يف لک امور‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
‫اکىف ىف الغيب هو من ىف احلضور‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
2 2
‫مصطىف در حالت نزع ايرديالر‬
‫بري گروه ىن اعىص ديب قايغورديالر‬
‫امتيم واى امتيم ديب ايديالر‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
3 3
‫بزيین سويدی اوزاگالرین سويمادی‬
‫هم اتا اناسیین هم سويمادی‬
‫يرالقاديم ديماگوچنه قويمدی‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
4 4
‫حق تعاىل دين ندا کيدلى آناگ‬
‫امتينگ ایشني حواهل قيل مناگ‬
‫مجله سني باغشاليني انده سناگ‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
5 5
‫ايدی مندين سونگره امت بولغوىس‬
‫فرض و سنت ىن قويوب فسق ايتگوىس‬
‫اکرث امت دين ايمان کيتگوىس‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
6 6
‫امتيم امتالر اچيره صاىف دور‬
‫نياليني کوپراىگ اعىص جاىف دور‬
‫قادريم اوز وعده سيغه واىف دور‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
148
Hikmet - 23
Sensin Kâfî Sensin Gafûr!
“Kad alimnâ, ente fî külli umûr,”
Sensin Kâfî, Sensin Âfî30 yâ Gafûr!31
“Kâfî fi’l-gayb hüve men fi’l-huzûr”.
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
Naz makamı Mustafa, erdiler ahvâline.
Âsi olan toplumun, eyvah, yazık hâline!
“Ümmetim vây ümmetim!” diyenin bak cemâline.
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
Bizi sevdi o seven, sevmedi başkasını.
Hem baba hem annesin sevmez, tutmaz yasını.
Bağışlanana kadar unutmaz sevdâsını.
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
Hak Teâla’dan nidâ, o sevgili kuluna.
“Ümmetin işin korkma, sen bırak onu bana.
Hepisini affedip, vereyim orda sana.”
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
“Benden sonra Ümmetim,” Resul der; “ne olacak?
Farz, sünneti terk edip, günâhlara dalacak.
Çoğu imândan çıkıp, imânsız mahvolacak.”
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
“Ümmetim, ümmetlerin içinde en safidir.
Ne yazık ki birçoğu, günâhkârdır, âsidir.
Kâdir Mevlâm sözünde sâdıktır hem vâfîdir.”
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
30
Âfî: Affedici.
31
Gafûr: Bağışlayıcı.

7 7
‫مسکني امحد سني بو يازوق زهريدين‬
‫قوتولونگ اچيسنگ رشاب مهريدين‬
‫گرچه کوپ قورقوم اهليم قهريدين‬
‫انت اکىف انت اعىف يا غفور‬
24- ‫حکمت‬
1 1
‫خداوندا میین سالغيل اوز يولونگ اگ‬
‫نفس ايلگيده هاریب ادا بودليم منا‬
‫فسق فجور تولوب توشيب حد دين آشیت‬
‫غرقاب بولوب عصايان اچيره قادليم منا‬
2 2
‫دنيا جنس طالب بولوب ايتديک يورديم‬
‫ایستاب آین آرقاسيدين تون کون قوديم‬
‫امرين توتمای حق يويلغه کوزیم يومديم‬
‫قايده بارای ايا دوستالر نيتکوم منا‬
3 3
‫نفس شيطان اسري قيدلی آدم اوغلني‬
‫شتوراليني باغالب آدلی ايکی قولني‬
‫نه مشلک دور اونگ وسولین بيلمای يولني‬
‫وا دريغا حرست بيالن بارغوم منا‬
4 4
‫يوق منينگ ديک شوم بال اعلم ارا‬
‫هيچ بوملادی مندين رضا خلق خدا‬
‫ايمدی بودلی آخر مین يوزوم قرا‬
ّ ‫وا ويلتا‬
‫اول نیاگ بودليم منا‬
149
Dîvân-ı Hikmet
Miskin Kul Hoca Ahmed! Sen bu günâh zehrini,
Kurtulursun belki sen, iç rıza şerbetini.
Bil Hakk’ın ikabının azamet, şiddetini.
Allâh’ım Sensin Kâfî, Sensin Âfî yâ Gafûr!
Hikmet - 24
Günâhlarla Sana Geldim!
Yolundan ayırma beni Allâh’ım,
Nefs elinde harap oldum ben işte.
Fısk içinde doldum taştım, haddi aştım,
Boğularak isyan içre kaldım ben işte.
Dünya necis peşinde it gibi koştum,
Gece gündüz kaçtım, haddimi aştım.
Emrini terk edip, Hak yoldan şaştım,
Dostlarım nereye gideyim işte?
Şeytan esir aldı âdemoğlunu,
Dev gibi bağladı iki kolunu.
Şaşırdı, kaybetti gerçek yolunu,
Hasret ile gideceğim ben işte.
Ben gibi kötü yok âlem içinde.
Hak razı olmaz ki zalam32 içinde.
Yüzü kara oldum zaman içinde,
Eyvah! Perişanım görün ben işte.
32
Zalam: Karanlık.
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫عطا قيلغان عزيز جان ىن بيلماديم من‬
‫ظاهر باطن حارض سن ديب تورماديم من‬
‫قرا يوزوم دراگهينگاگ سورماديم من‬
‫يا ربنا هر نه قيلسانگ کيدليم منا‬
6 6
‫طاقتیم يوق اگر باقسم گناهيم اگ‬
‫قيالی توبه قاچيب کيدليم پناهینگاگ‬
‫رمحت بریالن نظر قيلغيل خواجه امحداگ‬
‫هر نه قيلسانگ من بينوا کيدليم منا‬
25- ‫حکمت‬
1 1
‫رمحن ایاگم رمحتینگین جاری قیلغیل سحرده‬
‫عصیان الییغه باتدیم یاری بریگیل سحرده‬
2 2
‫استغفر استغفار قیلغیل شیطان دین بزیار‬
‫شیطان یودلین آزغوردی پناه بریگیل سحرده‬
3 3
‫امید بیالن کیلیب من دراگهینگ گه اهلیم‬
‫بدکردم بدکردار قولوم آلغیل سحرده‬
4 4
‫توبه قیدلیم تیلیمده دیلم قورقماس خدادین‬
‫هم رمحت و هم دیدار عطا قیلغیل سحرده‬
5 5
‫یولسزی یولغه یوگوردیم عمریم اویت غفلتده‬
‫یا قادر ذو اجلالل یولغه سالغیل سحرده‬
150
Bağışlanan aziz cânı bilmedim,
Gizli açık hazır deyip durmadım.
Kara yüzüm dergâhına sürmedim,
Günâhlarla Sana geldim ben işte.
Güçsüzüm ben, bakamam günâhıma,
Tövbe ettim de geldim penâhına.33
Rahmet eyle Hoca Ahmed kuluna,
Günâhlarla Sana geldim ben işte.
Hikmet - 25
Rahmet Eyle Seherlerde!
Acı bana Yüce Rabbim, yardım eyle seherlerde.
İsyan çukuruna battım, yardım eyle seherlerde.
Rahmetinle beni affet, uzak eyle şeytanlardan.
Şeytan beni azdırmasın, yardım eyle seherlerde.
Bin bir ümitle gelmişim, Senin dergâhına Rabbim,
Günâhkârım, isyankârım, yardım eyle seherlerde.
Dilimle tövbe eyledim, gönlüm korkmaz Yaradan’dan,
Rahmetini, keremini, ihsân eyle seherlerde.
Batıl yolda yol yürüdüm, gafletle geçirdim ömrüm,
Ey Kâdir-i zü’l-Celâl’im, yoluna koy seherlerde.
33
Penâh: Sığınma, sığınılacak yer.
 Dîvân-ı Hikmet

6 6
‫سنی سن مین پناهیم غضب قیلمه اهلیم‬ Sensin benim sığınağım, gazap eyleme Allâh’ım!
‫یا دانای لک حال حایلم سورغیل سحرده‬ Sırlarım bilen penâhım, hâlimi sor seherlerde.

7 7
‫باشدین ایاق گناهیم ایکی جهانغه سیغماس‬ Baştan aşağı günâhım, cihâna sığmaz Allâh’ım,
‫بندنگ اعیص گناهاکر پنهان قیلغیل سحرده‬ Âsi kulunu İlâh’ım, gizleyiver seherlerde.

8 8
‫تاغدین آغری گناهیم عذر ایتارگه تیلیم یوق‬ Günâhlarım dağdan ağır, özür demeye dilim yok.
‫گناهیمین باغیشالب یکسان قیلغیل سحرده‬ Sen bağışla isyanım çok, yerle bir et seherlerde.

9 9
‫گناهیمغه اقرارمن حارضسن و ناظرسن‬ Günâhım itiraf ettim, hem hâzır hem de nâzırsın,
‫گناهیمین باغیشالب پنهان قیلغیل سحرده‬ Elimden tut yüce Rabbim, yoluna koy seherlerde.

10 10
‫دنیا عقبا ایزالسام سیندن اوزگه رفیق یوق‬ İki cihânda arasam, Senden başka refik yoktur,
‫قولوم آیلب یا جبار یولغه سالغیل سحرده‬ Elimden tut yüce Rabbim! Yoluna koy seherlerde.

11 11
‫غریب من و بیکس من بیچاره من هم فقری‬ Garibim ve kimsesizim, görüyorsun bî-çareyim,
‫سیندین باشقه کیمیم بار رحم ایالگیل سحرده‬ Sen olmazsan ben bî-kesim, rahmet eyle seherlerde.

12 12
‫منی اعیص من پرگناه محد و ثنا ایتماسمن‬ Günâh yüklü bir âsiyim, hamd ü senadan ârîyim,
‫تاووق جانورین کورگیل ثنا ایتور سحرده‬ Hele bir bak horozlara, zikrederler seherlerde.

13 13
‫اعیص جایف قولونگمن ترسا جهود اعر ایتار‬ Âsi, câfi kulunum ben, Zerdüştler görse âr eder,
‫عیبیم یاپقیل یا ستار رحم ایالگیل سحرده‬ Suçumu ört Settâr Rabbim! Rahm eyle sen seherlerde.

14 14
‫قول خواحه امحد حقدین قورق کیم قورقماس ایماین یوق‬ Kul Hoca Ahmed Hak’tan kork, kim ki korkmaz imânı yok,
‫آدلینگده حارض تموغ اهلل دیگیل سحرده‬ Cehennemin ateşi çok, uyanık ol seherlerde.

151
Dîvân-ı Hikmet
26- ‫حکمت‬
1 1
‫رحيم مويلم رحیم بریهل ياد ايالسه‬
‫نه يوز بریهل حرضتیغه بارغوم منا‬
‫توبه قيليب ايگری يودلين راست غه قايتيب‬
‫نه يوز بریهل حرضیت غه بارغوم منا‬
2 2
‫بنده سني نامه الرين قولغه برسه‬
َ ‫حق‬
Hak kulunun, nâmesin verse ele,
‫حق اليم رحیم بریهل رمحت قيلسه‬
‫پري مغان هادی بولوب يولغه سالسه‬
‫نه يوز بریهل حرضیت غه بارغوم منا‬
3 3
‫بري کون بولوب اجل وقیت ياووق یيتسه‬
‫سیناگ میناگ اصل وطن حکمني ايتسه‬
‫اوملای توروب جان اچيغني زهرين تاتسه‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
4 4
‫رسداش بولغان همراه الرينگ شاشيب کيیت‬
‫جدل قيليب عقبه الردين آشيب کيیت‬
‫چار رضب اوروب درياالردين تاشيب کيیت‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
5 5
‫وا ويلتا کيچه کوندوز قيلمای طاعت‬
‫حق رسویل امت اوچون يیمای نعمت‬
‫اچيميش ييميش نعمت الری قيغو حمنت‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
6 6
‫حق رسویل دنيا اوچون قيغورمادی‬
‫امت تيالب اوزاگ سوزاگ دم اورمادی‬
‫دنيا اچيره حلظه آرام اول کورمادی‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
152
Hikmet - 26
Ben Ne Yüzle Hazretine Varayım!
Rahîm Mevlâ’m, rahmiyle yâd eylese,
Ben ne yüzle hazretine varayım!
Tövbe edip, Hak yola geliversem,
Ben ne yüzle hazretine varayım?
Yüce Rabb’im, affetse rahmetiyle.
Pîr-i kâmilin o delâletiyle.
Ben ne yüzle hazretine varayım?
Bir gün olup ecel bana gelecek.
Gerçek vatan hükmünü söyleyecek.
Cân acısın zehrini tat diyecek.
Ben ne yüzle hazretine varayım?
Sırdaşlar ve yoldaşlar şaşıp gitti.
Gayret edip engeller aşıp gitti.
Dövündü deryâ gibi taşıp gitti.
Ben ne yüzle hazretine varayım?
Gece gündüz hiç ibâdet etmeden.
Hak Resul’ü ümmet için yemeden.
Gıdalardan hiçbir fayda görmeden.
Ben ne yüzle Hazretine varayım?
Hak Peygamber dünyaya meyletmedi.
“Ümmetim!” der, başka bir söz demedi.
Bu dünyada bir gün rahat görmedi.
Ben ne yüzle Hazretine varayım?

7 7
‫وا دريغه حمرش کوین ظاهر بولسه‬
‫تنگری اوزی قایض بولوب ناظر بولسه‬
‫يمان ايشيم قيلميشالريم حارض بولسه‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
8 8
‫کيچه کوندوز تينمای یيغال قول خواجه امحد‬
‫درود ايتيب حق رسول غه بولغيل امت‬
‫هادی بولوب امت ديسه خوش سعادت‬
‫نه يوز بریالن حرضیت غه بارغوم منا‬
27- ‫حکمت‬
1 1
‫رمحتينگ دين نوميد قيلمه منی غريب ىن‬
‫آرام آملاى ييغالب داع قيالى سناگ‬
‫كيچه الر بيدار بولوب تانگ آتقوچنه‬
‫يومماى کوزىن ييغالب داع قيالى سناگ‬
2 2
‫دراگهینگاگ ايمدى كيليب بيليم باغالب‬
‫جان کويدوروب يورک بغريم توتوب داغالب‬
‫يقام توتوب اوتاگن ايشاگ چندان ييغالب‬
‫اخالص بيالن ييغالب داع قيالى سناگ‬
3 3
‫کونلگ باىغ سزب ايكانده بيلماى يوردوم‬
‫عمريم یلگ خزان بودلى ايمدى تويدوم‬
‫دنيا تاشالب دين يويلغه قدم قويدوم‬
‫هزار داستان ييغالب داع قيالى سناگ‬
153
Dîvân-ı Hikmet
O müthiş, mahşer günü zâhir olsa.
Yüce Rabbim, hakem olup nâzır olsa.
İşlediğim günâhlarım hâzır olsa.
Ben ne yüzle Hazretine varayım?
Gece- gündüz ağla; Kul Hoca Ahmed!
Salât söyle Hak Resul’e, ol ümmet.
Ümmet dese yol gösterse ne nimet!
Ben ne yüzle hazretine varayım?
Hikmet - 27
Dua ettim Ben Sana!
Rahmetinden umutsuz kılma beni Allâh’ım!
Dinlenmedim, ağlayıp dua ettim ben Sana!
Geceleri uykusuz, Sana döndüm penâhım,
Yummadan gözlerimi dua ettim ben Sana!
Dergâhına gelerek belim, gözüm bağladım.
Bu cânı Sana sundum, ciğerimi dağladım.
Günâhlarıma baktım, yaka silktim ağladım,
İhlas ile el açıp dua ettim ben Sana.
Bedenim, ruhum dinçti, boşa geçti bilmeden,
Hazan oldu bu ömrüm, gerçekleri görmeden.
Terk-i dünya eyledim, Hakk’a döndüm ölmeden.
Bin bir defa ağlayıp, dua ettim ben Sana.
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫بو يول الرده جان ىن آرساب بوملاس ايرمیش‬
‫جان ارسااغن بو يول الراگ كريماس ايرمیش‬
‫سود و زيان بولغانیىن بيلماس ايرمیش‬
‫بو حال بریالن ييغالب داع قيالى سناگ‬
5 5
‫قول خواجه امحد نفس تایغ دين چيقيب آشىت‬
‫فنا ىف اهلل مقاىم غه ياووقالشىت‬
‫يورک بغريم جوش اوروبان قيناب تاشىت‬
‫بو حال بریالن ييغالب داع قيالى سناگ‬
28- ‫حکمت‬
1 1
‫عمريم آخر بولغانده نه قيلغايمن خدايا‬
‫جان آلغوىچ كيلاگنده نه قيلغايمن خدايا‬
2 2
‫جان بريمک ىن وهمیدين عزازيل ىن زمخیدين‬
‫شفقت بوملاسه سندين نه قيلغايمن خدايا‬
3 3
ّ
‫جان بريمک ايىش دوشوارآسان قيلغيل يا جبار‬
‫سندين اوزاگ يوق غمخوار نه قيلغايمن خدايا‬
4 4
‫جانيم جدا بولغانده تنيم مونده قالغانده‬
‫ختته اوزره آلغانده نه قيلغايمن خدايا‬
5 5
‫اعجز بولوب ياتقانده فرشته الر كرياگنده‬
‫من ربک ديب سوراغنده نه قيلغايمن خدايا‬
154
Hakk’ın nurlu yolunda, cânı saklamak olmaz.
Cânını sakınanlar, Hakk’ın yoluna girmez.
Hak yoluna girmeyen kârı zararı bilmez,
Bu hâlimle ağlayıp, dua ettim ben Sana.
Kul Hoca Ahmed nefis dağını çıkıp aştı.
Ma’nâda fenâ fi’llâh makamına ulaştı.
Dilim, gözüm, kalbim hep, coştu, kaynadı taştı.
Bu hâl ile ağlayıp dua ettim ben Sana.
Hikmet - 28
Ne Eylerim Allâhım?
Ömrüm sona erince, ne eylerim Allâh’ım?
Cân alıcı gelince, ne ederim Allâh’ım?
Cân vermenin vehminden, Azrail’in zahminden,
Olmazsa şefkat Senden, ne ederim Allâh’ım?
Cân vermek işi zordur, Sen kolay kıl yâ Cebbâr!
Senden başkası yoktur, gam gideren Allâh’ım!
Cân tenden uçtuğunda, ten toprak olduğunda,
Sal üzre aldığında, ne yaparım Allâh’ım?
Acz içre yattığımda, melekler geldiğinde,
“Rabb’in kim?” sorduğunda, ne yaparım Allâh’ım?
 Dîvân-ı Hikmet

6 6
‫ايلتيب گوراگ قويغانده یيىت قدم يانغانده‬ Kabre koyduklarında, ordan döndüklerinde,
‫سورغوچیالر كرياگنده نه قيلغايمن خدايا‬ Münkereyn geldiğinde, ne yaparım Allâh’ım?

7 7
ّ
‫من ربك ديب توراغنده قرا کوندور اوش انده‬ “Rabb’in kim?” dediğinde, kara gündür o yerde,
‫ربينگ كیمدور دياگنده نه قيلغايمن خدايا‬ “Rabb’in kim ?” sorduğunda ne yaparım Allâh’ım?

8 8
‫قول خواجه امحد سنی بنده نفس ايلگيده رشمنده‬ Hoca Ahmed bir kuldur, nefs elinde zebûndur,
‫حمرش كوین بولغانده نه قيلغايمن خدايا‬ Mahşer; şiddetli gündür, ne yaparım Allâh’ım?

29- ‫حکمت‬ Hikmet - 29

Umut Kesmez Kul Ahmed!

1 1
‫قهارآتليغ قهرينگ دين قورقوب ييغالر خواجه امحد‬ O Kahhâr’ın kahrından korkar, ağlar Kul Ahmed.
‫رمحن آتليغ رمحينگ دين اميد توتار خواجه امحد‬ O Rahmân’ın rahmından, umut kesmez Kul Ahmed.

َ 2 2
‫گناهيم كوپ اليم كيچوراگى سن گناهيم‬ Kusurum çok Allâh’ım, Sen bağışla günâhım,
‫برچه قولالر اچييده اعىص قول دور خواجه امحد‬ Bütün kullar içinde, âsi kuldur Kul Ahmed.

3 3
‫منافق الر يورارالر فسق و فجور قيلورالر‬ Münafıklar koşturup, fisk u fücûr işlerler,
‫حرام شبهه ييورالر قورقوب ييغالر خواجه امحد‬ Durmadan harâm yerler, buna ağlar Kul Ahmed.

4 4
‫طريقت ىن بيلماديم حقيقتغه كريماديم‬ Tarikata girmedim, hakikati görmedim.
‫پري بويروغني توتماديم عذرى کوبتور خواجه امحد‬ Pîr emrini tutmadım, cürmü çoktur, Kul Ahmed.

5 5
‫آخر زمان بولغاندور پادشاه ظالم بولغاندور‬ Âhir zaman gelmiştir, sultan zâlim olmuştur.
‫حرام شبهه تولغاندور حريان بولور خواجه امحد‬ Şüphe, harâm dolmuştur, şaşkın durur Kul Ahmed.

155
Dîvân-ı Hikmet
6 6
‫رشمنده اعىص قول من عشق يويلده بلبل من‬
‫ارسالن بابااگ قوملن قولونگ بولور خواجه امحد‬
7 7
‫قول خواجه امحد طاعت قيل ييغالماقىن اعدت قيل‬
‫بال کيلسه طاقت قيل حقدين بولور خواحه امحد‬
30- ‫حکمت‬
1 1
‫کونلگوم قوىش اوچار دايم قنات قاقوب‬
‫ايكى كوزوم ندامتده قانالر توکوب‬
‫تن اوتلوروب رياضتده تزيين چوکوب‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ىن‬
2 2
‫نادان يلقده قيلغان ايشيم بارچه خطا‬
‫توبه تقصري ايالماديم يقام توتا‬
‫گردنيماگ طوق ينلگيغ سالب فوطا‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ىن‬
3 3
‫دنيا سويوب دين سوداسني اوتكاريب مني‬
‫يازوق يوکني ايا دوستالر بیتاكريب مني‬
‫دراگهیناگ معصيت الر كيلتوروب مني‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ىن‬
4 4
‫شوم دنياغه کونلگ باغالب اکهل بودلوم‬
‫عرشت بيالن وا دريغا جاهل بودلوم‬
‫بو دنياىن اوتاريىن ايمدى بيدليم‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ىن‬
156
Pişmanım âsi kulum, Hak yolunda bülbülüm,
Arslan Baba’dan elim, kölendir Hoca Ahmed.
Hoca Ahmed kulluk et, ağla Rabb’ini zikret.
Bela gelince sabret, Hak’tan gelir Kul Ahmed.
Hikmet - 30
Affet Beni Allâh’ım!
Gönül kuşum çırpınarak, zaman zaman uçar gider.
Gözlerim pişmanlıktan, kanlı yaşlar döker gider.
Riyâzetle bedenini, öldürür de göçer gider,
Ey Allâh’ım! Sen Kerîmsin affet benim günâhımı.
Câhillikte birçok hata, nice günâhlar işledim.
Yakam tutup kusurlardan, gerçek tövbe eylemedim.
Ben boynumu tavuk gibi, bıçağa teslim etmedim.
Ey Allâh’ım! Sen Rahîmsin, affet benim günâhımı.
Dünyayı sevdim bağlandım, dini ihmal ettim, attım.
Günâhlarımı artırıp, birini bine çıkarttım.
Dergâhına kusurlarla geldim, yüzümü kızarttım.
Ey Allâh’ım! Sen Rahîmsin, affet benim günâhımı.
Şol dünyaya gönül verip, hata yaptım, zâlim oldum.
Eğlencelerle çok yazık gâfil oldum, câhil oldum.
Geçici olan dünyaya aldanmışım, gâfil oldum.
Ey Allâh’ım! Sen Kerîmsin, affet benim günâhımı.

5 5
‫كونلگ ملكني توتمیش اوخشار ظلمت توىن‬
‫من يلک اچيره پيدا بولور ما و مىن‬
‫پري خدمىت یرياق قيلور بزيدين آىن‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ىن‬
6 6
‫قول خواجه امحد گناهیاگ قايل ايرور‬
‫هر کيم اهلل ديسه آناگ يارى بريور‬
‫ايرانالرىن صحبیت اگ مايل ايرور‬
‫يا الىه عفو قيلغيل گناهيم ین‬
31- ‫حکمت‬
1 1
‫مينگ تومن تورلوک خطاالر ميندين اوتسه عفو قيل‬
‫گفت گوى نارواالر ميندين اوتسه عفو قيل‬
2 2
‫گر تالوت قيلمیشيم ده بو کالم اهلل ىن‬
‫سهو عصيان خطاالر ميندين اوتسه عفو قيل‬
3 3
‫اوقواغنده اغفل اوتسه يا غلط نقصان بيله‬
‫هر نيچوگ بيجا جباالر ميندين اوتسه عفو قيل‬
4 4
‫مد بيالن اعراب و تشديدالرىن تغیري ايالسام‬
‫بو كالمه هر خطاالر ميندين اوتسه عفو قيل‬
157
Dîvân-ı Hikmet
Gönül mülkünü kaplamış gibi karanlık gecesi,
Benlik içinde var olur, ben- benliği bilmecesi.
Pîr hizmetinde olanın gündüz olurmuş gecesi,
Ey Allâh’ım! Sen Rahîmsin, affet benim günâhımı.
Hoca Ahmed! Günâhını sen bilirsin, itiraf et.
Kim ki gönülden Allâh der, ona iner gökten rahmet.
Erenlerin sohbetinde bulunur sayısız hikmet.
Ey Allâh’ım! Sen Gaffârsın, affet benim günâhımı.
Hikmet - 31
Hatalarım Affeyle!
Bin bir türlü hata etsem Sen yine de affeyle.
Her ne denli kusur etsem, Sen yine de affeyle.
Her tilavet ettiğimde Allâh’ın kelâmını,
Yanlış, kusur ve hatalar, Sen yine de affeyle.
Kur’ân’ı gâfil okusam yanlışlarla, noksan ile,
Her ne var ki yerli yersiz, benden oldu affeyle.
Meddi, i’rabı, şeddeyi, değiştirip okumuşsam,
Kelâmına karşı hata benden olduysa affeyle.
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫فحش اوقوسام بري لكمه ىن يا بري حرىف ىن‬ Bir kelime yanlış olsa veya tek bir harfi bile,
‫مونداغ ناتام داعالر ميندين اوتسه عفو قيل‬ Böyle eksik dualarım, benden olursa affeyle.

6 6
‫آيت وعدو وعيدىن قيلماسام مني تفرقه‬ Vaad ile vaîdini okurken fark etmemişsem,
‫فهم قيلماى نارساالر ميندين اوتسه عفو قيل‬ Anlamayıp bazı şeyler, benden olduysa affeyle.

7 7
‫عزت و اكرام قرآن ىن جبا کيلتورمسام‬ O Kur’ân’ın izzetini ben yerine getirmezsem,
‫ىب ادب يلک ىب ابايلغ ميندين اوتسه عفو قيل‬ Edepsizlik, hayâsızlık benden olduysa affeyle.

8 8
‫حرض تينگده منی كىب قولىن خطاىس کوپ ايرور‬ Hazretine karşı hatam, görüp, anlayıp bilmezsem,
‫رو سياه يلک هر خطاالر ميندين اوتسه عفو قيل‬ Yüz karası bu hatalar, benden geldiyse affeyle.

9 9
‫خواجه امحد مسكني ىن نقصاىن كوبتور دنياده‬ Kul Hoca Ahmed miskinin, noksanı çoktur dünyada,
ّ ‫گرچه يا‬
‫رب مينگ خطاالر ميندين اوتسه عفو قيل‬ Gerçi yâ Rab! Binler hata benden geldiyse affeyle.

32- ‫حکمت‬ Hikmet - 32

Derdime Devâ Eyle!

1 1
‫الىه قادرا پرورداگرا‬ Ya İlahî, Kâdir olan Allâh’ım,
‫رحم قيل بندنگ اگ اى كرداکرا‬ Rahmet eyle Sen bu âciz kuluna.

2 2
‫سيغينديم حرضتينگ اگ اى الىه‬ Ey Allâh’ım! Sığındım ben zatına,
‫يراتقان مجله اعلم ىن پناىه‬ Âlemlerin Hâlık’ı penâhına.

3 3
‫اجابت سندين و مندين مناجات‬ Dua, kulluk benden, icabet Senden.
‫ایا اى ذواجلالل مجله حاجات‬ Ya İlahî! Hâcetlerim sundum Sana.

158
 Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫الىه حاجتيم ىن سن روا قيل‬ Rabb’im hâcetimi Sen kolaylaştır,
‫كريم سني لطف ایله درديم دوا قيل‬ Kerîmsin dertlerime dermân eyle.

5 5
‫كرم بريهل كيچورگيل اى آريغ ذات‬ Kereminle affet ey ârif olan!
‫عذاب آخرت دين قيلغيل آزاد‬ Azab-ı ahiretten azad eyle.

6 6
‫الىه رش شيطاندين سنی آرسه‬ Şeytanın şerrinden Sen koru beni,
‫قموغ يازوقالريم دين هم سنی آرسه‬ Bütün günâhlardan gel azad eyle.

7 7
‫قموغ يازوقالريم دين توبه قيدليم‬ Tüm günâhlarımdan tövbe eyledim,
‫كه مست ايرديم كه من آندين آييدليم‬ Aklım başta değil hata eyledim.

8 8
‫ديمايدور من مىن جاندين آيريمه‬ Demiyorum beni cândan ayırma.
‫وىل آخرده ايماندين آيريمه‬ Son günümde imânımdan ayırma.

9 9
‫الىه برچه ىن فرياديغه ییت‬ Rabbim! Kulların feryâdına yetiş.
‫قموغ بيچاره الرىن داديغه يیت‬ Çaresizlerin imdâdına yetiş.

10 10
‫قولونگ اعىص ىن سني هر حاجتني بری‬ Ver âsi kulunun her hâcetini,
‫بو درد ىب دوااگ سني دوا بری‬ Bu devâsız dertliye, ver devâsını.

11 11
َ
‫الىه سني كيچورگيل طاقتيم يوق‬ İlahî! Sen affeyle takatım yok,
‫سىن آدلينگده اليق طاعتيم يوق‬ Sana lâyık hiçbir ibâdetim yok.

12 12
‫الىه ذات پاكينگ حرمتيدين‬ İlahî! Zat-ı Pâk’ın hürmetine,
‫آيريغيل بزيىن شيطان زمحتيدين‬ Uzaklaştır bizi lain şeytandan.

159
Dîvân-ı Hikmet
13
‫الىه برچه ین قوللوقغه خاص ایت‬
‫مني مينلیکدين آيلب بري يول خالص ایت‬
14
‫مناگ توفيق سوييدين سني اچيورگيل‬
‫كرم بريهل گناهيم ىن کيچورگيل‬
15
‫که بيلماس دین گناه بسيار قيدليم‬
‫كونلگ الرىن بوزوب آزار قيدليم‬
16
‫كه هر اعىص ايرور رمحت اگ اليق‬
‫كيل اى امحد داعغه بول موافق‬
33- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق يويلده فنا بوالى حق بري و بار‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
‫ايلگيم آچيب داع قيالى ايزيم جبار‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
2 2
‫لگ عشقیین کوییده من بلبل بودلیم‬
‫الوان الوان تیلالر بریهل نالیش قیدلیم‬
‫برچه ایشدین اعشق یلکین دشوار بیدلیم‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
160
13
Bizleri kulluğuna mazhar eyle.
Bizi bizden alarak halas eyle.
14
Bana tevfik sularından Sen içir.
Kereminle günâhımı affeyle.
15
Ki bilmeden nice günâh işledim,
Gönülleri yıkıp mahzun eyledim.
16
Ki, her âsi kul rahmete lâyıktır,
Hoca Ahmed kulunu da affeyle.
Hikmet - 33
Ey Allâh’ım!
Aşk yolunda yok olayım, Hakk’ın kölesi olayım.
Her ne lütfetsen bileyim, âşık eyle ey Allâh’ım!
El açıp dua edeyim, Sen varken nere gideyim?
Neylersen güzel eylersin, âşık eyle ey Allâh’ım!
Gül aşkının derdiyle ben de bir bülbül oldum,
Türlü türlü dil ile ben feryâd eder oldum,
Bu işleri aşkından, bil ki daha zor buldum,
Ne yaparsan yap beni, âşık eyle Allâh’ım!

3 3
‫عشىق تيگسه کويدورگوىس جان و تن ىن‬
‫عشىق تيگسه ويران قيلور ما و من ىن‬
‫عشق بوملاسه تانيب بوملاس موالم سىن‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
4 4
‫عشق دفرتی سیغماس دوستالر دراگىه اگ‬
‫مجله اعشق ييغليب باراگى باراگىه اگ‬
‫يیىت دوزخ طاقت قيلماس بري آىه اگ‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
5 5
‫خاص عشقينگ ىن کورسات مناگ شاکر بوالی‬
ّ
‫اره قويسه زکرياديک ذاکر بوالى‬
‫ايوب صفت بالسيغه صابر بوالى‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
6 6
‫جلوه قیلغیل تیلبه قیلغیل شیدا قیلغیل‬
‫جمنون قیلغیل ایل و خلقغه رسوا قیلغیل‬
‫شمع کورساتیب پروانه دیک اخگر قیلغیل‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
7 7
‫عشق درديىن طلب قيدليم درماىن يوق‬
‫عشق يويلده جان برياگن ىن ارماىن يوق‬
‫بو يول الرده جان بريماسه اماكىن يوق‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
8 8
‫قايدين تاپاى عشقينگ توشىت قراريم يوق‬
‫عشق ثناسني توىن کوىن قوياريم يوق‬
‫دراگهینگ دين اوزاگ يرياگ باراريم يوق‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
161
Dîvân-ı Hikmet
Aşk değince yakar imiş, cânı, cânları, bedeni.
Aşk değince virân eyler, her şeyi, benliği beni.
Aşk olmazsa nasıl bulur, Allâh’ım kulların Seni?
Her ne olsa Sen eylersin, âşık eyle ey Allâh’ım!
Aşk defteri sığmaz imiş ulu dostlar dergâhına.
Cümle âşıklar ağlaşıp, varırlar barigâhına.
Yedi cehennem dayanmaz, feryâdına bir âhına.
Her ne yapsan Sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
Has aşkını göster bana, şükreden kulun olayım.
Zekeriyya Nebin gibi, zikreden kulun olayım.
Eyyüp gibi belalara, sabreden kulun olayım.
Her ne yapsan Sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
Divâne kıl cilve eyle, aşkın ile şeydâ eyle,
Mecnûnleyin deli eyle, halk içinde rüsvâ eyle,
Mumda tut ki eriyeyim, pervâne gibi kor eyle,
Her ne yapsan sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
Aşk derdini talep ettim, ne yazık ki, dermânı yok.
Aşk yolunda cân verenin korkusu yok, fermânı yok.
Bu yolda cân vermemenin mümkünü yok, imkânı yok.
Ne yaparsan Sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
İlahî nerden bulayım, aşkın düştü kararım yok?
Aşk adına yakarışım, gece gündüz figanım çok.
Senin dergâhından başka sığınacak penâhım yok.
Ne yaparsan Sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫عشق بازارى اولوغ بازار سودا حرام‬
‫اعشق الراگ سیندين اوزاگ غواغ حرام‬
‫عشق يويلغه كرياگنالراگ دنيا حرام‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
10 10
‫اعشق يلقىن دعوی قيليب يوراملاديم‬
‫نفسدين کيچيب منی امرى ىن قيالملاديم‬
‫نادان يلقده حق امريىن بيالملاديم‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
11 11
‫قول خواجه امحد عشق دين قاتيغ بال بوملاس‬
‫مرهم سورمه عشق درديغه دوا بوملاس‬
‫کوز ياشيدين اوزاگ هيچ کيم گواه بوملاس‬
‫هر نه قيلسانگ اعشق قيلغيل پرورداگر‬
34- ‫حکمت‬
1 1
‫ايا شاىه دو اعلم پادشاىه‬
‫ايرورسن بنده ىن پشت پنایه‬
2 2
‫تيالب دايم سيىن اول ذات پاكينگ‬
‫شياطني رشيدين بريگيل پنایه‬
3 3
‫بو شيطان رشيدين كيماگ قاجار مني‬
‫سيىن آدلينگده دور رسى کمایه‬
162
Aşk pazarı ulu pazar, o pazarda sûdâ34 harâm.
Âşık kula Senden başka ilgi harâm, kavga harâm.
Aşk yoluna girenlere dünyalık ve dünya harâm.
Ne yaparsan Sen yaparsın, âşık eyle Ey Allâh’ım!
Âşıklığı dava edip, yürümedim o yolda ben.
Nefsimden geçip Rahmân’a itaat etmedim neden?
Câhillikle Hak emrini ben yerine getirmeden,
Geldi geçti ömrüm benim, âşık eyle ey Allâh’ım!
Ey Kul Hoca Ahmed’im! Aşktan ağır belâ olmaz.
Boşuna merhem sürme ki, aşk derdine devâ olmaz.
Gözyaşından başka bir şey, şahit olmaz, çare olmaz.
Her ne yapsan Sen yaparsın, âşık eyle ey Allâh’ım!
Hikmet - 34
Ey Sultanım!
Ey Sultanım! Dü cihân Padişâhı.
Sensin kulunun yegâne penâhı.
Dâim dileyip Senin pak zâtını,
Şeytanların şerrinden ver felâhı.
Şeytanın şerrinden kime kaçayım?
Senin elindedir sırrı ke-mâhî.35
34
Sûdâ: Ticaret.
35
Ke-mâhî: Olduğu gibi.
 Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫خداوندا سيناگ مني يانديم ايمدى‬ Allâh’ım! Ben, şimdi sana âşığım,
‫اوزونگ سن بارجه اگ رازق الیه‬ Herkese rızkı verensin İlahî!

5 5
َ ً
‫كراما كتبني آتليغ فرشته‬ Kiramen Kâtibin adlı melekler,
‫بيابان قم الريدين كوپ كناىه‬ Yazarlar cümle sevap ve günâhı.

6 6
‫حممد کيم ايرور هادى اعلم‬ Muhammed ki, âleme yol gösterir,
‫اوشال كونده بوالدور دادخواىه‬ O gün olur, âlemin imdat-gâhı.

7 7
‫اوقوب نامم ىن کورسام هيچ عمل يوق‬ Okuyup görsem kitabım amel yok,
‫باشيم قوىي سايلب بولغوم تباىه‬ Başım eğim olayım ben tebâhi.36

8 8
‫که مني ديرمن بو ايش ىن قيلغانيم يوق‬ Ki ben derim; “Bu işi yaptığım yok”
‫تمام اعضاالريم بولغای گواىه‬ Tüm organlar olacaktır güvâhi.37

9 9
‫اولوم ىن دستيدين هيچ كيم قوتوملاس‬ Ölümün elinden yoktur kurtuluş,
‫قلندر بول باشينگ اگ کیی کالىه‬ Kalender ol, başına giy külahı.

10 10
‫جهنم اوستيده تارتيغ رصاىط‬ Cehennem üstünde kurulu sırat,
‫كوروب بنده اورار افسوس آىه‬ Görüp eyler kullar figanı âhı.

11 11
‫خواجه امحد يسوى سني ييغال دايم‬ Hoca Ahmed Yesevi, ağla dâim,
‫ایسيغ قيلماس سيناگ تانگالىک آىه‬ Fayda vermez sana yarının âhı!

36
Tebâh: Mahvolmuş.
163 37
Güvâh: Şahit.
 Dîvân-ı Hikmet

35- ‫حکمت‬ Hikmet - 35

Bana Seni Gerek Seni!

1 1
‫عشقینگ قيدلی شيدا ميین مجله اعلم بيدلی ميین‬ Aşkın şeydâ kıldı beni, cümle âlem bildi beni.
‫قايغو سينسن توین کوین ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Gece gündüz kaygım Sensin, bana Seni gerek Seni.

2 2
‫تعایل اهلل زیه معین سني ياراتدینگ جسم و جانین‬ Yüce Allâh’ın gufrânı, Sen yarattın cism u cânı,
‫قوللوق قيالم توین کوین ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Gece gündüz anar Seni, bana Seni gerek Seni.

3 3
‫كوزیم آچديم سيىن كورديم لک کونلگىن سیناگ بريديم‬ Gözüm açtım Seni gördüm, tüm gönlümü Sana verdim.
‫اوروغالريم تركني قيدليم ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Akrabamı terk eyledim, bana Seni gerek Seni.

4 4
‫سوزالسام مني تيليمده سني كوزالسام مني كوزيمده سني‬ Söylesem ben dilimdesin, gözlesem ben gözümdesin.
‫كونلگيمده هم جانيمده سني ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Hem gönlümde, cânımdasın, bana Seni gerek Seni.

5 5
‫فدا بولسون سيناگ جانيم تواکر بولسانگ مينیم قانم‬ Fedâ olsun Sana cânım, aksın vücudumdan kanım,
‫مني قویلنگ من سني سلطانیم ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Ben kulunum, Sen Sultan’ım, bana Seni gerek Seni.

6 6
‫اعلم الراگ كتاب کرياک صوفيالرغه مسجد کرياک‬ Âlimlere kitap gerek, sûfilere mescit gerek,
‫جمنون الرغه يلىل كرياک ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Mecnûn’lara Leylâ gerek, bana Seni gerek Seni.

7 7
‫اغفل الراگ دنيا كرياک اعقل الرغه عقىب کرياک‬ Gâfillere dünya gerek, âkillere ahret gerek,
‫واعظ الرغه منرب كرياک ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Vâizlere kürsü gerek, bana Seni gerek Seni.

8 8
‫اعلم بارى اومچاخ بولسه مجله حورالر قارشو کيلسه‬ Bütün âlem cennet olsa, tüm huriler bana gelse,
‫اهلل ميناگ روزى قيلسه ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Allâh bana nasip etse, bana Seni gerek Seni.

9 9
‫اومچاخ كریم جوالن قيالم نه حورالزغه نظر قيالم‬ Ne cennetine gireyim, ne hurileri göreyim,
‫آىن موىن مني نه قيالم ميناگ سني اوق کریاکسن‬ Onu bunu neyleyeyim, bana Seni gerek Seni.

164
 Dîvân-ı Hikmet

10 10
‫خواجه امحد در منیم آتیم توین کوین ينار اوتیم‬ Hoca Ahmed benim adım, gece gündüz yanar odum,
‫ايكى جهانده اميديم ميناگ سني اوق کریاکسن‬ İki cihânda umudum, bana Seni gerek Seni.

36- ‫حکمت‬ Hikmet - 36

Tarikatın Yolu Edeptir.

1 1
ّ
‫حممدین بيلينگ ذاىت عرب دور‬ Muhammed’in zâtı bilin Arap’tır.
‫طريقت ین يوىل لک ادب دور‬ Tarikatın bütün yolu edeptir.

2 2
‫حقيقت ييلماگن آدم ايماس دور‬ Hakikat bilmeyen insan değildir,
‫بيلينگزی هيچ نيمه اگ اوخشاماس دور‬ Bilin insanlığın yolu edeptir.

3 3
‫بيلينگ بيچون ايرور هم یب چکونه‬ Bil ki o benzersiz, bî-nazîrdir,
‫و یب شبهه ايرور هم یب نمونه‬ Hem şüphesiz o emsalsizdir.

4 4
‫قهرالنسه قیلور يري بریهل يکسان‬ Kahırlansa eder yer ile yeksân,
‫بوالدور زلزهل يري بریهل آسمان‬ Yer gök sallandırır, bil zelzeledir.

5 5
‫رمحت قيلسه بيلينگزي رمحیت بار‬ Rahmet etse, tükenmez rahmeti var,
‫بريور بولسه تواگنماس نعمیت بار‬ Verir olsa, tükenmez nimeti var.

6 6
‫حممدىن صفت قيلسام کمينه‬ّ Muhammed’i tarif etsem bir nebze,
‫آناسيىن آىت بيلگيل آمنه‬ Anasının adı bil ki; Âmine.

7 7
‫اتاىس آىت عبداهلل ايکان دور‬ Babasının adı ise; Abdullah,
‫آنادين توغمايني اولاگن ايكاندور‬ Doğmadan babasın almıştı Allâh.

165
Dîvân-ı Hikmet

8 8
‫حممدىن باباىس ساقالاغندور‬ Muhammed’i o dedesi korumuş,
‫يالنغاچ و آچالرىن يوقالاغندور‬ Nice çıplak, aç kulları doyurmuş.

9 9
‫باباسيىن بيلسنگزي عبداملطلب‬ Dedesi biliniz; Abdulmuttalip,
‫کونلگده ساقالاغى سزي خيىش بيليب‬ Gönlünüzde saklayın iyi bilip.

10 10
‫باباسيىن اتاىس ايردى هاشم‬ Dedesinin babası idi; Haşim,
‫ايشيتاگنده آقادور کوزده ياشيم‬ İsmini duyunca akar gözyaşım.

11 11
‫بيلينگ تورتونىچ ىس دور عبد املناف‬ Biliniz dördüncüsü; Abdulmenaf,
‫آالرىن بيلسه هر کيم کونىلگ دور صاف‬ Onları bilenin olur gönlü saf.

12 12
‫رسول ىن بيلسه هر کيم تورت پشتني‬ Resul’ün her kim bilse dört ceddini,
‫قيامتده كزیار سكزی بهشتني‬ Ahrette gezer sekiz cennetini.

13 13
‫باباىس ييىت ياشيده اولوب دور‬ Dedesi sekiz yaşında ölmüştür,
‫عم سیاگ برييب دور‬ّ ‫رسول ىن‬ Muhammed’i amcasına vermiştir.

14 14
‫ابوطالب یلع ین آته یس دور‬ Ebu Talib Ali’nin babasıdır,
‫قاموغ عرایب الرین اکته یس دور‬ Mekke Araplarının ulusudur.

15 15
‫ابو طالب بوالدور ايش باشيده‬ Ebu Talib olunca iş başında,
‫حممد اوتلورور دايم قاشيده‬ Muhammed oturur yanı başında.

16 16
‫حممدىن ياىش اون ييىت بودلی‬ Muhammed’in yaşı kemâle erdi,
‫که اول وقتده خدجيه آىن کوردی‬ Ki o vakit, Hatice onu gördü.

166
 Dîvân-ı Hikmet

17 17
‫حممدىن بيلینگ کيم مثل شونقار‬ Muhammed’i bilin şahin misali,
‫خدجيه آىن کوروب بوالدور زار‬ Hatice arzular ona visali.

18 18
‫خدجيه کونلگيده آىن سويادور‬ Hatice onu gönlünde sevmekte,
‫حممد عشقيده ايیچ کويادور‬ Muhammed aşkıyla içi yanmakta.

19 19
‫کيچه کوندوز تيالر آین خدادين‬ Gece gündüz diler onu Allâh’tan,
‫بيلينگزي اعقبت تابیت مرادين‬ Sonunda muradını aldı Hak’tan.

20 20
‫کورونگزيالر خداین شيوه سيین‬ Görün anlayın Allâh’ın işini,
‫حممد باقغان ايکان تيوه سیین‬ Muhammed bakar iken devesini.

21 21
‫خدجيه غه رسول چاكر بولوبتور‬ Hatice’ye Resul tâlip olmuştur,
‫بو باعث بریهل بيل آىن آيلب دور‬ Bu sebeple Hatice’yi almıştır.

22 22
‫خدجيه ىن خدا خبتني آجيب دور‬ Hatice’nin Allâh bahtını açmış,
ُ
‫رسول ىن باشيغه درالر ساجيب دور‬ Resul’ün başına inciler saçmış.

23 23
‫رسول ىن ياشالرى قرقه يیتيب دور‬ Resul’ün yaşları kırkına varmış,
‫كه اندين سونگ خدادين ویح اينيب دور‬ Tam kırkında Allâh’tan vahiy almış.

24 24
‫كه آندين سونگ حممد بودلى پادشاه‬ Muhammed elçi oldu Yaradan’a,
‫رسول ىن كونلگيده يار بودلى اهلل‬ Resul’ün kalbi açıldı Rahmân’a.

25 25
‫حممدىن ايشني اهلل بيتوردی‬ Muhammed’in işini yazan Allâh,
‫خاليق بارچه ىس ايمان کيتوردى‬ İnsanlar imân etti; hamden li’llâh.

167
Dîvân-ı Hikmet

26 26
‫رسول ىن باشيده بودلی عمامه‬ Resul’ün başında oldu amâme,
‫كمال تابىت اوتوز اوچ مينگ صحابه‬ Kemâl buldu otuz üç bin sahâbe.

27 27
‫رسول غه بارچه ىس خدمت قيالدور‬ Hepsi Resul’e hizmet eylemekte,
‫ادب بریالن يوروب عزت قيالدور‬ Edeble izzet ikrâm eylemekte.

28 28
‫رسول آدليغه بري يتيم كيليب دور‬ Resul’ün önüne bir yetim gelmiş,
‫غريب و مبتال مني ديب ايتيب دور‬ Garip müptelayım demiş, söylemiş.

29 29
‫رحم قيدلى رسول آىن حايلغه‬ Rahmeyledi Resul onun hâline,
‫تيالاگنني آىن بريدى قويلغه‬ Dileğini verdi onun eline.

30 30
‫رسول ايدى اناگمني هم يتيم من‬ Resul dedi ona; “Ben de yetimim,
‫يتيم يلكده غريب يلغده يیتيب من‬ Yetim nedir, garip nedir, bilirim.”

31 31
‫حممد ايديالر هر کيم يتيم دور‬ Muhammed dedi ki ; “Her kim yetimdir,
‫بيلينگ الر اول ميین خاص امتيم دور‬ Biliniz o benim has ümmetimdir.”

32 32
‫يتيم ىن كورسنگزي آغريتمانگزيالر‬ Yetimi görünce incitmeyiniz,
‫غريب ین كورسنگزي داغ ايتمانگزيالر‬ Garibi görünce ta’n etmeyiniz.”

33 33
‫يتيم الر بو جهانده خوار ايكاندور‬ Bu cihânda ezilmiştir yetimler,
‫غريب الرىن ايىش دشوار ايكاندور‬ Gariplerin hâli zordur, kim dinler?

34 34
‫غريب الرىن ايىش دايم سلوک دور‬ Gariplerin işi dâim riyâzet,
‫تریيگ ايرماس غريب مثل اولوگ دور‬ Garip bir ölüdür, yeri de cennet.

168
 Dîvân-ı Hikmet

35 35
‫خداىي غه غريب الر بيلگولوک دور‬ Allâh bilir her garibin hâlini.
‫غريب ىن ايرته اقشام سورگولوک دور‬ Sabah akşam sormuştur ahvâlini.

36 36
‫صفت قيلسام ىلع شري خدادور‬ Bilin Allâh’ın arslanıdır Ali,
‫که شمشري بریهل اكفرىن قریادور‬ Nice kâfiri öldürmüş o veli.

37 37
‫اکفرالرىن قيلور ايمانغه دعوت‬ Kâfirleri etti imâna davet,
ّ ‫بریادور هر زمان اسالم اگ‬
‫قوت‬ Verdi her an İslâm dinine kuvvet.

38 38
‫که مؤمن بولغانني آيلب كيالدور‬ Mü’min olanları İslâm’a kattı,
‫قبول قيلمااغنني چاپيب كيالدور‬ İnanmayanlara nice ok attı.

39 39
‫که شمشري قولغه آيلب مينسه ددلل‬ Kılıncın kuşandı bindi Düldül’e,
‫توشادور قوم اکفرالرغه غلغل‬ Küffarın kalbine saldı velvele.

40 40
‫قويلده ىگ يراىغ ذوالفقارى‬ Zülfikardır elindeki silâhı,
‫چاپوشقانده اوزالور قرق قارى‬ Korur onu her savaşta penâhı.

41 41
‫ىلع ىن بار ايدى اون سكزی اوىلغ‬ Ali’nin var idi on sekiz oğlu,
‫آىن هر قايىس ىس دور اكته توىلغ‬ Onların hepsi, büyük tuğlu.

42 42
‫ىلع اسالم اوچون قانالر يوتادور‬ Ali İslâm için kanlar yutmakta,
‫که اسالم توىغ ىن حمكم توتادور‬ İslâm sancağını sıkı tutmakta.

43 43
‫خواجه امحد غريب يلک اگ توشوب دور‬ Bil, gariplik tutmuş Hoca Ahmed’i,
‫رسول اوالديغه سوزالر قاتيب دور‬ Meth eylemiş, evlad-ı Muhammed’i.

169
Dîvân-ı Hikmet

37- ‫حکمت‬ Hikmet - 37

Ümmet Demez Muhammed!

1 1
‫الكذاب ال امىت دیدى بيلينگ حممد‬ “El-kezzâbu lâ ümmetî” dedi, bilin Muhammed,
ّ ‫يالغانىچ الر قومیىن‬
‫امت ديماس حممد‬ Yalancılar kavmine, ümmet demez Muhammed.

2 2
‫توغرى يوراگن قويلىن حقىن ايزالب يوىل ىن‬ Doğru giden kuluna, arayıp hak yoluna,
‫راست يوراگن قويلىن امت دياگى حممد‬ Doğru gidem kuluna, ümmetim der Muhammed.

3 3
ّ ‫هركيم‬
‫امت من ديسه رسول ايشني قويماسه‬ Her kim “Ümmetim” dese, Resul işin komasa,
‫شفاعت كوىن بولسه حمروم قويماس حممد‬ Şefaat günü olsa, mahrum etmez Muhammed.

4 4
‫تنگرى تعاىل سوزين رسول اهلل سنتني‬ Hak Teâla sözüne, Resul’ün sünnetine,
‫اينانمااگن امتني امت ديماس حممد‬ İnkârcı ümmetine, ümmet demez Muhammed.

5 5
‫امت من ديب يورورسن بويروغيین قيلماس سن‬ Ümmetim der öğünür, buyruğundan yerinir,
‫چنوک امید توتارسن آنده سورماس حممد‬ Sana ümmet mi denir, orda ne der Muhammed?

6 6
‫مشلك دور اعىص بنده امت ديماسه آنده‬ Müşkildir âsi kula, ümmet demezse n’ola?
ّ ‫رسوا بولور حمرشده‬
‫امت ديماس حممد‬ Mahşerde rezil ola, ümmet demez Muhammed.

7 7
ّ ّ
‫امت دياگى حممد چني سوزالسه قول امحد‬ Ümmetim der Muhammed, gerçek dese Kul Ahmed,
‫تانگال بولسه قيامت حمروم قويماس حممد‬ Sabah kopsa kıyamet, mahrum etmez Muhammed.

170

‫حکمت ‪38-‬‬
‫‪1‬‬
‫نور خدا دوست خدا اول مصطىف‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫درود خدا ورد خدا حق مصطىف‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪2‬‬
‫كيم الر اوچون گريان قيدلى کوزالريىن‬
‫امت اوچون بريان قيدلى اوزالريىن‬
‫امت بولسانگ آنگال اوشبو سوزالريىن‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪3‬‬
‫ييغالی ييغالى يوز كوزالرى شیشىت كورينگ‬
‫قيام توروب اياغالرى شیشىت كورينگ‬
‫امت اوچون قايغو حمنت چيكىت كورينگ‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪4‬‬
‫ايا دوستالر موىن بيلور امت قاىن‬
‫اگر بيلسانگ آندين آرتوق نعمت قاىن‬
‫قيامت کون آندين اوزار شفقت قاىن‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪5‬‬
‫امت بولوب رسول قدرين بيدلينگزیمو‬
‫تن جان بریهل سنت الرين قيدلينگزیمو‬
‫رسول اوچون زار اينگرابان اوتدينگزیمو‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪6‬‬
‫هيهات هيهات سعادت دور اول مصطىف‬
‫هيهات هيهات غنيمت دور اول مصطىف‬
‫هيهات هيهات عنايت دور اول مصطىف‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
‫‪171‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪Hikmet - 38‬‬
‫?‪Kimler İçin Geldi Resul‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Allâh nuru, Allâh dostu Mustafa,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪Hakk’ın selâmı ve zikri Mustafa,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Kimler için yaş akıttı gözünden,‬‬
‫‪Ümmet için feryâd etti özünden,‬‬
‫‪Ümmet olsan anlardın sözlerinden,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Ağlayarak gözleri şişti görün,‬‬
‫‪Namazda ayakları şişti görün,‬‬
‫‪Ümmet için kaygılar çekti görün,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪4‬‬
‫?‪Aziz dostlar, şuurlu ümmet hani‬‬
‫?‪Bilene bundan büyük nimet hani‬‬
‫?‪Kıyamette o gibi şefkat hani‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Ümmet ol, bil Resul’ün değerini,‬‬
‫‪Kavlî fi’lî sünnetin kıymetini,‬‬
‫‪Resul için ağlama nimetini,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Heyhât, heyhât! Saadettir Mustafa,‬‬
‫‪Heyhât, heyhât! Ganimettir Mustafa,‬‬
‫‪Heyhât, heyhât! İnayettir Mustafa,‬‬
‫?‪Kimler için geldi Resul bildin mi‬‬
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫قول خواجه امحد سوزالر سوزوم تیليم کفا‬
‫امت الريم قيلغيل وفا قيلمه جفا‬
‫امىت اگ مونداغ ديدى حق مصطىف‬
‫كيم الر اوچون کيدلی رسول بيدلينگزی مو‬
Hoca Ahmed söyler sözü, der kefâ,38
Ümmetine et vefâ, kılma cefâ.
Ashabına böyle dedi Mustafa,
Kimler için geldi Resul bildin mi?

39- ‫حکمت‬ Hikmet - 39

Ya Muhammed Mustafa!

1 1
‫بزيدين درود بسيار يا مصطىف حممد‬ Bizden Sana sonsuz selâm, yâ Muhammed Mustafa!
‫حتيات ىب شمار يا مصطىف حممد‬ Sayısız tahiyye, senâ, yâ Muhammed Mustafa!

2 2
‫يا سيد املرسلني يا خاتم انلبيني‬ Ey Resuller efendisi, ey nebiler sonuncusu,
‫يا هادى املضلني يا مصطىف حممد‬ Ey sapkınların hâdîsi, yâ Muhammed Mustafa!

3 3
ََْ ُ ّّ
‫يا ايها املدثر حق ايدى قم فان ِذ ْر‬ Ve “Yâ eyyuhe’l-Müddessir…” Allâh dedi ; “Kum fe-enzir.”
َ َ َّ َ
ْ ِّ ‫ك‬
‫ب يا مصطىف حممد‬ ‫وربکَ ف‬ “Ve Rabbeke fe-kebbir…” yâ Muhammed Mustafa!

4 4
‫حرضتده سني معظم قربتده سني مكرم‬ Sen en yüce hazrettesin, sen keremli kurbettesin.
‫انبياغه مقدم يا مصطىف حممد‬ Peygamberlerin öncüsü, yâ Muhammed Mustafa!

5 5
‫سني سن حبيب خالق حق دراگهیغه اليق‬ Sen Hâlık’ın sevgilisi, Hak dergâhının incisi,
‫خالصهء خاليق يا مصطىف حممد‬ Mahlukâtın efendisi, yâ Muhammed Mustafa!

6 6
‫اصل وجود آدم مرسل نىب خاتم‬ İnsan varlığının aslı, Resul ve nebiler hatmi,
‫راز نهان غه حمرم يا مصطىف حمدد‬ Dualarda gizli sesli, yâ Muhammed Mustafa!

38
Kefâ: Yeter.
172
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫طویب قاب قوسني قمر باغ کونني‬ “Kâbe Kavseyn”in tubâsı, iki cihânın en hası,
ّ ‫برچه غه‬
‫قرة عينني يا مصطىف حممد‬ Kurretu’l-‘aynın me’vâsı, yâ Muhammed Mustafa!

8 8
‫عرىش كرسيدين آشقان حرضتياگ اوالشقان‬ Sensin arş u kürsü aşan, Yüce Hazrete ulaşan,
‫توقسان مينگ راز ايتوشاكن يا مصطىف حممد‬ Doksan bin niyâz söyleyen, yâ Muhammed Mustafa!

9 9
‫يري کوک ايرور مأمورينگ صحابه الر منظورينگ‬ Yer gök yürür me’murundur, sahabeler manzurundur,
‫مجله امت مغفورينگ يا مصطىف حممد‬ Bütün ümmet mağfurundur, yâ Muhammed Mustafa!

10 10
‫هر کيماک بولسه ميلينک کوتارور حق عذابني‬ Her kime versen meylini, Hak kaldırır elemini,
‫اعلم سينينک طفيلينک يا مصطىف حممد‬ Âlem özler hitabını, yâ Muhammed Mustafa!

11 11
‫هر كيم سناگ سيغينور تموغدين اول قوتولور‬ Her kim senden bekler şefkat, cehennemden olur azat,
‫اومچاخ رسى اوالنور يا مصطىف حممد‬ Cennete varmaktır murat, yâ Muhammed Mustafa!

12 12
‫جانيم فداىس قيلسام خوشنودلوقىن آلسام‬ Cânım sana fedâ etsem, şefaat halkana girsem,
‫ارمان يوق ايردی اولسام يا مصطىف حممد‬ Elemim olmazdı ölsem, yâ Muhammed Mustafa!

13 13
‫گرچه كوپتور گناهيم كيچوراگى سني اهليم‬ Malumdur sana günâhım, affet beni Sen Allâh’ım!
‫سني سن مىن پناهيم يا مصطىف حممد‬ Sensin benim sığınağım, yâ Muhammed Mustafa!

14 14
‫يارب چنوک قيلغايمن شفاعتني قولاگى من‬ Ya Rab! Ben nasıl edeyim, şefaatin celbedeyim,
‫امىت دين بولغای من يا مصطىف حممد‬ Ümmetliğine gireyim, yâ Muhammed Mustafa!

15 15
‫امتيدين بولغانالر شفاعتني قولغانالر‬ O’nun ümmetinden olan, şefaatlerini alan,
‫اهل بهشت بولغانالر يا مصطىف حممد‬ Onlar ehl-i cennet olan, yâ Muhammed Mustafa!

16 16
‫امحد مرادیسنی سن ذكرى ويادى سنی سن‬ Ahmed’in muradı sensin, zikri de yâdı da sensin,
‫ايشالر كشادى سني سن يا مصطىف حممد‬ Kâinatta en güzelsin, yâ Muhammed Mustafa!

173
Dîvân-ı Hikmet

40- ‫حکمت‬ Hikmet - 40

Rehber Olan Muhammed!

1 1
‫اون سكزي مينگ اعملغه رسور بولغان حممد‬ On sekiz bin âleme server olan Muhammed!
‫اوتوز اوچ مينک اصحاب غه رهرببولغان حممد‬ Otuz üç bin ashâba rehber olan Muhammed!

2 2
‫يالنغاچ و آچلیقغه قناعت يلغ حممد‬ Çıplaklık ve açlığa kanaatli Muhammed!
‫اعىص جاىف امت غه شفاعت يلغ حممد‬ Âsi, câfi ümmete şefâatli Muhammed!

3 3
‫تونالر ياتيب اويوماس تالوت يلغ حممد‬ Geceleri uyumaz, tilavetli Muhammed!
ّ ‫غريب بريهل يتيم غه‬
‫مروت يلغ حممد‬ Garip ile yetime mürüvvetli Muhammed!

4 4
‫يودلين آزاغن گمراه غه هدايت يلغ حممد‬ Yoldan çıkan kullara hidâyetli Muhammed!
‫مهم توشسه هر كيماگ كفايت يلغ حممد‬ Muhtaç olan herkese, kifâyetli Muhammed!

5 5
‫ابو جهل بوهلب غه سياست يلغ حممد‬ Ebu Cehil, Leheb’e siyâsetli Muhammed!
‫مالمت ىن صابوىن سالمت يلغ حممد‬ Melametin sabunu, selâmetli Muhammed!

6 6
‫نماز روزه قيلغوىچ عبادت يلغ حممد‬ Namaz, oruç edası ibâdetli Muhammed!
‫تينماى تسبيح ايتگوىچ رياضت يلغ حممد‬ Durmadan tesbih çeken, riyâzetli Muhammed!

7 7
‫ملعون لعني شيطانغه سياست يلغ حممد‬ Lanetlenmiş şeytana, siyâsetli Muhammed!
‫رشيعت ىن يويلغه عنايت يلغ حممد‬ Şeriatın yoluna inâyetli Muhammed!

8 8
‫طريقت غه رهنما ارادت يلغ حممد‬ Tarikatta reh-nümâ, irâdetli Muhammed!
‫حقيقت اگ مقتدا اجازت يلغ حممد‬ Hakikatte muktedâ, icâzetli Muhammed!

9 9
‫داعالرى مستجاب اجابت يلغ حممد‬ Duaları müstecap, icâbetli Muhammed!
‫يمانليغ غه خيشيليق كرامت يلغ حممد‬ Kötülüğe iyilik, kerâmetli Muhammed!

174
 Dîvân-ı Hikmet

10 10
‫توفيق برياگن ظالم اگ جاللت يلغ حممد‬ Zâlime tevfik veren, celâletli Muhammed!
‫سجده قيلغان ايگيليب اطاعت يلغ حممد‬ Secde yapıp eğilen, itâatli Muhammed!

11 11
‫بيش وقت نماز بولغانده امامت يلغ حممد‬ Beş vakit namazında, imâmetli Muhammed!
‫معراج آشيب باراغنده شهادت يلغ حممد‬ Mirâçı aştığında, şehâdetli Muhammed!

12 12
‫عرش کریس بازاری عنايت يلغ حممد‬ Arş ve Kürsi pazarı, inâyetli Muhammed!
‫سکزي بهشت اياگیس واليت يلغ حممد‬ Sekiz cennet sahibi, velâyetli Muhammed!

13 13
‫يتيم فقري غريب غه سخاوت يلغ حممد‬ Yetim, garip, fakire, sehâvetli Muhammed!
‫مسکني امحد قويلغه کتابت يلغ حممد‬ Miskin Ahmed kuluna kitâbetli Muhammed!

41- ‫حکمت‬ Hikmet - 41

Âşık-ı Muhammed!

1 1
‫باشیمغه توشوب نعرۀ سودای حممد‬ Başıma sen düşürdün, nâr-ı sevdâ Muhammed!
‫من آین اوچون کوییده شیدای حممد‬ Ben de onun yolunda âşık, şeydâ Muhammed!

2 2
‫کیم امیت دور محد و ثنا تینماین ایتور‬ O ki kula ümmet der, kul da Hakk’ı zikreder,
‫پااک صمدا قیل میین رسوای حممد‬ Eyle beni yâ Samed! Sen rüsvâ-yı Muhammed!

3 3
‫کونلگیم اگ سایلب عشق حمبتین اهلیم‬ Gönlüme yerleştirdim, aşk sevdâsın Allâh’ım!
‫قیلغیل میین سنی اعشق یکتای حممد‬ Eyle beni Sen âşık-ı yektâ-yı Muhammed!

4 4
‫مانندۀ جمنون کیچوروب ایکی حهاندین‬ Mecnûn gibi geçirip beni iki cihândan,
‫دیوانه قیلیب قیل میین رسوای حممد‬ Divâne eyle beni, hem rüsvâ-yı Muhammed!

175
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫اوتلورگیل و کویدورگیل و هر حمنتین سالغیل‬ Öldür, yandır, azap ver, her sıkıntıyı gönder,
‫اول روز جزا قیل میین شیدای حممد‬ O cezâ günü olsam, ben şeydâ-yı Muhammed!

6 6
‫دایم غیم امت ییدی و ییمادی نعمت‬ Her zaman derdi ümmet, yemedi hiçbir nimet,
‫گر امیت دورسن قاین غم های حممد‬ Kerametin bir devlet, sen gamhâ-yı Muhammed!

7 7
‫امت دیبان کیچه کوندوز ییدی حرست‬ Ümmet diye dert çekti, gece gündüz hasretti,
‫کوکسیدین چیقارور پر خوین دهلای حممد‬ Gönlünde merhameti bize sundu Muhammed!

8 8
‫امت گناهیین تیالب اول شاه شاهنشاه‬ Ümmetinin günâhı, af diler şahlar şahı,
‫اول روز جزا بولور اول دادخوایه حممد‬ Cezâ günü eyvahı, bize eder Muhammed!

9 9
‫کیچگیل همه دین ایزهل حممدین رضاسنی‬ Vazgeç her şeyden ara, Muhammed’in rızasın,
‫واهلل بوالسن حلظه ده گویای حممد‬ Bir lahzada olursun, sen gûyâ-yı Muhammed!

10 10
‫سندین تیالگیم بودلور ای خالق بیچون‬ Sen’den budur dileğim, Ey Halık-ı bî-sebep,
‫سالغیل قوالغیمغه مین غواغی حممد‬ Koy kulağıma benim, hem gavgâ-yı Muhammed!

11 11
‫من اورگوالینی خوش کرمینگ دین سین اهلل‬ Ben senin keremine kurbân olayım Allâh!
‫بری قطره تاتورغیل مناگ دریای حممد‬ Bir damlasın tadayım, o deryâ-yı Muhammed!

12 12
‫یول بریگویچ رمحن رحیم اغفر ستار‬ Yol veren Rahmân, Rahîm, Gafûr ve Settâr olan,
‫قیلمه میین رشمندۀ گمرایه حممد‬ Kılma beni perişan o gümrâh-ı Muhammed!

13 13
‫بری قطره یم اول جام الست دین مناگ انعام‬ O elest kadehinden, bir damla su ver bana,
‫قیلغیل بوالین محدیناگ دانای حممد‬ Böylece hamd üzere, o dânâ-yı Muhammed!

176
 Dîvân-ı Hikmet

14 14
‫روی سیاهینگ سور قدیم پری مغان غه‬ Sür o kara yüzünü, pîr-i kâmil pâyine,
‫لطف ایتسه بریور دیدهۀ بینای حممد‬ Lütfederse o verir, göz bînâsın Muhammed!

15 15
‫مقصودیمه یتکور مین ای خالق بیچون‬ Maksada erdir beni, Hâlık-ı zü’l-Celâlim,
‫من در طلب زلف سمن سای حممد‬ Ben tâlîbiyim zülfü, yasemin-i Muhammed!

16 16
‫یوزدین کوتاریب پرده ین امحد رسی باقغبل‬ Yüzden kaldır perdeyi, miskin kula doğru bak!
‫من بندهۀ اول موی سیاه پای حممد‬ Ben kuluyum o mûy-ı siyah pây-ı Muhammed!

17 17
‫مسکنی یسوی آرزوی روضۀ حرضت‬ Miskin Yesevî kulun, arzu-yı ravza-i Muhammed!
‫بولغایمو میرس خاک کف پای حممد‬ Olur mu müyesser hâk-i kef ü pây-ı Muhammed!

42- ‫حکمت‬ Hikmet - 42

Ebu Bekr-i Sıddık!

1 1
‫کوراگن زمان ايناناگن ابابكر صديق دور‬ Gördüğü an inanan, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.
‫اوستون بولوب تياناگن ابابكر صديق دور‬ Üstün olup dayanan, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

2 2
‫مونگالشقانده ييغالاغن قوللوقغه بيل باغالن‬ Dertleşince ağlayan, kulluğa bel bağlayan,
‫ايچ بغریىن داغالاغن ابابكر صديق دور‬ Ciğerlerin dağlayan, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

3 3
ّ
‫بري قويلدين قيتمااغن رسين هرگزی ايتمااگن‬ Hiçbir sözden dönmeyen, kimseye sır vermeyen,
‫اغفل بولوب ياتمااغن ابابكر صديق دور‬ Gaflete meyletmeyen, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

4 4
‫جان جانانغه قاوشوراغن قزیين قودلين تابشوراغن‬ Cânı cânâna veren, Resul ile everen,
‫قول قاوشوروب يابلاراغن ابابكر صديق دور‬ El açıp dua eden, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

177
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫ايتاگن سوزياگ ييتاگن نفس هوادين كيتاگن‬ Sözünün eri olan, nefsi yerlere çalan,
‫حق رسول ىن بریکيتاگن ابابكر صديق دور‬ Hak Resul’e bağlanan, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

6 6
ّ
‫حممداگ قني اتا قيلغان ايماس هيچ خطا‬ Muhammed’e kaynata, hiç yapmış değil hata,
‫بوينيغه سالغان پوطا ابابكر صديق دور‬ Boynu Resul’e i’ta, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

7 7
‫قول خواجه امحد قيل تصديق يار اغرين قيل تفريق‬ Hoca Ahmed tasdik et, gâr-ı yâri ayrı tut,
‫اعرف يلكده بيل صادق ابابكر صديق دور‬ Âriflikte bil sâdık, Ebu Bekr-i Sıddık’tır.

43- ‫حکمت‬ Hikmet - 43

Adaletli Ömer!

1 1
‫ايكینىچ ىس يار بولغان عدالت يلغ عمردور‬ İkincisi dost olan adaletli Ömer’dir.
‫مؤمن يلغ ده يار بولغان عدالت يلغ عمر دور‬ Mü’minlikte dost olan adaletli Ömer’dir.

2 2
‫باللغه اذان ايتوراغن رشيعت ىن بيدلوراگن‬ O, ezanı okutan, şeriatı duyuran,
‫دين سوزيىن اوقتوراغن عدالت يلغ عمر دور‬ Dini kâmil anlatan, adaletli Ömer’dir.

3 3
‫کعبه ايشيگني آچدراغن بارجه بوتىن سیندوراغن‬ Kâbe kapısın açan, putları yere saçan,
‫رسول كونلگني تيندوراغن عدالت يلغ عمر دور‬ Resulle kucaklaşan, adaletli Ömer’dir.

4 4
‫رشيعت ىن باش توتقان طريقت ىن راست توتقان‬ Şeriatı gözeten, tarikatı yücelten,
‫حقيقت ىن خوب بيلاگن عدالت يلغ عمر دور‬ Hakikati yaşatan, adaletli Ömer’dir.

5 5
‫اوغلني چارالب كيلتوراگن دره اوروب اوتلوراگن‬ Oğlunu azarlayan, sırtını kırbaçlayan,
‫عدل قيليب يول سوراگن عدالت يلغ عمر دور‬ Adalet çağı açan, adaletli Ömer’dir.

178
 Dîvân-ı Hikmet

6 6
‫چراغ بولوب اومچااغن دين يويلدين يانمااغن‬ Çıra olup sönmeyen, din yolundan dönmeyen,
‫ناحق ايشىن ايتمااگن عدالت يلغ عمر دور‬ Haksızlığı sevmeyen, adaletli Ömer’dir.

7 7
‫مسکني امحد قيلغيل ياد قيلغيل عجزينگىن بنياد‬ Miskin Ahmed yâd eyle, aczin itiraf eyle,
‫شايد روىح شاد قيلغاى عدالت يلغ عمر دور‬ Yüce ruhu şâd eyle, adaletli Ömer’dir.

44- ‫حکمت‬ Hikmet - 44

Hayâ Sahibi Osman!

1 1
‫اوچونىچ دوسىت يار بولغان عثمان با حيا دور‬ Üçüncü dost yar olan, hayâ sahibi Osman.
‫هر نفس ده يار بولغان عثمان با حيا دور‬ Her nefeste yar olan, hayâ sahibi Osman.

2 2
‫حق رسول ىن دامادى دينیمزيىن آبادى‬ Hak Resul’ün damadı, dinimizin âbâdı,
‫بنده الرىن آزادى عثمان با حيا دور‬ Kölelerin azadı, hayâ sahibi Osman.

3 3
‫اوقواغىن شاطىب آيت حديث اكتىب‬ Okuduğu şatıbi, vahy-i nebi kâtibi,
‫منرب اوزره خطيىب عثمان با حيا دور‬ Minberlerin hatibi, hayâ sahibi Osman.

4 4
‫مناجاىت کوه طور آلغانالرى ايكى نور‬ Münacatı kûh-ı Tur, aldıkları iki nur,
ُ
‫ايتاكنالرى بارچه در عثمان با حيا دور‬ Söyledikleri hep dürr, hayâ sahibi Osman.

5 5
‫كوپالر كيليب پياده قويماديالر شهزاده‬ Üzerine geldiler, hançeri indirdiler,
‫شهيد قيدليالر انده عثمان با حيا دور‬ Ve şehit eylediler, hayâ sahibi Osman.

6 6
‫توصيف قيدلينگ عثمان ىن خواجه امحد سني اىن‬ Tarif ettim Osman’ı, Hoca Ahmed sen tanı,
‫يوقتور شک و گماىن عثمان با حيا دور‬ Yoktur şek ve gümânı, hayâ sahibi Osman.

179
Dîvân-ı Hikmet
45- ‫حکمت‬
1 1
‫تورتونىچ یس يار بولغان شري خدا ىلع دور‬
‫هم معراجده يار بولغان شري خدا ىلع دور‬
2 2
‫ايتاگن سوزى رمحاىن كورسانگ يوزى نوراىن‬
‫اکفرالرىن قرآىن شري خدا ىلع دور‬
3 3
‫همت قورى بيليده موالم يادى تيليده‬
‫ذوالفقارى ايلگيده شري خدا ىلع دور‬
4 4
‫مینيب چيقسه ددللغه يرياگ توشار زلزهل‬
‫اكفرالرغه غلغله شري خدا ىلع دور‬
5 5
‫دشمن الراگ مقابل بودلى اكفرغه قاتل‬
‫زايل قيلغان باطل ىن شري خدا ىلع دور‬
6 6
‫رمحت قيلغاى بري وبارهرنه قيلسه ايرىك بار‬
‫خواجه امحداگ مدداكر شري خدا ىلع دور‬
46- ‫حکمت‬
1 1
‫بري كون كيدلى ابو بكر سلمان بيالن‬
‫حق مصطىف رازين آچىت رمحن بيالن‬
‫بارچه بارور بو دنيادين ارمان بيالن‬
‫ايلكني بولوب حقه واصل بوملاق اوچون‬
180
Hikmet - 45
Allâh Arslanı Ali!
Dördüncüsü dost olan, Hak arslanı Ali’dir.
Hem mirâçta yâr olan, Hak arslanı Ali’dir.
Dediği söz Rahmânî, görsen onu nuranî,
Kâfirlerin kıranı, Hak arslanı Ali’dir.
Himmet şalı belinde, Mevlâ yâdı dilinde,
Zülfikâr’ı elinde, Hak arslanı Ali’dir.
O binince Düldül’e, yerde olur zelzele,
Kâfirlerde velvele, Hak arslanı Ali’dir.
Düşmanları alt eden, kâfirleri katleden,
Batılı da yok eden Hak arslanı Ali’dir.
Rahmet eylesin Cebbâr, her ne yapsa gücü var.
Kul Ahmed’e medetkâr, Hak arslanı Ali’dir.
Hikmet - 46
Cânını Vermek İçin!
Bir gün geldi Ebu Bekir ve Selmân,
Hak Mustafa duasın açtı Rahmân.
Gelen gider bu dünyadan her zaman,
El açıp Hakk’a vâsıl olmak için.

‫‪2‬‬
‫عزرائیل بري كون كيدلى فرمان بيالن‬
‫فاطمه سالم بريدى اكرام بيالن‬
‫حق مصطىف مشغول بودلى ايمان بيالن‬
‫ایسيغ تن دين عزيز جان ىن بريماك اوچون‬
‫‪3‬‬
‫رسول ايدى صحابه الر حبيل بولونگ‬
‫آخرت قه اوالندوق سزي آنوق بيلينگ‬
‫روزه توتونگ نماز اوقونگ زاكة بريينگ‬
‫جهنمدين اوزىن آزاد قيلماق اوچون‬
‫‪4‬‬
‫دوشنبه كون حق مصطیف دنيا قويدى‬
‫حق تعاىل فرماىن غه بويون سوندى‬
‫عباس سوىن قويدی ىلع يودى‬ ‫ابن ّ‬
‫‪İbn-i Abbas su koydu, Ali gasl etti,‬‬
‫اومچاق اچيره حله تونني كيیماك اوجون‬
‫‪5‬‬
‫اهلل ديبان صحابه الر تیربانديالر‬
‫پيغمربىن جنازه سني کوتارديالر‬
‫اول سدرة املنتىه غه اشورديالر‬
‫عرش اوستيغه ییتکوروبان قويماق اوچون‬
‫‪6‬‬
‫آسمانده یگ فرشته الر يرياگ ايندى‬
‫پيغمربىن نورى بریالن اعلم تودلى‬
‫بابام تيو فاطمه گريان قادلى‬
‫باباسيدين يتيم بولوب قاملاق اوچون‬
‫‪7‬‬
‫قول خواجه امحد گوهرينلگيغ حكمت ايدى‬
‫ايرانالراگ خدمت قيليب نظر تاپدى‬
‫توقسان توقوز مينگ حكمت ايتيب داستان قيدلی‬
‫داستان قيليب بوستان اچيره يورماق اوچون‬
‫‪181‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Azrail bir gün gelir fermân ile,‬‬
‫‪Fatıma selâm verdi ikrâm ile,‬‬
‫‪Hak Mustafa meşguldü imân ile,‬‬
‫‪Sıcak tenden cânını vermek için.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Resul dedi; “Ashabım sessiz olun,‬‬
‫‪Âhirete gidiyorum siz bilin,‬‬
‫‪Oruç tutup, namaz kıl, zekât verin.‬‬
‫”‪Cehennemden özünüz azad için.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Pazartesi bu dünyayı terk etti,‬‬
‫‪Hak Teâla fermânını iletti.‬‬
‫‪Cennet içre hüllesin giymek için.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Allâh deyip sahabeler coştular,‬‬
‫‪Peygamber’in namazına koştular.‬‬
‫‪“Sidretü’l-müntehâ”ya sundular,‬‬
‫‪Arş üstüne Nebiyyi koymak için.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Yere indi melekler gökyüzünden,‬‬
‫‪Yürüdüler Hak Nebi’nin izinden.‬‬
‫‪Fatıma’nın yaşlar aktı gözünden,‬‬
‫‪Babasından yetim kaldığı için.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Hoca Ahmed inciler hikmet söyler,‬‬
‫‪Erenlere hizmetle nazar eyler.‬‬
‫‪Doksan dokuz bin hikmet deyip derler,‬‬
‫‪Destan edip cennet içre girmek için.‬‬
Dîvân-ı Hikmet
47- ‫حکمت‬
1 1
ْ ُ ِّ َ ُ ْ َ
‫اول ألست بِربكم دياگنینده‬
َ ُ َ
‫قالوا بَل دياگنيمىن بيالملاس من‬
ُ ْ
‫َو َما ِدينُك ْم ديبان ينه سوراگنینده‬
‫دينيم اسالم دياگنيمىن بيالملاس من‬
2 2
‫اهليم دين ينه اوچ يول كيدلى خطاب‬
‫ربيم سني ديب بريدى جواب‬ ّ ‫مؤمن ارواح‬
Mü’min ruhlar “Rabbimsin!” diyerek verir cevâb.
ّ
‫جواب ايتمااگن ىن اكفر قيدلى ايزيم وهاب‬
‫مني هم جواب ايتاگنيم ىن بيالملاس من‬
3 3
‫مجله روح اگ شول ساعتده فرمان ييىت‬
‫فرمان بولغاچ دم اوتماين صف قورودلى‬
‫اكفر چپده مؤمن بنده اونگده توردى‬
‫قايیس طرف توراغنيمىن بيالملاس من‬
4 4
‫سجده قيل ديب حقدين ينه فرمان بودلى‬
‫سجده قيليب بارچه مؤمن اولوش آدلى‬
‫سجده قيلماى قالغانالرى اكفر بودلى‬
‫مني هم سجده قيلغانيمىن بيالملاس من‬
5 5
‫اى مؤمن الر وهىم بریالن بودلوم گريان‬
‫بو غم بریالن عقليم حريان يوراگيم قان‬
‫تندين اوتوب ددلين اوتوب اورتادى جان‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيالملاس من‬
6 6
‫خدايم ىن قدرىت غه ييتيب بوملاس‬
‫شىق سعيد امر قيدلى بيليب بوملاس‬
‫طاقت قيليب خلق اچينده توزوب بوملاس‬
‫قايىس طرف كيتاريمىن بيالملاس من‬
182
Hikmet - 47
Ben Nereden Bilirim?
“Elestü bi-Rabbiküm” bana dendiği zaman,
“Kâlû belâ ” dediğim, ben nasıl bilecektim?
“Ve mâ dinüküm” tekrar sorulacağı o an,
“Dinim İslam” dediğim, ben nasıl bilecektim!
Yaradan’dan gelince bize üç kere hitâb,
Cevap vermeyenleri, kâfir kıldı o Vehhâb,
Nasıl cevap verdiğim, ben nereden bilecektim!
Tüm ruhlara o anda ulaştı yüce ferman.
Saf oldu bütün ruhlar, emir geldiği zaman.
Sol tarafta kâfirler, sağda durdu Müslüman.
Hangi tarafta durdum, ben nereden bilecektim!
Secde ediniz diye emir gelince Hak’tan,
Mü’min ruhlar secdede, pay aldı bu hitaptan.
Secde etmeyenlerse, kâfir oldu inattan.
Ben secde ettiğimi, nereden bilecektim!
Ey mü’minler işte ben, şüphelerle giryânım!
Bu gamla aklım zâil, yüreğim kan, biryânım!
Vücudumdan vazgeçtim, gönülden perişânım!
Derdimin devâsını nereden bilecektim?
Rabbimin kudretine ben nasıl yetişirim?
“ Âsi kimdir, muti kim?” ben nereden bilirim?
Gücüm, takatım yoktur, halk içinde eririm,
Hangi yöne gideyim, nereden bilecektim?

7 7
‫بريىن گرب بريىن ترساجهود قيدلى‬
‫بريىن مؤمن بريىن اكفر يهود قيدلى‬
‫عزازيل ىن دراگهيدين مردود قيدلى‬
‫نه سبب دين قيلغاىن ىن بيالملاس من‬
8 8
‫گناهيم كوپ تاغ دين آغري طاعتيم آز‬
‫طاعت قيلماى عمروم اوىت قيش و هم ياز‬
‫دراگىه اگ بارور بولسام يوقتور نياز‬
‫نه يوز بریالن باراريمىن بيالملاس من‬
9 9
‫جاندين كيچاگن چني اعشق الر اوزين كوردى‬
‫روز ازل ينه بريىن اعشق قيدلى‬
‫لطف كرم ايالب آناگ عشقني سادلى‬
‫آنده ديدار كوراريمىن بيالملاس من‬
10
‫زاهد قيدلى ينه بريىن طاعت اوچون‬
‫زاهد ينه طاعت قيلماس راحت اوچون‬
‫حور غلمان طوىب ودلان جنت اوچون‬
‫زاهد ديدار كوراريمين بيالملاس من‬
11
‫آخرت ىن يراىغ ىن قيالملاديم‬
‫يولالر اوزاق يول آزوقني آالملاديم‬
‫جاندين كيچيب حق امريىن قيالملاديم‬
‫آزوق سزیين باراريمىن بيالملاس من‬
12
‫تويماى قادليم دم اوتمايني عمريم اوىت‬
‫ملک املوت کيلماىگ هم ياووق ييىت‬
‫ايا دوستالر عمل سزي من باشيم قاىت‬
‫نه حال بریهل كيتاريمىن بيالملاس من‬
183
Dîvân-ı Hikmet
Kimi gebir, kimi tersâ, kimini cühûd kıldı,
Kimi mü’min, kimi kâfir, kimini yahud kıldı,
Şeytanı dergâhından kovdu, merdut kıldı,
Ne sebeple lanetlik, ben nereden bilecektim?
Günâhım dağdan ağır, ibâdetlerimse az,
Taatsız geçti ömrüm, heder oldu kış ve yaz.
Dergâhına varmaya ne dua var, ne niyâz!
Hangi yüzle giderim, ben nereden bilecektim?
Tüm gerçekleri gördü, cândan geçen âşıklar.
Ezel günü aşkını tazeledi sâdıklar.
Lütuf ve keremine âşık, bağrı yanıklar,
Cemâli göreceğim, ben nereden bilecektim?
10
Zâhit kıldı birini, O’na ibâdet için.
Zâhit yine ibâdet eylemiş rahat için.
Huri gılmân ne varsa hepisi cennet için.
Zâhit cemâl görecek, ben nereden bilecektim?
11
Âhiret ışığını tedarik edemedim.
Yol uzak, azığımı burdan götüremedim.
Cândan geçip Hak emrin, bi-hakkın yapamadım.
Azıksız gideceğim, ben nereden bilecektim.
12
Sanki bir nefes gibi, ömrüm geldi de geçti.
Ölüm meleği ansız, geldi de beni seçti.
Dostlarım amelsizim, dünyada yolum şaştı.
Hangi hâl üzre gidiş, ben nereden bilecektim?
Dîvân-ı Hikmet
13
‫بري فرصتده ييتيب کيلاگى اوتماى ساعت‬
‫هيبىت اگ يري و كوكالر قيلماس طاقت‬
‫فرمان بولسه اهليم دين ملک املوت‬
‫نيچوک طاقت قيالريمىن بيالملاس من‬
14
‫جان آلورغه اول عزرائيل کيليب تورسه‬
‫جانينگ بري ديب هيبت بریهل بري چنگ اورسه‬
‫اوچ يوز آتلميش تامورالريم تیرتار بولسه‬
‫نه حال بریهل باراريمىن بيالملاس من‬
15
‫اهل عيال يوزونگ رسى باقيب توراگی‬
‫باقيب توروب سوز ايتورغه تيلينگ کيلماى‬
‫رحم ايتماسه ياقني ايشينگ يریاق بولغاى‬
‫حريان بولوب نيتاريمىن بيالملاس من‬
16
‫خدايم ىن امرى بریهل جانيم آلسه‬
‫جانيم آنده باريب تنيم مونده قالسه‬
‫رنگيم مثل برگ خزان ينلگيغ سولسه‬
‫ايمان بریهل باراريمىن بيالملاس من‬
17
‫اهل عيال قورشاب توراگی ييغالب سيین‬
‫يوغوچیالر ختته اوزره آلغای سيین‬
‫سوىن قويوب پاک ايالاگی ظاهريم ىن‬
‫باطنيمىن يواغىن ىن بيالملاس من‬
18
‫آندين سونگره کفن تونني کیيدوراگيالر‬
‫پاک ناپاک ميىن سايلب چولغااگيالر‬
‫باش آياغيم حمكم توتوب باغالاگيالر‬
‫توبه تونني کيیاگنيمىن بيالملاس من‬
184
13
Vakti gelince onun gecikmez tek bir saat.
Haşmetine güç yetmez, yer ve gökteki tâkat.
Fermânı veren Allâh, ölüm meleği rahat.
O’na karşı gelinmez, ben nereden bilecektim.
14
Yüce ölüm meleği, cânım almaya gelse,
“Ruhunu ver!” diyerek, haşmet ile seslense,
Üç yüz altmış eklemim tam o anda titrese,
Ben ne hâlde giderim, nereden bilecektim?
15
Çoluk çocuk yüzüne mahzun bakıp duruyor.
Derdini söyleyemez, dillerin tutuluyor.
Rahmeti lütfetmezse, âhiret mahv oluyor.
Böyle şaşkın kalırım, nereden bilecektim?
16
Azrail Hak emriyle gelse, cânımı alsa,
Ruhum onunla gidip, bedenim burda kalsa,
Rengim, gazel misali, yapraklar gibi solsa,
İmân ile gideceğim, ben nereden bilecektim?
17
Çocuklar eşin, dostun, ağlar beklerler seni.
Gassal gelip de yıkar, kirletilmiş bedeni.
Gassâlin döktüğü su, sade temizler teni.
Bâtınımı kim yıkar, ben nereden bilecektim?
18
Sonra dikişsiz kefen, sarınca bedenime,
Temiz kirli fark etmez, yapışacak tenime.
Başımı ayağımı bağlarlar amelime,
Ben tövbe libâsını nereden bilecektim?

19
‫تورت آياغ يلغ تابوتيمىن كيلتوراگی الر‬
‫ميین سايلب تورت طرفدين کوتاراگی الر‬
‫ثنا ايتيب جنازمىن اوقواگی الر‬
‫مني هم ثنا ايتاريمىن بيالملاس من‬
20
‫آندين سونگره ميىن سايلب روان بولسه‬
‫ييتميش ايكى يرده مندين سؤال سورسه‬
‫جواب بري ديب فرشته الر وحشت قيلسه‬
‫نيچوک جواب برياريمىن بيالملاس من‬
21
‫تابوت بریهل آيلب تورسه گور باشینده‬
‫يارانالريم ييغالب توراگى کوپ قاشيمده‬
‫يالغوز ييغالب قورغوم ايل باشیمده‬
‫آنده نيچوک قيالريمىن بيالملاس من‬
22
‫ميىن قويوب ييىت قدم كيتار بولسه‬
‫منكر نكري اوشال دمده كرييب كيلسه‬
َ
‫َم ْن َر ُّبك ديب فرشته الر باقيب تورسه‬
‫ربيم اهلل دياگنيمىن بيالملاس من‬ّ
23
‫قول خواجه امحد مزنل خطر يولالر یرياق‬
‫بارور یريينگ ياووق تورور بارمو يراق‬
‫توبه قيليب اوزين بيلاگن آدلى يراق‬
‫مني هم توبه قيلغانيمىن بيالملاس من‬
185
Dîvân-ı Hikmet
19
Dört kollu tabutumu önüme getirseler,
Dört taraftan kaldırıp, tabuta bindirseler,
Sonra da dua edip, namazım kıldırsalar,
Ben de dua ederim, nereden bilecektim?
20
Tabuta koyup beni, kabre revân olsalar,
Melekler yetmiş iki, yerde suâl sorsalar,
“Cevap ver!” diye bana ağır korku salsalar,
Nasıl cevap veririm, ben nereden bilecektim?
21
Tabut ile götürüp, beni kabir başında,
Dostlarım ağlayıp da, hep dursalar karşımda,
Yalnız kalacağım ben, evet yalnız başımda,
Orada ne yaparım, ben nereden bilecektim?
22
Beni kabre koyarak, yedi adım gitseler,
O zaman da münkereyn, sual için gelseler,
“Rabbin kimdir?” diyerek, bana suâl sorsalar,
“Rabbim Allâh!” cevabın, ben nereden bilecektim?
23
Hoca Ahmed menzilin tehlikeli, yol uzak.
Yakındır zannederek, nefsinden sana tuzak,
Tövbeye gel, özün bil, olsun yüzün dâim ak.
Tövbe eylediğimi, ben nereden bilecektim?
Dîvân-ı Hikmet
48- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ىن درياسيده غواص بولوب‬
‫معرفت ىن گوهريىن آلغوم كيلور‬
‫طريقت ىن ميدانيده پرواز قيليب‬
‫اول طوىب درختیغه قونغوم کيلور‬
2 2
‫اول طوىب درختیىن ايكسه بیتماس‬
‫اهلل دياگن اعشق قودلين تقصري كيلماس‬
‫چني اعشق و ايران هرگزی يودله قاملاس‬
‫اعشق بولوب اهلل يادين ايغوم كيلور‬
3 3
‫اعشق قولالر حق ياديدين خاىل ايماس‬
‫حقيقت يلغ بو دنياغه ميل قيلماس‬
‫چني اعشق الر دنيا عقبني هرگزی آملاس‬
‫من تىق بو دنياىن قويغوم كيلور‬
4 4
‫جتىل ىن نورى بریالن عقىل شاشقان‬
‫آهلل تيو كونلگ باغالب طورغه آشقان‬
‫حمبت ىن اوىت بریالن قيناب تاشقان‬
‫منی تىق اهلل تيو بارغوم كيلور‬
5 5
‫اهلل يادى كونلگ الرىن قيدلى خرم‬
‫بلخ ملىك ىن تاشالب لكيم کیيدى ادهم‬
‫لكيم كیيب هدايت اگ اوردى قدم‬
‫هدايت اگ انداغ قدم اورغوم كيلور‬
6 6
‫لکيم كیياگن اول عزيزالر حقه ياقار‬
‫چون رسالرى دواکن اچيره حقىن تاپار‬
‫آه الريدين تیليم تاغ الر سزييب آقار‬
‫سليم بولوب اول لكيم ىن کيیکوم کيلور‬
186
Hikmet - 48
Diyesim Gelir!
Muhabbet deryâsında dalgıç olup,
Ma’rifet cevherin alasım gelir.
Tarikat meydanında kanat çırpıp,
Tubâ ağacına konasım gelir.
Tubâ ağacını eksen yetişmez,
“Allâh!” diyen kullar hata işlemez.
Gerçek âşıklar da günâhı bilmez,
Âşık olup;” Allâh!” diyesim gelir.
Âşık kullar olmaz Allâh’a uzak,
Bu dünya onlara kuramaz tuzak.
Gerçek âşık dünya derdinden uzak,
Ben de bu dünyayı koyasım gelir.
Tecelli nuruyla aklı şaşanlar,
“Allâh!” deyip coşan, Tur’u aşanlar,
Muhabbet ve aşkla dolup taşanlar,
Ben de “Allâh!” deyip varasım gelir.
“Allâh!” adı, gönülleri şâd eder.
Belh şehrini terk eden Edhem eder.
Aba giyer gönüller irşâd eder,
Hidâyete adım atasım gelir.
Aba giyen kullar Hakk’a yalvarır,
Çünkü bütün sırlar Allâh’a varır.
Tüm mürşitler gönülleri uyarır,
Kul olup abayı giyesim gelir.

7 7
‫سليم بولوب صاف بودلى جنيد شبىل‬
‫نفسني تيفيب قهر قيدلى حسن برصى‬
‫خلق ىن قويوب فنا بودلى ذوانلون مرصى‬
‫عزيز الراگ متابعت قيلغوم كيلور‬
8 8
‫اهلل يادى تكربىن اويني بوزدى‬
‫مشايخ الر بو حلقه ىن كورلكوک توزدى‬
‫چون هو ديديم معصيت الر توزاگ توزدى‬
‫منی هم تىق اول حلقه ده بولغوم كيلور‬
9 9
‫شوق رشابني اچيتيم ايرسه قيدلی خراب‬
‫حمبت ىن اوىت بریالن بغريم كباب‬
‫ديداريىن روزى قيلسه ايزيم وهاب‬
‫دارالسالم رساىي غه كريگوم كيلور‬
10 10
‫قول خواجه امحد گوهرينلگيغ حكمت ايدى‬
‫عزيزالرىن مدیح بریالن سوزين يايدى‬
‫اوزون تون ىن كون اگ اوالب قيام توردى‬
‫داع اوقوب روان حكمت ايغوم كيلور‬
49- ‫حکمت‬
1 1
‫قايو يريده عزيزالرىن مجىع بولسه‬
‫اوشال يريده حال علميىن ايغوم كيلور‬
‫االرىن صحبىت ىن خوشالسم مني‬
‫اوزوم ىن اوزالريغه قاتقوم كيلور‬
187
Dîvân-ı Hikmet
Selim u saf oldu Cüneyt ve Şiblî,
Nefsini gemledi, Hasan-ı Basrî,
Halkı terk edince Zü’n-nûn-ı Mısrî,
Azizlere tâbi olasım gelir.
“Allâh!” adın, kibrin evini yıktı.
Şeyhler, halkasını görkemli dikti.
“Hû!” dedi, kötülük yok oldu gitti.
Ben de o halkada olasım gelir.
Aşk şarabın içtim de etti harâb,
Muhabbet ateşiyle bağrım kebâb,
Cemâlin lütfeyle Sen Aziz, Vehhâb!
“Dâru’s-selâm” yurduna, giresim gelir.
Hoca Ahmed cevher, hikmet söyledi,
Azizleri sevdi, medih eyledi.
Uzun gecelerde kıyâm eyledi,
Dua edip hikmet diyesim gelir.
Hikmet - 49
Cânımı Cânlara Katasım Gelir.
Nerede bir gönül sofrası olsa,
O yerde hâl ilmi diyesim gelir.
Sohbet-i yârândan mutluluk duysam,
Cânımı cânlara katasım gelir.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪2‬‬
‫خوش صحبت يلغ درويش الراگ جانيم بريسام‬
‫هر بری باسقان ايزالريىن كوزاگ سورسام‬
‫خدمت قيليب خيشيالردين داع آلسام‬
‫اندين سونگره شوق رشابني تاتقوم كيلور‬
‫‪3‬‬
‫شوق رشابني اچياگن قيلور دنيا طالق‬
‫خرض بابام كيليب آناگ بريور سباق‬
‫دنيا تيفيب قيليب يورگيل يوز مينگ طالق‬
‫شونداغ ايراگ عزيز جانيم بري كوم كيلور‬
‫‪4‬‬
‫وا دريغا خوبالر همه ييغالب اوىت‬
‫اناسيدين توغدى ايرسه ماتم توىت‬
‫کوزوم يوموب تا آچقوچنه عمريم اوىت‬
‫بو دنياىن پوچکپولغه ساتقوم کيلور‬
‫‪5‬‬
‫تيىل بریهل امت من ديب يالغان سوزالر‬
‫کيىش مالني آملاق اوچون هزيان سوزالر‬
‫حالىل ىن مونده تاشالب حرام كوزالر‬
‫نادانالرغه بو سوزالرىن ايغوم کيلور‬
‫‪6‬‬
‫زمانه آخر بولسه اعقل کيتاگى‬
‫آدم اوىلغ بر بريىن توتوب يياگى‬
‫دنيا اوچون ايمان اسالم دينني ساتغاى‬
‫اعقل الرغه بو سوزالرىن ايغوم كيلور‬
‫‪7‬‬
‫مالئک الر ييغليب بو كون صحبت قوردى‬
‫رقص سماع اورماق اوچون يوگوروب يوردى‬
‫معراج اوزره حق مصطىف موىن كوردى‬
‫ايمدى مني هم رقص سماع اورغوم كيلور‬
‫‪188‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Dervişler demine cânımı versem,‬‬
‫‪Ayak izlerine gözümü sürsem,‬‬
‫‪Hizmet edip dualarını alsam,‬‬
‫‪Sonra aşk şarabın tadasım gelir.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Aşk şarabın içen dünyayı boşar,‬‬
‫‪Hızır anda gelir, imdada koşar.‬‬
‫‪Dünyayı boşayan Hak üzre yaşar,‬‬
‫‪Erenlere cânım veresim gelir.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪İyiler hep böyle ağlayıp göçtü,‬‬
‫‪Dünyaya gelince matemin tuttu.‬‬
‫‪Gözün açıp yumdu, bir ömür geçti,‬‬
‫‪Kıymetsiz dünyayı satasım gelir.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Dille; “Ümmetim” der, yalanı söyler,‬‬
‫‪Kul hakkı yemeye tevessül eyler,‬‬
‫‪Harâma göz diker, helâl terk eyler,‬‬
‫‪Câhillere Hakk’ı diyesim gelir.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Zaman-ı âhirde aklımız gider,‬‬
‫‪Âdemoğlu kardeş kanını döker.‬‬
‫‪Hem dinini satar, imânı heder,‬‬
‫‪Âkillere sözüm diyesim gelir.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Melekler toplanıp, sohbet kurdular,‬‬
‫‪Raks u semâ edip, zikre daldılar,‬‬
‫‪Mirâçta Resul’üm bunu gördüler,‬‬
‫‪Şimdi raks u semâ edesim gelir.‬‬

8 8
‫حق مصطىف بيخود بولوب اوزدين كيىت‬
‫جربيل كيليب حق مصطىف باشني توىت‬
‫سبحان اياگم قدرت بيالن ذکر اوراگتىت‬
‫امت بولسام مني هم ذكرين ايغوم كيلور‬
9 9
‫اعشق بولسانگ کوز ياشينگىن ساچيب يورگيل‬
‫بايزيدديک دنيا عقبني تيفيب يورگيل‬
‫ادهم صفت ختت خبت دين کيچيب يورگيل‬
‫همت بريسانگ دنيا عقبني تیفكوم کيلور‬
10 10
‫قول خواجه امحد دنيا کورسانگ زنهار قاچغيل‬
‫ذکرين ايتيب طريقت ین يولني آچغيل‬
‫آيت حديث سوزی بریهل دينار ساچغيل‬
ُ
‫ايرانالردين در و گوهر آلغوم کيلور‬
50- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت نینگ بوستاىن غه بلبل كىب‬
‫سحرالرده ناهل ايالب قونغوم کيلور‬
‫اوشل وقت ده اهليم ىن مجاىل ىن‬
‫معىن کوزى بریهل عيان کورگوم كيلور‬
2 2
‫مردان ايرور حق يویل ىن باشىچ الرى‬
‫مريد بریهل خدا آرا ايلىچ الرى‬
‫وحدانيت درياسيىن يولىچ الرى‬
‫آستانه ده باريب دربان بولغوم كيلور‬
189
Dîvân-ı Hikmet
Hak Resul o anda kendinden geçti,
Cebrail, Nebi’nin başını tuttu.
Sübhân Melik’imiz zikir öğretti.
Ümmet olsam zikrin diyesim gelir.
Âşık isen, gözyaşını saç yürü.
Bâyezid ol, dünya derdin tep yürü.
Edhem gibi, kısmetinden geç yürü.
Himmet et, dünyayı tepesim gelir.
Hoca Ahmed sen dünyayı gör ve kaç,
Zikreyleyip tarikat yolunu aç.
Ayet hadis sözleriyle nurlar saç,
Erenlerden cevher alasım gelir.
Hikmet - 50
Cânım Kurbân Edesim Gelir.
Muhabbet bağına bülbüller gibi,
Seherde feryâdla konasım gelir.
O vakitte cemâlini Rabb’imin,
Ma’nâ gözü ile göresim gelir.
Mertler Hak yolunun başçılarıdır,
Allâh’a müridin elçileridir.
Vahdet deryâsının yolcularıdır,
Dergâhında bevvâb olasım gelir.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪3‬‬
‫حق وصالني تيالاگنالر توىن كوىن‬
‫تينمای جاىن بریهل ايتور ذکر هو ىن‬
‫حقدين اهلام یيتيب كيلور بيلسانگ موین‬
‫آخرت ىن آزوىق ىن آلغوم كيلور‬
‫‪4‬‬
‫َمودت نینگ عصاسيىن قولغه آيلب‬
‫سعادتین خرقه سيىن تن اگ سايلب‬
‫حمبت ین يونىگ بریالن قناتالنيب‬
‫معرفت ىن بوتاىغ غه قونغوم كيلور‬
‫‪5‬‬
‫ايرانالری بارچه باروب بودلى مازار‬
‫قاتيغ النيب اى دوستالريم بولگيل بيدار‬
‫موىس صفت طور تاغيده كوروب ديدار‬
‫َْ ُ َ َ‬
‫َر ِّب انظ ْر ِالْك ديب ايغوم کيلور‬
‫‪6‬‬
‫ایر ایرسانگ تورغیل توتیب خوار ییغالیو‬
‫توبه سویی بریهل یازوق کرییین یو‬
‫یا ایها انلاس یوم یفقد تون کون تیو‬
‫اول یوسف نینگ مجایلین کورگوم کیلور‬
‫‪7‬‬
‫وا دريغا ايسزي عمروم بريديم يیل اگ‬
‫عبادتدين هيچ نيمه يوق باقسم قول اگ‬
‫قوللوق قورين کيچ باغالديم ايمدى بيل اگ‬
‫همت قيليب پري خدمتني قيلغوم کيلور‬
‫‪8‬‬
‫خوش معجزه بریدی ایمان عطاسیین‬
‫تنیم جانیم روحوم سویدی غناسیین‬
‫رس قوالقیم ایشتیب نااگه نداسیین‬
‫ندا ایشتیب جانیم فدا قیلغوم کیلور‬
‫‪190‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Hakk’a kavuşmayı arzu edenler,‬‬
‫‪“Hû!” zikrini cândan, aşkla diyenler,‬‬
‫‪Hak’tan ilham alır bunu bilenler,‬‬
‫‪Âhiret azığım alasım gelir.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Muhabbet asasın alsam elime,‬‬
‫‪Saadet hırkasın giysem yenime,‬‬
‫‪Muhabbetle kanatlanıp, gönlüme,‬‬
‫‪Marifet aşkını koyasım gelir.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Erenler göç edip, mezar oldular,‬‬
‫‪Mahzun dostlar, hep uykusuz kaldılar,‬‬
‫‪Tur’da Musa olup, cemâl gördüler,‬‬
‫‪“Rabbi enzur ileyk” diyesim gelir.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Er isen sıkı dur, hem de çok ağla,‬‬
‫‪Tövbe suyu ile günâhın dağla,‬‬
‫‪“Yâ eyyühe’n-nâs!..”ın, hükmünü söyle,‬‬
‫‪Yusuf’un cemâlin göresim gelir.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Vah ne yazık! Ömrümü verdim yele,‬‬
‫‪İbâdetten bir şey yok, baksam ele.‬‬
‫‪Kulluk kemerini geç taktım bele,‬‬
‫‪Himmetle pîr hizmeti edesim gelir.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪En büyük mucize, imân atâsı,‬‬
‫‪Tenim, cânım, gönlüm ruhun sevdâsı,‬‬
‫‪Sır kulağın verip feryâd nidâsı,‬‬
‫‪Ses duyunca cânım veresim gelir.‬‬

‫‪9‬‬
‫قول خواجه امحد دون اهىل دين بيل ايرماس اول‬
‫رياضت سزي هيچ اعملین كورگوزماس اول‬
‫اهلل ديمک مؤمن قول غه اعر ايماس اول‬
‫حق ياديغه جانيم قربان قيلغوم کيلور‬
‫حکمت ‪51-‬‬
‫‪1‬‬
‫حمبت نینگ بازاريده جوالن قيليب‬
‫آخرتنینگ سوداسيىن باشالسام من‬
‫بو دنيانينگ عزت الرين آرقه تاشالب‬
‫خواريلق زاريلق يول الريىن خوشالسام من‬
‫‪2‬‬
‫بو يول الرده خواريلق زاريلق دراكر ايرميش‬
‫تسبيح تهليل روزه نماز بياكر ايرميش‬
‫يالغاچنيدين خدا رسول بزيار ايرميش‬
‫يالغان نماز رياالرىن تاشالسام من‬
‫‪3‬‬
‫چني كونلگ ده نماز قيلغيل خدا بيلسون‬
‫خلق اچيیده رسوا بولغيل اعلم کولسون‬
‫تفراق صفت خواريلق تارتقيل نفسینگ اولسون‬
‫همت بريسانگ نفسيم تيفيب یيغالسام من‬
‫‪4‬‬
‫دوستالريمىن رسوا قيلغان نفس هوا‬
‫آنينگ اوچون شيطان لعني قيلور غواغ‬
‫لطف ايالسانگ منمن يلكىن قيالى ادا‬
‫رياضت ده جانيم قيناب ايشالسام من‬
‫‪191‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Hoca Ahmed o, ehl-i dünya değil,‬‬
‫‪Riyâzetsiz etmez âleme meyil.‬‬
‫‪Allâh demek mü’min kula âr değil‬‬
‫‪Cânım Hakk’a kurbân edesim gelir.‬‬
‫‪Hikmet - 51‬‬
‫!‪Başlasam Ben‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Muhabbetin pazarını dolaşıp,‬‬
‫‪Âhiret sevdâsına başlasam ben.‬‬
‫‪Dünya nimetini arkaya atıp,‬‬
‫‪Ağlama yollarını hoşlasam ben.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Horlanan ve ağlayan zarar etmez,‬‬
‫‪Sade namaz, tesbih oruç kâr etmez.‬‬
‫‪Yalancıdan Resulullah haz etmez,‬‬
‫‪Riyâkârca namazı terk etsem ben.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Tam kalbinle namaz kıl, Allâh bilsin,‬‬
‫‪Halk içinde rüsvâ ol, âlem gülsün,‬‬
‫‪Toprak gibi hor görül, nefsin ölsün,‬‬
‫‪Himmet et, nefsim yenip ağlayım ben.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Dostları rezil eden nefs ü hevâ,‬‬
‫‪Şeytan bunun için ediyor kavga.‬‬
‫‪Lütfetsen benliğim ederim edâ,‬‬
‫‪Riyâzetle cânımı acıtsam ben.‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪5‬‬
‫عشق يويلده قطره قطره قانالر يوتاى‬
‫رمحن آتليغ رمحتینگدين اميد توتاى‬
‫جام رشاب تويا بريسانگ جاندين اوتاى‬
‫حرستینگده ايكى كوزوم ياشالسام من‬
‫‪6‬‬
‫نفسيم ميىن اوتديک يانيب يودلین اوردى‬
‫يوز مينگ تورلوک طعام تيالب دواكن قوردى‬
‫آغزين آچيب هر ايشیکاگ ميىن سوردى‬
‫همت بريسانک ايت نفسيم ىن موشالسام من‬
‫‪7‬‬
‫عشقيم تاشىت روحیم قاچىت قايدين تاپاى‬
‫آرقاسيدين عشق آتیىن مينيب چاپاى‬
‫كیمىن كورسام خرض بيلیب قولني توتاى‬
‫خرض و ايلاس مدد قيليب اوشالسام من‬
‫‪8‬‬
‫گناهيم كوپ یرياگ سيغماس كيم اگ ايتاى‬
‫توبه قيليب ايگرى يودلين راست اگ قايتاى‬
‫ندامت ده ايت الريم ىن اوزوب تارتای‬
‫صد دريغ ديب بارماق الريم تيشالسام من‬
‫‪9‬‬
‫گناه قيليب توبه قيلماى حددين آشتيم‬
‫نفسيم ميىن طغيان قيدلى طرفه شاشتيم‬
‫حبمد اهلل پري مغان رسى قاچتيم‬
‫قولغه آيلب نفس بدىن اوشالسام من‬
‫‪10‬‬
‫قول خواجه امحد هر بري سوزونگ درداگ درمان‬
‫طالب الراگ بيان قيلسام قاملاس ارمان‬
‫تورت مينگ تورت يوز حكمت ايدیم حقدين فرمان‬
‫فرمان بولسه تا اولگوچنه سوزالسام من‬
‫‪192‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Aşk yolunda damla damla kan yutsam,‬‬
‫‪Rahmân’ın rahmetine ümit tutsam,‬‬
‫‪Mey kadehini içip cândan geçsem,‬‬
‫‪İki gözüm yaş ile sulasam ben.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Nefsim ateş oldu, yolumu kesti,‬‬
‫‪Yüz bin lezzet ile kendinden geçti.‬‬
‫‪Beni her kapıya zelil sevk etti,‬‬
‫‪Himmet etsen, nefsim yakalasam ben.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Taştı aşkım, kaçtı ruhum bulamam,‬‬
‫‪Aşk atına binsem ona varamam.‬‬
‫‪Hızır olsa ben elini tutamam.‬‬
‫‪Hızır-İlyas himmetiyle yakalasam ben.‬‬
‫‪8‬‬
‫?‪Günâhım çok, ben kimlere diyeyim‬‬
‫‪Tövbe edip Hak yoluna döneyim,‬‬
‫‪Pişmanlıkla etlerimi lime lime edeyim.‬‬
‫‪Yüzler kez parmaklarım ısırsam ben.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Günâh çok, tövbesizim haddi aştım,‬‬
‫‪Âsi nefsim aldattı, yoldan şaştım.‬‬
‫‪Şükr olsun ki, pîr-i kâmile kaçtım.‬‬
‫‪Kötü nefsi tutup yakalasam ben.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Hoca Ahmed! Her sözün derde dermân.‬‬
‫‪Elem kalmaz, duysa tâlib-i Cânân.‬‬
‫‪Dört bin dört yüz Hikmet’im Hak’tan fermân,‬‬
‫‪Ferman olsa ölene dek, söylesem ben.‬‬
 Dîvân-ı Hikmet

52- ‫حکمت‬ Hikmet - 52

Mest u Hayrân Olsam Ben!

1 1
‫وحدت خیم آچیدلی میخانه غه کریسام من‬ Vahdet küpü açıldı, meyhâneye girsem ben,
‫بری جام اچییب شول یم دین مست حریان بولسام من‬ Bir kadeh içip meyden, mest ü hayrân olsam ben.

2 2
‫اوشل یم نینگ مزایس ایچ بغریمین قان قیدلی‬ Meyin lezzeti benim, bağrımı kan eyledi,
‫بغری قانیم آقوزوب جانان ساری بارسام من‬ Bağrım kanını döküp, Cânânıma varsam ben.

3 3
‫سایق سوندی هر نفس کیفیتنینگ رشابنی‬ Sâkî sundu her nefes, lezzetini şarabın,
‫رسمست بولوب اوشل دم ناهل فریاد اورسام من‬ Sarhoş olup da o an, feryâdlar eylesem ben.

4 4
‫انسانیت یقاسنی شوق آتیش کویدیردی‬ İnsanlık yakasını, şevk ateşi yandırdı,
‫وحدانیت دریاسنی اوشل دمده سورسام من‬ Vahdaniyet deryâsın, o anda boylasam ben.

5 5
‫اول دریانینگ موجیدین چوممای غواص در آملاس‬ O deryâ dalgasından, her dalgıç inci almaz,
‫جاندین کیچیب در اوچون حبر قعریغه چومسام من‬ Cândan geçip deryâdan, inci mercân alsam ben.

6 6
‫خواجه امحد نینگ مخیده حمبت نینگ رشایب‬ Hoca Ahmed küpünde, muhabbetin şarabı,
‫اعشقالرغه شول یم دین مرادینچه بریسام من‬ Âşıklara şu meyden muradınca versem ben.

53- ‫حکمت‬ Hikmet - 53

Gaflet İçinde Gördüm!

1 1
‫اهلل دياگن بنده ین جاين جنتده كوردوم‬ Allâh diyen kulların, yerin cennette gördüm,
‫حور غلمان مجله سني قارشو آدليده کوردوم‬ Huri, gılmân hepsini, ana hizmette gördüm.

2 2
‫فاذکروىن ذكريىن ايتاگن قول الر دايما‬ “Fezkürunî...” zikrini, söyleyen kullarını,
‫مجله سيین همراىه بهشت عدنده كوردوم‬ Tamamın yoldaş olup “Adn” cennette gördüm.

193
Dîvân-ı Hikmet

3 3
‫توىن كوىن اوخالماى هو ذكريىن ايتقانالر‬ Gece gündüz uykusuz “Hû!” zikrini söyleyen,
‫مالئک الر همراىه عرشىن اوستيده كوردوم‬ Meleklerine yoldaş, Arş’ın üstünde gördüm.

4 4
‫خري سخا قيلغانالر يتيم کونلگني آلغانالر‬ Cömertlik eyleyeni, yetim gönlü alanı,
‫چهار يارالر همراىه کوثر بلینده كوردوم‬ Çehâr-yârlar yoldaşı, Kevser başında gördüm.

5 5
‫اعمل بولغان اعملالر یولغه کریاگن اعصیالر‬ Amel eden âlimler, yola gelen âsiler,
‫انداغ قایض جایی ین دار السالم ده کوردوم‬ Öyle kadı yerini Dâru’s- Selâm’da gördüm.

6 6
‫قاىض بولغان اعملالر پاره رشوت يياگن الر‬ Kadı olan âlimler, para-rüşvet yiyenler,
‫انداغ اعلم جاىي ىن نار سقرده كوردوم‬ Öyle kadı yerini sakar ateşte gördüm.

7 6
‫مفىت بولغان اعلم الر ناحق فتوى برياگنالر‬ Müftü olan âlimler, haksız fetva verenler,
‫انداغ مفىت جاىي ىن رصاط كوفروكده كوردوم‬ O müftüler yerini sırat üstünde gördüm.

8 7
‫ظالم بولوب ظلم ايتاگن مؤمن الرىن آغريتاگن‬ Zâlim olup zulmeden, yetim hakkını yiyen,
‫قرا يوزلوک حمرشده قولني آرقه ده كوردوم‬ Mahşerde kara yüzlü, kolun arkadan gördüm.

9 8
‫مجاعت اگ بارمايني ترک نماز قيلغانالر‬ Cemaate gitmeyen, namazları terk eden,
‫شيطان بریهل بری يريده درک اسفل ده كوردوم‬ Şeytan ile bir yerde, derk-i esfelde gördüm.

10 9
‫قول خواجه امحد اكن آچىت در گوهرىن ساچىت‬ Ahmed hazine açtı, inci mercânlar saçtı,
‫تينگالمااگن بو سوزىن غفلت اچيینده كوردوم‬ Sözüm dinlemeyeni, gaflet içinde gördüm.

194

54- ‫حکمت‬
1 1
‫يولغه كرياگن ايرانالردين يول ىن سورماى‬
‫يیغالمايمو اى دوستالريم خطا قيدليم‬
‫حق ذكريىن کيچه كوندوز ورد ایالماى‬
‫ايا دوستالر اوز جانيمه جفا قيدليم‬
2 2
‫اهلل يادى كونلگ الرىن قيلور روشن‬
‫اعشق الرغه خدا اوزى وعده قيلغان‬
‫عشق نسيىم مصطىف غه حتفه كيلاگن‬
‫اول سببدين كوز ياشيمىن گواه قيدليم‬
3 3
‫اهلل ايتور اعشق الريم براق سوار‬
‫حق ذکريىن ايتاگنالراگ رمحت يااغر‬
‫كوب ييغالاغن ديداريمىن ىب شک كورار‬
‫روز حمرش ديداريمىن عطا قيدليم‬
4 4
‫وعده قيدلیم اعشق الرغه يوز مينگ براق‬
‫اعلم خلىق مالمىت آنكا يراق‬
‫بو اعملده ايل كوزياگ يانغان چراق‬
‫عقىب اچيره يوز مينگ کوشک الر بنا قيدليم‬
5 5
‫دردسزي آدم بنده ايرماس موىن آنگالنگ‬
‫عشق سزي آدم حيوان جنىس موىن تينگالنگ‬
‫کونلگونگزيده عشق بوملاسه مناگ ييغالنگ‬
‫گريان الرغه خاص عشقيم ىن عطا قيدليم‬
6 6
‫بنده بولسانگ منمن يلک ىن زينهار تاشال‬
‫سحرالرده جانينگ قيیناب تينماى ايشال‬
‫يودلين آزاغن گمراه الرىن يولغه باشال‬
‫بري نظرده دل الريىن صفا قيدليم‬
195
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 54
Tamam Eyledim.
Yola giren erenlerden, yolu sormadan,
Ağlamayım mı ey dostlar! Hata eyledim.
Hak zikrini gece gündüz vird edinmeden,
Ey dostlarım! Ben cânıma cefâ eyledim.
Allâh adı gönülleri pür-nur eyleyen,
Âşıklara kendisidir, cennet va’deden.
Aşk rüzgârı Mustafa’ya hediye gelen,
O sebepten gözyaşımı, şahit eyledim.
Allâh der ki; âşıklarım Burak’a biner,
Hak zikrini diyenlere, rahmetler iner.
Çok ağlayan Cemâlimi, anda seyreyler,
Mahşer günü Cemâlimi ihsân eyledim.
Va’d eyledi âşıklara, yüz binler Burak,
Âlem halkı, melameti, ona çok uzak.
Bu âlemde sayısızdır kullara tuzak,
Âhiret için yüz bin köşk bina eyledim.
Dertsiz insan, insan değil, bunu anlayın.
Aşksız insan hayvan cinsi, bunu dinleyin.
Gönlümüzde aşk olmazsa bana ağlayın,
Ağlayana gerçek aşkı hediye ettim.
Kul olsaydın benliğini sen terk ederdin.
Seherlerde Hakk’a dönüp sen zikrederdin.
Yoldan sapan âsilere himmet ederdin.
Bir nazarda gönüllere safâ eyledim.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫چني درديلک اک اوزوم دارو اوزوم درمان‬
‫هم اعشق من هم معشوق من اوزوم جانان‬
‫رحم ايالسام آتيم رمحن ذاتيم سبحان‬
‫بري نظرده باطن الرين صفا قيدليم‬
8 8
‫تانگ آتقوچنه حق ياديىن آيغان كيىش‬
‫تاغ چول ىن بوستان قيلور آقان يایش‬
‫اهلل ايتور اوزاگ بریهل يوقتور ايىش‬
‫اول اعشق ىن خاليق دين جدا قيدليم‬
9 9
‫عشق درديین يرياگ سالسام يري کوتارماس‬
‫دفرت قيلسام تا تریيک سني بيتيب بوملاس‬
‫حقىن بيلاگن بيک و خان و خلقىن بيلماس‬
‫اول بندم ىن اوز يولومده دوتا قيدليم‬
10
‫مال و پولىن پروا قيلماس اعشق کيیش‬
‫يول اوسيده تفراق بولوب عزيز باىش‬
‫آندين سونگره نورغه تولور ايىچ تاىش‬
‫تانگال بارسه حمرش آرا پادشاه قيدليم‬
11
‫حق دين قورقوب مال و پولىن سويمااگن ىن‬
‫حقىن ايتيب بري دم ياتيب اويمااگن ىن‬
‫ياتسه قوپسه حق ذكريىن قويمااگن ىن‬
‫آچتيم باطن كوزالريىن بينا قيدليم‬
12
‫روزه توتوب خلق غه ريا قيلغانالرىن‬
‫نماز اوقوب تسبيح قولغه آلاگنالرىن‬
‫شيخ من تيو اوزاگ بنا قويغانالرىن‬
‫آخر دمده ايماىن دين جدا قيدليم‬
196
Mübtelâ-yı derde ilaç, dermân da benim.
Hem âşıkım, hem maşûkum, cânân da benim.
Rahmet ettim, adım Rahmân, Sübhândır zâtım,
Bir nazarla gönüllere safâ eyledim.
Tan ağarana kadar Hakk’ı zikreden kişi,
Dağ ve çölü bostan eyler, akan gözyaşı.
Allâh der, gayrısıyla yoktur ki işi,
Âşıkları, ahaliden ayırt eyledim.
Aşk adını yere koysam, taşımaz yerler,
Defter tutsam kayda yetmez defterler.
Hakk’ı bilen, hânı, beyi, halkı bilmezler,
Kulumu yolumda ben büklüm eyledim.
10
Malı mülkü dert eylemez o âşık kişi,
Yol üstünde toprak olur vücudu, başı.
Ondan sonra nurla dolar içi-dışı,
Sabaha varsa mahşere, Sultan eyledim.
11
Hak’tan korkup malı mülkü sevmeyen dostlar,
Hakk’ı anıp uyumayan, zikreden dostlar,
Yatıp kalkıp Hak zikrinden zevk alan dostlar,
Açtım size kalp gözümü bînâ eyledim.
12
Oruç tutup halka riyâ eyleyenler,
Namaz kılıp, elde tesbih gezinenler,
Şeyhim deyip ibâdetten yerinenler,
Son anında imânından cüdâ eyledim.

13 13
‫حقه اعشق بولوب ايدى قول خواجه امحد‬
‫صدىق بریالن ايشيتاگن اگ يوز مينگ رمحت‬
‫داع قيالى کورمااگيالر حمنت زمحت‬
‫اعقل ايرسانگ بري سوز بریالن ادا قيدليم‬
55- ‫حکمت‬
1 1
‫ايزيم يادى اولوغ ياددور ايتور بولسام‬
‫عسل ينلگيغ سچوک بولور تيليم منينگ‬
‫اوزوم فقري قيدليم ُمقر بودلوم حقري‬
‫قنات قاقار اوچار قوشديک كونلگوم منينگ‬
2 2
‫توزلوک عيشيم تورلوک ايشيم مونلگوغ باشيم‬
‫ايریدى جانيم كيىت هوشوم آقىت ياشيم‬
‫يازوق بيالن تودلى تواگل ايچ و تاشيم‬
‫ىب نيازيم آچا بريسون يويلم منينگ‬
3 3
‫كوزوم توشىت كونلگوم اوچىت عرشقه آشىت‬
‫عمريم کيچىت نفسيم قاچىت حبريم تاشىت‬
‫اکروان کوچىت مزنل آشىت هاريب توشىت‬
‫رس اوالشىت نيچوک بولغای حايلم منينگ‬
4 4
‫صورت مونده سريت آنده قدرتيده‬
‫اوزون تونده ياروق كونده كونلگوم انده‬
‫يوروب تونده بولوب بنده باراى انده‬
‫سورسه انده يازوق کوبتور تيليم منينگ‬
197
Dîvân-ı Hikmet
Hakk’a âşık olun dedi, Kul Hoca Ahmed,
Sıdk ile dinleyenlere binlerce rahmet.
Dua ettim görmesinler meşakkat, zahmet.
Âkil isen bir söz ile tamam eyledim.
Hikmet - 55
Gönlüm Kuş Gibi Benim!
Zikrullah sözlerin en yücesidir.
Söylesem bal olur bu dilim benim.
Ben fakir, hakir oldum, ikrar ettim,
Kanat çırpıp, uçan kuş oldu gönlüm.
Türlü aşım, türlü işim, dertli başım,
Cân eridi, gitti şuur, aktı yaşım,
Bütün günâhlarla dolu içim dışım,
Niyâzsızım, açıversin yolum benim.
Gözüm düştü, ruhum uçtu, Arş’ı aştı.
Ömrüm geçti, nefsim kaçtı, deniz taştı.
Menzil aştı, kervan göçtü, yorgun düştü.
Sır ulaştı, nasıl ol’cak hâlim benim?
Sûret bur’da, sîret orda, kudretinde,
Uzun gece, aydın günde, gönlüm O’nda.
Kul olup yürür gecede, Allâh nerde?
Sorsa orda günâhkârdır benim dilim.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪5‬‬
‫اچيتيم رشاب بودليم خراب اصليم تراب‬
‫کيدليم كوراب كونلگوم سریاب عشقه پراب‬
‫حقدين خطاب كيلسه كورماس قولالر عذاب‬
‫بوالق ينلگيغ آقار كوزدين ياشيم منينگ‬
‫‪6‬‬
‫توشتيم اوزاق براق توزار كيتسه بازار‬
‫دنيا بازار اچيره كرييب قول الر آزار‬
‫باشيم بزيار ياشيم سزيار قانيم توزار‬
‫آتيم امحد توركستاندور ايليم منينگ‬
‫حکمت ‪56-‬‬
‫‪1‬‬
‫تينماين حرضتینگده اهلل ديسام‬
‫زار اينگرابان ذاكر بولوب ربیم ديسام‬
‫قول بولوبان قوللوغونگده بويون سونسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
‫‪2‬‬
‫ّ‬
‫زكرياديگ بول باشيمغه اره قويسام‬
‫ايوب صفت بو تنيمغه قورتىن قويسام‬
‫مویس صفت طور طاغيده طاعت قيلسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
‫‪3‬‬
‫يونس ديک دريا اچيره بایلق بولسام‬
‫يوسف ديک قدوق اچيره تون كون بولسام‬
‫يعقوب ديک يوسف اوچون زار اينگراسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
‫‪198‬‬
‫‪5‬‬
‫‪İçtim şarap, oldum harap, aslım toprak.‬‬
‫‪A’ma geldim, gönlüm serap, aşkı bırak.‬‬
‫‪Hak’tan gelse hitap; azap size uzak,‬‬
‫‪Pınar gibi yaşım akar gözden benim.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Düştüm uzak, tozar Burak, gitse pazar,‬‬
‫‪Dünya pazarına giren kullar azar.‬‬
‫‪Dertli başım, tozar kanım, yaşım sızar,‬‬
‫‪Adım Ahmed, Türkistan’dır benim ilim.‬‬
‫‪Hikmet - 56‬‬
‫?‪Seni Bulur muyum‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ben, durmadan huzurda Allâh desem,‬‬
‫!‪Ağlayıp inleyerek; Rabbim desem‬‬
‫‪Kulu olup kulluğuna boyun versem,‬‬
‫?‪Bu işle yâ Rab! Seni bulur muyum‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Zekeriya gibi bıçkıya başım,‬‬
‫‪Eyüp olup, kurtlu beden, gözyaşım,‬‬
‫‪Musa gibi, Tur Dağı’nda taatım,‬‬
‫?‪Bu işle yâ Rab! Seni bulur muyum‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Yunus gibi denizde balık olsam,‬‬
‫‪Yusuf gibi kuyuda köle olsam,‬‬
‫‪Yakup gibi, Yusuf için ağlasam,‬‬
‫?‪Bu işle Ya Rab! Sana ulaşır mıyım‬‬

4 4
‫شبىل ديک اعشق بولوب سماع اورسام‬
‫بايزيد ديک تون كون تينماى کعبه بارسام‬
‫کعبه اگ يوزوم سورتيب زار اينگراسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
5 5
‫معروف ديک اوشبو يولغه قدم قويسام‬
‫منصورديک جاندين كيچوب دارغه قونسام‬
‫دار اوزره شوقالنيبان حقىن ايسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
6 6
‫قول خواجه امحد قول لوق اچيره ثابت بولسام‬
‫ذاکر بولوب ذکرین ايتيب ربیم ديسام‬
‫حلقه اچیره شوقالنيب كويوب يانسام‬
‫بو ايش بریهل يا رب سيىن تابقايمن مو‬
57- ‫حکمت‬
1 1
‫اهلیم ین ایزالرمن ایزین آیلب کیتارمن‬
‫دایم سیین ایتورمن ال اهل اال اهلل‬
2 2
‫قایدین این تاپارمن جانیم قربان ایتارمن‬
‫قربان بولوب کیتارمن ال اهل اال اهلل‬
3 3
‫جان و دیلم بریاین برییب باقیب توراین‬
‫جانیم بریالن ایتاین ال اهل اال اهلل‬
199
Dîvân-ı Hikmet
Âşık Şiblî olup, ben sema dönsem.
Bâyezîd olup ben, Ka’be’ye varsam.
Ka’be’ne yüz sürüp, orada ölsem,
Bu işle Ya Rab! Sana ulaşır mıyım?
Ma’ruf gibi yoluna atsam adım,
Mansûr olup yoluna versem cânım.
Dârağacı olsa benim imdadım,
Bu işle Ya Rab! Seni bulur muyum?
Hoca Ahmed, kulluk içre sabit olsam.
Zâkir olup, Hakk’ın yolunda kalsam,
Zikrinle aşka gelip, kavrulsam yansam,
Bu işle Ya Rab! Sana ulaşır mıyım?
Hikmet - 57
“Lâ İlâhe İllallâh!”
Rabbim Seni ararım, hükmün üzre yürürüm,
Dâim Seni söylerim; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
O’nu nerde bulurum, iyi bir kul olurum,
Kurbân olup giderim; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
Cânım ruhum vereyim, Hak sırrına ereyim,
Ben yolunda öleyim ; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫جان و دیلم کویوب دور کویوب بریان بولوبدور‬
‫بریان بولوب ایتاین ال اهل اال اهلل‬
5 5
‫عشق اهیل یب سامان یوقتور دردیغه درمان‬
‫ایتا کورونگ یب ارمان ال اهل اال اهلل‬
6 6
‫امحد بن ابراهیم اوشبو سوزین خوب دیدیم‬
‫ایتا کورونگ جانالریم ال اهل اال اهلل‬
58- ‫حکمت‬
1 1
‫ناگهان توروريمده کونلگوم اچيره‬
‫حق موالم ىن نظراگىه توشىت بولغاى‬
‫قریق ييليق زناگر باسقان كونلگوم لوحني‬
‫حق ياديىن نورى بریهل آچىت بولغاى‬
2 2
‫ذاكرالرى مجع بولوب توزومليشده‬
‫ذكر سماع ديننوبیت قورومليشده‬
‫بوتون دنياعقبه سيدين اوزومليشده‬
‫کونلگ قوىش حرضتیغه اوچىت بولغاى‬
3 3
‫هيچ بيلماس من نيچوک بولغاى مین ايشيم‬
‫آنينگ اوچون آقار دايم کوزده ياشيم‬
‫سحرالرده قوپوب حقدين تيالمیشيم‬
‫فرشته الر آميىن غه توشیت بولغای‬
200
Cânım ruhum yanmıştır, ciğer büryân olmuştur,
Cân kafesten uçmuştur ; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
Aşkın ehli perişan, yoktur derdine dermân,
Diyelim yorulmadan ; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
Ahmed İbn-i İbrahim, acısın sana Rahîm,
Zikrim o ki Allâh’ım ; “LÂ İLÂHE İLLALLÂH!”
Hikmet - 58
Cândan Geçmiş Olmalı!
Ansızın uyandım gönlüm içinden,
Mevlâ nazar etmiş, nazargâhıma.
Kırk yıllık zinciri kırdım içimden,
Hak zikrin nuruyla açmış olmalı.
Zâkirler toplanıp dizildiğinde,
Semâ meclisleri gezildiğinde,
Boynum bedenimden kesildiğinde,
Gönül kuşum O’na uçmuş olmalı.
Nasıl olur bilmem, bu benim işim?
O’nun için akar daim gözyaşım.
Seherlerde kalkıp dua edişim,
Melek “âmin”ine düşmüş olmalı.

‫‪4‬‬
‫مونلگوغ جانغه يقني تورور حق دراگىه‬
‫ندامتده يتار اناگ بریار آىه‬
‫قايىس كونلگ بولسه حق ىن نظراگىه‬
‫حق نظرى اچياگ تولوب تاشىت بولغاى‬
‫‪5‬‬
‫خلق یلق ايشني حق يلق اوچون بيورديالر‬
‫اوزالريىن خلق الر ارا یيتورديالر‬
‫حمنت الرين نعمت ينلگيغ کوتارديالر‬
‫بغرى قانليغ كوزی ياشليغ تودلى بولغاى‬
‫‪6‬‬
‫حمب قول الر حمبوىب غه قايرديالر‬
‫دنيا قويوب دين ايىش غه اوگورديالر‬
‫اعشق قول الر اهلل تيو تربانديالر‬
‫شيطان لعنی زهرى ياريليب قاچىت بولغاى‬
‫‪7‬‬
‫اهلل ديگيل اى قول امحد اوزونگ بيلغيل‬
‫اوزونگ بيلميش علمينگ بریهل عمل قيلغيل‬
‫اولوغ کيچيک يارانالردين عذر قيلغيل‬
‫سني بيلماسده سيندين خطا كيچىت بولغاى‬
‫حکمت ‪59-‬‬
‫‪1‬‬
‫ايا دوستالر يوراک بغريم بودلى کباب‬
‫حقيقت يلغ اعشق جاندين اوىت بولغاى‬
‫عشق پرتوى كونلگ ملكني قيدلى خراب‬
‫اول سبب دين عقل هوشوم كيىت بولغاى‬
‫‪201‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Mahzun câna yakın Hakk’ın dergâhı,‬‬
‫?‪Pişmanlık siler mi bunca günâhı‬‬
‫‪Hangi gönül olsa Hak nazargâhı,‬‬
‫‪Hakk’ın nazarıyla taşmış olmalı.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Hak işini, Hak için buyurdular,‬‬
‫‪Sözlerini halkına duyurdular.‬‬
‫‪Elemleri nimet bilip saydılar,‬‬
‫‪Bağrı kan, gözü yaş dolmuş olmalı.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Seven kullar, sevdiğini kayırdı.‬‬
‫‪Hayatını din işine ayırdı.‬‬
‫‪Âşık kullar; “ALLÂH!” deyip bayıldı,‬‬
‫‪Şeytanın zikrinden kaçmış olmalı.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪“ ALLÂH!” de, Kul Ahmed, sen bil özünü.‬‬
‫‪İlminle âmil ol, “Hak!” de sözünü.‬‬
‫‪Büyük küçük dostlarından yüzünü,‬‬
‫‪Çevirmezsen hatan geçmiş olmalı.‬‬
‫‪Hikmet - 59‬‬
‫!‪Fikrim Gitmiş Olmalı‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ey dostlarım! Yüreğim oldu kebap,‬‬
‫‪Âşık-ı Cânân, cândan geçmiş olmalı.‬‬
‫‪Aşk ateşi etti gönlümü harap,‬‬
‫‪O sebepten aklım gitmiş olmalı.‬‬
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪2‬‬
‫عشق سزي کيىش آدم ايرماس انگالسانگزي‬
‫ىب حمبت شيطان قوىم تينگالسانگزي‬
‫عشق دين اوزاگ سوزىن اگر سوزالسانگزي‬
‫ايلگينگزیدين ايمان اسالم کيیت بولغاى‬
‫‪3‬‬
‫ميخانه غه كرياگن اعشق رسى عيان‬
‫بغرى پيشيب ياىش آقيب قيلور افغان‬
‫بيخود يورار قايده بارسه خانه ويران‬
‫بيشک بيلینگ وحدت ىم دين تاىت بولغاى‬
‫‪4‬‬
‫عشیق توشىت بو باشيمغه حريان بودلوم‬
‫خانماندين كيچيب تىق رسسان بودلوم‬
‫ايكى اعلم برباد اوروب عريان بودلوم‬
‫چيقان آهيم بو فلک اك يیىت بولغاى‬
‫‪5‬‬
‫اعقل ايرسانگ حقدين اوزاگ سوزالر حرام‬
‫تا تریيک سن پري خدمتني قيلغيل مدام‬
‫اهلل ديسانگ شيطان لعني سيناگ غالم‬
‫اهلل ديماس دين الريىن ساىت بولغاى‬
‫‪6‬‬
‫عمرین ضايع ایالاگنالر عشق ىن بيلماس‬
‫جاندين کيچاگن ديوانه ىن كوزاگ ايلماس‬
‫هو صحبتني قوراغن يرياگ قاچيب کيلماس‬
‫جاىن كونىلگ تاشدين برت قاىت بولغاى‬
‫‪7‬‬
‫اهلل سوياگن بنده دايم ييغالب يورار‬
‫حقدين قورقوب رازين ايتيب سحر تورار‬
‫حيىي صفت تينماى ييغالب ماتم قورار‬
‫بو دنياىن آرقه تاشالب آتىت بولغاى‬
‫‪202‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Aşksız kişi insan değil anlayın,‬‬
‫‪Bî-muhabbet, kavm-i şeytan dinleyin,‬‬
‫‪Aşktan başka sözü varsa söyleyin,‬‬
‫‪Elinizden İslâm gitmiş olmalı.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Meyhanede âşıkın sırrı ayân,‬‬
‫‪Bağrı yanmış, yaşlı göz eder figân,‬‬
‫‪Boşa yürür, her yerde evi virân,‬‬
‫‪Vahdetin meyinden tatmış olmalı.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Aşk düştü başıma ben hayrân oldum.‬‬
‫‪Evden barktan geçtim, ben üryân oldum,‬‬
‫‪Dü cihânı terk ettim, ben biryân oldum,‬‬
‫‪Âh u figânım semaya çıkmış olmalı.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Âkil isen, Hak’tan başka söz harâm.‬‬
‫‪Yaşıyorsan, pîr hizmetin et tamam.‬‬
‫‪“Allâh” desen şeytan kaçar el-aman.‬‬
‫‪Kim Allâh demez, dini satmış olmalı.‬‬
‫‪6‬‬
‫?‪Ömrü boşa geçen, aşkı ne bilsin‬‬
‫‪Cândan geçen divâneyi ne görsün,‬‬
‫‪“Hû!” sohbetin meclisine ne varsın,‬‬
‫‪Kalbi taştan beter, katı olmalı.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Kim Allâh’ı sever, o dâim ağlar,‬‬
‫‪Seherlerde gönlünü Hakk’a bağlar,‬‬
‫‪Yahyâ gibi ağlar, ciğerin dağlar,‬‬
‫‪Dünyayı ardına atmış olmalı.‬‬

8 8
‫اعشق الرىن ايىش ايرور سوز و گداز‬
‫اعشق الرىن حاجت الرى روزه نماز‬
‫روز حمرش كوز ياىش دور حقه نياز‬
‫اعرف اعشق درد و الم تارىت بولغاى‬
9 9
‫اعشق الرىن آغزى خندان دىل لرزان‬
‫اهلل اوچون کوزده ياىش بغرى بريان‬
‫جاىن ذاکر كونىلگ شاكر فكرى جانان‬
‫انشاء اهلل قيل كوفروكىن اوىت بولغاى‬
10
‫اعشق الرى خلق اچيیده كويوب ييغالر‬
‫ظاهر خنده باطن الرى يوراک داغالر‬
‫اجل ایستاب اوملاك اوچون بيلني باغالر‬
‫معشوىق غه عرض حالني ايىت بولغاى‬
11
‫اعشق الرى مالمت دين قامچاس بولور‬
‫نادانالراگ باطن رسين آمچاس بولور‬
‫هر نامرداگ در و گوهر سامچاس بولور‬
‫اوزى اوقوب خون زرداب يوىت بولغاى‬
12
‫پري مغان سوياگن اعشق هواىس يوق‬
‫يوز مينگ تورلوک طاعت قيلسه بناىس يوق‬
‫اى دوستالريم عشق درديىن دواىس يوق‬
‫تونالر قوپوب پري ايتاگني توىت بولغاى‬
13
‫پري مغان نظر قيلسه برياگى دوا‬
‫هاى و هوس ما و من يلک بولغاى ادا‬
‫آندين سونگره شيطان لعني سيندين جدا‬
‫تار حلدده ايمان بریالن ياىت بولغاى‬
203
Dîvân-ı Hikmet
Âşıkların dâim işi söz ve naz,
Âşıklar haceti oruç ve namaz,
Mahşerde gözyaşı o Halik’a niyâz,
Ârif âşık, dertler çekmiş olmalı.
Âşıkın ağzı handân38, dili lerzân,39
Allâh için gözde yaş, bağrı biryân.
Cânı zâkir, gönlü şâkir, fikri cânân,
İnşallâh sıratı geçmiş olmalı.
10
Âşıklar halk içinde yanıp ağlar,
Açıktan güler, özde kalp dağlar.
Eceli kovalar, belini bağlar,
Sevgiliye arz-ı hâl demiş olmalı.
11
Melametten, sohbetten kaçmaz âşık,
Câhillere sırr-ı bâtın açmaz âşık,
Her namerde inci mercân saçmaz âşık,
Özün bilir, zehri yutmuş olmalı.
12
Pîr-i kâmil seviyorsa hevâ yok,
Yüz bin tür ibâdetin binası yok.
Ey dostlarım! Derd-i aşkın devâsı yok,
Geceleri pîr eteğin tutmuş olmalı.
13
Pîr-i kâmil nazar etse olur devâ,
Hay u heves, ben benlik olur edâ,
Lain şeytân olur senden de cüdâ,
Dar kabirde imân ile yatmış olmalı.
38
Handân: Gülen, mutlu, sevinçli.
39
Lerzân: Ağlayan, mahzun, hüzünlü.
Dîvân-ı Hikmet
14 14
‫قول خواجه امحد حق سوزىن سوزالر مدام‬
‫حق دين اوزاگ سوزالر بارى ايرميش حرام‬
‫روزى قيلسه اورنونگ بولغاى دارالسالم‬
‫مغفرت ىن درياسيغه باىت بولغاى‬
60- ‫حکمت‬
1 1
‫حق تعاىل پرتو سادلى جانيم كويدى‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
‫سحر وقتده پري مغان باقيب سوردى‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
2 2
‫ذاکرالرغه وعده قيدلى قادر خدا‬
‫گور اچيیده عطا قيدلى حورى لقا‬
‫ذاكرالرىن تورار جاىی دارابلقا‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
3 3
‫ذاكر بولسه شاكر بولسه يريى جنت‬
‫قانالر آقسه کوزالريدين قيلماس منت‬
‫امت بولسانگ ذكرين ايتماق سزياگ سنت‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
4 4
‫ذاکرالراگ خدا اوزى وعده قيدلى‬
‫فاذکروىن اذكركم آيت كيدلى‬
‫فردوس آتليغ جنىت دين حمرض كيدلى‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
204
Hoca Ahmed! Hak sözünü söyler müdâm,40
Hak’tan gayrı sözlerinin hepsi harâm,
Razı olsa yerin olur; “Dâru’s-Selâm”,
Mağfiretin deryâsına batmış olmalı.
Hikmet - 60
Gelin Allâh Diyelim!
Hak Teâla nur saldı, gönlüme ateş düştü,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Seher vaktinde bizim önümüze pîr düştü,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Zâkirîne va’detti, Kâdir-i Mutlak Allâh,
Kabirde ihsân eder, cânibinden lütfu’llâh.
Zâkirînin makamı, cennette bekâ bi’llâh,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Zâkirin ve şâkirin, varacağı yer cennet,
Gözlerinden kan aksa, kimseye etmez minnet.
Ümmet olan kullara Hakk’ı zikretmek sünnet,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Allâh’ı zikredene, zikrini va’deyledi.
“Fezkürûnî ezkürküm…” diye ayeti geldi.
Firdevs cennetlerini onlara lütf eyledi,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
40
Müdâm: Devamlı.

