KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Komunikacja

niewerbalna
KWESTIE DEFINICYJNE
DEFINICJA KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ

- porozumiewanie się bez słów, za pomocą innych, dostępnych znaków

- polega na wykorzystywaniu przez osoby pozostające w interakcji

wzajemnie na siebie oddziałujących wzrokowych, pozawzrokowych oraz
głosowych systemów i podsystemów w komunikacji
ZASADA 10/30/60
Zasada skutecznego przekazu - „mówimy dzięki
Zasada 10/30/60
organom mowy, ale rozmawiamy całym naszym ciałem.

Przekaz emocjonalny:
•w 10 % zależy od tego, co mówimy
•w 30% jest konsekwencją tego, jak mówimy (ton
głosu, sposób artykułowania, precyzja wypowiedzi)
•w 60% zależy od mowy ciała – zachowań
co mówimy jak mówimy mowa ciała towarzyszących rozmowie i sygnalizujących nasze
nastawienie psychiczne
ZNAKI – KLASYFIKACJA P. EKMANA
• znaki, które łatwo odczytać
emblematory i przełożyć na słowo

ilustratory • znaki, które pełnią rolę komentarza do słowa

wskaźniki emocji • znaki, które okazują przeżywane emocje

regulatory konwersacyjne • znaki, które porządkują komunikację

adaptatory • znaki przystosowania się do sytuacji

ZNAKI – KLASYFIKACJA J. BURGOON
sygnały afiliacji • znaki okazujące sympatię, zainteresowanie dla drugiej osoby

sygnały zaufania • •znaki wzbudzające zaufanie u rozmówcy

sygnały dominacji • znaki okazujące przewagę nad mówcą

sygnały grożenia • znaki potwierdzające gotowość do walki

sygnały nadmiernego pobudzenia • znaki ujawniające skrajne emocje

sygnały wzbudzające lub • wpływają na kształt komunikacji

spłycające kontakt interpersonalny
FUNKCJE KOMUNIKACJI
NIEWERBALNEJ
KLASYFIKACJA K.R. SCHERERA

semantyczna syntaktyczna pragmatyczna regulacja

konwersacji

• powielanie lub • organizacja • oddziaływanie • np. moment

modyfikowanie wypowiedzi na zachowanie włączenia się do
znaczeń (akcentowanie partnera, rozmowy,
przekazywanych niektórych podkreślenie długość
przez kanał wyrazów, przynależności wypowiedzi
werbalny obniżenie głosu, do grupy,
dopasowanie wyrażanie
rytmiczne) stosunku do
rozmówcy
KLASYFIKACJA KNAPPA
akcentowanie regulacja
powtarzanie zastąpienie tekstu maskowanie konwersacji
mówionego
• komunikacja • zamiast słów • obrazowanie • ukrywanie • ustalanie
niewerbalna stosuje się tekstu przez prawdziwych kolejności
przekazuje znaki znaki uczuć, myśli, wypowiedzi
jednocześnie niewerbalne niewerbalne przekonań
powtarzanie (kiwanie maskowanie
informacje głową, ruchy (unikanie
zawarte w rąk) kontaktu
komunikacji wzrokowego,
werbalnej zasłanianie
twarzy)
KLASYFIKACJA M. ARGYLE’A

komunikowanie podtrzymywanie
interpersonalnych samoprezentacja rytuał komunikacji
postaw i emocji werbalnej
• odzwierciedlenie • informacja • sytuacje, • znaczenie zależy
stosunku człowieka o statusie w których nie tylko od samej
do jego otoczenia społecznym, obowiązują treści słów, ale też
(ton głosu, wyraz ekonomicznym, określone normy takich znaków, jak
twarzy, osobowości, dotyczące gestów, szybkość
spojrzenie) sympatiach strojów, sposobów mówienia,
politycznych zachowania się płynność, akcent
SYSTEMY I PODSYSTEMY
KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ
SYSTEMY I PODSYSTEMY KOMUNIKACJI
NIEWERBALNEJ
system system system
komunikacji komunikacji komunikacji
wzrokowej słuchowej pozawzrokowej

kinezyjna (ruchowa):
ekspresja twarzy, 9 różnych dotykowa
zachowań wzrokowych właściwości
gestów i pozycji ciała dźwięku: głośność,
ton, barwa, tempo,
trwałość,
rytmiczność,
proksemiczna – artykulacja
wykorzystanie wymowa, cisza
przestrzeni, odległości, węchowa
terytorium

przez przedmioty
zewnętrzne, wygląd
twarzy, ciała i wszystko, czasowa
co można wykorzystać
do zmiany tego
wyglądu
ZASADY INTERPRETACJI
ZNAKÓW NIEWERBALNYCH
 - Należy uwzględniać jak najwięcej kryteriów przy ocenie zachowania innych;
istnieje pięć takich ogólnych kryteriów: postawa, mimika, gesty, dystans i ton.

