I K T I D A R

Avcının dili ve kuşların dili*

OSMAN ÖZARSLAN

AVCININ DİLİ na göre, tıpkı Mephisto hikâyesindeki gibi, Adem

ve Havva’nın asıl günahı, bir yasağı çiğnemiş ol-
Hikâye şöyledir ki dünya yaratılmış, kaos dönemi-
maları değil, tanrısal bilgiye gıpta etmiş olmaları-
nin sonuna gelinmiştir; tanrı, Cennet Bahçesi’ni
dır. Böylelikle, bu suçun cezası olarak, onlarla bir-
düzene koyması için, Adem’i yaratır, canı sıkılma-
likte inşa ettikleri yarım kalmış olan dil ve bu dilin
sın diye ona kuşlar ve hayvanlar gönderir, bir de
müphem anlamları da, yeryüzüne sürgün edilir.
kaburga kemiğinden Havva’yı yaratır. Adem’in dü-
Adem ve Havva kıssasının bu yorumu bizi, ya-
zene koyma işlemi, nesnelere isim koymak ve tas-
sak tartışmasından çıkartır, bir anlam (mana) ve
nif etmekten ibarettir ve çok zor değildir çünkü,
anlama (izan) tartışmasına davet eder. Bu yoruma
Adem’in icat ettiği kelimeler, kavramlar ve nesne-
göre, insanın dünyadaki asıl çilesi, anlamsızlık-
lere mükemmelen karşılık gelmektedir. Bu hiz-
tır; kelimenin iki anlamıyla da yani Oğuz Atay’ın
metlerine karşılık, Adem ve Havva’nın istedikleri
(1997) işaret ettiği şekliyle “kelimeler albayım,
her şeyi yapma hakları vardır, tek yasak meyve-
bazı anlamlara gelmiyor...” (ya da tersi) ve ikinci
si ölüm olan ağaçtan yememektir. Meş’um yılan
olarak yaşamın anlamının/anlamsızlığının ne ol-
Havva’ya yanaşıp tanrının müstesna tuttuğu ağaç-
duğuna ilişkin tartışma, biz burada ne yapıyoruz?
taki hikmetin ölümlülük değil, tanrısal bilgi ile il-
Tekvin’e göre işte bu anlamsızlığın sebebi, insan
gili olduğunu fısıldar ve ekler “eğer bu meyveyi
ile birlikte dilin de sürgün edilmiş olması, böyle-
yerseniz, gözleriniz açılır, sonsuz tanrısal bilgiye
likle insanın asıl sürgününün aslında, anlamsız-
sahip olursunuz ve tanrılar gibi olursunuz...” Son-
lığa doğru gerçekleşmesidir (Auster, 2016); yani
rası malum, Adem ve Havva’nın cennetten kovul-
cennet dediğimiz yer insanın anlam arayışının ol-
ması ve dünyevi hayat (Bkz. Eski Ahit, Tekvin). Zi-
madığı bir yerdir, kavramlarla kelimeler arasında-
ra, Adem’e verilmiş olan görev kısa yoldan (tanrı-
ki mesafenin Zenoncu ve Platoncu anlamda orta-
sal) bilgiyi icat etmek değil, uzun vadede bir dil in-
dan kalktığı, birbirlerine elifi elifine karşılık gel-
şa etmektir. Dolayısıyla, kimi Tevrat yorumcuları-
dikleri bir yer; cennet olmayan yer ise (dünya, ce-
(*) Ekseriyetle takımdan ayrı düz koşsam da, her düşüncenin ar- hennem, araf) anlamsızlığa sürgünlüğün mekânı.
kasında, dostlarla alınmış belirli bir mesafe var. Bu yazıdaki Babil Kulesi’nin inşası kıssası da aslında aynı te-
fikirler, kavramların kaçak kazısını yaptığımız Barış Özgen
ma üzerinden gider; tanrı(lar) ve insanlar arasın-
8 Şensoy ve kaçak kazanların arkeolojisini yaptığımız Mustafa
Emin Büyükcoşkun ile yaptığımız çalışmalara çok şey borçlu. daki anlaşmazlığın, insanlar tarafından konuşula-
rak çözülmesi çabasına rağmen, tanrı, dilin dün-
yevi anlamsızlığına, insanlara yeni diller gönde-
rip kavimleri icat etmesiyle yeni bir katman ek-
ler, anlam sorunu artık anlaş(ama)ma sorunudur
(Kafka, 2018).