5 5
‫ذاکرالرى هر نفس ده ذكرين ايتار‬
‫توبه قيليب ايگرى يودلين راست غه قايتار‬
‫ذکرين ايتسه آسته آسته شوىق آرتار‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
6 6
‫ذاکرالرى حلقه اچيره پرتو كورار‬
‫آنينگ اوچون حلقه اچيره اوزين اورار‬
‫معشوىق ىن کوراگن زمان جانني بريار‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
7 7
‫يالغان اعشق معشوقيدين جانني ايار‬
‫عقىب يولني آرقه تاشالب دنيا سويار‬
‫هو حلقه سني قوراغن يريدين ايالر فرار‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
8 8
‫الكذاب ال امىت ديدى رسور‬
‫بو بزیالراگ يول بريگوىچ هادى رهرب‬
‫يالغانىج ىن امت ديماس اول پيغمرب‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
9 9
‫رمحن اياگم چني اعشق ىن يولني آچار‬
‫حمبت ىن شوىق بریهل ياشني ساچار‬
‫اهلل تيو قايده بارسه شيطان قاچار‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
10 10
‫ذاکرالرى ذکرين ايتيب ناهل قيلور‬
‫كوز ياشىن رسيغ يوزاگ ژاهل قيلور‬
‫بيابان الر كزييب اوزین واهل قيلور‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
205
Dîvân-ı Hikmet
Zâkirler her nefeste Mevlâ’sını zikreder,
Tövbe-i nasuh ile Rabb’e ilticâ eder.
Zikrini tezyid edip, her nefeste Allâh der.
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
O halka-i zikirde nur-ı imânı görür.
O, zikir halkasında, ruh dünyasını görür.
Cânânını görünce, kendi cânından olur.
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Yalan âşık yârinden, kendi cânın esirger.
Âhireti terk edip, dünya nimetin sever.
“Hû!” halkasından kaçar, zikirden firâr eder,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
“Kezzâbu lâ ümmetî…” dedi âleme Server,
Bu sözlerin sahibi, hâdî-i ümmet, rehber.
Yalancılara “ümmet” hiç söyler mi Peygamber?
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Yüce Allâh âşıkın yolunu nura açar.
Şevk-i muhabbetiyle, gözlerinden yaş saçar.
O, Allâh der, zikreder, şeytan da ondan kaçar,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Allâh’ı zikredenler, coşar feryâd ederler,
Akan gözyaşlarını, çağlayan sel ederler.
Kırlarda gezen Mecnûn, ilan-ı aşk ederler,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
Dîvân-ı Hikmet
11
‫ذاکر قول الر حق فرمانني حمكم توتار‬
‫اخالص بریالن اهلل تيو قانالر يوتار‬
‫حلقه اچيره كرياگن وقتده جاندين اوتار‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
12
‫ىب طهارت ذکر ايتاگن اگ لعنت يااغر‬
‫اوشل كوىن بولغان فرزند شيطان تواغر‬
‫اول كيليب شيطان باقار‬ ّ ‫اوالر وقتده‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
13
‫ىب طهارت ذكرين ايتاگن ايمان ايتماس‬
‫اوالر وقتده حق مصطىف قولني توتماس‬
‫سبحان اياگم گناهيىن هرگزی اوتماس‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
14
‫مؤمن بولسانگ ىب طهارت ذكرين ايتمه‬
‫كرامت الر ايتيب خلقه دينينگ ساتمه‬
‫مسلمانليغ دعوى قيليب اکفر كيتمه‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
15
‫ذاكر بولسانگ ذكرين ايتماى هرگزی ياتمه‬
‫نادان بریهل ناجنس الراگ هيچ سوز قاتمه‬
‫منافق الر حادلين سورسه بري سوز ايتمه‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
16
‫قول خواجه امحد يامانالرىن يماىن سني‬
‫بارچه بغداى ايل توتمااگن ساماىن سني‬
‫يودلين آزاغن گمراه الرىن ناداىن سني‬
‫کيلينگ ييغیلینگ ذاکر قولالر ذکر ايتایليک‬
206
11
Fermân-ı Hakk’ı zâkir, sıkı ve sağlam tutar,
İhlas ile “ Allâh!” der, su yerine kan yutar.
Halk içine girince, Hak için cândan geçer.
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
12
Taharetsiz zikreden kuluna lanet yağar.
Bu hâlde kazanılan çocuk, bil şeytan doğar.
Ölüm anında gelir, son demde şeytan bakar,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
13
Taharetsiz zikirde sağlam olur mu imân?
Elini tutmaz Resul, demez ona Müslüman.
Affedip bağışlamaz böyle bir kulu Rahmân,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
14
Taharetsiz zikretmez mü’min-i kâmil olan,
Kerametin söylemez, ilmiyle âmil olan,
Kâfir olarak ölmez, İslâm’ı hâmil olan,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
15
Zâkir isen zikrini yapmadan asla yatma,
Câhil ve soysuzları hiçbir sözüne katma.
Münafıklar sorunca, onlara sırrın açma,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
16
Ey sen Kul Hoca Ahmed! Kötüler kötüsü sen,
Herkes buğday, et nimet, çeri, çöpü, saman sen.
Yoldan sapan müznibîn, aman en câhili sen,
Toplanın ey zâkirler! Gelin Allâh diyelim.
 Dîvân-ı Hikmet

61- ‫حکمت‬ Hikmet - 61

Ol Lâ-Mekân İçinde!

1 1
‫خايلقیمین ایزالرمن تون کون جهان اچییده‬ Yaratanı ararım tüm gün cihân içinde.
‫تورت یانیمدین یول ایندی کون ماکن اچییده‬ Dört cihette yol açtı, arz u semâ içinde.

2 2
‫تورتدین یییت اگ ییتیم توقوزدین بری بری اوتوم‬ Dörtten yediye çıktım, dokuzu geçip gittim,
‫اوندین ایکی اگ کیدلیم چرخ کیوان اچییده‬ Ondan ikiye geldim, bütün cihân içinde.

3 3
‫اوچ یوز آتلمیش سو کیچتیم تورت یوز قریق تورت تاغ آشتیم‬ Üç yüz altmış su geçtim, dört yüz kırk dört dağ aştım,
‫وحدت رشابنی اچیتیم توشتوم میدان اچییده‬ Vahdet şarabın içtim, düştüm meydan içinde.

4 4
‫چونکه توشتوم میدانغه میدان ین توال کوردوم‬ Çünkü meydana düştüm, meydanı dolu gördüm,
‫یوز مینگ اعرفین سوردوم برچه جوالن اچییده‬ Yüz bin ârifi sordum, tüm cevelân içinde.

5 5
‫غواص حبریغه کریدیم وجود شهریین کزیدیم‬ Daldım denize girdim, varlık şehrini gezdim,
‫درین صدف ده کوردیم گوهر ین اکن اچییده‬ Dürr ü sedefi gördüm, cevher maden içinde.

6 6
‫عرش کریس ین یوردوم لوح قلمین کوردوم‬ Arş, Kürs’üye yürüdüm, levh-i kalemi gördüm,
‫وجود شهریین کزیدیم ایدیم بو جان اچییده‬ Varlık âlemin gezdim, söyledim cân içinde.

7 7
‫جان ین کوردوم جانانده عشقین کوردوم میدانده‬ Cânı gördüm cânânda, aşkı gördüm meydanda.
‫اعشقالرنینگ میداین مجله بوستان اچییده‬ Âşıkların meydanı, cümle bostân içinde.

8 8
‫ایرین کوردوم ایراگشتیم ایزالاگنیم ین سوردوم‬ Eri gördüm erleştim, yiğitle cebelleştim.
‫برچه یس سینده دیدی قادلیم حریان اچییده‬ Hepsi Sendendir dedim, kaldım hayrân içinde.

9 9
‫حریان بولوبان قادلیم بیهوش بولوبان تادلیم‬ Hayrân olarak kaldım, şuursuzca aldandım,
‫اوزوم ین درداگ سادلیم تاپتیم درمان اچییده‬ Kendimi hüzne saldım, buldum dermân içinde.

207
Dîvân-ı Hikmet
10 10
‫سری ایستاگیل ای بلبل آچیلیبدور قزییل لگ‬
‫هر لگ ین خایل کورمه لگ ین لگزار اچییده‬
11 11
‫مسکنی خواجه امحد جاین هم گوهردور هم اکین‬
‫مجله انینگ ماکین اول ال ماکن اچییده‬
62- ‫حکمت‬
1 1
‫سحرالرده قوپوب ييغالب داع قيلسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
‫ياش اورنیغه قانيم توكوب داع قيلسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
2 2
‫دراگهيغه باشيم قويوب ناهل قيلسام‬
‫كوز ياشيم ىن آقوزوبان ژاهل قيلسام‬
‫بيابانالر كزييب اوزوم واهل قيلسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
3 3
‫قايدا بارسام يادين ايتیب ييغالسام مني‬
‫خدمتيده بيليم حمكم باغالسام مني‬
‫حرستيده يوراک بغريم داغالسام مني‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
4 4
‫هرکون يوز مينگ قولوم آچيب آمني ديسام‬
‫موىس صفت طور تاغيده رازين ايتسام‬
‫توقسان توقوز رازين ايتیب جانيم بريسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
208
Seyr ister mi ki bülbül, açılmıştır gonca gül,
Her gülü uzak görme, gül, bahçesi içinde.
Miskin Ahmed’in cânı, hazinedir vatanı,
Her yer O’nun mekânı, Ol, lâ-mekân içinde.
Hikmet - 62
Müridimsin Der Mi Ki?
Seherlerde ağlayıp, Rabb’ime dua etsem,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “ sen kulumsun” der mi ki?
Yaş değil kan akıtıp, Mevlâ’ya dua etsem,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “ sen kulumsun” der mi ki?
Dergâhına baş koyup, feryâd ü figân etsem,
Gözyaşlarım akıtıp, yoluna sebil etsem.
Çöller, ovalar gezip, kendimi Mecnûn etsem,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Ben her nereye gitsem, ismin anıp ağlasam,
Cânımı hizmetine sapasağlam bağlasam.
Hasretiyle bağrımı gece-gündüz dağlasam,
Dostlarım! Mevlâ’m bana, “sen kulumsun” der mi ki?
Yüz bin kez her gün elim, açıp da “âmin!” desem,
Musa gibi Tur’da ben, yalvarıp niyâz etsem,
Esma-i Hüsnâ’n ile dua edip cân versem,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “ sen kulumsun” der mi ki?

5 5
‫بايزيدديک ييتمیش يوىل اوزوم ساتسام‬
‫اهلل تيو دردى بيالن اولوب كيتسام‬
‫رياضت ده ایريب آزيب اچيب قاتسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
6 6
‫اهلل اوچون فرزندالريم يتيم قيلسام‬
‫رياضتده سوناگک الريم حليم قيلسام‬
‫اهل وعيال خانمانيم غنيم قيلسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
7 7
‫اهلل دياگن بنده الرىن قوىل بولسام‬
‫اعشق الرىن کويوب اوچاگن كوىل بولسام‬
‫یول اوستيده تفراق صفت يوىل بولسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
8 8
‫اهلل اهلل جانيم اهلل ديلم اهلل‬
‫سيندين اوزاگ پناهيم يوق واهلل باهلل‬
‫ييغالب کيدليم دراگهينا ىشء هلل‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
9 9
‫خيىش الرىن صحبتیده ذاكر بولسام‬
‫هر نه جفا تيكسه ميناگ شاكر بولسام‬
‫ايوب صفت بالسيغه صابر بولسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموکني‬
10 10
‫آستانانگغه باشيم قويوب توبه قيلسام‬
‫غيبت قيلغان تيلالريم ىن يوز مينگ تيلسام‬
‫گناه قيلغان بندالريمىن پاره قيلسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
209
Dîvân-ı Hikmet
Bâyezîd o yoluna, yetmiş bin cânım versem,
Hak yolunda aşk ile ölüp huzura gelsem,
Riyâzette yorulup, donsam, erisem, bitsem.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Hak için evlâdım, ölsem, yetim eylesem,
Riyâzetle bedenimi ezip hamur eylesem.
Ehl ü iyâl, evimi sonra düşman eylesem.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
“Allâh!” diyen kullara ben de kul, köle olsam.
Âşıkların tutuşup, savrulan külü olsam.
Yol üstünde onlara toprak olup, yol olsam.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Allâh Allâh cân Allâh! Dertlere dermân Allâh!
Senden başka penâh yok, hem vallâh hem de billâh!
Ağlayıp sana geldim, ne olur “şey’en li’llâh”
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
İyiler sohbetinde, zikreden “zâkir” olsam,
Her ne cefâ gelse de şükreden “şâkir “ olsam,
Eyyup gibi belaya sabreden “sâbir “ olsam,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Eşiğine baş koyup, sana tövbe eylesem.
Gıybet eden dilimi lime lime eylesem.
Günâhkâr uzuvları parça parça eylesem,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Dîvân-ı Hikmet
11
‫توبه قيدليم توبه قيدليم قبول قيلغيل‬
‫توبم قبول قيلماس بولسانگ جانيم آلغيل‬
‫يودله قادليم يودله قادليم قويلم آلغيل‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
12
‫اهلل اوچون مردانه وار جانيم بريسام‬
‫اهل عيال خانمانيم تاشالب كيتسام‬
‫جان نه بولغاى ايمانيمدين بلكه اوتسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
13
‫سحرالرده ايرته قوپوب حقه يانسام‬
‫اولوغ كيچيک گناهالردين توبه قيلسام‬
‫زارى قيليب حرضتياگ بويون سونسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
14
‫قهار اياگم سندين قورقوب اويغانسام مني‬
‫گناهيم غه اقرار قيليب اينگراسام مني‬
‫سحرالرده يقام اوشالب يابلارسام مني‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
15
‫تاشقني كيلاگن درياالرده يوزالسام مني‬
‫آزيب قالغان بوته الردیک بوزالسام مني‬
‫اوالر وقتده مينگ بري آتينگ سوزالسام مني‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
16
‫وا ويلتا ندامت ديب قورقوب قوپسام‬
‫پري مغان دراگهيىن تينماى اوپسام‬
‫خيىش الرىن خاک پایی بولوب اولسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
210
11
Tövbe eyledim tövbe, tövbemi kabul eyle.
Tövbem kabul etmezsen, cânım al helak eyle.
Yolda kaldım elim tut, gel de hidayet eyle.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
12
Mert olup Allâh için, yolunda cânım versem,
Ehl ü iyâl, evim barkım terk-i diyar eylesem.
Cân nedir ki o yolda, her şeyim terk eylesem.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
13
Er kalkıp seherlerde, Hakk’a yansam, yalvarsam.
Günâhlardan pişmanlık, O’na tövbemi sunsam.
Ağlayıp Hazretine bel büküp, boyun kırsam,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
14
Kahhâr olan Melik’im! Pişman olup uyansam,
Günâhlarıma nâdim, inleyerek ağlasam.
Seherde yakam tutup, sular gibi çağlasam,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
15
Taşkın gelen deryâda, kulaç atıp yüzsem ben,
Kayıp develer gibi, böğürüp de gezsem ben.
Öleceğim vakitte bin bir adın desem ben.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
16
Vahlar bana pişmanım desem kalksam yerimden,
Pîr-i kâmil dergâhın, öpsem eteklerinden.
İyiler hâk-i payı olsam, öyle ölsem ben.
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?

17 17
‫تانگ آتقوچنه ييغالب تينمای قورقوب چیقسام‬
‫سبحان دردين آيتيب دوام اينگراب چیقسام‬
‫تفراق صفت اعجز بولوب خواريلق تارتسام‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
18 18
‫قول خواجه امحد جانينگ بريگيل مردانه وار‬
‫جاندين كيچيب يولغه كريسانگ كورگونگ ديدار‬
‫مرادينگىن بريور آخر پرورداگر‬
‫دوستالر خواجم ميىن بندم دياگيموكني‬
63- ‫حکمت‬
1 1
‫بو اعملده حقدين قورقوب زار اينگراسام‬
‫آخرت ده روحوم آرام آالرموكني‬
‫ايرانالرىن باسقان ايزين کوزاگ سورسام‬
‫پري مغان مین يولغه ساالرموكني‬
2 2
‫باشيم برييب بيليم باغالب قيلسام اخالص‬
‫نفس شيطان چناگيلدين بولسام خالص‬
‫جان بريارده مدد قيلسه خرض ايلاس‬
‫غوث الغياث ختم يس قيالرموكني‬
3 3
‫تاغ چول الر گناهيم دين قيلماس طاقت‬
‫هر کون يوز مينگ جرم عصيان ميناگ اعدت‬
‫بو ايش بریالن آخرت ده بارمو راحت‬
‫توبه قيلسام اعدتالريم قاالرموكني‬
211
Dîvân-ı Hikmet
Sabaha dek ağlasam hıçkırıkla durmadan,
Derd-i Sübhânla koşsam, inlesem yorulmadan.
Toprak gibi acz içre, zevk alsam horlanmadan,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun”der mi ki?
Hoca Ahmed cânın ver, mertler, yiğitler gibi,
Cândan geç, cemâlin gör sen de şehitler gibi.
Muradın verir Allâh, hem de seyyitler gibi,
Dostlarım! Mevlâ’m bana “sen kulumsun” der mi ki?
Hikmet - 63
Hatm-i Yâsin Kılar mı ki?
Bu âlemde Hak’tan korkup, ağlayarak inlesem,
Âhirette ruhum rahat olur muyum bilmem ki?
Erenler ayak izine ben yüzüm gözüm sürsem,
Pîr-i kâmil Hak yoluna salar mı hiç bilmem ki?
Ey Allâh’ım! İhlas ile baş verip bel bağlasam,
Nefsi şeytan çengelinden kurtarıp da ağlasam.
Cân verirken Hızır-İlyas, yardım etse yalvarsam,
Gavslar gavsı Hocam bana “Hatm-i Yâsin” kılar mı ki?
Suçlarımı taşımaya gücü yetmez çölün dağın,
Nasıl verilir hesabı, her gün işlenen günâhın?
Âhirette yok rahatı, kusurlarımın bu rahın,
Tövbe etsem Hâlık’ıma, günâhlarım kalır mı ki?
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫آستانه اگ باشيم قويوب زارى قيلسام‬
‫غريب يتيم باشني سيالب داع آلسام‬
‫حقدين قورقوب دنيا ايشني آرقه سالسام‬
‫خواجم مىن حال ديلم سورارموكني‬
5 5
‫آدم صىف سنت الرين تيل اگ آلسام‬
ّ ‫يا‬
‫ربنا ظلمنا ديب ناهل قيلسام‬
‫بيابانده كوز ياشيىن ژاهل قيلسام‬
‫بري و باريم مىن يولغه ساالرموكني‬
6 6
‫سحرالرده زارى قيليب ييغالسام مني‬
‫جان بريارده بيليم حمكم باغالسام مني‬
‫شوىق بریالن يوراک بغريم داغالسام مني‬
‫حق چراىغ قربيم اچيره يانارموکني‬
7 7
‫باشيم تنيم تفراق قيليب فنا بولسام‬
‫ديدار تيالب حرستينده ادا بولسام‬
‫اهل عيال خانمان دين جدا بولسام‬
‫دوستالر خواجم ميناگ رحىم كيالرموكني‬
8 8
‫شيطان لعني يودلين اوردی حايلم تباه‬
‫ييغالمايمو نفسيم مىن قيدلى هوا‬
‫اعلم خلىق باسيب اوتسه مىن ای واه‬
‫اكفر نفسيم عزازيل دين تانارموكني‬
9 9
‫غريب جانيم حق يويلده نذر ايالسام‬
‫شاه حسني ديک كربالده سوساب اولسام‬
‫حق رشابني اچيارمن ديب تشنه کيتسام‬
‫آنده بارسام سوسوزلغيم قانارموکني‬
212
Dergâhına başlar koyup, hem gece-gündüz ağlasam.
Garip-yetimler başını, okşayıp da dua alsam.
Hak’tan korkup dünya işin, terk etsem, arkaya koysam,
Hocam benim gönlümün hâlini sorar mı ki?
Âdem Sâfî sünnetini, yaşasam alsam dile,
“Ya Rabbenâ, zalemnâ!...” söylesem feryâd ile,
Kırlarda gözyaşımı akıtsam bile bile,
Var’ım, Bir’im, İlâhım, yoluna koyar mı ki?
Seherlerde feryâd edip, ağlayıp sızlasam ben,
Cân verirken belimi, sıkıca bağlasam ben.
Aşk ile yüreğimi, yakıp da dağlasam ben.
Hak çerağı kabrimde, nur verir yanar mı ki?
Başım bedenim toprak, eyleyip de yok olsam,
Cemâlini dileyip, hasretinle şok olsam,
Ehl ü iyâl, evim barkım terk edip cüdâ olsam,
Dostlarım! Mevlâ’m bana merhamet eyler mi ki?
Lain şeytan yoldan etti, hâlim perişan benim,
Ağlarım nefs ü hevâma, günâhım çoktur benim,
Çiğneyip geçse üstümden, tüm insanlar sezâ benim,
Bu kâfir ve mücrim nefsim, şeytandan geçer mi ki?
Garip gönlüm Hak yolunda adak kurbân eylesem,
Kerbela’da Hüseyin gibi, susuz kalıp şehit ölsem.
Hakk’ın şarabın içerek, huzuruna öyle gelsem.
Orda benim susuzluğum gider ve kanar mı ki?

10
‫اصحاب الرديک دين تالشيب باشیم بريسام‬
‫شهربانو امام الرديک ييغالب يورسام‬
‫اهلل اوچون اكفرالراگ اسري بولسام‬
‫رمحن اياگم سيناگ مقبول بوالرموکني‬
11
‫رشمنده من رشمنده من قولوم آلغيل‬
‫يودلين آزاغن درمانده من يولغه سالغيل‬
‫اهلل ديبان فنا بودلوم رحم ايالگني‬
‫اعىص الرغه فيض فتوح بريارموكني‬
12
‫اى اعىص الر توبه قيلغيل حق ایشیتسون‬
‫ناالنگزيدين يري و كوک الر ناهل قيلسون‬
‫مالئک الر حقدين تيالب اولوش بريسون‬
‫اولوش آلغان قولىن غیم بوالرموكني‬
13
‫عقليم حريان كوزوم گريان خانه ويران‬
‫حق يويلىن بيالملاس من اوزوم نادان‬
‫اى طالب الر ىب طاقت مني قايدا جانان‬
‫جانانيم دين هيچ كيم خرب بيالرموكني‬
14
‫جانانه ىن تاپاى ديسانگ سحر تورغيل‬
‫اعشق الرنينگ جملىس اگ اوزونگ اورغيل‬
‫حقىن ايزالب ييغالب يوروب ماتم قورغيل‬
‫ماتم قورماى طريقت اگ كرارموکني‬
15
‫حق وصىل غه ييتاى ديسانگ زارى قيلغيل‬
‫ذكرين ايتيب ايرانالرغه يارى بريگيل‬
‫جفا تارتيب ايرانالردين اولوش آلگيل‬
‫اولوش آملاى ديداريىن کورارموكني‬
213
Dîvân-ı Hikmet
10
Din uğrunda ashab gibi, savaşsam versem başımı,
Şehribanu imam gibi, akıtsam gözden yaşımı.
Esir olsam Allâh için, küffar çiğnese nâşımı,
Ey Rahmân olan Melik’im! Sence makbul olur mu ki?
11
Dertliyim, mahcubum ben, gel de ey dost elim tut!
Yoldan sapmış bir kulum, gel beni yolunda tut!
“Allâh!” dedim yok oldum, rahmetindir tek umut,
Âsilere feyz-i kalp, feth-i gönül verir mi ki?
12
Âsiler tövbe etsin, Hak’ da onu dinlesin,
Feryâd ü figânından yer ve semâ inlesin.
Melekler dua etsin, Hak da rahmet eylesin,
Bu rahmetten pay alan kula gam olur mu ki?
13
Aklım şaşkın, gözüm yaş, evim virân neyleyim,
Câhil kulum, Hak yolunda seni kurbân eyleyim.
Ey tâlipler hâlsizim, nerde cânân söyleyin,
Cânânımdan bir haber, gören bilen var mı ki?
14
Sevgilini arar isen bulursun seherlerde,
Âşıkların meclisine, gönlünü ver her yerde.
Ağlayıp da Hakk’ı ara, o çaredir her derde,
Tarikat yas tutmadan, girilen olur mu ki?
15
Hakk’a vuslat edeyim ben, der isen durma ağla!
Zikredip de erenlere yardım et, gönül bağla.
Cefâ çekip erenlerden pay al, kalbini dağla,
Hiçbir kul pay almadan, cemâlin görür mü ki?
Dîvân-ı Hikmet
16 16
‫قول خواجه امحد هرنه ديرسن بواهلوس سن‬
‫حقدين قورقوب آخرت قه غم ييماس سن‬
‫باشينگ بریهل تونالر قاتيب هو ديماس سن‬
‫بوهلوس ىن خواجم قبول قيالرموکني‬
64- ‫حکمت‬
1 1
‫هر صبحدم بوینوم قیسیب ربیم دیسام‬
‫ربیم مین مرادیمین بریارموکنی‬
‫قانالر توکوب کوزالریم دین زار اینگراسام‬
‫تنگریم مین مرادیمین بریارموکنی‬
2 2
‫حمبت ین میدانیده جان اویناسام‬
‫منصور صفت باشیم برییب دار اویناسام‬
‫یوز مینگ تورلوک جفا تارتیب جان قیناسام‬
‫اعجز قولونگ مجایلنگ ین کورارموکنی‬
3 3
‫یا ربنا ذکرین ایتیب ذاکر بولسام‬
‫سانسزی حمنت باشغه آیلب شاکر بولسام‬
‫خیشیالرین صحبتینده حارض بولسام‬
‫مسکنی بندنگ فیض فتوخ آالرموکنی‬
4 4
‫زاهدالردیک نماز اوقوب طاعت قیلسام‬
‫اعشقالردیک ییغالماقین اعدت قیلسام‬
‫اوز یرییمده غریب یلکین راحت بیلسام‬
‫دراگهیغه خواجم قبول قیالرموکنی‬
214
Hoca Ahmed! Sen ne dersin, heveskârsın bu dünyaya,
Hak’tan korkup gam çekmezsin, öbür âleme, ukbâya!
Geceler zikr ile dönüp, “Hû!” demezsin ki Mevlâ’ya,
Dünyaya harîs olanı, Mevlâ’m kabul eder mi ki?
Hikmet - 64
Girdim İşte Ben!
Her sabah “Allâh!” desem; mücrim boynumu büküp,
Rabbim benim muradım, lütfedip verir mi ki?
Ağlayıp inleyerek, gözlerden kanlar döküp,
Rabbim benim gönlümün hâlini sorar mı ki?
Muhabbet meydanında, kan verip cân oynatsam,
Mansûrleyin baş verip, dâr ağacın oynatsam.
Yüz bin tür cefâ çekip, ben aklımı oynatsam,
Rabbim! Bu âciz kulun, Cemâlin görür mü ki?
“Ya Rabbenâ!” diyerek, zikreden zâkir olsam,
Sayısız belalara sabreden sâbir olsam.
İyilerle beraber her zaman hazır olsam,
Fakir ve miskin kulun, feyz-i feth alır mı ki?
Zâhit ol namazın kıl, Hakk’a eyle ibâdet.
Âşıklar gibi ağla, gözyaşın olsun âdet.
Öz yurdunda gurbeti, bilesin câna minnet,
Mevlâ’m, Efendim dergâhına hiç kabul eder mi ki?

5 5
‫یگیت یلکده طاعت قیلیب ایگیلمادیم‬
‫قریب چوکوب ریاضتده بوکوملادیم‬
‫ال ال ایتیب اال اهلل ده سوکوملادیم‬
‫خرض بابام اوزی یولغه آالرموکنی‬
6 6
‫بو دنیاده منی دیک اعیص هرگزی بوملاس‬
‫مونداغ گناه ترسا جهود اکفر قیلماس‬
‫اولوب بارسام دوزخ اچیره اورون بریماس‬
‫توبه قیلسام خواجم قبول قیالرموکنی‬
7 7
‫حاجت تیالب دراگهینگ گه ییغالب کیدلیم‬
‫جاندین کیچیب بیلیم حمکم باغالب کیدلیم‬
‫عیب یاپقویچ ستار یلغینگ انگالب کیدلیم‬
‫قان ییغالسام حاجت روا بوالرموکنی‬
8 8
‫قزییل یوزوم ریاضت ده ساراغتمادیم‬
‫سحرالرده غریب جانیم اینگراتمادیم‬
‫هر کون تیپیب ایت نفسیمین اوراگتمادیم‬
‫اهلل دیسام اکفر نفسیم اوالرموکنی‬
9 9
‫قول خواجه امحد کونلگ کوزی آچیلاگیمو‬
‫تیل الریم دین در گوهر ساچیلاگیمو‬
‫کوپ ییغالسام گناه الریم توکولاگیمو‬
‫اوشل وقت ین منگه عطا قیالرموگنی‬
215
Dîvân-ı Hikmet
Gençliğimde ibâdet etmedim, eğilmedim.
Garibim riyâzette, huzurda bükülmedim.
“Lâ, Lâ!” ile “İlla’llâh!” bilmedim, eğilmedim.
Hızır Babam himmetle, yoluna alır mı ki?
Bencileyin âsi kul bu dünyada bulunmaz,
Günâha cehd eylemiş böyle bir münkir olmaz.
Ölüp gitsem dünyadan cehennem beni almaz.
Şayet tövbe eylesem, beni affeder mi ki?
Hâcetim arz eyleyip dergâha ağlar geldim,
Cândan geçip belimi, ben sana bağlar geldim.
Günâhlarımı örten “Settâr”sın, anlar geldim.
Kan ağlayıp hâcetim, kabul edilir mi ki?
Günâhkâr kızıl yüzüm, solmadı riyâzetle,
Zikrile seherlerde, gönlüme o lezzetle.
Nefsimi itler gibi, tekmeleyip zilletle,
“Allâh!” de, kâfir nefsim, yolunda ölür mü ki?
Kul Hoca Ahmed gönlün, kalp gözün açılır mı?
Dilinden inci cevher, dökülür, saçılır mı?
Ağlayuben günâhlar, yok olur dökülür mü?
O vakit Rabbim bana merhamet eder mi ki?
Dîvân-ı Hikmet
65- ‫حکمت‬
1 1
‫سنی سن مین پناهیم دیب یولغه کریسام‬
‫بری و باریم مین یولوم آچارموکنی‬
‫حرام شبهه قرانغولوق باسقان کونلگوم‬
‫روشن بولوب در گوهر ساچارموکنی‬
2 2
‫نظر قیلسه خسته کونلگوم روشن بولور‬
‫یوز مینگ خطا یازوقالریم پنهان بولور‬
‫لطف ایالسه یوز مینگ اعیص خندان بولور‬
‫نظر تاپاگن چراغ هرگزی اوچارموکنی‬
3 3
‫اعوذ باهلل من الشیطان الرجیم دیسام‬
‫طاعت بریهل سوناگکالریم حلیم قیلسام‬
‫اهل عیال خانمانیم غنیم قیلسام‬
‫شیطان لعنی مندین یراق قاچارموکنی‬
4 4
‫یول اوستیده عزیز باشیم تفراغ قیلسام‬
‫جان دیلم حق یویلغه شیدا قیلسام‬
‫ذکرین ایتیب مردار تنیم آفاق قیلسام‬
‫الست مخرین مسکنی بندنگ اچیارموکنی‬
5 5
‫اهلل دیبان حرضتینگ اگ سیغینیب بارسام‬
‫حمبت ین شویق بریهل کوکسوم یارسام‬
‫دردینگ تارتیب محدینگ ایتیب آچیلیب بارسام‬
‫وجودیم دین بو عقبه الر کوچارموکنی‬
6 6
‫تاغدین آغری عصیانیم بار اوتای دیسام‬
‫گناهیم کوپ یریاگ سیغماس تیپای دیسام‬
‫باشیم آیلب بیابانالر کیتای دیسام‬
‫رمحن تنگریم گناهیم دین اوتارموکنی‬
216
Hikmet - 65
İnci Cevher Saçar Mı Ki?
Yoluna revân olsam, sensin benim penâhım!
Bir’im, Var’ım, İlah’ım! Açıver benim rahım.
Harâmlarla kalp katı, çoktur benim günâhım!
Nurunla aydınlanıp, inci cevher saçar mı?
Nazar eylese bana, hasta gönlüm nur olur.
Yüz bin hatam olsa da günâhlarım yok olur.
Affetse yüz bin âsi, sevinçlere gark olur,
Nazar kılsa çerağa, kandiller söner mi ki?
“Recmedilen şeytandan sığındım Rabbe” desem.
Kemiklerim taatle hamur eyleyiversem,
Ailem, evim, barkım terk ile yetim etsem,
Lanetlik şeytan benden dûr olur, kaçar mı ki?
Yollara başım koyup, onu toprak eylesem,
Cânımı Hak yoluna verip, kurbân eylesem,
Zikrinle bedenimi, ak pak tenvîr eylesem,
Elest şarabın fakir bu kulun içer mi ki?
Allâh deyip huzura gelsem, sığınıp varsam,
Şevk-i muhabbet ile açsam gönlümü yarsam,
Derdin çekip hamdinle, pişsem, odunda yansam,
Korkularım yok olup, göç eder gider mi ki?
Affet beni mücrimim, dağdan ağır isyanım!
Sayılmaz kabahatim, yere sığmaz günâhım!
Başım alıp kırlara, dağlara düşse rahım,
Rahmân olan Allâh’ım günâhım örter mi ki?

7 7
‫طریقت ین بازاریده سودا قیلسام‬
‫منصور ینلگیغ انا احلق ین غواغ قیلسام‬
‫خدمت قیلیب درد حاتلنی بیان قیلسام‬
‫دیدار کوروب روحوم عرشقه اوچارموکنی‬
8 8
‫اوالر وقتده ارسالن بابام ین بری کورسام‬
‫گودک یلکده بیالملادیم جانیم بریسام‬
‫هر بری باسقان ایزالریین کوزاگ سورسام‬
‫کوکسوم دایک گره الریم آچارموکنی‬
9 9
‫قول خواجه امحد زاهد بولوب مسجد کریسام‬
‫خواب غفلت حرام قیلیب قایم بولسام‬
‫شبه آیلب قیامتدین قورقوب یورسام‬
‫اومچاخ اچیره حور غلمان قوچارموکنی‬
66- ‫حکمت‬
1 1
‫نيت قيدلوق كعبه اگ رضا بولونگ دوستالريم‬
‫يا اولاگيمزي كيلاگيمزي رضا بولونگ دوستالريم‬
2 2
‫نيت قيدلوق كعبه اگ حق مصطىف روضه اگ‬
‫نصيب قيلغاى بارچه اگ رضا بولونگ دوستالريم‬
3 3
‫نصیب بولسه باراگیمزی نصیب بولسه کیلاگیمزی‬
‫اجل کیلسه اولاگیمزی رضا بولونگ دوستالريم‬
217
Dîvân-ı Hikmet
Aşk ile sevdâ etsem, tarikat pazarında.
Mansûr gibi “Ene’l-Hak”, hakikat yollarında,
Hâl derdini söyleyip, marifet meydanında,
Didârın gören ruhum, arşına uçar mı ki?
Ben ölümüm anında, Arslan Baba’mı görsem,
Çocuktum bilemedim, cânımı ona versem,
Bastığı izlerine yüzüm gözümü sürsem,
Göğsümde saklı olan düğümler açar mı ki?
Hoca Ahmed zâhit ol! Secde et, mescide gir!
Nevm-i gafleti yok et, kâim ol silinsin kir!
İbret al kıyametten, kalbini eyle tenvir,
Cennet içre huriler istikbal eder mi ki?
Hikmet - 66
Helâlleşelim Dostlarım!
Niyet eyledik Ka’be’ye, helâlleşelim dostlarım!
Ya ölürüz, ya geliriz, helâlleşelim dostlarım!
Niyet eyledik Ka’be’ye, Hak Mustafa Ravzasına,
Nasip eylesin herkese, helâlleşelim dostlarım!
Nasip eylerse varırız, imkân verirse geliriz,
Ecel yetince ölürüz, helâlleşelim dostlarım.
Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫قدرت بولسه یورونگزی کوچ بوملاسه تورونگزی‬ Takat verirse yürürüz, güç yetmez ise dururuz,
‫داع قیله کورونگزی رضا بولونگ دوستالريم‬ Duada olsun gönlünüz, helâlleşelim dostlarım!

5 5
‫رضا بولونگ اوزوم دين خيىش يمان سوزوم دين‬ Razı olunuz özümden, iyi kötü her sözümden,
‫اوتونگ ميىن يوزوم دين رضا بولونگ دوستالريم‬ Suç varsa benim yüzümden, helâlleşelim dostlarım.

6 6
‫دوستالر بزيىن يوقالاغى فاسق الر كوب اوخالاگى‬ Dostlarımız bizi yoklar, uyuyan fâsıklar çoklar,
‫مسجد سارى كيلمااگى رضا بولونگ دوستالريم‬ Mescitte taatte yoklar, helâlleşelim dostlarım!

7 7
‫پریدين بودلى اشارت مونده قيدلوق عمارت‬ Pîrimden oldu işaret, burda eyledik imâret,
‫قيلغاى رسول شفاعت رضا بولونگ دوستالريم‬ Kılsın Resul’ü şefaat, helâlleşelim dostlarım!

8 8
‫کعبه سارى کوچالوک ظالم الردين قاچالوک‬ Gelin Ka’be’ye göçelim, tüm zâlimlerden kaçalım,
‫اوغول قزيدين کيچالوک رضا بولونگ دوستالريم‬ Oğul kızdan vazgeçelim, helâlleşelim dostlarım!

9 9
‫تيليم سوزده قرار يوق غريب اولسه سورار يوق‬ Dilim sözde kararı yok, garip ölse soranı yok,
‫ييميشالرده حالل يوق رضا بولونگ دوستالريم‬ Yenilenin helâli yok, helâlleşelim dostlarım!

10 10
‫ارسالن باب دین بشارت بودلی پریدین اشارت‬ Arslan Baba’mdan beşaret, oldu pîrimden işaret,
‫دوستالر قیلغای عبادت رضا بولونگ دوستالريم‬ Dostlar yapar hep ibâdet, helâlleşelim dostlarım!

11 11
‫کيچیت قولونگ جانيدين چيقىت خلقىن سانیدين‬ Kul ölür cânından geçer, halkın arasından çıkar,
‫دوستالر باراگى سونگيدين رضا بولونگ دوستالريم‬ Dostları ardından gider, helâlleşelim dostlarım!

12 12
‫خواجه امحد يوم كوزونگىن خلقغه ایتگیل سوزونگین‬ Hoca Ahmed yum gözünü, söyleyiver Hak sözünü,
‫کعبه اگ سورت یوزونگین رضا بولونگ دوستالريم‬ Beytullah’a sür yüzünü, helâlleşelim dostlarım!

218

67- ‫حکمت‬
1 1
‫کوزوم نمليک ديلم غمليق جان الم يلک‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
‫بو حرستده ندامت ده ياشيم آقيب‬
‫قايو طرف کيتاريمىن بيلمام دوستالر‬
2 2
‫تورلوک تورلوک عالمتالر بودلی پيدا‬
‫يوراکيمده جراحت الر بودلی پيدا‬
‫بو دنياده حلظه فارغ بوملاغ قيدا‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
3 3
‫اهلل اوچون فرزنداليم يتيم قيلسام‬
‫جاندين کيچيب مادلين کيچيب غريب بولسام‬
‫بيابانده يالغوز قاز ديک ناهل قيلسام‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
4 4
‫خاص قولالر ديک کيچه الرى قايم بولسام‬
‫مردانالر ديک کوندوزالرى صايم بولسام‬
ّ ‫کيچه الرى آرام آملاى‬
‫ربيم ديسام‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
5 5
‫ختم عصيان بيحد ساچتيم طاعتيم آز‬
‫اوىت عمروم غفلت بيالن هم قيش و ياز‬
‫ياقني تورور جانیم قوىش قيلسه پرواز‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
6 6
‫قول خواجه امحد خدمتيده جان بريماسه‬
‫دهقان ايرماس كيتمان چاپيب نان بريماسه‬
‫وا بوملااغی لگ غنجه ىس نم بوملاسه‬
‫نيچوک عالج ايتاريمىن بيلمام دوستالر‬
219
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 67
Çare Bulurum Dostlarım!
Gözümde yaş, gönlüm mahzun, kalbimde elem ve keder,
Bu acıya nasıl ilaç sunacağım ey dostlarım?
Hasret, nedâmet, gözyaşı, benim ömrüm oldu heder,
Hangi cihete gideyim bilmez oldum ey dostlarım.
Sayısız dertlere düştüm, alametler oldu zâhir,
Yüreğimdeki yaralar ne ilk oldu, ne de âhir.
Rahat yoktur bu dünyada, günâhlarım tüm kebâir,
Dertlerime nasıl ilaç sunacağım ey dostlarım?
Evlatlarımı Hak için yetim bırakıp da gitsem,
Cânımdan malımdan geçip, garip bir kul olup göçsem,
Çöllerde yalnız kaz gibi, bağırıp feryâdlar etsem,
Dertlerime nasıl ilaç, sunacağım ey dostlarım?
Geceleri kâim olsam Allâh’a has kullar gibi,
Gündüzleri oruç tutsam, o ermiş merdânlar gibi,
Zikreylesem geceleri, adanmış kul, cânlar gibi,
Dertlerime nasıl ilaç, çare bulurum dostlarım?
Çoktur isyanım, günâhım, ibâdetlerim ise az,
Gaflet ile geçti ömrüm sonbahar, kış, ilkbahar, yaz,
Cân kuşum uçmaya hazır, nerdeyse eyledi pervâz,
Dertlerime nasıl ilaç, çare bulurum dostlarım?
Kul Hoca Ahmed hizmette, yoluna vermez ise cân,
Ekmeğini bölüşmezse, harap oldu iki cihân.
Su olmazsa açılır mı, güllerin goncası cânân,
Dertlerime nasıl ilaç, çare bulurum dostlarım?
Dîvân-ı Hikmet
68- ‫حکمت‬
1 1
‫مركب ياغري يوکوم آغري اوزوم غمگني‬
‫حرست بيالن عقل هوشيم کيیت تمكنی‬
‫اوتوب اکروان كوزدين اغيب بودلى ساكن‬
‫بارور جايم بيالملاس من قيان ايمدى‬
2 2
‫عبث اوىت ايسزی عمروم رسوايلقده‬
‫هيچ بوملاديم زمان ترس خدايلقده‬
‫دايم يوردوم نفسيم اوجون گدايلقده‬
‫هر نه قيلغان سوداالريم زيان ايمدى‬
3 3
‫بو حالت ده اول عزرائيل كيلسه نااگه‬
‫ایسيغ تندين جان ىن آلسه بريگيل پناه‬
‫شيطان آيلب ايمانيمىن قيلسه رسوا‬
‫برادرالر ارا يودله من قالغان ايمدى‬
4 4
‫بو حالت ده سوز ايتورغه يوقتور فرمان‬
‫اوچوب قالغاى وجود اچيره شمع ايمان‬
‫قزیيل لگ ديک اوشبو يوزونگ بولور سامان‬
‫يقني بولغونگ يري آستيغه نهان ايمدى‬
5 5
‫زن و فرزند ااغ اينينگ ييغالب توراغى‬
‫مرياث ديبان مال ملكونگ بولوب آلغاى‬
‫ايلتيب سىن قرا يرياگ تيپيب کوماگى‬
‫طعمه قيلغای قريش آتليغ ييالن ايمدى‬
6 6
‫كيل اى خائف بو ايشالردين خرب آلغيل‬
‫توبه قيليب دنيا قويوب حقىن سويگيل‬
‫قول خواجه امحد بو دنيادين اوتوب يانغيل‬
‫شايد قيلغاى نظر پري مغان ايمدى‬
220
Hikmet - 68
Boynu Bükük Vardım Şimdi!
Kalbim kırık, gönlüm gamlı, merkep yağır, yüküm ağır,
Hayretimle aklım gitti, şuurum yok, kulak sağır,
Geçti kervan, göçtü dostlar, ister ağla ister bağır,
Gideceğim yeri bilmem, sen merhamet eyle şimdi.
Boşa geçti ömrüm benim, günâhlarım, isyanım çok,
Allâh yolunda amelim, ibâdet ve kulluğum yok.
Nefsime kul, köle oldum, kulluğa aç, isyana tok.
Her neye gönül verdiysem, bilin hepsi ziyan şimdi.
Azrail gelse ansızın, nice olur hâlim benim?
Sıcak tenden çeker ruhu, cânsız kalır bu bedenim,
Şeytan alırsa imânım, Yaradan’ıma ne derim?
A’raf’ta kalmışım gibi, ah hâlim perişân benim.
Hâlimi tarif etmeye sözüm yetmez, yok dermânım,
Ten içinde sönüp kalır, zâyi olur mu imânım?
Gül yüz saman gibi solar, senden merhamet, gümânım,
Hesap için huzuruna, boynu bükük vardım şimdi.
Kadın erkek, büyük küçük, toplanırlar bir araya,
Mirası bölüşmek için, başlarlar büyük kavgaya,
İt gibi gömerler seni, dua etmezler Mevlâ’ya,
Yılanlara yem olursun, kasvetli kabrinde şimdi.
Be hey gâfil, korkak nefsim, bu işlerden ibret alsan!
Dâim Hakk’a tövbe eyle, her ibretten hikmet alsan.
Hoca Ahmed dünyalıktan vazgeçip de minnet alsan,
Umulur ki pîr-i kâmil, atf-ı nazar eder şimdi.
 Dîvân-ı Hikmet

69- ‫حکمت‬ Hikmet - 69

Dünyayı Bırakıp Gittim!

1 1
‫عقىب خربين ايشيتيب دنياىن سايلب كيتارم‬ Âhiret haberin alıp, dünyayı bırakıp gittim.
‫توشدوم ايرانالر حبرياگ دنياىن سايلب كيتارم‬ Düştüm erenler bahrine, dünyayı terk ettim, gittim.

2 2
‫ايرانالر دنيا ديمادى دنيا غمني يمادى‬ Erenler dünya demedi, onun zehrini yemedi,
‫حقدين اوزاگىن ديمادى دنياین سايلب كيتارم‬ Hak’tan gayrı söz demedi, dünyayı terk ettim, gittim.

3 3
‫موىس عمران قاملادى ختت سليمان قاملادى‬ Musa-yı İmrân kalmadı, taht-ı Süleyman kalmadı,
‫مينگ ياشليغ لقمان قاملادى دنياین سايلب كيتارم‬ Bin yaşken Lokman kalmadı, dünyayı terk ettim, gittim.

4 4
‫دنيا دياگن آزار ايرميش اعقل قولالر بزيار ايرميش‬ Mutsuz olur dünya diyen, âkildir değer vermeyen,
‫جاهل الر بریهل يار ايرميش دنياىن سايلب كيتارم‬ Câhillerdir dost edinen, dünyayı terk ettim, gittim.

5 5
‫سلطان خواجه امحد يسوى ايدى بو حكمتىن تمام‬ Kul Ahmed Yesevî aman, hikmetlidir sözü tamam,
‫ايشيتسون ديب مجله جهان دنياىن سايلب كيتارم‬ İşitsin diye tüm cihân, dünyayı terk ettim, gittim.

70- ‫حکمت‬ Hikmet - 70

Güzel Söyler Türkçe’yi!
1 1
‫خوشالمايدور اعلم الر سزیین ايغان تورکيین‬ Konuşulan Türkçe’yi hoş görmezmiş âlimler,
‫اعرف الردين ايشتسانگ آچار کونلگ ملکیین‬ Açar gönül kapısın, dinlenirse ârifler.

2 2
‫آيت حديث معناىس تورىك بولسه موافق‬ Ayet, hadis ma’nâsın Türkçe ne güzel derler,
‫معناىس اگ یيتاگنالر يرياگ قويار بورىک ىن‬ Yere koyar börkünü,41 ma’nâsını bilenler.

3 3
‫قاىض مفىت مالالر رشيعت دراگهیىن‬ Kadı, müftü, mollalar yolunda şeriatın,
‫اعرف اعشق آيلب دور طريقت ىن ارىك ىن‬ Ârif, âşık almıştır, şevkini tarikatın.

41
Börk: Hayvan derisinden yapılan başlık, kalpak.
221
Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫عمل قيلغان اعلم الر دينیمزيىن چراىغ‬ İlmiyle âmil olan, çerağı hakikatin,
‫براق مينار حمرشده ايگرى قويار بورىک ىن‬ Burak biner mahşerde, eğri tutar börkünü.

5 5
‫عمل قيلسه اعلم الر دين و آيني ياروىق‬ Dinin, ay ziyasıdır, ilmiyle âmil olan,
‫كورسه بولور االرىن رنگ روىي کورىک ىن‬ Görse okur onların yüzün rengi görkünü,42

6 6
‫عمل قيلماى قال علمني اوقوى بيلماى قالغانالر‬ Amel olmayıp da, kâl ilmini bilenler,
‫آرقه سيغه كوتارور قریق ايشک ین يویک ىن‬ Sırtında taşıyordur, kırk eşeğin yükünü.

7 7
‫خو اجه من ديب الف اورمه اوشبو دنيا یب پايان‬ Hocayım deyip durma, bu dünyadır bî-payan,
‫بيالمن ديب ايتماسني کونلگدایک چریک ین‬ Bilgiçlik taslayanın içindedir çirkini.

8 8
‫رهنمادور خواجه امحد لگستان دور معرفت‬ Mürşittir Hoca Ahmed, verir kalplere safa,
‫سوزالر سوزى حقيقت آچار کونلگ ملىك ىن‬ Sözler gerçeğe açar gönüller ülkesini.

9 9
‫مسكني ضعيف خواجه امحد يیىت پشتونگاگ رمحت‬ Ey Miskin Hoca Ahmed! Yedi ceddine rahmet!
‫فارىس تيل ىن بيليبان خوب ايتادور تورکيین‬ Fars dilini bilir de, güzel söyler Türkçe’yi.

71- ‫حکمت‬ Hikmet - 71

Bilmem ki Hâlim Ne Olur?
1 1
‫ای دوستالریم اولسام منی بیلمام که حایلم نه بولور‬ Ölsem ben ey dostlarım! Ne olur bilmem hâlim?
‫گورگه کرییب یاتسام منی بیلمام که حایلم نه بولور‬ Kabre girip yatsam ben, ne olur bilmem hâlim?

2 2
‫ایلتیب حلداگ قویسه الر ارقه غه باقمای یانسه الر‬ Varıp kabre koysalar, hiç bakmadan dönseler,
‫سوروغ سؤایلم سورسه الر بیلمام که حایلم نه بولور‬ Sorgu suâl sorsalar, ne olur hâlim benim?

42
Görk: Güzellik, göz alımı, görkem.
222
 Dîvân-ı Hikmet

3 3
‫کریسه قریش آتلیغ ییالن چولغانسه تنگه شول زمان‬ Kabrime girse yılan, sarsa bedeni o an,
‫قاملاس بوتون بری استخوان بیلمام که حایلم نه بولور‬ Kalmaz vücutta organ, bilmem hâlim ne olur?

4 4
‫مجله ییغیلیب مور و مار اطرافیمده نیش اورار‬ Vücudum sarsa böcek, hâlim kimler görecek,
‫مشلک ایرور بس اکر بار بیلمام که حایلم نه بولور‬ Müşküldür her iş gerçek, bilmem hâlim ne olur?

5 5
‫هیچ کیلمادی میندین صواب آنده نه بریگومدور جواب‬ Getirmedim ben sevap, nasıl veririm cevap?
‫گر قیلسه الر یوز مینگ عذاب بیلمام که حایلم نه بولور‬ Eylerse yüz bin azap, hâlim ne olur benim?

6 6
‫بولسه قیامت ین کوین حارض بولور بارچه الری‬ Gelse kıyamet anı, bak arasat meydanı,
‫قیلغان عمل الرینگ قاین بیلمام که حایلم نه بولور‬ Derse ameller hani, hâlim ne olur benim?

7 7
‫ای قول امحد سنی بوگون قیلغیل عبادت تون کون‬ Ey Hoca Ahmed bugün, kıl itaati her gün,
‫دیماگیل عمروم دور اوزون بیلمام که حایلم نه بولور‬ Zannetme ömrüm uzun, hâlim ne olur benim?

72- ‫حکمت‬ Hikmet - 72

Dostlarım!
1 1
‫نيچه ييل يلق مهربانيم جان ايديالر دوستالريم‬ Nice yıllık mihribânım, cânânım, benim dostlarım,
‫بو وجودوم شهريىن فاىن قيالدور دوستالريم‬ Bu vücudum, şehri fânî eylemektedir dostlarım.

2 2
‫بو قفس ىن طوطییس پرواز ايتادور اوجغاىل‬ Ten kafesindeki kuşum, havalanır uçmak için,
‫بري قرانغو شعله سزي يرياگ بارادور دوستالريم‬ Karanlık yere düşmüşüm, menzil burası dostlarım!

3 3
‫اى مىن يارانالريم همت توتونگ ايمانيمه‬ Ey benim cânım dostlarım, şehâdet edin imânım,
‫دشمنيم ايمانيمه زمحت بریادور دوستال ريم‬ Zahmet vermekte düşmanım, bana acıyın dostlarım!

41
Börk: Hayvan derisinden yapılan başlık, kalpak.
223
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫اوشبو جان بزيالر بيالن بري نيچه ييل الر بار ايدى‬
‫حق تعاىل حكىم بریالن عزم ايتادور دوستالريم‬
5 5
‫بو مىن اعضاالريم جانيم بيالن شادمان ايدى‬
ّ
‫جان چيقارغه لك اعضام ترتاشادور دوستالريم‬
6 6
‫امر حقه بارچه خلق اعملني بودلى رضا‬
‫اول حقيقت بنده الر دايم رضادور دوستالريم‬
7 7
‫قول خواجه امحد طوطییس پرواز ايتادور اوچغاىل‬
‫نيالسون مسکني حکم خدادور دوستالريم‬
73- ‫حکمت‬
1 1
‫عمروم ضایع غفلت بیالن ییدلیک اویت‬
‫حرستینگده کوزدین یاشیم قاندیک کییت‬
‫بیدلیم دوستالر بونگه عقلیم ایندی یییت‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
2 2
‫سحرالرده قرآن اوقوب ثنا قیلسام‬
‫حرضتینگ گه قول کوتاریب داع قیلسام‬
‫زاری قیلیب بو جانیمین فدا قیلسام‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
3 3
‫حرص هوا نفس یویلین قویماق کریاک‬
‫منصور ینلگیغ دار باشیغه مینماك کریاک‬
‫نسییم دیک جان آچیغنی چیکماك کریاک‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
224
İşte bu cân bizler ile nice yıllar sizler ile,
Yola çıktı Hak emriyle, görün hâlimi dostlarım!
Vücudumda organlarım mutlu, mesuttu cânlarım,
Tenden çıkınca anlarım, titreşmektedir dostlarım!
Kulların O’ndan niyazı, Hak emrine olmak razı,
Mü’min kullarının nazı, O’na sunulur dostlarım!
Kul Hoca Ahmed’in kuşu, uçup çıkıyor yokuşu,
Hakk’ın hükmüdür ey kişi, dönüş O’nadır dostlarım!
Hikmet - 73
İtaat Edesim Gelir!
Ömrüm gaflet ile yel gibi geçti,
Hasretle gözyaşım kan oldu, aktı.
Bildim, aklım şimdi bu işe yetti,
Seher vakti taat edesim gelir.
Seherlerde dua, Kur’ân okusam,
Allâh’a el açıp öyle yalvarsam,
Ağlayıp cânımı fedâ eylesem,
Seher vakti taat edesim gelir.
Hevâ-yı nefs yolun bırakmak gerek,
Mansûr gibi boynu vurulmak vermek gerek,
Nesimî cân acısın çekmek gerek,
Seher vakti taat edesim gelir.

4 4
‫فاذکروین اذکرکم آییت دین‬
‫ایمان بودلی حق تعایل طاعیت دین‬
‫کیچماك کریاک اوشبو نفسنینگ راحیت دین‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
5 5
‫زاهدالراگ زهد و عمل تقوا کریاک‬
‫ریاضت یلغ اعشقالرغه فتوا کریاک‬
‫اول طریقت ایر بولغان اگ دعوا کریاک‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
6 6
‫ایریتور اول دل زناگرین هو هو یادی‬
‫اعشقالرین کیچه کوندوز هو مرادی‬
‫هو هو تیو جان بریاگی سنی قول امحدی‬
‫سحرالرده قوپوب طاعت قیلغوم کیلور‬
74- ‫حکمت‬
1 1
‫هر كيم قيلسه طريقت ین دعواسيىن‬
‫اول قدم رشيعت اگ قويماق کرياک‬ّ
‫رشيعت ىن ايشالریىن ادا قيليب‬
‫آندين سونگره بو دعواىن قيلماق كرياک‬
2 2
‫رشيعت سزي دم اورماس الر طريقت ده‬
‫طريقت سزي دم اورماس الر حقيقت ده‬
‫اوشبو سوزالر معلوم بولور معرفت ده‬
‫بارچه سيىن رشيعتدين سورماق كرياک‬
225
Dîvân-ı Hikmet
“Fezkürûnî, ezkürküm…”43 ayetinden,
İmândır Hak Teâla taatından,
Geçmelisin nefsinin rahatından,
Seher vakti taat edesim gelir.
Zâhitlere züht, amel, takva gerek,
Riyâzetli uşşaka44 fetvâ gerek,
Tarikat erlerine dava gerek,
Seher vakti taat edesim gelir.
“Hû!” zikri temizler gönül pasını,
Âşık “Hû, Hû”der bulur Mevlâ’sını,
Kul Ahmed “Hû” deyip cân vermesini,
Seher vakti taat edesim gelir.
Hikmet - 74
Tarikata Girmek Gerek
Tarikat davasın eyleyen kimse,
Amel, şeriate uyması gerek.
Şeriat ahkâmın tamam eyleyip,
Sonra tarikata girmesi gerek.
Şeriatsız hiç olur mu tarikat?
Tarikatsız ulaşılmaz hakikat.
Tüm bunları öğretince şeriat,
Şeriat ilmini bilmesi gerek.
43
“Fezkürûnî, ezkürküm…”: “Beni anın ki, ben de sizi anayım.”
(Bakara Sûresi, 2/152. Ayet)
44
Uşşak: Âşıklar.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪3‬‬
‫آندين سونگره بریایر كرياک ارادت يلق‬
‫بومليش بولسه اول پريى دين اجازت يلق‬
‫رشيعت اگ موافق راست كرامت يلق‬
‫شونداغ ايرىن ايتاگیىن توتماق کرياک‬
‫‪4‬‬
‫هركيم بيلماى بو ایشالرىن شيخ من ديسه‬
‫كرامتدين واليت دین خرب بريسه‬
‫باطل ايرور اگر روح األمني ايرسه‬
‫انداغ شيخ دين يریاق یرياق قامچاق کرياک‬
‫‪5‬‬
‫ارادت سزي اجازت سزي مرشد بوملاس‬
‫طريقت ىن نشانه سني هرگزی بيلماس‬
‫مونداغ كيىش ارادت غه اليق بوملاس‬
‫اول گمراه دين یرياق يریاق تورماق كرياک‬
‫‪6‬‬
‫ارادت ىن بريگيل اهل اجازت اگ‬
‫قايم بولغيل توىن كوىن رياضت اگ‬
‫سانيب آىن قول لوغیىن عبادت اگ‬
‫قول لوغیده بيلىن باغالب تورماق كرياک‬
‫‪7‬‬
‫آندين سونگره جماهده تونني کييوب‬
‫رياضت ىن پوته سيده ايريب آقيب‬
‫منمن يلکدين اوتوب اوزیىن صاف قيليب‬
‫عزت رختني ساتيب خواريلق آملاق کرياک‬
‫‪8‬‬
‫اوشبو تورور ايرانالرىن قيلغانالرى‬
‫طالب الرغه بيلسون ديبان ايغانالری‬
‫راستدور بو سوز بيلگيل يوقتور يالغانالرى‬
‫جان قالىق بریالن موىن اوقماق کرياک‬
‫‪226‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Bundan sonra iradeli er gerek,‬‬
‫‪O er de icazetli olmak gerek.‬‬
‫‪Şeriate kerametli el gerek,‬‬
‫‪Böyle erin eteğin tutmak gerek.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Yol, yordam bilmeden kim “Şeyhim!” derse,‬‬
‫‪Velayet, keramet izhar ederse,‬‬
‫‪Bâtıldır “Ruhu’l-emin” dahi gelse,‬‬
‫‪Bâtıldan kendini korumak gerek.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪İrade, icazetsiz mürşit olmaz.‬‬
‫‪Tarikat yollarını asla bilmez.‬‬
‫‪Bidatçı, iradeye lâyık olmaz,‬‬
‫‪Bunlardan köşe bucak kaçmak gerek.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪İradeni ver icazet ehline,‬‬
‫‪İtaat kıl, meydan oku cehline,‬‬
‫‪Ulaşıver ibâdetin zevkine,‬‬
‫‪Kullukta bel bağlayıp durmak gerek.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Mücahede elbisesini giydin,‬‬
‫‪Riyâzet bahrine eriyip girdin,‬‬
‫‪Benliğinden geçmek olmalı virdin,‬‬
‫‪Kibrini yerlere çalması gerek.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪İşte budur erenlerin yaptığı‬‬
‫‪Tâliplere “bunu bilin” dediği,‬‬
‫‪Doğru sözdür yoktur bunun eksiği,‬‬
‫‪Cân kulak kesilip, duyması gerek.‬‬

9 9
‫صدىق بریالن هر كيم قبول قيلسه موىن‬
‫اعتقادى بریالن بولسه توىن كوىن‬
‫يادی بریالن دایم مشغول قیلسه اوزىن‬
‫ايرانالردين همت يارى قیلماق كرياک‬
10
‫ارادت سزي اوشبو يولغه کريماديالر‬
‫انابت سزي يولغه قدم قويماديالر‬
‫اجازت سزي يريم نفس اورماديالر‬
‫مريد بولغان بو صفت يلغ بوملاق کرياک‬
11
‫هر كيم كريسه اوشبو يولغه بيلني باغالب‬
‫خدمت قیلیب تونالر قایتیب کوزین یاشالب‬
‫نيتىن خداىي غه دوروست ايالب‬
‫توجه ىن عزيزالراگ قيلماق کرياک‬
12
‫هركيمرسه اوشبو يولغه کريار بولسه‬
‫توبه قيليب حرضيت اگ قدم قويسه‬
‫ذواجلالل ىن مجايلىن كورار بولسه‬
‫قول خواجه امحد توبه توننی کییماك کرياک‬
75- ‫حکمت‬
1 1
‫رشيعت ىن رشائطني بيلاگن اعشق‬
‫طريقت ىن مقامیىن بيلور دوستالر‬
‫طريقت ىن اشالريىن ادا قيليب‬
‫حقيقت ین درياسيغه باتار دوستالر‬
227
Dîvân-ı Hikmet
Sadakatle bunu kabul edenler,
Gece gündüz sabitkadem gidenler,
Geceleri zikreylese erenler,
Erenlerden himmet beklemek gerek.
10
Bu yollara iradesiz girilmez,
Hedefine inâbesiz varılmaz,
Yarım nefes icâzetsiz alınmaz,
Müritlerin vasfı bu olmak gerek.
11
Bu yollara giren bel bağlayacak,
Hoca Ahmed kul olup ağlayacak,
İhlas ile Mevlâ’sına varacak,
Dostlara teveccüh eylemek gerek.
12
Her kim ki iş bu yola girer olsa,
Tövbe edip kul huzuruna gelse,
Rahmân’ın cemâlini görür olsa,
Kul Ahmed’in cübbesin giymek gerek.
Hikmet - 75
Cemâlin Gördüm Dostlar!
Âşıklardan kim bilir, şeriat ahkâmını,
İşte o zat müdriktir, tarikat makamını.
Tanzim eder tarikat işini, mekânını,
Hakikat deryâsına, gönülden dalar dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫ديداريىن کوروب بوملاس تون کون اويوب‬
‫پاک عشقىن قولغه آملاى بوملاس يوروب‬
‫حقيقت ىن درياىس ىن خطرى کوپ‬
‫هيچ اوخالماى ديداريىن کوردوم دوستالر‬
3 3
‫ايا اعشق بو دنياده حمنت تارتقيل‬
‫تارتقان جور و جفاالرىن راحت بيلگيل‬
‫هو صحبتني قوراغن يرياگ اوزونگ اورغيل‬
‫اوراگن اعشق مراديغه یيتار دوستالر‬
4 4
‫بو يول الرىن غذایس دور قيغو حمنت‬
‫حمنت تارتيب جفا چياکن كورار راحت‬
‫سحرالرده زارى قيلغان خوش سعادت‬
‫هو هو تيو بو دنيادين اوتار دوستالر‬
5 5
‫چني دل بریهل یيغالاغنالر كوراگی لقا‬
‫سبحان اياگم ديداريىن قيلغاى عطا‬
‫قالوزسزي يولغه كريمانگ عني خطا‬
‫يولغه كرياگن مزنلالردين اوزار دوستالر‬
6 6
‫وا دريغا اوىت عمروم بيلماى قادليم‬
‫بو دنيا ین اسباىب ىن قولغه آدليم‬
‫دنيا ايزالب دين ايشيىن آرتقه سادليم‬
‫بيالملاس من حايلم نيچوک بولور دوستالر‬
7 7
‫حمبت ىن رشاىب دين تاتمااغنالر‬
‫بايزيد ديک هر کون اوزين ساتمااغنالر‬
‫بو دنياىن عزىت دين اوتمااگنالر‬
‫حيوان ايرور بلكه آندين برت دوستالر‬
228
Gece-gündüz uyuyup, Cemâlu’llâh görülmez,
Temiz aşksız, sevdâsız, bu yollarda yürünmez.
Hakikat deryâsının, tehlikesi bilinmez,
Yatmadan, uyumadan, cemâlin görür dostlar!
Ey âşık bu dünyada, sıkıntı ve elem çek,
Elemi rahatlık bil, bu hakikattir, gerçek.
“Hû” sohbeti nerde var, dervişler orda gerek,
Âşıklar muradına, menzile ersin dostlar!
Kaygı, elem, sıkıntı, bu yolun gıdasıdır,
Kedere sabredenin, muini Mevlâ’sıdır.
Seherlerde ağlamak, ezkârın cilasıdır,
“Hû” diyen bu dünyadan, gelip gidecek dostlar!
Hak cemâlini görür, gönül ile ağlayan,
Kula Rabb’in ihsânı, Cemâlu’llâh armağan,
Kılavuzsuz gidilmez bu yollar çetin, yaman,
Yola çıkan menzile bil ki ulaşır dostlar!
“Vah!” ömrüm geldi-geçti, bilmedim câhil kaldım,
Dünyanın zevklerine ne de gâfil aldandım!
Dini arkaya atıp, dünya işine daldım,
Yarın bilmem ki hâlim nice olacak dostlar?
Muhabbet şarabını içip de tatmayanlar,
Bâyezîd gibi her gün cânını satmayanlar,
Bu dünya lezzetinin tadından geçmeyenler,
Hayvandan da beterdir, böyle biline dostlar!

8 8
‫اعشق بولسانگ عشق يويلغه قويغيل قدم‬
‫دنيا عقبني طالق قويغيل مثل ادهم‬
‫اعقل ايرسانگ دنيا اوچون ييماگيل غم‬
‫قيامت کون جزاالرين بريار دوستالر‬
9 9
‫رس رشابني اچياگن اعشق اوزين بيلماس‬
‫بو دنياىن عزت الرين کوزاگ ايلماس‬
‫يوز مينگ دانا ناصح بولسه پندين آملاس‬
‫وا شوقا ديب اوزين بيلماى يورار دوستالر‬
10 10
‫روز الست خدا اوزى ندا قيلاگن‬
‫قالوا بىل ديبان روح الر جواب برياگن‬
‫حرضت تبا روح الر اوچوب قارشو کيلاگن‬
‫آنداغ اعشق حق مجالني کورار دوستالر‬
11 11
‫قول خواجه امحد اعشق بولسانگ دنيا قويغيل‬
‫آخرت ىن عذاىب دين قايغو ييگيل‬
‫ايرانالرىن قيلغانالرين سني هم قيلغيل‬
‫خدمت قيلغان آخر مراد تاپار دوستالر‬
76- ‫حکمت‬
1 1
‫كيلينگ دوستالر اهلل يادين دايم ايتينگ‬
‫اهلل يادى كونلگ ملكني آچار دوستالر‬
‫استغفر استغفارىن تينماى ايتينگ‬
‫شيطان لعني تن ملىك دين قاچار دوستالر‬
229
Dîvân-ı Hikmet
Âşıksan aşk yoluna atmalısın adımı,
Edhem gibi terk eyle dünyadan muradını,
Dünya için gam çekme, önemseme tadını,
Kıyamet günü cezâ verilecektir dostlar!
Sır şarabını içen âşık kendini bilmez,
Dünya lezzetlerine o asla önem vermez,
Yüz bin nasihat alsa, ona iltifat etmez,
“ Vâ şevkâ!” der kendinden geçer de gider dostlar!
“Elest” gününde Allâh kendi nidâ eyledi,
“Kâlû belâ” diyerek, ruhlar da cevap verdi.
Hazrete doğru ruhlar, uçup huzura geldi,
İşte böyle âşıklar, cemâlin görür dostlar!
Hoca Ahmed âşıksan gel terk eyle dünyayı,
Ahirette mesutsun, memnun etsen Mevlâ’yı.
Gir erenler bağına, bul orada sevdâyı,
Muradına kavuşur, hizmet edenler dostlar!
Hikmet - 76
Saçar Dostlar!
Gelin Allâh zikrini dâim diyelim dostlar,
Zikrullâh ile coşup, hep inleyelim dostlar!
Gelin her an tövbeye, pişman olalım dostlar,
Lain şeytan teninden, kaçsın, defolsun dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫شيطان لعني سزياگ دشمن حارض بولونگ‬
‫کيچه اهلل کوندوز اهلل ايتيب كويونگ‬
‫تار حلداگ کرار وقتده نوراگ تولونگ‬
‫مالئكالر اهلل نورين ساچار دوستالر‬
3 3
‫اهلل نورى قرب اچيیىن روشن قيلغاى‬
‫ماليک الر تيگراسيده روزن قويغای‬
‫مؤمن بنده كوروب آىن حريان قالفاى‬
‫بو اعلم ىن روشنيدين کيچار دوستالر‬
4 4
‫بارچه ارواح يغيليب كيلاگى مبارک اک‬
‫خاليق الر مشغول بولغاى تبارک اک‬
‫داع قيليب يانغاندين سونگ قالوريکا‬
‫مجله ارواح سويونوب بریبری قوچار دوستالر‬
5 5
‫ييىت قدم قويغاندين سونگ منكر نکري‬
‫هيبت بریالن كرييب كيلاگى قيليب قهر‬
‫ايكى کوزى اوتديک يانيب اوقراب تورار‬.
‫نورين کوروب تعظيم قيليب قاچار دوستالر‬
6 6
‫منکر نکری نورین کوروب حریان قالغای‬
‫دین اسالم خری احسان حارض بولغای‬
‫منکر نکری فردوس جنت بوینی کوراگی‬
‫حور قصور حریر تونالر بیچار دوستالر‬
7 7
‫منكر نکري سورماى چيقيب ناهل قيلغاى‬
‫کوز ياشيین آقوزوبان ژاهل قيلغاى‬
‫حق ياديىن ايتيب اوزين واهل قيلغاى‬
‫پرواز قيليب هوا رسى اوچار دوستالر‬
230
Şeytan aleyhi’l-lane, düşmandır hazır olun,
Gece-gündüz Allâh de, erenler hazır olun,
Dar kabrine girince, nurlarına gark olun,
Melekler Hak nurunu, yüzüne saçar dostlar!
Allâh nuru kabrini pür nur aydın kılınca,
Melekler saf saf olup, huzurunda durunca,
Mü’minler anı görüp sana hayrân kalınca,
Bu âlemin nurundan, kul olan geçer dostlar!
Tüm ruhlar toplu gelir Cenab-ı mübarek’e,
İnsanlar meşgul olur, Allâh’ım Tebarek’e,
Dua edip dönerler aniden, yekten yek’e,
Cümle ruhlar sevinip, kucaklaşırmış dostlar!
Yedi adım atınca, Münker-Nekir gelirler,
Huzuruna o kulun heybet ile girerler,
Gözleri çakmak çakmak, ateş gibi dönerler,
Nurunu görüp ona, saygı gösterir dostlar!
Münker-Nekir nurunu görüp de hayrân olur,
Din-i İslâm, hayr, ihsân, hepisi hazır olur,
Münker-Nekir, firdevsten güzel kokular alır,
Huriler ipek biçip giyer, kuşanır dostlar!
Münker-Nekir sormadan kalkıp feryâd edince,
Gözyaşını akıtıp, yanağın süsleyince,
Hak sözünü söyleyip, cânın kurbân edince,
Kanatlanıp semaya uçar olurlar dostlar!

8 8
‫ندا كيلاگى اهليم دين نه ييغالدينگ‬
‫خاص قولوم دين قرب اچينده نه تينگالدينگ‬
‫اى ىب ادب قوالق سايلب نه آنگالدينگ‬
‫منكر نكري اونگ و سولاگ قاچار دوستالر‬
9 9
‫يورسه تورسه ياتسه قوبسه ميىن ياديم‬
‫خط برات قولغه آلغان اول آزاديم‬
‫انداغ قول ىن صيدى دورمن اول صياديم‬
‫قيلميش ايتميش گناه الرين كيچار دوستالر‬
10
‫كناه الرين حق باغيشالب نظر قيلغاى‬
‫اونگده سودله ياتقانالرى شاکر بولغاى‬
‫اندین سونگره بارچه ارواح حارض بولغاى‬
‫قربستانغه حق رمحتني ساچار دوستالر‬
11
‫حبمد اهلل خيىش كيدلى بزي قوتودلوک‬
‫قرب اچينده هر عذابدين فارغ بودلوک‬
‫نيچه ييل الر مرده ايردوک باز تریيدلوک‬
‫داع قيليب حقه ايلگني آچار دوستالر‬
12
‫منكر نكري ييغالب ايتورسني بيلورسن‬
‫ذاتينگ اولوغ هر نه قيلسانگ سني قيلورسن‬
‫لطف ايالسانگ يول سزیالراگ يول بريورسن‬
‫سجده ايالب شاکر تيلني آچار دوستالر‬
13
‫ال هلإ إال اهلل غه شيدا بولغان‬
‫ديدار اوچون بو اعملده رسوا بولغان‬
‫دنيا قويوب آخرت ىن سودا قيلغان‬
‫حوض كوثر رشابیدين اچيار دوستالر‬
231
Dîvân-ı Hikmet
Nidâ gelir Rabbinden ;”niçin böyle ağladın?
Has kulumdan kabirde neleri sorguladın?
Ey edepsiz, duydun da, söyle sen ne anladın?”
Münker-Nekir sağ-sola, kaçar da gider dostlar!
Gitse-dursa, yatsa-kalksa benim yâdım,
Kulum azat olmuş, eline almış berâtım,
Böyle kulun avıyım ben, o da avcım,
Yapmış, etmiş günâhları siler dostlar!
10
Günâhların Hak affedip, nazar kılar,
Sağda-solda yatanları şâkir kılar,
Ondan sonra tüm ervâhı hazır kılar,
Kabristana Hak rahmetin saçar dostlar!
11
“Bi-hamdi’llâh, iyi geldi, biz kurtulduk,
Kabr içinde her azaptan fâriğ olduk,
Kaç senedir ölü idik, biz dirildik,”
Dua edip Hakk’a elin açar dostlar!
12
Münker-Nekir ağlayıp der; “Sen bilirsin,
Zâtı Yüce, her ne yapsan Sen yaparsın,
Lütf edersen yolsuzlara yol verirsin.”
Secde edip, şükür dilin açar dostlar!
13
“Lâ ilâhe illallâh”a şeydâ olan,
Didâr için bu dünyada rüsvâ olan,
Dünya satıp, ahireti satın alan,
Havz-ı Kevser şarabından içer dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
14
‫روز ازل تقدير قيلسه حق مجاىل‬
‫يوز مينگ شيطان قصد ايالسه يوق زواىل‬
‫كوندين كوناگ زياد بولغاى قال و حاىل‬
‫دانا بولوب حق يولالرين آچار دوستالر‬
15
‫حمبت ىن ميدانيده جوالن قيلغان‬
‫حقيقت ىن درياسيدين گوهر آلغان‬
‫معرفت ىن متاىع ىن اچياگ سالغان‬
‫يورسه تورسه در و گوهر ساچار دوستالر‬
16
‫اعشق اودلور حقه جانني قربان قيلسه‬
‫ذكرين ايتيب چهار رضب اوروب سحر تورسه‬
‫ايرانالردين فيض فتوح توهل آلسه‬
‫سلطان بولوب در و گوهر ساچار دوستالر‬
17
‫حق تعاىل بويني آلغان مونده تورماس‬
‫دعوى قيليب ايشانليق ىن الفني اورماس‬
‫قايده بارسه فقري مسكني دواكن قورماس‬
‫غريب بولوب ويرانه غه كوچار دوستالر‬
18
‫قول خواجه امحد نفس دين اولوغ بال بوملاس‬
‫يري وكوكدين طعمه بريسانگ هرگزي تویماس‬
‫تفراق اولوب يريده ياتسانگ اكفر اوملاس‬
‫نفیس اولاگن حور غلمان قوچار دوستالر‬
232
14
Ezelde Hak takdir etmişse cemâli,
Yüz bin şeytan kastetse de yok zevâli,
Günden güne ziyad olur kâl u hâli,
Bilge olup, Hak yolunu açar dostlar!
15
Muhabbet meydanında cevelân eden,
Hakikat deryâsından cevher edinen,
Marifetin metaını gönlüne veren,
Gitse-dursa, inci-cevher saçar dostlar!
16
Âşık olur, Hakk’a cânın kurbân etse,
Zikirle kükreyerek seherde kalksa,
Erenlerden feyz-i futuh tam alsa,
Sultan olup, inci-cevher saçar dostlar!
17
Hak Teâla’yı bulan kul, burda durmaz,
“Şeyhim” diye dava edip, laflar etmez,
Nere varsa fakir-miskin, dükkân kurmaz,
Garip olup, virâneye göçer dostlar!
18
Hoca Ahmed, nefsten büyük belâ olmaz,
Yer ve göğü lokma yapsan, asla doymaz,
Toprak olup yerde yatsan kâfir olmaz,
Nefsi ölen hurileri kucaklar dostlar!

77- ‫حکمت‬
1 1
‫يراتقان بري و باريم يولني ايزالب‬
‫شيطان لعني يولالریدين قايتينگ دوستالر‬
‫اخالص بریالن حمبت ىن جامني اچييب‬
‫جان و ددله یح ذكريىن آيتينگ دوستالر‬
2 2
‫یح ذكريین آيتيب اچياگن جام رشاب‬
‫يول اوستيده عزيز باىش مثل تراب‬
‫اهلل اوچون حاىل خراب بغرى كباب‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
3 3
‫آستانه غه باشيم قويوب زارى قيلسام‬
‫حلقه قوروب كيم ذکر ايتسه يارى بريسام‬
‫ذكرين ايتيب اول صحبتده درالر تريسام‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
4 4
‫عمل قيلمای اعلم علمني باسيب يوراگى‬
‫اولوب بارسه تار حلدده جاىن کوياگى‬
‫اهلل رسول دينينگ کيمديب هيبت قيلغاى‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
5 5
‫منكرنكري من ربک ديب سؤال قيلغاى‬
‫قال علميدين بري نكته ىس اكر قيلمااغى‬
‫وا حرستا عمل سزيالر نيچوک قيلغاى‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
6 6
‫اهلل دياگن قند و عسل پيدا قيدلى‬
‫آخرتده اهلل بیالن سودا قيدلى‬
‫عمل قيلغان چني اعلم ىن دانا قيدلى‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
233
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 77
Aşkla Söyleyin!
Yolunu arıyorum, Bir’im, Var’ım, Yaratan’ım!
Yollarından sakının, alametli şeytanın.
Siz aşkın şarabından ihlas ile içiniz,
Hay zikrini gönülden, aşkla söyleyin dostlar!
Aşk şarabını içip, “Hayy!” zikrini söyleyen,
Yol üstüne baş koyup, onu toprak eyleyen,
Allâh için hâl harap, bağrın kebap eyleyen,
Hay zikrini gönülden, aşkla söyleyin dostlar!
İlahî! Eşiğine, başım koyup ağlasam,
Halkadaki zâkirin ben de içinde olsam.
Zikr ile o sohbetten, inci mercânlar dizsem,
Hay zikrini gönülden, aşkla söyleyin dostlar!
İlmini ketm eylemiş,45 amelsiz olan âlim,
Ölüp kabre varınca, cânın yanar mı zâlim?
Allâh, Resul, din deyip, perişan ise hâlim,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
Münker-Nekir varınca, “Rabbin kimdir?” sorunca,
Faydasız ilimlerin bir kârı olmayınca,
Amelsiz, itaatsiz, ortalıkta kalınca,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
“Allâh!” diyen zâkirin, ağzı ve dili baldır.
Allâh ile halvette, o ne güzel bir hâldir!
İlmiyle âmiline böyle lütuflar vardır,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
45
Ketm etmek: Gizlemek.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قايلنگ چراغ حايلنگ پلته ياىغ ياشينگ‬
‫نیچه ايتسام بهره آملاس كونىلگ تاشينگ‬
‫يول اوستيده تفراق بولسون عزيز باشينگ‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
8 8
‫ايسزی اعلم عمل قيلماى يودله قالور‬
‫اوقوب اوقماى دنيا مالني قولغه آلور‬
‫منمن يلكدين ايسزی عمرين ضايع قيلور‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
9 9
‫ظاهر بوزوب باطن توزه اعلم بولسانگ‬
‫روز حمرش قولونگ توتقاى تانگال بارسانگ‬
‫وا ويلتا ندامت ديب يودله قالسانگ‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
10
‫اعلم اودلور نماز اوقوب طاعت قيلسه‬
‫حقدين قورقوب آخرت ىن غمني ييسه‬
‫قرآن اوقوب حقدين قورقوب زاراينگراسه‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
11
‫آنداغ اعلم ايكى کوزى گريان بولور‬
‫سحرالری ايرته قوپوب ناالن بولور‬
‫حق يويلده كويوب يانيب بريان بولور‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
12
‫خواريلق تارتقيل اكفر نفسينگ باىش قاتسون‬
‫دايم مدام بو دنيادين ييغالب اوتسون‬
‫تفراق بولغيل اعلم سیىن باسيب اوتسون‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
234
Kâlin kandil, hâl fitil, yağı ise gözyaşım,
Taştan kalbe ne desem, kâr etmez arkadaşım.
Yollar üstünde toprak, olsa, çiğnense başım,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
Aşksız, amelsiz âlim, ne yazık yolda kalır,
Harâm-helâl demeden dünya malını alır.
Kimliksiz fânî ömrü, zâyidir, hebâ olur.
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
Zâhir bozup bâtını, düzelten âlim olsan,
Mahşer günü elinden tutulan insan olsan.
“Vah, yazıklar pişmanım!” deyip yollarda kalsan,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
10
Âlimler namaz kılıp, kulluk ibâdet etse,
Hak’tan korkup mahşerin, keder, tasasın çekse,
Tilavet-i Kur’ân’la, ağlayarak inlese,
Hay zikrini gönülden aşkla diyelim dostlar!
11
İlmiyle âmil kulun, yaş olur iki gözü,
Er kalkıp seherlerde, aşk ile ağlar özü,
Tutuşur Hak yolunda, doğrudur anın sözü,
Hay zikrini gönülden aşkla diyelim dostlar!
12
Kâfir nefsin horlansın donsun, ezilsin başı,
Hiç durmasın ağlasın, aksın gözünün yaşı.
Toprak ol, bassın geçsin, ağyarı arkadaşı,
Hay zikrini gönülden aşkla diyelim dostlar!

13
‫خواريلق تارتيب حق مصطىف امت ديدى‬
‫اعىص جاىف امت الرين غمني ييدى‬
‫آنینگ اوچون امت الرى قوت آدلى‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
14
‫امت اوچون بغريده يوق ذره بوتون‬
‫امت ديسه دماىغ دين چیقاى توتون‬
‫حق تعاىل قيلغايمو ديب بزيىن اوتون‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
15
‫قول خواجه امحد آالى ديسانگ حقدين اولوش‬
‫بايزيدديک نفسينگ بيالن تون كون اوروش‬
‫اى بيخرب امت ايرسانگ بودلور رویش‬
‫جان و ددله یح ذكريىن ايتينگ دوستالر‬
78- ‫حکمت‬
1 1
‫ديدار اوچون جان ين قربان قيلماگوچنه‬
‫اسماعيل ديک ديدار آرزو قيلمانگ دوستالر‬
‫جاندين کيچيب طريقت گه کريماگوچنه‬
‫اعشق منديب يالغان دعوى قيلمانگ دوستالر‬
2 2
‫اعشق يلق اولوغ دعوی قيلسانگ موىن‬
‫حمنت بریهل سینار ايرميش موالم سيىن‬
‫رنج حمنت بریهل بولسانگ توین کوىن‬
‫معشوقينگ دين کونلگ اوزاگ قيلمانگ دوستالر‬
235
Dîvân-ı Hikmet
13
Horluk çeken her nefse, Hak Mustafa ümmet der,
Âsi, mücrim olanın dâim tasasın çeker.
Ondan tefeyyüz eden, ona vermesin keder,
Hay zikrini gönülden aşkla diyelim dostlar!
14
Ümmet için bağrını Peygamber’im parçalar,
Ümmet dese başından dumanlar çıkar ağlar.
Cehennemin odunu olmasın diye yanar,
Hay zikrini gönülden aşkla diyelim dostlar!
15
Kul Hoca Ahmed Hak’tan, hisse alayım desen,
Bâyezîd ol nefsinle, her zaman cebelleşsen,
Ümmet olmanın yolu budur şayet bilirsen,
Hay zikrini gönülden, aşkla diyelim dostlar!
Hikmet - 78
Kılavuzsuz Yola Girme!
Cemâl için yolunda cân kurbân etmedikçe,
İsmail gibi cemâl, arzu etmeyin dostlar!
Cândan ve maldan geçip, tarike girmedikçe,
Yalandan aşk davası, olmaz bilinsin dostlar!
Bunu böyle bilesin, aşk yüce bir davadır,
Mihnetle imtihanı yapan ise Mevlâ’dır.
Elem ve cefâ her an çekilse de evlâdır,
Gönlünüzü maşûktan uzak tutmayın dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫من يلک بریهل طريقت اگ کريمادی الر‬
‫جاندين کيچماى يولغه قدم قويمادی الر‬
‫نفس اوتلورماى تسليم فنا بوملادى الر‬
‫خام طمع يلغ بریهل يولغه کريمانگ دوستالر‬
4 4
‫اوشبو عشق ىن يوىل تيليم بوملاق تورور‬
‫مونده يیغالب آخرتده كوملاق تورور‬
‫لگ رنگ الری زعفران ديگ سوملاق تورور‬
‫مرنداغ بوملای اعشق منديب ايتمانگ دوستالر‬
5 5
‫مرشدالرىن خدمىت ىن قيل اختيار‬
‫اوزلوگوم دين يولغه کريديم ديمه زنهار‬
‫خيىش بيلسانگ طريقت ىن خطری بار‬
‫قالوزسزي اوشبو يولغه كريمانگ دوستالر‬
6 6
‫مرشدالراگ خدمت قيلسانگ نفس اگ آفت‬
‫تيگمه نادان بو يول الرده قيلماس طاقت‬
‫صادق قول الر بو يولالرىن بيلور راحت‬
‫تریيک اوملاى ديدار آرزو قيلمانگ دوستالر‬
7 7
‫الكذاب ال امىت ديدى سزياگ‬
‫اول حممد حق رسوىل ديدى بزياگ‬
‫يالغانىچ غه جنت يوقتور واهلل آناگ‬
‫يالغان سوزالب ايمانسزيين كيتمانگ دوستالر‬
8 8
‫خانمانني ترک ايتمايني کورماس ديدار‬
‫ديدار کوراى دياگن اعشق بولور بيدار‬
‫آنداغ اعشق آخر كوراگى آنده ديدار‬
‫ديدار كورماى رسدين خرب تویمانگ دوستالر‬
236
Kibrine esir olup tarikata girmeyen,
O yolda cândan geçip, başın kurbân vermeyen,
Nefsini öldürüp de fenâ fi’llâh olmayan,
Kuru tama’kârlıkla yola çıkmayın dostlar!
Bil ki bu aşkın yolu dilim-dilim olmaktır.
Bu dünyada ağlayıp, âhirette gülmektir.
Güller gibi zaferan, ardından da solmaktır,
Âşıkım demesinler böyle olmayan dostlar!
Alışkanlık eylesin mürşidine hizmeti,
Kendisinden sanmasın ulaşılan nimeti,
Tarikat yolunun var meşakkati, mihneti,
Kılavuzsuz bu yola sakın girmeyin dostlar!
Mürşitlere hizmet et, olmasın nefse afet,
Câhiller için bu yol, olabilir felaket.
Sâdık olan müridân, alır hizmetten lezzet,
Cemâli arzu eden, diriyken ölsün dostlar!
“El-kezzâb lâ ümmetî”46 Peygamber dedi size,
O Muhammed Hak Resul, gönderilmiştir bize.
Kezzaba cennet yoktur, söyledi hepimize,
Yalan deyip imânsız, sakın gitmeyin dostlar!
Ev-barkı terk etmeyen, göremez hiç cemâli,
Cemâli dileyenden gitmeli uyku hâli.
Böyle âşık sonunda görecektir cemâli,
Cemâli görmeyenin sırrı olur mu dostlar?
46
El-kezzâbu lâ ümmetî: Yalancılar benim ümmetim değildir. (Hadis)

9 9
‫رسدين معىن تویمااغنالر بياگنه دور‬
‫اول اعشق ىن ماكنالرى ويرانه دور‬
‫عشق يويلده جان برياگنالر جانانه دور‬
‫جاندين كيچمای جاندين خرب بيلمانگ دوستالر‬
10 10
‫قول خواجه امحد اوزدين كيچمای دعوى قيلمه‬
‫خلق اچييده اعشق من ديب تيلاگ آمله‬
‫اعشق يلغ اولوغ ايشدور اغفل بومله‬
‫اغفل بولسانگ حق ديدارين کورمانگ دوستالر‬
79- ‫حکمت‬
1 1
‫حقه يانيب مؤمن بولسانگ طاعت قيلغيل‬
‫طاعت قيلغان حق ديدارين کورار دوستالر‬
‫يوز مينگ بال باشقه توشسه اينگرانمغيل‬
‫اندين سونگره عشق رسيىن بيلور دوستالر‬
2 2
‫اعشقالرى زار اينگرابان يولغه كريدى‬
‫هر نه جفا تيگسه آىن حق دين بيدلى‬
‫راىض بولوب يري آستيغه حارض بودلى‬
‫زار ييغالبان سحرالرده قوپار دوستالر‬
3 3
‫ايا دوستالر هيچ بيلماديم من يولومىن‬
‫سعادتقه باغالماديم من بيليم ىن‬
‫غيبت سوزدين هيچ ييغماديم من تيليم ىن‬
‫نادانليقيم مىن رسوا قيدلى دوستالر‬
237
Dîvân-ı Hikmet
Sır ma’nâsın bilmeyen, hikmetini duymayan,
Virâne mekânları âşıklarda görmeyen,
Aşk yolunda cânını, fedâ edip ölmeyen,
Cânından vazgeçmeyen, habersiz kalır dostlar!
Sen de Kul Hoca Ahmed, sen de gel geç kendinden,
Halk içinde aşkını söyleme zilletinden.
Âşıklık yüce iştir, kerametin kendinden,
Hak Cemâlin gafletle, asla görülmez dostlar!
Hikmet - 79
Kullara Saçar Dostlar!
Hakk’a âşık mü’minsen, durma ibâdet eyle,
Hak cemâlini görür, kulluk edenler dostlar!
Yüz bin bela gelse de sabret ve Hakk’ı söyle,
Böylece aşk sırrını bilir ve anlar dostlar!
Âşıklar hep ağladı, inledi yola girdi,
Her ne cefâ çektiyse, onu Rabb’inden bildi.
Razı olup kabrine kendini hazır kıldı,
Seherde ağlayarak, kalkar yalvarır dostlar!
Gafletim çok dostlarım bilemedim yolumu,
Ben huzura dönmedim, bağlamadım belimi.
Gıybetten sakınmadım, korumadım dilimi,
Cehalet beni rezil, rüsvâ eyledi dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫کيچه كوندوز یب غم يوردوم ذكرين ايتماى‬
‫جهد ايالبان توىن كوىن فکرين ايتماى‬
‫حمبت ىن بازاريده اوزىن ساتماى‬
‫نفسيم مین يوز مينگ طعام تيالر دوستالر‬
5 5
‫نفسينگىن سن اوز رأىي اگ قويمه زينهار‬
‫ييماى اچيماى طاعت بریهل بولغيل بيدار‬
‫آخر بري كون كورساتگوىس سناگ ديدار‬
‫بيدار بولغان انده ديدار كورار دوستالر‬
6 6
‫ايا اغفل حق ذكريىن تيدلين قويمه‬
‫دنيايلقدين بري ذره سني قولغه آمله‬
‫ايرانالرىن آرقاسيدين هرگزی قامله‬
‫يولغه کرياگن آخر مراد تاپار دوستالر‬
7 7
‫وا دريغا ارمان بيالن عمريم كيچىت‬
‫نفسيم مىن طغيان قيدلى حددين آشىت‬
‫جانيم قوىش پرواز قيلسه روحوم قاچىت‬
‫اغفل يوراگن عمرين ييل اگ ساتار دوستالر‬
8 8
‫ديدار كوراى دياگن قولالر بيدار بولور‬
‫يورسه قوبسه ياتسه تورسه ذکرين ايتور‬
‫ايىچ تاىش انداغ قولىن نوراگ تولور‬
‫اهلل نورين انداغ قول غه ساچار دوستالر‬
9 9
‫اعرف اعشق اوز جانيىن اوتقه ياقماس‬
‫ىب دردالراگ عشق چقماقني ياقيب چاقماس‬
‫دنیا کيليب جلوه قیلسه قيا باقماس‬
‫عشق سزي کییش بهايمدين برت دوستالر‬
238
Gece-gündüz gâfilim, Hak zikrini demeyip,
Tefekkürlere dalıp, Hak fikrini etmeyip,
Muhabbet pazarında öz nefsini satmayıp,
Nefsim yüz bin tür ta’am, yemiş istiyor dostlar!
Nefsinin hevâsına, aldanıp da bırakma,
Yeme, içme ve aç kal, sakın uykuya yatma,
Bir gün sana cemâlin gösterecek unutma,
Uykusuzlar orada cemâlin görür dostlar!
Ey gâfil, Hak zikrini sakın bırakma dilden,
Zerre dünya malını çıkarasın gönülden,
Sen arkasından yürü, erenler de önünden,
Yola giren murada nâil olurmuş dostlar!
Dertlerle geçti ömrüm, yazıklar olsun bana,
Nefsim aldattın beni, nasıl inandım sana?
Cân kuşum havalansa, ruhum gider Rahmân’a,
Gâfil yürüyen ömrün, yele satarmış dostlar!
Cemâl göreyim diyen kullar uykusuz gerek,
Yürüse, yatsa, kalksa, kendisi susuz gerek,
İçi-dışı nur dolsa, yine huzursuz gerek,
Allâh böyle kullara, nurunu saçar dostlar!
Ârif, âşık cânını, nâr-ı cahîmde yakmaz,
Dertsizler aşk ateşi, çakmağını da çakmaz.
Dünya cilve eylese, dönüp yüzüne bakmaz,
Aşksız insan hayvandan beter olurmuş dostlar!

10 10
‫قول خواجه امحد بنده بولسانگ ييغالب يورگيل‬
‫حمبت ین جملسیغه اوزونگ اورغيل‬
‫قيامت ین شدتيدين ماتم قورغيل‬
‫ماتم قوراغن رسدين خرب آلور دوستالر‬
80- ‫حکمت‬
1 1
‫فلیعمل العاملون اوقور اعلم‬
‫معناسیین اوقمای این بولور ظالم‬
‫معناسیین اوقانالرین توین لکیم‬
‫انداغ اعلم اعلم بولور دوستالریما‬
2 2
‫اعلم اودلور خشت یستانوب حتصیل قیلسه‬
‫کیچه کوندوز تنگریسیغه زاری قیلسه‬
‫فلیضحکوا آیتیین تفسری قیلسه‬
‫انداغ اعلم اعلم بولور دوستالریما‬
3 3
ً
‫ویلبکوا کثریا دیب تنگری آیدی‬
‫معنا اوقان اعلم دایم ییغالر ایردی‬
‫ییغالی ییغالی ایکی کوزی اعیم بودلی‬
‫انداغ اعلم اعلم بولور دوستالریما‬
4 4
‫اعلم اودلو رشیعتده جوالن قیلسه‬
‫طریقتین بازاریغه اوزون اورسه‬
‫حمبت نینگ دریاسیدین گوهر آلسه‬
‫انداغ اعلم اعلم بولور دوستالریما‬
239
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed kul olsan, ağlayarak yürürdün,
Muhabbet meclisinde kendine yer bulurdun.
Kıyamet şiddetinden yerlerde sürünürdün,
Hüznü kuşanan sırdan haber alırmış dostlar!
Hikmet - 80
İkazdır Dostlarıma!
“Fe’l-ya’meli’l-âlimûn...”u47 okur âlimler,
Ma’nâsını bilmeyen, gâfil, hâin zâlimler,
Abadır elbisesi, ma’nâsını bilenler,
Böylesi gerçek âlim yaraşır dostlarıma.
Âlimse gece-gündüz ilmi tahsil eyleye,
Her an ağlayıp Rabb’e, sevgi hâsıl eyleye,
“Fe’l-yedhakû”48 ayetin, ma’nâ tafsil eyleye,
Böylesi gerçek âlim gerekir dostlarıma.
“Ve’l-yebkü kesirâ” dır,49 Allâh böyle söyledi.
Ma’nâsını bilenler, gece-gündüz ağladı.
Ta ki gözler kör oldu, yaşlar aktı, çağladı.
Böylesi gerçek âlim, gerekir dostlarıma!
Âlimler sefer eyler yolunda şeriatın,
İlm u irfanın satar, pazarda tarikatın,
İnci-mercân dökülür, deryâsın hakikatın,
Böylesi gerçek âlim gerekir dostlarıma.
47
“Fe’l-ya’meli’l-âlimûn”: Âlimler, amel etsinler.
48
“Fe’l- yedhakû kalîlen...”: “Az gülsünler...” (Tevbe Sûresi, 9/82. Ayet )
49
“Ve’l-yebkû kesira.”: “…ve çok ağlasınlar.” (Tevbe Sûresi, 9/82. Ayet )
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫اعلم من دیب کتاب اوقور معین اوقماس‬
‫کوپ آیتین معناسیین هرگزی بیلماس‬
‫تکرب منمن یلکین هرگزی قویماس‬
‫اعلم ایماس جاهل تورور دوستالریما‬
6 6
‫تکرب عزازیلغه نه الر قیدلی‬
‫تکربدین طوق لعنت اناگ سادلی‬
‫فریشته الر کوروب انده سجده قیدلی‬
‫سجده قیلیب امان بودلی دوستالریما‬
7 7
‫اعلم ایکی دور تن و جانغه رهرب تورور‬
‫جان اعلیم حرضتیغه یاقنی تورور‬
‫حمبتین رشابیدین اچییب تورور‬
‫انداغ اعلم اعلم بولور دوستالریما‬
8 8
‫تن اعلیم ظالم الرغه اوخشار ایرمیش‬
‫براءت ین آیتیده چون بویورمیش‬
‫دوزخ اچیره تینمای دایم کویار ایرمیش‬
‫زهر زقوم اچییب دایم دوستالریما‬
9 9
‫قول خواجه امحد اعلم الراگ خدمت قیلغیل‬
‫اعلم الرین سوزین ایشتیب عمل قیلغیل‬
‫عمل قیلیب حق یویلده جانینگ بریگیل‬
‫عمل سزیالر دیدار کورماس دوستالریما‬
240
Âlimmiş kitap okur ma’nâsını hiç bilmez,
Kur’ân ayetlerini idrak edemez, bilmez,
Kibrine esir olur, hak yoluna eremez,
Âlim değil câhildir, ikazdır dostlarıma!
Kibirlenmek şeytanı yanılttı ve aldattı,
Allâh lanet eyledi, onu cennetten attı.
O Rahmân’a diretti, melekler secde yaptı,
Secde edip dualar gönderin dostlarıma!
Bil ki ilim ikidir rehber; bedene, câna,
Cân âlimi ne güzel, kulluk eder Rahmân’a!
Muhabbet şarabını içerler kana kana.
Böylesi gerçek âlim gerekir dostlarıma!
Sadece dünya ilmi, âlimi zâlim eder,
Bu hususta ayetler, hüküm ihtiva eder.
Dünya ilmine dalan, nâr-ı cahîme gider,
Zakkum zehir içerler, uyarım dostlarıma!
Sen de Kul Hoca Ahmed, ulemaya hizmet et.
Âlimler sözün dinle, Hak yolunda sebat et.
Amel-i salih işle, cânın Hakk’a kurbân et.
Amelsize cemâl yok, ikazdır dostlarıma!

81- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ىن رشاىب دين اچيورماسه‬
‫جان ديلم حرست بيالن كيتار دوستالر‬
‫اهلل يادين ورد ايالمای اولوب كيتسام‬
‫ايسزی عمروم ارمان بریهل اوتار دوستالر‬
2 2
‫اهلل دياگن چني اعشق الر براق میندى‬
‫معشوقيدین حمنت يیتسه بويون سوندى‬
‫طريقت ىن بازارينده جوالن قيدلى‬
‫حقيقت ىن درياسيدين اوتار دوستالر‬
3 3
‫حقيقت ىن درياسيدين آلغان كیىش‬
‫اوزى مونلگوغ كونىلگ سينوق كوزده يایش‬
‫خواريلق زاريلق مشقت دور دايم ايىش‬
‫ديداريین طلب قيليب تاپار دوستالر‬
4 4
‫حقيقت يلغ اعشق الرىن نفىس اولوک‬
‫ تورت يوز قرق تورت همه سلوک‬،‫اوچ يوز آتلميش‬
‫سوزى شریين خلق خویش يوز مينگ تورلوک‬
‫بو دنياىن پوچک پولغه ساتار دوستالر‬
5 5
‫اعرف اعشق بوالى ديسانگ الم تارتغيل‬
‫حق وصىل غه یيتاى ديسانگ تونالر قاتغيل‬
‫بو دنياىن عرشتیين تاشالب آتغيل‬
‫تاشالب آتسانگ ما و من يلگ كيتار دوستالر‬
6 6
‫گناه قیلیب توبه قیلمای کیتاگن الرین‬
‫حقدین قورقمای غفلت بیالن یاتقانالرین‬
‫دنیا اوچون ایمانیین ساتقنالرین‬
‫رصاط آتلیغ گذراگه ده توتار دوستالر‬
241
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 81
Dünyayı Terk Edersen!
Muhabbet şarabından içirmezse Yaradan,
Cân bedenden hasretle ayrılır, gider dostlar!
Zikrim-virdim olmadan, ölüp çıksam aradan,
Harap ömrüm zahmetle, gelip de geçer dostlar!
Allâh diyen âşıklar, nurlu Burak’a biner,
Mihnet gelse cânândan, boynun ona terk eder.
Tarikat pazarında, koşar onu seyreyler,
Hakikat deryâsından, gelip de geçer dostlar!
Hakikat deryâsına, yüzüp de dalan kişi,
Öz mahzun, gönül kırık, akıtır gözden yaşı.
Hor görülüp ağlamak, meşakkat daim işi,
Hak cemâlini ister, orda bulunur dostlar!
Hakikat âşıkları ölü sayar nefsini,
Üç yüz altmış,50 dört yüz kırk dört51 sülûk ile hepsini
Sözü, huyu, şuuru, yüz bin tat, lezzetini,
Bu dünyayı değersiz paraya satar dostlar!
Ârif, âşık olayım dersen elem çekersin,
Hakk’a vuslat istersen, geceler zikredersin.
Dünya meşgalesini, boşayıp terk edersin,
Terk-i dünya edersen ben, benlik gider dostlar!
Günâhları işleyip, tövbesiz gidenleri,
Mevlâ’sından korkmayıp, gafletle yatanları,
Dünya için ahreti, imânı satanları,
Sırat denen o yolda, tutar atarlar dostlar!
50
Kast edilen, 360: Su, nehir geçmek.
51
444: Dağ aşmak, Hikmetlerin bazılarında ise 360 “damar”ı; 444
“kemik”i tanımlamak için kullanılmıştır.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قيامت ىن شدىت ىن بيلمااگنالر‬
‫قاتيغ عذاب تار حلددين قورقمااغنالر‬
‫حق قهريدين قورقوب ياشني توكمااگنالر‬
‫دوزخ اچيره يوز مينگ عذاب تارتار دوستالر‬
8 8
‫وا دريغا اوىت عمرم بيالملاديم‬
‫جاندين کيچيب حرضت ساری باراملاديم‬
‫نفسدين كيچيب حق امريىن قيالملادوم‬
‫اولوب بارسام حرست مناگ یيتار دوستالر‬
9 9
‫اوىت عمروم رشيعت اگ يیتاملاديم‬
‫رشيعت سزي طريقت اگ اوتاملاديم‬
‫حقيقت سزي معرفت اگ باتاملاديم‬
‫قاتيغ يودلور پريسزي نيچوگ اوتار دوستالر‬
10 10
‫قول خواجه امحد نفسيم سادلی اوشبو يولغه‬
‫آنينگ اوچون قاچتيم دوستالر چودلين چولغه‬
‫اهلل ديدیم هيچ باقماديم اونگ سولغه‬
‫اهلل دياگن شوق رشابني اچيار دوستالر‬
82- ‫حکمت‬
1 1
‫روح قوشيىن تیرتار بولسه بال پرى‬
‫پرواز قيليب عرشدين عرشقه قونار دوستالر‬
242
Kim bilmez kıyametin, o elim şiddetini,
Dar kabir azabının, o korkunç dehşetini,
Yaşamayan anlamaz, gözyaşı nimetini,
Nârında yüz bin azap, çeker dururlar dostlar!
Eyvahlar! Geçti ömrüm kıymetini bilmedim,
Cândan geçip hazrete doğru yola varmadım,
Nefsimden kurtulup da Hak emrini yapmadım,
Ölüp- gitsem ayrılık bana yetmez mi dostlar?
Ömrüm gafletle geçti, şeriate yetmedim,
Şeriatsız olmaz ki, Tarikata geçmedim.
Hakikatsız Ma’rifet denizine batmadım,
Sarp yollar pîr olmadan, nasıl geçilir dostlar!
Kul Hoca Ahmed nefsim saldı beni bu yolla,
Onun için ben kaçtım, dağlara, çölden çöle,
“Allâh!” dedim, bakmadım ne sağa ne de sola,
Allâh diyen âşıklar, aşk şarabın içmez mi?
Hikmet - 82
Zahire Bakan Câhil!
Titreyince ruh kuşum kolları, kanatları,
Yükselir, arştan arşa, uçar ve konar dostlar!

2 2
‫قول من دياگن دايم تينماى ذكرين ايتار‬
‫عشق اوىت غه بغرى کويوب فرياد ايتار‬
‫بيخربالر عمرين بيلمای ييل اگ ساتار‬
‫غفلت بریهل جهنم اگ كيتار دوستالر‬
3 3
‫آخر زمان شيىخ توزار صورتالرين‬
‫زهد تقوی قيلماى بوزار سريتالرين‬
‫کرامت دير خواب غفلت رؤيت الرين‬
‫ريا بریهل خلقه اوزين ساتار دوستالر‬
4 4
‫ايا اغفل عمرينگ سیىن اوتار ييل ديک‬
‫کوز ياشينگىن آقوز دايم آب سيل ديک‬
‫سيىن سويار دراگهيده مثل قول ديک‬
‫خواجه سويسه سيىن آزاد ايتار دوستالر‬
5 5
‫غفلت بریهل عمرينگ سیىن اوتار بيلگيل‬
‫جانينگ بریهل پري خدمتني توروب قيلغيل‬
‫اندين سونگره دراگىه اگ اليق بولغيل‬
‫خدمت قيلغان مراديغه یيتار دوستالر‬
6 6
‫قول خواجه امحد حكمت ايتيب ييغال سحر‬
‫ايرانالرىن الفاىظ دين آيلب خرب‬
‫سوز اصىل ىن بيلاگنالراگ اصل گوهر‬
‫ظاهريغه باقغان قوروغ قاالر دوستالر‬
243
Dîvân-ı Hikmet
Kulum diyen “Allâh!” der, durmadan zikir çeker,
Aşk ateşinde bağrın yakar da feryâd eder.
Habersiz kul ömrünü bilmeden yele satar,
Gafletle cehenneme sevk olur, gider dostlar!
Âhir zaman şeyhleri düzeltir sûretini,
Terk eder züht, takvayı, bozarlar sîretini.
Keramet der rüyada gâfil, gördüklerini,
Riyâ ile aldatır, kendini satar dostlar!
Ey gâfil! Senin ömrün gelip-geçer yel gibi,
Gözyaşın akıt dâim, oluversin sel gibi.
Dergâhta seni sever, sadık bende, kul gibi,
Mevlâ severse seni, azat da eder dostlar!
Gafletle geçer ömrün, bu dünyaya aldanma,
Sen pîrine hizmetten sakın ha geri kalma.
Sonra lâyık olursun, şeyhinin dergâhına,
Hizmet ehli olanlar, murada erer dostlar!
Kul Hoca Ahmed hikmet söyler, ağlar, her seher,
Erenlerin bağından size getirir haber.
Sözün aslını bilen, anlar inci ve güher,
Zâhire bakan câhil, mahrum kalırmış dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
83- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق رسيىن بيان قيلسام اعشقالراگ‬
‫طاقت قيلمای باشني آيلب کيتار دوستالر‬
‫تاغ تاشقه باشني اوروب بيخود بولوب‬
‫اهل عيال خانماندين اوتار دوستالر‬
2 2
‫عشق شدىت باشقه توشسه اعشق تيالر‬
‫بياگنه الر تاشالر آتيب اناگ كوالر‬
‫ديوانه ديب باشني ياريب قانغه بوالر‬
‫شاكر بولوب محد ثنا ايتار دوستالر‬
3 3
‫عشق سزيالرىن هم جاىن يوق هم ايماىن‬
‫رسول اهلل سوزين ايديم معىن اکىن‬
‫نيچه ايتسام ايشيتگوىچ بيلاگن قاىن‬
‫بيخرباگ ايتسام كونىلگ قاتار دوستالر‬
4 4
‫عشق گوهری توبسزي دريا اچيره پنهان‬
‫جاندين کيچيب گوهر آلغان بودلى جانان‬
‫بو هلوس الر اعشق من ديب يودله قالغان‬
‫دين الريىن پوچک پولغه ساتار دوستالر‬
5 5
‫اوتقه كويدوم جاندين تويدوم حريان بودلوم‬
‫بو نیچوک اوت کويمای يانمای بر يان بودلوم‬
‫حمبت ىن آتني ايشيتيب گريان بودلوم‬
‫كوزى گريان مراديغه يیتار دوستالر‬
6 6
‫زار ييغالبان زار اينگراغيل رحىم کيلسون‬
‫يول اداشسانگ رحىم کيليب يولغه سالسون‬
‫آمني دينگالر پري مغان قولونگ آلسون‬
‫خدمت قيلغان مراديغه یيتار دوستالر‬
244
Hikmet - 83
Ne Söylesem Boştur Dostlar!
Sırr-ı aşkı beyân etsem, söylesem âşıklara,
Dayanamaz, başın alıp çıkar dağlara dostlar!
Dağa-taşa başın vurup, şuursuzca dolaşır,
Çoluk-çocuk, evden-barktan geçer, ayrılır dostlar!
Aşk ateşi başa düşse, âşık anı neylesin,
Ağyar gelip taşlar atsın, gönüllerin eğlesin.
Divâne deyip başın, kan ve revân eylesin,
O yine şükrederek, Rabb’e hamd eder dostlar!
Aşksızların cânı yok, hem de sağlam imânı,
Resul’ün sözün dedim, nerdedir ma’nâ hani?
Nice sözler söylesem, bilen var mı kelâmı?
Hakikatten habersiz, ne desem boştur dostlar!
Aşk cevheri, dipsiz deniz mahzeninde saklıdır,
Cândan geçip cevher alan, sevgilidir, haklıdır.
Heveskâr acemiler; “âşıkım” der, yolda kalır,
Dinlerini değersiz pula satarlar dostlar!
Ateşine cândan yandım, doydum ve hayrân oldum,
Bu nice bir ateştir ki, yanmadan biryân oldum.
Muhabbet adını duyup, gözleri yaş, üryan oldum,
Kim ki yaş akıtır gözden, muradına erer dostlar!
Çok ağlayıp, çok inle ki, rahmet-i ilâhî gelsin,
Yolun şaşana rahmeti, gelsin ona yol versin.
Âmin deyin, pîr-i kâmil, destur versin, elin alsın.
Hizmet eyleyen murada hiç kuşkusuz erer dostlar!

7 7
‫زمانه هم آخر بودلی خويونگ کيیت‬
‫رسول اهلل وعده الری ياووق ييیت‬
‫خاص قولالری خيىش سوزاگ قوالق تویت‬
‫يمان قولالر کوندين کوناگ برت دوستالر‬
8 8
‫لك يوم برت ديدی حق مصطىف‬
‫امت بولسانگ قوالق سالغيل اهل وفا‬
‫خيىش الرین اجرين بريور بداگ جزا‬
‫قيامت کون جزاالرين تارتار دوستالر‬
9 9
‫فاسق فاجر هوا قيليب يريىن باسماس‬
‫روزه نماز قضا قيليب مسواک آسماس‬
‫رسول اهلل سنت الرين کوزاگ آملاس‬
‫گناه الری كوندين کوناگ آرتار دوستالر‬
10
‫دنيادارالر مالني کوروب هوا قيلور‬
‫منمن يلک دين اول دعوای خدا قيلور‬
‫اوالر وقتده ايمانيدين جدا قيلور‬
‫جان بریارده حرست بریالن کيتار دوستالر‬
11
‫قموغ دنيا یيقانالرىن واهلل کوردوم‬
‫جان بریارده نیچوک سن ديب حالني سوردوم‬
‫شيطان ايدى ايماىن غه چناگل اوردوم‬
‫جان چيقارده ييغالى ييغالى كيتار دوستالر‬
12
‫قول خواجه امحد اعشق بولسانگ جانينگ كويسون‬
‫صدقينگ بریالن اهلل ديگيل تنگری بيلسون‬
‫داع قيلغيل مؤمن قولالر دنيا قويسون‬
‫دنيا قويغان آخرتین تاپار دوستالر‬
245
Dîvân-ı Hikmet
Artık âhir zaman oldu, dostlar ve kervanlar gitti.
Resul’ün vadettikleri, hep bir bir tecelli etti.
Gerçek kullar bu sözlere önem verip, kulak tuttu,
Kötü kullar günden güne, küfre saplandılar dostlar!
“Külle yevmin beter”52 dedi, Hak Resul’üm Mustafa,
Ümmet olan kulak verir, vefalıdır, bulur safa.
İyi kullara mükâfat, kötü kullara da cezâ,
Kıyamet günü ecirler, böyle dağıtılır dostlar!
Fisk u fücur işleyenler, ayakları yere basmaz,
Orucu yok, namazı yok, misvak ile işi olmaz.
Resul’ün sünnetlerini, işlemeyi göze almaz,
İşlediği günâhları günden güne artar dostlar!
10
Dünya malını sevenler, görüp de heves edenler,
Nefsine esir olanlar, ilâhlığa meylederler,
Ölüm vakti imânından ayrı kalır, yalnız gider,
Cân verirken hasret ile “Elveda!” der, gider dostlar!
11
Tüm dünyayı biriktiren kulları vallâhi gördüm,
Öleceği an; “Nasılsın?” deyip ben, hâlini sordum.
O sessizdi, şeytan dedi; “İmânına çengel vurdum!”
Cân verirken ağlayarak, feryâd ile gider dostlar!
12
Hoca Ahmed âşık isen, kul ol Hakk’a cânın yansın,
Sıdk ile dayan Allâh’a, vücudun aşkla boyansın.
Dua et mü’min kullara, gaflet ile aldanmasın,
Kim ki dünyayı terk eder, ukbâ ona yeter dostlar!
52
Külle yevmin beter: Her gün daha kötü.
Dîvân-ı Hikmet
84- ‫حکمت‬
1 1
‫قايو خملوق خالقيغه مطيع بولسه‬
‫اعلم خلىق اوشل قولىن سويار دوستالر‬
‫يادين ايتيب بغرى پيشيب ايىچ كويسه‬
‫هو هو دیسه سانسزي اوچقون اوچار دوستالر‬
2 2
‫بلبل سایرار بوستان اچیره هزار دستان‬
‫هرگزی بوملاس بوستانالری یاز زمستان‬
‫خدمت قیلغان بو یول الرده بولور خوشان‬
‫پرواز قیلیب هوا ساری اوچار دوستالر‬
3 3
‫پری اکمل مکمیل بولغان کییش‬
‫شمس و قمر ینلگیغ یارور اییچ تایش‬
‫ذره قاملاس کونلگ اچیره غل و غیش‬
‫نظر قیلسه هر یان این کورار دوستالر‬
4 4
‫تولکین راست قولغان الر یولغه کریدی‬
‫اندیشه دین کونلگ اوینی خایل قیدلی‬
‫اژدر مینسه منمن یلکین بیلماس بیدلی‬
‫حقدین قورقسانگ برچه سندین قاچار دوستالر‬
5 5
‫اعشق ایرسانگ ماسوا دین کونلگ اوزدور‬
‫سیع قیلیب حق یویلغه کونلگ کزیدور‬
‫ایرانالرین حکمتیده اوشبو سوزدور‬
‫همت قیلغان رس دریاسنی بولور دوستالر‬
6 6
‫تيىل كونىلگ رسى بریالن ذاكر بولوب‬
‫اوچ يوز آتلميش تمورالرى قانغه تولوب‬
‫يازو قيشني بلبل داين واهل بولوب‬
‫سريابان اول شاخدين شاخقه قونار دوستالر‬
246
Hikmet - 84
Bu Gönül Bahçesidir!53
Hangi mahlûk Yaradan’a itaatkâr olursa,
Tüm cihânda var olanlar, o kulu sever dostlar!
Allâh’ı zikreyleyip, bağrı pişip yanarsa,
Nefesinden sayısız kıvılcım uçar dostlar!
Bülbül öter bostan içre binler destan,
Asla olmaz bostanları yaz-zımıstan,54
Hizmet eden bu yollarda olur handan,
Pervâz edip göğe doğru uçar dostlar!
Pîr-i kâmil mükemmili olan kişi,
Güneş ve ay gibi parlar içi-dışı,
Zerre kalmaz kalp içinde gıll u gışı,
Hangi yöne nazar etse görür dostlar!
Gerçek tevekkül edenler yola girdi,
Endişeden gönül evin temiz kıldı,
Ejdere binse, asla benlik bilmedi,
Hak’tan korksan, herkes senden korkar dostlar!
Âşık isen masivadan gönlünü kes,
Sa’y edip Hak yolunda gönlünle gez,
Erenlerin hikmetinden çıkmış bu söz,
Himmet eden sır deryâsın bulur dostlar!
Dili, gönlü sırrı ile zikrederse Allâh’ı,
Üç yüz altmış damarından hep dökülür günâhı.
Bülbül gibi, yaz-kış demez, feryâdla yükselir âhı,
Coşar, öter, daldan dala atlar ve konar dostlar!
53
Not: 2-5. Kıtalar, Özbekçe bir başka metinden ilave edilmiştir.
54
Zımıstan: Kış.

7 7
‫بو کونلگین بوستانيدور عجب بوستان‬
‫بوستان اچیره سرياشورالر هزار دستان‬
‫کورونادور هر شاخ اوزره تورلوک الوان‬
‫نعمت الرىن پيشاگنيىن کورار دوستالر‬
8 8
‫ظاهر نعمت شکريین اغفل بيلماس‬
‫باطن داغني قياس بریهل کورسه بوملاس‬
‫ظاهر کوزی غفلت بریهل باقيب کورماس‬
‫باطن کوزی آچیلسه اول کورار دوستالر‬
9 9
‫باطن کوزی آچیلغانده مجله پرده‬
‫آجیلور کوز قاملاس حجاب ذره انده‬
‫جان ين کوزی حريان بولور اوشل دمده‬
‫باقيب ايمان نوری بریهل کورار دوستالر‬
10 10
‫قول خواجه امحد يسوی نينگ اوشبو سوزی‬
‫عجب ايرماس باقيب کورسه رسین کوزی‬
‫فنا یف اهلل مقامينده اوزنينگ اوزی‬
‫فنايلیق اچيره باقيب کورار دوستالر‬
85- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ىن جامني اچييب رقص ايالاگن‬
‫ديوانه يلغ مقاىم غه كريدى دوستالر‬
‫آچ و توقلوق سود و زيان هيچ بيلمااگن‬
‫رسمست بولوب رقص سماع اوردى دوستالر‬
247
Dîvân-ı Hikmet
Bilin ki, garip bahçe, bu gönlün bahçesidir,
İçinde ötüşenler kuşların hecesidir.
Her dalda ayrı cümbüş, renkler bilmecesidir,
Nimetler olgunlaşır, onları görür dostlar!
Zâhirde nimetlerin, gâfil şükrünü bilmez,
Bâtında olanları, kıyasla görse olmaz.
Zâhir gözü gâfildir, baksa gerçeği görmez,
Bâtın gözü açılsa, belki de görür dostlar!
Bâtın gözü açılsa, iner bütün perdeler,
Kalkar önünden engel, perde açılır, iner.
Cân gözü hayrân olur, neler varsa seyreder,
Bakar imân nuruyla, her şeyi görür dostlar!
Hoca Ahmed Yesevi, söyler size bu sözü,
Umulur ki, bakarsa görür sırları, gözü.
“Fenâ fi’llâh” makamı, sırlarla, özün özü,
“Yokluk” içinden bakıp, her şeyi görür dostlar!
Hikmet - 85
Muhabbet Kadehi!
Muhabbet kadehini, içip de rakseyleyen,
Divâne makamına girip de çıkmaz dostlar!
Açlık-tokluk, kâr-zarar, nedir bunu bilmeyen,
Sarhoş olup raks ile semâda döner dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫رقص سماع اوراگنالراگ دنيا حرام‬
‫اهل عيال خانماندين کيچیت تمام‬
‫سحر وقتده حقه سيغنيب ييغالر مدام‬
‫آندين سونگره رقص سماع اوردى دوستالر‬
3 3
‫رقص سماع اوراگن اعشق اوزين بيلماس‬
‫بيهوش يورار دنيا مالني قولغه املاس‬
‫يوز مينگ آدم تقصري ديسه مغرور بوملاس‬
‫دنيا تيفيب رقص سماع اوردى دوستالر‬
4 4
‫دنيا تيفماى رقص سماع اوراگن جاهل‬
‫حق ياديىن بر دم ايتماى يورور اغفل‬
‫درويش من دير دنيا سارى کونىلگ مايل‬
‫دنيا اوچون رقص سماع اوردى دوستالر‬
5 5
‫اوزدين کيتمای رقص سماع اورماق خطا‬
‫سبحان اياگم اناگ قيلماس ايمان عطا‬
‫طاعت قيلسه دل الريىن قيلماس صفا‬
‫ريا قيليب رقص سماع اوردى دوستالر‬
6 6
‫وای اوشنداغ نادانالردين اميد قيلمانگ‬
‫فيض فتوح آلور من ديب يوگروب يیلمانگ‬
‫نفىس اولوغ رشىع بوزوغ وىل بيلمانگ‬
‫شيطان لعني نوخته اورماى میندى دوستالر‬
7 7
‫اوزدين كيتماى رقص ايالسه اهلل بزيار‬
‫سماعيدين يري تیربانيب تارتقاى آزار‬
‫داع قيالى كورساتماسون اناگ ديدار‬
‫دين دن کيچيب رقص سماع اوردی دوستالر‬
248
Raks ve semâ yapanlar, sizlere dünya harâm.
Çoluk-çocuk, ev-barktan geçtinse işin tamam.
Seher vakti Mevlâ’ya sığınıp ağla müdâm,
Bundan sonra raks, sema eylemelidir dostlar!
Raks, sema yapan âşık, asla kendini bilmez.
Şuursuz döner orda, dünyaya değer vermez.
Yüz bin kul “efem” dese, dünyaya mağrur olmaz,
Dünyayı reddederek, raks, semâ yapar dostlar!
Dünyayı tepmeden raks, sema yapanlar câhil,
Hak adını anmadan, boşa yürüyen gâfil,
Dervişim der kendince, gönlü dünyaya mâil,
Sadece dünya için raks, semâ yapar dostlar!
Raks ve semâ olur mu, kul kendinden geçmeden?
Hâlık’ım imân vermez, kişi Hakk’ı seçmeden.
İbâdet fayda vermez, aşk şarabın içmeden,
Riyâkârca yapılan raks, semâ olmaz dostlar!
Vah nefsim! Gâfil olma, câhile bel bağlama,
Feyz u feth alır diye, ona fırsat sağlama,
Şeriat bilmeyenin sen peşinden ağlama,
Lain şeytan boynuma gem vurdu, bindi dostlar!
Candan geçmeyen gâfil, raksından müşteki Hak,
Zikri yeri sarsmayan, gel dönmeleri bırak.
Dua ettim Rahman’a, cemâlu’llâh sana ırak,
Dinden geçip raks semâ yapınca gâfil dostlar!

8 8
‫ديوانه يلغ اغلب کيلماى سماع اورار‬
‫حق مصطىف چهار يار دين بزيار يورار‬
‫باشدين اياغ گناه الرى حارض تورار‬
‫گناه تيالب رقص سماع اوردی دوستالر‬
9 9
‫شبىل اعشق سماع اوردى پرتو کوروب‬
‫مصطىف ىن حارض كوروب سؤال سوروب‬
‫دنيا عقبني آرقه تاشالب كوزين يوموب‬
‫انداغ قولالر رقص سماع اوردى دوستالر‬
10
‫شبىل اعشق ييغالب ايدى ايا رسول‬
‫بيطاقت من سماع اورسام هم منی ملول‬
‫رسول ايدى انشاء اهلل قيلغاى قبول‬
‫رخصت تيالب رقص سماع اوردى دوستالر‬
11
‫قول خواجه امحد رقص سماع هركيم اگ يوق‬
‫تقليد بریهل اورسه سماع كرياگى تموغ‬
‫بو روايت پنهان ايردى ايتسام قموغ‬
‫حق ىن تاپيب رقص سماع اوردى دوستالر‬
86- ‫حکمت‬
1 1
‫اويلاالر ايتاگن وعده كيدلى بولغاى‬
‫قيامت ىن کوىن ياووق بودلى دوستالر‬
‫اعقل قولالر بولغاىن ىن بيدلى بولغاى‬
‫خلق ايل دين مهر شفقت كيىت دوستالر‬
249
Dîvân-ı Hikmet
Cünun galip gelmeden, kim kalkar semâ yapar,
Çehâr-yâr55 Mustafa’dan o, uzaklaşır, kaçar.
Baştan sona günâhlar hazırdır, ona bakar,
Günâh işleyip sonra raks, sema yaptı dostlar!
Âşık Şiblî semâ eyler, gönlü aydın, nur görüp,
Mustafa’yı hazır bulup, selâmlar sualler sorup,
Dünya derdin arda koyup, imân ile gözün yumup,
Böyle kullar aşkı ile raks ve sema yapar dostlar!
10
Şiblî âşık ağlayarak hitap etti; ”Ey Resul!
Takatsızım, sema yapsam, kalp kırık, gönül melül.”
Resulullah buyurdu ki ; “İnşallâh eyler kabul!”
Ruhsat isteyip Nebi’den, raks ve semâ yaptı dostlar!
11
Raks ve semâ kimde ki yok, bil ki Kul Hoca Ahmed,
Taklit eden cehennemde, yanar yok merhamet.
Söylemedim tamamını, gizli sırdır bu rivayet,
Hakk’ı bulan kulları, raks ve semâ yaptı dostlar!
Hikmet - 86
Farkında mısınız Dostlar?
Evliyanın dediği vade gelmiş gibi,
Kıyamet saati yakın oldu dostlar!
Âkil kullar geldiğini anladılar,
İnsanlardan sevgi, şefkat gitti dostlar!
55
Çehâr-yâr: Dört büyük halifeye denir.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫اولوغ کيچيک يارانالردين ادب كيىت‬
‫قزي و ضعيف جوانالردين حيا كيىت‬
‫احلياء من االيمان ديب رسول ايىت‬
‫حياسزي قوم عجايب الر بودلى دوستالر‬
3 3
‫مسلمان مسلمان ىن قيدلى قتل‬
‫ناحق توتوب حق ايشالرين قيدلى باطل‬
‫مريد پريغه قيلمادي هیچ يوزى خاطر‬
‫عجب شوملوغ زمانه الر بودلى دوستالر‬
4 4
‫اهل دنيا خلقیمزيده سخاوت يوق‬
‫پادشاه الرده وزيرالرده عدالت يوق‬
‫درويشالرىن داعسيده اجابت يوق‬
‫تورلوک بال خلق اوستيغه ياغدى دوستالر‬
5 5
‫آخر زمان اعلم الرى ظالم بودلى‬
‫خوش آمدین ايتگوچیالر اعلم بودلى‬
‫حقىن ايتاگن درويش الراگ غنيم بودلى‬
‫کورینگزیالر اسالم قودلین کییت دوستالر‬
6 6
‫قيامت كون ياووق ييىت قالغاىن يوق‬
‫اویلاالر ايتاگن سوزين يالغاىن يوق‬
‫اوز اوزيغه بري نصيحت قيلغاىن يوق‬
‫نصيحتني خلقه ايتيب كيىت دوستالر‬
7 7
‫قاتیغالنیب ای قول امحد یولغه کریگیل‬
‫قولین کورسانگ قویل بولوب معنا سورفیل‬
‫گر اهلیم روزی قیلسه معین آلغیل‬
‫معین سوراب معین آلغان تایت دوستالر‬
250
Genç ihtiyar erkeklerden edep gitti,
Kızlardan kadınlardan hayâ gitti,
“El-hayau mine’l-imân” Resul dedi,
Hayâsız halk garip oldu dostlar!
Müslüman Müslümanı etti katl,
Haksız olup, hak işleri etti bâtıl,
Mürit, pîrine kılmadı hiç hatır,
Nasıl da kötü zaman oldu dostlar!
Ehl-i dünya halkımızda sehâvet yok,
Padişah ve vezirlerde adalet yok,
Dervişlerin duasında icabet yok,
Türlü bela halk üstüne yağdı dostlar!
Âhir zaman âlimleri zâlim oldu,
Dalkavukluk yapanlarsa âlim oldu,
Hak söyleyen dervişlere düşman oldu,
Bakın hele İslâm elden gitti dostlar!
Kıyamet günü yaklaştı, zamanı yok,
Evliyanın sözünde hiç yalanı yok,
Doğru-dürüst nasihatler edeni yok,
Öğüdünü halka deyip gitti dostlar!
Sebat edip ey Kul Ahmed sen yola gir,
Kulu görsen, sen ona uy ma’nâyı sor,
Eğer Allâh nasip etse hikmeti al,
Ma’nâ sorup, ma’nâ alan tattı dostlar!
 Dîvân-ı Hikmet

87- ‫حکمت‬ Hikmet - 87

Asla Gafil Olmasın!

1 1
‫بزیدین سالم دوستالرغه طلب یولنی قویماسون‬ Dostlara bizden selâm, duayı boşlamasın,
‫دیدار طلب قیلسه الرهرگزی اغفیل بوملاسون‬ Kim cemâlin isterse, asla gâfil olmasın.

2 2
‫اغفل تاپماس حق یولنی آنده تاپماسالر اورین‬ Gâfiller Hak yolunda, zinhar bulamaz makam,
‫اییچ تایش کویوبان سحرالرده یاتماسون‬ İçi-dışı yanan kul, seherlerde yatmasın.

3 3
‫یادی بریالن بولسه الر دیدار آرزو قیلسه الر‬ Adını yâd eyleyip, cemâli isteyenler,
‫هر چند خواریلق کورسه الر کونلگ اوزگه بوملاسون‬ Hor görülseler dahi, gönlü mahzun olmasın.

4 4
‫اعشقالرغه دنیاده خواریلق زاریلق مالمت‬ Dünyada âşıklar hor, melametli ağlarlar,
‫مالمت سزی حمنت سزی اعشق من دیب ایتماسون‬ Melâmetsiz,56 mihnetsiz, ben âşıkım demesin.

5 5
‫رشیعتده جتریددور دنیاسیین ترک ایتماك‬ Şeriatte tecrittir, dünyasını terk etmek,
‫ترک ایتماینی تن جاننی جترید بودلوم دیماسون‬ Terk etmeden dünyayı, Hakk’ı sevdim demesin.

6 6
‫طریقتده تن جاننی ترک ایتمایك مشلکدور‬ Tarikatte cânını terk eylemek müşküldür,
‫ترک ایتماینی تن جاننی سوا بودلوم دیماسون‬ Cânını terk etmeden, seninleyim demesin.

7 7
‫حقیقتده حرامدور بری خدادین اوزاگیس‬ Hakikatte harâmdır Bir Allâh’tan başkası,
‫انداغ بوملای اعشقالر دیدار آرزو قیلماسون‬ Âşık böyle olmadan, cemâl arzu etmesin.

8 8
‫انداغ رسول مصطیف دنیا مالنی سویمادی‬ Hak Muhammed Mustafa, dünya malın sevmedi,
‫امت بولسه رسول اگ دنیا مالنی سویماسون‬ Resul’e ümmet olan, dünya malı sevmesin.

9 9
‫مسکنی امحد یسوی سالم ایتدی دوستالرغه‬ Miskin Ahmed Yesevî, selâm verdi dostlara,
‫اوشبو سوزنینگ معناسنی طالب بولسه انگالسون‬ İş bu sözün ma’nâsı, tâlip olan anlasın.

56
Melamet: Kınanmışlık, aşağılanma.
251
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫حکمت ‪88-‬‬
‫‪1‬‬
‫ديداريىن طلب قيلسانگ اى ذاکرالر‬
‫جاندين کيچيب حلقه اچيره کورونگ ديدار‬
‫شوقينگ بيالن اهلل ايتيب راست اگ قايتيب‬
‫تون اويقوسني حرام ايالب بولغيل بيدار‬
‫‪2‬‬
‫بيدارالراگ حق رمحىت بولور ياووق‬
‫بيدارالرىن کونیلگ سينوق کوزى ياشليق‬
‫منمن يلک ىن جزاسيىن برياگى تموغ‬
‫تكربین دوزخ اچيره حاىل دشوار‬
‫‪3‬‬
‫سیندين بورون يارانالرينگ قيان کيىت‬
‫بو دنياغه ميل قيلماى ييغالب اوىت‬
‫عمرينگ آخر بودلى نوبت سناگ یيىت‬
‫گناهینگاگ توبه قيلغيل اى بد کردار‬
‫‪4‬‬
‫نفسينگ سىن باقيب تورسانگ نيالرديماس‬
‫زارى قيلسانگ اهلل سارى بيون سونماس‬
‫قولغه آلسانگ يبان قوشديک قولغه قونماس‬
‫قولغه آيلب تون اويقوسني قيلغيل بيدار‬
‫‪5‬‬
‫نفس يويلغه کرياگن کیىش رسوا بولور‬
‫يودلين آزيب تايیب توزوب گمراه بولور‬
‫ياتسه قوبسه شيطان بيالن همراه بولور‬
‫نفسىن تیپکيل نفسىن تیپكيل ای بد كردار‬
‫‪6‬‬
‫نفسينگ سیىن آخر دمده گدا قيلغاى‬
‫دين اوىي ىن اغرت قيليب ادا قيلغاى‬
‫اوالر وقتده ايمانينگدين جدا قيلغاى‬
‫اعقل ايرسانگ نفس بددين بولغيل بزيار‬
‫‪252‬‬
‫‪Hikmet - 88‬‬
‫!‪Kibirli Kul Cehennemde‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Ey zâkirler! Kim ki cemâl isterse,‬‬
‫‪Cemâl görmek zikr halkasında olur.‬‬
‫‪Şevkle Allâh diyerek Hakk’a dönen,‬‬
‫‪Uykusu harâmdır, uyumaz olur.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Uykusuza, Hak rahmeti yakındır.‬‬
‫‪Gözü yaşlı, gönlü kırık sakindir.‬‬
‫‪Ben-benliği, cehennemden arındır,‬‬
‫‪Kibirli kul, cehennemde perişân.‬‬
‫‪3‬‬
‫?‪Senden önce dostlar nereye gitti‬‬
‫‪Dünyaya meyletmedi, ağladı geçti.‬‬
‫‪Ömrün sona erdi, yol sana yetti,‬‬
‫!‪Günâhlara tövbe, ey mücrim insan‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Sen nefsine uysan, neler istemez,‬‬
‫‪Allâh’a yönelsen, o boyun eğmez,‬‬
‫‪Yaban kuşu gibi, avuca girmez,‬‬
‫‪Uykuların terk et, kalsın uykusuz.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Rezil olur, nefsin yoluna giren,‬‬
‫‪Yoldan kayar, çıkar günâhkâr olur.‬‬
‫‪Nefse uyup, kim kötülük işlerse,‬‬
‫‪Yatar-kalkar, şeytana yoldaş olur.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Nefsin seni, son anda köle eyler,‬‬
‫‪Din evin yağmalayıp, talan eyler,‬‬
‫‪Öldüğünde, imândan mahrum eyler,‬‬
‫‪Aklın varsa, nefsinden müşteki ol.‬‬

7 7
‫فرعون قارون شيطان سوزين حمکم توتدى‬
‫بول سببدين يری ياريدلى آىن يوتدى‬
‫موىس لکيم ناصح بولوب سوزالر ايتدی‬
‫قوالق توتماى اول ايكى ىس اودلى مردار‬
8 8
‫گناهینگ اگ توبه قيليب ييغالب يورغيل‬
‫كيتارمن ديب يول باشيغه باريب تورغيل‬
‫كيتاگنالرىن كوروب سني هم عربت آلغيل‬
‫عربت آلسانگ ياتميش يريينگ بولور لگزار‬
9 9
‫مؤمن قول الر درد حالت پيدا قيدلى‬
‫حق يويلده جان و دلىن شيدا قيدلى‬
‫دنيا تاشالب آخرت ىن سودا قيدلى‬
‫سودا قيلسانگ حور وغلمان بارى تيار‬
10 10
‫قول خواجه امحد نفس ايلگيدين قيلورمن داد‬
‫پري مغان بولغاى موکني اناگ جالد‬
‫بيخربالر ايشيتماسالر داد و فرياد‬
‫قان ييغالغيل ايشيتسون اول پرورداگر‬
89- ‫حکمت‬
1 1
‫ایرانالر مجال کورور درویشالر صحبتیده‬
‫ایرانالر جملسینده نور یااغر صحبتیده‬
2 2
‫نه تیله سه اول بولور درویشالر صحبتیده‬
‫هر رسالر ظاهر بولور درویشالر صحبتیده‬
253
Dîvân-ı Hikmet
Firavn, Karun şeytan sözünü tuttu,
O sebeple, yer yarıldı da yuttu,
Musa Kelîm’in öğüdün unuttu,
Dinlemeyip, küfr üzere öldüler.
Günâhlara tövbe et ağla, sürün,
Giderim deyip yol başında durun.
Gidenleri, ibret alın da görün,
İbret alsan, yatak gül bahçen olur.
Mü’min kullar, derdi peydâ eyledi,
Hak yolunda cânı şeydâ57 eyledi,
Dünya değil, ukbâ sevdâ eyledi,
Huri- gılmân, sevdâlıya hazırdır.
Hoca Ahmed, nefs elinden et feryât,
Pîr-i kâmil, olur mu ona cellât!
Bî-haber, işitmez eder imdât!
Kan ağlasan, işitir Allâh seni.
Hikmet - 89
Dervişler Sohbetinde!
Erenler cemâl görür, dervişler sohbetinde,
Erenler meclisinin, nur yağar sohbetinde.
Ne dilerse o olur, dervişler sohbetinde,
Cümle sırlar ayandır, erenler sohbetinde.
57
Şeydâ: Aşırı sevgiden doğan hâl, aşk.
Dîvân-ı Hikmet

3 3
‫هر کیم صحبتاگ کیدلی ایراندین اولوش آدلی‬ Her kim sohbete geldi, erenlerden pay aldı,
‫یات کیدلی بیلیش بودلی درویشالر صحبتیده‬ El geldi tanış oldu, erenler sohbetinde.

