‫‪3‬‬ ‫اداريه‬

‫وشال ‪5‬‬ ‫ارپلی ‪4‬‬ ‫‪4 48‬‬

‫‪30‬‬ ‫‪ಇ೶‬اعمطمرہ‬

‫‪2022౒ኩ‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪4‬‬ ‫فہــــــرست‬

‫نگارشــــــــــــــــــــــات‬
‫وت‪ಃ‬یاٯسرباکت ‪5‬‬ ‫اداریـــــــــــــہ ٷمونوجاونںۿیټعراکٯقان‬
‫ٔ‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔مطالعہ قرآن۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ومالانبۭا‪അ‬ل‪೗‬یازرہی ‪7‬‬ ‫تفہیمقـــــرآن رقآینآایتۿیوکیئادٮفو౑عرض‪(ഒൻ‬آرخیٷس)‬
‫ِ‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔فقھیات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫‪٧ಊ౜౯഍‬ظمادلنیروضی ‪13‬‬ ‫آپکےمـسائل گیرفامےتۻی‪٧‬ٽےدنی؟‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔نظریـات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ؿیثادلنیا‪౜‬ماعرف‪౭౜‬ح ‪15‬‬ ‫‪౽‬ماصحلواالوکن؟—دطب‪౞‬ضتؿلہم‪ಊ౜‬ا‪౜‬م‪౭౜‬ح‬
‫اۯمناور ِ‬ ‫فکرامــــــروز‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اسالمیات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫احظفا౑‪౯‬را‪౜‬ماقدری ‪20‬‬ ‫‪അ೸‬اۅٰ‬
‫ؿیا‪౻౲‬اخص ٔ‬
‫شعاعیـــــــــں‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔شخصـیات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫‪ౢ‬یاوب‪ౙ‬کٵۿاقدری ‪22‬‬ ‫‪౞‬ضتٶۍنبؿیضر‪೰‬ما‪അ‬ل౑عٴی‪അ‬ل‬ ‫یادرفتــــــگاں‬
‫ڈاکٹرارشادعالمنعمان ی ‪24‬‬ ‫اعملِرابین‪ౢ‬یا‪ౢ‬یا‪ಆ‬حاقدریاک‪౾ഐ‬ذوق(آرخیٷس)‬ ‫انــــوارحـیات‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اساطیـنتصوف۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫‪౯೨‬بٿییم ‪29‬‬ ‫‪౞‬ضت‪౴‬خوما‪౾‬ظاکاسیندقسرسہ‬ ‫ذکــــــرجمیل‬
‫۔۔۔بزم دانش۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ِ‬ ‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ڈا‪೚‬ٹرمزاا౑‪೺‬ر‪೗‬ی‪/‬ڈا‪೚‬ٹ‪౟ಊ౜‬یاخنڿ۾ونی ‪32‬‬ ‫فکـــــرو نظــر د‪٧‬یۿیاطلمیک‪౭ಊ‬یل‬
‫۔۔۔بزم خواتین۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ِ‬ ‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫مفتیہر‪഑౛‬ںاخن ‪36‬‬ ‫امںاوالدےکۖیرولامڈل‬ ‫چراغخـــــانہ‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ادبیات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ٔ‬
‫ڈا‪೚‬ٹاعفک‪38 ഄኟ‬‬ ‫گوشـــــہادب ‪౸౳‬اکوکرویاک‪എ౤‬ہدمحیؿیا‪౵‬م‪೿‬ل‬
‫اشہ‪ಊ౜‬اونر‪അ‬ل‪೿അ‬رفدیی ‪45‬‬ ‫نقـــــــدو نظر ‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔مکتوبات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫‪50‬‬ ‫صداےبازگشت اجودیاؿت౏ھرت‪ಊ౜/‬ؿبا‪٧‬بری‪౾Ꮮ‬ا‪౤/౾ഄ‬حاعس‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔سرگرمیاں۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫عالمیخبریں زغہۿی‪2‬ا‪഑‬ٹمبدٮابروداؿٯلگیگی‪/‬طگخرقآنیکوسڈینےس‪೮‬لدبری‪/‬ارسا‪౪඘‬اقونناسزگیوناسر ‪53‬‬
‫م‬
‫ستعفی‪/‬زغہۿی‪212‬اٻکولںوک‪٧‬شہندنایگی‪/‬ارسا‪౪඘‬وفجاٻکولںوکوفیج‪٧‬قدصےکۖیاؿٯلرکریہہ‬
‫خــــیروخـــبر وییپدمرہسوبرڈاقوننوکاہیئوکرٹےنردگی‪٧/‬بۅغآرایئ‪٧‬عیشرتیقۿیڑبیراکوٹ‪/‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪21‬واںرعس‪ഀ೰‬راہ ِدم‪ඍ‬ن‪/‬ٿۿںوکانےکونطےکقحےس‪౶‬حومرکدایگی‬
‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔منظومات۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫‪58‬‬ ‫هظو‪౰‬ع۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‪......‬۔۔‪౳..............‬م‪౰ೳ‬یناخن‪/‬ومالان‪ഃಅಊ౜‬ا‪౜‬م‪౭౜‬ح‬ ‫خیابانحـــرم‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪5‬‬ ‫اداریــــــــــہ‬
‫‪786‬‬

‫ل‬‫مس‬
‫مونوجاونںۿیټعراکٯقان‬
‫مسئلہہےسوچنےکا‬
‫توفیقاٯسرباکت‬
‫ونوجان‪൵‬س۬ھوقمو‪೮‬لاک‪೶ፓ‬ااثہثاوراسےک‪ኗኹ‬اک‪ಊౠ‬روہاتہ۔وقموٯلےکرعوجوزوالاوررتیقو‪౜‬نیلۿیونوجاونں‬
‫اکرکدارڑباامہوہاتہ‪൵،‬س۬ھا‪٧‬نباکجیۓپپہا‪ഒ‬ہےکدامغۿی‪ೆ‬ھ‪ಠ‬تہ‪ಯ‬ھز‪ಋ‬یرپ‪ಎ‬مذپریوہاتہ۔ونوجاننسیک‪౮౳‬دییل‪౓،‬ف‪൵‬ش‪،‬‬
‫ا‪൒‬ھوسچاور‪ኳᏑ‬و‪ኧᏞ‬زماجاکراتسارثاسیکوقمےکارفادڑپاتہ۔‪඘‬ہوہجہہکد‪٧‬یاکداشنور‪౹೩‬ونوجاونںیکاکٔو‪౹ጹ‬رکاتہ‪،‬ان‬
‫یکزدنیگاک‪ಆ೩‬درتسر‪೯ඐ‬اکرہ‪೮ಋ‬ٮتگیاجاتہاورذم‪ඍ‬بووقیم‪ౚ‬ہبیو౒قتفاکااجالانےکذنہو‪౲‬کۿیعھدایاجاتہ‪،‬انیک‪ኳᏑ‬‬
‫زدنیگوک‪౒ೲ‬ےس‪౒ೲ‬دنےنیک‪ಥ‬ل‪೵‬نوہتہ‪،‬اسھتیہوقمو‪೮‬لیکدختماکذجہبانےکدولںۿیرہآنزدنہوات‪౗‬نہرگھاجاتہاتہک۞ؿ‬
‫۞ؿانیکزدنیگآےگڑبےھاوروہونوجایناکدوراپررکےکوجاینیکد‪ඍ౶‬رپدقمر‪൵൸‬اورانیک‪౽഑‬زدنیگرشوعوہوتاناکدلوخدیہا‪ൊ‬نوقم‪،‬‬
‫ا‪൐‬ن‪೮‬لےک ۖی ‪൧‬چ رکےنوک اچہاوران اک دامغ ‪ಥ‬لندنےئ۔ اھێ ہیوس‪൘‬ناک ومعقہن ‪ഗ‬ل ہکا۬ھ‪ഃ೾‬ا‪ൊ‬ن زدنیگاکزمہ ولٿن ہایا۬ھ‪൧‬چ‬
‫اسلۿیا‪ൊ‬نزدنیگیکا‪೴ಎ‬ںےک‪౨‬ی‪ಉ‬حۿیزگاراناچۧتوہں۔‬
‫ربوسں یک‪ ಋ౗‬و‪ಇ౞‬ےک ‪౗‬عبجاۯس وجان دیر وہاجاتہوت وہ زدنیگےک‪ ౲ኰ‬ٯیاونں ۿیا‪ൊ‬نآافیق وسچ‪౮౳ ،‬رکدار‪౽഑ ،‬‬
‫گت ودو اور‪ೲኳᏑ‬ن‪౴‬نویںےک ‪಍‬تازن اؿٯل ےس اتریخاکرانےما‪౭‬جمدۯن رشوع رکدۯت ہ۔ وہ ا‪ൊ‬نذم‪ඍ‬ب ౒قتفاور ‪ ೮ഐ‬طنتخاک اکی‬
‫وحاہلنباجاتہ‪،‬وہا‪ൊ‬نوقماکانماو‪٧‬چرکاتہاورا‪൐‬ن‪೮‬لاکانم۬ھرونشرکاتہ۔د‪٧‬یعھۿیآابدال‪ೱ‬ھںایجێڽوساسٹۮں‪ಁ،‬لموىنن‬
‫یکداشناگوہں‪،‬رت‪౒඘‬رمازکاورذنہاسزیےکاداروںۿیہیاکماکیفا౑‪ആ‬موهظےکاسھتا‪౭‬جماپراہہاورا‪൒‬ھونوجان۾ۿرپوانڑچھ‬
‫ریہۻینجیکذاتےسد‪٧‬یوکاکیفاٯیںیوا‪۳‬تۻی۔ہیاکمد‪٧‬ییکرہوقماوررہدرھمےکام‪ഘ‬نواےلرکرہۻی۔‬
‫ابرخرکےتۻیٷمد‪٧‬ی‪،‬ٷموقماورٷمونوجاونںیکاجبن‪،‬گیٷمد‪٧‬یۿیویہبس‪൧‬چوہراہہوجد‪٧‬یۿیوہراہہ؟گیۯہں‬
‫۬ھ ونوجاونں وک ا۞س یہ دیرگیاجراہ ہ۞ؿ د‪٧‬ی رکت ہ؟گیان یک ذنہ اسزی اک وکیئ پ٭ط ‪ ൊಽ‬افرم ہ؟گی زامےن ےک رسد ورگم ےس‬
‫اھێآاگہ رکےن یک وکیئ هٽ وکششیکاجت ہ؟گیان ےک اہ‪౲‬ھں ۿی وقم وٯل ےک‪ኗኹ‬یک ‪ಥ‬ل‪೵‬ناک اچرٹدای اجات ہ؟گیانےک ذنہ‬
‫و‪౲‬کۿیذم‪ඍ‬ب౒قتفےکرفوغاور‪೮‬لووقمیکدختماکذجہب‪౗‬یارگیاجاتہ؟گیانیک‪౱ౚ‬ینورواحینرت౒یاکوکیئ‪ಇಁ‬لا౑‪౾‬مگیاجراہ‬
‫ہ؟ ۿۍ ان وساولں اک وجاب ڈوھڈنان وہاگ۔ہی وساالت اعم ذۉنں یک ٿیاوار ۻی نج اک وکیئ ‪ಇಁ‬ل وجاب ‪٧ ഒൻ‬ت۔ ارگ ‪൧ ൵ൻ‬چ ہ ۬ھ وت‬
‫مس‬
‫لمونوجاونںیک‪ౙ‬عادےکا౑‪ౡ‬رےسوہوکششاورا౑‪౾‬ماپچن‪،‬استۯٵےسزایدہ‪ഒൻ‬۔‬
‫ارگرسوےروپروٹںوکد۾ۭوتادنازہوہاتہہکٷموقمد‪٧‬یۿیبسےسزایدہانوخادنہ‪،‬سپامدنہ‪౫،‬یهٽ‪،‬وتقیکاندقریۿی‬
‫آےگ‪،‬ا‪൐‬ن‪ ౵ኳ‬یک‪ಥ‬ل‪೵‬نۿی‪ ඊᏖ‬اور ذم‪ඍ‬بادکم وروسم ےک رفوغ ےکا‪౬‬کانت یک دلش ۿی ا౑‪ഇ‬یئ‪ౝ‬س َروہ۔اور وجایجێڽ ‪ಬ౸‬اک‬
‫ۭصۻی اورانۿیا‪ൊ‬نوقمو‪೮‬لےکۖی‪൧‬چرکزگرےناکذجہب۬ھہ‪೭ഒ‬وہرت౒یایہت‪ഒൻ‬ۻی‪،‬وہوخدوک‪೫౭‬٭ٷسرکےتۻیاوروکیئڑبا‬
‫انیکرسرپ‪೿‬ترکےنواال‪ഒൻ‬ہ۔ایانےکاپسواسلئ‪ ഒൻ‬ۻیاورنجےکاپسواسلئیکرفاواینہانۿیاسرطحےکاکومںاکذجہب‬
‫‪ ഒൻ‬ہ۔ اس ۖی ہی ‪ ೯೨‬اب‪ಈ‬ک دج ہ ہک ونوجان نس یک رت౒ی ےک ۖی ‪൵‬س هٽ وکشش اک ہن وہان ان ۿی ټعر ےک ٯقان اور آوارہ زمایج یک‬
‫بسےسڑبیوہجہ۔اس‪౷ጽ‬رپۧمرےڑبوںوکوس‪ಭ‬ناچۓیاوررسرپ‪೿‬تاکقحادارکاناچۓی۔‬
‫ٯ۽ورت౒یےسدوریاورټعریک‪൵‬ماکاکی‪౻౩‬نہی۬ھہہکد‪٧‬یاسطنو‪ഒፉ‬ولیجیکوہش ُرابرتیقاکربعذۉنںرپ‪ಉ౪‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫اطتذاج‪ആ‬عارش‪ം‬ی‪٧،‬برکوپر‬
 ‫‪6‬‬ ‫اداریــــــــــہ‬
‫رکتہاورٷمونوجان‪౫‬یټعریوطررپتہدلاناکارثيبلرکےنرپآامدیگاظرہرکاتہ۔ہیدیل‪ഒൻ‬آاتہکۧمریزدنیگرپاساک‪ಆഒ‬ارث‬
‫۬ھ ڑپگػہ۔ ‪ۧ ഒഅ‬مراوجان‪٧‬ترثنییک ‪౲‬ہتسۿی اولٵٮرپ ہ۔ اۯس‪ഒൻ‬ہ ہکان ونوجاونںۿیذاہتن یک‪൵‬مہ ‪ ،‬وہ دامیغ ا౑‪ౡ‬رےس‬
‫ںمور ۻی ای ا‪൐‬ن اکرانومں ےس وہ د‪٧‬ی وک ‪٧‬ترث ‪ ഒൻ‬رک ‪ౝൻ‬۔ارگ وہ ٿھن ۾ی وت تہ ‪൧‬چ رک ‪ ౝൻ‬ۻی‪ ،‬وہ ‪൵‬س ۬ھ ‪٧‬ق۩ل اجت اد٭ن ۿی رشکی وہ‬
‫رکاک‪٧‬ییباکرپمچ‪౮౳‬رکےنیکطلدیر‪೓ඐ‬ۻی‪،‬وہ‪൵‬سرطحاکا‪٧‬نب۬ھالےنیکػکر‪೓ඐ‬ۻیاوررہرطحیکرقابینپیرک‪ౝൻ‬ۻی۔‪೭ഒ‬‬
‫اۯسبکوہاگ؟بجاھێرٹینگیاجےئاگ‪،‬انیکاکٔو‪౹ጹ‬یکاجےئیگ‪،‬انےکذ‪ඍ‬نؿۍروکاجچنرک‪٧‬نبساکمۿی‪٧‬گایاجےئاگ‪،‬اھێوتق‬
‫یکدقرو‪ಇ೶‬ےسآاگہگیاجےئاگ‪،‬اھێانیکذاتیک‪౾ౢ‬دتیئاجےئیگ۔‬
‫ایدر‪!൵൸‬رہ‪ಸ౯ᏻ‬یوسان‪ഒൻ‬وہتاوررہ‪౯ᐁ‬صحاۿیاپین‪ഒൻ‬وہات‪೭ഒ،‬ہی۬ھچسہہکوج‪ಸ‬ی‪౯ᏻ‬ہاسےکوسانوہےناک‪ೖ‬من‬
‫وہات ہاورد‪٧‬ی اسےک‪౏ඊᏖ‬ھ‪ൻ‬ت ہ‪،‬دوڑت ہاوراےس اپےنیک وکششرکتہ۔ ‪ ೭ഒ‬ؿۍریک اچچنرپھک آج۬ھ وہت ہ اوروجا‪ಥ‬ن ؿۍر‬
‫او‪٧‬چ رک ےل اجات ہ واہں ‪ ౟ኦ‬د‪٧‬ی ۬ھ ‪೶Ꭶ‬ر ڈال د‪඘‬ت ہ‪ ،‬ہی اکی ‪ౘ‬ل طچیئ ہ۔ اس ۖی ہی وس‪ಭ‬ن ا౑‪ഇ‬یئ ‪౱‬ل ہ ہک ڑپھ ۾ک رکگی وہاگ؟‬
‫ونرکی گہں ‪ ಋഖ‬وایل ہ؟ ۿۍ اید ر‪ ೯೥‬وہاگ ہک ٯ۽ اک ٯٵ رصف رساکری ‪٧‬لزتم رہزگ ‪ ،ഒൻ‬اکی اڧھ ا‪٧‬سن ۖٮ ےک ۖی ۬ھ ٯ۽ یک‬
‫رضورتہ۔ۧمراونوجانا‪൐‬ن‪ನ೯‬ؿۍریٯ۽ےسد‪٧‬یےک‪౟ኦ‬ذۉنںۿی۬ھا‪൐‬نووجدیک‪౾ౢ‬یکرو‪ഀ‬نٿۇگػہ۔‬
‫آجمہٷم٭مںاورٌۯںاکاحلد‪೓ᑜ‬ۻیوتروانآاتہ‪ۧ،‬مراونوجان‪౟౹೩‬حۿیا౑‪ഇ‬یئںمور‪،‬وتقربابدرکےنۿیا౑‪ഇ‬یئغی‪،‬ومابلئ‬
‫ۿید‪ೱ౭‬وہا‪൵ം،‬ۿی پٹ ِاوہا‪،‬وعضٻطۿیاڹ۽اورزدنیگۿیزریو‪ಋ౗،‬ےسرگزیاںاوررک‪౼‬مںاک‪،౾አ‬ا‪ൊ‬ند‪٧‬یێھڑ‪،‬دورسوںیکزدنیگرپ‪౟ౙ‬ہ‪،‬‬
‫٭کتمےسانالںاور٭کۍتاچروںرپ‪ಠ‬کوہا‪،‬امیضےسالٻٮ‪،‬احلۿیانداراور‪ኗኹ‬ےسےبرپوادگھیئدۯتہ۔ہیبسټعرےکٯقاناک‬
‫اشౕسہنہ۔احالںہکابد‪٧‬یوکہنونوجاونںےکا‪൘‬ھ‪٧‬بس‪൰፝،‬ومابلئ‪౜،‬ی‪ಇ೶‬اگڑی‪،‬انایب‪ೂ౲೷ඊ،ೋആ‬ن‪،‬ےب‪൰ಋ‬رگۯبنیکرپواہاور‬
‫ہنیہاسیکاچلڈاھلرپوتہجد۞ناکوتق۔ہیۧمریػخ‪౱‬لۍمہہکد‪٧‬یمہرپوتہجد‪඘‬تہاورۧمری‪౵ഒ‬ابیزدنیگد۾کرکرکشایدسرکت‬
‫ہ۔چسوتہیہہکد‪٧‬یوکآپیکوکیئ‪౲‬ک‪ഒൻ‬ہ‪،‬آپگیرکےتۻیاسےساھێوکیئرغض‪ഒൻ‬ہ۔اہں!وہا‪ൊ‬ن‪ഒ‬ج‪౟ዑ‬ںۿیآپیکان‪೙ം‬ہب‬
‫احتلرپ‪౟ౙഒጨ‬ہرضوررکےتۻی‪،‬آپیکاسدہولحرپ‪౩‬ن‪೓അ‬ۻی‪،‬آپیکد‪٧‬یویزدنیگرپ‪ಆഒ‬دیلالےتۻی۔‪౻౩‬نسکاکہ؟اناکایۧمرا؟‬
‫ابد‪٧‬یاکیفاطمرٹوہ‪൒‬کہاورا‪٧‬سنټعریکاطتقاکاؿٯلرکےکآطمنرپ‪೯౴‬ںیڈالراہہاور‪౹౴‬ریک‪౲‬ہںۿیارترک‬
‫دقرتزخاونں یکدلشۿی‪౿౼‬لہ۔اسطنو‪ഒፉ‬ولیجیکوہشرابرت‪ಊ‬یںےنا‪٧‬سینوسچیکداھرادبلرکرھکدیہ۔ابویہوقمزدنہ‬
‫رہیگوج౓ف‪൵‬ش‪ಇ౞،‬اوردجو‪౛‬ہۿیاقلبرکش‪౿౼‬یلدگھےئ‪،‬ایجێڽ‪ೲ،‬ن‪౑،‬جرتاطنکاورطییساومرۿیدحدرہجدسسوہ‪،‬‬
‫اساک‪೶౲‬ؿمہاورا౑‪ഇ‬یئو‪౬‬یوہ۔ہبوقلڈا‪೚‬ٹا‪٧‬بل‪”:‬وقومںیکدیتانےک‪೶౲‬ہپہوموقف“۔‬
‫اس ۖی ذم‪ඍ‬ب ‪ಁ‬لم وىنن ےک امرہنی وہں ای دجدی ‪౪‬صی ‪ಁ‬لم ےک ٯ۽ ای౑‪೰‬ن ان بس وک ا‪൐‬ن ڿھوں ۿی ‪ ،‬٭مں‪ ،‬صہوں ۿی‬
‫ونوجان نس یک رت౒ی اک ‪٧‬نبس ا౑‪౾‬م رکان وہاگ‪ ،‬ان ےک ټعر یک اطتق وک ‪౗‬یار رکان وہاگ‪ ،‬ذات زدنیگ ےس آےگ آرک وقم وٯل یک ‪٧‬لح وطلح‬
‫اکا౑‪౾‬م رکان وہاگ‪ ،‬ونوجاونںوک ذجابت ہندنرک ٹھس‪،‬پ٭طاور‪ኳᏑ౮ኲ‬ٻلں ےس‪ ಊጡ‬رکےک دقآوردنان وہاگ‪،‬انےک ذنہ ۿیہیابت‬
‫‪೦ಠ‬ین وہیگ ہک مت اکی وقم اک رفد وہ اور تمھاری رہ ںموری وقم وٯل یک اطتق رپ ارث ادناز وہیگ‪ ،‬مت ںمور وانصق وہےئ وت وقم اک ۬ھ ویہ احل‬
‫وہاگ۔ۧمری اکی طنتخ ‪٧‬ٷن وہےن یک ہ‪ ،‬اکی ‪೰‬نوطتین وہےن یک ۬ھ‪ ،‬ہی ۬ھ اید رہ ہک مہ اکی ٵہب وقم اکۭص ۻی‪ ،‬اس ۖی ۧمرا‬
‫وکیئاکماۯسہنوہسجےسۧمرا‪٧ౘ౩‬ترثوہ‪ۧ،‬مریۧ۾نرخابوہاورۧمری‪ౚ‬ہبیو౒قتف‪౶‬جوحوہ۔‬
‫ۧمرا ونوجان زدنیگ ےک رہ ٯیان اک افحت نب گػ ہاور اس یک رضورت وا‪۬ ೿ኳ ඍ౯‬ھ یک اجےئ یگ ‪ ೭ഒ‬رشط ہ ہک وہ ا‪ಥ‬ن ؿۍر‬
‫او‪٧‬چاورا‪ൊ‬نذاتیک‪౾ౢ‬ابیقرۻھ۔وہزدنیگاکرہ‪౷ጬ‬لحرکےنیکاطتقر‪೓೥‬ہاورٽلونفیکرہوچیٹوکرسرکگػہ۔‪౷ጬ‬ذم‪ඍ‬بوہای‬
‫طمیج‪،‬طییسو‪،೮ഐ‬ٽلونفزابنےسرموبطوہںایرش‪೶‬عوطمجےسہیونوجاناسیکا‪ඍ౯‬وکۿؿرکاےساحلصرکگػہ‪،‬سبدتربوټعراک‬
‫ربوتقاؿٯلوہاورذنہاس‪౷ጽ‬یکدس‪ౝ‬یوک‪ഃጱ‬۔***‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪7‬‬

‫رقآینآایتۿی‬
‫سق‬
‫آرخی ط‬

‫کوئیاختالفوتعارضنہیں‬
‫موالنامحمدحبیب ‪౫അ‬بیگ ازہری‬
‫ہکرہآتیاکیامہرم‪೿‬لیک‪٧‬شندیہرکریہہ۔‬ ‫دورسے‪٧‬قمرپا‪౰ኅ‬یئوصرتےکاسھترفامای‪:‬‬
‫(‪ )5‬دو آ‪ഔ‬تں ۿی ౑عرض ای دو ‪౰಍‬ں ۿی دنضق ےک ۖی‬ ‫الل۝‬‫ْس۝ اِ َّل َما َشٓا َء َٰ ُ‬
‫َس ُنق ِْرئُ َك ف َََل تَن ٰۤ ى‬
‫(وسر ٔہا‪ )7:അ಴‬آھٹ رش‪ೱ‬ی‪ ،‬بج ہی رش‪ೱ‬ی اپیئ اجھی ‪౑ ೨೴‬عرض ٿع وہاگ‪ ،‬ورہن‬
‫‪ഒഅ‬مہآپوکرقآناسرطح ڑپاھھیےگہک‪൧೴‬آپےک ‪ഒൻ‬وہاگ‪،‬وہآھٹرش‪ೱ‬یہیۻی‪:‬‬
‫(‪ )1‬ودحتوموضع‪ഒഅ:‬دوونں‪౰಍‬ںاکوموضعاکی‬ ‫دلےس‪಍‬ح‪ഒൻ‬وہاگ‪౶،‬گوجا‪അ‬لاچہ۔‬
‫اسدورسیآتیاک‪ಉ౟‬ہیہ ہک‪౵‬ضرﷺےک‪౪‬ل وہ‪಴ೱ ،‬ا زدی ‪ഺ‬ھا ہ‪ ،‬اورعمو ‪ഺ‬ھا ‪ ഒൻ‬ہ‪ ،‬ۿی ౑عرض ‪ ഒൻ‬وہاگ‪،‬‬
‫‪٧‬برک ےس ‪ ൧೴‬وکیئ آتی ‪಍‬ح ‪ ഒൻ‬وہیگ‪ ،‬اہں بج ا‪അ‬ل ‪൵‬س آتی وک ۩یںہکودحتوموضع‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫(‪ )2‬ودحت ‪ಊ౵‬ل‪ ഒഅ :‬دوونں ‪౰಍‬ں اک ‪ಊ౵‬ل اکی وہ‪،‬‬ ‫‪౸ಎ‬خرکاناچہوتوہآتیآپےک‪౪‬لےس‪಍‬حرکدیاجےئیگ۔‬
‫وسر ٔہ ‪٧‬یہم ۿی ‪౥ ኰዄ‬ف اک ذرک ہ‪ ،‬بج ہک وسر ٔہ ا‪ അ಴‬ۿی ‪಴ೱ‬ا‪ౙ‬کاعملہ‪،‬اور‪ౙ‬کاشرع‪ഒൻ‬ہ‪،‬ۿی౑عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪۩،‬یںہک‬
‫‪౸ಎ‬خالتالوتآایتےکؿلوہابیقآایتےک‪ಆ౵‬ظرۓناکذرکہ‪ ،‬دوونںۿیودحت‪ಊ౵‬ل‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫(‪ )3‬ودحت زامن‪ ഒഅ :‬دوونں اک زامہن اکی وہ‪಴ೱ ،‬ا آج‬ ‫‪ ೭ഒ‬ان دوونں آایت ۿی ౑عرض ‪ ഒൻ‬امان اجےئ اگ‪۩ ،‬یں ہک ا‪౰ኅ‬یئ‬
‫ابرش وہریہ ہ‪ ،‬اور لک ابرش ‪ ഒൻ‬وہریہ ‪೶‬ھ‪،‬ۿی ౑عرض ‪ഒൻ‬‬ ‫٭کرہدوآایتۿی‪౲ಌ‬ظوہاگ۔‬
‫(‪ )4‬اکی واےع ےک ‪൵‬ئ ۉپ وہےت ۻی‪ ،‬ای ویں ‪൪‬ہ ‪ ඘ፂ‬ہک وہاگ‪۩،‬یںہکودحتزامن‪ಇಉ‬دہ۔‬
‫(‪ )4‬ودحت ‪౬‬کن‪ :‬دوونں اک ‪౬‬کن اکی وہ‪಴ೱ ،‬ا اامم‬ ‫اکی‪൵಄ጣ‬ئرمالحےسزگررکاس‪ഗ‬نآتہ‪،‬ا۞س‪ኣᏙ‬وا‪٧‬عت‬
‫ےک دین ۿی اسرے رمالح دین ‪ൻ ഒൻ‬ی اج ‪ ౝൻ‬وت ذس ومعق اصبح ‪ ౱ౢ‬ۿی ۻی‪ ،‬اوراامم اصبح ابزار ۿی ‪ ഒൻ‬ۻی‪،‬ۿی‬
‫‪൵ ൧೴‬س رم‪೿‬ل اک ذرک وہات ہ‪ ،‬اور ‪൵ ൧೴‬س رم‪೿‬ل اک‪ ،‬الص وا‪ഃ‬ع ےک ౑عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪۩،‬یںہکودحت‪౬‬کن‪ഒൻ౬ኴ‬ہ۔‬
‫(‪ )5‬ودحت وقت و‪ಅ‬ع‪ ഒഅ :‬دوونں ‪ ౽഑‬ای ا‪౬‬کین وطر رپ‬ ‫اسھت رمالح ےک ادٮف ےک ابثع آایت وک ابمہ ౑‪౾‬رض ‪ ഒൻ‬امان‬
‫اجےئ اگ‪۩،‬یں ہکان دمم رمالح ےس زگرےن ےک‪౗‬ع یہ ‪ ౖᏓ‬اس‪ഗ‬ن ٵصوف ‪౽‬م وہں‪಴ೱ ،‬ا زدی ہی اکم اس وتق رک گػ ہ‪ ،‬اور زدیاس‬