- Interpretacji powinny podlegać zespoły gestów, a nie pojedyncze gesty.

- Należy zwracać uwagę na spójność pomiędzy wypowiadanymi słowami a

towarzyszącymi im gestami.

ZASADY INTERPRETACJI ZNAKÓW

NIEWERBALNYCH
 Przy interpretacji gestów trzeba uwzględniać różnice kulturowe i indywidualne.

Należy pamiętać o wpływie sytuacji na zachowania.

Należy stosować pytania kontrolne – konfrontowanie uzyskanych odpowiedzi

z zaobserwowanymi zachowaniami.

Należy zwracać uwagę na wpływ naszych zachowań niewerbalnych na zachowania

innych ludzi (prowokujemy zachowania innych).

ZASADY INTERPRETACJI ZNAKÓW

NIEWERBALNYCH
SYSTEM KOMUNIKACJI
WZROKOWEJ – KOMUNIKACJA
KINEZYJNA
DŁONIE
• dłoń skierowana wnętrzem ku górze: gest
uległości, podporządkowania się, ale też chęci
podjęcia dialogu, wysłuchania, oznaka spokoju

• dłoń skierowana wnętrzem ku dołowi: gest

dominacji, podkreślenia swego autorytetu, symbol
zwierzchnictwa, chęć władzy
DŁONIE
• składanie dłoni w wieżyczkę: pewność,
zadowolenie z siebie, górowanie nad kimś
DŁONIE
• kciuki wystające z kieszeni: okazywanie
dominacji, wyższości, agresji
• dłonie w kieszeniach z przodu: akcentowanie
swojej pozycji
• dłonie w kieszeniach z tyłu: pragnienie dominacji,
ale skrywanie tej cechy
DŁONIE

• dominujący
• uległy
• wyrażający równość

Uścisk
• rękawica
• śnięta ryba (brak zaangażowania)
• imadło (przejmowanie kontroli)