4 4
‫هر کیم صحبتاگ کیدلی کونیلگ اگ معین تودلی‬ Her kim sohbete geldi, gönlü sırlara erdi,
‫اصحابالر مراد تاپیت درویشالر صحبتیده‬ Dostlar muradın buldu, dervişler sohbetinde.

5 5
‫اعیم کیلسه خاص بولور یودلوز کیلسه آی بولور‬ Avamsa mümtâz olur, yıldız gelse ay olur,
‫میس کیلسه آتلون بولور درویشالر صحبتیده‬ Bakırsa altun olur, dervişler sohbetinde.

6 6
‫کرب حسدالر اوالر اچییگه معای توالر‬ Kibr ü hasetler ölür, sırlar içinde kalır,
‫کوز آچیب حقین کورار درویشالر صحبتیده‬ Göz açıp Hakk’ı görür, dervişler sohbetinde.

7 7
‫رسولغه ویح کیدلی باشیدین تاجنی آدلی‬ Resul’e vahiy geldi, tâcı başından aldı,
‫قوپیت خادم یلق قیدلی درویشالر صحبتیده‬ Kalktı hizmette kaldı, dervişler sohbetinde.

8 8
‫قول خواجه امحد صحبتده دم اورار مناجاتده‬ Hoca Ahmed sohbette, dili münacâtta,
‫زیه خوش سعادتدور درویشالر صحبتیده‬ Gönlü hoş saadette, dervişler sohbetinde.

90- ‫حکمت‬ Hikmet - 90

Seher Vakti Olanda!

1 1
‫نه خوش تاتلیغ حق یادی سحر وقیت بولغانده‬ Hakk’ın zikri ne hoştur, seher vakti olanda.
‫بادلین سچوک هو آیت سحر وقیت بولغانده‬ Baldan tatlı “Hû!” adı, seher vakti olanda.

2 2
‫سحر وقیت توراغنالر جاننی فدا قیلغانالر‬ Seher vakti kalkanlar, cân fedâ eyleyenler,
‫عشق اوتیده کویاگنالر سحر وقیت بولغانده‬ Aşk odunda yanarlar, seher vakti olanda.

254
 Dîvân-ı Hikmet

3 3
‫سحر وقیت خوش ساعت توراغنغه بولغای راحت‬ Seher vakti hoş saat, kalkana olur rahat,
‫آچیلور دولت سعادت سحر وقیت بولغانده‬ Ederler hep münacât, seher vakti olanda.

4 4
‫هر کون کویار بو جانیم قول یلق سزی یوق درمانیم‬ Her gün yanar bu cânım, zikirsiz yok dermânım,
‫سنی کیچورگیل گناهیم سحر وقیت بولغانده‬ Sen bağışla günâhım, seher vakti olanda.

5 5
‫ایمان شمعنی یاندورسانگ روح قوشیم ین کویدورسانگ‬ İmân nurun yandırsan, ruh kuşunu kandırsan,
‫حداینگ گه سیغنی سانگ سحر وقیت بولغانده‬ Kalbini uyandırsan, seher vakti olanda.

6 6
‫قول خواجه امحد ساعیت بری حلظه یوق طاعیت‬ Hoca Ahmed taati, yok zerre ibâdeti,
‫ذکری جان نینگ راحیت سحر وقیت بولغانده‬ Zikir kalbin rahatı, seher vakti olanda.

91- ‫حکمت‬ Hikmet - 91

Gelin Kısmet Alınız!
1 1
‫هو حلقه ىس قورودلی ای درويشالر کيلينگ الر‬ “Hû!” halkası kuruldu, ey dervişler geliniz.
‫حق سفره ىس يايدلى آندين اولوش آيلنگ الر‬ Hak sofrası açıldı, gelin kısmet alınız.

2 2
‫قال علمیین اوقوبان حال علیم اگ ييتيبان‬ Kâl ilmini okuyan, hâl ilmine ulaşır,
‫يوقلوق اچيره ياتيبان باريلق الردين آيلنگ الر‬ Yokluk içine dalıp, varlıklardan alınız.

3 3
‫يریتيب شفقت پرده سني تيالب ديدار وعده سني‬ Yırtıp şefkat perdesin, dile cemâl vadesin,
‫آچيب کونلگ ديده سني مشاهده قيلينگ الر‬ Açıp gönül perdesin, müşahede eyle sen.

4 4
ّ ‫هو‬
‫اره سني آيلبان نفس باشيغه سايلبان‬ “Hû!” bıçkısın alarak, nefs başına çalarak,
‫توىن کوىن طالب الر جان ىن قربان قيلينگ الر‬ Gece-gündüz anarak, cânın kurbân eyle sen.

255
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫حلقه اچيره هو دينگزي عشق اوتيغه يانينگزي‬
‫تن جان بریالن طالب الر تكبري باشالب ايتينگ الر‬
6 6
‫هو هو تيو زار اينگراب هو ديمکده معىن بار‬
‫ديداريدین اميدوار رمحتيدين آيلنگ الر‬
7 7
‫قول خواجه امحد قول بولغان يول اوستيده کول بولغان‬
‫طالب الرغه مل بولغان اندين عربت آيلنگ الر‬
92- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫اول هو آخر هو ديب بيخود بولغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
‫ظاهر هو باطن هو ديب يولغه کريگيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
2 2
‫ال هلإ إال اهلل ديب زارى قيلغيل‬
‫حق ذکريىن هركيم ايتسه ياری بريگيل‬
‫پري مغان خدمتينه يوگوروب يورگيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
3 3
َّ
‫تيلگه آلگيل ال هلإ إال اهلل‬
‫اچياگ سالغيل هر نفسده بولغيل آاگه‬
‫پري مغان نظر قيلغاى سیناگ نااگه‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
256
Halkada “Hû!” deyiniz, aşk içinde yanınız,
Ten-cân ve cânânınız, tek bir “Allâh” deyiniz!
“Hû, hû!” deyip, inleyip, “Hû!” demekte ma’nâ var,
Cemâlini dileyip, rahmetini alınız.
Hoca Ahmed kul olan, yol üstünde kül olan,
Tâliplere mül58 olan, ondan ibret alınız.
Hikmet - 92
Hak Cemâlin Göstermezse!
“Evveli Hû, âhiri Hû!” bil ki nefsin perişan.
Hak cemâlin göstermezse, senin hâlin pek yaman.
“Zâhiri Hû, bâtını Hû!” deyip de yola çıkan,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
“Lâ ilahe illa’llâh!” de, ağla aksın gözyaşın,
Hak zikrini kim söylerse, bil ki odur yoldaşın.
Mürşid-i kâmil yoluna, hizmetine koy başın,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
“Lâ ilahe illa’llâh”ı, dilin dâim zikretsin.
Aklına koy her nefeste, beynin onu fikretsin.
Pîr-i kâmil nazar kılıp, seni kalpten fethetsin,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
58
Mül: Şarap, manevi aşk şarabı.

4 4
‫ادهم صفت سوا بولوب دنيا تيبگيل‬
‫كيمىن کورسانگ خرض بيليب قولني اوپگيل‬
‫مجایلىن كوراى ديسانگ سحر قوپغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
5 5
‫اهلل دياگن بنده الرىن قوىل بولغيل‬
‫تفراق صفت يول اوستيده يوىل بولغيل‬
‫اعشق الرىن كويوب اوچاگن كوىل بولغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
6 6
‫ذاکر بولوب شاكر بولوب حقىن سويگيل‬
‫سحر وقتده قوپوب نفسینگ کوزين اويغيل‬
‫بايزيدديک اعشق بولوب دنيا قويغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
7 7
‫یورسانگ تورسانگ ياتسانگ قوپسانگ حقین ايتسانگ‬
‫ذاكر بولوب شاكر بولوب جاندين اوتسانگ‬
‫واهلل باهلل دنيا حرام تاشالب آتسانگ‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
8 8
‫حق وصلیغه یيتاى ديسانگ سحر ييغال‬
‫اهلل تيو يوراک بغرينگ اوتقه داغال‬
‫همت قورين جان بيیل اگ حمكم باغال‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
9 9
‫ادهم صفت بو دنيادين كونلگ اوزگيل‬
‫حرص هوا تكربىن اوينی بوزگيل‬
‫حمبت ىن درياسيغه چوموب يوزگيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
257
Dîvân-ı Hikmet
Sen İbrahim Edhem gibi, uzak ol dünyayı tep,
Kimi görsen Hızır bilip, saygı duy elini öp,
Cemâlini görsem dersen, seherde kalk pür edep,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Allâh diyen kullarının, sen de oluver gülü,
Toprak ol, yerlere seril, ol yürüyenin yolu,
Sen, âşıkların savrulan külü olasın külü,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Hakk’ı seven kulları, zâkir olur şükreder,
Seher vaktinde kalkar, nefsini ıslah eder.
Âşık Bâyezîd gibi, hem dünyayı terk eder,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
İster yürü, ister dur, yatıp-kalkıp Hak söyle,
Zâkir olup cândan geç, Hakk’a dâim şükreyle,
Vallâh-billâh dünyayı, harâm sayıp terk eyle,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Hak vaslına varayım dersen seherde ağla,
“Allâh!” de yüreğini, aşk ateşiyle dağla.
Hikmet kemerini sen, beline sıkı bağla,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Edhem ol bu dünyadan gönlünü azat eyle,
Hırs, heva, tekebbürden, evin yık mezat eyle.
Muhabbet deryâsına dalarak yüz sen öyle,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫كيچه کوندوز آخرت ىن غمني ييگيل‬
‫تون اويقوىن حرام قيليب طاعت قيلغيل‬
‫حمبت ىن شوىق بریالن کوکسونگ يارغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
11
‫اهل هوا منمن يلكدين قاچيب يورگيل‬
‫اهلني تاپسانگ كوزده ياشینگ ساچیب يورگيل‬
‫حمبت ىن رشاىب دين اچييب يورگيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
12
‫ايا دوستالر بو دنيادين ييغالب اوتينگ‬
‫فاىن تورور بو دنيادين كيچيب كيتينگ‬
‫حمبت نينگ جامني آيلب ىم نوش ايتينگ‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
13
‫کيچه اهلل كوندوز اهلل تينماى ايتغيل‬
‫کيچه الرى بيدار بولوب قانالر يوتغيل‬
‫بو دنياىن عزت الرين تاشالب اوتگيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
14
‫پري مغان ايتایگ ین حمکم توتغيل‬
‫معرفت ین بازاريده اوزونگ ساتغيل‬
‫ىم نوش ايتيب سماع قيليب ذکرين ايتغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
15
ّ
‫يا ربنا ظلمنا ديب ناهل قيلغيل‬
‫کوز ياشينگىن هر طرفقه ژاهل قيلغيل‬
‫حق ياديین ايتيب اوزونگ واهل قيلغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
258
10
Gece-gündüz âhiret gamın çek, tasasın çek,
Gece uykusu harâm, onda ibâdet gerçek,
Göğsünü muhabbetle aç ki, rahmet girecek,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
11
Ehl-i hevâ olandan, ben-benlikten kaç yürü.
Bulursan ehlini sen, gözyaşını saç yürü.
Muhabbet şarabından kana kana iç yürü,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
12
Dostlarım bu dünyadan ağlayarak vazgeçin,
Fânidir bu dünyadan eli, eteği çekin.
Muhabbet kadehiyle aşk şarabını için,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
13
Gece-gündüz demeden “Allâh!” de, zikrin eyle,
Geceleri uykusuz kanlar yut, fikrin eyle,
Dünya izzetlerini bırakıp sen terk eyle,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
14
Pîr-i kâmil eteğin yapışıver, sıkı tut,
Ma’rifet pazarında özün sat, nefsin unut,
Mey içip semâ eyle, budur zikirde umut,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
15
“Yâ Rabbenâ, zalemnâ”,59 deyip de feryâd eyle,
Saçıver gözyaşını her yeri şebnem60 eyle,
Hak zikrini söyleyip, özünü helak eyle,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
59
Rabbenâ zalemnâ: Ey Rabbimiz biz zulmettik. (A’râf Sûresi, 7/23. Ayet)
60
Şebnem: Çiğ, yere düşen nem, gece ıslaklığı, çiçek ismi.

16
‫درد حالت پيدا قيليب يولغه کريگيل‬
‫پروانه ديک شمع ین کوروب اوزونگ اورغيل‬
‫قايدا بارسانگ ذکرين ايتيب دواكن قورغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
17
‫حمبت ىن ميدانيده باش اويناسانگ‬
‫هو هو تيو ذكرين ايتيب جان قيناسانگ‬
‫ديدار تيالب قان ياش توكوب زار اينگراسانگ‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
18
‫ايرانالرىن آستانه سني ساقالب ياتقيل‬
‫سحرالرده چار رضب اوروب ايرته قوپقيل‬
‫زارى قيليب فنا بولوب جاندين اوتغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
19
‫تفراق صفت خواريلق تارتقيل نفسینگ اولسون‬
‫خلق اچيینده رسوا بولغيل اعلم كولسون‬
‫چني كونلگده ييغالی كورگيل خدا بيلسون‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
20
‫کوز ياشينگىن دريا قيلغيل رحىم كيلسون‬
‫غريب بولوب يودلا ياتقيل قولونگ آلسون‬
‫پنهان يوروب طاعت قيلغيل تنگری بيلسون‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
21
‫هجران توىن آهينگ بریالن اوتالر ياققيل‬
‫كوز ياشينگىن برىق بريالن چقماق چاققيل‬
‫ايرانالرىن صحبتيده ايريب آققيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
259
Dîvân-ı Hikmet
16
Derdini ortaya koy, müstakim ol, yola gir,
Pervâne gibi mumu, görüp de özünü vur,
Her nereye gidersen, zikir yap pazarın kur,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
17
Muhabbet meydanında baş oynatıp, cân versen,
“Hû, Hû” deyip zikrini, yükseltip “Allâh!” desen,
Cemâl dile, kan-yaş dök, ağlayıp da inlesen,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
18
Erenler dergâhını bekle gözet öyle yat,
Seherlerde dövünüp, yatağından öyle kalk,
Ağlayıp, yok olarak, cândan geçmelidir halk,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
19
Toprak gibi hor görül, enaniyetin ölsün,
Halk içinde rezil ol, tüm âlem sana gülsün,
Cân u gönülden ağla, sadece Allâh bilsin,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
20
Gözün yaşın deryâ kıl, gelsin Hakk’ın rahmeti,
Garip olup yolda yat, yetişsin inâyeti.
Gizli yap, Allâh bilsin kulluğu, ibâdeti,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
21
Ayrılık geceleri, âh ile ateşler yak,
Gözyaşın şavkı ile aç yolunu çakmak çak,
Erenler sohbetinde çağla, sular gibi ak,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Dîvân-ı Hikmet
22
‫اى نا انصاف دنيا فاىن حقه يانغيل‬
‫بنده بولسانگ حق ذکريىن تينماى آيتغيل‬
‫پري مغان خدمتيده جفا تارتقيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
23
‫اهلل تيو فنا بولغيل بغرينگ کويسون‬
‫تونالرقوپيب طاعت قيلغيل تنگری سويسون‬
‫آندين سونگره خاص بزرک الر نظر قيلسون‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
24
‫تون سحرالر بيدار بولوب سحر تورگيل‬
‫اعشق بولسانگ اسماعيل ديک جاندين اوتگيل‬
‫قول آياغينگ حمكم بوغوب امرين توتغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
25
‫رياضت ىن قاتيغ تارتيب جانالر قیينا‬
‫ميدان اچيره باشینگ بریيب باشينگ اوينا‬
‫عيش دين كيچيب مال اورنيغه زقوم چاينا‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
26
‫فوهاد صفت حمنت تارتيب تاغالر كیسگيل‬
‫بايزيد ديک تونالر قوپوب اوزونگ آسغيل‬
‫جنيد ديک چولالر کزیيب خارالر باسغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
27
‫حق رمحىت اولوغ دريا بري قطره بس‬
‫قطره سيدين بهره آلغان قيلماس هوس‬
‫ما و من يلک سيندين كيتار مثل مگس‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
260
22
Ey insafsız bu dünya fânidir sakın kanma,
Kul olan Hak zikrin der, başka şeye aldanma,
Pîr-i kâmil hizmeti, sakın cefâdır sanma,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
23
Allâh de, nefsin yok et, ciğerin, bağrın yansın,
Sen gece ibâdet et, Hakk’ın sevdiği cânsın,
Sonra da has büyükler sana gönül bağlasın,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
24
Kalkıver seherlerde, geceler uykusuz ol,
İsmail gibi cândan geç ki, doğrudur bu yol,
Tüm azaların koru, Hakk’ın emrine râm ol,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
25
Riyâzeti sıkı yap, bundan incinsin cânlar,
Meydan içre başın ver, kabul olsun kurbânlar,
Harâm zakkum yiyenler, gerçeği nasıl anlar?
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
26
Ferhât gibi elem çek, istersen dağı delmek,
Bâyezîd gibi özün, gece Allâh’a vermek,
Cüneyt gibi çöllerde gezip, dertlerle ermek,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
27
Hak rahmeti deryâdır, tek bir katresi yeter,
Bir damlanın içinden sonsuz hidayet eder,
Nefs ölür sinek gibi ben ve bencillik gider,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.

28
‫حق رمحىت اولوغ دريا قابل بولغيل‬
‫طالب ايسانگ حق ساريغه مايل بولغيل‬
‫زهد تقوى دايم قيليب نايل بولغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
29
ّ
‫الال ايتيب اال اهلل غه شيدا بولغيل‬
‫منصور صفت انااحلق ديب غواغ قيلغيل‬
‫گريان بولوب کوز ياشينگىن دريا قيلغيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
30
‫اى ىب خرب غفلت بيالن اويقوده سني‬
‫دنيا تيالب كيچه كوندوز قايغوده سني‬
‫طاعت قيلماى سوزالر سوزالب بيهوده سني‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
31
‫تاشدين توشاک يستوق قيليب طاعت قيلسانگ‬
‫حق امريغه راىض بولوب بويون سونسانگ‬
‫اوالر وقتده ايمان آريغ قولغه آلسانگ‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
32
‫قول خواجه امحد نصيحتىن اوزوناگ قيل‬
‫اى ىب خرب خلقىن قويوب اوزونگىن بيل‬
‫تاغ دين آغري گناهينگ بار اوزوناگ كيل‬
‫حق مجالني کورساتماسه ضامن بوالی‬
261
Dîvân-ı Hikmet
28
Hak rahmeti deryâdır, gel onu kabul eyle,
Hak yoluna tâlipsen, rahmetine meyl eyle,
Nâil olmak istersen züht, takva dâim eyle,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
29
“Lâ, lâ.” de “İlla’llâh”a, tutkun ol, sarıl cândan,
Mansûr gibi “ene’l-hak” de ve çekil meydandan,
Gözyaşın deryâ eyle, arz titresin giryândan,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
30
Gerçeklerden bî-haber, gaflette uykudasın,
Dünya için ne telaş, her dâim kaygıdasın,
İbâdet eylemezsin, sen nasıl saygıdasın?
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
31
Yastık-yatak taştan et, ibâdet yap Mevlâ’ya,
Hak emrine razı ol, boynunu bük Hudâ’ya.
Temiz, imânlı kul ol, meyletme mâsivaya,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
32
Hoca Ahmed Yesevî, kendine et nasihat,
Sen nefsini ıslah et, halkını bırak rahat.
Dağlardan daha ağır, günâhların kat be kat,
Hak cemâlin göstermezse, hâlin perişân senin.
Dîvân-ı Hikmet

93- ‫حکمت‬ Hikmet - 93

Hoca Ahmed Tövbe Et!61

1 1
‫تينماى اعشق هو ديرالر خداىي غه يابلاريب‬ Dinmeden âşıklar “Hû!” der, Allâh’ına yalvarıp,
‫يورور آىن عشقيده كيچه كوندوز ساراغيب‬ O’nun aşkıyla yürürler, gece-gündüz sararıp.

2 2
‫زار ييغالتيب اعشق ىن عشق ايلگيده خدايم‬ Çok ağlatıp âşıkları, aşk elinde Allâh’ım!
‫عشق يويلده مالمت آناگ كورور مناسب‬ Aşk elinde melâmeti, ona görür münasip.

3 3
‫منصور بري كون ييغالدى ايرانالر رحم ايالدى‬ Mansûr bir gün ağlayınca, erenler rahmeyledi,
‫چلنت رشبت اچيوردى منصورغه مهرين سايلب‬ Kırklar şerbet içirdiler, Mansûr’a değer verip.

4 4
‫منصور ايتور انااحلق ايرانالر ايىش برحق‬ Mansûr deyince “Ene’l-Hak”, erenler; “doğru”dedi,
‫مالالر ايتور ناحق كونىلگ اگ يمان آيلب‬ Mollalar der; “doğru değil” gönlüne kötü gelip.

5 5
‫ايتماگيل انا احلق ديب اكفر بودلونگ منمصور ديب‬ “Kâfir olursun Ey Mansûr! Sen söyleme ene’l-Hak.”
‫قرآن اچيره بودلور ديب اودلورديالر كوپالشيب‬ “Kur’ân içre hüküm budur”, öldürdüler taş atıp.

6 6
‫بيلماديالر مالالر انا احلق ىن معناسني‬ Bilemediler mollalar “Ene’l-Hakk”ın ma’nâsını,
‫قال اهىل اگ حال علمني حق كورمادى مناسب‬ Zâhir ehline, hâl ilmi Hak görmedi münasip.

7 7
‫روايت الر بيتيدلى حالني آىن بيلمادى‬ Rivayetler yazılınca, onun hâlin bilmedi,
‫منصور ديک اويلاىن قويديالر دارغه آسيب‬ Mansûr gibi bir veliyi dârağacına asıp.

8 8
‫بیاگنه دیب مالالر شیخ منصورین اوتلوردی‬ Merdut deyip mollalar, Şeyh Mansûr’u öldürdü,
‫اکفر دیب کویدوردیالر اوچ یوز مال تالشیب‬ Kâfir deyip öldürdüler, üç yüz molla kapışıp,

9 9
‫کولنی کوکاک ساوردی ایلتیب دریاغه سادلی‬ Külün göğe savurdu, atıp nehire saldı,
‫ذوق دریایس موج اوردی آقیت دریا قایناشیب‬ Zevk deryâsı mevclendi, aktı nehir kaynaşıp.

61
Not: 8-10. Beyitler, Özbekçe bir başka nüshadan alınmıştır.
262
 Dîvân-ı Hikmet

10 10
‫اوشل کوین اول دریا قیدلی افغان واویال‬ İşte o gün o nehir, ağladı feryâd ile,
‫اعشقالرغه خدایا قیلغیل دیدارینگ نصیب‬ Âşıklara Allâh’ım eyle cemâlin nasip.

11 11
‫افسانه دور رشيعت فرزانه دور حقيقت‬ Rivayetdir şeriat, hakikatler hikmettir.
‫دردانه دور طريقت اعشق الرغه مناسب‬ Tarikat mücevherdir, âşıklara münasip.

12 12
‫خلق اعلم ييغيدلى منصور ديب فرياد قيدلی‬ Halk-ı âlem birleşerek, Mansûr der feryâd eder,
‫منصورىن يارانالرى قادلى آنده ييغالشيب‬ Mansûr’un dostları kaldı, başucunda ağlayıp.

13 13
‫توبه قيلغيل خواجه امحد بولغای حقدين عنايت‬ Hoca Ahmed tövbe eyle, ola Hak’tan inâyet,
‫يوز مينگ وىل الر اوىت رسىن رساگ اوالشيب‬ Nice yüz bin veli geçti, sırrı sırra ekleyip.

94- ‫حکمت‬ Hikmet - 94

Sersem Olan Âşıklar!
1 1
‫اون سکزی مينگ اعملده حريان بولغان اعشقالر‬ On sekiz bin âlemde, hayrân olan âşıklar,
‫تاپمای معشوق چراغني رسسان بولغان اعشقالر‬ Sevgilinin nurundan sersem olan âşıklar.

2 2
‫هردم بایش اورگولوب کوزی خلقه تريمولوب‬ Her an başı dönerek, gözü halka çevirip,
‫هو هو تيو چورگولوب گريان بولغان اعشقالر‬ “Hû, Hû!” diye kavrulup, giryân olan âşıklar.

3 3
‫کويوب يانوب کول بولغان عشقيده بلبل بولغان‬ Tutuşup da kül olan, aşkından bülbül olan,
‫کيمىن کورسه قول بولغان مردان بولغان اعشقالر‬ Kimi görse kul olan, merdân olan âşıklar.

4 4
‫يول اوستيده خاک بولغان سينه الرى چاک بولغان‬ Yollarda toprak olan, sinesi parçalanan,
‫ذكرين آيتيب پاک بولغان ناالن بولغان اعشقالر‬ Zikrin edip pak olan, nâlân olan âşıklar.

263
 Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫همت قورين باغالاغن يوراک بغرين داغالاغن‬ Himmet kuşak bağlayan, yüreğini dağlayan,
‫فرياد اوروب ييغالاغن گريان بولغان اعشقالر‬ Feryâd edip ağlayan, giryân olan âşıklar.

6 6
‫اگىه يوزى ساراغيب اگىه يويلده غريب‬ Bazen yüzü sararıp, bazen yolunda garip,
‫تسبيح الرى يا حبيب جوالن بولغان اعشقالر‬ Tesbihleri; “Ya Habib!” zikrediyor âşıklar.

7 7
‫امحد سني هم اعشق بول صدقينگ بریهل صادق بول‬ Ahmed sen de âşık ol, sıtkın ile sâdık ol,
‫دراگىه اگ اليق بول جانان بولغان اعشقالر‬ Dergâhına lâyık ol, cânân olan âşıklar.

95- ‫حکمت‬ Hikmet - 95

Allâh Diyen Dervişler!
1 1
‫يول اوستيده اوتلوروب يولىن سوراغن درويشالر‬ Yol üstünde oturup, yolu soran dervişler,
‫عقبادين خرب ايشتيب يولغه کرياگن درويشالر‬ Ah’retten haber alıp, yola giren dervişler.

2 2
‫عصاالرى ايلگيده همت قورى بيليده‬ Asaları elinde, himmet şalı belinde,
‫ايزيم يادى تيليده اهلل دياگن درويشالر‬ Rabb’in yâdı dilinde, Allâh diyen dervişler.

3 3
‫خرقه الری کريچفان کونلگيده يوز مينگ عيان‬ Hırkalar, cüppe solgun, gönlü bedeni yorgun,
‫بيلينگزی ايکى جهان کوزاگ ايلماس درويشالر‬ İki cihânda durgun, bizim olan dervişler.

4 4
‫درويش حق نینگ منظورى ذکرى تورور لگزاری‬ Dervişe Hak nazarı, zikru’llâh gül pazarı,
‫حق ىن يادى ارسارى خوب ادبليغ درويشالر‬ Hakk’ın adı, sırları, tam edepli dervişler.

5 5
‫يازوقوم کوپ يوالتماس اصحاب داروسني تاپماس‬ Günâhım çok yol vermez, dost dermânımı bilmez,
‫کوزده ياشني قوروتماس ياىش آققان درويشالر‬ Gözün yaşını silmez, yaşı akan dervişler.

264
 Dîvân-ı Hikmet

6 6
‫رسى بریالن سوزالرالر تيل اگ حكمت توزارالر‬ Sırrı cândan söylerler, dilde hikmet dizerler,
‫عشق بریالن جان گزارالر رنىگ رسيغ درويشالر‬ Aşk ile cân gezerler, benzi sarı dervişler.

7 7
‫ايت نفسيىن اودلورور قزييل يوزين سودلورور‬ İt nefsini öldürür, kızıl yüzün soldurur,
‫خواجه امحد قول تورور ساتيب يیسون درويشالر‬ Hoca Ahmed bir kuldur, satıp yesin dervişler.

96- ‫حکمت‬ Hikmet - 96

Hak Cemâlin Görmüşler!
1 1
‫حق قولالری درويشالر حقيقت ىن بيلميش الر‬ Hak kulları dervişler, hakikati bilmişler,
‫حقه اعشق بولغانالر حق يويلغه کريميشالر‬ Hakk’a âşık olanlar, Hak yoluna girmişler.

2 2
‫حق يويلغه کراگنالر اهلل تيو يوراگنالر‬ Hak yoluna girenler “Hû!” diye yürüyenler,
‫ايرانالر ايزين ايزالب مملکت دين کيچميشالر‬ Eren izin izleyip, memleketten geçmişler.

3 3
‫اعلم فخری مصطیف انداغ ايدی مرحبا‬ Fahr-i âlem Mustafa, anda dedi ; “merhaba!”
‫معراج توین ايیت فخر فقر يویلین آمليشالر‬ Mirâç gecesi deyip, fakr yolunu almışlar.

4 4
‫کونلگ بريمای دنياغه رشوع قيلمای حرام غه‬ Gönül vermez dünyaya, el uzatmaz harâma,
‫حقین سوياگن اعشقالر حاليقدين کيچميشالر‬ Hakk’ı seven âşıklar, ahaliden geçmişler.

5 5
‫دنيا منينگ دياگنالر جهان مالني آلغانالر‬ Dünya benim diyenler, cihân malın yiyenler,
‫کرکس قوشديک بولوبان اول حرامغه باتميشالر‬ Kerkenez kuşu olup, harâmlara dalmışlar.

6 6
‫مال مفیت بولغانالر ناحق دعوی قيلغانالر‬ Molla müftü olanlar, yanlış fetva verenler,
‫آقین قرا قيلغانالر اول تموغ گه کريميشالر‬ Aka kara diyenler, cehenneme girmişler.

265
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫قاىض امام بولغانالر ناحق دعوی قيلغانالر‬ Kadı, imam olanlar, haksız dava güdenler,
‫اول محارديک بولوبان يوک آستيده قامليشالر‬ Eşşekler gibi olmuş, yük altına girmişler.

8 8
‫حرام يیاگن حاكم الر رشوت آيلب يیاگنالر‬ Harâmzâde hâkimler, nice rüşvet almışlar,
‫اوز بارماقني تيشالبان قورقوب توروب قامليشالر‬ Kendi parmaklarını, ısırıp da yemişler.

9 9
‫تاتليغ تاتليغ یياگنالر تورلوک تورلوک کياگنالر‬ Tatlı tatlı yiyenler, türlü türlü giyenler,
‫آتلون ختت اوتلوراغنالر تفراق آستني قامليشالر‬ Altın tahta çıkanlar, yer altında kalmışlar.

10 10
‫مؤمن قول الر صادقالر صدىق بریهل توراغنالر‬ Mü’min kullar, sâdıklar, Hakk’a bağrı yanıklar,
‫دنيایلغني رصف ايتيب اومچاخ حورين قومچيشالر‬ Dünyalığı sarf edip, hurileri almışlar.

11 11
‫قول خواجه امحد بيلميش سني حق يويلغه کريميش سني‬ Hoca Ahmed bilmişsin, Hak yoluna girmişsin,
‫حق يويلغه کرياگنالر حق ديدارين کورميشالر‬ Hak yoluna girenler, Hak cemâlin görmüşler.

97- ‫حکمت‬ Hikmet - 97

Saadetli Dervişler!
1 1
‫خوش اغيب دين ييتوشىت بر مجاعه درويشالر‬ Hoş gaipten geldiler, bir cemaat dervişler,
‫باطنيده هو ديرالر رسى پنهان درويشالر‬ Bâtınında “Hû!” derler, sırr-ı pinhân62 dervişler.

2 2
‫تينماى روان يورارالر تینسه تكبري ايتورالر‬ Hiç durmadan yürürler, durunca tekbirdeler,
‫تاپسه صحبت قورارالر خوش صحبت يلغ درويشالر‬ Bulsa sohbet ederler, hoş sohbetli dervişler.

3 3
‫جنده الرى پر صالح تسبيح الرى اال اهلل‬ Heybelerinde salah, tesbihleri “ İlla’llâh!”
‫خدمت قيلور هر صباح بال خوردور درويشالر‬ Hizmet eder her sabah, zikir çeker dervişler.

62
Pinhân: Gizli, saklı.
266
 Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫جنده الرى کريچفان كونلگيده يوز مينگ ارمان‬ Heybe, cübbeler kirli, gönülde yüz bin derdi,
‫اوشبو دنيا ىب پايان کوزاگ ايلماس درويشالر‬ Bu vefâsız dünyaya ilgisizdir dervişler.

5 5
‫جنده الرى ايگنيده عصاالری ايلگيده‬ Heybeler omuzlarda, asalar ellerinde,
‫ايزیم يادى کونلگيده اهلل تيو درويشالر‬ Rabbin yâdı dillerde, Allâh diyen dervişler.

6 6
‫اصىل فقري بولسه الر وجود شهرين کزيسه الر‬ Özde fakir olsalar, varlık yurdu gezseler,
‫ظاهر باطن توزسه الر سعادت يلغ درويشالر‬ Zâhir-bâtın düzseler, saadetli dervişler.

7 7
‫مشاخيالر ساری بار خدمتيده بولور هر آن‬ Meşâyihlerde sırlar, her an hizmette varlar,
‫پيغمربدين ياداگر قالغان ترور درويشالر‬ Peygamberden yadigâr kalanlardır dervişler.

8 8
‫قول خواجه امحدمسکني بول مسکينالردين معین سور‬ Hoca Ahmed miskin ol, hem onlardan ma’nâ sor,
‫درويشليکین بيل خضور هو قوشيدور درويشالر‬ Dervişliktir mutlu yol, “Hû!” kuşudur dervişler.

98- ‫حکمت‬ Hikmet - 98

Gariplik Hâlini Bilen!
1 1
‫غريب يلغ ده غريب بولغان غريب الر‬ Gariplikte garip olan garipler,
‫غريب الر حاىل ىن بيلاگن غريب الر‬ Gariplik hâlini bilen garipler.

2 2
‫سبب بریهل يریاق يرياگ باريبان‬ Bir sebeple uzak yere gidince,
‫قرينداش قدريىن بيلاگن غريب الر‬ Kardeşin kıymetin bilen garipler.

3 3
‫سوسااگنده سواگ حمتاج بولغان‬ Susayınca suya muhtaç olanlar,
‫تریيگیده زار بولوب اولاگن غريب الر‬ Diriyken ağlayıp ölen garipler.

267
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫کیىش بيلماس غريب الر حاىل نيدور‬
‫مگر بيلاگى غريب بولغان غريب الر‬
5 5
‫غريب يلغ قاتيغ ايشدور اى عزيزيم‬
‫كيم اول ىب قدر اوالر مسكني غريب الر‬
6 6
‫کيل ايمدى امحدا اوزوناگ باقغيل‬
‫غريب سني سن غريب مسكني غريب الر‬
99- ‫حکمت‬
1 1
‫سبحان ايزيم فرمان قيلسه قدرت بيالن‬
‫اعشق الرى غواغ قيليب يورور بولغاى‬
‫حمرشاگهده افغان قيليب ياشني توكوب‬
‫ايلاگ اوزين گمراه قيليب يورور بولغاى‬
2 2
‫خلق اچییده رسوا یورور اوزین بیلماس‬
‫نادان الرین صحبتیگه قاچیب کیلماس‬
‫اول صحبتدین ایرانالرین بویی کیلماس‬
‫کوزده یاشنی نوا قیلیب یورور یولغای‬
3 3
‫اعشق الرىن حق قاشيده يوز نازى بار‬
‫نعره تارتسه ذره هرگزی قاملاس ينار‬
‫روزه نماز تسبيح الرى پرورداگر‬
‫باطن الرین گويا قيليب يورور بولغاى‬
268
Kimse bilmez garip hâlin nicedir,
Meğer bilse garip olan garipler.
Gariplik zor iştir benim azizim!
Kim kıymetsiz olur miskin garipler.
Gel de şimdi Ahmed kendine bir bak,
Garipsin sen garip, miskin garipler!
Hikmet - 99
Yürür Olur!63
Sübhân olan Allâh’ım, fermân kılsa kudretle,
Âşıklar kavga eder, yollarda yürür olur.
Mahşerde figân edip, yaşlar dökse hasretle,
Kendisini günâhkâr gösterir, yürür olur.
Halk içre rüsvâ yürür, kendini asla bilmez,
Câhiller sohbetine, asla iltifat etmez,
Erenlerin kokusu, o sohbetlerden gelmez,
Gözden yaş akıtarak, perişan yürür olur.
Hak yanında âşığın, yüzlerce nazı vardır,
Zerresi kalmaz asla, nâra atsa yanardır.
Tesbihatı ; “Allâh”tır, namaz orucu vardır,
Bâtın ilmini söyler, böylece yürür olur.
63
Not: 2.-4. ve 12. Kıtalar, Özbekçe bir metinden alınmıştır.

4 4
‫وحیش ینلگیغ چولالر ارا قیلغای وطن‬
‫صحراالرده همراه الری زاغ زغن‬
‫حاجت ايرماس اعشق الراگ باغ مچن‬
‫خرض وايلاس همراه قيليب يورور بولغاى‬
5 5
‫اعشق الرىن كوز ياشيدور باغ و بوستان‬
‫آنده سريار ىلع ادلوام هزار داستان‬
‫ظاهرالرين بوزوب يورار خانه ويران‬
‫حق قدرتني انشا قيليب يورور بولغاى‬
6 6
‫بيخود بولوب كويوب يورار مست و حريان‬
‫اهلل تيو کوزده ياىش بغرى بريان‬
‫نعره اوروب فرياد ايتيب قيلور افغان‬
‫اهلل يادين ثنا قيليب يورور بولغاى‬
7 7
‫قادر اياگم قدرت بيالن صلح ايالسه‬
‫جنت اچيره كريار اعشق امر ايالسه‬
‫نعره تارتيب فرياد ايتيب ورد ايالسه‬
‫ىم نوش ايتيب سماع قيليب يورور بولغاى‬
8 8
‫كيچه کوندوز ييغال دايم بری دم تينماى‬
‫تيدلين اهلل يادين ايتيب هارب تاملای‬
‫کوزده ياىش آقماس هرگزی بغری کويمای‬
‫ياشني آيلب گواه قيليب يورور بولغاى‬
9 9
‫حمبت ىن براىق ىن مينيب يوراگن‬
‫آنداغ اعشق طريقت ده جوالن قيلغان‬
‫رس رشابني اچييب ازل روىح قانغان‬
‫عشق بابیده ندا قيليب يورور بولغاى‬
269
Dîvân-ı Hikmet
Vahşi yaratık gibi, çölü vatan edinir,
Sahrada kargalarla yoldaş olur, gezinir,
Hacet yok âşıklara, bağ u bostan edinir,
Hızır-İlyas’ı yoldaş edinir yürür olur.
Âşığın gözyaşıdır, bağ-bahçe, gül-gülistân,
Bülbüller durmaz söyler, nice binlerce destân,
Zâhirleri bozulmuş, haneler ise virân,
Hak kudretini söyler, yolunda yürür olur.
Şuurunu kaybetmiş, yürürler mest u hayrân,
“Allâh!” der, gözünde yaş, bağırlar yanık büryân,
Nara atar bağırır, eyler feryâd ü figân,
Allâh’ı zikrederek, müstakim yolda yürür.
Kâdir olan Allâh’ım! Kudretle sulh eylese,
Cennet içine giren uşşaka emreylese,
Nara atıp zikirle, tesbihat vird eylese,
Mey içip semâ eyler, Hak yolda yürür olur.
Gece- gündüz ağla sen, bir an olsun dinmeden,
Dilde Allâh zikrini söyleyip yorulmadan,
Gözdeki yaşlar akmaz, kulun bağrı yanmadan,
Gözyaşları şahittir, Hak yolda yürür olur.
Muhabbet Burak’ını binip yolda yürüyen,
Tarikat meydanına hem aşkını sürüyen,
Sır şarabını içip, tüm bedeni eriyen,
Aşk kapısında inler, seslenip yürür olur.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫دوزخ اچيره كريسه اعشق پروا قيلماس‬
‫كوروب بيليب مال ملكىن قولغا آملاس‬
‫حور و قصور غلمان الرىن کوزاگ ايلماس‬
‫فرياد ايتيب غواغ قيليب يورور بولغاى‬
11
‫قهار اياگم قدرت بيالن ندا قيلسه‬
‫ديدار اوچون كوياگنالريم کيلگيل ديسه‬
‫كوز ياشيىن آقوزوبان فرياد قيلسه‬
‫عقل هوشني دانا قيليب يورور بولغاى‬
12
‫رمحن اياگم رحىم بریالن ندا قيلغاى‬
‫اعیص جایف امت الرین حالنی سوراغی‬
‫روز حمرش دیداریین عطا قیلغای‬
‫جان و دلین فدا قیلیب یورور بولغای‬
13
‫رمحن اياگم رحىم بریالن ندا قيلغاى‬
‫حزين ندا ايشتيب اعشق جاىن كرياگی‬
ًّ ًّ
‫صفا صفا بولوب اعشق باش کوتاراگى‬
‫اعشق اوزين يكتا قيلیب يورور بولغاى‬
14
‫حقین تاپاگن دیوانه الر بیهوش سوزالر‬
‫درد حالت پیدا قیلیب یورور بولغای‬
‫مقامالری بلند مقام عرشین کوزالر‬
‫خلقه اوزین رسوا قیلیب یورور بولغای‬
15
‫ایدلین قاچیب تاغ چولین قیلغای وطن‬
‫چولالر ارا همراه الری زاغ و زغن‬
‫رحلت قيلسه چوروک ايگىن آناگ كفن‬
‫تورلوک وحیش همراه قیلیب یورور بولغای‬
270
10
Yeri cehennem olsa, âşık bundan üzülmez,
Malı-mülkü ne varsa, birine kıymet vermez,
Ne köşk ne huri-gılmân, göz atmaz ilgilenmez,
Feryâd u figân ile yoluna yürür olur.
11
Kahhâr olan Allâh’ım, kudretle nidâ etse,
“Cemâlime kim âşık, gel ey kulum, gel!” dese,
O kul da gözyaşını akıtıp feryâd etse,
Akıl ve şuurunu, rehber eyleyip yürür.
12
Rahmân olan Allâh’ım, rahmetle nidâ eder,
Âsi câfi kulların hâlini sual eder,
Mahşer günü kullara, dîdârın izhar eder,
Cânını fedâ edip, yolunda yürür olur.
13
Rahmân olan Melik’im, rahmetle eder nidâ,
Cânı yanan âşıklar, işitir der; elvedâ!
Âşıklar saf saf olur, başkaldırır orada,
Aşk kendini tek kılar, yolunda yürür olur.
14
Hakk’ı bulan divâne şuursuzca söz söyler,
Hâlini izhar edip, yoluna devam eder,
Yüce olan makamı, ilâhî Arş’ı gözler,
Halka kendini rüsvâ eyleyip yürür olur.
15
Yurttan kaçıp çölleri eyler kendine vatan,
Çöllerde arkadaşı çaylak, kuş, karga, yılan,
Ayrılsa bu dünyadan, kefeni diken yorgan,
Bütün vahşi hayvanlar, onunla yürür olur.

16
‫مونداغ بوملای جان معشوقنی تاپیب بوملاس‬
‫بو یولالرین عقبه یس کوپ شاشیب بوملاس‬
‫جاندین کیچمای وحدت میدین اچییب بوملاس‬
‫یم نوش ایتیب سماع قیلیب یورور بولغای‬
17
‫جانان ین تاپاگن کییش اوزین بیلماس‬
‫اعلم خلیق طالب بولسه قاچیب کیلماس‬
‫یوز مینگ ناصح بولسه آنینگ پندین آملاس‬
‫ایلگه اوزین رسوا قیلیب یورور بولغای‬
18
‫یوز مینگ اعشق یانسه کویسه بولور خرم‬
‫حق یادیین هر کیم ایتسه بولور همدم‬
‫روز حمرش دیداریغه بولور حمرم‬
‫جان ایمان فدا قیلیب یورور بولغای‬
19
‫اهلل اوچون جاننی بریاگن ضایع قیلماس‬
‫ایکی اعلم اناگ بوستان هرگزی اوملاس‬
‫چنی اعشقین رسی پنهان خلق بیالملاس‬
‫کوز یاشین گواه قیلیب یورور بولغای‬
20
‫اعشق اوملاس قری بوملاس عشیق جوان‬
‫خلق اچییده آغزی خندان کویار پنهان‬
‫چولالر کزییب یولالر یوروب حق ال ماکن‬
‫حق عشقیین ثنا قیلیب یورور بولغای‬
21
‫عشق باغین کزیاگن اعشق اوزین بیلماس‬
‫کیچه کوندوز مست حریان اوزاگ کیلماس‬
‫کوز ایستار خالیقه الفت بوملاس‬
‫حق وصلیین پناه قیلیب یورور بولغای‬
271
Dîvân-ı Hikmet
16
Fedâkârlık olmazsa, cân dostları bulunmaz,
Bu yolların telaşı, acelesi hiç olmaz,
Sen cândan geçmedikçe, vahdet meyi içilmez,
Semâ yapıp, mey içip, yollarda yürür olur.
17
Özünü kaybetmiştir, cânını bulan kişi,
Âlemler tâlip olsa, kaçıp gelmez o kişi,
Yüz bin nasihat olsa, dinlemez bu gidişi,
Özünü rüsvâ eder, yolunda yürür olur.
18
O yine mutlu olur, yüz bin âşık yok olsa,
Onun dâim dostudur, Hakk’ı zikreden olsa,
Mahşer günü cemâle bakan bir sırdaş olsa,
Cân, imân fedâ edip, yolunda yürür olur.
19
Allâh için cânını verenler boşa vermez,
İki cihân bağ olsa, asla ona râm olmaz,
Gerçek âşıklar sırrı hafîdir, kimse bilmez,
Gözyaşı şahit olup, yolunda yürür olur.
20
Âşığın aşkı taze, ölmez, ihtiyarlamaz,
Halk içinde gülerler, hüznü hiç ayan olmaz,
“Hak’la, lâ mekân” olur, çölde gezer görülmez,
Hak aşkını yakarak, yollarda yürür olur.
21
Aşk bağında gezerler, âşıklar özün bilmez,
Gece-gündüz mest olur, asla kendine gelmez,
Kullarına göz olur, lakin sırların vermez,
Maksudu Hakk’a vuslat, yolunda yürür olur.
Dîvân-ı Hikmet
22
‫چنی دردیلکالر بیدردیلکین کوزاگ ایلماس‬
‫زاهد اعبد مسلکالری تیلاگ آملاس‬
‫قایده کورسه عشقسزیالرین نظر قیلماس‬
‫چنی دردیلک اک دوا قیلیب یورور بولغای‬
23
‫اعشقالرین بیلاگنالرین خلق بیالملاس‬
‫حور غلمان مجله ملک خیل کیالملاس‬
‫سقاهم ربهم ین آرزو قیلماس‬
‫دیداریغه وفا قیلیب یورور بولغای‬
24
‫حور غلمان انطهوردین آیلب کیلاگی‬
‫رضوان ملک قدح سونوب تعظیم قیلغای‬
‫اعشقالری کوزین یوموب بیهوش بولغای‬
‫وا شوقا دیب قرب اچییده یورور بولغای‬
25
‫حق تماشا قیلیب اناگ رمحت قیلغای‬
‫گور اچییده پرتو سایلب شفقت قیلغای‬
‫ییتمیش فریق مالئکین الفت قیلغای‬
‫لطف کرم عطا قیلیب یورور بولغای‬
26
‫اعشق کویار جاندین کویار حقین سویار‬
‫اهلل اوچون دنیا عقبنی طالق قویار‬
‫باغرین تیشیب باشدین آیاغ قانغه بویار‬
‫اعشق اوزین یکتا قیلیب یورور بولغای‬
27
‫ایا دوستالر عشق اهلیین ساماین یوق‬
‫دوا سورمانگ عشق دردیین دوایس یوق‬
‫بو یولالرده اعشق اولسه تاواین یوق‬
‫جان ین تندین جدا قیلیب یورور بولغای‬
272
22
Gerçek derdi olanlar, dertsizi göze almaz,
Zâhit ve âbitlerin işini dile almaz,
Aşksızların hâlini, gerek duymaz ve sormaz,
Gerçek dertliye devâ, yolunda yürür olur.
23
Halk bilmez âşıkların bildiği hiçbir şeyi,
Nerde kaldı huriler, melekleri görmeyi,
“Sekahum Rabbuhum”u,64 idrak edip bilmeyi,
Cemâle vefa edip, yolunda yürür olur.
24
Huri- gılmân en temiz nimet alıp gelince,
Rıdvan melek kadehin sunup hürmet edince,
Âşıklar gözün yumup, sessiz göçüp gidince,
“Vâ şevkâ!”65 deyip anda, yolunda yürür olur.
25
Hak cemâlin seyredip, ona kılınca rahmet,
Kabrine nur gönderir, eder ona merhamet,
Yetmiş bölük melekle, eder ona inâyet,
Lütfun armağan edip, yolunda yürür olur.
26
Âşıklar cândan yanar, yanar da Hakk’ı sever,
Allâh için dünyayı, masivayı terk eder,
Bağrını şerhe şerha parçalar, kana beler,66
Âşıklar tek başına, yolunda yürür olur.
27
Ey dostlar! Aşk ehlinin, malı yok, serveti yok,
Âşıka devâ sorma, derdinin devâsı yok,
Bu yolda âşık olan gider ve dönüşü yok,
Cân bedenden ayrılır, yolunda yürür olur.
64
“Sekahum Rabbuhum: Rableri onlara sular, içirir.” (İnsan Sûresi, 76/21. Ayet)
65
Vâ şekvâ: Eyvah bana, yazık, şikâyet ve imdat dileme.
66
Belemek: Bulaştırmak.

28
‫تین جدا اوتده کویاگن جاین اوزاگ‬
‫حکمت اوقور طالب بولوب ییتسه سوزاگ‬
‫کیمین کورسه ایزین آیلب سورار کوزاگ‬
‫عقل هوشنی دانا قیلیب یورور بولغای‬
29
‫بوهلوسین تین کویسه جاین کویماس‬
‫اول سببدین عشق قدریاگ ییتیب بوملاس‬
‫ایرانالرنینگ صحبتیاگ قاچیب کیلماس‬
‫ذکر داع ریا قیلیب یورور بولغای‬
30
‫بو اعملدین سوا قیلغان اهلل اوزی‬
‫ای امتالر حق مصطیف ایغان سوزی‬
‫روز حمرش روشن بولغای حقه یوزی‬
‫دین دل الری روشن بولوب یورور بولغای‬
31
‫اعشقالرین ترییک اولاگن جاین جدا‬
‫پرواز قیلیب اوچای دیسه ساقالر خدا‬
‫دین دل الری روشن توتوب بولسه بینا‬
‫اعشقالری حریان بولوب یورور بولغای‬
32
‫اعشق بولوب حكمت آيدى قول خواجه امحد‬
‫صدىق بریالن ايشيتاگن اگ يوز مينگ رمحت‬
‫ايمان عطا قيلغاى تنگريم تاج دولت‬
‫اعشق دلني صفا قيليب يورور بولغاى‬
273
Dîvân-ı Hikmet
28
Beden büyük ateşte, cânı başka yerlerde,
Hikmete tâlip olur, kifayetsiz sözlerle,
Herkesten izin ister, perde ise gözlerde,
Akl u şuurun bilip, yolunda yürür olur.
29
Sevdiği beden yansa, özünde cânı yanmaz,
O sebeple aşkına, kıymet ve paha olmaz,
Erenler sohbetini asla ihmale gelmez,
Riyâsız zikir eder, yolunda yürür olur.
30
Bu âlemden ayırdı Allâh onun özünü,
Ey ümmet tutuverin Mustafa’nın sözünü.
Allâh mahşer gününde nurlandırır yüzünü,
Onun nurlu izinde dâima yürür olur.
31
Cân ayrılır bedenden, âşıklar asla ölmez,
Kanat çırpıp da uçsa, esirger Allâh, bilmez,
Din kalbini nur eyler, Mevlâ’dan uzak kalmaz,
Âşıklar hayrân olup, izinde yürür olur.
32
Söyledi Hoca Ahmed, âşık olup çok hikmet.
Sıdk ile dinleyene olsun binlerce rahmet!
İman armağan etti, Allâh’ım tâc ve devlet!
Âşık gönlü safada, yolunda yürür olur.
Dîvân-ı Hikmet
100- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ىن شوىق بریهل يار ایستاگيل‬
‫روزه نماز اواغنيم ىن فرىض بولغاى‬
‫حمرشاگه ده عدىل بریهل سورار بولسه‬
‫اعشق الرىن بری خدای غه عرىض بولغاى‬
2 2
‫عرىض شودلور خداىي غه مينگ داد ايتار‬
‫حايلم کور ديب ياشني ساچيب فرياد ايتار‬
‫نعره تارتيب حمرشاگه ىن آباد ايتار‬
‫اعشق الرىن بري خداى غه عرىض بولغاى‬
3 3
‫چني اعشق الر دايم تریيک اولاگن ايماس‬
‫ارواح الرى يري آستيغه كرياگن ايماس‬
‫زاهد اعبد بو معىن ىن بيلاگن ايماس‬
‫چني اعشق الر خاليق ىن خرضى بولغاى‬
4 4
‫يازوق الردين قورقوب اوزى ييغالب تورار‬
‫روز حمرش نیتارمن ديب قانالر يوتار‬
‫رصاط آتليغ گذراگهده باىش قاتار‬
‫خواجه سيغه شكسته يلغ عرىض بولغاى‬
5 5
‫ذره عشىق كيماگ توشسه ناالن قيلور‬
‫كوز ياشني آقوزوبان عمان قيلور‬
‫هر نه تابسه حق يويلده احسان قيلور‬
‫خبيل الرىن عداوىت بغىض بولغاى‬
6 6
‫اعشق الرىن ياش اورنیغه قاىن آققاى‬
‫ماليک الر هر طرفدين نورالر ياققاى‬
‫اعقل بولسه حارض بول ديب اوزى باققاى‬
‫چني اعشق الر بو دنياىن جغدى بولغاى‬
274
Hikmet - 100
Dostu Hızır Olur!67
Muhabbetin şevkiyle, sen Mevlâ’dan yâr iste,
Oruç, namaz, ibâdet, Rabb’imin farzı olur,
Mahşerde adaletle, sual edince Allâh;
Âşıkların Rahmân’a, elbette arzı olur.
Arzı şudur Allâh’a ondan bin imdat ister,
“Hâlimiz gör!” diyerek, yaş döküp feryâd eder.
Mahşerde nara atıp, bağırır feryâd eder,
Âşıkların âhları, Allâh’a arzı olur.
Gerçek âşıklar daim, diridir ölmüş değil,
Ruhları yer altına nitekim girmiş değil,
Zâhitler ve âbitler, hikmetin bilmiş değil,
Gerçek âşıklar halkın, yâr, dost, Hızır’ı olur.
Günâhlarından korkar, kendisi ağlar durur,
“Mahşerde hâlim nice!” der de göğsüne vurur,
Sırat köprüsündeyken, aklı, beyni, uyuşur,
Yaradan’a aczini böyle arz eder olur.
Hangi kalbe aşk düşse, feryâd ü figân eyler,
Gözyaşı akıtarak, deryâlar, ummân eyler,
Hak yolunda ne varsa, hepsini ihsân eyler,
Cimrilere düşmanlık, adavet, buğzu olur,
Âşıkların gözünden, yaş değil kanlar akar,
Melekler her taraftan, gelip de nurlar yakar,
Gâfil olsa, “hazır ol” deyip kendine bakar,
Gerçek âşıklar ise, dünya baykuşu olur.
67
Not: 8. kıta Özbekçe nüshadan alınmıştır.

7 7
‫اهل دنيا آخرت دين پرواىس يوق‬
‫روىح تنها ايمان اسالم همراىس يوق‬
‫طريقت يول اداشقان هيچ پرواىس يوق‬
‫بنده من دير تيىل بریهل آغزی بولغاى‬
8 8
‫عشق باده یس مست ایالسه بیخود بولغای‬
‫بیاگنه الر این کوروب قهقه کولاگی‬
‫اهل معنا باشنی سیالب کوپ ییغالاغی‬
‫اهل معنا اسالمیین مغزی بولغای‬
9 9
‫کيچه اهلل کوندوز اهلل تينماى يورار‬
‫اهلل شمىع پروانه ديک اوزين اورار‬
‫يلىل جمنون فرهاد رشين دورين سورار‬
‫حق تعاىل اعشق الرىن سوزی بولغاى‬
10
‫اعشق كويسه خاص معشوىق بریاگ کوياگى‬
‫جمازيالر کويماى تورور جاندين توياگى‬
‫چني اعشق الر کوياگن سارى پرنور بولغاى‬
‫اول سببدين معشوىق غه نازى بولغاى‬
11
‫اوتقه يانماس سالسه اوتدين اعشق کيىش‬
‫يري و كوكىن بوستان قيلغاى آققان ياىش‬
‫اهلل ديسه بيشک يارور ايىچ تاىش‬
‫کويماك يانماق اعشق الراگ بازى بولغاى‬
12
‫مجله اعشق ييغليب باراگى دراگىه غه‬
‫ياشني ساچيب افغان قيليب باراگىه غه‬
‫ييىت دوزخ طاقت قيلماس بري آىه غه‬
‫رمحن اياگم اعشق الراگ قاىض بولغاى‬
275
Dîvân-ı Hikmet
Gâfildir ehl-i dünya, ahiret korkusu yok,
Ruhu yalnız, imânı, İslâm’ı, yoldaşı yok,
Tarikatın yolundan şaşmış da korkusu yok,
“Kulum!” der dili ile ağzı yalancı olur.
Aşk şarabı mest etse, bil ki kendinden geçer,
Bilmeyenler görünce, kahkaha ile güler,
Ehl-i hâl okşar başın, bu garip hâle ağlar,
Ehl-i ma’nâ İslâm’ın özü, cevheri olur.
Gece-gündüz Allâh der, durmadan O’na yürür,
Allâh nuru pervâne, kendin, özünü vurur,
Leylâ-Mecnûn, Ferhad-Şirin aşkıyla ölür,
Âşıkların mahbubu, Allâh Teâla olur.
10
Âşık yansa, tek yanmaz, sevgilisiyle yanar,
Sahtekâr yanmaz düşer, aldattığını sanar,
Hakk’ın gerçek âşığı, yanar, nuruna kanar,
O sebepten maşûka, gönülden nazı olur.
11
Ateşlere atsalar, yanmaz ki âşık kişi,
Yeri-göğü bağ eder gözünden akan yaşı,
Allâh derse şüphesiz, nurlanır içi-dışı,
Pişmek, yakılmak, yanmak, âşığa ikrâm olur.
12
Tüm âşıklar yığılıp, varırlar dergâhına,
Gözyaşını akıtır, döner barigâhına,
Yedi cehennem söner, feryâdına, âhına,
Rahmân olan Melik’im, uşşaka hâkim olur.
Dîvân-ı Hikmet
13
‫صلح ایالسه اعشقالری قبول قیلماس‬
‫حور غلمان جنت بریسه کوزگه ایلماس‬
‫دیدار تیالب باشالرین یریدین آملاس‬
‫اعشقالری دیدار کوروب رایض بولغای‬
14
‫اعشق الرىن ييىت كوكاگ ييتار آىه‬
‫اهلل ديسه يكسان بولور هر گناىه‬
‫اعشق الرىن رمحن اياگم تكيه اگىه‬
‫عزيز باىش خاليق ىن نذری بولغاى‬
15
‫اعشق الرىن کوب کويدوراگن حق ديدارى‬
‫آنينگ اوچون تينماى ييغالب قيلور زارى‬
‫وعده قيلغان اعشق الرى كورار آىن‬
‫حق مجایل كوز ياشيىن مزدى بولغاى‬
16
‫اعشق الرى حقه باقيب نعره تارتار‬
‫ماليک الر حتفه قيليب حقه ايتار‬
‫شوق رشابني اچياگن اعشق شوىق آرتار‬
‫شور افغان خاليق ىن توزی بولغاى‬
17
‫ىم جانبخش اچياگن اعشق آنده سلطان‬
‫آنينگ اوچون حق يويلده جاىن قربان‬
‫تانگال بارسه ديداريغه قيلور مهمان‬
‫زمستانده ىم اچيورسه يازى بولغاى‬
18
‫پنهان يورور کيمىن كورسه اعشق قيلور‬
‫لطف ايالسه كذاب الرىن صادق قيلور‬
‫حقدين قورقان دراگىه غه اليق قيلور‬
‫ظاهر اعىم باطن اچيره كوزى بولغاى‬
276
13
Sulh eylese âşıklar, onu kabul eylemez,
Cennet, huriler verse, onlar gözüne gelmez,
Sadece cemâl diler, alnın secdeden almaz,
Âşıklar cemâl görüp, tek ona razı olur.
14
Âşıkların göklere çıkar feryâdı âhı,
Bir kez Allâh deseler, dökülür tüm günâhı,
Rahmândır âşıkların mutlak ilticagâhı,
Başını halka sunar, Hakk’a da nezri olur.
15
Hakk’ın nurun ummaktır, âşıkları yandıran,
Uğrunda yaş akıtıp, uykudan uyandıran,
Âşıkları nuruna, deryâsına bandıran,
Gözyaşının bedeli, Hakk’ın cemâli olur.
16
Âşıklar Hakk’a bakıp, gönülden nara atar,
Melekler Hak katına bunu arz için çıkar,
Şevk şarabını içen, âşığın meyli artar,
Onun âh u feryâdı, tuzu biberi olur.
17
Dünyada cefâ çeken âşık orada sultân,
Onun için eyledi, cânını Hakk’a kurbân,
Huzuruna varınca, olur cemâle hayrân,
Zemheride mey içse, kışı ona yaz olur.
18
Gizli yürür kim görse, kendine âşık eyler,
Lütfedip nazar etse, kezzabı sâdık eyler,
Hak’tan korkan kulları dergâha lâyık eyler,
Sade zâhiri görmez, bâtında gözü olur.

19
‫اعشق يانار خلقدين تانار اهلل راىض‬
‫اعشق يلق ىن آرزو قيلغان شهيد اغزى‬
‫حاجت ايرماس اعشق الراگ کوب و آزى‬
‫قطره ياىش حق موالم ىن نذرى بولغاى‬
20
‫جنون اچيره باشني ياراغن قاىن جارى‬
‫ذكرين آيتسه اهلل اوزی بري و بارى‬
‫سحرالرده قان ييغالماق اكر وبارى‬
‫اعشق الرى هركون يوز مينگ اغزى بولغاى‬
21
‫قول خواجه امحد ماىل يوقتور نذرى باىش‬
‫تانگال بارسه خواجه سيغه حتفه يایش‬
‫عجز و نياز شکسته يلغ قيلغان ايیش‬
‫اشک رسیخ روی زردی عذری بولغاى‬
101- ‫حکمت‬
1 1
‫رشيعت اگ مرشد بولغان اعشق قول الر‬
‫رشيعت دين االر مزنل آلور ايرميش‬
‫نمازيغه رشوع قيلغان مؤمن قول الر‬
‫اومچاخ اوينی اميد توتوب تورار ايرميش‬
2 2
‫ملک املوت فرمان بریهل جانيم آلسه‬
‫آاغ ايین بارچه ييغليب کويوب يانسه‬
‫ييیت قدم باسقان دين سونگ قالور بولسه‬
‫منكر نكري كرييب سؤال سورار ايرميش‬
277
Dîvân-ı Hikmet
19
Halktan kopan âşıktan, Yaradan’ı, Hak razı,
Aşkullah ile yanan, ya şehittir ya gazi,
Âşık’a mal gerekmez, ne çoğu ne de azı,
Gözünden damla düşse, Mevlâ’ya nezri olur.
20
Cünûn içre başını, yararlarsa kan gider,
Allâh’ı zikreylese, uğruna bir cân gider,
Seherlerde ağlayıp, gözünden dermân gider,
Her gün böyle âşıklar, yüz bin kez gazi olur.
21
Hoca Ahmed malın yok, senin adağın başın,
Sabaha ulaşırsan, Rabb’e armağan yaşın,
Acz ve niyaz içinde, hüzündür senin işin,
Gözlerinde kanlı yaş, sararan yüzdür özrün.
Hikmet - 101
Soru Sorar Olmalı!
Şeriatte mürşittir, garip-gureba kullar,
Şeriatten menziller mutlak almış olmalı.
Namaza titiz olan, o samimi mü’minler,
Cenneti ümit edip, anda durmuş olmalı.
Ölüm meleği gelip, fermanla cânım alsa,
Eş-dost, akraba koşup, feryâd ile ağlasa,
Yedi adım yürüyüp, kendisi yalnız kalsa,
Münker-Nekir gelerek, soru sorar olmalı.
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫منكر نكري کرییب سؤال سورور بولسه‬
‫اول عمود اوتلوغ بریهل اورور بولسه‬
‫ياشني ياشناب جان تنيم اوتغه يانسه‬
‫قيناب جانيم تار حلدده کويار ايرميش‬
4 4
‫تورت يوز قرق تورت پيغمرب مرسل نیب‬
‫قاملادليالر بو دنيادين اویت باری‬
‫لک نفس ذائقة املوت آيیت‬
‫قرآن اچيره موتداغ خرب بريور ايرميش‬
5 5
‫رشيعت دين طريقت دين بيان قيدلی‬
‫حقيقت دين قرآن سوزي کالم بودلی‬
‫بول جهان غه حممد ین نوری تودلی‬
‫اول نور بيالن ايکی جهان يارور ايرميش‬
6 6
‫خوش دولت دور واليتده پادشاه بولسه‬
‫اعدل بولوب بري مؤمن ین قایض قيلسه‬
‫اوشل قایض بارچه ايل ین رایض قيلسه‬
‫رایض يلق دين اومچاخ اویني آالر ايرميش‬
7 7
‫مؤمن قول الر نماز اوقوب بولسه فارغ‬
‫اوشل قولین مونده بولغای رنیگ ساريغ‬
‫اول خدمتدین حق قاشيده بولوب اليق‬
‫حور قزيالری قارشو کيليب قوچار ايرميش‬
8 8
‫جاهل کيیش نماز قدرين قچان بيلور‬
‫هر نمازده ايمان باشدين تازه بولور‬
‫صالة ديسه اغفل باشني بوراکب اويور‬
‫اغفل قولالر عمرين ييل اگ ساتار ايرميش‬
278
Münker-Nekir gelerek, sorular sorar olsa,
O ateşli mızrakla, garibe vurur olsa,
Başım, tenim tutuşup, cânım ateşte yansa,
Dar kabirde incinip cânım yanar olmalı.
Dört yüz kırk dört peygamber, mürsel nebiler gibi,
Kalmadı bu cihânda, göçtü gitti her nebi,
“Küllü nefsin zâika”68 ölümü tadar hepsi,
Kur’ân bu gerçekleri, haber verir olmalı.
Şeriat, tarikatten gerçekler beyân oldu,
Hakikat Kur’ân sözü, en yüce kelâm oldu,
Cihâna Muhammed’in sınırsız nuru doldu,
O nurla iki cihân, aydınlanır olmalı.
Nice güzel devlettir, velayette pîr olmak,
Âdil olan bir mü’min, millete kâdı olmak,
O kâdının hükmüne, her şartta razı olmak,
Rızayla cennet evin satın alır olmalı.
Namaz kılan mü’minler, günâhtan uzak olsa,
Riyâzetten renkleri kaçıp sararıp, solsa,
Hak yanında hizmete, hakkıyla lâyık olsa,
Huriler karşılayıp, kucaklayan olmalı.
Câhil kimse namazın, kadrini nerden bilsin,
Her namazda imânı, yeniden tazelensin,
“Es-salât” dense gâfil nasıl ma’nâ anlasın?
Gaflet dolu ömrünü, yele satar olmalı.
68
“Küllü nefsin zaikatü’l-mevt: Her nefis ölümü tadacaktır.” (Âl-i İmrân
Sûresi, 3/185; Enbiyâ Sûresi, 21/35; Ankebut Sûresi, 29/57. Ayetler)

9 9
‫قول خواجه امحد قول من ديسانگ طاعت قيلغيل‬
‫قيامت ین كونالريین ياووق بيلگيل‬
‫حقه ياقني بوالی ديسانگ جانينگ بريگيل‬
‫طاعت قيلاگن حقه ياووق بوالر ايرميش‬
102- ‫حکمت‬
1 1
‫عزرائيل بري کون کيلور شدت بریالن‬
‫ایسيغ تن دين عزيز جان ین بريمك كرياک‬
‫بيش کونلوک نقد عمری ین قودلين برييب‬
‫چاره تاپمای آخر بري کون اوملاك کرياک‬
2 2
‫اوغول قزيينگ ييغالب قالسه فرياد اوروب‬
‫مال ملكينگ مونده قالسه حريان بولوب‬
‫دشمن الرينگ قوانوشور سيین كوروب‬
‫بويون سونوب اوزايلبان ياتماق کرياک‬
3 3
‫مرياث ديبان باش اياغينگ باغالاغيالر‬
‫ایسيغ سوین باشدين قويوب چايقه اغيالر‬
‫تورت طرف دين آسته آسته اوشالاغيالر‬
‫آلیت قریش بوزدين كفن قيلماق کرياک‬
4 4
‫جنازنگ ین اولوغ كيچيک كوتارسه الر‬
‫گورستانغه قاراب سيین يوروتسه الر‬
‫ييتميش يريده سؤال سورسه فرشته الر‬
‫بریبری آین جوایب ین بريماك كرياک‬
279
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed sen de, kulum de, ibâdet et,
Kıyamet çok yakındır, hazırlık et ve sabret.
Hakk’a kurbiyyet için yapmalısın ibâdet,
İbâdet eyleyenler, Hakk’a yakın olmalı.
Hikmet - 102
Cân Verip Ölmek Gerek!
Azrail gelir bir gün, şiddet ve celâdetle,
Sıcak bedenden cânı, râm olup vermek gerek.
Beş günlük fânî ömrü, verip elden çıkarıp,
Bir gün çaresiz kalıp, cân verip ölmek gerek.
Oğlun-kızın ağlayıp, sana feryâd etseler,
Malın-mülkün dünyada, bölüşüp üleşseler,
Düşmanların sevinip düğün bayram etseler,
Boynun sunup Allâh’a, uzanıp yatman gerek.
Miras diyerek başın, ayağın bağlayalar,
Sıcak suları döküp, yıkayıp ağlayalar,
Dört taraftan taşıyıp, anda kabre varalar,
Altı karışlık bezden kefenin yapmak gerek.
Büyük-küçük demeden, cenazen kaldırsalar,
Seninle yürüyerek kabristana varsalar,
Yetmiş yerde melekler, sana soru sorsalar,
Tek tek bu sorulara, cevabın vermek gerek.
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫خاليق ین مزاريده عمارت ین‬
‫كورونگ انده تورلوک تورلوک عالمت ین‬
‫حلد آتليغ دروازۀ قيامت ین‬
‫سياست يلغ اويغه باريب کريماك كرياک‬
6 6
‫كرييب كورسانگ قرانغولوق يوقتور چراغ‬
‫ايیچ توهل حرست ايرور اوتلوغ فراق‬
‫اولكون سيناگ کيم قيلغویس انده يراق‬
‫تا قيامت تانگ آتقوچنه ياتماق کرياک‬
7 7
‫عمرينگ آخر بولغویس دور بری کون تمام‬
‫بو ايش بریالن بارسانگ اگر دار السالم‬
‫حالل قويوب یياگن بولسانگ دايم حرام‬
‫عذایب ین باريب آنده تارتماق کرياک‬
8 8
‫قول خواجه امحد توبه قيلغيل اوملاس بورون‬
‫قزييل يوزونگ گورده ياتيب سوملاس بورون‬
‫ييالن چيان گورينگ اچيره توملاس بورون‬
‫قضا كيلسه رضا بولوب تورماق کرياک‬
103- ‫حکمت‬
1 1
‫قرا کوندور اوشال ساعت که دنيادين سفر قيلسانگ‬
‫زن فرزند مال ملكینگ باریسیدين گذر قيلسانگ‬
2 2
‫سین قويماس اجل هرگزی نيچه حكمینگ روان بولسه‬
‫حكومت بریهل اعملین اگر زير و زبر قيلسانگ‬
280
Halkın mezarındadır emeği, imareti,
Görün, orda saklıdır her türlü mahareti,
Kıyamet penceresi, kabirdeki mühleti,
Akıl, iz’an, şuurla o eve girmek gerek.
Girsen görsen karanlık, yok orada bir ışık,
İçler dolusu hasret, bu ateşli ayrılık,
Sana kim yardım eder, yok O’ndan başka varlık,
Kıyamete dek orda uzunca yatmak gerek.
Sonunda bir gün olur, bu fânî ömrün tamam,
İmânla göçsen kabre, bu yurda denir; “Selâm!”
Helâli bırakıp da, dünyada yersen harâm,
Orada azabını gidip de çekmek gerek.
Hoca Ahmed tövbe et, ölüm gelmeden önce,
Kabirde al yanağın yatıp solmadan önce,
Kabrine yılan-çıyan girip dolmadan önce,
Kazaya razı olup, saygıyla durmak gerek.
Hikmet - 103
İnlesen Bile!
Kara gündür o saat ki, dünyadan sefer eylersin,
Çoluk-çocuk, mal ve mülkü, bırakıp öyle gidersin.
Seni koymaz ecel asla, hükmün, sözün geçer olsa,
İdare edip âlemi, altını üstüne getirsen bile.

3 3
‫حماصل دور خاليقغه اجل مثل سپاه ینلگیغ‬
‫غضب بریهل آلور جانینگ نیچه کیم زارالر قيلسانگ‬
4 4
‫بولوبدور بارچه غه فرمان اولومین رشبتني اچيمک‬
‫قاچوب آندين قوتوملاس سن نيچه آندين حذر قيلسانگ‬
5 5
‫خاليق نينگ مزاريغه باريب یرب بری تماشا قيل‬
‫اولوكالردين آلوب عربت كرياک بغرینگ كباب قيلسانگ‬
6 6
‫هميشه خيشيليق قيلغيل كيتارسن اوشبو دنيادين‬
‫قيامت آب رویي غه كرياک خون جگر قيلسانگ‬
7 7
‫خدا فرمانیین توتغان بولور اول اويلاالردين‬
‫بولورسن اويلاالردين رياضت ین کوپرك قيلسانگ‬
8 8
‫قوانمه مال و ملكینگ اگ قوروتور بو اجل آخر‬
ُّ ‫قرا يرياگ كريارسن اخر نيچه کیم‬
‫كر وفر قيلسانگ‬
9 9
‫خواجه امحد معصيت بریهل حياتینگ قيلماغيل ضايع‬
‫بولورسن اليق حرضت اگر طاعت سحر قيلسانگ‬
104- ‫حکمت‬
1 1
‫کيلينگ دوستالر بارچه توروب آيتایليک‬
‫يادی بزيین ياروغلوققه تارتار ايرميش‬
‫يادی بریالن رشوع قيلغان اعشق الرين‬
‫نيازالری کوندين کوناگ آرتار ايرميش‬
281
Dîvân-ı Hikmet
Hâsıl olur her bir ferde, eceller askerlik gibi,
Öfkeyle alır cânını, ne kadar inlesen bile.
Olmuştur herkese ferman, ölüm şerbetini içmek,
Ondan kaçıp kurtuluş yok, çekinip sakınsan bile.
İnsanların mezarına var, ibret al, nazar eyle,
Ölülerden ibret almak, gerek bağrın delse bile.
Her zaman iyilik eyle, sen de gidersin dünyadan,
Kıyametin hürmetine, ciğerlerini kan eyle.
Allâh emrin tutan olur, Hakk’ın sevdiği kullardan,
Olursun o velilerden, sen de çok riyâzet eyle.
Sevinme mal ve mülküne, ecel kurutur sonunda,
Sen kara yere girersin, ne kadar kâr eylesen de.
Hoca Ahmed kötülükle, hayatını etme zâyi,
Olursun Hazret’e lâyık, seherde ibâdet eyle.
Hikmet - 104
Sevdâlar Eder İmiş!
Gelin dostlar hep birlikte, durun Allâh diyelim.
Zikir bizi aydınlığa, Hak nuruna çeker imiş,
Zikri ile devrân eden, devam eden âşıklarmış,
Niyazları günden güne yazılır da artar imiş.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫کيم که ايتسه حق ياديین بغری كويوب‬
‫کوز ياشيین باران قيليب رنیگ سولوب‬
‫اوز ياقاسني يانگیدليم ديب اوزی توتوب‬
‫آنداغ اعشق رس رشابني تاتار ايرميش‬
3 3
‫اوشبو يول ین مزاسيین بيلمااگنالر‬
‫اوز ياقاسني توتوب توبه قيلمااغنالر‬
‫دنياسيغه مغرور بولوب يورواگنالر‬
‫حيوان ايرور بلكه آندين برت ايرميش‬
4 4
‫عشق سودایس کيماگ توشسه خانه ويران‬
‫کيچه کوندوز ديدار تيالب يورار حريان‬
‫عشق يويلده کوزی ياشليغ بغری بريان‬
‫شيدا بولوب اوزين ايزالب يورار ايرميش‬
5 5
‫ايا دوستالر قابساب كيدلی قرانغولوق‬
‫اميديم بار اول ايزيم دين هم ياروغلوق‬
‫طريقت ین بازاری دور هم قوروغلوق‬
‫نيازيلق قول کرييب سودا ايتار ايرميش‬
6 6
‫قول خواجه امحد عربت آلغيل صد هزاردين‬
‫نيازسزيالر بهره آملاس اول بازاردين‬
‫فاضل يلق ده قروغ قالور اول نظردين‬
‫نادان عمرين پوچک پول غه ساتار ايرميش‬
282
Kim söylerse Hak zikrini, ta içinden bağrı yanıp,
Gözyaşları sel eyleyip, benzi atmış, rengi solup,
Öz yakasına yapışıp, nedâmetle özür tutup,
Böyle âşık sır şarabın, kana kana içer imiş.
Bu yolun lezzetini tanımayıp bilmeyenler,
Kendi yakasını tutup, tövbe ile gelmeyenler,
Dünyaya mağrur olup, kibir edip yürüyenler,
Hayvandır belki ondan da beter imiş.
Aşk sevdâsı kime düşse, hânesi virân olur,
Gece-gündüz, cemâl der, yürüyüp hayrân olur,
Aşk yolunda gözde yaş, bağrı da yanan olur,
Bağlı kalır özüne, arayıp yürür imiş.
Ey dostlarım kapladı, geldi işte karanlık,
Ümitvarım Rabb’imden, şimdi gelir aydınlık.
Tarikat pazarıdır kuruluk ve ferahlık,
Dualı kullar girip, sevdâlar eder imiş.
Hoca Ahmed ibret al, sayısız sad hezârdan,69
Duasız nasip olmaz, o müstesna pazardan,
İyiler uzak olmaz o lütufkâr nazardan,
Değersiz tek bir pula, câhil ömrün satarmış!
69
Sad hezâr: Yüz bin.

105- ‫حکمت‬
1 1
‫كيلينگ ييغلينگ ذاکر قولالر ذکر ايتایلوک‬
‫ذاكرالرین خدا بيشک سويار ايرميش‬
‫عشق سزيالرین ايماین يوق ای يارانالر‬
‫دوزخ اچيره تينمای دايم کويار ايرميش‬
2 2
‫حمبت يلک اعشق الرین خدا سويدی‬
‫آنينگ اوچون دنيا عقبني طالق قويدی‬
‫جاندين کيچيب ياشني ساچيب اعشق بودلی‬
‫روز حمرش ديداريین کورار ايرميش‬
3 3
‫اعشق الرین چني دوستيغه جاین قربان‬
‫شویق بریالن آین ايزالب قيلور افغان‬
‫عشق سودایس باشقه توشسه خانه ويران‬
‫شيدا بولوب آین ايزالب يورار ايرميش‬
4 4
‫اعشق بولسانگ كيچه کوندوز تينمای ييغال‬
‫پري مغان خدمیت غه بيلينگ باغال‬
‫کويوب پيشيب دردی بریهل کوکسینگ داغال‬
‫داغده كيتاگن وصايلین کورار ايرميش‬
5 5
‫حقین سوياگن اعشق الری تاپیت مراد‬
‫يالغان اعشق بولوب يورمه تانگال اويات‬
‫قيليچ دين تزي قيل کفروک ین آیت رصاط‬
‫يالغان دعوی قيااغن اوتمای قاالر ايرميش‬
6 6
‫اعشق بولسانگ يالغان دعوی قيلمه زنهار‬
‫يالغان دعوی قيلغانالردين خدا بزيار‬
‫قهار اياگم قهر ايالسه آیت قهار‬
‫قيامت کون يوزی قرا قوپار ايرميش‬
283
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 105
Durmadan Uçar İmiş!
Toplanın ey dervişler, Allâh’ı zikredelim.
Allâh, zikredenleri, şüphesiz sever imiş.
Aşksızda imân olmaz, böyle bilin dervişler,
Cehennem içre dâim, tutuşur, yanar imiş.
Muhabbetli âşıklar, sizleri Allâh sevdi.
Dünya derdinden aldı, gönül sevgisi verdi.
Gözyaşın saçan âşık, cânından geçer oldu.
Mahşer günü âşıklar, cemâlin görür imiş.
Gerçek dostlara kurbân âşıkın malı cânı,
Şevk ile arar, koşar, inletirler meydanı.
Sevdâsı başa düşse, yanar biter her yanı,
Sadakatle bağlanıp, peşinde yürür imiş.
Âşıksan gece gündüz ey gönül durma ağla!
Pîr-i kâmile hizmet ederek gönül bağla.
Yansın, pişsin vücudun, göğsünü aşkla dağla,
Dağla giden visâle, arzuya erer imiş.
Hakk’ı seven âşıklar, murada nâil olur,
Sahte âşıkın hâli, sabaha zâil olur.
Sırat kılıçtan keskin, üstünde rezil olur,
Davası yalan olan, üstünde kalır imiş.
Âşıksan yalan dava eyleme gönül sakın,
Allâh yalancılara, ırakları ırakın.
Ey Allâh’ım bilirim, Kahhârdır diğer adın,
Yalancı kıyamette yüzü kara kalkarmış.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫اعشق الرین كيچه ييغالب سحر قوپار‬
‫رس رشابني اچياگن اعشق رسین ياپار‬
‫هر کيم سوكسه بلكه تیپسه قولني اوپار‬
‫آنداغ قول الر فيض فتوح آالر ايرميش‬
8 8
‫حمبت دين خرب آلغان جان ین بيلماس‬
‫باشني کيسسه ياناری يوق قان ین بيلماس‬
‫عشق كالیم ذوق طعایم نان ین بيلماس‬
‫هو هو تيو ذکرين ايتيب يورار ايرميش‬
9 9
‫اعشق الرین كوزی گريان بغری بريان‬
‫پروایس يوق نامویس يوق يورار عريان‬
‫ايل كوزياگ تفراق دين كم رسی پنهان‬
‫جاین بریهل يادين ايتيب يورار ايرميش‬
10
‫توغری يوراگن اعشق الردين خدا رایض‬
‫اعشق ايیش آسان ايماس قيلمه بازی‬
‫يالغانیچ الر اعشق من دير اهلل قایض‬
‫ايمانیین پوچک پول غه ساتار ايرميش‬
11
‫اعشق يلق ین آسان ايیش باش بريمک يلک‬
‫منصور صفت اوزدين کيچيب جان بريمک يلک‬
‫موتوا قبل ان تموتوا خاک بوملک يلک‬
‫اعشق الری اوملاس بورون اوالر ايرميش‬
12
‫سودا قيلسانگ آخرت ین سوداسيین‬
‫باشقه آمله بو دنياین غواغسيین‬
‫عمل قيلیب آلغيل جنت مأواسيین‬
‫جنت آلغان ديداريین کورار ايرميش‬
284
Âşıklar gece ağlar, seher vakti kalkarlar,
Sır şarabını içip, aşk sırrını örterler,
Saldırsa küfretseler, kalkıp elin öperler,
Erenler feyz-i fetih, bu hâllerle alırmış.
Muhabbetten haberler alanı cânı bilmez,
Başın yarısı gitse, inan haberi olmaz,
Aşk sözü, zevk yemeği, aşı ekmeği olmaz,
“Hû, Hû!” deyip zikrini söyleyip yürür imiş.
Âşıklar gözü yaşlı, olurlar bağrı yanık,
Çekinme, utanma yok, yürür üryân, uyanık,
Topraktır halk içinde, sırrı gizli uyanık,
Aşk ile zikrullah’ı söyleyip yürür imiş.
10
Kim ki doğru yürürse, o âşıktan Hak razı,
Âşıkın işi zordur, bırak hevesi, nazı.
Yalancı, âşıkım der, yok Allâh’a niyazı,
İmanını değersiz bir pula satar imiş.
11
Âşıklıkta en kolay malı, başını vermek,
Mansûr gibi kendinden geçip de cânı vermek,
“Mutû kable en temutû” toprak olup da gitmek,
Tüm âşıklar ölmeden ölür de gider imiş.
12
Sevdâ edersen eyle ahiret sevdâsını,
Boşa çekme dünyanın telaşı, kavgasını.
Amel edip kazansan cennetin me’vâsını,
Cenneti satın alan, cemâlin görür imiş.

13 13
‫قول خواجه امحد اعشق بولسانگ جاندين كيچگيل‬
‫آندين سونگره شوق رشابني تويا اچيگيل‬
‫گناهینگین سبک قيليب مونده اوچغيل‬
‫اعشق الری اومجاق اچيره اوچار ايرميش‬
106- ‫حکمت‬
1 1
‫طريقت اگ رشيعت سزي کرياگنالرین‬
‫شيطان کيليب ايماین ین آلور ايرميش‬
‫اوشبو يول ین پريسزي دعوی قيلغانالرین‬
‫رسسان بولوب ارا يودله قالور ايرميش‬
2 2
‫طريقت اگ سياست يلغ مرشد کرياک‬
‫اول مرشداگ اعتقاديلغ مريد کرياک‬
‫خدمت قيليب پري رضاسني تاپماق کرياک‬
‫مونداغ اعشق حق دين اولوش آالر ايرميش‬
3 3
‫پري رضایس حق رضایس بولور دوستالر‬
‫حق تعایل رمحتيدين آلور دوستالر‬
‫رياضت ده رس سوزيدين بيلور دوستالر‬
‫آنداغ قول الر حقه ياووق بولور ايرميش‬
4 4
‫اوشبو يولغه ای برادر پريسزي کريمه‬
‫حق ياديدين حلظه اغفل بولوب يورمه‬
‫ما سوااگ اعقل ايرسانگ كونلگ بريمه‬
‫شيطان لعني اوز يويلغه سالور ايرميش‬
285
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed âşıksan, gel sen dahi cândan geç,
Sonra da şevk şarabın doyasıya cândan iç,
Günâhın hafifletip, eyle göklere uruc,
Âşıklar cennet içre durmadan uçar imiş.
Hikmet - 106
Pîrsiz Yola Çıkanlar!
Tarikata, şeriatsız girenlerin,
Şeytan gelip imânını alırmış.
İş bu yola pîr olmadan çıkanlar,
Şaşkın olup ara yolda kalırmış.
Tarikata siyasetli mürşit gerek,
O mürşide, itikatlı mürit gerek,
Hizmet edip, pîr rızasın almak gerek,
Böyle âşık, Hak’tan pay alır imiş.
Pîr rızası, Hak rızası olur dostlar,
Hak Teâla rahmetine alır dostlar,
Riyâzette sır sözünü bilir dostlar,
Öyle kullar Hakk’a yakın olur imiş.
Ey kardeşim! Sen bu yola pîrsiz girme,
Hak yolundan gâfil olup yürüme,
Akıllıysan mâsivâya gönül verme,
Lâin şeytan yoluna, gâfili alır imiş.
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫ايا دوستالر هيچ بيلماديم مني يولوم ین‬
‫سعادت غه باغالماديم مني بيليم ین‬
‫ماسوادين هيچ ييغماديم مني تيليم ین‬
‫نادان يلقيم ميین رسوا قيلور ايرميش‬
6 6
‫رشيعت ین طريقت ین بيالی ديسانگ‬
‫طريقت ین حقيقت اگ اوالی ديسانگ‬
‫بو دريادين در گوهر آالی ديسانگ‬
‫جان دين کيچاگن خاص قولالری آلور ايرميش‬
7 7
‫اعشق قول الر کيچه کوندوز هرگزی تينماس‬
‫بری ساعیت حق ياديدين اغفل ایرماس‬
‫انداغ قولین سبحان اياگم ضايع قویماس‬
‫داع قيلسه اجابت يلغ بولور ايرميش‬
8 8
‫وا دريغا كيچیت عمروم غفلت بيالن‬
‫سني کيچورگيل گناه الريم رمحت بيالن‬
‫قول خواجه امحد سناگ ياندی حرست بيالن‬
‫اوز اوزيغه اوزی يانيب کويار ايرميش‬
107- ‫حکمت‬
1 1
‫قدرت بریالن فرمان قيدلی موالم بزيغه‬
‫يريده كوکده جانليق خملوق قاملاس ايرميش‬
‫قابض قيدلی عزرائيل ین اعلم اوزرا‬
‫عزيز جانني آملاقوچنه قويماس ايرميش‬
286
Ey dostlarım! Bilemedim yolumu,
Saadete bağlamadım belimi,
Mâsivâdan hiç çekmedim dilimi,
Câhilliğim beni rezil eder imiş.
Şeriatı, tarikatı bileyim dersen,
Tarikatı, hakikate ulayım dersen,
Bu dünyadan inci-cevher alayım dersen,
Cândan geçen seçkinleri alır imiş.
Âşık kullar, gece-gündüz hiç dinmez,
Hak yolundan bir saat gâfil olmaz,
Yüce Mevlâ kulunu zorda koymaz,
Dua etse kuluna; icabet eder imiş.
Vah! Çok yazık, geçti ömrüm gaflet ile,
Sen bağışla günâhımı rahmet ile,
Hoca Ahmed sana yandı hasret ile,
Kendisini yakıp, helak eder imiş.
Hikmet - 107
Fırsat Bırakmaz İmiş!
Kudretiyle fermân eyler, Yüce Mevlâ’mız bize,
Yerde, gökte cânlı mahlûk, o saatte kalmaz imiş.
Cân alıcı melek gelir, Azrail hepimize,
Aziz cânımız almadan hiç kimseyi komaz imiş.

2 2
‫ياشيم ميین ياش بولور ديب آيتور ايرديم‬
‫هر نه حاصل بولسه آز ديب آيتور ايرديم‬
‫تورلوک تورلوک دعوا ايشالر قيلور ايرديم‬
‫ايمدی بيدليم مني آيتاگنديک بوملاس ايرميش‬
3 3
‫دنيا ميین ملكوم دياگن سلطانالرغه‬
‫اعلم مالني سانسزي ييغيب آلغانالرغه‬
‫عيش و عرشت بریهل مشغول بولغانالرغه‬
‫اولوم كيلسه بريی وفا قيلماس ايرميش‬
4 4
‫مغرور بوملانگ ای دوستالريم عرشت ايتيب‬
‫كيچه كوندوز يالغان آيتيب بيخود ياتيب‬
‫جان آلغویچ كيلور ايرميش بري كون يیتيب‬
‫مونداغ یريده اغفل يورسه بوملاس ايرميش‬
5 5
‫قول خواجه امحد اوالرينگین بيال كورگيل‬
‫آخرتین يراقیین قيال كورگيل‬
‫بارورمن ديب يول باشيده تورا كورگيل‬
‫ملک املوت كيلسه فرصت قويماس ايريش‬
108- ‫حکمت‬
1 1
‫لک من عليها فان آيتیده‬
‫بري خدادين اوزاگ خملوق اوالر ايرميش‬
‫ارسافيل صورين آيلب هوراگنیده‬
‫گوردين ينه تريگوزوبان قوپار ايرميش‬
287
Dîvân-ı Hikmet
Benim yaşım küçük iken, her şeyi söyler idim,
Her ne hâsıl oldu ise; az deyip, söyler idim.
Türlü türlü davalar, fiiller işler idim,
Şimdi bildim ki benim dediğim olmaz imiş.
Dünya benim mülküm diyen sayısız sultanlara,
Elin sınırsız malını, haksız yere alanlara,
Yeme, içme, nefse hizmet ile meşgul olanlara,
Ölüm gelse hiçbir kimse, ona vefa etmez imiş.
Mağrur olmayın dostlarım, gaflet ile eğlenip,
Gece, gündüz yalan deyip, tembellikle boş verip,
Azrail cân almak için bir gün aniden gelip,
Böyle yerde gafletle, yürümek olmaz imiş.
Hoca Ahmed sen dahi, öleceğin bile gör,
Âhiret hazırlığın, dünyadayken kıla gör,
Geç kalma, kervan göçtü, sen de yola düşe gör,
Ölüm meleği gelse, fırsat bırakmaz imiş.
Hikmet - 108
Şaşırıp Kalır İmiş!
“Küllü men aleyha fân.”70 ayetinde hükmeder,
Allâh’tan başka her şey ölümü tadar imiş.
İsrafil Sur’u alıp, ikinci üfleyişte,
Deriler giydirilip, kabirden kalkılırmış.
70
Küllü men aleyha fân: Yeryüzünde bulunan her şey fânîdir. (Rahmân
Sûresi, 54/26. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫ايليک مينگ ييل گور باشیده توراغنیده‬
‫آندين کينی عرصاتاگ سوراغنیده‬
‫يالنگ باش ويالنگ اياغ يوراگنیده‬
‫آدم اویلغ بيهوش ينلگيغ بوالر ايرميش‬
3 3
‫اول حساب ايالاگیالر طهارت دين‬ّ
‫ايکینچییس حساب ايالر نمازينگدين‬
‫اوچونیچ حساب ايالر حالل حرامينگ دين‬
‫منمن دياگن حريان بولوب قاالر ايرميش‬
4 4
‫حساب ايالب يوروتاگيالر حمرش ساری‬
‫خاليق الر قدم اوراغی ناچار باری‬
‫معاينه انده کوراگی دوزخ ناری‬
‫االمان ديب اوكروشوبان تورار ايرميش‬
5 5
‫مجله امت يوز یيكریمه مينگ صف بولغاي‬
‫اطرافيدين فرشته الر بری صف توراغي‬
َ َ َ َْ
‫المف ّر نداسيین ييتکوراگي‬ ‫اين‬
‫قاچیب قوتولوب بوملاس ديب تورار ايرميش‬
ْ ُ َْ 6 6
َ
‫اول وقتده ندا کيلاگی وامتازوا الوم‬
‫اوشل كونده دستگري بولغای نماز صوم‬
‫عقل هوشينگ کيتیب انده قاملااغی فهم‬
‫تيل الل بولوب سوزالياملای قاالر ايرميش‬
7 7
‫بارچه خلقالر آدم آتا ساری باراغی‬
‫ای اتامزي ايمدی بزيین قولالنگ دياگی‬
‫نافرمانليغ میندن اویت فرزند دياگی‬
‫ابراهيم اگ بارالوک ديب ايتار ايرميش‬
288
Elli bin yıl kabrinin içinde durduğunda,
Sonra da Arasat’a insanı sürdüğünde,
Yalın ayak, baş açık insan yürüdüğünde,
Âdemoğlu orada sanki deli olurmuş.
Önce hesap sorulur temizlik, tahâretten,
Ard arda gelir hesap, namaz ve nezâfetten,
Üçüncü hesap gelir, helâl-harâm yemekten,
“Ben, ben!” diyen orada, şaşırır kalır imiş.
Mahşere doğru hesap, yapıp da yürütünce,
Ahali izdihamdan çaresizlik görünce,
Cehennem ateşine artık orda girince,
“Aman!” diye çağrışıp, azap çekilir imiş.
Yüz yirmi bin saf olur bütün ümmet orada,
Etrafta meleklerin saf tuttuğu sırada,
“Eyne’l- mefer?”71 nidâsı duyulur o arada,
Kaçıp kurtuluş olmaz, diyerek ağlar imiş.
“Vemtazü’l- yevm.”72 denilir, vakit saat gelince,
Sığınak namaz oruç orada belirince,
Akıl, şuur ve idrak tamamıyla gidince,
Dil susar konuşamaz, lâl olur kalır imiş.
Tüm insanlar Âdem’in ardı sıra gidince,
“Ey babamız ne olur bizi kolla!” deyince,
“Ruhsat yok evlatlarım, benden geçti!” deyince,
“İbrahim’e gidelim diye söylenirlermiş.
71
Eyne’l- mefer ?
72
Vemtazü’l-yevme: Ey suçlular ayrılın!, (Yasin Sûresi, 36/59. Ayet)

8 8
‫ابراهيم اگ باريب ايتاگی آدم اتا‬
‫شفاعت قيل بوالرین سني باريب حاال‬
‫اول هم ايتور سوزده توقوب آدم اتا‬
‫مویس ساری بارالوک ديب ايتار ايرميش‬
9 9
َ ّ َ
‫مویس دياگی رب ا ِرين ديديم اولكون‬
‫خجالت دين چقانيم يوق تا اوشبو کون‬
‫بارالوک حمد اگ بولوب واژگون‬
‫بارچه الری حرضت ساری بارار ايرميش‬
10
‫مویس دياگی يا حممد اورغيل قدم‬
‫امت الرينگ دوزخ اچيره بودلی عدم‬
‫حممد هم ابا قيليب توراغی اودلم‬
‫مویس قويمای ايكاوالری بارار ايرميش‬
11
‫تاجني آيلب گيسو سايلب عرش آستیده‬
‫نعره تارتيب ييغالب توراغی او شل كونده‬
‫يا قادرا يا غفورا دياگنینده‬
‫يا حبيبيم باش کوتار ديب ايتار ايرميش‬
12
‫آيلب كيلگيل امتينگین دراگهیمغه‬
‫باغیشاليني بارچه سيین من سزیالراگ‬
‫داخل قيالی مجله سيین جنتيماگ‬
‫مونداغ ديبان حقدين ندا کيالر ايرميش‬
13
‫زاهد اعبد خاص قول الردين علماین‬
‫آيلب کيلاگی دراگیه غه اوشبوالرین‬
‫تنگريم ايغای يا حممد اعیص قاین‬
‫اعیص اليق ايماس ديبان ايتار ايرميش‬
289
Dîvân-ı Hikmet
Âdem aleyhi’s-selâm, İbrahim’e giderek,
“Hepsi mücrim bunların, şefaat etmek gerek!”
O da ; “ Sözünü kesip; Âdem ata.” diyerek,
“Biz Musa’ya gidelim!” diye söylenirlermiş.
Musa; “Rabbi erinî…”73 diye söyledim o gün,
Acizlikten çıkmadım ne o gün ne de bugün.
Gidelim Muhammed’e, her bir erimiz mahzun,
Hepsi Hazret’e doğru huzura gider imiş.
10
Musa dedi Resul’e; “Ya Muhammed! Baş-ayak,
Cehennemde ümmetler, hepsi helak olacak.”
Muhammed hayret ile kulak verip duracak,
Musa bırakmayınca, birlikte varır imiş.
11
Alır tacı Muhammed, arşın altına gelir,
Ağlayıp feryâd ile huzurda selâm verir.
“Ya Kâdir, Ya Gafûr !” der, arşa velvele verir,
“Habibim! Başın kaldır!” Hak’tan nidâ gelir imiş.
12
“Al getir ümmetini, huzura, dergâhıma,
Bağışlarım hepsini, ben bakmam günâhına,
Dâhil ettim hepsini güzel cennet bağına,”
Böyle diyerek Hak’tan bir nidâ gelir imiş.
13
Zâhit, abit ve fazıl, kulları âlimleri,
Alıp gelince Nebi bu güzel mü’minleri,
Rabbim der ki ; “Ey Nebi! Âsi kullarım hani?
“Âsiler huzuruna lâyık değil.” der imiş.
73
Rabbi erinî: (Musa dedi) Ey Rabbim bana göster…” (A’raf Sûresi, 7/143. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
14
‫اعیص جایف اليق دياگی رمحتيم اگ‬
‫داخل ايتای من اوالرین حنتيم اگ‬
‫گناه الرين باغیشاليني بارين سیناگ‬
‫رسول خرم بولوب يوگوروب کيالر ايرميش‬
15
‫مویس بریالن رسول اهلل يوگوروب كيلاگی‬
‫اعیص جایف امت الريم يورونگ دياگی‬
‫گناه الرينگ عفو ايالبدی قادر یح‬
‫بهشت اچيره آدلين سايلب کریار ايرميش‬
16
‫قول خواجه امحد قيامت دين آيدی موین‬
‫حكمت قيليب خاليقه يايدی موین‬
‫اولوغ اولوغ کتابالردين ايدی مدین‬
‫اوقواغندين داع طمع قيالر ايرميش‬
109- ‫حکمت‬
1 1
‫ال اهل إال اهلل دياگن قول ین آغزيدين‬
‫بري ياشیل قوش بولوبان اوچار ايرميش‬
‫قناتالری توقوغلوق در ياقوت دين‬
‫پرواز قيليب عرشدين عرشاگ اوچار ايرميش‬
2 2
‫اول قوشقه قدرت بریالن مينگ تيل برياگی‬
‫بارچه تيدله اوشال قولین حقدين قولغای‬
‫زباین غه چناگیل ین اوروب يولغای‬
‫توین کوین يارايقه ديب ايتار ايرميش‬
290
14
“Âsi, mücrim ne varsa, lâyıktır rahmetime,
Ben onları sokarım, lütfumla cennetime,
Günâhlarını sildim, senin şefaatine.”
Peygamber memnun olup, geriye döner imiş.
15
Musa ile Muhammed yürüyüp de gelince,
Âsi-mücrim kullara, yürüyelim deyince,
“Günâhlar affedildi!” müjdesi verilince,
Cennet içine önden gelip de girer imiş.
16
Kıyametten söyledi, Kul Hoca Ahmed bunu,
İltifat edip halka, dedi; bu müjde günü,
Nice hakikatlerden size söyledi bunu,
Müjdeleri duyandan, dualar ister imiş.
Hikmet - 109
O Kuşu Görür İmiş!
“Lâ ilâhe illa’llâh” diyen kulun ağzından,
Bir yeşil kuş olarak, o kelâm uçar imiş.
Kanatları dokunmuş sanki inci-yakuttan,
Kanatlanıp da arştan arşa dek uçar imiş.
O kuşa kudret ile binler dil verilince,
Tüm dillerdeki kulu Mevlâ’dan isteyince,
Diline çengelini vurup onu yolunca,
Gece-gündüz affeyle deyip de söyler imiş.

3 3
‫ايا دوستالر اوشال قوشین عياین ین‬
‫مني ايتاين سزي تينگالنگزي بياین ین‬
‫کوپ نادانالر بيلماس اولقوش پاياین ین‬
‫قولونگ توتوب بهشت اچيره کریار ايرميش‬
4 4
‫اول قوش ايتور هرگزی تينمای من بر زمان‬
‫تا بريماسه قادر میناگ دار األمان‬
‫هيچ قاملااغی بوکونلگده ذره گمان‬
‫آندين سونگره قرار تاپيب قونار ايرميش‬
5 5
‫روزه توتوب نماز اوقوب توبه قيلغان‬
‫سحر توروب اهلل تيو قول لوق قيلغان‬
‫مشايخ الر خدمیت ین تمام قيلغان‬
‫آنداغ قولالر حق ديدارين کورار ايرميش‬
6 6
‫بو يسوی مسكني امحد حريان قايلب‬
ّ
‫ال اهل اال اهلل ین تيل اگ آيلب‬
‫حق ذکریین جان و دل غه واصل قيليب‬
‫روح قوشيین الماكنده كورار ايرميش‬
110- ‫حکمت‬
1 1
‫اهلل یادی نورین کیمگه عطا قیلسه‬
‫نفس هوا منمن یلکدین قالور ایرمیش‬
‫بنده اگر ذاکر بولوب اهلل دیسه‬
‫توتمیش کونلگ زناگریین آچار ایرمیش‬
291
Dîvân-ı Hikmet
O kuşun gerçeğini, ey dostlar bildireyim,
Dinleyin beyânımı, ben size söyleyeyim.
Câhiller değerini bilmiyor ki ne deyim?
Elinden tutup onun cennete girer imiş.
Kuş der; “Ben bir zamanlar, dinmeden yorulmadan,
Kâdir Mevlâ’m vermese bana emniyet, aman,
Gönlüm tertemiz oldu, hiçbir şüphe kalmadan,
Ondan sonra bu gönül, müstakar olur imiş.”
Oruç tutup namaz kıl, Rabb’ine tövbe eyle,
Seherlerde kalkarak, Mevlâ’ya kulluk eyle,
Şeyhlerin hizmetini noksansız tamam eyle,
Bu kullar Hak cemâlin, seyreder, görür imiş.
Yesevî miskin Ahmed, cemâle hayrân kalır,
“Lâ ilâhe illa’llâh!” der, Rahmân’dan destûr alır,
Zikri cân u gönülden gönderir, mesrûr olur,
Lâ mekânda o kuşu uçarken görür imiş.
Hikmet - 110
Havada Uçar İmiş!
Allâh yâdı nurunu kime ihsân eylese,
Nefs, hevâ ve benlikten arınır kalır imiş,
Kul şayet zâkir olup, bir kerre Allâh dese,
Gönül pası kirini, o dem giderir imiş.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫فاذکروین اذکرکم ایشیتیب ندا‬
‫ذکرین ایتیب امرین توتوب مشاهده‬
‫کرییب گوراگ تارتیب تورلوک جماهده‬
‫اعشق جانالر رس رشابنی اچیار ایرمیش‬
3 3
‫اعشقالرغه بولوب حق نینگ عناییت‬
‫باطن اچیره آچیلور کشف کرامیت‬
‫دل الریغه ساچیب هر دم حق رمحیت‬
‫فنا بولوب ماسوا دین کیچار ایرمیش‬
4 4
‫کشف االرسار بولوب باطن کوزین آچیب‬
‫حق اعشیق بو دنیاین تاشالب قاچیب‬
‫نفس هوا کوزین اویوب رسن کیسیب‬
‫زایل بولوب شیطان اندین قاچار ایرمیش‬
5 5
‫بیلگیل ایمدی قول خواجه امحد عشقدین انگالب‬
‫جاندین کیچیب اوشبو یولغه کونلگ باغالب‬
‫دریغ عمروم ضایع کیچیت تیو ییغالب‬
‫ندامت نینگ هواسیدین اوچار ایرمیش‬
111- ‫حکمت‬
1 1
‫اعرف اعشق شویق بریهل قيامت كون‬
‫خدایي غه حبث و جواب قيلور ايرميش‬
‫بو اعملده تارتقان جور و جفاالرين‬
‫کوکسني ياروب حق قاشيغه ساالر ايرميش‬
292
“Fezkürûnî, ezkürküm.” duyunca nidâsını,
Zikrullahı söyleyip emrini edâsını,
Kabrine girdiğinde işitir sadâsını,
Âşıklar sır şarabın, aşk ile içer imiş.
Âşıklara yetişir, Allâh’ın inâyeti,
Kalp içinde açılır keşif ve kerameti,
Dillerinden dökülür her an Hakk’ın rahmeti,
Fâniler mâsivâdan hep böyle geçer imiş.
Tüm sırları keşfeder bâtın gözünü açıp,
Hak âşığı dünyayı, hepten terk edip geçip,
Nefs gözünü kör edip, ona boynunu büküp,
Mahvolup şeytan ondan yel gibi kaçar imiş.
Bildim Kul Hoca Ahmed, aşk u meşkten anlayıp,
Cândan geçip bu yola gönlünü tam bağlayıp,
“Eyvah ömrüm zay oldu!” söyleyerek ağlayıp,
Pişmanlık acısından, havada uçar imiş.
Hikmet - 111
Mutlaka Görür İmiş!
Ârif âşık şevk ile, o kıyamet gününde,
Allâh ile konuşup, cevaplar verir imiş.
Bu âlemde çektiği elem ve kederi de,
Göğsünü Hakk’a açıp, ortaya koyar imiş.

2 2
‫بو اعملده قيدلينگ ميین خلق غه رسوا‬
‫ديداريم ین کورساتای ديب قيدلينگ شيدا‬
‫اعلم خلقني دشمن قيليب سادلينگ غواغ‬
‫خدایي غه باريب عرضه قیالر ايرميش‬
3 3
‫ديداريم ین آرزو قيلسانگ كيچه ياتمه‬
‫بو دنيانينگ طعمه سيدين ذره تاتمه‬
‫حادلين سورسه نادانالراگ رسین ساتما‬
‫مونداغ ايرالر فيض فتوح آالر ايرميش‬
4 4
‫ديداريم ین طلب قيلسانگ عرشقه باققيل‬
‫عرش اوستيده آهینگ بریهل اوتالر ياققيل‬
‫امت بولسانگ مصطیف غه قپوغ قاققيل‬
‫سبحان اياگم چني اعشق ین سینار ايرميش‬
5 5
‫ايشيتيب اعشق رقص و سماع اوروب یوراغی‬
‫ييیت کوکدين ماليک الر ييغليب کيلاگی‬
‫عرش کریس لوح قلم داد ايالاگی‬
‫يري تيربانيب حقه زاری قيالر ايرميش‬
6 6
‫ای يري و کوک اعشق الردين حذر قيلينگ‬
‫اوتلوغ آیه چيقار بولسه حارض بويلنگ‬
‫کوکاگ باقيب نعره تارتسه قورقوب تورينگ‬
‫بري آه اورسه اعلم يكسان بولور ايرميش‬
7 7
‫چني اعشق الر صف صف بولوب سالم قيلغای‬
‫قدرت بيالن پرده اچيره عليگ آلغای‬
‫ديدار اوچون كوياگن الريم كيل كيل دياگی‬
‫لطفني کوروب چني اعشق الر تيالر ايرميش‬
293
Dîvân-ı Hikmet
“Ey nefsim bu âlemde beni rezil eyledin,
Cemâli göstereyim diye tutkun eyledin,
Âlemi bana saldın, düşman kavga eyledin,”
Huzurullâh’a varıp, hâlin arz eder imiş.
Cemâlimi dilersen sakın geceler yatma,
Dünya lezzetlerinden asla zevk alıp tatma,
Hâlden sorsalar bile, câhillere sır satma,
Böyle erler feyizler, fetihler alır imiş.
Cemâlimi istersen şöyle dön de arşa bak,
Arş üstünde âh ile gönül ateşini yak,
Ümmet isen Muhammed kapısıdır son durak,
Sübhân olan Melik’im uşşakı sınar imiş.
Âşıklar işitip de raks ve sema edince,
Yedi gökten melekler arza inip gelince,
Arş, Kürsi, Levh-i Mahfuz, kalem feryâd edince,
Yerler hareketlenip, Rahmân’a ağlar imiş.
Ey arz ve semâ sizler, âşıklardan çekinin,
Feryâd u âhı çıksa, yer ve gök titrer bilin,
Nazar etse semâya korkup endişelenin,
Bir “âh!” çekse âlemler yerle bir olur imiş.
Saf saf durur âşıklar, ulaşsa ondan selâm,
Perdenin verasına ulaştırılır kelâm,
Cemâl âşıklarına; “ gel, gel…” denince tamam,
Lütfunu gören ancak, gerçek âşıklar imiş.
Dîvân-ı Hikmet
8 8
ّ ّ
‫صفا صفا اعشق الراغ ندا كيلاگی‬
‫يوز یيگریمه مينگ اعشقالر بری صف بولغای‬
‫جنت كري ديب اهليم دين ندا كيلاگی‬
‫جنت كريمای ديدارین كورار ايرميش‬
9 9
‫ندا كيلاگی ماليکاگ زجنر سالغيل‬
‫زجنر سايلب حمرشاگه ده آيلب يورگيل‬
‫ديدار اوچون کوياگن الريم معلوم قيلغيل‬
‫اعشق الری بيخود بولوب يورار ايرميش‬
10
‫ايتاگن الرين قيلغان اعشق ديدار كوراگی‬
‫واصل بولوب حمرش ارا دوران سوراگی‬
‫افغاین دين ييیت دوزخ اورتاب يانغای‬
‫مالک کيليب آناگ تعظيم قيالر ايرميش‬
11
‫اعشق الرین هيبیت دين مالک قاچغای‬
‫قورقوب باريب دوزخ اچيره اوتالر ساچغای‬
‫وهیم بریهل زهر زقوم تويا اچياگی‬
‫قدریت غه حريان بولوب قاالر ايرميش‬
12
‫ملک الردين اعشیق کوب ای بیخرب‬
‫بري آه اورسه اعلم بولور زير و زبر‬
‫زاهد اعبد سالک الردين عشق معترب‬
‫عشق سزي آدم واهلل يودله قاالر ايرميش‬
13
‫قول خواجه امحد ديدار ايزالب گدا بولغيل‬
‫کيچیب اهل عيایلنگدين سوا بولغيل‬
‫اهلل حیق بوالر دشمن جدا بولغيل‬
‫جدا بولغان ديداريین کورار ايرميش‬
294
Bu saf saf âşıklara ondan nidâ gelince,
Yüz yirmi bin âşığın hepsi bir saf olunca,
“Cennetime giriniz!”, nidâ Hak’tan gelince,
Cennetine girmeden cemâlin görür imiş.
Hak’tan nidâ gelince meleklere; zincir vur!
Mahşer yerinde zincir vurulup da öyle dur,
Cemâl için yananın hâlleri belli olur,
Âşıklar kendisinden geçip de yürür imiş.
10
Söylediğini yapıp, âşık cemâl görünce,
Vasıl olup mahşerde huzur, devran sürünce,
Cehennemin ateşi, feryâdından yanınca,
Melekler gelip ona saygı gösterir imiş.
11
Âşıklar heybetinden Malik melek kaçınca,
Korkup da cehennemde ateşleri saçınca,
Vehm ile zakkum zehri doyasıya içince,
Kudretullah’a hayrân olup da kalır imiş.
12
Meleklerin birçoğu habersiz âşıklardan,
Altun-mücevher olur yüreği yanıklardan,
Zâhit, âbit, sâlikler “âh!”ıyla sâdıklardan,
Bir insan aşksız olsa, vallâh yolda kalırmış.
13
Kul Hoca Ahmed sen de, cemâl ara gedâ ol,
Çoluk-çocuktan vazgeç, işte budur doğru yol,
Vallâh, billâh düşmandır, sen bunlardan uzak ol.
Ayrı kalan cemâlin mutlaka görür imiş.
 Dîvân-ı Hikmet

112- ‫حکمت‬ Hikmet - 112

Gamlı Gönlüm Şâd Eder!

1 1
‫هر كییش كورسه مجایلنگ دنيا ايشني برباد ايتار‬ Kim görmese cemâlini, dünya işin berbat eder,
‫كيچه كوندوز تنی بيلماین خدايین يادین ايتار‬ Gece-gündüz dinlenmeden, Allâh adın yâd eder.

2 2
‫كيم آنینگ كويده بولسه حق أنینگ كونلگیده دور‬ Kim O’nun yolunda olsa, Hak onun yanındadır,
‫هر ساری بارسه اوشال ياری بيالن پرواز ايتار‬ Her nereye gider ise, yâr ile pervâz eder.

3 3
‫اكشیك من دايم سنینگ يادینگ بيالن بولغای ايديم‬ Keşke ben de dâima, yâdın ile olsaydım,
‫باقیشینگ يوز مينگ منینگ دیک بنده ین آزاد ايتار‬ Bakışın benim gibi, yüz bini âzâd eder.

4 4
‫معرفت ميداین اچيره بو كونلگین شاد ايتيب‬ Marifet meydanında, bu gönlünü şâd edip,
‫دنياسني ترک ايلاگنالر حق بيالن سودا ايتار‬ Dünyasını terk eden, Mevlâ’ya sevdâ eder.

5 5
‫اعرف اول دور بولسه اعشق حلقه ده جوالن ايتيب‬ Ârif oldur, olsa âşık, halkada yer alarak,
‫استعانت ین تيالب اول پريین قالقان ايتار‬ Yardımını isteyip, mürşidi kalkan eder.

6 6
‫خوش عجايب و غرايب بو خدانينگ ايشالری‬ Hoş acayip gariptir, Hakk’ın yüce işleri,
‫بريیسني گويا قيلوبان بريیسني گونگ کر ايتار‬ Birisin konuşturup, diğerini lâl eder.

7 7
‫كورگیل اوشبو دنيا اچيون كوپ جفاالر ايالسانگ‬ Gel gör bu dünya için çok cefâlar eylesen,
‫آخری هيچ اوشبو دنيا يري بيالن يكسان ايتار‬ Sonu bir hiç bu dünya; yer ile yeksân eder.

8 8
‫كيچه كوندوز آرزو قيلسانگ آنینگ ديداريین‬ Gece-gündüz istesen, Rahmân’ın cemâlini,
‫صاف قيلغيل بو كونلگین بري کوین دربار ايتار‬ Sen gönlünü temiz tut, maksada vâsıl eder.

9 9
‫ای قول امحد سني يوروب غمگني كونلگین اوالغيل‬ Ey Kul Ahmed yürüyüp, gamlı gönlünü avla,
‫اهل دل بولغان کییش غمگني كونلگین شاد ايتار‬ Gönül ehli olanlar, gamlı gönlün şâd eder.

295
Dîvân-ı Hikmet
113- ‫حکمت‬
1 1
‫مالمتغه مخر اچیاگن دیداریغه باتیا‬
‫پری قویلدین یم اچیاگن انواریغه باتیا‬
2 2
‫آقمان بیالن قارامان کوپ کوروب ایدی دوران‬
‫همت قیلیب عطاغه ایت صورتلیک بودلیا‬
3 3
‫ابراهیم غه شک قیلغان اوت یاقیب لگ آچیلغان‬
‫اینانماسانگ کیلیب باق کوروب بیلیب ایدیا‬
4 4
‫شیطان یویلغه کریاگن امحدگه تاشالر آتغان‬
‫حتت الرثا تگینده دمدار بولوب یاتدیا‬
5 5
‫اویلاغه ییتاگنالر دنیاسیدین اوتاگنالر‬
‫اخالص یلق قول خلق اچیره مرادیغه ییتدیا‬
6 6
‫قول خواجه امحد اوزینگ بیل گناهینگین حارض قیل‬
‫غفلت بیالن یاتماغیل شیطان میندین قاچدیا‬
114- ‫حکمت‬
1 1
‫حاجت ايرماس عشق درديغه دوا سورمق‬
‫ايران ايتيب کيتاگن ايرميش دوایس يوق‬
‫جانينگ قيناب ياشینگآقيب هوشينگ کيتیب‬
‫عشق درديدين دوستالر قاتيغ بالیس يوق‬
296
Hikmet - 113
Şeytanın Kaçar Olur!
Melamet şarabından içen cemâlin görür,
Pîr elinden mey içen, nurlarına gark olur.
Nice ak yüz, kara yüz, çok görmüştür bu devrân,
Himmet edip ataya it suretinde olur.
İbrahim’den şek duyan, ateşinde gül olan,
İnanmazsan gelip bak, görüp bilenler vardır.
Şeytan yoluna giren, Ahmed’e taşlar atan,
Toprağın altında o, yalnızca yatan olur.
Evliyâya yetişip dünyasından geçenler,
Halk içinde muhlis kul, murada eren olur.
Hoca Ahmed özün bil, günâhını hazır bul,
Gâfil olup yatmazsan, şeytanın kaçar olur.
Hikmet - 114
Aşk Derdine Çare Yok!
Gerekmez bu aşk derdine, kalkıp da devâ sormak,
Erenler demiş, gitmiş, onun hiç devâsı yok.
Cân incitip yaş akıtan, aklın zâyi edenlerin,
Aşk derdinden daha acı ey dostlarım belâsı yok.

2 2
‫هر کيم کويار جانغه آالر عشق ین اوتني‬
‫جاین کويسه اعضاسيدين چيقار توتون‬
‫بغری این صد پاره دور يوقتور بوتون‬
‫خلق غه ظاهر کورونوب توراغن يرایس يوق‬
3 3
‫جاندين کيچمای تابماس هرکيم جانانه ین‬
‫کوروب همت قيلماق كرياک پروانه ین‬
‫کوروب بيليب اوتقه اوردی اوز جاین ین‬
‫سود و زيان بریهل هرگزی پروایس يوق‬
4 4
‫آچنه يوردونگآچنه توردونگ ای یب خرب‬
‫نفس شيطان ايشالريدين قيلغيل حذر‬
‫بزيدين بورون تليم اكروان قيلغان سفر‬
‫ايتا کيتاگن بو دنيانينگ وفایس يوق‬
5 5
‫ايتيب اوتاگن ايرانالردين يول ین سورغيل‬
‫سحرالرده اوره قوپوب چار رضب اورغيل‬
‫هو صحبتني قوراغن يرياگ اوزونگ اورغيل‬
‫يولغه کرياگن ايرانالرین هوایس يوق‬
6 6
‫قول خواجه امحد ايدی دوستالر ايشيتینگ موین‬
‫قافتایغ ديک تاشالر تيكسه چيقماس اوین‬
‫کيماگ ايتيب کيماگ ييغالی عشق درديین‬
‫واهلل باهلل عشق درديین دوایس يوق‬
297
Dîvân-ı Hikmet
Her kim yanar, câna çeker aşkın ağır ateşini,
Cânı yansa uzuvlardan duyar inilti sesini,
Bağrı bin parça olmuştur, tadınca aşk meyvesini,
Halk zâhirine bakınca, sanırlar hiç yarası yok.
Cândan geçmeden bulamaz hiçbir kimse cânânı,
Görüp himmet etmek gerek, pervânesi, pervâzını.
Aşk elinden oda vurdu, yüreğini öz cânını.
Kâr ve zarar endişesi, asla bir tereddüdü yok.
Onca yürüdün durdun, gâfil habersiz oldun,
Şeytan, nefs işlerinden endişe etmez oldun.
Bizden önce nice kervan sefer eylemiş buldun,
Rivayet oldur ki denir; dünyanın hiç vefâsı yok.
Deyip geçen erenlerden, Hak yolunu sorasın.
Seherlerde erken kalkıp, dövünüp yakarasın,
“Hû!” sohbetin meclisine gidip özün vurasın,
Yola revan olanlardan, erenlerin hevâsı yok.
Hoca Ahmed söyledi, dostlar bunu işitin.
Kafdağı gibi taşlar değse ses çıkmaz bilin.
Kime desem ağlasam, kim bilir aşk derdinin,
Vallâh billah dermânsız aşk derdine çâre yok.
Dîvân-ı Hikmet
115- ‫حکمت‬
1 1
‫ای كونلگ قيدلينگگناه هرگزی پشيمان بوملادينگ‬
‫صویف من ديب الف اوروب طالب جانان بوملادينگ‬
‫حيف عمرونگ اویت بري حلظه گريان بوملادينگ‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
2 2
‫صویف يلغ شونداغ مودور دايم ايشينگ غفلت بيالن‬
‫دانهء تسبيح قولونگده تيل الرينگ غيبت بيالن‬
‫سلهء چل پيچ اورارسني نفس بد عزت بيالن‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
3 3
‫صویف بولسانگ صاف بولغيل جرم عصيان بوملاسون‬
‫طاعت تقوی قيليب کونلگونگ پريشان بوملاسون‬
‫جان ددله ييغالغيل حمرشده يالغان بوملاسون‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
4 4
‫صویف يلق رشیط دورور تونالر قوپوب قان ييغالماق‬
‫هر جفاغه صرب ايتوبان بيليین حمكم باغالماق‬
‫طالب اهلل بولوب هر خيیش سوزین سوزالماق‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
5 5
‫صوفيا طاعت قيلورسني بارچه یس عجب و ريا‬
‫جان و دل دنياغه مغرور تيل الرينگده آه وآه‬
‫جان بريورده بولغونگ نور ايماندين جدا‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
6 6
‫صویف بوملای نيالسون اويده قيلورغه ايیش يوق‬
‫صویف يلغ دعوی قيلور خلق غه بريورغه آیش يوق‬
‫آه وآه ديرالرينه كوزيده قطره يایش يوق‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
298
Hikmet - 115
Sufî Meşrep Olsun!
Ey gönül Günâh işledin, asla pişman olmadın,
Sûfî’yim der laf edersin, yârin tâlibi olmadın.
Yazık, geldi-geçti ömrün, bir an giryân olmadın,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Sûfîlik böyle mi olur, dâim işin gaflet ile,
Tesbih tanesi elinde, dillerinde gıybet ile,
“Çilpeç sillesi” vurursun, kötü nefse izzet ile,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Sûfî isen tasaffi et, suçun isyanın olmasın,
İbâdet, takva eyleyip, gönlün perişan olmasın,
Cân u gönülden ağla ki, mahşerde yalan olmasın,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Sûfîliğin şartlarından, gerekir kalkıp ağlamak,
Her cefâya sabrederek, belini sağlam bağlamak,
Hakk’ı isteyen kul olup, her iyi sözü söylemek,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Ey sûfî ibâdet ettin, hepsi kibir, hepsi riyâ,
Mağrur oldun cân ve mala, görünürde bir evliyâ!
Cân verirken hâlin nice, imândan mahrum eşkıyâ,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Sûfî olmayıp neylesin, evde yapacak işi yok,
Sûfîlik iddia eder, halka vermeğe aşı yok,
Âh vah! Edip güya ağlar, gözünde damla yaşı yok,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.

7 7
‫صویف بولوب نفس اوچون هردم ايشيکاک باقه سني‬
‫نذر آيلب كيدليمو ديب هر دم كيشياگ باقه سني‬
‫لعنت اهلل طوقیین بوينونگاگ هر دم تاقه سني‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
8 8
‫صویف من ديب الف اورارسن سوز افغانينگ قاین‬
‫اشک رسخ و روی زرد و چشم خونبارينگ قاین‬
‫مرشد اكمل مكمل راه مردانينگ قاین‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
9 9
‫صوفيا بیغم يورارسن دانهء تسبيح آيلب‬
‫دنياغه مغرور بولوب دين ايشین آرقه سايلب‬
‫قورقغيل ايمدی قورقغيل ايمدی بری خداغه يابلاريب‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
10
‫صویف بولوب مال كس آملاق اوچون قيدلينگ جدل‬
‫ظاهرينگ صویف نمادور باطنينگ دون و دغل‬
‫ای یب خرب ای یب خرب رشمنده سني روز ازل‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
11
‫دانهء تسبيح آيلب ايل كوزيغه خوب صویف سن‬
‫نفس بدین آدليده ترسا جهودین تویف سن‬
‫بنده يلغ قيلسانگ خداغه بو حنیفه كویف سن‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
12
‫صوفيا اوز طوريناگ يالغوز خداغه بنده سن‬
‫اصليناگ باقسانگ اگر اعلم اچينده كنده سن‬
‫پر گناه و پر خطر هم اعیص و رشمنده سن‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
299
Dîvân-ı Hikmet
Sûfî olup nefsin için her dem kapıya bakarsın,
“Adak alıp geldin mi?” der, her an kapıya bakarsın.
Sen Allâh’ın lanetini her dem boynuna takarsın,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Sûfîyim der, söz edersin, feryâd ü figânın hani?
Gönül aşkıyla gözünden, akan kanlı yaşlar hani?
Mükemmil mürşid-i kâmil, yol gösterenin hani?
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Gamsız yürürsün ey veli! Tesbih taneleri alıp,
Dünyaya mağrur olursun, din işin arkaya atıp,
Kork şimdi kork be hey gâfil, dönüp Allâh’a yalvarıp,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
10
Sûfî olup servet için sen koştun, savaş eyledin,
Zâhirin sûfî gibidir, bâtının kir, kalbini taş eyledin.
Mahcupsun sen ey habersiz, ezel gününü neyledin?
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
11
Tesbih tanesini alıp, halk gözünde has sûfîsin,
Kötü nefsinin elinde sen nankörün birisin,
Kulluk eyle sen Rahmân’a, yoksa seg-i Kûfî’sin
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
12
Ey sûfî bak öz tavrına, yalnız Allâh’ın kulusun,
Şayet aslına bakaydın, âlem içinde sen birsin,
Günâhkâr, hatalı kulsun, nâmın âsidir bilirsin,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Dîvân-ı Hikmet
13
‫صوفيا قيدلينگ حمبت دعوی سني ديوانه بول‬
‫مال و ملک و خانماندين كيچگيل و بياگنه بول‬
‫كيم خدا ديب سوزالسه مينگ اورگولوب پروانه بول‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
14
‫صوفيا دعوی عشق قيل بارچه دين بزيار بول‬
‫اويقوین ايالب حرام تونالر قوپوب بيدار بول‬
‫دردی يوق بيدردین كورسانگ قاچقيل و آزاد بول‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
15
‫امحدا سني صویف بولسانگ صویف يلغ آسان ايماس‬
‫حق رسول صویف بولوب دنيا مالني سوياگن ايماس‬
‫دنياین سوياگن كيیش یب شک بيلينگ انسان ايماس‬
‫صویف نقش بودلونگ ویل هرگزی مسلمان بوملادينگ‬
116- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشق يلق ین دعوی سيین قيلغان کيیش‬
‫معشوقيدین ذره اغفل بولغاین يوق‬
‫عشق گوهری توب سزي دريا اچيره پنهان‬
‫جاندين کيچمای اول گوهردين آلغاین يوق‬
2 2
‫گوهر آلور غواص اگر جاندين کيچسه‬
‫شيدا بولوب عشق رشابني هر کيم اچيسه‬
‫نيچه آيالر نيچه کونالر اگر اوتسه‬
‫عشق ین یلگ آچيليب هرگزی سولغاین يوق‬
300
13
Ey sûfî! Kıldın muhabbet davasın, divânesi ol,
Malı mülkü, evi barkı terk eyle bîgânesi ol
Kim “Allâh!” adın söylerse, hep onun pervânesi ol,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
14
Ey sûfî! Aşk davasını eyle her şeyden bîzâr ol,
Uykuyu eyleyip harâm, geceler kalk uyanık ol,
Derdi olmayan dertsizi, görürsen kaç ve uzak ol,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
15
Ey Ahmed sen sûfî olsan, bil sûfîlik kolay değil,
Hak Resul’ü sûfî olup, dünya malın sevmiş değil,
Dünya malın seven kişi şüphesiz ki insan değil,
Sûfî-nakş oldun amma asla Müslüman olmadın.
Hikmet - 116
Bunda Yalanım Yoktur!
Âşıklık davasını, dert edip güden kişi,
Maşûkundan zerrece, gâfil olma hakkı yok.
Aşk incisi gizlidir, dipsiz deniz içinde,
Cânından geçmeyene, inciden hiç nasip yok.
İnci alır dalgıçlar, şayet cânından geçse,
Her kim tutkun olup da, aşk şarabını içse,
Nice günler ve aylar, ömründen akıp geçse,
Aşkın gülü açılıp, bil asla solduğu yok.

3 3
‫اعشق بولوب تاپای ديسانگ حقین يولني‬
‫ارساغني سني عشق باغيده ارسار لگني‬
‫حمنت بریالن سینار ايرميش خيیش قلني‬
‫چني اعشق ین اندين کونیلگ قالغاین يوق‬
4 4
‫حمبت ین درياسيدا موج اورغویس‬
‫علم و عمل قيل و قال الر شوق اولگویس‬
‫بو تنگزیاگ کيم کرييبان کيم چيقغویس‬
‫اعشق قول الر معشوقيدين قالغاین يوق‬
5 5
‫قول خواجه امحد قبول قيدلی ايماغليق ین‬
‫قبول قيدلی عشق اویت غه کويماغليق ین‬
‫جانني برييب ساتقون آدلی کويماغليق ین‬
‫چني سوزومدور هرگزی آین يالغاین يوق‬
117- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشق کيشيالر کيچه الری ياتماسه بهراق‬
‫هر درد و الم تيکسه فغان ايتماسه بهراق‬
2 2
‫باشین ياريب قانغه بوياب قيلسه ستم الر‬
‫اوردی ميین ديب ظامله سوز قاتماسه بهراق‬
3 3
‫درويش بولوبان خلق اچييده تسبيح اوگوروب‬
‫صویف بولوب اعلم غه اوزين ساتماسه بهراق‬
301
Dîvân-ı Hikmet
Âşık olup bulayım dersen Hakk’ın yolunu,
Sakla sen aşk bağında sırlarının gülünü,
Sıkıntılarla sınar, Mevlâ iyi kulunu,
Gerçek âşığın ise, gönlünün kaldığı yok.
Sıkıntı deryâsında seven çırpınıp dursun,
İlim, amel, sözleri sevgi bağını kursun,
Bu denize gireni, hem de çıkanı görsün,
Âşığın maşûğundan hiç uzak kaldığı yok.
Gizliliği, hikmeti, Hoca Ahmed kabul et,
Ateş-i aşk içinde, sen yanmayı kabul et.
Cânın verip satın al, yanmaklığı kabul et,
Gerçek sözümdür asla, bunda bir yalanım yok.
Hikmet - 117
Uzak Olmasa Gerek!
Âşık olan kişiler gece yatmasa gerek,
Her ne dert gelse ona, feryâd etmese gerek.
Baş yarıp kan akıtsa, bağırıp feryâd etmez,
“Bana zâlimler vurdu!” söylememesi gerek.
Dervişler halk içinde, tesbihiyle zikretse,
Sûfî görünüp inse, özün satmasa gerek.
Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫اوتاگن صویف الر ايل کوزيدين يورماين قاچیت‬ Göçen sûfîler halktan, kaçındı, saklandılar.
‫حقین تيالاگن خلق اچييده يورماسه بهراق‬ Hakk’ı dileyen sûfî, halk içre olmaz gerek.

5 5
‫هر يريده خدا حارض و ناظر كیلتورورالر‬ Allâh her yerde hâzır, bize nâzırdır derler,
‫بيجا اوتوروب حقین بلند ايتماسه بهراق‬ Boş oturup da Hak’tan uzak olmasa gerek.

6 6
‫صویف بولوبان صاف بول ای بندهء اهلل‬ Sûfî olarak sâf ol, Yüce Allâh’ın kulu.
‫صویف بولوب اول يالغان دیم اوتماسه بهراق‬ Sûfîlikle yalanı birleştirmese gerek.

7 7
‫اهلل ديسه قيلسه نهان بدعت بسيار‬ “Allâh!” diye zikredip, işler gizli bid’atlar,
‫آنداغ صویف الر روزه نماز توتماسه بهراق‬ Böyle sûfîye namaz, oruç, kulluk ne gerek.

8 8
‫هر کيمین اوز يويلده ايالاكی شيدا‬ Her kimi öz yolunda, eylese kendine râm,
‫ديوانهء ژويلده ین عيب ايتماسه بهراق‬ Divâne-i uşşaka, ayıp etmese gerek.

9 9
‫حقین تانواغن اوزاگین هرگزی تانوماسالر‬ Mevlâ’yı tanıyanlar, tanımaz özgeleri,
‫اهلل ديمااگن بولسه این اولاگین بهراق‬ Kim ki Allâh demiyor, onun ölmesi gerek.

10 10
‫صویف بوالسن های هوس قيلماغيل اصال‬ Sûfî ol hay u heves sen eyleme dünyaya,
‫ايت نفیس اوچون بنده گه قان توتماسه بهراق‬ Köpek nefs için kula, düşman olmasa gerek.

11 11
‫رزاق ديدينگ بريدی سيناگ رزق فراوان‬ Rezzak-ı âlem dedin, sana rızıklar verdi,
‫شيطان سوزياگ بنده قالق ساملاسه بهراق‬ Şeytanların sözüne kulak asmasan gerek.

12 12
‫حقدين ايشيتيب ايدی موین امحد مسکني‬ Bunu Hak’tan işitti, söyledi miskin Ahmed,
‫چني بنده سيین سينه سيدين کيتماسه بهراق‬ O gerçek sevgilinin, gönlüne girmek gerek.

302

118- ‫حکمت‬
1 1
‫ايا دوستالر عشق غوایص بوملاگوچنه‬
‫وحدانيت درياسيغه كريسه بوملاس‬
‫اول درياین گوهريدور حق وصایل‬
‫جاندين كيچيب كريماگوچنه کورسه بوملاس‬
2 2
‫همت قورين جان بيیل غه حمكم چاملای‬
‫ماسواین حمبتني اوزدين ساملای‬
‫کوز ياشيین نياز ايالب رازين آيتمای‬
‫ارسار يولني مردان الردين بيلسه بوملاس‬
3 3
ْ ُ ُّ ُ
‫يبهم رشایب ین اچيماگوچنه‬ ِ “Yuhibbuhum” şarabını içmeyince,
َُ
‫يح ُّبونه بلاسيین كیيماگوچنه‬ِ ‫وي‬
ُ َ “Ve yuhibbunehu” libasın giymeyince,
‫رياضت ین پوته سيین بوغماغوچنه‬
‫حق مجالني مرادينچه کورسه بوملاس‬
4 4
‫هلل مقایم غه بارماگوچنه‬ َ َ
ِ ‫ِ َل مع ا‬
ُ َ ْ
‫ان ت ُموتوا رسايیغه کريماگوچنه‬
َ
‫فنَا ِف اهلل درياسيغه چومماغوچنه‬
‫بقا باهلل گوهريدين آلسه بوملاس‬
5 5
‫رش يعت ین سالیح ین كيماگوچنه‬
‫طريقت ین برایق غه مينماگوچنه‬
‫جذب جنون اعلیم غه بارماگوچنه‬
‫حقيقت ین ميداین غه کريسه بوملاس‬
6 6
‫مردانالرین مرادی دور حق ديداری‬
‫حق ديداری كرياک بولسه بول بيداری‬
‫قول خواجه امحد سحر وقتده قيلغيل زاری‬
‫بيدار بوملای حق مجالني كورسه بوملاس‬
303
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 118
Görse Olmaz!
Ey dostlar! Aşk dalgıcı olmayınca,
Vahdaniyet deryâsına girsen olmaz.
O deryânın gevheridir Hak visali,
Cândan geçip girmeyince, görse olmaz.
Himmet şalı cân beline sarmayınca,
Mâsivâ sevgisini gönlünden kovmayınca,
Niyaz ile yakarıp, gözyaşı dökmeyince,
Tarik-i esrârını merdandan bilse olmaz.
Riyâzet potasında erimeyince,
Hak cemâlin muradınca görse olmaz.
“Lî ma’allâh” makamına varmayınca,
“En temûtü” sarayına girmeyince,
“Fenâ fi’llâh” deryâsına dalmayınca,
“Bekâ bi’llâh!” cevherinden alsa olmaz.
Şeriatın libasını giymeyince,
Tarikatın Burak’ına binmeyince,
Cezbe, coşku âlemine varmayınca,
Hakikatin meydanına girse olmaz.
Mertlerin muradıdır, Hakk’ın cemâli,
Hak cemâle vuslattır uykusuz hâli,
Hoca Ahmed seherler hep gözü yaşlı,
Olmadan, Hak cemâlin görse olmaz.
Dîvân-ı Hikmet
119- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ین درياسيغه چومماغوچنه‬
‫ای دوستالريم عشق گوهرين آلسه بوملاس‬
‫تانگ آتقوچنه فرياد اوروب زار اينگرامای‬
ّ ‫رصاف بولوب عشق‬
‫دريین بيلسه بوملاس‬
2 2
‫عشق درديین بيلاگن کيیش دنيا تیپار‬
‫ايرانالرین ايزين آيلب تينمای اوپار‬
‫حمبت ین شویق بریالن ياشني سیپار‬
‫يایش آقمای رياضت ده سولسه بوملاس‬
3 3
‫حقه اعشق درويش الری سنگ حمک‬
‫بو اعملده ماكن قيلماس جایی فلک‬
‫نفیس اولوک کونیلگ ترييگ مثل ملک‬
‫مونداغ بوملای رسدين بهره آلسه بوملاس‬
4 4
‫جاندين کيچيب باش اوينامای خالص بوملاس‬
‫ترييک اوملای جمازيغه راست سوزالماس‬
‫حقيقت ین شایه بریهل راز آيتاملاس‬
‫خالص بوملای دنيا عقبني سالسه بوملاس‬
5 5
‫اخالص کرياک ايا طالب اعشق بولسانگ‬
‫جاندين کيچيب حمنت تارتيب صادق بولسانگ‬
‫آندين سونگره دراگیه اگ اليق بولسانگ‬
‫اليق بوملای ديداريین کورسه بوملاس‬
6 6
‫اعشق الراگ درد و بال آفت کرياک‬
‫حقدين بزيارتنرپورغه راحت كرياک‬
‫مالمت اگ اهانت اگ طاقت كرياک‬
‫طاقت قيلماى حقه اعشق بولسه بوملاس‬
304
Hikmet - 119
Görse Olmaz!
Muhabbetin deryâsına batmayınca,
Ey dostlarım! Aşk cevherin alsa olmaz.
Tan vaktine dek ağlayıp yatmayınca,
Sarraf olup aşk incisin bilse olmaz.
Aşk derdini bilen kişi dünyaya bakar,
Erenler izin sürüp, durmadan öper,
Şevk-i muhabbetle gözyaşın döker,
Gözyaşı dökmeden riyâzet olmaz.
Hakk’a âşık dervişler seng-i mihenktir,
Bu âleme meyletmez, yeri felektir.
Nefsi ölü, gönlü diri sanki melektir,
Bu hâlde olmayanlar, sırra erse de olmaz.
Halis olmaz cândan geçip, baş vermeden,
Doğru sözü söylemez mi cân vermeden?
Hakikat şahına niyaz etmeden,
Pak olmadan dünya derdin koysa olmaz.
Ey tâlip! İhlas gerek âşık olsan.
Cândan geçip Hak yolunda sadık olsan.
Ondan sonra dergâhına lâyık olsan,
Liyakatsiz cemâlini görse olmaz.
Âşıklara derd ü bela, âfet gerek,
Hak’tan bizâr tembellere, rahat gerek,
Melamete, ihanete, takat gerek,
Takatsız Hakk’a âşık olsa, olmaz.