Dolayısıyla, hayatın anlamı meselesi olarak,
dil hayati bir mesele. George Orwell (2021), te-
mel insani koşulların ortadan kalktığı bir toplum-
sal sistem olarak totalitarizm tartışmasının mer-
kezine, siyaset ve hafızadan ziyade dil ve anlamı
yerleştirir, diğerleri buraya dolayımlanmaktadır.
1984’ün sisteminde, GerçekBakanlığı (Gerbak)
yeni söylem (newspeak) dediği yöntemle, yalan-
lar inşa ve imal etmekle meşguldür. Yeni söylem
temelde iki biçimde icra edilmektedir, birincisi
kelime dağarcığı sürekli daraltılır, karşıt kelime-
ler sözlükten silinir, karşıtı ifade etmek için olum-
suzlamalar kulanılır. Örneğin acı silinir onun ye-
rine tatlı olmayan ile idare edilir. İkinci yöntem
ise, “ikili bak”tır. Yani bugün ak dediğimiz yarın
kara olabilir, dünün kahramanı yarın hain olabi-
lir; bu ikisi de doğrudur ve bu ikisi arasında bir
çelişki yoktur, bunlar GERBAK’ın hakikati olarak
olduğu gibi kabul edilmek zorundadır.
Türkiye’de de İletişim Ba(ş)kanlığı’nın büyük-
biraderin tensipleriyle ihdas edilmesinden beri,
Orwell tarafından bir nazire olarak kaleme alın-
mış GERBAK ilkeleri, saray ve havuz medyasının
hakikat inşasında temel metin haline geldi.
Buradan bakınca, AKP’nin ve trol lejyonlarının
en büyük başarısı, gerçeklik düzleminde, herhan-
gi bir bütünselliğe izin vermeyecek şok dalgaları
yaratmaları. Herhangi bir mesele, ne kadar büyük
olursa olsun, sonucu anlaşılacak kadar gündemde
kalmıyor, aynı mesele üzerindeki oksimoronlar,
herhangi bir kafa karışıklığına izin vermeyecek
netlikte savunuluyor, etik meseleler hukuka, hu-
kuki olanlar siyasete, siyasi olanlar ticarete, ticari
olanlar ruhbanlığa doğru bir fasit daire oluştura-
cak şekilde bükülerek, mananın zemini olan bağ-
lam sürekli kaydırılıyor. Bu bakımdan, AKP’nin
toplumun üzerine yığdığı cüruftan dolayı Türkiye
siyaseti, artık siyaset sosyolojisinin değil, kesitle-
rinin alınması muhtemelen sonraki kuşaklara na-
sip olacak olan Foucauldiyen manada bilgi arkeo-
lojisinin (Foucault, 2019) nesnesi.
Dilbaz.
Öte yandan, şimdi, her şeyin köklerine saldırı-
lar düzenleyen bu köksüzlüğün kendisi, herhangi
bir meseleyi derinlemesine anlayacak kadar boy
vermiyorsa da, dillerin koparıldığı, tüylerin yo-
lunduğu olay yerindeki delillere ve fallik cümle-
lerle delinmiş, deşilmiş sembolik düzlemin otopsi
zaptına hiç olmazsa adli tıp kâtibi merakıyla, bak-
mayı deneyebiliriz...
***
Saussure dili, içine doğdumuz bir gösterge sis-
temi olarak tanımlar. Dil sistemi (langue) ve söz,
[kişisel] konuşma (parole) olarak ikiye ayrılır.