‫آات ہ‪،‬وت ‪ ౖᏤ‬ےک اسھت ‪൵‬س ۬ھ رم‪೿‬ل اک ذرکگی اجگػ ہ‪ ،‬اور وتقہیاکم‪ഒൻ‬رکراہہ‪،‬ۿی౑عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪۩،‬یںہکوقتو‪ಅ‬ع‬
‫ذس ومعق اس ۿی ‪౲‬نع ۬ھ وہگػ ہ‪ ،‬اس یک بس ےس واحض ۿیادحد‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫(‪ )6‬ودحت زج ولک‪ ഒഅ :‬دوونں ‪౰಍‬ں ۿی زجیئ ای ۭل‬ ‫‪౬‬ثل‪౞‬ضت آدم‪അ‬ل ا‪ಈౚ‬م یک ‪ ೺ኰ‬اک وا‪ഃ‬ع ہ‪ ،‬رقآنےن‪౞‬ضت‬
‫آدم‪അ‬لا‪ಈౚ‬مےکامد ٔہ‪೺ኰ‬ےکوطررپتہیس‪ಸ‬یوںذرکرفامای‪،‬نج وطررپ ‪ೳ‬گ‪౰‬گوہ‪಴ೱ ،‬ا رات اک‪൧‬چۭص رونش ہ‪،‬اور ‪൧‬چرونش‪ഒൻ‬‬
‫ۿیت َُراب‪ِ ،‬ط ْي‪ِ ،‬ط ْي َّل ِزب‪َ ،‬صل َْصالو‪౫‬یہۻی‪،‬امد ٔہ‪೺ኰ‬ۿی ہ‪،‬ۿی౑عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪۩،‬یںہکودحتزجولک‪ഒൻ౬ኴ‬ہ۔‬
‫(‪ )7‬ودحت رشط‪ :‬دوونں ‪౰಍‬ں یک رشط اکی وہ‪಴ೱ ،‬ا زدی‬ ‫ادٮف ےک ابثع آایت وک ౑‪౾‬رض ‪ ഒൻ‬امان اجےئ اگ‪۩ ،‬یں ہک‬
‫‪౞‬ضت آدم ‪അ‬ل ا‪ಈౚ‬م اک اخیک ووجد ان دمم رمالح ےس زگر رک ‪ഌ ഀ጗‬صےکوتقےباقوبوہاجاتہ‪،‬اورؿێیگےکوتقےباقوب‪ഒൻ‬‬
‫اپایہ‪಴ೱ،‬اہیآایتاک౑عرض‪೑അ،ഒൻ‬رمالحیکٿۍہ‪۩،‬یں وہاتہ‪،‬ۿی౑عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪۩،‬یںہکودحترشطوموجد‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫اطتذاج‪ആ‬عارش‪ം‬ی‪٧،‬برکوپر‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪8‬‬
‫‪೵‬باک ازاہل‪ :‬ذموکرہ ابال آایت ۿی وکیئ ادٮف اور‬ ‫(‪)8‬ودحت‪ഒഅ:౮ౝ‬دوونں‪౰಍‬ںیک‪౮ౝ‬اکیوہ‪،‬‬
‫౑عرض‪ ഒൻ‬ہ‪ ،‬اس ۖی ہک౑عرضےک ۖی رضوری ہ ہکدوونں‬ ‫‪಴ೱ‬ازدیعمواک‪ಡೳ‬ہ‪،‬اورزدیاخدلاکابپہ‪،‬ۿی౑عرض‪ഒൻ‬ہ‪،‬‬
‫رطح یک آایت ۿی‪ౙ‬ب‪඘‬لاک ىۅم اکیوہ‪ ،‬اور‪ౙ‬ب‪඘‬ل رکےن واےل۬ھ‬ ‫۩یںہکودحت‪ഒൻ౮ౝ‬ہ۔‬
‫اکیوہں۔دوونںرطحیکآایتاک‪౰‬غر‪౬‬ط‪അ‬عگیاجےئوتٹمموہاگ‬ ‫انآٹھںرشاطئےک‪౬ኴ‬وہےنیکوصرتیہۿی౑عرض‬
‫ہک ان آایت ۿی ‪ౙ‬ب‪඘‬ل ےک ىۅم وک دتےن واےل ‪೮౫‬ت ۿی ‪౼഍‬‬ ‫وہاگ‪ ،‬ورہن ‪ ഒൻ‬وہاگ‪ ،‬آپ د۾ۭ ےگ ہک آےن واےل د‪۵‬ت ۿی ا‪೚‬ث‬
‫‪౬‬ط౒ق ےکؿلوہ اور وکیئوہج ا‪౥‬تاک ‪ ഒൻ‬ہ ہکسج یک ‪۬٧‬د رپ گہ‬ ‫‪٧‬قامترپرشاطئ౑عرضہناپےئاجےنیکوہج౑عرضٯتوہاجےئاگ۔‬
‫اج ‪അ‬ک ہک آایت ۿی ౑عرض اور ‪٧‬نافت ہ۔وسر ٔہ ‪ಊ‬ح یک سج آتی‬ ‫د‪۵‬ت اوران ےکوجاابت‪:‬اب آ‪۶‬ی اظرہی‬
‫ۿی ‪ౙ‬ب‪඘‬ل اک ذرک ہ اس یک ‪ ౮ౝ‬ا‪അ‬ل ودحہ الرشکی یک رطف ہ‪،‬‬ ‫౑عرضرپ‪౹ኳ‬آایتاورانےکوجاابتیکرطفروجعرکےتۻی‪:‬‬
‫َان ٰايَة۔‪ഒഅ‬بجمہاکیآتیوکدبلرک‬ ‫رفامای‪َ :‬و اِذَا بَ َدلْ َناۤ ٰايَ ًة َمك َ‬ ‫ۧپ‪೵‬ب‪೮౫:‬ترقآنۿی‪ౙ‬ب‪඘‬لےکوحاےلےسآںی‬
‫دورسی آتی الےت ۻی۔ بج ہک ابیق وسروتں ۿی ‪ౙ‬ب‪඘‬ل یک ‪౮ౝ‬‬ ‫واحضوطررپ౑‪౾‬رضٷظآتۻی‪൵،‬س‪٧‬قمرپرفامایہکآ‪ഔ‬تںۿی‪ౙ‬ب‪඘‬ل‬
‫‪౗‬نوں یک رطف ہ۔ اب بج ہک دوونں آایت ۿی افلع اگل اگل‬ ‫‪ ،ഒൻ ೮ಋ‬اور ‪൵‬س ‪٧‬قم رپ رفامای ہک آ‪ഔ‬تں ۿی ‪ౙ‬ب‪඘‬ل وہ‪ ౝ൵‬ہ‪೑അ ،‬‬
‫ہ وت ౑عرض یک ‪౸‬ک ‪ ഒൻ‬نب ‪౑ ،ౝ൵‬عرض اس وتق وہگػ ہ‬ ‫وہتہ‪،‬رفامای‪:‬‬
‫بج اکی آتی ۿی گہ اجےئ ہک مہ ا‪ൊ‬ن آںی دبل د۞ت ۻی‪ ،‬اور‬ ‫الل اَعْل َُم بِ َما يُ َ َِ‬
‫ن ُل‬ ‫َان ٰايَ ىة َو َٰ ُ‬ ‫َو اِذَا بَ َدلْ َناۤ ٰايَ ًة َمك َ‬
‫دورسیآتیۿیگہاجےئہکمہا‪ൊ‬نآںی‪ഒൻ‬دب‪ഖ‬ت۔‬ ‫ْت ُمف َْت ب َْل ا َ ْكث َُر ُه ْم َّل َي ْعل َُم ْو َن۝‬ ‫قَال ُْوۤا اِنَ َماۤ اَن َ‬
‫سجرطحدوونںآایتۿی‪ಅ‬عیک‪౮ౝ‬اگلہ‪،‬اب‪ಈ‬ک‬ ‫(وسر ٔہ‪ಊ‬ح‪)101:‬‬
‫ایسرطح ان ۿی ‪ಅ‬ع یک ‪۬಄ጣ‬ھ اگل ہ‪ ،‬وسر ٔہ‪ಊ‬ح ۿی ا‪അ‬ل ےک‬ ‫اوربجمہاکیآتییک‪೭‬گدورسیآتیدبلرکانزلرکےت‬
‫ۖیسج‪ౙ‬ب‪඘‬لاکادبتگیگیہاسےسرمادادکم یک‪౸ಎ‬یخہہک‬ ‫ۻیاورا‪അ‬لوجانزلرکاتہاےسوخباج‪٧‬تہوتاکرف‪೓ඓ‬ۻیہکآپوت‬
‫ا‪അ‬ل౑عٴیسج٭کوکاچۧتہ‪౸ಎ‬خرکدۯتہاوراسیک‪೭‬گ‪٧‬ی٭کانزل‬ ‫وخدےسدن‪౮ඞ‬ۻی‪಄ጣ೑അ،‬ہیہہکانۿیا‪೚‬ث‪ഒൻ‬اجۖت۔‬
‫رفاماتہ۔اورنجآایتۿی‪౗‬نوںےکۖی‪೮౫‬ترقآۇیۿی‪ౙ‬ب‪඘‬لیک‬ ‫اس آتی ےک‪౬‬طقب آایت ۿی ‪ౙ‬ب‪඘‬ل وہت ہ‪ ،‬بج ہک‬
‫‪ഒ‬فآیئہاسےسرماد‪౛‬حفی‪،‬ا‪٧‬حق‪،‬اورذحفوااضہفہہکاسرے‬ ‫دورسے‪٧‬قمرپہہک‪ౙ‬ب‪඘‬ل‪ഒൻ‬وہ‪،ౝ൵‬رفامای‪:‬‬
‫ارفاد لم رکرقآنیک وکیئآتی‪،‬آتیاک وکیئ زج‪،‬زجاکوکیئ ‪೮അ ،೮അ‬اک وکیئ‬ ‫اّلخ َِر ِة َّل‬ ‫ل َُه ُم الْ ُب ْش ٰرى ِِف ال َْح ٰيوةِ َُ‬
‫الدن َْيا َو ِِف ْ ٰ‬
‫رحف‪೑അ،‬رحفیکوکیئرحتک‪ഒൻ‬دبل‪،ౝൻ‬اسواضتحیکرو‪ഀ‬ن‬ ‫ِك ُه َو الْف َْو ُز ال َْع ِظ ْي ُم۝(وسر ٔہویسن‪)64:‬‬ ‫تَ ْب ِديْ َل لِكَلِ ٰم ِ‬
‫ت َٰ ِ‬
‫الل ٰذل َ‬
‫ۿیدوونں‪٧‬قامتیکآ‪ഔ‬تںاک‪ಉ౟‬ہیوہاگہکا‪അ‬لےنوجگلمانزلگی‬ ‫د‪٧‬ی یک زدنیگ ۿی اور آرخت ۿی ان ےک ۖی وخش ‪౟‬بی‬
‫اےسوکیئ‪౗‬نہا‪ൊ‬نرمیضےسدبل‪ഒൻ‬گػ‪،‬اہںارگرپورداگراعملاچہ‬ ‫ہ‪،‬ا‪അ‬لےک‪೮౫‬تۿیوکیئ‪ౙ‬ب‪඘‬ل‪ഒൻ‬وہت‪඘،‬ہڑبیاک‪٧‬ییبہ۔‬
‫وتوج٭کاسےنانزلگیاےسدبلرکدورسا٭کانزلرکگػہ۔‬ ‫اس ۽ه یک ومٔدی وہ آںی ۬ھ ۻی نج ۿی دتایگی ہک وکیئ‬
‫دورسا‪೵‬ب‪ :‬مہےنامن‪٧‬یہکوکیئ‪౗‬نہگلماۅٰۿی‪ౙ‬ب‪඘‬ل‬ ‫آایتوکدبل‪ഒൻ‬گػ‪،‬رفامای‪:‬‬
‫‪ഒൻ‬رکگػ‪،‬رصفا‪അ‬لیکہیاشنہہکوہ ‪౶‬قرہدمتٯتوہےنرپ‬ ‫ت َر ِبَ َك ِص ْدقًا َو عَ ْد ًّل َّل ُم َب َ ِد َل لِكَلِ ٰم ِته‬
‫َت كَلِ َم ُ‬
‫َو تَ َم ْ‬
‫اس‪೩‬ق ٭ک دبل رک دورسا ٭ک انزل رفامات ہ‪ ೭ഒ ،‬اس رپ ۬ھ اریاد اقمئ‬ ‫لس ِم ْي ُع ال َْعلِ ْي ُم۝(وسر ٔہا‪౭‬عم‪)115:‬‬ ‫َو ُه َو ا َ‬
‫وہات ہ‪۩ ،‬یں ہکاسابب ۿی ۬ھآںی ౑‪౾‬رضٷظ آتۻی‪،‬اکی‬ ‫دصاتقوا‪٧‬صفےکا౑‪ౡ‬رےستمھارےربیکابتوپری‬
‫آتی‪೓ඍ‬ہہکۧمراوقل‪ഒൻ‬دب‪٧‬ت‪،‬رفامای‪:‬‬ ‫وہۯئ‪،‬اسےک‪೮౫‬توکوکیئدب‪ഖ‬نواال‪،ഒൻ‬اورۖٷاوراج‪ഘ‬نواالہ۔‬
‫ي َو َماۤ اَنَا بِ َظ ََلم لَِل َْع ِب ْي ِد۝‬
‫َما يُ َب َد ُل الْق َْو ُل ل ََد َ‬ ‫ان آایت وک ڑپ۾ن ےک ‪౗‬ع واحض وطر رپ ٭ٷس وہات ہ ہک‬
‫(وسر ٔہق‪)29:‬‬ ‫رقآینآایتۿی‪ౙ‬ب‪඘‬لےکاببۿیآںی౑‪౾‬رضۻی۔‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪9‬‬
‫رتۭم‪ :‬ٵیےزندکیابت‪ ഒൻ‬دب‪ഐ‬ت ‪،‬اورہن ۿی‪౗‬نوںرپ دترک دا‪ೲ‬م ذعاب ےس ‪౭‬جت یک راہ دلش رکںی ےگ‪ ،‬اس وتق ا‪അ‬ل‬
‫౑عٴی رفامےئ اگہک مہ ےن اکرفوں ےک ۖی سج دردانک ذعاب اک‬ ‫‪౽‬لرکاتوہں۔‬
‫بجہکدورسیآتی‪೓ඍ‬ہہکمہوجاچ‪ඓ‬تۻیدبلد۞ت رفامناجریگیہ‪،‬اسۿی‪൵‬س‪ಇ‬سیک وکیئ ‪ౙ‬ب‪඘‬ل‪ഒൻ‬وہیگ‪۩،‬یںہک‬
‫الل َما َي َشٓا ُء َو ُي ْث ِب ُت َو ِع ْن َد ۤه ا ُ َُم الْ ِك ٰت ِب۝ وہٵبم‪಄Ꮕ‬ہ‪،‬اوراناقلب‪۵ആጧ‬یہ۔‬ ‫ۻی‪،‬رفامای‪َ :‬ي ْم ُحوا َٰ ُ‬
‫اس ٿۍ ےس واحض وہگی ہک دوونں ‪٧‬قامت یک آایت ۿی‬ ‫(وسر ٔہردع‪)39:‬‬
‫ا‪അ‬ل وج اچۧت ہ ‪٧‬ٹ دۯت ہ‪ ،‬اور وج اچۧت ہ ابیق ر‪ ೓೥‬ہ‪ ،‬ہناظرہی౑عضہنٹهیادٮفہ۔‬
‫‪ౝ೽‬ا ‪೵‬ب‪౰ :‬تں یک ‪౿‬ف راسیئ ےک ٻٮ ےس رقآین آایت‬ ‫الصون‪۵‬تایسےکاپسہ۔‬
‫انآایتۿیواحضوطررپدگ۾اجگػہہکا‪അ‬لےکۖیاکی ۿیواحضدضدٷظآاتہ‪،‬رقآنرکمییک‪౜‬یرتآایتاک‪ಊ౾‬نہیہہک‬
‫‪೭‬گ‪ౙ‬ب‪඘‬لاکادبتہوتدورسی‪೭‬گ‪ഒ‬فہ‪،‬ہی౑عرض‪ഒൻ‬وتگیہ؟ تب ‪౿‬ف ورضر ےک امکل ‪ ഒൻ‬وہےت‪ ،‬بج ہک اکی آتی ہی ‪ ೓ඍ‬ہ ہک‬
‫‪೵‬باکازاہل‪:‬انآایتۿی‪౑౼഍‬عرض۬ھ‪ഒൻ‬ہ‪،‬ہچ ‪౰‬تںاک‪౻౩‬نانےکافدئےےسزایدہرقبیہ‪،‬اوراقلبذرکابتہی‬
‫اجۍگ‪಄Ꮕ‬اورٹهی౑عرضاک‪٪‬صرگیاجےئ‪۩،‬یںہکوسر ٔہقیکآتی ہہکوسر ٔہجحۿیدوونںرطحیکآںیاکیاسھتواردوہیئۻی‪،‬رفامای‪:‬‬
‫ض َرُه َو َما َّل َي ْنف َُعه ٰذل َِك‬
‫الل َما َّل َي ُ‬
‫ِن ُد ْو ِن َٰ ِ‬ ‫َي ْد ُع ْوا م ْ‬ ‫ۿیوقلاکذرکہ‪،‬بجہکوسر ٔہردعۿیوقلاک‪൵ൻ‬وکیئذرک‪ഒൻ‬ہ‪،‬‬
‫ل الْ َب ِع ْي ُد‪(.‬وسر ٔہجح‪)12:‬‬ ‫ایسرطحوسر ٔہقیکآتیارخویا‪౭‬جمےس‪౮ዀ‬ہ‪،‬بجہکوسر ٔہردع ُه َو ا َ‬
‫لضل ٰ ُ‬
‫وہا‪അ‬لوکێھڑرکا۞سیک‪౗‬نیگرکاتہوجاےس‪౿‬فاور‪౻౩‬ن‬ ‫یکآتی‪ౙ‬قری ایاسےکاکیوگےشےس‪౮ዀ‬ہ‪،‬واحضرہ ہک‪ౙ‬قری‬
‫‪೾‬س رعیب ۿی ‪٧‬ض ‪ ೓ඓ‬ۻی اس یک ‪౰‬ی ‪ ೿ፁ‬ۻی‪٧ :‬ضے ٵبم‪ഒൻ ഀ೩ ،‬ٿۇ‪඘،ౝൻ‬ہڑبیدوریک‪ೠ‬مایہہ۔‬
‫اس آتی ۿی ‪౰‬تں ےک ‪౿‬ف ورضر یک ‪ഒ‬ف رکدی ۯئ‪ ،‬اس ےک‬ ‫ٵبم‪٧ ،‬ضے ‪ಉ౻‬۔‪٧‬ضےٵبم ‪ ഒൻ‬دب‪ഐ‬ت‪ ഀ೩ ،‬ٵبم ۿی ٿۍ‬
‫ہ‪ ،‬اور ‪٧‬ضے ‪ ಉ౻‬داع اور اؿمل اص‪അ‬ح ےس دبل اجت ہ‪ ،‬ٶعوف ٻ‪౗٧‬عا‪ൻ‬لآتیۿیرفامای‪:‬‬
‫ِن نَ ْف ِعه ل َِب ْئ َس ال َْم ْو ٰل‬ ‫ۤ‬ ‫و‪౴‬تاول ڰت ౑ف‪౤‬ی ۿی ‪಍‬ح وادبت ےک تہ ےس ٯصاق دین ‪ൻ‬ی‬
‫َي ْد ُع ْوا ل ََم ْن َض َرُه ا َ ْق َر ُب م ْ‬
‫ي۝(وسر ٔہجح‪)13:‬‬ ‫َو ل َِب ْئ َس ال َْع ِش ْ ُ‬ ‫ۿئۻی‪،‬نجۿیدرجذلی‪౰‬یٯصاقرقنی‪٧‬یسٹمموہےتۻی‪:‬‬
‫وہا۞سیکؿبدترکاتہ سجاکرضراسےک‪౿‬فےسزایدہ‬ ‫(‪ )1‬اس ‪಍‬ح وادبت ےس رماد ولح ‪ಆ౵‬ظ ۿی رت‪ಊ‬ی اور ‪ഒኋ‬‬
‫ہ ہک ا‪അ‬ل ولح ‪ಆ౵‬ظ ۿی وج اچۧت ہ ابیق ر‪ ೓೥‬ہ‪ ،‬اور وج اچۧت ہ رقبیہ‪،،‬گییہربادمداگراور‪೜ೳ‬ربادوتسہ۔‬
‫اسرطحاندوونںآ‪ഔ‬تںۿیواحض౑عرضدگ۾اجگػہ۔‬ ‫دبلدۯتہ‪،‬اسوصرتۿیآتیاکٻٮ‪ഀ೩‬ٵبمےسوہاگ۔‬
‫‪೵‬باکازاہل‪:‬اولٷظۿیانآایتۿی౑عرضٹمموہات‬ ‫(‪)2‬ا‪അ‬لٵح‪٧‬ل‪೧‬کۿیوجاچۧتہابیقر‪೓೥‬ہ‪،‬اوروجاچۧت‬
‫ہدبلدۯتہ‪،‬اسوصرتۿیآتیاکٻٮ‪٧‬ضے‪ಉ౻‬ےسوہاگ۔ ہ‪ౠ౷೭ഒ،‬اغرئ دگ۾اجےئوتانۿیوکیئ౑عرضٷظ‪ഒൻ‬آےئاگ‪،‬‬
‫(‪)3‬ا‪അ‬لوج٭کاچۧتہابیقر‪೓೥‬ہ‪،‬اوروجاچۧتہدبلدۯت ۩یںہک‪൵‬س۬ھ‪ಅ‬عےک‪ඊᏖ‬اکیافلعوہاتہ‪ಯ،‬ھاسافلعےک‪ඊᏖ‬‬
‫ہ‪،‬اسوصرتۿیآتیاکٻٮ‪ౙ‬بلیرشاعئاور‪౴‬سادکمےسوہاگ۔ ‪൵‬ئاطببو‪౶‬حاکتوہےتۻی‪،‬اسرطحاکی‪ಅ‬ع‪൵‬ئاطببو‪౶‬حاکت‬
‫‪ౙ‬ہوصرت وسر ٔہردعیکآتیۿی ‪಍‬حوادبت ےکۺٮ ‪٧‬عین یک‪۬٧‬درپووجدۿیآاتہ‪،‬زمدیہیہکبجاکی‪ಅ‬عےک‪൵‬ئاطببوہ‪ౝൻ‬‬
‫دین ‪ൻ‬ی ۿئ ۻی وہ ای وت ‪ౙ‬قری ےس ‪ ౮ዀ‬ۻی‪ ،‬ای اؿمل انےم ےس ۻیوترہظبیکرطف‪۬౮ౝ‬ھیکاج‪ౝ൵‬ہ‪،‬رفقادنہ ہکبج‬
‫‪ ౮ዀ‬ۻی‪ ،‬ای ‪ಯ‬ھ ادکم یک ‪౸ಎ‬یخ ےس‪ ౮ዀ‬ۻی۔ بج ہک وسر ٔہ ق یک ‪ಅ‬عیک‪౮ౝ‬افلعیکرطفوہوتوہ‪಄Ꮕ౮ౝ‬وہیگہک‪ಅ‬عوکرسا‪౭‬جم‬
‫آتیۿیسج‪ౙ‬ب‪඘‬لاکذرکہاساکٻٮودع ٔہاۅٰےسہ‪،‬اورروز د۞نواالافلعیہوہاتہ‪،‬اوربج‪ಅ‬عیک‪౮ౝ‬افلعےکؿلوہ‪൵‬س‬
‫آرختےس ہ‪،‬اوروہہیہکبجاکرفوںےکۖی‪౲ആ‬اک‪۵‬یوہاگوت ظبیکرطفوہوت‪٧౮ౝ‬جزیوہیگ ہکرباہراتس‪ಅ‬عاسےسووجد‬
‫وہا‪൐‬نگنوہںاکذہمداردورسوںوک‪ഺ೯‬اھیےگ‪،‬اوروخدوکےبيصر ۿی‪ഒൻ‬آای‪،‬ا‪౮೩‬ہیووجد‪ಅ‬عاکبسدن‪،‬اببجہکہی‪಄ጣ‬واحضوہۯئ‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪10‬‬
‫ہک افلع اور ظب دوونں یک رطف ‪ ౮ౝ‬درتس ہ‪ ،‬اور ہی ہک دوونں اک ‪ಊ౾‬ن اگل ہ وت ౑عرض اک وسال یہ ٿیا ‪ ഒൻ‬وہات‪ ،‬ان دوونں‬
‫اگلاگلوہےتۻی‪،‬وت‪൧೴‬اۯسوہاتہہک‪൵‬سےس‪ಅ‬عاصدر‪ഒൻ‬وہات‪٧ ،‬قامتیکآایتاک‪౰‬غر‪౬‬ط‪അ‬عگیاجےئوترفقوخد‪౰‬خدواحضوہاجےئ‬
‫‪೭ഒ‬وہدصور‪ಅ‬عاکظب‪٧‬تہ‪،‬ا۞س ‪٧‬قامترپاۯجد‪ಅ‬عیک رطف اگ‪،‬وسر ٔہ‪ಅ౟‬ۿیہ‪:‬‬
‫ِف‬
‫ض ِْ‬ ‫ي َخلَ َق ْاّل َْر َ‬ ‫َ‬
‫قُ ْل ا َ ِى َنك ُْم لَ َت ْكف ُُر ْو َن ِبال ِذ ْ‬ ‫ٷظرکےتوہےئافلعےس‪ಅ‬عیک‪ഒ‬فرکدیاجتہ‪،‬اورظبیکرطف‬
‫ۤ‬
‫ي۝ َو َج َع َل‬ ‫ي َو ت َْج َعل ُْو َن لَه اَن َْدادًا ٰذل َِك َر َُب الْ ٰعلَ ِم ْ َ‬ ‫ٷظ رکےت وہےئ افلعےکۖی‪ಅ‬عاک ادبتگیاجاتہ‪،‬ۯہں ادبت يَ ْو َم ْ ِ‬
‫ۤ‬
‫ِن ف َْوقِ َها َو ٰب َركَ فِ ْي َها َو ق ََد َر فِ ْي َها اَق َْوات ََها ِ ْۤ‬
‫ِف‬ ‫و‪ഒ‬فیکوہجےس ౏ظرہ౑عرضٷظآےئاگ‪ౖ೭ഒ،‬ہدب‪ഖ‬نےکابثع فِ ْي َها َر َوا ِس َي م ْ‬
‫اس َت ٰۤوى اِ َل َ‬
‫الس َمٓا ِء َو‬ ‫ي۝ ث ُ ََم ْ‬ ‫‪౑ ಄Ꮕ‬عرض‪ഒൻ‬وہاگ‪൧،‬چ‪඘‬ہوصرت پیٷظ آ‪ഔ‬تںۿیہ‪ ،‬آتی ا َ ْربَ َع ِة اَيَام َس َوٓا ًء لَ َ‬
‫ِلس ِٓاىلِ ْ َ‬
‫َال ل ََها َو ل َِْل َر ِض ائْ ِت َيا َطو ًعا ا َ ْو كَر ًها قَالَ َتاۤ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ان فَق َ‬ ‫الل َما َّل َي ُض َرُه َو َما َّل َي ْنف َُعهۿیالص ِه َي ُد َخ ٌ‬
‫‪٧‬برہک‪َ :‬ي ْد ُع ْوا م ِْن ُد ْو ِن َٰ ِ‬
‫ي۝(وسر ٔہ‪)11-9:ಅ౟‬‬ ‫‪ಅ‬عیک‪ഒ‬فہ‪،‬اور‪ಉ౟‬ہیہہکتبےباجنوہےتۻی‪،‬ایسۖی اَتَ ْي َنا َط ِٓاى ِع ْ َ‬
‫گی مت اس رب اک ا‪٧‬کر رکےت وہ سج ےن دو دن ۿی ز‪ಋ‬ی‬ ‫‪൵‬س وک ‪౿‬ف‪౻౩ ،‬ن ٿۇےن یک طلدی ‪ ഒൻ‬ر‪ ،೓ඐ‬اور آتی‬
‫‪٧‬برہک‪َ :‬ي ْد ُع ْوا ل ََم ْن َض َر ُۤه ا َ ْق َر ُب م ِْن َن ْف ِعه۔اک‪ಉ౟‬ہیہہکتب دنیئ‪ ،‬اورگی مت اس ےک ۖی رشکی ‪ഺ೯‬اےت وہ‪ ،‬بج ہک وہ اسرے‬
‫‪౿‬فو‪౻౩‬ن‪ഒൻ‬ٿۇ‪ౝൻ‬ۻی‪،‬ا‪౿౮೩‬فورضراکظبوہارکےتۻی‪،‬اور دہونں اک رب ہ۔ اس ےن ز‪ಋ‬ی ۿی اورپ ےس ٿہڑ ‪٨‬ص ‪ൻ‬ی‪،‬‬
‫انےسدٮافدئہ‪ഒൻ‬وہات‪،‬اسےسزایدہ‪౻౩‬نوہاجاتہ‪۩،‬یںہکان ز‪ಋ‬یۿیربتکر‪൵‬ھ‪،‬اسۿیانیکروزی‪౶‬قریک‪،‬ہیبساچردن‬
‫ےس‪൧‬چ‪౴‬حودامیل‪٧‬نعفرضوراحلصوہاجےتۻی‪೭ഒ،‬انےسد٭ ۿیوہا‪ಯ،‬ھاسےنآطمناک‪౱‬صگیبجہکوہدوھاںدھ‪،‬وتاسےن‬
‫وؿبدت اک وج دا‪ೲ‬م ذعاب ہ وہ د‪٧‬یوی ‪٧‬نعف ےس تہ زایدہ ہ‪ ،‬ان آطمن وز‪ಋ‬ی ےس رفامای‪ :‬رغب ای ےب ر‪ ౤೴‬ےک اسھت احرض وہاجٔو‪ ،‬وت‬
‫ےسوجامدیافدئےاحلص‪ൻ‬یاجےتۻیانۿیےساکیہیہہکان دوونںےنگہ‪:‬مہاطتعزگارنبرکاحرضۻی۔وتا‪അ‬لےندودونںۿی‬
‫یکرخدیورفوتخےس‪൧‬چ‪ೆ‬ھیٹوکڑایںلماجتۻی‪،‬ایسرطحتباخونں ان آطمونں وک است آطمن دندای‪ ،‬اور رہ آطمن ۿی اس ےک ۖی ٭ک‬
‫ےک ڑچاھوے ےس ‪൧‬چ گھےن وک لم اجات ہ‪ ೭ഒ ،‬ہی ‪٧‬نعف ۬ھ ین انزل رفامای‪ ،‬اور آطمن د‪٧‬ی وک رچاوغں ےس آرا‪۳‬ت رکدای‪ ،‬اور اےس ‪ಆ౵‬ظ‬
‫‪،ഒൻ‬اوراب‪౵‬فض‪൵‬سوکاحلص۬ھوہاجھیوتدا‪ೲ‬م‪،ഒൻ‬اسےکاب‪٧‬نلب رکدای‪،‬ہی‪ౢഅ‬وٽلواےلرباکدسبہ۔‬
‫ہی اچر آںی ۻی‪ ،‬نج ۿی رشوع یک دو آ‪ഔ‬تں ۿی ز‪ಋ‬ی اور‬ ‫وج ان وک دخا ام‪ഘ‬ن اور ان یک ؿبدت رکےن اک ا‪౭‬جم ہ وہ ‪ ౲೶‬اور ین‬
‫ہ‪ ،‬وہ‪౫‬نک اور دا‪ೲ‬م ہ‪ ،‬ایس یک رطف رقآن ےن ااشرہگی ہک ان یک اسےس‪ዀጯ‬اومراکذرکہ‪،‬بجہکاؿییکدوآ‪ഔ‬تںۿیآطمناور‬
‫ؿبدتےکافدئےےسزایدہاناک‪౻౩‬نہ۔اسٿۍےساظرہ اس ےس ‪ ዀጯ‬اومر اک ذرک ہ‪ ،‬ا‪౗‬تایئ آایت ۿی ز‪ಋ‬ی یک ‪ ೺ኰ‬اک‬
‫ي۔‪ഒഅ‬مہےندودن‬ ‫ِف يَ ْو َم ْ ِ‬
‫ضِْ‬ ‫رصا‪౔౵‬ذرکگیاوررفامای‪َ :‬خلَ َق ْاّل َْر َ‬ ‫وہگیہکدوونںآایتۿیوکیئ౑عرضاورادٮف‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫اس َت ٰۤوى‬ ‫وچدھ‪೵‬ب‪ :‬رقآنرکمیےن آطمنوز‪ಋ‬ییک‪೺ኰ‬اکذرکگی ۿیز‪ಋ‬یدنیئ‪،‬ز‪ಋ‬ی ےک‪౗‬ع آطمناک ذرکگی‪ ،‬اوررفامای‪:‬ث ُ ََم ْ‬
‫الس َمٓا ِء ۔‪ಯഒഅ‬ھآطمناک‪౱‬صگی۔‬ ‫اور رفامای ہکمہ ےن آطمن وک ‪౮౳‬گیاور ز‪ಋ‬ی وک ۉمارگی‪ ೭ഒ ،‬وسال ہی اِ َل َ‬
‫ان دوونں ‪೮౫‬ت اک ام ٭ص ‪඘‬ہ ہ ہک ا‪അ‬ل ےن ۓپ ز‪ಋ‬ی‬ ‫ہ ہک آطمن ۓپ دن ای ز‪ಋ‬ی؟ وسر ٔہ ‪ ಅ౟‬ۿی رفامای ہک مہ ےن ۓپ‬
‫ز‪ಋ‬ی دنیئ‪ಯ،‬ھآطمن اک‪౱‬صگی‪ ،‬اور وسر ٔہانزاعت ۿی رفامای ہکمہےن دنیئ‪ಯ ،‬ھ آطمن اک ‪౱‬صگی‪ ،‬ہی ‪ಊ౾‬ن‪ ،‬وسر ٔہ انزاعت یک آایت ےک‬