7 7
‫عشق سزيالرین كوردوم دوستالر حريان يورار‬
‫مؤمن من ديب ايمانالری ويران يورار‬
‫روز حمرش ديدار كورمای رسسان يورار‬
‫پري مغان نظر قيلمای کورسه بوملاس‬
8 8
‫اعشق الری حمنت ایستار جاندين بزيار‬
‫روزه نماز تسبيح الری پرورداگر‬
‫تينمای كويار طاعت الری حق سني ديدار‬
‫يار استامای بنده منديب تورسه بوملاس‬
9 9
‫طريقت ین شویق ذویق کويماك يانماق‬
‫حقدين قاچقان ناجنس الردين قاچيب تانماق‬
‫يوز مينگ تورلوک جفا تيكسه بويون سونماق‬
‫بويون سونمای عشق دواكنني قورسه بوملاس‬
10
‫نادان کيم ديب سورسه ايتينگ بيخربالر‬
‫حقدين قورقمای ناجسن الرین سوراب ايزالر‬
‫آيت حديث بيان قيلسانگ قاتيغ سوزالر‬
‫همدم بولوب نادان بریهل تورسه بوملاس‬
11
‫زينهار زينهار قاچيب يورگيل بولسه نادان‬
‫حق ياديین ايتسه هر کیم اوشل مردان‬
‫جان ین جانغه پيوند قيلسه اوشل ايشان‬
‫اورسه سوکسه اول عزيزدين تانسه بوملاس‬
12
‫تربک دور اول عزيزدين اولوش آيلنگ‬
‫ياستانيبان آستانه سني يولنی سورينگ‬
‫يول کورساتسه جان دل ین برباد بريينگ‬
‫برباد بريمای عشق يويلغه كريسه بوملاس‬
305
Dîvân-ı Hikmet
Dostlar! Aşksızları gördüm, şaşkın yürür,
“Mü’minim der” imânları virân yürür,
Mahşerde cemâli görmez şaşkın yürür.
Pîr-i kâmil görmeden, görse olmaz.
Âşıklar mihnet ister cândan bizâr,
Oruç, namaz, tesbihleri Perverdigâr.74
Durmaz ibâdetleri Hakk’ı didâr.75
Yâr dilemeden kulunum dese olmaz.
Tarikatın şevkidir yakılmak, yanmak,
Hak’tan kaçan soysuzlardan uzak kalmak,
Yüz bin türlü cefâ görse boyun sunmak,
Boynun sunmadan aşk pazarın kursa olmaz.
10
Bî-haber, câhil kimdir diye sorsan,
Soysuzları arar Hak’tan korkmadan.
Ayet, hadis beyân etsen, karşı duran,
Hem-dem olup câhil ile dursa olmaz.
11
Sakın! Kaçın o câhilden, nâdândan.76
Zikr-i Hak üzere olan merdândan,77
Cânı câna bağlayanlar kaçmaz meydandan,
Ezâ etse o azizden kaçsa olmaz.
12
Mübarektir o azizden pay alın,
Arayıp dergâhının izin sürün,
Yol gösterse, cân u gönülden verin,
Gönülden verilmezse aşk yolu olmaz.
74
Perverdigâr: İlah, Allâh, 76
Nâdân: Câhil.
75
Didâr: Görme. 77
Merdân: Mert, yiğit, vefalı, sadık.
Dîvân-ı Hikmet
13
‫اعشق الرین خلق اچييده رسی پنهان‬
‫آیه رسدی کوکاگ يیتار رنیگ خزان‬
‫كوزی گريان بغری بريان خانه ويران‬
‫مونداغ بوملای حق يویل ین بيلسه بوملاس‬
14
‫قول خواجه امحد زاهد بومله اعشق بولغيل‬
‫بو يول الرده یب باک يورمه صادق بولغيل‬
‫يلیل جمنون فرهاد شريين وامق بولغيل‬
‫اعشق بوملای حق ديدارين کورسه بوملاس‬
120- ‫حکمت‬
1 1
‫معرفت ین منربيغه مينماگوچنه‬
‫رشيعت ین ايشالريین بيلسه بوملاس‬
‫رشيعت ین ايشالريین ادا قيلمای‬
‫طريقت ین ميداین غه کريسه بوملاس‬
2 2
‫طريقت ده تورلوک ادب بيلماگوچنه‬
‫نفیس بریهل حماربه قيلماغوچنه‬
‫عشق يويلغه اوزين اليق ايتماگوچنه‬
‫حقيقت ین رسالريین بيلسه بوملاس‬
3 3
‫رشيعت ده مراد اودلور يولغه کريماك‬
‫طريقت ده مراد اودلور نفسدين کيچماك‬
‫حقيقت ده عزيز جان ین فدا قيلماق‬
‫جاندين کيچمای عشق رشابني اچيسه بوملاس‬
306
13
Âşıkların halk içinde sırrı pinhân78 olur,
Âh u feryâd göğe çıkar, rengi hazân79 olur,
Gözü yaşlı, bağrı yanık, evi de virân olur,
Bu olmadan Hak yolunu bilse olmaz.
14
Kul Hoca Ahmed! Zâhit olma, âşık ol,
Bu yollarda yalnız olma, sâdık ol.
Leylâ- Mecnûn, Ferhât-Şirin, Vamık ol.
Aşk olmadan Hak cemâlin görse olmaz.
Hikmet - 120
Aşk Şarabın İçse Olmaz!
Marifet minberine yükselip, çıkmayınca,
Şeriat işlerini bilsen de bir şey olmaz.
Şeriat işlerini tamam eylemeyince,
Tarikat meydanında dolaşsan bir şey olmaz.
Tarikat adabını, vird edip bilmeyince,
Nefs ile muharebe, savaşa girmeyince,
Aşk yoluna özünü, cânını vermeyince,
Hakikat sırlarını bilsen de bir şey olmaz.
Şeriatın maksadı, yoluna sülûk etmek,
Tarikatın gayesi, kişi nefsinden geçmek,
Hakikatin hedefi, cânı Hak yolda vermek,
Cânından geçmeden kul, mey-i aşk içse olmaz.
78
Pinhân: Gizli.
79
Hazân: Solgun.

4 4
‫بوريا بوملای شيخ من ديبان دعوی قيلغان‬
‫اوزی قيلمای خلق الر آرا وعظني ايغان‬
‫سوزی يالغان دنيا اوچون عمل قيلغان‬
‫دنيا قويمای حال علیم ین بيلسه بوملاس‬
5 5
‫ايرانالری اوشبو يولغه قدم اوردی‬
‫جماهده مونیگ بریهل عمل قيدلی‬
‫ماکشفه باطن اچيره معلوم بودلی‬
‫مونداغ بوملای دراگیه غه ييتسه بوملاس‬
6 6
‫نه عمل دور ايرمن تيو دعوی قيلماق‬
‫سجاده ین خلق الر آرا توراغ ساملاق‬
‫اوزی بيلمای بو معین اگ نفسني اورماق‬
‫غواص بوملای در گوهرین آلسه بوملاس‬
7 7
‫وحدانیت کيمه سيین رسين بيلمای‬
‫عشق ارسار سوزالريدين خرب آملای‬
‫جتريد تفريد ايشالريین ادا قيلمای‬
‫او توحيدین ميوه سيدين آلسه بوملاس‬
8 8
‫قول خواجه امحد جتريد تفريد اميد قيلغيل‬
‫مصطیف ین سوزالريغه عمل قيلغيل‬
‫توبه ديبان تونالر قوپوب زار اينگراغيل‬
‫زار ييغالمای ديداريین کورسه بوملاس‬
307
Dîvân-ı Hikmet
Kâmil olmadan “Şeyhim!” diye iddia eden,
Yapmadığı şeyleri “Yapın!” diye söyleyen,
Sözü yalan olup da dünyaya meyl eyleyen,
Dünyaperest oldukça, “hâl” ilmin bilse olmaz.
Erenler Hak yolunda adım attı, yürüdü.
Derd-i mücahedeyle nefsi Hakk’a sürüdü.
Mükaşefe-i bâtın80 içre oldu, eridi.
Bu hâle ermeyince, dergâha varsa olmaz.
Ne iştir “erim!” deyip, tutup meydana çıkmak,
Seccadesi yüksekte, halk içre riyâ yapmak,
Kendisini bilmeden nefsine esir olmak,
Dalgıç olmadan inci, cevherler alsa olmaz.
Vahdaniyet gemisi esrarını bilmeyen,
Elfaz-ı aşk81 sırrına, vâkıf olup ermeyen,
Tecrîd-tefrîd82 işlerin tam tekmil eylemeyen,
Tevhidin meyvesinden alsa da yese olmaz.
Kul Hoca Ahmed sen de, tecrîd-tefrîd um bekle,
Muhammed Mustafa’nın sözüyle amel eyle.
Geceler tövbe edip, dövün, ağlayıp inle,
Ağlayıp inlemeden cemâli görsen olmaz.
80
Mükaşefe-i bâtın: İç âlemin keşfi.
81
Elfaz-ı aşk: Aşk sözleri.
82
Tecrît-tefrît: Ayırmak, tek kalmak, yalnız bırakmak.
Dîvân-ı Hikmet
121- ‫حکمت‬
1 1
‫دوستالريغه آچديم ايزيم گوهر ین‬
‫آسان بریهل او گوهردين آلسه بوملاس‬
‫جفا چيكمای حمنت تارتمای خدمت قيلمای‬
‫اوشبو پريین رسایي غه کريسه بوملاس‬
2 2
‫اعشق قول الر حله کییب براق مینار‬
‫حور و قصور اونگو سویل فرشته الر‬
‫اول براقغه باقيب آنده حريان قاالر‬
‫اعشق بوملای اول براقغه مينيب بوملاس‬
3 3
‫رمحن اياگم رحم قيليب کريگوز يولغه‬
‫رمحتينگدين مژده بريگيل اعیص قول غه‬
‫يودلين آزاغن قول الرينگین سالغيل يولغه‬
‫قالوزسزی اوشبو يولغه کريسه بوملاس‬
4 4
‫حمبت ین درياسيغه جوموب باتقيل‬
‫اعشق الرین صحبیت غه اوزونگ قاتقيل‬
‫حمبت ین بازاريغه اوزونگ ساتقيل‬
‫اوزين ساتمای حق رمحتني آلسه بوملاس‬
5 5
‫ايرانالرین ايزين ايزالب يولغه کريسانگ‬
‫کيچگيل فاین دنيا سيدين چني قول بولسانگ‬
‫قالوزسزي اوشبو يولغه کريار بولسانگ‬
‫ايزالب آین تاپماغوچنه کريسه بوملاس‬
6 6
‫حمبت ین درياسيغه سالغيل اوزین‬
‫حمبت ین مأواسيغه آچغيل کوزین‬
‫توبه قيليب حق يويلغه آلغيل اوزین‬
‫تو به قيلمای بو سوداین قيلسه بوملاس‬
308
Hikmet - 121
Saraya Girse Olmaz!
Dostlarına açtım Rabbim senin cevherini,
Kolaylıkla o cevherden alsa elbet ki olmaz.
Cefâ, mihnet çekmeden bilemez kıymetini,
Hizmet etmeden pîre, saraya girse olmaz.
Senin âşık kulların, kaftanlı, Burak biner,
Huriler, hizmetçiler, sağı-solu melekler,
O Burak’a bakarak, daimi hayretteler,
Âşık olmadan Burak binilirse hiç olmaz.
Rahmân olan Melik’im! Rahm eyle girdir yola,
Rahmetinden müjde ver, bu âsi, mücrim kula,
Yolun şaşan kulları, sen çevir doğru yola,
Kılavuzsuz, rehbersiz bu yola girse olmaz.
Muhabbet denizine gömülüp öylece bat,
Âşıklar sohbetine özün ver, öylece kat,
Muhabbet pazarında cânın ver, özünü sat,
Özünü satmayana Hakk’ın rahmeti olmaz.
Erenlerin izini arasan, yola girsen,
Fânî dünyadan geçip, sen gerçek bir kul olsan,
Kılavuzsuz bu yola çıksan ve revân olsan,
Arayıp bulmadıkça, o yoldan bir şey olmaz.
Muhabbet deryâsına kulak ver, aç gözünü,
Tövbe edip Hak yola, dön de sen ver özünü,
Muhabbet deryâsına sal nefsini, sözünü,
Tövbesiz bu sevdâyı tutsa, gütse de olmaz.

7 7
‫رشيعت نينگ ميدانيغه اوزين ساملای‬
‫طريقت نينگ بوستانيده جوالن قيلمای‬
‫حقيقت نينگ درياسيدين گوهر آملای‬
‫معرفت نینگ آدابین بيلسه بوملاس‬
8 8
‫قول خواجه امحد حق يويلده تورغيل مدام‬
‫اعشق الراغ درمان بريگيل یلع ادلوام‬
‫اعشق الرین آرزوسيدور دار السالم‬
‫اعشق بوملای دارالسالم کريسه بوملاس‬
122- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق دعوی سني قيلغان اعشق گريان بولور‬
‫بو دنياین غربیت دين اولسه بوملاس‬
‫هویش كيتيب بغری آین بريان بولور‬
‫حيا كيتيب پرده سني یریتسه بوملاس‬
2 2
‫بو دنياین عرشیت دين كيچاگن كییش‬
‫بيخود يورار تينمای آقار کوزدين يایش‬
‫واهل بولوب حريان يورار ياز و قيیش‬
‫وحیش ينلگيغ ايدلين چیقار يورسه بوملاس‬
3 3
‫کيچه کوندوز کوزده ياشني ژاهل قيلغان‬
‫فرياد اوروب سحرالرده واهل بولغان‬
‫کوکسني تيشيب چار رضب اوروب ناهل قيلغان‬
‫مونداغ ايرین دراگهيدين کيتسه بوملاس‬
309
Dîvân-ı Hikmet
Şeriat meydanına sen özünü koymadan,
Tarikat bahçesinde dolaşıp haz almadan,
Hakikat deryâsına cevher için dalmadan,
Marifet adabını bilsen de bir şey olmaz.
Hoca Ahmed Yesevî, Hak yolunda dur dâim,
Dermân ver âşıklara, olsun yolunda kâim,
Âşıkların arzusu, cemâl, cennet-i na’îm,
Aşk olmadan cenneti, cemâli görsen olmaz.
Hikmet - 122
Yürüse Olmaz!
Aşk davasını güden, âşıklar giryân olur,
Bu dünya gurbetinden, öleyazar, kahrolur.
Şuurunu kaybeder, bağrı da yanık olur,
Hayâ perdesi gidip, onu da dürse olmaz.
Dünya eğlencesinden kaçan, vazgeçen kişi,
Başıboş gezer-durur, akar gözünün yaşı,
Âşık olur şaşkınca, yürür hem yaz hem kışı,
Vahşiler gibi çıkıp boşa yürüse olmaz.
Gece-gündüz gözlerde yaşı pınar eyleyen,
Seherde feryâd edip, aşkın ilan eyleyen,
Bağrın deşip, dövünüp, sonra imdat dileyen,
Böylesi dergâhından ayrılsa doğru olmaz.
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫کيچه توروب يورمای تينمای ييغالاغنالر‬
‫عشق اویت غه يورک بغرين داغالاغنالر‬
‫رسوا بولوب رسدين معین انگالاغنالر‬
‫خلق اچييده رسوا بولوب يورسه بوملاس‬
5 5
‫اهلل يادين ايتيب يوروب زاری قيلغان‬
‫کوزده ياشني آقوزوبان جاری قيلغان‬
‫رسسان بولوب قباب بریهل يوروش قيلغان‬
‫آنداغ ايردين جدا بولوب يورسه بوملاس‬
6 6
‫اعشق الری دايم مدام حقین ايزالر‬
‫ظاهر يوروب باطنیده عرشین کوزالر‬
‫طالب الراگ آيت حديث سوزين سوزالر‬
‫رس سوزيین نادانالرغه ايتسه بوملاس‬
7 7
‫قايده بارسه عشق دواکنني انده قوردی‬
‫يلیل جمنون بو دنياین دورين سوردی‬
‫شيخ منصور انااحلق ديب غواغ قيدلی‬
‫وفا قيلغان ايرانالردين يانسه بوملاس‬
8 8
‫رسدين معین تويمااغنالر بياگنه دور‬
‫اول اعشق الر ماکنالری ويرانه دور‬
‫قايده بارسه همخانه یس جانانه دور‬
‫تونالر قوپمای اعشق من ديب يورسه بوملاس‬
9 9
‫غواص بوملای گوهر اوچون دريا چومماس‬
‫جاندين کيچمای چومماغوچنه هرگزی آملاس‬
‫بري قطره غه قانع بوملای اول در بوملاس‬
‫قانع بوملای شوق رشابني اچيسه بوملاس‬
310
Gece kalkıp, yürüyüp, durmadan ağlayanlar,
Aşk ateşine yürek, bağrını dağlayanlar,
Rüsvâ olup sırlardan, ma’nâlar anlayanlar.
Halk içre rüsva olup, koşsa, yürüse olmaz.
Allâh’ı zikreyleyip, yürüyerek ağlayan,
Gözyaşı akıtarak, sular gibi çağlayan,
Tan vakti sersem gibi, sokakları boylayan,
Öyle erden ayrılıp, gitse, yürüse olmaz.
Tüm âşıklar her zaman durmaz Allâh’ı anar,
Zâhirini bırakıp, bâtında arşı arar.
Tâlibe ayet, hadis, din-i İslam’ı sunar,
Sır sözü câhillere dese, anlatsa olmaz.
Her nereye giderse aşk pazarını kurdu,
Dünyanın devranını Leylâ Mecnûn da sürdü.
“Ene’l-Hak!” diyen Mansûr, bu uğurda cân verdi.
Vefalı erenlerden yansa, yakınsa olmaz.
Sırdan ma’nâ duymayan yalnız ve bîgânedir,
O âşıklar mekânı sessiz ve virânedir,
Her nereye giderse, evdeki cânânedir,
Geceleri kalkmayıp, âşığım dese olmaz.
Cevher için deryâya yüzemezsen dalınmaz,
Mücevher de denizden, dalınmadan alınmaz,
Bir damlaya kanaat etmezsen inci olmaz,
Kanaat edilmeden mey-i şevk içse olmaz.

10 10
‫قول خواجه امحد الهوت ارا مقام توتمای‬
ََ
‫هلل مقاميدين ييليب اوتمای‬
ِ ‫فنا ِف ا‬
‫پري مغان قطره سيدين جرعه يوتمای‬
‫ِل َم َع اهلل مقایم غه ييتسه بوملاس‬
123- ‫حکمت‬
1 1
‫اهلل دیبان ایتور قولالر معین بریالن‬
‫یب معنااگ هرگزی قوالق ساملاس بولور‬
‫اهلل دیاگی اعشق قولالر دایم مدام‬
‫حق یادیدین ذره اغفل بوملاس بولور‬
2 2
‫حق یادیدین ذره اغفل بوملااغنالر‬
‫یاتسه قوپسه حق ذکریین قویمااغنالر‬
‫واهلل باهلل دنیا حرام آملااغنالر‬
‫گور اچیینده اول قول هرگزی اوملاس بولور‬
3 3
‫معرفت نینگ بوستانیده جاننی بریاگن‬
‫حمبت نینگ میدانیده باش اویناتاگن‬
‫حقیقت نینگ دریاسیدین گوهر آلغان‬
‫غواص ینلگیغ اول دریادین چیقماس بولور‬
4 4
‫ایرانالر اول دریاغه چومدی بایت‬
‫کیچه کوندوز تینمای بری دم یادین اییت‬
‫اوملاس بورون جان اچیغنی زهرین تایت‬
‫آخرتین اسبابیین ساملاس بولور‬
83
Fenâ fi’llâh: Tasavvufta bir mertebe, Allâh’ın varlığında yok
olmak. 311
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed lâhuttan makamlar tutmayınca,
“Fenâ fi’llâh”83 makamın aşıp da geçmeyince,
Pîr-i kâmil suyundan bir yudum içmeyince,
“Lî me’allâh”84 makamın erse, ulaşsa olmaz.
Hikmet - 123
Çıkmaz Olur!
Ma’nâsını bilerek, her kim ki; Allâh söyler,
Ma’nâsından habersiz olana sağır olur.
Âşık kullar daima; Allâh zikrini söyler,
Hakk’ı her an zikreder, rikkate nâil olur.
Hak yâdından, şânından, zerre gâfil olmayan,
Gece-gün, zikr-i Hak’tan asla gâfil olmayan,
Vallâhi malı dünya harâm deyip almayan,
Kabrin içinde o kul, katiyen ölmez olur.
Ma’rifet bostanında cânını Hakk’a veren,
Muhabbet meydanında pişip kemâle eren,
Hakikat deryâsından nice cevherler deren,
Dalgıç gibi denizden, dalar ve çıkmaz olur.
Erenler o denize daldı, çıktı ve battı,
Gece-gündüz durmadan zikr ü evradın yaptı.
Ölmeden cân acısın gördü, zehrini tattı,
Ölüm hazırlığını geriye koymaz olur.
84
Lî me’allâh: “Benim Allâh ile beraber bulunduğum bir makam
vardır ki, ona melekler ve peygamberler giremez.” anlamındaki
hadisin başındaki ifade.
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫اغفل بوملاس حق یادیدین تونالر تمام‬
‫لقمه حالل طلب قیلور ییماس حرام‬
‫درویش کریاک اوشبو صفت بریهل مدام‬
‫قول بولوب قول لوغیدین تانماس بولور‬
Gâfil olmaz Mevlâ’dan, geceleri de tamam,
Helâl rızka tâliptir, asla yemezler harâm.
Bu güzel vasıflarla, derviş olmaktır merâm,
Kul olur kulluğundan, katiyen caymaz olur.

6 6
‫قول بولوب قول لوق قيلور خواجه سیغه‬
‫تننی جاننی آیاماس اول موالسیغه‬
‫صابر بولوب امید توتار وعده سیغه‬
‫جفاسیدین چنی اعشقالر قایتماس بولور‬
Kul olur, köle olur, kulluk eder Rabb’ine,
Cânını esirgemez Yaradan Hâlık’ına,
Sabr u sebat gösterir, umut besler va’dine,
Cefâsını çekse de âşıklar dönmez olur.

7 7
‫جفا چیکمای اعشق بوملاس تینگال اغفل‬
‫جفا چیکیب صابر بولغیل بوملا اغفل‬
‫رضا بولوب قول لوق قیلغان بولور اعقل‬
‫جاهل آدم بری برییدین یانماس بولور‬
Kim ki cefâ çekmedi, âşık olmaz; bil gâfil!
Cefâyı çek, sabreyle, sakın ha olma câhil!
Rıza gösteren kullar, hem âriftir, hem âkil,
Câhiller birbirinden asla ayrılmaz olur.

8 8
‫قول من تیو حق امریین قیلمااغنالر‬
‫قدرتیین کوروب عربت آملااغنالر‬
‫ایمان اسالم احاکم الرین بیلمااگنالر‬
‫اولوغ کونده قزییل یوزلوک بوملاس بولور‬
“Kulum!” deyip Hak emrin, eda edip kılmayan,
Kudretini görüp de ders ve ibret almayan,
İmanın ve İslam’ın, kuralların bilmeyen,
Büyük günde kızıl yüz, solar ve kara olur.

9 9
‫حق یولوین شویق کوپتور بیلاگنالراگ‬
‫قورقونچ بیالن ییتگیل اوشل اولاگنالراگ‬
‫آسان کورینور یویل مدام یوراگنالراگ‬
‫مونداغ قولالر گور عذابنی بیلماس بولور‬
Hak yolunun şevki çok, bilene, görenlere,
Korku ile ulaşır önceden ölenlere,
Kolay görünür yolu, dâim yürüyenlere,
Böyle kullar kabirde azabı bilmez olur.

10
‫قول خواجه امحد اهلل دیگیل یاشینگ آقغای‬
‫اوتاگن اعرف همت قیلیب قویلنگ توتقای‬
‫رحیم کیلسه رحیم موالم رحم قیلغای‬
‫خواجه قولنی هرگزی ضایع قویماس بولغای‬
10
Kul Hoca Ahmed sen de; “Allâh!” de yaşın aksın,
Giden ârifân senin, himmetle elin tutsun,
Rahmeti sonsuz Mevlâ sana da rahmet etsin!
Allâh, kulunu asla zararda koymaz olur.

312

124- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر بو یولالرنینگ عقبه یس کوپ‬
‫اوتسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
‫یوز مینگ بال حمنت آفت خطری کوپ‬
‫تویسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
2 2
‫رشیعت سزی طریقت اگ اوتوب بوملاس‬
‫حقیقت سزی معرفت اگ ییتیب بوملاس‬
‫پریسزی هرگزی شوق رشابنی تاتیب بوملاس‬
‫تاتسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
3 3
‫نادانالراگ رس معنا ایتیب بوملاس‬
‫در گوهرین هر ُمهره اگ ساتیب بوملاس‬
‫ادهم صفت دنیا عقبنی ییتیب بوملاس‬
‫ییتیب بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
4 4
‫رسسزی یوز مینگ طاعت قیدلیم یودلین آزدیم‬
‫راحله سزی یولغه کرییب تایلب توزدوم‬
‫پری مغان نظر قیدلی نفسین سزیدیم‬
‫سزیسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
5 5
‫وا دریغا تویمای قادلیم عمروم اویت‬
‫نفس هوا اورتا آیلب میین یویت‬
‫حبمد اهلل پری مغان قولوم تویت‬
‫توتسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
6 6
‫واهلل باهلل ثم تاهلل رسسزی بوملاس‬
‫رسسزی یوز مینگ طاعت قیلسانگ مقبول بوملاس‬
‫نیچه ایتسام بیخربالر موین بیلماس‬
‫بیلسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
313
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 124
Pir Hizmetin Kılmadıkça!
Ey dostlar bu yolların engel, elemi çoktur,
Geçse olmaz bu keder pîr hizmetin kılmadıkça.
Yüz bin bela, sıkıntı ve tehlikesi çoktur,
Duysa yetmez bu keder, pîr hizmetin kılmadıkça.
Şeriatsız tarikat, geçip yükselse olmaz,
Hakikatsiz marifet, yetmek ulaşmak olmaz.
Pîrsiz şevk şarabını içmek ve tatmak olmaz,
Tatsa olmaz elbette, pîr hizmetin kılmadıkça.
Câhile ma’nâ sırrı söylesen, versen olmaz,
İnciyi, mücevheri, ucuza satmak olmaz,
Edhem gibi dünyanın, kaygısın çekmek olmaz,
Asla çekse de olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Sırra ermeden yüz bin ibâdetimle şaştım,
Mürşitsiz yola girdim, şaşkın şaşkın dolaştım,
Mürşidim nazar etti, engin dağları aştım,
Sezse, ulaşsa olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Vah ne yazık duymadan bitti ve ömrüm uçtu,
Nefs ü hevam aldattı, günâhlar beni yuttu,
Hamdolsun Mevlâ’ya ki, pîrim elimden tuttu,
Elimden tutsa olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Hem vallâhi, billâhi, tallâhi sırsız olmaz,
Sırsız yüz bin ibâdet eylesen makbul olmaz,
Ne söylesem kar etmez, câhiller bunu bilmez,
Bilse, duysa da olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫جاندین کیچمای باش اوینامای یولغه ساملاس‬
‫اعتقادینگ تام بوملاسه قولونگ آملاس‬
‫طابلالرده گینه هوا کدورت بوملاس‬
‫کیچسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
8 8
‫ایا طالب اوملاس بورون اوال کورگنی‬
‫خیشیالر نینگ خاک پایی بوال کورگنی‬
‫توفراق بولوب فیض و فتوح آال کورگنی‬
‫آلسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
9 9
‫حقیقت نینگ یولالریده یوز مینگ خطر‬
‫بیلنی باغالب یولغه کریاگن آخر ییتار‬
‫رس ایشیگنی یاستاناگنالر مراد تاپار‬
‫تاپسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
10
‫مرادینگ اگ ییتای دیسانگ بولغیل بیدار‬
‫اهل عیال خانماندین بولغیل بزیار‬
‫آخر بری کون کورساتگویس سیناگ دیدار‬
‫کورسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
11
‫اهلل دیگیل جانینگ کویوب اوتالر چیقسون‬
‫هو دیاگنده سوناگکالرینگ چقماق چاقسون‬
‫بغرینگ تیشیب اوپکانگ شیشیب ایریب آقسون‬
‫آقسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
12
‫اوشبو یولغه قدم قویغان جاندین کیچیت‬
‫ذکر قلبنی ایتا ایتا کوکسنی تیشیت‬
‫آندین سونگره جانان باقیب ایشیک آچیت‬
‫آچسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
314
Baş koyup, cândan geçip, bu yola ulaşılır,
İmanın tam olmazsa boşuna dolaşılır,
Tâlipler heves etse, yardım gelmez şaşılır,
Himmet gelse de olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Ey tâlib-i hakikat! Sen ölmeden öledur,
İyiler ayağının tozu, kiri oladur,
Hak için toprak olup, feyz-i fetih buladur,
Feyiz gelse de olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
Hakikat yollarında yüz bin tehlike olur,
Kim belini bağlarsa, gider menzili bulur,
Sır kapısın çalanlar, murada nâil olur,
Murada erilemez, pîr hizmetin kılmadıkça.
10
“Muradıma ereyim” diyen olur uykusuz,
Çoluk-çocuk, ev barktan, şikâyetçi, huzursuz,
Sonunda cemâlini gösterecek kuşkusuz,
Cemâlin görse olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
11
“Allâh!” de, cânın çıksın, tende ateşler yansın,
“Hû!” deyip kemiklerin çatır çatır doğransın,
Bağrını deş vücudun al kanlara boyansın,
Kanın aksa da olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
12
Bu yola adım atan cândan ve maldan geçer,
Kalpten “Allâh!” diyerek, ciğerlerini deşer,
Ondan sonra sevgili, bakıp kapılar açar,
Kapı açsa da olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.
 Dîvân-ı Hikmet

13
‫یوز مناجات ایتیب ییغالی سیناگ خدا‬
‫حرص هوا منمن یلکدین قیلغیل جدا‬
‫لطف ایالسانگ منمن یلکین قیالی ادا‬
‫قیلیب بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
13
Yüz münacat eyleyip ağlarım sana Rabbim!
Hırs, heva ve benlikten, sen uzak eyle Rabbim!
Lütfedersen keremin tamam eyleyim Rabbim!
Tamam eylemek olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.

14
‫رمحن ایاگم رمحتینگ اگ الیق قیلغیل‬
‫برق ینلگیغ همت برییب اعشق قیلغیل‬
‫تا اولگوچنه صدقیم بریهل صادق قیلغیل‬
‫بولسه بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
14
Rahmân olan Melik’im, rahmetine râm eyle,
Şimşek gibi himmet kıl, kendine âşık eyle,
Ölenedek sıdkımla kendine sâdık eyle,
Sâdık olsan da olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.

15
‫قول خواجه امحد اهلل دیمای نه ایش قیالی‬
‫عملیم یوق زار اینگرامای نه ایش قیالی‬
‫حقدین قورقوب قان ییغالمای نه ایش قیالی‬
‫قیلیب بوملاس پری خدمتنی قیلماغوچنه‬
15
Kul Hoca Ahmed; “ Allâh!” demeyip ne yapayım!
Amel yok ağlamayıp, duasız ne yapayım!
Hak’tan korkup duamla ben O’na yakarayım,
Ne yapsa yine olmaz, pîr hizmetin kılmadıkça.

125- ‫حکمت‬ Hikmet - 125

Âhir Zaman Şeyhleri!

1 1
‫تطوع روزه توتار خلقالرغه شيخ يلك ساتار‬ Nafile oruç tutar, kullara şeyhlik satar,
‫علیم يوق اعميدين برت آخر زمان شيخ الری‬ İlmi yok körden beter, âhir zaman şeyhleri.

2 2
‫بيیل اگ فوطه چالوب اوزین کيیش سانور‬ Beline kuşak bağlar, kendini adam sanar,
‫عرصاتده اوفتانور آخر زمان شيخ الری‬ Arasat’ta da ağlar, âhir zaman şeyhleri.

3 3
‫باشيغه دستار اورار علیم يوق نياگ يرار‬ Başına sarık sarar, ilmi yok neye yarar,
‫اویق يوق ياسني قورار آخر زمان شيخ الری‬ Ok yok yayını çeker, âhir zaman şeyhleri.

315
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫االيیدين آل قيلور معمله ین بال قيلور‬
‫ايسزی عمرين ييل قيلور آخر زمان شيخ الری‬
5 5
‫شيخ يلق اولوغ تورور حرضتاگ ايلتاگن ایش تورور‬
‫آش بريماس بغری تاش تورور آخر زمان شيخ الری‬
6 6
‫مسكني امحد قنده سني حق يويلده نيده سني‬
‫علمينگ يوق نه سانده سني آخر زمان شيخ الری‬
126- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ین كوچه سيین كزياگن اعرف‬
‫خيیش بيلور خوماگهالرین عالمتني‬
‫ارادت دين قولالريغه حربه آيلب‬
‫دفعني ايالر مرضت ین سالمتني‬
2 2
‫انداغ اعشق اياقيغه باشني قويسه‬
‫بنا قويمای نفس هواین کوزين اويسه‬
‫شوق رشابني اچييب تاکه رویح قانسه‬
‫هيچ آغزیدين ساملاس توبه ندامتني‬
3 3
‫يولني تاپيب باطن كوزی آچيلغانالر‬
‫خار خشق ديك اياغ آسیت ياچنيلغانالر‬
‫برك لگ ديک سولوب توزوب ساچيلغانالر‬
‫اعر آملاس اول خااليق نینگ مالمتني‬
316
Alayından al eyler, işlerini bal eyler,
Boş ömrünü yel eyler, âhir zaman şeyhleri.
Şeyhlik ulu bir baştır, Hakk’a ulaşan iştir,
Aş vermez bağrı taştır, âhir zaman şeyhleri.
Miskin Ahmed nerdesin, Hak yolda ne edersin?
İlmin yok ne hâldesin, âhir zaman şeyhleri.
Hikmet - 126
Keşf u Kerâmet!
Muhabbet sokağını gezip tozan ârifler,
İyi tanır ve bilir, sâdıkların hâlini.
İrade silahını kuşanınca ârifler,
Def eder mazarratın her türlü elemini.
Öyle âşık ayağın tutsa, başına koysa,
Her şey nefs ü hevanın kalksa gözünü oysa,
Şevk şarabını içip, ta ki ruhuyla kansa,
Hiç dilinden bırakmaz tövbe, pişmanlığını.
Yolun sırrını bulup, kalp gözleri açılan,
Olgun başaklar gibi ayakaltı saçılan,
Gül yaprakları gibi, sararıp da dökülen,
Eremez o kulların zaaf, melâmetine.

4 4
‫صویف کرياک باطنین ین قيلسه صایف‬
‫طاعت قيلسه مانندهء برش حایف‬
‫آندين سونگره وعده سيغه بوالر وایف‬
‫بيشک کورار هر كيم کشف و کرامتني‬
5 5
‫رجال ال تلهيهم ديب ايدی خدا‬
‫اوشل مردان ماسوی دين بولور جدا‬
‫ذکرين ايتيب هر نفسده اولسه روا‬
‫تاپار هردم غوث الغياث جالتلني‬
6 6
‫الهوت آرا مريد اگر مقام توتسه‬
‫درويش يلكده قرق تورت مقام آندين اوتسه‬
‫شيخ مني تيو بنا قويوب اوتین يوتسه‬
‫یب مشقت تاپماس ايمان حالوتني‬
7 7
‫دور ايایغ ييتيب كيدلی ای بیخرب‬
‫اچيریور قويمای نيچه اگر قيلسانگ حذر‬
‫وا حرستا ايمانينگده كوپتور خطر‬
‫قوتوملاس سني بريمای آین امانتني‬
8 8
‫قول خواجه امحد ظاهر اعیم يول اداشیت‬
‫طالب الرین صحبیت دين یرياق قاچیت‬
‫قاريب چوكوب حق يويلغه عقیل شاشیت‬
‫تانگال بارسه كورماس کوزین فراغتني‬
317
Dîvân-ı Hikmet
Sûfî, gerek kalbini eylese sâfi hâli,
İbâdetle olurdu Bişr-i Hafî misâli.
Sonra olur vadinde, sözlerinde vefâlı,
Şüphesiz herkes görür, keşf u kerâmetini.
“Ricâlün, lâ tülhihim” deyip söyledi Allâh!
O kul ki olur ayrı, masivadan gayru’llâh.
Her nefeste zikredip, gönlü dolar hubbu’llâh,
Bulur her zaman gavslar, gavsın celâletini.
Kabir içinde mürit eğer bir makam tutsa,
Dervişliğinde kırk dört makamı birden geçse,
“Şeyhim!” deyip ortaya çıkıp ateşler yutsa,
Çilesiz bulmaz imân, zevk u halâvetini.
Artık vakit geldi de geçti bile habersiz,
Çekinsen bile koymaz, içirir nice sensiz,
Vah! Yazık imânında tehlike büyük, densiz!
Kurtuluşun yok senin vermeden emâneti.
Hoca Ahmed, ten gözü âmâ oldu, yol şaştı,
Tâliplerin sohbetten ayrıldı, uzak kaçtı.
İhtiyarlayıp, çöktü, hak yolda aklı şaştı,
Seherle varsa görmez körün feragatini.
Dîvân-ı Hikmet
127- ‫حکمت‬
1 1
‫ایسزی بو طریقت نینگ تانسوق ایدی‬
‫دوستالریم ارامزیده ایدالنماس اول‬
‫گر ایدی بوملاس ایردی اعشقالرده‬
‫نیچه یول کرکالر اورننی کریالنماس اول‬
2 2
‫اول ایرنینگ یلگ اول رشیعت دور‬
‫میوه یس تاتلیق لقمه طریقت دور‬
‫کیم قونلینگ قویل بولسه حقیقت دور‬
‫قاف تاغین تواگل یوتسه تورالنماس اول‬
3 3
‫نشاننی ایتا کیتدی اعشق الری‬
‫ایستایو بودلی آنینگ صادق الری‬
‫بودلوق دیب ایتمادیالر الیق الری‬
‫کوراگننی کوراگن یریده سویالنماس اول‬
4 4
‫سوز تاشته بولسه اچیته مزه بوملاس‬
‫اچیمای قوروق بولسه انده مزه بوملاس‬
‫نیچه الر آرزو قیلیب بهره آملاس‬
‫دعوااگ معین آیلب یوزالنماس اول‬
5 5
‫قاموغ اعضا صورتیدین تیل کیچماغوچنه‬
‫موتوا قبل ان تموتوا بوملاغوچنه‬
‫ظاهریده باش کوزیین یومماغوچنه‬
‫باطنیده ایچ کوزی کوراگنماس اول‬
6 6
‫ایماگک سزیین ییتملکییگ ایرماس آسان‬
‫چنوک چنکر ییتماگوچنه خم مخدان‬
‫بوملاغوچنه بو یول اچیره مونلگیغ حریان‬
‫قوروق اوتون کیماغوچنه کورالنماس اول‬
318
Hikmet - 127
Kirlenmez O.
Eşsiz bu tarikatın sonu nerdedir?
Dostlarım aramızda dolaşıyor mu?
Şayet gezseydi, olmazdı âşıklarda,
Nice yollar kirlenir, yerini kirletmez o.
O yiğidin gülü o şeriattır,
Meyvası tatlı, lokması tarikattır.
Kim kulunun kulu olsa bu hakikattır.
Kaf dağını yutsa da esnemez o.
Eserini söyledi, gitti âşıklar,
İsteyerek oldu ona sâdıklar,
Erlik diye söylemedi lâyıklar,
Gördüğünü görür ama söylemez o.
Söz dilde ise, içerde olmaz lezzet,
İçi kuru olsa, orada olmaz lezzet.
Niceleri arzular; der ki nasip et,
İddialı ma’nâsın, arayıp da bulmaz o.
Organların derdinden dil geçmedikçe,
“Mûtû kable en temûtû.”85 olmadıkça,
Zâhirinde ten gözünü yummadıkça,
Bâtında da kalp gözüyle görülmez o.
Sabırsızın ulaşması kolay değildir.
Ham, acı meyve yutmak değildir.
Bu yol üzre, dertli şaşkın olmadıkça,
Kuru odun yanmadan alevlenmez o.
85
Mûtû kable en temûtû: Ölmeden önce ölünüz.

7 7
‫قول خواجه امحد قاتیغالنیب کوی سنی ایمدی‬
‫ایچ و تاشینگ خام قاملاسون پیش سنی ایمدی‬
‫دوستالر مینگه سوزیین ایت سنی ایمدی‬
‫یوق ایرسه معرفتینگ تورالنماس اول‬
128- ‫حکمت‬
1 1
‫دم بو دمدور اوزاگ دمین دم ديمه‬
‫دنيادين یب غم اوتارسني غم ديمه‬
2 2
‫کويماسه جان ديلنگ هم استخوان‬
‫كوز ياشينگ آقان بيله سني نم ديمه‬
3 3
‫خواه کولسه ييغالسه اعشق ايیل‬
‫چهرهء رسخني كوروب یب غم ديمه‬
4 4
‫اصل نسلينگ قطرهء آب مین‬
‫خس ین کورسانگ سني اوزونگدين كم ديمه‬
5 5
‫آدميده ذره معین بوملاسه‬
‫سني آين آدم كوروب آدم ديمه‬
6 6
‫تويماسه رس معین دين آدم ايماس‬
‫سني آین صورت کوروب حمرم ديمه‬
7 7
‫گر يوراكده بوملاسه يوز داغ درد‬
‫زنهار قاچغيل آین همدم ديمه‬
319
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed sıkılarak yansın şimdi,
İçin dışın ham kalmasın, pişsin şimdi.
Dostlarım sözünü bana söylesin şimdi,
Yoksa marifetini ele vermez o.
Hikmet - 128
Gam Deme!
Dem bu demdir, başka demi dem deme.
Dünyadan gamsız geçersin gam deme.
Yanmasa cân u gönlün, hem kemiğin,
Gözyaşının akmasından nem deme.
Kahkahayla gülse, ağlasa âşık,
Rahat yüzün görüp de gamsız deme.
Aslın, neslin, erlik suyu damlası,
Çöpü görsen, özünden eksik deme.
Âdemoğlu, zerre ma’nâsız kalsa,
Sen onu adam görüp, adam deme.
Duymasa ma’nâ sırrı adam değil,
Sen onun suretini görüp, mahrem deme.
Yürekte olmazsa yüz dert yarası,
Sakın, kaç onu hem-dem deme.
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫تيگسه بيلاگن آبدار خنجری‬
‫جان بريور جانانه غه مرهم ديمه‬
9 9
‫دوستالر ديوانه ايرماس هر کيیش‬
‫عز و جاه دين کيچماسه آدم ديمه‬
10 10
‫مثل دريا يوزيده يوراگن خیس‬
‫های هوی دياگن بيالن حمکم ديمه‬
11 11
‫امحدا توتقيل غنيمت هر نفس‬
‫يارسزي اوتاگن بو دمین دم ديمه‬
129- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت سزي خاليقدين هر كيم قاچسه‬
‫اعرفالرین صحبتيدين جوالن قيلور‬
‫اورتاب کويوب عشق يويلده ياشني ساچسه‬
‫سبحان اياگم عرش اوستيده مهمان قيلور‬
2 2
‫بندم دياگی كوياگن الرین سويوب اهلل‬
‫حق كورساتاگی ديداريین واهلل باهلل‬
ً
‫قايده بارسه تسبيح الری شيئا هلل‬
‫هر نه تاپسه حق يويلده احسان قيلور‬
3 3
‫ذاكر بولوب ذکرين آيتسه کيلاگی ندا‬
‫شيطان لعني ييتميش فرسنگ بولغای جدا‬
‫دردی بولسه حق درديغه برياگی دوا‬
‫انداغ قولین اوزی ايزالب جانان قيلور‬
320
Değse sana bir fânînin hançeri,
Cân verir, cânân merhem verir deme.
Dostlar! Divâne değildir her kişi,
“İzz ü câh”tan geçmezse âdem deme.
Deryâ üzerinde yürümüş hası,
“Hayy Hû!” diyene sağlam deme.
Ey Ahmed! Ganimet bil her nefesi,
Yârsız geçen bu demi, demdir deme.
Hikmet - 129
Kurbân Eyler!
Muhabbetsiz kişiden her kim kaçsa,
Ârifler sohbetinde gönül eyler.
Yansa, yolunda gözlerinden yaş aksa,
Subhân Allâh, arş üstünde konuk eyler.
“Kulum!” deyip, yananları sever Allâh.
Hak gösterir cemâlini vallâh, billâh.
Nere gitse tesbihleri “Şey’en li’llâh!”
Her ne bulsa Hak yolunda ihsân eyler.
Zâkir olup, zikreylese, gelir nidâ,
Lain şeytan yetmiş fersah olur cüdâ,
Derdi olsa, Hak derdine verir devâ,
Öyle kulu kendi arar, cânân eyler.

4 4
‫تون سحرالر حق اويغاتيب قان ييغالتار‬
‫بيدار قيليب اوز عشیق غه بيل باغالتار‬
‫دوایس يوق دردین برييب زار اينگراتار‬
‫مونده ييغالب انده بارسه سلطان قيلور‬
5 5
‫حقه اعشق بولغان قول الر دايم بيدار‬
‫رضوان ايماس مقصودالری ايرور ديدار‬
‫اهل عيال خانماندين بولور بزيار‬
‫اسماعيل ديک عزيز جانني قربان قيلور‬
6 6
‫شيخ مني تيو باش کوتاراگن حقه رقيب‬
‫من يلک قيليب سبحاین غه بوملاس حبيب‬
‫بيدار بولوب دردسزيالراگ بولغان طبيب‬
‫بو دنياین مؤمن الر اگ زندان قيلور‬
7 7
‫ای مؤمن الر طاعت قيليب تايانمنگ الر‬
‫امانت دور عزيز جانغه اينانمنگ الر‬
‫حرام حريش ييغميش مالغه اينانمنگ الر‬
‫مال الرينگین قريش آتليغ ييالن قيلور‬
8 8
‫بو دنياغه بنا قويغان قارون قاین‬
‫دعوی قيلغان فرعون بريهل هامان قاین‬
‫وامق عذرا فرهاد شريين جمنون قاین‬
‫قهر ايالسه بري حلظه ده يكسان قيلور‬
9 9
‫هيچ بيدلينگ مو آدم اوملای قالغاین ین‬
‫بو دنياین وفاسيین بيلاگین ین‬
‫دنيا طلب بوی خدا آلغاین ین‬
‫اهلل ديسانگ كوز ياشينگین باران قيلور‬
321
Dîvân-ı Hikmet
Hak uyarır, seherlerde kan ağlatır,
Uykusunu giderir, kendine bel bağlatır,
Devâsız dertler verip, için için çağlatır.
Dünyada ağlayanı, orada sultân eyler.
Hak âşığı olan kullar bîdâr86 olur,
Cennet değil arzuları didâr87 olur,
Çoluk-çocuk, evden- barktan bizâr88 olur,
İsmail gibi cânını kurbân eyler.
Şeyhim diye, başkaldıran Hakk’a rakîb,
Benlik güden Sübhân’ıma olmaz habib,
Uykusuzken dertsizlere kim ki tabib,
Bu dünyayı mü’minlere zindan eyler.
Ey mü’minler! İbâdete aldanmayın,
Emanettir, aziz câna inanmayın,
Harâm-mekrûh yığmış mala kanmayın,
Mallarını “Karış” adlı yılan eyler.
Bu dünyaya saray diken Karun hani?
İlahlaşan Firavn ile Haman hani?
Vamık- Azra, Ferhât- Şirin, Mecnûn hani?
Kahreylese bir anda, hâk ile yeksân eyler.
Duydun mu kulun ölmeyip kaldığını,
Bu dünyanın vefasını gördüğünü?
Dünyalıktan Hak kokusu aldığını!
Allâh desen, gözyaşını yağmur eyler.
86
Bîdâr: Uykusuz.
87
Didâr: Cemâli görmek.
88
Bizâr: Şikâyetçi, feryâd eden.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫عشق درديغه دوا سوراغن حارض تيلبه‬
‫ظاهرده يوق باطن اچيره قيلور جلوه‬
‫مغز رسينگ بغرينگ اچيره قيلور غلوه‬
‫عشق درديغه دوا قيلسه رمحن قيلور‬
11
‫کيمین کورسانگ بو يول الرده يالغان اعشق‬
‫ظاهر صویف باطن اچيره ايرماس صادق‬
‫انينگ اوچون معشوقيغه بوملاس اليق‬
‫يالغانیچ ین روز حمرش رسسان قيلور‬
12
‫تن سوزالمس جان سوزالمس ايمان سوزالر‬
‫جاندين كيچاگن چني اعشق الر حقین كوزالر‬
‫اعرفالراگ خدمت قيليب يولني توزالر‬
‫اول اعشق ین خاليقغه سلطان قيلور‬
13
‫اعشق بولسانگ کيچه كوندوز عشق ایستاگيل‬
‫طاعت قيلغيل کيچه قوپوب هيچ ياتماغيل‬
‫اعقل بولسانگ نادانالراگ رس ايتماغيل‬
‫چني درويشالر طاعت الرين پنهان قيلور‬
14
‫درويش بولسانگ طاعت قيلغيل قيلمه ريا‬
‫هر کوشه ده طاعت قيلغيل تنگريم گواه‬
‫يالغان درويش قايده بارسه رزق کوتاه‬
‫اعدل پادشاه طاعت الرين عصيان قيلور‬
15
‫وای اوشنداغ درويش الردين پناه بريگيل‬
‫اول نادانغه الفت قيلمای جانيم آلغيل‬
‫ايا حمبوب يودله قادليم يولغه سالغيل‬
‫توبه يلقین خواجم جاين بستان قيلور‬
322
10
Aşk derdine devâ sorma, çare yok.
Bâtın içre cilve eder, zâhirde yok.
Bu bir ilahî imtihan, çâresi yok,
Aşk derdine dermân etse, Rahmân eyler.
11
Kimi görsen bu yollarda sahte âşık,
Zâhirde sanki sûfî, bâtında değil sâdık.
Onun için sevdiğine olmaz lâyık,
Yalancıyı mahşer günü şaşkın eyler.
12
Ten söylemez, cân söylemez, imân söyler,
Cânından geçen âşıklar, Hakk’ı gözler,
Âriflere hizmet edip, yolun düzler,
O âşıkı insanlara sultan eyler.
13
Âşık olsan, gece-gündüz aşk istersin,
Seherde kalkar, hem teheccüd eylersin,
Aklın olsa câhillere sır vermezsin,
Gerçek derviş, ibâdetin gizli eyler.
14
Derviş ol, ibâdet et, eyleme riyâ,
Tenhalarda ibâdet kıl, görür Hudâ,
Sahte derviş nerde ise, orda dava,
Âdil Sultan bu taatı isyân eyler.
15
Sahte dervişlerden sen koru beni,
Câhillerden koru, al bu bedeni,
Yolda kaldım Rabbim, yola koy beni!
Tövbekârın yerini Mevlâ bostan eyler.

16
‫درويش من ديب طاعت قيلور خلق اچييده‬
‫ريا قيليب يوگروب يورار انده مونده‬
‫اهلل اوچون طاعت قيلغان درويش قنده‬
‫چني درويشالر تاغ چول ین ماكن قيلور‬
17
‫اعشق بولسانگ عشق يويلده فنا بولغيل‬
‫ديدار ايزالب حرستيده ادا بولغيل‬
‫مرهم بولوب چني درديلک اک دوا بولغيل‬
‫خلق خوشین جان آلورده آسان قيلور‬
18
‫اعشق الری حقه باقيب نعره تارتار‬
‫حمبت ین درياسيغه چوموب باتار‬
‫گوهر آيلب معشوقيغه رازين ايتار‬
‫قطره يایش يرياگ تامسه عمان قيلور‬
19
‫اعشق الراگ بريدی مشقني کويدوراگیل‬
‫زيلخاديک قدين دوتا قيدلوراغیل‬
‫رياضت ده رنگ رويني سودلوراغیل‬
‫چني اعشق ین رنگ رويني سامان قيلور‬
20
‫اعشق الری حق قهريدين قورقوب تیرتار‬
‫يري و كوکده ماليک الر ييغالب تورار‬
‫اگیه قزييل اگیه رسيغ بولوب يورار‬
‫ناهل قيليب يري و كوكین لرزان قيلور‬
21
‫اعشق الرین خاص معشویق سحر خزيالر‬
‫ندا قيلغای يا عبدی ديب باطن كوزالر‬
‫عشق شدیت طغيان قيلسه دردی زورالر‬
‫قايده سن ديب يوراک بغرين بريان قيلور‬
323
Dîvân-ı Hikmet
16
Dervişim der, halk içinde kılar taat,
Riyâkârdır her gün, her dem, her saat,
Nerde Allâh için kulluk, itaat?
Gerçek derviş dağı, çölü mekân eyler.
17
Âşık olsan, aşk yolunda yok olurdun,
Cemâlu’llâha hasreti çok olurdun,
Merhem olup dertlere dermân olurdun,
Cân alırken hüsn-i ahlakı âsân eyler.
18
Âşıklar cemâle bakıp nara atar,
Muhabbetin denizine dalıp, batar,
Cevher alıp, sevdiğine mercân satar,
Damla yaşı yere düşse ummân eyler.
19
Yandırmaya âşıklara aşk verir,
Züleyha’nın belin büker, dert verir,
Riyâzetle ona solmuş renk verir,
Gerçek âşık yüzünü saman eyler.
20
Hak kahrından korkar, titrer âşıklar,
Yerde gökte ağlar melek, sâdıklar,
Rengi solar nice bağrı yanıklar,
Feryâd edip, yer-göğü lerzân89 eyler.
21
Âşıkları seven, seherde bekler,
Nidâ eder kula, titrer yürekler,
Aşkın şiddetiyle intizar eyler,
“Nerdesin der?” bağrını biryân eder.
89
Lerzân: Titrek.
Dîvân-ı Hikmet
22
‫قايده سني ديب قايده سن ديب اعشق ايتار‬
‫اعشق الرده حدنه بولغای معشوق ايتار‬
‫آغزی ايتماس تيیل ايتماس دیل ايتار‬
‫اوچ يوز آتلميش تامورالری لرزان قيلور‬
23
‫اعشق الرین قيامت کون حالني سوراغی‬
‫چني اعشق ین کوکسني ياريب داغني كوراگی‬
‫پاک آغزيدين كوفوک آقيب يوگروب يوراگی‬
‫کيماگ بريسه پاک عشیق ین حريان قيلور‬
24
‫اعشق الرین طلب الری جام رشاب‬
‫معشوقيغه ييتماق اوچون بغری کباب‬
‫روح الريین غذایس دور چنگ رباب‬
‫آیه چيقسه ييیت اقليم ويران قيلور‬
25
‫قدرت بریهل هرنه قيلسه ايرک يلک اوزی‬
‫قدرتيدين معلوم تورور قيش و يازی‬
‫ای نا انصاف اهلل بريهل قيلمه بازی‬
‫قهار ااگم جانليغالرین بيجان قيلور‬
26
‫ييغالماقین هر آدم غه برياگن قاین‬
‫ييغالماق يلغ آسان ايماس باغرقاین‬
‫كوز ياشينگین ريا قيلمه حقین تاین‬
‫حق تعایل سوياگن الرین گريان قيلور‬
27
‫قول خواجه امحد بنده من ديب اورمغيل الف‬
‫ريا بریالن قيلغان طاعت بارچه كذاب‬
‫رشيعتده طريقتده اکرينگ خالف‬
‫آخرتده كذابالرین عريان قيلور‬
324
22
“Nerdesin ey sevgili?” diye âşık söyler,
Âşıklar haddin bilmez, maşûk söyler,
Ağız demez, dil demez, kalbi söyler,
Üç yüz altmış damarı feryâd eyler.
23
Âşıkların kıyamette Hak soracak hâlini,
Gerçek aşka düşenlerin, dağlayacak kalbini,
Temiz ağzından alacak nemini, elfazını,
Kimse vermez aşkını hayrân eyler.
24
Âşıkların arzusu kadeh ve şarap,
Sevgiliye vuslat için bağrı kebap,
Ruhların gıdasıdır, çeng ü rebap,
Âhı çıksa, yedi iklim virân eyler.
25
Her ne yapsa, Kâdirdir kudretiyle,
Yazlar kışlar, O’nundur rahmetiyle,
Neyin varsa hep O’nun nimetiyle,
Kahhâr Melik, cânlınlıları cânsız eyler.
26
Ağlamayı her insana veren hani?
Ağlayanın yanar bağrı, hem de cânı.
Gözün, yaşın riyâsız, Rabbini tanı,
Hak Teâla, sevdiklerin giryân eyler.
27
Hoca Ahmed, kulum deyip, deme laf,
Riyâkâr sözlerin, hep laf-ı güzaf,90
Şeriatta, tarikatte, kazancın hilaf,91
Âhirette yalancıyı, Hak üryân92 eyler.
90
Laf-ı güzaf: Boş söz.
91
Hilaf: Şüpheli.
92
Üryân: Çıplak.

130- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت ین بوستانيده هزار داستان‬
‫بلبل الری سريار انده افغان قيلور‬
‫معرفت ین ميدانيده جوالن قيلغان‬
‫کيچه کوندوز کوز ياشین عمان قيلور‬
2 2
‫اول بلبل ین آوازین ايشیتاگن الر‬
‫تكربین تاغني كیسيب اوشاتاگنالر‬
‫بو دنياین مزاسيین اونوتقانالر‬
‫فرياد اوروب ييغالب کوزين گريان قيلور‬
3 3
‫اعشق قول الر بو دنياین کوزاگ ايلماس‬
‫دنيا عشقني زاهد قولالر تيل اگ آملاس‬
‫کيچه کوندوز مست و حريان اوزاگ کيلماس‬
‫ديدار تيالب كوکسني تيشيب ناالن قيلور‬
4 4
‫وا دريغا کيچیت عمروم تويمای قادليم‬
‫راحله سزي يولغه کرييب هاريب قادليم‬
‫همت قوری بيل اگ حمكم چايلب آدليم‬
‫اوزی سوياگن اعشق الرين رسسان قيلور‬
5 5
‫ايا اعشق كيچه كوندوز تينمای ييغال‬
‫کويوب پیشيب يوراک بغرينگ ايزيب داغال‬
‫اجل ييتسه مردانه وار بيلينگ باغال‬
‫مونداغ اعشق بارسه انده مهمان قيلور‬
6 6
‫شيخ منصور اوز باشین دارده کوردی‬
‫پرتو سادلی حق ديدارين انده کوردی‬
‫بيخود بولوب اوزين بيلمای افغان قيدلی‬
‫واشوقا ديب اوزين بيلمای جوالن قيلور‬
325
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 130
Deniz Eyler!
Muhabbet bahçesinde on binlerce destan var,
Bülbülleri şakıyıp, orada figân eyler.
Marifet meydanında dolaşan bahadır var,
Gece gündüz durmadan gözyaşın ummân eyler.
Bülbülün feryâdını işitip anlayanlar,
Kibir dağını geçip, reddedip ağlayanlar,
Dünyanın lezzetini terk edip unutanlar,
Feryâd ile inleyip, gözünü giryân eyler.
Âşık kullar dünyaya zerre iltifat etmez,
Dünyaya muhabbeti, zâhitler asla sevmez,
Gece-gün, mest u hayrân, kat’a kendine gelmez,
Cemâlu’llâhı diler, kendini nalân eyler.
Ömrüm geldi de geçti, açım, doymadım kaldım,
Rehbersiz yola çıktım, yoruldum ve aldandım.
Hikmetin kemeriyle sıkı sıkı bağlandım,
Nefsin seven âşığı, bencillik pişmân eyler.
Ey âşık gece-gündüz feryâd et durma, ağla,
Yansın, pişsin yüreğin, ciğerlerini dağla,
Ecel gelse, yiğitçe Hakk’a gönlünü bağla,
Aşkı böyle olanı, orada mihmân eyler.
Hallac-ı Mansûr başın darağacında gördü,
Ziyasını gönderdi, Hak cemâlini gördü,
Sonra kendinden geçti, Hakk’a vuslata erdi,
Cân havliyle şekvâda, bilinçsiz cevlân eyler,
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫شيخ شبیل اعشق بولوب بيلمای اویت‬
‫شيخ بايزيد ييتميش يویل اوزين ساتدی‬
‫بو دنياین عزت الرين تاشالب آتدی‬
‫اوتاگن ايشاگ ندامت ديب افغان قيلور‬
8 8
‫انداغ ايرالر صحبیت ین تابقان کيیش‬
‫مست و حريان بولوب يورار ياز و قییش‬
‫سحرالرده چار رضب اورماق آین ايیش‬
‫ظاهر خنده باطن الرين پنهان قيلور‬
9 9
‫مونداغ بوملای حق وصیل غه ييتيب بوملاس‬
‫رسوا بوملای رسدين معین آيلب بوملاس‬
‫هو ذکريین ايتيب دايم تيدلين قويماس‬
‫وهیم بریالن دل الريین لرزان قيلور‬
10 10
‫قول خواجه امحد بو حكمت ین كيماگ ايدينگ‬
‫اعرف من ديب خاليقغه اوقوب يايدينگ‬
‫تاثري قيلماس اعلم الرغه ايغان پندينگ‬
‫اعرف اودلور تن ملیك ین ويران قيلور‬
131- ‫حکمت‬
1 1
‫جتیل ین مقایم دور عجب مقام‬
‫اول مقامده اعشق قول الر جوالن قيلور‬
‫قییس قلباگ جتیل سني پرتو سالسه‬
‫بيخود بولوب اوزين بيلمای افغان قيلور‬
326
Şeyh Şibli âşık olup, ömrü bilmeden geçti,
Bâyezîd-i Bestamî, yetmiş kez kendin sattı.
Dünyanın lezzetini terk etti çöpe attı,
Onca yaşanmışlığa nâdimdir, feryâd eder.
Nice er sohbetinden lezzet, tat alan kişi,
Mest u hayrân olarak geçirir yazı, kışı.
Seherlerde döğünmek onun en zevkli işi,
Zâhirde neşelidir, bâtında figân eyler.
Hakk’a vuslat isteyen, böyle olmadan olmaz.
Nefsi hakir görmeden, sırdan ma’nâlar almaz.
“Hû!” zikrini söyleyip, dilden bırakmak olmaz.
Mahbubun hayaliyle dillerin lerzân eyler.
Hoca Ahmed hikmeti, kalktın kime söyledin!
“Ârif oldum!” diyerek, halka ilan eyledin.
Öğüdün tesir etmez, ulemaya ne dedin?
Ârif oldur bilesin, ten mülkün virân eder.
Hikmet - 131
Şaşkın Eyler!
Tecellinin makamıdır bu makam,
O makamda âşık kullar dolaşır.
Hangi gönle tecelliden nur inse,
Cândan geçer, bilmeden feryâd eyler.

2 2
‫اول مقام ین يولالرین رهزین بار‬
‫قالوزسزي يولغه كريسه يودلين آزار‬
‫وسواس ايالب شيطان لعني دينني بوزار‬
‫اوز يويلغه سايلب آین حريان قيلور‬
3 3
‫اول مقام ین بيدلوراگیل رهرب کریاک‬
‫طريقت ین پيشه سيده صفدر كریاک‬
‫اوشبو يولین ضبط ايالاگن رسور كریاک‬
‫انداغ مرشد اومچاق ملكني طريان قيلور‬
4 4
‫اول مقام غه ييتاگن اعشق رشاب اچيار‬
‫خانمانني برباد برييب جاندين كيچار‬
‫شوق قناتني حرضت تبا توتوب اوچار‬
‫عرش کریس لوح قلم طريان قيلور‬
5 5
‫ديدار تيالب ترک ايالسانک ماسواین‬
‫اوملاس بورون وجودينکین ايال فاین‬
‫وانهار من عسل مصفاین‬
‫اومچاقین خاص قویل غه احسان قيلور‬
6 6
‫اول مقام ین توحيد آتليغ درخیت بار‬
‫سايه سيده اعشق قولالر براق سوار‬
‫هر بری شایخ مينگ ييل چيليق يولین توتار‬
‫هر قايیس یس اوز اوزياگ عنوان قيلور‬
7 7
‫اول درخت ین ميوه سيدين تاتقان قولالر‬
‫دنياسيین آخرت قه ساتقان قولالر‬
‫گور اچيیده آسايش ده ياتقان قولالر‬
‫سحرالرده كوز ياشيین عمان قيلور‬
327
Dîvân-ı Hikmet
O makam yollarının eşkıyası var,
Kılavuzsuz yola çıkanlar şaşar.
Şüphe verir şeytan dinini bozar,
Yoluna çevirir hem şaşkın eyler.
O makamı bildiren rehber gerek,
Tarikatta ön safta, safder gerek,
İş bu yola hükmeden server gerek,
Böyle mürşit cennetin hazır eyler.
Makama eren âşık şarap içer,
Evin-barkın terk eder, cândan geçer,
Şevk kanadıyla Hakk’a doğru uçar,
Arş u kürsü, levh ü kalem tayr93 eyler.
Cemâl dile, terk eyle masivayı.
Ölmeden öl, vücudun eyle fânî.
“Ve enhârun min aselin musaffâ”yı,94
Cenneti has kuluna ihsân eyler.
O makamın vardır tevhîd ağacı,
Gölgesinde Burak biner baş tacı.
Her bir dalı, bin yıl tutan ağacı,
İstediğin kendine unvan eder.
Ağacın meyvesinden tadan kullar,
Dünyasın ahirete satan kullar,
Kabirde huzur içre yatan kullar,
Seherlerde gözyaşın umman eder.
93
Tayr: Uçmak, göklere yüceliklere ulaşmak.
94
“Ve enhârun min aselin musaffâ”: Süzülmüş bal nehirleri vardır.
(Muhammed Sûresi 47/15. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫همت قورين قول خواجه امحد بيل اگ باغال‬
‫حمبت ین اویت بریهل يوراک داغال‬
‫يقانگ توتوب تانگ آتقوچنه تينمای یيغال‬
‫شايد سیناگ رحم ايالبان جانان قيلور‬
132- ‫حکمت‬
1 1
‫اوشبو رسین بيلمااگن جاهل كییش‬
‫درويشالرین قدريین قاچان بيلور‬
‫تيل اوچيده امت من ديب دعوی قيلور‬
‫مصطیف ین قدريین قاچان بيلور‬
2 2
‫طريقت ین ذلیت دين تاتقان كییش‬
‫دنياسیین دين يويلده ساتقان كییش‬
‫کيچه کوندوز كوزده يایش آققان كییش‬
‫بو دنياین قدريین قاچان بيلور‬
3 3
‫کيچه کوندوز طاعت قيلسه اوشال اعشق‬
‫بو دنياده گنایه دين بولور فارغ‬
‫درويشالرین غيبت قيلغان اول منافق‬
‫معرفت ین قدريین قاچان بيلور‬
4 4
‫دنيا مالني ييغيب يولین یيتوراگنالر‬
‫ايسزی عمرين کفر اچييده كيچوراگنالر‬
‫قالوزسزي بيابانده يورواگنالر‬
‫حمبت ین قدريین قاچان بيلور‬
328
Hoca Ahmed, kuşağın bele bağla.
Muhabbet ateşiyle yürek dağla.
Yakanı tut, seherde durma ağla,
Ta ki sana rahmeti cânân eyler.
Hikmet - 132
Ne Zaman Bilir?
Sırları bilmeyen câhil kişiler,
Dervişan kadrini ne zaman bilir?
Dil ucuyla; ben ümmetim diyenler,
Mustafa’nın değerin ne zaman bilir?
Tarikat lezzetinden tadan kişi,
Dünyasın din yolunda satan kişi,
Gece gündüz gözyaşı akan kişi,
Bu dünyâ değerini ne zaman bilir?
Gece-gündüz ibâdet etse âşık,
Dünyada günâhlardan uzak olur.
Dervişleri gıybet eden münafık,
Marifetin değerin ne zaman bilir?
Dünya malını yığıp, yolunu yitirenler,
Şu kısacık ömrünü küfr içre geçirenler,
Kılavuzsuz kırlarda, başıboş gezinenler,
Muhabbetin değerin, nasıl, ne zaman bilir?

5 5
‫کوپ كیشيالر دعوی قيلور نفس كوزاتيب‬
‫ييب اچييب حيوان کیب تونالر ياتيب‬
‫روزه توتماس زاکة بريماس هم اوياتيب‬
‫حق تعایل قدريین قاچان بيلور‬
6 6
‫متیق لک تقوی ايدی رسول‬
‫ای قول امحد بو حديث ین قيلغيل قبول‬
‫سويری خلیق قبول قيلمای بودلی ملول‬
‫جاهل خلیق پري قدريین قاچان بيلور‬
133- ‫حکمت‬
1 1
‫سبحان ايزيم بنده سيغه لطف ايالسه‬
‫ايیچ ياروب تایش کويوب بريان بولور‬
‫پري ايتاگني توتوب اعشق يولغه کريسه‬
‫حقین ايزالب ايكی کوزی گريان بولور‬
2 2
‫جاندين کيچمای عشق رسيین بيلسه بوملاس‬
‫مادلين كيچمای منمن يلكین قويسه بوملاس‬
‫رشیم بوملای يالغوز اوزين سويسه بوملاس‬
‫انداغ اعشق ايل كوزيدين پنهان بولور‬
3 3
‫جانينگ قيناب زقوم چيناب اعشق بولغيل‬
‫ياشينگ توكوب كوزونگ سوالب صادق بولغيل‬
‫اندين کیني دراگیه غه اليق بولغيل‬
‫جانينگ بريسانگ رحم ايالسه جانان بيلور‬
329
Dîvân-ı Hikmet
Çok kişiler müddei, hem nefsini gözetip,
Yiyip-içip geceler, hayvanlar gibi yatıp,
Ne oruç, ne de namaz, zekât vermez utanıp,
Rahmân’ın kıymetini nasıl, ne zaman bilir?
“Küllü muttaki âlim”95 diye söyledi Resul,
Kul Ahmed bu hadisi, eyle gönülden kabul,
Niceler reddeyledi, tamamı oldu zelil,
Pîrlerin değerini câhiller nerden bilir?
Hikmet - 133
Giryân Olur!
Sübhân olan Allâh’ım, kuluna lütfeylese,
İçi nur, dışı yanık ciğeri biryân olur.
Pîr eteğin tutarak, aşk yoluna girerse,
Hak rızasın gözetip, gözleri giryân olur.
Kişi cândan geçmeden, aşk sırrın bilse olmaz,
Maldan mülkten geçmeden, benliği koysa olmaz.
Hayâ edep olmadan kendini sevse olmaz,
Böyle gerçek âşıklar, gözlerden pinhân olur.
Cânın incit, zakkum ye, sen Mevlâ’ya âşık ol,
Gözlerinden yaş döküp, Hak yolunda sâdık ol.
O’na muti kul olup, dergâhına lâyık ol,
Cânını verse değer, Rahmân’a cânân olur.
95
“Küllü muttaki âlim.”: Her takva sahibi âlimdir.
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫عشق يويلده کيچه کوندوز ييغالاغنالر‬
‫جاندين كيچيب بيلني حمكم باغالاغنالر‬
‫خدمت قيليب حق رسيین آنگالاغنالر‬
‫تون اويقوین حرام قيليب ناالن بولور‬
5 5
‫وا دريغا عشق يويلده جانم بريمای‬
‫غواص بولوب دريا اچيره گوهر تريمای‬
‫حقدين اوزاگ غفلت الرین یرياق ساملای‬
‫تانگال بارسه ندامت الر چندان بولور‬
6 6
‫اعشق بولسانگ بايزيدديک اوزونگ ساتقيل‬
‫واهلل باهلل دنيا حرام تاشالب آتقيل‬
‫قانالر توکوب کوزالرينگدين تونالر قاتقيل‬
‫بري حلظه ده شيطان ملیك ويران بولور‬
7 7
‫تانگ آتقوچنه ذکرين آيتگيل جانينگ بریهل‬
‫تاغ چول ین بستان قيلغيل قانينگ بریهل‬
‫تاشدين قاتيغ تاشقه ياتقيل يانينگ بریهل‬
‫يودلين آزاغن يوزمينگ اغفل مردان بولور‬
8 8
‫تاشدين قاتيغ تاشین سوراگن یب خربالر‬
‫عقیب ايشني آرقه تاشالب دنيا ايزالر‬
‫آيت حديث بيان قيلسام قاتيغ سوزالر‬
‫ظاهر آدم باطن الری شيطان بولور‬
9 9
‫ذكرين آيغيل قانالر آقسون کوزالرينگدين‬
‫حكمت آيغيل درالر تامسون سوزالرينگدين‬
‫لگ الر اونسون هر بری باسقان ايزالرينگدين‬
‫لگ اگ باقسانگ لگ آچيليب بوستان بولور‬
330
Aşk yolunda durmadan gece gündüz ağlayan,
Cândan geçip belini sıkı sıkı bağlayan,
Hakk’a hizmet eyleyip, sırlarını anlayan,
Gece uyku harâmdır deyip de nalân olur.
Ne yazık aşk yolunda, kul cânını vermeden,
Dalgıç olup deryâdan, cevherleri dermeden,
Hak’tan başka, gafleti anlayıp reddetmeden,
Gün kıyamet olunca, pişmanlıklar çok olur.
Bayezîd gibi aşk bul, gel de sen nefsini sat,
Vallâhi dünya harâm, kaldır onu çöpe at.
Gözlerinden kanlı yaş dök, geceler öyle yat,
Bir anda şeytan mülkü kaybolur, virân olur.
Tan vaktine dek zikret, kalbinle, cânın ile,
Dağ, ova bostan eyle, akan ter, kanın ile,
Taştan katı taşa yat, böğrünle, yanın ile,
Yoldan çıkan yüz binler, gafletli merdân olur.
Taştan katı taşları gözetleyen câhiller,
Âhiret işlerinden gaflette, dünya neyler,
Ayet-hadis söyle bak, kalkar da sana neyler,
Dışı sanki insandır, içleri şeytân olur.
Zikrini cândan söyle kan aksın gözlerinden,
Hikmet söyle inciler damlasın sözlerinden,
Güller bitsin, bastığın ayağın izlerinden,
Güle cândan bakarsan, gül açar, bostan olur.

10
‫سحرالرده ايرته توروب قانالر يوتغيل‬
‫پري مغان ايتایگ ین حمكم توتغيل‬
‫حقه اعشق بولغان بولسانگ جاندين اوتگيل‬
‫جاندين كيچاگن چني اعشق الر عريان بولور‬
11
‫بو دنياده فقرييلق ین اعدت قيلغان‬
‫خواريلق تارتيب مشقت ین راحت بيلاگن‬
‫قول خواجه امحد خيیش الراگ خدمت قيلغان‬
‫قيامت کون انداغ كییش سلطان بولور‬
134- ‫حکمت‬
1 1
‫اعرف اعشق جان ملکیده الم تارتسه‬
‫اون سکزی مینگ قاموغ اعلم لگزار بولور‬
‫کونلگ قویش شوق قناتنی توقوب اورسه‬
‫مجله وجود یادین سایرار بلبل بولور‬
2 2
‫حمبت ین میداین غه اوزین سالسه‬
‫معرفت ین میداین غه اوزین اورسه‬
‫رس رشابنی اچییب اعشق رویح قانسه‬
‫مودت ین لگزاریده خوش لگ بولور‬
3 3
‫ایرانالری حق یادیدین اغفل بوملاس‬
‫رجال ال تلهیهم دیر خالق انلاس‬
‫ایران یولنی توتقان هرگزی یودله قاملاس‬
‫اول حرضتده رس ارساری مقبول بولور‬
331
Dîvân-ı Hikmet
10
Seherlerde erken kalk, ateş solu, kanlar yut,
Pîr-i kâmil eteğin, dört el sarıl, sağlam tut.
Hakk’a âşık olmuşsan, maldan geç, cânı unut,
Cândan geçen âşıklar o yolda üryân olur.
11
Dünyada fakirliği rehber, âdet eyleyen,
Hakirlik, meşakkati, kendine rahat bilen,
Kul Hoca Ahmed sen de iyilik hizmet diyen,
Kıyamet günü onlar, herkese sultân olur.
Hikmet - 134
Bülbül Olur!
Ârif olan âşığın cân yurdu elem çekse,
On sekiz bin âlemde, ne varsa gülzâr olur.
Gönül kuşu şevk ile kanadın çırpıp uçsa,
Bütün varlık yâdını söyler ve bülbül olur.
Muhabbet meydanına kalksa, kendini koysa,
Marifet meydanında durup boynunu vursa,
Sır şarabını içip, âşık ruhuyla kansa,
Meveddet96 gülzarına varır en hoş gül olur.
Erenler Hak yâdından, unutup gâfil olmaz,
“Ricâlün lâ tülhihim.”97 der, Mevlâ yalınız koymaz,
Erenler, yolun tutan, saçın ve başın yolmaz,
Hazrete sırlar sırrı, mahbup ve makbul olur.
96
Meveddet: Dostluk.
97
“Ricâlün lâ tülhihim”: O adamları alıkoymaz… ” ( Nur Sûresi
24/37. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫الست مخرین کیماگ بریسه اوشال سایق‬
‫بال مدام اچییب ارسار منگو بایق‬
‫تننی جاننی کویدوروب شوق احرایق‬
‫اچییدین کویار تاشدین یانار هم کول بولور‬
5 5
‫ظاهرالرین آیت بریالن بزیااگنالر‬
‫باطنالرین آیت بریالن توزااگنالر‬
‫شوق اوتیین ایچ کونلگ گه کزیااگنالر‬
‫ما سوا بریالن قاچان مشغول بولور‬
6 6
‫طریقت دور بول یول آتنی بیلسه درویش‬
‫معرفت ین متاعیدین آلسه درویش‬
‫اوزگه یولالر باد هوا سانسه درویش‬
‫حقیقت ین میدانیده ایر اول بولور‬
7 7
‫قاتیغ النیب قول خواجه امحد یولغه کریگیل‬
‫قولین کورسانگ قویل بولوب معین سورگیل‬
‫گر اهلیم روزی قیلسه معین آلغیل‬
‫معین سوراب معین آلغان چنی قول بولور‬
135- ‫حکمت‬
1 1
‫سحر وقتده قوپوب ييغالب ناهل ايال‬
‫نالیشينگ دين يري و كوکالر نوا قيلسون‬
‫حقه سيغنيب کوز ياشينگین ژاهل ايال‬
‫آندين سونگره حق دردينگاگ دوا قيلسون‬
332
“Elest”in şarabını, kime verse o sâki,
Devamlı içip-saklar, olur ölümsüz, bâki,
Ten cânını yakarak, aşkın şevki, ihrakı,
İçten yanar yıkılır ve savrulur kül olur.
Dışını adı ile süsleyip bezeyenler,
Batını oduyla yakıp düzenleyenler,
Şevk ateşin gönlüne koyup yerleştirenler,
Masiva ile nasıl, ne zaman meşgul olur.
İşte bu tarikattır, adını bilse derviş,
Marifet servetinden kalksa da alsa derviş,
Bu yoldan gayrısını, kötülük saysa derviş,
Hakikat meydanında durur, yiğit er olur.
Kul Hoca Ahmed sen de, Hakk’a dayan, yola gir,
Bir kul görsen kulu ol, hikmeti sor, ma’nâ bil,
Mevlâ lütfeder sana, derviş ol, sırları bil,
Sırlar sırrına eren, hakikatli kul olur.
Hikmet - 135
Devâ Eylesin!
Sen seherlerde kalkıp, ağlayıp feryâd eyle,
Feryâdından yer ve gök, coşsun, taşsın inlesin!
Hakk’a sığın gözyaşın, aksın çağlayan eyle,
Allâh senin derdine dermân, devâ eylesin.

2 2
‫چني درديلک ین اهلل سويوب بندم ديدی‬
‫اوچ يوز آتلميش باقيب آین غمني يدی‬
‫ماليک الر ياشني آيلب حتفه قيدلی‬
‫قان ييغالغيل ياشينگ آيلب گواه قيلسون‬
3 3
‫يوز مينگ کناه صادر بودلی بيآلملادينگ‬
‫توبه قيليب دراگیه اگ کيآلملادينگ‬
‫خدمت قيليب خيیش داع آالملادينگ‬
‫يازوق الردين سيین نه ديب جدا قيلسون‬
4 4
‫بو اعملده رسوا بولوب قان يوتمسانگ‬
‫رشيعت ده طريقت ده پري توتمسانگ‬
‫حقيقت ده جان تندين پاک اوتمسانگ‬
‫غفلت الردين سین نه ديب جدا قيلسون‬
5 5
‫ايرانالرین قيلغان الرين قيآلملسانگ‬
‫پريسزي يوروب ورد اوراد بيآلملاسانگ‬
‫استعانت تيالب داع آالملسانگ‬
‫خاص بزرک الر سيین نه ديب داع قيلسون‬
6 6
‫دام تزوير قويوب خلقین يودلين اوردونگ‬
‫شيخ يلغ قيليب ريا بریهل دواکن قوردونگ‬
‫عرشت قيليب شيطان بریهل دوران سوردونگ‬
‫ديداريغه سيین نه ديب روا قيلسوق‬
7 7
‫لطف كرم حق يارایت سزيالر اوچون‬
‫جان و ددله خدمت قيلمای سزيالر زبون‬
‫اهلل اوچون حبث ايتارمن تاپکون سخون‬
‫ناپاک الراگ نه ديب لطفني عطا قيلسون‬
333
Dîvân-ı Hikmet
Gerçek dertliye Allâh, sevip de kulum dedi.
Üç yüz altmış gün bakıp, gamını ref eyledi.
Melek gözyaşın alıp, nur armağan eyledi,
Kan ağla yaşın akıp, hem şahitlik eylesin.
Yüz bin günâh işledin, yaptığın bilemedin,
Hakk’a tövbe eyleyip, dergâha gelemedin,
Pîr’e hizmet eyleyip duasın alamadın,
Günâhlarından seni niçin azad eylesin?
Âlemde rezil olup, kan ve zehir yutmazsan,
Şeriat, tarikatte kendine pîr tutmazsan,
Hakikate cânınla, teninle geçemezsen,
Gafletinden ne diye seni ârî eylesin?
Erenlerin yaptığı ibâdeti yapmazsan,
Pîr olmadan yürüyüp, vird ü evrad bilmezsen,
Ondan yardım dileyip, duasını almazsan,
Seçkin ulular sana niçin dua eylesin?
Çirkin sözler sarfedip, halkı yoldan çıkardın,
Kalktın; “Şeyhim!” deyip de, dünyayı pazar sandın,
Gönlünü eğlendirdin, şeytana nasıl kandın?
Hak seni cemâline niçin lâyık eylesin?
Hak lütf u keremini yarattı senin için,
Cân u gönülden hizmet O’na yapmadın, niçin?
Allâh için diyorum, dünyalıktan vazgeçin,
Temiz olmayanlara niçin ihsân eylesin.
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫كيچه ياتمای خواب غفلت حرام قيلسه‬
‫ذكر قلب و ذكر رسین تمام قيلسه‬
‫مينگ بري آتني تسبيح ايتيب كالم قيلسه‬
‫بنده نه ديب دراگهیاگ خطا قيلسون‬
9 9
‫امر معروف نیه منكر بيليب قيلسه‬
‫ياتسه قوبسه بري خدای ین حارض بيلسه‬
‫تا اولگوچنه خواجه سيغه خدمت قيلسه‬
‫قوت بريور آین نه ديب دوتا قيلسون‬
10
‫یب نماز و یب طاعت اگ بريماس قوت‬
‫فعیل ضعيف اوزی معيوب بريماس همت‬
‫رزیق ناقص اوزی ناجنس كورماس دولت‬
‫اول فاسق ین دلني نه ديب صفا قيلسون‬
11
‫حيف آدم اوز قدريین اوزی بيلماس‬
‫من يلک قيليب خيیش الرین كوزاگ ايلماس‬
‫هو صحبتني قوراغن يرياگ قاچيب كيلماس‬
‫اول یب وفا عهده نه ديب وفا قيلسون‬
12
‫آدم اول دور فقري بولوب يودله ياتسه‬
‫تفراق صفت اعلم این باسيب اوتسه‬
‫يوسف صفت برادری قول ديب ساتسه‬
‫قول ین قویل اول قول نه ديب هوا قيلسون‬
13
‫شویق ذویق حمبت دين عيان قيلغيل‬
‫اعشق الراگ عشق اویت دين بيان قيلغيل‬
‫خواريلق زاريلق مشقت ین نشان قيلغيل‬
‫چني اعشق الر اوتدين نه ديب حذر قيلسون‬
334
Gece yatma, uykuyu kendine harâm eyle,
Kır kalbin zincirini, sır zikrini tam eyle,
Bin bir adını tesbih, nâmını tebcîl eyle,
Kul, Hakk’ın dergâhında, niçin hata eylesin?
Emr-i bi’l-ma’ruf yapıp, nehy-i münker eylese,
Yatsa kalksa bin kere, Hakk’a tövbe eylese,
Ölene dek Rabbine, kulluk, itaat etse,
Güç verir, kulu niçin iki büklüm eylesin?
10
Namazsız, taatsize elbette vermez kuvvet,
Kusurlu, amelsize, İlâh’ı etmez himmet.
Rızkı nakıs soysuza, Rahmân verir mi devlet,
O fasıkın gönlünü niçin mutlu eylesin?
11
İnsan kendi kadrini, kendi nefsini bilmez,
Kibir ve gururundan iyi kulları görmez,
“Huuu!” sohbeti kurulan, nezih mekâna gelmez,
Ahdine vefâsıza niçin vefâ eylesin?
12
Bir insan fakir olup gitse yerlerde yatsa,
İnsanlar toprak gibi, basıp üstünden geçse,
Yusuf gibi, kardeşi köle diyerek satsa,
Kula kul olan kişi niçin kibir eylesin?
13
Zikrin halavetini, sohbetle ayan eyle,
Aşk ateşin uşşaka,98 sakınma beyân eyle,
Horlanınca üzülme, meşakkati şan eyle,
Gerçek âşıklar niçin ateşlerden sakınsın?
98
Uşşak: Âşıklar.

14
‫اهلل ديبان اوتقه كريدی خليل اهلل‬
‫اوشل اوتین بوستان قيدلی كورونگ اهلل‬
ً
‫بوينني قیسيب ييغالب ايدی شيئا هلل‬
‫فقري مسكني اونده نه ديب هوا قيلسون‬
15
‫حقه اعشق صادقالری يورور خلوت‬
‫تانگال بارسه حق قاشيده كورار عزت‬
‫جنت كرييب ديدار كورار عيش راحت‬
‫پنهان يورار خلقه نه ديب ريا قيلسون‬
16
‫قول خواجه امحد درد حالت پيدا قيلغيل‬
‫جان و دل ین حق يويلده شيدا قيلغيل‬
‫دردين تارتيب روز حمرش غواغ قيلغيل‬
‫درد بوملاسه موالم كيماگ شفا قيلسون‬
136- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق دعوی سني مناگ قيلمه يالغان اعشق‬
‫اعشق بولسانگ بغرينگ اچيره کوزقاین يوق‬
‫حمبت نینگ شویق بیالن جان بريماسه‬
‫ضايع کيچار عمری این يالغاین يوق‬
2 2
‫عشق باغیین حمنت تارتيب کواگرتماسانگ‬
‫خواريلق تارتسه شوم نفسينگین اودلورماسانگ‬
‫اهلل ديوب ايچ اگ نورین تودلورماسانگ‬
‫واهلل باهلل سينده عشق ین نشاین يوق‬
335
Dîvân-ı Hikmet
14
“Allâh” diyerek nara atıldı Halilullah!
Ateşi bostan kıldı, gördün mü Yüce Allâh!
Boyun büktü, râm oldu dedi ki; “Şey’en li’llâh!”99
Fakir, miskin orada niçin kibir eylesin?
15
Hak âşığı olanın yürüyüşü bir heybet.
Sabah varsa huzura, görür orada ülfet,
Cennet ve cemâl görür, yapılır ikrâm, izzet.
Gizli yürüyen halka niçin riyâ eylesin?
16
Kul Hoca Ahmed sen de, hâl derdin peydâ eyle,
Cânın, malın, her şeyin, Hak yolunda terk eyle,
Derdini dünyada çek, mahşere dermân eyle,
Derdi olmazsa Mevlâ, niçin dermân eylesin?
Hikmet - 136
Yalanı Yok!
Aşk davasını bana, söyleme sahte âşık!
Âşık isen bağrında niçin kan yaş izi yok?
Muhabbetin şevkiyle, cân vermezse bir kişi,
Boşa geçmiştir ömrü, bu sözün yalanı yok!
Aşk bağını sıkıntı çekip de, yeşertmezsen,
Hor görülen nefsini, yok edip öldürmezsen,
“Allâh!” deyip kalbini, nuruyla doldurmazsan,
Hem vallâhi, billâhi, sende aşktan eser yok!
99
Şey’en li’llâh: Allâh için olan.
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫حق ذكريین مغز جاندين چيقارماسانگ‬
‫اوچ يوز آتلميش تامورالرينگ تيربانماسانگ‬
‫تورت يوز قرق تورت سوناگکالرينگ لگ قيلماسانگ‬
‫يالغانیچ دور حقه اعشق بولغاین يوق‬
4 4
‫نفسدين کيچيب قناعت ین پيشه قيلغان‬
‫هرکيم تیپسه رایض بولوب بويون سونغان‬
‫خيیش الرغه خدمت قيليب داع آلغان‬
‫انداغ اعشق حمرش کوین ارماین يوق‬
5 5
‫راحت تاشالب جان حمنتني خوشالاغنالر‬
‫سحرالرده جانني قيناب اشالاگنالر‬
‫های هوس ما و من ین تاشالاغنالر‬
‫چني اعشق دور هرگزی آین يالغاین يوق‬
6 6
‫عشق درديین بیدردالراگ ايتيب بوملاس‬
‫بو يولالرین عقبه یس كوپ اوتوب بوملاس‬
‫عشق گوهرين هر نامرداگ ساتيب بوملاس‬
‫بیخربالر عشق قدريین بيلاگین يوق‬
7 7
‫عشقه توشتونگ اوتقه توشتونگ کويوب اودلونگ‬
‫پروانه ديک جاندين کيچيب اخگر بودلونگ‬
‫درداگ تودلونگ غم اگ سودلونگ تيلبه بودلونگ‬
‫عشق دردیین سورسانگ هرگزی درماین يوق‬
8 8
‫باشينگ کيتار بو يول الرده حارض بولغيل‬
‫عشق يويلده اوملاس بورون زينهار اولگيل‬
‫پري ايتاگني حمكم توتوب خدمت قيلغيل‬
‫خدمت قيلغان هرگزی يودله قالغاین يوق‬
336
Allâh zikrini cândan çıkarıp söylemezsen,
Üç yüz altmış damarın zikrullah’a vermezsen,
Dört yüz kırk dört kemiği, kırıp gîl100 eylemezsen,
Hakk’a aşkı yalandır, riyâkârdır, aşkı yok!
Nefs ü hevadan geçip, kenz-i kanaat101 etse,
Kullardan zarar görüp, kadere boyun bükse,
İyilere hizmetle, dua, iltifat görse,
Uşşakın mahşer günü, üzüntü, elemi yok!
Rahatını terk edip, koşmaya başlayanlar,
Seherlerde cânını, incitip çalışanlar,
Hay u heves, ben benlik terkine alışanlar,
Bunlar gerçek âşıktır, sözümün yalanı yok!
Aşk derdini, dertsize söyleyip geçmek olmaz,
Bu yolun engeli çok, geçtim demekle olmaz,
Aşk derdini namerde, sattım demekle olmaz,
Habersiz olanların, aşk kadrin bildiği yok!
Sen aşka düştün ise, ateşe düştün öldün,
Pervâne gibi cândan, geçip kor ateş oldun,
Derd u gam ile doldun, işte sarardın, soldun.
Aşk derdi nedir, dersen, onun hiç dermânı yok!
Başın gider bu yolda, yolculuğa hazır ol!
Aşk yolunda ölmeden, sen ölüme hazır ol!
Pîr eteğini tutup, hizmetine hazır ol!
Hizmet ehli olanın yolda hiç kaldığı yok!
100
Gîl: Toprak.
101
Kenz-i kanaat: Kanaat hazinesi, razı olmak.

9 9
‫اعشق ايرماس جانانياگ جان بريماسه‬
‫دهقان ايرماس كیتمان چاپيب نان بريماسه‬
‫مونده ييغالب آخرت ده جان بريماسه‬
‫يودله قالغان بوی خدا آلغاین يوق‬
10
‫ای بیخرب عشق اهليدين بيان سورمه‬
‫درد استاگيل عشق درديغه درمان سورمه‬
‫اعشق بولسانگ زاهدالردين نشان سورمه‬
‫بو يول الرده اعشق اولسه تاواین يوق‬
11
‫زاهد بومله اعبد بومله اعشق بولغيل‬
‫حمنت تارتيب عشق يويلده صادق بولغيل‬
‫نفسین تيپيب دراگيه غه اليق بولغيل‬
‫عشق سزيالرین هم جاین يوق ايماین يوق‬
12
‫عشق سودایس کيماگ توشسه رسوا قيلور‬
‫پرتو سالب حق اوزيغه شيدا قيلور‬
‫جمنون صفت عقلني آيلب يلىل قيلور‬
‫اهلل حیق بو سوزالرین يالغاین يوق‬
13
‫قول خواجه امحد جاندين كيچيب يول غه كريگيل‬
‫آندين سونگره ايرانالردین يولین سورغيل‬
‫اهلل ديبان حق يويلده جانينگ بريگيل‬
‫بو يول الرده جان بريماسانگ اماكین يوق‬
337
Dîvân-ı Hikmet
Âşık, değil malını, yolunda cân vermezse,
Köylü değil sabanı, ekmeğini vermezse,
Bu dünyada ağlayıp, uğrunda cân vermezse,
Yolda kalan kişide, Hudâ’nın kokusu yok!
10
Ey aşktan habersizler! Ehlinden beyân sorma.
Aşkı kendine dert et, derdine dermân sorma!
Züht kervanına katıl, zâhitten nişân sorma!
Yolunda âşık ölse, bu yolun hiç sonu yok!
11
Zâhid u âbid olsan, gel sen Hakk’a âşık ol!
Mihnet çek aşk yolunda, sen Rabb’ine sâdık ol!
Nefsini tep ve körelt, dergâhına lâyık ol!
Aşkı olmayanların cânı yok, imânı yok!
12
Aşk, sevdâya düşeni, rezil u rüsvâ eder,
Hak ona nur gönderir, kendisine râm eder.
Mecnûn gibi aklını alır da Leylâ eder,
Allâh şahit bunlara, sözümün yalanı yok!
13
Kul Hoca Ahmed sen de, cândan geçip, yola gir.
Erenlere gönül ver, gittikleri yola gir,
“Allâh!” de, Rabbin zikret, yârânla kol kola gir.
Bu yolda cân vermezsen, kurtuluş imkânı yok!
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫حکمت ‪137-‬‬
‫‪1‬‬
‫توبه قيليب حقه يانغان اعشق الراغ‬
‫اومچاخ اچيره تورت اريغ ده رشبیت بار‬
‫توبه قيلمای حقه يانمااغن اغفل الرگه‬
‫تار حلدده قاتيغ عذاب حرسیت بار‬
‫‪2‬‬
‫اومچاخ ملكني اوققان قول الر توبه قيلسون‬
‫توبه قيليب حرضیت غه ياووق بولسون‬
‫حور قصور غلمان ودلان خادم بولسون‬
‫الوان الوان کیيار ترشيف خلعیت بار‬
‫‪3‬‬
‫توبه قيلغان اعشق الرغه نوری ايرور‬
‫توین كوین صايم بولسه كونیلگ يارور‬
‫قچان اولوب گوراگ کريسه گوری کينگور‬
‫اواغن ايزيم رحيم رمحن رمحیت بار‬
‫‪4‬‬
‫توبه سزيالر بو دنيادين كيتماس بيلور‬
‫اولوب بارسه گور عذابني كورماس بيلور‬
‫قيامت كون تانگ عرصات آتماس بيلور‬
‫هيهات هيهات نوحه فرياد کونالری بار‬
‫‪5‬‬
‫نماز روزه توبه اوزره باراغن الرغه‬
‫حق يويلغه کرييب قدم قويغان الرغه‬
‫اوشبو توبه بریهل آنده باراغن الرغه‬
‫يارلقاميش قولالر بریالن صحبیت بار‬
‫‪6‬‬
‫نماز بریهل روزه الری اوتدین یوالر‬
‫اعلم خلیق سويونوب این حقدين تيالر‬
‫قيامت کون كوروب آین آالر تينگالر‬
‫نه قول ايرميش بو سعادت نرصیت بار‬
‫‪338‬‬
‫‪Hikmet - 137‬‬
‫!‪Korkusu Var‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Tövbe edip, Hakk’a yanan âşıka,‬‬
‫‪Cennet içre dört pınardan şerbet var.‬‬
‫‪Tövbesize, Hak’tan gaflet edene,‬‬
‫‪Dar kabirde sert bir azap, elem var.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Cenneti uman kullar tövbe etsin,‬‬
‫‪Tövbe ile Hakk’a kurbet kesbetsin.‬‬
‫‪Huri, gılmân, vildân hizmetin etsin,‬‬
‫‪Renkli libas ve şeref kaftanı var.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Tövbe eden âşıklara nur iner,‬‬
‫‪Gece-gün oruçluya huzur iner,‬‬
‫‪Öldüğünde onun kabri genişler,‬‬
‫‪Yüce Rabb’in o kula rahmeti var.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Tövbesiz, bu dünyadan göçmez sanır,‬‬
‫‪Ölünce kabr azabın görmez sanır,‬‬
‫‪Kıyamet ve Arasat olmaz sanır,‬‬
‫‪Heyhât! Feryâd u figân günleri var.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Namaz, oruç tövbe üzre varanlar,‬‬
‫‪Hak yoluna girip de yol alanlar,‬‬
‫‪Tövbelerle cennetine varanlar,‬‬
‫‪Bağışlanmış kullarla sohbet eder.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Namaz, oruç, günâhlarını siler,‬‬
‫‪Kulları sevinir de Hak’tan diler,‬‬
‫‪Kıyamet günü onu görüp dinler,‬‬
‫‪Ne saadet, bu kullara nusret var.‬‬

7 7
‫اول اريغ الر كيماگ تورور بيلگيل آین‬
‫توبه قيلغان اعشق الرغه اچيورور آین‬
‫توبه سزيالر اول اريغ دين اچيماس ویل‬
‫اناگ اچيورور زهر زقوم رشبیت بار‬
8 8
‫قيامت ین بريكوین ايليگ مينگ ييلچه بولور‬
‫بو دنياین سانیچه ييل نيچه بولور‬
‫قيامت كون ييتميش مينگ ييل اوتده قالور‬
‫توبه قيلغان قول الر كويماس مهلیت بار‬
9 9
‫هر كيم حقین قویل بولسه حقه يانسون‬
‫حقه يانماس اوزين دياگن ناری باررسن‬
‫قول خواجه امحد چنوک مونده اورون تاپسون‬
‫كيچه کوندوز قورقه تورور هيبیت بار‬
138- ‫حکمت‬
1 1
‫حكمت بریالن اول عدم دين بار ايالدی‬
‫اون سكزي مينگ قموغ اعلم حريان ايرور‬
‫قالوا بیل دياگن قول الر اولوش آدلی‬
‫سكوت ايتاگن قول الر ديین ويران ايرور‬
2 2
‫حق تعایل ايمان عطا قيدلی بزياگ‬
‫اول مصطیف رسویل ايدی بزياگ‬
ّ ‫درود ايتساک‬
‫قوت بریور دينیمزياگ‬
‫يوق ايرسه قيلغانالريم يالغان ايرور‬
339
Dîvân-ı Hikmet
O pınarlar, kimler için bil onu!
Tövbe eden âşıklar içer onu,
Tövbesizler asla göremez onu,
İçeceği zehir, zakkum şerbet var.
Bir günü elli bin yıl ahret olur,
Bu dünya zamanıyla nice olur.
Yetmiş bin yıl ateşlerde kavrulur,
Tövbekâr yanmaz, onun beratı var.
Her kim Hakk’a kul oldu, Hakk’a dönsün,
Hakk’a dönmeyen kendin nâra salsın,
Hoca Ahmed kendine yer kazansın,
Gece gündüz korka durur, korku var.
Hikmet - 138
Bil Ki Allâh Razıdır!
Hikmetiyle yokluktan var eyledi.
On sekiz bin cümle âlem hayrândır.
“Kâlû belâ!”102 diyen kullar pay aldı,
Sükût eden kulun sonu virândır.
Hak Teâla imân lütfetti bize,
Mustafa’yı Hak Resul verdi bize,
Salâtımız güç verir dinimize,
Yok ise yaptıklarım hep yalandır.
102
“Elestü bi Rabbiküm kâlû belâ.”: Ben sizin Rabbiniz değil miyim?
Ruhlar, evet Rabbimizsin, dediler. (A’raf Suresi 7/172. Ayet)
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪3‬‬
‫اول الست بربكم ديدی خدا‬
‫قالوا بیل دياگن روح الر قيدلی صدا‬
‫يیغالب کيدلوک ايشیگينگاگ مجله گدا‬
‫لطف ايالسانگ يوز مينگ اعیص خندان ايرور‬
‫‪4‬‬
‫توبه قيلسام کيچارمو كني قادر اهلل‬
‫يوق ايرسه نيتكوم انده مني رو سياه‬
‫تانگال بارسام ايليک آياغ بارچه گواه‬
‫حق قاشيده بارچه ايشالر آسان ايرور‬
‫‪5‬‬
‫ييغالمايمو اویت عمروم ايا شاهيم‬
‫قپساب كيدلی قرانغولوق چيققيل ماهيم‬
‫سندين اوزاگ يوق پناهيم تکيه اگهيم‬
‫كيچه كوندوز تيالاگنيم ايمان ايرور‬
‫‪6‬‬
‫امت اوچون رسول دايم قايغو ييدی‬
‫تيالب امت گنایه ین حقدين آدلی‬
‫كيچه كوندوز قايم توردی تنگريم بيدلی‬
‫تيدله امت مني دير ددله يالغان ايرور‬
‫‪7‬‬
‫امت بولسانگ مصطیف غه پرور بولغيل‬
‫ايغانالرين جان و ددله سني هم قيلغيل‬
‫كيچه قايم كوندوزالری صايم بولغيل‬
‫چني امت ین رنیگ مثل سامان ايرور‬
‫‪8‬‬
‫سنت الرين حمكم توتوب امت بولغيل‬
‫كيچه كوندوز درود ايتيب الفت بولغيل‬
‫نفس ین تيپيب حمنت ييتسه راحت بيلگيل‬
‫انداغ اعشق ايكی كوزی گريان ايرور‬
‫‪340‬‬
‫‪3‬‬
‫‪“Elestü bi Rabbikum.”dedi Hudâ,‬‬
‫‪“Kâlû belâ.” kullardan geldi sada.‬‬
‫‪Ağlaşarak geldik senin kapına,‬‬
‫‪Lütfeylesen, yüz bin âsî sevinir.‬‬
‫‪4‬‬
‫?‪Tövbe eylesem bağışlar mı Allâh‬‬
‫?‪Ya ben olursam orda yüzü siyah‬‬
‫!‪Bütün azalar şahit bana eyvah‬‬
‫‪Hak yanında, hesap-mizan kolaydır.‬‬
‫‪5‬‬
‫!‪Ağlayayım, geçti ömrüm sultanım‬‬
‫‪Vakit tamam, çoktur benim günâhım.‬‬
‫‪Senden başka yoktur ki sığınağım,‬‬
‫‪Gece gündüz dilediğim imândır.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Ümmet için o daima ağladı,‬‬
‫!‪Mücrimlerin affı için yalvardı‬‬
‫‪Gece-gündüz eller duada kaldı,‬‬
‫‪“Ben ümmetim!” dersin, özde yalandır.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Ümmet isen Mustafa’ya bağlı ol.‬‬
‫‪Sünnetine ta gönülden tâbi ol.‬‬
‫‪Gece kâim, gündüzleri sâim ol.‬‬
‫‪Gerçek ümmet, sararıp da solandır.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Sünnetini sıkı tutup ümmet ol.‬‬
‫‪Gece-gündüz salât-selâm, yakın ol.‬‬
‫‪Nefsini tep, meşakkatlere râm ol.‬‬
‫‪Âşıkların iki gözü giryândır.‬‬

9 9
‫قول خواجه امحد نفس دين مدام سوا بولغيل‬
‫كويوب پیشيب دردی بریالن ادا بولغيل‬
‫كيچه كوندوز تينمای ييغالب گدا بولغيل‬
‫دردين تارتسانگ خواجه سيندن رضا ايرور‬
139- ‫حکمت‬
1 1
‫بهشت دوزخ تالشور تاالشمقده بيان بار‬
‫دوزخ ايتور من آرتوق مینده فرعون هامان بار‬
2 2
‫بهشت ايرتر نه ديرسني سوزین بيلمای ايتورسني‬
‫سينده فرعون بولسه مینده يوسف کنعان بار‬
3 3
‫دوزخ ايتور من آرتوق خبيل قول الر مینده بار‬
‫خبيل الرین بويین ده اوتلوغ زجنري كیشان بار‬
4 4
‫بهشت ايتور من آرتوق پيغمربالر مینده بار‬
‫پيغمربالر آدليده کوثر حور وغلمان بار‬
5 5
‫دوزخ ايتور من آرتوق ترسا جهود مینده بار‬
‫جهود ترسا آدليده تورلوک عذاب سوزان بار‬
6 6
‫بهشت ايتور من آرتوق مؤمن قول الر مینده بار‬
‫مؤمن الرین آدليده تورلوک نعمت الوان بار‬
341
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed! Sen nefsinden ayrı ol.
Kavrulup piş, dertlerinle kâmil ol.
Gece gündüz ağlayan sâdık kul ol.
Dert çekenden bil ki Allâh râzıdır.
Hikmet - 139
Rahîm Olan Rahmân Var!
Cennet cehennem çekişir, tartışmakta beyân var.
Cehennem der: “Ben üstünüm, bende Firavn, Hâmân var.”
Cennet der ki; “Sen ne dersin, sözü bilmez söylersin,
Sende Firavun varsa, bende Yusuf Kenân var.”
Cehennem der: “Ben üstünüm, cimri kullar bendedir,
Cimrilerin boynunda, ateş, zincir halka var.”
Cennet der ki; “ Ben üstünüm, peygamberler bende var,
Peygamberler önünde Kevser, huri, gılmân var.”
Cehennem der: “Ben üstünüm, tersâ,103 cuhûd104 bende var,
Tersâ, cuhûd önünde türlü türlü azap var.”
Cennet der ki; “Ben üstünüm, mü’min kullar bende var,
Mü’minlerin önünde türlü türlü nimet var.”
103
Tersâ: İsevî, Hıristiyan.
104
Cuhûd: Musevi, inkârcı Yahudi.
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫دوزخ ايتور من آرتوق ظالم قول الر مینده بار‬ Cehennem der: “Ben üstünüm, zâlim kullar bende var,
‫ظالم الراگ بريوراگ زهر زقوم چندان بار‬ Zâlimlere sunmaya zehir, zakkum bolca var.”

8 8
‫بهشت ايتور من آرتوق اعلم قول الر مینده بار‬ Cennet der ki; “Ben üstünüm, âlim kullar bendedir,
‫اعلم الرین كونیلگ ده آيت حديث قرآن بار‬ Âlimlerin kalbinde ilm-i hadis, Kur’ân var.”

9 9
‫دوزخ ايتور من آرتوق منافقالر مینده بار‬ Cehennem der: “Ben üstünüm, münafıklar bendedir,
‫منافق الر بويین ده اوتدين اشلك کیشان بار‬ Münafıklar boynunda ateşten tasmalar var.”

10 10
‫بهشت ايتور من آرتوق ذاکر قول الر مینده بار‬ Cennet der ki; “Ben üstünüm, zâkir kullar bendedir,
‫ذاکرالرین کونیلگ ده ذکر اهلل سبحان بار‬ Zâkirlerin gönlünde Allâh fikri, zikri var.”

11 11
‫دوزخ ايتور من آرتوق یب نمازالر مینده بار‬ Cehennem der: “Ben üstünüm, namazsızlar bendedir
‫یب نمازالر بويین ده ييالن بيالن چيان بار‬ Namazsızlar boynunda yılan, akrep, çiyan var.”

12 12
‫بهشت ايتور من آرتوق ديدار كورمک مینده بار‬ Cennet der ki; “Ben üstünüm, cemâl görmek bendedir,
‫ديدارين کورساتورگه رحيم آتليغ رمحن بار‬ Cemâlin göstermeye, Rahîm olan Rahmân var.”

13 13
‫دوزخ انده تيک توردی بهشت اگ عذر قیدلی‬ Cehennem burda durdu, özür beyân eyledi,
‫قول خواجه امحد نه بيدلی بيدلورگویچ يزدان بار‬ Hoca Ahmed ne bilir, bildirici Yezdân var.

342

140- ‫حکمت‬
1 1
‫بيشک بيلینگ بو دنيا برچه خلقدين اوتارا‬
‫اينانماغيل مايلنگ اگ بری کون قودلين کيتارا‬
2 2
‫آتاآنا قرينداش قيان کيیت فکر قيل‬
‫تورت آياغليغ چوبني آت بری کون سیناگ یيتارا‬
3 3
‫دنيا اوچون غم یيمه حقدين اوزاگین ديمه‬
‫کییش مالین ييمه رصاط اوزره توتارا‬
4 4
‫اهل عيال قرينداش هيچکيم بوملايدور يودلاش‬
‫مردانه بول غريب باش عمرينگ يیدليک اوتارا‬
5 5
‫قول خواجه امحد طاعت قيل عمرينگ بيلمام نیچه ييل‬
‫اصلينگ بيلسانگ آب گیل ينه گیل اگ کيتارا‬
141- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا مؤمن کریگیل یولغه مراد ایستاب‬
‫جان بهریدین اوتگنی رحیم رمحن اوچون‬
‫گناهینگ اگ پشیمان بول صدقینگ بریهل‬
‫توبه قیلغیل رحم ایتگویچ غفران اوچون‬
2 2
‫تنده جانینگ مهمان ایرور نیچه کونالر‬
‫قان ییغالغیل قیغو بریهل اوزاق تونالر‬
‫نیچوک بولغای حایلم دیبان یریاق یول الر‬
‫شاید قبول قیلغای سنی دیک حریان اوچون‬
343
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 140
Toprak Olur Bir Gün!
Şüphesiz bilin ey dostlar! Dünya halktan geçer bir gün.
İnanma saltanatına, mutlak elden gider bir gün.
Baban, annen, kardeşlerin nereye gitti bir düşün,
Dört ayaklı tahtadan at, seni de götürür bir gün.
Dünya için mahzun olma, Hak’tan başkasını deme,
Kulların hakkını yeme, sıratta görürsün bir gün.
Çoluk-çocuk, eş-dost, kardeş, hiç kimse olmuyor yoldaş,
Akıllı ol sen arkadaş, ömrün gelir geçer bir gün.
Hoca Ahmed kulluk eyle, gel ömrünü hesap eyle,
Aslındır toprak ve su, yine toprak olur bir gün.
Hikmet - 141
Gaffâr Adı İçin!
Ey Müslüman, murat iste, gir yola,
Sevgili cânından vazgeç Rahmân için.
Günâhından pişmân ol sıdkın ile,
Tövbe et, rahmeyleyen Gufrân için.
Tende cânın mihmândır nice günler,
Kan ağla sen uzak geceler, dünler,
Uzak yollar, “Hâlin ne ?” diye inler,
Kabul eyler sen gibi hayrân için.
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪3‬‬
‫لطف ایالسه مشلک ایشالر بولور آسان‬
‫اواغن ایزیم بندم دیسه قاملاس ارمان‬
‫نعمت بریور دنیا اچیره تورلوک الوان‬
‫بنا قیدلی سکزی بهشت مهمان اوچون‬
‫‪4‬‬
‫زاهد قول الر تقوی قیلیب نماز اوقور‬
‫نصیب قیلسه انده باریب حورالر قوچور‬
‫اعشق قولالر منصور ینلگیغ جاندین کیچور‬
‫قربان بولور دار اوستیده جانان اوچون‬
‫‪5‬‬
‫حرام ایرور اعشق الرغه غری از خدا‬
‫خطا ایرور طلب قیلسه هر دو رسا‬
‫حمبت سزی طاعت الرینگ باد هوا‬
‫مغرور بومله دنیا عقیب رضوان اوچون‬
‫‪6‬‬
‫یا ربنا خوب بیلورسن مجله ارسار‬
‫کوبتور مونده جرم و عصیان قیلمه اظهار‬
‫قهر ایالمه من اعیص غه ایزیم جبار‬
‫بغیشالغیل اول حرمت فرقان اوچون‬
‫‪7‬‬
‫قول خواجه امحد الف اوروبان ایدینگ موین‬
‫الف اورورسن حمبت دین عهدینگ قاین‬
‫نه ایرانالر بو دنیادین بودلی فاین‬
‫نفس ایلگیده اودلینگ مثل حیوان اوچون‬
‫‪344‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Lütfetse müşkil işler âsân olur,‬‬
‫‪Hak kulum dese, heman şâdân olur,‬‬
‫‪Nimetle dünya elvan elvan olur,‬‬
‫‪Sekiz cenneti verdi kullar için.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Zâhit kullar, muttaki namaz kılar,‬‬
‫‪Hurileri orda amade kılar,‬‬
‫‪Âşık kul Mansûr olur boyun kırar,‬‬
‫‪İdam ve kurbân olur, cânân için.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Uşşaka harâm başkası Hûdâ’dan,‬‬
‫‪Hatadır talep etmek iki cihân,‬‬
‫‪Muhabbetsiz talebin sonu hazân,‬‬
‫‪Mağrur olma bu yalan dünya için.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Yüce Rabbim, sen bilirsin sırrımı,‬‬
‫‪İzhar etme cürmümü, isyanımı.‬‬
‫‪Kahreyleme sana sundum hâlimi,‬‬
‫‪Bağışla sen o Gaffâr adın için.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Hoca Ahmed, laf ettin dedin bunu,‬‬
‫‪Sözün var muhabbetten, ahdin hani,‬‬
‫‪Nice erler dünyadan oldu fânî,‬‬
‫‪Nefs elinde misâl oldun hayvân için.‬‬

142- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشقالری ذکرین آیتیب هارماس ایرمیش‬
‫باراغن ساری ییگیت بولور قارماس ایرمیش‬
‫حلقه تاپسه اعشق ایشاگ هارماس ایرمیش‬
‫کهف ایتیدیک اعرف سونیگ دین قاملاس ایرمیش‬
2 2
‫اعرف سونیگ غه ایریشاگنالر مزا تاپیت‬
‫مزا تاپیب حق یویلده رضا تاپین‬
‫جسم و جاننی فدا قیلیب غذا تاپیت‬
‫چنی اعشقالر اورسه سوکسه تانماس ایرمیش‬
3 3
‫قطمری ایتدین عربت آلغیل اعشق ایرسانگ‬
‫آقساقالنیب یودلین قامله صادیق ایرسانگ‬
‫ایرالر سویر خییش قولغه الیق ایرسانگ‬
‫الیق بولغان قولالر یودله قاملاس ایمیش‬
4 4
‫توفیق تیالب ایرانالرگه یاووقالنغیل‬
‫کونلگ اوزیب تعلق دین ساوقالنغیل‬
‫دنیا قویوب آخرتغه آزوقالنغیل‬
‫آزوق آلغان ارا یودله قاملاس ایرمیش‬
5 5
‫اعشق قولالر جفا تاپسه قانالر یوتار‬
‫هر نه جفا تیگسه این راحت توتار‬
‫حمنت تارتمای جفا چیکمای قچان ییتار‬
‫بو حاتلده بولغان اعشق قاملاس ایرمیش‬
6 6
‫اعشق قولالر اینگرایورالر تون کون تینمای‬
‫زار اینگرابان نعره اورار بغری تاملای‬
ّ ‫ذاکر قولالر‬
‫اره تارتار دایم هارمای‬
‫صحبت تاپسه جان اویناتیب هارماس ایرمیش‬
345
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 142
Yolda Kalmazmış!
Zâkir olan âşıklar, zikir ile yorulmaz,
Yoluna devam eder, asla geriye dönmez.
Zikir halkası görse, ondan da geri kalmaz,
Ashab-ı Kehf’in iti, ârif ardında kalmaz.
Ârif şanına eren zevk buldu, lezzet buldu,
Mest olup Hak yolunda, rıza ve cennet buldu.
Cânını fedâ edip, yolunda gaza buldu,
Gerçek âşıklar varsa, yine de aldırmazmış.
Kıtmir’inden, itinden ibret al âşık isen,
Mazeretle yolundan kalma, sen sâdık isen.
İyi ol, erler sevsin, kulluğa lâyık isen,
Lâyık olan kulları, yollarda kalmaz imiş.
Başarılar dileyip sen erenlere yaklaş,
Gönül bağla, ilgilen, alaka duy, kucaklaş.
Terk-i dünya eyleyip koy ahret yoluna baş,
Dünyada azıklanan ara yolda kalmazmış.
Âşık kul cefâ çekip, zehir içip, kan yutsa,
Her ne tür ezâ görüp, cân içre mihnet tutsa,
Ezâ cefâ çekmeden, erliğe bir ulaşsa,
Bu kemâle ermeyen, âşık olamaz imiş.
Âşık kullar inlerler, gece-gündüz dinmeden,
Feryâd u figân eder, bağrı yanık olmadan,
Zâkir kullar “Allâh!” der, zevk ile usanmadan,
Sohbet bulsa cân verir, bedeni yorulmazmış.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫ایرگشاگنالر خیشیالرغه ضایع قاملاس‬
‫صدیق بریهل چنی اخالص یلغ تاپمای قاملاس‬
‫چنی یولالرغه قدم قویغان اورسه قایتماس‬
‫طالب قولالر مطلوبیدین قاملاس ایرمیش‬
8 8
‫قول خواجه امحد اعرفالرغه مایل بولغیل‬
‫هر نه دیسه بویون سونوب قایل بولغیل‬
‫خدمت قیلیب یوگروب یوروب سایل بولغیل‬
‫خدمت قیلغان مرادینه ییتار ایرمیش‬
143- ‫حکمت‬
1 1
‫آخر زمان شیخ الریدین سوزالین‬
‫ایمان اسالم بیلمای شیخلیق قیالر ایرمیش‬
‫علم اورگنمای عمل قیلمای معین اوقمای‬
‫آخرتده قرا یوزلوك بوالر ایرمیش‬
2 2
‫شیخ من تیو حمراب اچیره اوتلوراغیالر‬
‫حلقه اچیره خلقغه زمحت ییتکوراگیالر‬
‫های هو دیب رسمست یلكنی بیدلوراگیالر‬
‫آنداغ جاهل قنداغ شیخلیق قیالر ایرمیش‬
3 3
‫مونداغ شیخ نینگ قیامتده یوزی قرا‬
‫نادانلیغ ده شیخ یلق قیلور اییش ریا‬
‫روز حمرش رسوا بولور کوزی اعما‬
‫اول آخر ضاللت ده بوالر ایرمیش‬ ّ
Dünya ve âhirette, dâllinden olur imiş.
346
İyilere kavuşsan asla zâyi olmazmış,
Sıdk ile muhlisleri bulmadan yorulmazmış,
Gerçek yollara düşse ondan geri dönmezmiş,
Tâlipler matlubundan asla geri kalmazmış.
Kul Hoca Ahmed sen de, âriflere mâil ol,
Her ne söylense sana, kabullenip, kâil ol.
Hizmet edip yolunda yürü, git ve sâil ol.
Hizmet edenler bir gün muradına erermiş.
Hikmet - 143
Yürür İmiş!
Âhir zaman şeyhleri kimlerdir anlatayım;
İman-İslâm bilmeden teşeyyuh eder imiş.
İlmi yok, ameli yok, ma’nâyı da anlamaz,
Âhirette bunların yüzleri kara imiş.
“Şeyhim!” der, mihrap içre hayâsızca oturur,
Halkalarda bulunur, nasa zahmet yetirir.
Güya “ Hay u Hû!” edip, sermestliğin105 bildirir,
İşte böyle câhiller teşeyyuh eder imiş.
Bu şeyhin kıyamette alnı ve yüzü kara,
Şeyhliğe liyakatsız işi gösteriş, riyâ.
Mahşerde rezil olur, her iki gözü âmâ,
105
Sermestlik: Sarhoşluk, kendinden geçme hâli.

4 4
‫مجع بوملاق غه مجع اجلمع ادنا مقام‬
‫حارض بولوب آاگه بولسانگ یلع ادلوام‬
‫پری خدمتنی نیچه ییلالر قیلسه تمام‬
ّ ّ
‫یوق ایرسه ضال و مضل بوالر ایرمیش‬
5 5
‫آیم شیخالر قوالق دومسزی محار بولغای‬
ّ
‫همت الری دنیا مالنی ییغار بولغای‬
‫خالیق ین یول آزغوروب کیتار بولغای‬
‫آنداغ شیخ الر بهایم دین برت ایرمیش‬
6 6
‫اوزالریین خلقالر ارا توتقای اولوغ‬
ّ ‫باطن الری اچیره یوقتور‬
‫ذره فروغ‬
‫من آرتوق دیب یوراگنالرین جایی تموغ‬
‫دوزخ اچیره قتیق عذاب تارتار ایرمیش‬
7 7
‫عیبنی آیتسه آچّیغالنیب اوروشقای الر‬
‫اوزی بیلمای یمان ایشاگ یوروشاگی الر‬
‫قرا یوزلوق حمرش کوین توروشقای الر‬
‫ندامت ده بایش قاتیب یورور ایرمیش‬
8 8
‫ای مؤمن الر اوشل شیخین بیانیین‬
‫من آیتاین خییش تینگالنگ عیانیین‬
‫قیامت ده یوکالر مرید گناهیین‬
‫رصاط اوزره تیرتاب قاقشاب تورار ایرمیش‬
9 9
‫مونداغ شیخ نینگ اعقلیین دیگیل امحاق‬
‫آیم یلکده شیخ یلق قیلور ایرمیش مطلق‬
‫باطن اچیره انگه تیاگر دایم توقماق‬
‫قیامت ده حرست قیلیب یورار ایرمیش‬
347
Dîvân-ı Hikmet
Şeyhlik için cem‘u’l-cem’,106 bilesin en alt makam,
Hazır, uyanık olsa, bu yolda her şey tamam.
Yıllarca pîre hizmet, eylese etse itmam,
Yoksa ehl-i dâllinden, mücrimden olur imiş.
Câhil şeyhler, kulaksız, kuyruksuz eşek olur,
İşleri dünya malı, serveti yığmak olur,
Cemaatini yoldan saptırır gider olur,
Böyle şeyhler hayvandan daha da beter imiş.
Halk içinde özünü gösterir, tutar ulu,
Bâtınlarında yoktur zerrece korku, furu,
Yücelik taslayanlar, bilin yeriniz tamu,
Zâlimler cehennemde hep azap çeker imiş.
Ayıbını söylesen, öfkelenip çıkışır,
Kendisini bilmeden, yanlış işle ilişir,
Kara yüzlü günâhkâr, mahşer günü sıkışır,
Nedâmetle baş donuk, öylece yürür imiş.
Ey Mü’minler dinleyin o şeyhin beyânını;
Ben söyledim anlayın bu işin ayanını,
Kıyamette yüklenir, müridân günâhını,
Sırat üzre titreyip sallanıp, durur imiş.
Böyle şeyhe ne denir? Aklı olmayan ahmak!
Kalbi kör, şeyhlik eder, zannınca şeyh-i mutlak,
Bâtında hak ettiği şiddetli azap, tokmak,
Kıyamette hasretle ateşe yürür imiş.
106
Cem‘u’l-cem’: Tasavvufta bir olgunluk, irşat makamı.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫چنی شیخ بولسه دنیا مالنی سویماس بیلینگ‬
‫تانگال بارسه دوزخ اچیره کویماس بیلینگ‬
‫اهلل دیبان کیچه الرده اویماس بیلینگ‬
‫یوزون کورسه تولغان آی دیک بوالر ایرمیش‬
11
‫قولنی توتسه دنیا مهری دل دین کیتار‬
‫حلقه سیده ماو من یلک مجله کیتار‬
‫نظر قیلسه ایکی اعلم ایشینگ بیتار‬
‫آنداغ مرشد ال ماکن ده یورار ایرمیش‬
12
‫شیخ یلق آتنی اناگ قیلماق ایرور وبال‬
‫جان بریارده ایمانیغه خوف و زوال‬
‫آخرت ده اناگ بولور هر دم نکال‬
‫رمحن ایاگم مونداغ قول دین بزیار ایرمیش‬
13
‫آدم ایرسانگ توغری یودله یورا کورگیل‬
‫پیغمربین قیلمیش الرین قیال کورگیل‬
‫جان و دل ده طبیعت ین آیتا کورگیل‬
‫بو یول یوراگن مقصودیغه ییتار ایرمیش‬
14
‫قول خواجه امحد اگر بولسه عقلینگ سلیم‬
‫قوروق آتقه تکیه قیلماق خون عظیم‬
‫توبه قیلسانگ شاید قبول قیلغای رحیم‬
‫توبه قیلسانگ خدا رمحت قیالر ایرمیش‬
348
10
Gerçek şeyh, dünya malın asla sevmez ki bilin,
Vücudu nâra girse, katiyen yanmaz bilin,
“Allâh!” der geceleri, zinhar uyumaz bilin,
Yüzü dolunay gibi nur, ziya olur imiş.
11
Elin eline değse, dünya sevgisi gider,
Halkasında ben, benlik tamamı senden gider,
Nazar etse kalbine dareynde işin biter,
Bu mürşid lâ mekânda, böylece yürür imiş.
12
Müteşeyyih olana “şeyhim!” demek vebâldir,
Cân verirken imânı, İslâm’ı da zevaldir,
Ahirette azap var, bak bu ne kötü hâldir.
Rahmân olan Allâh’ım, bu kuldan bizâr imiş.
13
Âdem’sen doğru yolda müstakim yürüye gör,
Peygamber sevgisini, kalbine nakşede gör,
Cân u dilde sevgiyi, tabiatın diye gör,
Bu yolda yürüyenler, maksada erer imiş.
14
Kul Hoca Ahmed senin akl-ı selîmin olsun,
Kuru isme güvenmen, senin vebâlin olsun,
Kabul ederse Rabbin, son sözün tövbe olsun,
Tövbe eden kuluna, Hak rahmet eder imiş.

144- ‫حکمت‬
1 1
‫عقلیم کییت باشیم قتیغ نیچوک آیتای‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
‫عمروم اویت وقتیم یییت قایده بارای‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
2 2
‫وا دریغا تانگ آتقوچنه کوپوب یاتیم‬
‫شیطان بیالن عرشت قیلیب دین ین ساتیم‬
‫بو اعلم ده حقین سویمای یب غم اوتدوم‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
3 3
‫گناهیم دین تاغ و توزالر حذر قیدلی‬
‫نه یری کیتای یازوقالریم ملک بیدلی‬
‫اکتبالری شاهد بولوب خط غه سادلی‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
4 4
‫گناهیم کوپ یابلاراین رداگهینگ اگ‬
‫یقام توتوب ییغالب بارای باراگهینگ اگ‬
‫ستار ایاگم یول کورستگیل گمراهینگ اگ‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
5 5
‫توفیق بریسه بوینوم ایگیب یولغه کریای‬
‫خدمت قیلیب ایرانالردین یولین سورای‬
‫سنی سن میین پناهیم سن قایده بارای‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
6 6
‫یا قادرا گناهیم دین رشمنده من‬
‫ایلگیم آیلب عفو ایتمسانگ درمانده من‬
‫اعجز قوملن هر نه قیلسانگ فرمانده من‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
349
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 144
Ara Yolda Kaldım Ben!
Baş döndü, aklım gitti, ben nasıl söyleyeyim,
Rahmân olan Allâh’ım ara yolda kaldım ben.
Ömrüm geçti, vakit geç; ben nereye gideyim?
Rahmân olan Melik’im! Ara yolda kaldım ben.
Yazıklar olsun bana, tan vaktine dek yattım,
Şeytan ile iş tuttum, kalktım, dinimi sattım,
Hak sevgisinden mahrum, hep kendimi aldattım,
Rahmân olan Melik’im! Ara yolda kaldım ben.
Günâhlarım dağları, ovaları korkuttu,
Her yerde meleklerin kalktı, hesabım tuttu,
Kâtipler şahit olup, hem deftere kaydetti,
Rahmân olan Sultan’ım! Ara yolda kaldım ben.
Günâhım çok yalvardım, o ulu dergâhına,
Yakam tutup, ağlayıp, varsam barigâhına,107
Settâr108 olan Melik’im! Yol göster gümrâhına,
Rahmân olan Allâh’ım! Ara yolda kaldım ben.
Lütfunu ihsân eyle ben yoluna gireyim,
Hizmetle erenlerden, ben yolunu sorayım,
Sensin benim penâhım, söyle nere varayım?
Rahmân olan Sultanım! Ara yolda kaldım ben.
Ey Kâdir olan Allâh! Günâhtan utançlıyım!
Elimden tut bağışla, bak işte dermânsızım.
Âcizim, her işine, emret hemen hazırım,
Rahmân olan Allâh’ım! Ara yolda kaldım ben.
107
Barigâh: Allâh’ın huzuru, dua edilen yer.
108
Settâr: Örten, gizleyen.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫گناهیم بار بینهایت سینگه معلوم‬
‫لب تشنه من قیامتده قیلمه حمروم‬
‫قول قاوشوروب عذریم آیتای غریب مظلوم‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
8 8
‫یوزمینگ یوزمینگ گناهیم دین لطفینگ بلند‬
‫شیطان لعنی یودلین اورسه قیلمام پسند‬
‫مینگ بری آتینگ تسبیح قیلسام آغزیم ده قند‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
9 9
‫گناهیم دین اویاتلیغ من آتینگ رحیم‬
‫رمحتینگ دین قطره بریسانگ آتینگ کریم‬
‫دراگهینگ اگ ییغالب کیدلیم یح و قدیم‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
10 10
‫قول خواجه امحد گناهاکرمن باشیم قویی‬
‫روز حمرش پاک ایتماسه کوثر سویی‬
‫اعیص جایف ترسا جهود فعیل خویی‬
‫رمحن ایاگم ارا یودله قادلیم منا‬
145- ‫حکمت‬
1 1
‫عشقیم تاشیت بغریم شیشیت روحیم قاچیت‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
ّ
‫عقلیم شاشیت اوپکام شیشیت حدین آشیت‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
350
Günâhım nihayetsiz, suçlarım sana malum,
Âşıkım sana Mevlâ’m! Ahrette kılma mahrum,
El açtım duadayım ben garip, mücrim, mazlum…
Rahmân olan Sultan’ım! Ara yolda kaldım ben.
Yüz binler günâhımdan bilirim lütfun yüce,
Lanetlenen şeytanla savaştım gündüz-gece.
Bin bir ismini tesbih ederim hece-hece…
Rahmân olan Allâh’ım! Ara yolda kaldım ben.
Günâhkar, ayıplıyım, senin adınsa Rahîm,
Rahmetinden katre ver, sen cömertsin Yâ Kerîm!
Ağlarım huzurunda reddetme Hayy u Kayyum,
Rahmân olan Melik’im! Ara yolda kaldım ben.
Kul Hoca Ahmed sen de günâhkârsın eğ başın,
Mahşerde Kevser suyu yıkasın, kirin aksın.
Âsî, câfî,109 Yahudi, Tersâ110 işin ahlâkın,
Rahmân olan Allâh’ım! Bak A’raf’ta111 kaldım ben.
Hikmet - 145
Cân Mahrem Bulamadım!
Aşkım taştı, bağrım şiş, ruhum da benden kaçtı,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım!
Aklım şaşkın, dalak şiş, günâh haddini aştı,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım!
109
Câfî: Ezâ ve cefâ eden, zulmeden.
110
Tersâ: Hıristiyan.
111
A’raf: Cennet ve cehennem arasında bir mekân.

2 2
‫حمبت نینگ جامنی اچییب دیوانه من‬
‫جمنون صفت خیل و خیش دین بیاگنه من‬
‫ای یارانالر شمعنی کوروب پروانه من‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
3 3
‫یوراک پاره کونلگیم یاره عقلیم حریان‬
‫دیدار ایزالب فنا بولغان خانه ویران‬
‫قایده بارسام ماتم توتوب کوزوم گریان‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
4 4
‫عشق اوتیغه کویاگن اعشق بیلماس اوزین‬
‫بیهوش یورار خالیق غه آیتماس سوزین‬
‫حقه باقار دنیا ساری ساملاس کوزین‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
5 5
‫تانگ آتقوچنه یاشیم آقار حایلم خراب‬
‫گونلگوم سینوق رنگیم ساریغ بغریم کباب‬
‫حق ساریغه بنده بولسانگ قیلغیل شتاب‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
6 6
‫خبتیم قرا بری قطره یم تاتاملدیم‬
‫اهل و عیال خانمان دین اوتاملدیم‬
‫جاندین کیچیب پری ایتاگنی توتاملدیم‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
7 7
‫شوم طالع من تیگماس قولغه مین جامیم‬
‫طاعتیم یوق اعیم صفت تابمام یولوم‬
‫بلبل صفت ناهل قیدلیم کیلماس لگیم‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
351
Dîvân-ı Hikmet
Muhabbet kadehini içtim divâne oldum,
Mecnûn gibi akraba, dostlardan mahrum oldum.
Ey dostlar ışık görüp, döndüm pervâne oldum,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Yüreğim parça parça, kalp kırık aklım hayrân,
Didâr ararken fenâ, yok oldu, hane virân.
Nereye varsam matem, iki gözümde giryân,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Aşk ateşinde yanan âşık bilmez özünü,
Gâfil yürür âlemde, halka demez sözünü.
Hakk’a bakar, dünyaya harâm kılar gözünü,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Tan zamanına kadar, yaş akar hâlim harap,
Kalp kırık rengim sarı, bağrım ise bir kebap.
Hakk’ın kölesi ol ki, acele et bul sevap.
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Bahtım kara, meyinden bir katre tadamadım,
Eş, çocuk, evden barktan bir türlü geçemedim.
Cândan geçip pîrimin eteğin tutamadım,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Ben kötü talihliyim, ele yetmez kadehim,
Gözler âmâ, taat yok, yolum bilmez nideyim?
Bülbül gibi feryâdım, çıkar da açmaz gülüm,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.
Dîvân-ı Hikmet

8 8
‫وا دریغا شوق اوتیغه کویمای اوتدوم‬
‫دنیا تیالب یلغوز حقین سویمای اوتدوم‬
‫غفلت بریالن پری ایتاگنی توتمای اوتدوم‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
Aşk odunda yanmadan, vah bana geldim geçtim,
Dünya tutkunu oldum, Hakk’ı sevmeden geçtim.
Pîr eteğin tutmadan, gafletle geldim geçtim,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.

9 9
‫تورلوک تورلوک عالمت الر بودلی دوستالر‬
‫راستلیغ کیتیب یلغان دعوا تودلی دوستالر‬
‫حق مصطیف آیغانالری کیدلی دوستالر‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
Nice türlü alamet zuhur eyledi dostlar,
Sıdk u sadakat gidip, kizb dava oldu dostlar!
Hak Mustafa denilen, yüce zat geldi dostlar,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.

10
‫حق مصطیف آیغانالری بیل نصیحت‬
‫عزت‬ّ ‫حیف آدم بری برییین قیلماس‬
‫مسجد کرییب طاعت قیلمای قیلور غیبت‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
10
Mustafa ne dediyse, bil ki, hepsi nasihat,
Ne yazık insanoğlu, kılmaz Rabb’ine taat,
Mescitte kulluk yapmaz, gıybet eder her saat,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.

11
‫قول خواجه امحد قوملن دیرسن سوزونگ یلغان‬
‫بو دنیاده سنی دیک یوقتور یودله قالغان‬
‫حقدین کیچیب شیطان بیالن الفت بولغان‬
‫ییغالمایمو جان حمرمنی تابماس منا‬
11
Kul Hoca Ahmed; “Kulum!”diyorsan, sözün yalan.
Dünyada senin gibi var mıdır yolda kalan?
Hak’tan uzaklaşarak, şeytanla dostluk kuran,
Ben nasıl ağlamam ki, cân mahrem bulamadım.

146- ‫حکمت‬ Hikmet - 146

Halim Nicedir Benim?

1 1
‫توبه قیلیب حقه یانسام بوالر موکنی‬
‫توبه سزیدین اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
‫پری مغان مین یولغه ساالر موکنی‬
‫یولغه کریمای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
Tövbeyle Hakk’a dönsem, acaba olur mu ki,
Tövbe etmeden ölsem, hâlim ne olur benim?
Pîr-i mugân sevgili, beni yola koyar mı,
Yola girmeden ölsem, ne olur hâlim benim?

352

2 2
‫یمان سوزدین بو تیلیمین امدی ییغسام‬
‫ایگری یولغه کریاگنالرین اوروب سوکسام‬
‫نماز اوقوب ریاضت ده بیلیم بوکسام‬
‫بیلیم بوکمای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
3 3
‫توبه قیلسام پری مغان تارتار موکنی‬
‫کوندین کوناگ طاعتالریم آرتار موکنی‬
‫نفسیم مین یامان یودلین قایتار موکنی‬
‫قایتارماین اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
4 4
‫توبه قیلسام خواجم قبول قیالر موکنی‬
‫همه نادان بو دنیادین اوتار موکنی‬
‫حرست بیالن غفلت تانیگ آتار موکنی‬
‫تانگ آتماین اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
5 5
‫عزرائیل بری کون کیلسه جان آلغایل‬
‫اول حاتلده جمال بوملاس سوز آیغایل‬
‫عزرائیل قویماس سین دم اوراغیل‬
‫دم اوراملای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
6 6
‫اهل و عیال خانمانینگ توروب قالور‬
‫برچه سیین حسابیین سندین آلور‬
‫حایلنگ نیچوک کیچار ایرمیش تگریم بیلور‬
‫بو حالت ده اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
7 7
‫ایمان یلق قول اولوب بارسه جنت کریاگی‬
‫جنت کرییب حورالر بیالن عرشت قیلغای‬
‫هر یانیدین رضوان کیلیب سالم قیلغای‬
‫جواب آملای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
353
Dîvân-ı Hikmet
Kötü sözden dilimi koruyup şimdi tutsam,
Ters yola girenleri çevirsem yola soksam,
Namaz kılıp taatle, önünde belim büksem,
Ben belimi bükmeden ölsem, hâlim nicedir!
Tövbe eylesem acep, pîr-i mugân tartar mı?
Günden güne taatim, ibâdetim artar mı?
Nefsim de kötü yoldan, Hak yoluna döner mi?
Dönmeden ölüp gitsem, hâlim nicedir benim!
Pîrim ben tövbe etsem, Rabb’im kabul eder mi?
Tüm nâdânlar dünyadan bir gün gelip geçer mi?
Hasret ile yoğrulup, gaflet tanı atar mı?
Tan atmadan ölürsem, halim nicedir benim?
Azrail bir gün gelse emaneti almağa,
O halde mecal olmaz ona sual sormağa,
Azrail bırakmaz ki, mazeret dem vurmağa,
Dem vurmadan ölürsem, hâlim nicedir benim?
Eş, çocuk, evin barkın, artık geride kalır,
Hepsinin hesabını sorar ve senden alır.
Hâlin nasıl geçecek, sadece Allâh bilir,
Bu hâl üzre ölürsem, hâlim nicedir benim?
İmanlı kul ölüp de cennetine girince,
Cennete girip orda hurileri görünce,
Bir yandan Rıdvân gelip, ona selâm verince,
Ya ben cevapsız ölsem, hâlim nicedir benim?
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫حق بنده سنی نامه الرین قولغه بریور‬
‫خاص بنده الر قولغه آیلب این اوقور‬
‫اوچار قوشدیک پرواز قیلیب قنات توقور‬
‫پرواز قیلمای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
9 9
‫قول خواجه امحد توبه قیلغیل اوملاس بورون‬
‫حق تعایل سوروغ سوال قیلماس بورون‬
‫روز حمرش ترازوسنی قورماس بورون‬
‫عمل قیلمای اولوب کیتسام نیتگوم منا‬
147- ‫حکمت‬
1 1
‫اعرف الرین صحبتیدین بهره آلغان‬
‫خدای غه یقنی بودلی بیدلیم منا‬
‫پری اکمل مکمل گه خدمت قیلیب‬
‫اخالص بیالن رس ارسارین بیدلیم منا‬
2 2
‫رس ارسارین بیلاگن الرگه رمحت انعام‬
‫خاص بندم دیب حق یوبارمیش مینگ یول سالم‬
‫آندین سونگره حقدین کیلاگی انگه پیام‬
‫حارض توروب عرش اوستیده کوردوم منا‬
3 3
‫عرش اوستیده نماز اوقوب تزییم بوکتوم‬
‫رازیم آیتیب حقه باقیب یاشیم توکتوم‬
‫یلغان اعشق یلغان صویف کوردوم سوکتوم‬
‫معشوقوم غه مینگ بری سوال قیدلیم منا‬
354
Hak, kulun defterini duyurur, ele verir,
Has kullar ele alıp okur ve kalbi erir,
Kuş gibi kanat çırpıp, yücelere yükselir,
Pervâz kılmadan ölsem, hâlim nicedir benim?
Hoca Ahmed tövbe et, ölüm gelmeden önce,
Hakk’ın sorgu-suali, başlatılmadan önce,
Mahşerde teraziler, mizan konmadan önce,
Taat kılmadan ölsem; halim nicedir benim?
Hikmet - 147
Bildim İşte Ben!
Ârifler sohbetinden behre ve nasip alan,
Hudâ’ya yakın olur, bildim onu işte ben.
Pîr-i kâmil olana, nice hizmet eyleyip,
İhlasla esrarını, bildim onu işte ben.
Sırr-ı esrar bilene sonsuz rahmeti in’âm,
“Kölem, has kulum” deyip, Hak göndermiş bin selâm.
Bu yolda sarfedildi nice hayırlı kelâm,
Beklerim arş üstünde, gördüm onu işte ben.
Arş üzre namaz kılıp, boynum, dizimi büktüm,
Hakk’a niyaz arz edip, bakın gözyaşım döktüm.
Sahte, sûfî uşşakı, gördüm de uzak durdum.
Maşûkuma bin sual tevcih ettim işte ben.

4 4
‫سوایلم غه حقدین کیدلی خییش جواب‬
‫روز حمرش اعمایلنگ ین قیلمام حساب‬
‫قدرت بریالن اکتب بیتیب بریدی خطاب‬
‫حق قول دیدی تعظیم بیالن کودلوم منا‬
5 5
‫یولسزی ایردیم اولوغ بابام قیدلی مدد‬
ّ
‫داع قیلیب خاص بزرک الر بریدی قوت‬
‫خرض بابام حارض بولوب قیدلی شفقت‬
‫شفقیت دین خاصیت الر کوردوم منا‬
6 6
‫خاصیت ین سزیاگ آیتای خلق جهان‬
‫بنده سیغه ندا کیدلی حقدین پنهان‬
‫کیل عبدی دیب سحر چارالر حق مهربان‬
‫ییلیب یوگروب ایرانالر دین سوردوم منا‬
7 7
‫قیو طالب حکمتیمین توتسه عزیز‬
‫قایده بارسه بایش عزیز سوزی ذلیذ‬
‫خییش سوزین فهم ایالماس هر یب تمزی‬
‫اول سببدین دانا ایزالب یوردوم منا‬
8 8
‫میخانه غه کریاگن بیلور یم قدریین‬
‫عشقدین خرب آلغان بیلور ین قدریین‬
‫هر ناجنس دین سورسانگ بیلماس عشق قدریین‬
‫عشق قدریین بیلاگن الردین سوردوم منا‬
9 9
‫منی دفرتی ثاین آیدیم سالغیل قوالق‬
‫قان یاش توکوب ییغالماسالر مثل بوالق‬
‫بنده بولسانگ دنیا عقبنی قیلغیل طالق‬
‫طالق قیلیب دیداریین کوردوم منا‬
355
Dîvân-ı Hikmet
Suale geldi Hak’tan, güzel, hayırlı cevap,
Mahşerde amelinden sorulmaz ağır hesap.
Kudretiyle yazıldı, tevcih edilen hitap,
Rab, “kul” dedi ta’zimle, bildim onu işte ben.
Yolsuzdum yolda kaldım, ulu bab, kıldı medet,
Dua edip büyükler, âcize verdi kuvvet.
Hızır babam hazırken, mücrime kıldı şefkat,
Şefkatten nice erdem, gördüm, bildim işte ben.
Erdemi size dedim insanlar, halk-ı cihân!
Bendeye nidâ geldi; Hak’tan korunmuş, pinhân,
“Gel kulum” der seherde, ses güzel, Hak mihribân,
Yürüdüm, koştum coştum, erenlerden sordum ben.
Hangi tâlip hikmetim tutsa üstün ve aziz,
Muhakkak nere varsa, kendi aziz söz leziz.
Yahşi sözü anlamaz, ahlaksız terbiyesiz,
Bilgeleri izleyip, gittim ona işte ben.
Meyhaneye girenler, bilirler mey kadrini,
Aşktan haber alanlar, bilirler ney kadrini,
Kalksan sorsan soysuza bilmez aşkın kadrini,
Aşk kadrini bilenden sordum onu işte ben.
Defter-i sânî dedim, gel sen ver bana kulak,
Kan-yaş döküp ağlamaz kim ki ateh ve bunak,
Esir olma dünyaya, boşa onu ver talak,
Talak verip didârın, gördüm onu işte ben.
Dîvân-ı Hikmet
10
‫حق تعایل اعشق الرغه بریدی عشقنی‬
‫طالب الرغه حتفه بریدی شوق و ذوقنی‬
‫کذاب الرغه شیطان بریدی ریا تلقنی‬
‫ریایلقین سوزالر بیالن اوردوم منا‬
11
‫ریا قیلغان شیخین کوردوم بزیار بودلوم‬
ّ
‫ذره بویی تیگدی مینگه بیمار بودلوم‬
‫حق یویلده رسمست ایدیم هوشیار بودلوم‬
‫آنینگ اوچون دشمن توتوب یوردوم منا‬
12
‫قول خواجه امحد طاعت قیلسانگ پنهان قیلغیل‬
‫لب ناحمرم دم ناحمرم اوزونگ بیلگیل‬
‫بلکه دل هم ناحمرم دور حارض بولغیل‬
‫حقدین اوزگه طلب الرین سوردوم منا‬
148- ‫حکمت‬
1 1
‫اول سنینگ محدینگ آیتای قادر خدا‬ ّ Evvela senin hamdin söyleyim sana Hudâ!
‫سن زبانیم جاری قیلغیل حارض اهل‬
‫گناه دردی بیمار قیدلی بریگیل دوا‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
2 2
‫گناهیم ین بیان قیلسام یریگه سیغماس‬
‫سندین اوزگه کیمگه بارای قولوم آملاس‬
‫هادی اوزونگ سن سزی هیچ کیم یولغه ساملاس‬
‫گناهیم دین ییغالب سنگه کیدلیم منا‬
356
10
Hak Teâla uşşaka verdi himmet ve aşkın,
Tullaba verdi tuhfe ve sundu şevk-i zevkin.
Şeytan yalancılara eyledi riyâ telkin,
Riyâkâr sözleriyle vurdum onu işte ben.
11
Riyâkâr şeyhi gördüm kendinden bizâr oldum,
Zerresi değdi bana perişan hasta oldum.
Hak yolda sermest idim, ayıldım huşyâr oldum,
Düşman tutup yürüdüm onun için işte ben.
12
Hoca Ahmed taat kıl, Hak yolunu pinhân kıl,
Dudak, nefes namahrem, sen dön kendi özün kıl.
Belki dil namahremdir, sen vaktine hazır ol,
Hak’tan özge talebi, sordum ona işte ben.
Hikmet - 148
Geldim Ben İşte!
Sen zebânımı işlet, eyleme beni cüdâ,
Günâh derdiyle yandım, ya sen vermezsen devâ,
Günâhımla ağlayıp, sana geldim ben işte.
Günâhım beyân etsem, yer ve göklere sığmaz,
Senden başka kimsem yok, gitsem de elim almaz.
Hâdî sensin kimseler beni Hak yola koymaz,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.