Kelimeler kendi başlarına anlamlı değildir bura-
da, kelimelerin anlamı kültürel olarak, gösterge-
ler algoritması ile, göndermeler, kıyaslar, ya da
belirli özelliklerin vurgulanması ile oluşturulur
(örneğin sıfır kelimesi, Arapçada nokta ile gös-
terilir [matematiksel sonsuzluk] sıfr’dan [içi boş
anlamında] gelir.) Sonrasında, yapısalcı ekolü
oluşturacak olan bu gösterge algoritması, Barthes
(1979) tarafından göstergebilimsel olarak, Levi-
Strauss tarafından kültürel antropolojinin merke-
zi olarak geliştirilir. Buraya belki bir itiraz değil
ama önemli bir eklenti, Bahtin’in diyalojizmi ta-
rafından yapılır, Rabelais ve Dünyası (2019) isimli
ölümsüz eserinde, Bahtin dildeki anlam katmanı-
nı oluşturan göstergenin yani semiyoloji algorit-
masının yalnızca kelimelerin göstergebilimsel in-
şası ile ilgili olmadığını ifade eder, dahası, dildeki
anlamı her konuşmada yeniden inşa edilen, mü-
zakere edilen, runik bir küp gibi görülmesi gere-
ken bir inşa süreci olarak görür. Bu inşa süreci,
konuşmanın bağlamı, konuşmacıların niyeti, ko-
nuşmayı sürüklemeye çalıştıkları yer, toplumsal 9

Dilbaz.
sınıfların tercih ettikleri kelimeler üzerinden ça-
ğırdıkları sınıfsal hakikatler, vurgular, mimikler,
jestler ve bir bütün olarak bedenin duruşları ara-
cılığıyla gerçekleştirilir. Yani, Bahtin’e (2019) gö-
re, Saussure’in parole/mana alanı kelimeleri gös-
tergelere dönüştürmekte yalnız değildir, beden de
bu sürece eşlik eder, ama burada sınıfsal bir me-
sele vardır; her iki sınıf için de, müstehcen keli-
meler ve bedenin müstehcen yerleri dilin inşasın-
da hayatidir, ama alt sınıfların anlam dünyasın-
da (brülesk, fars ve barok) bu organlar neredeyse
anatomik olarak tarif edilir, her cümle bir şekilde
buralara dolayımlanır; ama müstehcen yerleri bil-
hassa dilde gizlemek, bunu diplomatik bir usta-
lıkla ima sanatına dönüştürmek, müstehcen ile is-
tiaresi arasında sofistike cümleler kurmak, üst sı-
nıflar arasında elitizmin en önemli göstergelerin-
dendir.
Dilde, açık ya da örtük bir şekilde cinsel organ-
ların (ya da atanmış cinsel organların) böylesine
merkezi bir konum elde etmiş olması, elbette ikti-
10 dar ilişkileri ile ilgilidir. Bataille’a (1993) göre bu
durum, gücün erotik tarafı ya da erotizmin güçlü
tarafıdır. Ele geçirmede, erotik bir yön vardır ve
sergileme, yenilmiş düşmanın akıbetinin bilhas-
sa güçlüyken güçsüz düşürülmüş organları olan,
penis, boynuz, diş, çene, toynak, kafatasının ser-
gilenmesi, gücün kolonizasyonu olarak bir ikti-
dar nişanesidir. İlk toplumların avcıları, sonranın
muktedirleri ve yöneticileri, avladıkları hayvan-
ların güçle özdeşleşmiş bölümlerini/organlarını,
ritüalistik bir şekilde yedikten sonra, bu yüzden
sergilerler, saklarlar, koleksiyonlarını yaparlar.
Lacan, Freud’un bıraktığı yerden devam ede-
rek, kendine işaret edebilen tek organ olarak, fal-
lusu işaret eder, bu durum bile falliğin bir simge
ve dilin göstergeler sistemi içerisinde, fallik istia-
relerin nedenini açıklamaya yeter (Somay, 2007).