dłoni
• łamacz kości (agresja, zastraszanie)
• uchwyt za palce (niepewność)
• sztywna ręka (trzymanie na dystans)
• wyrywanie ręki ze stawu (wytrącenie równowagi)
• pompka (osłabienie determinacji)
• uścisk holenderski
DŁONIE
• drapanie się po szyi: niepewność, wątpliwość
• pocieranie opuszkami palców: oznaka skrępowania,
niechęci angażowanie się w jakąś sprawę
• przecieranie brwi, oka palcem wskazującym: oznaka
niedowierzania, wątpliwości
DŁONIE
• pocieranie dłonią koniuszka nosa: odmowa,
zamyślenie, szukanie wyjścia z sytuacji
• pięść wciśnięta w policzek: oznaka poważnego,
wewnętrznego stresu
• pięść przyłożona do brody: oznaka popędliwości,
brutalności
DŁONIE
• kciuk podpiera podbródek, a palec wskazujący
zwrócony jest w górę: negatywny, krytyczny
stosunek do rozmówcy
• dłoń na policzku (ale nie stanowi podparcia dla
głowy): zainteresowanie, pozytywna ocena
• zacieranie dłoni: wyrażanie pozytywnego
oczekiwania
• splecione, zaciśnięte: świadczą o frustracji
• pocieranie podbródka: podejmowanie decyzji
DŁONIE
DŁONIE
DŁONIE
DŁONIE
RĘCE
• skrzyżowanie ramiona na piersiach: wycofanie,
wrogość, postawa obronna, zamknięcie się
• skrzyżowane ramiona i zaciśnięte pięści: wysoki
poziom agresji, chęć zaatakowania
• skrzyżowane ramiona na piersiach, dłonie
schowane pod pachami, kciuki skierowane ku
górze: wywyższanie się z jednoczesnym
zamknięciem się
• częściowe skrzyżowanie ramion: brak wiary
w siebie, poczucie obcości
OCZY
• reakcje źrenic oczu:
 rozszerzanie (pozytywne pobudzenie),
 zwężanie (zły, negatywny nastrój)
• rodzaj spojrzenia:
 spojrzenie biznesowe („trzecie oko”)
 spojrzenie towarzyskie
 spojrzenie intymne
 spoglądanie na boki
 spoglądanie na wprost (myślenie o teraźniejszości)
 spoglądanie do góry (planowanie, marzenie)
 spoglądanie w dół (wspominanie)
 spoglądanie poprzez rozmówcę (lekceważenie)
USTA
• ułożenie ust
• podkówka (smutek),
• trąbka lub dziubek (zastanawianie
się)
• zaciśnięte (napięcie)
• rozchylone (zdziwienie)
• kącik ust podniesiony
(lekceważenie)
USTA
• Uśmiech
•zwykły
•górny (przyjacielski)
•szeroki (przyjemność)
•prostokątny (pozorowana uprzejmość)
•z przygryzaniem wargi (podrzędność
wobec osoby, do której jest kierowany)
•przez zęby (nieszczerość, złośliwość)
NOGI
• postawa na baczność: neutralny stosunek do
sytuacji
• szeroko rozstawione nogi: sygnał dominacji,
charakteru macho
• krzyżowanie nóg: postawa zamknięta,
oznaka dystansu, niepewności
NOGI
• europejskie skrzyżowanie nóg: niechęć do bliższego
kontaktu
• amerykańska czwórka: sygnał dominacji, bycia na
luzie
• amerykańska czwórka + obejmowanie nogi rękami:
rywalizacyjne nastawienie
NOGI
• krzyżowanie nóg w kostkach: oznaka spięcia,
niechęci, postawy wycofanej
• splątanie nóg: nieśmiałość
• wycofanie i wysuwanie nóg: nastawienie na „nie” i na
„tak”
SYSTEM KOMUNIKACJI
WZROKOWEJ - PROKSEMIKA
ZATŁOCZENIE – stan, który pojawia się wtedy,
gdy danej osobie nie udaje się osiągnąć
pożądanego poziomu prywatności (poczucie
zatłoczenia – dysfunkcja, obiektywne zatłoczenie
– stan neutralny)

DEFINICJA ZATŁOCZENIA
WIELKOŚĆ STREF

strefa osobista
45 cm –1,2 m strefa publiczna
(na spotkaniach ze powyżej 3,6 m
znajomymi, na (dystans wobec
bankietach, imprezach) większej grupy)

strefa strefa społeczna

intymna 1,2 – 3,6 m
15–45 cm (dystans wobec osób,
których dobrze nie
znamy)
UKŁAD MIEJSC PRZY STOLE
• pozycja narożna: najkorzystniejsza pozycja
strategiczna, atmosfera przyjacielskiej pogawędki
• pozycja współpracy (obok siebie): pozycja
dogodna do przekonywania, perswadowania
• pozycja współzawodnictwa i obrony (po
przeciwnych stronach stołu, twarzą w twarz):
stół/biurko stanowi barierę, pozycja niedogodna do
negocjacji
• pozycja niezależna (po przekątnej): zachowanie
dystansu, zajmują ją osoby, które nie są
zainteresowane rozmową
KOMUNIKACJA
MIĘDZYKULTUROWA
 1. Bezpośredniość i ekspresyjność: stopień
PIĘĆ nawiązania kontaktu z drugim człowiekiem
(serdeczność, bliskość, dostępność)
WYMIARÓW - „kultury kontaktujące się” – np. Arabia, Francja,
Grecja, Włochy
RÓŻNIC - „kultury mało kontaktujące się” – np. kraje
KULTUROWYCH skandynawskie, Niemcy, Wielka Brytania, USA
 PIĘĆ 2. Stopień indywidualizmu/kolektywizmu
- kultury indywidualistyczne – większa odległość
WYMIARÓW w relacjach z drugą osobą, większa izolacja od
innych osób – np. Kanada, Belgia, Dania, USA
RÓŻNIC - kultury kolektywistyczne – bliskość kontaktu
KULTUROWYCH proksemicznego, trwała sieć powiązań społecznych –
np. Pakistan, Tajwan, Kolumbia
 3. Stopień męskości/kobiecości
PIĘĆ - kultury, w których dominują asertywność, nastawienie
WYMIARÓW na ambicję, rywalizację