3 3
‫گناه اکرمن هر نه بولسام سنگه بودلوم‬
‫رمحن ایاگم یوز اوگورمه سیغنیب کیدلیم‬
‫ایا حمبوب لطف ایتمسانگ یودله قادلیم‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
4 4
‫یا اهلا گناهیم دین درمانده من‬
‫سنگه الیق عمل قیلمای ارمانده من‬
‫هر نه قیلسانگ اوزونگ قیلغیل رشمنده من‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
5 5
‫گناهیم ین هر کیم کورسه مندین بزیار‬
‫لطف و کرم اوزونگ قیلسانگ همه بیاکر‬
‫گیاه اونماس یریکه باقسانگ بولور لگزار‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
6 6
‫سن آزادیلغ براتین بریسانگ آسان‬
‫رمحت دریا قطره تامسه حایلم خندان‬
‫فیض و فتوح توال بریسانگ جانیم قربان‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
7 7
‫توبه قیلیب گناهیم دین سنگه ییغالی‬
‫حمبت ین اویت بریالن یوراک داغالی‬
‫حق یولوده باشیم برییب ایمان اوینای‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
8 8
‫بنده بولسانگ توبه قیلغیل حاال فرست‬
‫ییگیتلیک ده ریاضت قیل دم غنیمت‬
‫قاریب چوکوب قیالملاس سن حقه طاعت‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
357
Dîvân-ı Hikmet
Günâhkâr, her ne olsam, Allâh’ım sana geldim!
Sultanım yüz çevirme, sığınıp sana geldim.
Melik’im! Lütfetmezsen bil ki ben yolda kaldım,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
İlahi! Günâhımdan amansız bir hâldayım,
Sana lâyık amel yok, her dâim hüsrandayım,
Sen ne verirsen bana, işte ben tam ordayım,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Günâhımı görenler müşteki, benden bizâr,
Lütf u kerem eyle sen, yazıktır hepsi zarar,
Ot bitmez yere baksan olur lale, gül, gülzar.
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Sen azat beratımı verseydin sağ yanımdan,
Bir katre rahmet düşse olurdu hâlim handan,
Feyz-i fütûh dolarsa bu cânım sana kurbân,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Günâhımdan tövbeyle gelip sana ağladım,
Muhabbet ateşiyle yüreğimi dağladım,
Hak yolunda baş verip, imânımı sağladım,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Kul olup tövbe eyle, hâlâ fırsat elinde,
Yiğit ol, riyâzet kıl, bak ganimet elinde,
Yaşlanıp yapmadığın, Hakk’a taat elinde,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫ایکی اعلم بنده نگدورمن غفاریم سن‬
‫شیطان لعنی یودلین اورسه غم خواریم سن‬
‫یریگه سیغماس گناه قیدلیم ستاریم سن‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
10
‫بو یولالرین عقبه یس کوپ باشیم قاتیغ‬
‫ییغالمای مو غریبلیک ین اویق اویت‬
‫مندین بورون بارچه طالب حقه یییت‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
11
‫جانیم گواه جسمیم گواه دیلم گواه‬
‫نه تیل بریالن مونده من دیب سنگه اهل‬
‫من ییغالمای کیم ییغالسون حایلم تباه‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
12
‫تنیم عصیان سوزوم یلغان اکریم خطا‬
‫گناهیم کوب یب حد ایرور وا حرستا‬
‫رمحت لطفینگ قاموغ قیلسانگ بزیگه عطا‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
13
‫رمحن ایاگم نفس ین بریدینگ منگه ال ال‬
‫نه تیل بریالن آیتای سنگه محد و ثنا‬
‫دراگهینگ گه ییغالب کیدلیم بریگیل دوا‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
14
‫ای یارانالر اکفر نفسیم آتلمیش باش بار‬
‫هر باشیده یوز مینگ شیطان لشکری بار‬
‫خاص بزورک الر نفس ایلگیده تفراقدین خوار‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
358
Ben kulunum Allâh’ım! Dü cihânda Gufrânsın,
Şeytan kesse yolumu, sen ondan koruyansın,
Arz almaz günâhım çok, sen ki Gafûr, Settârsın,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
10
Bu yolun çilesi çok, başım ayağım dondu,
Ağlayıp, garipliğin oku bağrımı deldi,
Benden önceki dostlar, Hakk’a vuslat eyledi,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
11
Ben şahidim cismimle, ruhumla işim günâh,
Nasıl arz edeyim ki, kusurum çoktur; “İlâh!”
Ağlar feryâd ederim, bulur muyum ki felâh?
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
12
Ten isyan, sözüm yalan, kârım ise hep hata,
Günâhlarım sınırsız; vâ hasretâ, hasretâ!
Tüm mü’minlere rahmet ihsân ede Hak atâ,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
13
Rahmân olan Allâh’ım sen nefis verdin; lâ…lâ...
Hangi dille diyeyim Allâh’ım hamd ü senâ!
Ağlayıp dergâhına geldim bana ver devâ!
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
14
Ey dostlar kâfir nefsin, altmış tane başı var,
Her başta yüz bin şeytan asker arkadaşı var,
Has kulların içinde nefsi baş eğdiren var,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.

15
‫ریاضت ین قریق کون چیکیب بری باش کییت‬
‫صبح صادق باقیب کوردی اونوب چیقدی‬
‫غریب ادهم نفس ایلگیده طرفه شاشیت‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
16
‫ایلگنی آچیب مناجاتنی حقه قیدلی‬
‫جان و ددله توبه قیلیب بیخود بودلی‬
‫ندامت ده ساچ و ساقال یولوب آدلی‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
17
‫غریب ادهم نفس ایلگیده داد ایالدی‬
‫ختتدین کیچیب رمحنین یاد ایالدی‬
‫غریب یتیم کونلگنی آوالب شاد ایالدی‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
18
‫دراگهینگ غه ییغالب کیدلی قول خواجه امحد‬
‫امیدیم کوب قیامت ده قیلسانگ رمحت‬
‫پروایم یوق شیطان لعنی قیلسه زمحت‬
‫گناهیم دین سنگه ییغالب کیدلیم منا‬
149- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق دردیین اعشقالرغه حتفه بریدی‬
‫شوق اوتیده اورتاب یانیب کویدیم منا‬
‫حمبت ین رشابین تویا بریدی‬
‫رسمست بولوب رقص سماع اوردوم منا‬
359
Dîvân-ı Hikmet
15
Kırk gün riyâzet yapıp, bir baş çekip de gitti,
Fecir vaktinde gördü onaylayıp da gitti,
İbrahim Edhem buna bakıp hayretle şaştı,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
16
El açıp duasını Mevlâ’ya arz eyledi,
Cândan tövbeler edip, Hakk’a niyaz eyledi.
Saçın-sakalın yolup, hep tarumar eyledi,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
17
Edhem nefsin elinde, feryâd figân eyledi,
Tahtını terk eyleyip, Rahmân’ı yâd eyledi.
Garip yetim gönüller avlayıp şâd eyledi,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
18
Dergâhına ağlayıp geldi Kul Hoca Ahmed,
Ümidim sonsuz Rabbim! Kıyamette kıl medet!
Endişem yok lanetli şeytan kılsa da zahmet,
Günâhımdan ağlayıp, sana geldim ben işte.
Hikmet - 149
Sâdık Kaldım Ben İşte!
Aşk derdini uşşaka lütuf, mükâfat verdi,
Şevk narıyla tutuşup yandım kandım ben işte.
Muhabbet şarabını Hak doyasıya verdi,
Sermest olup raks ettim, sema vurdum ben işte.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫عشیق توشیت غریب باشغه توراملادیم‬
‫خلق اچییده طاقت قیلیب یوراملادیم‬
‫جمنون صفت خیل و خیشیم کوراملادیم‬
‫بیابان ین وطن قیلیب یوردیم منا‬
3 3
‫بیابان ین قومالریین کوزگه سورتیم‬
‫جاندین کیچ دیب ندا کیدلی جاندین اوتیم‬
‫بو دنیاده یوز مینگ تورلوک جفا تارتوم‬
‫حبمد اهلل وفاسیین کوردوم منا‬
4 4
‫کوزوم آچتیم یلیل دیمای اهلل دیدیم‬
‫دنیا دیمای آخرت ین غمنی ییدیم‬
‫شک کیلتورمای برییلگینگ گه بویون سوندوم‬
‫تا اولگوچنه بری عهدیم ده توردوم منا‬
5 5
‫اخالصیم ین کوروب معشوق قولوم آدلی‬
‫فیض و فتوح توال برییب یولغه سادلی‬
‫بوینوم ایگیب ما و من یلک یکسان قیدلی‬
‫تفراق بولوب اوملای بورون اودلوم منا‬
6 6
‫اعشقالرغه عشقنی برییب اعشق قیدلی‬
‫رمحن ایاگم اوز یویلغه صادق قیدلی‬
‫چنی طالب ین دراگهیغه الیق قیدلی‬
‫الیق بولوب طریقت گه کریدیم منا‬
7 7
‫عشق خنجری کوکسوم تیشیت قیدلی خراب‬
‫ییغالمای مو شوق اوتیده بغریم کباب‬
‫حمنت تارتیم هیچ بریمادی مناگ رشاب‬
‫چولالر ارا حرست قیلیب یوردوم منا‬
360
Aşk düştü garip başa, yerimde duramadım,
Takat yok halk içinde kalkıp oturamadım.
Mecnûnlar gibi oldum eş ve dost bulamadım,
Bozkırı vatan kılıp, yürüyorum ben işte.
Bozkırın kumlarını durdum, gözüme sürdüm,
Cânından geç dediler, ben de ruhumu verdim.
Bu dünyada yüz bin tür bela ve cefâ gördüm,
Hamdolsun vefâsını şimdi gördüm ben işte.
Göz açtım Leylâ değil, yürekten Mevlâ dedim,
Dünya nimeti değil, âhiret gamı yedim,
Şüphesiz birliğini ben de tevhîd eyledim,
Ölene dek ahdimde sâdık kaldım ben işte.
İhlasımı görünce maşûk elimi aldı,
Gönlümü feyz ü fetih doldurup öyle saldı.
Ne cimrilik, atalet ne de bencillik kaldı,
Toprak olup ölmeden önce öldüm ben işte.
Âşıklara aşk verip, kendine âşık kıldı,
Rahmân olan Allâh’ım yolunda sâdık kıldı.
Gerçek tâlip olanı dergâha lâyık kıldı,
Lâyık olup tarike, yola girdim ben işte.
Aşk hançeri deşerek etti göğsümü harap,
Şevk ateşiyle yandım, bak işte bağrım kebap,
Mihnet çektim vermedi bana bir yudum şarap,
Çöllerde hasret kalıp ve yürüdüm ben işte.

8 8
‫خاص عشقیدین بهره آلغان حریان بولور‬
‫رسوا بولوب خلق اچییده ویران بولور‬
‫دیدارین طلب قیلیب گریان بولور‬
‫ییغالی ییغالی بوی خدا آدلیم منا‬
9 9
‫عشق غلبه یس بغریم اچیره ماکن قیدلی‬
‫غم و شکری عقلیم آیلب پنهان قیدلی‬
‫کیم دین ییغالی هر نه قیدلی جانان قیدلی‬
‫جانانیم غه عرض آلغایل کیدلیم منا‬
10 10
‫قول خواجه امحد آیغان سوزینگ بادلین شریین‬
‫کوزونگ یاشلیغ کونلگینگ سینوق سوزونگ حزین‬
‫ان شاء اهلل بولغونگ آخر حقه یاقنی‬
‫سجده ایالب دراگیه غه کیدلیم منا‬
150- ‫حکمت‬
1 1
‫اهلل اهلل سبحان اهلل قیان کیتای‬
‫یازوقالریم یریگه سیغماس کیمگه آیتای‬
‫ستار ایاگم عیبیم یابسانگ اولوب کیتای‬
‫قرا یرینینگ اراسیده قادلیم منا‬
2 2
‫ساچ و ساقال خوب آقاردی کونلگ قرا‬
‫تانگال بارسام یا پوچک من یاخود ثرا‬
‫کیم الست بربکم دیمیش وقتا‬
‫بیالملاسمن قیو مجع دین بودلوم منا‬
361
Dîvân-ı Hikmet
Aşkından nasip alan billâhi hayrân olur,
Halk içinde rüsvadır, gönlü de virân olur,
Didârın talep eder, oysaki giryân olur,
Ağlayıp Hak kokusun çektim ve aldım işte.
Aşk hanesi bağrımı deldi de mekân kıldı,
Gam ve şükrümü alıp, aklımı şaşkın kıldı.
Kime derdim yanayım, derdimi cânân kıldı,
Cânânın huzuruna böyle geldim ben işte.
Hoca Ahmed dediğin sözün baldan da şirin,
Gözün yaş, gönlün kırık, sözlerin ise hazin,
İnşallâh olursun sen, ahrette Hakk’a yakın,
Secde edip dergâha böyle geldim ben işte.
Hikmet - 150
Varayım İşte!
Allâh, Allâh Sübhânım! Ben nereye gideyim?
Yere sığmaz günâhım, ben kime arz edeyim?
Yâ Settâr! Ört ayıbım, ben öylece öleyim!
Kara yerler içinde böyle kaldım ben işte.
Saçım-sakalım beyaz, gönlüm ise kapkara,
Değersiz bir kulunum, tan’la varsam huzura,
“Elestü bi Rabbiküm.” vakta kim demiş ara,
Bilmem hangi cenahtan böyle oldum ben işte?
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫غریب یلکین اویق تیگدی باشیم قاتيغ‬
‫ایسزی عمروم غفلت بیالن ضایع اویت‬
‫اکفر نفسیم طغیان قیلیب مین یویت‬
‫وا حرستا نه یوز بریهل بارغوم منا‬
151- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت نینگ دریاسیغه اوزوم آتتیم‬
‫رمحت سویی اولوغ دریا چوموب باتتیم‬
‫مینگ آتلونلوق قیمتیمین بریگه ساتتیم‬
‫بنده بولوب تیگدی قول لوق یویل مناگ‬
2 2
‫کیچیک یلکده قیلغان ایشدین ایمدی یاندیم‬
‫توبه توننی کیدیم توفیق قورین تانگدیم‬
‫نفس قافیین مرکب قیلیب تیپیب میندیم‬
‫آندین تیگدی طریقت ین یویل مناگ‬
3 3
‫ترییک یلکده حریان اولوب یودله قادلیم‬
‫ریب دیو کیچه يیغالب کوندوز کودلوم‬
‫باشدین ساچ و یوزدین ساقال انده یودلوم‬
‫آندین سونگره روحالر سالم قیدلی مناگ‬
4 4
‫گیچه اهلل کوندوز اهلل دیدیم مونده‬
‫سبحان ایزیم سبحان اهلل دیدیم مونده‬
‫سکزی اومچاخ قبول قیلیب توردی انده‬
‫آچیب سالم قیدلی بهشت حوری مناگ‬
362
Gariplik oku değdi, ayağım-başım dondu,
Ömrüm gafletle geçti, ışığım erken söndü,
Günâhkâr olan nefsim beni tuğyana koydu,
Vâ hasretâ ne yüzle sana varayım işte?
Hikmet - 151
Selâm Kıldı Bana!
Muhabbet deryâsına tuttum özümü attım,
Ulu deryâya dalıp, rahmet suyuna battım.
Değerim bin altınken, kalktım da bire sattım,
İşte böylece düştü kulluğun yolu bana.
Küçükken nefs eğledim, şimdi o işten döndüm,
Tövbe libası giyip, kemerimi kuşandım,
Nefsimi merkep yapıp bindim, ancak uslandım,
Ondan düştü, göründü, tarikat yolu bana.
Dirilikte hayrânım ben de bu yolda kaldım,
“Rab!” deyip gece ağlar, gündüzüne aldandım.
Saçım-sakalım yoldum, kendimi üryân sandım,
Cümle ruhlar dizilip, hep selâm durdu bana.
Gece-gündüz Allâh der, ben koşarım burada,
“Sübhâna’llâh!” derim de, ben yaşarım burada,
Sekiz cennet kapusu, kabul kıldı o anda,
Açıp da selâm verdi, cennet hurisi bana.

5 5
‫قول خواجه امحد کون دیک یارور کونلگیم نوری‬
‫حاتلیم یوق هم قانیم یوق رنگیم ساری‬
‫قدرت قنات بریدی اوچتوم عرش دین ناری‬
‫روزی قیدلی دراگهیده بارین مناگ‬
152- ‫حکمت‬
1 1
‫ارادتگه کیدلوک ایرسه ای یارانالر‬
‫کالمیدین خوش عجایب رسین کوردوم‬
2 2
‫موتوا قبل ان تموتوا خرب بریدی‬
‫اول سبب دین نیچه ییل الر یولین کوردوم‬
3 3
‫حوض کوثر تورت بُرجیده تورت چهاریار‬
‫یوزالریدین آقیب توراغن نورین کوردوم‬
4 4
‫عرش دین فرشگه اوچار اول دم حریت اچیره‬
‫لوح املحفوظ ختته سیده درین کوردوم‬
5 5
‫جان بلبیل سایراب قوبیت سوزین باشالب‬
‫بو سوزالرین دفرت قیلغان درین کوردیم‬
6 6
‫اعشق الرین کریگوزورالر بهشت اچیره‬
‫کیچه کوندوز باقیب توراغن حورین کوردیم‬
7 7
‫کوزوم یایش روان بودلی چشمه ینلگیغ‬
‫غربت اچیره ارادت ین قارشو کوردوم‬
363
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed gün gibi bak işte gönlün yanar,
Hâlim yok, rengim sarı, kanım çekilmiş donar,
Kudretin kanadıyla arşın üstüne konar,
Böylece nasip oldu, dergâhta hepsi bana.
Hikmet - 152
Huriler Gördüm!
Allâh’a kulluk için koşup- gelen yârenler,
Ben yüce kelâmından, acayip sırlar gördüm.
“Mûtû, kable en temûtû.”dedi ve haber verdi,
Nice yıllar ondandır, kendimi yalnız gördüm.
Havz-ı Kevser dört burcu, dört dostuna emanet,
Yüz ve alınlarında çağlayan nurlar gördüm.
Arştan arşa o demde, hayret içre uçuşan,
Levh-i Mahfuz nurunu, inci mercânı gördüm.
Cân bülbülü şakırken, kalktı söze başlayıp,
Bu sözleri deftere yazan inciyi gördüm.
Âşıkları sokarlar, cennet-i a’lâ içre,
Gece-gündüz bakışan nice huriler gördüm.
Gözyaşım revân oldu, aktı çeşmeler gibi,
Diyar-ı gurbette ben, Hak iradesin gördüm.
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫حق رضاسنی بیلاگنالرگه همراه بودلوم‬
‫ایرانالرین خدمتیده حورین کوردوم‬
9 9
‫قول یسوی کیچ اویغاندینگ دیب آیدیالر‬
‫ایرانالرین پندین آیلب یولین کوردوم‬
153- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق سزی یوروب طاعت قیلور نادان زاهد‬
‫یب توز آشدیک طاعتینگ ین مزایس یوق‬
‫اعشق من دیب دعوا قیلور یلغان اعشق‬
‫واهلل باهلل چنی اعشق ین هوایس یوق‬
2 2
‫عشق اوتیده کویوب یانیب طاعت قیلغیل‬
‫اعقل ایرسانگ یغالماقین اعدت قیلغیل‬
‫تونالر قاتیب حمنت تارتیب راحت کورگیل‬
‫حمنت تارتمای سناگ لطیف اعالیس یوق‬
3 3
‫خلق اچییدی طاعت قیدلینگ برچه ریا‬
‫ایا زاهد قیلغان ایشینگ باری هوا‬
‫هیچ نفیع یوق اوشبو طاعت بلکه ریا‬
‫مونداغ ایشگه حقین اصال رضایس یوق‬
4 4
‫پنهان یوروب طاعت قیلغیل خدا بیلسون‬
‫کوز یاشینگین دریا قیلغیل رحیم کیلسون‬
‫آندین سونگره حق دردینگ گه دوا قیلسون‬
‫ایا دوستالر کوز یاشیین ریایس یوق‬
364
Rızasın bilenlere dost oldum, hemrah oldum,
Erenler hizmetinde nice huriler gördüm.
Kul Ahmed geç uyandın, uyarıp söylediler,
Erenler öğüdünü aldım ve yolu buldum.
Hikmet - 153
Gözyaşın Riyası Yok!
Nâdân olan zâhitler taatte aşksız yürür,
Tuzsuz aş gibi olur, taatin mezesi yok.
Âşıkım der âleme, riyâkâr, yalan âşık,
Hem vallâhi, billâhi, gerçek âşık hâli yok.
Aşk ateşinde yanıp, gel Hakk’a itaat kıl,
Sen gerçekten âşıksan, ağlamayı âdet kıl.
Geceleri üşüyüp, mihnet çek, tazarru kıl,
Mihnet çekmeden sana, lutuf da ihsân da yok.
Halk içinde itaat ettiğin hepsi riyâ,
Ey Zâhit! Eylediğin işlerin hepsi hevâ,
Hiç faydası yok bunun, çünkü hepsi berhevâ,
Böyle işlere Hakk’ın katiyen rızası yok.
Gizli yürü, taat kıl, Hudâ hâlini görsün,
Gözyaşını deryâ kıl, Hak sana rahmeylesin.
Sonra da dertlerine varsın dermân eylesin,
Ey Dostlar! Akan yaşın yalanı, riyâsı yok.

5 5
‫تسبیح تهلیل اوشبوالرین هوایس بار‬
‫تانگال بارسه یوز مینگ آفت بالیس بار‬
‫یاشدین بوالک برچه ایشین ریایس بار‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
6 6
‫بنده بولسانگ حق قهریدین قورقماس موسن‬
‫هر تون سحر ندامت دیب تورماس موسن‬
‫دراگهیغه یاشینگ توکوب بارماس موسن‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
7 7
‫کوپ نادانالر کوز یاشیین قدرین بیلماس‬
‫حق قاشیده کوز یاشیدیک حتفه بوملاس‬
‫تسبیح تهلیل کوز یاشیغه تینگ کیالملاس‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
8 8
‫بو اعملده حق مصطیف ییغالب اوتاگن‬
‫ییغالماقدین کوزالرینینگ نوری کیتاگن‬
‫ییغالی ییغالی مرادیین حاصل ایتاگن‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
9 9
‫نیچه ییلالر ییغالب اویت آدم اتا‬
‫آندین سونگره رحم ایالدی باقیب اهلل‬
‫کوزده یاشنی قوروتمادی حق مصطیف‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
10 10
‫کوب ایرانالر ییغالماقدین تابیت مراد‬
‫نیچه اعیص داعسیدین تابیت جنات‬
‫خییش بیلسانگ کوز یاشیدور آب حیات‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
365
Dîvân-ı Hikmet
Tesbih, tehlil ezkârın, hepsinin hevâsı var,
Kıyamet günü olsa, yüzlerce belâsı var.
Yaştan başka her şeyin, sayısız riyâsı var,
Yürü gözün ağlasın, yaşının riyâsı yok.
Kul olsan, Hak kahrından, ey nefsim korkmaz mısın?
Seherlerde nedâmet duyup, anlamaz mısın?
Dergâhına gözyaşı akıtıp varmaz mısın?
Yürü, gözün ağlasın, gözyaşın riyâsı yok.
Nice nâdân gözyaşın, kadr u kıymetin bilmez,
Hakk’a gözyaşı gibi tuhfe sunanlar olmaz,
Ne tesbih ne de tehlil, gözyaşına denk olmaz,
Yürü, gözün ağlasın, gözyaşın riyâsı yok.
Hak Nebi bu âlemde demiş, ağlamış, gezmiş,
Gözlerin ağlamaktan nuru, ziyâsı gitmiş,
Ağlayıp Mevlâ’sından muradın hâsıl etmiş,
Gözün ağlasın yürü, yaşının riyâsı yok.
Nice yıllar ağlayıp geçirdi Âdem ata,
Ondan sonra da Mevlâ rahmeyledi kuluna,
Gözyaşı kurumadı hem Muhammed Mustafa,
Yürü gözün ağlasın, yaşının riyâsı yok.
Erenler ağlamaktan kâm aldı, buldu murât,
Nice kul duasından feyz aldı buldu necât,
Kadrini bilebilsen, gözyaşı ab-ı hayât,
Ağla sel olsun yaşın, gözde yaş, riyâsı yok.
Dîvân-ı Hikmet
11
‫یییت مینگ ییل اول عزازیل طاعت قیدلی‬
‫مغرور بولوب طاعتیگه هوا قیدلی‬
‫ریا قیلیب دراگهیدین مردود بودلی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
12
‫غریب منصور بری تون سحر کوب ییغالدی‬
‫حالنی کوروب ایرانالر رحم ایالدی‬
‫آندین سونگره چلنت باقیب رشاب بریدی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
13
‫تانگال بولسه قیامت کون ایا دوستالر‬
‫پیدا بولغای تورلوک تورلوک عالمتالر‬
‫یوز مینگ قایغو داغ و حرست ندامتالر‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
14
‫اوشل وقتده مالیک که فرمان بولغای‬
‫اول آخر برچه خلقین خارض قیلغای‬ّ
‫بری برییین خییش یمان حالنی سوراغی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
15
‫اول باشالب خاص قول الردین علماین‬ّ
‫آیلب کیلاگی دراگهیغه اوشبوالرین‬
‫تنگریم دیاگی آیلب کیلاگن حتفه نگ قاین‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
16
‫تینمای یوروب اعلم الردین علم اوراگندوک‬
‫هر نه بیلاگن علمیمزیگه عمل قیدلوک‬
‫یا قادرا اولوغ ذاتینگ انگالب بیدلوک‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
366
11
Yedi bin yıl Azazil, Hakk’a itaat kıldı,
Mağrur olup nefsiyle, taatin hebâ kıldı,
Riyâ ve isyan ile dergâhından kovuldu,
Ağla sel olsun yaşın, gözünün riyâsı yok.
12
Garip Mansûr bir gece, seherde çok ağladı,
Erenler bu haline acıdı, rahmeyledi,
Kırklar yanına gelip, şarap ikrâm eyledi,
Yürü gözün ağlasın, yaşların riyâsı yok.
13
Bil ki yarın mutlaka kopacak kıyametler,
İşte açığa çıktı, sayısız âlametler,
Yüz bin kaygı, endişe, sayısız nedâmetler,
Dünyada ağla yürü, gözyaşın riyâsı yok.
14
O vakit melaike, âleme ferman okur,
Evvel-âhir tüm halkı cem eder, isim okur,
İyi-kötü hâl sorar, insanın ruhun okur,
Yürü gözün ağlasın, yaşının riyâsı yok.
15
Evvel alır huzura has kullar, ulemayı,
Dergâhına getirir fuzela, sulehayı,
Rabbim der; “getirdiğin, tuhfen, armağan hani?”
Yürü, gözün ağlasın, yaşının riyâsı yok.
16
Yürüdük âlimlerden, ilim-irfan öğrendik,
İlmimizi yaşadık, Hakk’a taat eyledik,
Zâtını idrak edip, Sana kulluk eyledik,
Sen ağlayuben yürü, yaşının riyâsı yok.

17
‫اهلل ایدی بندم موین یلغان آیدینگ‬
‫قچان میین رضام اوچون علم اوراگندینگ‬
‫یاتسانگ تورسانگ حارض ایردیم هر ایش قیدلینگ‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
18
‫ایتیب ایردینگ علم اوراگنیب اولوغ بولسام‬
‫عزت حرمت کورسام‬ ّ ‫خلق اچییده آچنه‬
‫دنیا ییغیب ییسام اچیسام اویناب کولسام‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
19
‫آندین سونگره شهیدالرین آیلب کیلاگی‬
‫دراگهیغه برچه الری باقیب توراغی‬
‫آیلب کیلاگن حتفه نگ بولسه کیلتور دیاگی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
20
‫دین تاالشیب اکفر بریالن اوروش قيدلوق‬
‫بعضیالرین اوتلوروبان اغزی بودلوق‬
‫بعضیالرین ایمان اسالم یولغه سادلوق‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
21
‫آخر قویمای اکفر آدلی جانیمزیین‬
‫باشین کیسیب یریگه توکدی قانیمزیین‬
‫رصف ایالدوک هم یولونگده مایلمزیین‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
22
‫ایا بندم بو سوزالرین باری یلغان‬
‫کونلگ رسین میندین توتوب بوملاس پنهان‬
‫ظاهر باطن هر ایشینگدور مینگه عصیان‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
367
Dîvân-ı Hikmet
17
Allâh dedi kuluna; “Niçin yalan söyledin?
Ne zaman rızam için ilim tahsil eyledin?
Gece-gündüz görürüm, türlü günâh işledin,
Yürü gözün ağlasın, yaşının riyâsı yok.”
18
İsterdin ki ilimden, pay alıp ulu olsan,
Halk içinde itibar, izzet ü ikrâm görsen,
Dünyayı biriktirip, yesen-içsen ve gülsen,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
19
Sonra da şehitleri alıp huzura gelir,
Rahmân’ın dergâhına hepisi bakakalır,
“Hediyen nerededir, hadi bul, getir!” denir,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
20
“Din uğruna savaştık, küffar ile vuruştuk,
Birçoğunu öldürdük, gazi olduk döğüştük,
Bazısın hidayete, İslâm’a dâhil ettik,”
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
21
Sonunda bırakmayıp, kâfir aldı cânımı,
Başım kesip yerlere döktü aziz kanımı,
Sarf eyledim yoluna hem cânımı, malımı,”
Ağlayarak yürü sen, gözyaşın riyâsı yok.
22
Hak’tan gelir bir nidâ ; “Ey kulum! Sözün yalan,
Kalbindeki sırların hepisi bana ayan,
Zâhir, bâtın her işin, günâh, cerâim, isyan,”
Ağlayarak yürü sen, gözyaşın riyâsı yok.
Dîvân-ı Hikmet
23
‫حال الرینگین بنده الریم خوب بیلورمن‬
‫قایده بولسانگ سنینک بیالن حارضدورمن‬
‫دیلنگدایگ نیک و بد ین منی بیلورمن‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
24
‫ایتور ایردینگ اکفر بیالن اوروش قیلسام‬
‫اوروش قیلیب اغزی بولوب باشنی آلسام‬
‫اولوغالرین انعامین توال آلسام‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
25
‫آندین سونگره آیلب کیلاگی زاهدالرین‬
‫تنگریم دیاگی آیلب کیلاگن حتفه نگ قاین‬
ّ
‫عزت حرمت بیالن توتتوم من سزیالرین‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
26
‫زاهد ایتور رضانگ اوچون طاعت قیدلوق‬
‫تانگ آتقوچنه نماز اوقوب قیام توردوق‬
‫کیچه نماز کوندوزالری صایم بودلوق‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
27
‫قچان طاعت قیدلینگ میین رضام اوچون‬
‫خلق اچییده عزت حرمت کورمك اوچون‬
‫خلقین یودلین اوروب مالنی آملاق اوچون‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
28
‫آندین سونگره غین الرین آیلب کیلاگی‬
‫دنیا مالنی آچنه سنگه بریديم دیاگی‬
‫مینگه قاین آیلب کیلاگن حتفه نگ دیاگی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
368
23
Kulumun hâllerini ben çok iyi bilirim,
Çünkü nerede olsa ben orada hazırım,
Kalpten geçen iyiyi-kötüyü hep bilirim,
Sen ağlayuben yürü, gözyaşın riyâsı yok.
24
İşin düşmanlarınla, iyi bir savaş kılsam,
Vurulup gazi olsam, düşman kellesi alsam,
Sultan caizesine, böylece nâil olsam,
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
25
Sonra da alır-gelir, huzura zâhitleri,
Allâh der; “Nerededir, kulun hediyeleri?”
İzzet ü ikrâm ile bakın tuttum sizleri,
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
26
Zâhit der; “ Rızan için biz sana taat kıldık,
Tan vaktine dek kıyam, ibâdet, namaz kıldık,
Geceleri kâimdik, gündüzler sâim olduk…”
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
27
“Ne zaman taat kıldın, sen benim rızam için?
Tüm bunlar halk içinde, izzet ü ikrâm için,
Halkı yoldan saptırıp, malını almak için…”
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
28
Sonra da zenginleri alıp-huzura erer,
“Nice dünya malını ben ki sana verdim!” der.
“Hani benim hediyem?” diyerek sual eder,
Sen ağlayuben yürü, gözyaşın riyâsı yok.

29
‫غین ایتور رضانگ اوچون خری قیدلوق‬
‫طعام برییب خیشیالردین داع آدلوق‬
‫فقری مسکنی یتیم الرین حالنی سوردوق‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
30
‫اهلل ایتور آری قیدلینگ خری و سخا‬
‫خلق اچییده قیدلینگ همه برچه ریا‬
‫ریا ایشین واهلل قبول قیلمام اصال‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
31
‫ایشیتیب اوقوب اعلم پندین آملادینگالر‬
‫پنهان یوروب خری و احسان قیلمادینگالر‬
‫دنیاده هیچ رضایلغیم تاپمادینگالر‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
32
‫آندین سونگره کیلاگی همه دیوانه الر‬
‫حق عشقیده جان و تندین بیاگنه الر‬
‫دیدار ایزالب هر طرفگه جویانه الر‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
33
‫اعشقالرین دراگهیغه آیلب باراغی‬
‫باری حقدین قورقوب ینه ییغالب توراغی‬
‫اواغن ایزیم حتفه نگ بولسه کیلتور دیاگی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
34
‫اعشق ایتور حتفه مزی یوق غری از گناه‬
‫قیلغانیمزی دایم ایرور جرم وخطا‬
‫لطفینگ بیالن عفو ایتماسانگ حایلم تباه‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
369
Dîvân-ı Hikmet
29
Zengin der ; “Rızan için mal verdik, hayır yaptık,
Yemekler ikrâm edip, kullardan duâ aldık,
Fakir, miskin yetimin nicesin hâlin sorduk…”
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
30
Allâh der ; “Evet kıldın, sen nice hayr u sehâ,
Halk içinde hepsini yaptın gösteriş, riyâ.
Riyâ karışan işi, ben kabul etmem asla…”
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
31
“Okuyup- dinleyerek, niçin öğüt almadın?
Gizlice, tenhalarda, hayr u ihsân kılmadın?
Dünyada Hak rızasın arayıp da bulmadın?”
Ağlayarak yürü sen, gözyaşın riyâsı yok.
32
Ondan sonra huzura gelir tüm divâneler,
Hak aşkından cânından, teninden bîgâneler,
Didârını ararken, her yöne, yönelenler,
Ağlayuben yürü sen, gözyaşın riyâsı yok.
33
Âşıklar dergâhına, huzuru’llâha varır,
Hepisi Hak’tan korkup, yine ağlayıp durur,
Rahmân der; “Tuhfen varsa, hadi huzura getir,”
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
34
Âşık der ; “Tuhfem yoktur, Yâ Rab! Günâhtan gayrı,
Daim işlediğimiz cürm ü hatadan gayrı,
Lütf u ihsân etmezsen, hâlim perişan gayrı,”
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
Dîvân-ı Hikmet
35
‫برچه الری ییغالب ایتور سنی بیلورسن‬
ّ
‫عزینگ اولوغ هر نه قیلسانگ سنی ایرورسن‬
‫لطف ایالسانگ یولسزیالرغه یول بریورسن‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
36
‫قای کون بزیگه عشقینگ توشیت اعشق قیدلینگ‬
‫فهم و خرد عقلیمزیین تولگ آدلینگ‬
‫کیفیتین جامنی برییب بیهوش قیدلینگ‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
37
‫اهلل ایتور اعشقالریم راست ایتورسزی‬
‫میندین قورقوب بغرینگزیین قان قیلیبسزی‬
‫حرست قیلیب کوزالرینگ دین یاش توکوبسزی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
38
‫کوز یاشیدین مینگه خییش حتفه بوملاس‬
‫موندین خییش دراگهیمغه هدیه بوملاس‬
‫فریشته الر طاعت الری تینگ قیالملاس‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
39
‫کوز یاشیین شیشه اوزره قویوب آلغای‬
‫مالیک الر غسال بولوب این یواغی‬
‫حق تعایل امری بیالن آین یواغی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
40
‫کوردونگزیمو مالیکالر بندم دیاگی‬
‫بو اعشقدور منی معشوق من بیلینگ دیاگی‬
‫حورالر قاریش چیقیب انگه سالم قیلغای‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
370
35
Tamamı ağlayarak der ; “Rabbim sen bilirsin!
Senin izzetin ulu, neylersen sen eylersin,
Lütfetsen yolsuzlara, yol açar yol verirsin,”
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
36
Ne zaman gönlümüze aşk düştü, âşık kıldın,
Basiret, feraseti, aklımızı da aldın,
Hikmet kadehlerini verip de şaşkın kıldın,
Ağlayarak sen yürü, gözyaşın riyâsı yok.
37
Allâh der ; “Ey âşıklar! Siz doğru söylersiniz,
Benden korkup bağrınız tüm helak edersiniz,
Gözlerinizden yaşı hasretle dökersiniz,
Ağlayarak yürü sen, gözyaşın riyâsı yok.
38
Gözyaşınızdan başka iyi armağan olmaz,
Bundan iyi atiyye dergâhımıza gelmez,
Meleklerin taati, buna denk bile olmaz,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
39
Gözyaşını şişeye melekler koyar-alır,
Gözyaşıyla yıkarlar, melekler gassal olur,
Hak Teâla emriyle yıkanır pîr-pâk olur,
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
40
“Gördünüz mü melekler, işte benim kulum.” der,
O âşık ben maşûkum, bunu böyle bilin, der.
Huriler karşılayıp, onlara selâm eder,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.

41
‫تویدونگ مو دیب اعشقالرغه ندا کیلاگی‬
‫کیمین کورسانگ شفاعتین سنی قیل دیاگی‬
‫اگیه بهشت اگیه عرشقه اوچوب قونغای‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
42
‫حور و جنت خدای غه عرض ایالاگی‬
‫اوشبو عزیز کیمدور بیان قیلغیل دیاگی‬
‫بری ساعت گه بزیگه مهمان بولسون دیاگی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
43
‫ندا کیلاگی اهلیم دین دوستوم دیدی‬
‫بغری کویوب یاشنی توکوب کوب ییغالدی‬
‫خوار یلق زاریلق مشقت ین راحت بیدلی‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
44
ّ
‫آندین سونگره براق حله کیتوراگیالر‬
ّ
‫باشیگه تاج حله براق میندوراگیالر‬
‫ختت بهشت اوزره سیگه قوندوراغیالر‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
45
ّ
‫بنده بولسانگ عشقه قدم قویماس موسن‬
‫عشقدین اولوغ طاعت یوقتور کورماس موسن‬
‫حرست قیلیب بغرینگ ایزیب یورماس موسن‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
46
‫قول خواجه امحد عشق دردی دین ایدی موین‬
‫نیچه اولوغ کتاب الردین آدلی موین‬
‫حرست قیلیب ییغالر ایردی توین کوین‬
‫ییغالب یورگیل کوز یاشیین ریایس یوق‬
371
Dîvân-ı Hikmet
41
Duydunuz mu diyerek, uşşaka nidâ gelir,
Kimi görse şefaat gel sen bize kıl denir,
Gâh cennet, gâh Arasat, yükselir uçuverir,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
42
Huriler ile cennet, Hudâ’sına arz eyler,
“İş bu azizler kimdir?” bize beyân eyle, der,
“Bir saat dahi olsa, bize konuk olsun” der,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
43
Nidâ gelir Allâh’tan; “Onlar benim dostum!” der,
“Bağrı yanık yaş dökmüş, aşkımdan ağladı.” der,
“Horlanma meşakkati câna minnet bildi.” der,
Ağlayarak sen yürü, gözyaşın riyâsı yok.
44
Sonra huzura Burak, hulle’yi getirdiler,
Başa tac, sırta hulle, Burak’a bindirdiler,
Tahtı cennet üstüne saygıyla indirdiler,
Sen ağlayarak yürü, gözyaşın riyâsı yok.
45
Kul olsan aşka kadem, cânını koymaz mısın?
Aşktan ulu taat yok, anlayıp görmez misin?
Hasretle bağrın yakıp, yolunda ölmez misin?
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
46
Hoca Ahmed aşkının derdiyle söyler bunu,
Nice Allâh dostundan, kitaptan aldı bunu,
Hayretle gece-gündüz ağlayıp bildi bunu,
Sen yürü ağlayarak, gözyaşın riyâsı yok.
Dîvân-ı Hikmet
154- ‫حکمت‬
1 1
‫ایرانالر توبسزی دریا اچیره پنهان‬
‫تیکمه غواص اندین گوهر آلغاین یوق‬
‫اعشقالری اول تینگزیگه چوموب اوینار‬
‫جاندین کیچمای اول گوهرین آلغاین یوق‬
2 2
‫طریقت نینک بوستانیدور خوش لگستان‬
‫طابلالری بلبل صفت قیلور جوالن‬
‫میرس بولغای مو دیب در و مرجان‬
‫اخالص یلق قول حمروم بولوب قالغاین یوق‬
3 3
‫بو یولالرنینگ جفاالرین هر کیم تارتسه‬
‫تاش یاستانیب پری ایشیگنی ساقالب یاتسه‬
‫صبح ینلگیغ کونلگ تانیگ نااگه آتسه‬
‫اخالص یلق قول حمروم بولوب قالغاین یوق‬
4 4
‫قول خواجه امحد سودا قیلغیل بازار اوتمای‬
‫اجل کوین توغیب نااگه آیی باتمای‬
‫موت رشابنی عزرائیل دین نااگه تاتمای‬
‫اخالص یلق قول حمروم بولوب قالغاین یوق‬
155- ‫حکمت‬
1 1
‫قدرت بیالن فرمان قیلسه بنده سیغه‬
‫بو اعملده هیچ کیم اوملای قالغاین یوق‬
‫بو آمانت جانین بریدی موالم بزیگه‬
‫قابض کیلیب این آملای قویغاین یوق‬
372
Hikmet - 154
Aldığı Yok!
Erenler, dipsiz deryâ içinde pinhân olur,
Değme dalgıç deryâdan gevherin aldığı yok.
Âşıklar o denize dalıp-oynaşıp durur,
Âşık cândan geçmeden cevherin aldığı yok.
Tarikat bostanıdır, hoş kokulu gülistan,
Tâlipleri bülbüldür, sıfatlar kılar cevlân.
Acep müyesser midir, söyler inci ve mercân,
İhlaslı olan kulun hiç mahrum olduğu yok.
Bu yolların cefâsın kimler dayanıp çekse,
Pîr eşiğinde taşa, başın yaslayıp yatsa,
Sabah gibi gönlünün, ani şafağı atsa,
İhlaslı olan kulun hiç mahrum olduğu yok.
Hoca Ahmed aşkını söyle, pazar geçmeden,
Ecel güneşi doğup, senin ayın batmadan,
Mevt şarabın ansızın Azrail’den içmeden,
İhlaslı olan kulun hiç mahrum olduğu yok.
Hikmet - 155
Yettiği yok!
Kudretle ferman kılsa kuluna, bendesine,
Bu âlemde hiç kimse ölmeden kaldığı yok.
Emanet cânımızı, Mevlâ lütfetti bize,
Azrail gelip onu, almadan gittiği yok.

2 2
‫قابض کیلیب عزیز جان ین قویمای آلغای‬
‫دنیاپرست ناجنس آدم اغفل قالغای‬
‫جاننی کیلیب قبض ایتارده توبه قیلغای‬
‫توبه سیین خواجم قبول قیلغاین یوق‬
3 3
‫صحت یلکده توبه قیلغیل مقبول بولسون‬
‫سحرالرده زاری قیلغیل قویلنگ آلسون‬
‫ایرانالرگه خدمت قیلغیل یولغه سالسون‬
‫خدمت قیلمای هیچ کیم یولین بیلاگین یوق‬
4 4
‫قوالق سزیغه آیت حدیث حکمت حرام‬
‫ایسزی حکمت ایچ قارنیمده بولسون تمام‬
‫نادان الرغه تایک ایتیب ییغالی مدام‬
‫داد ایالسام هیچ کیم قوالق سالغاین یوق‬
5 5
‫یری آستیغه کرییب آیدیم خون جیگر‬
‫ایمان اسالم قولغه آیلب قیدلیم سفر‬
‫شیطان لعنی قیالملادی مینگه رضر‬
‫منکر نکری میندین سوال قیلغاین یوق‬
6 6
ّ
‫منکر نکری حدی بوملاس قیلسه سوال‬
‫ایمان اسالم حارض توروب تابسه کمال‬
‫گور اچییده حق کورساتسه مینگه مجال‬
‫آنداغ قولالر ایکی اعلم اولاگین یوق‬
7 7
‫سوزین ایتگیل سوز قدریغه ییتاگنالرگه‬
‫اخالص بیالن سوزگه قوالق سالغانالرغه‬
‫سوزین چایناب مزاسیغه ییتاگنالرگه‬
‫یب اخالصالر سوز قدریغه ییتاگین یوق‬
373
Dîvân-ı Hikmet
Azrail gelip cânı bırakmayıp da alır,
Dünyaperest insanlar ölümden gâfil kalır,
Ruhunu kabz ederken, tövbe aklına gelir,
Allâh böyle tövbeyi kabul eylediği yok.
Sağlıkta tövbe eyle, ey nefis makbul olsun,
Seherlerde ağla ki, Mevlâ elini tutsun,
Erenlere hizmet kıl, seni yoluna koysun,
Hizmet etmeyen kullar, yolunu bildiği yok.
Kulağı duymayana, ayet-hadis hep harâm,
Hikmet benim kalbimde gelişsin olsun tamam,
Nâdâna ne vakte dek, de; ağlamaya devam,
Feryâd etsen bu sese, kulak veren bir kul yok.
Ben yer altına girdim ve yedim kanla ciğer,
İman-İslâm diyerek, Hak yola ettim sefer,
Lain şeytan veremez bana zarar ve keder,
Münker-Nekir’in benden sual eylediği yok.
Münker-Nekir’in haddi olmaz ki kılsın sual,
İman ve İslam hazır, bulursa orda kemâl,
Kabir içinde bana Rabb’im gösterse cemâl,
Böyle kulları için dü âlemde ölüm yok.
Söz söyle değerini bilip de yetenlere,
İhlas ile dinleyip cân-kulak verenlere,
Sözünü hazmederek, tadına erenlere,
İhlassız olanların değeri bildiği yok.
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫سوزگه ییتماس بیخربگه ایسزی معین‬
‫سوزین ایتسانگ داناغه ایت درین اکین‬
‫خدمت قیلمای ییتاگن بارمو بیلسانگ موین‬
‫خدمت قیلمای ایرانالرگه ییتاگین یوق‬
9 9
‫در اکنیین میندین سورانگ شیخ صادق‬
ّ
‫آنداق قولین خلق خویش حقه الیق‬
‫کونیلگ واسع جاین مسیح اوزی اعشق‬
‫آنداغ ایشان حقدین حمروم قالغاین یوق‬
10
‫آنداغ ایشان پیدا بولسه جانینگ بریگیل‬
‫هر بری باسقان ایزالریین کوزگه سورگیل‬
‫پری اکمل مکمل دور بیشک بیلگیل‬
‫گیلروالر پری قدریین بیلاگین یوق‬
11
‫گیلروین یامان خییش هر کیم پریی‬
‫اخالیص یوق پریگه معلوم دایم رسی‬
‫نیچه ایتسام کیتماس اندین کونلگ کریی‬
‫گیلروالر پریدین اولوش آلغاین یوق‬
12
‫هریان باقسانگ خدا حازض گیلروالر‬
‫اهلل یادین بلند ایتیب ییغالسانگالر‬
ّ
‫یلغان و چنی حقه معلوم راست ییغالنگالر‬
ّ
‫یلغان گرییه حقه مقبول بولغاین یوق‬
13
‫چنی درویشالر تاش اوستیده طاعت قیدلی‬
‫قاتیغ یریین بسرت قیلیب اعدت قیدلی‬
‫یوز مینگ بال باشقه توشسه طاقت قیدلی‬
‫طاقت قیلمای حق وصلیغه ییتاگین یوق‬
374
Ma’nâsından bî-haber, söze yetmez ne bilsin,
Sözü bilgine söyle, inci kaynağı bilsin,
Hizmetsiz erilmez ki, bunu insanlar bilsin,
Hizmet kılmadan Hakk’a erenler yettiği yok.
İnci kaynağı şeyhtir, gelip de benden sorsan,
Huyunla, ahlakınla sen Hakk’a lâyık olsan,
Gönül vâsi, cân Mesih, özünde âşık olsan,
Öyle mürşidin Hak’tan hiç mahrum kaldığı yok.
10
Böyle mürşit bulursan, hiç durma cânını ver,
Bastığı izlerine, yüzünü, gözünü sür.
Pîr-i kâmil, şüphesiz hem mükemmil böyle bil,
Şükürsüz, pîr değerin, tanıyıp bildiği yok.
11
Şükürsüzün her şahıs iyi-kötü pîridir,
İhlası yok pîrine malum olan sırrıdır,
Ne söylesen fayda yok, gitmez gönül kiridir,
Şükürsüzün pîrinden, feyz-i aşk aldığı yok.
12
Her ne cihete baksan şükürsüz, Hudâ hazır,
Allâh! Deyip ağlasan, duyar o sana nâzır,
Riyâ-gerçek ağlama, o hepsine muntazır,
Yalancı gözyaşının nezdinde kıymeti yok.
13
Gerçek olan dervişler, taş üzre taat kılar,
Toprağı döşek yapıp, hem bunu âdet kılar,
Yüz bin bela dokunsa hepsine takat kılar,
Takatı yetmeyenin, Hakk’a hiç vuslatı yok.

14
‫توبم قبول بولسون دیسانگ سحر ییغله‬
‫جاندین کیچیب مادلین کیچیب بیلینگ باغله‬
‫حمبت نینگ اویت بیالن یوراک داغله‬
ّ
‫مونداغ بوملای حقه واصل بولغاین یوق‬
15
‫خاص درویشالر حقین ایزالب جاندین کیچدی‬
‫ریاضتین قاتیغ تارتیب کوکسنی تیشیت‬
‫آندین سونگره وحدت یم دین تویا اچییت‬
‫یلغاچنیالر وحدت یم دین تاتقاین یوق‬
16
‫عشق پایه یس عرشدین بلند قولونگ ییتماس‬
‫وحدت یم دین تویا اچیاگن طعام تاتماس‬
ّ
‫عشق سایه یس توشاگن اعشق خلقه باقماس‬
‫یلغاچنیدور من دیب ایشیتیب کوراگین یوق‬
17
‫میخانه غه کریاگن طالب حایل اوزگه‬
‫آیت حدیث بیان قیلسانگ ییتار سوزگه‬
‫اهلنی تابسه ایزین آیلب سورار کوزگه‬
‫آنداق اعشق بو اعملده توراغین یوق‬
18
‫حق پرست الر هر یان باقیب حقین کورار‬
‫جزبه کیلسه هر طرفگه اوزین اورار‬
‫یلغاچنیالر کوردوم دیبان داکن قورار‬
ّ
‫کوردوم دیرالر اهلل حق کوراگین یوق‬
19
‫یلغان درویش بیانیین آیتار سنگه‬
‫قودله تسبیح ددله حیله فکر تنگه‬
‫اعقل ایرسانگ اخالص قیلمه زنهاز انگه‬
‫اول ناداندین هیچ کیم بهره آلغاین یوق‬
375
Dîvân-ı Hikmet
14
Tövbe kabulü için vakt-i seherde ağla,
Cândan ve maldan geçip, belin-eteğin bağla,
Muhabbet ateşiyle, gel yüreğini dağla,
Böyle olmadan Hakk’a asla vuslat bulan yok.
15
Hak derviş Hakk’ı arar, cândan ve maldan geçer,
Riyâzette tam pişer, göğsün, bağrını deşer,
Sonra vahdet meyinden kanarak bolca içer,
Yalancı vahdet meyin tadını bildiği yok.
16
Kıymeti arştan yüce, bil aşka elin yetmez,
Vahdet meyinden içen, başka bir taam tatmaz,
Aşkla yoğrulan âşık, nasa, eşyaya bakmaz,
Dediğim Hak sözleri, işitip-gördüğü yok.
17
Meyhanelere giren tâlibin hâli özge,
Ayet-hadisi bilse, bu kâfî gelir söze,
Şayet ehlini bulsa, alıp-sürecek yüze,
Böyle âşık âlemde yaşayıp durduğu yok.
18
Hakperestler her yana bakar ve Hakk’ı görür,
Cezbeye gelse o an, bağrın, özünü vurur,
Yalancılar gördüm der, kendi tezgâhın bulur,
Gördüm der Hak cemâlin, aslında gördüğü yok.
19
Sahte derviş beyânı açıklar, söyler sana,
Elde tesbih, gönül boş, fikri para baksana,
Akıllı bir kul isen asla inanma ona,
O nâdân kimselerin hiç nasip aldığı yok.
Dîvân-ı Hikmet
20 20
‫حقین تابقان تفراق بولوب یودله یاتار‬
‫تفراق صفت اعلم این باسیب اوتار‬
‫منمن یلکالر باشنی باسیب تیبیب کیتار‬
‫باش کوتاریب انگه سخن قیلغاین یوق‬
21 21
‫قول خواجه امحد هر نه بولسانگ فقری بولغیل‬
‫قایده بارسانگ بوینونگ قیسیب حقری بولغیل‬
‫اعشق بولسانگ عشق ایلگیده اسری بولغیل‬
‫اسری بوملای هیچ کیم مراد تابقاین یوق‬
156- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشقالری اویناسه بو حلقه نینگ اچییده‬
‫هو هو تیو جان بریسه بو حلقه نینگ اچییده‬
2 2
‫عشق اوتیغه قایناسه عقل و هویش اویناسه‬
‫اهلل تیو جان بریسه بو حلقه نینگ اچییده‬
3 3
‫جام رشاب اچییلور در و گوهر ساچیلور‬
‫جان ین کوزی آچیلور بو حلقه نینگ اچییده‬
4 4
‫عشق حبریغه چومسام منی ناهل فریاد قیلسام منی‬
‫هو هو تیو اولسام منی بو حلقه نینگ اچییده‬
5 5
‫رویح حالت ذکر اهلل ال اهل اال اهلل‬
‫اسم اعظم هو اهلل بو حلقه نینگ اچییده‬
376
Hakk’ı bulan yer olur, serilir yolda yatar,
Toprak misali âlem, üstünden basıp-geçer,
Ben-benlikler başını tepip, terk edip gider,
Ona başın kaldırıp, bir söz söylediği yok.
Kul Hoca Ahmed sen de, her ne olsan fakir ol,
Nereye varsan boynun kırıp, otur, hakir ol.
Sen gerçek âşık isen, aşk elinde esir ol,
Esir olmadan kimse, muradın bulduğu yok.
Hikmet - 156
Bu Halkanın İçinde!
Cümle âşık oynasa bu halkanın içinde,
“Hû, Hû!” diye cân verse, bu halkanın içinde.
Aşk ateşinde yanıp akıl-şuur oynasa,
“Allâh!” diye cân verse, bu halkanın içinde.
Şarap kadehi içer, inci ve mercân saçar,
Cân gözlerini açar, bu halkanın içinde.
Aşk bahrine batsam ben, feryâd figân etsem ben,
“Hû, Hû!” diye ölsem ben, bu halkanın içinde.
Ruhî hâlet zikrullah, lâ ilâhe illa’llâh,
İsm-i a’zam; hüva’llâh bu halkanın içinde.

6 6
‫هر کیمیگه ذوق حاهل بولسه بولور بو واهل‬
‫سایق سونار پیاهل بو حلقه نینگ اچییده‬
7 7
‫ذاکر قولالر مجع بولوب فریاد اوروب جان اوزوب‬
‫سایق یورار اورگولوب بو حلقه نینگ اچییده‬
8 8
‫کویسه یانسه کول بولور اولسه اوچسه اوز بولور‬
‫اکنغه توشسه توز بولور بو حلقه نینگ اچییده‬
9 9
‫خرض ایلاس حارض اول غوث غیاث ناظر اول‬
‫باطن کوزی ظاهر اول بو حلقه نینگ اچییده‬
10 10
‫طابلالرین مرشیدی قول خواجه امحد دیب آیدی‬
‫باش اویناغیل سنی دیدی بو حلقه نینگ اچییده‬
157- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشقالری دایم تیالر دیداریین‬
‫سحرالرده غفلت بریهل یاتماس بولور‬
‫نادانالر دین اوشبو رسین پنهان قیلیب‬
‫جاهل الرگه اعشق من دیب آیتماس بولور‬
2 2
‫اعرف اعشق دنیا اوچون غم ییمادی‬
‫عزت حرمت بری دیمادی‬ ّ ‫بو دنیاده‬
‫کیچه کوندوز کوز یاشیدین آیریلمادی‬
‫غفلت بریهل غم الریغه باتماس بولور‬
112
Hâle: Işık saçan ayna, ziya, aydınlık.
113
Vâle: Elveda, ayrılık, hicran. 377
Dîvân-ı Hikmet
Her kimine zevk hâle112 olsa olur bu vâle,113
Sâki sunar piyâle,114 bu halkanın içinde.
Zâkir kullar cem olur, feryâd eder cân verir,
Sâki yürür ve durur, bu halkanın içinde.
Tutuşursa kül olur, ölse gitse kaybolur,
Kana düşse tuz olur, bu halkanın içinde.
Hızır İlyas hazır ol, gavs-ı gıyâs115 nâzır ol,
Bâtın gözü zâhir ol, bu halkanın içinde.
Tâliplerin mürşidi, Hoca Ahmed söyledi,
Başa oyna sen dedi, bu halkanın içinde.
Hikmet - 157
Söylemez Olur!
Âşıkların her zaman isterler didârını,
Böylece seherlerde, gafletle yatmaz olur.
Nâdânlardan bu sırrı saklar, ketm etmiş olur,
Câhillere “âşıkım!” deyip, söylemez olur.
Ârif olan âşıklar dünya gamın yemedi,
Dünyada izzet, hürmet bana sunun demedi.
Gece-gündüz gözyaşın akıttı ve silmedi,
Gafletle gamlarına katiyen bakmaz olur.
114
Piyâle: İçki kadehi, bardak, maşraba.
115
Gavs-ı Gıyâs: Yardımcı, yol gösteren.
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫اعرف الرنینگ دراگیه دور گوهر اکین‬
‫اول تینگزیده لؤلؤ گوهر یوق اماکین‬
‫حسابیین بیلور انده عشق سلطاین‬
‫اعشق الرین عقیل انگه ییتماس بولور‬
4 4
‫اعشقالری غواص بولوب چومسه دریا‬
‫چیقسه اندین اولوغ درالر بولور پیدا‬
‫جاندین کیچمای جانان یوزون کورماك قایده‬
‫ایماگک بریالن تابغان قودلین کیتماس بولور‬
5 5
‫فاین فنا بوملای کورماس فنا ملکنی‬
‫اعشق بولسه پنهان قیلور وجود کورکنی‬
‫حرست تانیگ حرست بریهل اوتار موکنی‬
‫غم تاغیدین ایماگنماین اوتماس بولور‬
6 6
ّ
‫اول عقبه دین همت بریهل آشاماغینگ‬
‫تورت یوز قریق تورت یاشینگ بریهل یاشاماغینگ‬
‫اوچ یوز آتلمیش بند باغینگ بوشاماغینگ‬
‫حمنت تارتمای راحت تانیگ آتماس بولور‬
7 7
‫قول خواجه امحد ایرانالرین یاد ایالبان‬
‫حکمت آیتیب اوشبو سوزین قیدلی بیان‬
‫تینگالنگزیالر اوشبو سوزین برچه یاران‬
‫یلغان سوزین خالیقغه یایماس بولور‬
378
Cevherlerin kaynağı, ârifler dergâhıdır,
Denizdeki o cevher, ârifin durağıdır.
Aşk sultanı ağlarsa bilin ki günâhıdır,
Âşıkların irfanı ona yetişmez olur.
Âşıklar dalgıç olup, deryâ-denize batsa,
İnci-mercân çıkarıp, onu ortaya saçsa,
Öz cânından geçmeden, cânân yüzüne baksa,
Zahmetle buldukları, elinden gitmez olur.
Fâni, fenâ bulmadan görmez fenâ mülkünü,
Âşıklar gizli eder, aşkın varlık derdini,
Hasret ile geçirir, ayrılık mihnetini,
Gam dağından emeksiz asla geçilmez olur.
O engelden himmetsiz geçip aşamayasın,
Dört yüz kırk dört yıl ömrü, asla yaşamayasın,
Üç yüz altmış damarın, bağın çözemeyesin,
Mihnetsiz-meşakkatsiz, rahata ermez olur.
Hoca Ahmed yâd etsin erenler kervânını,
Hikmetli sözler ile hakikat beyânını,
Dinleyin iş bu sözü, anlayın merâmını,
Cemaatte yalan söz asla yayamaz olur.

158- ‫حکمت‬
1 1
‫کیچه کوندوز حق یادیین آیغان اعشق‬
‫معشوق یادین تیدلین هرگزی قویماس بولور‬
‫خواریلق زاریلق مشقت ین راحت بیلاگن‬
ّ ‫بو دنیانینگ‬
‫عزتیین سویماس بولور‬
2 2
‫فکر و ذکری حق ایاگم ین ثناسیدور‬
‫دیدار طلب قیلیب یوراگن گداسیدور‬
‫حقین زکری مجله دردین دواسیدور‬
‫دنیایلغ دین قولغه ذره آملاس بولور‬
3 3
‫رحم ایالسانگ بوستان قیلغونگ تاغ و چولین‬
‫یا اهلل یم یاريلقاغیل مجله قولین‬
‫یودلین آزاغن گمراه الرغه کورگوز یولین‬
‫اعشقالرین ایزین ایزالب قاملاس بولور‬
4 4
‫ایا اعشق کیچه کوندوز حقین ایزهل‬
‫ظاهر یوروب باطنینگده عرشین کوزهل‬
‫حکمت اوقوب آیت حدیث سوزین سوزهل‬
‫خزان ینلگیغ قزییل یوزی سوملاس بولور‬
5 5
‫دامالر قویوب خالیق ین یودلین اوراغن‬
‫یلغان اعشق بولوب دور و داکن قوراغن‬
‫کیچه کوندوز عرشت قیلیب دوران سوراگن‬
‫دنیا مالنی کوروب کوزی تویماس بولور‬
6 6
‫سحرالری ایرته قوپوب زاری قیلغان‬
‫خیشیالرگه خدمت قیلیب داع آلغان‬
‫پری مغان ساری یوروب خدمت قیلغان‬
‫پری مغان ایتاگیین قویماس بولور‬
379
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 158
Olmaz Olur!
Gece- gündüz durmayıp, Hakk’ı zikreden âşık,
Maşûkunun ismini asla terk etmez olur.
Horlanmış, meşakkati cânına minnet bilen,
Dünyanın izzetini reddeder, sevmez olur.
Fikri- zikri Allâh’ın adının senâsıdır,
Didârını isteyen, yürüyen gedâsıdır,
Allâh’ı zikreylemek, dertlerin devâsıdır,
Dünyalıktan bir zerre, eline almaz olur.
Rahm etse bostan eder, hem dağları, hem çölü,
Rahmeti bol Allâh’ım, affeyle cümle kulu,
Yoldan sapan mücrime, sen göster doğru yolu,
Âşıkların izini arayıp, bulmaz olur.
Ey Âşık! Gece-gündüz, Hak hakikati özle,
Zâhirinde yol yürü, bâtında arşı gözle,
Himmetle ayet-hadis, hakikatli söz söyle,
Hazan gibi gül yüzü, o günde solmaz olur.
Tuzaklar kurup halkı gerçek yolundan alan,
Düzenbaz âşık olup, halka tezgâhlar kuran,
Gece-gündüz menhiyat, sefihçe devrân süren,
Dünya malını görüp, gözleri doymaz olur.
Seherde erken kalkıp, ağlayıp zârî kılan,
İyi olan kullara hizmetle duâ alan,
Pîr-i mugâna koşup, hizmetine râm olan,
Pîr-i mugân eteğin asla bırakmaz olur.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫پری مغان حق مصطیف بیشک بیلینگ‬
‫آیت چیقسه درود آیتیب تعظیم قیلینگ‬
ّ ‫سنت الرین حمکم توتوب‬ ّ
‫امت بولونگ‬
ّ
‫امت بولغان رشع یویلدین یانماس بولور‬
8 8
‫اعشق بولسانگ سحرالرده تینمای ییغال‬
‫غریبالرین ایزین ایزالب کونلگنی آوال‬
‫دنیاپرست ناجنسالردین بویون تاوال‬
‫چنی اعشقالر بو دنیاده کوملاس بولور‬
9 9
‫قول خواجه امحد اعشق بولسانگ زاری قیلغیل‬
‫حلقه قوروب کیم ذکر آیتسه یاری بریگیل‬
‫ذکرین آیتیب صحبت اچیره درالر تریگیل‬
‫گوهر آلغان هرگزی اغفل بوملاس بولور‬
159- ‫حکمت‬
1 1
‫اعرف اعشق جان ملکیده الم تارتسه‬
‫یییت اعضا طاقت قیلمای لرزان بولور‬
‫عشق دریایس وجود اچیره جوش ایالسه‬
‫بیخود بولوب گرداب اچیره حریان بولور‬
2 2
‫غواص کریاک اول دریاغه اوزین سالسه‬
‫قرماق سایلب نهنگالرین صید ایالسه‬
‫در مقصود اندین کینی قولغه آلسه‬
‫آنداغ مرشید خلق اچییده پنهان بولور‬
380
Mustafa pîr-i mugân, şeksiz, şüphesiz bilin,
Adına selâm-saygı, tahiyye ta’zim edin,
Sünnetine sarılın, samimi ümmet olun,
Ümmet olan şer yolda yürümez, koşmaz olur.
Âşık olsan seherde durmaksızın ağlardın,
Garipleri arayıp, hatırını sorardın,
Dünyaperest kullardan, uzaklaşır, kaçardın,
Gerçek âşık olanlar, dünyada kalmaz olur.
Hoca Ahmed âşıksan, ağlayıp feryâd eyle,
Zikir halkalarında, sen Allâh’ı zikreyle,
Sohbetinde inciler, sen güzel sözler söyle,
Cevher alanlar asla, gaflette kalmaz olur.
Hikmet - 159
Kulları Cânân Olur!
Ârif olan âşıklar, ta kalpten elem çekse,
Yedi organ takatsız her biri lerzan116 olur,
Aşk deryâsı vücutta, cuş u huruşa117 gelse,
Girdapta bilinçsizce kaybolur, hayrân olur.
Dalgıç olması gerek, deryâya özün salsa,
Oltasını bırakıp büyük balık avlasa,
Hedefteki inciyi sonra eğilip alsa,
Böyle mürşit halk içre tanınmaz, pinhân olur.
116
Lerzan: Titremek, sarsılmak.
117
Cuş u huruş: Coşup taşma, kendinden geçme.

3 3
‫طریقت نینگ یویل اوزاق قیلسانگ سفر‬
‫کییم ییتار کییم ییتماس کیمگه خطر‬
‫ایزالاگنالر ایرانالراگ آخر ییتار‬
‫ایر نظری تیاکن کییش مردان بولور‬
4 4
‫یولون تاپقان مردانالرغه خدمت قیلور‬
‫کوب اجنمن آراسیده خلوت قیلور‬
‫اهل عیال مال ملکدین عزلت قیلور‬
‫مشلک ایشالر بیلمان نیچوک آسان بولور‬
5 5
‫هر کیم کییسه مالمت نینگ خلعتین‬
‫باطن راست الب ویران قیلسه صورتین‬
‫هیچ تارتماسه خملوقات نینگ منتین‬
‫مونداغ اعشق بارسه انده سلطان بولور‬
6 6
‫اعقل ایرسانگ توغری یولغه قدم اورغیل‬
‫مردانالرنینگ صحبتیدین بهره آلغیل‬
‫اصحاب کهف ایتنی کوروب عربت آلغیل‬
‫عربت آلغان خاص قولالری جانان بولور‬
7 7
‫یا ریبا فاغفر نلا ذنوبنا‬
‫گناهیمغه اقرار بولوب کیدلیم منا‬
‫قهر ایالسانگ قاهر سنا قادر سنا‬
‫لطف ایالسانگ یوز مینگ اعیص خندان بولور‬
8 8
‫قول خواجه امحد اوزاق یودله حریان بودلونگ‬
‫عملینگ یوق کوندین کونگه گریان بودلونگ‬
‫ایرانالرگه ییته بیلمای رسسان بودلونگ‬
‫انده بارسانگ ندامتالر چندان بولور‬
118
Melamet: Horlanma, kınanma, aşağılanma.
119
Behre: Pay, kısmet. 381
Dîvân-ı Hikmet
Tarikat yolu uzak, eylese ona sefer,
Kimi yeter, kim yetmez, kime tehlike olur,
Arayan maksudunu mutlak sonunda bulur,
Er nazarı değenler, yiğit ve merdân olur.
Yol bulan yiğitlere kusursuz hizmet eyler,
İnsanlar arasında tek kalır, halvet eyler,
Eş, çocuk, mal ve mülkten, kaçınır uzlet eyler,
Zor işler bilmem nasıl hallolur, âsân olur
Her kim kalkar giyerse melamet118 hırkasını,
Bâtınını düzeltir, yok eder evsâfını,
Hiç çekmez mahlûkatın meşakkat, minnetini,
Böyle âşıklar gitse, orada sultan olur.
Akıllı mürid isen doğru yola sefer sal,
Yiğitler sohbetinden nasiplen de behre119 al,
Ashab-ı Kehf’i görüp, Kıtmir’inden ibret al,
İbret alan has kullar, elbette cânân olur.
“Rabbenâ, fa’ğfir lenâ.” affeyle “ zünûbenâ”120 ,
Günâhım ikrar edip, geldim işte ben sana.
Kahreylesen ne olur kahrın ve lütfun senâ,
Lütfedip bağışlasan, yüz bin âsî, ne olur!
Hoca Ahmed sen dahi, yol uzak hayrân oldun,
Amelsiz, günden güne ağlayıp giryân oldun,
Erenlere yetmeden kayboldun, pinhân oldun,
Huzuruna varınca, pişmanlık çendân121 olur.
120
Rabbenâ fa’ğfir lenâ, zünûbenâ: “ Rabbimiz! Günâhlarımızı bağışla.”;
(Âl-i İmran Suresi 3/193. Ayet)
121
Çendân: Çok sayıda.
Dîvân-ı Hikmet
160- ‫حکمت‬
1 1
‫حق موالم نینگ نظری کیمگه توشسه‬
‫نادان بولسه بری حلظه ده دانا بولور‬
‫اوچ یوز آتلمیش تامورالری نورغه تولور‬
‫تورت یوز قریق تورت سوناگک الری بنا بولور‬
2 2
‫آندین سونگره وحدت یم دین تویا اچیار‬
‫اهل عیال خانمان دین تولگ کیچار‬
‫اهلل دیو قایده بارسه شیطان قاچار‬
‫یییت اعضا محدین آیتیب گویا بولور‬
3 3
‫وحدت یم دین اچیاگن اعشق بیخود بولور‬
‫منصور ینلگیغ جاندین گیچیب دارغه مینار‬
‫اخالص بریهل پری ایتاگنی حمکم توتار‬
‫پری مغان نظر قیلسه گویا بولور‬
4 4
‫جسمیم ربیم جان اهلل دیب یولغه کریگیل‬
‫جان ودیلم بری اهلل دیب سحر تورغیل‬
‫ما یف قلیب اال اهلل دیب ییغالب یورغیل‬
‫یولسزیالرغه حق مصطفا هدا بولور‬
5 5
‫عشق حبریغه چومغان اعشق گوهر آلور‬
‫بوهلوس الر اعشق من دیب یودله قالور‬
‫تیکمه نادان خام طمع الر ین بیلور‬
‫گوهر آلغان چنی اعشقالر دریا بولور‬
6 6
‫دنیا سویاگن اغفل آدم حقین سویماس‬
‫بو یولالرین عقبه یس کوب هرگزی بیلماس‬
‫سحرالرده چاررضب اوروب هرگزی قویماس‬
‫تانگال بارسه آخرتده خندان بولور‬
382
Hikmet - 160
Âşıklar Derya Olur!
Mevlâ’mızın nazarı kimin üstüne düşse,
Câhil olsa o anda büyük bir âlim olur.
Üç yüz altmış damarı, kan yerine nur dolar,
Dört yüz kırk dört kemiği, billurdan saray olur.
Sonra vahdet meyinden doya doya nur içer,
Eş-çocuk, ev ve barktan toptan her şeyden geçer,
Allâh deyip nereye gitse, şeytanlar kaçar,
Yedi organ şükreder, Hakk’ı zikreder olur.
Vahdet meyinden içen âşık bilinçsiz olur,
Mansûr gibi kendini darağacında bulur,
İhlasla pîr eteğin tutar ve Hakk’a yürür,
Pîri nazar eylese, dili çözülür olur.
Cismim; “Rabbim!”, cân ; “Allâh!” söyleyip de yola gir,
Cân ve gönlüm, “Allâh bir !” deyip de sehere gir.
“Mâ fî kalbî illa’llâh!”122 de, yürü, dökülsün kir,
Yolsuzlara Mustafa hidâyet, rehber olur.
Aşk denizine dalan her âşık cevher alır,
Heveskârlar âşıkım deyip de, yolda kalır.
Değme câhil hem sofi, cehliyle neyi bilir?
Cevher alan âşıklar o yolda deryâ olur.
Dünyayı seven âdem, gâfildir Hakk’ı sevmez,
Bu yolun çilesi çok, zorluk nedir ki bilmez,
Seherde çardarp123 vurup, asla gerçeği görmez,
Tan vakti zikre dalsa, ahrette handân olur.
122
Mâ fî kalbî illa’llâh: Kalbimde Allâh’dan başkası yok!
123
Çardarp: Dört vuruş, Kalenderî’de saç, kaş, bıyık ve sakalı tıraş etmek.

7 7
‫حقغه اعشق بولغان کییش جاندین کیچار‬
‫بیخود بولوب شوق رشابنی تویا اچیار‬
‫روزی قیلسه جنت کرییب حورالر قوچار‬
‫ال اهل اال اهلل دیب شیدا بولور‬
8 8
‫فعلینگ آزدی خالیقدین شفقت کیتیت‬
‫لعنت یاغدی کوندین کونگه رمحت کیتیت‬
‫عزت کیتیت‬ّ ‫خواجه موال خیشیالردین‬
‫تورلوک تورلوک عالمتالر پیدا بولور‬
9 9
‫منافقالر فسق ایتیبان اوزین بیلماس‬
‫انینگ اوچون خیشیالرین کوزگه ایلماس‬
‫کونیلگ قاتیغ خییش سوزگه قوالق توتماس‬
‫قیامتده حق قاشیده رسوا بولور‬
10
‫کونده یوز مینگ اهلل دیسانگ انگه یاقار‬
‫کوز یاشینگ ین دریا قیلسانگ معشوق باقار‬
‫بغرینگ اچیره دردینگ بولسه یاشینگ آقار‬
‫اهلل اوزی چنی دردیلک که دوا بولور‬
11
‫قول خواجه امحد حمنت قیلغیل اعلم کویسون‬
‫فریشته الر سندین کیلیب اولوش آلسون‬
‫عرش کریس لوح قلم نورغه تولسون‬
‫نوردین بهری آلغان کونلگ صفا بولور‬
383
Dîvân-ı Hikmet
Hak âşığı olanlar mutlaka cândan geçer,
Şevkle aşk şarabını hem doya doya içer.
Cennetine varınca, huriler “buyurun!” der.
“Lâ ilâhe illa’llâh!” diyerek şeydâ124 olur.
İşlerini sapıttı, insandan şefkat gitti,
Lanet yağdı semadan günbegün rahmet gitti,
Hoca, molla, yahşiden, izzet ü ikrâm gitti,
Türlü türlü alâim125 cihânda peydâ olur.
Münafıklar fısk işler, bilmezler özür nedir,
Gözüne iliştirmez, görmezler yahşi nedir,
Hak söze kulak vermez, duymazlar hayır nedir,
Allâh’ın huzurunda, ahrette rüsvâ olur.
10
Günde yüz bin kez “ Allâh!” desen hoşuna gider,
Gözyaşın deryâ kılsan, maşûkun sana bakar,
İçinde derdin olsa, yaşın sel olur akar,
Özü gerçek dertliye Allâh’tan devâ olur.
11
Hoca Ahmed mihnet kıl, varsın da âlem yansın,
Melekler gelip senden hisseler, paylar alsın,
Arş, kürsi, levhu kalem, hepisi nurla dolsun,
Nurdan pay alan gönül, huzur ve sefa bulur.
124
Şeydâ: Aşk tutkunu, âşık.
125
Alâim: Alametler, işaretler.
Dîvân-ı Hikmet
161- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق جتیل قیلسه کیمین وجودیده‬
‫نه قیلورین بیلمای تون کون حریان بولور‬
‫ذکری فکری حق وصایل بولور مدام‬
‫یاش اوغالن دیک ایکی کوزی گریان بولور‬
2 2
‫دنیا بریهل قاملاس آین ذره اییش‬
‫ذکرین آیتسه نورگه تولور اییچ تایش‬
‫اهلل دیاگچ روان بوالر کوزده یایش‬
‫عشق اوتیده کویوب یانیب بریان بولور‬
3 3
‫ما ومن ین نفس و هوا حرصین قویسه‬
‫پری مرشید مکمل غه اوزون سالسه‬
‫ادهم الین کونلگ ملکنی سوا قیلسه‬
‫برچه مشلک اییش این آسان بولور‬
4 4
‫رشیعت دین طریقت گه قدم قویاگن‬
‫دنیا ایشنی ترک ایالبان حقین سویاگن‬
‫حقیقت نینگ ارساریدین معنا آلغان‬
‫معرفت ین میدانیده عریان بولور‬
5 5
‫مونداق بولغان اعشقالرین نشاین بار‬
‫حق یادیین تون کون آیتیب قیلماس قرار‬
‫امید ایتماس بو دنیادین مال و دنیا‬
‫نه سوزالاگن سوزی انینگ ایمان بولور‬
6 6
‫قاییس اعشق حلقه اچیری جاننی بریسه‬
‫جاندین گیچیب شهادت نینگ توننی کییسه‬
‫زهد ایالبان اوز نفسیین کوزین اویسه‬
‫ایرانالر نینگ قتاریده مردان بولور‬
384
Hikmet - 161
İki Gözü Giryân Olur!
Her kimin vücudunda aşk tecelli eylese,
Aklı başından gider, gece gün hayrân olur.
Zikri-fikri sürekli, Hakk’a vuslattır onun,
Sabi çocuklar gibi, gözleri giryân olur.
Dünya ile kalmamış onun zerrece işi,
Zikredip; “Allâh!” dese, nur dolar içi dışı.
Bir kez “Allâh!” söylese, revân olur gözyaşı,
Aşk ateşinde yanıp tutuşup biryan olur.
Ben, benlik nefs ü hevâ, hırs, öfkeyi bıraksa,
Mürşid-i mükemmile, râm olup özün salsa,
Edhem gibi, kendinden, mülkünden uzak kalsa,
Bütün elem, sıkıntı, işleri âsân olur.
Şeriatten tarike yol alıp, kadem koyan,
Dünya işin terk edip, coşkuyla Hakk’a varan,
Hakikat esrârından hikmet, ma’nâlar alan,
Mağfiret meydanında saçılır, üryân olur.
Böyle olan uşşakın eseri, nişanı var,
Gece gündüz zikreder, dili olur bî-karar,
Bu dünyanın malından ne hayr umar ne yarar,
Ne söylerse söylesin, her sözü imân olur.
Hangi âşık halk içre kalkıp cânını verse,
Cândan geçip şehâdet elbisesini giyse,
Zühd ü takva içinde, nefsin gözünü oysa,
Erenler katarında, kalkar da merdân olur.

7 7
‫قول خواجه امحد مینای دیسانگ قوشدیک براق‬
‫نادان الردین ایتگیل مدام اوزونگ یریاق‬
‫قیغو بریهل هجر و حمنت تارتغیل فراق‬
‫فراق تارتاگن اعشق تانگال سلطان بولور‬
162- ‫حکمت‬
1 1
‫ای دوستالریم اعرفالر خالص صحبت ایتارالر‬
‫اول صحبت ده معرفت درالرین ساچارالر‬
2 2
‫صحبت وقیت حارض بول ایرانالراگ ناظر بول‬
‫اول حاتلده ایرانالر ایرگه نظر قیلورالر‬
3 3
‫حالت وقیت ایرانالر دریاالرغه یوزالنسه‬
‫تابانالری نم بوملای دریاالرین کیچارالر‬
4 4
‫مرید بولسانگ مرشدغه حمکم بولغیل ای طالب‬
‫مریدالرین مرشدالر هر باب بیالن سینارالر‬
5 5
‫همت توتسه ایرانالر کوزین یوموب آچقوچنه‬
‫دریاالرین بواکرالر تاغالرین هم کیسارالر‬
6 6
‫تنگری سویاگن کییش نینگ اییش آنینگ بیالن دور‬
‫هر کیم ین حق سویوبدور بارچه آین سویارالر‬
385
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed bineyim dersen kuş gibi Burak,
O zaman durmalısın sen câhillerden ırak,
Kaygıyla hicr u mihnet, hem çekmelisin firâk,
Firâk çeken âşıklar, bakarsın sultan olur.
Hikmet - 162
Ere Nazar Kılarlar!
Ey dostlarım! Ârifler güzel sohbet ederler,
Sohbetin marifeti, incileri dökerler.
Sohbet vakti hazır ol, erenlere nâzır ol,
O hâlete erenler, ere nazar kılarlar.
O kemâle erenler, deryâlarda yüzerler,
Ayaklar ıslanmadan denizleri geçerler.
Mürid isen mürşide, sağlam tutun ey tâlip,
Müridânı mürşitler, her konuda denerler.
Himmet etse erenler, göz yumup açana dek,
Deryâları akıtıp, tüm dağları keserler.
Hakk’ın sevdiği kişi dâim O’nun iledir,
Her kim Hakk’ı severse, onlar onu severler.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫اوزالرینینگ مرادین چنی اعشقالر تیالماس‬
‫معشویق نینگ مرادین دایم االر تیالرالر‬
8 8
‫قول خواجه امحد واقف بول فیض و رمحت ایشیگنی‬
‫ذکر و طاعت وقتیده فریشته الر آچارالر‬
163- ‫حکمت‬
1 1
‫کونلگ اچیره کرییب جوالن قیدلوک ایرسه‬
‫عشق آتلیغ سلطانیین کوردوک ایرسه‬
‫صانع قدرت اهلیم غه باقتوق ایرسه‬
‫اوشل یریده حال علمیین کورونگ دوستالر‬
2 2
‫عشق سلطاین اغرت قیدلی عقلیمزیین‬
‫هم قووالدی نفس شیطان کربیمزیین‬
ّ ‫شکر هلل بیدلوک ایمدی‬
‫ربیمزیین‬
‫اهلام بریهل بریار معنا سزیدوک دوستالر‬
3 3
‫اهلام ایندی حق تعایل رمحتیدین‬
‫خواجم سوندی اوشبو وحدت رشبتیدین‬
‫بودلوق ایمدی اول حممد امتیدین‬
‫قال علیم مزی حالغه بدل بودلی دوستالر‬
4 4
ّ
‫اول فنا آخر فنا بوملاق فنا‬
‫اول مقامغه ییتاگن اعشق قیلماس ثنا‬
‫جانانیمزی مجایلین حقدور کوردوک‬
‫جان جانگه اوالندی بیدلوک دوستالر‬
386
Nefsin arzularını gerçek âşık dilemez,
Maşûkun muradını onlar dâim isterler.
Hoca Ahmed vâkıf ol, feyz ü rahmet kapısın,
Zikr ü taat vaktinde hep melekler açarlar.
Hikmet - 163
Sezdik Dostlar!
Gönül içine girip biz cevlân ettik ise,
Aşk adlı sultanını orada gördük ise,
Yaratan Allâh’ımın nuruna baktık ise,
Her yerde hâl ilmini, hissedin, görün dostlar!
Aşk sultanı geçersiz kılarsa aklımızı,
Nefs ü şeytandan uzak kovalar kibrimizi,
Biz şükren li’llâh bildik o Yüce Rabb’imizi,
İlhamla verir ma’nâ, sezdik, anladık dostlar!
İlham indi bizlere, Allâh’ın rahmetinden,
Hocam sundu bizlere, vahdetin şerbetinden,
Olduk elhamdülillah, Muhammed ümmetinden,
Sözde ilmimiz hâle, bedel sayıldı dostlar!
Evvel ve âhir fenâ, yolunda dâim fenâ,
Makama erse âşık, eder daima senâ
Cânânın cemâlini lütfeyle Ya Rabbenâ!
Cânlara cân eklendi, bildik, anladık dostlar!

5 5
‫جانیمزی مجایل حقدور کوردوک‬
‫جان اچیره بیلینور ایمدی حتقیق بیدلوک‬
‫اهلام یییت سبحانیمدین ایمدی سزیدوک‬
‫نه کیم کیلسه حقدین اهلام بیدلوک دوستالر‬
164- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر خرب برییب رشیعت دین‬
‫طریقت ده اهلل یادین آیتینگ دوستالر‬
‫اعرف جانالر خرب بریور حقیقت دین‬
‫اهلل تیو حق ذکریین آیتینک دوستالر‬
2 2
‫ایر اول تورور قول من تیو قولليق قیلسه‬
‫قورقوب قهار آتیدین اول فرمان توتسه‬
‫یییت تموغ اوچقونیغه قارشو کیلسه‬
‫اهلل دیسه اندین قایتار بیلینگ دوستالر‬
3 3
‫کیم که اهلل دیدی انده اوزين تابیت‬
‫حقیقت نینک سوزين سوزالر اوالر وقیت‬
ّ
‫نیچه ییلالر شداد کورونگ اومچاخ یاپیت‬
‫کریاملدی اندین عربت آیلنگ دوستالر‬
4 4
‫بارمو ایران آنداغ ایشدین رایض بولسه‬
‫اینانمسون دنیاسیغه قارون بولسه‬
‫مینگ یشااغن لقمان حکیم اوالر بولسه‬
‫یوقتور اوملای قالغان مونده بیلینگ دوستالر‬
387
Dîvân-ı Hikmet
Cânımızın cemâli, Yüce Mevlâ’dır gördük,
Cân içinde bilinir, şimdi tahkîke erdik,
İlhâm geldi Sübhân’dan, şu an gerçeği gördük,
Hak’tan her ne geldiyse, biz ilhâm bildik dostlar!
Hikmet - 164
Ey Dostlar!
Bizlere haber verin o yüce şeriatten,
Tarikatta zikrullah deyin, söyleyin dostlar!
Ârifler haber verir, o yüce hakikatten,
“Allâh, Allâh!” diyerek Hakk’ı zikredin dostlar!
Er odur, kulum diye, Rahmân’a kulluk yapsa,
Kahhâr adından korkup, yüce fermanın tutsa,
Yedi tamu nârına düşmeyip karşı gelse,
“Allâh!” deyip oradan bilin ki döner dostlar!
Her kim ki “Allâh!” dedi, onda özünü gördü,
Öleceği vakitte Hakk’ın kelâmın duydu.
Nice yıllardır Şeddat kendine cennet yaptı,
Giremedi cennete, ibretler alın dostlar!
Var mı öyle erenler, işinden razı olsa,
Aldanmasın dünyaya velev ki, Karun olsa,
Bin yıl yaşayan Lokman Hekim de ölür olsa,
Yoktur ölmeden kalan dünyada bilin dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫اومچاخ اچیره اورون بریاگی قیو جانغه‬
‫کیم که طاعت بریهل ایشالب چیقسه تانگغه‬
‫ارسافیلین صوری کریسه قیو جانغه‬
‫بزی حممد امیت مزی بیلینگ دوستالر‬
6 6
‫قول خواجه امحد حق ذکریین آیسانگ مدام‬
‫رمحت یااغر باشینگ اوزره یلع ادلوام‬
‫ایرانالرین خدمتیده بولسانگ مدام‬
‫آزاد قیلسه دار السالم بارور دوستالر‬
165- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشقالری قالین اوقوب حالغه کریسه‬
‫حال حبریغه چومسه غرقاب بوالر دوستالر‬
‫قال بریهل حال بری کیمه دور موین بیلسه‬
‫قال سزیحال سزی اول دریادین اوتماس دوستالر‬
2 2
‫بو حال یویل نازیک یودلور خطری بار‬
‫اعلم قال سزی قدم اورسه عقبه الر بار‬
‫پری اکمل مکمل سزی اوتمک دشوار‬
‫قال علمیین بیلاگن امان اوتار دوستالر‬
3 3
‫اوشبو یودله رهرب سزیالر بسیار ایرور‬
‫شیطان لعنی کشف کورساتیب کوب آزغورور‬
‫یب علم آدم بو نسبتگه مغرور ایرور‬
‫آنینگ اوچون ارا یودله قاالر دوستالر‬
388
Cennet içre makamlar verilince bir câna,
Taat ile çıkmıştır sabaha, vakt-i tana,
İsrafil’in üflenen Sûr’u girse bir câna,
Muhammed ümmetiyiz böylece bilin dostlar!
Kul Hoca Ahmed Hakk’ın zikrini desen her an,
Başın üzre rahmetler yağar olur berdevam,
Erenler hizmetinde olsan her dâim, her an,
Dâru’s-Selâm’a varır, azat kılınca dostlar!
Hikmet - 165
Geçer Dostlar!
Âşıklar “kâl” okuyup, hâlin ilmine girse,
Hâl denizine batsa, suya batıktır dostlar!
Sözle hâl bir gemidir, keşke bunu bir bilse,
Sözsüz hâlsiz deryâdan asla geçilmez dostlar!
Hâl yolu nazik olur, birçok tehlikesi var,
Âlim sözsüz adımlar atınca tehlike var.
Pîr-i kâmil mükemmil olmadan tehlike var,
Söz ilmini bilenler, çok rahat geçer dostlar!
Bu yolda rehbersizler, nicedir, sayısızdır,
Şeytan keşif gösterir, sonra da çok azdırır,
İlimsiz âdemiyyi mağrur, câhil gezdirir,
Câhiller ara yolda kalır, kaybolur dostlar!

4 4
‫قول يلق اودلور قرآن اوقوب عمل قیلسه‬
‫قالین اوقوب حالین اوزگه دربر قیلسه‬
‫پری اکمل مکمل گه خدمت قیلسه‬
‫ایکی دنیا چرایغ دیب آیتینگ دوستالر‬
5 5
‫یب علم آدم شیخ یلق قیلسه رواج تابماس‬
‫نازوک یودلور یب علم هرگزی بیلسه بوملاس‬
‫ای دوستالریم شیخ بوملاق یلق آسان ایماس‬
‫رهرب تیو رشع یویلده یورونگ دوستالر‬
6 6
‫پری اکمل هر طالب گه بریماس ارشاد‬
‫طالب بولسه تون اویقوسنی قیلسه برباد‬
‫کوب پایگه ده اوزوب کیلماس هر خییش آت‬
‫ریاضت ین قاتیق چیاکن اوزار دوستالر‬
7 7
‫مجله طالب عبادتقه اعجز کیلاگی‬
‫تهجدین وقیت بریهل توزاملغای‬
‫نصف شبدین توروب وردین قیالملغای‬
‫پری اکمل انگه رخصت بریماس دوستالر‬
8 8
‫اهلل دیاگن بنده الرین عناییت‬
‫طلبیده یوراگن بنده حق رمحیت‬
‫فاذکروین اذکرکم حق آییت‬
‫دم غنیمت اهلل ذکرین آیتینگ دوستالر‬
9 9
‫مرد و زن گه اوغول قزیغه علم فرض دیدی‬
‫طلب العلم فریضة دیب رسول آیدی‬
‫ما جیوز به الصالة علم رضوری‬
‫ترییک بارسزی تا اولگوچنه اوقونگ دوستالر‬
389
Dîvân-ı Hikmet
Kulluk odur Kur’ân’ı okuyup amel kılsa,
Kelâmını okuyup, ma’nâya bağlı kalsa,
Pîr-i kâmil’e gelip, ihlasla amel kılsa,
İki dünya ışığı deyip, duyurun dostlar!
Her insan bilmelidir; İlimsiz şeyhlik olmaz,
Bu yol nazik bir yoldur, asla ilimsiz olmaz,
Şeyhlik kolay değildir, o cehaletle olmaz,
Rehberin şeriattir ondan yürüyün dostlar!
Pîr-i kâmil tâlibe, herkese vermez irşat,
Gece uykularını, tâlipler eder ifsat,
Her yarışı geçemez koşan yahşi rehvân at,
Riyâzette pişenler, yarışı geçer dostlar!
Cümle tâlip âcizdir kulluk ve ibâdette,
Teheccüt vakitleri kıyamda kıraatte,
Gece kalkıp virdini yapmazsa o saatte,
Pîr-i kâmil bunlara, ruhsat vermez ki dostlar!
“Allâh!” demek kullara, Rahmân’ın inâyeti,
Talep üzre yürümek, kula Hakk’ın rahmeti,
“Fezkurûnî ezkürküm” bu da Hakk’ın ayeti,
Ganimet bil, Allâh’ı bolca zikredin dostlar!
Genç- ihtiyar, erkek- kız, ilim farzdır her kula,
İlim talebi farzdır, Resul dedi her kula,
“Namazı sahih olmaz” ilimsiz olan kula,
Ölene dek okuyun, hayattaysanız dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
10
‫مال بولوب معنا اوقوب کتاب آیتسه‬
‫یولین تاپیب یمان یودلین راستقه قایتسه‬
‫پری ایتاگنی حمکم توتوب خدمت ایتسه‬
‫طاعت یلق قول اولسه ارمان قیلماس دوستالر‬
11
‫اوشبو یولغه ریاضت یلق طالب کریاک‬
‫نفس هواین قویوب طاعت قيلماق کریاک‬
‫جفا تارتیب پری نسبتنی توتماق کریاک‬
‫ریاضت سزی حقه واصل بوملاس دوستالر‬
12
‫یب علم شیخ یلق دعواسیین قیلیب بوملاس‬
‫عصا بوملای قرانغوده یوروب بوملاس‬
‫کورماس بولسه چوقور یریین کوروب بوملاس‬
‫قودوق اچیره توشاگن امان قاملاس دوستالر‬
13
‫پری مرشد قیلسه مدام امر معروف‬
‫مروت یلک شریین سوزیلک خییش خویلیق‬ّ
‫کیچه کوندوز ریاضت ین چیکسه اول خوب‬
‫آنداغ پریین خدمتیده یورونگ دوستالر‬
14
‫حقه اعشق بولوب ایدی قول خواجه امحد‬
‫اهلل کفیل دردیمزیگه قیل عبادت‬
‫قال وحالین جاندین تارتیب قیل ریاضت‬
‫طاعت یلق قول مجالین کورار دوستالر‬
390
10
Molla olup ma’nâya okuyup kitap dese,
Hakk’ın yolunu bulup, ona gerçeği dese,
Pîr eteğini tutup, şeyhine hizmet etse,
Mûtî kullar hüsrâna asla uğramaz dostlar!
11
Bu yola riyâzetli mutlaka tâlip gerek,
Nefs ü hevayı koyup, itaat kılmak gerek,
Cefâ çekip pîr emrin, tutup itaat gerek,
Riyâzetsiz Allâh’a vuslat olmaz ki dostlar!
12
İlmi olmadan şeyhlik davasını güdenler,
Asasız ve ışıksız karanlıkta gidenler,
Önündeki çukuru düşmeden görmeyenler,
Çukurlara düşenler emin olamaz dostlar!
13
Pîr ü Mürşid kılınca her an emr-i bi’l-ma’ruf,
Mürüvvet, tatlı sözlü ve iyi huylu olur.
Gece-gün riyâzette bulunup taat kılsa,
Öyle pîre hizmette kusur edilmez dostlar!
14
Hakk’a âşık olup da dedi Kul Hoca Ahmed,
Mevlâ her derde kefil, eyle O’na ibâdet,
Kâlinle ve hâlinle, sen Hakk’a kıl riyâzet,
İtaatkâr olanlar, cemâlin görür dostlar!

166- ‫حکمت‬
1 1
‫قرا آتیگه مینمگوچنه قرا کورماس‬
‫قرا الچنی قونمگوچنه رسین کورماس‬
‫رسین کوراگن اعرفالری مونده تورماس‬
‫سحر وقتده جان ین قییناب تورونگ دوستالر‬
2 2
‫قرا الچنی قایریلیبان قنات قاقار‬
‫اعشق اودلور تن جانین اوتقه یاقار‬
‫پری مغان نظر قیلیب انگه باقار‬
‫شونقار ینلگیغ قنات قاقیب اوچار دوستالر‬
3 3
‫دولت ینلگیغ شونقار قویش کیمگه قونار‬
‫الچنی ینلگیغ حلقه اچیره اوزین اورار‬
‫جان ین قویش پرواز قیلیب حارض تورار‬
‫حارض بولوب توبه قیلیب یورونگ دوستالر‬
4 4
‫ایا دوستالر آخر بودلی زمانه مزی‬
‫هیچ قاملادی بو دنیاده نشانه مزی‬
ًّ
‫عدوا دیب جانانه مزی‬ ‫خرب بریدی‬
‫اهلل ذکرین تینمای آیتیب یورونگ دوستالر‬
5 5
‫روز حنن قسنما ده اولوش بریدی‬
‫اولوش آلغان بنده الری یولغه کریدی‬
‫شمعنی کوروب پروانه دیک اوزین اوردی‬
‫جان ین جانغه پیوند قیلیب یورونگ دوستالر‬
6 6
‫حق رسول نینگ آیغانالری کیدلی بولغای‬
‫آخر زمان نشانه یس بودلی بولغای‬
‫فسق و فساد دنیا اچیره تودلی بولغای‬
‫تورلوک تورلوک دعوا ایشین کورونگ دوستالر‬
391
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 166
Yürüyün Dostlar!
Kara ata binmedikçe erenler kara görmez,
Kara laçin konmadan sırrı, gerçeği görmez,
Sırrı gören ârifler bu diyarlarda kalmaz,
Seher vaktinde cânı incitip kalkın dostlar!
Kara şahin kayrılıp, uçarak kanat çırpar,
Âşık oldur ten cânın tutar ateşte yakar,
Pîri nazar kılıp da müride öyle bakar,
Doğan gibi kanadın çırparak uçar dostlar!
Doğan kuş devlet gibi, gidip de kime konar?
Şahin gibi halkada özünü kime sunar?
Cân kuşu pervâz kılıp, hangi cihete uçar,
Her an tövbekâr olup, Hakk’a yürüyün dostlar!
Ey dostlar âhir oldu günümüz, zamanemiz,
Hiç kalmadı dünyada izimiz, nişanemiz,
Haber verdi “adüvven” diyerek cânânemiz,
Allâh zikrin durmadan deyip yürüyün dostlar!
“Nahnü kasemnâ.” günü, kullarına pay verdi,
Pay alan bendeleri, O’nun yoluna girdi,
Kandil görüp pervâne oldu özünü verdi,
Cânı cânâna katıp O’na yürüyün dostlar!
Hak Resul’ün sözleri tecelli eder oldu,
Âhir zaman nişanı tecelli eder oldu.
Fısk u fesat dünyayı kuşattı âlem doldu,
Sayısız davaları, işleri görün dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫زناگر باسقان کونلگوم روشن بوالرموکنی‬
‫ریاضت ده منینگ رنگیم سوالرموکنی‬
‫اوالر وقتده قلبیم جاری بوالرموکنی‬
‫بو طالعیم بودلی زبون کورونگ دوستالر‬
8 8
‫عمل قیلمای اعلم پندین خلقه آیغای‬
‫دنیا مالنی کوروب اوزی خالص بولغای‬
‫بدعت ایشالر دنیا اچیره توهل بولغای‬
‫قیامت شدیت دین قورقونگ دوستالر‬
9 9
‫خدمت قیلیب خیشیالردین داع آلغیل‬
‫کیچه کوندوز دراگه یغه ثنا آیغیل‬
‫ایرانالردین فیض و فتوح توهل آلغیل‬
‫حلقه تابسانگ آنده اوزونگ اورونگ دوستالر‬
10
‫وا دریغا ایسزی عمروم ضایع اویت‬
‫توبه قیلمای اجل کیلیب یقام تویت‬
‫کیمگه آیتیب کیمگه ییغالی باشیم قایت‬
‫اوتاگن اعرف ایرانالرین کورونگ دوستالر‬
11
‫خیشیالرغه خدمت قیلغان مراد تابیت‬
‫خدمت قیلیب داع آلغان رضا تابیت‬
‫جاندین کیچیب نفسنی قییناب غذا تابیت‬
‫ویرانه ده یورار آین کورونگ دوستالر‬
12
‫قالوزسزییولغه کرییب حریان بودليم‬
‫باشیم قاتیغ عقلیم آزدی رسسان بودليم‬
‫کویوب یانیب عشق اوتیغه بریان بودليم‬
‫کوکسوم یاریب بغریم تیشیب کورونگ دوستالر‬
392
Benim gönlüm pas tutmuş, o ruşen olacak mı?
Bu rengim riyâzette, bilmem ki solacak mı?
Ölüm anında kalbim, cevelân edecek mi?
Talihim zebun oldu, görün, işitin dostlar!
Ameli yok âlimin, halka nasihat eder,
Dünya malına dalmış, kalkar ihlaslıyım der,
Bidatlarla dünyayı kirletmiş, etmiş heder,
Kıyamet şiddetinden, korkun, korunun dostlar!
Hizmet et insanlara, iyilerden dua al,
Gece gündüz huzurda, Hakk’ı zikret ecir al,
Pîrlerden feyz ü fütûh, himmetin ve elin al,
Halka-i zikre dalın, öylece kalın dostlar!
10
Eyvah! Çok yazık ömrüm, zay oldu, boşa geçti,
Tövbe nasip olmadan ecel yakamı tuttu.
Kime derdim ağlarım, bak işte başım dondu,
Ârif ve erenleri, görün ve bilin dostlar!
11
İyilerin hadimi, bil ki, murada erdi,
Hizmetle dua alan, o da rızaya erdi.
Cândan geçip nefsini ezdi gıdayı buldu,
Virânelerde gezer, onu görünüz dostlar!
12
Kılavuzsuz yoldayım, bak işte şaşkın kaldım,
Baş donuk, akıl şaşkın, ben de perişan oldum,
Aşk ateşinde yanıp, tutuşup biryan oldum,
Göğsüm aç, bağrımı deş, hâlim görünüz dostlar!

13
‫حق رسولغه امت بولغان دنیا سویماس‬
‫آخرت نینگ غمنی قیلیب هرگزی اویماس‬
‫فنا بولغان بو دنیاده قرار آملاس‬
‫فنا بولوب دنیا مهرین سایلنگ دوستالر‬
14
‫تاریخ الرده مشایخ الر پیدا بولغای‬
‫شیطان الر اول نادان دین سباق آلغای‬
‫ظاهر توزوب دنیا اچیره منمن دیاگی‬
‫قوروق دعوا باطین ده بیلینگ دوستالر‬
15
‫مرید کریاک بایزید دیک صفا بولسون‬
‫صفا بولوب قریق ییل مدام خدمت قیلسون‬
ّ ‫آندین سونگره‬
‫سجاده غه اول اوتلورسون‬
‫آنداغ مرشید ایتاگیین توتونگ دوستالر‬
16
‫بعیض شیخالر مرید الرین باشقرآملاس‬
‫سوزالریین خلقه آیتیب اوزی قیلماس‬
‫تکرب منمن یلکین اصال قویماس‬
‫آنداغ شیخ نینگ دراگیه غه بارمانگ دوستالر‬
17
‫قول خواجه امحد گمراه الرین گمرایه سن‬
‫بارچه ایل بوغدای ایرور ساماین سن‬
‫یودلین آزاغن مرشید الرین همرایه سن‬
‫خییش الرین ایزین ایزالب یورونگ دوستالر‬
393
Dîvân-ı Hikmet
13
Resul’e ümmet olan, asla dünyaya kanmaz,
Âhiretin derdinden, gâfil olup aldanmaz,
Gaflet yurdu dünyaya, kat’a gönül bağlamaz,
Fenâ bulup dünyaya, meyli atınız dostlar!
14
Âtide sahte şeyhler, çıkıp, peydah olacak,
Şeytanlar bu nâdândan kalkıp dersler alacak,
Zâhiri dünyada hoş, dâim benlik güdecek,
İçinde kuru dava, böyle biline dostlar!
15
Mürid Bâyezîd gibi, sâfî, berrak olacak,
Sâfî olup tam kırk yıl, dâim hizmet kılacak,
Sonra da seccadeye, hak edip oturacak,
Böyle mürşidi bulup eteğin tutun dostlar!
16
Bazı şeyhler müridi, çekip de çeviremez,
İnsanlara söz söyler, dediğini işlemez,
Kibir ve benliğini, bırakıp, terk eylemez,
Böyle şeyh dergâhına kimse gitmesin dostlar!
17
Kul Hoca Ahmed sen de, gümrâhlar gümrâhısın,
Bütün halk, özü buğday, sen onun samanısın,
Sapkın sözde mürşidin meğerki yoldaşısın,
İyilerin izini, sürüp yürüyün dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
167- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫اعلم ین توتقیل عزت قیلغیل اکرام‬
‫اعلم ین قرآن اچیره اواگر دوستالر‬
‫اعلم الر آچار مجله مشکالت ین‬
‫جاهل الر جهلیین کیم تواکر دوستالر‬
2 2
‫حق ناحق ین بیانین اعلم بیلور‬
‫حالل حرام فرقنی اعیم قایدین بیلور‬
‫اعلم الردین اعیم الر کوب فایده آلور‬
‫بو دنیاده خییش آتنی قولالر دوستالر‬
3 3
‫جاهل عوام اعلم سوزین هیچ تینگالماس‬
‫تیکمه جاهل اوزین هیچ اونگالماس‬
‫اعلم ین اهلل اعیم غه تینگ ایالماس‬
‫هر اعلم یوز مینگ اعیم غه ییتار دوستالر‬
4 4
‫بوملسه اعلم عوام نیگه یارار‬
‫قیلماس ایردی یری و کوک اعلم قرار‬
‫قیلمییش اوچون اعلم یازوق کورار‬
‫کوک تپا آشماس یریده تورار دوستالر‬
5 5
‫دین و دنیا اعلم بیالن بولور حاصل‬
‫عبادت قیلسه قبول حقه واصل‬
‫اعتقاد قیل کریاک بولسه اریغ نسل‬
‫چنی اعشق بری سوزگه باش ایاگر دوستالر‬
6 6
‫عوام تندور اعلم ایرور نتده جانتیک‬
‫شاه حسنی بولسه اعلم کریاک هم تیک‬
‫انس و جن ده اعلم ملک اعیم جینتیک‬
‫توتمنگزی ایشلک زنهار انکار دوستالر‬
394
Hikmet - 167
Yaş Döker Dostlar!
Âlimleri Rabbimiz Kur’ân’da çok övmüştür,
Âlim ehl-i Kur’ân’sa, böyle yapmalı dostlar!
Hall ü âsân ederler ulema müşkilatı,
Câhillerin cehlini kimler yıkasın dostlar!
Doğru-yanlış beyânı ancak âlimler bilir,
Harâm-helâl farkını avam nereden bilir?
Âlimlerden avama, nice faydalar olur,
Dünyada iyi bir nam bırakır gider dostlar!
Câhil, avam, âlimin sözünü hiç dinlemez,
Değme câhil cehlini, hem özünü anlamaz,
Ulemayı avama Allâh eşit eylemez,
Her âlim yüz bin avam eder de artar dostlar!
Olmasaydı ulema, avam neye yarardı?
Kıymetsiz olur yer-gök, âlem neye yarardı?
Âlim günâhı görüp gönülleri açınca,
Semada değil yerde tebliğ ederler dostlar!
Din ve dünya işleri âlimle olur hâsıl,
İbâdetleri makbul, kendisi Hakk’a vâsıl,
İtikadın sağlam tut, gerekir temiz nesil,
Gerçek âşık Hak söze başını verir dostlar!
Avam sanki bir tendir, âlim, tende cân gibi,
Şah Hüseyin de olsa, âlim gerek kan gibi,
İns ve cin, melek âlim, câhil iblisten gibi,
Sakın karıştırmayın inkârcıları dostlar!

7 7
‫اعلم الرین خوار کورمک ایرماس روا‬
‫خوار کورماگی اول هم ینه یری کوک هوا‬
‫نیچه کیم فقری مسکنی اول بینوا‬
‫اعلم ین خوار کورمنگزی زنهار دوستالر‬
8 8
‫اعلم ین خوار کورسه اول کفر و نفاق‬
‫نص حدیث بار انس و جن باالتفاق‬
‫اعلم ین سویاگن مؤمن یوزی آپ آق‬
‫سوایل یوق یازوقیدین انکار دوستالر‬
9 9
‫خواجه امحد گه اهلام بریدی آیسون تیو‬
‫هر اعلم ین اعزازیین بیلسون تیو‬
‫هم کیم بیلسه موین عمل قیلسون تیو‬
ّ ّ ‫اعلم‬
‫عزتنی قیلغان جنت کریار دوستالر‬
168- ‫حکمت‬
1 1
‫سحر سایرار بلبل الر لگ یادیدین هر زمان‬
‫سنی سایراسنگ نه بولغای حق یادیدین هر زمان‬
2 2
‫هر قورت و قوش آیتادور هر نوع بریهل ثناین‬
‫قورت و قوشچه بوملادینگ هو دیمادینگ هر زمان‬
3 3
‫صبحدم ده توراغیالر راز آیتیشور حق بیالن‬
‫سنده همت بوملادی راز آیتمادینگ هر زمان‬
395
Dîvân-ı Hikmet
Âlimleri hor görmek asla değildir revâ,
Onları hor görmüyor yer-gök solunan hava.
Nice fakir, miskinler huzursuz ve bî-nevâ,126
Âlimi hor görmeyin Hakk’a inanan dostlar!
Âlimleri hor görse o küfr ü nifak olur,
Hadis, ayet, nas ile ins cin ittifak olur,
Âlim seven mü’minin, yüzü nur, ak pak olur.
Günâhından sorgusuz, mekânı cennet dostlar!
Hoca Ahmed’e ilham verdi söylesin diye,
Ulema değerini bilsin-bildirsin diye,
Her kim bilse bununla amel eylesin diye,
Âlime saygı duyan cennete girer dostlar!
Hikmet - 168
Hak Yâdından Her Zaman!
Seherde öter bülbül, güle hasret her zaman,
Sen de ötsen ne olur, Hak yâdından her zaman!
Kurtlar kuşlar söylerken her tür zikri, senâyı,
Kurt ve kuş olamadın, “Hû!” demedin her zaman.
Seher vakti kalkarlar, söyleşirler Hak ile,
Sana himmet olmadı, söylemedin bir zaman!
126
Bî-nevâ: Sessiz, sadasız, ahenksiz, mutsuz.
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫دنیاغه غرقاب بودلونگ کفر و عصیان غه تودلونگ‬
‫ایمدی اوزونگه کیدلینگ فکر قیلغیل هر زمان‬
5 5
‫قویغیل دنیا فکریین قیلغیل حقین ذکریین‬
‫بوزغیل شیطان مکریین ذاکر بولغیل هر زمان‬
6 6
‫چنی اوالرسن یب گمان بوزولور بو خانمان‬
‫نیچه اوقوسانگ قرآن ایمان ایتگیل بری زمان‬
7 7
‫قول خواجه امحد بیلینگین ایکی یریدین باغالغیل‬
‫کیلسه اجل قویماسدور جانینگ آلور شول زمان‬
169- ‫حکمت‬
1 1
‫کیلینگ دوستالر پری خدمتنی بیان ایالی‬
‫ایشیتیب اوقونگ خدمت قیلینگ دوستالریما‬
‫خواریلق زاریلق مشقت ین عیان ایالی‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
2 2
‫اورسه سوکسه پری ایتاگنی حمکم توتغیل‬
‫ایا طالب خدمت اچیره قانالر یوتگیل‬
‫جان بری دیسه اخالص بریهل جاندین اوتغیل‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
396
Sen dünyaya boğuldun, küfr ü isyanla doldun,
Şimdi kendine geldin, fikretseydin her zaman!
Bırak dünya fikrini, eyle Hakk’ın zikrini,
Yık şeytanın mülkünü, sen zâkir ol her zaman!
Öleceksin bî-gümân, yıkılacak hânüman,
Nice okursun Kur’ân, sen mü’min ol her zaman!
Kul Hoca Ahmed ağla, belin sıkıca bağla,
Ecel gelse bırakmaz, cânın alır her zaman!
Hikmet - 169
Dostlarım Ey!
Ey dostlar! Pîr hizmetin gelin beyân edelim,
İşit, oku hizmet kıl, benim güzel dostlarım!
Horlanma ve elemi size ayan edeyim,
Dinle, anla, hizmet kıl, benim güzel dostlarım!
Vurup- çekiştirse de, pîr eteğin sağlam tut,
Ey tâlip hizmet için, zehir iç ve kanlar yut.
Cânını ver dese de, ihlas ile cândan geç,
İşit, anla, hizmet kıl, benim güzel dostlarım!

3 3
‫طالب بولسانگ یول آستیده بولغیل تفراق‬
‫وقت کوزده درختالردین توشاگن یفراق‬
‫اعشق بولسانگ دیداریغه بولغیل مشتاق‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
4 4
‫چنی طابلغه پریدین تیاگر کونده ساچنیق‬
‫ظاهر ساچنیق باطن اچیره بادلین تاتلیق‬
‫جذب حالت انعام قیلغای عشیق قاتیغ‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
5 5
‫اینگرانماغیل پریدین تیکسه هر دم جفا‬
‫دیدار طلب ایکی اعلم سورماس وفا‬
‫روز حمرش دل الرین قیلغای صفا‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
6 6
‫پری اکمل مکمل ین تانای دیسانگ‬
‫خون جیاگر ییگیل اگر طالب بولسانگ‬
‫اغزی دیرالر بول مقامده اولوب بارسانگ‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
7 7
‫پری اکمل مکمل ین فریق بولغای‬
‫پری اکمل خلقالر بریهل قولونگ آلغای‬
‫مکمل پری باطن اچیره یولغه سالغای‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
8 8
‫پری امریین توتمااگن ین واهلل کوردیم‬
‫دوزخ اچیره نیچوک سن دیب حالنی سوردیم‬
‫مالیک الر اورابریدی من هم اوردیم‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
397
Dîvân-ı Hikmet
Tâlipsen, yol üstünde çiğnenilen toprak ol,
Güz vakti ağaçlardan yere düşen yaprak ol,
Âşıksan cânânının, didârına müştak ol,
İşit, oku, hizmet kıl, benim güzel dostlarım!
Pîrden gerçek tâlibe her gün gelirse sancı,
Zâhir sancı olsa da, bâtını baldan tatlı,
Cezbe hâlinde ikrâm, eder aşka kanatlı,
İşitin, hizmet kılın, benim aziz dostlarım!
Sakın feryât eyleme, pîrden değince cefâ,
Didârı dileyene, iki âlemde vefâ,
Mahşerde gönülleri mest olur bulur safâ,
İşitin, hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
Pîr-i kâmil mükemmil tanıyayım istersen,
Ciğerin kanını iç, sen şayet tâlip isen,
Bak sana “Şehîd!” derler, bu makamda ölürsen,
Dinleyip hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
Pîr-i kâmil mükemmil mutlaka farklı olur,
Pîr-i kâmil edeple senin elini alır.
Mükemmil pîr bâtına nüfuz eder yol alır,
Dinleyip hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
Pîr emrin tutmayanı vallâh ve billâh gördüm,
“Nasılsın cehennemde?” diye hâlini sordum.
Melaikeler vurdu, bir miktar da ben vurdum,
Dinleyin hizmet edin, benim güzel dostlarım!
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫بو اعملده خییش الردین قاچیب اوتيم‬
‫حقدین کیچیب شیطان سوزون حمکم توتيم‬
‫ای نا انصاف دنیا اوچون قانالر یوتيم‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
10
‫پری خدمتنی قیلغان کییش نوری روشن‬
‫دیداریگه اهلل اوزی وعده قیلغان‬
‫شک کیلتوروب یلغان طالب یودله قالغان‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
11
‫پری خدمتنی قیلغانالرین بویین سینوق‬
‫خدمت قیلغان طالب الردین قاچغای تموغ‬
‫پری تعریفنی هیچ تواگنماس آیتسام قاموغ‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
12
‫پری خدمتنی قیلغان کییش دسیت دراز‬
‫اول سببدین دنیا بریهل دایم اراز‬
‫اشک رسیخ رنیگ زردی حقه نیاز‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
13
‫خدمت قیلغان ییتار آخر خدایی گه‬
‫پری مغان ضامن بودلی گناهیاگ‬
‫پری ییتکوراگی حق تعایل پناهیگه‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
14
‫پری خدمیت ای طالب الر آسان ایماس‬
‫طالب الری پری آدلیده مثل مگس‬
‫ادب سقالب پری آدلیده طعام یماس‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
398
Dünyada iyilerden ayrıldım-kaçıp geçtim,
Hak sözden uzak kalıp şeytan sözünü tuttum,
Hayırsız dünya için ben nice kanlar içtim,
Dinleyin hizmet edin, benim güzel dostlarım!
10
Nuru aydınlık olur, pîr hizmetini kılan,
Allâh’ın nuru ile gönlünü tenvir eden,
Şüphe edip tâlipken, yalandan yolda kalan,
Okuyup hizmet edin, benim aziz dostlarım!
11
Pîr hizmeti kılanın boynu hep bükük olur,
Hizmet eden tâlipler, ateşten kaçar olur.
Pîr tarifi tükenmez, söylesem kamu olur,
Dinleyin hizmet edin, benim güzel dostlarım!
12
Pîr hizmetini kılan kişinin eli uzun,
Dünyaya meyl eylemez, gönlünde derin hüzün,
Kanlı göz yaş, renk sarı, Hakk’a vermiştir özün,
Dinleyin hizmet edin, benim güzel dostlarım!
13
Hizmet eden kavuşur âhirde Hudâ’sına,
Mürşit şefaat kılar inşallâh günâhına,
Pîr yetiştirir onu, Rahmân’ın yardımına,
Dinleyin hizmet edin, benim güzel dostlarım!
14
Tâlipler! Pîre hizmet bilin ki kolay değil,
Tâlipler pîr önünde elbette sinek değil,
Pîr önünde edepten yediği taam değil,
Dinleyip hizmet edin, benim aziz dostlarım!

15
‫پریین لطیف حقین لطیف طریقت ده‬
‫حق انعایم پریگه ییتار حقیقت ده‬
‫هادی بولوب یولغه سالغان معرفت ده‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
16
‫پری خدمیت حق خدمیت ادب قیلينگ‬
‫سحر وقتده نظر قیلور آاگه بولونگ‬
‫ای طالب الر بیدار بولوب یولغه کریینگ‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
17
‫خدمت قیلغان طالب الری حقه یاقنی‬
‫کیمین کورسه تواضع یلق سوزی حزین‬
‫ان شاء اهلل انداغ طالب حقه یاقنی‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
18
‫پریینگ غسال مرید مرده سوزالیاملاس‬
‫کونلگ بریاگن پریدین اوزگه کوزالیاملاس‬
‫حقین تاباگن حقدین اوزگه ایزالیاملاس‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
19
‫پریسزیالرین بیانیین آیتای سزیگه‬
‫روز حمرش رنگ رویی بولغای اوزگه‬
‫طالب بولسانگ قوالق سایلنگ خییش سوزگه‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
20
‫زاری قیلیب کیمگه بارسه قولنی آملاس‬
‫هدایت ده داد ایالسه یولغه ساملاس‬
‫انداغ قودله ایمان اسالم دیین بوملاس‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
399
Dîvân-ı Hikmet
15
Pîr lütfu Hak lütfudur, bilirsen tarikatte,
Hakk’ın ihsânı yeter pîrlere hakikatte,
Hâdî olan Allâh’tır, yol verir marifette,
Dinleyip hizmet edin, benim güzel dostlarım!
16
Pîr’e hizmet edebi, Hakk’a hizmet sayılır,
Seherde nazar kılar, âgâh olur ayılır,
Tâlipler uyanıktır, yola erken girilir,
Dinleyip hizmet edin, benim güzel dostlarım!
17
Hizmet kılan tâlipler dâima Hakk’a yakın,
Kimi görse tevazu, sözleri ise hazîn!
İnşallâh bu tâlipler olurlar Hakk’a yakın,
Okuyup hizmet edin, benim güzel dostlarım!
18
Pîr gassal, mürid ölü, ölüler konuşamaz,
Gönül veren pîrinden başkasını aramaz,
Hakk’ı bulan müridler, O’na ederler niyaz,
Dinleyip hizmet edin, benim güzel dostlarım!
19
Pîri olmayanların hâlin söyleyim size,
Mahşer günü yüzünün rengi solgundur nice!
Tâlip ol da kulak ver, söylenen güzel söze,
Dinleyip hizmet edin benim güzel dostlarım!
20
Feryâd ile ağlasa kimse elini tutmaz,
Hakk’ı arayım dese, esirdir kimse salmaz,
Böyle kulda ne imân ne de İslâm bulunmaz,
Dinleyip hizmet edin, benim güzel dostlarım!
Dîvân-ı Hikmet
21
‫هادی من دیب شیطان لعنی یولغه باشالر‬
‫ایت صورت یلک بولوب این قاپیب تیشالر‬
‫هیبت قیلیب دوزخ اچیره ایلتیب تاشالر‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
22
‫دوزخ اچیره وا ویلتا ندامتا‬
‫ناهل قیلغان قچان بولغای قیامتا‬
‫حقه قولليق قیلمادیم دیب ندامتا‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
23
‫خون جگر یوتوب ایتدیم سزیگه حکمت‬
‫داع قیالی سزیالرین هم قیلغای رمحت‬
‫غریت قیلیب حق ساری گه باغالنگ همت‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
24
‫قول خواجه امحد صادق بولوب پریگه بارغیل‬
‫ایتاگیگه یوزونگ سوروب اولوش آلغیل‬
‫ایلیگ آیاغ قایم قیلیب حارض تورغیل‬
‫ایشیتیب اوقوب خدمت قیلینگ دوستالریما‬
170- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫ییغالمای مو توبه قیلمای حدین آشتیم‬
‫شیطان لعنی مکری بریهل طرفه شاشتیم‬
‫نظر قیدلی پری مغان ساری قاشتیم‬
‫توبه قیلیب دیدار کورونگ دوستالریما‬
400
21
“Ben Hâdî’yim!” diyerek şeytan yoluna çıkar,
Sureti it gibidir, onu dişiyle sıkar,
Cehenneme sürükler, bir kütük gibi atar,
Dinleyip hizmet edin, benim güzel dostlarım!
22
Cehennemde vah olsun, pişmanlık, nedâmet ey!
Feryâd eyleyin nasıl olurmuş kıyamet ey!
“Hakk’a kulluk yapmadım!” deyip de nedâmet ey!
İşitip hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
23
Ciğer kanını içtim, söyledim size hikmet,
Dua edeyim size, eylesin Mevlâ rahmet,
Hakk’a teveccüh edin, dileyin O’ndan himmet,
İşitip hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
24
Kul Hoca Ahmed sen de sâdık olup pîre var,
Eteğine yüzün sür, verilirse paylar al.
El-ayak kâim olup öyle hizmetinde kal,
İşitip hizmet kılın, benim güzel dostlarım!
Hikmet - 170
Dostlarım Ey!
Tövbe edip ağlayım, zira haddimi aştım,
Şeytanın hilesiyle ben de yolumu şaştım,
Nazar kılınca pîrim, ona koştum, ulaştım,
Tövbe edip cemâli görünüz dostlarım ey!

2 2
‫حق رسول نینگ عناییت بودلی مناگ‬
‫آیت حدیث سوزین بیان قیدلیم سناگ‬
‫طابع بولوب آیتغانالرین قیلغیل اناگ‬
‫طابع بولوب دیدار کورونگ دوستالریما‬
3+ 3
‫امت بولسانگ درود آیتیب طابع بولغیل‬
‫آیت چیقسه درود آیتیب تعظیم قیلغیل‬
‫رزق روزی هرنه بریسه قانع بولغیل‬
‫قانع بولوب دیدار کورونگ دوستالریما‬
4 4
‫حقیقت یلق بنده الرگه روزی بریدی‬
‫ییب اچییب نعمت الرین یادین آدلی‬
‫آتنی ایشیتیب ادب قیلیب تعظیم قیلسه‬
‫تعظیم قیلیب دیدار کورونگ دوستالریما‬
5 5
‫حق تعایل بوینی آلغان مونده تورماس‬
‫جاهل قولالر اوزون کورار عیبنی کورماس‬
‫جنیس آدم اعشق یلقده دم اوراملاس‬
‫اعشق بولوب دیدار کورونگ دوستالریما‬
6 6
‫چنی امت الر جاندین کیچیب دیدار کوردی‬
‫نو طالب دیک حلقه اچیره اوزین اوردی‬
‫قایده بارسه عشق داکننی انده قوردی‬
‫دواکن قوروب دیدار کورونگ دوستالریما‬
7 7
‫امت من دیب تیدله آیتور ددله یلغان‬
‫نفیس اوچون اوز جانیین اوتگه سالغان‬
‫شیخ من تیو کییش مالنی زورهل آلغان‬
‫نذرین آملای دیدار کورونگ دوستالریما‬
401
Dîvân-ı Hikmet
Hak Resul inâyeti tecelli etti bana,
Ayet, hadis, kelâmı beyân etti o bana,
Söylenene tâbi ol, sen itaat kıl ona,
Tâbi olup cemâli görünüz dostlarım ey!
Ümmetsen salât edip, sen Resul’e tâbi ol,
Adı geçse nebinin salât gönder, mutî ol,
Rızk ve rıza ne varsa, kanaatkâr bir kul ol,
Kanaatkâr olarak didâr görün dostlar ey!
Hakikatlı kullara lütfunu ihsân eder,
Yiyip-içip nimetin sahibine şükreder,
Adını işitince, edeple ta’zim eder,
Ta’zim edip didârı görünüz dostlarım ey!
Hak Teâla kokusun alan burada durmaz,
Câhil kul nefse kanar, ayıplarını görmez,
Âdemoğlu aşkından, sevgisinden dem vurmaz,
Âşık olup didârı görünüz dostlarım ey!
Gerçek ümmetler cândan geçip didârı gördü,
Yeni müridler gibi, halkada özün vurdu,
Her nereye varırsa, aşk tezgâhını kurdu,
Aşk tezgâhını kurup, didâr görün dostlar ey!
Diliyle “ümmetim!” der, kalbiyle ise yalan,
Nefsi için cânını, kızgın ateşe salan,
“Şeyhim!” deyip kulların malını zorla alan,
Adakları almadan, didâr görün dostlar ey!
Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫قول خواجه امحد دنیا کورسانگ قاچا کورگیل‬
‫قنات قاقوب هوا ساری اوچا کورگیل‬
‫اهل عیال دشمن سناگ کیچا کورگیل‬
‫جدا بولوب دیدار کورونگ دوستالریما‬
171- ‫حکمت‬
1 1
‫خلوت کرییب دوستالریم یاد آیتالوک دایما‬
‫حمبت ین رشابنی نوش ایتالوک دایما‬
2 2
‫حمبت نینگ رشابنی هیچ کیشیگه بریماسالر‬
‫بغری قاننی آقوزوب اعشق اچیار دایما‬
3 3
‫حمبت نینگ رشابنی اچیاگن اعشق نیشاین‬
‫واهل بولغان بلبل دیک فریاد قیلور دایما‬
4 4
‫مرید مرده پری غسال اوقوب یورور حسب حال‬
‫کورای دیبان اول مجال جوالن قیلور دایما‬
5 5
‫مریدالرین تربیت کونده یوز مینگ خاصیت‬
‫اوزالرین چوپان صفت چوپان قیلور دایما‬
6 6
‫حلقه قوروب ایرانالر هو ذکریین باشالسه‬
‫اول زکریا پیغمرب حارض بولور دایما‬
7 7
‫آندین سونگره حق نورین ذاکرالراگ ساچرالر‬
ّ ‫مالیک الر صف توتوب‬
‫اره باشالر دایما‬
402
Kul Hoca Ahmed sen de, dünya bulsan kaça gör,
Kanat çırp semalara, varmak için uça gör,
Eş, çocuk düşman sana, bu gerçeği nice gör,
Uzak kalıp didârı görünüz dostlarım ey!
Hikmet - 171
Yâd Edelim Dâima!
Halvete girip dostlar yâd edelim dâima,
Muhabbet şarabını nûş edelim dâima.
Muhabbet şarabını kimselere vermezler,
Ten kanını akıtan âşık içer dâima.
Muhabbet şarabını içen âşık nişanı,
Coşkun bülbüller gibi, feryâd eder dâima.
Mürid ölü, pîr gassal, okur, görür o anı,
Cemâl göreyim diye, cevlân kılar dâima.
Müridin terbiyesi günde yüz bini aşsa,
Özünü bekçi gibi, çoban kılar dâima.
Halka kurup erenler, “ Hû!” zikrine başlasa,
Zekeriya peygamber hazır olur dâima.
Sonra da Hak nurunu zakirlere saçarlar,
Melekler saf bağlayıp erre başlar dâima.

8 8
‫حمبت رشابیین قولغه آیلب حممد‬
‫ذاکرالرغه سونوبان سایق بولور دایما‬
9 9
‫حمبت ین رشابنی اچیاگن اوچون خواجه امحد‬
‫عرش اوستیگه قونوبان پرواز قیلور دایما‬
172- ‫حکمت‬
1 1
‫معرفت بوستاین اچیره کرییب‬
ّ
‫اول توحید درختیین کوردوم انده‬
‫اول درخت نینگ هر شاخیده میوه یس بار‬
‫سبحان ایزیم روزی قیدلی آدلیم منا‬
2 2
‫اول درخت نینگ اصلنی بیلسانگ هو دین ایرمیش‬
‫تفرید جترید چشمه الری سودین ایرمیش‬
‫اول درخت اعشقالرنینگ یریی ایرمیش‬
‫مشاهده قیدلوق دوستالر حرضتیده‬
3 3
‫تیکمه نادان اول درخت نینک یریی ایرمیش‬
‫نفسیم دیاگن اول میوه دین هرگزی ییماس‬
‫خام طمع الر نفیس اوچون نیالر دیماس‬
‫نفسدین گیچاگن یاقنی بولور قربتینده‬
4 4
‫نفسدین کیچدیم جان حجایب اوترو کیدلی‬
‫جاندین کیچتیم جانیم جانغه قارشو کیدلی‬
‫غیبغه توشوب غیبغه کرییب اغیب بودلی‬
‫حرست اوزره حرست اویت غربتیده‬
403
Dîvân-ı Hikmet
Muhabbet şarabını ele alır Muhammed,
Zâkirlere sunarak, sâkî olur dâima.
Muhabbet şarabını içince Hoca Ahmed,
Arş üstüne konarak, pervâz kılar dâima.
Hikmet - 172
Kime Bahşiş Verdi İse!
Marifet bostanına ben edep ile girdim,
Ben tevhîd ağacını, önce orada gördüm,
Ağacın dallarında her türlü meyvesi var,
Sübhan’ım nasip etti, ben meyvesinden aldım.
O ağacın aslını bilseniz, Hû’dan imiş,
Tefrid-tecrid çeşmeler, görsseniz sudan imiş,
O ağaç âşıklara, ebedi vatan imiş,
Biz müşahade kıldık, dostlarım hazretinden...
Nadanlar ve câhiller, o ağaca eremez,
“Nefsim, nefsim!” diyenler, o meyveden yiyemez,
Tamahkâr nefs için; ah! Neler neler demez?
Nefsinden geçen kullar, yakın olur Rabbine.
Nefsimden geçince ben, cân hicab karşı geldi,
Cân verip cândan geçtim, cân câna karşı geldi.
Gayba girdim gayb oldum, gayba giren gayb olur,
Hasret üzere hasret, ateşi gurbetinde...
‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪5‬‬
‫اول همت مقامیغه کریگیل دیدی‬‫ّ‬
‫عظمت یلك پادشاه یلغیم کورگیل دیدی‬
‫اول توحید میوه سیدین ییگیل دیدی‬
‫لطیف بریالن ییدوردی عشق نعمتیده‬
‫‪6‬‬
‫کیمگه خبشیش بریدی ایرسه بولسون قوتلوغ‬
‫صد هزاران جانیم بولسه بولسون يولوغ‬
‫اول درخت نینگ صفیت دور دوستالر اولوغ‬
‫شکرین آیتور قول يلق قیلسنی خدمتیده‬
‫‪7‬‬
‫اول درخت نینگ سایه سیده اوتلوراغیالر‬
‫شوق رشابنی اچییب روحنی قاندوراغیالر‬
‫ماسوا دین اوزین تمام ییغدوراغیالر‬
‫قرار قیلماس عشق تیالیو همتیده‬
‫‪8‬‬
‫دوست تیالاگن اول بوستانده قرار قیلماس‬
‫حقیقت یلق اعشقالری عشق سزی بوملاس‬
‫کونلگ ملکنی بریسه انگه کوزگه ایلماس‬
‫تقوا قیلور اچیار نبات رشبتیده‬
‫‪9‬‬
‫دوست اوچون دنیا عقبا ملکنی سایلب‬
‫موت اویت اچیره کرییب کویوب یانوب‬
‫نیچه قوسه دراگهیدین قارشو کیلیب‬
‫أر ِن دیب زار ییغالیور حرضتیده‬
‫ِ‬
‫‪10‬‬
‫قول خواجه امحد کریدی کورونگ میدان اچیره‬
‫کوردی توحید درختیین بوستان اچیره‬
‫اول درخت نینگ صفتیدور قرآن اچیره‬
‫خرب بریدی اول ابراهیم سوره سیده‬
‫‪404‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Önce himmet makamına gir, dedi,‬‬
‫‪Azametli sultanlığım gör, dedi,‬‬
‫‪O tevhidin meyvesinden ye, dedi,‬‬
‫‪Lütfuyla yedirdi, aşk nimetinden.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Kime bahşiş verdiyse olsun kutlu,‬‬
‫‪Yüz bin cânım versem hepsi de mutlu,‬‬
‫‪O ağacın vasfı dostlar çok ulu,‬‬
‫‪Şükretsin, kulluk kılsın hizmetinde.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Ağacın gölgesinde otururlar,‬‬
‫‪Ruhlarını şarapla kandırırlar,‬‬
‫‪Masivâdan özlerin koparırlar,‬‬
‫‪Karar kılmaz, aşk diler himmetinde.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Dost dileyen bostanda karar kılmaz,‬‬
‫‪Hakikatli âşıklar aşksız kalmaz,‬‬
‫‪Gönül mülkünü verse asla almaz,‬‬
‫‪Takva ile içer nebat şerbeti.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Dost için dünya mülkünü bırakıp,‬‬
‫‪Ölüm ateşiyle yanıp- yakılıp,‬‬
‫‪Kovulsa dergâhından karşı gelip,‬‬
‫‪Göster cemâlin der ağlar hasretiyle.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Kul Hoca Ahmed girdi meydan içre,‬‬
‫‪Tevhîd ağacın gördü bostan içre,‬‬
‫‪O ağacın evsafı Kur’ân içre,‬‬
‫‪Haber verdi İbrahim Sûresi’nde.‬‬

173- ‫حکمت‬
1 1
‫آاگه سزیین کیچیت دوستالر ایسزی عمریم‬
‫وادریغا باریب انده نه آیغایمن‬
‫فضیل بریهل حکم قیلسه دولت مناگ‬
‫عدیل بریهل سورار بولسه نه آیغایمن‬
2 2
‫اوتوز آشیت قریقغه یییت یاشیم مین‬
‫بیلماسمن کیم نیچوک کیچیت عمروم مین‬
‫تانگال کوین نیچوک بولغای ایشیم مین‬
‫مسکنی بولوب قیان ساری قایریلغایمن‬
3 3
‫معصیت ین دریاسیغه غریق بولوب‬
‫یورومیش من شیطان بریهل رفیق بولوب‬
‫تون کون ییغالب کوزده یاشیم اریغ بولوب‬
‫رسوا بولوب باریب انده نه آیغایمن‬
4 4
‫آزوق سزیین یولغه کریاگن اوملایگ بار‬
‫کوکسزی درخت چیچک النیب سوملایغ بار‬
‫جمرم قول الر بارسه انده سورمایغ بار‬
‫سورار بولسه من قول انده نه آیغایمن‬
5 5
‫بو دنیاین منگو یوقنی ایمدی بیدلیم‬
‫بو اسیغ سزي ایشالریم دین ایمدی یاندیم‬
‫قول خواجه امحد دراگهینگ غه سیغنیب کیدلیم‬
‫قورقادورمن قیو سوزغه توتولغایمن‬
405
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 173
Orada Ne Söyleyim?
Habersiz geçti ömrüm, bunu diyeyim sana,
Varıp ne söyleyeyim, yarın Hak divanına?
Lütfuyla hükmeylesin orada Rabb’im bana,
Adli ile sorarsa, yarın ne söyleyeyim?
Otuz bitti, kırkıma ulaştı yaşım benim,
Bilmem ki nasıl geçti, gafletle ömrüm benim?
Yarın nasıl olacak hâlim ve işim benim?
Miskin olup ne yöne gönderilirim böyle?
Ma’siyet deryâsına daldım, düştüm, gark oldum,
Şeytan ile yürüdüm, gafletle refîk oldum,
Gece-gündüz ağlayıp, gözyaşı çağlar oldum,
Rezil olup orada, varıp ne söyleyeyim?
Aşsız yola girenin açlıktan ölmesi var,
Köksüz ağaç çiçeği, dalının solması var,
Mücrim olan kullara orada sorması var,
Sorarsa ben kuluna, nasıl cevap vereyim?
Bu dünyada rahat yok, şimdi anladım, bildim,
Günâh ve isyanımı gördüm, bildim ve yandım,
Hoca Ahmed sığındım, bak dergâhına geldim,
Korkuyorum Allâh’ım! Ben hangi taraftayım?
Dîvân-ı Hikmet
174- ‫حکمت‬
1 1
‫سحرالرده چاررضب اوروب ربیم دیسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
‫حرستیده باشدین ایاق ورد ایالسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
2 2
‫تونالر قوپوب دراگهیغه ثنا قیلسام‬
‫باشیم قویوب حرضتیغه داع قیلسام‬
‫قان یاش توکوب کوزالریمدین بغریم تیلسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
3 3
‫اهلل اوچون مردانه وار جانیم بریسام‬
‫زار اینگرایوب ذاکر بولوب ربیم دیسام‬
‫اهل عیال خانمانیم یتیم قیلسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
4 4
‫منصور دیک انا احلق دیب ییغالب یورسام‬
‫شبیل دیک اعشق بولوب سماع قیلسام‬
‫بایزید دیک تون کون تینمای کعبه بارسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
5 5
‫خییش الرین صحبتیده قایم بولسام‬
‫هو هو تیو ذکرین ایتیب دایم بولسام‬
‫اعشق الردیک چرخ اوروبان جانیم بریسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
6 6
‫ایوب صفت قورت رجنیغه صابر بولسام‬
‫حییی صفت کوزالریم دین قان یاش توکسام‬
‫مویس صفت طور تاغیده طاعت قیلسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
406
Hikmet - 174
Kabul Eder Mi?
Seherde dört darp edip, aşk ile “Rabb’im!” desem,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Hasretle baştan-sona, ayakta vird eylesem,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Geceleri kalkarak dergâhta senâ kılsam,
Başım koyup hazrete, yalvarıp dua kılsam,
Gözlerimden kanlı yaş, dökerek bağrım delsem,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Allâh için yiğitçe, kalksam cânımı versem,
Ağlayıp, inleyerek, zikredip; “Allâh!” desem,
Eş, çocuk, evden, barktan, vazgeçip yetîm kılsam,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Mansûr gibi; “Ene’l-Hak !” deyip-ağlayıp gitsem,
Şiblî gibi aşk ile zikredip, sema dönsem,
Bâyezîd gibi her dem, gidip Ka’be’ye varsam,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
İyiler sohbetinde, bulunup kâim olsam,
“Hû, hû!” deyip zikrini söyleyip dâim olsam,
Âşık olup yolunda ben de cânımı versem,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Eyyüp gibi kurtların cefâsına sabretsem,
Yahya gibi gözlerden kanlı yaşları döksem,
Musa gibi ben Tur’a çıkıp da kulluk etsem,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?