‫ۓپ آطمن وک ‪౮౳‬گی‪ಯ ،‬ھ ز‪ಋ‬ی اک ‪౱‬صگی‪ ،‬اس رطح ان دوونں ‪ಊ౾‬نےساب‪ಈ‬ک౑‪౺‬دم‪ഒൻ‬ہ‪۩،‬یںہکوسرۂانزاعتۿیرفامای‪:‬‬
‫ىها۝ َرفَ َع َس ْمك ََها‬ ‫َءاَنْ ُت ْم ا َ َش َُد َخلْقًا ا َ ِم َ‬
‫الس َمٓا ُء بَ ٰن َ‬ ‫وسروتںیکآ‪ഔ‬تںۿی‪٧‬مایںادٮفاورواحض౑عرضٷظآاتہ۔‬
‫ض‬ ‫ىها۝ َو ْاّل َْر َ‬ ‫ىهاى۝ َو اَغ َْط َش ل َْيل ََها َو ا َ ْخ َرجَ ُض ٰح َ‬ ‫‪೵‬باکازاہل‪:‬اندوونںآایتۿیوکیئ౑عرض‪ഒൻ‬ہ‪ ،‬ف ََس ٰ َو َ‬
‫ىها۝(وسر ٔہا‪౫‬نزاعت‪-27--:‬ـ‪)30‬‬ ‫۩یں ہک وسر ٔہ ‪ ಅ౟‬ۿی ز‪ಋ‬ی یک ‪ ೺ኰ‬اک ذرک ہ بج ہک وسر ٔہ بَ ْع َد ٰذل َِك دَ ٰح َ‬
‫‪ ഒഅ‬ھۍ دنان زایدہ‪೮౸‬ہ ای آطمن‪ ،‬اس ےن آطمن دنای‪،‬‬ ‫انزاعتۿیز‪ಋ‬یوک‪౼ౠ‬اورۉماررکےناکذرکہ‪،‬بجدوونںآ‪ഔ‬تں‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪11‬‬
‫اناچروںآایتوکرپ۾نےک‪౗‬ع‪۵‬بوہاتہہک‪౶‬جومںےس‬ ‫اس یک ‪ರ‬ھ ‪ ౮౳‬یک‪ ،‬اور اےس ۉمارگی‪ ،‬اس یک رات اترکی یک‪ ،‬اور‬
‫وسالوہاگای‪،ഒൻ‬ارگوہاگوتوسالیک‪ഒ‬فرکےنوایلآایتاکگی‪ಉ౟‬؟‬ ‫اسیکرو‪ഀ‬ناظرہیک‪،‬اسےک‪౗‬عز‪ಋ‬یوکاٻتارگی۔‬
‫اورارگ‪ഒൻ‬وہاگوتوسالاکادبترکےنوایلآایتاکگی۽ه؟‬ ‫وسر ٔہ انزاعت یک ان آایت اک ‪౰‬غر ‪౬‬ط‪അ‬ع رکںی‪ ،‬ان ۿی اس‬
‫‪೵‬ب اک ازاہل‪ :‬ہی ڑبا دقمی اور‪ആ౼‬ر ا‪౪‬تاضہ‪ ،‬اور اس‬ ‫ابتاکذرکہہکا‪അ‬لےنآطمنوکدنےنےک‪౗‬عز‪ಋ‬یوکۉماراور‪౼ౠ‬گی‪،‬‬
‫اک وجاب۬ھ ڑبا آاسن اور واحضہ ہک‪٧‬یتم اکاکی دن‪ ،‬اکی دو دن‬ ‫‪ ഒഅ‬وسر ٔہ ‪ ಅ౟‬یک دین ےک ‪౬‬طقب آطمن ےس ۓپ ز‪ಋ‬ی دندی ۯئ‬
‫اک ‪ಥഒൻ‬چسزہاراسلاکوہاگ‪،‬اسوطلیرعہصۿی‪൵‬ئومافقوہں‬ ‫‪೶‬ھ‪ ౼ౠ ೭ഒ ،‬اور ۉمار ‪೶ ഒൻ‬ھ‪ ،‬وت اخقل اکانت ےن آطمونں یک ‪೺ኰ‬‬
‫ےگ‪،‬ومفق‪౞‬ش‪،‬ومفقا౑‪౾‬راورومفقدسبو‪౫‬یہ‪،‬رہومفقاک‬ ‫ےک‪౗‬ع‪౫‬ی‪౼ౠ‬ز‪ಋ‬یوکۉماراور‪౼ౠ‬گی‪،‬اوراےساقلبراہشئدنای۔‬
‫خَ‬
‫احل دورسے ےس ‪ ౲ኰ‬وہاگ‪൵ ،‬س ومفق ۿی وسال وہاگ‪൵ ،‬س ۿی‬ ‫ض آای ہ‪ ،‬سج اک ۽ه ہ‪:‬‬ ‫وسر ٔہ ‪ ಅ౟‬ۿی َ ل َق الْاَ ْر َ‬
‫‪ ഒൻ‬وہاگ‪ ،‬ومفق ‪౷‬ش و‪౞‬ش اور ومفق ا౑‪౾‬ر ۿی ‪൵‬س ےس وکیئ وسال‬ ‫ىها آای ہ‪ ،‬سج اک ۽ه ہ‪:‬‬ ‫ز‪ಋ‬ی دنیئ‪ ،‬اور وسر ٔہ انزاعت ۿی دَ ٰح َ‬
‫‪ ഒൻ‬وہاگ‪،‬بج ہک ومفق دسب وگتب ۿی رضور وسال وہاگ‪،‬‬ ‫ز‪ಋ‬ی ۉمار یک‪ ،‬اب بج ہک دوونں آایت ےک ‪೮౫‬ت اگل‪ ،‬اور ‪٧‬عین‬
‫ومافق ےک ادٮف ےک پی ٷظ ‪ ൵ൻ‬رپشس اک ادبتگی اور ‪൵ൻ‬‬ ‫۬ھ‪౲ኰ‬ۻیوت౑عرضاکا‪౬‬کنیہٯتوہاجاتہ۔‬
‫‪ഒ‬فیکہ‪،‬اوربجومفقدبلگیوت౑عرض۬ھٯتوہاجےئاگ‪۩،‬یں‬ ‫اپَچاں ‪೵‬ب‪٧ :‬یتم ےک ‪۳‬ل ۿی رقآن رکمی ےن وج‬
‫ہک౑عرضےکۖیودحت‪౬‬کنرضوریہ۔‬ ‫ۯٿتدینیکاسۿی‪೭‬گ‪೭‬گ౑عرضٷظآاتہ‪൵،‬س‪٧‬قمرپہہک‬
‫ؿلوہ ازںی اس آایت ےک تح ‪౸౲‬نی رکام ےن ‪౾ౙ‬د‬ ‫دخاےک‪౵‬ضروسالووجابوہاگ‪،‬اور‪൵‬س‪٧‬قمرپہہک‪ഒൻ‬وہاگ‪،‬اکی‬
‫اوقال پی ‪ൻ‬ی ۻی‪ ،‬اور دعف ౑عرض یک ‪ ഒ౴‬وتۯۭت پی یک ۻی‪،‬‬ ‫ٓان۝‬‫آتیۿیہ‪:‬ف ََي ْو َم ِىذ َّل ُي ْسـ َُل َع ْن ذَن ْ ِب ۤه اِنْ ٌس َو َّل َج ٌَ‬
‫نجۿی‪౰‬یامہاورا‪ಋጪ‬نؼخوتۯۭتہیۻی‪:‬‬ ‫(وسر ٔہر‪౳‬م‪)39:‬‬
‫ۍپ وتۭی‪ :‬نج آایت ۿی وسال یک ‪ഒ‬ف آیئ ہ وہ ‪౳‬بوں‬ ‫اس دن نج واسن ےس ان ےک گنہ ےک ابرے ۿی ‪ഒൻ‬‬
‫ےساٿھےئاجےناورومفق‪౞‬شےکۖیاہۖکاجےنےس‪౮ዀ‬ۻیہک‬ ‫وپڧھاجےئاگ۔‬
‫‪൵೴౫‬سوسالووجابےک‪౶‬جومںوکومفق‪౞‬شۿی‪౥‬مرکدایاجےئاگ‪،‬اور‬ ‫ایسرطحاکیدورسے‪٧‬قمرپہ‪:‬‬
‫نجآایتۿیوسالاکادبتہوہ‪౗‬عےکرمالحےس‪౮ዀ‬ۻی۔‬ ‫َو َّل ُي ْسـ َُل َع ْن ُذن ُْو ِب ِه ُم ال ُْم ْج ِر ُم ْو َن۝(وسرۃا‪౹‬ق‪)78:‬‬
‫دورسی وتۭی‪౶ :‬جومںیکدلیشاورا‪അ‬لےک‪౵‬ضریپےک‬ ‫اور‪౶‬جومںےسانےکگنوہںےکابرےۿیوسال‪ഒൻ‬وہاگ۔‬
‫ۖی ‪౶‬جومں ےس ان اک ‪౽‬م وپھچ رک رگ‪٧‬تر ‪ഒൻ‬گی اجےئ اگ‪ ೑അ ،‬ان‬ ‫اندوونںآایتاک‪ಊ౾‬نہیہہک‪٧‬یتمےکدن‪౶‬جومں‬
‫ےک رجامئ اور اؿمل دب ےک ابثع ان ےک ‪ಷ‬ہے اترکی‪ ،‬ان یک‬ ‫ےس ان ےک گنوہں ےک ابرے ۿی ‪ ഒൻ‬وپڧھ اجےئ اگ‪ኰዄ ೑അ ،‬‬
‫آ‪ಊ඘ ൵Ꮎ‬اور انےک دبن طیہ وہںےگ‪ ،‬اور گنوہںےک وبھجۺل‬ ‫نج واسن ےس ان ےک اؿمل ےک ابرے ۿی وکیئ وسال ‪ ഒൻ‬وہاگ‪،‬‬
‫دےب وہں ےگ‪ ،‬اێھ ؿل‪಍‬تں یک ‪۬٧‬درپ ذعاب ےک رف‪ആ‬ت اھێ کپ‬ ‫بجہکاکیدورسیآتیۿیہ‪:‬‬
‫۾ی ےگ‪ ،‬اور دخا ےک ‪౵‬ضر وسال ووجاب ےک ۖیپی رکدںی ےگ‪،‬‬ ‫ّن ا َ ْج َم ِع ْ َ ى‬
‫ي۝ َع َمَا ك َان ُْوا َي ْع َمل ُْو َن۝‬ ‫ف ََو َر ِبَ َك لَن َْسـَلَ َ ُ ْ‬
‫اس وتۭییک اتدی وسر ٔہر‪౳‬م یکاس آتیےس وہاجت ہوج ‪೵‬بۿی‬ ‫(وسر ٔہرج‪)93:‬‬
‫پیرکدہآتیےکوفر ًا‪౗‬عہ‪،‬رفامای‪:‬‬ ‫تمھارے رب یک ‪ಇ‬س! مہ ان دمم ارفاد ےس ان ےک اؿمل‬
‫ف ال ُْم ْج ِر ُم ْو َن بِ ِس ْي ٰم ُه ْم ف َُي ْؤ َخ ُذ بِال َن َوا ِص ْي َو‬
‫يُ ْع َر ُ‬ ‫ےکابرےۿیرضوروپ‪൒൸‬ےگ۔‬
‫ام۝(وسر ٔہر‪౳‬م‪)41:‬‬ ‫ْاّلَق َْد ِ‬ ‫ایسرطحاکیدورسیآتیۿیہ‪:‬‬
‫‪౶‬جومں وک ان یک ؿل‪಍‬تں ےس ۧ۾ن ‪٧‬ی اجےئ اگ‪ಯ ،‬ھ ان یک‬ ‫َو قِف ُْو ُه ْم اِنَ ُه ْم َم ْ‬
‫سـ ُْول ُْو َن۔(وسر ٔہاصافت‪)24:‬‬
‫‪َಲೳ‬یںاوردقومںوک‪٧‬لرکاھێرگ‪٧‬ترگیاجےئاگ۔‬ ‫‪ഒഅ‬اھێرووک‪،‬انےسوسالوہاگ۔‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫ٔ‬
‫مطالعهقرآن‬
‫‪12‬‬
‫ۯئ اس ۿی ۬ھ ౑عرض ٷظ آات ہ‪ ൵ൻ ،‬رپ ہ ہک ان وک گلم رکےن‬ ‫‪ౝ೽‬ی وتۭی‪൵ :‬س ۬ھ صخ ےس ہی ‪ ഒൻ‬وپڧھ اجےئ اگ ہک‬
‫اورذعرپیرکےنیکااجزت‪ഒൻ‬دیاجےئیگ‪،‬رفامای‪:‬‬ ‫وتےن اۯسگیای ‪ഒൻ‬گی؟ ۩یں ہکاؿمل انےم ۿی بس ‪൧‬چ درجوہاگ‪،‬‬
‫ٰه َذا َي ْو ُم َّل َي ْن ِطق ُْو َ ى‬
‫ن۝ َو َّل ُيؤْ ذ َُن ل َُه ْم ف ََي ْع َت ِذ ُر ْو َن۝‬ ‫اور ‪ಷ‬ہوں ےس ‪ ಄ጣ‬ؿیں وہیگ وت وسال یک رضورت ‪ ഒൻ‬وہیگ‪،‬‬
‫ي۝(وسر ٔہرمطلت‪--35:‬ـ‪)37‬‬ ‫َويْ ٌل َي ْو َم ِىذ لَِل ُْمك َ َِذ ِب ْ َ‬ ‫ا‪౶౮೩‬جومںےسہیرضوروپڧھاجےئاگہکمتےن اۯس۩یںگی‪،‬اوراۯس‬
‫اس دن ہن وہ ابت رک ‪ ೿ൣ‬ےگ‪ ،‬اور ہن اھێ ذعر وخایہ یک‬ ‫۩یں‪ഒൻ‬گی؟اتہک‪౶‬جما‪൐‬نگنوہںاکارقاررک۾ی‪،‬اورا‪അ‬لےک‪۷‬ی‬
‫ااجزت‪ഗ‬لیگ‪،‬اسدن‪ംዌ‬ےنواولںےکۖیرخایبہ۔‬ ‫ےکۖی دیر وہاجھی۔ ایس وک ڰت ౑ف‪౤‬ی ۿی اس ادناز ےس دینگی‬
‫اور‪൵ൻ‬رفامایہکہیا‪അ‬لےس‪൵ൻ‬ےگہکمہےنوکیئگنہ‪ഒൻ‬‬ ‫ہکہیوسالاؿٮم‪೑അ،ഒൻ‬وسالوتౖیہ۔‬
‫گی‪،‬بس‪൧‬چدورسوںےنگیوتا‪അ‬لرفامےئاگہکاخومشوہاجٔو‪،‬رفامای‪:‬‬ ‫‪ౙ‬ہ۩ینجآایتۿیوسالاکادبتہاساک‪ಉ‬ح‪،‬ون‪ౣ‬ی‬
‫ِف‬
‫ان ِ ْ‬‫ڪ ْن ڪ َ‬ ‫َال قَ ِريْ ُنه َربَ َنا َماۤ ا َ ْط َغ ْي ُته َو ل ٰ ِ‬
‫ق َ‬ ‫اور ۫ی اگل ہ‪ ،‬اورنج ۿی ‪ഒ‬ف ہاس اک ‪ಉ‬ح‪ ،‬ون‪ౣ‬ی اور ۫ی‬
‫ي َو ق َْد ق ََد ْم ُ‬
‫ت اِل َْيك ُْم‬ ‫َال َّل تَ ْخ َت ِص ُم ْوا ل ََد َ‬ ‫َضلٰل بَ ِع ْيد۝ ق َ‬ ‫اگلہ‪،‬اوربجدوونںاگلاگلۻیوت౑عرضاکوسالٿیا‪ഒൻ‬وہات۔‬
‫بِال َْو ِع ْي ِد۝(وسر ٔہق‪27:‬ـ‪)28‬‬ ‫‪೵೿೥‬ب‪٧:‬یتمےکدن‪౶‬جومںیکوج۫یدینیکۯئ‬
‫اس وتق اس اک اس‪೶‬ھ ۻہ اگ‪ :‬اے ٵیے رب! ۿی ےن‬ ‫ہ اس ۿی اصف ౑عرض ٷظ آات ہ‪ ،‬اس ۖی ہک اکی آتی ۿی‬
‫اےس رسشک‪ഒൻ‬دنای‪೑അ،‬وہوخدیہدوریک‪ೠ‬مایہۿیدھ۔وتا‪അ‬لاک٭ک‬ ‫ہہک‪౶‬جمآسپۿیوسال‪ഒൻ‬رکںیےگ‪،‬رفامای‪:‬‬
‫وہاگ‪:‬ٵیے‪౵‬ضر‪೛൏‬اتمرکو‪،‬ۿیھۍۓپیہوؿیےسآاگہرک‬ ‫فَ ِاذَا نُ ِف َخ ِِف َُ‬
‫الص ْو ِر ف َََل ۤ اَن َْس َ‬
‫اب بَ ْي َ ُ ْ‬
‫ّن َي ْو َم ِىذ َو َّل‬
‫‪ಭ‬کوہں۔ ایسرطحاکیدورسیآتیۿیہ‪:‬‬ ‫يَ َت َسٓا َءل ُْو َن۔(وسرۃا‪ಌ‬م‪಍‬نن‪)101:‬‬
‫ث ُ ََم اِنَك ُْم َي ْو َم الْ ِق ٰي َم ِة ِع ْن َد َر ِبَك ُْم تَ ْخ َت ِص ُم ْو َن۝‬ ‫بجوصر‪ೆ‬ھکندایاجےئاگوتاسدنانےکدر‪٧‬ینوکیئ‬
‫(وسر ٔہزرم‪)31:‬‬ ‫‪౮೿‬ر‪۵‬ت‪ഒൻ‬رہاگ‪،‬اوروہہنابمہوسالرکںیےگ۔‬
‫رتۭم‪ಯ:‬ھمت‪٧‬یتمےکدنا‪൐‬نربےکاپس‪೛൏‬وےگ۔‬ ‫بجہکدورسیآتیۿیہہکوسالرکںیےگ‪،‬رفامای‪:‬‬
‫‪೵‬ب اک ازاہل‪ :‬ان آایت ۿی وکیئ ౑عرض‪ ഒൻ‬ہ‪۩ ،‬یں‬ ‫ض ُه ْم ع َٰٰل بَ ْعض يَ َت َسٓا َءل ُْو َن۔‬
‫َو ا َ ْق َب َل بَ ْع ُ‬
‫(وسر ٔہاصافت‪ )27:‬ہک دوونں رطح آںی اگل اگل ومافق ےس ٻٮ ر‪ ೓ඊ‬ۻی‪ ،‬اور‬
‫ومفقےکدبل اجےنےس౑عرضوخد‪౰‬خدٯتوہاجاتہ‪،‬انآایت‬ ‫وہاکیدورسےیکرطف‪಍‬تہجوہرکوسالرکںیےگ۔‬
‫انآایتۿیواحض ౑عرضہ‪۩،‬یںہکاکیآتیۿیہ ےک در‪٧‬ین ‪ ഃኔ‬ےک ‪౼‬م ۿی اکی وقل ہی ۬ھ ‪٧‬ٯ ہ ہک نج آایت‬
‫ۿی ‪౬‬خ‪౟‬م اکذرک ہ وہ زابن رپ ٶہ ‪ൻ‬ی اجےن ےس ۓپ ےک‬ ‫ہکاب‪ඍ‬موسالوہاگ‪،‬بجہکدورسیآتیۿیہہک‪ഒൻ‬وہاگ۔‬
‫‪೵‬باکازاہل‪:‬انآایتۿیوکیئ౑عرض‪ഒൻ‬ہ‪۩،‬یںہک وا‪٧‬عت ےس ‪ ౮ዀ‬ۻی‪ ،‬اور نج ۿی گلم اور ذعر وخایہ یک ‪ഒ‬ف ہ وہ‬
‫وسر ٔہ وم‪಍‬نن یک آتی ۿی اس ابت یک رصاتح ہ ہک ‪౴‬ف وصر ےک ٶہذلوہےنےک‪౗‬عےکاوحال ےس‪౮ዀ‬ہ۔اسوتۭیےک‪౗‬ع‬
‫وتقایاسےک‪౗‬عاب‪ඍ‬موسال‪ഒൻ‬وہاگ‪،‬بجہکوسر ٔہاصافتیکآتی ౑عرضاکا‪౬‬کنابیق‪ഒൻ‬رۧت۔‬
‫اس رطح اظرہی ౑عرض اور ‪ ౼഍‬ادٮف رپ ‪ ౹ኳ‬آایت یک‬ ‫ۿیسجوسالاکذرکہوہ‪౲ആ‬ےک‪۷‬یےک‪౗‬عاکہہکبج‪౲ആ‬اک‬
‫‪۵‬یوہاگوت ‪౶‬جمآسپ ۿی وسال رکںی ےگ‪،‬د‪٧‬یےکودعےاید دالھی اکی‪౲౬഑‬ہتسہ‪،‬ارگانآایتاک‪౰‬غر‪౬‬ط‪അ‬عگیاجےئ‪،‬طیقوطبق‬
‫ےگ اور اکی دورسے وک يصر وار ‪ഺ೯‬اھی ےگ۔ بج دوونں ومفق یکرو‪ഀ‬نۿیآایتوک‪እᏕ‬یکوکششیکاجےئ‪،‬اطلفرکاماور‪౸౲‬نی‬
‫عظامےکواحضاراشداتےسدمدیلاجےئوت‪൵ൻ‬وکیئ౑عرضٷظ‪ഒൻ‬‬ ‫اگلۻی‪،‬اوردوونںاکزامہن۬ھاگلہوت౑عرض‪ഒൻ‬اماناجےئاگ۔‬
‫اسوتاں ‪೵‬ب‪٧ :‬یتمےک دن ا‪അ‬لےک ‪౵‬ضر ‪౶‬جومںیک آےئ اگ‪۩ ،‬یں ہک ا‪അ‬ل اک رفامن ہ ہک رقآین آایت ۿی وکیئ ౑عرض ‪ഒൻ‬‬
‫یپاورربےک‪౵‬ضرانیکرفایدےک‪۳‬لۿیوجۯٿتدینیک ہ‪،‬اور‪඘‬ہاسےکگلماۅٰوہےنیکد‪ಈ‬یہ۔◘◘◘‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪13‬‬ ‫فقهـــــــيات‬

‫واللحم بمنزلة اجللد ف الصحيح‪٧(.‬تویاعملڿیی‪،‬‬

‫رقابینےکوگتشۿیوکناسۭصگھاناچۓی؟‬
‫ج‪،5‬ص‪،301‬ا‪٧‬ببا‪٧‬سدس‪،‬فیپ ٹاناميستحبفیالأضحیہ)‬
‫اوروگتشذمبہ‪ഁౚ‬ۿیگھلےکدرےجۿیہ۔‬ ‫وسال‪:‬رقابینےکوگتشۿیوکناسۭصگھاناجزئہ؟‬
‫ٰہا گھل وک رہ ۯی اور وثاب ےک اکم ۿی رخچ رک ‪ ౝൻ‬ۻی۔‬ ‫وجاب‪ :‬رقابین اک وگتش وہ ای ‪൵‬س اور ౔لل اجونر اک ان ۿی‬
‫ئی‬
‫با سا۞سازجااپےئاجےتۻینجاکگھانرحامای‪ಋ಍‬عای‪౶‬کوہہ۔ آپ اچۻیوت ڈارئ ۽ک گھل یہ ‪ ౱ౢ‬وک دے دںی اور اچۻیوت گھل یک‬
‫‪٧‬ہے رکام ےن ان ےس ‪౬‬م‪౰‬ع رفامیئ ہ‪ ،‬اور وہ ازجا ہی ۻی (‪٧ )1‬نبس‪ಇ೶‬دںی۔اورگھلا‪൐‬ناکمۿیالھیایاےسڮیرکدام‪౥‬م‬
‫پھ‬
‫روگں اک وخن (‪ )2‬ٿت (‪ُ )3‬کٹا (‪ )4-5‬ؿلامت امده و رن (‪౞ )6‬ی رکدںی‪౰ഔ‬ںوصرںیاجزئۻی۔‪٧‬تویاعملڿییۿیہ‪:‬‬
‫وال يبيعه بالدراهم لينفق الدراهم عل نفسه‬ ‫(‪ )7‬دغود (‪ )8‬رحام ٶغ (‪ )9‬رگدن ےک دو ‪ ഼ോ‬ہک اشونں کت ‪೯ൄ‬‬
‫وہےتۻی(‪)10‬ؽگاکوخن(‪೶)11‬لاکوخن(‪)12‬وگتشاکوخن وعياله ‪ ...‬ولو باعه‪.‬بالدراهم ليتصدق بها جاز‪ ،‬ألنه‬
‫قربة كالتصدق كذا ف التبيني اهـ ‪٧(.‬تویاعملڿیی‪،‬ج‪،5‬ص‬
‫ہک ذب ےک ‪౗‬ع ‪٧‬ګ ہ (‪ )13‬دل اک وخن (‪ )14‬انک یک روطتب ہک‬
‫‪،301‬ا‪٧‬ببا‪٧‬سدس‪،‬فیپ ٹاناميستحبفیالأضحیہ)‬
‫‪ ೴൏‬ۿی ا‪೚‬ث وہت ہ (‪ )15‬اپاخہن اک ‪٧‬قم (‪ )16‬اوڽھی (‪)17‬‬
‫گھل وک ا‪൐‬ن اورپ اورا‪൐‬ن ابل ‪٨‬چںرپرخچرکےن ےکۖیہن‬ ‫آںێ (‪ )19( ಇ೸ )18‬وہ ‪ ಇ೸‬ہک وخن نبگی وہ (‪ )20‬وہ ہک‬
‫وگتش اک ولڻھا وہگی وہ (‪ )21‬وہ ہک وپرا اجونر نبگی اور رمدہ نک ‪ಮඞ‬اورارگروےپوکدصہقرکےن ےکۖیاسےکدبےلۿیۯڮوتہی‬
‫اجزئہاسۖیہکہیوگتشےکدصےقیکرطحاک ِروثابہ۔‬ ‫(‪ )22‬ایےبذبرمگی۔‬
‫(‪٧‬تویرضویہ‪،‬ج‪،8‬ص‪،327:‬ؿ٭راضاکییمۭ‪)٧‬‬
‫اہں اس ابت اک ‪٧‬حظ رضور رہ ہک دہں اس یک رضورت زایدہ‬
‫وہواہںدۯناضفہ‪،‬اعموطرےسدمارسوکرضورتزایدہوہتہ‬ ‫ل اعلم‬
‫واۅل تعا ی‬
‫وت دمارس ۿی د۞ن رپ وثاب زایدہ ہ‪ٰ ،‬ہا اضف ہی ہ ہک رقابین یک‬ ‫رقابینےکاجونریکگھل‪౱ౢ‬ۿیدۯن‪೜ೳ‬ہ؟‬
‫گھ۾یدمارسالہػنوکدںی۔واۅل تعال اعل یم ی‬ ‫وسال ‪ :‬رقابین ےک اجونر یک گھل یک ‪ ಇ೶‬مہ ‪ ౱ౢ‬ۿی دے‬
‫‪ౝൻ‬ۻیایاسیک‪അአ‬ۿی‪٧‬گ‪ౝൻ‬ۻی؟‬
‫رقابیناکوگتش‪౫‬یٷموکدۯن‪೜ೳ‬ہ؟‬ ‫وجاب‪:‬ہیبسرک‪ౝൻ‬ۻی‪،‬اجزئہ‪،‬وکیئرحج‪ഒൻ‬۔‬
‫وسال‪:‬گیرقابیناکوگتش‪౫‬یٷموکدے‪ౝൻ‬ۻیاوراسوک‬ ‫دحثیاپکۿیہ‪:‬كلوا وادخرویایو ائتجروا‪.‬‬
‫دوعترکےک‪ౝൻ೭೥‬ۻی؟‬ ‫(‪౹‬نانیداودگتبا‪౱ౝ‬يا‪،‬ص‪)388:‬‬
‫وجاب‪:‬رقابیناکوگتش”رقباۅٰوؿبدت“اکاکیۭصہ‪،‬‬ ‫رقابین اک وگتش گھٔو اور ‪౥‬م رک ےک ر‪ೱ‬ھ اور ارج و وثاب ےک اکم‬
‫اورا‪ൊ‬نؿبدتۿی‪౫‬یٷموکرشکی‪ഒൻ‬گیاجات۔౒‪ಉ‬آپانےسہی‬ ‫ۿیرخچرکو۔‬
‫‪೓ඓഒൻ‬ہکٵیےاسھتمت۬ھ‪ ౱ౢ‬ۿیچرکای‪۬൵ൻ‬ھ‪٧‬مزڑپوھ‪،‬‬ ‫‪٧‬ہےرکامرفامےتۻیہکوج٭کوگتشاکہویہگھلاک۬ھ‬
‫ایروزہر‪ೱ‬ھ‪،‬ایزاکتدو‪،‬وتۯہں۬ھویہروشا‪ಥ‬نیناچۓی۔‬ ‫٭کہ۔‬
‫‪ಯ‬ھۿۍاۯسوکیئاکم‪ഒൻ‬رکاناچۓیسجےسانےکذمبہو‬ ‫‪٧‬تویاعملڿییۿیہ‪:‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪14‬‬ ‫فقهـــــــيات‬
‫ك واجلراد ی‪ .‬ی‬
‫ت لنیا ميتتان السم ی‬
‫أحل ی‬ ‫‪അ౱‬ےرپوکیئآچنآےئاسۖیآپ‪ۭ٪‬رک۾یہکانےکذمبہ‬
‫(‪౹‬نانبماجہ‪،‬ص‪،232:‬یٵٿؼ)‬ ‫اورا౑‪౻‬د ۿیاجونر اک ذب اوروگتش وخری ہای‪ ഒൻ‬؟ہی ‪ഒൻ‬دگ۾‬
‫واۅل یی‬
‫تعال اعل یم ی‬ ‫اجات ہک ان اک وقل و ‪౽‬مگیہ‪ ೑അ‬ہی دگ۾ اجاتہ ہکان اک ذمبہ اور‬
‫وکیئاخوتنوشرہیکااجزتےک‪೴౫‬‬ ‫‪അ౱‬ہگیہ۔اوروج۬ھاناکذمبہو‪അ౱‬ہوہاسۿیدخادنازیےس‬
‫ۿۍٮچاچۓیاسۿیاعیفوؿیوخایہہ۔واۅل تعا ی‬
‫ل اعل یم ی۔ ی‬
‫جحرفضادارک‪ౝ൵‬ہای‪ഒൻ‬؟‬ ‫ابل‪౰ೱ‬رک‪ౙ‬کیاکاپہیعمڗمہےکگھان‬
‫وسال ‪ :‬اکی اخوتن اشدی دشہ ۻی وہ ا‪൐‬ن ‪൵‬س ౏ھیئ ای وادل‬
‫وسال ‪ :‬ابل ‪ ౰ೱ‬د۞ن ےک ‪౗‬ع ‪ౙ‬کیاکاپای ڗمے ےک اسھت‬
‫ای‪൵‬س اور ‪౶‬حم ےک اسھت جح ےک ۖی اجان اچ‪ඍ‬ت ۻی‪౶ ،‬گ ان وک ان ےک‬
‫گھاناجزئہای‪ഒൻ‬؟‬
‫وشرہیکرطفےسااجزت‪ ഒൻ‬ہ‪،‬وہجوخاہ‪൧‬چ۬ھوہد‪٧‬ییکد٭‪،‬‬
‫وجاب‪:‬اجزئہ۔౔للاجونربجذبوہگیاوراساکوخن‬
‫ای ‪ಯ‬ھ ‪൵‬س اور وہجےس ‪،‬وتگیوہ اخوتنا‪ಥ‬ن ۧپ جحرفضوشرہ یکااجزت‬
‫دہ دایگیوتاس اک وپرادبن اپک وہگی۔‪ ഒഅ‬اس اک وگتش ۬ھ اپک وہ‬
‫ےک‪೴౫‬رک‪ౝ൵‬ۻیای‪ഒൻ‬؟‬
‫گیاورگھل۬ھاپکوہۯئ‪،‬اب౓‪ಸ೺‬یوں౒‪ಉ‬آہلدنلس‪౬ ،‬ثہن‬
‫وجاب‪ :‬سج وعرت رپ جح رفض وہ ‪ಭ‬ک ہ وہ ا‪൐‬ن ౏ھیئ‪،‬‬
‫و‪౫‬یہ ےک ؿلوہ ابیق وگتش وپتس ౔لل ہ۔ ٰہا وگڑی وک ابل ‪౰ೱ‬‬
‫ابپ‪،‬ایۯی‪ቾᑜ‬ےکاسھتاجاناچ‪ඍ‬تہوتاج‪ౝ൵‬ہ‪،‬اوروشرہےک‬
‫د۞ن ےک ‪౗‬ع گھان اجزئ و درتس ہ اس ۿی وکیئ رکاتہ و ‪٧‬بتح‬
‫رو‪ൻ‬نیکوہجےساسےکاورپرگنرضوری‪ഒൻ‬۔‬
‫‪ഒൻ‬۔واۅل تعا ی‬
‫۩یں ہکا‪അ‬ل ےک روسل ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس اک ٭ک ہ ہک ا‪അ‬ل ౑عٴی‬
‫ل اعل یم ی‬
‫یکااطتعوٿیویۿی‪ಉ౶‬قیکرفامںربداری‪ഒൻ‬یکاجےئیگ‪ಉ౶،‬ق‬ ‫‪Ꭷጫ‬گھےناک٭ک؟‬