Irkçılığı, fallik çatışma üzerinden okumaya çalı-
şan Fanon (2009) gibi post-kolonyalistlere bakar-
sak, beyaz insan, yerli siyah insanı tepeden tırna-
ğa bir fallus olarak görür, bu yüzden, beyaz düş-
manlarını genelde silahla “normal” bir şekilde öl-
dürürken, yerlileri iğdiş etme törenleri eşliğinde
öldürmeyi tercih eder.
Sonuç olarak, iktidar ve erotizmin kesişim nok-
tasında, dil hem bir organ olarak hem de sembo-
lik bir gösterge düzleminin aracı olarak olduk-
ça önemli bir yerde durur. Bu yüzden Ortaçağ-
lar boyunca, engizisyon mahkemelerinde dil ko-
partma bir ceza olarak uygulandı ve bunun için
özel bir aparat tasarlandı, Latin Amerika’da kolo-
niciler keza, engizisyondan öğrendiklerini bura-
da devam ettirdiler; örneğin bütün Latin Ameri-
ka sosyal(ist) hareketlerine esin veren isimlerden
birisi olan Tupac Amaru, bedeni atlara parçalatıl-
madan önce dili kopartılmış olan, direnişçi kabi-
lelerden birinin şefiydi...
***
Başladığımız yere dönersek, hayatı cehenne-
me çeviren şey, anlamsızlıktır demiştik. Kelime-
nin iki manasıyla anlamsızlık: kelimelerin, kav-
ramlarla örtüşmemesi ve buna bağlı olarak, va-
roluşun anlamını yitirmesi. Büyük medeniyetle-
rin dil, kültür, hafıza, mimari, estetik gibi anlam
inşa eden alanları birbirlerine teğellemeleri boşu-
na değildir. Yarattıkları gürültü ile en fazla ken-
dileri paralize olmuş, anlam yitimine uğramış ka-
vimler, siyasetler, uluslar, cemaatler ise, kültür,
dil, hafıza ve anlam arasındaki mikro-kozmozu
görmezden gelir; böyle incelikleri durup düşün-
meyi zul addederler, dahası kolaya kaçıp, Fiboc-
ci sayı dizisini, Vitrivius’un altın oranlarını, Yu-
nan’ın simetrik hesaplarını, pitoresk bir güzelliği
ya da insan zekâsının ruhunu temsil eden espri-
li bir kurguyu, tekfir eder, içine tükürür, çizme-
leriyle çiğnerler...
Örneğin, Asım’ın nesli olduğunu söyleyenlerin
Mehmet Akif’in herhangi bir dizesindeki derinliğe
nefes yetiremeyecekleri, Sinan’ın bir kubbesinde-
ki estetik incelik ve matematiksel zekânın maha-
retle bileşimini tahayyül bile edemeyecekleri or-
tada. Bütün kibir kavimleri gibi, ülkemizin teda-
vüldeki siyaset erbabı için de, büyük olan anlam-
lı, anlamlı olan büyük görünüyor.
Muktedirlik, yani hegemonik olmayan muk-
tedirlik ile büyüklük arasındaki bu ilişki fallik-
tir; (oysa Yunan ve Roma heykellerinde, fallusun
(Gotthard, 2018) bizzat kendisi aklın üstünlüğü-
nü vurgulamak için küçük oyulurdu) müezzin-
lerin tırmanamayacağı büyüklükte dünyanın en
büyük minareleri, cemaatin dolduramayacağı bü-
yüklükte dünyanın en büyük camileri, kimselerin
geçemediği dünyanın en uzun köprüleri, dünya-
nın en uzun yolları ve başka, dünyanın en uzun
en büyük en yüksek en alçak bir şeyleri... İnsa-
nın majörler tükendi minörlere yolculuk diyesi
geliyor ama devr-i AKP’de böyle bir şey mümkün
değil. Öyle ki, hiçbir büyüklükten geri kalmayan
devlet/parti, dünyanın en büyük kelimesini imal
ederek, bir meselede daha büyüklenme fırsatını
kaçırmadı. Yeni Akit (2022) gazetesinin aktardı-
ğına göre 75 harften oluşan kelime, kelimenin an-
lamı ve kelimenin yarıştığı, İngilizce, İtalyanca,
Fransızca kelimeler ise şu şekilde:
Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebilecekleri-
mizdenmişsinizcesine.