7 7
‫یونس دیک دریا اچیره بلیق بولسام‬
‫یوسف دیک قودوق اچیره تون کون قالسام‬
‫یعقوب دیک یوسف اوچون قان ییغالسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
8 8
‫ایا دوستالر هیچ قیلمادیم خییش عمل‬
‫ایرانالرین ایزین ایزالب قیلمای جدل‬
‫یب خربمن رشمنده من روز ازل‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
9 9
‫من دفرتی ثاین ایدیم دردگه دوا‬
‫تفراق صفت باسیب اوتسه مین روا‬
‫ییغالب کیدلیم ایشیگینگ گه من یب نوا‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
10
‫تییل بیالن امت من دیب یلغان سوزالر‬
‫وعظنی ایتیب خالیقغه دنیا ایزالر‬
‫کییش مالنی آملاق اوچون هر یان دورالر‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
11
‫اهلل تیو صدقیم بیالن توبه قیلسام‬
‫غیبت قیلغان تیلالریمین یوز مینگ تیلسام‬
‫حقدین قورقوب دنیا ایشنی آرتقه سالسام‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
12
‫حکمت اوقوب اخالص قیلیب یولغه کریاگن‬
‫خیشیالرین ایزین ایزالب داع آلغان‬
‫بوهلوس الر اعشق من دیب یودله قالغان‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
407
Dîvân-ı Hikmet
Yunus gibi deryâda yüzen bir balık olsam,
Yusuf gibi kuyuda, günlerce öyle kalsam,
Yakup gibi “Yusuf!” der, gece-gündüz ağlasam,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Duyun benden dostlarım! Yoktur iyi amelim!
Erenlerin yolunda cehd ü gayret edelim,
Habersizim ne olur, bilmem yevmu’l-ezelim,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Defter-i sânî dedim, bütün dertlere devâ,
Toprak gibi basarak, üstümden geçse revâ,
Ağlayıp geldim ona çaresiz hem bî-devâ,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
10
Diliyle “Ümmetim!” der, oysaki yalan söyler,
Halka nasihat edip, dünyalık malı gözler,
Kul hakkı yemek için her tür kılığa girer,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
11
“Allâh!” deyip Rabb’ime sıdk ile tövbe etsem,
Gıybet eden dilimi, yüz bin parçaya dilsem,
Hak’tan korkup dünyayı tutup arkaya atsam,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
12
Hikmetleri okuyup, ihlasla yola giren,
İyiler izin sürüp, şeyhlerden dua alan,
Heveskâr âşık olup, yollarda yayan kalan,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Dîvân-ı Hikmet
13 13
‫قول خواجه امحد حکمت آیغیل اعشقالرغه‬
‫صدق بیالن یولغه کریاگن صادقالرغه‬
‫اخالص بیالن حقین دیاگن الیقالرغه‬
‫دراگهیده خواجم قبول قیالرموکنی‬
175- ‫حکمت‬
1 1
‫سبحان ایزیم هدایتین روزی قیدلی‬
‫تلیم حجاب کونلگیمزیدین کیتارموکنی‬
‫توین کوین حرضتیگه اهلل دیسام‬
‫مونلگیغ بنده مقصودیغه یتارموکنی‬
2 2
‫معرفت نینگ بوستانیده بلبل بولوب‬
‫حق یادیده دایم مدام مشغول بولوب‬
‫قول يلق قیلسام حرضتیغه چنی قول بولوب‬
‫بو حاتلده رحلت تانیگ آتارموکنی‬
3 3
‫ایگری یولغه یوردوم دایم خطا قیدلیم‬
‫ایمدی بیدلیم اوز جانیمغه جفا قیدلیم‬
‫دراگهینگ گه یقام توتوب ینا کیدلیم‬
‫لطف ایالبان توبم قبول ایتارموکنی‬
4 4
‫ایرانالرین ایزین ایزالب یولغه کریسام‬
‫آستانانگده داع قیلیب یوزيم سورسام‬
‫غریبالرین کونلگنی آوالب داع آلسام‬
‫بو ایش بیالن مین ایشیم بیتارموکنی‬
408
Kul Hoca Ahmed sen de, hikmet de âşıklara,
Sıdk ile yola giren, sözünde sâdıklara,
İhlasla Hakk’ı anan, lütfuna lâyıklara,
Hocam beni dergâha acep kabul eder mi?
Hikmet - 175
Maksada Yeter Mi Ki?
Sübhân olan Allâh’ım hidayet nasip etti,
Ar, hicap gönlümüzden kaybolup gider mi ki?
Gece-gündüz yalvarıp, “Hazreti Allâh!” desem,
Mahzun olan bu kulu, maksuda erer mi ki?
Ma’rifet bostanında güller, bülbüller olup,
Hak adıyla dâima, zikirle meşgul olup,
Riyâsız taat ile Rabbe gerçek kul olup,
Bu hâletle yolculuk şafağı atar mı ki?
Eğri yolda yürüdüm, dâim hata eyledim,
Şimdi bildim cânıma ezâ, cefâ eyledim,
Yakam tutup dergâha böyle sersefil geldim,
Lütfedip de tövbemi bilmem kabul eder mi?
Erenlerin izini sürüp de yola girsem,
Dergâha dua ile eğilip yüzüm sürsem,
Gariplerin gönlünü avlayıp, dua alsam,
Bu amelimle bana iltifat eder mi ki?

5 5
‫ندامت ده توین کوین یاشیم توکسام‬
‫خدایمغه زاری قیلیب عرض ایالسام‬
‫خیشیالرین حرضتیغه شفیع بولسام‬
‫قول نیازی یب نیازغه ییتارموکنی‬
6 6
‫امحد سین ایسزی عمرونگ ییدلیک اویت‬
‫دنیا تیالب آخرت ین شمیع اوچیت‬
‫معصیت ین پیمانه یس تودلی تاشیت‬
‫رمحن تنگریم گناهیم دین اوتارموکنی‬
176- ‫حکمت‬
1 1
‫قارانغو تون اچییده یول اداشتیم‬
‫یاروغلیغ تانیگ نااگه آتارموکنی‬
‫قالوزسزی یولغه کرییب طرفه شاشتیم‬
‫سیقل بریسام زناگرالریم کیتارموکنی‬
2 2
‫ایا دوستالر بو یولالرده حریان بودلوم‬
‫باشیم قاتيغ عقلیم آزدی رسسان بودلوم‬
‫ایکی اعلم برباد اوروب عریان بودلوم‬
‫آتقان تانیگ غفلت بیالن باتارموکنی‬
3 3
‫ایرانالر اوشبو یودله جاندین کیچیت‬
‫ذکرین ایتیب سحرالرده بغرین تیشیت‬
‫جفا تارتیب بو دنیانینگ زهرین اچیت‬
‫آنداغ اعشق راحت بیالن ییتارموکنی‬
409
Dîvân-ı Hikmet
Nedâmetle gece-gün akıtıp yaşım döksem,
Feryâd ile hâlimi Rabb’ime arz eylesem,
İyiler hürmetine derdime şifa bulsam,
Duasız olan kula dua kâr eder mi ki?
Hoca Ahmed bak ömrün, yel gibi geldi-geçti,
Hep dünyayı diledin, âhiret mumun bitti,
Günâhların çoğaldı, deryâlar gibi taştı,
Rahmân olan Allâh’ım beni bağışlar mı ki?
Hikmet - 176
Dökülür Gider Mi Ki?
Karanlık gecelerde kayboldum, yol yitirdim,
Tan vakti aydınlığı, ansızın atar mı ki?
Kılavuzsuz yollara düştüm, yolum şaşırdım,
Cila sürsem paslarım, dökülür gider mi ki?
Dostlarım bu yollarda kayboldum hayrân oldum,
Baş döndü, aklım gitti, avare şaşkın oldum,
İki âlemde berbat, perişan üryân oldum,
Tan vakti aydınlığı, gafletle batar mı ki?
İş bu yolda erenler, cândan ve maldan geçti,
Zikirle seherlerde vardı bağrını deşti,
Cefâ çekip dünyanın acı zehrini içti,
Böyle âşık rahata kavuşur, yeter mi ki?
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫اعشقالری تونالر قوپوب زاری قیلغان‬
‫حمبت نینگ دریاسیدین گوهر آلغان‬
‫بوهلوس الر اعشق من دیب یودله قالغان‬
‫بایزید دیک اوزین بری کون ساتارموکنی‬
5 5
‫کیچه کوندوز سماع قیلیب ییغالاغنالر‬
‫خدمت قیلیب عشق رسیین انگالاغنالر‬
‫همت قورین بیلگه حمکم باغالاغنالر‬
‫شونداغ بوملای وحدت یم دین تاترموکنی‬
6 6
‫جفا چیکمای حمنت تارتمای وفا یوقتور‬
‫جفا تارتقان اعشقالرین کونیلگ توقدور‬
‫جفا تارتمای حمنت کورمای راحت یوقتور‬
‫اغفل الری حرست بیالن اوتارموکنی‬
7 7
‫ایا اعشق کیچه کوندوز تینمای ییغله‬
‫حمبت نینگ فوطه سیین بیلگه باغله‬
‫چاررضب اوروب سحرالرده یوراک داغله‬
‫اعشقالری راحت بیالن ییتارموکنی‬
8 8
‫وادریغا اوتیت عمروم تویمای قادلیم‬
‫بو دنیانینگ حمبتنی قولغه آدلیم‬
‫دنیا ایزالب دین ایشیین آرتقه سادلیم‬
‫توبه قیلسام خواجم قبول قیالرموکنی‬
9 9
‫ایا دوستالر سحرالرده ناهل قیلغیل‬
‫کوز یاشینگین آقوزوبان ژاهل قیلغیل‬
‫حق ذکریین ایتیب اوزونگ واهل قیلغیل‬
‫واهل قیلغان حق وصلیغه ییتارموکنی‬
410
Âşıklar geceleri kalkıp ağlayan olur,
Muhabbet deryâsından cevherler alan olur,
Heveskâr âşıklarsa, yollarda kalan olur,
Bayezîd olup bir gün özünü satar mı ki?
Gece-gündüz semayla zikredip ağlayanlar,
Hizmet edip dergâha, aşk sırrın anlayanlar,
Himmet kemerin bele sıkıca bağlayanlar,
Böyle olmadan vahdet meyinden tadar mı ki?
Cefâ, mihnet çekmeden, bu yolda vefâ yoktur,
Cefâ çeken âşıkın gönlü dâima toktur,
Cefâ-mihnet görmeden müride rahat yoktur,
Gâfiller hasret ile bu yoldan geçer mi ki?
Ey âşık! Gece-gündüz, dinmeyip dâim ağla,
Muhabbet kuşağını sıkıca bele bağla,
Dört darp yapıp seherde, yüreklerini dağla,
Âşıklar hiç rahata kavuşur, yeter mi ki?
Ne yazık geçti ömrüm, burda doymadan kaldım,
Dünya muhabbetiyle nasıl oldu aldandım?
Din, âhiret işinden nasıl da gâfil kaldım?
Tövbe eylesem Rabb’im, benden kabul eder mi?
Ey dostlar! Seherlerde kalkıp feryâd eyleyin,
Gözyaşı akıtarak onda sebil eyleyin!
Hak zikrini söyleyip, cân divâne eyleyin,
Divâne olan âşık, Hak vaslına erer mi?

10 10
‫قول خواجه امحد کیچه الری قایم بولغیل‬
‫طاعت قیلیب کوندوزالری صایم بولغیل‬
‫منصور ینلگیغ انا احلق دیب دایم بولغیل‬
‫اعشق بولغان بایش دارده بوالرموکنی‬
177- ‫حکمت‬
1 1
‫ربیم اهلل دیبان کوزدین یاشیم ساچسام‬
‫قولوم دیبان منینگ حایلم سوراغیموکنی‬
‫یوزمینگ تورلوک گناهیم دین توبه قیلسام‬
‫رحیم کیلیب توبم قبول قیلغای موکنی‬
2 2
‫تیلیم بیالن اهلل ذکرین جاری قیلسام‬
‫سحر وقتده قوپوب ییغالب زاری قیلسام‬
‫همت قیلیب کیچه کوندوز اکری قیلسام‬
‫دراگهیده خواجم نظر سالغای موکنی‬
3 3
‫مسجد کرییب نماز قیلسام زاهدالردیک‬
‫عشق اوتیده کویوب یانغان اعشقالردیک‬
‫یلغان سوزین تیلگه آملای صادقالردیک‬
‫اعرفالردیک حقغه واصل بولغای موکنی‬
4 4
‫پری ایتاگنی توتوب حقدین قیلسام طلب‬
‫هر مقصودوم بولسه پریدین قیلسام طلب‬
‫اوشبو یودله دایم پریدین مدد تیالب‬
‫مدد بولسه ایشیم روان بولغای موکنی‬
411
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed sen de geceleri kâim ol!
Taat kıl gündüzleri, Hakk’a mutî, sâim ol!
Mansûr gibi ; “Ene’l-Hak!” söylemeye dâim ol!
Âşığın darağacı, başına yeter mi ki?
Hikmet - 177
Tövbem Kabul Eder Mi?
Rabbim Allâh diyerek gözden yaşımı saçsam,
“Kulum!” diyerek benim hâlimi sorar mı ki?
Yüz bin tür günâhımdan, kalkıp tövbekâr olsam,
Rahmeyleyip tövbemi O kabul eder mi ki?
Dilimle Allâh zikri dâima câri kılsam,
Seher vakti kalkarak, ağlayıp zâri kılsam,
Himmetle gece-gündüz, cemâle nazır olsam,
Dergâhta hocam bana hiç nazar kılar mı ki?
Mescide girip namaz kılsam zâhitler gibi,
Aşk ateşinde yanıp sönen âşıklar gibi,
Yalan söz söylemeyen, gerçek sâdıklar gibi,
Ârifler gibi Hakk’a vuslatım olur mu ki?
Pîr eteğinden tutup, Hak’tan eylesem talep,
Maksadım hâsıl olsa, pîrden de kılsam talep,
İş bu yolda dâima, pîrden beklenir medet,
Medet olsa işlerim yoluna girer mi ki?
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫یا ربنا یادینگ بیالن بولسام مدام‬
‫باری عمروم ذکرینگ بیالن بولسه تمام‬
‫روزه توتوب نماز اوقوب هر صبح و شام‬
‫طلب قیلسام حاجت روا بولغای موکنی‬
6 6
‫قول کوتاریب پریدین داع آلسام دیرمن‬
‫بیلیم باغالب خدمتیده تورسام دیرمن‬
‫همت قیلیب راست یویلغه کریسام دیرمن‬
‫کونلگ باریب انده نشان بولغای موکنی‬
7 7
‫هر کیچه ین قدر بیلیب اویغاق تورسام‬
‫خرض بیلیب کیمین کورسام داع آلسام‬
‫قویل بولوب معنا سورای کیمین کورسام‬
‫اوشبو ایشدین مراد حاصل بولغای موکنی‬
8 8
‫غریت قیلیب دراگه ساری قدم قویسام‬
‫ایرته سحر غفلت ده من یاتمای تورسام‬
‫سوا بولوب برچه سیدین حقین سورسام‬
‫سوا بولسم حقدین مدد بولغای موکنی‬
9 9
‫قول خواجه امحد ین اوشبو سوزی آرزو ایرور‬
‫آرزوسیغه ییتاملاین قایغو ییور‬
‫تقلید قیلیب هو ذکریین آیتیب یورور‬
‫هو هو دیسام صاحب دالن بولغای موکنی‬
412
Ya Rabbenâ! Yâdınla ben de olsam her dâim,
Bütün ömrüm zikrinle geçip-gitse her dâim,
Sabah- akşam namazla, bütün günlerim sâim,
İstesem hacetimi Mevlâ kabul eder mi?
El açıp pîrden dua, beklerim, alsam derim,
Bel büküp hizmetinde, dâimi kalsam derim,
Himmet edip yoluna ben dahi girsem derim,
Gönlüm varıp orada bir nişan alır mı ki?
Her geceyi Kadir bil, sen de uyanık dursan,
Gördüğün her kişiyi, Hızır bil, dua alsan,
Kölesi ol, ma’nâ sor, bilen her kimi görsen,
İşbu güzel amelden murat hâsıl olur mu?
Gayret edip dergâhın yoluna kadem koysam,
Seherlerde gafletsiz ibâdet için kalksam,
Her şerden uzak kalıp, Hakk’ın rızasın alsam,
Gafletten uzak kalsam, Hak medet eder mi ki?
Hoca Ahmed’in sözü, kalpten gelen arzudur,
Arzuya kavuşmamak içinde bir kaygudur,
Taklitle “ Hû!” zikrini söylemek de kaygıdır,
“Hû, hû!” desem Allâh’ım dermânım verir mi ki?
 Dîvân-ı Hikmet

178- ‫حکمت‬ Hikmet - 178

Gidersin Çaresiz Şimdi!

1 1
‫ایا اغفل کوزونگ آچغیل کیتیبدور مجله یار ایمدی‬ Ey gâfil bak, gözünü aç, gitmektedir yârân şimdi,
‫جهان کوهنه ربایت دور که بیلسانگ رهگزار ایمدی‬ Cihân köhne bir saraymış, mürşidini bilsen şimdi.

2 2
ّ
‫کوزونگ ین روشین احسان دیلنگ ین قویت ایمان‬ Gözünü ışıtan ihsân, kalbin kuvvetidir imân,
‫بو دنیا یب وفا یلغان کیتارسان یب مراد ایمدی‬ Bu dünya vefâsız yalan, gidersin çaresiz şimdi.

3 3
‫کیچه کوندوز جدل ایالب بو دنیا عزتنی ایزالب‬ Gece-gündüz cedellerde, dünya izzeti nerede?
‫تون کون بیهوده سوزالب یورورسن رشمسار ایمدی‬ Ömrün geçirme boş sözde, gidersin günâhla şimdi.

4 4
‫گورستانالر ارا باقغیل خالیق ین تماشا قیل‬ Dön de kabristana bir bak, ahalisi olmuş toprak,
‫باری حرست قیلیب ییغالر یاتیبدور خوار و زار ایمدی‬ Hasretle dedi; “el-firak!” yatmaktadır orda şimdi.

5 5
‫ندای ارجیع کیلسه نه کیلتوردونگ ایا بندم‬ “İrcı’î” nidâsı gelse, “Ne getirdin kulum?” dese,
‫بولورسن رسنگون اول دم تورورسن استوار ایمدی‬ Kulu da feryâd ederse, durursun perişan şimdi.

6 6
‫جهان غه اعتماد ایتمه تیلینگ حق ذکریدین قویمه‬ Cihâna itimat etme, sakın zikrini terk etme,
‫بو دنیا عیشین سورمه بولورسن نامدار ایمدی‬ Yanlış yola düşüp gitme, olursun perişan şimdi.

7 7
‫سحرالرده توروب ییغله عبادتغه بیلینگ باغله‬ Seherlerde kalkıp ağla, ibâdete belin bağla,
‫ایمانینگ ین اریغ ساقله بولورسن آبدار ایمدی‬ Kalbini imânla dağla, nedâmet duyarsın şimdi.

8 8
‫بودنیا ذوقیدین کیچگیل حمبت جامیدین اچیگیل‬ Bu dünyanın zevkinden geç, muhabbet kadehinden iç,
‫باریدین بری یوهل کیچگیل یورورسن شاهسوار ایمدی‬ Yanlış değil Hak yolu seç, yürürsün şahsuvar gibi.

9 9
‫خالیق برچه یس اوتیت باری یری قوینیغه یتیت‬ Bak dostların hepsi göçtü, ecel şerbetini içti,
‫اوغول قزیین یتیم اییت بوزودلی روزاغر ایمدی‬ Oğul-kızın yetim etti, bozuldu düzeni şimdi.

413
Dîvân-ı Hikmet
10 10
‫خواجه امحد یسوی ازلت تون کون یوتقاین حرست‬
‫سحرالر تارتیبان حمنت قیله کور گشت اکر ایمدی‬
179- ‫حکمت‬
1 1
‫موتوا قبل ان تموتوا حدییث بار‬
‫اول اعلم فخر رسول آیتمادییم‬
‫مصطفانینگ سوزین ایمدی اوقمادینگ‬
‫سن اوقماسانگ بورونىغ الر اوقمادیمو‬
2 2
‫اوقای دیسانگ پری ایتاگنی حمکم توتقیل‬
‫توبه قیلیب دنیا مالنی آرتقه سالغیل‬
‫اوروب نفس ین شیخینگ اوچون اوزونگ ساتقیل‬
‫شونداغ پریگه مرید اوزون ساتمادی ىم‬
3 3
‫ایرگه ایلگینگ بریگیل جانینگ فدا قیلغیل‬
‫یورمه یریاق بومله ناحق بریی کیلگیل‬
‫اوملک حقدور اوملاس بورون توبه قیلغیل‬
‫کوب کیشیالر توبه سزیین اوتمادی ىم‬
4 4
‫اولسه ویل نفیس اوالر رویح اوملاس‬
‫رس سوزین نادان الرغه آیتسه بوملاس‬
‫رس سوزین نادان جاهل قبول قیلماس‬
‫بولسه حمل اعقل قبول قیلمادی ىم‬
414
Ahmed Yesevî’den izzet, gece-gündüz çekti hasret,
Seherlerde gördü mihnet, kazandığı kârdır şimdi.
Hikmet - 179
Özünü Satmadı Mı?
“Mûtû, kable en temûtû...” hadis var duymadın mı?
Dü âlem fahri olan Resul’ü demedi mi?
Mustafa’nın sözünü sen hâlâ okumadın,
Sen kabul etmesen de, büyükler almadı mı?
Kabul dersen sen bana, pîr eteğin sağlam tut,
Tövbe edip dünyanın varlığını geri it,
Vur nefsini taşlara, şeyhin için özün sat,
Şöyle mübarek pîre, mürid özün satmaz mı?
Erlere elini ver hem cânını fedâ kıl,
Uzaklara yürüme olma haksız beri gel,
Ölüm mutlak gelecek ondan önce tövbe kıl,
Niceleri tövbesiz bu yurttan göçmedi mi?
Ölse bu şaşkın kulun nefsi ölür, ruh ölmez,
Sır sözleri nâdâna söylese doğru olmaz,
Sır sözünden nâdân u câhil de hiç anlamaz,
Buna mahal olsaydı akıl kabul etmez mi?

5 5
‫حقیقت یلق ایر سوزین نادان بیلماس‬
‫قیل و قادلین سوز سوزالسه جماز ایماس‬
‫ینچه چابسانگ قیلیچ بولسه تاشقه اوتماس‬
‫الیغه چابسانگ قیلیچ انگه اوتمادی یم‬
6 6
‫بریسه ایلیگ توتسه ایتاک سوزگه ییتار‬
‫یوز مینگ انینگ حالویت بیاکر اوتار‬
‫پریین سواگن دنیا مالنی تاشالب کیتار‬
‫آخرت یلغ دنیا تاشالب کیتمادی یم‬
7 7
‫ییتاگی موکنی ترییک یلگیم یاز و کوزگه‬
‫گیلاگی خزان یییل ینلگیغ اجل بزیگه‬
‫جانیمزیین تنیمزیدین آیرور اوزگه‬
‫کیم اول جان ین آیریب تندین کیتمادی ىم‬
8 8
‫توبه بیالن ترییک یلگنی قیلسه بو قول‬
‫قیلسه طاعت ایتسه توبه دایم بو قول‬
‫نفس و هوا بو شیطان غه بریماسه یول‬
‫توبه یولنی خییش قولالر توتمادی ىم‬
9 9
‫قول خواجه امحد توبه قورین باغالغیل سن‬
‫نفس و هوا دشمن الرین قووالغیل سن‬
‫سن تنگریین خاص قویل دیک ییغالغیل سن‬
‫ییغالاغن قول حق دیدارین کورمادی ىم‬
415
Dîvân-ı Hikmet
Hakikatlı er sözün nâdânlar nerden bilsin?
Laf u sözden anlamaz o nasıl mecal bulsun?
Saplasan kılıç girmez, o taşa nasıl girsin?
Çamura soksan geçer, ona soksan geçer mi?
El-etek verse ona, belki de bir söz yeter,
Onun yüz bin tür hâli, belli ki boşa geçer,
Pîri seven dünyayı, malını boşar gider,
Âhiret için dünya boşayıp gitmedi mi?
Dirliğim yetmez benim yaz, kış, bahar ve güze,
Hazan yelleri gibi, ecel geliyor bize,
Cân teninden ayrılır, bir gün kavuşur öze,
Gelen cânlar tenlerden ayrılıp gitmedi mi?
Tövbeyle dirliğini cânlı tutsa iyi kul,
İtaat ve tövbede dâim olsa güzel kul,
Nefs u hevâ, şeytanı vermese ona bir yol,
Tövbe yolunu kullar dikkate almadı mı?
Kul Hoca Ahmed tövbe kemerini bağla sen,
Nefs ü hevâ düşmanın onları kovala sen,
Allâh’ın has kulusun, ta ciğerden ağla sen!
Ağlayan kullar Hakk’ın didârını görmez mi?
Dîvân-ı Hikmet
180- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر عمروم تانیگ آتار بودلی‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
‫جانیم تندین آیریلیبان یاتار بودلی‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
2 2
‫بیشدین اونغه کریدیم ایرسه یاشمن دیدیم‬
‫ییگریمه ده ختت اوستیده سلطان بودلوم‬
‫اوتوز یاشین آیلب قولغه اوترو توردوم‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
3 3
‫قریقغه کرییب قنات قاقیب قایریلمادیم‬
‫گناه الریم تودلی تاشدی آیریلمادیم‬
‫عصیان قیلیب اوالریمین من بیلمادیم‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
4 4
‫ایلیک یاشاب یاشیم منینگ بودلی تمام‬
‫غنیمت دور بیلسانگ این هر خاص و اعم‬
‫مؤمن قول نینگ قوالغیغه بودور کالم‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
5 5
‫آتلمیش اوچدور پیغمرب نینگ یاشنی بیلسانگ‬
ّ
‫فرض و سنت بویروغیین ادا قیلسانگ‬
‫قضا ییتسه آخرتقه سفر قیلسانگ‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
6 6
‫قول خواجه امحد قویغیل ایمدی دنیا فکرین‬
‫جهد ایالگیل تینمای آیغیل حقین ذکرین‬
‫حارض بولوب اوالرینگین ایمدی بیلگیل‬
‫ایمدی ایزالب یا رب سین تاپارمن مو‬
416
Hikmet - 180
Seni Bulur Muyum?
Bak ömrümün şafağı doğmakta, atar oldu,
Ey Rabb’im! Arayıp da, ben seni bulur muyum?
Cân tenden ayrılarak, upuzun yatar oldu,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?
Beşten ona girdimse, bak işte gencim dedim,
Yirmide taht üstünde sanki ben sultan oldum.
Yaşım otuz olunca, artık dışarda durdum,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?
Kırka girince kanat çırparak kayrılmadım,
Günâhlar doldu-taştı, ne yazık ayrılmadım,
İsyanlarım çoğaldı, ölümü hiç anmadım,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?
Elliye geldi yaşım, artık yol oldu tamam,
Ganimettir bir bilse onu has ile avam,
Mü’minin kulağına odur ilk ve son kelâm,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?
Peygamberinin yaşı altmış üçtür bir bilsem,
Farz ve sünnet emrini hakkıyla eda etsem.
Ecel vaktim gelince ahrete sefer kılsam,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?
Kul Hoca Ahmed bırak şimdi dünya fikrini,
Cehd eyle dinlenmeden, söyle Hakk’ın zikrini,
Sen hazır ol ölüme, gör hayatın aslını,
Şimdi arayıp Ya Rab! Ben, seni bulur muyum?

181- ‫حکمت‬
1 1
‫بیدلیم ایمدی حرضتینگ غه کوب یازمیش من‬
‫قاموغ دوستله بو یول اچیره کوب آزمیش من‬
‫قالوزسزی قرانغوگه یول آزمیشمن‬
‫کونلگوم تانیگ آتیب کوروب قوپماین مو‬
2 2
ّ
‫کونلگ تانیگ آت ایرسه قوردی بازار‬
‫تفکرین دریاسیغه کرییب سوزالر‬
‫شوق رشابنی اچیسام دیوب کونلگیم سزیار‬
‫رس رشابنی قویا بریدی قویماین مو‬
3 3
‫قاموغ دوستالر کیچیت کورونگ کیدلی سريا‬
‫یورومیش من تیلبه الردیک یودلین آزا‬
‫رس رشابنی اچیتیم ایرسه بریدی مزا‬
‫آخرت ین اسبابیین قورماین مو‬
4 4
‫آخرتین اسبابیین قوردی یاران‬
‫حق رسولین سنتیین توتیت یاران‬
‫اول سزیدین بورون اوتاگن کروان‬ّ ‫قاین‬
Bizden önce gidenler, nereye göçtü kervan?
‫من االرین ایزین ایزالب ییتماین مو‬
5 5
‫وا دریغا کیچیت عمروم غفلت بریالن‬
ّ ‫سوال سورسه جوایب یوق‬
‫حجت بریالن‬
‫بریماگی سزی اوترو کیلسه حمنت بریالن‬
‫ایمدی موزالب قاردیک ایریب آقماین مو‬
6 6
‫وا دریغا کیچیت عمروم قادلی باقا‬
ّ
‫ییگیت یلگیم ییدلیک اوت سودیک آقا‬
‫مسکنی یلکین مقامیده یریتیب یقا‬
‫توتوب توبه اویت بریالن کویماین مو‬
417
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 181
Yanmayım Mı?
Bildim şimdi huzurda çok günâhlar işledim,
Birçok dostla bu yolda, doğrudan varıp geçtim,
Kılavuzsuz karanlık, gece yolumu şaştım,
Gönlümün tanı atıp, görerek kalkayım mı?
Gönül tanı atarsa meydanda kurar pazar,
Tefekkür deryâsına dalar, söyler ve gezer,
Şevk şarabını içip, onu gönlüyle sezer,
Sır şarabını koydu, tutuşup yanmayım mı?
Bütün dostlarım göçtü, sıra bizdedir görün,
Tilbeler127 gibi oldum, yürüdüğüm yol sorun,
Sır şarabını içmek zorların zoru zorun!
Âhiret azığını tedarik etmeyim mi?
Âhiret azığını hazır eyledi yârân,
Resul’ün sünnetini her biri tuttu heman,
Ben onların izini arayıp bulmayım mı?
Vah! Ne yazık geçiyor bu ömrüm gaflet ile,
Sual sorsa cevap yok sağlam bir hüccet ile,
Sual ters gelse şayet, cevap yok mihnet ile,
Buzlanan kar misali eriyip akmayım mı?
Vah ne yazık geçiyor ömrüm ben kaldım baka,
Gençlik yel gibi geçti, hayat su gibi aka,
Miskinlik makamında yırtıp gömlek ve yaka,
Tutuşup tövbe ile kül olup yanmayım mı?
127
Tilbe: Dilenci kılıklı derviş.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قول خواجه امحد یتیت عشقین بساتینه‬
‫ان شاء اهلل حق ییتکوراگی نیّتینه‬
‫ایشاندیم من حق کالیم آیتینه‬
‫بودلیم رفیق اوتگوالردین اوتماین مو‬
182- ‫حکمت‬
1 1
‫حق رسویل اوملای بورون اولونگ دیدی‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
‫موتوا قبل ان تموتوا بولونگ دیدی‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
2 2
‫ایا دوستالر دیدار اوچون ادا بودليم‬
‫بو دنیاده حمنت تارتیب گدا بودليم‬
‫فنا بولوب خانماندین جدا بودليم‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
3 3
‫حمبت نینگ دریاسیده چوموب باتیب‬
‫غواص کیب اول دریادین گوهر تاپیب‬
‫جانیم برییب شوق رشابنی تویا اچییب‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
4 4
ّ
‫اول آخر خوبالر کتیت قادلیم یلغوز‬
‫نادان الردین ایشیتمادیم بری خییش سوز‬
‫دیلم یوقتور تیلیم یوقتور قوالق هم کوز‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
418
Kul Hoca Ahmed yettin sen de aşk eşiğine,
İnşallâh Hak erdirir, kabrin nur beşiğine,
İnandım Hak kelâmın azamet kudretine,
Refik oldum sırattan imânla geçmeyim mi?
Hikmet - 182
Önce Öleyim Mi?
Hak Resul’üm, “Ölmeden sizler ölünüz!” dedi.
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
“Mûtû kable en temûtû.” böylece olun dedi,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Ey dostlar didâr için nefsimi adar oldum,
Dünyada mihnet çekip, yolunda heder oldum.
Fenâ fi’llâh olarak, ev-barktan geçer oldum,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Muhabbet deryâsına daldım, battım, yok oldum,
Dalgıç gibi deryâdan cevher aldım hiç oldum,
Cân verip şevk şarabı doyarak içer oldum,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Tüm iyiler göç etti, dünyada yalnız kaldım,
Nâdânlardan duymadım Hak sözü, sözsüz kaldım,
Kalbim, dilim yok oldu, kulaksız, gözsüz kaldım,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?

5 5
‫انبیاالر اوملای توروب ترییک اودلی‬
‫بو دنیاده جفا تارتیب نورغه باتیت‬
‫اکفرالردین کوب مالمت جفا باتیت‬
‫اوملاس بورون دیدار اوچون اوملاین مو‬
6 6
‫اویلاالر بو اعملده گدا بودلی‬
‫کیچیب اهل و عیایلدین سوا بودلی‬
‫جاندین کیچیب دیدار اوچون فنا بودلی‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
7 7
‫حمبت نینگ بازاریده سودا قیلسام‬
ُ
‫فقر فخری مالمتنی انده تارتسام‬
‫ایکی اعلم سوداسیین کوزدین سالسام‬
‫اوملاس بورون دیدار اوچون اوملاین مو‬
8 8
‫قول خواجه امحد خوفیدین بیتیت سولوب‬
‫موتوا قبل ان تموتوا اوقوب ایریب‬
‫حق مصطیف حدیثین حمکم توتوب‬
‫دیدار اوچون اوملاس بورون اوملاین مو‬
183- ‫حکمت‬
1 1
‫دیدی اعلم قرآن اوشل تنگری سوزی‬
‫قول کونلگیغه سادلی نظر حق کوندوزی‬
‫اول مقامین هر دم کورار کونلگ کوزی‬
‫کوزوم کوردی کونلگیم اقرار قیلماین مو‬
419
Dîvân-ı Hikmet
Peygamberler ölmezler, dâim diri olurlar,
Dünyada cefâ çekip, Hakk’ın nuru olurlar,
Küffardan ezâ görüp Hakk’ın kulu olurlar,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Evliyâ bu âlemde hem kul, hem gedâ oldu,
Eş ve çocuktan geçip, her şeyden ayrı oldu,
Hak didârın uğruna, cân verip fenâ oldu,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Muhabbet pazarında aşk tutup sevdâ kılsam,
“Fakru fahr” melameti ben o pazardan alsam,
İki cihân aşkını ten gözümden çıkarsam,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Hoca Ahmed’in benzi, havf-ı Yezdân’dan soldu,
“Mûtû kable en temût.” sırrına erdi öldü,
Hak Mustafa hadisin kalbine sağlam koydu,
Didâr için ölmeden önce ölmeyeyim mi?
Hikmet - 183
Zehri Tatmayayım Mı?
Âlim dedi kullara ; “Kur’ân Hakk’ın sözüdür!”
Gönlüne kılsa nazar, gecesi gündüzüdür.
Her dem gördüğü makam onun gönül gözüdür,
Gözünün gördüğünü kalbi tasdik etmez mi?
Dîvân-ı Hikmet
2 2
ّ‫پری کیلاگن سونگ اون سکزی مینگ اعلم مقر‬
‫ییيت قت یری ییيت قت کوک تسبیح اوقور‬
‫ضعیف قول من اوزوم مونلگوغ مسکنی فقری‬
‫بودلوم آخر دنیا آرقا ساملاینمو‬
3 3
‫ضعیف اوزوم یانرقو دیک قدرت بیال‬
‫جماز اوزوم قوشدیک اوچارهمت بیال‬
‫کیچیت عمروم کیدلی کورونگ نوبت بیال‬
‫دوستالریم اگ سوزوم یاداگر قویماین مو‬
4 4
‫آیتادورمن ایزیم اهلل یادی بریالن‬
‫اچییم تاشیم نوراگ یارور یادی بریالن‬
‫احسان قیدلی اهلل کوندوز فضیل بریالن‬
‫تاشیم گوهر خریداراگ ساتماین مو‬
5 5
‫ضعیف اوزوم ایزیم حقین کالمینه‬
‫کوز آچیبان باقمه دنیا حرامینه‬
‫کیکوردیالر یم عشقینگ اوتاغینه‬
‫کرییب انده هزار داستان آیتماین مو‬
6 6
‫نه بریورالر آخرت ده قوروق سوزگه‬
‫قیلمیش فعلینگ اویروملاسون یاردین اوزگه‬
‫اوزاق سفر کیلیب تورور ایمدی بزیگه‬
‫گینی قادلیم اول کروان غه یتماین مو‬
7 7
ُ
‫خلق یلق قیلیب ییغالغوچنه کویسانگ کریاک‬
‫ایگری بولوب یوروگوچنه اولسانگ کریاک‬
‫قول خواجه امحد توبه بریهل اولسانک کریاک‬
‫عسل ینلگیغ اول دم زهرین تاتماین مو‬
420
On sekiz bin âleme, pîr geldi sükûnet var,
Yedi kat yer ve gökler, tesbihle Hakk’ı anar.
Âciz, mahzun, miskinim, işte böyle bir kul var.
Âhir zaman yurdunu, arkaya salmayım mı?
Âcizim özüm yanar, kav gibi kudret ile,
Mecaz ölüm kuş gibi uçuyor kudret ile,
Geçti bu fânî ömrüm gel de gör nevbet ile,
Dostlarıma sözümü emanet etmeyim mi?
Söylüyorum sizlere, Allâh’ın adı ile,
İçim dışım nuruyla parlıyor yâdı ile,
İhsan eyledi Allâh gündüzü fazlı ile,
Dışım cevher olunca tâlibe satmayım mı?
Zayıf özüm, ayağım, yol Hakk’ın kelâmına,
Göz açıp bakma asla, dünyanın harâmına,
Aşkın meyi sunuldu, âşıklar otağına,
Girip binlerce destan orda söylemeyim mi?
Hiçbir değeri yoktur ahrette kuru sözün,
Yaptığın iş önemli, bir de cevherin özün.
Artık sefer başladı yummadan aç şu gözün,
Geri kaldım kervandan ulaşıp yetmeyim mi?
Duygulanıp ağlama, bak artık yanman gerek,
Eğilip de bükülme, belki de ölmen gerek,
Kul Hoca Ahmed tövbe, ederek ölse gerek,
Bal misali o demde zehri tutmayayım mı?

184- ‫حکمت‬
1 1
‫سبحان ایزیم خاص عشقیین قیدلی انعام‬
‫اعشق بولوب پاک عشقیده کویماین مو‬
‫اوزدین اوزگه طلبالرین قیدلی حرام‬
‫بنده بولسام یلغوز اوزین سویماین مو‬
2 2
‫قیو بنده یلغوز سویسه پادشاه قیالی‬
‫اون سکزی مینگ اعلم اچیره افشا قیالی‬
‫خالیقالر تایج رسای انشا قیالی‬
‫بو سوز ایشیتیب آنگه جانیم بریماین مو‬
3 3
‫حق تعایل اعشقالرغه بریدی خلعت‬
‫جان بریارده یاغیب اوتیت آب رمحت‬
‫اعشقالرین هر موییده مینگ خاصیت‬
‫حمنت تارتیب خاصیت الر کورماین مو‬
4 4
‫اهلل ایدی رمحتیم دین عشق یراتیم‬
‫آنینگ اوچون اعشقالرین کوب ییغالتیم‬
‫درد و بال حمنتالرگه بیل باغالتیم‬
‫بیلیم باغالب عشق یویلده اوملاین مو‬
5 5
‫اعشقالرغه وعده قیدلی دیداریین‬
‫اوزی بیلور دیدار اوچون بیماریین‬
‫تونالر قاتیب کوب ییغالاغن بیداریین‬
ّ
‫بیدار بولوب حقه قول يلق قیلماین مو‬
6 6
‫دنیا طلب حریص الرین بندم دیماس‬
‫روز حمرش یودلین آزسه یولغا ساملاس‬
‫سوساب چنقاب داد ایالسه قولنی آملاس‬
‫دنیا تیبیب آخرتین سویماین مو‬
421
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 184
Ahireti Sevmeyim Mi?
Yüce Rabbim bizlere aşkını kıldı in’am,
Ben O’na âşık olup, aşkından yanmayım mı?
Nefsanî istekleri kıldı bizlere harâm,
Ben sadece Rabb’imin cemâlin sevmeyim mi?
Hangi kul sever ise, Rab onu sultan kılar,
On sekiz bin âlemde, gösterir, ayan kılar,
Hizmetliler, taç, saray, köşkleri inşa kılar,
Ben bu lütfu duyunca, cânım vermeyeyim mi?
Hak Teâla uşşaka sırmalı kaftan verir,
Rahmet suyu indirir, kudretiyle cân verir,
Âşıklar zerresine, sayısız erdem verir,
Mihnet çekip erdemi ben şimdi görmeyim mi?
Allâh der; “Rahmetimden yüce aşkı yarattım,
Onun için uşşakı, gece- gündüz ağlattım.
Dert ve bela vererek, mihnete bel bağlattım.”
Bel bağlayıp da aşkın yolunda ölmeyim mi?
Âşıklara va’dettin, görmeyi didârını,
Bilen bilir didârın, hastası sevdâsını,
Gece soğuklarında sessiz ağlamasını,
Uykusuz olup Hakk’a kulluk bağlamayım mı?
Dünya muhterisine Rabb’imiz kulum demez,
Yoldan çıkan azgını, mahşerde yola koymaz,
Susuzluktan çatlasa bir damla suyu vermez,
Dünyadan nefret edip, ahreti sevmeyim mi?
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫خواجم ایدی چنی بنده گه بریای اولوش‬
‫رشیط اودلور منگه ساری قیلسه یوروش‬
‫نفسدین کیچیب شیطان بیالن قیلسه اوروش‬
‫نفسدین کیچیب ریاضت ده سوملاین مو‬
8 8
‫رمحتیم دین امید توتسانگ سحر تورغیل‬
‫گیچه یاتمای کوندوز ییغالب حقین تابقیل‬
‫آندین سونگره اریغ بولوب نفسین تیبگیل‬
‫نفسین تیبیب حقه قول يلق قیلماین مو‬
9 9
‫رصاط کیچمای بنده بولسانگ قهقه کومله‬
ّ ‫جنت کریمای بو دنیاده‬
‫خرم یورمه‬
‫دیدار کورمای ییغالماقین زینهار قویمه‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاین مو‬
10
ّ
‫ایسزی عمروم حقه یانمای بیجا کیتیت‬
‫حمبت نینگ جامنی اچیمای وقتیم یتیت‬
‫کیمگه آیتیب کیمگه ییغالی باشیم قاتيغ‬
‫ندامت ده ساچ و ساقال یوملاین مو‬
11
‫اعیص جایف قولونگ اچیره من گنهاکر‬
‫گناهیمین عفو ایالسانگ اوزونگ غفار‬
‫رمحت بیالن عیبیم یابسانگ آتینگ ستار‬
‫امید توتوب دراگهینگه کیلماین مو‬
12
‫حق تعایل رمحت بریالن منگه باقیت‬
‫رمحت سویی کوزالریمدین تینمای آقیت‬
‫اعشقالرغه عشق چقماقنی یاقیب چاقیت‬
‫عشقنی اوقوب خالیقغه یایماین مو‬
422
Rabbim der ; “Gerçek kula taksimat, pay vereyim,
Şartım odur ki bana geldiğini göreyim.
Nefsiyle şeytanıyla savaşını bileyim.”
Nefsimden vazgeçerek, takvada solmayım mı?
Rahmetimi umarsan, seherlerde erken kalk,
Gece yatma beni bul, gündüz ağla diyor Hak!
Ondan sonra arı ol, nefsini sok ve bırak,
Nefsimi tepip Hakk’a kulluk kılmayayım mı?
Sen sıratı geçmeden kahkaha ile gülme,
Cennetine girmeden, kibirlenip yürüme,
Cemâlini görmeden, ağlamayı terk etme,
Burada ağlayıp da, ahrette gülmeyim mi?
10
Yazık ki ömrüm Hakk’a dönmeden boşa gitti,
Muhabbet kâsesinden içmeden vaktim bitti.
Kime deyip-ağlayım, aşk cânıma tak etti,
Nedâmetle saçımı, başımı yolmayım mı?
11
Kusurluyum, âsîyim, işte geldim günâhkâr!
Ne olur affet beni; senin özündür Gaffâr!
Ört benim ayıbımı, senin bir ismin Settâr!
Ümitle dergâhına ben şimdi gelmeyim mi?
12
Hak Teâla rahmetle, şefkatle bana baktı,
Gözümden rahmet yaşı coştu, dinmeden aktı.
Uşşaka aşk çakmağın, çakarak yaktı-baktı,
Aşkını ahaliye okuyup yaymayım mı?

13
‫قول يلق اچیره اعدت قیالی قیلسانگ قبول‬
‫یوق يلق اچیره ادا بولسام مثل رسول‬
‫بو اعملده هیچ کیم یوقتور مندیک ملول‬
‫غریب بولوب آستانانگده اوملاین مو‬
14
‫لطف و کرم احسان قیدلی بیالملادیم‬
‫شاکر بولوب انینگ شکرین قیالملادیم‬
‫پروانه دیک مینگ تصدق بوالملادیم‬
‫پروانه دیک کویوب اخگر بوملاین مو‬
15
‫تون سحرالر بیدار قیدلی ییغالسون دیب‬
ّ
‫یاشنی توکوب عشقه بیلنی باغالسون دیب‬
‫اورتاب کویوب یوراک بغرین داغالسون دیب‬
‫داغنی آیلب حق قاشیغه بارماین مو‬
16
‫وحدانیت دریاسیدین خرب بریدی‬
‫اهلل اوزی هادی بولوب یولغه سادلی‬
‫دوزخ اچیره قاملاسون دیب قولوم آدلی‬
ّ
‫جان ودیلم آنداغ حقه بریماین مو‬
17
‫اهلل ایدی جان ین بریدیم طاعت قیلغیل‬
‫یوز مینگ بال سنگه سالسام طاقت قیلغیل‬
‫مین ایزالب ییغالماقین اعدت قیلغیل‬
‫بالسیغه صابر بولوب یورماین مو‬
18
‫حق تعایل سالم ایدی کویاگنالرگه‬
‫قانالر توکوب ایکی کوزین اویغانالرغه‬
‫جان ین جانغه پیوند قیلیب یوراگنالرگه‬
‫خنجر آیلب کوزالریمین اویماین مو‬
423
Dîvân-ı Hikmet
13
Âdetleşen kulluğum, keremen eyle kabul,
Yoklukta varlık bulsam, böyleydi Yüce Resul.
Bencileyin yaralı bu âlemde yok bir kul,
Dergâhın kapısında ben şimdi ölmeyim mi?
14
Lütf u kerem, ihsânı, hakkıyla bilemedim,
Şâkir olup şükrümü, bi-hakkın kılamadım,
Pervâne gibi dönüp, ben kurbân olamadım,
Pervâne gibi yanıp, ben kül olmayayım mı?
15
Seher vakitlerinde bîdâr olup, ağlasın,
Gözyaşlarını döküp, aşka belin bağlasın,
Tutuşup yansın, pişsin, ciğerini dağlasın,
Ben Hakk’ın huzuruna yükümle varmayım mı?
16
Vahdetin deryâsından bizlere haber verdi,
Hâdî ismiyle Rabbim, lütf u inâyet verdi.
Cehenneme düşmesin deyip, elimi aldı,
Cânımı ve kalbimi, Hakk’a vermeyeyim mi?
17
Allâh bize emretti; “Cânı verdim, taat kıl,
Yüz bin bela yaşatsam, sen yine de takat kıl,
Gece-gün beni ara, ağlamayı âdet kıl.”
Belalara sabredip, yolda yürümeyim mi?
18
Mevlâ selâm gönderdi, aşkından yananlara,
Kanlı yaşlar akıtıp, gözlerin oyanlara,
Cânı-câna ekleyip, huzura varanlara,
Hançer alıp gözlerim, şimdi oymayayım mı?
Dîvân-ı Hikmet
19
‫حق پرتوی کیمگه توشسه دانا قیلور‬
‫کونیلگ یاروب باطن الرین بنا قیلور‬
‫معرفت ین آیتیب اوزين گویا قیلور‬
‫گویا بولوب حق یول الرین آیماین مو‬
20
‫سالم ایدی دوستالریغه حق مهربان‬
‫مونده ییغالنگ آخرتده قیالی خندان‬
‫حق یویلده اعشقالرین جاین قربان‬
‫بو سوز ایشتیب یوز مینگ جانیم بریماین مو‬
21
‫من دفرتی ثاین آیدیم دردگه درمان‬
‫بری و باریم بندم دیسه قاملاس ارمان‬
‫هر نه قیلسه اوزی قیلور حقدین فرمان‬
‫فرمانیده حارض بولوب یورماین مو‬
22
‫قول خواجه امحد بو دنیاده یب غم اوتدونگ‬
‫حقدین قورقمای تانگ آتقوچنه کوپوب یاتدینگ‬
‫دنیا تیالب حق ذکرین تاشالب آتدینگ‬
‫توبوا ایله اوقوی اوقوی اوملاین مو‬
185- ‫حکمت‬
1 1
‫اولوم ایلچییس کیدلی یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
‫ساقال ساچینگ آقاروب یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
2 2
ّ ‫تنینگده قاملادی‬
‫قوت وجودینگ بارچه یس زمحت‬
‫االردین آملاین عربت یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
424
19
Hak nuru kime düşse, o gönlü bilge kılar,
Kalbini nurlandırır, dünyasın bina kılar,
Ma’rifeti söyleyip özünü zinde kılar,
Hakk’ın mutlak yolunu şimdi söylemeyim mi?
20
Selâm dedi dostlara Hak, o Yüce mihribân,
Kim dünyada ağlarsa, ahrette olur handân,
Hak yolda âşıkların olsun cânları kurbân,
Bu sözü duyunca ben, yüz bin cân vermeyim mi?
21
Ben defter-i sânîde, söyledim derde dermân,
Tek olan Yüce Rabbim “Kulum!” derse iş tamam,
Her ne yapsa özüne, çünkü Hak’tandır fermân,
Fermâna hazır olup, şimdi yürümeyim mi?
22
Hoca Ahmed dünyadan gamsız, kedersiz geçtin,
Güneş doğana kadar, Hak’tan korkmayıp yattın,
Dünyayı talep ettin, Hak zikrini bıraktın,
“Tûbû ileyhi.”128 diye, okuyup ölmeyim mi?
Hikmet - 185
Niçin Yapmazsın?
Ölüm meleği geldi, sen hazırlık yapmazsın,
Saç-sakalın ağarmış, aklardan utanmazsın!
Bedeninde yok kuvvet, vücudun sana zahmet,
Bundan almayıp ibret, sen hazırlık yapmazsın!
128
Tûbû ileyhi: O’na tövbe ediniz. (Hud Sûresi 11/90. Ayet)

3 3
‫اولومین ایلچییس کیدلی سناگ ایمدی خرب بریدی‬
‫سناگ نه بودلی کیلیب یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
4 4
‫قاموغ یارانالرینگ کیتیت کورساتیت بوییین توتیت‬
‫کیلیب یری قوینیده یاتیت یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
5 5
‫بو دنیاین نیگه سویدونگ غلت قیدلینگ خطا قیدلینگ‬
‫قاین عقباغه نه قیدلینگ یراغینک نیگه قیلماس سن‬
6 6
‫بو تندین جان ین آملاقغه ملک کیدلی آیرماقغه‬
‫سین قویماس دم اورماقغه یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
7 7
‫قولخواجهامحدنهایشقیدلینگاوزونگارساگوقیدلینگ‬
‫بو دنیا جریاکنیب ییغدینگ یراغینگ نیگه قیلماس سن‬
186- ‫حکمت‬
1 1
‫شیک یوقتور قیامت کون کیلور دوستالر‬
‫ال اقسم بیوم القیامه دیب آیتمادی مو‬
‫اوزون بایق اوزگه الرین فاین بیلینگ‬
‫لک یشء هالک دیب آیتمادی مو‬
2 2
‫مجله جانالر یری قوینیغه آخر کریاگی‬
‫منگو بایق آواغن ایزیم اوزی قالغای‬
‫زمانه آخر بولسه کوک یاریلغای‬
ّ
‫اذا السماء انشقت دیب آیتمادی مو‬
128
Tûbû ileyhi: O’na tövbe ediniz. (Hud Sûresi 11/90. Ayet)
129
“Kıyamet gününe yemin ederim...”, (Kıyame Sûresi, 75/1.Ayet) 425
Dîvân-ı Hikmet
Ölüm elçisi geldi, sana haberler verdi,
Yaşın kemâle erdi, sen hazırlık yapmazsın!
Kamu yârânlar gitti, hepsi ahrete göçtü,
Toprak koynunda yattı, sen hazırlık yapmazsın!
Niçin dünyayı sevdin, hayatın ona verdin,
Ukbâya neyi kıldın, sen hazırlık yapmazsın!
Melek geldi almaya, cân tenden ayırmaya,
Mazeret yok saymaya, sen hazırlık yapmazsın!
Hoca Ahmed ne yaptın, özünü kime sattın?
Bak kendini aldattın, sen hazırlık yapmazsın!
Hikmet - 186
Deyip Söylemedi Mi?
Şüphe yok ki kıyamet bir gün gelecek dostlar!
“Lâ uksimu bi-yevmi’l-kıyâme…”129 demedi mi?
Ruh bâki, beden fâni, gerçek böyledir dostlar,
“Küllü şey’in hâlikun…”130 Mevlâ söylemedi mi?
Evvel-âhir cümle cân, yer koynuna girecek,
Bâki kimdir fâni kim, onu orda bilecek.
Kıyamet saatinde gök yarılıp inecek,
“İza’s- semaun şekkat...”131 deyip- söylemedi mi?
130
“Her şey yok olacaktır...”, (Kasas Sûresi, 28/88. Ayet)
131
“Gök yarıldığı zaman...”, (İnşikak Sûresi, 84/1. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫قیامت نینگ عالمیت بسیار کیچاگی‬
‫کالم اهلل معین کیتیب خطی اوچاگی‬
‫بولوت کوکراب یری تیربانیب تاغالر کوچاگی‬
‫یوم ترجف الراجفه دیب آیتمادی مو‬
4 4
‫اهلل بیلور کیمگه راحت کیمگه عذاب‬
‫اواغن ایزیم قایض بولوب سوراغی حساب‬
‫وا حرستا بنده نیچوک بریاگی جواب‬
‫یوم یقوم احلساب دیب آیتمادی مو‬
5 5
‫قول خواجه امحد آیتور تون کون یا رب سین‬
‫زار ییغالبان عشقینگ بیالن توین کوین‬
‫تاپار بنده یورسه دایم ایستاب سین‬
‫فاطلبین جتدین دیب آیتمادی مو‬
187- ‫حکمت‬
1 1
‫دنیا سویمک خطاالرین بایش تورور‬
‫اول مصطیف بزیین آاگه قیلمادیمو‬
‫الفقر فخری تیو تنگری ررسیل‬
‫اواغنیدین درویش یلکین آملادی مو‬
2 2
‫قویمادی مصطفادیک نیچه یاران‬
‫ابو بکر عمر یلع بیلگیل عثمان‬
‫ختیت بریهل اوچار ایردی اول سلیمان‬
‫بو اولوم چنلگیگه آملادی مو‬
426
Âdeta sayısızdır kıyamet alameti,
Saati gizlenmiştir, o da Hakk’ın hikmeti.
Yer yarılır, dağ yürür, alınmaz mı ibreti,
“Yevme tercüfu’r-racif...”132 deyip söylemedi mi?
Her kulu bilir Allâh, kim rahat, kime azap,
Kâdir Mevlâ Hâkimdir; o gün soracak hesap.
Vâ hasretâ! Ben nasıl o gün veririm cevap!
“Yevme yekumu’l-hisab...”133 deyip söylemedi mi?
Kul Hoca Ahmed anar gece-gündüz hep seni,
Hıçkırıklarla ağlar, yaşla yıkar bedeni,
Yürüse bulur bir dost, o ise ister seni,
“Fe’tlubnî, tecidnî...”134 deyip söylemedi mi?
Hikmet - 187
Almadı Mı?
Dünya muhibbi olmak, hataların başıdır,
O Mustafa bizleri böyle uyarmadı mı?
“El-Fakru fahrî.” deyip bize Allâh Resul’ü,
Kadrinden dervişliği çekip de almadı mı?
Koymadı Resul gibi nice dost, nice yârân,
Ebu Bekir’le Ömer, Ali’yle bir de Osman,
Tahtı ile uçardı nerde Sultan Süleyman?
Bu ölüm çengeline takılıp gitmedi mi?
132
“O büyük sarsıntının olacağı günde…”, (Naziat Sûresi,79/6. Ayet)
133
“O kıyamet, hesap gününde…”, (İbrahim Sûresi, 14/41. Ayet)
134
“Beni talep et ve mutlaka bulursun.”, Risale-i Kutsiye’de.

3 3
‫عمر ایردی دین اسالم یولنی آچغان‬
‫یلع ایردی اکفرالرنینگ بویننی چابقان‬
‫شریان ایلیگ بریالن خیرب بابنی آچقان‬
‫اول هم اجل رشابیدین تاتمادی مو‬
4 4
‫فتوبوا ایل اهلل غه بویون سونغیل‬
‫معصیتغه باقماغیل کوزینگ یومغیل‬
‫نسوح دیک اعلم اچیره آتینگ قویغیل‬
‫تیالک یلک قول تیالگیین آملادی مو‬
5 5
‫الست بربکم دیمیش وقتده‬
ّ
‫عهد قیلیب قالوا بیل دیدیم حقه‬
‫اگر سنی تانر بولسانگ املیثاقه‬
‫اورنونگ سنینگ جهنم ده بوملادی مو‬
6 6
‫اواغن ایزیم فاسقالرغه اوردی مثل‬
‫اوئلک اکالنعام بل هم اضل‬
‫تورت ایاغلیق چارپاالردیک یورور االر‬
‫تلیم ایرالر اندین عربت آملادی مو‬
7 7
‫اعلم فخری کبوترگه مسجد دیاگن‬
‫حممدنینگ حرضتیدین بال تیالاگن‬
‫عرش و زاکت بریگیل دیسه خوب کورمااگن‬
‫دنیا اوچون دیننی ییلاگ ساتمادی مو‬
8 8
‫سیغماس قارون مایل انینگ یابان یازی‬
‫اعلم اچیره مشهور تورور انینگ سوزی‬
‫دنیا مالنی ییغیب آلسه تویماس کوزی‬
‫بری آووچ تفراق بریال تویمادی مو‬
135
“Allâh’a tövbe edin…” (Nur Sûresi, 24/31. Ayet)
136
“Ben sizin Rabbiniz değil miyim ?” (A’raf Sûresi, 7/172. Ayet) 427
Dîvân-ı Hikmet
Ömer’di, din-i İslâm yolunu nâsa açan,
Ali’ydi kâfirlerin kellesini koparan,
O arslan pençesiyle Hayber kapısın açan,
O da ecel şarabın, nûş edip tatmadı mı?
“Fe tübû ila’llâh...”135 de, boynunu eğ Rahmân’a,
Ma’siyetlere bakma, gözünü yum harâma,
Tövbe-i nasûh ile söz ver Rahmân olana,
Dileyen kul Rabbinden dileğini almaz mı?
“Elestü bi Rabbiküm?”136 söylediği o vakit,
“Kâlû belâ!”137 diyenler, yaptı Rabbiyle akit.
Sözünden dönsen şayet, olur misakın sâkıt,
O zaman senin yerin cehennem olmaz mı ki?
Rahmân fasık kullara zikretti böyle mesel,
“Ulaike ke’l- en’am...” hayır o “belhum edall...”138
Dört ayaklı hayvanlar belki onlardan beter,
İbret alan yiğitler, bundan ibret almaz mı?
Peygamber güvercine; “ Sen secde eyle!” demiş,
O da Yüce Rabb’inden bol nimetler istemiş.
“Öşür ve zekâtı ver!” dese iyi görmemiş,
Dünya için dinini yellere satmadı mı?
Sığmaz hazinelere Karun’un malı, nazı,
Âlem içre meşhurdur onun o çirkin sözü,
Yığdı dünya malını asla doymadı gözü,
Bir avuç toprak ile gözleri doymadı mı?
137
“Evet Rabbimizsin! dediler.” (A’raf Sûresi, 7/172. Ayet)
138
“Onlar hayvanlar gibidirler… Hayır hayır hayvanlardan da daha
aşağıdırlar.” (A’raf Sûresi, 7/179. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫ایر اول بولور اوملاس بورون مالنی بریسه‬
‫قارون تورور اوشل کییش اغفل تورسه‬
‫یلغوزگینه شوملوغیدین اوشل عییس‬
‫تورتونیچ کوکده یلغوز قاملادی مو‬
10 10
‫قول خواجه امحد بیدار بولغیل طاعت قیلیب‬
‫تلیم یازوق ایشالرینگدین عربت آیلب‬
‫ایشانماغیل ییگیتلیک که فساد قیلیب‬
‫تلیم آچیلیب قایتیب ینه سویماین مو‬
188- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر کیتمک اوچون مونده کیدلوک‬
‫کیلیب کیتمک باعثیین بیدلینگزیمو‬
‫اصیل وطن اودلور مونده مسافرسن‬
‫سودا اوچون کیلیب سودا قیدلینگزیمو‬
2 2
ّ
‫کروان بایش خرب بریدی لک جان غه‬
‫سودا قیل دیب بویوردیالر هر قیانغه‬
‫سوداسیین قیدلی زیان کوب نادان غه‬
‫سود و زیان قیلغانین بیدلینگزیمو‬
3 3
‫اعقل قول الر سوداسیین قیدلیالر ختت‬
‫سوداسیین قیلغان قول الر بولور نیکبخت‬
‫بازاریین قیلیب باغالر یوکالرین سخت‬
ّ ‫تیار بودلی سزی هم‬
‫تیار بودلونگزیمو‬ ّ
Hazır oldu olanlar, siz hazır oldunuz mu?
428
Er kişidir ölmeden önce malını verse,
Karun’dur o kişi ki, vermeden gâfil olsa,
Yalnızca şumluğundan, işte Hazreti İsa,
Dördüncü kat semada o yalnız kalmadı mı?
Hoca Ahmed uykusuz, aç-susuz kal, takat kıl,
İbretlik günâhlardan ders çıkar doğruyu bul,
Aldanma yiğitliğe, hepsi geçer bir gün bil,
İbretle nazar edip, doğruyu sevmedin mi?
Hikmet - 188
Bildiniz Mi?
Ey dostlar gitmek için biz bu diyara geldik,
Niçin bu geliş- gidiş, akledip bildiniz mi?
Asli vatan orası, burda misafir olduk,
Bir sevdâ için gelip emele erdiniz mi?
Kervanbaşı haberler veriyor cümle câna,
Alış-verişini yap, duyur bütün cihâna.
Sevdâsın zâyi etti yazık olsun nâdâna,
Kârda mı zararda mı, yaptığın bildiniz mi?
Akıllı kullar ise, sevdâsına kılar taht,
Sevdâsını bulanlar hepsi olur açık baht,
Pazarını iyi yap, yüklerini iyi tart,

4 4
‫رسداری کروان بایش قیلسه خرب‬
‫سودا قیلغان آزوق آلغان قیلور سفر‬
‫یوک تانگوغلوق شاد و خندان یولغه توشار‬
‫جهد و جدل قیلیب یوکین تانگدونگزیمو‬
5 5
‫بعیض نادان کریدی بازار آدلی دواکن‬
‫همراه بودلی اول نادان غه انده شیطان‬
‫تا قوروغلیق اوتلوردیالر شاد و خندان‬
‫اوشل دواکن دنیا ایرور بیدلینگزیمو‬
6 6
‫سودا قیالی دیسه شیطان قویماس بیلگیل‬
‫آیتور انگه قویغیل بوگون تانگال قیلغیل‬
‫عمرونگ اوزاق دم غنیمت عرشت قیلغیل‬
‫آیتور انگه عرشت قیلیب تویدونگزیمو‬
7 7
‫بو سوز بریهل نقد عمرین قودلین بریاگی‬
‫عمرونگ بودلی بو دواکندین چیقغیل دیاگی‬
‫وا دریغ دیب قولنی تیشالب افسوس دیاگی‬
‫سودا اوچون ایمدی افسوس ییدینگزیمو‬
8 8
‫بو حاتلده امری کروان کیلاگی ییتیب‬
‫یوروگیل دیب اصل وطن حکمنی آیتیب‬
‫سودا قیلمای موچنه اوتدونگ نیتاک یاتیب‬
‫آزوق آملای بولغه کرییب ییدلینگزیمو‬
9 9
‫قول خواجه امحد سودا قیلغیل بازار اوتمای‬
‫عمرونگ کوین بیتماس اجل کوین ییتمای‬
‫ناگهانده اجل کیلیب یقانگ توتمای‬
‫اجل گیلور وقتنی دوستالر بیدلینگزیمو‬
429
Dîvân-ı Hikmet
Serdar-ı kervanbaşı her yana salsa haber,
Hem sevdâ hem azığı olanlar kılar sefer,
Yükünü yükleyenler, şâd olur yola düşer,
Cehd ü gayret ederek yükü hazırladın mı?
Nâdân girdi pazara beğendi aldı dükkân,
Yoldaş oldu nâdâna orada azgın şeytan,
Ta yok olana kadar, oturdu şâd u handan,
İşte dükkân dünyadır, anlayıp bildiniz mi?
Pazarımı yapayım dese şeytan koymaz bil,
Der ona bugün bırak, daha sonra taat kıl,
Ömrün uzun eğlen-gez, dem, ganimet işret kıl,
Söyler ona içkiyle içip-içip doydun mu?
Ömür sermayesini bu sözler elden verir,
Ömrün bitti ey gâfil, bu dükkândan çık denir,
“Vah yazıklar” diyerek, el ısırır, dert verir,
Sevdâ uğruna elem, ızdırap gördünüz mü?
Bu hâletle kervana artık göç emri gelir,
“Yürü asli vatana!” işin bitmiştir denir,
Alış-veriş yapmadın, ömrün boş geçmiş denir,
Azık hazırlamadan bu yola çıkılır mı?
Hoca Ahmed sevdâ yap, pazar bitip geçmeden,
Senin ömrün tükenmez, ecel vaktin gelmeden,
Sen her dâim hazır ol, gelip yakan tutmadan,
Dostlar ecel vaktini söyleyin, bildiniz mi?
Dîvân-ı Hikmet
189- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا شیخا طابلالرگه یولین کورگوز‬
‫رشیعت نینگ بیانیین قیلماس موسن‬
‫طریقتده قالوزسزی یولغه کریسه‬
‫حقیقت نینگ یول الریین آیتماس موسن‬
2 2
‫شیخ من تیو اولوغ توتدینگ اوزینگ دایم‬
‫کونلگونگ کرب و منلیک بیالن تیلینگ صایم‬
‫نفسینگ اوچون اوزون تونالر توروب قایم‬
‫اوقوب قرآن هیچ اوزونگ گه کیلماس موسن‬
3 3
‫شیخ من تیو ظالم الرگه خدمت قیدلینگ‬
ّ ‫مالزمت پیشه ایالب‬
‫عزت قیدلینگ‬
‫نعمت بریسه جانینگ بریهل حرمت قیدلینگ‬
‫جاهل بولوب ظالم صفت بوملاس موسن‬
4 4
‫معین قرآن توز بیلمادینگ هوا بریالن‬
‫طاعت قیدلینگ خلق اچییده ریا بریالن‬
‫زناگر باسغان گونلگ یوقتور ضیا بریالن‬
‫معین اوقوب ریا قورین ساملاس موسن‬
5 5
‫فقری بولوب مالمتین توشه قیلغان‬
‫دنیا سالور آخرت ین پیشه قیلغان‬
‫دل ایواننی خلوت قیلیب گوشه قیلغان‬
‫آنداغ ایرنینگ خدمتیده بوملاس موسن‬
6 6
‫قول خواجه امحد کیمگه ایدینگ اوشبو سوزین‬
‫خوب بیلورسن هیچ بیلماس سن راه توزین‬
‫بیلور قاریب یول بیلگویچ قالوزین‬
‫گرد پاین قرا یوزگه سورتماس موسن‬
430
Hikmet - 189
Kara Yüzü Sürmez Misin?
Ey şeyhim! Tâliplere yol, istikamet göster,
Şeriat beyânını kullara yapmaz mısın?
Kılavuzsuz tarikat yoluna girenlere,
Hakikat yollarını durup söylemez misin?
Şeyhim deyip nefsini büyük gördün her dâim,
Gönlün kibir, benlikte, güya dilin de sâim,
O uzun gecelerde nefs için oldun kâim,
Kur’ân’ı okuyup da özüne dönmez misin?
Şeyhim deyip hizmeti sen zâlimlere yaptın,
Göz yumdun, değer verdin, izzet ü ikrâm yaptın,
Sana iltifat etti, sen ona hürmet ettin,
Cehâletinle zâlim sıfatı almaz mısın?
Kur’ân’ın ma’nâsını bilmedin hevâ ile,
Halk içinde ibâdet yaparsın riyâ ile,
Hiçbir gönül pas tutmaz nur ile ziyâ ile,
Ma’nâ okuyup riyâ kemerin salmaz mısın?
Fakir olup melamet vasfını taşa vuran,
Dünyayı terk edip de ahrete değer veren,
Kalp otağını halvet yapıp sığınak kılan,
Böyle er hizmetinde ser verip kalmaz mısın?
Kul Hoca Ahmed kime söyledin sen bu sözü?
Sen çok iyi bilirsin; bilmezsin doğru yolu.
İhtiyarlıkta bilir, yol veren kılavuzu,
Ayak tozunu kara yüzüne sürmez misin?

190- ‫حکمت‬
1 1
‫عمرونگ اوتیت ایا اغفل ضایع مونده‬
‫غفلت کوزین آچیب بیدار بوملاس موسن‬
‫یاتور یریینگ تار حلددور یلغوز گورده‬
‫اوملاس بورون فکرین مونده قیلماس موسن‬
2 2
‫اجل یودلور بارور یریینگ خطر بسیار‬
ّ ‫قراقچیالر دایم انده تورور‬
‫تیار‬
‫همت قیلیب بو دنیادین ایالب گزار‬
‫آخرت نینگ یراغیین قیلماس موسن‬
3 3
‫یوردونگ دایم شاد و خرم رسور بریالن‬
‫مغرور بودلونگ های و هوس غرور بریالن‬
‫ییدینگ شبهه حرامالرین مکروه بریالن‬
‫دوزخ اچیره جزاسیین تارتماس موسن‬
4 4
ّ
‫مؤمن دیاگن بولور دایم تفکرده‬
‫فکر ایالب ذکرین ایتور اوزاق تونده‬
ّ ‫بوملاس منلیک بری‬
‫ذرهء وجودیده‬
‫آنداغ ایرین ایتاگین توتماس موسن‬
5 5
‫ارا یودله پیدا بولور ایکی مزنل‬
‫آنداغ قول غه قیلغیل مونده جانینگ سبیل‬
‫سالغای سین خییش یولغه یار قابل‬
‫خدمت قیلیب جنت ملکنی آملاس موسن‬
6 6
‫جان آلغاین بری کون کیلور ملک املوت‬
‫اوملاس بورون اولوم بریهل بولغیل الفت‬
‫اوزاق یولغه آزوق آلغیل تارت ریاضت‬
‫عزت ختتنی ساتیب خواریلق آملاس موسن‬ ّ
Benlik, rahatı satıp, horluğu almaz mısın?
431
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 190
Önünde Ölmez Misin?
Ömrün geçti ey gâfil, zâyi ettin dünyada,
Gaflet gözünü açıp, gören göz olmaz mısın?
Lahdin, yatacak yerin daracıktır kabirde,
Ölmeden fikreyleyip, kabri düşünmez misin?
Çok garip bir yolculuk, sayısız tehlikeler,
Dâim orada hazır, seni gözetleyenler,
Himmet kılıp dünyadan seyr u sefer edenler,
Âhiret hazırlığın yaparak gitmez misin?
Yürürdün bu dünyada şâd, sevinç, sürûr ile,
Mağrurdun, kibirliydin heves ve gurûr ile,
Helâl-harâm demedin, uğraştın mekrûh ile,
Şimdi cehenneminde cezânı çekmez misin?
Mü’min denenler olur dâima tefekkürde,
Fikreyleyip zikreyler, karanlık gecelerde,
Olmaz benlik, tekebbür, vücutta tek zerrede,
Böyle yiğit bir erin, eteğin tutmaz mısın?
Ara yolda bulunur, uğranan iki menzil,
Öyle kula burada eyle canını sebil,
Hayırla yola koyar, burda yürümek kâbil,
Hizmet eyleyip ona, cenneti almaz mısın?
Cân almaya gelecek bir gün o melekü’l-mevt,
Ölmeden önce ölün, kurun onunla ülfet,
Uzak yoldur azık al, yap ibâdet, riyâzet.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫اعشق بولسانگ مالمت دین قیلغیل وطن‬
‫غم تیغیدین زخم ایالسون ملک بدن‬
‫هم آچیلسون باطنینگ ده تورلوک مچن‬
‫جاندین گیچیب دیدارین کورماس موسن‬
8 8
‫راحت تاپار حمنت ساری قدم قویغان‬
‫ضایع قویماس خدمت قیلسانگ پری مغان‬
‫خدمت قیلمای دعوا قیلسانگ باری یلغان‬
‫قول خواجه امحد پری آدلیده اوملاس موسن‬
191- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر بو یول الردور قارانغولوق‬
‫شیطان یولنی اوزدین یریاق ساملاس موسن‬
‫بند ایتیبان شیطان سین گمراه قیلور‬
‫حق قاشیده یوزی قرا بوملاس موسن‬
2 2
‫طمع قیلمه خواجه من دیب ایشیک الرده‬
‫عقل یوقتور اخالص قیلمغان کییش الرده‬
‫رشم و حیا کتیت اولوغ کیچیک الرده‬
‫آخر زمان نشانه سنی بیلماس موسن‬
3 3
‫شیخ من تیو معرفت ین قیدلی بیان‬
ّ ‫ظاهر باطن‬
‫اول آخر قیلسه عیان‬
‫شونقار ینلگیغ رویح انینگ قیلسه طریان‬
‫مونداغ بولوب مرید یولغه ساملاس موسن‬
432
Âşıksan melametten eyle kendine vatan,
Gam mızrağıyla zahmet çeksin günâhkâr beden,
Açılsın gül bahçende yeşillik, türlü çimen,
Cânından vazgeçerek didârı görmez misin?
Rahat bulur mihnete, külfete kadem koyan,
Zayetmez hizmet kılsan, seni de pîr-i mugân,
Senden hizmet yok ise, tüm davaların yalan,
Ey Kul Hoca Ahmed pîr önünde ölmez misin?
Hikmet - 191
Bilmez Misin?
Ey dostlar siz bilin ki, bu yollar çok karanlık!
Şeytan yolunda durur, lâini139 kovmaz mısın?
Kendine bend eyleyip, azdırması bir anlık,
Hakk’ın yanında yüzü kararmış olmaz mısın?
Tamah etme hocayım diyerek eşiklerde,
Akıl ve irfan yoktur, ihlassız kişilerde,
Utanma, hâyâ gitti küçük ve büyüklerde,
Âhir zaman izidir, sen bunu bilmez misin?
Şeyhim der marifeti, kılarsın açık, beyân,
Zâhir-bâtın, ön ve son ne varsa hepsi ayan,
Şahin kuş gibi uçup, ruhu eylese seyrân,
Böyle olup, müridin yollara salmaz mısın?
139
Lâin: Lanetli, kovulmuş şeytan.

4 4
ّ
‫توین کوین طاعت قیدلی صیاد ابرار‬
‫ییمای اچیمای یاشلیغیده خییش کردار‬
‫امت اوچون قایغو بریهل بودلی بیدار‬
‫رسول اهلل طبعیتنی بیلماس موسن‬
5 5
‫تانگ آتقوچنه ایکی ایاق تمام شیشیت‬
‫آتا آنا ابراهیم دین تیق کیچیت‬
‫تیالب امت قایغو بریالن عقیل شاشیت‬
‫ایا شیخا کوروب عربت آملاس موسن‬
6 6
‫قول خواجه امحد بو یول الرین آسان بیلمه‬
‫حق رمحیت بسیار ییتور مغرور بومله‬
‫خوف و رجا اچیره تورغیل کونلگ قویمه‬
‫قهر اچییده لطفنی انگالب یورماس موسن‬
192- ‫حکمت‬
1 1
‫نه حمبت ایرمیش من اوتاریمین بیلماس من‬
‫شیدا قیدلی عشق مین قایده بارغوم بیلماس من‬
2 2
‫کویار بغریم تاشالری آقار کوزوم یاشالری‬
‫ایا حق نینگ دوستالری قایده بارغوم بیلماس من‬
3 3
‫اوت نه بولور یالنی سزی سو نه بولور جالسزی‬
‫مین دردیم دواسزی ایزالب دارو تابماس من‬
433
Dîvân-ı Hikmet
Gece-gündüz taatte, sayyâd-ebrâr140 olanlar,
Yeme-içme olmadan gençken güzel kalanlar,
Ümmet için uykusuz gecelere dalanlar,
Resul’ün ahlakını sen hâlâ bilmez misin?
Onun tan vaktine dek, iki ayağı şişti,
Ata, ana, yâr ve dost, İbrahim’den de geçti,
Rabb’inden ümmetini diledi, aklı şaştı,
Ey Şeyh! Onu görüp de sen ibret almaz mısın?
Kul Hoca Ahmed sen de bu yollar kolay bilme!
Hakk’ın lütfu sonsuzdur, erişip mağrur olma.
Havf ve recâ141 içre dur, kimseye gönül koyma,
Kahr içinde lütfunu anlar, yürümez misin?
Hikmet - 192
Neye Varayım Bilmem?
Bu ne muhabbet imiş, ne söylesem ki bilmem?
Şeydâ kıldı aşk beni, nere varayım bilmem?
Yanar bağrım taşları, akar gözüm yaşları,
Ey Allâh’ın dostları, nere varayım bilmem?
Ateş olmaz dumansız, su kaynamaz buharsız,
Benim derdim dermânsız, ilacım nedir bilmem!
140
Sayyâd-Ebrâr: Tüm iyi hasletleri kendisinde toplayan avcı.
141
Havf ve reca: Korku ve ümit.
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫دردیم بیالر طبیب یوق حایلم سورار رفیق یوق‬
‫مندیک مونلگیغ غریب یوق منگو زاریم آیماس من‬
5 5
‫اوتالرین سو اوچریور بو اوت سوین کویدیرور‬
‫اوتالر اویت بو ایرور یلغان تیو آیماس من‬
6 6
‫کیم کیش کییار کیم چاپان کیم پادشاه دور کیم چوپان‬
‫کیم توز یورور کیم یمان موین اصال بیلماس من‬
7 7
‫قول خواجه امحد حقریمن یازوقومین اوقورمن‬
‫دوستوم گوهر فقریمن فقرییلک دین تانماس من‬
193- ‫حکمت‬
1 1
‫یا اهلیم عشقینگ سایلب اعشق ایتگیل‬
‫تانگال حمرش اعشقالرین اهلل چارالر‬
‫اعشق بولسانگ ایا طالب حمنت تارتگیل‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
2 2
‫حمنت تارتغان اعشقالردین خدا رایض‬
‫اعشقالرین عرش گه ییتاگی بیل آوازی‬
‫اول اعشق دین اهلل اوزی بودلی رایض‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
3 3
‫ایا طالب اعشق بولسانگ بوزالب یورگیل‬
‫دراگهیگه ییتگونگ آخر ایزالب یورگیل‬
ّ ‫سن‬
‫رسیین نادان الردین ارساب یورگیل‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
434
Derdim bilen tabip yok, hâlim soran refik142 yok,
Ben gibi garipler çok, kederimi söylemem!
Ateşi su söndürür, ateş suyu yandırır,
En büyük ateş budur, asla yalan söylemem.
Kim kiş143 giyer, kim çapan,144 kim sultandır, kim çoban,
Kim düz yürür, kim yaman, bunu asla bilemem!
Hoca Ahmed hakîrim, günâhımı okurum,
Dostum! Gerçek fakirim, ben ondan vazgeçemem!
Hikmet - 193
Âşığı Allâh Çağırır!
Ya ilâhî ne olur beni sana âşık et,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Âşık olan gönüller, Hak yolda çeksin mihnet,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Mihnet çeken âşıklar, Hudâ sizlerden razı,
Uşşakın arşa çıkar dua, niyaz feryâdı.
O âşıklardan Allâh, mahşerde olur razı,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Ey tâlip âşık isen, durma ağlayıp yürü,
Dergâhına varasın onun izinde yürü.
Sırrını nâdânlardan gizleyip öyle yürü,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
142
Refik: Yol arkadaşı.
143
Kiş: Samur kürk.
144
Çapan: Ceket, kaput bezi.

4 4
‫اعشق الرین کوزالریدین قاین آقار‬
‫کوزین قاننی کوروب انده معشوق باقار‬
‫معشوق اوزی اعشق الرغه اوتالر یاقار‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
5 5
‫اهلل سویاگن اعشق الری اینگراب یورار‬
‫اعرف الرین صحبتیگه اوزون اورار‬
‫حمنت تابسه اعشقالری جوالن قیالر‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
6 6
‫اعشق الرین معشوق اوزی چارالغویس‬
‫قایده سن دیب قایده سن دیب اینگرانغویس‬
‫اهلل دردین تارتیب اعشق بوزالغویس‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
7 7
‫اهلل سویاگن اعشق تانگال براق مینار‬
‫براق مینیب حمرشاگه ده جوالن قیالر‬
‫حور قصور کوزالماسالر دیدار تیالر‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
8 8
‫حمرشاگه ده اعشقالرین بوینیده غل‬
ّ
‫غل تاقیلغان اعشق اییش حقه مقبول‬
‫اول اعشق قه اهلل اوزی کورساتور یول‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
9 9
‫مالیک الر زجنری تاقیب آیلب یوراگی‬
‫اول اعشقین احوالین اهلل سوراگی‬
‫اهلل یمگه اعشق یلیگ مقبول بولاگی‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
435
Dîvân-ı Hikmet
Âşıkların gözleri, yaşlar dolup kan akar,
Akan kanlı yaşına orada maşûk bakar,
Maşûka olan aşkı, onu ateşte yakar,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Allâh’ı seven âşık, inleyip yolda yürür,
Ârifler sohbetine gider gönlünü verir,
Mihnet görse âşıklar, cevlân ederek erir,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Maşûk, âşıklarını kendisi davet eder,
“Nerdesin, neredesin?” diyerek sual eder,
“Allâh!” nidâsı ile orada feryâd eder,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Allâh’ı seven âşık, yarın Burak’a biner,
Burak ile mahşere varıp da cevlân eder.
Ne huri, ne başka şey, yalnız cemâli diler,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Mahşerde âşıkların boynunda halkası var,
Kimin halkası varsa, Hak ile sevdâsı var.
Cemâlini gösterir, onlara rızası var,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Melekler âşıklara zincir takıp da yürür,
Âşığın ahvâlini, Allâh sorar ve görür,
Rahmân’a âşıklığı inşallâh makbul olur,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.
Dîvân-ı Hikmet

10
‫حمنت تارتاگن اعشق الرین اهلل سویدی‬
‫کیل بریی دیب اول اعشق قه رشاب بریدی‬
‫رشاب اچیاگن اعشقالرین اهلل سویدی‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
10
Mihnet çeken âşıklar sizleri Allâh sevdi,
“Gel beri!” nidâsıyla onlara şarap verdi,
Şarap içen uşşakı, bilin ki Allâh sevdi,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.

11
‫قول خواجه امحد اعشق الرگه اوزونگ ین قات‬
‫کیچه کوندوز حمنت قیلیب الم الر تارت‬
‫اعرف الرین بازاریده اوزونگ ین سات‬
‫تانگال حمرش اعشق الرین اهلل چارالر‬
11
Kul Hoca Ahmed sen de âşıklara cânın kat,
Gece-gündüz mihnet çek, elem lezzetini tat,
Ârifler pazarında gidip de özünü sat,
Yarın mahşerde Allâh âşıkları çağırır.

194- ‫حکمت‬ Hikmet - 194

Yürür Olur!

1 1
‫اعشق الرگه تنگریم اوزی قیلغای رمحت‬
‫قرب اچیره پرتو سایلب قیلغای شفقت‬
‫جنت کرییب دیدار کوروب عیش و راحت‬
‫لطف و کرم عطا قیلیب یورور بولغای‬
Âşıkların özüne Allâh lütf eder rahmet,
Kabir karanlığında nuruyla eder şefkat,
Cennet ve cemâl görür, olur ilâhî ülfet,
Lütuf, kerem, armağan eyleyip durur olur.

2 2
‫اعشق الری قایده بارسه خلوت ایستار‬
‫ایرگه حاجت ایرماس خییش بالنی بسرت‬
‫حقین تاپمای ییغالب یوروب بولور مضطر‬
‫عشق باغیده نوا قیلیب یورور بولغای‬
Âşıklar her nereye varsalar ister halvet,
Bu ere hacet değil, iyilere bir devlet,
Hakk’ı bulmadan yürür, yakınır çeker mihnet,
Aşk bağında sadayla, Hak yolda yürür olur.

3 3
‫اعشق کویار جاندین تویار حقین سیوار‬
‫اهلل اوچون دونیا عقبا طالق قویار‬
‫بغرین تیشیب باشدین ایاق قانغه بویار‬
‫اعشق اوزی یکتا بولوب یورور بولغای‬
Âşıklar Hakk’ı sever, O’na yanar ve doyar,
Allâh için dünyayı, âhireti de boşar,
Ciğerini deşerek, vücudun kana boyar,
Âşıkların cevheri güçlü olup da yürür.

436

4 4
‫ای یارانالر عشق ایلیین ساماین یوق‬
‫دوا سورمانگ عشق دردیین درماین یوق‬
‫بو یولالرده اعشق اولسه تاواین یوق‬
‫جاننی تندین جدا قیلیب یورور بولغای‬
5 5
‫جاین جدا اوتده کویاگی تین اوزی‬
‫کیمین کورسه ایزین آیلب سورتار کوزگه‬
‫حکمت اوقوب طالب بولوب ییتسه سوزگه‬
‫عقل و هوشنی دانا قیلیب یورور بولغای‬
6 6
‫بوهلوس ین تین کویسه جاین کویماس‬
‫این اوچون عشق قدریگه ییتیب بوملاس‬
‫خییش الرین صحبیت دین بهره آملاس‬
‫رزیق داع ریا قیلیب یورور بولغای‬
7 7
‫بو اعلم دین سوا قیلغان اهلل اوزی‬
‫ای امت الر حق مصطیف آیغان سوزی‬
‫روز حمرش روشن بولغای خلق غه یوزی‬
‫دل الرین صفا قیلیب یورور بولغای‬
8 8
‫چنی اعشقالر ترییک بولغان جاین بیجا‬
‫پرواز قیلیب اوچای دیسه سخالر خدا‬
‫اچیمیش ییمیش طلب الری درد و بال‬
‫عشقنی باشقه بال قیلیب یورور بولغای‬
9 9
‫قول خواجه امحد درویش بولسانگ بیدار بولغیل‬
‫جور و جفا درد و حمنت غم ایستاگیل‬
‫یوز مینگ بال باشغه توشسه اینگرانماغیل‬
‫اهلل اوزی جفا قیلیب یورور بولغای‬
437
Dîvân-ı Hikmet
Ey dostlar aşk ilinin serveti ve malı yok,
Devâ sormayın aşka, derdinin dermânı yok,
Bu yolda ölse âşık, bilin tazminatı yok,
Cân tenden ayrılarak, huzura yürür olur.
Cân ayrı bir ateşte, ten atılmıştır köze,
Kimi görse orada, izini sürer yüze,
Hikmetleri okuyup tâliptir güzel söze,
Akıl ve iz’anıyla bilgece yürür olur.
Heveskâr teni yansa bilin ki cânı yanmaz,
Onunla aşk kadrine ulaşıp yeten olmaz,
İyiler sohbetinden bir katre nasip almaz,
Rızkın duası riyâ, böylece yürür olur.
Dünyayı önemsemez, Allâh’a verir özü,
Ey Ümmet-i Muhammed! Nebin söyledi sözü,
Mahşer günü aydındır, o mü’minlerin yüzü,
Dilleri zikirdedir, Allâh der yürür olur.
Âşıklar diri olur, boşarlar cânı tenden,
Hakk’a doğru uçarlar, ayrılırlar bedenden,
Talepler, dert ve bela, ye-iç ne gelir elden?
Aşk başa bir beladır, böylece yürür olur.
Kul Hoca Ahmed sen de derviş olsan bîdâr ol,
Cevr u cefâ, gam çeken, bir âşık-ı didâr ol.
Yüz bin bela yaşasan, sabırlı ve metin ol,
Özün Allâh’a veren, sabırla yürür olur.
Dîvân-ı Hikmet
195- ‫حکمت‬
1 1
‫حقین تاباگن دیوانه الر بیهوش سوزالر‬
‫درد حالت پیدا قیلیب یورور بولغای‬
‫مقام الری بلند مقام عرشین کوزالر‬
‫خلق قه اوزین رسوا قیلیب یورور بولغای‬
2 2
‫ایدلین قاچیب تاغ و چولین قیلغای وطن‬
‫چول الر ارا همراه الری زاغ و زغن‬
‫کیتار بولسه چوروک ایگین انگه کفن‬
‫طیور وحیش همراه قیلیبب یورور بولغای‬
3 3
‫مونداغ بوملای جان معشوقنی تانیب بوملاس‬
‫بو یول الرین عقبه یس کوب آشیب بوملاس‬
‫جاندین کیچمای وحدت یم دین تاتیب بوملاس‬
‫یم نوش ایتیب سماع قیلیب یورور بولغای‬
4 4
‫جانانه ین تابغان کییش اوزی بیلماس‬
‫اعیم خلیق طالب بولسه قاچیب کیلماس‬
‫یوز مینگ ناصح بولسه اندین پندین آملاس‬
‫ایلگه اوزون گمراه قیلیب یورور بولغای‬
5 5
ّ‫یوز مینگ اعشق کویسه یانسه بولور خرم‬
‫حق یادیین هر کیم آیتسه بولور همدم‬
‫روز حمرش دیداریغه بولور حمرم‬
‫جان ایمان فدا قیلیب یورور بولغای‬
6 6
‫اهلل اوچون جاننی بریاگن ضایع قاملاس‬
‫ایکی اعلم انگه بوستان هرگزی بوملاس‬
ّ ‫چنی اعشق ین‬
‫رسی نهان خلق بیالملاس‬
‫کوز یاشین گواه قیلیب بارور بولغای‬
438
Hikmet - 195
Yürür Olur!
Hakk’ı bulan divâne, bilinçsizce söz söyler,
Derdini, ahvâlini anlatıp yürür olur.
Yüce olan makamı semayı, arşı gözler,
Nefsini rezil edip, halk içre yürür olur.
Elden kaçıp dağları, çölleri kılar vatan,
Çöllerde arkadaşı akrep, karga ve yılan,
Gittiği yerde giyer biçilmiş yeni kefen,
Vahşi kuşlar yoldaşı, onlarla yürür olur.
Böyle olmadan cânlar, maşûku tanır olmaz,
Bu yolun engeli çok, aşıp geçenler olmaz,
Cândan geçmeden vahdet şarabın tadı olmaz,
Vahdet şarabın içip, semayla yürür olur.
Sevgiliye kavuşan onun özünü bilmez,
Halkın avamı tâlip olsa da kaçıp gelmez,
Yüz bin nasihat ehli öğüt verse de almaz,
Ele özünü şaşkın kılıp da yürür olur.
Yüz bin âşık tutuşsa bu onlar için erdem,
Hak ismini zikreden, onunla olur hem-dem,
Mahşerde cemâline olur elbette mahrem,
Cânını, her şeyini fedâyla yürür olur.
Allâh için cânını verenler yoksun olmaz,
Du âlem onun için, asla bir bostan olmaz,
Gerçek âşıkın sırrı, saklıdır kimse bilmez,
Gözyaşın şahit tutar, öylece yürür olur.

7 7
‫اعشق اوملاس قاریب سوملاس عشیق جوان‬
‫خلق اچییده آغزی خندان کویار پنهان‬
‫چول الر کزییب بوزالب یورور حق ال ماکن‬
‫حق عشقیین ثنا قیلیب یورور بولغای‬
8 8
‫عشق باغین کزیاگن اعشق اوزون بیلماس‬
‫کیچه کوندوز مست و حریان اوزگه کیلماس‬
‫گوشه ایستار خالیق قه الفت بوملاس‬
‫حق وصلیین فنا قیلیب یورور بولغای‬
9 9
‫چنی دردیلک الرین دردیلک کوزگه ایلماس‬
‫زاهد اعبد سالک الرین تیلگه آملاس‬
‫قایده کورسه عشق سزیالرین نظر قیلماس‬
‫چنی دردیلک گه دوا قیلیب یورور بولغای‬
10
‫اعشق الرین بیلاگن الرین خلق بیالملاس‬
‫حور غلمان مجله ملک خیل کیالملاس‬
‫سقاهم ربهم ین آرزو قیلماس‬
‫دیداریغه وفا قیلیب یورور بولغای‬
11
‫حور قصور انطهور دین آیلب کیلاگی‬
‫رضوان ملک قدح سونوب تعظیم قیلغای‬
‫اعشق الری کوزی یوموب بیهوش بولغای‬
‫واشوقا دیب قری اچییده یورور بولغای‬
12
‫حق تاماشا قیلیب انگه رمحت قیلغای‬
‫نور اچییده پرتو سایلب شفقت قیلغای‬
‫ییتمیش فریق مالیکین الفت قیلغای‬
‫لطف و کرم عطا قیلیب یورور بولغای‬
439
Dîvân-ı Hikmet
Âşık ölmez ve solmaz, aşkı tazedir her an,
Halk içinde hep güler, oysaki yanar, pinhân,
Çöller gezer-dolaşır, hâlbuki Hak lâ-mekân,
Hak aşkıyla “Allâh!” der, çöllerde yürür olur.
Aşk bağın gezen âşık, esas yurduna gelmez,
Gece-gündüz mest olur, kendi özünü bilmez,
Mal, mülk, dünyalık bilmez, halk ile ülfet kılmaz,
Hakk’a vuslata doğru, yolunda yürür olur.
Gerçek dertli olanlar, derdini umursamaz,
Zâhit, sâlik, âbidi asla diline almaz,
Nerde görse aşksızı, ona hiç nazar kılmaz,
Gerçek dertliye devâ sunarak yürür olur.
10
Âşığın bildiğini câhiller hiç bilemez,
Huri, gılmân, melekler huzuruna gelemez,
“Sekahum Rabbuhum…”u,145 onlar arzu eylemez,
Didârına vefalı davranır yürür olur.
11
Huriler, melekleri tertemiz alıp-yürür,
Rıdvan kadehi sunar, tazimle selâm durur.
Âşık gözünü yumar, o an bilinçsiz olur,
“Vâ şevkâ!”146 der kır içre orada yürür olur.
12
Hak temaşa eyleyip, ona rahmetler kılar,
Nur içinde yaşatır, ona merhamet kılar,
Yetmiş farklı meleği kendine ülfet kılar,
Lütfunu, keremini sunar da yürür olur.
145
“Sekahum Rabbuhum…” “.Onlara Rableri içecek sundu…”,
(İnsan suresi, 76/21. Ayet)
146
Şevkâ: Özlem, sevinç, mutluluk.
Dîvân-ı Hikmet

196- ‫حکمت‬ Hikmet - 196

Cevap Kolay Olsa!

1 1
‫آدم اویلغ اولگویس یری آستیغه کریگویس‬ Âdemoğlu ölesi, yer altına giresi,
‫کیم خیشیدور کیم یمان انده معلوم بولغویس‬ Orda malum olası, kim iyidir, kim kötü?

2 2
‫مونده اوزین بیلاگن الر حق قه قول يلق قیلغانالر‬ Burda özün bilenler, Hakk’a kulluk kılanlar,
‫حق یویلغه کریاگنالر یاروغ یوزيلك بولغویس‬ Hak yoluna girenler, aydın yüzlü olası.

3 3
‫منمن قوملن دیاگنالر یری یوزیگه کیلاگنالر‬ Ben kuluyum diyenler, yeryüzüne gelenler,
‫حرام حریش ییاگنالر بری بری جواب بریگویس‬ Harâmlardan yiyenler, bir gün hesap veresi.

4 4
‫مونده اوزين بیلمااگن نصیغت ین آملااغن‬ Burda özün bilmeyen, nasihat dinlemeyen,
‫بیش وقت نماز قیلمااغن انده رسوا بولغویس‬ Namazını kılmayan, orda rüsvâ olası.

5 5
‫اگر اعقل بولسانگزی نصیخت ین آلسانگزی‬ Siz akıllı olsanız, nasihati alsanız,
‫بیش وقت نماز قیلسانگزی انده فایده بولغویس‬ Namazları kılsanız, orda fayda olası.

6 6
‫قول يلق قیلغیل قویلغه کریگیل حق ین یویلغه‬ Hizmet eyle kuluna, gir Allâh’ın yoluna,
‫یارالقغان قویلغه حورالر قارشو کیلگویس‬ Bağışlanan kuluna, huri karşı gelesi.

7 7
‫حق دین فرمان بولغانده عزرائیل جان آلغانده‬ Hak ferman kıldığında, melek cân aldığında,
‫سوروغ سوال قیلغانده انده حریان قالغویس‬ Sualler sorduğunda, orda hayrân olası.

8 8
‫حریان بوملاس اول کییش آقسه کوزیین یایش‬ Hayrân olmaz o kişi, aksa gözünün yaşı,
‫حق بیالن بولسه اییش جواب آسان بولغویس‬ Hak ile olsa işi, cevap kolay olası.

9 9
‫طاعت قیلغیل قیش و یاز قول خواجه امحد بول گداز‬ Taat eyle kış ve yaz, Hoca Ahmed bî-niyaz,
‫یوزی قرا یب نماز انده رسوا بولغویس‬ Sen kılmaz isen namaz, orda rezil olası.

440

197- ‫حکمت‬
1 1
‫رشیعت نینگ رشائطنی ترک ایتماین‬
‫طریقت نینگ ایشالرین ادا قیلسون‬
‫طریقت ده پرهزی قیلیب تقوا قیلغان‬
‫کوروب بیلیب حالیلدین جدا قیلسون‬
2 2
‫حقیقت نینگ دریاسیدین گوهر آلغان‬
‫معرفت نینگ میدانیده جوالن قیلغان‬
‫کویوب پیشیب ایچ بغرین اوتقه سالغان‬
ّ
‫آنداغ اعشق الف قدین دوتا قیلسون‬
3 3
ّ
‫قیامت نینگ شدتیدین ماتم قریسانگ‬
‫نو طالب دیک حلقه اچیره اوزونگ اورسانگ‬
ّ
‫قیامت نینگ شدتیدین نعره تارتسانگ‬
‫حمرشاگه ده کوز یاشیین گواه قیلسون‬
4 4
‫اوشبو یولغه کریاگن اعشق جاندین گیچار‬
‫جاندین کیچیب شوق رشابنی تویا اچیار‬
‫رحلت قیلسه چوروک ایگننی کفن بیچار‬
‫فریاد اوروب ایشیک الرده صدا قیلسون‬
5 5
ّ
‫قیامت نینگ شدتیین بیلمااگنالر‬
‫غریب فقری کورسه کوزگه ایلمااگنالر‬
‫امر معروف نیه منکر قیلمااغنالر‬
‫خاص بزرگالر سین نه دیب داع قیلسون‬
6 6
‫حق ذکریین آیغانالرین دشمن توتقان‬
‫منلیک قیلیب خیشیالرین باسیب اوتاگن‬
‫حالل حرام فرقنی قیلمای آیلب یوتقان‬
‫اول فاسقین دلنی نه دیب صفا قیلسون‬
441
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 197
Ne Diye Sefa Versin?
Şeriat ahkamını terk ü ihmal etmeden,
Tarikat işlerini, mutlak edâ eylesin.
Tarikat perhiziyle, takvayı tercih eden,
Kendini helâlinden, kalksın uzak eylesin.
Hakikat deryâsından dalıp cevherler alan,
Marifet meydanında coşup pehlivan olan,
Yanıp-pişip bağrını kor ateşlere salan,
Elif endamlı âşık, boynunu bükük kılsın.
Kıyamet şiddetinden bilsen matem edersin,
Yeni dervişler gibi halkada zikredersin,
O şiddetten sarsılır, bir de nara çekersin,
Mahşerde gözyaşların sana şahitlik etsin.
Bu yola giren âşık maldan ve cândan geçer,
Cânından vazgeçerek, şevk şarabını içer,
Ölüm fermanı çıksa, donundan kefen biçer,
Feryâd u figân ile, kapılarda inlesin!
Kıyamet şiddetini anlayıp-bilmeyenler,
Garip ve fakirleri gözetip görmeyenler,
Emr-i maruf, nehy-i münker, görevi yapmayanlar,
Allâh dostları sana ne diye dua etsin!
Hakk’ı zikredenleri, düşman yerine koyan,
Kibredip has kulları görmeyip hakir sayan,
Helâl-harâm demeden bulduğu şeyi yiyen,
O fasıkın kalbine ne diye sefa versin?
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫تکب منلیک بیالن هوا قیلغان‬ّ
‫خلق اچییده هر نه قیلسه ریا قیلغان‬
‫کیچه کوندوز دنیا اوچون سودا قیلغان‬
‫اول بنده ین آخرت ده گدا قیلسون‬
8 8
‫خلق اچییده تسبیح قولغه آیلب یوراگن‬
‫شیخ منی تیو نادان الرغه وعظنی آیغان‬
‫نذرین آیلب کیلاگیمو دیب قاراب توراغن‬
‫پری اول تورور ظاهر باطن صفا قیلسون‬
9 9
‫کیچه کوندوز حق دین قورقوب توراغن کییش‬
‫اوزون بیلور اوزگه بیالن یوقتور اییش‬
‫آندین سونگره نورغه تولور ایچ و تایش‬
‫حق دین قورقوب کوزده یاشنی روا قیلسون‬
10
‫قول من تیو حق امریین قیلمااغنالر‬
‫نصیخت ین قوالقیغه آملااغنالر‬
‫سود و زیان بولغانیین بیلمااگنالر‬
ّ
‫اول فاسق الر حقه نه دیب وفا قیلسون‬
11
‫حکمت ایشتیب ییغالمااغن آدم ایماس‬
‫کونیلگ قاتیغ کوزی انینگ نملیك ایماس‬
‫یب شک بیلینگ دیین انینگ حمکم ایماس‬
‫قان ییغالغیل کوزینگ یایش دوا قیلسون‬
12
‫ایا اغفل نادان بیالن الفت بومله‬
‫نادان الرین صحبتیغه اوزونگ اورمه‬
‫حق قهریدین قورقوب ییغله هرگزی کومله‬
‫قول خواجه امحد اعشقالردیک نوا قیلسون‬
442
Tekebbür ve benlikle kullara caka satan,
Yaptığı tüm işlere gösteriş, riyâ katan,
Gece-gündüz dünyanın muhabbetiyle yatan,
O bendeyi ahrette kendine gedâ kılsın.
Halk içre elde tesbih, gerinerek yürüyen,
Şeyhim diye nâdâna güya vaaz eyleyen,
Adağıyla gelir mi diye yolu gözleyen,
Pîr odur ki zâhiri, bâtını safâ kılsın!
Gece- gündüz Rabbinden korkup ağlayan kişi,
Kendi özünü bilir, gayrıyla yoktur işi.
Bakmışsın nurla dolmuş hem içi hem de dışı,
Hak’tan korkup gözyaşın, akıtıp revân kılsın.
10
Kulum deyip Hak emrin eda edip kılmayan,
Nasihatı dinleyip kulağına almayan,
Kârını-zararını hesap edip bilmeyen,
O fasıklar Rahmân’a ne diye vefâ kılsın?
11
Hikmet duyup ağlamaz, bilin ki âdem değil,
Gönlü taştan da katı, gözleri nemli değil,
Kuşkusuz onun dini, imânı sağlam değil,
Kan akıtsın gözlerden, yaşları devâ kılsın.
12
Ey gaflete dalan kul! Nâdânla ülfet kurma,
Nâdânın sohbetine katılıp orda durma,
Hakk’ın kahrından korkup, ağla ve asla gülme,
Kul Hoca Ahmed âşık olsun da hep inlesin!

198- ‫حکمت‬
1 1
‫حق تعایل توفیق بریسه همت قیلیب‬
‫سحرالرده تینمای یادین ایغوم کیلور‬
‫جنبش قیلیب اعضاالریم درد ایالسه‬
‫توبه قیلیب حرضتیاگ یانغوم کیلوم‬
2 2
‫طالب بولوب اخالص قیلیب یولغه کریسام‬
‫بیدار بولوب حق دیدارین تویا کورسام‬
‫پروانه دیک شمعنی کوروب اوزوم اورسام‬
‫یوق ایرسه ترییک یلکین آتقوم کیلور‬
3 3
‫اعشقالرین دعواسیدور حقین یادی‬
‫ذاکرالرین مرادی دور حق دیداری‬
‫کیچه کوندوز ییغالب قیلور حق قه دادی‬
‫چنی دردیلک دین درد و حمنت تارتقیم کیلور‬
4 4
‫طریقت گه کریاگن اعشق حق ین ایزالر‬
‫نه سوزالسه حال علمیین سوزین سوزالر‬
‫سحرالرده یادین ایتیب عرشین کوزالر‬
‫بایزید دیک بری کون اوزوم ساتقوم کیلور‬
5 5
‫حقیقت ین دریاسیغه چومغان اعشق‬
‫اول دریادین گوهر آیلب چقغان اعشق‬
‫گوهر آلغان دراگهیغه بولور الیق‬
‫الیق بولوب گوهر آیلب چيقغوم کیلور‬
6 6
‫فنا بولوب بو دنیادین ییغالب اوتسام‬
‫حق رشابنی اچیارمن دیب تشنه کیتسام‬
‫شبیل ینلگیغ اعشق بولوب سماع قیلسام‬
‫مونداغ بولوب شوق رشابنی اچیگوم کیلور‬
443
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 198
Yanasım Gelir!
Hak Teâla hikmetle tevfîki refîk etse,
Seherlerde dinmeden , zikrin edesim gelir.
Âzalar mesut olup, ezkârı dert eylese,
Mevlâ’ya tövbe edip, aşktan yanasım gelir.
Lütfuna tâlip olup, ihlasla yola girsem,
Rabb’imin cemâlini ben doyasıya görsem,
Cemâlu’llâhı görüp, cânımı O’na versem,
Şayet böyle olmazsa cândan geçesim gelir.
Uşşakın devâsıdır Yüce Rahmân’ın yâdı,
Mevlâ’nın didârıdır, zâkirlerin muradı,
Gece-gündüz ağlayıp, yükseltirler feryâdı,
Gerçek muzdariplerden, mihnet çekesim gelir.
Tarike giren âşık dâim Allâh’ı özler,
Hâl ilmini konuşur, ona dairdir sözler,
Seherlerde zikredip arşı-semayı gözler,
Bâyezîd olup bir gün, cânım satasım gelir.
Hakikat deryâsına batıp-yok olan âşık,
Deryâdan cevher alıp, dışarı çıkan âşık,
Cevher alan dergâha umulur olsun lâyık,
Lâyık olup da cevher alıp çıkasım gelir.
Fenâ fi’llâh olarak ben bu dünyadan göçsem,
Hak şarabın içerek, büyük sevinçle gitsem,
Şiblî gibi aşkımla mey içip sema çeksem,
Şevk şarabın böylece içip gidesim gelir.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قول خواجه امحد اعشق الردیک جاندین کیچگیل‬
‫جاندین کیچیب شوق رشابنی تویا اچیگیل‬
‫طالب الرگه حکمت ایتیب درالر ساچقیل‬
‫پری مغان ایتاگیین توتقوم کیلور‬
199- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫ایا دوستالر توکین قیلیچیین‬
‫بیلگه باغالب یولغه قدم قویغوم گیلور‬
‫ال تقنطوا رمحتیدین اومید توتوب‬
ّ
‫مودت ین لگزاریده ییلگوم کیلور‬
2 2
‫اعشقالری جوالن قیالر اول میدانده‬
‫ایالن قامیچ قیلیب مینار اول ارسالن غه‬
‫رس سوزین آیتیب بوملاس هر نادان غه‬
‫رس سوزین داناالرغه آیغوم کیلور‬
3 3
‫اعرف بولوب اعشق بولسه دانا کیتار‬
‫آنداغ اعشق دیدار اوچون جاننی بریار‬
‫آنداغ قولغه تانگیم آتار کونیم باتار‬
‫توین کوین تینمای زاری قیلغوم کیلور‬
4 4
‫نشانه یس اودلور این رنیگ ساریغ‬
‫آنداغ کییش بو دنیادین بولور فاریغ‬
‫ماسوا دین ییغیب اوزین گونیلگ یاروغ‬
‫معرفت الر انگه رختنی ساتقوم کیلور‬
444
Kul Hoca Ahmed sen de, âşık olup cândan geç,
Cândan geçip şarabın doyasıya bol bol iç,
Hikmetle tâliplerin üstlerine inci saç,
Pîr-i mugân eteğin, durmaz tutasım gelir.
Hikmet - 199
Satasım Gelir!
Ey dostlar tevekkülün çekerek kılıcını,
Bele bağlayıp yola, öyle çıkasım gelir.
“Lâ taknetû…” rahmetten ümidimi kesmeyip,
Meveddet rüzgarıyla ben de esesim gelir.
Âşıklar cevlân kılar, çıkarlar er meydana,
Yılanı kamçı yapar, biner vahşi arslana,
Sır sözünü söylemez asla tek bir nâdâna,
Sır sözün âlimlere gidip diyesim gelir.
Hem ârif hem de âşık, bilgeler böyle olur,
Öyle âşık cân verir, bir de didârın görür,
Böyle kula tan atmaz, günü de batmaz olur,
Gece-gündüz durmadan hep ağlayasım gelir.
Alameti odur ki rengi her dâim sarı,
Böyle olan kişiler olur dünyadan ayrı,
Kendini meşgul etmez, masivâsından gayrı,
Marifetle ben kanım, cânım satasım gelir.

5 5
‫ایا دوستالر طریقت ده بازار کوردوم‬
‫رختیم تابیب اول بازارده دواکن قوردوم‬
‫اغفل کونلگوم اوزوم انده بیدار بودلوم‬
‫روزی بریسه تون کون سودا قیلغوم کیلور‬
6 6
‫اعشقالری اوزی بریهل بازار قیلور‬
‫جاهل قول الر مؤمن کونلگنی آزار قیلور‬
‫اغفل الردین خدا رسول بزیار بولور‬
‫حارض بولوب حق ذکرین آیغوم کیلور‬
7 7
‫صدق بریالن اغفل هرگزی توبه قیلماس‬
‫ایسزی عمرین اغفل کیچرور هرگزی تویماس‬
‫فاین عمرونگ مینگ ایشانسانگ بایق قاملاس‬
‫توبه تیو توبه توننی کییگوم کیلور‬
8 8
‫قول خواجه امحد گیچیت عمرونگ اغفل بومله‬
‫نفسینگ سوزین قیلیبان باطل یورمه‬
‫جهد ایتیب تون کون زنهار جاهل یورمه‬
ّ
‫حارض بولوب حقه قول يلق قیلغوم کیلور‬
200- ‫حکمت‬
1 1
ُ
‫یا امحد عبدی دیاگن سبحان ایزیم‬
‫باردور این رشبت الری سانسزی تلیم‬
‫اعشق قول الر اچیسون دیدی این موالم‬
‫اعشق بولوب اول رشبت دین اچیگوم کیلور‬
445
Dîvân-ı Hikmet
Tarikat pazarında dostlarım pazar gördüm,
Kârlı bir iş edindim, pazarda çadır kurdum,
Gâfil gözüm özüne orada bîdâr oldum,
Razı olsa her zaman sevdâ kılasım gelir.
Âşıklar Hak yolunda cân pazarını kurar,
Câhiller de onları hasta rahatsız sanar,
Hem Huda hem de Resul bizâr olarak anar,
Hazır olup Hak zikrin dâim diyesim gelir.
Gâfil asla sıdk ile Allâh’a tövbe etmez,
Ömrü gafletle geçer, dünyanın malı yetmez,
Fânî ömürde emel, arzular asla bitmez,
Tövbe elbisesini, kalkıp giyesim gelir.
Kul Hoca Ahmed ömrün gafletle boşa geçti,
Nefsine tâbi oldun, o da batılı seçti,
Gece-gündüz ömrünü câhillerle üleşti,
Hazırlanıp da Hakk’a kulluk edesim gelir.
Hikmet - 200
İçesim Gelir!
Ey benim kulum Ahmed! demiş Sultanım benim,
İkramları sınırsız bol şerbetleri vardır.
“Âşık kullarım içsin…” onları, dedi Mevlâm,
Âşık olup şerbetten bolca içesim gelir.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫کیچه کوندوز اوشبو جاندین اعشق بوملاس‬
‫اعشقالرین کوزده یایش هرگزی تینماس‬
‫جان ایاسه خییش یولغه کریسه بوملاس‬
‫جاندین کیچیب جانانه غه بارغوم کیلور‬
3 3
‫همت قورین مردان الردیک بیلگه باغالب‬
‫منصور صفت جاندین کیچیب دارده اویناب‬
‫اعشقالردیک صحبت اچیره قانالر ییغالب‬
‫سبحان ایزیم دراگهیگه بارغوم کیلور‬
4 4
‫قادلین کیچمای حال تیلین بیلسه بوملاس‬
‫حمبت ین رشابیدین اچیسه بوملاس‬
‫معرفت ین بازاریگه کریسه بوملاس‬
‫قادلین کیچیب بوستان اچیره کریگوم کیلور‬
5 5
‫اعشق بوملای وفا نيین چالسه بوملاس‬
‫حارض بوملای حق ذکرین آیتسه بوملاس‬
‫چنگ و رباب سازالرین توزسه بوملاس‬
‫سازین توزوب محد و ثنا آیغوم کیلور‬
6 6
‫صدف ینلگیغ عشق اورنیده گوهرالرینگ‬
‫مؤمن قول غه یاقنی تورور رمحت الرینگ‬
‫اعشق قول غه راحت تورور زمحتالرینگ‬
‫حمنت تارتیب خواجم سنگه بارغوم کیلور‬
7 7
‫اعشقالری هر گوشه ده غواغ قیلور‬
‫قطره قطره کوز یاشیین دریا قیلور‬
‫اول دریاده عشق گوهری سانسزی تورور‬
‫غواص بولوب اول گوهرین آلغوم کیلور‬
446
Gece-gündüz içse de bu cândan âşık olmaz,
Âşıkların gözyaşı kurumaz, asla dinmez,
Cânını esirgese, yoluna girse olmaz,
Cândan geçip cânâna tutup varasım gelir.
Himmetin kemerini ben merdâne bağlayıp,
Darağacında Mansûr olup ben de sallanıp,
Âşık olup sohbette, kanlar içre ağlayıp,
Sübhân’ın dergâhına durup varasım gelir.
Laftan geçip hâl dilin anlayıp bilse olmaz,
Muhabbet şarabından kanarak içse olmaz,
Marifet pazarına koşarak gitse olmaz,
Laftan geçip bostana öyle giresim gelir.
Aşksız vefâ neyini çalsa, üflese olmaz,
Hazırlıksız Hak zikrin dese, söylese olmaz,
Çeng ü rebab sazların düzenlese de olmaz,
Rahmân’a hamd ü senâ, dua edesim gelir.
Aşk makamında durur, sedeften cevherlerin,
Mü’min kula yakındır lütfun ve merhametin,
Âşık kula rahattır, verdiğin zahmetlerin,
Mihnet çekip de hocam sana varasım gelir.
Âşıklar her köşede nefsiyle kavga eder,
Katre katre akıtır, gözyaşın deryâ eder,
Deryâda aşk cevheri, sayısız cefâ eder,
Dalgıç olup cevherden girip alasım gelir.

8 8
‫قول خواجه امحد اوزون تونالر اویغاق بولغیل‬
‫جاهل الردین دایم یریاق قاچا کورگیل‬
‫کوز یاشینگ ین ساریغ یوزگه ساچا کورگیل‬
‫یاشیم ساچیب محد و ثنا آیغوم کیلور‬
201- ‫حکمت‬
1 1
‫حق تعایل حبییب یا مصطیف حممد‬
‫دردیلک الرین طبییب یا مصطیف حممد‬
2 2
‫اظهار قیدلی آدم غه آدم دین تا خاتم غه‬
‫نوری تودلی اعملغه یا مصطیف حممد‬
3 3
‫حمبویب پاک رسدان مطلویب شاه مردان‬
‫خمدویم لک انسان یا مصطیف حممد‬
4 4
‫معراج یویلغه آشقان سدره گه دیک اوالشقان‬
‫امت اوچون تاالشقان یا مصطیف حممد‬
5 5
‫یتیم قادلی اتادین هم مهربان آنادین‬
‫تقدیر بودلی خدادین یا مصطیف حممد‬
6 6
‫یتیم باشنی سیالدی تیلبه بودلی حممد‬
‫جان ین جانغه اوالدی یا مصطیف حممد‬
447
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed sen de geceler uyanık ol,
Câhillerden daima kaça gör ve uzak ol,
Gözyaşın sarı yüze, saça gör ve döker ol,
Yaşım saçıp Rahmân’a senâ edesim gelir.
Hikmet - 201
Yâ Muhammed Mustafa!
Hak Teâla habibi, yâ Muhammed Mustafa!
Dertlilerin tabibi, yâ Muhammed Mustafa!
İzhar kıldı Âdem’e, Âdem’den de Hâtem’e,
Nurun doldu âleme; yâ Muhammed Mustafa!
Mahbubu Hak’dır sırdan, matlubu Şah-ı Merdân,
Mahdumu külli İnsan; yâ Muhammed Mustafa!
Miraç yolunu aşan, Sidre’ye dek ulaşan,
Rabbi ile konuşan; yâ Muhammed Mustafa!
Yetim kaldı atadan, hem şefkatli anadan,
Takdir oldu Hudâ’dan; yâ Muhammed Mustafa!
Yetim başı okşadı, şefkatle kucakladı,
Cânı câna uladı; yâ Muhammed Mustafa!
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫یییت یاشار یاش اوغالن در قدرین بیدلی‬ Yedi yaşına girdi, inci kadrini bildi,
‫آلیت یانغاق قه ساتیت یا مصطیف حممد‬ Evc-i kemale erdi; yâ Muhammed Mustafa!

8 8
ّ
‫تیوه بودلی عفو دیدی امتین تیالدی‬ Şefkat oldu “Af!” dedi, ümmetini diledi,
‫جربائیل ییتیب کیدلی یا مصطیف حممد‬ Cebrail sana geldi; yâ Muhammed Mustafa!

9 9
‫بو دنیاین سویمادی فرچه نانغه تویمادی‬ Bu dünyayı sevmedi, taze ekmek yemedi,
‫حق قول یلغنی قویمادی یا مصطیف حممد‬ Eksik bir şey komadı; yâ Muhammed Mustafa!

10 10
‫تیالمادی آتاسنی هم مهربان آناسنی‬ Görmedi atasını, doymadı anasını,
‫قیدلی امت داعسنی یا مصطیف حممد‬ Ümmete duasını; yâ Muhammed Mustafa!

11 11
‫تنگریسیغه طلباگر کیچه کوندوز ییغالر زار‬ Rahmân’a çok talepkâr, gece-gündüz hep ağlar,
ّ ‫بودلی‬
‫امت گه خمتار یا مصطیف حممد‬ Oldu ümmete muhtar; yâ Muhammed Mustafa!

12 12
‫حمیط دریاغه توشیت عرش اعالین آشیت‬ Bahr-ı muhite düştü, arş-ı âlâyı aştı,
‫موالسیغه رازالشیت یا مصطیف حممد‬ Rabbiyle rızalaştı; yâ Muhammed Mustafa!

13 13
‫رشیعت ین سوزالدی طریقت ین ایزالدی‬ Şeriatı sözledi, tarikatı izledi,
‫حقیقت ین کوزالدی یا مصطیف حممد‬ Hakikatı gözledi; yâ Muhammed Mustafa!

14 14
‫صرب ایالدی قناعت تقوا ایالب عبادت‬ Kanaat sabreyledi, hem ittika eyledi,
‫کیچه کوندوز تالوت یا مصطیف حممد‬ Hep ibâdet eyledi; yâ Muhammed Mustafa!

15 15
‫اچییب کوثر سویین اوزوب جنت لگین‬ İçti Kevser suyunu, aldı cennet gülünü,
‫ایزالب این یولین یا مصطیف حممد‬ Arar Hakk’ın yolunu; yâ Muhammed Mustafa!

448

16 16
‫قول خواجه امحد قیل طاعت تینمای آیتغیل صلوات‬
‫رسول اهلل بولغای شاد یا مصطیف حممد‬
202- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر یوراک بغریم بودلی کباب‬
‫عشق سزی آدم عشق قدریین بیلاگن بارمو‬
‫توین کوین غربت تارتیب عشق یویلده‬
‫یب واسطه حق دیدارین کوراگن بارمو‬
2 2
‫تاشقنی توراغن دریاالردیک قایناب یوراگن‬
‫دنیا مالنی کوروب انگه مغرور بولغان‬
‫های و هوس ما ومنلیک دعوا قیلغان‬
‫قارون ینلگیغ دنیا مالنی کوراگن بارمو‬
3 3
ّ
‫عشق شدیت باشقه توشسه اعشق بیالر‬
‫بیاگنه الر تاشالر آتیب انگه کوالر‬
‫دیوانه دیب باشنی یاریب قانغه بویار‬
‫منصور ینلگیغ عشق داریغه میناگن بارمو‬
4 4
‫اعشق منصور انا احلق دیب یایش آقیت‬
‫چلنت بریهل همراه بولوب قبوغ قاقیت‬
‫یوراک بغری کباب بولوب ایریب آقیت‬
‫اغر اچییده چلنت الرین کوراگن بارمو‬
449
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed kıl taat, durma söyle salavat,
Resulu’llâh olur şâd! Yâ Muhammed Mustafa!
Hikmet - 202
Gören Var Mı?
Ey dostlarım yüreğim, ciğerim oldu kebap,
Aşksız insanın aşkın kadrin bildiği var mı?
Gece gündüz hasreti çekerek aşk yolunda,
Hak didârın rehbersiz gören bilenler var mı?
Taşkın deryâlar gibi kaynayarak yürüyen,
Dünya malını görüp, onun ile öğünen,
Kibir, ben ve benliği, varlık davası eden,
Karun gibi dünyaya değer verenler var mı?
Aşk narı başa düşse, onu âşıklar bilir,
Yabancılar taş atıp onu alaya alır,
Deli der başın yarar, kanlar içinde kalır,
Mansûr ol, aşk darına çekilip ölen var mı?
Âşık Mansûr ; “Ene’l-Hak” dedi ve yaşı aktı,
Kırklarla yoldaş olup, kendi vücudun aştı.
Yüreği kebap olup, eriyip öyle aktı,
Kabir içre kırkları gören ve bilen var mı?
Dîvân-ı Hikmet

5 5
‫شیخ شبیل سماع قیلیب دایم یوردی‬
‫ختت و خبتنی تاشالب ادهم دواکن قوردی‬
‫پروانه دیک شمعنی کوروب اوزين اوردی‬
‫پروانه دیک اخگر بولوب کویاگن بارمو‬
Şeyh Şiblî sema etti, yollar olmuştu yurdu,
Tahtı-bahtı terk edip, Edhem dükkanı kurdu,
Özün pervâne gibi döndürüp öyle vurdu,
Pervâne gibi yanıp, tutuşup ölen var mı?

6 6
‫یلیل تیو سحراالرده جمنون اوتیت‬
‫یللیین کوراگن زمان هویش کیتیت‬
‫حریان بولوب رسسان بولوب بایش قاتیغ‬
‫اوتاگن اعشق ایرانالرین کوراگن بارمو‬
Sahralarda Leylâ der, bir Mecnûn geldi-geçti.
Leylâ’sın gördüğünde, aklı başından gitti.
Hayrân u mest olarak, o an kendinden geçti,
Uşşakı, erenleri gören ve bilen var mı?

7 7
‫شریین ین دیب تاغالر قازیب اعشق فرهاد‬
‫شریین ین کوراگن زمان قیدلی فریاد‬
‫عقل و هوشنی تراج قیلیب بریدی برباد‬
‫اعشق بولوب اوملای توروب اولاگن بارمو‬
Şîrin der dağlar gezer, büyük âşıktı Ferhât,
Şîrin’i gördüğünde koptu büyük bir feryât,
Aklını, şuurunu kaybetti oldu berbât,
Âşık olup ölmeden, önce ölenler var mı?

8 8
‫ذوانلون مرصی اوز شهریدین چیقیب کیتیت‬
‫شیخ بایزید ییتمیش یویل اوزین ساتیت‬
‫اوزین بیلمای واهل بولوب بایش قاتیغ‬
‫آنداغ ایرالر دعواسیین قیلغان بارمو‬
Zünnün-i Mısrî çıkıp, öz vatanından gitti,
Şeyh Bâyezîd yetmiş kez, vardı kendini sattı,
Özünü bilemeden, perişan oldu, yitti,
Böyle erlik davasın kılıp, güdenler var mı?

9 9
‫ابراهیم اوز اوغلین قربان قیدلی‬
‫اسماعیل دیدار تیو جان ین بریدی‬
‫کوزین آچیب حق مجالنی حارض کوردی‬
‫اسماعیل دیک حق مجالنی کوراگن بارمو‬
İbrahim öz oğlunu Hakk’a kurbân eyledi,
İsmail didâr diye kendi cânını verdi,
Gözünü açtığında Hak cemâlini gördü,
İsmail gibi Hakk’ın cemâlin gören var mı?

10
‫کوب اعشقالر بو دنیادین اوتیب کیتیت‬
‫گورستان مزنیلغه باریب یتیت‬
‫اهل عیال خانمان ین تاشالب آتدی‬
‫عربت آیلب قزییل یوزی سولغان بارمو‬
10
Nice âşık dünyadan yaşadı, geçti-gitti,
Kabristan menziline onlar intikal etti,
Eş, çocuk, ev barkını, terk edip öyle gitti,
İbret alıp al yüzü, sararıp solan var mı?

450

11 11
‫قول خواجه امحد دردسزی اوتیت عمرونگ انلگه‬
‫خدمت قیلیب ایرانالرین سوزین تینلگه‬
‫ندامت ده یاشینگ توکوب تینمای ییغله‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کولاگن بارمو‬
203- ‫حکمت‬
1 1
‫بو غریب یلک دشوار ایرمیش ایا دوستالر‬
‫هیچ کیم کیلیب غریب حالنی سوراغن بارمو‬
‫توین کوین غربت تارتیب عشق یویلده‬
‫اییچ کویوب حرست بریهل تولغان بارمو‬
2 2
‫غربت اچیره کیچار ایرمیش غریب حایل‬
‫هیچ قاملادی کونلگ اچیره قیل و قایل‬
‫هر بری کونده اوالر ایرمیش یوز مینگ یویل‬
‫نمازشام غریب حالنی سوراغن بارمو‬
3 3
‫غریب یلغده یوردوم من عیش ناخوش غه‬
‫دشوار ایرمیش تکیه یاستوق انده باشقه‬
‫مونلگوغ بولوب آتا آنا قارینداش غه‬
‫رحم قیلیب غریب حالنی سوراغن بارمو‬
4 4
‫قارینداش الر حرستیده بودلوم خراب‬
‫یوراک بغریم کویوب یانیب بودلوم کباب‬
‫غریب الرگه رحم ایالسانگ کوبتور ثواب‬
‫ایا دوستالر بو دردیمگه دوا بارمو‬
451
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed dertsiz geçti bu ömrün anla,
Hizmet et erenlere, bir de sözünü dinle,
Nedâmetle yaş döküp dâim kendine ağla,
Burada ağlayanlar, âhirette güler mi?
Hikmet - 203
Dolan Var Mı?
Bu gariplik, yalnızlık berbat imiş ey dostlar!
Kimse gelip garibin hâlinden soran var mı?
Gece- gündüz gurbette, aşk hasreti çekenler,
İçi yanıp özlemle ciğeri yanan var mı?
Gurbetlerde geçermiş onun o garip hâli,
Gönlünde hiç kalmadı lafa, söze mecâli,
Her gün yürür kat eder, uzun binlerce yolu,
Akşam namaz vaktinde, hâlini soran var mı?
Garip garip yürüdüm tekkedeki yemeğe,
Kirliydi yastıkları, başladım iğrenmeğe,
Özlemle yanıyordum, anne- baba demeğe,
Merhametle hâlimi, bilen soranım var mı?
Kardeşler hasretiyle, ettim kendimi harap,
Bağrım yandı- tutuştu, ciğerler oldu kebap,
Acısan gariplere, belki en büyük sevap,
Ey dostlar bu derdime, söyleyin çare var mı?
Dîvân-ı Hikmet
5 5
‫دوام اورتار کوریگ مین غربت اویت‬
‫غریب یلغده تاپمادیم من حالویت‬
‫من مات غریبًا دیب حدیث آیتیت‬
ً
‫شهیدا دیب اولاگن بارمو‬ ‫فقد مات‬
6 6
‫غریب یلغده یوروردوم من غربت تارتیب‬
‫مالمتالر بریهل خلقدین سوز ایشتیب‬
‫تینیگ توشوم کونلگ یاروتوب جمال تارتیب‬
‫دیدار اوچون جان ین فدا قیلغان بارمو‬
7 7
‫دیدار اوچون جانین فدا قیدلی ایرسه‬
‫توین کوین حق ذکرین ایدی ایرسه‬
‫قول خواجه امحد بو غربت گه توشیت ایرسه‬
‫ایشیتینگ دوستالر اوملاسلیک که اماکن بارمو‬
204- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشق الرنینگ سورایغ صادق الرنینگ یارایغ‬
‫انبیاالر چرایغ خاکسار بولغان حممد‬
2 2
‫اوزین سایلب حمنت گه تورلوک تورلوک رمحت گه‬
‫اعیص جایف امت گه کوثر بولغان حممد‬
3 3
‫آتادین یتیم قایلب اوزین غم گه سایلب‬
‫خدچیه مالنی آیلب چاکر بولغان حممد‬
452
Her dâim yakar beni, gurbet elin ateşi,
Gurbette bulamadım mutluluk, halaveti,
“Men mâte gariben.” de, hadisteki hikmeti,
“Fekad mâte şehîden.”147 diyerek alan var mı?
Gurbet kahrı çekerek garip- garip yürüdüm,
Melametler içinde halktan azar işittim,
Kalbimi nurlandırdım, hanemi de ışıttım,
Didâr için cânını fedâ edenler var mı?
Didâr için cânını kul fedâ etti ise,
Gece-gündüz zikr-i Hak, söyleyip yetti ise,
Hoca Ahmed gurbete çocukken gitti ise,
Dinleyin! Ölmemeğe acep bir çare var mı?
Hikmet - 204
Kevser Olan Muhammed!
Âşıkların sorduğu, sadıkların sevdiği,
Enbiyalar serveri, aziz olan Muhammed!
Özün koyup mihnete, türlü türlü zahmete,
Âsî, mücrim ümmete, şâfî olan Muhammed!
Atadan yetim kalıp, özünü gama salıp,
Hatice’yle mal alıp, ortak olan Muhammed!
147
“Men mâte garîben fekad mâte şehîden.”: Kim garip olarak, Hak rızası
için gittiği gurbette ölürse, şehit olarak ölür.” Hadis-i Şerif.
 Dîvân-ı Hikmet

4 4
‫رایض بولغان قضاغه رازین آیغان خداغه‬ Razı oldu Mevlâ’ya, dua etti Hudâ’ya,
‫کوکدین کیلاگن بالغه صابر بولغان حممد‬ Gökten gelen belaya, sabreyledi Muhammed!

5 5
‫همت قورین باغالب یوراک بغرین داغالب‬ “Hû!” kemeri bağlayıp, yüreğini dağlayıp,
‫سحر وقتیده ییغالب بیدار بولغان حممد‬ Seher vakti ağlayıp, bîdâr oldu Muhammed!

6 6
‫حقین قول یلغنی قیلیب حق امرین خلق قه آیتیب‬ Hakk’a kulluğun bilip, O’nun emrin söyleyip,
‫اکفر جهودین قورقوتوب اژدر بولغان حممد‬ Tüm küffarı nefy edip, güçlü olan Muhammed!

7 7
‫انبیاالر خاتیم رس ارساری حمریم‬ Enbiyalar hâtemi, tüm sırların mahremi,
‫مسکنی الرین همدیم یاداگر بولغان حممد‬ Miskinlerin hem-demi, raûf olan Muhammed!

8 8
‫کوندوز روزه و نماز کیچه یس عجز و نیاز‬ Gündüz oruç ve namaz, gecesi acz ve niyaz,
‫تیالب امت ین قیش یاز مضطر بولغان حممد‬ Ümmeti diler kış-yaz, darda olan Muhammed!

9 9
‫شام و سحر ییغالر زار امت اوچون دل افاکر‬ Gece, seherde ağlar, ümmete gönül bağlar,
‫خلق اعلم غه یاداگر یکرس بولغان حممد‬ Âlem ona yadigâr, mütevazı Muhammed!

10 10
‫مسکنی الراگ یار بولغان امت تیالب زار بولغان‬ Öksüzlere yâr olan, ümmet için ağlayan,
‫بال سزیالراگ بال بولغان شاىف بولغام حممد‬ Balsızlara bal olan, şifa veren Muhammed!

11 11
‫مونلگیغ بولغان مضطرگه حارض بولغان گمراه گه‬ Mahzun ve mükeddere, mü’min ve günâhkâra,
‫یتیم بولغان غریب گه رسور بولغان حممد‬ Yetime, gariplere, server olan Muhammed!

12 12
‫قول خواجه امحد مسکیندور مسکینالردین معنا سور‬ Hoca Ahmed miskindir, miskin olan mahzundur,
‫مسکنی یلک اکن حضور برص بولغان حممد‬ Miskinlik bir huzurdur, mürşit olan Muhammed!

453
Dîvân-ı Hikmet
205- ‫حکمت‬
1 1
‫تانگ آتقوچنه غفلتده من حریان قالغان‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
‫وا حرستا ایچ و تاشیم عصیان تولغان‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
2 2
‫امت بولوب امت ایشنی قیالملادیم‬
‫بیدار بولوب حق یویلغه کریاملادیم‬
‫یلغان امت خدمتیده بوالملادیم‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
3 3
‫سحرالرده جانیم قییناب قان ییغالمای‬
‫اهلل آیتوب قانالر یوتوب زار اینگرامای‬
‫ییلیب یوگوروب ایرانالردین رس آنگالمای‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
4 4
‫یا حممد یامان قولین حمروم قویمانگ‬
‫اعیص جایف امت الرین یودله قویمانگ‬
‫روز حمرش اعیص الردین یوز اوگورمانگ‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
5 5
‫بنده بولسام یلغوز حقین سویماس مودیم‬
‫امت بولسام یولغه قدم قویماس مودیم‬
‫قانالر توکوب کوزالریمین اویماس مودیم‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
6 6
‫امت دیبان هیچ اوخالمای اوتیت رسول‬
‫اعیص جایف امت اوچون بودلی ملول‬
‫حق تعایل قیلغای مو دیب بزیین قبول‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
454
Hikmet - 205
Yolda Kaldım!
Seher vaktine kadar, gaflette hayrân kaldım,
Tut elim yâ Mustafa! Ben garip yolda kaldım.
Vah bana içim-dışım, günâh ve isyan dolmuş,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Ümmet oldum ümmetlik işlerini yapmadım,
Bîdâr olup Hak yola, davetine uymadım,
Ümmetlik davasına, ben hizmetkâr olmadım,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Seherde cânım yanıp, kanlı yaş ağlamadan,
“Allâh!” deyip kan yutup, zar u zar inlemeden,
Boş gezip erenlerin sırrını anlamadan,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Kötü kulları mahrum yâ Muhammed koymayın,
Âsî, mücrim kulları, karanlıkta koymayın,
Mahşerde âsîlerden, bizden yüz çevirmeyin,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Sana bende olsaydım, ben Hakk’ı sevmez miydim?
Has ümmetin olsaydım, yolunda olmaz mıydım?
Kanlı yaşlar akıtıp, gözümü oymaz mıydım?
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Ümmet deyip uyumaz, ağlar ve yürür Resul,
Asi, mücrim kul için, mahzundur, Yüce Resul,
Hak Teâla affeder, kılar mı bizi makbul?
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.

7 7
‫قیامتده تیلوراغی امت دیگیل‬
ّ ‫مغزی‬
‫رسیم قاینااغنده قولوم آلغیل‬
‫اعجز قولونگ یول آداشسه یولغه سالغیل‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
8 8
‫گناهیم غه تاغ و تاشالر طاقت قیلماس‬
‫ترسا جهود اکفر مندیک گناه قیلماس‬
‫حق قاشیده رشمنده من هیچ کیم بیلماس‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
9 9
‫روزه نماز قضا قیلیب حقین بیلمای‬
‫خییش الرین خاک پایی بولوب یورمای‬
‫ایرانالرین داعسیین مونده آملای‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
10
‫یا حممد گناهیم دین رشمنده من‬
‫یا حممد ایلگیم آیلنگ درمانده من‬
‫خییش طاعت قیالملادیم ارمانده من‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
11
‫بو دنیاده قیلمیشالریم فسق و فجور‬
‫امت دیبان لطف ایتماسه صدر صدور‬
‫اول سببدین بارسام ساری اهل قبور‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
12
‫امت من دیب الف اورارمن قاین عمل‬
‫اهلل اوچون من قیلمادیم هرگزی جدل‬
‫آتیم امت قیلغان ایشیم مجله رضر‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
455
Dîvân-ı Hikmet
Mahşerde sorulurken; “Benim ümmetimdir.” de,
“Sırrımın kaynağıdır, Benim milletimdir.” de,
Âciz kul yol şaşarsa, “Benim cândaşımdır!” de,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Günâhıma dağ ve taş, güç, takat eyleyemez,
Yahud, kâfir, ben gibi günâhlar işleyemez,
Huzurunda mahcubum, hiç kimse hâlim bilmez,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Kazaya kaldı namaz, ben Hakk’ı bilemedim,
İyilerin türabı olarak yürümedim,
Erenlerin duasın becerip alamadım,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
10
Günâhım çok yâ Nebi! Sana karşı mahcubum,
Yâ Muhammed elim tut, lütfunun muhtacıyım,
İyi kulluk yapmadım, affedin duacıyım,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
11
Bu dünyada işledim kusur, günâh, isyanı,
Sen şefaat etmezsen ey Sultanlar Sultanı,
Nasıl umarım Hak’tan mağfireti, gufrânı,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
12
Ümmetim derim fakat nerede güzel amel,
Allâh için yapmadım, hayırlı iş ve cedel,
Adım mü’min, işlerim hepsi heder, yok bedel,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Dîvân-ı Hikmet
13 13
‫قول خواجه امحد عملیم یوق قیان بارای‬
‫پری مغان خدمتیده کوکسوم یارای‬
‫تقصری آیتیب کیچه کوندیز حارض تورای‬
‫یا مصطیف ایلگیم آیلنگ یودله قادلیم‬
206- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر تون کون تینمای ذکرین آیتینگ‬
‫ذکرین آیتیب قول لوغیده بوملاق کریاگ‬
‫قول يلق قیلیب تکبری آیتیب صحبت قورسه‬
‫هرنه باری بولسه حقدین کورماك گریاگ‬
2 2
‫عشق قه قدم قویغانالری مراد تابیت‬
‫رسین کوروب عیبنی یابیت‬ ّ ‫کیمین کورسه‬
‫غریب بولوب خییش الرین ایزین اوبیت‬
‫شام و سحر خدمتیده تورماق کریاگ‬
3 3
‫حمبت ین رشابیین اندین اچییب‬
‫منمن یلکین قیلغان الردین یریاق قاچیب‬
‫هر کیم کریسه اوشبو یولغه جاندین کیچیب‬
‫خاک پاینی کوزالریگه سورماك گریاک‬
4 4
‫یولغه کریاگن ایرانالردین یولین سورمای‬
‫هر نه کیلسه رایض بولوب حقدین کورمای‬
‫اجازت سزی یولغه قدم قویوب یوراگی‬
‫عشق دواکننی یازیب انده قورماق گریاک‬
456
Kul Ahmed yok amelim, ben nereye varayım?
Pîre hizmet yolunda, kalbim parçalayayım,
Hep “Efendim!” diyerek, dâim hazır durayım,
Tut elim yâ Mustafa! Karanlık yolda kaldım.
Hikmet - 206
Görmek Gerek!
Ey dostlar gece-gündüz durmadan zikreyleyin,
Zikrine devam edip, kullukta olmak gerek.
Tekbîr, tehlîl söyleyip sohbet halkası kursa,
Her ne olursa tamam, Hak’tan bilmesi gerek.
Aşka ayak basanlar bak muradına erip,
İnsanların sırrını, aybını ketmeyledi.
Kendi garip olarak, nasa hizmetler kılıp,
Akşam ve seherlerde, hizmete devam gerek.
Muhabbet şarabını ondan alarak içip,
Ben-benlik edenlerden uzak kalarak, kaçıp,
Bu yola girenlerin hepsi cânından geçip,
Ayak tozun gözlere, eğilip sürmek gerek.
Yola giren erlere yollarını sormadan,
Her ne ki başa gelse, onu Hak’tan bilmeden,
İcazetsiz yol alıp, şeyhten izin almadan,
Aşk tezgâhını yayıp, orada kurmak gerek.

5 5
‫اوشبو یولغه کریاگن طالب بودلی اعقل‬
‫غفلت بریهل کویوب یانوب بوملاس اعقل‬
‫عمرین ضایع کیچوراگنالر بودلی جاهل‬
‫عشق لشکرین توتوب مدام قارماق کریاک‬
6 6
‫سحرالرده چاررضب اوروب ذکرین باشله‬
‫های و هوس ما و من یلک یریاق تاشله‬
‫کیچه کوندوز تکبری آتیب تینمای ایشله‬
‫ذکرین آیتیب صدیق بریهل تورماق کریاک‬
7 7
‫حبر اچییده آدم نفیس جوالن قیلور‬
‫آچلیغیدین قاتیب تورسه افغان قیلور‬
‫دنیا تیالب دین ایشیین ویران قیلور‬
‫ییالن ینلگیغ حلقومیدین قریقماق کریاک‬
8 8
‫قول خواجه امحد نفسدین اولوغ بال بوملاس‬
‫یری و گوکده طعمه بریسانگ هرگزی تویماس‬
‫تفراق بولوب یودله یاتسانگ اکفر اوملاس‬
‫پری مغان خدمتیده تورماق گریاک‬
207- ‫حکمت‬
1 1
‫اعرف اودلور حق امریین پاس ایالسه‬
‫ماسوادین نفسنی ییغیب خاص ایالسه‬
‫رشیعت همه بیش حروفدور راست ایالسه‬
‫اندین سونگره طریقت گه کریماك کریاک‬
457
Dîvân-ı Hikmet
İşbu yola girenler âkil ve zâkir olur,
Gafleti zâil eder, erdemi zâhir olur,
Ömrünü zay edenler, mutlaka câhil olur,
Aşk askerini tutup, dâim yoklamak gerek.
Sahrada dört darp edip, zikrini yapman gerek,
Kibir, riyâ, ben, benlik, hepsini atman gerek,
Gece-gündüz tekbirle kulluğun yapman gerek,
Hem zikrini söyleyip, sıdk ile durmak gerek.
Deniz içinde adam, nefsini cevlân eder,
Açlıktan öleyazsa daima efgân eder,
Dünyayı isteyerek, dinini virân eder,
Yanlış halk ümidini burada kırmak gerek.
Hoca Ahmed nefsinden büyük bir bela olmaz,
Yer ve gök lokma edip, versen de asla doymaz,
Toprak olsan önünde, o kâfir nefsin ölmez,
Pîr-i mugân emrinde hizmette olmak gerek.
Hikmet - 207
Girmek Gerek!
Âriftir Hak emrini kul yerine getirse,
Masivâdan nefsini çekip temiz eylese,
Şeriat hepsi beş harf, tümün eda eylese,
Sonra da tarikata salimen girmek gerek.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫طریقت همه بیش حروفدور اگر بیلسانگ‬
ّ
‫تعی بیلیب رشائطنی ادا قیلسانگ‬
‫بیش کوچه سنی سریان قیلیب ییدلیک اوتسانگ‬
‫اندین سونگره حقیقت گه کریماك کریاک‬
3 3
‫اول هم بیش حرف خییش بیلسه حق قه ییتار‬
‫ماو من یلک ضمرییدین یب شک کیتار‬
‫بیلسه قیلسه عبادتگه یوقتور خطر‬
‫معرفت نینگ میدانیگه کریماك کریاک‬
4 4
‫اول بیش حروف میدانیده جوالن قیلور‬
ّ
‫ظاهر باطن یب توقف ناالن قیلور‬
‫یییت اعضا کوزالریین اکتان قیلور‬
‫مرشد بولوب ارادت گه کریماك کریاک‬
5 5
‫تورت میدان ین بوستانیده نه ایشالر بار‬
‫ایتسانگ ادا بوملاس انده دیمیش الر بار‬
‫هر دمیده یوز مینگ شیخ دین ییمیشالر بار‬
ّ
‫مونداغ انعام ذلتین بیلماك کریاک‬
6 6
‫بو یول الرین یط قیلماین مرشد بولسه‬
‫فاسق جاهل مرید بولوب قولنی آلسه‬
‫مونداغ افعال تانگال انده مردود بولسه‬
‫حمرشاگه ین خلیق تمام کوملاك کریاک‬
7 7
‫بیش کون اوتار دنیا اوچون قولنی آلسه‬
‫گوروب بیلیب نفیس اوچون اوتقه سالسه‬
‫یول تابمااغن نذزین آیلب قولنی آلسه‬
‫وا حرستا ندامت الر دیماك کریاک‬
458
Bak tarikat beş harftir, hele bunu bir bilsen,
Bilip de şartlarını şöyle edâ eylesen,
Beş kademeden geçip, işin özüne girsen,
Sonra da hakikate yükselip ermek gerek.
Beş harfi idrak eden, ulaşır Hakk’a yeter,
Ben, benlik gafletinden kurtulur Hakk’a gider,
Kullukta tehlike yok, dâim itaat eder,
Marifet meydanına koşarak girmek gerek.
O beş harf meydanında, zikreder cevlân kılar,
İçi-dışı tertemiz, her dâim durmaz ağlar,
Yedi âza gözünü bir keten ile bağlar,
Mürşid olup arzuya, nizama girmek gerek.
Dört meydan bostanında hele bak ne işler var,
Söylesen edâ olmaz, orada demişler var,
Her dâim yüz bin şeyhten, tadılan yemişler var,
Böyle nimet, lezzeti, tadarak bilmek gerek.
Bu yolları geçmeden yetişip mürşid olsa,
Müridi fâsık, câhil, tutup elini alsa,
Böyle işler reddolup yarın ortada kalsa,
Mahşerdeki insanlar tutup ağlasa gerek.
Beş gün geçer dünyada elin uzatıp alsa,
Görüp de nefsi için, girip ateşe dalsa,
Gözü nezrinde olup, öyle elini alsa,
Vâ hasretâ, ne yazık, pişmanlık duymak gerek.