‫یکابت‪ഒൻ‬امیناجےئیگ۔دحثیاپکےک‪೮౫‬تویںۻی‪:‬‬ ‫وسال‪Ꭷጫ:‬گھان‪೜ೳ‬ہ؟‬
‫ال طاعة الحد ف معصية ا‪ಋ‬ل‪ ،‬إنما الطاعة ف‬ ‫وجاب‪ ೊᏏ Ꭷጫ:‬ہ ای ‪ ഒൻ‬اس ابرے ۿی رپاےن زامےن‬
‫ےس ‪೮ፁ‬ں ےک در‪٧‬ین ادٮف ہ۔ ‪൧‬چ ولوگں یک ‪ ۭ٪‬ہ ہک وہ المعروف‪ .‬الشيخان و ابو داود والنسائي عن عل‬
‫ۅل تعال عليه‬ ‫ۅل تعال وجهه‪ ،‬وقال ‪ -‬صل ا ی‬ ‫‪ ೊᏏ‬ہ اور ‪൧‬چ ولوگں اک ‪ ೯೨‬ہ ہک وہ ‪ ഒൻ ೊᏏ‬ہ۔ اب اس كرم ا ی‬
‫ادٮف ےک ظب ‪٧‬ٽ اور ‪٧‬ہ ‪ ೓ඓ‬ۻی ہک بج اس ےک ‪ ೊᏏ‬وہےن وسلم ال طاعة لمخلوق ف معصية اخلالق ‪ -‬امحد‬
‫ۿی ‪೵‬ب وہگیوتاس ےس ٮچاچۓی۔دراییئاجونروںۿیرصف‪ ೊᏏ‬االمام و حممد احلاكم عن عمر ان واحلكم عن عمر‬
‫౔لل ہ‪ ،‬اور ابیق اجونر رحام ۻی۔ اب ارگ ‪Ꭷጫ‬واعقۿی‪ ೊᏏ‬ہ ‪౶‬گ و الغفاري رض اۅل تعال عنه‪( .‬فتاوی رضويه‪ ،‬ج ‪،2‬‬
‫‪൧‬چ ابط ےک ادٮف یک وہج ےس اس ۿی ‪೵‬ب ٿیا وہگی اس ۖی اس ص‪ ، 112 :‬رساله االحل من السكر‪ ،‬رضا اكاديمي)‬
‫بججحرفضوہگیہوتوہوعرتا‪൐‬نوادلای౏ھیئےکاسھت‬ ‫ےسٮچ‪౒ೲ‬ہ۔ارگوکیئگھاناچہوتگھگػہ‪،‬اسوکرحام‪ഒൻ‬گہ‬
‫ل اعل یم ی ‪൒‬لاجےئاوروشرہرپالزمہہکاےسجحوکاجےنےسہنروےک ہکجح‬ ‫اجےئاگ‪،‬اہںہی‪౶‬کوہ‪౜‬ن‪඘‬ہاوردلفاوٴیوہاگ۔واۅل تعا ی‬
‫رفض ےس روگن گنہ ہ۔ رقآن ۭکۿی ‪೯‬ی ےکاکم رپ ౑عون اک ٭ک‬
‫دایگیہ۔‪ಭ‬نںہچاراشدرابینہ‪:‬‬ ‫ابیم‪ೊᏏ‬اک٭ک؟‬
‫اون ُْوا ع ََٰل ال ِ َِ‬
‫ْب َوال َتق ْٰوى‪ِ .‬‬
‫(آلعمان‪)97:‬‬ ‫ت ََع َ‬ ‫وسال‪:‬ابیم۾ۆگھاناجزئہای‪ഒൻ‬؟‬
‫‪೯‬یاوررپ‪۳‬یاگریےکاکومںرپاکیدورسےاک౑عونرکو۔‬ ‫وجاب‪ೊᏏ :‬وکیئ ۬ھ وہ اس وک گھاناجزئہ۔ ا‪അ‬ل ےکروسل‬
‫اورروگناس٭کیک‪౬೭ඊ‬خٮفہ‪،‬وشرہا‪ൊ‬ن‪౬‬م‪౰‬عےسابز‬ ‫۽ل ا‪അ‬ل‪അ‬ل ولسےن اراشد رفامای ہکۧمرے ۖی دو رمدے ౔لل‪ൻ‬ی‬
‫آےئاوروتہبرکے۔وا‪അ‬ل౑عٴیاٽل۔** ی‬
‫*‬ ‫ۿئ‪ೊᏏ،‬اورڈٹی۔دحثیاپکۿیہ‪:‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪15‬‬ ‫نظریات‬
‫فکرامروز‬

‫اۯمناور‪౽‬ماصحلواالوکن؟‬
‫دین‪:‬ؿیاالذگی‪౞‬ضتؿلہم‪ಊ౜‬ا‪౜‬م‪౭౜‬حانمظِۿٯتاج‪ആ‬عارش‪ം‬ی‪٧‬برکوپرا‪౾‬ظڑگھ‬
‫بموقع‪:‬دوروزہاجتماع(سنیدعوتاسالمی)گلبرگہشریف‬
‫اعرف‪౭౜‬حاطتذدمرہسرع۩ی‪೿౨‬اٹلمیکماڈوپ‪೮ፄ‬وپرٶہاج‪೛‬ن(وییپ)‬
‫رتذی‪:‬ؿیثادلنیا‪౜‬م ؔ‬
‫وکششرکںی‪،‬ہیۧمریاورآپیکذہمداریوہتہاورایس‪۳‬لۿی‬ ‫ا‪ಈౚ‬م‪೭ፊ‬ور‪೰‬ما‪അ‬لورباکہت!‬
‫ہی دو روزہ ا౑‪౱‬ع ‪೗౵‬ہگ رشفی یک رسز‪ಋ‬ی رپ ۬ھ ‪ ಈክ‬وہا ہ اتہک‬ ‫حنمدہ ونصیل عیل رسولہ الکر یم اما بعد!ی‬
‫آپ ‪౞‬ضات زایدہ ےس زایدہ افدئہ احلص رک ‪ ೿ൣ‬اس ‪۳‬ل ۿی‬ ‫فاعوذ باۅل َّمن الشيطان الرجيم‪،‬بسم اۅل الرحمنی‬
‫َّ َّ ْ َّ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َّ َّ ُ َّ َّ ُ‬ ‫َّ‬
‫ۅؿرداوپیشیک‪౛‬قبی۬ھوہیئ‬ ‫داراٹلمدمتعراضےئۿٵےک ٔ‬ ‫ت ل ُھ ْمی‬ ‫ات كان‬
‫ین آمناوا وع ِملوا الص ِاِل ِ‬ ‫الرحيم۔إن ال ِذ‬
‫ِ‬
‫َّ َّ ُ ْ ْ َّ ْ ُ‬
‫اوروجداراٹلم‪1988‬یػیۿیاقمئوہااکیێھیٹرسز‪ಋ‬یرپاس‬ ‫ُ‬
‫جنات ال ِفردو ِس نزًلی(سورۃ الکہفی‪)107‬صدق اۅلی‬
‫ےک ۖی آج ےس ‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪ಭ‬نرہ ربس ۓپ اکی و‪౬‬ی و رعضی ز‪ಋ‬ی‬ ‫موًلنا العظيم ی۔‬
‫احلصیکۯئ‪೶‬ھاباسو‪౬‬یورعضیز‪ಋ‬یرپ‪ೢ‬ن‪۬٧‬درھکدایگیہ‬ ‫عیل سيدنا ی‬ ‫اکیابردرودرشفیڑپھ۾ی‪:‬اللھم صل ی‬
‫‪ ౱ౢ‬اک اور دمرےس اک اتہک واہں ےس ٽل اور ‪౽‬م دوونں یک راۻیگشدہ‬ ‫ونبيناحممد وعیل آلہ وبارک وسلم ی۔‬
‫وہںاورالہاطلمزایدہےسزایدہ‪ጻኣ‬وہ‪೿ൣ‬۔‬ ‫وچں ہک دوٻتں ےن ٵیی ااجزت ےک ‪ ೴౫‬ابر ابر ٵیی‬
‫رب دبرک و ౑عیل ےن اراشد رفامای ہ ہک ’’ےب کش وج‬ ‫‪౛‬قری اک اؿلن رک دای اس ۖی ۿی ان یکابت ‪೿‬چرکےن ےک ۖی احرض‬
‫اۯمن الےئ اور ھنں ےن ۯی اکمگی ان ےک ۖی رفدوس ےک‬ ‫وہگیوہں‪،‬ورہنوجرپورگام لکےسچ راہہاورآجوہراہہاور‬
‫اباغتۧمینےکۖیۻی‘‘دورسی‪೭‬گاراشدہ‪:‬‬ ‫دسۺجبشکت‪ರ౫‬رہاگہیۧمریاورآپیکرضورتہہکمہ‬
‫ات َس َي ْج َع ُل ل َُه ُم‬ ‫ِإ َن ال َ ِذي َن ٓا َم ُنوا َو َع ِملُوا َ‬
‫الصالِ َح ِ‬ ‫دنی ےس وافق وہں ا‪൐‬ن ‪ౠ ഁౚ‬قدئ‪ ،‬ا‪൐‬ن ‪ ഁౚ‬ادکم اور اؿمل ےس‬
‫ٰن ُو ًدَا۔‬‫الر ْح َم ُ‬
‫َ‬ ‫وافقوہںاور‪ഁౚ‬رطحےسانیکدجآورییکوکششرکںی۔‬
‫’’ےب کش وج ولگ اۯمن الےئ اور ھنں ےن ۯی اکم‬ ‫‪౛‬حکی‪೿‬ندوعتاطلیمدنیاورٽلاور‪౽‬مانبسوکاعم‬
‫‪ൻ‬یا‪അ‬لانےکۖینعرقبی‪౭ಊ‬یلرھکدےاگ۔‘‘‬ ‫رکےن یک وکشش رکریہ ہ ٌؿں ےکذر‪ඞ‬ع ‪،‬ا౑‪౱‬اعتےک ذر‪ඞ‬ع‬
‫رفدوس ےکاباغت ‪ ಋഖ‬ےک ۖی ای رب دبرک و ౑عیل یک‬ ‫اور ہ۫ وار ‪౱ዎ‬ں ےک ذر‪ඞ‬ع‪ ،‬دمروسں ےک ذر‪ඞ‬ع‪ ،‬اٻکولں ےک‬
‫‪౭ಊ‬یل احلص رکےن ےک ۖی رضوری ہ ہک آدیم اۯمن اور ‪౽‬م‬ ‫ذر‪ඞ‬عاورگتوبںےکذر‪ඞ‬ع‪౛،‬قریوںےکذر‪ඞ‬عوج۬ھانا౔بب‬
‫اصحلےسآرا‪۳‬توہ‪،‬اۯمناک‪ಉ౟‬ہیوہاتہہکا‪അ‬لدبرکو౑عٴی‬ ‫یک و‪ౝ‬ع ۿی وہات ہ دنی ےک رفوغ ےک ۖی‪ ،‬ا‪൐‬ن ౏ھٮیں ےک‬
‫یکذاتاوراسیکطفترپ۞ؿاۯمنوہاناچۓیو۞ساۯمنالےئ‬ ‫‪౿‬ف ےک ۖی‪ ،‬اس وک ‪౽‬م ۿی الےن یک وکشش رکےت ۻی‪ ،‬اب آپ‬
‫‪،‬ایسرط‪ඞ‬قےس‪٧‬ل‪೧‬کاورروسولںیکذاترپسجرطۍقےساۯمن‬ ‫‪౞‬ضات یک ذہم داری ہی ہ ہک ان ذراعئ ےس ا౑‪౴‬دہ رکںی اور ا‪൐‬ن‬
‫وہاناچۓیاسرطحےساۯمنالےئاوردنییکدممابوتںرپاوردمم‬ ‫دنی وک ‪،‬ا‪൐‬ن ‪౽‬م وک درتس رکےن‪ ،‬رفوغ ۾ٮ اور رو‪ഀ‬ن د۞ن یک‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪16‬‬
‫’’ۿیےننجواسنوکرصفا‪ൊ‬نؿبدتےکۖیٿیارفامای‬
‫ہ۔‘‘‬
‫‪೭ഒ‬اساک‪ಉ౟‬ہی‪ഒൻ‬ہہکا‪٧‬سن‪౻‬حوگہش‪ഒ౺‬وہ‬
‫اجےئ ‪൵‬س ‪ ೛ಊ‬اور صحا یک راہ ےل ےل اور ‪౻‬ح ویں یہ وہ ؿبدت‬
‫رکات رہاور افہق‪౯೿‬یک زدنیگ زگارات رہ‪،‬ہی ‪൧‬چولگ وت رک‪ ౝൻ‬ۻی‬
‫اورارگرک‪٧‬یاَھںےن‪،‬وتارگ‪൵‬سیکقح‪ഒൻ౫ഐ‬یکہوتہیانےکقح‬
‫ۿی اجزئاوردرتس۬ھوہاگ‪೭ഒ‬اسرید‪٧‬یاسرپہنچ‪ౝ൵‬ہہن‬
‫اس ےک ۖۆ یک رتـی دی ۯئ ہ ہکد‪٧‬ی ےس گنرہ شک وہ اجٔو ولوگں‬
‫ےس اگل ‪ ౮൭‬وہاجٔو اور صحا ‪ ഒ౺‬نب اجٔو‪ ،‬اعم زدنیگ ‪඘‬ہ ہ ہک‬
‫ولوگں ےک اسھت ا‪٧‬سن زدنیگ ‪ౙ‬س رکات ہ اور اکی دورسے ےک‬
‫‪౵‬قق ےس‪٧ ،‬ع‪٧‬لت ےس‪ ،‬اس وک اس‪೩‬ق ڑپات ہ اور ا‪ൊ‬ن زدنیگ وک‬
‫زگارےن ےک ۖی اس وک ڰس ‪٧‬عش ۬ھ رکان ڑپات ہ ‪ ഒഅ‬ا‪ൊ‬ن زدنیگ‬
‫یک اگڑی ‪ ፊᫍ‬ےک ۖی‪ ،‬گھےن ‪ ೄඞ‬ےک ۖی ‪ ഇ᎖،‬ےک ۖی‪ ،‬رۓن‬
‫ۓٷ ےک ۖی اس وک ا౑‪౾‬م رکان ڑپات ہ اور ان بس ا౑‪౾‬امت ےک‬
‫رکےنےک‪౗‬عیہوہا‪ൊ‬نزدنیگےسؿہہربآوہگػہاورا‪ൊ‬نزدنیگ‬
‫زگارگػہ۔‬
‫اسۖیروسلا‪അ‬ل۽لا‪അ‬ل౑عیل‪അ‬لولسےناراشدرفامای‪:‬‬
‫’’طلب كسب اِلالل فر یضۃ بعد الفر یض یۃ‘‘‬
‫౔لل روزی احلص رکان ہی رفاضئ ےک ‪౗‬ع رفض ہ وت ا‪അ‬ل‬
‫دبرک و ౑عیل ےن وج ؿبدات ۧمرے ذےم رفض ‪ൻ‬ی ۻی ان وک ‪ഁౚ‬‬
‫وطر ےس دج الان ہی وت ۧمرے ذےم ہ یہ ‪ ೭ഒ‬اس ےک اسھت اسھت‬
‫ا‪ൊ‬ن زدنیگ زگارےن ےک ۖی ౔لل روزی گمان ہی ۬ھ مہ رپ رفض ہ‬
‫رقانرکمیۿیاراشدرفامایگی‪:‬‬
‫ل‬ ‫ِلص ََل ِة مِن َي ْو ِم ال ُْج ُم َع ِة ف ْ‬
‫َاس َع ْوا ِإ َ ٰ‬ ‫يل َ‬ ‫ِإذَا نُو ِد َ‬
‫ِذك ِْر ا‪അ‬ل َوذ َُروا ال َْب ْي َع (وسرۃا‪)9ಉ౥‬‬
‫’’بج ‪ ౥ആ‬ےک دن اذان ‪ ౥ആ‬دی اجےئ وت ا‪അ‬ل ےک ذرک یک‬
‫رطفغییےسنکڑپواوررخدیورفوتخێھڑدو۔‘‘‬
‫وت ذرکا‪ഐ‬ہےک وتقوت رخدی ورفوتخ ێھڑ د۞ن اک‪౑،‬جرت‬
‫رتکرکد۞ناکاوروکیئ۬ھاۯساکموج‪٧‬مزۿیخادنازوہےنواالہ‬
‫اورااق‪ಕ‬ت‪౥ആ‬ےسابزر‪೯ඐ‬واالہاسےساگلوہاجےناک‪،‬گنرہ‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫نظریات‬
‫َصص‪ഃጼ‬رپ‪ഁౚ‬وطرےسآدیماکاۯمنوہ‪،‬ٿۍارگ‪ഒൻ‬اج‪٧‬تہ‬
‫وتمکازمکادمُااساکہیاۯمنوہہکربدبرکو౑عٴیےکوج۬ھادکم‬
‫ۻی ان بس رپ ٵیا اۯمن ہ‪ ،‬اس رطۍق ےس بج ا‪٧‬سن اۯمن‬
‫الےئ اگ ‪ಯ‬ھ ا‪അ‬ل دبرک و ౑عیل ےن وج رفاضئ ‪౶‬قر ‪ൻ‬ی ۻی ان ےک‬
‫اورپ ‪౽‬م رکے اگ وت وہ اۯمن اور ‪౽‬م اصحل واال وہاگ اور ایس ےک ۖی‬
‫دخا یک ‪౭ಊ‬یل اور ౖن یک ۧمین ہ اور وج اِن دوونں رشوطں رپ‬
‫‪ഒൻ‬ارتےاگاسےکۖیہیوخش‪౟‬بیاورہی౏شرت‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫اس ۖی بس ےس ۓپ ا‪٧‬سن وک ا‪ಥ‬ن ا౑‪౻‬د ُدرتس رکان‬
‫اچۓیہکۧمرااکییہاخقل‪،‬امکلہایسےنمہوک‪،‬اسرید‪٧‬یوکووجد‬
‫دؼہوہدمم‪౭‬قصئاور‪ಁ‬یبےساپکہاسےکۖیوکیئ۬ھ‬
‫ـی وہان ‪ ഒൻ ೮ಋ‬ہ‪ ،‬اچہ ‪౴‬ھٹ وہ ای ‪ ౢ೶‬وہ‪ ،‬وچری وہ‪൵ ،‬س‬
‫رطۍق اک وکیئ ـی وج ‪ಉ౶‬ق ۿی وہ گػ ہ وہ ابری ౑عیل ےک ۖی‬
‫‪౬ً౽౩‬حل اور ان‪ ೮ಋ‬ہ‪ ،‬ا‪അ‬ل دبرک و ౑عیل ےک ۖی دمم گمالت‬
‫احلص ۻیاور وہ دمم گمالت ےس وموصف ہ اوراس ےکادێاس‬
‫یک ؿط ےس ـی اجۖت ۻیاور ـی یکابںی ا‪ൊ‬ن اتم وک دتےت ۻی‬
‫وہ ౖن یک وخؿؼی د۞ت ۻی ‪ ౲ആ،‬ےس ڈراےت ۻی‪ ،‬ہی ۬ھ ـی ہ‬
‫اور ان ابوتں ےک اسھت دمم ادێے رکام ‪౛‬شفی الےت رہ اور‬
‫ودحا‪౰‬ی یک ٯ۽ د۞ت رہ اور ہی دتےت رہ ہک بج مت دمم‬
‫‪౭ಁ‬دان ابلط وک ێھڑ رک ےک اکی ا‪അ‬ل یک رطف املئ وہ اجٔو ےگ اس‬
‫ےکروسلوکامنولےگ‪೨೴‬متآرختۿی‪౭‬جتاپٔوےگاورواہںیکمت‬
‫دا‪ೲ‬م اور ادبی وخ‪౼‬گار زدنیگ احلص رک ٻک ےگ‪ ،‬اۯمن ےک ‪౗‬ع ‪౽‬م‬
‫اصحلوہاتہ‪౽،‬ماصحلرصف‪٧‬مز‪،‬روزہ‪،‬جح‪،‬زوکۃکت‪౴‬حود‪ഒൻ‬‬
‫ہ ‪ ೑അ‬مہ زدنیگ زگارےت ۻی وت ا‪ൊ‬ن زدنیگ ۿی امں ‪،‬ابپ‪౏ ،‬ھیئ ‪،‬‬
‫‪౮‬ہ‪،ቾᑜ،‬ر‪۵‬تدار‪،‬ااقرب‪ಉ೿،‬واےل‪،‬ڑپوسواےل‪،‬رہاکیےس‬
‫اس‪೩‬ق ڑپات ہ اور رہ اکی ےک ‪౵‬قق وک ‪ ഁౚ‬وطر ےس ادا رکان ہی ۬ھ‬
‫ۧمرے ذےم وہا رکات ہ ان اسرے ‪౵‬قق وک بج مہ ادا رکںی ےگ‬
‫اور رہ اکی ےک رم‪೼‬ب اک اور رہ اکی ےک قح اک ‪٧‬حظ ر‪ ൵൸‬ےگ ‪ ೨೴‬مہ‬
‫‪౽‬م اصحل واےل وہں ےگ ایس رطۍق ےس رب دبرک و ౑عیل ےن ہی‬
‫اْلنْ َس ِإ َّل ل َِي ْع ُب ُد ِ‬
‫ون۔‬ ‫اراشدرفامایہک‪َ :‬و َما َخلَق ُ‬
‫ْت الْ ِج َن َو ْ ِ‬
‫(اذلاريات‪)56:‬‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪17‬‬ ‫نظریات‬
‫اور رہ صخ ‪ ౱ౢ‬یک رطف دوڑات وہا ڧل اج راہ ہ وگای ہک اب د‪٧‬یوی‬ ‫رف‪ඍ‬ضا‪ഐ‬ہوکادارک‬
‫شکوہےناک٭کہ‪೭ഒ‬بج‪٧‬مزےسافرغوہۿئ ٔ‬
‫اکروابرےسانوکوکیئ‪ಉ౟‬یہ‪ഒൻ‬ہوکیئرسواکریہ‪ഒൻ‬ہ۔‬ ‫‪٧‬ی وت اس ےک ‪౗‬عگی رفامایگی ہ؟بج ‪٧‬مز وپری وہ اجےئ وت ز‪ಋ‬ی‬
‫گی ౑جرت رک رہ ۺھ؟گی اک౑‪ೝ‬ری رک رہ ۺھ ؟گی‬ ‫ۿی ۾۾ اجٔو ‪ ،‬ا‪അ‬ل اک ضف دلش رکو۔ وت ہی ا‪٧‬سن یک ذہم داری وہت‬
‫رفوتخ رک رہ ۺھ؟گیرخدی رہۺھ؟ رخدی ورفوتخ ا‪അ‬ل یک اید‬ ‫ہ ہک وہ ا‪ൊ‬ن زدنیگ زگارےن ےک ۖی‪ ،‬ا‪൐‬ن الہ و ؿیل یک زدنیگ‬
‫ےس‪٧ ،‬مز ےک اقمئ رکےن ےس‪ ،‬زوکۃ ےک ادا رکےن ےس ابز ر‪ ೯ඐ‬وایل‬ ‫زگارےن ےک ۖی روزی ۬ھ احلص رکے اور روزی احلص رک ےک‬
‫‪ഒൻ‬ہ۔‬ ‫ابزعت وطر رپ زدنیگ زگارے ‪ ೭ഒ‬دحثی اپک ۿی ‪ ഒൻ ಉ౹‬رفامای‬
‫ہی وہ ولگ ۻی وج اس دن ےس ڈرےت ۻی سج دن آ‪൵Ꮎ‬‬ ‫گیہہک‪:‬‬
‫‪೷‬ل اجھی یگ‪ ،‬دل ‪೷‬ل اجھی ےگ‪ ഒഅ،‬ہی ا‪അ‬ل اک وخف ر‪ ೓ඐ‬ۻی‬ ‫طلب الکسب فر یضۃ۔‬
‫‪٧‬یتم اک وخف ر‪ ೓ඐ‬ۻی اس وہج ےس رہ اکروابر ێھڑ رک ےک ڿ۽‬ ‫لبہکہیرفامایگیہک‪:‬‬
‫رف‪ඍ‬ضا‪ഐ‬ہادارکےنیکوکششرک‬ ‫‪౱ౢ‬یکرطف۬ھۖلاجرہۻیاور ٔ‬ ‫طلب كسب اِلالل فر یضۃ بعد الفر یض یۃ ی‪ .‬ی‬
‫رہۻیوتہیٯی۬ھۧمرےاسھت‪ഐ‬گوہیئہ۔‬ ‫’’౔للروزیاحلصرکانہیرفاضئےک‪౗‬عرفضہ‘‘۔‬
‫‪ಯ‬ھاسےک‪౗‬عسجٯٵےسمہاملاحلصرکرہۻیوہ‬ ‫اور ‪඘‬ہ اطلم ۿی اور د۽گ وقومں ۿی رفق ہ ہک ‪౻‬ح‬
‫ٯٵ ۬ھ اپ‪೛‬یہ وہان اچۓی ارگ اس ۖی وکیئ زایدہ ےس زایدہ امل ‪౥‬م‬ ‫د‪٧‬یدار ا‪٧‬سن زایدہےس زایدہدوتل ا‪ ൧ಠ‬رک ‪، ಊೳ‬زایدہ ےس زایدہرسامہی‬
‫رکےن یک وکشش رک راہ ہ ہک وساس‪ೲ‬ٹ ۿی ڑبے انم واال گ۾ اجےئ اور‬ ‫‪౥‬م رک ‪ ،ಊೳ‬زایدہ ےس زایدہ امل احلص رک ‪ ಊೳ‬ایس وک ‪ ಊ౤‬ٷظ دنات ہ اور‬
‫ولوگں ۿی ڑبا نب رکےک رہ وت اس اک ‪٧‬ع‪ആ‬ل اگل ہ ‪ ೭ഒ‬ارگ وکیئ‬ ‫اسیکرپوا‪ഒൻ‬رکاتہہکاسۿی‪൵‬سیکقح‪౫ഐ‬وہریہہ‪൵،‬سےک‬
‫صخزایدہاملاسۖیاحلصرکاتہہکوہا‪൐‬نوک‪،‬ا‪൐‬نالہوؿیل‬ ‫اسھت دیتن وہ ریہ ہ‪൵ ،‬س ےک امل یک ربابدی وہ ریہ ہ ‪൵‬س یک‬
‫وک افرغ ا‪٧‬بل رۻھ اور اس ےک اسھت اسھت یٯں یک‪٨ ،‬یأوں‬ ‫وچری وہ ریہ ہ اِس یک وکیئ رپواہ ‪ ഒൻ‬رکات ہ لب ہک رصف ہی ہک‬
‫یک‪،‬ےب طہروںیک ‪౟‬ب ڿیی رکے‪ ،‬ولوگں وک افدئہ ٿۇےئ‪ ،‬ا‪൐‬ن دنی‬ ‫زایدہاملسکرط‪ඞ‬قےسۧمرےاہھتۿیآگػہا‪೶‬نیہیک‪౲‬کرکات‬
‫ےکرفوغۿی‪،‬اسیکرتیقۿیافدئہٿۇےئ‪،‬ا‪൐‬ناداروںےکرفوغ‬ ‫ہ ‪೭ഒ‬اکی ‪٧‬ٷنےک ۖی ہی‪ഒൻ‬ہ ہک۞ؿ۬ھ امل احلص وہ‬
‫ۿی افدئہ ٿۇےئ‪ ،‬ا‪ൊ‬ن ‪౱ౢ‬وں یک ‪ അአ‬ۿی ۭص ےل‪ ،‬رافہ اعم ےک‬ ‫اجےئاچہوہاجزئوہایاناجزئوہاسوک‪ጩዥ‬اجےئ‪،‬احلصرکاتاجےئ‪،‬‬
‫اکومں ۿی ۭص ےل اور اس امل وک ‪٧‬نبس ‪೭೷‬ں ہپ رصف رکے‪،‬‬ ‫ر‪೓೥‬اجےئہیاکی‪٧‬ٷنےکۖی‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫‪ ഁౚ‬ٵصف ۿی الےئ وت اس اک وثاب تہ ڑبھ اجات ہ اور اس اک ارج‬ ‫ل‬
‫اکی‪٧‬ٷنےکۖیہظلڰسا حالل‪౔،‬للروزی‬
‫تہزایدہوہاجاتہ۔‬ ‫احلصرکانہیرفضہوہ۬ھرف‪ඞ‬ضےک‪౗‬عرفامایگی‪:‬بعدالفر یض یۃ‬
‫آجا‪٧‬سنےکاپس۞ٿیکرفاواینہ‪೭ഒ‬آپد۾ۭےگ‬ ‫رف‪ඍ‬ض ا‪ഐ‬ہ اک وتق ااجےئ وت اس وتق ا‪൐‬ن‬ ‫اک ‪ ಉ౟‬ہی ہ ہک ارگ ٔ‬
‫ہک ‪٧‬نبس ‪٧‬قم رپ رصف رکےن یک رضورت ٷظ آت ہ ‪ ೭ഒ‬اس وک‬ ‫رف‪ඍ‬ض ا‪ഐ‬ہ یک ادا‪ ೕ඘‬رک ےل اس رف‪ඞ‬ض یک‬ ‫اکروابر وک ێھڑ دے اور ٔ‬
‫وگای ہک وکیئ ۿؿ یہ ‪ ഒൻ‬ہ ہک ہی ۬ھ رضورت ہ‪ ،‬را‪അ‬ت ۿی ڈگاھ‬ ‫ادا‪ೕ඘‬ےک‪౗‬ع‪ಯ‬ھوہظل‪٧‬عشۿیگلاجےئ۔‬
‫ڑپا وہا ہ‪ ،‬زہاروں الھک ‪ൊ‬ت‪ ،‬رکو ڑ‪ൊ‬ت واہں ےس زگرےت ۻی ‪ ೭ഒ‬وہ‬ ‫‪౞‬ضت ؿبا‪അ‬ل انبعم ریض ا‪അ‬ل ౑عیل ‪۹‬ن ےن دم‪ඍ‬ن ےک‬
‫ۿؿۻیہکہی٭کتمیکذہمداریہاسڈگےھوکاپےٹ‪ٍ،‬یۿٿیک‬ ‫ابزارۿیدگ۾ہکاذانوہیئاوراذانوہےنےکاسھتاسھتداکندار‬
‫ذہم داری ہ ڈگےھ وک اپےٹ‪ ،‬اکروپر‪ഒ‬ش یک ذہم داری ہ ہک اس‬ ‫ےن ا‪ൊ‬ن داکن ێھڑ دی‪،‬اکتش اکر ےنلہ ‪౬‬ی ێھڑ دای‪،‬ابغ ‪ഒᎋ‬‬
‫ڈگےھ وک درتس رکےبج ہکاس ےسرضر‪౻౩ ،‬ن‪൵ኯ،‬ٿیل‬ ‫واولںےنا‪൐‬نرٹہوک‪ೱ‬نںیوکێھڑدای‪،‬ولاہرےنا‪ൊ‬ن‪ಡඊ‬وکێھڑدای‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪18‬‬ ‫نظریات‬
‫ۖۆواےلوک۬ھوہریہہوساری‪،‬اس‪೏ഐ‬واےلوک۬ھوہریہہ‪ ዧᑜ ،‬واال ہ‪ ،‬ولوگں ےس ‪ۖ ಋഖ‬ٮ واال ہ ‪ ೭ഒ‬اس اک ‪౞‬ش ادێ و‬
‫ومرٹاس‪ ೏ഐ‬واےل وک ۬ھ وہ ریہ ہ‪ ،‬اچر‪ ൊං‬واےلوک ۬ھ وہ ریہ دص‪඘ಈ‬ےکاسھتوہاگ‪،‬ہی౑جرتارگوکیئرکۯٮہوتتہیہارجاور‬
‫ہ‪ ،‬بس وک وہ ریہ ہ اور ارگ وکیئ رصف دو ‪ಾ‬ن اک وتق دے تہیہاوۖچ‪٧‬قمواالہ۔‬
‫اامما‪౾‬ظریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬ن‪ഺ‬پےیک౑جرترکےتۺھاور‬ ‫دے‪،‬دس ‪౛‬ی روےپ اک ‪٧‬لزم رھک رک ےک اس ڈگےھ وک ‪౗‬ن رکا‬