Kelimenin anlamı ise kısaca şu şekilde özetle-
nebilir. Bir grup (kelimede ‘biz’) başka bir grubun,
üçüncü parti kişilerin başarısız hale getirebilmeyi
başarmaları için uğraşıyor. Bu insanların, diğer in-
sanları başarısız hale getirebilme becerisi ise hız-
la ediniliyor. İlk grup, bazen verdiği bu eğitimde
başarısız oluyor. Dolayısıyla da bazıları, ötekileri
Et koparan.
başarısızlaştıracak yeteneklerden yoksun kalmaya
devam ediyor. Dördüncü parti bağımsız başka ki-
şiler ise, bazen işte bu eğitimi başarısız olarak ta-
mamlayan ve başarısızlaştırma konusunda başarı-
sız olan kişiler gibi davranmakta.
İngilizce: Antidisestablishmentarianism
Ortaçağ’dan bu yana kullanılan bu kelime Ka-
tolik Kilisesi ile devlet yönetiminin ayrılmasına
karşı oluşan fikir akımının adıdır.
İtalyanca: Precipitevolissimevolmente
Toplam 26 harften oluşan bu kelime, İtalyanca-
daki en uzun kelimedir. Kelime elinden geldiğin-
ce hızlı hareket etmek anlamına gelir.
Fransızca: Anticonstitutionnellement
Constitution kelimesi anayasa demektir. An-
ticonstitutionnellement ise anayasaya aykırı gö-
rüş, beyan ve eylemleri tanımlamak için kullanı-
lan hukuki bir terimdir. Ceza gerektiren suçları
tanımlamak için bu ifade kullanılır.
İstanbul’a yağan kardan dolayı, daha dünyanın
en büyük havalimanının çatısının çökmesi, ap-
ronlarının felç olması ve oraya ulaşan dünyanın
başka en büyük yollarının/arterlerinin tıkanması
ve yolcuların kartonlarda yatmış olmasına ilişkin,
[dünya meteoroloji ve havacılık tarihinin en bü-
yük rezaletlerinden birisinin] hafriyatının altın-
dayken büyüklenmek için bir başka gurur vesilesi
ve üstelik en az havalimanı, yollar ve diğer fallik
nesneler kadar büyük ve anlamsız; dahası devr-
i AKP zihniyetinin bir özeti gibi, bir grup insa-
nın bir grup insanı başarısız kılmaya çalışma eği-
liminin açıklanmasına ilişkin ucubeliğin, yazılım-
cı plazası Türkçesiyle açıklanmaya çalışılması...
Yan yana eklenmiş 75 harfin anlamsız bir cüm-
le olduğunu fark edemeyecek izansızlık (bkz. 11
 Procrutes ayakkabısı.
Öküzü Kıskanan Kurbağa) ve Orwell’in GERBAK
“yeni söylem”inin kurallarına benzer bir şekilde
anlamın bir semiyotik olarak inşa edilmesi değil,
olumsuzlanmalar üzerinden iskontoya tâbi tutul-
ması... İşte cehennem diyebileceğimiz, dünyevi
sürgün bu anlamsızlık, izansızlığı bir başarı ola-
rak görmek ve göstermeye çalışmaktır.