RÓŻNIC - kultury, w których dominuje empatia, szczerość,

otwartość

KULTUROWYCH - najbardziej pożądane są zachowania

androgyniczne
 PIĘĆ 4. Dystans władzy: wskaźnik dystansu władzy PDI
określa zasięg władzy, ważności, prestiżu,
WYMIARÓW bogactwa danej osoby w stosunku do innych
- PDI wysoki – to kultura hierarchiczna, np. Meksyk,
RÓŻNIC Wenezuela, Brazylia, Kolumbia

KULTUROWYCH - PDI niższe – to kultura egalitarystyczna – np. Austria,

Irlandia, Szwajcaria
 5. Kontekst: pozyskiwanie informacji z kodu
PIĘĆ werbalnego i/lub niewerbalnego

WYMIARÓW - wysoki stopień kontekstu (HC) – większość informacji

pochodzi z kontekstu, nie jest oznajmiana werbalnie,
RÓŻNIC np. Chiny, Japonia, Korea
- niski stopień kontekstu (LC) – dobrze rozwinięte
KULTUROWYCH umiejętności werbalne, mniejsza umiejętność
odczytywania zachowań niewerbalnych
GESTY ŚWIATA
FIGA Z MAKIEM

Nasz symbol odmowy

w starożytności oznaczał organy
płciowe – w południowej Europie
nadal ma obsceniczne i obraźliwe
znaczenie („spadaj”). Natomiast
w Brazylii i Wenezueli w formie
figurek znak ten funkcjonuje jako
amulet szczęścia.
GEST ROGÓW

Mający konotacje satanistyczne

gest we Włoszech jest wyraźną
obelgą o znaczeniu „twoja żona
cię zdradza”, w Afryce oznacza
złe moce, ale w Brazylii ma
konotacje pozytywne i oznacza
„powodzenia”.
UNIESIONY KCIUK

W ten sposób w Polsce, Francji czy

USA łapie się stopa i sygnalizuje,
że coś jest w porządku, natomiast
w Grecji i Iranie gest ten ma
wulgarną wymowę.
KRĘCENIE GŁOWĄ

W większości krajów świata ten

gest oznacza „nie”, podczas gdy
kiwa się na „tak”. Jednak
w Bułgarii, byłych krajach
bałkańskich, Turcji, Iranie
i części Indii jest odwrotnie.
GEST KÓŁKA

W krajach anglojęzycznych
i Europie oznacza OK, natomiast
w Japonii sygnalizuje pieniądze
i może być odebrany jako
żądanie łapówki; w Iranie
oznacza „oko diabła”, w Turcji,
na Malcie i w Ameryce Łacińskiej -
dupkiem, w Brazylii: organy
płciowe.
WYCIĄGNIĘCIE PALCA
WSKAZUJĄCEGO
U nas wskazuje się tak na coś, ale
np. w Azji przywołuje się w ten
sposób psa, a Ameryce Łacińskiej,
Australii i Indonezji tym gestem
daje się znak prostytutce.
WYCIĄGNIĘCIE PALCA
ŚRODKOWEGO
Dosadna i wulgarna forma
„odczep się” w krajach
anglosaskich; w arabskiej wersji
tego gestu ręka ustawiona jest
w poziomie, a środkowy palec
skierowany do dołu.
GEST VICTORII

Litera v utworzona przez palec

środkowy i wskazujący w Polsce
oznacza zwycięstwo, ale w Azji
pokazany w odwrotną stronę
(wierzchnią częścią dłoni w stronę
rozmówcy) oznacza to samo, co
wystawienie środkowego palca.
GEST OTWARTEJ DŁONI

Ma wiele znaczeń: cześć, pięć,

stop, przybij piątkę, jednak
w Grecji to jeden z bardziej
obraźliwych gestów znaczący
„pieprz się”, „idź do diabła”.
POCIERANIE KCIUKIEM
PALCA WSKAZUJĄCEGO
I ŚRODKOWEGO
W ten sposób pokazujemy
pieniądze, natomiast w Ameryce
Łacińskiej, by wyrazić to samo,
wykonuje się ruch całą dłonią,
przypominający odkręcanie kurka
z wodą.
PSTRYKANIE PALCAMI

Przywoływanie w ten sposób

kelnera u nas uważa się za
niegrzeczne, ale w wielu krajach
ten gest nadal obowiązuje;
w Meksyku i Kostaryce na kelnera
psyka się ustami: psssyk,
a w Panamie na kelnerów się
klaszcze.
KONIEC Dziękuję za uwagę