‫دے‪،‬ارجت رپ رکا دے‪ ،‬دس ‪౛‬ی ‪ ഒൻ‬وس ‪ಥ‬چس اک رکا دے وت اۯس وکیئ‪٧‬ضربدھ‪ഒഅ‬اناکوکیئرشکیدھ౑جرتۿی‪،‬اسےکاہھتوہ‬
‫وکیئ ‪ ഒൻ ೮౸‬ہ ‪ ೭ഒ‬ہی ہک ۧمری ذہم داری ‪ ഒൻ‬ہ ‪ۧ،‬مرا رفض ‪ഺ‬پاد۞تۺھاوررفوتخرکواےتۺھاکی‪ഺ‬پےۿی‪൧‬چـیدھوت‬
‫‪ ഒൻ‬٭کتم اک رفضہ ۾خ٭کتماک رفض ہ ‪ ೭ഒ‬آپ ےکێب دت دای ہکہی ‪ഺ‬پا ےل اجٔو‪ ،‬رفوتخ رکان ‪೭ഒ‬اس ۿی ہی ـی ہ سج وک‬
‫۬ھ‪ഒዕ‬وتۓپدتدۯناور‪ಯ‬ھدتد۞نےک‪౗‬عاساکوسدارکان۔‬ ‫۽لا‪അ‬ل౑عیل‪അ‬لولسےناراشدرفامای‪:‬‬
‫وہاصبحےلۿئاوروہ‪٨‬ھلۿئاوررفوتخرکےکۖل‬ ‫’’اماطۃ األذی عن الطر یق صدقۃ‘ی‘ ی‬
‫وکیئ ‪౫‬ی ٷم ارگ اس وک ‪ ഒൻ‬ۿؿ ہ وت ہن ‪ ೭ഒ ഃጱ‬مک از مک آےئوتوہ ‪ഺ‬پاۺۯۿیرفوتخگیہی۬ھ اید‪،ഒൻ‬سکصخوکرفوتخ‬
‫اکی‪٧‬ٷنیہاسابتوک‪ഃጱ‬ہکرا‪അ‬تےس‪൵ኯ‬دہ‪ಸ‬یوکۧٹدۯنہی گی؟گہںرفوتخگی؟ہی۬ھاید‪ഒൻ‬وتاس‪౤‬فۿیوہػیزہاردرمہ‬
‫۬ھ دصہقہ ‪ഒഅ‬اسیکوہج ےس۬ھا‪٧‬سن وک ارج‪ഗ‬لاگ‪ ،‬وثاب ‪ഗ‬ل واسپ ےل رک ےکآےئ ۺھ اامم ا‪౾‬ظ ےنوپڧھ وت اَھں ےن گہ ہکۿی‬
‫اگاسیک‪඘ጷ‬ںۿیاسوکدرگیاجےئاگ‪౲൧೴،‬ھڑییس‪೯‬یتہڑبی دتان‪٨‬ھلگیوتوہوپرےػیزہاردرمہاامما‪౾‬ظےندصہقرکدایاورگہ‬
‫‪౭‬جتاکظب نباجایرکتہوتا‪٧‬سنا۞ستہاسرےاکمرکگػ ہک ہی اظرہ ہ ہک وہ ‪ഺ‬پا سج ۿی ـی دھ اور ـی دتےئ ‪ ೴౫‬مت ےن‬
‫ہ‪،‬ا‪൐‬ناملےکذر‪ඞ‬ع‪،‬وجاملہکوہانمو‪ಎ‬مدیک‪൵ጊ‬وں‪೭೷‬ںرپ اسوکڮیدایوتاسیکرمق۬ھایسۿیاشلموہۯئہوہاگل‪ഒൻ‬ہ‪،‬‬
‫رصف رک دۯت ہ اور رضورت یک ‪೭‬گ رپ وس‪ಥ‬چس رصف رکان اس ےک ان ٹمم وکن یس وہ رمق ہ؟ اس ۖی زہار دو زہار ‪ ೑അ ഒൻ‬وپرے‬
‫ۖی ‪ ೮౸‬ٷظ آات ہ اور ۿؿ ہ ہک ہی ۧمری ذہم داری ‪ ഒൻ‬ہ ػیزہاردصہقرکدےی۔‬
‫ہی ان یک ౑جرت اک احل دھ ارگ اۯس صخ ادێء اور دص‪඘ಈ‬‬ ‫دورسے یک ذہم داری ہ‪ۖ ،‬ێ !‪ ഁౚ‬ہ آپ یک ذہم داری ‪ ഒൻ‬ہ‬
‫‪ ೭ഒ‬آپ ےن اس اکم وک رک دای وت ۺۯ ڑبے ارج ےک آپ دقار وہں ےکاسھتوہوتوکیئعخ‪ഒൻ‬وہاناچۓی۔‬
‫اامما‪౾‬ظریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬نےکاہںاکیوعرت‪ഺ‬پا‪ഒᎀ‬ےل‬ ‫ےگ اس ۖی ‪ ഁౚ‬رط‪ඞ‬ق ےس ‪،‬اجزئ رط‪ඞ‬ق ےس‪౑ ،‬جرت رکان ‪،‬امل‬
‫احلص رکاناورۯیٯٵ ےساحلص رکاناوراس وک‪ಯ‬ھا‪൘‬ھ‪౬‬صرف آیئاوراسےنگہہکۿیاسوکوسروےپۿی‪ ೶፺‬وہںرفامایہکاسیک‬
‫ۿی رصف رکان ہی ۧمری ذہم داری وہت ہ اور ا۞س ౑جرت رکےن ای ‪ಇ೶‬وتاسےسزایدہوہیگ‪،‬گہ‪:‬دووسدےد‪!඘೾‬وترفامایہکاسےس۬ھ‬
‫زایدہوہیگ‪،‬اسےنگہ‪:‬آپ‪ഃ‬جےسذماقرکےتۻی‪،‬گہ‪౰:‬یوسدے‬ ‫املاحلصرکےناکارج‪،‬وثابتہزایدہہ۔‬
‫د‪!඘೾‬وترفامای‪:‬ہک‪൵‬سرمدوکدلرکےکالٔواوراسےسدام‪ಌ‬گأو‪،‬دورسے‬ ‫اکیدحثیاک‪ಊ౾‬نہیہ‪౛‬ق‪٫‬ۯ‪:‬‬
‫صـ ـ ـ ـ ـ ـیـدوق األمني یم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـیـع النبيني‪،‬ی وکدلرکالیئۯہںکتہکوخداچروسدرمہۿیاسوکرخدیا۔‬
‫جـ ـ ـ ـیـر ال ی‬
‫’ی’التا ی‬
‫آجکت وکیئ اترج آپ وک ‪٧‬ل ہ اۯس ہک آپ اس وک ‪ ഒᎀ‬ےل‬ ‫ني‘‘‬
‫والصدیق ی‬
‫ہک طچ اامتن دار اترج ‪٧‬یتم ےک دن ادێ اور دص‪ ඘ಈ‬ےک اجھیوسۿیاوروہرخدیےلوساوسۿیایڈڑیھوسۿی‪،‬ڈوھڈنےنےس‬
‫‪٧‬ه ‪ ೮౸‬ہ ‪ ೭ഒ‬وہ ۿؿ ۺھ ہک اکی وعرت ہ وج ابزار ےس‬ ‫اسھتوہاگ۔‬
‫‪ഒഅ‬ہی౑جرترکاتہ౑جرتہپراتسابزی‪،‬اامتنداریاک انوافق ہ وت اس وک وکیئ دوھہک ہن وہ‪ ،‬وکیئ ‪ೖ‬ھاٹ ہن وہ اس ےک ۖی وہ‬
‫وپرا ‪٧‬حظ رکات ہ وت اۯس صخ ابووجد اس ےک ہک داکن دار ہ‪،‬ابزار ۿی دام ڑباھےت ۿئ ۯہں کت ہکاس یکۿؿ ۿی ‪ ഒൻ‬آای وت ؿۿار وک دلای‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪19‬‬ ‫نظریات‬
‫اورایس‪ഺ‬پےوکاچروس درمہۿیرخدیا۔وتاۯسطچاامتنداراترجادێو وب‪٧‬ت اج راہ ہ دیتن رکات اج راہ ہ ولوگں ےس ‪٧‬ٯ ‪ ౖ౫‬ہ وت اکی‬
‫دورسے یک ‪ ౢ೶‬رک راہ ہ ‪ ،‬اس ےک ڑپویس ۻی ان ےک ‪౵‬قق ادا‬ ‫دص‪඘ಈ‬ےکاسھتوہوتوکیئعخیکابت‪ഒൻ‬ہ۔‬
‫اامم دخری ر‪೰‬م ا‪അ‬ل ౑عیل ‪അ‬ل ۬ھ ‪൵‬س دورسے رشکی ےک ‪ഒൻ‬رکاتہاسےک౏ھیئ‪౗‬نۻیانےک‪౵‬ققادا‪ഒൻ‬رکاتہوتہی‬
‫اسھت اکم رکےت ۺھ ‪،‬وخد ౑جرت ۿی ‪ ౮ඁ ഒൻ‬ۺھ اور دورسے صخ’’ واعملوا الصلحا ی‬
‫ت‘‘ واال ‪ ഒൻ‬وہا ‪،‬وپرا ‪౽‬م اصحل واال‬
‫آدیم ےک ذر‪ඞ‬ع اکروابرگی رکےت ۺھ وت اکی رم‪೫‬ب ان اک اسامن ‪ ೪೴‬وہاگ ہک دمم ادکم اطلۅی یک راعتی رکے‪ ،‬ان یک اپدساری‬
‫౑جرت آای ‪൧‬چ رخدیار آۿئ‪ ،‬رات وک اسامن ٿۇ اوررخدیار ۬ھ ۇپ رکے اور ان وک ‪౽‬م ۿی الےن یک وکشش رکے ‪،‬ۿی ‪ۧ ഒൻ‬ګ ہک آپ‬
‫ۿئ‪ ،‬ان ولوگںےن گہ ہکاپچن زہاردرمہےک ‪౿‬فرپ ہی مہوک ڮی د‪඘೾‬وت اکی یہ دن ۿی وہ اجھی ےگ ‪ ೭ഒ‬ارگ آپ‪،‬مہ ادکم اطلیم وک ۿؿ‬
‫ۻیاوراسابتاکادسسر‪೓ඐ‬ۻیہکمہا‪അ‬لےک‪౗‬نےۻیاورا‪അ‬ل‬ ‫اَھںےنرفامای‪:‬ہکلکوجابدوںاگ۔‬
‫لک‪ౢ‬بوہےتیہ‪൧‬چدورسےآۿئاَھںےنگہہکدسزہار یہ ےک ‪౵‬ضرمہ وک احرض وہان ہوت ۧمریزدنیگ ہی‪ವ‬ن روزہہاور وہ‬
‫ےک ‪౿‬ف رپمہ وک ہیامل ڮی د‪඘೾‬وتا‪ಎ‬ہںےن رفامای ہک‪ഒൻ‬دوںاگ ‪،‬ۿی زدنیگ وج ہک دا‪ೲ‬م ہ اور اس زدنیگ ےک ‪٧‬ق‪೺‬ل ۿی واہں اک رصف‬
‫ا‪ഒ‬ہ ولوگں وک دوں اگ وج ۍپ ابر ٵیے اپس آےئ ۺھ اس ۖی ہک وہ اکیدنۯہںےک‪ಥ‬چسزہاراسلےکاایمےکرباربوہاگ‪ಥഒഅ‬چس‬
‫ولگبجٵیےاپسآےئۺھوتۿیےن‪౰‬یرکیل‪೶‬ھہکاملانوک زہاراسلیکدمتےکرباربوہاگرصفآرختاکاکیدن۔‬
‫آپےکۖیوکیئ‪ഒൻ೮౸‬وہاگہکآپوپریزدنیگادکم‬ ‫دےدوںاگاورۿیا‪ൊ‬ن‪౰‬یوکوتڑان‪ഒൻೄౢ‬رکاتوہںاسۖیدس‬
‫زہارےکرخدیاروںوکێھڑرکےکاپچنزہارےکرخدیاروںوکوہاسامن ا‪ഐ‬ہےک‪౬‬طقبزگارںیاکیدورسےےک‪౵‬ققیکراعتیۿیزگارںی‪،‬‬
‫ؿبدتۿیزگارںیہیآپےکۖیوکیئ‪ഒൻ೮౸‬وہاگبجہکآپ‬ ‫دای۔‬
‫وتا۞س۬ھاترجزگرےۻیآپ۬ھانےک‪౺‬قدقمرپارگ اکہی‪٪‬صروہہکمہوک‪౻‬حاسد‪٧‬یےکۖی‪೑അഒൻ‬اکیاوردہنےک‬
‫ۖۆ یک وکشش رکےت ۻیاور ౔لل احلصرکےن یک وکشش رکےت ۻی‪ۖ ،‬ی ٿیاگیگی ہ ‪ ౟ೳ‬ہک ۧمرے آاق ۽ل ا‪അ‬ل ౑عیل ‪അ‬ل ولس ےن‬
‫اامتن داری‪ ،‬راتس ابزی یک وکشش رکےت ۻی اور اس ےک اسھت اراشدرفامای‪:‬‬
‫’’الدنيا مزرعۃ اآلخرۃ‘‘‬ ‫اسھتا‪൐‬ناملوکاکرؿیۿیرصفرکےنیک‪౰‬یر‪೓ඐ‬ۻی‪،‬رضوری‬
‫د‪٧‬یآرختیکاکتشاگہہ۔‬ ‫اور‪٧‬نبس‪೭೷‬ںرپرصفرکےنیک‪౰‬یر‪೓ඐ‬ۻیوتآپاکہیڰس‬
‫‪ ഒഅ‬الص ‪ೂ‬ھ اس وک واہں ‪٧‬ه ہ اور ۯہں اس وک اکتش‬ ‫౔لل آپ یک ہی ౑جرت آپ یک ہی اک౑‪ೝ‬ری اور ہی د‪٧‬یوی اومر ہی ا‪അ‬ل‬
‫رکےناک‪،‬جی‪٧‬گےناک‪೨ᑁ ،‬رکےناکومعقدایگیہ ارگۯہں‪඘ጷ‬ںیک‬ ‫ےکزندکیڑبیۯٶواےلاورڑبےوثابواےلۻی۔‬
‫ہیآپےکاورپرفض۬ھگیگیہہکدورسےےکاورپابر ‪೨ᑁ‬رکاتہوتواہںۯی‪ೂ‬ھاسوک‪ഗ‬لاگ‪،‬ارگرباٮیںاورگنوہںیک‬
‫رگاں نب ےک ہن رۻی ‪ ೑അ‬ا‪൐‬ن ڰس یک وکشش رکںی وت اس رط‪ඞ‬ق ‪೨ᑁ‬رکاتہوتاسوکواہں‪ُౙ‬ا‪ೂ‬ھ‪ഗ‬لاگ‪،‬اسۖیا‪٧‬سنوکاخصوطر‬
‫ےس آپ ےک اورپ تہ ےس ‪٧‬ع‪٧‬لت ۻی‪ ،‬د‪٧‬یوی ۬ھ وج اعدئ وہےت ےس اکی ‪౗‬نۂ ومنم وک ہی ۿٿ رضوری ہ ہک ۧمرے اورپ رفاضئگی‬
‫ۻی اور ان یک دجآوری ےک ‪౗‬ع یہ آپ ؿہہ ربآ وہ ‪ ౝൻ‬ۻی اور ایس اعدئ وہےت ۻیاورمہ وکوج رزق ౔للیکدلش رفضہوتایسرزق‬
‫౔لل یہ وک احلص رکےن یک وکشش رکںی اور رحام ےک رقبی ہن اجھی‬ ‫ےک‪౗‬عآپٯصاقوہںےگ‪:‬‬
‫ا‪അ‬لدبرکو౑عیلمہبسوکوت‪ಃ‬یؿیےسونازے۔‬ ‫ات‘‘‬
‫الصالِ َح ِ‬
‫واو َع ِمل ُوا َ‬
‫َ‬ ‫’’الَ ِذي َن ٓا َم ُن‬
‫ٓ‬
‫واخردعواناان اِلمد ۅل رب العالمني۔‬ ‫”وجاۯمنالےئاورۯیاکم‪ൻ‬ی‘‘۔‬
‫◘◘◘‬ ‫رصف ‪٧‬مزںی ادا رک یل ‪ ೭ഒ‬داکن ۿی ٿ۾ وت رسارس ‪౴‬ھٹ‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪20‬‬ ‫اسالميات‬
‫شعاعیں‬

‫‪അ೸‬اۅٰ‬
‫ؿیا‪౻౲‬اخص ٔ‬
‫(احظف)ا౑‪౯‬را‪౜‬ماقدری‬
‫رہ۔رقآن‪഑౛‬ۿیا‪അ‬ل‬
‫ِ‬ ‫‪౟‬بدار!آجےکدن‪౹ඞ‬ۿی‪೯ඍ‬ہن‬ ‫ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رک ا‪ൊ‬ن رب‪ ൵೤‬اب‪ ౰ಠ‬وہا زگرگی۔ؿی ا‪ ౻౲‬اک‬
‫ربا‪౶‬عت ےناراشد رفامای؛‪٧‬ٷن آسپۿی౏ھیئ౏ھیئ ۻی۔ارگآج‬ ‫ٵست ـی ۧلل آطمن رپ رو‪٧‬م وہا۔ رہ رطف ٵست واشدامین یک ٱہ‬
‫ےکدنوکیئ‪٧‬ٷنآپےسانراضہوتاےسرایض‪඘Ꭷ‬اوراسےس‬ ‫دوڑ ۯئ۔رہ ‪ಷ‬ہہ وخیش ےس ‪ಉ‬ث گلب ‪೭‬ھ اٿھ۔رہ ڿھ ےس رفتح و‬
‫‪٧‬عۇق ‪඘Ꭷ‬۔امہِ ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رک ےک روزوں ےن ابنط یک ‪ ഃጜ‬رکدی‬ ‫ویم ‪ ೿౨‬اخص ‪അ೸‬اۅٰ ہ۔‬ ‫ا౏‪౹‬ط اک ا‪౟‬ہر وہےن ‪٧‬گ۔ؿی ا‪ ౻౲‬اک ِ‬
‫ہ۔طفیئےکاسھت ملیےاکیدورسےاکدیلر۾ۭ۔رغبی‪٧‬ٷن‬ ‫امہ ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رکےک روزے ر‪ ೯ඐ‬واولں وک ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت ےن‬
‫وکا‪ಥ‬ناج‪ഘ‬یاےس‪൵‬سومعقرپ‪೫౭‬ہنێھڑےیرغبیا‪٧‬سنوک‪౹ඞ‬ےس‪٧‬گ‬ ‫‪٨‬ط ِرا‪౭‬عمہیٯقسدنؿطرفامایہ۔ہیدناوناع وا‪٧‬سمیکذغاھی‬
‫رکہیابوررکاد‪ ඘೾‬ہکمہ‪౛‬یےاسھتۻی۔زگ‪۵‬تاسلۿیوقمٷمۿی‬ ‫گھےن اور ‪೭೥‬ےن اک دن ہ۔رغ‪ഔ‬بں‪഍౳،‬وں‪౴ዑ ،‬ں‪،‬نت‬
‫ارگ وکیئ ‪౛‬فہق و ا౑‪౺‬ر وہا دھ وت ؿی ا‪ ౻౲‬ےک ‪٧‬برک دن ےن اےس ‪٧‬ٹ‬ ‫دٻتں یک ادماد وااعتن اک دنہ۔دصہق وؿیات اک دن ہ۔ٯل‬
‫دای۔آج ےک دن بس آسپ ۿی ‪౬‬غ ڿی ۻی۔اکی دورسے ےس ‪٧‬لیق‬ ‫اطلۅی ےک ۖی ا‪౟‬ہ ِر ٵست اک دن ہ۔یٯں‪ ،‬ےب طہروں‪،‬‬
‫ۻی۔اوختو‪౬‬سواتاکعھوپر‪౬‬ظرہہوہراہہ۔رغبیاٵیےس‪഍౳،‬‬ ‫ہ۔اص౔بن ‪٧‬صب‬
‫ِ‬ ‫انداروں‪،‬ےبونأوںیک‪౟‬بڿییاک‪౺౶‬صدن‬
‫ابداشہ ےس‪،‬اکال وگرے ےس‪ಉ،‬ف زردار ےس‪،‬ێھاٹ ڑبے ےس وگای رہ‬ ‫رپ الزم ہ ہکوہ‪ ጬ᣷‬وکدصہق ‪౲‬طادارکںی اتہکٯلےکرغاب و ٱقا‬
‫‪٧‬ٷناباکید۽گ‪౹ඍ‬ہب‪౹ඍ‬لمراہہ۔آجؿیا‪౻౲‬ےک‪٧‬برکدن‬ ‫۬ھؿییکوخټیںۿیرباربےکرشکیوہں۔آجےکدنوکیئ‪౶‬حوم‬
‫ےنبسوکآسپۿی‪٧‬لدایہ۔ابآجیکرطح‪٧‬ٷنآسپۿیلمرک‬ ‫اشدامین ہن رہ۔ٯل اطلۅی ۿی وکیئ ‪٨‬ھاک ہن رہ‪൵ -‬س اک دل‬
‫رۻی۔ا‪౲‬تاقوا౑‪౺‬روکا‪ൊ‬ن‪౽‬فںۿیداخہنوہےندںی۔ کییےوک‪౹ඞ‬‬ ‫عست و افہق ‪൵‬ش ےک ز‪౶‬مں ےس ‪ ౣዎ‬ہن وہ۔آج اک دن ٯل رموحہم‬
‫ۿی ہن زگرےن دںی۔‪౷‬فوتں ےک وپدوں وک ہن ‪ ಌᏎ‬دںی۔‪౞‬غ و ؿند یک‬ ‫ےکۖیوخیشاکدنہا‪౟‬ہ ِر‪೓౥‬اوراب‪ඍ‬م‪٧‬لاقتاکدنہ۔‬
‫آگہنۖٮدںی۔ابدعاووتںےکانگرسہناٿھ۾یاپھی۔ابد‪౺഑‬‬ ‫‪౟‬بدار!آج وکیئ وچ‪٧‬ہ وریان ٷظ ہن آےئ۔وکیئ آ‪ഄ‬ک ِ‬
‫دشت‬
‫ےکجیہناڿی۔دکوروتںیک‪വ౭‬ریہنۖڿ۔اب‪ඍ‬مادٮافتےکابزار‬ ‫ا‪٧‬لسےسنہنوہ۔وکیئ٭س‪ഺ‬پوںےسربہنہنوہ۔وکیئٯیا‪ൊ‬نیٯ‬
‫رگم ہن وہں۔ ربادری واد یک ‪ಊ౻‬م وہاھی ہن ‪൒೾‬۔‪౟‬بدار! آنئہ ‪൵‬س‬ ‫ادسس ‪೓౶‬ی اک طکر وہرک رش‪౴‬نہ اور‬
‫ِ‬ ‫رپ ‪ ౮ዸ‬ہن دگھیئ دے۔وکیئ ۩چ‬
‫رغبیاکدلہندۻھ۔‪൵‬سٯیوک‪൵ኯ‬ہن۾ۇ۔‪൵‬سےبطہرہوکزگدنہن‬ ‫‪౬‬مدہ ہن وہ۔ہی رسامہی داروں یک ذہم داری ہ ہک وہ اتم ےک رغاب اک‬
‫۾ۇ۔‪൵‬س‪٧‬ٷنوکاذیاہنوہ۔‪൵‬سڑپویسوکدھکہن۾ۇ۔آجؿیا‪౻౲‬اک‬ ‫دیل ر‪൵൸‬۔آج اک دن ا‪ ഒൻ‬وخطیں ‪ എኢ‬رکںی۔ازاہل رغتب اک‬
‫دنہآجیکرطح‪౥‬یوصکوہرکرۧنہ۔اے‪٧‬ٷن!‪඘‬ہؿیا‪౻౲‬‬ ‫اسامن رفامہ رکںی۔ وا‪എ‬ع ؿی وت ‪٧ ೱ೴‬ٷونں ےک ۖی ہ ‪ ೱ೴‬وک‬
‫اکۯپمہاورا‪඘‬س یہؿیےکومعقرپ ۿی دمماقر‪౬‬ی وک‪٧‬بر‪೐‬بد دۯت‬ ‫وخشورخموہاناچۓیوکیئغم ِرغتبۿیآجرواتہندگھیئدے۔وکیئ‬
‫وہں۔ؿی‪٧‬برک!!!!‬ ‫‪౤‬ی ا‪٧‬لس اک ز‪೺‬م آج ڑتٿت ہن ٷظ آےئ۔ٯل ےک رسامہی داروں وک ہی‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫‪౞‬ضت ‪ౢ‬یان عم ریض ا‪അ‬ل ౑عٴی ‪۹‬ن ےن اکی رم‪೫‬ب ؿی ےک‬ ‫بس وس‪ಭ‬ن وہاگ۔آج ےک دن اکی دورسے وک ‪٧‬بر‪೐‬بد د‪඘೾‬۔اکی‬
‫دن ا‪൐‬نضہادےوک رپاین ‪ എ౺‬ۓپدگ۾ وتروڑپے‪،‬ضہادےےن‬ ‫اسل ےک ‪౗‬ع ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت ےن ہی ‪٧‬برک دن ؿط رفامای ہ۔رہ‬
‫رعضگی! ٿیرے ااب اجن! آپ سک ۖیرورہ ۻی؟آپ ےن رفامای‬ ‫‪٧‬ٷن‪೹ಚ‬اال‪౬‬کناکیدورسےےسؿی‪ഗ‬ل۔‪౶‬لصود٭ےس‬
‫۞ٹ! ‪ ഃ೾‬ادنۍش ہ ہک آج ؿی ےک دن بج ڑلےک آپ وک اس ‪೷ඐ‬‬ ‫روسلرکمی۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولسیکػنہ۔‬ ‫‪ഗ‬ل‪،‬ۿل‪٧‬ه ِ‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫رکمی‪೛‬ن‪،‬وپرنوپر‪،೴೨ೂ඘،‬ٵغیبارترپدشی‬

 ‫‪21‬‬ ‫اسالميات‬
‫وک ۬ھ عبت احلص رکین اچۓی اور ‪ౘಎ ಲൻ‬اہ ای ارجت ۞ن ےس ۓپ‬ ‫رپاےن ‪ എ౺‬ۿی د۾ۭ ےگ وت آپ اک دل وٹٹ اجےئ اگ۔ضہادے‬
‫وخبا‪൒‬ھرطحوغررک‪ಊೳ‬اچۓیہک‪൵ൻ‬اۯسہنوہہک‪ಲൻ‬یلوہیئ‪ౘಎ‬اہای‬ ‫ےن وجا‪٫‬ا رعضگی! دل وت اساک وٹےٹ وجراضےئ اۅٰ وکہن اپطکای سج‬
‫ارجت اک قح ادا رکےن ےس ۓپ یہ ومت آاجےئ اور ۧمرے رس رپ‬ ‫ےن امںایابپ یک انرفامینیک وہ اور‪ ഃ೾‬اٯی ہ ہکآپ یکراض‪౴‬نی‬
‫دَییاملاکوابلرہاجےئاوردخا‪ಎ‬خا‪۳‬تآرختۿیمہ‪ೄೱ‬اجھی۔‬ ‫ِ‬
‫‪౞‬ضت‬ ‫ےک ‪ ഃಅ‬ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت ۬ھ ‪ഃ‬ج ےس رایض وہاگ۔ہی نس رک‬
‫ا‪അ‬لربا‪౶‬عتےک‪౭ಊ‬ل‪౗‬نوںیکاکیاکیاداۧمرےۖیومبج‬ ‫عمریضا‪അ‬ل౑عٴی‪۹‬ن ےنروےتوہےئ‪،‬ضہادے وکۿل‪٧‬گایاوراس‬
‫دص درسعبت وہت ہ۔بس اجۖت ۻی ہک‪౵‬ضر ‪ౢ‬یان وغث ا‪౾‬ظ‬ ‫ےکۖیداعیک۔(‪౬‬ک‪౞ം‬ا‪ಈಊ‬ب)‬
‫ریضا‪അ‬ل౑عٴی‪۹‬نیکاشنۮۯارعفوا‪അ಴‬ہ‪೭ഒ‬ا‪೶‬نڑبیاشنوہےن‬ ‫ِ‬
‫‪౞‬ضت ‪ౢ‬یان عم نبؿب ا‪౶‬عزی ریض ا‪അ‬ل ౑عٴی‬ ‫اٵی ا‪ಌ‬م‪഑ಌ‬‬
‫ےک ابووجد ۧمرے ۖی ‪౵‬ضر وغث اال‪౾‬ظ ریض ا‪അ‬ل ౑عٴی ‪۹‬نگی ‪ಸ‬ی‬ ‫‪۹‬نیکدختمۿیؿیےساکیدن‪ಆ‬بآپیکضہادایںاحرضوہھی‬
‫وغثا‪౾‬ظریض‬ ‫پیرفامےت ۻیڑپ۾یاور عبتاحلص ‪඘Ꭷ‬؛رساک ِر ِ‬ ‫اوروب۾یاباباجن!لکؿیےکدنمہوکنےس‪ഺ‬پےۍپےگ؟رفامای‬
‫ا‪അ‬ل‪۹‬نےنا‪ൊ‬ناکیرابیعۿیاراشدرفامای‪:‬‬ ‫‪඘‬ہ ‪ഺ‬پے وج مت ےن پہ رۻھ ۻی ا‪ ഒൻ‬آج دوھول لک پہ‬
‫‪౰‬ل وگدی ہک رفدا روز ؿی اتس‬ ‫‪ಊೳ‬۔‪!ഒൻ‬اباباجن!آپۿۍۖئ‪ഺ‬پے‪٨‬نادںی۔‪഑ഄഒ‬نضہادویں‬
‫وخیش در روح رہ ومنم دپدی اتس‬ ‫ےندضرکےتوہےئگہ!آپےنرفامای؛ٵییٿیریێ۬!ؿیاکدنا‪അ‬ل‬
‫دراں روزے ہک اب اۯمن ٵ۬م‬ ‫رب ا‪౶‬عت یک ؿبدترکےن اور اس اک صک دج الےن اک دن ہ۔ۖئ‬
‫رما در ‪೮‬ل وخد آں روز ؿی اتس‬ ‫‪ഺ‬پے ٿۇ رضوری وت ‪ഒൻ‬۔اباب اجن! آپ اک رفامن ‪ ౜൵‬درتس ہ‬
‫‪ ഒഅ‬ولگ ‪൪‬ہ رہ ۻی! لک ؿی ہ لک ؿی ہ اور بس‬ ‫‪ۧ ೭ഒ‬مری ‪Ꮛጬ‬ں اور دورسی ڑلگیں ۿۍ ‪ ౽ഋ‬دںی یگ ہک مت اٵی‬
‫وخش ۻی‪ ೭ഒ‬ۿی وت سج دن اسد‪٧‬ی ےس ا‪ಥ‬ن اۯمن ‪ಆ౵‬ظ ےل رکگی‬ ‫ا‪ಌ‬م‪ ഑ಌ‬ریض ا‪അ‬ل ౑عٴی ‪۹‬ن یک ڑلگیں وہ اور ویہ رپاےن ‪ഺ‬پے پہ‬
‫ٵیےۖیوتویہدنؿیاکدنوہاگ۔‬ ‫رۻھۻی۔ہی‪೓ඓ‬وہےئضہادویںیکآ‪ഄೱ‬ںۿیآ‪ಎ‬سںعھآےئ۔ہی‬
‫‪౲‬قی ہ ا‪೶‬ن ڑبی اشن ہکاو‪٧‬یے‬ ‫౏‪ౠ‬ن ا‪അ‬ل!گیاشن ٰ‬ ‫د۾ک رک اٵی ا‪ಌ‬م‪ ഑ಌ‬ریض ا‪അ‬ل ౑عٴی ‪۹‬ن اک دل ۬ھ عھ آای۔آپ ےن‬
‫رکام ےک رسدار!اور اس دقر وتاعض و ا‪౹೐‬ری!ہی بس ‪൧‬چ در الص‬ ‫اخزن(وزری امل)وک دلرک رفامای؛‪ ഃ೾‬ٵیی اکی امہ یک ‪ౘಎ‬اہ ‪ ಲൻ‬الدو۔‬
‫ۧمرے درس ےک ۖی ہ اور ۿۍ دتان يٵد ہ ہک ‪౟‬بدار! اۯمن‬ ‫اخزنےنرعضیک‪౵‬ضر!گیآپوک‪඘ಈ‬ہہکآپاکیامہکتزمدی‬
‫ےک ‪٧‬ع‪ഗ‬ل ۿی ‪ ౾౫‬تم رکان۔رہ وتق اۯمن یک ౔فتظ یک ‪౲‬ک‬ ‫زدنہرۻیےگ؟آپےنرفامای؛زجاکا‪അ‬لؿیا۔آپےن‪౜൵‬ؿمہاور‬