KUŞLARIN DİLİ
“Dereye aşağı gelir kurd izi...” – Pir Sultan Abdal
“Yüzyıl önce avdık, şimdi yem olmuşuz.” – Arat
Dink, 2010
“Karda izler bırakıyorum / avcılar düşsün peşi-
me...” – Ahmet Telli
Hikâye şöyledir ki, Alanya beyinin, Gaybi isimli
bir oğlu vardır. Gaybi, bir gün, Beydağları’nda ava
çıktığında, okuyla bir ceylanı vurur, yaralı ceylanı
Beydağları’ndan sürerek, Elmalı’daki Abdal Musa
tekkesine kadar kovalar. Ceylan, buraya girer ve
kaybolur. Gaybi, dergaha girer ve yaraladığı avın
kendisine verilmesini ister, Gaybi’nin bu isteği ye-
rine getirilmez ve bir süre sonra tekkenin talip-
leri ile Gaybi arasındaki çekişme kavgaya döner;
12 o arada, Pir Abdal Musa postnişinde oturmakta-
dır, Gaybi’yi yanına çağırır; Pir, göğsüne saplan-
mış oku ona gösterir ve oku saplandığı yerden çı-
kartıp oğlana verir; oğlan okunu tanır ve yarala-
dığının aslında ceylan donunda gezen, Pir Abdal
Musa olduğunu anlayıp ona bağlanır ve böylelik-
le Gaybi’nin, Kaygusuz Abdal olmaya doğru yol-
culuğu başlar.
Türk mitolojisi kurtlar tarafından kolonize
edilmiş olsa da, kurucu mitler içinde, ceylanlar/
geyikler ve dağ keçileri oldukça önemli bir yer tu-
tar. Zira yalnızca insanlık değil, ağaçlar ve dağ-
lar da, özellikle geyiklerden türemiştir. Örneğin,
dünyanın direği (axis mundi) denilen kayın ağaç-
ları geyiklerin boynuzlarından filizlenmiştir, ulu
dağlar ise gene geyiklerin ya da yaban keçileri-
nin boynuzlarının üzerinde durmaktadır. Moğo-
listan’dan Elmalı’ya kadar, bu hikâyeler bir sü-
rü dinle, inanışla karşılaşır, sofistike hale gelir ve
Türkmenler Şamanizm’i senkretik bir şekilde Ale-
vilik formuna soktuklarında, kut ataları geyikleri
de, Anadolu inanışının merkeb-ül evliyası olarak
bu senkretizme dahil ederler (Boratav, 2016; Ço-
ruhlu, 2010).
Öte yandan, Anadolu Aleviliğinin uluları, iko-
nografik olarak, bir postnişinde oturur haldey-
ken, bir kollarında aslan,1 bir kollarında da cey-
lan/geyik ile birlikte temsil edilirler, ama gezmek
gerektiğinde, özdeşleşebildikleri aslan formunda
değil, geyik/ceylan formunda gezerler.
Gönderme son derece açıktır, hikâye bize av-
cı ile özdeşleşmektense av/kurban ile özdeşleşme-
nin daha mayalayıcı olduğunu anlatmaktadır, ki
Ömer Lütfü Barkan (2021), Anadolu’yu kolonize
eden gücün, Alplerin kılıcı değil, bu dervişlerin
nefesi olduğunu söylerken çok da haksız değildir.
***
Bir süredir avcılar ve kuşlar çarpışıyor. Bir süre-
dir derken aslında uzunca bir süredir.
Hrant son yazısında kendisini, “tedirgin bir gü-
vercin” olarak tanımlamış, kendisini güvercinler-
le özdeşleştirmiş; Türkiye insanının ferasetinin
kuşlara kıymayacak kadar büyük olduğuna inan-
dığını söylemiş ve öldürülmüştü.