8 8
‫قول خواجه امحد بو حکمت ین نیچوک ایدینگ‬
‫بری حرفیین بیلمای اوزونگ خلق قه یایدینگ‬
‫راست یول الردین باطل یولغه ایرته یاندینگ‬
‫خوف خطر اچیره نیچوک ایتملك کریاک‬
208- ‫حکمت‬
1 1
‫اعشقالر میدانیده علم حکمت بیلینور‬
‫ایرانالرین دامیغه شونقار الچنی ایلینور‬
2 2
‫مینگ نفسین بری نفس قیلسه همت قیلسه شوق‬
‫رس ایشییگ آچیلیب مجله ارواح کورونور‬
3 3
‫سحر بولسه یول آالر رس اچییده رس کوروب‬
‫انداغ صحبت قیلغانالر یب اختیار بیلینور‬
4 4
‫قطب االقطاب درویشالر خاص صحبت گه کیلورالر‬
‫آالر بولغان صحبت ده شوق بسیار بولونور‬
5 5
‫صحبت برار تابقایالر اول درویشالر کیلاگنده‬
ُ
‫کیمگه نظر سالسه الر قفل دیل آچیلور‬
6 6
‫حلقه اچیره حق یادین آیتیب تیدلین قویماسالر‬
‫طغیان قیلیب روحالری الماکن غه اوالنور‬
7 7
‫اول صحبت ده ایرانالر حلقه اچیره اوتلورور‬
‫کیمگه نظر قیلسه الر قفل دیل آچیلور‬
459
Dîvân-ı Hikmet
Hoca Ahmed hikmetle, bunu nasıl söyledin?
Bir harfini bilmeden, özün ilan eyledin,
Doğru yoldan yanlışa sen de mi meyleyledin?
Korku ve tehdit içre, nasıl davranmak gerek?
Hikmet - 208
Cümle Ruhlar Görünür!
Âşıklar meydanında ilim, hikmet bilinir,
Erenler tuzağında doğan, şahin tutulur.
Bir nefes himmet alsa, semâlara erilir,
Sır kapısı açılır, cümle ruhlar görünür.
Seher olsa yol alır, sır içinde sır görür,
Öyle sohbet edenler, fark etmeden bilinir.
Kutb-ı aktap dervişler, hoş sohbetlere gelir,
Ulular sohbetinde şevk, huzur, coşku olur.
Sohbet üzre bulurlar, dervişlere gelince,
Hep dilleri çözülür, onlar nazar edince.
Halka içre Hak yâdın söyleyip zikredince,
Özgür olup ruhları, lâ-mekâna erilir.
O sohbette erenler, halka içre oturur,
Kime nazar kılsalar, dil kilidi açılır.
Dîvân-ı Hikmet

8 8
‫هر چند االر اولوک دور ظاهر کوزگه کورینماس‬ Zâhir gözle görülmez, oysa onlar ölüdür,
‫اغیبدورالر ویلکن باطن کوزگه کورونور‬ Gaibtirler velakin, bâtın gözle görünür.

9 9
‫سنی ساقالسانگ آدابین ایرانالرین آدلیده‬ Sen saklasan âdâbı, erenlerin önünde,
‫بیلگیل االر قاشیده سانسزی معنا بیلینور‬ Sayısız ma’nâ vardır, bil onların gönlünde.

10 10
‫درویشالرگه اخالص قیل بریگیل االرگه قولونگ‬ Ver elin dervişlere, ihlasları kalbinde,
‫هر کیم کریسه بو یولغه حتقیق دامغه ایلینور‬ Her kim girse bu yola, kul damgası vurulur.

11 11
‫عشق دامیغه توشمااكن رس معناسنی بیلمااگن‬ Aşk demine düşmeyen, sır ma’nâsı bilmeyen,
‫دنیا مهرین قویمااغن تانگال رسوا بولونور‬ Dünya mehrin koymayan yarın rüsvâ olunur.

12 12
‫قول خواجه امحد یسوی تینمای ایمدی ییغالغیل‬ Ahmed Yesevî sen de, şimdi dinmeden ağla,
‫کوز یاشینگین آقوزسانگ تانگال بارسانگ بیلینور‬ Gözyaşını akıtsan o mizan da görünür.

209- ‫حکمت‬ Hikmet - 209

Şerbetten İçeriz Biz!

1 1
‫ملول بودلی بو کونلگ الر ایا دوستالر‬
‫تینگالسانگزیرازین سزیگه آچاربزیا‬
‫وفایس یوق یلغاچنیدور اوشبو دنیا‬
‫کونلگ کزییب بایق سوزین آچاربزیا‬
Mahzun oldu gönüller, kulak veriniz dostlar!
Dinlerseniz maksadı, size arz ederiz biz.
Vefâsı yok dünyanın, yalancıdır, aldatır,
Bâkî sözü açarak kalplere koyarız biz.

2 2
‫اواغن ایزیم اوشبو جانغه قیدلی فرمان‬
‫بویون سونمای تقدیرگه انگه نه دور درمان‬
‫آقشام توشوب سحر بولسه کوچار کروان‬
‫اول کروان ین سونگنی آلوب کوچاربزیا‬
Kâdir Mevlâm bu câna hükmetti, kıldı fermân,
Boyun eğmek gerekir, takdire yoktur dermân,
Batacak bir gün güneş, göçecek garip kervân,
Kervanda bir yolcuyuz, vakt erer göçeriz biz.

460

3 3
‫بزیدین بورون برچه کروان کوچوب تورور‬
‫باقیب تورساق بزیگه نوبت ییتیب تورور‬
‫ملک املوت قدح رشبت توتوب تورور‬
‫نوبت کیلسه اول رشبت دین اچیاربزیا‬
4 4
‫تلیم نادان ایرمن تیو توزدی بورک یلک‬
‫ایر اول بولور ایمانیین قیلسه کورک لوک‬
‫قیدلین ینگچکه قیلیچدیک تزی رصاط کوفروک‬
‫اواغن ایزیم روزی قیلسه کیچاربزیا‬
5 5
‫نیچه یاقسانگ یانماس چریاغ یاغنی یریده‬
‫جانالر چیقیب تنالر یاتور قرا یریده‬
‫دل چریایغ شعله اورار اعشقالرده‬
‫روح بولوبان بیلمام قیان اوچاربزیا‬
6 6
‫یاقنی ایرور اوشبو اولوم ایرماس یریاق‬
‫ایر اول بولور آخرت غه مینسه براغ‬
‫نیچه باقسانگ اعقبت اول اوچار چریاغ‬
‫اول چریاغ دیک بری دم یانیب اوچاربزیا‬
7 7
‫وادریغا اوتیت عمروم اویناب کولوب‬
‫آه اورارمنی ندامت ده قانالر یوتوب‬
‫قول خواجه امحد بو حرست دین جانیم کویوب‬
‫کوز یاشیین ساریغ یوزگه ساچاربزیا‬
461
Dîvân-ı Hikmet
Bizden önce kervânlar nicedir göçer durur,
Biz bakarız ardından, nöbet bize de gelir,
Azrail kadehini, o an önünde bulur,
Nöbet geldi şerbetten elbette içeriz biz.
Nice nâdân “Erim!” der, süslü kalpaklar giyer,
Erlik odur imânı zâhirse verir değer,
Sırat köprüsü ise, en son geçitmiş meğer,
Kâdir Mevlâm lütfeder, geçeriz inşallâh biz.
Yakmaya kalksan yanmaz, çıralar ıslak yerde,
Cânlar çıkıp bu tenler, yatacak kara yerde,
Kalp çırası tutuşur, nur olur gönüllerde,
Ruhlarımızla bilmem, nereye uçarız biz?
Yakındır işbu ölüm değildir bize ırak,
Er odur âhirette binerse güzel Burak,
Ne kadar korusan da yanan çıran sönecek,
O çıra gibi bir an yanıp da söneriz biz.
Vah! Yazık geçti ömrüm gülerek, oynayarak,
Nice pişmanlıktayım, kan yutup ağlayarak,
Hoca Ahmed hasretten bağrını dağlayarak,
Gözyaşım solgun yüze, ağlayıp saçarız biz.
Dîvân-ı Hikmet
210- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر شونقار قوشوم اوچوردوم من‬
‫قنات قاقیب قاییس طرف روان بودلی‬
‫گیه گیه آرقه سیدین اوندای قادلیم‬
‫دور آیلبان کوزالریم دین نهان بودلی‬
2 2
‫ایاق باغنی حمکم توتمای قاچوردوم من‬
‫سیالب سیفاب تابنی تابمای اوچوردوم من‬
‫ندامت ده قادلی عمروم کیچوردوم من‬
‫ایمدی منینگ ایشیم آه و فغان بودلی‬
3 3
‫سوراغ سورسام تاپیلغایمو اوشل قوشوم‬
‫تاپیلماسه دشوار ایرور منینگ ایشیم‬
‫حرستیده تینمای آقار کوزده یاشیم‬
‫ایمدی منینگ قیلغان سودوم زیان بودلی‬
4 4
‫پرییم مدد قیلسه قایته قولغه آلسام‬
‫هر بری یونگنی کوزالریمغه سورمه قیلسام‬
‫خییش تابالب قاز اوردک که قارشو سالسام‬
‫حبمد اهلل ایمدی صاحب قران بودلی‬
5 5
‫مونداغ حتفه ایلگینگده دور قویمه زنهار‬
‫ایاق باغنی حمکم توتوب تورغیل بیدار‬
‫آخر بری کون کورساتگویس سناگ دیدار‬
‫دیدار کوراگن قول ین اورین جانان بودلی‬
6 6
‫امهلل یا مالک الرقاب اوقوب‬
‫آزادیلغ برائتیین ایزالب تاپیب‬
‫توبه دیبان ایگری یودلین راستقه قایتیب‬
‫توبه قیلغان قول الر انده مهمان بودلی‬
462
Hikmet - 210
Nihân Oldu!
Ey dostlar! Doğan kuşum yuvadan uçurdum ben,
Kanat çırpıp ne yana, uçarak revân oldu?
Zaman zaman ardından, bağırıp çağırdım ben,
Süzülüp, gözlerimden yok olup, nihân oldu.
Bağını tutamadan, doğanı kaçırdım ben,
Okşayıp sevemeden, elimden uçurdum ben,
Nedâmetle ömrümü, ardından geçirdim ben,
Şimdi benim işlerim, âh ile figân oldu.
Arasam bulunur mu, kaybettiğim o kuşum,
Bulmazsam perişândır, billâhi benim işim,
Dinmeden hasretiyle, dâim akar gözyaşım,
Şimdi benim yaptığım kâr iken ziyan oldu.
Pîrim medet kılsa da, tekrar koluma alsam,
Her bir kanat tüyünü, gözüme sürme kılsam,
Onu iyi koruyup, kazlara karşı salsam,
Elhamduli’llâh şimdi, sahibim Kur’ân oldu.
Bu lütuf hep ondandır, bırakma onu sakın,
Ayak bağın sağlam tut, zail olsun merakın,
Bir gün sana lütfeder, didârı görmen yakın,
Didâr gören kulların, makamı cinân olur.
“Allâhumme, yâ Mâlike’r-rikab”ı148 okuyup,
Hürriyet beratını kazanıp sonra alıp,
Tövbe edip Hak yola, istikamete dönüp,
Tövbe edenler orda, mutlu ve mihmân olur.
148
“Ey benim Allâh’ım! Cânı olan ve olmayan her şeyin sahibi.”

7 7
‫قول خواجه امحد اوزونگ اغفل عقلینک زایل‬
‫عملینگ یوق دنیا ساری کونلگونگ مایل‬
‫بول ایاقینگ آستیده دور چاه هابل‬
‫ییقیلورین بیلاگن کییش امان بودلی‬
211- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق کمیای امحر اعلم دواکن ایماس مو‬
‫مرد خداغه معلوم اوسته دواکن ایماس مو‬
2 2
‫کونلگوم ده عشق طوری توشیت جتیل نوری‬
‫هر بری آتینگ ظهوری شمع جهان ایماس مو‬
3 3
‫رستارسی جهانغه باقسه بالی توفان‬
‫ای قوم نوح قورقونگ حق کشتبان ایماس مو‬
4 4
‫ایمن درختیدین کیم مویس غه اوت کوروندی‬
‫این انا اهلل آیتور ارساری جان ایماس مو‬
5 5
ّ
‫عیسای روح پرور ترک تعلق ایالر‬
‫کوک سحنیده قلندر خییش ماکن ایماس مو‬
6 6
‫حییاین یییغ توتیت آدم اوزین اونوتیت‬
‫یونس ین نهنگ یوتیت بو امتحان ایماس مو‬
463
Dîvân-ı Hikmet
Kul Hoca Ahmed özün hem gâfil, hem de yitik,
Amelin yok dünyada, ukbâda işin bitik,
Göç zamanı yaklaştı, ömrün sonuna yetik,
Göçeceğin anlayan, orda korunmuş olur.
Hikmet - 211
Bu İmtihan Değil Mi?
Âşık kırmızı sülfür, âlem dükkân değil mi?
Hak evine âşıklar, usta dükkân değil mi?
Gönlümde aşkın Tur’u, düştü tecelli nuru,
Her bir ismin zuhuru, cihân mumu değil mi?
Baştan başa cihâna baksa tufan belası,
Ey Nuh’un kavmi! Korkun, Hak yöneten değil mi?
Eman ağacından ki, Musa’ya nâr göründü,
“ İnni ene’llah!”149 söyler, esrar-ı cân değil mi?
O İsa’yı ruh-perver, terk-i taallük eyler,
Gökyüzünde kalender, güzel mekân değil mi?
Yahyâ’ya hüzün tuttu, Âdem özün unuttu,
Yunus’u balık yuttu bu imtihan değil mi?
149
İnni ene’llah: Muhakkak ki ben Allâh’ım. (Kasas Sûresi 28/30. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫خوش هر یح و سبحان خوش قدرت خوش اهلام‬ Hoş her şey Hayy ü Sübhân, hoş kudreti, hoş ihsân,
‫جنت اچییده رضوان بری باغبان ایماس مو‬ Cennet içinde Rıdvân, güzel bağban değil mi?

8 8
‫اعشق مرادی دلرب زاهدین مییل منرب‬ Âşık maksadın diler, zahidinki de minber,
ّ ‫جام‬
‫خرمین ایستار حق الماکن ایماس مو‬ Sevinç kadehi ister, Hak “lâ-mekân” değil mi?

9 9
‫عنی سحرده دور لگ آشوفته مثل بلبل‬ Aynı seherdedir gül, aşüfte olur bülbül,
‫کوراگچ این قزییل لگ رخساری قان ایماس مو‬ Görür onu kızıl gül, ruhsarı kan değil mi?

10 10
‫زنهار ای سخن ور بیهوده توکمه گوهر‬ Sakın ey vaaz veren, boşuna dökme terin,
‫گونلگ خزانه سیغه تیل پاسبان ایماس مو‬ Gönül telidir dilin, muhafızın değil mi?

11 11
‫خمدوم پاکبازی پرواز شاه بازی‬ Mahdumudur pâkbâzı,150 pervâzıdır şahbâzı,151
‫صاحب خروج اغزی چون ارسالن ایماس مو‬ Sahib-i Huruc Gazi, Koca Arslan değil mi?

12 12
‫خممور آدلی دل و جان قویدی یم ارغوان‬ Mahmur oldu kalp ve cân, yandı koca bir cihân,
‫سلطان ساتوق بوغراخان پری مغان ایماسمو‬ Sultan Saltuk Buğrahan, pîr-i mugân değil mi?

13 13
‫دراگه الری کربیا اسالم آچیب یب ریا‬ Dergâhları Kibriya, İslâm’dan geldi ziyâ,
‫رس حلقهء اویلا صاحب قران ایماس مو‬ Ser halkası evliyâ, sahip Kur’ân değil mi?

14 14
‫اوالد انبیادور رسدار اویلادور‬ Evlâd-ı enbiyâdır, serdâr-ı evliyâdır,
‫مر ِد رهِ خدادور اعیل نشان ایماس مو‬ Seçilmiş kibriyâdır, âlî nişân değil mi?

15 15
‫دور امحد خری البرش حممد‬
ِ ‫دور‬ Devir Ahmed’in devri, hayru’l-beşer Muhammed,
‫دنیا و دینغه رسمد رشع بیان ایماس مو‬ Dünya ve dine sermed, şer’i beyân değil mi?

150
Pâkbâz: İçten bağlı.
464 151
Şahbâz: Kahraman, mert, yiğit, yürekli insan.

212- ‫حکمت‬
1 1
‫کعبه ساری کیتار بودلوق ان شاء اهلل‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
‫قایده بارساق اهلل یادی بزیگه همراه‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
2 2
‫کیتای دیرمزی خانومان دین جدا بولوب‬
‫اهل و عیال خانومان دین سوا بولوب‬
‫دنیا عقبنی تاشالب حبر خدا بولوب‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
3 3
‫یولغه قدم قویای دیرمزی حقین ایزالب‬
‫یری و گوکده آی وکونالر حقین ایزالب‬
‫عرش و گریس لوح و قلم حقین ایزالب‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
4 4
‫اهل و عیال خانومان دین جدا بولوب‬
‫سوا ایتوب خاتونالرین مهرین برییب‬
‫سفر قیدلوق وصیل اوچون جاندین بزییب‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
5 5
‫عرش ایستاسانگ مؤمن قولین کونیلگ اچیره‬
‫عشق تیالسانگ مؤمن قولین کونیلگ اچیره‬
‫کورار بولسانگ مؤمن قولین کونیلگ اچیره‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
6 6
‫عیب ایتمانگزی حقین ایزالب یورادورمزی‬
‫خاصیت یلک کعبه ساری بارادورمزی‬
‫خوبالر کوروب یودله عربت آالدورمزی‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
465
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 212
Ka’be’ye Varana Dek!
Ka’beye gider olduk, dua edin inşallâh.
Ey dostlar hoşça kalın, tekrar görüşene dek.
Her nereye varırsak, meclis hazır; zikrullah!
Ey dostlar hoşça kalın tekrar görüşene dek!
Haydi, gidelim deriz ev barktan ayrı kalıp,
Çoluk-çocuk eş-dosttan, bir müddet ırak olup,
Dünya telaşını terk, bahr-ı hüdâya dalıp,
Ey dostlar hoşça kalın, tekrar görüşene dek!
Yola kadem koyayım deriz Hakk’ı arayıp,
Yerde-gökte, ay ve gün, dönüp Hakk’ı arayıp,
Arş, Kürsi, Levh u kalem, durmaz Hakk’ı arayıp,
Ey dostlar hoşça kalın, tekrar görüşene dek!
Çoluk-çocuk, ev barktan uzakta, ayrı kalıp,
Hatunların mihrini hem haklarını verip,
Sefer kıldık vuslata, cândan her şeyden geçip,
Ey dostlar hoşça kalın, tekrar görüşene dek!
Arşı istersen mü’min kulun gönlü içinde,
Aşkı dilersen mü’min kulun gönlü içinde,
Görmek istersen O’nu, mü’min gönlü içinde,
Ey dostlar hoşça kalın tekrar görüşene dek!
Bu yollarda yürüyor, biz Hakk’ı arıyoruz,
Keremli Beytullah’a yaklaştık, varıyoruz,
Yolda iyiler görüp, ibretler alıyoruz,
Ey dostlar hoşça kalın, tekrar görüşene dek!
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫شاید کورساک باریب کعبه مجایلین‬
‫خدمت قیلساک یودله صاحب کمایلین‬
‫ایستایدورمزی دایم وصل وصایلین‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
8 8
‫بنده بولساق خواجه مزیین ایزالماک خوب‬
‫شام و سحر خدمتیده کزیالماک خوب‬
‫یتیم قالغان بوته الردیک بوزالماک خوب‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
9 9
‫قول خواجه امحد معبودیغه کونلگ برییب‬
‫حق وصلیین تیالر دایم جوالن قیلیب‬
‫عشق یویلده مندیک یوقتور هیچ کیم غریب‬
‫ای یارانالر خییش قایلنگ تا کورگوچنه‬
213- ‫حکمت‬
1 1
‫تودلی عمر پیمانه یس من ییغالمای کیم ییغالسون‬
‫شیطان کونلگ همخانه یس من ییغالمای کیم ییغالسون‬
2 2
‫قیلماس نصیحت هیچ کییش عصیان بیله بودلی ایشیم‬
‫مونداغکیچیبیازوقایشیممنییغالمایکیمییغالسون‬
3 3
‫قاتیغ گناه بودلی ایشیم جهنم ده بودلی یرییم‬
‫آخر غضب قیلسه کریم من ییغالمای کیم ییغالسون‬
466
Varıp da görür müyüz, Ka’be’nin cemâlini?
Hizmet etsek o yolda sahib-i kemâlini,
Diliyoruz dâima azamet celâlini,
Dostlarım hoşça kalın, tekrar görüşene dek
Mürit olup mürşidi gözleyip izlemek hoş,
Gecenin seher vakti, hizmetinde olmak hoş,
Deve yavrusu gibi, yetimce bağırmak hoş,
Ey dostlar hoşça kalın, ta hacı olana dek!
Hoca Ahmed Rabb’ine ihlasla gönül versen,
Hakk’a vuslat dileyip, evc-i kemâle ersen,
Aşk yolunda, ben gibi bir garip yoktur, dersen,
Ey dostlar hoşça kalın, ben hacdan gelene dek!
Hikmet - 213
Kim Ağlasın?
Doldu ömür kadehim, ben değil kim ağlasın?
Gönlüm şeytan hanesi, ben değil kim ağlasın?
Kılmaz nasihat kimse, işlerim isyan ise,
Böyle mücrim gidişe, ben değil kim ağlasın?
Çok günâhlar işledim, cehennem benim yerim,
Azap etse ne derim, ben değil kim ağlasın?
 ‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫قرآن خطنی کورماس کوزوم آیت حدیث ایرماس سوزوم‬ ‫‪Kur’ân’ı görmez gözüm, nas değil benim sözüm,‬‬
‫قول من دیسام یلغان اوزوم من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Kul değil yalan özüm, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫نه مونده دور روزه نماز نه خری احسان و نیاز‬ ‫‪Ne oruç ne de namaz, ne hayır, ihsân, niyaz,‬‬
‫یوق حقیقت خری نیاز من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Sayfam değil ki beyaz, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫نفسیم مین اوتقه سالور هر حلظه تندین جان آلور‬ ‫‪Nefsim ateşe koyar, tenim de onda yanar,‬‬
‫دردیم دوا تابمای قالور من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Derdime çare arar, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬
‫شیطان غنیم دور مناگ نیچوک ایالی یا ربنا‬ ‫?”!‪Şeytan düşmandır bana, nasıl derim ; “Rabbenâ‬‬
‫یا رب سیغینورمن سناگ من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Ya Rab! Sığındım sana, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫ّ‬
‫ییگیت یلک قویت کیتیت قاریلیک نوبیت یییت‬ ‫‪Gençlik kuvveti gitti, ihtiyarlıksa yetti,‬‬
‫کیدلی یاقنی مرغ اجل من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Ecelle her şey bitti, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫توتقای اولوم جام رشاب خانومان قیلغان خراب‬ ‫‪Ölümle sunar şarap, haneyi eyler harap,‬‬
‫یا حرستا یلع االبد من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Vay hâlimize yâ Rab! Ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫اگر یوز ییل مهلت بریور اجل آخر قارشو کیلور‬ ‫‪Ömrüm yüz yıl da olsa, ölüm meleği gelse,‬‬
‫جانغه قرا کونالر سالور من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Çekip de cânım alsa, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫دنیا ایشیدور بری ساری نفسیم ایرور دشمن باری‬ ‫‪Bu bir dünya işidir, her kulun gidişidir,‬‬
‫عقیب ایرور حرست یریی من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Ah’rete varışıdır, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫قیدلیم بیس فسق و فجور قادلیم نیتای حمروم در‬ ‫‪Eyledim günâh, hata, muhtacız o berata,‬‬
‫کونلگوم ده یوقتری ذره نور من ییغالمای کیم ییغالسون‬ ‫?‪Sen eylemesen atâ, ben değil kim ağlasın‬‬

‫‪467‬‬
Dîvân-ı Hikmet
13 13
‫حقدور کریم یا اکرم قول خواجه امحد ییمه غم‬
‫درمانده یلک دم بدم من ییغالمای کیم ییغالسون‬
214- ‫حکمت‬
1 1
‫بو دنیاده یاراتیلغان کوب خملوقالر‬
‫ایمدی بیدلیم ترییکلیک بوملاس ایرمیش‬
‫بو اولوم نینگ رشبتیدور آچّیغ رشاب‬
‫مجله اعلم اچیمای اندین قاملاس ایرمیش‬
2 2
‫یولغه قدم قویونگ دوستالر آزوق آیلب‬
‫اجل گیلسه آزوق کیلماس ساقال یویلب‬
‫بو دنیاین مال الریین حارض قیلیب‬
‫رشوت بریسانگ ملک املوت آملاس ایرمیش‬
3 3
‫کروان اگر کوچار بولسه آزوق آلور‬
‫سود و زیان بولغانیین انده بیلور‬
‫آزوقسزیین یولغه کریاگن یودله قالور‬
‫یوکنی یوکالب یولغه کریاگن حریان بولور‬
4 4
‫یوکنی یوکالب یولغه کریاگن مردان بولور‬
‫قالوزسزی یولغه کریاگن حریان بولور‬
‫یوبلاشچییس یولین کوراگن کروان بولور‬
‫یولین کورمای کروان قدم قویماس ایرمیش‬
468
Hoca Ahmed yeme gam, O Azizun zü’ntikam,
Hem Rahîm hem de Rahmân, ben değil kim ağlasın?
Hikmet - 214
Yola Giren Kalmaz İmiş!
Bu dünyada var olan bütün yaratıklara,
Şimdi bildim esasen, dirilik olmaz imiş.
Ölümün şerbetidir, içilen acı şarap,
Bütün âlem içerek, hiç biri kalmaz imiş.
Yola adım atarken dostlarım azık alıp,
Ecel gelse de azık gelmez, sakalı yolup,
Dünyanın mallarını tamamen hazır edip,
Rüşvet versen billahi, Azrail almaz imiş.
Şayet kervan göçerse, mutlaka azık alır,
Kâr mı zarar mı sonuç, işi orada bilir,
Azıksız yola giren, elbette yolda kalır,
Yükün alıp gidenler, yollarda kalmaz imiş.
Yükünü yükleyerek, yol alan yiğit olur,
Kılavuzsuz yol alan, yolunda şaşkın olur,
Yol rehberi, yol gören kervancı başı olur,
Yolu görmeden kervan, adımın atmaz imiş.

5 5
‫اجل کیلسه آزوق کیلماس ساقال یولسانگ‬
‫اونگ و سولاگ جانینگ پاره پاره بریسانگ‬
‫دنیا اوچون عزیز عمرینگ ادا قیلسانگ‬
‫ملک املوت کیلسه فرصت قویماس ایرمیش‬
6 6
‫بو دنیاده پادشاه من دیب کوگسنی کریاگن‬
‫هم آدلیده کریس قویوب خیمه اوراغن‬
‫نیچه ییل الر خیل و حشم چریک سالغان‬
‫اجل کیلسه بریی وفا قیلماس ایرمیش‬
7 7
‫نیچه مینگ الر چریک ییغقان خان الر قاین‬
‫بو سوزالرنینگ هر بریییس معنا اکین‬
‫وفایس یوق یب وفادور دنیا تاین‬
‫اغفل آدم کوروب عربت آملاس ایرمیش‬
8 8
‫بو دنیاده یوگروک آتغه مینگوچیالر‬
‫حرب کونیده مبارزیلک قیلغوچیالر‬
‫آملاس پوالت قیلیچ قورین چاپقوچیالر‬
‫اجل کیلسه بیک و خان ین قویماس ایرمیش‬
9 9
‫بو دنیاده طبیب من دیب دعوا قیلغان‬
‫دعواالری باطل ایرور سوزی یلغان‬
ّ
‫خالیقالر علتیگه دارو قیلغان‬
‫اجل کیلسه داروسیین بیلماس ایرمیش‬
10 10
‫بنده نیچه یاش یاشاسه اوملایگ بار‬
‫کورار کوزگه بری کون تفراق توملایغ بار‬
‫بو دنیاده سفر قیلغان کیلمایگ بار‬
‫آخرتگه سفر قیلغان کیلماس ایرمیش‬
469
Dîvân-ı Hikmet
Ecel gelirse sana, arkadan azık gelmez,
Kendini parçalasan, sana bir yardım gelmez,
Ölüm ne zaman gelir, hiçbir kul onu bilmez,
Ölüm meleği gelse hiç mühlet vermez imiş.
Dünyada “ Padişahım!” deyip göğsünü geren,
Önüne kürsü koyup, halka nasihat veren,
Onca muhafızıyla, sağa-sola emreden,
Ecel gelse hiçbiri, vefâ edemez imiş.
Nice binlerce asker toplayan hanlar hani?
Bu sözlerin her biri, ma’nâ yüklü her yanı,
Vefâsızdır bu dünya, dostu-düşmanı tanı,
Gâfil insanlar görüp, ibret de almaz imiş.
Dünyada yürük ata, binip de koşturanlar,
Savaş meydanlarında yiğitçe vuruşanlar,
Elmas-çelik kılıcı, giyip de kuşananlar,
Ecel gelse ne beyi, ne hanı koymaz imiş.
Dünyada “ Ben tabibim...” deyip iddia eden,
İddiası yanlıştır, sözü asılsız neden?
Güya maraz-ı nâsa şifâ, dermân eyleyen,
Kendine ecel gelse, dermânı bilmez imiş.
Kul nice uzun ömür yaşasa ölmesi var,
Gören gözlere bir gün topraklar dolması var,
Dünyada sefer kılan insanın gelmesi var,
Ah’rete sefer kılan, bir daha gelmez imiş.
Dîvân-ı Hikmet
11 11
‫ترییکلیک ده دین نوبتنی خییش اورغیل‬
‫آخرت نینگ اسبابیین مونده قیلغیل‬
‫قول خواجه امحد ایمان اوزره تائب بولغیل‬
‫ایمان بریهل باراغن قول الر اوملاس ایرمیش‬
215- ‫حکمت‬
1 1
‫ایا دوستالر بیان ایالی حق رسودلین‬
‫امت بولسانگ اشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
ً
‫اول رمحة للعاملنی جزؤ و لک دین‬
‫امت بولسانگ اشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
2 2
‫خداوندیم عطا قیدلی اناگ معراج‬
ّ
‫رمحت حبری تولوب تاشیب اوردی مواج‬
‫لعمرک تاج‬َ ‫قویدی این بایش اوزره‬
Onun başına koydu çok güzel nurdan bir tac,
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
3 3
ّ
‫اول جربیل آیلیب کیدلی انگه براق‬
‫براق مینوب قیدلی حرضت مینگ تومتوراق‬
‫براق اوچوب پرواز قیدلی هند العراق‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
4 4
َ‫اقیص باریب توشیت کورونگ انده رسور‬
‫ییغیدلیالر مجله روحالر اول پیغمرب‬
‫مبارک باد قیدلی روحالر انده یکرس‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
470
Hayattayken dinini, imânını sağlam tut,
Âhiret sermayendir, senin için bir umut,
Hoca Ahmed kulluğu, sen ölene dek yürüt,
İmanla varan kullar orada ölmez imiş.
Hikmet - 215
Selâm Söyleyin Dostlar!
Ey dostlar bildireyim size Yüce Resul’den,
Ümmetsen salât-selâm ona söyleyin dostlar!
Tüm âlemlere rahmet olarak gönderildi,
Ümmetsen salat-selâm, ona gönderin dostlar!
Allâh’ım lütfeyledi ona en yüce mirâç,
Rahmet denizi taştı, deryâ oldu herc ü merc,
Gerçek ümmet iseniz, salât gönderin dostlar!
Burak’ı alıp geldi, Cebrail ona sundu,
O nebiler nebisi, döndü Burak’a bindi,
Burak’la havalanıp, hedef mekâna indi,
Ümmetsen salât-selâm ona gönderin dostlar!
Varıp indi Aksa’ya, görün orada server,
Toplandı bütün ruhlar, gelmişti son Peygamber,
Nefes verdi ol Resul, ruhlar orada yekser,
Ümmetsen salât-selâm sen o Resul’e gönder.

5 5
‫جربیل آیلب اول حرضت ین قیدلی پرواز‬
‫اول سدرت املنتهاغه یتیت الر باز‬
‫مصطفاین جربیل قیدلی خوب رس افراز‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
6 6
‫مقامیدین اوتاملاین جربیل قادلی‬
‫جالویین اول میاکئل کیلیب آدلی‬
‫آخر دم ده اول میاکئل هاریب قادلی‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
7 7
‫اول ارسافیل این آیلب اوچیت جنان‬
‫اول مقامده رسول قیدلی عجب جوالن‬
‫اول هم قادلی مقامیده قیلیب افغان‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
8 8
‫عرشقه قاراب قدم قویدی رسول اهلل‬
‫نعلینیین ساالی دیدی حق مصطیف‬
‫ندا کیدلی نعلنی بریهل سنی قویغیل پا‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
9 9
َ
‫حق ساری دین ندا کیدلی ا ِر ِن مین‬
‫ای حبیبیم منگه قاراب کیلگیل بریی‬
‫حمرم قیالی خاص رسیمگه ایمدی سین‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
10 10
‫حق قه قاراب قویدی قدم رسول اهلل‬
‫حقدین اوزگه هیچ کیم یوقتور انده همراه‬
‫مونداغ مقام هیچ کیمگه یوق واهلل باهلل‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
471
Dîvân-ı Hikmet
Cebrail alıp onu beraber havalandı,
Sidre-i Münteha’ya bu yolculuk dayandı,
Cebrail geçemezdi, çünkü geçenler yandı,
Ümmetsen salât-selâm sen o Resul’e gönder.
Hududu geçemeyip, Cebrail orda kaldı,
Daha sonra Mikail bu görevi devraldı.
Nihayet Mikail de, geldi bir yerde kaldı,
Ümmetsen salât-selâm sen o Resul’e gönder.
İsrafil onu alıp, yükseldiler cennete,
Taaccüp etti Resul, hayret-âmiz rıhlete,
İsrafil geçemedi burdan öte gurbete,
Ümmetsen salât-selâm sen o Resul’e gönder.
Atınca Resulullah, Arşa bakarak adım,
“Naleyni çıkarayım, budur benim muradım.”
Nidâ geldi Resul’e ; “Naleyninle at adım,”
Gerçek ümmet iseniz, salât-selâm gönderin.
Hak Teala’dan nidâ ; “Ya Muhammed gör beni!,
Yaklaş bana Habibim! Baksın bana cân teni,
Mahremsin sırlarıma, şahit tuttum ben seni.”
Gerçek ümmet iseniz, salât-selâm gönderin.
Hakk’a bakıp ayağın atıyor Resulullah,
Kimseler yok orada, sadece Yüce Allâh!
Böyle makam kimseye vermedi vallâh billâh!
Gerçek ümmet iseniz ona salât gönderin.
Dîvân-ı Hikmet
11
‫چنی امت سنی بو سوزالرین خوب بیلیب آل‬
‫اوشبو سوزالر خاص امت گه مانند بال‬
‫منافق قه یاقماس بو سوز کیلاگی مالل‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
12
‫منافقالر شک کیلتریوب بودلی مردود‬
‫تانگال دوزخ دیماغیدین چیقار بیل دود‬
‫سونگره قیلغان پشیمان دین سینگه نه سود‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
13
‫مصطیف ین معرایج غه سالغیل قوالق‬
‫کیم ایشیتسه کونیلگ بولغای خوب سودین آق‬
‫چنی امت سنی ایشتیب ییغله مثل بوالق‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
14
‫خدا ایدی مهمان بولوب کیدلینگ منگه‬
‫قاچنه بولسه حاجتینگین ایتغیل منگه‬
‫قیلیب خوشنود حاجتینگین بریای سنگه‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
15
‫رسول ایدی تیله گنیم اعیص امت‬
‫بالغت دین قریق یاشیین قیلغیل رمحت‬
‫ای خدایا سیندین رمحت میندین شفقت‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
16
‫تیالاگنینگ قبول قیدلیم یا حق رسول‬
‫سنی ایتاگنینگ قبول قیدلیم بومله ملول‬
‫کوپ کوپ تیله حاجتینگین قیالی قبول‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
472
11
Sen gerçek ümmet isen, bu sözleri bilip al,
Bu sözler ümmet için, her biri süzülmüş bal,
Münafıklar haz etmez, verir onlara melal,
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin!
12
Münafıklar şüphede hepisi oldu münkir,
Hesabını soracak, kabirde Münker-Nekir,
Orada anlaşılır, kâfirce sapık fikir,
Gerçek ümmet iseniz, ona salât gönderin!
13
Muhammed Mustafa’nın mirâcına ver kulak,
Kimler işitse onu, olur gönlü nurdan ak,
Gerçek ümmeti isen dön de cemâline bak,
Gerçek ümmet iseniz, ona salât gönderin!
14
Allâh dedi; “Habibim! Hoş safa geldin bana,
Hacet dileğin neyse, çekinme söyle bana!
Bütün dileklerini, ben de vereyim sana.”
Gerçek ümmet iseniz ona salât gönderin!
15
Resulullahtan dilek ; “İsteğim âsî ümmet,
Lütfunla kırk yaşımı, kıl vesile-i rahmet!
Senden onlara rahmet, benden olsun merhamet.”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin!
16
“Dileğin kabul ettim, habibim, Yüce Resul,
Ne istersen makbulüm, sen sakın olma melül.
Ne diliyorsan benden hepsini ettim kabul.”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin!

17
‫قریقدین ناری ایلیک یاشین قیدلیم طلب‬
‫یب کس یتیم ییغالب کیدلیم سنگه قاراب‬
‫کوزوم تیکتیم یا الیه سنگه ییغالب‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
18
‫ایلیک یاشین بریدیم سنگه یا مصطیف‬
‫قایتیب تیله من ایرورمن حاجت روا‬
‫کوپراك تیله هر نه دیسانگ بریای سنگه‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
19
‫یا الیه آتلمیش یاشین ایتدیم سنگه‬
‫سنی توانا منی ناتوان کیدلیم سنگه‬
‫بویون سونوب کیدلیم سیین دراگهینگه‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
20
‫خدا ایدی حاجتینگین ایتدینگ منگه‬
‫خوشنود بولغیل ایمدی میندین یا مصطیف‬
‫منی راضیمن سنی هم میندین بولغیل رضا‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
21
‫رسول ایدی ایمدی تیالی ییتمیش یاشین‬
‫غم الییغه باتیب قالغان اراالشین‬
ّ
‫امتیم دیب منی اچیمادیم تویوب آشین‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
22
‫ییتمیش یاشنینگ حواهل سنی قیلغیل منگه‬
‫قیامت کون رمحتیمین ساچای انگه‬
‫کونلگونگ تینسون عنایتیم ایمدی سنگه‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
473
Dîvân-ı Hikmet
17
Elli yaşı umarak, Rabb’imden talep ettim,
Kimsesiz bir yetimim, huzura böyle geldim,
Gözüm Cemâlullahta, ağlayıp feryâd ettim,
Gerçek ümmet iseniz, ona salât gönderin!
18
“Ya Muhammed Mustafa, elli yaşını verdim,
Dile benden ne varsa, dinleyim cümle derdin,
Ben rahmeti sonsuzum, istediğini verdim.”
Gerçek ümmet iseniz ona selâm gönderin!
19
“Allâh’ım altmış yaşı diliyorum ben senden,
Duamı kabul eyle, lütfunu kısma benden,
Boynumu büküp geldim, âşığım ta ezelden,”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin!
20
Mevlâ dedi ; “Resul’üm, hâcetin dedin bana,
Ben de senden razıyım lütfum sonsuzdur sana,
Sen de benden razı ol, elini aç Rahmân’a.”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin!
21
Şimdi senden dileğim; “Yaşları kılsan yetmiş,
Debelendik dünyada, gam çamuruna batmış,
Ümmet de benim gibi, gece-gündüz aç yatmış,”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin.
22
“Yetmiş yaş taatını kullar eylesin bana,
Kıyamette rahmetim saçayım her kim ona,
Gönlün müsterih olsun, inâyetimdir sana!”
Gerçek ümmet iseniz, O’na selâm gönderin.
Dîvân-ı Hikmet
23
‫ییتمیش ییدلور منگه بنده سنگه امت‬
‫زن و فرزند اوچون چیکاکن رنج و لکفت‬
‫اول بندمگه منی بریماسمن اصال زمحت‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
24
‫ییتمیش سکسان توقسان یاشقه ییتسه بندم‬
‫گیچیب آین گناهیین قیلغوم عدم‬
ّ
‫امتینگین غیم کیتسون بولغیل یب غم‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
25
‫قول قاریسه خواجه بریور خط برات‬
‫بندم بریسه منی بریماسام مینگه اویات‬
‫ای حبیبیم خوشنود سنی بولغیل شاد‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
26
‫ای برادر معراج سوزی یالغان ایماس‬
‫دیین سوسرتاق منافقالر نیالر دیماس‬
‫اول ازدلین تریه خبت دور اوزگه کیلماس‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
27
‫ای برادر منافق قه بومله الفت‬
‫کیم الفتدور بایش اوزره یوز مینگ لکفت‬
‫باشدین آیاق منافقین زیان زمحت‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
28
‫حکمت قیدلی معراج سوزین قول خواجه امحد‬
‫شکر اهلل مصطیف غه قیدلی فرزند‬
‫ارسالن بابام خرما برییب قیدلی خرسند‬
‫چنی امت سنی ایشتیب درود آیتینگ دوستالر‬
474
23
“Yetmiş yıllık bir ömür, bana kul, sana ümmet,
Çoluk-çocuğu için çekti bu kadar külfet,
O kuluma ben vermem, asla yeni bir zahmet.”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin.
24
“Yetmiş, seksen, doksana yaşı ererse kulum,
Bağışlarım zenbini, ne kadarsa bilumum...”
“Ümmetim terk et gamı, yapma kendine zulüm...”
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin.
25
Yaşlanan insanlara, hocası verir berat,
Kul verir ben vermem mi, tecelli etmez murat,
Habibim, sen hoşnud ol, eyle sen gönlünü şâd,
Gerçek ümmet iseniz, ona salât gönderin.
26
Ey kardeş! Mürid olan asla yalan söylemez,
Bu yolda münafıklar neler yapıp eylemez,
Onun fıtratı bozuk, asla hizaya gelmez.
Gerçek ümmet iseniz, O’na selâm gönderin.
27
Ey kardeş münafığa sakın ha olma yakın,
Münafığı terk edin, onu yalnız bırakın,
Cezâsı şiddetlidir, Hak’tan olan firakın.
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin.
28
Hikmet eyledi mirâç sözünü Hoca Ahmed,
Şükürler olsun O’na, Nebiye etti ümmet,
Arslan Baba hurması verdi tükenmez lezzet,
Gerçek ümmet iseniz, ona selâm gönderin.

216- ‫حکمت‬
1 1
‫هیچ بیلمادیم نیچوک کیچیت عمروم مینینگ‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
‫نه بولغویس یولغه سالسانگ منی اعجزین‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
2 2
‫یودلین چیقیب آزاغنیمین بیلمادیم منی‬
‫حق سوزیین قوالقیمغه آملادیم منی‬
‫بو دنیادین کیتاریمین بیلمادیم منی‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
3 3
‫اوتاگنالردین عربت آیلب یولغه کریمای‬
‫نوحه فریاد ایتیب انده اورتاب یانمای‬
‫کیچه کوندوز یورومیشمن اوزین بیلمای‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
4 4
‫جانینگ چیقیب تنینگ یاتور تار حلد ده‬
‫سورغوچیالر کیلیب سورسه اول حاتلده‬
‫اقار یاشیم کیتار هوشیم اول وقتده‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
5 5
‫اغفل یلکده یورودونگ سنی ایت دیک کزییب‬
‫تنینگ یاتور تار حلد ده ارسو شیشیب‬
‫ایش قیلمادینگ سنی تنگریگه کوکسینگ تیشیب‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
6 6
‫قول خواجه امحد بو دنیا ده توبه قیلغیل‬
‫توبه قیلیب یول باشیغه باریب تورغیل‬
‫خاص قول الردیک آزوقونگین آیلب یورگیل‬
‫سورار بولسه منی قول انده نه قیلغایمنی‬
475
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 216
Ben Orada Neylerim!
Bilmem ki nasıl geçti, gafletle benim ömrüm,
Sorar olsa kuluna, ben orada neylerim?
Nasıl olur da yola çıkınca ben acizim,
Sorar olsa kuluna, ben orada neylerim?
Yoldan çıkıp azmışım, günâhım bilmedim ben,
Hak sözü kulağıma, dinleyip koymadım ben,
Dünyadan gideceğim, düşünüp bilmedim ben,
Sorar olsa kuluna, ben orada neyleyim?
Görenden ibret alıp, ben hak yola girmedim,
Nefsi terbiye edip, tutuşup da yanmadım,
Gece-gündüz yürüdüm, ben kendimi bilmedim,
Sorar olsa kuluna, ben ne cevap vereyim?
Cân çıkıp dar kabirde, bu bedenim yatacak,
Dostlarım üzerime kara toprak atacak,
Sorgucular gelince gözyaşlarım akacak,
Münker-Nekir sorarsa ben ne cevap vereyim?
Gaflet içre it gibi, sen boşlukta yürüdün,
Bak bedenin kabirde yavaş yavaş çürüdün,
Günâhkâr bedenini bu çukura sürüdün,
Münker-Nekir sorarsa ben ne cevap vereyim?
Hoca Ahmed sağ iken, nedâmetle tövbe et,
Tövbe edip yola çık, ibâdette sebat et,
Seçkin kulları gibi sen nefsini azat et,
Münker-Nekir sorarsa, ben ne cevap vereyim?
Dîvân-ı Hikmet
217- ‫حکمت‬
1 1
‫زمانه آخر بولسه ایا دوستالر‬
‫تورلوک تورلوک بالالری یااغر ایرمیش‬
‫اول بالین اوزی سویاگن درویشالری‬
‫ایلگنی آچیب داع ایالب قووار ایرمیش‬
2 2
‫اول درویش ین عزیز بایش حقین یویل‬
‫قیده بارسه تانیب بوملاس قونلینگ قویل‬
‫اعشقالرین شیدا قیلور اوچاگن کویل‬
‫اخالص بیالن باراغن اعشق تاپار ایرمیش‬
3 3
‫اول درویش ین تابسانگ جانینگ بریماس موسن‬
‫باسقان ایزین کوزالرینگ گه سورماس موسن‬
‫شام سحر خدمتیده تورماس موسن‬
‫خدمت قیلغان هر رس کورسه یاپار ایرمیش‬
4 4
‫جام جهان نما بولوب رسالر کوراگی‬
‫کورمادیم دیب اندین موندین حقین سوراغی‬
‫نوطالب دیک حلقه اچیره اوزین اوراغی‬
‫غریبالرین ایزین آیلب اوپار ایرمیش‬
5 5
‫پیغمرب آخر زمان سنت الری‬
‫فقری سورماق حق مصطیف اعدتالری‬
‫من مات غریبًا دیب حدیث الری‬
‫فقری سوراغن ایمان بیالن بارار ایرمیش‬
6 6
‫انداغ درویش حقدین اوزگه قیلماس کالم‬
‫خرض ایلاس غوث الغیاث انگه غالم‬
‫ظاهرالری کیمین کورسه قیلغای سالم‬
‫باطن الری حق قیلیچنی چاپار ایرمیش‬
476
Hikmet - 217
Kılıcın Sallar İmiş!
Zaman âhir zamandır, ey dostlar dikkat edin,
Türlü türlü belalar o zaman yağar imiş.
O belaları Hakk’ın gerçek derviş kulları,
El açıp dua ile belayı kovar imiş.
O dervişliğin başı, halkına hizmet yolu,
Her nereye varırsa, tanıyıp bilir onu,
Âşığı çılgın eder, savrulup uçan külü,
İhlas yüklü âşıklar, hedefin bulur imiş.
Böyle dervişi bulsan, cânını vermez misin?
Bastığı toprakları, yüzüne sürmez misin?
Her vakit hizmetinde bulunup durmaz mısın?
Hizmet eden, sırları görse de gizler imiş.
Cihân gösteren ayna, tüm sırları görecek,
Görmeyince gayrıdan, Hakk’ı bulup soracak,
Yeni tâlipler gibi, halka içre olacak,
Gariplerin izinden yürüyüp öper imiş.
Hayatı tanzim eder Peygamber sünnetleri,
Fakir hâlini sormak Mustafa âdetleri,
“Men mate gariben...”de,152 uyaran hadisleri,
Fakir hâlini soran, imânla varır imiş.
Böyle dervişler Hak’tan özge söylemez kelâm,
Hızır, İlyas, gavsu’l- gavs, köle olsalar tamam,
Zâhirini görene çekinmez verir selâm,
Bâtını Hak kılıcı dâima sallar imiş.
152
“Men mate gariben...”: “ Kim garip olarak, gurbette, ilim ve hikmet
yolunda ölürse...” (Hadis)

7 7
‫یوز مینگ سالم حقدین پیام اناگ قیلاگی‬
‫سحر وقتده فیض فتوح توال آلغای‬
‫اعتقادیلق طالب بارسه نظر قیلغای‬
‫ناجنس الرین صحبتیدین قووار ایرمیش‬
8 8
‫اعشقالرین حق قه ییتاگی بیل فریادی‬
‫عرشین بوزار اعشق الرین قیلغان دادی‬
‫روزه نماز تسبیح الری حقین یادی‬
‫اهلنی تابسه کوز یاشیین ساچار ایرمیش‬
9 9
‫اعشقالرین حق بوینیغه غل الر سالغای‬
‫مالئک الر زجنر سایلب آیلب یوراگی‬
‫بری آه اورسه عرشدین اوتوب دوزخ کویاگی‬
‫دودی چیقسه آی کون ین توتار ایرمیش‬
10
‫حمرشاگه ین بوزماسون دیب اهلل اوزی‬
‫من ایتمادیب آیت حدیث قرآن سوزی‬
‫اعشق الرغه ییتماس ایرمیش شهید اغزی‬
ّ
‫اول باریب اعشق دیدار کورار ایرمیش‬
11
‫عشق ایستاگیل عشق ایستاگیل اعشق بولغیل‬
‫بو یول الرده ناپاک یورمه صادق بولغیل‬
‫یلیل جمنون فرهاد شریین وامق بولغیل‬
‫اعشق الری دیدار کوروب تویار ایرمیش‬
12
‫اعشق الری دیدار کوروب حریان قالغای‬
‫عقیل کیتیب واهل بولوب افغان قیلغای‬
‫شویق بریالن یوز مینگ جاننی فدا قیلغای‬
‫ایلیک مینگ ییل اوزدین کیتیب یاتار ایرمیش‬
477
Dîvân-ı Hikmet
Hak’tandır yüz bin selâm, hepsi ona gelecek,
Seherde feyz-i futuh, dolu dolu olacak,
İnançlı tâlip varsa, ona nazar kılacak,
Soysuzları kapıdan durmadan kovar imiş.
Bütün âşık kulların; Hakk’a erdi feryâdı,
Arşı titretiverdi dilenen o imdâdı,
Oruç, namaz, tesbihle olacak Hakk’ın yâdı,
Fark etmez âlim olsa, gözyaşın saçar imiş.
Âşıkların boynuna, Hak gülleri salınca,
Melekler zincirleme, âşıklarla olunca,
Bir ah ile cehennem tutuşup da yanınca,
Dumanı çıksa ayı, güneşi tutar imiş.
10
Mahşer yeri bozmasın, diyerek Allâh özü,
Ben değil ayet, hadis, hepsi Kur’ân’ın sözü,
Âşıkın makamına yetemez şehit, gazi,
Önce âşık kulları didârı görür imiş.
11
Sen Mevlâ’dan aşk iste, meşk iste ve âşık ol,
Eğri büğrü yürüme, bu yollarda sâdık ol,
Âşıksan Leylâ-Mecnûn, Şirin-Ferhât, Vâmık ol,
Âşık kullar didârı görüp de doyar imiş.
12
Âşıklar didârını görüp hayrân kalacak,
Aşkı zâil şaşkındır, hem de efgân kılacak,
Şevk ile yüz bin cânı olsa fedâ edecek,
Elli bin yıl gönüllü, gider de yatar imiş.
Dîvân-ı Hikmet
13
‫تویدونگمو دیب اعشق الرغه ندا قیلغای‬
‫حزین آواز ایشیتیب اعشق جاین کریاگی‬
‫اعشق قول الر معشوق اوچون جاننی بریاگی‬
‫واویلتا ندامت دیب قوپار ایرمیش‬
14
‫حلقه اچیره خبیل کریسه صحبت بوملاس‬
‫ذاکر قول الر ذکرین ایتیب فیض آملاس‬
‫اول صحبت دین ایرانالرین بویی کیلماس‬
‫ذاکرالر ین عمری ضایع اوتار ایرمیش‬
15
‫ناجنس خبیل سیخ الرین غیبت قیلغای‬
‫تانگال بارسه حلد اچیره جاین کویاگی‬
‫ییمک اچیمک بلاسالری اوتدین بولغای‬
‫حرست بیالن زهر زقوم تاتار ایرمیش‬
16
‫اندین سونگره حق نوریدین اعلم تولغای‬
‫قیامت نینگ آفتایب جوشقه گیلاگی‬
‫حق بنده سنی نامه الرین قولغه بریاگی‬
‫بری بری سوراب جزاالرین بریار ایرمیش‬
17
‫قول خواجه امحد بنده بولسانگ سیخ بولغیل‬
‫سیخ بولوب مسکنی الرگه طعام بریگیل‬
‫تانگال بارسانگ جنت اچیره لگ الر تریگیل‬
‫واهلل سیخ دیداریین کورار ایرمیش‬
478
13
Âşıklara “doydun mu?” diye nidâ gelecek,
Hazin sesler işitip, onun cânı yanacak,
Âşık kul maşûkuna, öz cânını verecek,
Ah! Nedâmet diyerek, orada durur imiş.
14
Halka içre cimriler girerse sohbet olmaz,
Zâkirler o halkadan hiçbir lezzet de almaz,
Çünkü o sohbetlere, eren kokusu gelmez,
Zâkirlerin ömrü de zâyi olur geçermiş.
15
Soysuz cimri, cömerti orda gıybet yapacak,
Tan vaktinde gitse de, cehennemde yanacak,
Yiyip, içip, giydiği, hep ateşten olacak,
Hasretle zehir-zakkum, orada tadar imiş.
16
Kıyamet vakti güneş yavaş yavaş inecek,
Hakk’ın âşıklarını, zikri ele verecek,
Sonra da Hak nuruyla, cümle âlem dolacak,
Mücrimler sorgulanıp, cezâ verilir imiş.
17
Hoca Ahmed Mevlâ’nın kulu olan cömertler,
Cömert ol, miskinlere gece-gündüz yemek ver,
Seherlerde zikir yap, cennet içre güller der,
Cömert olanlar Hakk’ın didârın görür imiş.

218- ‫حکمت‬
1 1
‫عشق رسیین بیان قیلسام بو اعملده‬
‫یب خربالر ایشیتوب قوالق سالغاین یوق‬
‫حق یادیین کیمگه ایتای همه اغفل‬
‫من یلک قیلیب بو دنیادین اوتاگین یوق‬
2 2
‫ایشان من دیب شیخ و خواجه دنیا ایزالر‬
‫اول سبب دین پادشاه الرغه یالغان سوزالر‬
‫آیت حدیث تفسری قیلیب مالین کوزالر‬
‫حق یویلده هرگزی حمنت تارتقاین یوق‬
3 3
‫دنیا تیبوب حقین سیواگن تابیت مراد‬
‫عشق رشابنی اچیاگن اعشق شویق زیاد‬
‫قیامت کون کذاب الرین یوزی اویات‬
‫یالغان چیالر حق یادیین ایغاین یوق‬
4 4
‫آخر زمان شیخ الر اییش همه ریا‬
‫روز حمرش ریاالری بولغای گواه‬
‫شیخ من تیو موچنه ریا موچنه هوا‬
‫اهلل اوچون ذره ثواب قیلغاین یوق‬
5 5
‫ایشان من دیب تورلوک طعام توروب ییاگی‬
‫خییش الرین کوزگه ایلمای منمن دیاگی‬
‫دنیا مالنی آیلب بارسه سویوب آلغای‬
‫واهلل باهلل منمن یلگدین اوتاگین یوق‬
6 6
‫سجاده گه کیم اوتلورسه فقری بولسون‬
‫حممد دیک فقری بولوب حقری بولسون‬
‫ریاضت ده رنیگ رویی ساریغ بولسون‬
‫حق مصطیف ایلگه قاتیغ آیغاین یوق‬
479
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 218
Tattığı Yoktur!
Aşkın sırrını beyân eylesem bu âlemde,
Habersizler işitip kulak veresi yoktur.
Hak yâdın kime desem, gâfiller bu âlemde,
Benlik kılıp dünyadan varıp geçesi yoktur.
Sûfî, şeyh, hoca, molla hepsi dünyayı izler,
Bundandır sultanlara, her zaman yalan söyler.
Ayet, hadis açıklar, gelecek malı gözler,
Aşk yolunda mihneti, asla çekesi yoktur.
Dünyayı terk ederek, Rahmân’ı seven kullar,
Aşk şarabını içen, âşık kullardır onlar,
Yalancının ayıplı, yüzün mahşerde anlar,
Yalancının Hak yâdı, deyip, edesi yoktur.
Âhir zaman şeyhinin, neden hep işi riyâ,
Riyâkâr mahşer günü, ne götürür oraya?
Bu sahtekâr “şeyhim” der, gezer konuşur güya,
Allâh için zerrece, sevap edesi yoktur.
“Ben veli bir kulum!” der, oturur yemek yerler,
Dünya malını alıp, severek cem ederler,
İyi kulları görmez daima ; “Ben, ben!” derler,
Vallâh, billâh bunların “Ben” den geçesi yoktur.
Kim olsa seccadede, zengin ve fakir olsun,
Nebi gibi fakr içre, isterse hakir olsun,
Riyâzetle yüz rengi, ister sararıp, solsun,
Onun ümmetlerine, sır söyleyesi yoktur.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
ُ
‫خلق الر قیلیب خالیق غه سوزالر ایتیت‬
ّ‫یوز مینگ اکفر بوترپست دین کیچیب قایت‬
ُ
‫خلق الریدین اعلم همه نورغه باتیت‬
‫اندین سونگره ایمان اسالم کیتاگین یوق‬
8 8
ُ
‫بنده بولسانگ خلق الر قیلیب امت بولغیل‬
‫اندین سونگره ایمان اسالم قولغه آلغیل‬
‫سحر وقت ده یاشینگ ساچیب زاری قیلغیل‬
‫اهلل سیخ هیچ کیم نومید قالغاین یوق‬
9 9
ُ
‫ایکی جهان شایه تورور بری خییش خلق‬
ُ
‫خلق الریدین حق مصطیف بودلی اولوغ‬
ُ
‫حق تعایل آیت بریدی ِم َّم خ ِلق‬
‫اغفل آدم ایشتیب موین اوقغاین یوق‬
10
َ ُ
‫خ ِلق من ما ٍء دافق بیتیب ایتدی‬
‫حق مصطیف امت الرغه اوقوب یایدی‬
‫یالغان امت وعده سیدین قایتیب تاندی‬
‫سبحان ایاگم گنایه دین اوتاگین یوق‬
11
‫میخانه دیب ایشتیب قوالق کریاگن ایرماس‬
‫ایران الردین حق یویلین سوراغن ایماس‬
‫پری اکمل مکمل ین کوراگن ایماس‬
‫یالغانیچ دور وحدت یم دین تاتقاین یوق‬
12
‫جان دین کیچاگن چنی اعشق الر دنیا دیماس‬
‫نفیس اولوك آب طعام غمنی ییماس‬
‫بو اعلم ده سود و زیان موین بوملاس‬
‫دنیا کیلیب جلوه قیلسه آلغاین یوق‬
480
Tavır, nidâ ederek, halka sözler söyleyen,
Binlerce kâfir puttan geçip de dine dönen,
O tavr-ı edâ ile hepsi murada eren,
Ondan beri İslâm’ın zâyi olası yoktur.
Bende olsan kulluk et, ona halis ümmet ol,
Çok samimi bir mü’min, ehl-i imân, İslâm ol.
Seher vakti yaş akıt, kendinden geç, hebâ ol,
Rahmân’ın cömertleri, hiç terk edesi yoktur.
İki cihân şahıdır, tavrı güzel olanlar,
Peygamber’i kendine rehber, örnek alanlar,
“Mimme hulik?”153 hükmüne bakıp kulak verenler,
Gâfil olan kulların, hiç işitesi yoktur.
10
“Hulika min mâin dafik.”154 dedi, hükmünü yazdı,
Resul de ümmetine bunu okuyup yaydı,
Yalancı olan ümmet, sonra va’dinden caydı,
Sübhânım, günâhından asla geçesi yoktur.
11
Aşk meydanı neresi, duyup da girmiş değil,
Erenlerden Hak yolun öğrenip, sormuş değil,
Pîr-i kâmil mükemmil, işitip görmüş değil,
Yalancıların vahdet meyi tadası yoktur.
12
Cândan geçen âşıklar, istemez, dünya demez,
Onun nefsi ölüdür, su, ekmek, gamın yemez,
Dünyanın kâr-zararı nedir bunu hiç bilmez,
Dünya cilve eylese, asla alası yoktur.
153
“Neden yaradılmış ?” (Tarık Sûresi 86/5. Ayet)
154
“O dağılan, akan bir damla sudan yaradılmıştır.” (Tarık Sûresi 86/6. Ayet)

13
‫حمبت یلک دیوانه ین نشاین بار‬
‫جان و ددله عشق دردیین بیاین بار‬
‫یب دردالر کیمین کورسه گماین بار‬
‫بایزید دیک هر کیم اوزین ساتقاین یوق‬
14
‫اعشق ایرسانگ بغرینگده یوق کوزین قاین‬
‫ای نارسا جسمینگ ده یوق عشق نشاین‬
‫خدمت قیلسانگ پری مغان درین اکین‬
‫خدمت قیلمای در اکنیین بیلاگین یوق‬
15
‫بوهلوس الر اعشق من دیب کوب الف اورار‬
‫یب خرب الر قایده بارسه دواکن توزار‬
‫یالغان ایتیب بو دنیاین دورین سورار‬
‫دنیا ایزالب پایانیغه ییتاگین یوق‬
16
‫حق دین قورقمای منمن دیاگن شاه الر قاین‬
‫آی و کونگه دعوا قیلغان ماه الر قاین‬
‫کیچه ییغالب سحر توراغن خوبالر قاین‬
‫عربت آیلب قان زرداب یوتقاین یوق‬
17
‫قوروق زاهد عشق اهلیین کوزگه ایلماس‬
‫جنت تیالب دیداریین طلب قیلماس‬
‫اعشق الرین ناهل سیاگ قوالق ساملاس‬
‫بو دنیاین آرقه تاشالب آتقاین یوق‬
18
‫قول خواجه امحد قول من دیسه قویلم دیگیل‬
‫آندین سونگره بنده یلقغه بویون سونغیل‬
‫جان دین کیچیب میدان اچیره باش اویناغیل‬
‫باش اوینامای حق وصلیغه ییتاگین یوق‬
481
Dîvân-ı Hikmet
13
Muhabbetli âşığın izi var, nişânı var,
Gönlünde aşk derdinin dermânı, beyânı var,
Dertsizler kimi görse, hepsine gümânı var,
Bâyezîd olup asla, özün satası yoktur.
14
Âşık isen bağrında yoktur gözünün kanı,
Ey gâfil bak cismine, yoktur aşkın nişânı,
Hizmet kılsan severdi, pîr-i mugân mercânı,
Hizmet kılmayanların, hâlin bilesi yoktur.
15
Heveskârlar “Âşıkım!” diye nice laf söyler,
Gâfiller nere varsa orada pazar eyler,
Yalan-dolan işlerle dünya safasın sürer,
Dünyada arayıp da, sırra eresi yoktur.
16
Hak’tan korkmayıp “Ben, ben!” söyleyen şahlar hani?
Aya, güne, güneşe, kafa tutanlar hani?
Gece kalkıp seherde ağlayan kullar hani?
İbret alıp kanlı yaş yutup, içesi yoktur.
17
Kuru zâhit olanlar, ehl-i aşka bakmazlar,
Cennet, didâr uğruna, cânlarını yakmazlar,
Uşşakın çığlığına, hiç kulak kabartmazlar,
Bu dünyayı arkaya atıp, itesi yoktur.
18
Kul Hoca Ahmed sana; “Kulum!” derse, “ Kulum” de,
Sonra da “Kulluğuna, ben boynumu sundum.” de,
Meydanlarda başın ver, “Yoluna cân verdim…” de,
Başını vermeyenin, Hakk’a varası yoktur.
Dîvân-ı Hikmet
219- ‫حکمت‬
1 1
‫کورونگ بو زمانه نینگ شیخ الرین‬
‫گدا ینلگیغ ایدلین ایلگه کزیارالرا‬
‫خلقالر میین عزیزیم دیب ایتسون تیو‬
‫هر جملسده حلقه الرین توزارالرا‬
2 2
‫اول حلقه ده یا هو قیلور شهرت اوچون‬
‫شاعرالری شعر اوقورالر زینت اوچون‬
‫قزی جوان ییغیلیشورالر صحبت اوچون‬
‫آواز ایشیتیب هر طرفدین کیلورالرا‬
3 3
‫جملسیگه عیال الرین کیلتوراگی الر‬
‫حلقه قوروب تیگراسیده اوتلوراغیالر‬
‫دردینگ بار دیب هر طرفدین رضب اوراغی الر‬
‫اوشبو باطل دغل ایشین قیلورالرا‬
4 4
‫بعیض الری سینه اوزره دم اورورالر‬
‫وسواس بولسه زبون ایشین هم قیلورالر‬
‫طالع کوروب بری قرا قوی ایم کورورالر‬
‫اوپکا تیق یوراک بغرین قاقارالرا‬
5 5
‫نادان جاهل مجع بولوبان هو هو تیو‬
ّ
‫اول مکرین پری قیلورالر شیخیم تیو‬
‫شیخالریدین منگه جزبه تیگدی تیو‬
‫حلقه اچیره مست شرتدیک آغنارالرا‬
6 6
‫خلقالر ارا کزییب یوروب مرید ایستار‬
‫منگه مرید بولغیل تیو خلقین قیستار‬
‫اوشبو ینلگیغ اییچ کواک قوروق دستار‬
‫کونلگ سزیین زوردین مرید ایتارالرا‬
482
Hikmet - 219
Müridân Ederler Hâ!
Görün de ibret alın zamane şeyhlerini,
Sanki dilenci gibi elden ele gezerler.
İnsanlar bana “Şeyhim!” desin, iltifat etsin,
Diye her yerde halka kurup, alçalırlar ha!
O mecliste “Hay, Hû!” der, şöhret kazanmak için,
Şairler şiir okur, sadece zînet için,
Kız ve kadın yığılır orada sohbet için,
Sesi duyduğu yöne, durmadan koşarlar ha!
Meclise kadınları çağırır, getirirler,
Halka kurup onlarla yan yana otururlar,
Derdi var diye sonra, kadına dokunurlar,
Bu ve benzeri bâtıl işleri yaparlar ha!
İçleri fitne dolu, nefse esir olurlar,
Bazısı göğüslerde mey çeker, dem vururlar,
Gönüllerince coşar, bundan devâ umarlar,
Öfke dolu yürekle, meydandan kalkarlar ha!
Nâdân, câhil cem olur orada; “Hû, Hû!” diye,
O günâhkâr âsîyi, pîr sanar “ Şeyhim” diye,
Ellerinden gönlüne cezbeler gelsin diye,
Halk içinde mest olur, ağnarlar eşşekler ha!
İnsan içine çıkıp, yürür ve mürid ister,
Bana mürid ol diye, kalk hokkabazlık göster,
İşte bu ve benzeri kuru kavaklar destâr,
Gönlü olmayanı da, müridan ederler ha!

7 7
‫بو گمراه الر آرزو قیلور رشیعت دیب‬
‫ایتور خلق قه بدعت ایشین طریقت دیب‬
‫فخر ایتارالر من بولوب من حقیقت دیب‬
‫بو کذاب الر یلغان دعوا قیلورالرا‬
8 8
‫صادق بولوب رشیعت گه عمل قیلماس‬
‫اعلم الرین آیغان سوزین راستنی بیلماس‬
‫ریاضتلیق درویشالرین کوزگه ایلماس‬
‫جهان اچیرا منمن تیو یورورالرا‬
9 9
‫مرشدیلک ین دعوا قیلور رشطنی بیلماس‬
‫حالل حرام سنت بدعت فرقنی بیلماس‬
‫بو حنیفه مذهیب دین هرگزی بیلماس‬
‫مبتدع مذهیب دین یورورالرا‬
10
‫قولالریغه اویچ تیغلیق عصا آیلب‬
ّ ‫باشالریغه دستاریین‬
‫کته قیلیب‬
‫صحرا کزییب عوام الرین نذرین آیلب‬
‫حالل حرام فرق قیلماین یورورالرا‬
11
‫ایا دوستالر بو پندیمگه قوالق سالغیل‬
‫اعقل ایرسانگ مصطفاین رشعنی توتغیل‬
‫اوشبو ینلگیغ گمراه شیخدین یریاق کیتگیل‬
‫یوقسه سیین شیطان ینلگیغ ادلارالرا‬
12
‫قول خواجه امحد نفس یویلغه کریماگیل سن‬
‫بوالر بیالن همراه بولوب یورماگیل سن‬
‫مطیع بولوب اعتقادینگ بریماگیل سن‬
‫ایلگینگ آیلب دوزخ اچیره توتورالرا‬
483
Dîvân-ı Hikmet
O günâhkârlar bunu yapar şeriat diye,
Söyler bunca bid’atı, halka tarikat diye,
Övünür ben olmuşum, ehl-i hakikat diye,
Yalancılar, yalanı dava kılıyorlar ha!
Şeriate sadakat gösterip amel kılmaz,
Âlimlerin dediği sözün doğrusu bilmez,
Riyâzet ehli olan kullara önem vermez,
Cihân içre ; “Ben, ben!” der, durmadan yürürler ha!
İddiası mürşitlik, tek bir şartını bilmez,
Helâl-harâm, sünnetle, bid’at farkını görmez,
Hanefî Mezhebi’nde sabitkadem yürümez,
Mübtedi mezhebinde yürür, bocalarlar ha!
10
Ellerine ucu tığ, büyük bir âsâ alıp,
Sarığı başlarına koca koca dolayıp,
Sahrayı-çölü gezip, halkın nezrini alıp,
Helâl-harâm demezler, yeyip gezinirler ha!
11
Ey dostlar öğüdüme iyice kulak verin!
Âkilseniz Nebi’nin şeriatını bilin,
Tüm günâhkâr şeyhlerden korkun ve uzak kalın,
Yoksa şeytanlar gibi sizi aldatırlar ha!
12
Kul Hoca Ahmed asla, nefs yoluna girme sen,
Bunlarla yoldaş olup, çöllerde yürüme sen,
Onlara tâbi olup, imânını verme sen,
Dinini yok ederek, cehenneme çeker ha!
Dîvân-ı Hikmet
220- ‫حکمت‬
1 1
‫حمبت نینگ جامنی اچیمای ادا بودلوم‬
‫ارمان بیالر جانیم کیتار دوست الریما‬
‫عمروم اوتیت غفلت بریالن فنا بودلوم‬
‫عشق یویلده ییغالب اوتای دوست الریما‬
2 2
‫عشق سزیالرین رمحن ایاگم قووالب سوردی‬
‫باقیب تورسام مالئک الر اورا بریدی‬
‫مالک چیقیب دوزخ اچیره آیلب کریدی‬
‫دوزخ اچیره زقوم چاینار دوست الریما‬
3 3
‫منکر نکری زقوم برییب جاننی قیینار‬
‫مالئک الر غضب قیلیب توتوب چورار‬
‫اغفل بنده حرست بریالن تینمای ییغالر‬
‫تورلوک تورلوک عذاب ایتار دوست الریما‬
4 4
‫اعشق بولوب دیداریین تویا کورگیل‬
‫دیداریین تویا کوروب دوران سورگیل‬
‫آندین سونگره شیخ من تیو داکن قورغیل‬
ّ
‫آنداغ درویش حقه ییتار دوست الریما‬
5 5
‫یلغان اعشق دعوا قیلیب یودله قالغای‬
‫روز حمرش یوزی قاره بولوب توراغی‬
‫یلغانیچ دین رمحن ایاگم یوز اوگوراگی‬
‫جهنم گه تاشالب آتار دوست الریما‬
6 6
‫رشمندهء رسوا بولغای عرصات ده‬
‫حق مصطیف امت دیماس شفاعت ده‬
‫تیلالرین سودراب یوراگی قیامت ده‬
ّ
‫سجنی اچیره کویوب یانار دوست الریما‬
484
Hikmet - 220
Benim Güzel Dostlarım!
Muhabbet kadehini içmeden huzur buldum,
Yiğitlerle mest olur, benim güzel dostlarım.
Ömrüm gafletle geçti, billâhi fenâ oldum,
Aşk yolunda bu hayat ağlayıp geçer dostlar!
Aşkı olmayanları, Hak huzurundan kovdu,
Amelini kaydedip, melekler hesap sordu,
Cehennemin bekçisi Mâlik de çıka geldi,
Cehennem içre zakkum, yer ve yutarlar dostlar!
Münker-Nekir zakkumu verir incitir cânın,
Melekler azab ile çevreler dört bir yanın,
Gaflet ile yükselir senin arşa feryâdın,
Türlü, türlü azaba, düçar olunur dostlar!
Âşık olup didârı, doyasıya göresin,
Didârını görerek, öyle devrân süresin,
Sonra da şeyhim diye, dükkânını kurasın,
Böyle mürşitler Hakk’ın rahmine erer dostlar!
Aşkı bir iddiadır, yalancı âşıkların,
Yüzleri kara olur, mahşerde sapıkların,
Hak nezdinde kadri yok, orda yalancıların,
Cehenneme bırakır, orda kalırlar dostlar!
Utanır rezil olur, meydan-ı Arasat’ta,
Mustafa ümmet demez, o vakt-i şefaatte,
Dilleriyle sürünüp yürürler kıyamette,
Siccîn’de tutuşurlar orda yanarlar dostlar!

7 7
‫عشق قه بویسونمااغن ین حایل خراب‬
‫تانگال بارسه خدایمغه بریماس جواب‬
‫قهار ایاگم قهر ایالسه قیلغای عتاب‬
‫جحیم اچیره عذاب ایتار دوست الریما‬
8 8
‫اعشق من دیب دعوا قیلیب یوراگن کییش‬
‫تاغ و چولین بوستان قولور آقغان یایش‬
ّ
‫چنی اعشق ین حقه ییتار قیلغان اییش‬
‫حق تعایل اوزیاگ تارتار دوست الریما‬
9 9
‫عشق دردیین هر نامردگه بریماس خدا‬
‫اهل عیال خانومان دین بوملاس جدا‬
ّ
‫اخالص بیالن حقه جانینگ قیلغیل فدا‬
‫بایزید دیک اوزین ساتار دوست الریما‬
10
‫چنی اعشق الر ییغالی ییغالی دیدار کوردی‬
‫هیچ کوملادی حقدین قورقوب ماتم قوردی‬
‫تون اویقوین حرام قیلیب حارض توردی‬
‫دیدار اوچون جفا تارتار دوست الریما‬
11
‫چنی اعشقالر ییغالی ییغالی حقه یییت‬
‫آه رسدی سحر وقتده عرشدین اوتیت‬
‫پری خدمتنی قیلیب سوراب یولین تابیت‬
‫پری خدمتنی حمکم توتونگ دوست الریما‬
12
‫اعشق الرغه حقدین ییتاگی یوز مینگ ندا‬
‫قان ییغالغیل کوز یاشینگ ین قیالی گواه‬
‫دیداریمین من کورساتسام سنگه روا‬
ّ
‫مکر بوملای اعشق بولونگ دوست الریما‬
485
Dîvân-ı Hikmet
Aşka boyun eğmeyen kulların hâli harap,
Tan’la varsa Hudâ’ya, bulmaz karşılık cevap,
Kahhâr olan Allâh’ım kahr eder, kılsa itap,
Cehennemlerde yanıp, azap çekerler dostlar!
Âşıkım deyip durur, nefsin aldatan kişi!
Dağ, ova bostan eder, gözünden akan yaşı,
Gerçek âşıkın Hakk’a malumdur bütün işi,
Hak Teâla özüne çeker onları dostlar!
Aşk derdini namerde ikrâm eylemez Hudâ!
Ne çoluk, çocuğundan, ne de ev, barktan cüdâ,
İhlas ile cânını, Rabb’ine etse fedâ,
Bâyezîd gibi özün, sata da verir dostlar!
10
Gerçek âşık olanlar, ağlayıp didâr gördü,
Hiç gülmez, Hak’tan korkar, bir ömür matem sürdü,
Gece uykusu harâm, dâim ayakta durdu,
Rahmân’ı görmek için, eziyet çeker dostlar!
11
Gerçek âşık ağlayıp, inleyip Hakk’a yetti,
Seher vakti gönlünün âhı arşı da geçti,
Pîr hizmetini kılıp, ona hürmeti seçti,
Pîr hizmetini sağlam tutun dâimi dostlar!
12
Âşık olan kullara Hak’tan gelince nidâ,
Çok ağla gözyaşını, şahit eylesin Hudâ!
Cemâlim göstereyim, tabii sana revâ,
Hilekâr değil sizler, âşık olunuz dostlar!
Dîvân-ı Hikmet
13
‫ییغالماق ین معناسیغه ییتاگن کییش‬
‫قان ییغالسه آسان قیلور قاتیق اییش‬
‫مزیان اوزره شاهد بولغای اقغان یایش‬
‫گنایه دین یب شک اوتار دوست الریما‬
14
‫حکمتیمین ایشیتاگن گه اولوش بریای‬
‫حکمت ایشتیب ییغالاغن ین مهمان قیالی‬
‫انداغ اعشق یودله قالسه قولنی آالی‬
‫جان بریارده ایمان ایلتار دوست الریما‬
15
‫کیم اوقوسه حکمتیمین فرزند قیالی‬
‫جان ین جانغه پیوند قیلیب دبلند قیالی‬
‫حقین تابسام جنت اچیره خرسند قیالی‬
‫قیل کوفروک دین آسان اوتار دوست الریما‬
16
‫عشق قه قدم قویغان اعشق اوزین بیلماس‬
‫اغفل قول الر پیچاق اورسه انگه تیگماس‬
‫بایزید دیک خدا دیبان اوزگه کیلماس‬
‫اوزالرینینگ قاننی تواکر دوست الریما‬
17
‫حقین سویاگن اعشق الری فقری بودلی‬
‫یول اوستیده تفراق صفت نفیس اودلی‬
‫عشق یویلده جفا تارتیب نورغه تودلی‬
‫قیده بارسه نفسین تیپار دوست الریما‬
18
‫اعشق بولسانگ کذاب بومله صادق بولغیل‬
‫مکر و حیله ایشالریدین یریاق بولغیل‬
‫اهلل تیو صادق بولوب نورغه تولغیل‬
‫راست قول الرین اهلل بیلور دوست الریما‬
486
13
Ağlama hikmetinin, ma’nâsın bilen kişi,
Ağlarsa kanlı yaşı, kolay kılar zor işi,
Mizanda şahit olur, gözünden akan yaşı,
Günâhlarından geçer ve kurtulurlar dostlar!
14
Hikmetimi duyana ondan bir pay vereyim,
Güzel söz duy ve ağla, seni konuk edeyim,
Yolda kalan tâlibin, tutup elin alayım,
Cân verirken imânla, göçüverirler dostlar!
15
Kim okursa Hikmet’im, onu evlat kılayım,
Cânı câna ekleyip, gönle bağlı kılayım,
Hakk’ı bulsam cennette ben de razı olayım,
O sırat köprüsünden kolay geçerler dostlar!
16
Aşka kadem koyanlar, kendi özünü bilmez,
Bâyezîd gibi Hudâ deyip de öze gelmez,
Tâlipler hançer vursa, hiçbir şey zarar vermez,
Cân verir, kanın döker, teslim olurlar dostlar!
17
Hakk’ı seven âşıklar, muhakkak fakir olur,
Yol üstü toprak gibi, nefsi çok hakir ölür,
Aşk yolunda cefâyı, sefâ diyerek bulur,
Nere varsa nefsini teper, atarlar dostlar!
18
Sakın yalancı olma hem âşık, hem sâdık ol,
Hile-hurda işlerden, çirkinlikten uzak ol,
“Allâh!” deyip gönlünü saf tutarak, nurla dol,
Doğru olan kulunu, Allâh bilir ya dostlar!

19
‫اهلل ایتدی ایمان اوینی قیلمه ویران‬
‫کونلگ بوزاغن جاهل الرین سویماس سبحان‬
‫راست قول الرین قویلده دور حق برهان‬
‫حلیم بولوب دیدار کورونگ دوست الریما‬
20
‫خوش اغیب دین اول درویش گه آواز کیلاگی‬
‫یا عبدی دیب اهلل اوزی قولنی آلغای‬
‫یودلین آزسه هادی بولوب یولغه سالغای‬
‫اهلل اوزی یول کورساتور دوست الریما‬
21
‫جزب حالت پیدا قیلغان عشق ین تاپار‬
‫شمشری دین قولغه آیلب نفسین چاپار‬
‫قیده بارسه رسین کوروب رسین یاپار‬
‫اهلنی تابسه رشحنی ایتار دوست الریما‬
22
ّ
‫حقه اعشق بولغان قول الر تابیت مراد‬
‫خرض ایلاس بریور مدام آب حیات‬
‫تا قیامت کورماكیالر اصال ممات‬
‫قرب اچیینده بیدار یاتار دوست الریما‬
23
‫اعشق ایرماس نفسین مدام تیبماگوچنه‬
‫منصور ینلگیغ واشوقا دیب یورماگوچنه‬
ّ ‫اوشبو دنیا‬
‫عزتیدین کیچماگوچنه‬
‫دراگیه غه الیق ایرماس دوست الریما‬
24
‫قول خواجه امحد بنده بولسانگ نوحه باشله‬
‫بورخ ینلگیغ تاغدین چیقیب اوزونگ تاشله‬
‫ریاضت ین قاتیق تارتیب تینمای ایشله‬
‫کوب ایشالاگن آخر ییتار دوست الریما‬
487
Dîvân-ı Hikmet
19
Allâh, imân evini dedi kılmayın virân,
Doğru kulun gönlünde sevgisi durur her an,
Gönül kıran câhili, asla sevmez Hak, Sübhân,
Halîm bir kul olarak, didârı görün dostlar!
20
Dervişlere gaipten güzel sesler gelecek,
“Ey kulum !” diye Allâh, özün ele alacak,
Yoldan çıkanı Hâdî, tutup yola koyacak,
Allâh kulun gönlüne hidayet verir dostlar!
21
Kim ki cezbeye girer, umarım Hakk’ı bulur,
Din kılıcın kuşanıp, zâlim şeytanı vurur,
Gördüğü tüm sırları koruyup, saklar durur,
İşin ehlini bulsa, sırrı açıklar dostlar!
22
Hakk’a âşık olanlar, bulurlar muradını,
Hızır, İlyas sunarlar, o âb-ı hayatını,
Kıyamet vaktine dek, görmez ki mematını,
Kabr içinde uyanık, uzanıp yatar dostlar!
23
Âşık değil, nefsini dâima tepmedikçe,
Dünya izzetlerinden kurtulup geçmedikçe,
Mansûr gibi ; “Vâ şevkâ!” söyleyip ölmedikçe,
Dergâha lâyık değil böyle müritler dostlar!
24
Kul Hoca Ahmed sen de; âşıksan zikre başla,
Şimşek gibi fırlayıp, kendi özünü taşla,
Riyâzeti terk etme, dâim zikrini işle,
Çok zikreden murada, mutlak kavuşur dostlar!
 Dîvân-ı Hikmet

221- ‫حکمت‬ Hikmet - 221

Didâr Diler Dostlarım!

1 7
Âşıklık erdemini, dert ve dava edinen, Yalan, sahte dervişe durup tazim edecek,
Zikreder geceleri, gündüz ağlar dostlarım. Halkla dualar yapıp, nezrini bekleyecek,
Başına yüz bin âfet, belalar gelse bile, Câhil derviş cânını nara kurbân edecek,
Musibetten korkmayıp, belin bağlar dostlarım! Cehennem içre dili yanar, pişer dostlarım!

2 8
Gerçek aşkı bilenler, cefâsını da çeker, Akıllıysan sultândan kaç, Hakk’ın sırrını al,
Hakk’a yakın âşıklar durmadan bela ister, Dünyâda cefâ çekip, orda âkil sultân ol,
Cânı, bağrı tutuşup, kor ateşlerde yanar, Horlanıp, yalnız Hakk’a sen samimi bir kul ol,
Hak aşkıyla bağrını dağlar durur dostlarım! Sevilen bir kul olsan, nidâ gelir dostlarım!

3 9
Hak aşkını sevenler, yükselip arşa kondu, Nidâ şu âşıklara; aşkları üleşecek,
Cennette hurilerle buluşup, Burak bindi, Hak bizzat kullarıyla orada görüşecek,
Dünyaperest soysuza yiğitçe karşı durdu, Huri, melek cem olup mahşerde buluşacak,
Kin tutmayıp her şeyi, içinde saklar dostlar! Hiç birine bakmayıp, didâr ister dostlarım!

4 10
Melamet, ihanetten âşıklar asla korkmaz, Şüphesiz biliniz ki, âşıka lütfu hazır,
Hak’tan cefâlar çekse, gidip halka dert yanmaz, Sâkî olup mey sunar, Rabb’im her şeye kâdir,
Açlıktan öleyazsa, kimseye hâlin sunmaz, Havz-ı Kevser’den sunup, gönüller olur tâhir,
Ölmek için cânını böyle verir dostlarım! Tâhir olun, didârı siz de görün dostlarım.

5 11
Hak aşkıyla kavrulan heves etmez dünyaya, Makamâtı aşanlar, tamamı dine yakın,
Ben ve benlikten geçer, onun gözü ukbâya, Keramet izhar eden, yanlış yapmayın sakın,
Yemez, içmez tutulmuş ilâhî bir sevdâya, Gıybete kendin veren, harâmları bırakın,
Hakk’ı arar derdini, Hakk’a sunar dostlarım! Kulağına ateşten demir sokar dostlarım!

6 12
Gerçek dertliler devâ sormayıp cefâ diler, Kul Hoca Ahmed böyle kullara nasıh oldu,
O sebepten mürşitten kendisine pay ister, Halktan korkup altmış üç yaşında yere girdi,
Ne dünya ne de cennet, sadece didâr diler, Edebiyle korunup Resul’e ümmet oldu,
Onlar Hakk’ı arayıp, didâr ister dostlarım! Dinleyene sözünü ulaştırır dostlarım!

488

13
Deryâlar gibi rahmet var ki özün bilecek,
Lütfetse yalancıya, sâdık bir kul olacak,
Mevlâmız gurebânın hatırını soracak,
Her ne yapsa kendinden sorulamaz dostlarım!
14
Aşk derdi tene girse, yakar ve nefsi bozar,
Hakk’a âşık gönüller cândan, gönülden coşar,
Âşıkların ruhları dâima arşı gezer,
Aşkından gözlerini Hakk’a diker dostlarım!
15
Elden kaçıp zakkum iç, Mevlâ nasıl bulunur?
Ehlini bul yüzün sür, izi nasıl bulunur?
Soysuz yüzleri görse ondan nasıl kaçılır?
Zâhiri rüsvâ olur, bâtını meçhul dostlar!
16
Her kim ki lâyık dese, mutluluk duy, handân ol,
Yiğitlere hizmet et, merdân oğlu merdân ol.
Daha sonra da Hakk’a gönül veren sultân ol,
Cânân olsan özünü takip ederler dostlar!
Hikmet - 222
Orda Yüzü Kararır!
1 2
Dervişlerin yediği para, rüşvet, ribâdır,
Malını kaptıranlar ne de kötü pişmândır.
Kul hakkı yiyenlerin, ahreti perişândır,
Kul hakkını yiyenler, nasıl cevap verecek?
489
Dîvân-ı Hikmet
17
Dünyada rezil olup, sonra başını veren,
Muhabbet deryâsından dalıp da gevher alan,
Mihnetle mürşidinden, pay ve hisseler kapan,
Allâh der, Hakk’a ağlar, feryâd eder dostlarım!
18
Aşk katı, gurbet acı, vuslat ise ne tatlı,
Pîri olmayanların hayatları kasvetli,
İlgisiz kalanlara günâhları heybetli,
Hizmet edenler bir gün pîrden sorulur dostlar!
19
Seher vaktinde her kim ağlayıp derse; Allâh!
Hak gösterir didârın hem vallâh hem de billâh,
Hak vaslına ereyim dersen, söyle; Hüve’llâh!
“Hüve’llâh!” diye diye âşık ölür dostlarım!
20
Kul Hoca Ahmed bil ki; aşktan başka söz harâm,
Aşk olmazsa günâhlar tükenmez, hepsi tamam,
Böylece gece, gündüz ağla ki gülmen harâm,
Kimler, çok çok ağlarsa, didâr görür dostlarım!
Nefsi kötü olanın, işleri de kötüdür,
Pîr yalancı olunca, müritleri dökülür,
Böyle şeyhlere her tür, sahte mürit bulunur,
Birisi ikrâm edip, öbür huzurda durur.
Dîvân-ı Hikmet

3 4
Binlerce yıllık sırat, kıyamette kurulur, Sahte şeyhin dergâhı, şeytanlarla beraber,
Mürit ve sahte şeyhin, yüzü kapkara olur, Dünyada ömrü geçmiş, gerçeklerden bî-haber,
Sırat güzergâhında müritler durdurulur, Hoca Ahmed’in sözü, yakut mercân ve güher,
Kararan yüzleriyle hesapları görülür. Bana inanmayanın orda yüzü karadır.

Hikmet - 223
O Şaraptan İçerler!

1 3
Bekâ bi’llâh makamın görüp cândan geçerler, Güçlü sultan, ârifler, zâhir-bâtın saçarlar,
Fenâ fi’llâh olanlar, o menzile ererler, “Lâ ilâhe” deseler, derde dermân katarlar,
Bekâ şarabı hoştur, o şaraptan içerler, İsbat için” İlla’llâh!” kılıcını sallarlar,
Sırdan ma’nâ çıkarıp, ona vuslat ederler. Şevk şarabın içenler, cândan geçip “Hû!” derler.

2 4
Sırlara eremezse, gerçeklerden kaçarlar, O şarabın şevkiyle yanar göğe uçarlar,
Zulmet içre kalarak, hayal ile uçarlar, Kul Hoca Ahmed ile dünyadan vazgeçerler,
Süsleyerek “Hû!” derler, cevher dükkân açarlar, Aşka ayağın basıp, hakikatı seçerler,
Zulmet denizlerinde şeytân ile beraber. Gerçek âşık olanlar, halka ışık saçarlar.

Hikmet - 224
Gizli Kıldım Erkânı!

1 2
Halik bizi yarattı, özüm gizlidir benim, Beşiklere bağlandık, ana sütünü emdik,
Geçtim sudan topraktan, aslım onlardır benim, Rezzâk olan rızkımız verdi bizler de yedik,
Kemik, derim bağlandı, dokuz ay on gün oldu, Bir yaşına gelince biz anne-baba dedik,
Dört ay, on dört saatte, ruhum üflendi benim. Yaşlar iki olunca ayaklandık yürüdük.

490
 Dîvân-ı Hikmet

3 6
Yaş yediye varınca akıl geldi başıma, Kabrimize götürüp, örttüler toprağımız,
Her şeyi anlar oldum, koştum arkadaşıma, Bırakıp da gittiler, yeni ev-ocağımız,
Şeriat evindeyim, on beşe varışıma, Uyandırıldım o an, geldi sorgu çağımız,
Şeriat ahkâmıyla, gizli kıldım erkânı. Başucumda bekliyor Münker-Nekir sağımız.

4 7
Yaş otuzu bulunca, bir ağrı aldı başım, “Senin dinin ne ?” diye, sual sordular bana,
Dil derdini söylemez, akar gözümden yaşım, “Rabbim Allâh!” diyerek, cevap verdim ben ona,
Ağlaşır balalarım, var onlardan kaçışım, Parmağım kalem oldu, kefen kâğıttır bana,
Dilim söylemez amma, işitir kulaklarım. Hayır ve şer ne varsa, Rabb’ime arz eyledim.

5 8
Gasl edenler gelerek, teneşire aldılar, Hoca Ahmed ağlayıp, Allâh’ın evinde der,
Genç, ihtiyar kaldırıp, üstüme su saldılar, Sar boynuna peştamal, şükredelim Mevlâ’ya!
Başucumda bekleyen pehlivanlar geldiler,
Bizi taht-ı revana kaldırıp bindirdiler.

526- ‫حکمت‬ Hikmet - 225

Feyz-i Fütüh Alsam mı?

1 1
‫خوش اغیب دین خارض بولغان درویشالرین‬
‫جانیم بریالن توروب مهمان قیلسام موکنی‬
‫یول الریغه باشیم قویوب یوزوم سوروب‬
‫تفراق بولوب فیض فتوح آلسام موکنی‬
Hoş gaipten gelerek, hazır olan dervişler,
Cân ile huzurunda, misafir olsam mı ki?
Yoluna başım koyup, yüzüm yerlere sürtüp,
Vücudum toprak olup, feyz-i fütûh alsam mı?

2 2
‫درویش الرین هر بری سوزی دردگه درمان‬
‫درویش الرگه یب اخالص ین سویماس سبحان‬
‫اخالیص یوق یب ادب الر یودله قالغان‬
‫درویشالرین خاک پایی بولسام موکنی‬
Dervişlerin her sözü, bin bir tür derde dermân,
Dervişe güvenmezsen, sevmez seni Hak Sübhân,
İhlassız, adapsızlar, onlardır yolda kalan,
Dervişler ayağının türabı olsam mı ki?

491
Dîvân-ı Hikmet
3 3
‫صدقینگ بریالن اهلل دیگیل حاال فرصت‬
‫حق ذکریین ورد ایالگیل دم غنیمت‬
ّ ‫حلقه اچیره فغان قیلغیل بریور‬
‫قوت‬
‫یادین آیتیب جانیم قربان قیلسام موکن‬
4 4
‫عقبه آشیب کوکسونک تیشیب یولین تاپقیل‬
‫ایرانالردین هر رس کورسانگ بوکوب یاپقیل‬
‫کیمین کورسانگ خرض بیلیب قولنی اوپگیل‬
‫ایرانالرنینگ یولنی ایزالب یورسام موکنی‬
5 5
‫اوشبو یولغه کریدیم ایرسه حریان قادلیم‬
‫باشیم قاتیغ عقلیم آزدی رسسان بودلیم‬
‫دانا ایردیم پریسزی یوروب نادان بودلیم‬
‫پری مغان خدمتیده یورسام موکنی‬
6 6
‫آستانه غه یاستانیب یات باسیب اوتسون‬
‫اخالص بریالن خواجم دیگیل تنگرینگ بیلسون‬
‫اندین سونگره گوهر ایستاب طالب کریسون‬
‫مشقت الر ریاضت الر تارتسام موکنی‬
7 7
‫رصاط کیچمای بنده بولسانگ قهقه کومله‬
‫جنت کریمای بو دنیاده خرم یورمه‬
‫دیدار کورمای ییغالماق ین بری دم قویمه‬
‫مونده ییغالب آخرتده کولسام موکنی‬
8 8
‫تونالر قوبسام تاپیلغای مو یارین وصیل‬
‫مینگ بری آیت ذات پایک اصیل نسیل‬
‫اون سکزی مینگ اعلم اچیره یوقتری مثیل‬
‫قدرتیغه حمو بولوب یورسام موکنی‬
492
Sen sıdk ile “Allâh!” de, bu hâl sana fırsattır,
Hak zikrini vird eyle, dem bu dem ganimettir,
Halk içre figân eyle, ondan gelen kuvvettir,
Adını yâd ederek, cân kurbân kılsam mı ki?
Engelleri aşarak, göğsünü deş, yolu bul,
Erenlerden sır görsen saklayan ve örten ol,
Kimi görsen elin öp, saygılı ol, Hızır bil,
Erenlerin yolunu bulup yürüsem mi ki?
Ben bu yola girdimse, billâhi hayrân kaldım,
Baş döndü, aklım gitti, inanın sersem oldum,
Bilge idim yürüdüm pîrsiz ve nâdân oldum,
Pîr-i mugâna hizmet edip yürüsem mi ki?
Dergâha var babında yat ki basıp da girsin,
İhlasla “Mürşidim!” de, bütün kâinat gülsün,
Sonra gevher isteyip, onun zevkine dalsın,
Meşakkat çile ile riyâzet çeksem mi ki?
Sen sıratı geçmeden, kul isen asla gülme,
Cennete girmeyince sevinerek yürüme,
Cemâlin görmeyince ağlamaktan vazgeçme,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülsem mi ki?
Geceleri uykusuz, Hakk’a vâsıl olurum,
Bin bir güzel adına Rabb’im kurbân olurum,
On sekiz bin âleme ben de hayrân olurum,
Ben kudretine hayrân olup yürüsem mi ki?

9 9
‫حاال دمدور صدقینگ بریالن قیلغیل صحبت‬
‫یماندین قاچ خیشیالرغه بولغیل الفت‬
‫زاری قیلیب کیچه گوندوز تارت ریاضت‬
‫ریاضت نینگ پوته سیده کویسام موکنی‬
10
‫وادریغا یگیت یلغیم یب غم اوتیت‬
‫توبه قیلمای قاری یلغیم قابساب یییت‬
‫بیلمای قادلیم اجل کیلیب یقام توتیت‬
‫توبوا ایله اوقوب اوقوب اولسام موکنی‬
11
‫سوزین ایتسام ایشیتاگنالر قیلسون عمل‬
‫امت بولسه خییش یولغه قیلسون جدل‬
‫معناسیگه ییتاگن الرگه قند و عسل‬
‫چنی قوللیق ىن طالب لراگ ایتسام موکنی‬
12
‫قول خواجه امحد طالب لراگ ناصح بودلی‬
‫حقدین قورقوب آتلمیش اوچده یریگه کریدی‬
‫ادب ساقالب مصطفاغه امت بودلی‬
‫قالغانالرغه سوزین ایتیب اولسام موکنی‬
226- ‫حکمت‬
1 1
‫سحرالرده ایرته قوپوب ناهل ایال‬
‫ناهل ایالب یوراک بغرینگ ادا بولسون‬
‫کوز یاشینگین آقوزوبان ژاهل ایال‬
‫حق قاشیده کوزونگ یایش گواه بولسون‬
493
Dîvân-ı Hikmet
Hâlâ geçmedi vakti, sıdk ile eyle sohbet,
Kötülerden kaçınıp, iyilerle yap ülfet,
Gece-gündüz ağlayıp, işin olsun riyâzet,
Riyâzet potasında eriyip yansam mı ki?
10
Vah ne yazık gençliğim gamsız kedersiz geçti,
Henüz tövbe etmeden yaşlılık bana yetti,
Bilmedim Câhil kaldım, ecel yakamı tuttu,
“Tubû ila’llâh!” deyip, okuyup ölsem mi ki?
11
Ben artık sözü dedim, dinleyen etsin amel,
Ümmetsen güzel sözle yap nasihat, kıl cedel,
İdrak etsin ma’nâsın, söz olsun baldan güzel,
Dinleyen tâliplere sözüm söylesem mi ki?
12
Kul Hoca Ahmed dahi, tâlibe nâsıh oldu,
Edebini koruyup, Resul’e nâib oldu,
Yaş altmış üç olunca, utandı yere girdi,
Kalanlara söz deyip böylece ölsem mi ki?
Hikmet - 226
Gözyaşı Şahit Olsun!
Seherlerde erken kalk feryâd u figân eyle,
Feryâd edip yüreğin, kalbin imânla dolsun.
Gözyaşın akıtarak, yoluna sebil eyle,
Huzur-ı Hak’ta yaşlar, gelip de şahit olsun.
Dîvân-ı Hikmet
2 2
‫اخالص بیالن عشق قه قدم قویغان بنده‬
‫طاعت قیلمای حق دیدارین کورمك قنده‬
‫جان تنینگ کویوب پیشیب بارسانگ انده‬
‫دراگهیغه باریب ییغالب ادا بولسون‬
3 3
‫کیچه کوندوز حق دیدارین تیالاگنالر‬
‫تن و جاننی عشق اوتیغه کویدوراگنالر‬
‫شوق رشابنی اچیارمن دیب ییغالاغنالر‬
‫رشاب اچییب باریب انده گدا بولسون‬
4 4
‫اعشقالرین خلق اچییده رسی پنهان‬
‫باشنی اوروب پروانه دیک کویار چندان‬
‫نعره تارتیب فریاد اوروب قیلور افغان‬
‫قان ییغالغیل حق دردینگه دوا قیلسون‬
5 5
‫نفسدین کیچمای حق قاشیده یوقتری راحت‬
‫جفا چیکیب حمنت تارتیب کورگیل دولت‬
‫اچیمیش ییمیش نعمتالری قیغو حمنت‬
ّ
‫وهیم بریالن الف قدینگ دوتا بولسون‬
6 6
‫چنی اعشقالر کیچه کوندوز خلوت ایستار‬
‫ییغالب توروب حقین تاپمای بولور مضطر‬
‫حاجت ایرماس اعشقالرغه بالنی بسرت‬
‫کویوب یانیب دردی بیالن ادا بولسون‬
7 7
‫دنیا ایزالب نفسیم مین سادلی یریاق‬
‫طغیان قیلیب کیچه کوندوز اوتار فراق‬
‫ایا نادان بو دنیاین قیلغیل طالق‬
‫خاص اعشقالر حق قاشیده روا بولسون‬
494
İhlasla aşk yolunda yürüyen âşık, bende,
Taat kılmadan didâr görülür müymüş, nerde?
Cânın, tenin tutuşsun her zaman her seherde,
Dergâhına var ağla, kulluğun eda olsun.
Gece-gündüz didârı Hak’tan niyaz edenler,
Tenini ve cânını ateşlere verenler,
Şevk şarabın içerek, dâim feryâd edenler,
Şarap içmeyen kullar, Rahmân’a gedâ olsun.
Âşıkların sırları, gizlidir halk içinde,
Virânelere başın vururlar havf içinde,
Nara ve feryâd ile koşarlar halk içinde,
Kan ağla, Hak derdine, şifâ ve dermân olsun.
Kul nefsinden geçmeden, Hak önünde yok rahat,
Cefâ ve mihnet çekip, sen Hakk’a eyle rıhlet,
İçip, yenen nimetler, kaygı, meşakkat, mihnet,
Vehm ile boyun eğip, gönlün ona râm olsun.
Âşıklar gece-gündüz, dâima halvet ister,
Hakk’ı bulup ağlayan kulların derdi biter,
Âşıklara bırakır sevgiyi ona yeter,
Ateşlerde yanarak kulluğu edâ olsun.
Dünya arayıp beni nefsim kıldı çok uzak,
Tuğyanla gece-gündüz, artar gönlümde firâk,
Ey nâdân bu dünyaya, vedâ eyle ver talak,
Âşıklar Hak önünde, koşup da revân olsun.

8 8
‫ایسزی عمروم کیچیت دایم رسوایلق ده‬
‫دایم یوردوم نفسیم اوچون گدایلق ده‬
‫اوتکان عمروم قایته کیلماس ادایلق ده‬
‫ندامتده دل الرینگزی صفا بولسون‬
9 9
‫شوق رشابنی اچیاگن اعشق قرار آملاس‬
‫ایرانالرنینگ ایزین ایزالب هرگزی قاملاس‬
‫ذکرین ایتیب یادین ایتیب تیدلین ساملاس‬
‫چنی دردیلک که اهلل یادی دوا بولسون‬
10
‫مرشدالرین آرقاسیدین هرگزی قامله‬
‫حقین سویسانگ دنیایلق دین قولغه آمله‬
‫نفسینگ اوچون سنی اوزونگین اوتقه سامله‬
‫کرد پاینی یوزونگ گه سور ضیا بولسون‬
11
‫کوز یاشینینگ ریایس یوق ایا دوستالر‬
‫دردی تیکسه نعره تارتار قوروق پوست الر‬
‫کونیلگ قاتیق بهایم دیک دیین سوست الر‬
‫اعشقالری اوملای توروب فنا بولسون‬
12
‫نفیس اوچون تینمای هر دم حمنت قیلغان‬
‫دین ایشیین آرقه تاشالب دنیا سویکان‬
‫حارص بولوب بو دنیادین حمروم قالغان‬
‫چني اعشقالر بو دنیادین سوا بولسون‬
13
‫قول خواجه امحد بنده بولسانگ حقین ایزال‬
‫اعشق بولسانگ باطنینگده عرشین کوزال‬
‫حکمت ایتیب آیت حدیث سوزین سوزال‬
‫داناالرغه ایغان سوزونگ ایما بولسون‬
495
Dîvân-ı Hikmet
Bilinçsiz geçti ömrüm, perişan rüsvalıkta,
Ben dâima yürüdüm nefs için gedâlıkta,
Geçen ömrüm dönmez ki geriye edâlıkta,
Nedâmet kıl dildâre ki, gönlün safa bulsun.
Şevk şarabını içen âşıkta karar olmaz,
Erenler izin bulur, asla geride kalmaz,
Hak zikrini söyleyip, dilinden eksik olmaz,
Gerçek dertliye Hakk’ın hep yâdı şifâ olsun.
10
Mürşidin arkasından, asla geride kalma,
Sen Hakk’ı seviyorsan dünyalık ele alma,
Nefs için bedenini asla ateşe salma,
Ayak tozun yüze sür, her yanın ziyâ olsun.
11
Gözyaşın riyâsı yok, böyle bilin ey dostlar,
Dert değse nara atar, tutuşur, yanar dostlar,
Saldırgan hayvan gibi, dinini hep boynuzlar,
Dâim hayatta olur, âşıklar ölmez imiş.
12
Nefsi için dinmeden, her dâim mihnet kılan,
Dini arkaya atıp, her dem dünyayı seven,
Harîs olup sonunda, dünyadan mahrum kalan,
Hakk’a gerçek âşıklar, dünyadan uzak olur.
13
Hoca Ahmed bendeysen, durmadan Hakk’ı ara,
Âşıksan bâtınında, Hakk’ı gör, arşı ara,
Hikmetle ayet-hadis oku ve Hakk’ı ara,
Bilgelere dediğin sözlerin îmâ olsun.
Dîvân-ı Hikmet
227- ‫حکمت‬
1 1
‫تلیم سودا بو باشیمدین کیتماس بودلی‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
‫سانسزی حجاب بو کونلگومدین اوتماس بودلی‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
2 2
‫ییدیم اچیتیم حسابیین بیلمادیم من‬
‫ایگری یودلین توغری یولغه کریمادیم من‬
‫صدقیم بیالن اریغ توبه قیلمادیم من‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
3 3
‫بو دنیاین هرگزی فنا بوملاس صاندیم‬
‫حق امانت قویغانیین آملاس صاندیم‬
‫ترییکلیکده بو اولومین کیلماس صاندیم‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
4 4
‫نعمتنی ییب حق شکریین قیلمادیم من‬
‫تونالر قوپوب بری کون طاعت قیلمادیم من‬
‫آخرت نینگ کیالریین بیلمادیم من‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
5 5
‫قارانغو هم تار حلدگه مین قویسه‬
‫سیاستلیغ فرشته الر کرییب کیلسه‬
‫من ربک دیب مندین سوال ایتور بولسه‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
6 6
‫قیامت کون اولوغ رصاط یازیلغویس‬
‫مزیان آتلیغ ترازو هم قورولغویس‬
‫اونگدین سونگدین نامه الری برییلگویس‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
496
Hikmet - 227
Neyleyim?
Kibirlidir bu sevdâm, başımdan gitmez oldu,
Mahşerin o gününde ne deyip ne söyleyim?
Nice hicap gönlümden gelip de geçmez oldu,
Siyasetli o günde, ne yapıp ne edeyim?
Yedim içtim dünyada, hesabın bilmedim ben,
Eğriden doğru yola evrilip girmedim ben,
Sıdkım ile tam tövbe eyleyip dönmedim ben,
Mahşerin o gününde ben ne cevap vereyim?
Ben bu dünyayı asla son bulmaz, bitmez sandım,
Hakk’ın emanet cânı, hiç çıkmayacak sandım,
Hayatta sağlıklıyken ölümü gelmez sandım,
Mahşerin o gününde ne yapıp ne edeyim?
Nimetlerini yeyip, Hakk’a şükretmedim ben,
Gece seherde kalkıp, taatte kalmadım ben,
Âhiret günü gelip, ölceğim bilmedim ben,
Mahşerin o gününde ne yapıp ne edeyim?
O karanlık lahitte zulümat beni sarsa,
Münker-Nekir melekler girip huzura gelse,
“Rabbin kimdir?” diyerek, benden sual eylese,
Mahşerin o gününde ben ne cevap veririm?
Kıyamet günü bize sıfatlar yazılası,
Mizan adlı terazi orada kurulası,
Sağdan-soldan defterler kullara verilesi,
Mahşerin o gününde ben ne cevap vereyim?
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫قیامت کون ایش قیلغانالر مزدین آلسه‬
‫حجاب سزیین یولغه کرییب کوکراب یانسه‬
‫مندیک یودله قالغانالرغه حرست بولسه‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
İşini kıyamete bırakan mahrum olsa,
Hicapsız yola girip, aşkla ateşte yansa,
Ben gibi hasret ile tutup yollarda kalsa,
Mahşerin o gününde ne yapıp, ne edeyim?

8 8
‫رصاط قعری جهنم دور اگر باقسه‬
‫این کوروب اعضاالرینگ تیرتاب تورسه‬
‫فرشته الر یورگیل تیو اوروب تورسه‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
Sırat altı cehennem, kul bakıp da bir görse,
Görüp de azaların bir bir titreyip dursa,
Melekler “yürü!” deyip, sırtına vurup dursa,
Mahşerin o gününde ben ne cevap veririm?

9 9
‫غفار ایاگم آسان قیلغیل اول ترازو‬
‫شفاعتیچ دوست حممد بزیگه آرزو‬
‫قول الرینگه آسان قیلغیل یا اهلل هو‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
Gaffâr olan Melik’im! Âsân kıl terazimi,
Şefaatçı Nebime, sunuyorum arzımı,
Bizlere rahmet eyle, eksik etme feyzimi,
Mahşerin o gününde ne yapıp ne edeyim?

10
‫قل خواجه امحد توبه بیالن ایدینگ موین‬
‫ندامت ده بولغیل ایمدی توین کوین‬
‫ان شاء اهلل یاریلقااغی مجله قولین‬
‫سیاست یلغ اولوغ کونده نه قیلغایمن‬
10
Hoca Ahmed tövbeyle size söyledi bunu,
Nedâmetlerle şimdi bekliyoruz o günü,
İnşallâh affedersin, mücrim cümle kulunu,
Mahşerin o gününde ne yapıp ne edeyim?

Hikmet - 228
Yaşı Akar Olacak!

1 2
Muhabbet pazarında koşturup cevlân kılıp, Rahmân olan Melik’im, kullara nidâ eder,
Hakk’ın güzel kulları daim yürür olacak. Nidâyı duyan kullar; “Buyur Yüce Rabbim!” der,
Mahşerde tüm insanlar tuğyan içinde kalıp, Kıyametin güneşi arza indikçe iner,
Âsî olan kulları, Hak’tan diler olacak. Âşıkların gözyaşı dâim akar olacak.

497
Dîvân-ı Hikmet

3 7
Marifet meydanında kullar cevlân kılacak, Yazıklar bana ömrüm, geçiyor ermân155 ile,
Tarikat gülzarını uçup seyrân kılacak, Aşk yolunda olmadım dostlarla yârân ile,
Hakikat bostanında durup hayrân kalacak, Hak yolunda koşmadım, zikr ile efgân ile,
Hoş kuşlar huzur bulup orda yürür olacak. Yolun bulan âşıklar, orda uçar olacak.

4 8
Ezel günü lütfetse Hak bize cemâlini, Muhabbet deryâsında koşturup cevlân kılan,
Yüz bin âşık tutuşup, yok olup zevâlini, Âhiret hazırlığın yaparak ele alan,
Günden güne ziyade olacak o hâlini, Akşam, sabah zikrini söyleyip hayrân kalan,
Yüce olan yolunu, nâsa açar olacak. Böyle kullar cennete mutlak girer olacak.

5 9
Hakk’ı arayıp gece, hâlsiz uykusuz kalan, Hoca Ahmed kul isen, durma dâima ağla,
Şevk şarabın içerim diye hevesli olan, Halkaya gir zikredip, kırık gönlünü dağla,
Öz yakasını tutup, hüngür hüngür ağlayan, Cân ve gönlünü Hakk’a, fikrin, zikrinle bağla,
Sabah şevkin şarabın kullar içmiş olacak. Vâsıl olanlar Hakk’ın cemâlini görecek.

6
Gece yatmaz uykuyu nefsine harâm kılsa,
Sır ve ruhun zikrini, vird edip tamam kılsa,
Bin bir adımda tesbih, Allâh’a ta’zîm kılsa,
Böyle âşıklar dâim halktan kaçar olacak.

229- ‫حکمت‬ Hikmet - 229

Orda Yatar Olacak!

1 1
‫حق اهلیم قیو قول غه لطف ایالسه‬
‫کیچه کوندوز کوزدین یایش آقار بولغای‬
‫حمبت نینگ جامنی آیلب نوش ایالسه‬
‫عقیل کیتیب بیهوش بولوب یاتار بولغای‬
Benim Yüce Rahmân’ım kuluna lütfeylese,
Gece-gündüz gözyaşı, durmaz akar olacak,
Muhabbet kadehini alıp da nûş eylese,
Aklı gidip şuursuz orda yatar olacak.

155
Erman: Yiğitlik taslama, kendini aldatma.
498

2 2
‫اول اعشقین رسوا قیلغان اهلل اوزی‬
‫خلق اچییده اویناب کوالر پنهان سوزی‬
‫خزان اوراغن زعفران دیک قزییل یوزی‬
‫چنی دردیلکالر دیدار ایزالب یورور بولغای‬
3 3
‫حق رسویل مصطفانینگ سنت الری‬
ّ
‫ابراهیم خلیل اهلل ملت الری‬
‫رشیعت ده منکر بولغان بدعت الری‬
‫کوزگه ایلمای مبتدع دین قاچار بولغای‬
4 4
‫عشق سزی آدم حیوان صفت حریان بولور‬
‫بایش قایتسه اوزين بیلمای رسسان ایرور‬
‫دنیا ایزالب کیچه کوندوز گریان ایرور‬
‫دنیا اوچون عمرین ییلغه ساتار بولغای‬
5 5
‫ایا اعشق درد حالت پیدا قیلغیل‬
‫منصور ینلگیغ انا احلق دیب غواغ قیلغیل‬
‫دنیا قویوب آخرت ین سودا قیلغیل‬
‫سودا قیلغان حق دیدارین کورار بولغای‬
6 6
‫ایا دوستالر کیچه کوندوز ذکرین آیتینگ‬
‫سحرالرده چار رضب اوروب دردین تارتینگ‬
‫غریب بولوب ویرانه ده تون کون یاتینگ‬
‫دردیلک آدم خزان ینلگیغ سوالر بولغای‬
7 7
‫رسوا بولوب اوزین ایزالب یوراگن اعشق‬
‫جفا تارتیب عشق یویلغه کریاگن صادق‬
‫اندین سونگره دراگهیغه بولور الیق‬
‫وحیش ینلگیغ آدم الردین قاچار بولغای‬
499
Dîvân-ı Hikmet
Âşığı rüsvâ kılan Allâh’ın kendisidir,
Halk içinde eğlenir, kendi gizli sözlüdür,
Hazân vurmuş sararmış, sanki kızıl yüzlüdür,
Gerçek dertli didârı arar, yürür olacak.
Hak Resul Mustafa’nın var olan sünnetleri,
İbrahim Halilullah Nebi’nin milletleri,
Şeriat münkirinin var olan bid’atları,
Göz değmez müptediden, durmaz kaçar olacak.
Aşkı olmayan âdem, hayvan sıfatlı olur,
Başı donmuş özünü bilmeyip sersem olur,
Gece-gündüz ağlayıp dünyaya zebûn olur,
Dünya için ömrünü yele satar olacak.
Ey âşık sen derdini bir tavır meslek eyle,
Mansûr gibi “Ene’l-hak!” diyerek kavga eyle,
Dünyayı terk eyleyip, ahreti sevdâ eyle,
Aşk ile Hak didârın, mutlak görür olacak.
Ey dostlar gece-gündüz, Hak zikrini söyleyin,
Seherlerde coşarak, yâdını dert eyleyin,
Garip kullar olarak, virâneler peyleyin,
Dertli olan âdemin benzi soluk olacak.
Rüsvâ olup da özün arayan garip âşık,
Cefâyla aşk yoluna girip yürüyen sâdık,
Sonra da dergâhına itaat ile lâyık,
Vahşi olan âdemden kaçar hâlde olacak.
Dîvân-ı Hikmet

8 8
‫یا اهلیم رفیق بولوب سالغیل یولغه‬
‫حمبت نینگ شوقنی بریگیل جان دلگه‬
‫دیدارینگ ین عطا قیلغیل مجله قولغه‬
‫غریب بولوب ویرانه غه کوچار بولغای‬
Ya İlâhî refîk ol, sal beni de yoluna!
Muhabbet şevkini ver, bu günâhkâr kuluna,
Cemâlini lütfeyle, kim girmişse yoluna,
Garipler virâneye, bir gün göçmüş olacak.

9 9
‫خرض اتانینگ صحبتیده دایم بولغان‬
‫غوث غیاث چلنت الرین حارض کوراگن‬
‫رشاب اچییب واهل بولوب افغان قیلغان‬
‫انداغ اعشق قنات توقوب اوچار بولغای‬
Hızır Ata’m sohbeti, dinleyip dâim olan,
Gavslar gavsı kırkları, orada hazır bulan,
Şarap içip çılgınca, durmayıp feryâd kılan,
Öyle âşıklar kanat çırpıp uçar olacak.

10
‫رس رشابنی اچیاگن اعشق رویح سوزالر‬
‫بیاگنه الر تاشالر آتیب انگه کوالر‬
‫تشنه بولوب هاریب تایلب یورور یول الر‬
‫واهل بولوب کوزدین یاشنی ساچار بولغای‬
10
Sır şarabını içen âşık ruhu söz söyler,
Bilmeyenler taş atıp, hâline bakıp güler,
Teşne olup yolunda tâlipler yürür gider,
Çılgın olup gözünden yaşın saçar olacak.

11
‫قول خواجه امحد درد حالت پیدا قیلغیل‬
‫آخرت نینگ حمرشیده غواغ قیلغیل‬
‫معرفت نینگ بوستانیده شیدا بولغیل‬
‫حق بابیین موالم انگه آچار بولغای‬
11
Hoca Ahmed derdini kendine sevdâ eyle,
Âhiret âleminin durma kavgasın eyle,
Marifet bostanında deli ol, devrân eyle,
Aşk kapısını Mevlâm ona açar olacak.

230- ‫حکمت‬ Hikmet - 230

Göçer Olacak!

1 1
‫حمبت نینگ بوستانیین کزیاگن اعشق‬
‫کوز یاشیین نیاز ایالب ساچار بولغای‬
‫عشق یویلده جان ین فدا قیلغان صادق‬
‫قنات توقوب هوا ساری اوچار بولغای‬
Muhabbet bostanını durmadan gezen âşık,
Dua edip gözyaşın, akıtıp döker olur.
Aşk yolunda cânını fedâ eyleyen sâdık,
Kanat çırpıp göklere yükselip uçar olur.

500

2 2
‫جفا چیکمای حمنت تارتمای اعشق بوملاس‬
‫تفراق صفت خواریلق چیکمای صادق بوملاس‬
‫بیدار بوملای دراگهیغه الیق بوملاس‬
‫الیق بولغان خالیق دین قاچار بولغای‬
3 3
‫ایرانالری من یلک بریالن یورمادیالر‬
‫نفس دین کیچمای طریقت گه کریمادیالر‬
‫بو دنیاده حلظه آرام کورمادیالر‬
‫اهل عیال خانومان دین کیچار بولغای‬
4 4
‫وادریغا گیچیت عمروم ضایع مونده‬
‫سورساالرمین موندین نیتگوم انده‬
‫قول يلق قیلمای حق دیدارین کورمک قانده‬
‫آدم اویلغ کروان ینلگیغ گوچار بولغای‬
5 5
‫دردیلک آدم بو دنیاده قرار آملاس‬
‫حق یادیین ایتیب هر دم تیدلین ساملاس‬
‫مست حریان یورور دایم هاریب تاملاس‬
‫ذکرین آیتیب دل زناگرین آچار بولغای‬
6 6
‫عریان بولوب ماسوا دین کیچیب یورور‬
‫جمنون صفت خیل و خیش دین قاچیب یورور‬
‫کونلگ قویش حرضت تپا اوچوب یورور‬
‫بو دنیاین مزاسیدین کیچار بولغای‬
7 7
‫انداغ اعشق چول الر ارا قیلغای وطن‬
‫وحیش ینلگیغ همراه الری زاغ زغن‬
‫رحلت قیلسه چوروک ایگین انگه کفن‬
ّ
‫حور غلمان حله تونالر بیچار بولغای‬
501
Dîvân-ı Hikmet
Cefâsız ve mihnetsiz kişi âşık olamaz,
Toprak gibi horlanıp, Hakk’a sâdık olamaz,
Uykusuz dergâhına lâyık bir kul olamaz,
Lâyık olanlar halktan mutlaka kaçar olur.
Erenler benlik ile gururla yürümezler,
Nefislerinden geçip, yanlış yola girmezler,
Dünyada zerre miktar hiçbir rahat görmezler,
Çoluk-çocuk, ev-barktan meğer geçmiş olalar.
Ah ne yazık ki ömrüm zâyi oldu burada,
Sorarlarsa hâlimi, ne yaparım orada?
Kulluk yoksa didârı görmek mi ki, nerede?
Âdemoğlu bir yolcu, göçüp gider olacak.
Dertli olan insanlar, dünyada karar kılmaz,
Her dâim Hakk’ı anar, dilinden eksik olmaz,
Mest ü hayrân yürür de, hiçbir zaman yorulmaz,
Zikriyle dil zincirin kırıp açmış olacak.
Üryândır masivâdan, geçip yolunda yürür,
Mecnûn gibi her işten kaçar aşkına yürür,
Gönül kuşu hazrete doğru uçup da yürür,
Bu dünya lezzetinden dâim geçer olacak.
Böyle âşık çölleri eyler kendine vatan,
Vahşidir yoldaşları, karga, saksağan, arslan,
Ölürse libasının yakası ona kaftan,
Hızır, İlyas hüllesin ona biçer olacak.
 Dîvân-ı Hikmet
8 8
‫خرض ایلاس غوث غیاث سالم قیلغای‬
‫ایما قیلیب ادب بیالن علیک آلغای‬
‫کوزين یومیب چنی اعشق الر بیهوش بولغای‬
‫جدل قیلیب عقیب ساری کوچار بولغای‬
9 9
‫قول خواجه امحد شیخ ابراهیم فرزندی دور‬
‫حق رسویل مصطیف نینگ دبلندی دور‬
‫طالب الراگ ایغان سوزی بری قندی دور‬
‫حکمت ایتیب طالب الراگ ساچار بولغای‬
231- ‫حکمت‬
1 1
‫ایتای سزیاگ دوستالریم کیمالر کیلیب کیتگویس‬
‫مسلمانالر کونلگیدین مهر شفقت کیتگویس‬
2 2
‫مسلمان مزی دیاگنالر حرام حریش ییاگنالر‬
‫ییمادیم دیب تانگغانالر آخر زمان بیلگویس‬
3 3
‫بری برییگه باقماسالر مهر شفقت قیلماسالر‬
‫آخرت ین برییبان دنیا مالنی آلغویس‬
4 4
‫حقین کوروب تانگغایالر ناحق ایشالر قیلغایالر‬
‫حقین ایتسه اوراغیالر یب دین الرین بیلگویس‬
5 5
‫مؤمن من دیب ایغایالر روزه نماز قیلغایالر‬
‫فساد ایشالر ایتاگیالر منافق لر بیلگویس‬
502
Hızır, İlyas ve gavslar ona selâm duracak,
İhsan ve edep ile hepsi hayrân kalacak,
Göz yumup gerçek âşık dâim şaşkın olacak,
Cedel ile ukbâya o da göçer olacak.
Bilin Kul Hoca Ahmed, İbrahim’in oğludur,
Hak Resul’ü Muhammed Mustafa’ya bağlıdır,
Tâlipler sözlerinden, ta yürekten dağlıdır,
Hikmetlerin söyleyip, halka nurlar saçacak.
Hikmet - 231
Münafıklar Belgesi!
Anlatayım dostlarım, kimler gelip-gidesi,
Müslümanlar gönlünden mihribânlık gidesi.
Müslümanız diyeler, harâm lokma yiyeler,
Hem de inkâr edeler, âhir zaman belgesi.
Birbirine bakmazlar, hiç şefkatli olmazlar,
Âhiretten çalalar, dünya malın sevdâsı.
Hakkı görür uymazlar, haksızlığa koşarlar,
Hak diyene vururlar, dinsizliğin belgesi.
Mü’minim der söylerler, oruç, namaz sevmezler,
Fesâd işler yaparlar, münafıklık belgesi.
 ‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫اعلم الر حرام ییاگی اعیم الر دین دین کیتاگی‬ ‫‪Âlimler harâm yerler, dinsizliğe giderler,‬‬
‫ظالم الر قوى بولغای مؤمن الرین اورغویس‬ ‫‪Zâlimi güçlü eder, mü’min gâfil olası.‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬
‫حاکم الر ظالم بولغای مؤمن الر مالنی آلغای‬ ‫‪Hâkimler zâlim olur, mü’min malını alır,‬‬
‫اولوب مال الری قالغای انده تنگریم سورغویس‬ ‫‪Ölünce her şey kalır, orda hesap veresi.‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫رشیعت ین بیلماسالر طریقت ین اوقماسالر‬ ‫‪Şeriatı bilmezler, tarikatı görmezler,‬‬
‫حقیقت گه ییتماسالر شیخ یلق دعوا قیلغویس‬ ‫‪Hakikate ermezler, şeyh davası kılası.‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫ایلین مرید آلغایالر آه افغان قیلغایالر‬ ‫‪Halkı mürit alırlar, âh u figân kılarlar,‬‬
‫حریان بولوب قالغایالر دجال لعنی بیلگویس‬ ‫‪Hayrân olup kalırlar, lanet Deccâl olası.‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫دنیا مالنی سویماگیل دنیاین کوب ییغماغیل‬ ‫‪Dünya malını sevme, ona meyil eyleme,‬‬
‫اوملاس من دیب ایماغیل برچه اعلم اولگویس‬ ‫‪Ölmem diye söyleme, bütün âlem ölesi.‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪11‬‬
‫نفس ایلگیگه توشوبسن تن سیمریتوب یوروبسن‬ ‫‪Nefs eline düşmüşsün, onu besler durursun,‬‬
‫حمرش کوین بولغانده قهار قهر قیلغویس‬ ‫‪Âhirette görürsün, zavallı, kahrolası.‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫قول يلق قیلمای اوالرسن قرا یریگه کریارسن‬ ‫‪İtaatsiz ölürsün, kara yere girersin,‬‬
‫یلغوز یاتیب قالورسن کوزگه تفراغ تولغویس‬ ‫‪Yalnız yatıp kalırsın, gözü toprak dolası.‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬
‫قول خواجه امحد باردور جان تورماغیل باقیب حریان‬ ‫‪Hoca Ahmed vardır cân, yürüme bakıp hayrân,‬‬
‫موالم دین تیال ایمان انده دیدار کورگویس‬ ‫‪Mevlâ’dan dile emân, orda didâr göresi.‬‬

‫‪503‬‬
Dîvân-ı Hikmet
232- ‫حکمت‬
1 1
‫اهلل دیاگن یقنی قول ین کورسام یوزین‬
‫خدمتیده اهلل یادین ایتسام منا‬
‫آخرت غه اهلل دیبان بارور بولسام‬
‫من هم مدام اهلل دیبان تورسام منا‬
2 2
‫قیو قول غه اهلل یادی بولسه همراه‬
‫آچیلور کوز یولنی تاپار بوملاس گمراه‬
‫یادیلق قول دین قاچار بولغای غفلت گناه‬
‫روزی قیلسه گناه الردین قاچسام منا‬
3 3
‫تن جان بیالن بری اعرف ین توتسام ایلگنی‬
‫همراه بولوب جانیم بریهل دیسام یادین‬
ّ
‫اهلل دیبان مین سورسه رب سیدین‬
‫نادان اوزوم اول اعرف ین تابسام منا‬
4 4
‫اهلل دیاگن اول بوستان ده تابدی دولت‬
‫تاپار دولت اناگ ایسه اولوغ همت‬
‫یاری ایالر اول ایشین قادر قدرت‬
‫بولغوم بیدار اول همت ین تابسام منا‬
5 5
‫اهلل دیاگن اعرف قول ین کوز یاشیین‬
‫ضایع قیلماس قادر ایاگم هر ایشیین‬
‫روشن قیلور صانع ایاگم ایچ تاشیین‬
‫من هم مدام اهلل دیبان یورسام منا‬
6 6
‫قول خواجه امحد تینمای مدام اهلل دیگیل‬
‫آخرت ین عذابیین قیغو ییگیل‬
‫نفسگه مدام لقمه حالل روزی بریگیل‬
‫مؤمن بریهل سوزالشیبان اوتسام منا‬
504
Hikmet - 232
Gece-Gün Allâh Desem!
“Hak!” diyen âriflerin ben de görseydim yüzün,
Gece-gündüz dinmeden, ben de Allâh deseydim.
“Allâh!” zikrin diyerek, âhirete varsaydım,
Ben dinlenmeden dâim, Allâh deseydim işte.
Her kime Allâh adı olsa yoldaş, arkadaş,
Açılır göz, bulur yol, Hak ile olur sırdaş.
Zâkirlerden kaçanlar, olur şeytana yoldaş,
Râzı olsa Allâh’ım, günâhtan kaçsam işte.
Ten cânıyla ârifin, bir kez görsem yüzünü,
Hem-rah olsam gönülden, ansam onun adını.
Allâh deyip istese Rabb’inden muradını,
Özüm, ruhum, bedenle, Rabb’imi görsem işte.
Allâh diyen âşıklar şüphesiz buldu devlet,
Devlet bulmuş sayılır, verilse ona himmet,
Yardım eyler işine, Kâdir verir hep kudret,
Ben uykusuz kalarak, himmeti görsem işte.
Allâh diyen ârifin görseydim gözyaşını,
Geri koymaz Melik’im onun hiçbir işini,
Nurlandırır Allâh’ım hem içi hem dışını,
Her dâim dinlenmeden, Allâh deseydim işte.
Hoca Ahmed dinmeden sen daima “Allâh!” de,
Âhiret azabından kal dâim endişede.
Nefsi harâmdan koru, her dâim helâl ye de.
Mü’minlerle sözleşip, dâim Allâh de işte.

233- ‫حکمت‬
1 1
‫دیداریین طلب قیلیب یولغه کریسام‬
‫روز حمرش دیداریین کورار من مو‬
‫واهل قیلیب کوز یاشیمین ژاهل قیلسام‬
‫جان بریارده دیداریین کورار من مو‬
2 2
‫دیداریین آرزو قیلسانگ ییغالب یورگیل‬
‫یوز مینگ تورلوک رازین ایتیب سحر تورغیل‬
ّ
‫قیامت نینگ شدتیدین ماتم قورغیل‬
‫ماتم قورسام دیداریین کورار من مو‬
3 3
‫خیشیالرین صحبتیده جفا چیکسام‬
ّ
‫یاشیم آقیب حقه باقیب کوزوم تیکسام‬
‫نماز اوقوب ریاضت ده بیلیم بوکسام‬
ّ
‫ای مؤمن الر حقه یاووق بوالر من مو‬
4 4
‫بو دنیاین بزیگه بریدی طاعت قیل دیب‬
‫حق ذگریین آیته آیته اعدت قیل دیب‬
‫ذکرین ایتیب شیطان اوینی اغرت قیل دیب‬
‫اغرت قیلسام فیض فتوخ آالر من مو‬
5 5
ّ
‫اوت عمروم ارمان بیالن طاعت قیلمای‬
‫حق شوقیده کویوب یانیب اعدت قیلمای‬
‫جان بریارده حق مصطیف مدد قیلمای‬
‫اوالر وقتده ایمان بیالن بارار من مو‬
6 6
‫مدد بریسه بنده یولغه صادق بولور‬
‫دنیا تیپیب یاشنی ساچیب اعشق بولور‬
‫اندین سونگره دراگهیغه الیق بولور‬
‫جاندین کیچمای انگه الیق بوالر من مو‬
505
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 233
Didârın Görür müyüm?
Didârını dileyip onun yoluna girsem,
Mahşerde didârını mümkün mü, görür müyüm?
Feryâd edip gözyaşım, akıtıp yere sersem,
Cân verirken didârı görüp de ölür müyüm?
Didârını istersen ağlayuben yürü sen,
Yüz bin tür niyâz ile seherde kalkabilsen,
Kıyamet şiddetinden sen matem tutabilsen,
Dâim matemde olsam didârın görür müyüm?
İyiler sohbetinde gam, keder, cefâ çeksem,
Yaşım akıtıp Hakk’a bakıp gözümü diksem,
Namazda riyâzette oturup dizim çöksem,
Söyleyin bana Hakk’a ben yakın olur muyum?
Dünyayı bize verdi, itaat kılın diye,
Hak zikrini söyleyip, hem âdet kılın diye,
İstiaze eyleyin, şeytanı kovun diye,
Kovabilsem feyzini, hem fütûh alır mıyım?
Geçti ömrüm gafletle, Hakk’a taat kılmayıp,
Hak şevkiyle tutuşup, yanıp âdet kılmayıp,
Cân verirken Nebi’den hiçbir medet kılmayıp,
Ölür de o vakitte, imânla varır mıyım?
Medet kılsa kuluna, yolunda sâdık olur,
Dünyayı tepip atsa, yaş döküp âşık olur,
Ondan sonra dergâha hakkıyla lâyık olur,
Cândan geçmeden O’na lâyık kul olur muyum?
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫جاندین کیچمای ایشینگ بیتماس قیامت ده‬
‫حرست بیالن ییغالب یورگیل ندامت ده‬
‫مغز رسینگ قیناب توراغی عالمت ده‬
‫پری مغان ساری قاچسام قاالر من مو‬
Cândan geçmezsen işin bitmez ki kıyamette,
Hasret ile ağlayıp, yürürsün nedâmette,
Günâh ve kusurların kılarsa dalâlette,
Pîr-i mugâna kaçsam, acep kurtulur muyum?

8 8
‫عمروم ییتیب ییتمیش یاشقه کولاگنیم یوق‬
‫حقدین اوزگه عرشت الرین بیلاگنیم یوق‬
‫ییغالماق دین اوزگه ایشین قیلغانیم یوق‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوالر من مو‬
Ömrüm geldi yetmişe, huzur yok, güldüğüm yok,
Hak’tan başka işleri, gördüğüm, bildiğim yok,
Ağlamaktan başka iş yaptığım, kıldığım yok,
Ben burada ağlayıp, ahrette güler mi yim?

9 9
‫تفراق بوملای حق وصلیگه ییتیب بوملاس‬
‫سیخ بوملای قیل کوفروک دین اوتوب بوملاس‬
‫حوض کوثر رشابیدین تاتیب بوملاس‬
‫اهلل دیسام شوق رشابنی تاتار من مو‬
Toprak olmadan Hakk’a ulaşmak, vuslat olmaz,
Cömert bir kul olmadan sırattan geçmek olmaz.
Havz-ı Nebi suyundan kanarak içmek olmaz,
Allâh desem havzından acep ben tadar mıyım?

10
‫وا دریغا حمرش کوین قایم بولسه‬
‫قهار ایاگم عدیل بریالن حایلم سورسه‬
‫وا ویلتا قولغه عمل الزم بولسه‬
‫ای دوستالریم من هم خالص بوالر من مو‬
10
Vah ne yazık mahşerde kulları kâim olsa,
Kahhar olan Melik’im benim de hâlim sorsa,
Feryâd u figân ile amelim lâzım olsa,
Ey dostlarım orada ben halâs olur muyum?

11
‫قول خواجه امحد یول الر خطر مزنل يراق‬
‫کیتار وقتینگ یاقنی کیدلی بارمو یراق‬
‫راحله سزی یولغه کریسانگ مزنل یریاق‬
‫آزوق سزیین یولغه کریسام ییتار من مو‬
11
Hoca Ahmed yollar hep tehlike, menzil uzak,
Dünya hayatı kurmuş sana binlerce tuzak,
Bineksiz yola girme, gafleti elden bırak,
Azıksız yola girsem, hedefe varır mıyım?

506

234- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫ففروا ایل اهلل دیب آیت کیدلی‬
‫یقام توتوب حرضتینگ گه یانماین مو‬
‫کوکدین مناگ سانسزی براق کیلتوردیالر‬
‫منی دیدیالر ای یارانالر مینماین مو‬
2 2
‫کیناگش بیالن اول براقغه میندوردیالر‬
‫رسم تعظیم تواضع الر قیدلوردیالر‬
ّ
‫ایرانالر نینگ چیکسیگه قوندوردیالر‬
‫قوندوردیالر ای یارانالر قونماین مو‬
3 3
‫سانسزی چیاکس کوردوم ایرسه حریان بودلوم‬
‫حبمد اهلل گدا ایردیم سلطان بودلیم‬
‫رمحت حبری توال بریدی عریان بودلیم‬
‫چوم دیدیالر ای یارانالر چومماین مو‬
4 4
‫اول دریاغه چومدوم عجب تاشالری بار‬
‫اولوغ اولوغ عزیزالرین باشالری بار‬
‫باشالر کوردوم کوزالریده یاشالری بار‬
‫سن هم یاشینگ توک دیدیالر توکماین مو‬
5 5
‫اندین سونگره بری مقامغه ییتکوردیالر‬
‫نفس هوا ایکی سیین اودلوردیالر‬
‫اولوب ایردیم قیته باشدین تریگوزدیالر‬
‫ترییک یوروب اول دیدیالر اوملاین مو‬
6 6
‫اندین سونگره حق رسویل منگه باقیت‬
‫سالم بریدیم هیبت بریالن علیک آدلی‬
‫ییغالب توردوم رحیم کیلیب خبشیش بریدی‬
‫ایت دیدیالر مؤمن الراگ ایتماین مو‬
507
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 234
Yârânlar Binmeyim mi?
“Fe firrû ila’llâhi”156 ayeti nazil oldu,
Yakam tutup Hazrete varıp koşmayayım mı?
Gökten sayısız Burak bana indirir oldu,
“Bin!” dediler Burak’a, yârânlar binmeyim mi?
Merasim düzenleyip Burak’a bindirdiler,
Tören ve saygı ile tevazu gösterdiler,
Erenler huzuruna garibi getirdiler,
Kondurdular meydana, yârânlar inmeyim mi?
Sayısız ihsân gördüm, hepsine hayrân kaldım,
Ben gedâ iken şükür, şimdi de sultân oldum,
Rahmet deryâsı taştı, saflaştım üryân oldum,
“Gir!” dediler ey dostlar! Deryâya girmeyim mi?
O deryâya ki daldım, acayip taşları var,
Nice büyük azizin mükellef başları var.
Başlardaki gözlerin, dökülen yaşları var,
“Sen de yaş dök!” dediler, ben yaş dökmeyeyim mi?
Sonra da bir makama yükseltip götürdüler,
Nefs ü hevâmı vurup, yok edip öldürdüler,
Ölmüş olan hâlimi yeniden oldurdular,
“Ölmeden öl!” dediler, şimdi ben ölmeyim mi?
O saat Hak Resul’ü bana nazar eyledi,
Selâm verdim zâtına, baktı kerem eyledi,
Ben ağlayıp durunca, himmet ikrâm eyledi,
“Söyle!” dedi kullara, şimdi söylemeyim mi?
156
“Fe firrû ila’llâhi”: Allâh’a koşunuz!, (Zariyat Sûresi 51/50. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قول خواجه امحد بو دنیادین کیتیت بولغای‬
‫فنا یف اهلل مقامیغه یییت بولغای‬
‫معرفت ین دریاسیغه باتیت بولغای‬
‫بات دیدیالر باتقانیمچه باتماین مو‬
235- ‫حکمت‬
1 1
‫رشاب اچیاگن اعشقالر مال و جاندین کیچارالر‬
‫فنا بولوب روحالری عرش ین کوزالب اوچار الر‬
2 2
‫انطهور ین رشایب عسل دین هم تاتیل دور‬
‫رسدین معین تویاگنالر اول رشاب دین اچیارالر‬
3 3
‫رشاب اچیاگن مست بولور عشقیده رسمست بولور‬
‫اوتقه توشاگن خلیل دیک کویوب یانیب اوچار الر‬
4 4
‫آتینگ بودلی فالنیچ انسان بولسانگ یول تاین‬
‫حقین سویاگن اعشقالر حالیل دین کیچارالر‬
5 5
‫قول خواجه امحد قان ییغالب منصور ینلگیغ اوزونگ آس‬
‫حقین بیلاگن اعشقالر ایلگه معین ساچارالر‬
508
Hoca Ahmed dünyadan sen de geçtin olacak,
Fenâ fi’llâh makama hemen yettin olacak,
Marifet deryâsına girdin, battın olacak,
“Bat!” dediler yârânlar, söyleyin batmayım mı?
Hikmet - 235
Yurda Ma’nâ Saçarlar!
Şarap içen âşıklar, mal ve cândan geçerler,
Fenâ bulup ruhları, arşı görüp uçarlar.
“Tahura”nın şarabı, hem de baldan tatlıdır,
Sırdan ma’nâ duyanlar, o şaraptan içerler.
Şarap içen mest olur, aşkından sermest olur,
Ateşte Halil gibi, yakılıp da uçarlar.
Adın oldu falanca, insan olsan yol tanı,
Hakk’ı seven âşıklar, helâlinden geçerler.
Hoca Ahmed kan ağla, Mansûr gibi özün as,
Hakk’ı bilen âşıklar, yurda ma’nâ saçarlar.