‫ۿی‪ഖ‬گرۧن‪൵ൻ،‬اۯسہنوہہک‪۫٧‬ری‪౾౫‬اورٿ۽ےکظب‬ ‫‪ ഁౚ‬ابت ‪൵‬ہ۔اخزن ڧلگی آپ ےن ضہادویں ےس رفامای؛ٿیری ٿیری‬
‫اۯمنیکدوتل‪۫٧‬رےاہھتےسنکاجےئ۔‬ ‫روسل رکمی ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس یک راض رپ ا‪ൊ‬ن‬
‫ٹی!ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت اور ِ‬
‫ست‬
‫ح‬ ‫م‬
‫وخاۧشتوکرقابنرکدو‪،‬وکیئصخاسوتقکتౖناک ق‪ഒൻ‬نب‬
‫ؿییک‪ഒ጗‬اورآداب‪:‬‬ ‫گػبجکتوہ‪൧‬چرقابینہندے۔(‪౴‬عنادلق)‬
‫* دجتم‪٨‬ناان*اننخرتوشاان*‪౾‬سرکان*‪಍‬ساکرکان(ہیاس‬ ‫ٷعز اقر‪౬‬ی! زگ‪۵‬ت دکایت ےس ۿۍ ‪඘‬ہ درس ‪٧‬ل ہک ا‪೾‬ل‬
‫‪ഺ‬پے پہ ۞ن اک انم یہ ؿی ‪ഒൻ‬۔رگن رب‪ഘ‬گ ‪ഺ‬پے ۓپ ‪۬ ೴౫‬ھ ےک ؿلوہ ہ وج ووض ۿی یک اجت ہ ہک ووض ۿی وت ػن ؤمدکہ‬
‫‪౞‬ضت‪ౢ‬یانعمنبؿبا‪౶‬عزیریضا‪അ‬ل ہ۔(اح‪۵‬یدہررش‪೶‬ع‪٨‬حاہلردا‪౯ኘ‬ر)*ا‪൘‬ھ‪ഺ‬پےٿۇ‪ۖ،‬ئوہں‬ ‫ِ‬ ‫ؿی‪٧‬نیئاج‪ౝ൵‬ہ۔ا‪അ‬لا‪೚‬ب!‬
‫‪۹‬ن سک دقر رغبی و ۯۿ ‪ ಅᎻ‬ۺھ۔ا‪೶‬ن ڑبی ؿن ےک احمک وت ۖئ ورہن دلھ وہےئ * وخټب ‪٧‬گان * ا‪ಎ‬گ‪൅‬ھ ٿۇ۔ بج ‪ ൧೴‬ا‪ಎ‬گ‪൅‬ھ‬
‫وہےنےکابووجدآپریضا‪അ‬ل‪۹‬نےنوکیئرمق‪౥‬مہنیک‪೶‬ھ۔آپریض ۍپوتاسابتاکاخصدیلر‪൵൸‬ہکرصفاسڑےھاچرامہشےسمک‬
‫ا‪അ‬ل ‪۹‬ن ےک اخزن ۬ھ سک دقر دایتن دار ۺھ۔اُ‪ಎ‬ہں ےن ۞ڻ وزناچدنییکاکییہا‪ಎ‬گ‪൅‬ھۍپ۔‬
‫(ابیقص‪28:‬رپ)ی‬ ‫وخ‪౰‬صرتادنازےس‪ౘಎಲൻ‬اہد۞نےسا‪٧‬کررکدای۔اسےسمہبس‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪22‬‬
‫‪౞‬ضتٶۍنبؿیضر‪೰‬ما‪അ‬ل౑عیل‪അ‬ل‬
‫سید ابو بکرمصطفیقادری‬
‫ڑپتھد۾کرک‪ಊౝ‬اسوہگیاوروہرمق‪٨‬طراامتنانزبرگےکاپسرھک‬
‫رکبجاقلفۿی ٿۇوتوپرااقلف‪ഐಪ‬وںیکذنروہ‪ಭ‬کدھ۔وہصخبج‬
‫ا‪ൊ‬ن رمق یک واسپ ےک ۖی ان زبرگ ےک اپسگی وت دگ۾ ہک وہ ‪౞‬ضت‬
‫‪ഐಪ‬وں ےک اسھت لم رک امل ‪ എኢ‬رک رہ ۻی‪ ،‬اس ۯڮرے ےن ا‪౟‬ہر‬
‫اتسرکےتوہےئگہہکۿیےنا‪൐‬نیہاہ‪౲‬ھںا‪ൊ‬نرمقاکیڈاوکےک‬
‫وحاےل رک دی ‪౞ ೭ഒ‬ضت ٶۍ ےن اےس ا‪൐‬ن رقبی دل رک وپڧھ ہک‬
‫ۯہں۩یںآےئوہ؟اسےنڈرےتڈرےترعضگیہکا‪ൊ‬نرمقیکواسپ‬
‫ےکۖی‪،‬آپےنرفامایہکسج‪೭‬گرھکۿئۺھوۻیےساٿھول‪،‬بجوہ‬
‫ا‪ൊ‬نرمقےلرکواسپوہگیوتآپےکاس۾ۮںےنوپڧھہکہیرمقاب‪ඍ‬م‬
‫‪എኢ‬رکےنےکدجےآپےنواسپ۩یںرکدی؟آپےنرفامایہکاس‬
‫ےن‪ഃ‬جرپا౑‪౾‬دگیاورۿیا‪അ‬لرپا౑‪౾‬درکاتوہں۔‬
‫‪ಯ‬ھ ‪ವ‬ن ویم ‪౗‬ع ‪ഐಪ‬وں ےن دورسا اقلف ولٹ ‪٧‬ی سج ۿی‬
‫تہ امل و ‪٧‬تع اہھت آای‪ ೭ഒ ،‬الہ اقلف ۿی ےس ‪൵‬س ےن وپڧھ ہکگی‬
‫‪۫٧‬را وکیئ رس‪೻‬ن ‪ ഒൻ‬ہ ؟ ‪ഐಪ‬وںےن وجاب دای ہک ہ وت سہ ی ‪೭ഒ‬‬
‫اسوتقوہبلدرای‪٧‬مزۿی‪౿౼‬لہ۔اسصخےنگہہکہیوتق‬
‫وت ‪൵‬س ‪٧‬مز اک ‪ ،ഒൻ‬رازہونں ےن گہ ہک ‪ಊ‬ف ڑپھ راہ ہ۔ ‪ಯ‬ھ اس ےن‬
‫وسالگی ہک بج مت گھان گھےت وہ وتگی وہ ‪۫٧‬رے ‪ೲ‬ماہ ‪ ഒൻ‬گھات۔‬
‫اَھںےنوجابدایہکوہدنۿیروزہر‪೓೥‬ہ۔اسےن‪ಯ‬ھگہہکہی‬
‫وتر‪٧‬ضناکۍۇ‪ഒൻ‬ہ۔ڈاوکٔوںےنگہ‪ಊ഍‬روزےر‪೓೥‬ہ۔ہی‬
‫احالتنسرکوہصخؽیتزدہرہگیاور‪౞‬ضتٶۍےکاپساجرک‬
‫رعضگیہک وصم و ‪౽‬لة ےکاسھت رزہین اکگی ٻٮ ہ؟ آپ ےن‬
‫وپڧھگیوتےنرقآنڑپاھہاسصخےنبجادبتۿیوجابدای‬
‫وت‪౞‬ضتٶۍےنہیآتیدلوتیک۔‬
‫تف ُْوا بِ ُذن ُْوبِ ِه ْم َخل َُط ْوا َع َم ًَل َصالِ ًحا‬
‫َو ٰا َخ ُر ْو َن اعْ َ َ‬
‫[وسرۃا‪ಌ‬تۃب‪،‬آتی‪]102‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫شخصیات‬
‫یاد رفتگاں‬
‫ِ‬
‫‪౞‬ضتٶۍ نب ؿیض نب‪౾౻‬د ‪ ೶ಊ‬ریوبیع ریض ا‪അ‬ل ౑عیل‬
‫‪۹‬ن یک والدت ‪ 1٠5‬ھ ‪ 723/‬ءۿی ‪౤‬م‪౱‬نۿی وہیئ اور‪ಎ‬ش و‪٧‬م ا‪ഔ‬برد‬
‫[‪]1‬‬
‫ۿیوہیئ۔ڑبیعمۿیآپوکہف۾ۇ۔‬
‫ا‪౗‬تاء رزہینگیرکےت ۺھ ۔ ‪౸‬ی آپ تہ یہ اب‪೫‬م و‬
‫آپ ً‬
‫ابرموتۺھ۔سجاکرواںۿیوکیئوعرتوہتاینجےکاپس‪എ‬ل‬
‫‪٧‬تع وہت وت اس وک ‪ ഒൻ‬ول‪ോ‬تاور سجوک ۬ھ ول‪ോ‬ت اس ےک اپس ‪൧‬چ‬
‫ہن ‪൧‬چ امل و ‪٧‬تع ێھڑ د۞ت ۔ آپ رزہین ےکابووجد رفض ‪٧‬مز و روزہ‬
‫[‪]2‬‬
‫ےکؿلوہ‪ಊ‬فوصمو‪౽‬لۃیکاپ‪౗‬نیرکےتۺھ۔‬
‫آپےکڈ‪೓‬یےسوتہباکظب ہیوہا ہکآپوکاکیڑلیک ےس‬
‫د٭وہیئ۔اکیدناسےکاپساجےنےکۖیدویارڑچھرہۺھ‬
‫وتاکیدلوترکےنواےلیکآواز‪೿‬نوجہیآتیرکمیڑپھراہدھ‪:‬‬
‫اَل َْم يَاْ ِن لِلَ ِذي َْن ٰا َم ُن ْْٓوا ا َ ْن تَ ْخ َش َع قُل ُْوبُ ُه ْم لِ ِذك ِْر‬
‫ق[وسرۃا‪౳‬حدی‪،‬آتی‪]16‬‬ ‫ِن ال َْح َِ‬‫الل َو َما نَ َز َل م َ‬
‫َٰ ِ‬
‫گیاۯمن واولںےکۖیا۬ھوہوتق ‪ഒൻ‬آای ہکانےکدل‬
‫ا‪അ‬لیکایداوراسقحےکۖیھجاجھیوجانزلوہا۔ (‪೛‬ناالۯمن)‬
‫آتی رکمی نس رک آپ ےک دل یک د‪٧‬ی دبل ۯئ اور گہ ‪ :‬اے‬
‫ٵیے رب ! وہ وتق آگی ہ "‪ಯ‬ھ آپ رات اکی ‪౦౭‬ن وب‪ౢ‬یہ‬
‫‪౬‬کنےک‪೯െ‬رۿیٹیۿئ۔واہں‪൧‬چ‪౬‬سرفۺھ۔انۿیےسعب‬
‫ےنگہاب‪౤‬فےکۖیೌلاچۓی‪൧೭ഒ‬چوبےل‪ౢ‬باکا౑‪౾‬ررکاناچۓی‬
‫۩یںہکٶۍرا‪അ‬تۿییہوہں ےگ ۿۍ ولٹ ۾ی ےگ۔ ہی نس رک‬
‫[‪]3‬‬
‫رک‪౞‬ضتٶۍےنوتہبیکاوران‪౬‬سرفوںوکانمواامندای۔‬
‫اکیرم‪೫‬بوکیئامل داراقلفاساجبنےسزگرراہدھ۔انۿی‬
‫ےساکیصخےکاپستہرمق‪೶‬ھ۔‪ಭ‬نچناسےن‪ഐಪ‬وںےکوخف‬
‫ےسہیوسچرکہکرمقباجےئوتتہاڧھہاورصحاۿیرمقدنفرکےن‬
‫ےک ۖی ‪೭‬گ یک دلش ۿی نک وت واہں اکی زبرگ وک ‪೦ಭ ಉഁ‬ےئ ‪౒೿‬‬
‫‪smahmad9452@gmail.com‬‬
 ‫‪23‬‬
‫[‪]8‬‬
‫وہاورد‪٧‬یوتافینہاورآرختدا‪ೲ‬م۔‬
‫آپقث‪،‬ثبوافلض‪،‬اعدبو‪ಇ೶‬اور‪൵౜‬ا‪౳‬حثیۺھ۔‬
‫[‪] 9‬‬
‫اصحلوکاسےکاسھتلخ ‪౼‬لرک دای۔)آپیکزابینرقآینآتینسرک‬
‫مس‬
‫آپیکرواتیےس‪ഁౚ‬دخری‪ ഁౚ ،‬لم‪౹ ،‬نرتذمی‪౹ ،‬ن‬
‫[‪]10‬‬
‫ایبدأوداور‪౹‬ن‪٧‬سیئۿیااحدثیوموجدۻی۔‬
‫‪ ಅᎻ‬اہرون ریش ےن گہ ‪ :‬ۿی ےن ‪٧‬ٽ ۿی اامم امکل ےس‬
‫زایدہابربعاورٶۍےسزایدہ‪ഒൻಇ೶‬دگ۾۔‪౞‬ضتؿبا‪അ‬لنب‬
‫‪٧‬برک ریض ا‪അ‬ل ౑عیل ‪۹‬ن ےن گہ ‪ :‬ٵیے زندکی روے ز‪ಋ‬ی رپ‬
‫ٶۍ نب ؿیض ےس اضف وکیئ ابیق ‪ ഒൻ‬ہ ۔ اامم ‪٧‬سیئ ریض ا‪അ‬ل‬
‫[‪]11‬‬
‫౑عیل‪۹‬نےنگہ‪:‬آپقثوامومن ۻی۔‬
‫آپاؿیعمۿی‪౱ౢ‬رحامۿی‪౵ኳ‬وطررپ‪౯ೢ‬وہۿئ‬
‫ۺھ اور آرخ عم ۿی درس دحثی ‪౗‬ن رک ےک رحم اۅٰ ۿی ؿبدت‬
‫زگاری اورراتدنرگہیوزاریرکانآپاک‪౒ೲ‬نی‪౸ፀ‬دھ۔دبنرپ‬
‫دو‪ഺ‬پوںےکوساوکیئاسامند‪٧‬یآپےکاپس‪ഒൻ‬دھ۔اورایساحتل‬
‫[‪]12‬‬
‫ۿی‪౶‬حم‪187‬ھۿیآپاکواصلوہا۔‬
‫‪౞‬ضت ٶۍ نب ؿیض ریض ا‪അ‬ل ౑عیل ‪۹‬ن یک دیت ‪౟ඍ‬‬
‫ےک‪౬‬ط‪അ‬عےسہیٹمموہاہکرہاحلۿیا‪അ‬لربا‪౶‬عتےسٻٮ‬
‫اقمئر‪೯೥‬اچۓی۔عمےک‪൵‬س۬ھۿصۿیٯ۽و‪౮౾‬ےسر‪۵‬تاٻتار‬
‫رکےنۿیاعر٭ٷس‪ഒൻ‬رکاناچۓی۔درسودتریےکاسھتا‪ൊ‬ن‬
‫آرختواع‪٪‬بیک‪౲‬کووخفدخاےسرلزاںرۧناچۓی۔‬
‫حواشی‬
‫[‪]1‬االٔؿلم‪153/5،‬‬
‫[‪]2‬ذترکۃاالو‪٧‬یءٵتمج‪،౹ኚ‬ص‪56-55‬‬
‫[‪]3‬وف ٹاتاالٔعٹانؤا‪٧‬بءٔادنءازلامن‪47/4،‬‬
‫[‪]4‬ذترکةاالو‪٧‬یءٵتمجص‪56-55‬‬
‫[‪]5‬ذترکةا౔‪ಅ‬ظ‪180/1،‬‬
‫[‪ ]6‬بار يخ‪౗‬غادٔاومديیہا‪ಈౚ‬م‪250/14‬‬
‫[‪]7‬ا‪ೳ‬ض‪339/13‬‬
‫[‪]8‬وف ٹاتاالٔعٹانؤا‪٧‬بءٔادنءازلامن‪84/4،‬‬
‫[‪]9‬ا‪౹ና‬تا‪౬౴‬ی‪43/6،‬‬
‫[‪ౚ]10‬ہنیا‪അౚ‬بی‪264/8،‬‬
‫[‪]12‬او‪٧‬یےراجلدحثیص‪184‬‬
‫****ی ی‬ ‫وتد‪٧‬یےسزاہ(ےبرغب)وہںاورمتآرختےس زاہ(ےبرغب)‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫شخصیات‬
‫(دورسوں ےن ا‪൐‬ن گنوہں اک ا‪౪‬تاف رکےت وہےئ ‪౽‬م‬
‫[‪]4‬‬
‫وہصخ‪಍‬حؽیترہگی۔‬
‫آپ ےن وتہب ےک ‪౗‬ع بس ےس ۓپ ٽل دنی احلص رکان‬
‫رشوعگی ۔آپ ےک دحثی ۿی ‪౺ಎ‬ر نب ‪ ، ౾አ‬دین نب ‪ౙ‬ش ‪ ،‬اابن‬
‫نبایبؿیش ‪ ،‬اہرون ؿبی‪ ،‬ٷۭ نب ؿب ارل‪౳‬ماورؿط نباسئ‬
‫‪അፊ‬ارل‪೰‬مټیخاوردلذمہؿبا‪അ‬ل نب‪٧‬برک ‪඘ ،‬ح‪٧‬طن ‪ ،ౡፔ ،‬اامم‬
‫اشعف‪ ،‬ادس نبومیس‪ౙ ،౒Ꮟ ،‬شاحیف‪ ،‬ٯسد‪඘ ،‬حٰنب‪඘‬حٰ‪ ،೶ಊ‬ا‪౜‬م نب‬
‫[‪]5‬‬
‫ٯقام‪അፊ‬ارل‪೰‬ماوراکی‪൵౜‬دمتعۻی۔‬
‫قفۿی آپ اامما‪౾‬ظاوب‪೹ಇ‬ؿهننباثتبریضا‪അ‬ل ౑عیل‬
‫‪۹‬نےکاشرگدۻی‪౸‬یآپانیک‪ം‬قہچرنک‪൵ಾ‬ےک رک ۬ھۺھ‬
‫‪ಭ‬نچن‪౞‬ضتویک نبرجاح‪അ‬لارل‪೰‬مےکاپساکیدناکیآدیمےن‬
‫گہہکاامماوب‪೹ಇ‬ریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬نےندطیکوت‪౞‬ضتویک‪അ‬لارل‪೰‬م‬
‫ےنرفامایہکاامماوب‪೹ಇ‬ریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬ندط۞ڻرک‪ౝൻ‬ۻی؟بجہک‬
‫‪٧‬یسۿی اامماوبویس وااممزرف ‪౥،‬ف دحثیۿی ‪౞‬ضت ‪඘‬ح نبایب‬
‫زادئہ ‪౞،‬ضتفحنبؿیثاور‪౞‬ضت౔بن ‪౞‬ضت‪౴‬نل‪،‬غل‬
‫اوررعیبزابنۿی‪౞‬ضتاقسنبعماورزہو‪౲‬قیۿی‪౞‬ضتدأود‬
‫اطیئ اور ‪౞‬ض ت ٶۍ نب ؿیض۞ؿ ‪ആ౼‬ر و ٶعوف طۮت ان‬
‫ےک‪ೲ‬ماہۻیوتسجےکمہ‪ഒ‬شا۞سوہںوہ۞ڻؿلرکگػہ۔ارگ‬
‫[‪]6‬‬
‫وہدطرکےتوتہی‪౞‬ضاتاھێ‪ൊ‬ھد۞ت۔‬
‫‪౞‬ضت ٶۍ نب ؿیض ریض ا‪അ‬ل ౑عیل ‪۹‬ن اامم ا‪౾‬ظ اوب‬
‫‪೹ಇ‬ؿهننباثتبریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬نےکابرےۿی‪೓ඓ‬ۻی‪:‬‬
‫اامماوب‪഍೹ಇ‬قاورقفۿی‪ആ౼‬ر‪،‬زہو‪౲‬قیۿیصہتایہت‪،‬‬
‫امل دار ‪ ،‬ا‪൐‬ن رقبی ‪ ዧᑜ‬واولں وک وجد و خس ےس ‪඘ኞ‬ب رکےن ۿی‬
‫ٶعوف‪،‬راتدنۿیدرسودتریےکاپ‪౗‬ن‪،‬اعدببشزدنہدار‪،‬مکوگ‬
‫‪౔،‬لل و رحام اک ‪ ౷ጬ‬آےن کت تہ مک وب‪ഖ‬ن واےل‪ ،‬ابداشہ ےک امل و‬
‫ذنراےنےس౏ھنگواےلۺھاوربجدحثی‪ഁౚ‬لماجتوتایسرپ‪౽‬م‬
‫[‪]7‬‬
‫رکےتارگہچطحہبوات‪೴‬عےسوہورہنؿمہ‪٧‬یسرفامےتۺھ۔‬
‫‪ ಅᎻ‬اہرون ریش ےن اکی دن ‪౞‬ضت ٶۍ نب ؿیض‬
‫ریضا‪അ‬ل౑عیل‪۹‬نےس گہہکآپۺۯڑبےزاہۻی!وتآپےنرفامای‬
‫ہکمت‪ഃ‬جےسڑبےزاہوہ۔‪ ಅᎻ‬اہرونریشےنوپڧھ۞ڻ؟ گہۿی‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪24‬‬
‫آرخیٷس‬
‫اعملرابین‪ౢ‬یا‪ౢ‬یا‪ಆ‬حاقدریاک‪౾ഐ‬ذوق‬
‫اورمحققینکاعلمیتعاون‬
‫ڈا‪೚‬ٹاراشداعملؿهین‬
‫‪೰‬نوطتن[‪٧‬قہل‪]ۭ٪‬ص‪،51‬ادارہ‪౲‬کاطلیمد‪ඍ‬ل‪2018‬ء)‬
‫اس رطح یک تہ یس ‪ഒ౩‬ںی ۻی ‪ ೭ഒ‬وطاتل ےک وخف‬
‫ےسسبایسرپا౑‪೪‬گیاجاتہ۔‬
‫‪౾ഐ‬و‪౺ಎ೹ኮ‬ہب‪౗‬نیاوریٹورک‪:‬‬
‫تہےساکما۞سوہےتۻی‪೾‬سرفدوادحاباسیناپہی‪൵ኳ‬کت‬
‫ٿۇگػہبجہک‪൧‬چڑبے‪౾ഐ‬و‪౺ಎ೹ኮ‬ےبیٹورکےک౑‪ಇ‬یض‬
‫وہےتۻی۔وموجدہدورۿیا‪౷‬فادیوطررپ‪೹ኮ‬اکمےکاسھتیٹورکیک‬
‫‪౸‬ک ۿی اکم رکےن اکر౓حناعم وہاہ۔ہی اکی ‪಄ጣ‬ہ ہکامیض‬
‫ۿیاعملؿطرپدمتعالہػنیکاترخیو౑عرفرپاخرطوخاہاکم‪ഒൻ‬‬
‫وہطکہ‪،‬دورسوںیکرطفےساس‪۳‬لۿیوج‪٧‬مایںاکموہےئ۬ھ‬
‫ۻی وت اس ۿی ااکرب الہ ػن ےس ‪౑ ౮ዀ‬عرف ےس زایدہ ‪౱‬ل ۍمں‬
‫۾۾یئۯئۻی۔اناطببووعالمےکپیٷظد۽گ‪౺ಎ‬وبںےکاسھت‬
‫رت‪ౙ‬ی وطر رپ اعمل رابین دقس رسہ اک ‪౺ಎ‬ہب ہی دھ ہک ‪౫‬یوں یک اجبن‬
‫ےسااکرب الہ ػن ےک‪ ౮ዀ‬اعمل ؿط رپ ۾۾یئ ۯئ ‪౱‬ل ‪ಆඍ‬ں اک ازاہل‬
‫گیاجےئ۔اس ون‪ౣ‬ی ےک‪౺ಎ ౲ኰ‬وبں یک ‪൵ኳ‬ےک ۖیآپ ےن‬
‫اگلاگلارفاداکا౑‪౴‬بگیدھ۔ارفادےکا౑‪౴‬بۿی۬ھآپیکگشدہ‪౪‬ل‬
‫اورو‪ౝ‬عرظیف‪٧‬مایںوطررپٷظآریہہ۩یںہکاسۿی۬ھآپےن‬
‫دمتع‪౬‬فداتوکپیٷظرگھاور‪൵‬س۬ھ‪ಇ‬سیک‪ౡഁ‬اور‪౫౷‬وکراہۿی‬
‫احلئ‪ഒൻ‬وہےندای۔وخدا‪൐‬نااسذتہو‪౟അ‬یکیٹ(سجیکرت౒یاور‪౲‬کی‬
‫و‪ಇ‬ل ذنہ اسزی آپ ےن وخد یک ‪೶‬ھ )ےک وہےت وہےئدمتع الہ‬
‫ػنےکاقلباکرۖئارفادوکا‪൐‬نان‪౺ಎ‬وبںاکۭصدنای۔‬
‫ۯہں‪ವ‬ن‪౾ഐ‬رپو‪ೕ‬یۿیارفادیک‪౼‬میلاکرسرسیذرکگیاجراہ‬
‫ہ ‪،‬ان ےک ؿلوہ‪౺ಎ ౾ഐ‬ےب اک اکی دہن آپےک ‪౲‬ک و ذنہۿی آابد دھ‬
‫‪،‬سجےکۖیہناجےنککارفاداکآپےنا౑‪౴‬بگیدھ۔‬
‫*‪-‬ا‪൐‬نآرخی‪౤‬ف‪౗‬غادےس‪ವ‬ندن‪ಆ‬بآپےن‪೰‬مرد‬
‫الطبریی د‪ඍ‬ل اک‪౤‬فگی ۔ٵیی ‪ౚ‬عدت ‪౴‬نی ہک اس ‪౤‬ف ۿی ڈا‪೚‬ٹ‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫شخصیات‬
‫انوارحیات‬
‫‪٧‬عرصنیوک‪౶‬صصذوقیکرطفرابغرکان‪:‬‬
‫اعملرابین دقسرسہو‪౬‬یا‪൵౜،౼౷‬ا‪അ౻౬‬عاورو‪౬‬یالظرف‬
‫وہےنےکاسھتارفادطنس۬ھۺھ۔نسوناور‪٧‬عرصنیےکاسھت‬
‫‪٧‬لاقوتںاور‪౬౾ഐ‬سلئو‪٧‬ع‪٧‬لترپدبدہلدیلۿیآپێئنساور‬
‫ا‪൐‬ن ‪٧‬عرصنی وا౔بب ےک ‪ ౾ഐ‬ذوق وک رپ‪ ೯ඐ‬یک وکشش رکےت اور‬
‫ذوق ‪ ౾ഐ‬ےک ‪٧‬حظ ےس ٯیان ‪౽‬م ےک ا౑‪౴‬ب اک ‪಍‬شرہ ۬ھ د۞ت۔‬
‫ڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬ت ونراین ےن ا‪ൊ‬ن ‪ ౽഑‬زدنیگ اک آاغز ذم‪ඍ‬ب طحتف ےسگی اور‬
‫اجم ونرےک‪ ൊಽ‬افرم ےس ربػ۽ ‪೰‬نواپک ۿیذم‪ඍ‬ب طحتفیکێئ‬
‫اترخیرمقیک اوراسٯیانۿیاخصصہت۬ھاحلصیک‪ ೭ഒ‬آپ‬
‫ےک زعزی ازاجن دوتس اعمل رابین دقس رسہ ےن آپ یک ‪೹ኮ‬‬
‫طل‪౗ഔ‬ں اک ادراک رکےت وہےئ اھێ ٯیان طحتف ےک اسھتٽل‬
‫و‪ ۭ٪‬یک د‪٧‬ی ۿی دقم ر‪ ೯ඐ‬رپا౏ھرا ۔آپ یک ذتڹی ‪ ౦ው‬ےن ابالرخ‬
‫ڈا‪೚‬ٹونراینوک‪ۭ٪‬یکرطفرابغگی‪،‬اور‪2011‬ءۿیؿلہمضفقح‬
‫ؿیآابدی ےک ڈریھ وساسہل ویم واصل یک ‪٧‬ن‪ౝ‬ب ےس ’’‪౲‬ش ؿلہم‬
‫ضف قح ؿیآابدی ‘‘ ےک ومعق رپ ’’ؿلہمضف قح ؿیآابدی‪ವ :‬ن‬
‫ٹناانت‘‘ یؿ ‪ ౾ഐ‬و‪ ೹ኮ‬ٯ۽ ےک اسھت ٽل و‪ ۭ٪‬یک د‪٧‬ی ۿی‬
‫اباض۩طوطرےسدقمرگھ‪ಯ،‬ھوتۯ‪٪‬تاکاکیدہن‪೭‬ھگی۔‬
‫‪ۭ٪‬یکرطفرابغرکےنےکٻٮےسا‪൐‬ن‪٧‬عرصدوتس‬
‫اعملرابیندقسرسہےکرکداراکذرکرکےتوہےئڈا‪೚‬ٹونراین‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫’’اس ‪ ౾ഐ‬و‪ ೹ኮ‬اکم یک ‪ ൵ኳ‬ےک دوران ہن اجےن ۮۯ ابر‬
‫زعزی ازاجن دوتسومالانا‪ౢ‬یا‪ಆ‬حاقدری دباویین یکاید ےنڑتاپای‪،‬ان‬
‫یک طہدتٵیی زدنیگ اک وہ زمخ ہ وج ‪۬ ൧೴‬ھ ‪౴‬نلم ‪ ഒൻ‬وہگػ ۔‬
‫ا‪ ഒൻ‬ڑپھ ڑپھ رک اور د۾ک د۾ک رک یہ ‪ ۭ٪‬اک ذوق ‪౗‬یار وہااور ان یک‬
‫وح‪۵‬ل ازفایئ ےن اجدہ ‪ ۭ٪‬رپ اگزمن رکدای ۔آج وہ ۧمرے در‪٧‬ین‬
‫وہےت وتاس اکم وک د۾ک رک ےباپایں ٵسور وہےت اور اس یک ‪എ౤‬ہ‬
‫وخاین ۿی وکیئ د‪ ಄ඍ‬رفوزگاتش ‪ ഒൻ‬ێھڑےت ۔‘‘(ذترکہ ‪٧‬ٽےئ‬
‫اطتذ‪:‬دمرہس‪౧‬ماٹلم‪ഷᎶ‬ڿھ‪،‬دباویں‬
 ‫‪25‬‬ ‫شخصیات‬
‫وخ‪౥‬ت ونراین ےک اسھت ۿی ۬ھ دھ۔اکی امہ ‪౾ഐ‬رپو‪ೕ‬ی اک ذرکگی رپد‪౤‬تسر‪೯ඐ‬ےکاسھتافریسزابنرپ‪౶‬صصدرکو‪٧‬ہرتر‪೓ඐ‬‬
‫اوراس ےک‪౺ಎ‬ےبرپ ۬ھ ‪ ೰ጡ‬یک اور رفامای ہکۿی ‪౗‬غاد رشفی ےس ۻی ‪،‬اھێ افریس زابن ۿی ‪ಆ౵‬ظ دنی رسامےئ وک اردو زابن ۿی ‪ಈኳ‬‬
‫ولٹ رکآاتوہں وت وتق ‪٧‬کل رک اس رپو‪ೕ‬ی رپ اکم رکان ہ ‪،‬اسھت رکےن اور افریس‪ಇ‬ل ذاخرئ یک‪ ۭ٪‬واڈیێٹ ےک ۖی ‪಍‬تہج رفامای اور‪൵‬ئ‬
‫یہ ہی ۬ھ ذرکگیہک اسرپو‪ೕ‬ی ےک ۖیومالان ‪٧‬یز ا‪౜‬م ‪౭౜‬ح اور ‪ಸ‬یںی ڰت اخہن اقدری ےس ان وک رفامہ یک اور زمدی ‪ಸ‬یںی ‪౤‬پد ‪ൻ‬ی‬
‫ومالانطیء ارل‪౳‬م‪ ಉᏑ‬نجیکرعیبزابنرپ رگتفا‪൒‬ھہ‪،‬ٵیی‪٧‬گہ اجےن یک ابت یک اور وخاشہ اک ا‪౟‬ہرگی ہک آپ اس ‪۳‬ل ۿی ا‪ൊ‬ن‬
‫ۿی تہ ‪٧‬نبس ۻی ‪،‬ان دوونں ‪౞‬ضات ےس ابت رکوں اگ ارگہی ٵصویفتےسوتق‪٧‬ک۾ی۔ڈا‪೚‬ٹاصبحےن۬ھڑبی‪ౝ‬نہ‪ಲೳ‬یناور‬
‫دوونں دیر وہرک ھچ ۍۇ ےک ۖی دباویں آاجھی وت ہی اکم ‪ ಊ೭‬ٵستےساعملرابین دقسرسہیکدوعتوکيبلگی‪،‬سجاک‪ኣᏙ‬ذرک‬
‫وہاجےئ اگ۔اسھت یہ ہی ۬ھ رفامایہک تہ ۓپ ےس ہی ‪ ౾ഐ‬رپو‪ೕ‬ی اَھںےناجمونرےکاعملرابینٵٮۿیا‪ൊ‬ناترثات‪౛‬حریۿیگیہ۔‬
‫‪౾ഐ‬اکومںاکا‪౪‬تاف‪:‬‬ ‫ٵیے ‪౺ಎ‬ےب اکۭص ہ۔ہی ‪౺ಎ‬ہب درالص زنۃہ ا‪ಌ‬خارط رپ اکم اک‬
‫اعمل رابین دقس رسہ دمتع ۿی ‪ ౾ഐ‬و‪ ೹ኮ‬ا‪٧‬نب ےک‬ ‫دھ ۔آپ درالص ’’ذلی زنۃہ ا‪ಌ‬خارط ‘‘ ےک انم ےس ‪ ೹ኮ‬اکم رکان‬