Sezen Aksu, tüylerine ve diline uzanan şiddete
bir süre sustuktan sonra, muarızlarını avcı olarak
niteledi, dolayısıyla muarızlarını, ruhunun güver-
cin tedirginliğini açık seçik beyan eden, Ogün Sa-
mast, Yasin Hayal ve onun arkasındaki derin/sığ
bütün güçlerle özdeşleştirmiş oldu; kendisi de bir
kuş olarak Hrant Dink’in yanında saf tutmuş ol-
du, hatta şiiriyle onunla özdeşleşti, ama bir fark-
la, Hrant tedirgin de olsa umutluydu, Sezen Ak-
su ise, yenilemeyecek, dokunulamayacak, kırıla-
mayacak kadar üzgün ve umutsuz... avcılara ya-
pamayacağınız hiçbir şey olmadığını görüyorum
diyerek meydan okudu ama bir av olarak, avcıya
söylenebilecek en ağır sözü, “sezemezsiniz” söy-
lemekten de geri durmadı.
Hrant Dink’in, ayakkabısının tabanındaki de-
liklerden sızan ışık kadar aydınlanan bu ülkede,
Hrant Dink, bu halkın kalbinde, pek çok şey gibi,
saflığın, cesaretin ve adanmışlığın göstergesi ha-
line geldi.
Peki ya sezemeyen bir avcı neye yarar, neyin
1 Özellikle Hacı Bektaş’ın ikonografisi böyledir. Sağ tarafta as-
lan, sol tarafta ceylan. Ceylan, her durumda, Hacı Bektaş’ın
koynundadır, aslan ise bazı temsillerde sağ koynunda, bazı
temsillerde de sağ yanındadır. Aslanın, Hacı Bektaş’ın sağın-
da olduğu temsillerde, Hacı Bektaş aslanın başına hafifçe do-
kunmaktadır, bu haliyle Hacı Bektaş hem aslanı terbiye et-
mekte, hem de onunla arasına belirli bir mesafe koymakta gi-
bidir.
göstergesidir? Ya da sezgileri olmayan bir kurt,
neye yarar, kimlerin oyuncağı olmuştur?
***
Şark İslâm aleminin büyük tasavvufçusu, Fe-
ridüddin-i Attar’ın (2014) dilimize, Kuşların Di-
li olarak çevrilen şaheseri, Mantık-ut Tayr, Kaf
Dağı’nın ardındaki hikmeti merak eden kuşların,
Hüthüt kuşu aracılığıyla, efsanevi Simurg kuşuna
hakikate kendilerini ulaştırması için başvurmaları
ile başlar ve tasavvuf sembolizmi içinde, çoğunlu-
ğu kuşlardan oluşan, hayvan mahlukatına belirli
karakteristik özellikler yüklenerek, belirli temsil
biçimleri oluşturulur. Fakat daha genel olarak ba-
kıldığında, temsiliyetin ekseriyetle kuşlar ve vah-
şi hayvanlar üzerinde somutlanması, dilin/anlam-
ların, kelimelerin havailiğine yapılan bir gönder-
medir ki, ehil olmayan kişilerin, tasavvuf, mana,
hakikat gibi “derin” meseleler ile uğraşmaması,
uğraşanların başına gelen küçük düşürücü hikâ-
yeler, tasavvufun belki de hem en büyük mesajı
hem de ele almayı en sevdiği konulardan birisidir
(bkz. Ebabil ve Kureyşliler).
Fakat burada bir mesele var, dil, Attar’ın işaret
ettiği gibi havaidir/hercaidir, engizisyoncuların
gördüğü gibi hakikatin inşacısı olarak düşman-
dır, Lacan’ın dediği biçimiyle falliktir ve Saussure-
Bahtin hattının işaret ettiği biçimiyle kaygandır...
Tüm bu özellikleriyle, dil yalnızca muarızının de-
ğil, bizzat sahibinin de düşmanıdır. Ki bu yüzden,
eski Türkçede dil/til, hem organ hem de düşman
anlamında kullanılır; bu yüzden Moğolistan’dan,
Hindistan’dan, İran’dan, Anadolu’ya kadar, bütün
inanç biçimleri aslında tek bir şeyi öğütler: kendi-
ni bil, haddini bil, Hacı Bektaş’ta bu düşünce eli-
ne, beline, diline, Yunus Emre’de söz ola götüre
başı/söz ola bitire savaşı şeklinde kristalize olur.