236- ‫حکمت‬
1 1
‫سحر وقتده تزیین بوکوب یاشنی توکوب‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
‫حمبت نینگ شویق بیالن دردینگ اوقوب‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
2 2
‫تینمای یوروب راز دلنی سناگ ایتار‬
‫توبه قیلیب نفس ین تیفیب سناگ قایتار‬
‫حقین یاووق اعشق الری سناگ ایتار‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
3 3
‫عشقینگ سین جان دلین اراسیده‬
‫درد غمینگ یوراک بغریم پاره سیده‬
‫اوتلوغ عشقینگ اویلاالر ساره سیده‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
4 4
‫عشقینگ سین جاندین اوتوب ایمان اورتار‬
‫انینگ اوچون کونده یوز مینگ شویق آرتار‬
‫چنی اعشقالر راحت تاشالب حمنت ایستار‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
5 5
‫تانگ آتقوچنه تینمای ییغالر دایم بیدار‬
‫اول عزیزگه اخالص قیلیب بارینگ زنهار‬
‫دنیا عقبنی طلب قیلیب تیالر دیدار‬
‫روز حمرش اعشقالرینگ سناگ ییغالر‬
6 6
‫چنی اعشقالر پینهان یورار بیلماس کییش‬
‫کوزالریدین تینمای آقار قانلیق یایش‬
‫اهلل تیو جنبش قیلور ایچ و تایش‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
509
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 236
Âşıkların Sana Ağlar!
Seher vakti diz büküp, gözlerinden yaş döküp,
Mahşerde âşıkların Ey Rabb’im sana ağlar.
Muhabbetin şevkiyle derdini bir bir döküp,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!
Usanmadan yürüyüp derdini sana söyler,
Tövbe edip nefsini incitip sana döner,
Hakk’a yakın dervişler, içini sana döker,
Mahşerde âşıkların ey Rabb’im sana ağlar!
Senin aşkın cânımın, ruhumun arasında,
Derd-ü gamın yüreğim, bağrımın yarasında,
Senin ilahi aşkın veliler arasında,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!
Aşkın cândan geçirip, imânı bile örter,
Her gün ilâhî şevkin durmaz yüz bin kat artar,
Gerçek âşık rahatı terk eder, mihnet ister,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!
Seher vaktine kadar uykusuz sana ağlar,
İhlasla kulluğunu sana has kılar, zinhâr,
Dünya ve âhireti boşar ve diler didâr,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!
Gerçek âşıklar yanar, bilmez bir başka kişi,
Gözlerinden durmadan akar kanlı gözyaşı,
“Allâh!” der, mutlu olur, sevinçten içi-dışı,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!
Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫یا قادرا عشقینگ اویت جان کویدورور‬
‫اعشقالرین اگه اودلورور اگه تریگوزور‬
ّ
‫شدتیدین طغیان قیلیب نور تودلورور‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
Aşkının ateşiyle ey Rabb’im cânlar yanar!
Âşıkları öldürür, gâhı da geri döner,
Aşkının şiddetiyle gönüller nurla dolar,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!

8 8
‫اهلل عشیق یوراک بغریم پاره قیدلی‬
‫تری عشقینگ پنهان تیکیب پاره قیدلی‬
‫بیابانده جمنون بیالن جوره قیدلی‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
Allâh aşkı yüreğim, bağrımı pâre kıldı,
Yüce aşkın derinden ciğerim yâre kıldı,
Kırlarda Mecnûn ile meclisi çâre kıldı,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!

9 9
‫اکفر عشقینگ جان دیلم شیدا قیدلی‬
‫طلب قیلیب خلق اچییده رسوا قیدلی‬
‫منصور صفت اعلم مناگ غواغ قیدلی‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
Senin aşkın cânımı, gönlümü dilhûn etti,
Talep ettim halk içre ruhumu zebûn etti,
Mansûr gibi tüm âlem hâlime bühtân etti,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!

10
‫بری قطره یم تاتماغینچه عشق ین بیلماس‬
‫پری مغان نظر قیلمای یولغه کریماس‬
‫درد حالت تیگماگوچنه بویی آملاس‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
10
Bir katre mey içmeden sen Hakk’ı bilemezsin,
Dert sana değmedikçe, mesafe alamazsın,
Pîrin nazar kılmazsa, Hak yola giremezsin,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!

11
‫قول خواجه امحد چنی اعشقالر تفراقدین خوار‬
‫ظاهرالرین هر کیم کورسه قیلغای الر اعر‬
‫قیامت کون حق آدلیده اول اعتبار‬
‫روز حمرش اعشق الرینگ سناگ ییغالر‬
11
Hoca Ahmed topraktan hordur gerçek âşıklar,
Zâhirlerin kim görse, ar duyar o sâdıklar,
Kıyamette muteber kuldur bağrı yanıklar,
Ey Rabb’im âşıkların mahşerde sana ağlar!

510

237- ‫حکمت‬
1 1
‫معرفت حاصل قیلور اعرف بولغان‬
‫اعشقالر نینگ بازاریدین کیلاگن کییش‬
‫طالب الرغه هادی بولوب یول کورساتاگن‬
‫یریاق یریدین خرب آلور کوراگن کییش‬
2 2
‫صورتین کوروب ایردیم ایراگ شتیم من‬
‫مراد تیالب قولوم یازیب کوروشتیم من‬
‫آسان کوروب یودلین یولغه آداشتیم من‬
‫پنهان ایرمیش رسدین خرب آلغان کییش‬
3 3
ّ
‫قیو قولین رسی بولسه حقه عیان‬
‫یب واسطه قیلور این شیخ زمان‬
‫صحبیت دین بهره آلور خلق جهان‬
‫بیلینگ این اوملاس بورون اولاگن کییش‬
4 4
‫ایر دیمانگزی دنیاسیین ترک ایتماسه‬
‫شیخ بولوبان ییغسه دنیا افالسیین‬
‫تاشالب کیتار مونده ملک و اشیاسیین‬
‫رسوا بولوب قوروق دعوا قیلغان کییش‬
5 5
‫مرید کریاک قدم قویسه خالص من دیب‬
‫ایرین کوروب ایتاک توتسه خملص من دیب‬
‫توبه قیلسه غین یلقدین مفلس من دیب‬
‫شیخ اول بولور خدایی ین بیلاگن کییش‬
6 6
‫ایا دوستالر کیچه کوندوز بولونگ بیدار‬
‫کوز یاشیغه عطا قیلور انده دیدار‬
‫قهری کیلسه آرقه سیدین رمحیت بار‬
‫بری کون کورار طالب بولوب یوراگن کییش‬
511
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 237
Senden Önce Göçen Kişi!
Marifet sahibidir cümle ârif olanlar,
Âşıklar pazarından yürüyüp gelen kişi.
Tâlibe hâdî olup yol ve hedef gösteren,
Uzak yerlerden haber alır o gören kişi.
Suretini görmüştüm, erken geldim, geçtim ben,
Yazıp murat diledim, onunla görüştüm ben.
Kolaylıklar görerek yoluna kavuştum ben,
Pinhân imiş sırrından haberdâr olan kişi.
Hangi kulun sırları olursa Hakk’a ayan,
Hak vasıtasız eder, o kulu şeyh-i zaman,
Sohbetinden hissedâr olurmuş halk-ı cihân,
Biliniz sizler onu, ölmeden ölen kişi.
Er demeyin kişiye, terk etmez dünyasını,
Şeyh olarak yığarsa dünya emtiasını,
Koyup gider buradan mülkünü, eşyasını,
Rezil olur dünyada kavgası kuru kişi.
Mürid kademin koysa, ben hâlis kulum diye,
Er görüp etek tutsa, muhlis bir kulum diye,
Zenginken tövbe edip, müflis bir kulum diye,
Şeyh odur ki Hudâ’sın bilip tanıtan kişi.
Dostlarım gece-gündüz, sizler uykusuz olun,
Gözlerden yaş akıtıp, orda didârı görün,
Kahretse arkasından rahmeti gelir bilin,
Bir gün muhakkak görür, tâlip olan er kişi.
Dîvân-ı Hikmet
7 7
‫قول خواجه امحد تیلینگ بریالن ایدینگ ثنا‬
‫قبول قیلماس جاندین کیچیب بوملای فنا‬
‫کوزالرینگ دین قان یاش آقیب قیلینگ داع‬
‫انداغ قیدلی سندین بورون اوتاگن کییش‬
238- ‫حکمت‬
1 1
‫حق تعایل قدرت بریالن نظر سادلی‬
ّ
‫خرم بولوب حق ساری غه یاندیم منا‬
‫پری مغان شفقت بریالن قولوم آدلی‬
‫تاغالر چیقیب خالیق دین تاندیم منا‬
2 2
‫عییس مریم تاغالر چیقیب ماکن قیدلی‬
‫نفسنی تیفیب گیاه برییب یب جان قیدلی‬
‫اندین سونگره حقین ایزالب افغان قیدلی‬
‫خدمت قیلیب من هم افغان قیدلیم منا‬
3 3
‫اعشقالرین مقامالری اولوغ مقام‬
‫اول مقام ده اعشقالری ییغالر مدام‬
‫حق قاشیده سلوک الرین قیلیب تمام‬
‫فرمان بودلی آهو الرین ایدیم منا‬
4 4
‫حمبت ین دریاسیدین گوهر تریدیم‬
‫تون کیچه الر باشیم بریالن قایم توردوم‬
‫حبمد اهلل حمنت تارتیب دیدار کوردوم‬
‫اهلل دیبان دیداریین کوردوم منا‬
512
Hoca Ahmed dilinle zikredip yaptın senâ,
Kabul olmaz cânından geçip bulmazsan fenâ,
Gözlerinden kanlı yaş akıtıp kılsan duâ,
Böyle zikretti Hakk’ı senden önceki kişi.
Hikmet - 238
Didârın Gördüm İşte!
Rahman’ım, kudretiyle nazar eyledi bana,
Sevinerek yoluna koştum, döndüm ben işte!
Pîr-i mugân şefkatle benim elimden tuttu,
Dağa çıkıp da nastan uzaklaştım ben işte.
İsâ, Meryem’le çıkıp dağı mekân eyledi,
Nefsin terbiye edip, otla bî-cân eyledi.
Sonra Hakk’ı arayıp, feryâd figân eyledi,
Hizmetle efgânımı artırdım böyle işte.
Âşıkların makamı, nice büyük makamdır,
O makamda âşıkın ağlamaları tamdır.
Hak önünde tariki dürüst ne de yamandır,
Fermân oldu ahlarla dağdan indim ben işte.
Muhabbet deryâsından nice gevherler derdim,
Gece-gün, seherlerde huzurda kâim durdum,
Şükür mihnetler çekip, O’nun didârın gördüm,
Allâh deyip didârın seyrettim, gördüm işte.

5 5
‫تون کیچه الر قایم توراغن مونده بایش‬
‫اول گوهرین اصلنی سورسانگ کوزین یایش‬
‫اندین سونگره اعشقالرین تریا تایش‬
‫ریاضت ده سولوب سزییب قادلیم منا‬
6 6
‫حقیقت ین دریاسیدین گوهر آدلیم‬
‫مکمل گه خدمت قیدلیم‬ّ ‫پری اکمل‬
‫یودلین آزاغن طالب الرین یولغه سادلیم‬
‫طالب الرگه رسدار بولوب یوردیم منا‬
7 7
ّ
‫پری اکمل مکملیم همداین‬
‫ظاهر باطن عزیزالرین عزیز خواین‬
‫ایچ و تایش نورغه تولغان درین اکین‬
‫یییت یاشده پریدین اولوش ادلیم منا‬
8 8
‫آتالریین اگر آيتشام کویار تیلیم‬
‫مکمل یم سوزی حلیم‬ّ ‫پری اکمل‬
‫هم مرشدیم هم ارشادیم جان دیلم‬
‫انداغ پریدین جدا بولوب قادلیم منا‬
9 9
‫یییت دریا توقوز افالک تعظیم قیدلی‬
‫قول يلق مقام حارض بولوب مینگنی دیدی‬
ّ ‫حق مصطیف‬
‫امتیم دیب قولوم آدلی‬
‫قولوم توتوب میندوردیالر میندیم منا‬
10 10
‫اول دریاین توبالریده گوهر کوردوم‬
‫بو نه رس دیب ایرانالردین سوال سوردوم‬
‫حق انعایم سنگه دیدی سیونوب توردوم‬
‫چومگنی دیدی جاندین کیچیب چومدیم منا‬
513
Dîvân-ı Hikmet
Geceler huzurunda kâim duran her başı,
“O gevher aslı nedir?” sorsan, gözünün yaşı.
Yaş akan âşıkların artık bitmiştir işi,
Riyâzette pişince, sızdım, kaldım ben işte.
Hakikat deryâsından nice gevherler aldım,
Pîr-i kâmil mükemmil, dâim hizmetler kıldım,
Yoldan çıkan tâlibi, tutup da yola saldım,
Tâliplere ser olup, böyle yürüdüm işte.
Pîr-i kâmil mükemmil, Yusuf el-Hemedânî,
Zâhir bâtın üstâzın en yüce aziz hanı,
İçi, dışı nur dolan, inci, mercânın kânı,
Ben yedi yaşındayken, pîrden pay aldım işte.
Adlarını söylersem, inan ki yanar dilim,
Pîr-i kâmil mükemmil, sözüdür benim hâlim,
Mürşidin irşadıdır, sözüm, dilim ve cânım,
Böyle pîrden cüdâyım, garip kaldım ben işte.
Yedi deryâ, dokuz gök, hürmet ve ta’zîm kıldı,
Kulluk makamın hazır, gel hadi sen bin dedi,
Mustafa himmetiyle tuttu elimi aldı,
Elim tutup bindirdi, ben de bindim bak işte.
Deryânın diplerinde nice gevherler gördüm,
“Bu nasıl sır?” diyerek, ben erenlerden sordum.
“Hakk’ın ikrâmı sana!” dedi, sevinip durdum,
“Dalsan!” dediler bana, cân-baş daldım ben işte.
Dîvân-ı Hikmet
11
‫چوموب تافیب گوهر آیلب چیقتیم تاشقه‬
‫اوز حایلمغه نظر قیلسام حایلم باشقه‬
‫اعلم تودلی کوزالریم دین آقغان یاشقه‬
‫چیاکس کیلیب قونگنی دیدی قوندوم منا‬
12
‫ایا دوستالر اول چیاکس ین بیاین بار‬
‫خییش تینگالنگ من ایتاین عیاین بار‬
‫خاص بزرک الر بیلور این ماکنیین‬
‫الماکن ده حق بیدلوردی بیدلیم منا‬
13
ّ
‫اول چیاکس ین اصلنی سورسانگ علینی ده‬
‫حق ارسااغن خاص بزرک ین خاین انده‬
‫جان جسمینینگ بو رسالرین بیلماک قنده‬
‫تویگنی دیدی باشیم توتوب تویدیم منا‬
14
‫حقیقت دین حکمت ایدیم دانا قین‬
‫خییش یمان حارض تورور باقیب تاین‬
‫حیوان قیلمای آدم قیدلی موالم سین‬
‫هر جفاگه کونگنی دیدی کوندوم منا‬
15
ّ
‫من تواضع حقه قیدلیم اول هم قیدلی‬
‫اهلل دیدیم ّبلیک دیب جواب بریدی‬
‫رمحت بابنی آچیب مین یولغه سادلی‬
‫صور ینلگیغ دایم کوکراب اوندیم منا‬
16
‫اعشق الرین کوزی یاشلیغ رنگالری رو‬
‫اول سببدین حقین ایزالب دایم ییغالر‬
‫حق یویلده بغری پیشیب کوکسنی داغالر‬
‫داغنی آیلب حق قاشیده اودلوم منا‬
514
11
Dalıp buldum gevheri, alıp çıktım dışarı,
Hâlime nazar ettim, hâlimde yok başarı,
Tüm cihânı doldurdu, gözlerimin yaşları,
“Yiğit gelip konasın!” dedi, kondum ben işte.
12
Ey dostlarım sorsanız yiğidin beyânını,
İyice dinleyiniz bu sözün ayanını,
Tüm ulular bilirler hep onun mekânını,
Lâ mekânda Hak dedi, ben onu bildim işte.
13
Yiğidin aslın sorsan mekânı illiyyîn’de,
Hak nezdinde ulular, cânı orda, indinde,
Cânların sırlarını bilmek ise nerede,
“Doyasın!” dedi başım tutup, doydum ben işte.
14
Hakikat, hikmet dedim, bilgeler nerde hani?
İyi, kötü hazırdır, bakarak sağ, sol yanı,
Hayvan değil kul kıldı, bak Yüce Mevlâ seni,
Her cefâya kan dedi, bakın kandım ben işte.
15
Hakk’a tevazu kıldım, O bana lütfeyledi,
“Allâh!” dedim, “Lebbeyk!” le, bana nidâ eyledi,
Rahmet kapısın açıp, yola irsâl eyledi,
Servi gibi hep yeşil, cânlı kaldım ben işte.
16
Âşıklar gözü yaşlı, renkler sarıya sarar,
Bundandır Hakk’ı arar, durmaz ve dâim ağlar,
Hak yolda bağrı yanıp, her dâim göğsün dağlar,
Dağ alıp Hak önünde, erdim, oldum ben işte.
 Dîvân-ı Hikmet

17
‫قول خواجه امحد اعلم کزییب تابتیم اهل‬
‫اهلل دیبان جاننی بریسه بنده یلک سهل‬
‫درویشالرنینگ اصلنی سورسانگ قول ایاق شال‬
‫اول سببدین اوزوم ترییک کومدوم منا‬
17
Hoca Ahmed çok gezip ben de buldum bir ehil,
“Allâh!” deyip cân verir, bu halde ölmek sehil,
Dervişin aslın sorsan, el, ayak, şal ve cehil,
Bundandır özüm diri, toprağa gömdüm işte.

Hikmet - 239
Sayısız Nimeti Var!

1 5
Mü’minler tövbe edin, sakın gâfil olmayın, Sırat köprüsü durur cehennem üzerinde,
Kim ki tövbe ediyor, orada izzeti var. Yalancı âşıkların perişân hâllerinde,
Hak cemâli lütfeder, bunu böyle anlayın, Lütfederse necâtı, yürürler üzerinde,
Cennet içre tükenmez, sayısız nimeti var. Lütfetmezse orada çok çetin azabı var.

2 6
Namazda ihlaslı ol, Hudâ hâlini bilsin, Çöllerdeki kumlardan çoktur onun günâhı,
Nefs, şeytan, ben benliği, hem senden cüdâ kılsın, Günâhını affetse kâinatın İlâhı,
Tövbe edip gözyaşın akıtıp revân kılsın, Kabul edilmez bugün ne feryâdı, ne âhı,
Gözyaşın dökenlere sonsuz merhameti var. Gece-gündüz kork ve kalk, hesabın heybeti var.

3 7
Yalan âşık olup da, öyle yürüme zinhâr, Her kim ki Hakk’a kuldur, O’nun aşkıyla yansın,
Sahtekâr âşıklardan, Hudâ her daim bizâr, Tövbe edip Rabb’ine, rahmetine dayansın,
Kezzâba “Ümmet!” demez, Yüce Seyyidü’l-ebrâr, Huri, gılmân, vildânın hizmetiyle uyansın,
Varınca dar kabirde, hatanın bedeli var. Türlü türlü nimetin sayısız lezzeti var.

4 8
“El-kezzâbu lâ ümme!” dedi, Nebi Muhammed, Her kim ki tövbe etmez, sabah erkenden kalkar,
Salât u selâm gönder, O desin sana ümmet, İşi güzel olsa da onu âfetler sarar,
Yalancıya melekler her dâim okur lanet, Nice türlü meşakkat gelir de verir zarar,
Cehennem içre azap, karanlık vahşeti var. Velev temiz de olsa her işin âfeti var.

515
Dîvân-ı Hikmet
9 13
Bel bağlama kötüye sen gerçekten âşıksan,
Burada rüsvâ olup, göçüp oraya varsan,
İsyan ile yığdığın malına bakıp görsen,
Kötünün hem cinsiyle öylece sohbeti var.
10
Aklın varsa başında her dâim durma ağla,
Erenlerin yolunu sorgula, iyi anla,
Hakk’a tevekkül kılıp, belini O’na bağla,
O yolda erenlerin sayısız gayreti var.
11
Âşık olsan Bâyezîd gibi sâfi, temiz ol,
Pîr eşiğine dayan, hizmetinde dâim ol,
İbrahim Edhem gibi, tahttan geçip gedâ ol,
Nasip etse kuluna sayısız devleti var.
12
Fâsık-fâcir, nefse râm, kibrinden yere basmaz,
Nefsine esir olmuş iyi kullara bakmaz,
Nasihat etsen ona sözüne kulak asmaz,
Fâsık olan kullara Mevlâ’nın laneti var.
516
Hak emrine uymayıp “ Ben!” davası kılınca,
Güya “Mürşidim!” deyip, dükkânını kurunca,
Dünyaya heves edip, bağrın ona açınca,
Cehennem içre yılan-çıyanın acısı var.
14
Fakirken miskinliği kendine âdet kılan,
Geceler kâim olup, dâim huzurda duran,
Şeyhi bulsa râm olup, kendine hizmet kılan,
Seher vakti cennette her dâim nimeti var.
15
Hoca Ahmed hikmeti böyle kime söyledin,
Âşıkım der durursun, bilir misin neyledin?
Âlimlere kâr etmez senin yalan sözlerin,
Hak yanında tevvâbın ne güzel devleti var.

240- ‫حکمت‬
1 1
‫الیه باطل ایشالردین مناگ بریگیل پشیمان یلق‬
‫عددسزی جرم عصیانالر یوراگیم ین قیلیب قانلیق‬
‫گناهیم یادیمه سالسام سوناگک الر لرزه ایالرالر‬
‫جهانده هیچ کییش بارمو منینگدیک جرم عصیان یلق‬
2 2
‫خداوندا اولوغ ذاتینگ اگر لطف ایتماسانگ تاکه‬
‫حلد تاریغ یولوم باریک همه ایشالر پشیمان یلق‬
‫دیدینگ التقنطوا من رمحت اهلل دین امیدیم بار‬
‫قیامت تانیگ آتقانده باشیمغه سامله رسسان یلق‬
3 3
ّ
‫حممد امیت قیدلینگ یولوم آزغورماغیل یا رب‬
‫شفاعت دین قیلیب حمروم اراده قیلمه رسسان یلق‬
ّ ‫هوای نفس جهلیم دین عزازیل دایما‬
‫خرم‬
‫یولوم ایگری اوزوم اغفل یوروشوم همه شیطان یلق‬
4 4
‫مسلمان اویلغ من دیدیم قاین طاعت عبادتیم‬
‫گنه دین اوزگه حاصل یوق قاین دوستالر مسلمان یلق‬
‫قولومده دانهء تسبیح تیلیمده دام ایله تزویر‬
‫نماز و روزه ین تاشالب دیلمده توال طغیان یلق‬
5 5
‫بو حالت بریهل من گمراه نیچوک بندانگ دور من رمحن‬
‫حضور ددله طاعت یوق کونلگ دایم پریشان یلق‬
‫بو دنیا مایلین ییغدی وفاسنی کورمادی قارون‬
ّ ‫کرییب یری آستیغه قارون جهان دین‬
‫کیت ارمان یلق‬
6 6
‫جهان گنیج ویل خوشدور خدا یویلغه رصف ایتسانگ‬
‫فقری و یب نواالرغه گه بولسانگ خری احسان یلق‬
‫جهان باغنی لگنی اوزسانگ بولور بری دمده پژمرده‬
‫ایرم باغنی لگني اوزگیل اوزوناگ بایق پایان یلق‬
517
Dîvân-ı Hikmet
Hikmet - 240
Verme Bana Pişmanlık!
İlâhî! Yanlışlardan pişmanlık, nedâmet ver,
Sayısız suç, isyandan arındır da huzur ver,
Günâhım hatırlasam benliğimi mahv eder,
Cihânda benim gibi, suçlu bir kul var mı ki?
İlâhî! Yüce zâtın lütfetmezse bir anlık,
Kabir dar ve karanlık, bütün işler bir anlık,
Dedin ki ; “Lâ taknetû…”157 rahmetinle gufrânlık,
Kıyamet günü Rabb’im verme bana pişmanlık.
Muhammed ümmetiyim, yolum şaşırtma Yâ Rab!
Şefaate nâil et, darda bırakma Yâ Rab!
Hevâ-yı nefs, cehlimden, azazil hep sevinçli,
Yol yanlış, özüm gâfil, yolumu düzelt Yâ Rab!
Müslüman’ım ben dedin, nerede ibâdetin?
Günâhtan başka şey yok, nerde kulluk, taatin?
Elinde güya tesbih, kalbinde ihanetin,
Namaz ve orucun yok, o gün medet et Yâ Rab!
Bu hâlle ben günâhkâr, nasıl bir kulum Yâ Rab!
Gönlüm dâim isyankâr, pişmanlık iver seb Yâ Rab!
Dünya malını yığdım, vefasını görmedim,
Yerin altına girdim, sen imdat eyle Yâ Rab!
Cihân hazinesi hoş, hak yolunda sarf etsen,
Fakir ve çaresize, malından ihsân etsen,
Cihân bağın gülünü, alıp dostlara versen,
İrem bağın lütfetsen, yolunda versem Yâ Rab!
157
“Lâ taknetû…”: Ümit kesmeyin…, (Zümer Sûresi 53. Ayet)
 ‫‪Dîvân-ı Hikmet‬‬
‫‪7‬‬
‫اگر سن بنده یلق قیلسانگ خدانینگ قهریدین قورقغیل‬
‫خدانینگ قهریدین قورقسانگ بارورسان انده ایمان یلق‬
‫گناهیم سانیین ایتسام بیابان قومالریدین کوپ‬
‫کوالرسن یب خرب قهقه نیچوک یب رشم نادان یلق‬
‫‪8‬‬
‫قیامت قاضییس سورسه توسار باشینگه یوز مینگ آه‬
‫گناهیم وهمیدین قورقوب توشار جسمیمگه لرزان یلق‬
‫همه ایشالر سنگه آسان ویل بزیالرگه مشلک دور‬
‫الیه سن کرم بریهل یولومغه سالغیل آسان یلق‬
‫‪9‬‬
‫حلد اچیره باریب یاتسام نیچوک کیچاگی مین حایلم‬
‫مالئکالر سوراب ایتور نیچوک انصاف انسان یلق‬
‫خدا دین طعمه الر ییدینگ قاین طاعت ده بولغانینگ‬
‫اویات سزی یب خرب آدم آیلب کیدلینگ مو حریان یلق‬
‫‪10‬‬
‫کوتاریب گرزیین اوراغی سوناگکالر لرزه الر بولغای‬
‫سین دوزخ ساری ایالب قیلورالر حکم سوران یلق‬
‫غفار اذلنوب آیت خواجه امحد بوملاغیل اغفل‬
‫کورار یب شک مجایلین همیشه کوزی گریان یلق‬
‫‪518‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Şayet benlikten çıksan, Hakk’ın kahrından korksan,‬‬
‫‪Hudâ kahrından korkan, imânla göçer bilsen,‬‬
‫‪Günâhın sayıp döksen, sayılar yetmez bilsen,‬‬
‫!‪Kahkahayla güleni, bağışla, affet Yâ Rab‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Ahret kadısı sorsa, başa yüz bin âh konsa,‬‬
‫‪Günâh korkusu sarsa, titreyip ten sarsılsa,‬‬
‫‪Tüm işler kolay olsa, şaşkın kul zorda kalsa,‬‬
‫!‪İlâhî sen kerem kıl, bizi affeyle Yâ Rab‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Laht içre varıp yatsam, nasıl olur bir baksam,‬‬
‫?‪Hâlim nicedir diye, meleğe sual sorsam‬‬
‫‪Hudâ nimetin yedim, bari itaat kılsam,‬‬
‫!‪Utanmaz arlanmazdım, hâlim nicedir Yâ Rab‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Kaldırıp gürz vurunca, kemikler paramparça,‬‬
‫‪Hükmün cehennem deyip, ateşine atınca,‬‬
‫‪Gaffâr deyip nefsini, Kul Ahmed aldatınca,‬‬
‫!‪Cemâl şüphesiz görür, gözü giryân olan kul‬‬
 Dîvân-ı Hikmet

241- ‫حکمت‬ Hikmet - 241

Medine’ye Varsam Derim!

1 6
Ey dostlar ben habersiz, nice günâh işledim. Kuşlar gibi Ka’be’ye kanat çırparak uçsam,
Şimdi durmadan gidip Ka’be’ye varsam derim. Hayal kılmayıp yolda konmadan varıp düşsem,
Âşık olup “Hû!” diye, ben varsam Beytullah’a, O mübarek zemzemden kanarak doysam, içsem,
Cân gözüyle bakarak, neyi görsem söylerim. İsteyene muradın kalkıp da versem derim.

2 7
Ya İlâhî! Aşk ile senin Ka’be’ne varsam, Dergâhında yaptığım bu haccım kabul olsa,
Himmetle bel bağlayıp, gece-gündüz yürüsem, Evvel-âhir günâhım affolup da yok olsa,
Fırsat versen de bana beytini bir kez görsem, Lâin şeytan görerek, günâhla helak olsa,
Başım koyup yüzümü sürsem her şeyi derim. Ordan da Medine’ye, Resul’e varsam derim.

3 8
Ümidimdir Rabb’imden bana bir fermân olsa, Senin adın ne güzel; Medine Münevvere,
Evliyâ imdat edip, derdime dermân olsa, Âlemlerin içinde en üstünsün Medine,
Lâin şeytan yolumdan kovulup sersem olsa, Seçip de menzil kıldı Resul’üm seni bize,
Bu niyetle murada kavuşsam sırlar derim. Ölenedek orada yaşasam, kalsam derim.

4 9
Sübhân Azîm sıfatı vird edip dile alsam, Hoca Ahmed diler ki; her an Ka’be’ye varsam,
Ondan gelen himmeti, çareyi ele alsam, Nice yıllar ravzada, ben Medine’de kalsam,
Tevekkül örtüsünü üstüme, bele alsam, Ömrüm bitse orada, ecel gelse de ölsem,
Uzak yola düşerek, şimdi yürüsem derim. Resul’ün ayakucu benim olsa da yatsam.

5
Meğerki Ka’be yolu çok çetin, yaman imiş,
Evvel-âhir, dağ-deniz, her yeri divân imiş,
Âhiretin azığı tamamen ziyân imiş,
Havas ile o yola ben de varayım derim.

519
Dîvân-ı Hikmet
242- ‫حکمت‬
1 1
‫ای یب خرب حق یویلده اوملاس موسن‬
‫ریاضت ین قاتیغ تارتیب سوملاس موسن‬
‫قانالر یوتوب عشق دردیده توملاس موسن‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
2 2
ّ
‫حییی شعیب ییغالی ییغالی حقه یییت‬
‫دیدار اوچون کوزالریدین قانالر آقیت‬
‫اندین سونگره معشوق کیلیب بری سوز ایتدی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
3 3
‫سوز قاتقاننی من دین سورسانگ بری سوز آیدی‬
‫مین سورسانگ بیدار بول دیب خرب بریدی‬
‫چنی اعشقالر باطن اچیره اوقوب آدلی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
4 4
‫چنی ییغالغیل حق ایشیتسون ای نا انصاف‬
‫مالئک الر آیلب بارسون تا کوه قاف‬
‫راست یلق بریالن عشق ایستاگیل اورماغیل الف‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
5 5
ّ
‫کیم ذاکردور باشالریغه اره قویسون‬
‫زکریادیک حقین تاپیب حقین سویسون‬
‫اهلل اوچون بیل ین باغالب جاندین اوتسون‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
6 6
‫تییل بریالن ذکر ایتاگنالر تاپماس ثواب‬
‫حلقه اچیره تا بوملاسه بغری کباب‬
‫یلغان اعشق نا انصاف دور مثل حباب‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
520
Hikmet - 242
Ahrette Gülmez misin?!
Hakikatten habersiz, Hak yolda ölmez misin?
Sıkı riyâzet ile sararıp solmaz mısın?
Kan yutup aşk derdine düşüp de yanmaz mısın?
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Yahya ile Şuayıb, ağladı Hakk’a yetti,
O’nun didârı için gözlerinden kan aktı,
Sonra maşûk kendisi, gelip de bir söz etti,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Ne dediğini benden, sorsan, o bir söz dedi,
Beni sorarsan bîdâr, ol diye haber verdi,
Gerçek âşıklar bunu, tam kalbinden anladı,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Gerçek ağla, Hak duysun, sen ey gâfil, bî-insaf,
Melekler alsın seni, götürsünler kûh-ı Kâf,
Gerçekten sen samimi, aşk iste, etme boş laf,
Dünyadayken ağlayıp ahrette gülmez misin?
Zâkir olan yiğitler, başın ortaya koysun,
Zekeriyya misali, Hakk’ı bulup da sevsin,
Hak için bel bağlayıp, cândan ve maldan geçsin,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Dil ile zikredenler bulamazlar ki sevap,
Halkada velev olsa, bağrı, ciğeri kebap,
Riyâkâr âşıkların ahireti de harap,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?

7 7
‫قان ییغالغیل کوز یاشینگین گواه قیلسون‬
‫دراگهیدین حاجت تیالب روا قیلسون‬
‫چنی درد بریالن بیمار بولغیل دوا قیلسون‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
8 8
‫چنی دردیلکین اصلنی سورسانگ اهلل دردی‬
‫روز حمرش شاهد بولغای رنگ زردی‬
‫بول میدانده باش بریماک یلک مردین مردی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
9 9
‫ذاکر بولسانگ ذکرین ایتیب قانینگ ساچقیل‬
‫ایرانالرگه خدمت قیلیب باطن آچقیل‬
‫حمبت سزی خالئق دین دایم قاچقیل‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
10
‫یوسف اوچون یعقوب ییغالب ادا بودلی‬
‫ییغالی ییغالی کوزالریدین جدا بودلی‬
‫ایوب صابر قورت ایلگیده فنا بودلی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
11
‫اخالص ایله کیم یاستانسه آستانه ین‬
‫شایه چیقیب اول اعقبت کوراگی این‬
‫اهلل اوچون جاندین کیچاگن طالب قاین‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
12
‫عشق سزی آدم آدم ایرماس حقدین پیام‬
‫قایده کورسانگ عشقسزیالرکه قیلمانگ سالم‬
‫سوز سوزالسه باقیب انگه قیلمانگ کالم‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
521
Dîvân-ı Hikmet
Kan ağla ki ey gönül, gözyaşın tanık olsun,
Dergâhtan hâcet dile ki sana revâ kılsın,
Gerçekten hasta ol ki, derdine devâ kılsın,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Gerçek dertliyi sorsan, daima Allâh derdi,
Mahşerde şahit olsun, sapsarı olmuş rengi,
Bu meydanda baş verdi, odur mertlerin merdi,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Zâkirsen zikrin söyle, kanlı gözyaşları saç,
Erenlere hizmet kıl, gönlünü onlara aç,
Muhabbetsiz dostlardan, câhil insanlardan kaç,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
10
Yusuf’u için Yakup ağlayıp mahzûn oldu,
Ağlayıp gözlerini kaybedip, mahrûm oldu,
Eyyup gibi sabredip, gönlü ateşte yandı,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
11
İhlasla kim yönelse, şeyhinin dergâhına,
Tövbe, kulluk, itaat, keffaret günâhına,
Cândan geçen kulların bir kulak ver ahına,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
12
Aşksız kul âdem değil, Hak’tan haber ve kelâm,
Nerde görsen aşksızı, sen asla verme selâm,
Söz söylese konuşma, yapma onunla kelâm,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Dîvân-ı Hikmet
13
‫بنده بولسانگ یری آستیغه ییغالب کریگیل‬
‫تون اویقوین حرام قیلیب حارض تورغیل‬
‫حلد اچیره قوپوب چیقسه بری آه اورغیل‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
14
‫اوتلوغ آهینگ ارواح الرین بیدار قیلسون‬
‫مجله ارواح ایلکنی آوچوب داع قیلسون‬
‫منکر نکری سندین قاچوب بزیار بولسون‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
15
‫قاچیب بارسون حق تعایل پناهیغه‬
‫زاری قیلیب داد ایالسون دراگهیغه‬
‫توراملادیم اعشقالرین بری آهیغه‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
16
‫حق تعایل سویوب ایتاگی خاص بندم اول‬
‫سنی قربیگه حتفه ایلتگیل جنت دین لگ‬
‫خرب بریگیل خادم بولسون ییتمیش مینگ حور‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
17
‫منکر نکری پرواز قیلیب جنت کریاگی‬
‫محد و ثنا تینمای ایتیب لگ الر تریاگی‬
‫ییلیب یوگریب حورالریغه خرب بریاگی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
18
‫حق قاشیغه حور غلمان ییغیلیب باراغی‬
‫قول قاوشوروب دراگهیغه تعظیم قیلغای‬
‫یری آستیغه توشونگ الر دیب فرمان بولغای‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
522
13
Kul isen yer altına ağlayıp da öyle gir,
Gece uykusun harâm eyle kendini hazır,
Laht içine konunca, sesin yükselt bir âh vur,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
14
Senin ateşli âhın, ruhun uykusuz kılsın,
Tüm ruhlar elin açıp, sana dualar kılsın,
Münker-Nekir vazgeçip, senden müşteki olsun,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
15
Kaçıp varsın kulları, Mevlâ’nın penâhına,
Feryâd edip ağlasın, Rahmân’ın dergâhına,
Durulmaz âşıkların gözyaşları, âhına,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
16
Hak Teâla severek derse ; “bendem, kulumdur!”
Kabrine armağan kıl, bu solmayan gülümdür,
Yetmiş bin huri hâdim olan veli kulumdur,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
17
Münker-Nekir’den geçip kul cennete girince,
Hamd ü senâ eyleyip güllerini derince,
Koşup da hurilere iyi haber verince,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
18
Huri-gılmân yığılıp, Hak önüne gelecek,
Ta’zîmle dergâhına gelip boyun bükecek,
Yerin altına girin diye fermân edecek,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?

19
ّ
‫یری آستیده اعشیقیم بار عزت قیلغیل‬
‫نعمت برییب جانینگ بریالن حرمت قیلغیل‬
‫باش کوزیین سیالب سییپاب شفقت قیلغیل‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
20
‫حوض کوثر رشابیدین مهمان قیلغیل‬
‫انطهوردین آیلب برییب احسان قیلغیل‬
‫خلقرپ قیلیب اوزالرینگ گه جانان قیلغیل‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
21
‫فرمانیین حمکم توتوب تزیراق اوچقای‬
‫وهیم بریالن زهر و زقوم تویا اچیاگی‬
‫حور غلمان قرب اچییده سویونوب قوچقای‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
22
‫حق تعایل بزیین سزیگه همراه قیدلی‬
‫اعشیقیم دیب سینینگ بریالن سودا قیدلی‬
‫قدرت بریالن تیل الریین گویا قیدلی‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
23
‫حور غلمان ییغیلیب باراغی حق قاشیغه‬
‫حریان قادلیم اعشقالرین بری ایشیگه‬
‫اعلم تودلی کوزدین آقغان قان یاشیغه‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
24
‫ییغالماقین خاصییت بول خاصیت‬
‫کیچه کوندوز این قیدلیم من تربیت‬
‫قرب اچییده عیش عرشت اعقبت‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
523
Dîvân-ı Hikmet
19
Yer altında âşıkım, var ona izzet eyle,
Nimet verip cânınla, kul olup hürmet eyle,
Başın-gözün okşayıp merhamet, şefkat eyle,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
20
Kevser havzı şarabın kendine mihmân eyle,
Temiz sulardan alıp, kullara ihsân eyle,
Yaradılmışları sev, cânına cânân eyle,
Dünyadayken ağlayıp ahrette gülmez misin?
21
Fermânını muhkem tut, sen erkenden uçan ol,
Vehmile dokuz gökler kapısını açan ol,
Huri-gılmân kabr içre, sen içinden seçen ol,
Dünyadayken ağlayıp ahrette gülmeyim mi?
22
Hak Teâla bizleri, sizlere yoldaş kıldı,
Âşık diye seninle muhabbet, sevdâ kıldı,
Kudretiyle dillerin konuşur, söyler kıldı,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
23
Huri-gılmân yığılıp varınca Hak önüne,
Ben de hayrân kalmışım âşıkların işine,
Âlem doldu gözlerden akan kanlı yaşına,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
24
Ağlamanın onuru, tükenmez haysiyettir,
Gece- gündüz nefsini, ıslah bir meziyettir,
Kabr içinde neler var? Bu da bir akıbettir,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
Dîvân-ı Hikmet
25
‫باریب آیتگیل کوپ ییغالسون ندامت ده‬
‫دیداریمین کورساتورمن قیامت ده‬
‫ضایع قویمای تورلوک تورلوک عالمت ده‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
26
‫بو سوزالرین ایشیتیب االر شادان بولغای‬
‫کفن الرین در بر قیلیب عریان بولغای‬
‫اونگ ده سونگ ده یاتقانالری شاکر بولغای‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
27
‫قول خواجه امحد ییغالماقین حسایب بار‬
‫دیداریین جلوه قیلسه حق بری و بار‬
‫روزی قیلسه یا اهلیم پرورداگر‬
‫مونده ییغالب آخرت ده کوملاس موسن‬
243- ‫حکمت‬
1 1
ّ
‫کیلینگ دوستالر همتیمدین اولوش آیلنگ‬
‫بسم اهلل دیب بیان ایالب ایدیم منا‬
‫جان و ددله حق ذگریین ایتیب مدام‬
‫شیطان لعنی یول الریدین قاچتیم منا‬
2 2
‫توبه اوقوب توبه قیدلیم موالم گواه‬
‫نظر قیلیب حق دردیمه بریدی دوا‬
‫مال و جان و خانومان دین کیچسام روا‬
‫جان نه بولغای ایمانیم دین اوتتيم منا‬
524
25
Varıp söyle ağlasın pişmânlık, nedâmette,
Didârım gösteririm o kula kıyâmette,
Zayetmem bir ameli, nice tür melâmette,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmeyim mi?
26
Bu sözleri işitip onlar mutlu olacak,
Kefenler biçilecek, tenler üryân olacak,
Sağda-solda yatanlar, orda şâkir olacak,
Dünyadayken ağlayıp, orda gülmeyeyim mi?
27
Kul Hoca Ahmed sen de ağlayuben hesap ver,
Didârın cilve kılsa, Hakk’ı bir bil, hesap ver,
Rabb’in izin verirse, suallere cevap ver,
Dünyadayken ağlayıp, ahrette gülmez misin?
Hikmet - 243
Hak Yola Gittim İşte!
Gelin dostlar Rahmân’ın hikmetinden pay alın,
Ben Bi’smillâh diyerek söze başladım işte.
Dilim, cânım ve kalpten, Hak yolun sağlam tutup,
Lâin olan şeytanın yolundan döndüm işte.
“Tövbe edin!” emrini duydum, uydum bir nevâ,
Nazar kılınca Rabb’im, derdime verdi devâ,
Mal, cân, evden ve barktan, geçsem yoluna revâ,
Cân ne ki, her şeyimden ayrıldım geçtim işte.

3 3
‫حقیقت یلق معشوق اوچون جانیم فدا‬
‫تا اولگوچنه حمنت تارتیب بودلوم ادا‬
‫پروانه دیک اخگر بولوب قول دیک فنا‬
‫ان شاء اهلل حق نوریغه باتتیم منا‬
4 4
‫ای یارانالر دردیم افزون حایلم زبون‬
‫جانیم کویاگن بغریم اولاگن چیقماس توتون‬
‫دراگیه غه کوب ییغالدیم باقیت یب چون‬
‫حبمد اهلل یم جان خبش تاتیم منا‬
5 5
‫آرزو قیلغان وحدت یم دین اچیاملادیم‬
‫اهل عیال خامومان دین کیچاملادیم‬
‫دنیا تیبیب حق ساریغه ییتاملادیم‬
‫ای دوست الریم حرست بریهل کیتیم منا‬
6 6
‫میخانه گه تا کریگوچنه هیچ اویمادیم‬
‫تسبیح تهلیل شویق اوچون من سویمادیم‬
‫عشقدین یوز مینگ بال تیگدی صرب ایالدیم‬
‫صابر بولوب حق وصليغه یتیم منا‬
7 7
‫من آنادین توغدوم ایرسه کولاگنیم یوق‬
‫بو دنیانینگ عرشتالرین بیلاگنیم یوق‬
‫عمروم اچیره هرگزی خوشنود بولغانیم یوق‬
‫حقدین قورقوب ییغالی ییغالی اوتگوم منا‬
8 8
‫زاهد بولوب بوی خدا آالملادیم‬
‫دنیا عقبنی آرقه ساری ساالملادیم‬
ّ
‫تسبیح اچیره عشقدین ذلت آالملادیم‬
‫مسجد کرییب زاهد صفت بودليم منا‬
525
Dîvân-ı Hikmet
Hakikatli maşûğa, cânım her şeyim fedâ,
Ta ölüm vaktine dek, mihnette oldum edâ,
Pervâne gibi döndüm, yolunda buldum fenâ,
Umarım Hak nuruna böylece battım işte.
Ey dostlar derdim fazla, hâlim perişân, zebûn,
Cân yanık, bağrım delik, içimde sonsuz hüzün,
Dergâhında ağladım kanlı yaş, iki gözüm,
Bi-hamdi’llâh sunulan meyden tattım ben işte.
Arzu ettim vahdetin meyinden içemedim,
Çoluk-çocuk, ev-barktan nedense geçemedim,
Dünyayı terk edip de, Hak yolu seçemedim,
Ey dostlarım hasretle, Hak yola gittim işte.
Meyhaneye ulaştım dinmeden, uyumadan,
Tesbih-tehlil zikrettim, başka bir şey sevmeden,
Yüz bin bela geldi de, aşk yolunda sabrettim,
Sabredip Hak vaslına erebildim ben işte.
Ben anamdan doğduğum günden beri gülmedim,
Bu dünyanın zevkini, safasını sürmedim,
Dünyada hiçbir şeyden haz ve lezzet almadım,
Hak’tan korkup ağladım, böyle geçtim ben işte.
Zâhit olup Hudâ’nın kokusun alamadım,
Dünyayı boşayıp da arkaya salamadım,
Tesbih, zikir ve aşktan tam bir zevk alamadım,
Mescitlere girerek zâhit göründüm işte.
Dîvân-ı Hikmet
9 9
‫عشق رشابنی حق اچیوردی تولوب تاشتیم‬
‫بری فرصت ده یوز مینگ تورلوک مقام آشتیم‬
ّ
‫تسبیح قویوب زنار تاقیب حقه قاچتیم‬
‫ال ال ایتیب اال اهلل ده تابتیم منا‬
10
‫عشقنی آیلب رسول اهلل ساری باردیم‬
‫یاشیم توکوب دردیم ایتیب کوکسوم یاردیم‬
‫فیض فتوح توال بریدی حبر انگالدیم‬
‫هر کون یوز مینگ رسالر کوروب یاتیم منا‬
11
‫عشق سزیالرین عقیل کوتاه اوزی اغفل‬
‫صویف من دیب کوب الف اورار اوزى جاهل‬
ّ
‫حق عشقیدین بهره آلغان حقه مایل‬
‫جانیم بریالن عشق ایتاگنی توتيم منا‬
12
‫آستانه غه باشیم قویوب زار ییغالدیم‬
‫کوب مالمت باشقه توشیت بیل باغالدیم‬
‫صابر بولغیل بندم دیدی من تینگالدیم‬
‫اخالص بریهل حق امریین توتيم منا‬
13
‫حمبت نینگ شویق بیالن کویوب یاندیم‬
‫خیل و خیش و اهل خلقدین قاچیب تاندیم‬
‫یوز مینگ جفا خلق دین تیگدی بویون سوندوم‬
‫غوچنه ینلگیغ خون جیاگر بودلیم منا‬
14
‫خاص بزرک ین آستانه یس پری مغان‬
‫آیت اچیره خرب بریدی موالم اواغن‬
‫پاک و پرهزی قولوب بارسه انده سلطان‬
‫غیب دین ایشتیب بو سوزالرین ایدیم منا‬
526
Aşk şarabın içirdi, ben de doldum ve taştım,
İmkân oldu yüz bin tür, nice makamlar aştım,
Tesbih koyup zünnârla yıkıldım, Hak’tan kaçtım,
“Lâ, lâ...” deyip “ illa’llâh “ sözünü buldum işte.
10
Aşk ile Resul’üme koştum, huzura vardım,
Yaş döküp derdim dedim, kalbimi ona açtım,
Feyz-i futuh oldu da o ummâna ulaştım,
Her gün yüz binlerce sır, görüp yattım ben işte.
11
Aşksızın aklı cesur, özü gâfil olur muş,
“Sûfîyim!” der, laf söyler, özü câhil olurmuş,
Hak aşkından behredâr, Hakk’a mâil olurmuş,
Cânımla aşk eteğin, sarılıp tuttum işte.
12
Eşiğine baş koydum, zarı zarı ağladım,
Melâmet başa düştü, ben ona bel bağladım,
“Sabır ol!” bendem dedi, ben dinleyip anladım,
İhlasla Hak emrini tuttum uydum ben işte.
13
Muhabbet şevki ile piştim, tutuştum, yandım,
Boş sözden, insanlardan kaçtım ancak uyandım,
Yüz bin türlü cefâya boynum sundum, adandım,
Gonca gibi ciğerin kanı oldum ben işte.
14
Uluların kapısı şeyhimdir, pîr-i mugân,
Ayetle haber verdi Kâdir ve Yüce Mevlâ’m,
Pak ve temiz olarak kalbi nur ile dolan,
Gaypten gelen sözleri işitmişim ben işte.

15
ّ
‫فیض فتوح اول حافظ سونگره ذاکر‬
‫رشیط اودلور قناعت یلک بولسه صابر‬
ّ
‫یلغاین یوق اهلل حق خدا حارض‬
‫ندا کیدلی حقدین ایشتیب ایدیم منا‬
16
‫قول خواجه امحد سیخ الرین اورین جنت‬
ّ
‫دریا دریا احسان قیلسه قیلماس منت‬
‫تانگال بارسه حق انعایم تاج دولت‬
‫احسان اوچون یوز مینگ اوزین ساتتیم منا‬
244- ‫حکمت‬
1 1
‫حق مصطیف امتیم دیب ییغالب اوتیت‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
‫بو دنیاده یوراک بغرین داغالب اوتیت‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
2 2
‫چنی امت ین جان ددله سویدی رسول‬
‫حق تعایل داعسیین قیدلی قبول‬
‫امت اوچون حق آدلیده دایم ملول‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
3 3
‫امت الرین نشانیدور ییغالماق یلق‬
‫جان ددله حق سوزیین سوزالماک یلك‬
‫حق رسول دین عشق رسیین انگالماق یلق‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
527
Dîvân-ı Hikmet
15
Feyz-i fütûh ezberle, sonra Hakk’ı zâkir ol,
Lütfuna kanaatkâr, musibete sâbir ol,
Riyâsız Hakk’a teslim, sen her şeye hazır ol,
Nidâ geldi Mevlâ’dan “duydum!” dedim ben işte.
16
Hoca Ahmed evliyâ makamı cennet olur,
Deryâ-deniz ihsânı dâim bî-minnet olur,
Sabah huzura çıksan, bu tac-ı devlet olur,
Lütfuna yüz bin cânı verdim, sattım ben işte.
Hikmet - 244
Ağlamayım mı?
Hak Muhammed Mustafa “Ümmet!” deyip ağladı,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
Bu dünyada bağrını, ciğerini dağladı,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
O gerçek ümmetini sevdi cân u gönülden,
Duasın kabul etti Rabb’imiz kereminden,
Ümmet için Rahmân’a secde etti gönülden,
Resule ümmet olsam ben de ağlamayım mı?
Ümmetlik nişanıdır âşık olup ağlamak,
Cân kulağıyla Hakk’ın emrin, sözün dinlemek,
Hak Resulden sırları, aşkın ma’nâsın bilmek,
Ona ümmet olunca, ben de ağlamayım mı?
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫ییغالمای مو ییغالمای مو یودله قادلیم‬
‫یول سزی یولین عقبه سیدین هاریب تادلیم‬
‫حمیت نینگ عصاسیین قولغه آدلیم‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
5 5
‫حق تعایل حیبهم دیدی بزیگه‬
‫وحیبون بیانیدور بزیدین انگه‬
‫مراد اهلل حمبت دور بزیگه انگه‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
6 6
‫ییغالماق یلق بو حادله جان راحیت‬
‫روح روان ایمان اسالم صالبیت‬
‫حمبت ین رشابیین حالویت‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
7 7
‫ییغالاغن الر حق مجالنی کورار ایرمیش‬
‫کوز یاشیغه سکزی اومچاخ بریار ایرمیش‬
‫حق مصطیف ییغالاغن ین سویار ایرمیش‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
8 8
‫آدم صیف بو دنیادین ییغالب اوتیت‬
‫شیت ادریس بو اعلم ده ماتم توتیت‬
‫نوح نیب ییغالی ییغالی قانالر یوتیت‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
9 9
‫هیچ پیغمرب بو دنیاده کولاگین یوق‬
‫ییغالماق دین اوزگه ایشین بیلاگین یوق‬
‫حمبت دین اوزگه متاع آلغاین یوق‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
528
Ben nasıl ağlamayım, bak işte yolda kaldım,
Yolsuzluk akıbeti, bir felakete daldım,
Muhabbet asasını çektim elime aldım,
Resule ümmet olsam, ben de ağlamayım mı?
kibreimiz “Yuhibbuhum…” dedi biz kullarına,
“Ve yuhibbunehu…” de, beyândır bizden O’na,
Murad-ı ilâhîdir, muhabbet kullarına,
Nebiyye ümmet olsam, ben de ağlamayım mı?
Ağlamak bu âlemde cânlar için huzurdur,
Ruh-ı revân mü’minin kalbine inen nurdur,
Muhabbet şarabının halaveti sürurdur,
Mustafa’ya ümmetsem, ben de ağlamayım mı?
Ağlayan Hak cemâlin muhakkak görür imiş,
Gözyaşlarına sekiz cenneti verir imiş,
Mustafa ağlayanı her zaman sever imiş,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
Âdem de bu dünyadan mahzun, ağlayıp geçti,
Şit ve İdris peygamber, dünyada matem tuttu,
Nuh Nebi ağlayarak âdeta kanlar yuttu,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
Hiçbir peygamber asla, dünyada güldüğü yok,
Ağlayıp yakarmaktan başkaca bir işi yok,
Muhabbet-i ilâhî, başka sermayesi yok,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?

10
‫اعشق الرین برک سزبی عزیز بایش‬
‫اعبد الرین حتفه سیدور کوزین یایش‬
‫زاهد الرین حتفه سیدور قیلغان اییش‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
11
‫حق مصطیف اوشل توین معراج باردی‬
‫خدایی ین تیک دیدارین انده کوردی‬
‫یوز مینگ سوال خدایی دین ییغالب سوردی‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
12
‫کوز یاشیین خدا اوزی قبول قیدلی‬
‫یوز مینگ اعیص امت الرین تیالب آدلی‬
‫تیگمه نادان بو سوزالردین حریان قادلی‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
13
‫کوز یاشینینگ ریایس یوق ایا دوستالر‬
‫درد تیگسه نعره تارتار قوروق پوستالر‬
‫ییغالماق دین قاچیب کیلماس دیین سوستالر‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
14
‫قول خواجه امحد ییغالمای مو مزنل اوزاق‬
‫آخرت قه بارور بولسام قاین یراق‬
‫ایا دوستالر کوز یاشیدور انده براق‬
‫مصطیف غه امت بولسام ییغالمای مو‬
529
Dîvân-ı Hikmet
10
Âşıklar hediyesi, kendi aziz başıdır,
Âşıkların tuhfesi gözden akan yaşıdır,
Zâhitlerin ikrâmı yaptıkları işidir,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
11
Hak Mustafa o gece, Kuds’e Mirâç’a vardı,
Rabb’inin didârını Mevlâ lütfetti gördü,
Rahmân’a nice sual tevcih eyleyip sordu,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
12
Gözyaşını Mevlâ’sı ondan kabul eyledi,
Nice âsî ümmeti dileyip Hak’tan aldı,
Birçok nebi, bilgeler bu sırra hayrân kaldı,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
13
Gözyaşının riyâsı, bilin ki olmaz dostlar,
Dert dokununca feryâd edermiş kuru postlar,
Ağlamak için gelmez, dinde zayıf olanlar,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
14
Hoca Ahmed ağlasın, bilir ki menzil uzak,
Hazırlıksız yoldayım, onda var bin bir tuzak,
Dostum gözyaşlarımdır, beni başbaşa bırak,
Ona ümmet olunca ben de ağlamayım mı?
Dîvân-ı Hikmet
245- ‫حکمت‬
1 1
‫قارانغولوق شهرستان دین تاغالر آشیب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
‫حمبت نینگ دریاسیدین قایناب تاشیب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
2 2
‫رشیعت نینگ رشبتیدین تویا اچییب‬
‫طریقت ده طریان قیلیب اوزدین کیچیب‬
‫حقیقت ده هو هو تیو جاندین کیچیب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
3 3
‫دنیا اوچون بو دنیاغه کیلاگنیم یوق‬
‫عقیب اوچون طریقت گه کریاگنیم یوق‬
‫حقدین اوزگه سوداالرین بیلاگنیم یوق‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
4 4
‫رشیعت نینگ احاکمیغه عمل قیلیب‬
‫طریقت نینگ تریک اوچون جدل قیلیب‬
‫حقیقت ده اوملاک یلکین واجب بیلیب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
5 5
‫جماهده مقامیده جان قیینابان‬
‫حمبت نینگ میدانیده باش اوینابان‬
‫غریب یلقده زهر زقوم کوب چینابان‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
6 6
‫حق تعایل روزی قیلسه مجایلین‬
‫قول يلق اچیره کوروب حق نینگ کمایلین‬
‫حرام قویوب آیلب حقین حالیلین‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
530
Hikmet - 245
Didâr İçin Geldim Dostlar!
Karanlık şehristandan dağlar, engeller aşıp,
Dünyaya didâr için geldim biline dostlar!
Muhabbetin deryâsı gibi kaynayıp taşıp,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
Şeriat şerbetinden ben doyasıya içtim,
Tarikatte yükseldim, kendi özümden geçtim,
Hakikatte “ Hû!” deyip, ecel şerbeti içtim,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
Dünya için, dünyaya meyledip geldiğim yok,
Ukbâ için tarike, sığınıp girdiğim yok,
Hak’tan başka sevdâyı tanıyıp bildiğim yok,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
Şeriat ahkâmıyla nice ameller kılıp,
Tarikin evci için nice cedeller kılıp,
Hakikatte ölmeyi kendine vacip bilip,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
Bu cihat meydanında cânıma ezâ verip,
Muhabbet meydanında nefsime cezâ verip,
Gariplikte zehirler, zakkumları çiğneyip,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
Hak Teâla lütfetse, bu kula cemâlini,
Kulluk içinde görüp Rahmân’ın kemâlini,
Harâmları terk edip, alınca helâlini,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫عشق سودایس باشقه توشسه حریان بودليم‬
‫بو سوداین کورمای بیلمای رسسان بودليم‬
‫بری یان بولوب حق آدلیده سلطان بودليم‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
Sevdâmız başa düştü cemâle hayrân oldum,
Bu sevdâayla tutuşup, ciğeri büryân oldum,
Âşıkım Hak önünde lütfuyla sultân oldum,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!

8 8
‫اوتوز اوچ مینگ رشیعت ده سریان بولوب‬
‫اوتوز اوچ مینگ طریقت ده طریان بولوب‬
‫اوتوز اوچ مینگ حقیقت ده حریان بولوب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
Şeriatte binlerce âleme seyrân olup,
Otuz üç bin tarike yükselip, tayrân olup,
Sayısız hakikate, nâil u mazhar olup,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!

9 9
‫حمبت نینگ دریاسیغه چوموب کرییب‬
‫یب خود بولوب اول دریادین گوهر ترییب‬
‫مرادینچه اعشق الرغه اندین برییب‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
Muhabbet deryâsına boylu boyunca daldım,
Ben kendimden geçerek nice gevherler aldım,
İsteyen âşıklara o gevherlerden verdim,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!

10
‫حمبت نینگ دردی تیگدی ادا بودليم‬
‫دوا ایزالب ایشیک الرده گدا بودليم‬
‫گدا بولوب فنا اچیره فنا بودليم‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
10
Muhabbet derdi değdi, böylece edâ oldum,
Eşiğine yüz sürdüm, devâcı gedâ oldum,
Gedâyken fenâ içre, yeniden fenâ oldum,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!

11
‫قول خواجه امحد قول بولوبان گریان بودليم‬
‫ایکی اعلم متاعیدین عریان بودليم‬
‫قول يلق اچیره قول لوق قیلیب سلطان بودليم‬
‫بو دنیاغه دیدار اوچون کیدلیم دوستالر‬
11
Hoca Ahmed kul olup, yolunda giryân oldum,
Dü âlem varlığından soyundum, üryân oldum,
Kulluk içre kul olup, yolunda sultân oldum,
Dünyaya didâr için geldim, biline dostlar!

531
 Dîvân-ı Hikmet

Hikmet - 246
Seni Nasıl Bulurum?

1 4
Gece- gündüz ayrılığın beni hayrân bıraktı. Râbia gibi olsam, ben de Ka’be’ye varsam,
Şevk ateşinde yakıp beni biryân bıraktı. Ka’be’nin kumlarını varıp yüzüme sürsem,
Yaş yerine kan aktı, beni giryân bıraktı, Feryâdla evden çıkıp, Ka’be yoluna girsem,
Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni? Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni?

2 5
Züht üzre meclislerde durup namaz kılayım, Makberden istiane dileyerek yürüdüm,
Molla gibi her yerde durup kitap açayım, Pazarlarda yaşlının gencin hâlini gördüm,
Âşık olup cânımı sana fedâ kılayım, Misafirin, komşunun bir de hâlini sordum,
Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni? Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni?

3 6
Gördüğüm Hızır bilip varıp elin alayım, Hoca Ahmed’in işi, sözü insan eritir,
Kulu görsem kul olup, varıp ma’nâ sorayım, Namazı orucu yok, varır orda unutur,
Dergâhta mürid olup, ben de murat alayım, Sermayesi bu yolda acz, niyâz üzre olur,
Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni? Nasıl bulur, görürüm, Yâ İlâhî ben seni?

247- ‫حکمت‬ Hikmet - 247

Ona Kavuşabilse!

1 1
‫جانان وصلنی دریاسیین پاک گوهری‬
‫غواص بولوب جان بهریدین کیچا بیلسه‬
‫کورور ایلیگ صدف اچیره اول گوهرین‬
‫کوزين غفلت اویقوسیدین آچا بیلسه‬
Cânân vuslat deryâsın, pak gevherinden alıp,
Dalgıç olup cân deniz, deryâsın geçebilse.
İki sedef içinde görüp de o gevherin,
Gözü gaflet nevminden, uyanıp açabilse.

2 2
‫حقیقت ین یول الریین عقبه یس کوب‬
‫اول یول الرگه کورمای بیلمای بوملاس یوروب‬
‫یوراگن ییتار اول عقبه گه همت توتوب‬
‫مزنیل الرین بیلیب آین قوچا بیلسه‬
Hakikat yollarının engel, manisi olmaz,
O yolları bilmeden gidene vuslat olmaz,
Yürümekle ukbâya, vuslat ve himmet olmaz,
Menzillerini bilip ona kavuşabilse.

532

3 3
‫جان بلبیل اومچاق ایستار بوستان کزییب‬
‫لگ شوقیدین حمبت ین جامنی اجییب‬
‫خالیق و غوایلق ین دامنی کیسیب‬
‫اوچاگن خییش انینگ ساری اوچا بیلسه‬
4 4
‫درد حالت پیدا قیلغان عشق یلق بولور‬
‫جوش خروش حاصل ایتاگن خوشلوق بولور‬
‫شوق رشابنی اچیاگن اعشق شوق یلق بولور‬
‫اول رشاب دیک رشاب بوملاس اچیا بیلسه‬
5 5
‫مویس کیب بو یول الرین رهربی بار‬
‫آزغورویچ سامری دیک ساحری بار‬
‫طالیب کیم بو ایشالردین خربی بار‬
‫اعرف اودلور اوشبو سوزین ییچا بیلسه‬
6 6
‫قیامت ین اندیشه سنی ایتمااگیدی‬
‫ایریک بولسه عدم بولوب کیتمااگیدی‬
‫منکر نکری سوراغینه ییتمااگیدی‬
‫قول خواجه امحد جاین بریهل قاچا بیلسه‬
533
Dîvân-ı Hikmet
Cân bülbül uçmak ister, bağ u bostanı gezip,
Gül şevki muhabbetin kadehinden mey içip,
Şöyle-böyle eteğin kesip, doğrayıp, biçip,
Güzel cennete doğru, kuş olup uçmak ister.
Dert hâlin peydâ kılan, maşûka âşık olur,
Sevdâyla çırpınanın, kalbinde coşku olur,
Şevk şarabı içenin, bulunmaz zevki olur,
O şarap gibi şarap, olmaz ki içebilse.
Musa gibi yolların önderi, rehberi var,
Azgın Samirî gibi, sâhirden beteri var,
Tâlip kim bu işlere, bilesin haberi var.
Ârif olur bu kullar, bulanı seçebilse.
Kıyamet endişesin asla söylemez idi,
Hür olsaydı yokluğa doğru hiç gitmez idi,
Münkereyn sualine varıp tutulmaz idi,
Hoca Ahmed ruhuyla onu kavrayabilse.
Dîvân-ı Hikmet
248- ‫حکمت‬
1 1
‫عید قربان آیی کیدلی کیلینگ دوستالر‬
‫ظاهر باطن روشن قیلیب دیدار کورونگ‬
‫اعتاکف ده خالص بولوب نفس ین اورونگ‬
‫جان دلین بری تن قیلیب دیدار کورونگ‬
2 2
‫نفسین اوروب دین قلعه سنی قیلینگ خایل‬
‫اهلل دیسانگ اغیب قوشار آوازیین‬
‫یب خربالر بیلمادیالر سوز فهمیین‬
‫جان دلین احسان قیلیب دیدار کورینگ‬
3 3
‫نفس ین اوروب دین قلعه سنی ایالنگ بنا‬
‫انعام بریسه سن ایرورسن انده شادمان‬
‫روز حمرش خواجنگ باقار سنگه چندان‬
‫نفسین اوروب تانگال انده دیدار کورونگ‬
4 4
‫نفسین اوروب دین قلعه سنی قیلغیل پناه‬
‫قانالر یوتوب توبه قیلغیل کیچار گناه‬
‫ایلگینگ آچیب آمنی دیسانگ کیچار اهل‬
‫از ختت دل توبه قیلیب دیدار کورونگ‬
5 5
‫توبه سزیالر جنس کیتیت توبه قیلغیل‬
‫اندین سونگره حق رمحتنی بیلیب کورگیل‬
‫نادانلیقده عمرینگ اوتیت انصاف قیلغیل‬
‫حقدین قورقوب انصاف قیلیب دیدار کورونگ‬
6 6
‫حیوان قیلمای آدم قیدلی قورقماق اوچون‬
‫قیامت نینگ شدتیدین هورکماك اوچون‬
‫حقدین قورقوب کوز یاشینکین توکماق اوچون‬
‫واویلتا افغان قیلیب دیدار کورونگ‬
534
Hikmet - 248
Tâ Cemâli Göresin!
Kurbân bayramı geldi, sizler de gelin dostlar,
İçin-dışın nur dolsun ki, cemâlin göresin.
Samimi itikâf yap, ta ki nefsin yok olsun,
Teni-ruhu birleyip tâ cemâli göresin.
Nefsini yok eyleyip, dil kalesi boş kalsın,
“Allâh!” desen gaipten duyarlar avazını.
Câhiller bilmez sözü, fehmin kalbin uyansın,
Cânı-kalbi denkleyip, tâ cemâlin göresin.
Nefsi öldür, gönlüne kalbine dolsun huzur,
Huzur versen yürürsün, gönlün ve kalbin mesrûr,
Mahşer günü mürşidin bakarsa sana mebrûr,
Dünyadayken ağlayıp, orda cemâl göresin.
Nefsini yok eyleyip, dinini inşâ etsen,
Kan yutup tövbe etsen, günâhtan kurtulursun,
El açıp “Âmin!” de ki, kusurun affedilsin,
Gönül evin tövbekâr, Hak cemâlin göresin.
Sen tövbe edeceksen, “nasûh” bir tövbe eyle,
Sonra Hakk’ın rahmetin bekleyip de göresin,
Câhilce geçti ömrün, kendine insâf eyle,
Hak’tan kork insafa gel, tâ cemâlin göresin.
Hayvan değil âdemsin, Rahmân’dan korkman için,
Kıyamet şiddetinden sarsılıp ürkmen için,
Hak’tan korkup gözyaşın akıtıp dökmen için,
“Vah!” deyip figân etsen, tâ cemâlin göresin.
 Dîvân-ı Hikmet

7 7
‫ای بوهلوس اعشق بولسانگ جاندین اوتگیل‬
‫تون اوقوین حرام قیلیب یاشینگ ساچقیل‬
‫اندین سونگرا شوق رشابنی تویا اچیکیل‬
‫جان قییناتیب جانان قیلیب دیدار کورونگ‬
Ey heveskâr, âşıksan, malından-cânından geç,
Uykuları harâm kıl, gece-gündüz yaşın saç,
Sonra şevk şarabını, zevk alıp kanarak iç,
Cân incitme cânân ol, tâ cemâlin göresin.

8 8
‫نیچه ایتسام ایشیتماس سن ای یب خرب‬
‫نادان الرغه تایک چیاکی خون جگر‬
‫سوز اصلیین بیلاگن الرگه در گوهر‬
‫گوهر تاپیب افغان قیلیب دیدار کورونگ‬
Ne söylersem duymazsın, gerçeklerden habersiz,
Câhil istikameti, lâyık değil rehbersiz,
Sözün aslın bilenler, kalmaz inci cevhersiz,
Cevher bulup figân et, tâ cemâlin göresin.

9 9
‫قول خواجه امحد توبه توننی کیماك کریاک‬
‫حقدین قورقوب نفس شومین قویماق کریاک‬
‫خلقدین کیچیب یلغوز حقین سویماك کریاک‬
‫اصلینگ تفراق سلطان بولوب دیدار کورونگ‬
Hoca Ahmed tövbenin libâsın giymek gerek,
Hak’tan korkup nefsini vurup terk etmek gerek,
Halktan kaçıp da yalnız Mevlâ’yı sevmek gerek,
Aslın toprak ve sudur, tâ cemâlin göresin.

Hikmet - 249
Habibullah İçin!

1 3
On sekiz bin âlemi, Hak yoktan var eyledi, Cennette huri-gılmân, feryâd eder durmadan,
O Muhammed Mustafa Habibullah hakkıçün. “Ey Hudâ! Dostun Resul gelecek mi, ne zaman?”
Ay ve şemsi nurundan Hak Teâla yarattı, Cümle enbiyâ, müştak, muntazır bekler her an,
O Muhammed Mustafa, Resul’ün aşkı için. O Muhammed Mustafa Resul’ün aşkı için.

2 4
Sekiz ayrı kapısı, firdevsi, cennetleri, Resul hayrândır o gün arasat meydanında,
Yense asla tükenmez orada nimetleri, Gözleri yaş ve giryân, ümmetin feryâdında,
Huriler yetmiş adet giyerler hil’atleri, Duası, münacatı makbuldür Hak yanında,
O Muhammed Mustafa Resul’ün aşkı için. O Muhammed Mustafa Resul’ün aşkı için.

535
 Dîvân-ı Hikmet

5 8
Hak’tan o dem bir nidâ der ki ; “Dostum, Ey Resul! Sonra da Hak gösterir cemâlini, nurunu,
Ümmetin kaygısından bu denli olma melül, Yaşayacak o anda cemâlin huzurunu,
Habibim münacatın, tamamı oldu kabul, İmânla göçen kullar, görür Hakk’ın yüzünü,
O Muhammed Mustafa Resul’ün hakkı için. Dost, dostuna kavuşur, cemâlin görmek için.

6 9
Sonra da Resulu’llâh sevinir, mutlu olur, Hak cemâlin dilersen, Rabb’e itaat eyle,
Cennetin cihetine kalkıp sevinçle yürür, İbâdette dâim ol, kulluğu âdet eyle.
Ümmetiyle beraber cennet içine varır, Gece-gündüz ağlayıp durmadan feryât eyle,
O Muhammed Mustafa Resul’ün aşkı için. Gözleri Allâh verdi, gözyaşı dökmek için.

7 10
Cennette yüz bin Burak ona öncü çıkacak, Hoca Ahmed bu sözü söyledi dostlarına,
Vad olunan o Burak, Habibinin olacak, İmânsız, cemâl görmez hükmüdür kullarına,
Ümmetin kaygısından kalbi sürûr bulacak, Mü’minler kavuşacak, Rahmân’ın didârına,
Yüz bin Burak yarattı Habibin aşkı için. İmânı lütfeyledi, cemâli görmek için.

Hikmet - 250
Korkmaz mısın Ey Zâlim!

1 3
Ey Hak’tan habersiz kul, dünyanın vefâsı yok, Ölüp varınca kabre, gelmez seninle malın,
Ahrette yanacaksın, zâlimin cezâsı çok. Mal ezâsı çekersin, nice olur ahvâlin,
Hak emrini tutmayan kulların ezâsı çok, Harâm lokma, aş versen, fayda vermez ikrâmın,
Allâh’dan korkmaz mısın, ey gâfil zâlim adam! Şimdi kabirde yalnız yatmaz mısın be zâlim!

2 4
Kıyamet günü Allâh, bizzat hâkim olcak, Şimdi kabrin karanlık, orda zorluk olası,
Dünyada zulmedenden orda hesap soracak, Kazancın ağu, irin, hepsi zehir olası,
Cennetlik, cehennemlik hepsini ayıracak, Yılan, çıyan ve ateş sana libâs olası,
Öleceğini bilmez, hatırlamazsın zâlim! İşitip de ibretler almaz mısın be zâlim!

536
 Dîvân-ı Hikmet

5 7
Burda ibret almazsan, orada ders alasın, Hoca Ahmed kulunu affeyle, Gaffâr, Tevvâb!
Gelince Münker-Nekir, hakikati göresin, Zâlimlere tevfikin verince Azîz, Vehhâb!
Kurtuluş ve çare yok, orda mahzun olasın, “Zidnâhüm azâben...” le verilir “fevka’l-azâb…”,158
Tutuşan ateşlerden korkmaz mısın ey zâlim! Bu ayeti okumaz, bilmez misin ey zâlim!

6
Kabirdeki cehennem ateşi heybetiyle,
Korkmayanlar görecek orada ibretiyle,
Faydası yok o günde çekilen hasretiyle,
Dünyada tövbe edip dönmez misin ey zâlim!

251- ‫حکمت‬ Hikmet - 251

Rüyada Gördüğünü!!

1 1
‫ای اعشقالر درود ایتینگ من ایتاین‬
‫اول مصطیف ایکی جهان سلطانیین‬
‫ای امت الر خوش تینکالنگزی حق رسولین‬
‫صحابه الر کوراگن توشنی بیانیین‬
Âşıklar salât selâm söyleyin, ben söyleyim,
O Muhammed Mustafa, dü cihân sultânını.
Ey Muhammed ümmeti güzelce dinleyiniz,
Sahabenin gördüğü rüyanın beyânını.

2 2
‫آخر دمده حق رسویل آغریق یاتیت‬
‫مرغ اجل اوشل وقتده یاقنی یتیت‬
‫ابو بکر زار ییغالبان اینگراب یتیت‬
‫ایتا بریدی نه کیم توشده کوراگنیین‬
Âhir deminde Resul, ağırlaşıp da yattı,
Ecel kuşu o günde, Resulu’llâh’a yetti.
Ebu Bekir ağlayıp o an kendinden geçti,
Söyleyiverdi ne ki, rüyada gördüğünü.

3 3
‫دیدیالر کیم کوزوم نوری جان راحیت‬
ّ ‫صحابه الر آرقه پشیت هم‬
‫قویت‬
‫اعیشه فاطمه حسن حسنی نینگ قویت‬
‫خییش ایتینگ ضعیف قول ین کوراگنیین‬
Dedi ; “Gözümün nuru, cânların huzuruydun,
Sahabenin desteği, ümmetin gururuydun,
Hasaneyn’in, Fatma’nın sen solmayan gülüydün,”
Şimdi bana söyleyin bu kulun gördüğünü.

158
“Zidnâhüm azâben fevka’l-azâb”: “Azab üstüne azab, azabları ziyade-
537 leştirilmiştir.” (Nahl Sûresi, 16/88. Ayet)
Dîvân-ı Hikmet
4 4
‫کورارمن کیم اولوغ دستار بار باشیمده‬
‫تورور ایردی کوب خالیق بو قاشیمده‬
‫اغیب بودلی اول عمامه بول باشیمده‬
‫هیچ بیلمادیم نیچوک جدا بولغانیین‬
5 5
‫رسول ایدی اول عمامه حرمت بولغای‬
‫باشینگزیدین کیتار دولت امحد بولغای‬
‫مندین سونگره سزیالرگه کوب زمحت بولغای‬
‫ابو بکر قیدلی انده افغاین ین‬
6 6
‫اوشبو حادله ارسالن عمر کیدلی ییتیب‬
‫کوزالریدین قان یاش آقیب یقا یریتیب‬
‫حق حبییب ایاقیین قوچیت اوپیب‬
‫اول هم ایدی نه کیم کوراگن افغانیین‬
7 7
‫یوزوکینگزی سایلب ایدریم بو ایلگیم ده‬
‫کوب یارانالر خادم ایردی بو ادلیمده‬
‫اغیب بودلی اوشل اوزوک بو ایلگیمده‬
‫بیلمای قادلیم نیچوک جدا بولغانیین‬
8 8
ّ
‫رسول ایدی اوشل اوزوک عزت تورور‬
‫آرانگزیده بول حممد رمحت تورور‬
‫اغیب بولغان اوشل اوزوک امحد تورور‬
‫حارض دوستالر قیدلی انده افغانیین‬
9 9
‫بو حاتلده ییتیب کیدلی کورونگ عثمان‬
‫ایچ و تایش رسول اوچون بودلی برییان‬
‫اوز توشیدین اوزی قورقوب کوزی گریان‬
‫رسول سوردی بیلیب ویل گریانیین‬
538
Gördüm ki büyük sarık durur benim başımda,
Bütün dostlar ahali, hemen yanı başımda.
O dem kayboldu sarık durur iken başımda,
Fark etmedim sarığın benden ayrıldığını.
Resulullah buyurdu ; “Sarık hürmet olacak,
Başınızdan ayrılan devlet Ahmed olacak,
Benden sonra sizlere nice zahmet gelecek,”
Ebu Bekir o anda yükseltti feryâdını.
İşte bu hâlde arslan Ömer geldi yetişip,
Gözlerinden kanlı yaş, yaka yırtıp, akıtıp,
Resul’ün ayağını kucaklayarak öpüp,
Dedi o dem orada kendinin gördüğünü.
Yüzüğünüzü koydum avucuma, elime,
Dostlarım hizmetteydi, ateş düştü gönlüme,
O dem yüzük kayboldu, çare yok bu hüznüme,
Bilemedim yüzüğün nasıl kaybolduğunu?
Resulullah buyurdu ; “Kayıp yüzük gariptir,
Kaybolan yüzüğünüz, Resul Ahmed Habib’tir,
Muhammed Mustafa’nın yolculuğu yakındır.”
Huzurdaki tüm dostlar, yükseltti figânını.
Bu esnada gözüktü, damat Osman’dı gelen,
Gördüğü rüyasından tüm bedeni titreyen,
Muhabbet-i Resul’den içi-dışı inleyen,
Sordu Peygamberimiz hüznünün nedenini.

10
‫اول ایدی کیم اوشبو قولین آرقه نشیت‬
‫کورارمن کیم وضوء قیلیب مصحف آچتیم‬
‫اوقوی دیدیم آیت حریف یازیلیب اوچیت‬
‫تعبری ایتینگ اوشبو قولین کوراکنیین‬
11
‫رسول ایدی من اول ایردیم کیچوراگی سزی‬
‫مصحف ینلگیغ چراغ ایردیم اوچوراگی سزی‬
‫مندین سونگره حالوت ین یتوراگی سزی‬
‫عزیز توتونگ قالغان رسول اوالدیین‬
12
‫اوشبو حادله فریاد اوروب یلع ییت‬
‫جراحتلیک کونلگ الرگه نمک سیپیت‬
‫ییتاکچ رسول ایاغیین ایزین اوپیت‬
‫رسول ایدی ایتینگ نه کیم بولغانیین‬
13
‫یلع ایدی غزات اوچون یراغ کیدیم‬
‫اکفرلرغه تاش تیموردیک قارشو توردوم‬
‫بار بویومدین یراغ جدا بودلی کوردوم‬
‫ایته بریدی حریان بولوب قالغانیین‬
14
‫رسول ایدو اول حممد یراغ بولغای‬
‫بو کونالرده جان برییبان فارغ بولغای‬
‫دشمنالرغه ایمدی یوزونگ ساریغ بولغای‬
‫بو سوز بیالن ییغالتیت اول ارسالنیین‬
15
‫بو حاتلده فاطمهء زهرا کیدلی‬
‫بابام تیو اینگراب کوزی یاشقه تودلی‬
‫مینگ اوغودلین آرتوق دیاگن قزیی کیدلی‬
‫ایته بریدی نه کیم توشده کوراگنیین‬
539
Dîvân-ı Hikmet
10
Hazreti Osman dedi, “Dayanağım, sevdiğim,
Abdestle Mushaf açtım, şu garip düş gördüğüm;
Harf, ayetler silindi, okuyayım dediğim,
Tabir buyurun bana, Ya Resul gördüğümü…
11
Resulu’llâh buyurdu ; “Beni görünüz mazur,
Mushaf gibi bir kandil sönecek budur özür,
Benden sonra gidecek içinizdeki huzur,
Ehl-i Beytim koruyun, arkamdan evlâdımı.
12
O esnada Ali de Resul’e yakın geldi,
Yaralı gönüllere sanki bir mızrak değdi,
Resul’ün ayağını yüz ve gözüne sürdü,
Resul sordu ne için ağlıyor olduğunu.
13
Ali dedi, “Gazaya hazır, tam tekmil oldum,
Küffarın karşısında kayalar gibi durdum,
O esnada zırhımın ayrı kaldığın gördüm…”
Söyleyiverdi niçin o şaşkın kaldığını.
14
Resulu’llâh buyurdu ; “Nebin zırhı alınca,
Bu günler uzak düşüp benden ayrı kalınca,
Düşmanın karşısında yüzler sarı olunca…”
Bu gamla yer yutuyor Allâh’ın arslanını…
15
Bu esnada Fatıma girip huzura geldi,
“Babam!” deyip ağladı, gözlerine yaş doldu,
“Bin erkekten yiğittir!” dediği kızı geldi,
Herkesi çok ağlattı, huzurda olanları.
Dîvân-ı Hikmet
16
‫دیدیالرکه دنیا عقیب مهربانیم‬
‫فدا بولسون ایا بابا سزیگه جانیم‬
‫توش کوروب من تارقاب کتیت کییاگنالریم‬
‫خییش ایتینگ بو توشومین درمانیین‬
17
‫رسول ایدی کییاگن الرینگ باری زینت‬
‫عزت حرمت‬ ّ ‫خالیق الر اراسیده‬
‫بابانگ کیتیب سن کورارسن رنج حمنت‬
ّ ‫کورارسن‬
‫عزت بیالن باراغنیین‬
18
‫انده کیدلی شهزاده الر گریان بولوب‬
‫کوزالرینینگ پیاهل یس یاشقه تولوب‬
‫رنگ رویی برک خزان ینلگیغ سولوب‬
‫سوردی رسول یوزالرینینگ سولغانیین‬
19
‫دیدیالرکه ایکی جهان کویوچنییس‬
‫دنیا عقیب امت الرنینگ ایناچنییس‬
‫حسن حسنی صحابه الر قواچنییس‬
‫آغزی بازمای ایته بریدی کوراگنیین‬
20
‫اولوغ بابام اوتلوردیالر ختت اوستیده‬
‫اوشل ختتین آشوردیالر عرش اوستیده‬
‫فریاد اوروب ییغالب ایردیک یری آستیده‬
‫موندین ایردی یوزالریمزی سولغانیین‬
21
‫رسول ایدی تابوت ختتنی کیتوراگی الر‬
‫مین سایلب فرشته الر کوتاراگی الر‬
‫اول سدرت املنتیه غه آشوراغی الر‬
‫حسن حسنی قیدلی انده افغانیین‬
540
16
Fatıma dedi ; “Benim dünya-ukbâ sevdiğim,
Ey babam fedâ olsun sana cânım, her şeyim,
Ben de rüyamda gördüm, kaybolmuş giysilerim,
Nasıl olur bu düşün sen söyle dermânını.”
17
Resul der ; “Ciğerbendim, göreceksin çok mihnet,
Ayrılık ateşiyle bağrına dolar hasret,
Ben göç ettikten sonra, çekeceksin çok zahmet,
Şimdi gör izzetinle neler olacağını.”
18
Şehzadeleri geldi, ağlayıp feryâd ile,
Gözlerinin kadehi, doluydu yaşlar ile,
Yüzlerinin renkleri solgundu hazân ile,
Sordu Resul yüzlerin bu denli solduğunu.
19
Dediler dü cihânda bizim dayanağımız,
Dünya-ukbâ ümmete sen rahmet kaynağımız,
Hasan, Hüseyin, ashap bizim sığınağımız,
Zor telaffuz eyledi, rüyada gördüğünü.
20
Dedemi oturttular, yüce bir taht üstünde,
Tahtı da aşırdılar, yüce Arş’ın üstünde,
Feryâd ile ağladık, biz o tahtın altında,
Bundandır yüzümüzün sararıp da solduğu.
21
Resulu’llâh buyurdu ; “Tabut taht getirdiler,
Sidretü’l-Müntehâ’ya dedeni yetirdiler,
Beni alıp melekler böylece getirdiler,
Hasan-Hüseyin kıldı orada feryâdını.

22
‫اوتوز اوچ مینگ صحابه الر بودلی گریان‬
‫یوراک بغری اوتقه پیشیب بودلی بریان‬
‫اعیشه فاطمه کوب قيدلیلر انده ناالن‬
‫بیلیب رسول سفر قیلور بولغانیین‬
23
‫صرب قیلمای فاطمه زهرا کوب ییغالدی‬
‫دوست الریین یوراگیین اول داغالدی‬
‫چارالب رسول قالقیغه بری سوز دیدی‬
‫وعده برییب سیوندوردی اوغالنیین‬
24
‫وعده بودلور کوزوم نوری ای قراقیم‬
‫صرب قیلغیل آلیت آیدور بو فراقیم‬
‫اندین سونگره کیلگونگ مناگ ای چراغیم‬
‫سری ایتکومزی دار اجلنان بوستانیین‬
25
‫ایلتدی اولوم آدم مویس لکییم ین‬
‫نوح نیب ابراهیم دیک خلییل ین‬
‫برچه مزیین چرایغ اول حبییب ین‬
‫ای عزیزالر مناگ ایتینگ قالغانیین‬
26
‫ای یارانالر مصطیف ین کوب یاد ایتینگ‬
‫آیت چیقسه درود ایتیب فریاد ایتینگ‬
‫جهنم دین اوزونگزیین آزاد ایتینگ‬
‫موالم سویار بنده سینینگ گریانیین‬
27
‫بال شکردین تاتلیغ ایرور دوست ین سوزی‬
‫دوستین سوزی چیقسه ییغالر دوستین کوزی‬
‫قول خواجه امحد تنگریم قیلغای ایمان روزی‬
‫ایر اول بولور ایلتسه انده ایمانیین‬
541
Dîvân-ı Hikmet
22
Otuz üç bin sahabi oldu orada giryân,
Yüreği-bağrı yandı, ciğeri oldu biryân,
Aişe-Fatma kıldı, o anda feryâd,figân,
Anladılar Resul’ün sefere çıktığını.
23
Güçsüz düştü Fatıma, feryâd edip ağladı,
Dostların yüreğine ateş salıp, dağladı,
Babası ikaz edip, kulağa fısıldadı,
Müjdeyle sevindirdi o mübarek kızını.
24
“Müjdem odur, göz nurum, ey benim aydınlığım,
Sabreyle altı aydır seninle ayrılığım,
Sonra bana geleceksin göz nurum, aydınlığım,
Seyrederiz orada cennet bahçelerini…”
25
Götürdü ölüm Âdem ve Musa Kelîm’ini,
Nuh Nebiyyu’llâh ile, İbrahim Halil’ini,
Gözlerimizin nuru, sevgili Habibini,
Ey yârân! Göremezsin kimsenin kaldığını.
26
Ey dostlar Mustafa’yı durmadan çok yâd edin,
Adına salât-selâm, aşkından feryâd edin,
Böylece cehennemden özünüz âzâd edin,
Mevlâ sever her kulun kalpten ağlayışını.
27
Bil, şekerden tatlıdır, sana dostunun sözü,
Dostundan söz edilse, ağlar dostunun gözü,
Hoca Ahmed Allâh’a ver imânınla özü,
Er kişi ona derler, götürse imânını.
Dîvân-ı Hikmet

‫مناجات‬ Münâcât
Münâcât be-dergâh-ı Kâdil Hâcât Celle Celâluh
‫مناجات بدراكه قاىض احلاجات جل جالهل‬

1 1
‫مناجات ايدلی مسكني خواجه امحد‬ Münâcât eyledi, Hakk’a Kul Hoca Ahmed,
‫الىه قيل همه بنده نگ ىن رمحت‬ Allâh’ım bu kuluna eyle sen sonsuz rahmet.

2 2
‫غريب امحد سوزى هرگزی قوريماس‬ Hoca Ahmed sözlerin, hikmetlerin eskimez,
‫اگر يري آستيغه کريسه چوروماس‬ Yer altında çürüsen, güzel sözler çürümez.

3 3
‫ينه منسوخ بولوب اول خوار بوملاس‬ Sözlerin mensûh olup, kaybolup da yok olmaz,
‫اوقواغن بنده الر بيمار بوملاس‬ Seni okuyan diller, umarım hasta olmaz.

4 4
‫اوقواغنغه قيلور مني آنده شفقت‬ Okuyan dostlarıma şefaatçı olayım,
‫قيامت كونيده قيلغوم شفاعت‬ Kıyamette sizlere dilerim yâr olayım.

5 5
‫خدايم قيلسه انعام ميناگ جنت‬ Allâh’ım lütfederse bu kuluna cenneti,
‫اوقواغن ىن قيلورمن مني شفاعت‬ O’ndan dilerim size, edeyim şefaati.

6 6
‫تيالیگ هر نه بولسه تنگرى برياگى‬ Dileği her ne ise Rabb’im kuluna vere,
‫حمبت شوىق ىن کوکسياگ سالغاى‬ Muhabbetin şevkine, Habibu’llâh’a ere.

7 7
‫مجالني کورساتيب پرورداگريم‬ Cemâlini göstersin bize Perverdigâr’ım,
‫اوزين يويلغه سالسون بري و باريم‬ Koysun kendi yoluna bizi, Bir olan Vâr’ım.

8 8
ّ‫خدايم ايالسون حمرشده خرم‬ Rabb’im sen eyle bizi mahşerde mutlu mesut,
‫قيامت كون اريغ ذاىت غه حمرم‬ Temiz zâtına döndüm, senden kesilmez umut.

9 9
‫داعغه ياری بريسه هر مسلمان‬ Duama amin desin duyan, gören Müslüman,
‫اوالر وقتيده ايلتاگى نور ايمان‬ Ölüm anında olsun refîki imân, İslâm.

542
 Dîvân-ı Hikmet

10 10
‫ميىن حكمت الريم اعملغه تولغان‬ Benim hikmetlerimle kim varsa gönlü dolan,
‫ايشيتماى هر كيم اولسه قيلغاى ارمان‬ Anlamadan ölmüşse, bil ki tüm ömrü ziyân.

11 11
‫ميىن حكمت الريم درديلكاگ درمان‬ Bu benim hikmetlerim dertliye dermân olur,
‫کيىش بوی ايلتمسه اول يودله قالغان‬ Bundan koku almayan, yolunda kalan olur.

12 12
‫ميىن حكمت الريم اعملده داستان‬ Benim tüm hikmetlerim âleme destan olur,
‫روحوم کيلسه قيلور صحبت ىن بوستان‬ Ruhum gelse huzura, sohbet-i bostan olur.

13 13
‫ميىن حكمت الريم اكن حديث دور‬ Benim tüm sohbetlerim, hadis hazinesidir,
‫كيىش بوى ايلتمسه بيلكيل خبيث دور‬ Ondan koku almayan, dünya divânesidir.

14 14
‫ميىن حكمت الريم طالب ىن رزىق‬ Benim bu hikmetlerim, tâliplerin rızkıdır,
‫اگر چنديكه بولسه جرم و فسىق‬ Cürmü binlerce olsa, umulacak affıdır.

15 15
‫ميىن حكمت الريم فرمان سبحان‬ Bu benim hikmetlerim Kelâm’ın beyânıdır,
‫اوقوب بيلسنگ همه معینء قرآن‬ Okuyup anlayana, Kur’ân’ın anlamıdır.

16 16
‫ميىن حكمت الريم اعملده سلطان‬ Benim bu hikmetlerim âleme sultân oldu,
‫قيلور بري حلظه ده چول ىن لگستان‬ Çöl ve kurak gönüller gül bahçesine döndü.

17 17
‫ميىن حكمت الريم شوق حمبت‬ Benim tüm hikmetlerim, şevkidir muhabbetin,
‫كوزيىن ياشيغه قيلغاى طهارت‬ Gözümden akan yaşım aslıdır taharetin.

18 18
‫نمازيغه رسول اهلل امایم‬ Onun namazlarının Resulu’llâh imamı,
‫آىن قوىم مالئک الر تمایم‬ Bütün aziz melekler cemaatin tamamı.

543
Dîvân-ı Hikmet

19 19
‫شكسته يلک بيله قيلغان نمازی‬ Gönlü kırık mahzunlar kıldığında namazı,
‫قبول بولغاى آین حقه نيازی‬ Kabul olur inşallâh, Hakk’a olan niyâzı.

20 20
‫ميىن حكمت الريم اعشق غه ايتينگ‬ Benim hikmetlerimi âşıklara söyleyin,
‫دىل آيينه ديک صادق غه ايتينگ‬ Gönlü nurla parlayan, sadıklara söyleyin.

21 21
‫همه کور و گر و باطىن گذاف‬ Tamamı kör ve sağır, kalbi boş olanlardan,
‫تمام اقليم ین کزيديم تابماديم صاف‬ Bütün âlemi gezdim, saf, temiz yok onlardan.

22 22
ّ
‫ميىن حكمت الريم رصاف اگ ايتينگ‬ Benim hikmetlerimi sarrâfına söyleyin,
ّ
‫خدای باکرم وهاب اگ ايتينگ‬ Kerem sahibi Allâh, Vehhâb’ına söyleyin.

23 23
‫عدالت پادشاه بری آىت صادق‬ Adalet Padişahı, bir diğer adı sâdık,
‫قيلور بري حلظه ده وصىل غه اليق‬ Eyler o an kulunu lütf-ı vaslına lâyık.

24 24
‫ميىن حكمت الريم نادان ايشتماس‬ Benim hikmetlerimi hiçbir câhil işitmez,
‫دىل کونىلگ قرا پنديم ىن آملاس‬ Gönlü kararmış olan, öğütten bir şey bilmez.

25 25
‫حطأ دين یب خرب اهلل غه منكر‬ Kusurundan habersiz, inkâr eder Allâh’ı,
‫ادب سزي یب ادب دنياده یب پري‬ Edepsiz ve hayasız, pîrsiz kaybeder rahı.

26 26
‫خطی ىن بیتسه هر كيم نرث بیتسون‬ Her kim yazı yazarsa, yazdığın nesir yazsın,
‫وىل نرثى بیتيب مقصودغه يتسون‬ Nesir yazarsa ancak maksadını anlarsın.

27 27
‫ديىن ايماىن يوق اسالىم ويران‬ Dini yok, imânı yok, İslâm’ı ise virân,
‫قيامت تانىگ آتسه يودله قالغان‬ Vakt-i kıyamet olsa, o olur yolda kalan.

544
 Dîvân-ı Hikmet

28 28
‫پري اكمل ىن كورماى شيخ صنعان‬ Pîr-i kâmil görmeden, ararsa Şeyh-i San’an,159
‫خدا قيلماس قبول اوقوسه قرآن‬ Kabul eylese Mevlâ, okuduğu da Kur’ân.

29 29
‫اوزيىن شيخ آلور كوبلارى خاىل‬ Kendisini şeyh sanır, oysa torbası boştur,
‫يیگریمه بيش اگ ييتماى آىن ساىل‬ Yirmi beşe yetmeden, onun çağı bir hoştur.

30 30
‫نصيحت الر قيلور پري و جوان ىن‬ Güya nasihat eder, yaşlı ve genç demeden,
‫اوزى فهم ايتمايني خيىش يمان ىن‬ İyiyi ve kötüyü kendi ayırt etmeden.

31 31
‫آالرىن سوزالرى ضال مضل دور‬ Sözlerine bakarsan, hem sapmış, hem sapıtır
‫رشيعت اهىل بو ايل دين خجل دور‬ Şeriatın ehlini o sözler utandırır.

32 32
‫اينانسون ديب موىن بري نيچه یب عقل‬ İnansın diye buna nice câhil, akılsız,
‫قيلورالر اويلاالردين موىن نقل‬ Velilerden nakleder mesnetsiz ve iz’ansız.

33 33
‫قويوب دامني گذراگه الرغه یب پري‬ Kurdu tuzaklarını her bir geçite pîrsiz,
‫تيىل مكر و حيله قيلغاىن تزوير‬ Dili yalan ve hile, yaptığı şey izinsiz.

34 34
‫آىن مكرى ايرور شيطاندين اعال‬ Şeytandan daha üstün, ne yüzsüz hilebâzdır,
‫قوپار يوزی قرا حمرشده تانگال‬ Mahşerde yüzü kara, siyahlık buna azdır.

35 35
‫االرىن كورمانگزي يوزىن هرگزي‬ Onların yüzlerini sakın orda görmeyin,
‫انينكديک لعنىت دين ايالنگ پرهزي‬ O gibi lanetliye selâm bile vermeyin.

36 36
‫زبان حال ايله اعىم ىن ايتيم‬ Hâl diliyle ben nice görülmezi söyledim,
‫حقيقت سوز بيله جاهل ىن سوكتيم‬ Hakikatli söz ile, câhili redd eyledim.

159
Şeyh-i San’an: Feriduddin-i Attar’ın Mantıku’t-Tayr adlı eserinde,
545 başta Hüdhüd kuşu olmak üzere, kendilerine şeyh arama macera-
sında yer alan şeyh.
Dîvân-ı Hikmet

37 37
‫اگر اعلم بولسه جانيم تصدق‬ Gelen ecellerimiz, câna sadaka olsa,
‫در و گوهر سوزوم ىن ايشيتيب اوق‬ İnci-cevher sözlerden, dinlese nasip alsa.

38 38
‫در و گوهر سوزين اعملغه ساچسه‬ İnci, cevher sözünü bütün cihâna saçsa,
‫اوقوب اوقوسه کالم حقىن آچسه‬ Okuyup anlayarak, Hak kelâmını açsa.

39 39
‫اوشال اعلم غه جان قربان قيلورمني‬ Böyle âlimlere ben, cânım kurbân ederim,
‫تماىم خانمان احسان قيلور مني‬ Ev, bark, malım mülkümü ona ihsân ederim.

40 40
‫قاىن اعلم قاىن اعلم ياران الر‬ Amel işleyen dostlar, nerde gerçek âlimler,
‫خدادين سوزالسه سزي جان برينگ الر‬ Allâh’dan söz ederler, bunlar gerçek câhiller.

41 41
‫چني اعلم يستوقني تاشدين ياراتىت‬ Gerçek âlim olanın yattığı yastık taştır,
َ
‫نيمه اوقدى آین اعلم غه ايتیت‬ Anladığını söyler, gözünden akan yaştır.

42 42
‫اوزىن بيدلى ايرسه حقىن بيدلى‬ Bir kul kendini bilse, bil ki o Hakk’ı bildi,
‫خدادين قورقىت و انصاف غه كيدلى‬ Rahmân’ın korkusuyla kalkıp insâfa geldi.

43 43
‫ميىن حكمت الريم دانا ايشيتسون‬ Benim hikmetlerimi tüm bilginler işitsin,
‫سوزوم داستان قيليب مقصدغه ييتسون‬ Sözümü unutmayıp, maksadına erişsin.

44 44
‫ميىن حكمت الريم فعیل وقویل‬ Hem amel hem de sözdür bu benim hikmetlerim,
‫دىل كونلگيده بولسه ذکر موىل‬ Kalpten gelenler ile Mevlâ’yı zikrederim.

45 45
‫ميىن حكمت الريم بري پري اکمل‬ Benim her bir hikmetim, hepsi pîr-i kâmildir,
‫قايو بنده خداغه بولسه مايل‬ Hangi kul anlar ise, bil ki, Hakk’a vâsıldır.

546
 Dîvân-ı Hikmet

46 46
‫ميىن حكمت الريم خوبالرغه آيتينگ‬ Benim hikmetlerimi, iyilere söyleyin,
‫داع تكبري قيليب رمحت اگ بآتينگ‬ Dua ve tekbir ile, bize rahmet dileyin.

47 47
‫ميىن حكمت الريم پري زبردست‬ Benim bu hikmetlerim, kudretli pîr sayılır,
‫ايشيتاگنالر بولور بيهوش و رسمست‬ İşiten sarhoş olur, şuursuzlar ayılır.

48 48
‫ترييک بولسه جهانده خوار بوملاس‬ Diri olsa cihânda gönül yanmaz, hor olmaz,
‫اوقواغن بنده الر بيمار بوملاس‬ Okuyan bağlıları mutludur, hasta olmaz.

49 49
‫قيامتده آناگ هادى بولور مني‬ Kıyamette onlara yol gösteren olurum,
‫اگر درديلک بولسه دارو بولورمني‬ Tek bir dertli kul olsa, ona dermân olurum.

50 50
‫اگر يوز ييل عمر کورسه قوريماس‬ Yüz yıllık ömrü olsa, ona mürşid olurum,
‫اگر يري آستيغه كريسه چوروماس‬ Yere girse çürümez, ben dermânı olurum.

51 51
‫خدا قيلغاى آىن دوزخدين آزاد‬ Allâh eylese onu cehenneminden âzâd,
‫بهشت جاودانده ايالاگى شاد‬ Ebedî cennetiyle eylesin onları şâd!

52 52
َّ َ ُّ
‫اگر حكمت اوقوسه أيها انلاس‬ Şayet hikmet okursa, beni bilen insanlar,
‫ايرور فرزند ميناگ اول طالب خاص‬ Bana has tâlip olur, söylediğimi anlar.

53 53
‫ايشيتيب حكمتيم ىن گوشه آلغان‬ Hikmetimi işitip kulaklarını açan,
‫عطا قيلغاى اوالر وقتيده ايمان‬ İmân armağan eder, hem nasip olur Kur’ân.

54 54
‫يسوى حكمتني دانا ايشیتسون‬ Yesevî hikmetini tüm bilginler işitsin,
‫ايشيتاگنالر همه مقصودغه يیتسون‬ İşitenler maksada, esas gayeye yetsin.

547
Dîvân-ı Hikmet

55 55
‫جواهر اكنيدن بري نكته آلسون‬ Cevher hazinesinden bir miktar girsin alsın,
‫ايشيتمااگن بارى حرستده قالسون‬ İşitip, görmeyenler, dâim hasrette kalsın.

56 56
‫كيىش حكمت ايشيتسه جاىن بریالن‬ Kişi hikmet işitse, tâ gönülden, cân ile,
‫چيقار جاىن آىن ايماىن بریالن‬ Ayrılır ondan ruhu, yanında imân ile.

57 57
‫قالقغه آملااغى بو سوزىن نادان‬ Kulağına sokmazsa bu sözleri câhiller,
‫آىن آدم ديمه اول جنس حيوان‬ Ona insan denilmez, hayvandan da sefiller.

58 58
‫خداىن سوزيدين چيقغان بو حكمت‬ Allâh’ım! Sözlerinden zuhûr etti bu hikmet,
‫ايشيتاگن اگ يااغر باران رمحت‬ Duyana yağmur gibi, nuzûl eder o rahmet.

59 59
‫میین حکمت الریم کیم توتسه حمکم‬ Benim hikmetlerime kim sıkı sarılırsa,
‫خدا قیلغای این ابلته یب غم‬ Uzak olsun onlardan her türlü gam ve tasa.

60 60
‫کریار جنت اچییاگ شاد و خندان‬ Şen, şakrak mutlulukla girsin cennet içine,
‫خدایم ایالاگی مرسور و شادان‬ Allâh’ım neşe katsın huzur ve sevincine.

61 61
‫ميىن حكمت الريم حقىن ثناىس‬ Benim bu hikmetlerim Rahmân’ın övgüsüdür,
‫حمبت اهیل ىن دردين دواىس‬ Muhabbet erlerinin, huzur ve sevgisidir.

62 62
‫ميىن حكمت الريم قند و عسل دور‬ Hikmetlerin tamamı şeker, bal ve şifâdır,
‫همه سوزالر اچيده یب بدل دور‬ Bütün sözler içinde derde çare, devâdır.

63 63
‫ميىن حکمت الريم انعام اهلل‬ Allâh’ın nimetidir, bu benim hikmetlerim,
‫سحر وقتده ديسه استفغر اهلل‬ Seher vakitlerinde estağfiru’llâh derim.

548
 Dîvân-ı Hikmet

64 64
‫آىن شيطان لعني توتماس يوىل ىن‬ Lâin şeytan kesemez onun nurlu yolunu,
‫حممد مصطىف آلغاى قوىل ىن‬ Muhammed Mustafa’sı tutar onun elini

65 65
‫پيغمرب امتيم ديب مهرى تاوالر‬ Mihrini takdim edip, Peygamber ümmetim der,
‫عزازيل ىن خدايم اوزی قاوالر‬ Rahmân da şeytanını, yakalar helâk eder.

66 66
‫ميىن حكمت الريم دردسزياگ ايتمانگ‬ Benim hikmetlerimi dertsizlere demeyin,
‫بهاسزي گوهريم نادانغه ساتمانگ‬ Kıymet bilmez câhile, cevherleri vermeyin.

67 67
‫يسوى حكمتني قدريغه يیتگيل‬ Yesevî Hikmet’inin değerlerini anlat,
‫خم عشقدين مىي بری قطره تاتقيل‬ Aşk küpünden bir damla, bu meyden gel sen de tat.

68 68
‫خم عشقدين كيىش بري قطره تاتقاى‬ Her kim ki aşk küpünden bir damla olsun tadar,
‫خداىن وصىل اگ برب يوىل باتقاى‬ Rahmet deryâlarına, vâsıl olur da batar…

549
Hoca Ahmed Yesevî

Kaynakça
1. Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, Bosnavî El-Hac Muharrem Efendi
Matbaası, İstanbul, H. 1311/ M. 1893.
2. Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, İmparator Üniversitesi Matbaası, Kazan,
1904.
3. Ahmed Yesevî, Hikmetler, Yay. Haz: İbrahim Hakkulov, Taşkent, 1991.
4. Ahmed Yesevî, Hikmet (yazma), Ankara Milli Kütüphane, Yazmalar
Koleksiyonu, Arşiv No: 06 Mil Yz FB 156.
5. Ahmed Yesevî, Hikmet (yazma), Ankara Milli Kütüphane, Yazmalar
Koleksiyonu, Arşiv No: 06 Mil Yz B 945.
6. Ahmed Yesevî, Hikmet (yazma), Ankara Milli Kütüphane, Adnan Ötüken
İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Arşiv No: 06 Hk 151.
7. Ahmed Yesevî, Divan (yazma), İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emirî
Koleksiyonu, Arşiv No: 34 Ae Manzum 16.
8. Ahmed Yesevî, Divan (yazma), İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emirî
Koleksiyonu, Arşiv No: 34 Ae Manzum 17.
9. AŞURBAYOĞLU, Resul Muhammed; Hoca Ahmed Yesevî, Divân-ı
Hikmet, Gafur Gulam Neşriyatı, Taşkent, 1992.
10. BİCE, Hayati, Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî ve Hikmetleri, H Yayınları,
İstanbul, 2014.
11. ERASLAN, Kemal; Divân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları,
Ankara, 2000.
12. EŞMUHAMEDOVA, Meryem; Hoca Ahmed Yesevî “Divan-ı Hikmet’inin
Derlemeli-Karşılaştırmalı Metni, Taşkent Devlet Şarkiyat Enstitüsü,
Taşkent, 2008.
13. NADİRHAN, Hasan; Hoca Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet (Yeni Bulunan
Hikmetler), Maveraünnehr Neşriyatı, Taşkent, 1994.
14. TATCI, Mustafa; Divân-ı Hikmet Hoca Ahmed Yesevi, Ahmet Yesevi
Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2016.
15. TOSUN, Necdet; Ahmed Yesevî, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli
Heyet Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2017.

550
 İki Farsça Risale

İki Farsça Risale

Prof. Dr. Necdet Tosun

551
Hoca Ahmed Yesevî

Hoca Ahmed Yesevî’nin Türkçe olan Dîvân-ı Hikmet ve Fakr-nâ-

me isimli eserleri meşhurdur. Bunların dışında iki küçük Farsça yazma
eser de Ahmed Yesevî’ye nisbet edilmektedir. Bu Farsça eserlerin muh-
tevâları incelendiğinde, Yesevî’nin diğer Türkçe eserlerindeki konular
ile büyük benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu Farsça
risâlelerin Ahmed Yesevî’ye ait olması kuvvetle muhtemeldir. Bu eserler
ister bizzat Ahmed Yesevî tarafından kaleme alınmış olsun, ister onun
sözlerinin müridleri tarafından derlenmesiyle meydana gelmiş olsun,
Yesevî’nin düşünce dünyasını günümüze aktaran önemli metinlerdir. Bu
iki Farsça eser şunlardır:
1. Risâle der-Âdâb-ı Tarîkat: Taşkent’te üç yazma nüshası bulunan
bu küçük Farsça eser, tarikat âdâbı ve makamları, mürid-mürşid ilişki-
leri, dervişlik, Allah’ı tanımak ve ilâhî aşk gibi konular hakkındadır.160
S. Mollakanagatulı tarafından Kazak Türkçesi’ne tercüme edilerek ya-
yınlanmıştır (Almatı 2012). Bu neşrin sonunda Farsça yazmaların tıpkı
basımı da bulunmaktadır.
2. Risâle der-Makâmât-ı Erba‘în: Ahmed Yesevî’ye nisbet edilen Far-
sça, yazma ve küçük bir eser olup şeriat, tarikat, marifet ve hakikattan
herbiri hakkında onar makam olmak üzere toplam kırk makam ve ka-
ideyi ihtiva etmektedir. Şimdilik bilinen tek nüshası Kütahya’nın Tav-
şanlı ilçesinde, Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi’ndedir (nr. 1056, vr.
112a-113a).
Her iki eserde de tasavvufî konular anlatılırken âyet ve hadisten ör-
nekler verilmektedir. Ancak güvenilir hadis kaynaklarında olmayan
bazı sözlerin hadis olarak nakledilmesi, sûfîlerin hadis âlimleri kadar ti-
tiz olmadıkları şeklinde izah edilebileceği gibi, Ahmed Yesevî’nin aldığı
dinî eğitimin seviyesi konusunda da bir fikir vermektedir.
160
Yazma nüshaları: Taşkent, Özbekistan Fenler Akademisi Biruni Şarkiyat Enstitüsü Ktp, nr.
3808 (vr. 312b-316b); nr. 6652; nr. 9175.

552
 İki Farsça Risale

1. RİSÂLE DER-ÂDÂB-I TARÎKAT

Bismillâhirrahmânirrahîm
Tarîkatın kutbu, hakîkatın burhânı (delili) Hazret-i Hoca Ahmed Yesevî
(rahmetullâhi aleyh) kendi risâlesinde, inşallah kalp gözleri aydınlansın ve
manevî yolun tâlipleri istifade etsin diye tarîkat âdâbı hakkında birkaç sözü
açıklamışlardır.
Birinci Bâb (Birinci Bölüm): Tarîkat Ahkâmı Hakkındadır:
Ey Derviş! Bilesin ki tarîkatın ahkâmı (hükümleri) altı kısımdır. Birincisi
marifet (Allah’ı tanımak), ikincisi cömertlik, üçüncüsü sıdk (doğruluk), dör-
düncüsü yakîn (sağlam inanç), beşincisi tevekkül, altıncısı tefekkürdür.
İkinci Bâb: Tarîkat Erkânı (Temelleri) Hakkındadır:
Ey derviş! Biliniz ki, tarîkatın erkânı altı kısımdır. 1. İlim, 2. Hilim (yumu-
şak karakterli, ağırbaşlı olmak), 3. Sabır, 4. Rıza, 5. İhlas, 6. Kurb (Allah’a yakın
olmak).
Üçüncü Bâb: Tarîkatın Vâcipleri (Gerekleri) Hakkındadır:
Ey derviş! Bilesin ki, tarîkatın vâcipleri altı kısımdır. 1. Talep, 2. Şevk (arzu),
3. Korku, 4. Ümit, 5. Zikir, 6. Fikir.
Dördüncü Bâb: Tarîkatın Sünnetleri Hakkındadır:
Ey derviş! Bilesin ki, tarîkatın sünnetleri altı kısımdır. 1. Cemaatle namaz
kılmak, 2. Gece seher vakti kalkmak (teheccüd namazı, zikir ve dua ile meşgul
olmak), 3. Her zaman temiz olmak, 4. Dâimâ abdestli bulunmak, 5. Tâzim
ile zikretmek. 6. Beş vakit namazda (namazdan sonra) peypamberler, velîler,
İslam padişahı, anne, baba, pir (şeyh), üstad, öğretmen ve çocukları için dua
etmek.
Beşinci Bâb: Tarîkatın Müstehabbı (Tavsiye Edilen İşleri) Hakkındadır:
Ey derviş! Bilesin ki, tarîkatın müstehabbı altı kısımdır: 1. Misafire güzel
ahlak ile muâmele etmek, 2. Ona yemek vermek, 3. Kendi evinde misafirle
sohbeti ganîmet bilmek, 4. Misafiri evden gönül hoşluğu ile (mutlu olarak)
göndermek, 5. Misafirin ihtiyaçlarını gidermek, 6. Mü’min kula hizmetkârlık
etmek.

553
Hoca Ahmed Yesevî

Altıncı Bâb: Tarîkatın Edebi (Âdâbı) Hakkındadır:

Ey derviş! Bilesin ki, tarîkatın edebi altı kısımdır: 1. Şeyhin huzurunda diz
üstü, edeble oturmak. 2. Kendini herkesten aşağı (ve âciz) görmek. 3. Şeyhin
huzurunda ondan önce konuşmamak. 4. Büyüklerin huzurundayken, başka-
sıyla konuşmamak. 5. Şeyhin izni olmaksızın konuşmamak. 6. Şeyh, üstad, öğ-
retmen ve benzerlerine cân u gönülden hürmet etmek, onların izni ile hareket
etmek, onlara hizmeti anne ve babaya hizmetten önde tutmak.
Şiir:
Şeyhinin izin vermediği bir işi,
Kendiliğinden aslâ yapma.
Yedinci Bâb: Mürid Kabul Etmek Hakkındadır:
Hazret-i Hoca Ahmed Yesevî şöyle buyuruyorlar: Mürid kabul etme (-nin
şartı) şudur ki, şeyh, mürşid-i kâmil olmalıdır. Mürid kendisine intisab edip
bağlandığı anda onun nefsânî sıfatları, cismânî problemleri ve kalbinin için-
den haberdâr olmalı ki mürid kabul etmek ve merhaba (tarîkatımıza hoş gel-
din) demek ona (o şeyhe) uygun olsun. Eğer şeyh Allah Teâlâ’nın farzlarından,
Hz. Peygamber’in sünnetlerinden haberdâr değilse, böyle bir şeyh dünyada
dikenlik, âhirette ise Hak Teâlâ’nın, rasûlünün, bütün mezhep âlimlerinin, en-
biyâ, evliyâ ve tasavvuf ehli insanların yanında mahcûb olacak, utanacaktır.
Bundan Allah’a sığınırız161.
Tarîkatın kutbu, hakîkatın delili Hoca Ahmed Yesevî (kaddesallahu sır-
rahû) şöyle buyururlar: Bir şeyhe mürid olmanın şartı şudur ki, o şeyh kırk-
dört makamdan haberdâr olmalıdır. Eğer bu makamlardan haberi yoksa, yirmi
iki makamından haberi olmalıdır. Eğer dervişliğin bu makamlarından haberi
yoksa, mutlaka dervişliğin şu sekiz makamından haberi olmalıdır. Bu sekiz
makamdan sekiz harf meydana gelir. Harfler şunlardır: 1. Elif, 2. Be, 3. Te, 4.
Sin, 5. Sad, 6. Fe, 7. Kaf, 8. Re. Bilesin ki, “Elif ” düzdür, derviş elif gibi düz olur.
“B” beşâretli (müjdeli, neşeli) olur. “T”, terk-i dünyâ eder (dünya sevgisini terk
eder), “Sin” seyr u sülûk eder (manevî eğitime girip tasavvuf yolunda ilerler),
“Sad” Sabırlı olur. “F” fâka içinde (fakr ve aczinin farkında) olur, “Kaf ” kanaatli

161
Ahmed Yesevî şeyh olup mürid kabul edebilmek için bazı şartlar bulunduğunu, bazı manevî
makamları aşmanın zorunlu olduğunu sıklıkla vurgulamıştır. Kendisinden nakledilen bazı sözler-
den biri şöyledir: “Pes ol muktedâ kim bu sıfatlık köngül ‘âlemin açsa ve yitmiş makâmdın keçse
şeyhlık anga müsellem bolur. Eger bu sıfatsız muktedâ bolsa kezzâb turur. Andağ şeyhdin hazar
kılmak kirek.” Bkz. Sûfî Muhammed Dânişmend, Mir’âtü’l-kulûb, İsveç (Sweden), Universitätsbib-
liothek zu Uppsala, No. 472, vr. 166b-167a.

554
 İki Farsça Risale

olur, “R” derviş dâimâ riyâzat (perhiz) içinde olur162. Allah Teâlâ’nın Kur’ân-ı
Kerîmde: “Allah onlardan râzı oldu, onlar da Allah’tan râzı oldular” (el-Beyyi-
ne, 98/8) buyurduğu gibi, böyle (bu makamları bilen) bir şeyhin mürid kabul
etmesi, asâ vermesi, müridin hâlini sorması, hediye alması uygun olur. Eğer
dervişliğin bu sekiz makamını bilmiyorsa, şüphesiz mürid kabul etmesi uygun
olmaz. Eğer şeyhlik yapmaya kalkarsa ebedî azâba düçar olur.
Muhabbet Bâbı:
Şeyhimiz şöyle buyuruyorlar: Ey derviş! Muhabbeti boş söz olarak görme-
mek gerekir. Çünkü Cenâb-ı Hak Teâlâ muhabbeti yaratınca ona şöyle nidâ
etti: Ey muhabbet! Arş-ı azîme yerleş. Muhabbet Arş’ta yerleşmedi. Tekrar
nidâ edip seslendi: Kürsî’ye yerleş. Oraya da yerleşmedi. Nidâ geldi: Ey mu-
habbet! Niçin bu makamlara yerleşmedin? O zaman muhabbet yalvaran bir
dil ile şöyle dedi: Ey Rabbim! Muhabbetin yerleşmesi için onsekiz bin âlemde
maksad (gâye) gerekir. Tâlibe matlûb, âşıka ma’şûk, Züleyha’ya Yusuf ’un yüzü,
Hadîce’ye Hz. Muhammed’in (a.s) yüzü gerekir. Müride mürşidin sohbeti,
(Hakk’a) tâlip olan dervişe de Mevlâ’nın cemâli lâzımdır. Âyet: “Onları, Allah’ı
sever gibi seviyorlar” (Bakara, 2/165).
Aşk Hakkında Bâb:
Şeyhimiz şöyle buyuruyorlar ki: Aşk, bir hâlde, bir hâle kavuşmaktır. Âşık
o kişidir ki, bir defa “Allah” der, çakmak gibi şevk ateşinden tutuşur. İhlas ona
yüz gösterir, marifet kandili aydınlanır, muhabbet mumu erimeye başlar. Der-
viş o vakit seccâde üstünde pervâne (kelebek) gibi uçmaya başlar ve rûhânî
âlemde yüzünü duâ dergâhına çevirip şükreder.
Böyle (âşık) bir şeyh hakkında Hoca Ahmed Yesevî şöyle buyuruyorlar:
“Dünya ve ahirette her kim bir kâse gül suyu içerse, yani dostun elinden mu-
habbet kadehinin yudumunu kendi gayreti ile tadarsa, melâmet (halkın kına-
ma ve eleştirisine mâruz kalma durumu) onun nasîbi olacaktır.”
Marifet (Allah’ı Tanımak) Bâbı:
Kalbin hayatı, Allah iledir. Ey derviş! Bilesin ki, aşkın lezzeti ma’şûkun (sev-
gilinin, veya âşığın) boğazında olduğu sürece, aşk, vefâ ile artmaz, cefâ ile de
azalmaz. Muhabbet ona zevk verir. Zevk, yanında gözetleyen bir akıl varken,
sevgiliyle buluşmaktır.

162
Ahmed Yesevî’nin bazı harflere değişik anlamlar yüklemesi hakkında bkz. Muhammed Âlim
Sıddîkî, Lemehât min nefehâti’l-kuds (nşr. M. Nezîr Rânchâ), İslamabad 1986, s. 51-55.

555
Hoca Ahmed Yesevî

Ey derviş! Bilesin ki, Cennet, tâlib (Allah’ı arayan kişi) için Hak Teâlâ’nın
lütuf ve ihsanı olur. Kulların gönül derdine şifâ olur. Kulun dermanı, “Celîl
(yüce Allah) ile buluşmak, hastanın şifâsıdır” sözü olur. Dervişin gözleri
dâimâ yaşlı olur. Nitekim rahmet, göz ile olur (su, kaynaktan fışkırır). Dervişin
gönlü daimâ korku ve endişe içinde olur. Nitekim korku, kalp iledir. Dervişin
canı (ruhu) yücelerde olur. Nitekim yücelik, ruh iledir. Dervişin bedeni tevbe
içinde olur. Nitekim “beden tevbeyledir” (şeklindeki söz meşhurdur). Dervişin
elleri dâimâ hayırdadır. Nitekim: Hayır, eller iledir (sözü meşhurdur). Dervişin
ayakları sürekli itâattedir. Nitekim tâat (kulluk) ayakla olur. Dervişin iki ku-
lağı daimâ işitmektedir. Nitekim işitmek iki kulakla olur. Dervişin dili daimâ
zikirde olur. Zikir, dil iledir. Seven, sadece sevgilisinin makamını (bulunduğu
yeri) ister.
Ey derviş! Bilesin ki, kulun dört şeyi, dört şeye bağlıdır: Kulun dili sürekli
zikrullah ile olur. Kalbi muhabbet ve marifetullah ile olur. Gözleri, Allah ile
buluşma arzusu içinde sürekli yaşlı olur. Sözü daimâ tevbede olur. Allah Teâlâ
şöyle buyurmuştur: “Ey iman edenler! Allah’a samimi bir tevbe ile tevbe ediniz”
(et-Tahrîm, 66/8).
Marifetin Açıklanması Hakkında Bâb:
Hazret-i Hoca Ahmed Yesevî buyururlar ki: Ey derviş! Bilesin ki, marifet
kaledir, muhabbet padişahtır, akıl vezirdir. Dilin yolu zikirdir. Kalbin madeni
(içi) tefekkürdür. Müşâhede gönülde (sırda) olur. Tâlibin kulağı hikmetlerde
olur. Canı (ruhu), muhabbet denizine batmış olur. Dervişler muhabbete batıp
boğulmuşlardır.
Ey ağlayıp âşık olan ve Rabbinin cemalini özleyen derviş! Bilesin ki, Allah
Teâlâ Cennet’in içinde bahçe ve ağaçlar yaratmıştır. Dervişlerin kalbinin için-
de de marifet (Allah’ı tanıma) ağacı yaratmıştır (onlara bu kâbiliyeti ve istidâdı
vermiştir). Kalp evini ihlastan yaratmıştır. Kalp (ağacının) meyvesini inanç-
tan, yapraklarını tasdikten yaratmış, aklı da ona rağbet ettirmiştir.
Ey samimi ve âşık derviş! Bilesin ki, o ağacın bedeni imandır, dalları hik-
mettir. Allah Teâlâ anber tabiatlı Cennet’te dört ırmak yaratmıştır: Biri süt
nehri, biri bal nehri, biri temiz şerbet nehri ve biri de su nehri. Dervişin kal-
binde de ibadetin dört deryası (denizi veya nehri) vardır: Tevekkül, tefekkür,
tevâzu ve zikir deryaları. Hangi âşık-ı sâdık ve Hakk’a kavuşmaya tâlib derviş
kul bu deryaların kenarına yerleşirse ve bu şevk (ilahî aşk) şerbetinden içerse,
şeriat kilimi üzerine oturursa (dinî kurallara uyarsa), tarîkat yastığına yasla-

556
 İki Farsça Risale

nırsa, marifet (Allah’ı tanıma) gülünü zevk burnu ile koklamaya başlarsa, mu-
habbet fırınında aşk ateşiyle yanarsa, Dost’un makamından, muhabbet ateşiyle
yanmış ve ayrılık ateşiyle kebap olmuş bu dervişe şu şekilde bir ilâhî muhabbet
mektubu ve padişahın saâdet fermanı ulaşıp muhabbet haberi tesir eder ki:
“Tevbe edenler, ibadet edenler, hamd edenler, oruç tutanlar, rükû edenler, secde
edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın sınırlarını (emirlerini)
koruyanlardır. O müminleri müjdele” (et-Tevbe, 9/112).
Tekrar Hak Teâlâ’dan şöyle hitap gelir: Ey canını feda eden derviş kullarım,
ey yanış ve eriyiş ile gönlü yaralı ve özleyen âşıklar! Sizin canlarınız bana fedâ
olmuştur. Âyet: “De ki, ruh (can), Rabbimin emr âlemindendir” (el-İsrâ, 17/85).
Sizin gönlünüz, benim nazargâhımdır (baktığım yerdir). Kalplerinizin içine
bir taht (koltuk) binâ etmişimdir. Tahtın üst tarafından benim şerefli ve mü-
barek ismim vardır. Sizin haberiniz yok ama ben müminlerin ve dervişlerin
gönlüne nazar ediyorum. Günde bin defa rahmet nazarıyla onların kalplerine
bakıyorum.
Bilesin ki, onun tahtı imandır, padişahı akıldır, veziri marifettir ve kalbin
zemini muhabbet makamıdır. O zeminde (toprakta) onun ağacı Lâ ilahe illal-
lah Muhammedün rasûlullah şeklindeki kelime-i tayyibedir. Hak Teâlâ şöyle
haber veriyor: “Görmedin mi Allah nasıl bir misal getirdi: Güzel bir sözü, kökü
(yerde) sâbit, dalları gökte olan güzel bir ağaca (benzetti)” (İbrahim, 14/24).
Dervişliğin Açıklanması Bâbı:
Şeyh Hoca Ahmed Yesevî (k.s) şöyle buyururlar: Dervişliğin hakikatı şu-
dur, dervişin gönlü daima zikirde, itikadı gönülde, gönül sevinci mescid içinde
namaz kılmakta ve zâhid (muttakî) olmaktadır. Sürekli Kur’an okur ve gündüz
oruçlu olur. Nitekim Hz. Peygamber (Cenâb-ı Hak’tan rivayetle bir kudsî ha-
diste) şöyle der: “Oruç benim içindir ve onun sevabını ben vereceğim.”
Hz. Hoca Ahmed Yesevi (k.s) şöyle buyururlar: Derviş o kişidir ki, eğer bir
mümin ayağını onun başına koysa, tefekkür denizinde gark olur ama halka
belli etmez. Ey âşık derviş, bilesin ki, tarîkat yolu tâlib olan dervişi tefekküre
ulaştırır, tefekkür korkuya, korku ümide, ümid göz yaşına, göz yaşı hidâyete,
hidayet tevfîke (başarıya), tevfik tâate, tâat zikre, zikir yakîne (sağlam imana),
yakîn hamd ve senâya, hamd ve senâ muhabbete, muhabbet rızâya (Allah’tan
râzı olmaya), rızâ selâmet yurduna (Cennet’e), selâmet yurdu Cenâb-ı Hakk’ın
cemâlini görmeye ulaştırır.
Hak Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’inde şöyle haber vermiştir: “Yüzler vardır ki o gün

557
Hoca Ahmed Yesevî

ışıl ışıl parıldayacaktır. Rablerine bakacaklardır” (el-Kıyâme, 75/22-23). Doğ-

rusunu Allah bilir.
Şiir:
Bizim râzı olduğumuz (istediğimiz) Cennet
Annelerin ayağının altındadır.
Hakk’ın rızasını aramak (bulmak) istersen,
Annenin râzı olacağı işi yap.
Hoca Ahmed Yesevî’nin (k.s) risâlesi tamam oldu.
**

2. RİSÂLE DER-MAKÂMÂT-I ERBAÎN

Bismillâhirrahmânirrahîm
Hamd, âlemlerin Rabbine, salât ve selâm da efendimiz Hz. Muhammed’e
ve tüm âilesine. Ey tâlib! Bilesin ki, bu risâle, Sultânü’l-ârifîn Kutbü’l-muhak-
kıkîn, öncekilerin ve sonrakilerin sırlarını keşf eden, şeyhlerin övünç kaynağı
Hoca Ahmed Yesevî’nin sözlerinden oluşan kırk makam hakkında bir eserdir.
(Ahmed Yesevî) Buyurdu ki: Kul, Allah Teâlâ’ya kırk makam (basamak) ile
ulaşır. İlk on makam şeriatla ilgilidir. İkinci on makam tarîkatla, üçüncü on
makam marifetle, dördüncü on makam da hakîkatla ilgilidir.
Şeriattaki on makam şunlardır:
1. Makam: Allah’a, meleklere, kitaplara, peygamberlere, kıyâmete, kadere,
yani hayır ve şerrin Allah’tan olduğuna inanmaktır. Nitekim Allah Teâlâ şöyle
buyurur (?): “Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret günü-
ne, kadere hayır ve şerrin Allah’tan olduğuna inandım.
2. Makam: Müslüman olmaktır. Allah Teâlâ’nın sözü şöyledir: “Allah ka-
tında hak din İslam’dır” (Âl-i İmrân, 3/19). Müslümanlığın beş şartı vardır: Bi-
rincisi namaz kılmak ve zekat vermektir. Allah Teâlâ şöyle buyurur: “Namazı
kılın ve zekatı verin” (el-Bakara, 2/43.). Ayrıca oruç tutmaktır. Allah Teâlâ bu-
yurur: “Sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de oruç farz kılındı” (el-Baka-
ra, 2/183). Ayrıca hac etmektir. Allah Teâlâ buyurur: “Gitmeye gücü yetenlerin
hacca gitmesi, Allah’ın insanlar üzerindeki hakkıdır” (Âl-i İmrân, 3/97).163
163
İslam’ın beş şartından biri (birincisi) olan “kelime-i şahâdet” eserde zikredilmemiştir.

558
 İki Farsça Risale

3. Makam: Boş sözlerden ve övünmekten dili korumaktır. Nitekim Hz. Pey-

gamber (a.s): “Susan kurtuldu” buyurmuştur.
4. Makam: İlimdir. İlmi aramak gerekir. Hz. Peygamber (a.s) şöyle buyur-
muştur: “İlim talep etmek, her Müslüman erkek ve kadına farzdır.”
5. Makam: Evlenmektir. Cenâb-ı Hak âyette şöyle buyurur: “Kadınlardan
hoşunuza gidenleri ikişer, üçer, dörder nikahlayın” (en-Nisâ, 4/3). Hz. Peygam-
ber de şöyle buyurmuştur: “Nikah benim sünnetimdir. Kim benim sünnetim-
den yüz çevirirse benden değildir.”
6. Makam: Helal yemektir. Hak Teâlâ buyurur: “Size rızık olarak verdikleri-
mizin temiz (helal) olanlarından yeyin” (Tâhâ, 20/81).
7. Makam: Sünnete riâyet etmektir. Hz. Peygamber (a.s) buyurur: “Kim be-
nim sünnetim içinde (yolumu takip ederken) vefat ederse Allah onu bağışlar.”
8. Makam: Allah’ın yarattıklarına karşı şefkat ve merhamettir. Cenâb-ı Hak
buyurur: “Eğer bir iyilik yaparsanız, kendinize iyilik etmiş olursunuz. Kötülük
ederseniz de yine kendinize kötülük etmiş olursunuz” (el-İsrâ, 17/7).
9. Makam: Helal giymektir. Nitekim Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
“Kim helal elbise giyerse, Allah onun duasını kabul eder.”164
10. Makam: Nefsin isteklerinden uzak durmaktır165. Hak Teâlâ buyurur:
“Nefsini dünyevî isteklerden uzak tutan kişi için Cennet yegâne barınaktır”
(en-Nâziât, 79/40-41).
Şeriat makamları bitti. Aynı şekilde tarîkat makamları da on tanedir.
1. Makam: Tevbe etmektir. Allah Teâlâ buyurur: “Ey iman edenler, Allah’a
samimi bir tevbe ile tevbe edin” (et-Tahrîm, 66/8).
2. Makam: (Saça) makas vurmak (mürid olmak) ve beşeriyet saçını kes-
mektir. Önce makas vurmak (saçı kesmek) ve tevbe etmek gerekir. Cenâb-ı
Hak buyurur: “Saçlarınızı traş etmiş ve kısaltmış olarak korkmadan (Mescid-i
Haram’a gireceksiniz). Allah sizin bilmediğinizi bilir” (el-Feth, 48/27).166
164
Helâl giymenin önemi hakkında Ahmed Yesevî’den nakledilen başka sözler hakkında bkz.
Muhammed Âlim Sıddîkî, Lemehât min nefehâti’l-kuds, s. 84.
165
Yazma eserin bu kısmında yazılar siliktir.
166
Bazı tarîkatlarda olduğu gibi, Yesevîlik’te de mürid olmak isteyen kişi şeyhe intisap edip
bağlanacağı zaman şeyh tarafından saçından bir miktar kesilmesi geleneği vardır. Yesevî şeyh-
lerinden Hoca İshak b. İsmail Ata’nın kaleme aldığı Hadîkatü’l-ârifîn isimli eserde Yesevîlikte-
ki intisap (müridliğe giriş) merâsimi hakkında şu bilgiler verilir: Şeyh, mürîd olmak niyetiyle

559
Hoca Ahmed Yesevî

3. Makam: Mürid olmaktır. Hz. Peygamber şöyle buyurur: “Şeyhi olmayan

kişinin şeyhi şeytandır”167.
4. Makam: Korku ve ümit arasında olmaktır. Hz. Peygamber şöyle buyur-
muştur: “Mü’min, korku ve ümit arasındadır.
5. Makam: Kahrı (öfkeyi) yakmak (yok etmektir). Cenâb-ı Hak buyurur:
“Öfkesini yutan ve insanları affedenler … Allah iyilik yapanları sever” (Âl-i İm-
rân, 3/134).
6. Makam: Hizmet etmektir. Hz. Peygamber (a.s) buyurur: “Hizmet edene
hizmet edilir.”
7. Makam: .. Sepet, makas, kandil .. (e sahip olmak?)168.
8. Makam: Allah’ın rahmet ve merhametinden ümitli olmaktır. Hak Teâlâ
şöyle buyurur: “Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin” (Zümer, 39/53).
9. Makam: Cem’iyyet ve nasîhattır (kalbin dağınık olmayıp Allah’a yönel-
mesi ve samimiyettir. Ya da sufiler cemiyeti/grubu içinde bulunmak ve nasihat
kabul etmektir).
10. Makam: Terk, tecrîd ve tefrîddir (inzivâ ve dünyadan kalben uzaklaş-
mak). Allah’a ve ona kavuşmaya âşık olmaktır. Tecrîd ve tefrîd arasındaki fark
nedir? Fark şudur: Tecrîd (dünyevî) alâkalardan (bağlardan), tefrîd ise engel-
lerden sıyrılmak ve uzaklaşmaktır.169
Tarîkat makamları bitti. Aynı şekilde marifetin makamları da on tanedir:

gelen kişinin elini tutar. Tevbe etmesini ve Allah’a yönelmesini tavsiye ederek şu tevbe virdini
üç kez okur: “Estağfirullâhe’llezî lâ ilâhe illâ Hû el-Hayye’l-Kayyûm ve es’elühü’t-tevbe.” Sonra
eline bir makas alır ve: “Yâ eyyühe’llezîne âmenû tûbû ilallâhi tevbeten nasûhâ” âyetini okur.
Ardından mürîdin saçından, önce sağ, sonra sol, sonra da orta taraftan iki üçer adet kıl keser.
Bu, dünyâ sevgisini gönülden kesip atmanın sembolüdür. Bunun peşinden mürîde nâfile namaz
kılmayı, sürekli zikretmeyi, şeyhinden izinsiz iş yapmamasını tavsiye eder. Bkz. Hoca İshâk b.
İsmâîl Ata, Hadîkatü’l-ârifîn, Taşkent, Özbekistan Fenler Akademisi Bîrûnî Şarkiyat Enstitüsü
Ktp., nr. 11838, vr. 91b.
167
Hadis kaynaklarında böyle bir hadis yoktur. Sûfîlerden Bâyezîd-i Bistâmî’ye nisbet edilen
bir sözdür.
168
Metinde kopukluk ve okunmayan kelimeler var.
169
Ahmed Yesevî Fakrnâme isimli eserinde tarîkatın on makamını yukarıdakine benzer şekilde
şöyle sayar: 1. Tevbe, 2. Şeyhe bağlanmak, 3. Korku, 4. Ümit, 5. Vird ve zikirleri yapmak, 6. Şe-
riat ve tarîkatın gereklerini yerine getirmek, 7. Şeyhin izni ile konuşmak, 8. Nasihat dinlemek,
9. Tecrîd olmak, 10. Tefrîd olmak. Bkz. Kemal Eraslan, Yesevî’nin Fakr-nâmesi, Ankara 2016, s.
40, 52.

560
 İki Farsça Risale

1. Makam: Nefsin edebidir. Hz. Peygamber şöyle buyurur: “Nefsin edebi,

dersin edebinden daha hayırlıdır.”
2. Makam: Korkmaktır. Yani dervişlerden korkar.
3. Makam: Mâsivâdan sakınıp uzaklaşmak.
4. Sıdk ve ihlas. Âyet: “Sadece dini Allah’a tahsis ederek (ihlasla) ibadet et-
mekle emrolundular” (el-Beyyine, 98/5). Sıdk hakkında âyet: “O, sâdıkları se-
ver.”170
5. Makam: Hayâdır (utanmaktır). Nitekim Hz. Peygamber (a.s) buyurur:
“Hayâ, imandandır.”
6. Makam: Cömertliktir. Âyet: “Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte
onlar kurtuluşa erenlerdir.” (el-Haşr, 59/9).
7. Makam: İlimdir. Hz. Peygamber (a.s) buyurur: “Allah, câhili dost edin-
mez (edinmedi).”
8. Makam: Sâlih ameldir. Âyet: “İman edip sâlih amel (hayırlı iş) yapanlar
için, amellerine karşılık varıp kalacakları cennet konakları vardır” (es-Secde,
32/19).
9. Kalbi temizlemektir. Âyet: “O gün mal ve oğullar fayda etmez, ancak Al-
lah’a selîm (temiz) bir kalp ile gelenler faydasını görür” (Şuarâ, 26/88-89).
10. Makam: Nefsi tanımaktır. Hz. Peygamber (a.s) buyurur: “Nefsini (ken-
dini) tanıyan Rabbini tanır.” Yani kendisinin fânî olduğunu tanıyan, bilen kişi,
Rabbinin bâkî olduğunu anlar, bilir.
Marifetin makamları bitti. Hakîkatın makamları da aynı şekilde on tanedir:
1. Makam: Teslim olmak.
2. Makam: Yetmiş iki millete tek nazar ile bakmak (herkese aynı gözle bak-
mak, insanlar arasında ayrım yapmamak) ve eşit şekilde hizmet etmek.
3. Makam: Gelen ekmeğin nereden geldiğini bilmedikçe yememek.
4. Makam: Yedi uzvunu Hak yoluna hizmete fedâ eylemek.
5. Makam: Her hayvana saygılı olmalı, öldürmemelidir. Sadece yılan hâriç.
Çünkü “Eziyet (ve zarar) vereni öldürün” diye hüküm vardır.

170
Böyle bir âyet yoktur: “Allah, muhsinleri (iyilik yapanları) sever” (Âl-i İmrân, 3/134) şeklinde
âyet vardır.

561
Hoca Ahmed Yesevî

6. Makam: Seyr u sülûk (manevî eğitim) ve müşâhededir (kalp gözüyle gör-

mek).
7. Makam: Dili korumaktır.
8. Makam: Allah’a yalvarmaktır.
9. Makam: Tevhîddir (Allah’ın birliğini idrak etmektir).
10. Makam: Kalp gözünü açmak ve din ilmini anlamaktır.
Hakîkat makamları bitti.
Başarı ve ihsan Allah’tandır.
En iyisini bilen Allah’tır.
Dönüş de O’nadır.

562
 Ekler

Ek-1

Fakr-nâme
Tıpkı Basım

(Almatı Milli Kütüphane Nüshası)

563
Hoca Ahmed Yesevî

564
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

565
Hoca Ahmed Yesevî

566
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

567
Hoca Ahmed Yesevî

568
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

569
Hoca Ahmed Yesevî

570
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

571
Hoca Ahmed Yesevî

572
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

573
Hoca Ahmed Yesevî

574
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

575
Hoca Ahmed Yesevî

576
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

577
Hoca Ahmed Yesevî

578
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

579
Hoca Ahmed Yesevî

580
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

581
Hoca Ahmed Yesevî

582
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

583
Hoca Ahmed Yesevî

584
 Fakr-nâme Tıpkı Basım

585
Hoca Ahmed Yesevî

586
 Ek-2

Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat

Tıpkı Basım

587
Hoca Ahmed Yesevî

588
 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat Tıpkı Basım

589
Hoca Ahmed Yesevî

590
 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat Tıpkı Basım

591
Hoca Ahmed Yesevî

592
 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat Tıpkı Basım

593
Hoca Ahmed Yesevî

594
 Risâle Der-Âdâb-ı Tarîkat Tıpkı Basım

595
Hoca Ahmed Yesevî

596
 Ek-3

Risâle Der-Makâmât-ı Erbaîn

Tıpkı Basım

597
Hoca Ahmed Yesevî

598
 Risâle Der-Makâmât-ı Erbaîn Tıpkı Basım

599
Hoca Ahmed Yesevî

600