‫اچ‪ඓ‬تۺھ‪،‬اساکمۿیآپاکارادہہیدھہکاصبحزنۃہا‪ಌ‬خارطےن وخااہںۺھ‪،‬اسۖیدمتعۿیبج۬ھا‪౷‬فادی‪ኧᏞ،‬اییٹورکیک‬
‫مسل‬
‫ک ی ‪ ౡഁ‬ۿی الہ ػنےک ‪٧‬ٽ اور ‪౬‬شخئ رپوج ا‪౲‬تا رپدازی اور ‪౸‬کۿیوکیئ‪౾ഐ‬اکماس‪ഗ‬نآاتآپتہوخشوہےتاورڑبیگشدہ‪౪‬ل‬
‫ےباج‪ഒኛ‬رکےنیکوکششیکہ‪،‬اخصل‪౾ഐ‬و‪೹ኮ‬ا‪౻‬لبۿیان ےکاسھتاساکہنرصفا‪౪‬تافرکےت‪೑അ‬رباہراتس‪٧‬لاقتۿیای‬
‫رما‪ౝ‬لےکذر‪ඞ‬ع‪ಋ౶‬وک‪٧‬برکابدپیرکےت۔ۯہںادؿرےک‬ ‫ےکےباجا‪౪‬تااضت‪،‬ادہامتاورازلاامتاکوجابگ۾اجےئ۔‬
‫*‪-‬ایس رطح یٹ ورک یک وصرت ۿی آپ اکی’’ اعمل پیٷظرصفاکیوحاہلنقرکےنرپا౑‪೪‬اجراہہ‪،‬ومالاندصراولری‬
‫طۮتا‪٧‬س‪ഐ጗‬۾یای‘‘ رمبترکاناچ‪ඓ‬تۺھ۔اس ‪౾ഐ‬رپو‪ೕ‬ی رپ اقدری ‪౭౜‬ح(دصر ‪ ౜೺‬ؿؿ یف ا‪౳‬حثی اج‪ആ‬ع ارش‪ം‬ی ‪٧‬برک وپر)‬
‫آپاکماکارادہاسۖی ر‪೓ඐ‬ۺھہکاس‪ಇ‬سےکاکماعملِرعبۿی آپیکو‪ౝ‬عرظیفاکذترکہرکےتوہےئ‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫’’ومالان وموصفےکادنراکی ڑبی وخیب ہیٷظآیئ ہکوہا‪൐‬ن‬ ‫وہےئۻی‪೭ഒ‬ربػ۽یکطۮتاکاسۿیوکیئذرک‪ഒൻ‬اورارگہ‬
‫۬ھوت‪౱‬لوطررپہ‪،‬سجیکاطلحآپاچ‪ඓ‬تۺھاسےکۖی۬ھ ‪ ౹ඞ‬ۿی تہ گشدہ دل ر‪ ೓ඐ‬ۺھ‪൵،‬س ےن وکیئ ‪ ౾ഐ‬و ‪ ೹ኮ‬اکمگی وت‬
‫وپریو‪ౝ‬عرظیفےکاسھتاساکا‪౪‬تافرکےتاوررگاںدقر‪೮౫‬ت‬ ‫آپےنارفاداکا౑‪౴‬بگیوہاگ‪೭ഒ‬اساکٽلرامقٻطروک‪ഒൻ‬۔‬
‫*‪-‬امہانہماجمونرےکزریا౑‪ആ‬م‪2008‬ءۿیڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬ت ‪ౝ೹‬۾کرکاےسرواہن۬ھرکد۞ت‪،‬وخدۿیےنبج’’ا‪౒ፖ‬ا‪౷౴‬د‪അ‬ل‬
‫وناراینےنآپیکرافتقۿی‪300‬؍‪ౢ౨‬ترپ’’౑عرفوسادا‪౾‬ظ‘‘ امیفا‪౮ፉ‬ا‪‘‘౱ኸ‬اکاکمگیسجۿیومالانؿباحلرفگنمحیکرطفےس‬
‫ےکانمےساکیٯ۾طمرےاک‪೹ኮ‬رپو‪ೕ‬یدنای‪،‬اس‪౾ഐ‬اکمےک ذمبہ‪౮‬نرپواردوہےنواےلا‪౪‬تااضتےکوجاابتگتبوػنیک‬
‫ۖیاس وتقآپےک‪಍‬شرےےسدرجذلیارفادرپ‪౹ኳ‬وبرڈیک رو‪ഀ‬نۿیدےیاورگتبٷٽاعمرپآےنےک‪౗‬عانکت‪ೄേ‬وترب‪ౖ೴‬‬
‫‪౽ ഀ጗‬م ۿی آیئ ۔(‪)1‬ومالانوخ‪౥‬تونراین (‪)2‬ومالان ا‪ౢ‬یا‪ಆ‬ح ‪ ಊ౜‬اَھںےن‪ഃ೾‬طخگ۾‪،‬سجۿی‪౛‬حریگی‪:‬‬
‫’’آپیکگتبۿیےند۾کاورا‪೶‬ن‪ೄౢ‬آیئہکاولاتآرخاےس‬ ‫اعمص اقدری(‪)3‬ومالانطجداعمل ‪౭౜‬ح (‪)4‬ومالان ذۯشن ا‪౜‬م‬
‫‪౭౜‬ح ‪،‬ان ےکؿلوہ اعمل رابین دقس رسہ ےن ان‪ಸ‬ی رامق ا‪౻౻‬ر وک ۬ھ ڑپاھ‪،‬ڑبی‪ۭ٪‬ےکاسھتآپےناسرےد‪۵‬تےکوجاابتدےی‬
‫وبرڈ ۿی ازراہ وخرد ونازی اشلم رفامای اور د‪ඍ‬ل یک اکی ‪٧‬لاقت ۿی ۻی‪،‬ا౔نفرپوجاکیرقضدھآپےناےسادارکدای‪،‬وپریدمتعا౔نفیک‬
‫ٵیے ذوقےک ‪٧‬حظ ےس اکی ابب یک ذہم داری ۬ھ ‪౤‬پد یک‪౶،‬گٮچ رطفےسآپالقئ‪ౝ೹‬وبتکیۻی۔‘‘(اعملرابینٵٮص‪)187‬‬
‫‪౑౾ഐ‬س‪౬‬حتیک‪٧‬شدنیہ‪:‬‬ ‫ووجہاسرپو‪ೕ‬یرپاکم‪ഒൻ‬وہطک۔‬
‫اعمل رابین دقس رسہ اک ذوق ‪౬‬ط‪അ‬ع تہ ‪ ౮౳‬دھ ‪،‬ٵۍ ‪౬‬ط‪അ‬ع‬ ‫‪-‬ڈا‪೚‬ٹ ؿبا‪ಈౚ‬م ‪౰ೳ‬ین انب ومالان ؿبا‪౳‬قوس ‪౭౜‬ح‬ ‫*ی‬‫ی‬
‫وم‪ഒ‬گی‪،‬وجٷمویَیرٹس‪അ‬لڑگھۿی‪౜೺‬افریسےکاطتذۻی‪،‬د‪٧‬یت و‪ۭ٪‬ےکۖیۖئآافقیک دلشۿی ر‪ඓ‬ت‪،‬دوران‪౬‬ط‪അ‬عالہٽلیک‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪26‬‬ ‫شخصیات‬
‫‪೰‬نوطتنےک‪٧‬ٽاکاردوزابنۿی‪٨‬ٷطذترکہہ۔سجوتقہیگتب‪ം‬ک‬ ‫وکیئ ‪ ౾ഐ‬رفوزگاتشٷظ آت ‪ ،‬تہؿێہ ا‪౻‬لب ۿی اس ےس آاگہ‬
‫ۯئاخ‪౭‬قہاقدرہییکؿهطجدیگرپرساکراصبحاالٯتار‪౞‬ضتومالاناشہ‪഑‬ط‬ ‫رکےتسجۿی اطلحاکذجہباکررفاموہات‪൵،‬س‪ಇ‬سیک ‪౬ഒ‬ای۾داک‬
‫ارلوسل ؿباٯٯر اقدریدباویین دقسرسہ ‪౛‬شفی رفامۺھ۔ذترکہ ‪٧‬گر ےن‬ ‫ۉپراہ‪ഒൻ‬اپات۔‪ഒኛ‬ےک‪۳‬لۿیآپاکرطۍقہیدھہکبجڑبوںیک‬
‫آپ ےس وماد یک رفا‪ඍ‬م یک زگارش یک ‪ ،‬رساکر ےن رفاخ دیل ےک اسھت ان اک‬ ‫‪౛‬حریوں رپ‪౵‬ق رفامےت وتاس ۿی ا‪౞‬تام وکتمی اک ۉپ ‪٧‬مایں وہات‬
‫౑عونگی‪،‬سجاکذرکا‪ಎ‬ہںےنگتبۿیاسرطحگیہ‪:‬‬ ‫‪،‬اوربج آپ ا‪൐‬ن‪٧‬عرصنی ایێئ نس یک‪౛‬حریوںرپ ‪ഒኛ‬رکےت‪،‬وتاس‬
‫’’‪౛‬حریاترخی [عۅا‪٧‬ٽ]ۿی رامقےکاخصوطررپ‪٧‬عون‬ ‫ۿی‪౶౫‬ود٭اک‪౮౷‬اغبلوہات‪،‬اسھتیہاسابتاک‪٧‬حظر‪೓ඐ‬ہک‬
‫رہ۔‘‘(ذترکہ‪٧‬ٽےئ‪೰‬نوطتن‪[،‬مظہر العلماء فیتراجم العلماء‬ ‫‪ഒኛ‬ےسوح‪۵‬ل‪౺‬کہنوہ‪೑അ‬انےکادنرزمدیاڧھرکےناکذجہبٿیاوہ۔‬
‫والکمالء ]‪،‬ص‪،265‬ادارہ‪౲‬کاطلیمد‪ඍ‬ل‪2018‬ء)‬ ‫‪౾ഐ‬و‪ഒኛ೹ኮ‬ےکؿلوہادیب‪ഒኛ‬ۿی ۬ھآپیکؿۮ‬
‫*‪l960-‬ء ۿی بج رپو‪౴‬ی اویب اقدری’’ذترکہ‬ ‫تہ ‪೶ ౮౳‬ھ‪،‬اخہم دلیش ۿی آپ ےن اطحب ‪ಇ‬ل یک ‪౛‬حریوں اور‬
‫‪٧‬ٽے ‪೰‬ن(افریس)‘‘ومٔ‪അ‬فومولیر‪౳‬م‪അ‬ل(‪1335‬ھ‪1905/‬ء)‬ ‫ارابب‪౥‬عو‪౹‬خےکر‪౛‬حت‪౹‬خرپوجادیبرگتفیکہوہ‪٧‬س‪٧‬یتو‬
‫ےک رتۭم‪ ،‬رتذی اور اح‪۶‬ی اک اکم رک رہ ۺھ‪ ،‬وت دقمی ذترکوں یک‬ ‫‪౬‬حوراترپآپیکہم‪ౖඍ‬اورابغلٷظیاک‪ആ‬نوب‪٧‬ت‪٫‬بتہ۔‪೾‬س‬
‫دلش ۿی دباویں ۾ۇ۔اس وتق اخ‪౭‬قہ اقدرہی یک ؿه طجدیگ‬ ‫اخہم دلیش ۿی ‪٧‬ل‪೮‬ظگی اجگػ ہ ۔آپ یک ‪ഒኛ‬ںی دمتع ؿط رپ‬
‫رپاتج دار الہ ػن ‪౞‬ضت ‪ౢ‬ی ؿبا‪ ಊ౜ ೹ኸ‬اسمل اقدری دقس رسہ‬ ‫تہ‪ೄౢ‬یکھۯ‪،‬ا‪౻‬لب‪౵‬قوکرسااہگی‪،‬اورالہٽلےندجوطررپآپ‬
‫ےک ‪ ೓ዐ‬ۺھ ‪،‬اَھں ےنآپ ےس وماد یک رفا‪ඍ‬م یک زگارش یک‪،‬‬ ‫وک’’‪٧‬ٯزاندقو‪‘‘ಇ౯‬ےک‪അ౽‬دطبےسایدگی۔‬
‫ڰت اخہن اقدری ےک ذؿیہ ‪౼౶‬اطت ےس ‪ಇ‬ل آےگ اێھ اک اترث ڑپ۾ی ‪،‬ذترکہ ‪٧‬ٽےئ ‪೰‬ن(اردورتۭم) ےک پی ‪౼‬ف‬
‫ونادراتیکرفا‪ඍ‬م‪ :‬ڰتاخہناقدری‪ ،‬اخونادہ౒‪౾‬ۇی دباویںیک آابیئ ۿیاویباقدریاصبح‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫’’‪ౢ‬یؿبا‪೹ኸ‬ا‪٧‬سمل‪٧‬یںطجدہ‪ഒ౺‬دراگہاقرہیدباویںاور‬ ‫الطبرییہ۔ٮتدقمیاترخیدمرہساقدرہییکہا‪೶‬نیہدقمیاترخی‬
‫ڰت اخہن اقدری یک ۬ھ ہ۔ ہی الطبریی‪15000‬؍ ‪ಭ‬نرہ زہار دقمی ومولی ؿبا‪ ഑ኟ‬ا‪٧‬بل ‪٧‬یں یک ؿنتی ےس دمرہس اقدرہی اک اندر ڰت‬
‫ودجدی ٿ٭اعت ےک اسھت زہاروں اندر و انایب ‪౼౶‬اطت ےس امال امل اخہند۾ۯوک‪٧‬ل‪،‬سجۿی‪౛‬ق‪٫‬ۯدسزہارگتںیوہںیگ‪،‬نجۿیےس‬
‫ہ۔رہدورۿیاخونادہاقدرہیےکاس‪౾ഐ‬ذؿیےےسالہٽلا౑‪౴‬دہ اچرزہارےکرقبیوترصف‪౼౶‬اطتۻی۔‘‘‬
‫(ذترکہ‪٧‬ٽےئ‪೰‬ن‪،‬ص‪،27:‬اپ‪೓ౚ‬نط‪۹‬ر‪ഐ‬کوساس‪ೲ‬ٹ‪،‬رکایچ)‬ ‫رکےت رہ ۔اخ‪౭‬قہ اقدرہی یک اس ‪ ౾ഐ‬الطبریی ےس وج وکیئ ۬ھ‬
‫رپو‪౴‬یاویب اقدری ےن ‪1981‬ءۿی عۅ ا‪٧‬ٽ ۿی‬ ‫ا౑‪౴‬دے ےک ۖی احرضوہا ‪،‬الہ اخ‪౭‬قہ ےن ڑبی گشدہ ‪౪‬ل ےک اسھت‬
‫الطبرییےسا౑‪౴‬دہےکاوصلےک‪౬‬طقبوماعقرفامہ‪ൻ‬ی‪౯ፓ،‬یک اشلم ‪677‬؍‪٧‬ٽواداب ۿی ےس ا‪٧)61( ഢೱ‬ٽ اک ا౑‪౴‬ب رکےک اس رپ‬
‫اکی ڑبی ‪ౙ‬عاد ہ اخونادہ ౒‪౾‬ۇی یک ٽل دو‪೿‬ت ‪،‬گشدہ ‪౪‬ل‪ ౮౳،‬ادلیق اور ‪ವ‬ن طسی ౑عرف اور ‪ ౣአ‬وحایش ‪ ംൻ‬اور اےس ہس امیہ اٽل رکایچ‬
‫ۧمن ونازی اک ا‪౪‬تافگی ہ ۔رامق یک ‪ౚ‬عدت ‪౴‬نی ہک ‪9‬؍اگس (طمرہ ا۩ترب اتد‪1981 ౛౶‬ء)ۿی ’’عۅا‪٧‬ٽ‪౛:‬یوہںی اور‬
‫‪2018‬ءےسڰتاخہنیکدختمرپامومرہ‪،‬اسدر‪٧‬ین‪೰‬نویبون وچدوہںی ‪ೲ‬جی ےک‪61‬؍‪٧‬ٽ‘‘ےک ٹنان ےس اشعئ رکواای ۔ اظرہہ‬
‫‪೰‬نےکدر‪౴‬نں ارفاد ۻی وج ا‪൐‬ن ‪٧‬قہل ‪ ۭ٪‬ےک ۖی وماد یک دلش ای ہک ہی ‪ ౾ഐ‬وماد ڰت اخہن اقدرہی یہ ےس آپ وک رفامہگیگی وہاگ ‪೭ഒ،‬‬
‫ا‪൐‬ن ‪൵‬س ‪ ౾ഐ‬اکم ےک ۖی الطبریی ےس ا౑‪౴‬دے یک رغض اساکذرکا‪ಎ‬ہںےنا‪൐‬ن‪ಊ౾‬نۿی‪ഒൻ‬گیہ۔‬
‫‪l984-‬ءۿی ؿی االذگیومالان ‪ ಊ౜‬ا‪౜‬م ‪౭౜‬ح( اج‪ആ‬ع‬ ‫*ی‬‫ی‬ ‫ےس‪౛‬شفیالےئ‪೭ഒ،‬اۯس‪ഒൻ൧೴‬وہاہک‪൵‬سوکانرمادواسپگیگیوہ۔‬
‫ارش‪ം‬ی‪٧‬برکوپر)ا‪൐‬ن‪ವ‬نا౔ببےکاسھتاخ‪౭‬قہاقدرہیدباویںرشفی‬ ‫سجےک‪൧‬چ‪ಎ‬مےنذلیۿی‪ಇ‬ل‪౗‬ن‪ൻ‬یاجرہۻی۔‬
‫‪-‬ومالان‪ౢ‬ی‪೹ಊ౜‬سدباویین[م‪ ]1918‬ےن ‪1899‬ء ‪౛‬شفی الےئ اور اتج دار الہ ػن دقس رسہ ےس ‪എ౤‬اتن رايعتان‬ ‫*ی‬‫ی‬
‫فیتراجم العلماء والکمال یء‪ം‬ک‪،‬ہید٭ہ (رعیب)ےکرفا‪ඍ‬میکدروخاتسیک‪،‬سجاکوادح‪ಇ‬ل‪۳‬ٮڰتاخہناقدریۿی‬ ‫ۿیمظہرالعلماء ی‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪27‬‬ ‫شخصیات‬
‫راسلئ وادبر ۿی نج طمروں یک دواکٿیں ھۮ ‪ ،‬ان یک وخاشہ‬ ‫‪ಆ౵‬ظدھ‪،‬د۞نیکدروخاتسیک‪،‬آپےنرفاخدیلےکاسھت‪۳‬ٮؿطرفامای‪،‬سج‬
‫رپاکیاکیاکیپاھێؿنتیرکدںی ۔ایسرطحومالان‪ ౾Ꮮ‬ےنبج‬ ‫اک ‪౬‬ک اڈی‪ഒ‬ش ا‪ ಊኩ‬االطلیم ‪٧‬برک وپر ےس اشعئگیگی ‪،‬بج ہک ذموکرہ‬
‫داعف ا‪౷౨‬د نع رماد آابدرپ اکم رکےن ےکارادہ اک ا‪౟‬ہرگی وت اس یک‬ ‫‪٧‬صدئاکہیوادح‪ಇ‬ل‪۳‬ٮدھوجڰتاخہناقدرہیۿی‪ಆ౵‬ظدھ۔‬
‫زریاسک اکیپ ؿنتی یک ۔ ‪ಭ‬نں ہچ ومالان ےناعمل رابین دقس رسہ یک‬ ‫‪-‬اگس ‪2011‬ء ۿی ؿلہم ضف قح ؿیآابدی ےک‬ ‫*ی‬ ‫ی‬
‫‪౾ഐ‬درایدیلاکا‪౪‬تافرکےتوہےئ‪౛‬حریگیہہک‪:‬‬ ‫ڈڑیھ وس اسہل ویم واصل یک ‪٧‬ن‪ౝ‬ب ےس’’ڈڑیھ وساسہل ایداگری ‪౲‬ش‘‘‬
‫’’ہی ‪ ౾ഐ‬خسوت یک تہ ڑبی ‪౬‬ثل ہ‪ ،‬ورہن ۿی ےن‬ ‫ےکومعقرپڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬تونراینےن’’ؿلہمضفقحؿیآابدی‪ವ:‬نٹناانت‘‘ےک‬
‫‪೰‬نوطتن ۿی تہ ےس ولوگں وکدگ۾‪൵،‬س ادبرایاندرراسہل یک زایرت‬ ‫انم ےس اکی ‪ ౾ഐ‬و‪ ೹ኮ‬گتب ‪ಇ‬ل ٯ۽ یک سج ےک وماد ےک ‪۳‬ل ۿی‬
‫۬ھ‪ഒൻ‬رکاےت‪،‬دۯنوتتہدوریکابتہ‪-‬ہی‪౾ഐ‬خسوتاھێا‪൐‬ن‬ ‫دباویںرشفیاحرضوہےئ۔اع ِملرابیندقسرسہےنآپوکالطبرییےکذؿیہ‬
‫‪٧‬عرصنیرپوفیقد‪඘‬توہیئٷظآیئ‪(‘‘-‬اعملرابینٵٮص‪)232‬‬ ‫‪౼౶‬اطتےساخونادہؿیآابدےکدرجذلی‪౼౶‬اطتا౑‪౴‬دےےکۖی‬
‫فیتراجم العلماء والکمال یءاک‬ ‫* ی‪-‬مظہ یریالعلما یءی ی‬
‫ی‬ ‫رمدمرفامےئ۔‪-1‬ادهعا‪ۭ٪-2،౼ഒ‬ا‪౮‬ف ٰییفا౏طلا‪౾‬طی‪-3،‬‬
‫ٹمموادح‪ಇ‬ل‪۳‬ٮڰتاخہناقدریۿیوموجددھ‪،‬سجےس‪౾ౙ‬د‪౯ፓ‬‬ ‫ہہی ‪೿౨‬ہی ‪ -4،‬اح‪۵‬ی اقیض ‪٧‬برک‪ಊ౴-5،‬ہع ‪٧‬صدئ‪-6،‬ؿلہم ضف‬
‫ےنا‪൐‬نا‪൐‬نؿہۿیا౑‪౴‬دہگیاوراسےکوحاےلا‪ൊ‬ن‪౛‬حریوںۿی‬ ‫قح‪-7،‬تف ٰیرتددییحر‪അ‬لوٹکن‪ಊ౴-8،‬ہع‪౬‬کذی۔‬
‫دےی ‪،‬نج ‪ ౯ፓ‬ےن اس ےس ا౑‪౴‬دہگی ان ۿی ‪٧‬مایں انم رپو‪౴‬ی‬ ‫ڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬ت ونراین ےن ا‪ൊ‬ن ذموکرہ گتب ےک ص ‪157‬‬
‫اویب اقدری اورامرہا‪٧‬قدری اک ہ ‪،‬آرخاذلرک ےن ‪ಇ‬ل ‪۳‬ٮ [‪౷‬خوہن ڰت‬ ‫ات‪159‬رپذموکرہابال‪ಇ‬لگتوبںاکاجعم౑عرفرکاایہ۔‬
‫اخہناقدری]ےکادنروین‪ౢം‬رپا‪൐‬ن‪ಇ‬لےسذترکےیکا‪ඍ౯‬واافدتی‬ ‫‪-‬ومالانڈا‪೚‬ٹ‪٧‬ٯزا‪౜‬مدسدیی(اپ‪೓ౚ‬ن)ڰتاخہناقدری‬ ‫*ی‬‫ی‬
‫رپ اکی اترثات ‪౛‬حری ۬ھ ‪ം‬ک ہ سج ےک ۆی امرہا‪٧‬قدری اک د‪ ౡౡ‬اور‬ ‫ےکذؿیہ‪౼౶‬اطتےساعملرابینےک‪౑౾ഐ‬عوناکذرکےتوہےئ‪೓Ꮤ‬‬
‫‪2‬؍امرچ‪1962‬ءاترخی۬ھرموقمہ۔‬ ‫ۻی ‪’’:‬نج دونں ۿی االزرہ ویَیرٹس ۿی یپ ای ڈی اک ‪٧‬قہل ۾ک راہ دھ‬
‫ڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬توناراینےنایسانایب‪౼౶‬ےطوکا‪൐‬ن‪٧‬قہل‪ۭ٪‬اک‬ ‫ؿلہما‪ౢ‬ی ا‪ಆ‬حاصبحےن‪ഃ೾‬دتای ہکدمرہساقدرہیدباویںرشفییک‬
‫وموضع‪౴ኗ‬گیسجرپ‪ 2018‬ءۿیاھێد‪ඍ‬لویَیرٹسےسرپو‪౴‬ی‬ ‫الطبریی ۿی ؿلہم ضف قح ؿیآابدی ر‪೮‬م ا‪അ‬ل ౑عیل ےک ‪٧‬صدئ اک اکی‬
‫‪ಊ౜‬اکمظاصبحیک‪౷‬گاینۿی‪Ph.D‬یکڈرگیفتضیوہیئاورہیانایب‬ ‫‪ಊ౴‬ہع وموجد ہ ‪،‬ۿی ےن ‪ಥ‬ھ ےس زگارش یک ہک ‪ ഃ೾‬اس یک اکیپ‬
‫‪ಇ‬لرسامہی‪೰‬نواپکےسایساسل’’ذترکہ‪٧‬ٽےئ‪೰‬نوطتن‘‘ےکانمےس‬ ‫ؿنتیوہ۔‪౞‬ضتاص‪౟‬بادہاصبح‪೰‬نوطتنےسواسپآےئوتاَُھں‬
‫ااشتع ذپری وہا ۔ ڈا‪೚‬ٹوخ‪౥‬تونراین اصبح وک ہی ‪౼౶‬ہط وموجدہ اصبح‬ ‫ےنؿلہمؿیآابدیےک‪٧‬صدئیکوفوٹاکیپؿنتیرفامیئ۔ۿیےنصکہیاداگیوت‬
‫ل‬
‫طجدہوارث‪ಁ‬لمیسا‪അ‬لامسلولاج‪ഒ౺‬اتجدارالہػن‪౞‬ضت‬ ‫اَھںےنڑبیآ‪೫ೢ‬ےسرفامای‪’’:‬ہی‪൵‬ئوہجےسوتٵیارفضدھ۔‘‘‪.....‬ۯہں‬
‫‪ౢ‬یؿبانغ‪അಊ౜‬ط‪٧‬یںاقدریداتمرباک‪౯‬ہا‪౳‬قیسےکوتطسےس‬ ‫الوہر ۿی ا۞س ‪൵‬ئ ٽل دوتس ا౔بب ۻی نج ےک اسھت اص‪౟‬بادہ ومال ان‬
‫‪٧‬لاورہیانایبذترکہ‪౾ഐ‬د‪٧‬یۿی౑‪౾‬رفوہا۔اسانایب‪౼౶‬ےطرپ‪౾ഐ‬‬ ‫ا‪ౢ‬یا‪ಆ‬حاصبحاک‪٧‬ع‪ആ‬لتہ‪౶ክ‬ہنراہہ۔اخصوطررپوہ‪൵‬سےکاسھت‬
‫اکمےکدر‪٧‬ین‪౾ౙ‬دوحاہلاجتڰتیکڈا‪೚‬ٹاصبحوکرضورتڑپیوج‬ ‫۬ھ‪౑౾ഐ‬عونےسرگزی‪ഒൻ‬رکےتۺھ‪೑അ،‬اھێادنونازےتۺھسج‬
‫ڰت اخہن اقدری ےک ذؿیہ ونادرات ۿی وموجد‪೶‬ھ ‪ ،‬ڈا‪೚‬ٹ اصبح یک‬ ‫اک‪٪‬صر۬ھ‪ഒൻ‬گیاجگػ۔‘‘(اعملرابینٵٮص‪)210‬‬
‫وخاشہ رپ اج‪ ഒ౺‬اتج دار الہ ػن ےن وہ اسری گتںی ان ےک انم‬ ‫*‪-‬ومالان ذوا‪ಆ౨‬ر اخں ‪ ౾Ꮮ‬وکاعمل رابین دقس رسہ ےن‬
‫الطبریی ےس اجری رکواھی ‪،‬ھێ اَھں ےن اکم یک ‪ ൵ኳ‬ےک ‪౗‬ع‬ ‫ڰت اخہن اقدری ےک ذؿیہ ونادرات ۿی‪ಆ౵‬ظ ‪۹ ౮ഒ ౫೮‬پ ‪،‬اورالہ‬
‫د‪٩‬تظالطبرییوکواسپیک۔‬ ‫قف یک ‪ ೱ೴‬اسالہن الص اف‪ ౾ഐ ೲ೾‬اکم ےک ۖیؿنتی یک‪،‬نج وک ‪൵‬ئ‬
‫هت دحثی یک ابزایتف ‪ ۭ٪:‬وختی ےک‪౤ ౾ഐ‬ف ۿی‬ ‫امہ اَھں ےن ا‪൐‬ن اپس اکیش وپر رگھ ‪،‬بج اَھں ےنا‪൐‬ن اکم یک‬
‫عبوماعقرپدلش‪೴ౚ‬رےکابووجدالصامذخایرماجکتراسیئ‪ഒൻ‬‬ ‫‪ಸ‬یںی ای ‪ಉ౿‬ہب وماد احلص رکۖی وت اھێ د‪٩‬تظ واسپگی ۔ان‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪28‬‬ ‫شخصیات‬
‫(ص‪ 21:‬اک ‪ )೴ഃ‬اکی ےس زایدہ ہن ۍپ اور اس اکی‬ ‫وہاپت‪ۭ٪ ౾ഐ،‬ۿیاۯس دوشار زگار رم‪೮‬لآاتہ‪،‬ا۞س وماعقرپ‪ಇ౯‬‬
‫ا‪ಎ‬گ‪൅‬ھۿی۬ھ‪೵Ꮣ‬اکییہوہاکیےسزایدہ‪೵Ꮴ‬ہنوہںاور‪೵Ꮴ೴౫‬‬ ‫‪౾ഐ‬دایتن اوراوصل ‪ۭ٪‬یکراعتی رکےتوہےئدیض ێھڑ دۯتہ‬
‫ےک ۬ھ ہن ۍپ ‪ ೵Ꮴ‬ےک وزن یک وکیئ ٯی ‪ഒൻ‬۔ اچدنی ای ‪൵‬س اور‬ ‫‪،‬سج یک ‪౑ ౾ഐ ൵ኳ‬عون ےک پی ٷظ ‪ ۭ٪‬اکر ےک ‪٧‬عرص ‪ ಇ౯‬ای ‪౗‬ع‬
‫داھت اک ‪ ೊൿ‬ای اچدنی ےک دین رکدہ وزن و‪౫‬یہ ےک ؿلوہ ‪൵‬س ۬ھ‬ ‫ےکالہٽلرکےتۻی۔اعمل رابین دقس رسہےناس رطح ےس۬ھ ‪൵‬ئ‬
‫داھتیکا‪ಎ‬گ‪൅‬ھای‪ഒൻೊൿ‬پہ‪ౝൻ‬۔‬ ‫الہ ٽل اک ౑عونگی‪،‬ۯٿت ےس رگزی رکےت وہےئ ‪٨‬طر ‪ಎ‬مہن رصف‬
‫* ‪٧‬م ِز ‪౲‬ج ۭم یک ‪ ౱ౢ‬ۿی ڑپ‪೥‬ن * ؿی ا‪ ౻౲‬یک ‪٧‬مز وک اجےن‬ ‫اکی‪౬‬ثلرپا౑‪೪‬گیاجراہہ۔ومالان‪೹ಊ౜‬ناخںرب‪ഔ‬لیےنافلض‬
‫ےس ۓپ ‪ವ‬ن ‪ೕആ‬رںی گھ‪౰ ಊೳ‬ی‪،‬اپچن‪،‬است ای مکو ‪౜‬ی ‪౶‬گ اطق وہں‬ ‫رب‪ഔ‬لی یک گتوبں ےس ااحدثی اور ౑ف‪౤‬ی اک ذؿیہ اذخ رکےک‪౛‬قۯب دس‬
‫‪ೕആ‬رںیہنوہںوتوکیئ‪ಸඊᎊ‬یگھ۾ی۔‬ ‫دلوںۿیاجعماالاحدثیےکانمےسگتبرمبتیک۔اکی‪٧‬قمرپاکی‬
‫*‪٧‬م ِزؿیؿیاگہۿیادارکان *ؿیاگہٿیلاجان*وساریرپ‬ ‫دحثیاکرتۭموت‪٧‬ل‪౶‬گاسدحثیاکهت‪٧ഒൻ‬ل‪،‬ا‪ಎ‬ہںےنازراہدایتناس‬
‫۬ھاجےنۿیوکیئرحج‪౶ഒൻ‬گسجوکٿیلاجےنرپدقرتوہاس‬ ‫‪٧‬قمرپدیضێھڑدیہکارگ‪൵‬س‪ಇ౯‬وکدحثیلماجےئوتاےسرمقرکدںیاور‬
‫ےکۖیٿیلاجاناضفہاورواسپۿیوساریرپاجےنۿیرحج‬ ‫رمبتوک‪ಉ౰‬رفامدںی۔اسرپاعملرابیندقسرسہیکٷظڑپی‪،‬آپےن‪ಊಁ‬یل‬
‫‪٧ * ഒൻ‬م ِز ؿیےک ۖی اکی را‪അ‬ت ےساجان اور دورسےرا‪അ‬ت ےس‬ ‫‪ಋ౗‬ےسهتدحثییکابزایتفیکاورومالان‪೹‬ناصبحوک‪ಉ౰‬گی۔اس‬
‫واسپآان*ؿییک‪٧‬مزےسۓپدصہق‪౲‬طادارکان۔‬ ‫ےکؿلوہاےسامہانہم ِ‬
‫’’اجمونر‘‘د‪ඍ‬لۿی۬ھااشتعےکۖیاراسلگی‪،‬اور‬
‫اضف وت ‪඘‬ہ ہ ‪౶‬گ ؿی یک ‪٧‬مز ےس ‪ಆ‬ب ہن دے ‪അ‬ک وت ‪౗‬ع‬ ‫’’هتدحثییکابزایتف‘‘ےکٹنانےسآپیکہی‪౛౾ഐ‬حریاجمونرطمرہونٵب‬