Aksi, Attar, Mevlâna, Yunus gibi büyük tasav-
vufçuların sıklıkla hikâye ettikleri şekliyle kü-
çük düşürücü bir ahmaklıktır, bu ahmaklık, bu
anlamsızlık, hayatı cehenneme, dünyayı sürgüne
çevirse de, kendisini yem yapmaya hazır bir av,
sezemeyen bir kurttan her zaman daha güçlüdür,
ki Anadolu senkretizminin anlatmaya doyamadı-
ğı bir başka büyük başlık da [yer ile bir olmayan,
yer ile yeksan olur] budur. 13
 KAYNAKÇA
Atay, Oğuz. (1997) Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Attar, Feridüddin. (2014) Kuşların Dili (Mantık Al-Tayr). İstan-
bul: Irmak Yayınları.
Auster, Paul. (2016) “Camkent” Newyork Üçlemesi. İstanbul:
Can Yayınları.
Bahtin, M. Mihail. (2019) Rabelais ve Dünyası. İstanbul: Ayrın-
tı Yayınları.
Barkan, Ömer L. (2021) İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Der-
vişleri: Nüfus ve İskân Meselelerine Dair Toplu Çalışma. İstan-
bul: Ötüken Neşriyat.
Barthes, Roland. (1979) Göstergebilim İlkeleri. Ankara: Kültür Ba-
kanlığı Yayınları.
Bataille, George. (1993) Erotizm. Ankara: Onur Yayınları.
Boratav, Pertev. N. (2016) Türk Mitolojisi: Oğuzların-Anadolu,
Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi. İstanbul:
Bilgesu Yayınları.
Çoruhlu, Yaşar. (2010) Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul:
Kabalcı Yayınları.
Fanon, Frantz. (2009) Siyah Deri Beyaz Maske. İstanbul: Versus
Yayınları.
Foucault, Michel. (2019) Bilginin Arkeolojisi. İstanbul: Ayrıntı
Yayınları.
Gotthardt, Alexxa. (2018) “Why Ancient Greek Sculptures Ha-
ve Small Penises” https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-
ancient-greek-sculptures-small-penises
Kafka, Franz. (2018) “Kent Arması”. Akbaba. İstanbul: Kırmızı
Kedi Yayınevi.
Levi-Strauss, Claude. (1996). Yaban Düşünce. İstanbul: Yapı Kre-
di Yayınları.
Orwell, George. (2021) Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. İstanbul: İle-
tişim Yayınları.
Somay, Bülent. (2007) Bir Şeyler Eksik: Aşk Cinsellik ve Hayat
Hakkında Bilmek İstemediğimiz Şeyler. İstanbul: Metis Yayın-
ları.
Yeni Akit. (2022) “Dünyanın En Uzun Kelimesi Türkçeden Çık-
tı” https://www.yeniakit.com.tr/haber/dunyanin-en-uzun-ke-
limesi-turkceden-cikti-iste-o-kelime-1620175.html

MHP için 1991-2003 dönemi, özel bir

dönemdi. ‘Marjinallikten”, “merkez partisi”
konumuna terfi etti... Tarihinin en büyük
oy oranına erişerek hükümet ortağı oldu...
Sonra 2002 sonunda yeniden parlamento
dışı kalarak ağır bir krize girdi...
Bu dönem aynı zamanda, hareketin kurucu
ve simge-lideri Alparslan Türkeş’in
ölümünün ve Türkeş-sonrası bir MHP’nin
oluşumunun gerçekleştiği bir dönemdi.

KEMAL CAN - TANIL BORA

DEVLET VE KUZGUN
1990’LARDAN 2000’LERE MHP
Araştırma-İnceleme Dizisi, 559 sayfa

14 www.iletisim.com.tr iletisim@iletisim.com.tr vimeo.com/iletisim facebook.com/iletisimbirikim twitter.com/iletisimyayin