‫ۿیدےدںی۔‬
‫‪2005‬ءۿیااشتعذپریوہا۔‬
‫*وخیشاظرہرکان*‪೚‬ثتےسدصہقدۯن*ؿیاگہوکا‪ಋጪ‬نو‬
‫اتج ا‪౱ಉ‬ل اکییم یک ٿ٭اعت الہٽلیک دختم‬
‫واقر اور یۆ ‪٧‬گہ ‪ൻ‬ی اجان * آسپ ۿی ‪٧‬برک ابد دۯن * ‪౗‬ع ‪٧‬م ِز ؿی‬
‫ۿیہہی‪ :‬اتج ا‪౱ಉ‬ل اکییم ‪ ،‬اخ‪౭‬قہ اقدرہی اک اکی ذ‪඘‬ل ‪ ౜೺‬ہ وج‬
‫‪౬‬ص‪ം‬ح اور ‪٧‬عۇق ‪ ౟ೳ‬ہک‪ಁ‬مُا ‪٧‬ٷونں ۿی راجئ ہ ‪౒ೲ‬ہ ہکاس‬
‫‪ ،ۭ٪‬ختی‪ ،‬ٯ۽ و اتیل‪ ،‬رتذی و رتۭم اور ‪౷‬شو ااشتع ےک‬
‫ۿیا‪౟‬ہ ِرٵستہ(دہررش‪೶‬ع)‬
‫ٯیانۿیاچرداہٮیں ےس‪౦ው‬دخامتا‪౭‬جمدےراہہ۔اکییم‬
‫*ؿیا‪ംዡ‬دممادکمۿیؿیا‪౻౲‬یکرطحہرصفعب‬
‫ےس ‪2007‬ء ات ‪2014‬ء‪౛‬قۯب ‪120‬؍گتںی اعمل رابین ‪ౢ‬ی ا‪ౢ‬یا‪ಆ‬ح‬
‫ابوتںۿیرفقہ౒‪ౙಉ‬قؿیۿی‪ౠኗ‬ہیہہک‪٧‬مزےسۓپ‪൧‬چ‬
‫اقدرییک‪٧౾ഐ‬یدتۿیٷٽاعمرپآھی۔آپاک‪ಊಁ‬لدھہکاکییم‬
‫ہنگھےئاچہرقابینرکےایہنرکےاورارگگھ‪٧‬یوترکاتہ۬ھ‪ഒൻ‬‬
‫* ؿی ا‪ ౻౲‬یک ‪٧‬مز ےک ۖی اجےت وہےئ را‪അ‬ت ۿی آ‪ ೫೴‬ےس ‪൵ኃ‬‬ ‫ےک زری ا౑‪ആ‬م وج۬ھ گتںی ااشتع ذپری وہںی ‪ ،‬آپ اھێ ‪೰‬نوطتن‬
‫‪ ൵ൻ‬اور ‪٧‬م ِز ؿی ا‪ ംዡ‬ےک ۖی اجےت وہےئ را‪അ‬ت ۿی ‪ ౮౳‬آواز ےس‬ ‫عھ یک امہ طۮت اور الطبریویں اور دمارس ۿی ‪٨‬طر ہہی ‪، ೪ጞ‬اعمل‬
‫‪൵ኃ-൵ൻ൵ኃ‬ہیہ‪:‬‬ ‫رابیندقسرسہیک‪౾ഐ‬یفیضرپتہےس‪౞‬ضاتڈاکرخچایگتوبںیک‬
‫اۅلیاكربیاۅلیاكرب ًلیالهیاًلیاۅلیواۅلیاكربیاۅلیاكربی‬ ‫‪ ಇ೶‬ادا رکےن یک وخاشہ اظرہ رکےت سج رپ آپ رفامےت ہک ٵیے‬
‫و‪ಋ‬ل اِلمد‬ ‫وادلرگایمرفامےتۻیہکمہٽلےکاخدمۻیڰترفوش‪ഒൻ‬۔‬
‫رتۭم‪ :‬ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت تہ ڑبا ہ۔ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت‬ ‫ہی ‪۳‬ل ؿی آپ یک طہدت ےک ‪౗‬ع آپ ےک ربادارن‬
‫تہڑباہ۔ا‪അ‬ل ربا‪౶‬عتےکوساوکیئؿبدتےکالقئ‪ഒൻ‬اور‬ ‫زعزیاج‪ ഒ౺‬اتج دار الہ ػن ‪౞‬ضت ‪ౢ‬ی ؿبانغ ‪അ ಊ౜‬ط ‪٧‬یں‬
‫ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت تہ ڑبا ہ ا‪അ‬ل رب ا‪౶‬عت تہ ڑبا ہ اور ا‪അ‬ل‬ ‫اقدری داتم رباک‪౯‬ہ ا‪౳‬قیس [زبی طجدہ اخ‪౭‬قہ اعۅی اقدرہی دباویں‬
‫ربا‪౶‬عتیہےکۖیدمم‪౛‬ع‪඘೻‬ۻی۔‬ ‫رشفی ]اور افلض ‪ಁ‬لم اطلۅی ‪౞‬ضت ومالان ضف روسل ‪ ಊ౜‬زعام‬
‫ا‪അ‬لربا‪౶‬عتۿۍؿیا‪౻౲‬یکوخطیںػنےک‪౬‬طقباحلص‬ ‫اقدریدم‪೹‬لیک‪٧‬یدتو‪౷‬گاینۿیاجریہ۔‬
‫*ی‬‫رکےنیکوت‪ಃ‬یؿطرفامےئ۔** ی‬ ‫*** ی‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہ نامہاشرفیہ‬
 ‫‪29‬‬ ‫اساطينتصوف‬

‫‪౞‬ضت‪౴‬خوما‪౾‬ظاکاسیندقسرسہ‬
‫مہتابپیامی‬
‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ وک ا‪ಥ‬ن رواحین یپا اور رمدشامۖت ۺھ۔ان ۿی اٵی ‪౯ഔ‬ر‬
‫والدتاب‪ౚ‬عدت‪:‬‬
‫اکانمرسِ‪౲‬ہتسہ۔اشرعاور‪౲೚‬اں‪ഄೲ‬ادلنی‪ಊ౜‬ابرب۬ھآپےک‬
‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ‪ౢ ،‬ی دلل ادلنی ا‪౜‬م ا‪٧‬کاسین ادلۧبدی یک دماوحں ۿی اشلم دھ۔ ”رطحی رادشی“ ۿی رمزا ‪ ಊ౜‬یحر ےن ابرب اور‬
‫والدت ‪1461‬ء ۿی وطس ا‪ ඘౛‬ۿی از‪೓ኂ‬ن ےک صہ اکاسن ۿی ‪౴‬خوما‪౾‬ظےکٯٻترپاکیفرو‪ഀ‬نڈایلہ۔وخد‪౴‬خوما‪౾‬ظیکاکی‬
‫وہیئ۔ آپ ౔‪ ഒ‬ا‪౵‬ط‪ಇ‬ی ‪ౢ‬ی ۻی‪ആ౼،‬ر اعمل دنی اور رباخن ادلنی ستقلگتب‪ഄೲ‬ادلنیابربےکٻٮےسہسجاک رویس زابن ۿی‬
‫م‬
‫کی ت‬
‫وبوبرہی“(‪౯ೱ‬ابتابربی)ےکانمےسوہ‪ಭ‬کہ۔‬ ‫”روسالیئ‬ ‫رتۭم‬ ‫ل خ یک اوالد ۻی آپ ےک اخدناین اوحال اک ذترکہ ”دمۃع ا‪ಆ಍‬امت‪،‬‬
‫ؔ‬
‫‪َ౜ೳ‬یں ےک اکی ڑبے وفیج ೌیر اجن ‪೗‬ی ‪٧‬طن یک‬ ‫روۃی ا‪౳‬قس“ اور د۽گ گتوبں ۿی ٿۍ ےس رموقم ہ۔ آپ یک‬
‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ دگ بب( ؿل ادکارہی ) ۖل ۿئ ہی ‪٧‬قم‬ ‫صہت امرہِ اۧۼت اور وصیف یک ‪ ඘ኂ‬ےس ہ‪ ،‬آپ دہب یدہی‪ ౯೑‬وخاشہ رپ ‪ِ ،‬‬
‫ےکابیناوراکیڑبےٷظہیدانۺھاور‪۳‬ل‪ዀኙ‬ہییکۿٯت ‪౤‬م‪౱‬ن ےس ‪ೱ 12‬ل‪ ಾ೽‬دور وادی ٍینک (‪౸ഔ‬وپاٹ‪٧‬ی) ۿی ہ‪،‬‬
‫ایس ‪٧‬قم رپ اَھں ےن ا‪ൊ‬ن زدنیگ ےک آرخی اایم زگارے‪ ،‬ۯہں‬ ‫ےکرفوغۿیآپاکامہرکدارراہ۔‬
‫اَھں ےن دس ابغ ‪٧‬گےئ۔‪౤‬م‪౱‬نی زابن اک ‪౼‬ف ”دگب بب“‪،‬واحض‬ ‫‪ِ೹ኣ‬ٽل ‪:‬‬
‫اایم وجاین ۿی ‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ےن ات‪ ౺౱‬ےک اکی‪ആ౼‬ر دمرہس وطر رپ افریس ”دھب ید“ اک مہ ۽ه ہ۔ ‪౗‬ی اکی درتخ اک انم ہوج‬ ‫ِ‬
‫ۿیٯ۽احلصیکاوروۿطا‪඘౛‬ۿی‪۳‬ل‪౺‬ق‪౗‬نہیےک‪٧‬ٯزٿیاکلم ‪ಁ‬مُا ٿہڑوں ۿی اپای اجات ہ۔ اس یک ٿۍں ‪ ೂ೶‬اور انزک وہت‬
‫ٔ‬
‫وخاہج ارخدقس رسہ ےس ‪ ౡ೶‬وہےئ۔ وخاہج ارخ یک وافت ےک ‪౗‬ع‪ ،‬ۻی۔اسیکٿۍںیکڧھلےسرکطیںو‪౫‬یہ‪౒ഘ‬ۻی‪،‬اےس‪೰‬نی‬
‫ومالان ‪ ಊ౜‬اقیض دقس رسہ (‪಍‬تیف ‪922‬ھ‪1516/‬ء) ےس ‪٪‬صفیک ۿی ౒ی ‪ ೓ඓ‬ۻی۔ الہ غل ےن اس یک ‪౤‬تہ ‪ം ೿ፁ‬ک ۻی ان‬
‫ۿٯت احلص یک اور ‪۳‬ل ‪౺‬ق ‪౗‬نہی ۿی ‪٧‬ٯز ‪ ඘ኂ‬ےک احلم در‪౶‬تںیکاشوخںۿیازدح ‪೺౴‬یگاور‪೭‬چاپیئاجتہاوراشھی‬
‫ٔ‬
‫۬ھا‪೚‬ث‪౬഑౬഑‬اور‪ౢ‬ییھوہتۻی۔‬ ‫وہےئ۔‬
‫‪౗‬ع ۿی ایس ‪٧‬قم رپ اَھں ےن ‪౛‬ی ہ یکت یٹر ےس زایدہ ر‪ഔ‬ب‬
‫ۿی اکی اور تہ ڑبا ابغ ‪٧‬گای۔ ہی ۞پ ےس گسن اور ابؿبن ۺھ‪،‬‬ ‫دخامت ‪:‬‬
‫‪ ೴ከ‬دنیاکاکمرس ا‪౭‬جمدای۔ان‬ ‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ‪ 1533‬ای‪1534‬ءۿی رفاغہن ےس اک‪౥‬غ ۖل ایس۞پۿیر‪ඓ‬توہےئاَھںےن ِ‬
‫‪۳‬ل ‪౺‬ق ‪౗‬نہی یک ۿٯت یک ‪ ೴ከ‬یک۔ ‪ ಊ౜‬اکاکیوقلتہ‪ആ౼‬رہ‪:‬‬ ‫ۿئ واہں اَھں ےن ٔ‬
‫”ا‪٧‬سنذمبہےکۖی‪ഒൻ‬دنایگی‪೑അ،‬ذمبہا‪٧‬سنےک‬ ‫اصدقاک‪౥‬غی‪౛‬حریرکےتۻیہکاک‪౥‬غۿی‪౴‬خوما‪౾‬ظیکاکیفوتٳییک‬
‫اجت ‪೶‬ھ‪ ،‬اک‪౥‬غ ےک اخونں ےن اھێ اجدئادںی ۬ھ دے ر‪൵‬ھ ھۮ۔ ۖیدنایگیہ“۔‬
‫زدنیگ ےک آرخی اایم اَھں ےن ‪౤‬م‪౱‬ن ۿی زگارے اور وۻی‬
‫ٯ۽واتیل ‪:‬‬
‫‪1542‬ءۿیانیکوافتوہیئ۔‬
‫وخاہج ‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ےن تہ یہ امہ ‪౛‬حریی دخامت ا‪౭‬جم‬ ‫اس دورےک ارما‪ ،‬رٔواس اور ‪౲೚‬اں ‪ ౹೩‬ےک ولگ ‪౞‬ضت‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫‪payamee@gmail.com‬‬
 ‫‪30‬‬ ‫اساطینتصوف‬
‫(‪౞-)5‬ضت‪಍‬ساخنوخاہجانباوسہزیئدگب یدی‬ ‫دںی۔ اطلم اور ‪٪‬صف ےک ٷظایت اور ‪౬ ౽഑‬سلئ‪ ،‬د‪٧‬یت‪،‬‬
‫(وافت‪1776‬ء)‬ ‫ادل‪٧‬یت‪ ،ಅጵ ،‬ادب اور اترخی رپ آپ یک ‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪ 30‬گتںی‪،‬‬
‫(‪౞-)6‬ضتاخنوخاہجانبومٳیختحوزن یدہب یدی‬ ‫ایددا‪ഀ೤‬اور‪౯ೱ‬ابت‪ಆ౵‬ظۻی‪ംൻ‬۔‬
‫ع‬
‫(‪಍‬تیف‪1784‬ء)‬ ‫‪،ಅጵ‬ارطیتاورلم ِاقوننےک‪۬౮ዀ‬ھاَھںےنافریس‬
‫(‪-)7‬اویٮدزہانبختحودزہ(وافت‪1802‬ء)‬ ‫اوراتکجزابنۿی‪30‬ےسزایدہگتںیٯ۽یک۔اسرطحان‬
‫واہںد۽گولوگںیک۬ھ‪౳‬بںیۻی‪،‬نجےکاطمذسذلیۻی‪:‬‬ ‫یکلکۿٯتیک‪ౙ‬عاد‪60‬ےسزایدہہ‪൧،‬چگتںیانایبۻی‪൧،‬چ‬
‫‪ .1‬یلیگب شبی ‪౰‬ہدری نب وب‪ഔ‬ہ‪ 1066 -౔඘‬ھ‪/‬‬ ‫یکااشتعاور‪౲ኰ‬زابونںۿیرتامج۬ھوہۖکۻی۔ از‪೓ኂ‬نیک‬
‫‪1655-56‬ء۔‬ ‫اکییمآفاسٶطےکا‪ುಿ೿‬یٹآفاور‪൅ಊ‬ا಻ٹزیےنانیکتہ‬
‫‪ .2‬اٵی‪٧‬طنشک‪1067-‬ھ‪1656/‬ء۔‬ ‫یس ۿٯت وک ‪ಆ౵‬ظ رک رگھ ہ‪ ،‬نج ۿی ےس اکی گتب وت ‪668‬‬
‫ش‬
‫‪ .3‬ضہادی اقلیمہ باتو لیگب بی ‪೛‬یی ‪ 1068 -‬ھ‪/‬‬
‫ی‬ ‫‪ౢ౨‬ترپ‪౹ኳ‬ہ۔‬
‫‪1657‬ء۔‬ ‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ومیٳ وک ‪౶‬صص ا‪ ඍ౯‬د۞ت ۺھ۔ ان اک‬
‫‪ .4‬ضہادی اویئیبیب‪،‬اسل‪1077‬ھ‪1666/‬ء۔‬ ‫دیل دھ ہک ومیٳ وخیش اور ٵست یک ؿلتم ہ وہ درویشں یک‬
‫‪ .5‬اشہ دخا౐ی انب اشہ اقس ‪ 1079 -‬ھ‪1668/‬ء‬ ‫‪٧‬جسل ۿی رصق‪ ،‬ومیٳ اور وقایل ےک زربدتس احیم ۺھ۔آپ وک‬
‫(ا‪౨‬غ‪౰ౚ‬ناکاشہ)۔‬ ‫‪౞‬ضت ومالان دلل ادلنی رویم ر‪೮‬م ا‪അ‬ل اور‪ಋ౳‬ی رشفی ےس‬
‫‪ .6‬اشہ ‪ౚ‬عدت انب اشہ دخا౐ی ‪ 1100 -‬ھ‪/‬‬ ‫‪౶‬صصاسندھ۔(اخزیونراخزی۔‪)1993:248‬‬
‫‪1688‬ء‪(،‬ا‪౨‬غ‪౰ౚ‬ناکاشہ)۔‬ ‫آپیک‪ವ‬نامہ౑ص‪ಇ‬یےکاطمذسذلیۻی‪:‬‬
‫ؤمرخ کوملخان کٹاپتف یک گتب ”‪౴‬خویم ا‪౾‬ظ اور‬ ‫ارسار ا‪೭ಎ‬ع‪،‬روسالیئ‪౻‬مای‪،‬روسالیئ وزوھدہی‪،‬روسالیئ‬
‫ودوب‪ ،‬انخس ا‪౽ዸ‬ۃ وا‪ಈౚ‬م‪،‬رشح ا‪౽ዸ‬ۃ‪ ഒጓ،‬ا‪౽ዸ‬ۃ ‪،‬رشح والدۃ دھب ید“ےک ‪౬‬طقب‪ 1901 ،‬ۿی اس وتق ےک ‪౤‬م‪౱‬ن ےک اعریض‬
‫ي‬ ‫ت‬
‫رسری اب ح ی‪౳౨،‬ت ا‪٧‬س‪ ،ഐ೯‬روسالیئ ذرک‪ ،‬روسالیئ دیین ‪۳‬ل‪ ،‬وگررن ‪ౝ‬نل اجرج الیکسیو خ آرادنر‪ ൵ಎ‬ےک٭ک ےس‪౳ ،‬بطتن ۿی دنف‬
‫روسالیئ ‪೎‬خر ‪،೮അ‬روسالیئ ‪۳‬ل ا‪౳‬ص‪،඘ಈ‬روسالیئ ٵیوت اُس آرخی صخ ‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ یک نس اک اکی رفد ‪ౢ‬ی ارکم اخن دھب یدی انب‬
‫نبتحوجہدھ۔‬
‫‪౽‬ف‪ ،‬روسالیئ ‪ൻ‬ل ونروزی‪ ،‬زغاٌیت وک‪౸‬ی‪،‬روسالیئ ٵیوژ ا‪౫‬ع‪ ،ഀಈ‬اویٮزہا خ‬
‫اوالد ‪:‬‬ ‫روسالیئوبوبرای۔‬
‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ےک است ۞ٹ ۺھ‪ ،‬ان ۿی ےس دو ذم‪ඍ‬ب‬ ‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ اک‪٨‬قہ اور ‪٨‬قہ ےس ‪ ౱ౢ ౺౮‬یک ‪౤അአ‬م‪౱‬ن‬
‫‪౛‬حیکںےکابینےکوطررپاجےناجےتۻی۔ ێھےٹ ا‪ౚ‬حقویلاور‬ ‫ۿیدخراےکاخنےکوگررناٵیدہدرےبؔےنرکوایئ‪೶‬ھ۔‬
‫ؤمرخ”کوملخانکٹاپتف“یکگتب”‪౴‬خوما‪౾‬ظاور دھب ید“ ڑبےؿشن‪ۭ٧‬ن‪،‬اندوونںےن‪౗‬عۿیاکیدورسےےک‪౬‬خفل‬
‫ۿیان یک‪౳‬بےس‪౺౮‬د۽گ‪٨‬قوںیک‪౲‬ہتس۬ھوموجدہ۔مہۯہں ‪ ೮ൊ‬دنےئ۔ ا‪ౚ‬حق ویل انم ‪٧‬ہد وم‪ഒ‬ٹ ‪೾೵೽‬ن (رکاات‪ൻ‬ل) اک‪ ،‬بج ہک‬
‫ؿشن ‪౬ഔ‬وگرکس رگوپ (اگت‪ൻ‬ل) اک ابین دھ۔ دوونں رگووپں ےک‬ ‫‪౭౳‬وںیکادمیل‪౲‬ہتسپیرکےتۻی‪:‬‬
‫احٍیں ےک در‪٧‬ین ا‪ౚ‬حق ویل اور اامم ؿشن ‪ۭ٧‬ن یک اوالد ۿی‬ ‫(‪౞-)1‬ضت‪౴‬خوما‪౾‬ظ(‪಍‬تیف‪)،1542‬‬
‫(‪౞-)2‬ضت‪ಊ౜‬ا‪ಋ‬ی(وخاہجاکولنوخاہج‪،‬وافت‪1596‬ء) دجو‪౛‬ہ غی وہیئ ‪ ،‬ہی دج و ‪౛‬ہؿشن ‪ۭ٧‬ن ےک وپےت ‪ಊ౜‬ویس وخاہج‬
‫ےک۞ٹوخاہجااپکےکدورۿیا‪൐‬نرعوجرپۇپۯئ۔‬ ‫(‪౞-)3‬ضتوخاہجدخام(‪಍‬تیف‪1635‬ء)‬
‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ ےک بس ےس ێھےٹ ۞ٹ وخاہج ا‪ౚ‬حق وۿط‬ ‫(‪౞-)4‬ضتوخاہجومٳینبوخاہج‪౳‬ش(‪಍‬تیف‪1642‬ء)‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪31‬‬
‫ونوجان ان یک ر‪٧‬ۅیئ ۿی ‪౭‬جت یک ظل ۿی وجق در وجق اک‪౥‬غ‬
‫‪౛‬شفیالےتۺھ۔“‬
‫‪౤‬توہںی دصی ےک ‪ಇ‬ص اؿی ۿی وخاہج آافق یک دبوتل‬
‫اک‪౥‬غ اور رقب و وجار ۿی ڑبی غیی ےس ‪۳‬ل‪౺‬ق ‪౗‬نہی وک رفوغ‬
‫احلصوہا‪،‬رت‪೓ౚ‬نےک‪അ౽‬اشرعابوبرامہ )‪(1640-1711‬آافق‬
‫وخاہجےکیہاشرگدۺھ۔‬
‫آافق وخاہج ‪ 1660‬یک داہیئ ۿی اک‪౥‬غ ۿی ربرساٯتار‬
‫آےئ‪ ೭ഒ ،‬وم‪ഒ‬ٹ ‪೾೵೽‬ن ےک ‪ ౬Ꮰ‬ےک دلف ڑلایئ ۿی ګط ےک‬
‫‪ ౖᏤ‬ۿی وہ ‪౶‬شیق رت‪೓ౚ‬ن ێھڑےن رپ ‪٬‬٭ر وہ ۿئاور ೌی ےک صہ‬
‫اگ‪ಎ‬س(‪ഄጊ‬یئ)ۖل ۿئ۔وۻیےساَھں ےن‪ഀጟ‬اور تباک‪ከᏀ‬‬
‫دورہ ۬ھگی۔ گہ اجات ہ ہک تب ۿی‪ ،‬اَھں ےن دالیئ الہم ‪ ಪಋ‬اور‬
‫ز‪౷‬گوںےکاسھتاکیطییسادحدگی‪٧،‬عہےےک‪౬‬طقب‪،‬ز‪౷‬گوں‬
‫یک دمد ےس‪،‬وہ ‪1678‬ء ۿی اک‪౥‬غےک اٯتار ۿی واسپ آےئ۔دجدی‬
‫ا‪ഔ‬غراترخی‪٧‬گریۿی‪،‬آافقوخاہجوکاکی‪ಆഒ‬ؿۮاماناجاتہ۔‬
‫آافقوخاہجیکومتےک‪౗‬ع‪،‬اسیکاوالدوخاہجآقاطغاور‬
‫اسےکاج‪౺ፚ‬ں ےنڈڑیھوساسلےسزایدہرعےصکتاک‪౥‬غۿی‬
‫امہرکداراداگی۔‬
‫داورون اور کوملخان‬
‫ؔ‬ ‫‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ یک نس ۿی ےس وخریش‬
‫کٹاپتفاہمادن یشخصٹاتہیں۔ وخریشداورون از‪೓ኂ‬نےکوعایم‬
‫اشرع‪ ،‬ڈراہم ‪٧‬گر‪ ،ಋ౶ ،‬ومرخ‪ ،‬ٵتمج‪ ،‬یٹ وی طحیف‪٪ ،‬صف‪،‬‬
‫‪౤‬م‪౱‬ن‪ ،‬رت‪೓ౚ‬ن‪౯ഔ അ౽ ،‬ر اور ‪౯ഔ‬رویں یک اترخی ےک رسرکدہ امرہنی‬
‫ۿی ےس اکی ۻی۔ ان یک ‪ ഄፅ‬اور گتںی آذراب‪౒ೳ‬ن‪ ،‬وپین‪،‬‬
‫‪ౢ౫‬رہی‪ ،‬روس‪ ،‬رتیک‪ ،‬رفاسن‪ ،೿ೄ ،‬ارمۍک‪ ،‬ا‪ ،ዐᐃ‬اجاپن‪،Ꭸᨂ ،‬‬
‫ات‪೓ኆ‬ن‪،‬وکرایاورد‪٧‬یےکد۽گ‪౬‬مکلۿیاشعئوہ‪൒‬کۻی۔‬
‫کوملخان کٹاپتف ‪౤‬م‪౱‬ن ےسٻٮ ر‪ ೯ඐ‬واےل اکی‪ആ౼‬ر‬
‫اسٯطان ‪ ،‬اترخی دان اور‪ ಇ౯‬ۻی۔ ‪౴‬خوم ا‪౾‬ظ یک زدنیگ اور‬
‫اکرانومں ےک ‪ ౮ዀ‬ان یک ‪ 10‬ےس زایدہ گتںی ۻی۔ از‪೓ኂ‬ن ےک‬
‫وعایمآرٹس‪٧‬برک‪೻‬لا‪౵‬ی‪،‬اور‪ౢ‬یوکلمعموف۬ھ‪౴‬خوما‪౾‬ظ‬
‫اکاسینیہیکنسےسۻی۔‬
‫‪‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫اساطینتصوف‬
‫ا‪ ඘౛‬ۿی اکاسن ےک ؿلےق ۿی ٿیا وہےئ۔ وہ ایر‪౱‬ن اخن ‪٧‬طن‬
‫ؿبا‪౵‬کمی اخن )‪ (1570-1592‬ےک دور ۿی اک‪౥‬غ آےئ۔‬
‫وخاہج ا‪ౚ‬حق ےن ‪౤‬م‪౱‬ن ۿی رعیب اور افریس یک ٯ۽ احلص یک‪ ،‬اس‬
‫ےکؿلوہاھێا‪ഔ‬غرزابنرپ۬ھ‪ಁ‬براحلصدھ‪،‬اَھںےناریاناور‬
‫ا‪౨‬غ‪౰ౚ‬ن اک ‪౤‬فگی‪ ،‬آ‪ ೫೴‬آ‪ ೫೴‬ان ےکٿیواکروںیک ‪ౙ‬عاد ۿی اکیف‬
‫ااضہفوہا۔‬
‫اَھں ےن ‪౶‬شیق رت‪೓ౚ‬ن ‪،‬اک‪౥‬غ‪ ،‬ایر‪౱‬ن اور د۽گ صہوں‬
‫ۿی ڑبے ‪ೃೳ‬ےن رپ ‪٪‬صف وک رفوغ دای۔ اخن ؿبارلیشاھان وج اس‬
‫وتقاکیفارثوروسخاکامکلدھاور اسےنذمبہوکاٯتارےساگل‬
‫رکےنیکاپ‪౷඘‬رپ‪౽‬مگیدھ‪೭ഒ‬وہ۬ھوخاہجا‪ౚ‬حقیک‪ೠ‬ہیٹمامت‬
‫ےک پی ٷظ ان وک ا‪ಥ‬ن اطتد ام‪٧‬ت دھ۔بج وہاج ۿی اس یک ا౑‪౷‬دی‬
‫وپز‪ഒ‬شپ٭طوہیئاوراسےکطییسرکدارۿیاڧھلآایوتوہا‪ౚ‬حق‬
‫وخاہج یک ‪౬‬خٮف رکےن ‪٧‬گ آرخ اکر احالت اس ‪౲‬ہ رپ ۇپ ۿئ ہک وہ‬
‫‪ ౲ኰ‬ٿؿں رپ ا‪ൊ‬ن طییس اطتق اک ‪౬‬ظرہہ رکےن ‪٧‬گ‪،‬اس رطح رہت‬
‫رہت وخاہج اور ایر‪౱‬ن اخ‪౰‬ی ےک در‪٧‬ین دشدی دضد ٿیا وہگی۔‬
‫ؿبا‪౵‬کمی اخن ےن ‪౬‬ط‪അ‬بگی ہک وخاہج ا‪ౚ‬حق وک ‪ 3-2‬دن ےک ادنر‬
‫‪೮‬ل ێھڑ دۯن اچۓی۔ ابآلرخ وخاہج ا‪ౚ‬حق ایر‪౱‬ن ێھڑ رک اڻی لک‬
‫کرغٹراوراقزوقںےکدر‪٧‬ینآابدوہےئ‪౗،‬عۿیبجطییساحالت‬
‫ؿٯلوہےئوتوہ‪౤‬م‪౱‬ن۾ۇاور‪1599‬ءۿیوۻیا౑‪ಈ‬لوہ۔‬
‫‪౴‬خوما‪౾‬ظےکوپےتوخاہجویساورانےک۞ٹہاتیا‪അ‬ل‬
‫آفاقخواجہ(اپ وخاہج)‪ 1626‬ءۿیوکوملۿیٿیاوہےئ۔وخاہج‬
‫ویس یک وافت ےک ‪౗‬ع وخاہج آافق ےناھێ اک‪౥‬غ ۯگو ےکؿلےق‬
‫ۿیدنفگیاورا‪൐‬نوادلےکۖیاکیاشدنار‪٨‬قہ‪٨‬ناای۔‬
‫اک‪౥‬غےک ‪٧‬ٯز ‪ ౯ፓ‬اور وۿط ا‪ ඘౛‬ےک طیوحں وچہری‬
‫وۯٮونف‪ ،‬امی وی ‪ೆ‬ی‪౲‬سف اور د۽گ ےن ‪౛‬حریگی ہ ہک وخاہج آافق‬
‫ٿیاکلم‬
‫‪౲‬قیاور‪٪‬صفیکوہجےسصہتاحلصیک۔ اور ِ‬ ‫ےنا‪൐‬ن ٰ‬
‫ےک وطر رپ ہن رصف ‪౶‬شیق رت‪೓ౚ‬ن ‪ ೑അ‬وپرے ‪౶‬شق و‪ ೿ಧ‬اور وطس‬
‫ا‪ ඘౛‬ۿی ان یک صہت وہیئ‪،‬اس ‪٧‬ٯز اعمل دنی اور وصیف ےکابرے‬
‫ۿیرویسطیح ‪ M.V. Pevtsov‬ےنگ۾ہ‪:‬‬
‫”‪౶‬شیق رت‪೓ౚ‬ن اور ڑپویس ٷم ‪౬‬مکل ےک تہ ےس‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪32‬‬ ‫بزمدانــــش‬
‫ِ‬
‫فکـر ونظـر‬

‫د‪٧‬یۿیاطلمیک‪౭ಊ‬یل‬
‫ارابب‪ಇ‬ل‬
‫زبمداشنۿیآپرہامہدب‪ഖ‬تاحالتاوراعھےت‪౬‬سلئرپ‪౲‬کو‪೴౦‬تےس‪౵‬بزی‪٧‬گراشتڑپھرہۻی۔ مہ ِ‬ ‫ِ‬
‫اور ‪٧‬ٽے اطلم وک دوعت د۞ت ۻی ہک وہ دےی ۿئ وموضاعت رپ ا‪ൊ‬ن رگاں دقر اور اجعم ‪౛‬حریںی اراسل رفامھی۔ ‪౫‬ی ؿۍری اور‬
‫اتؿیےسوموصلوہےنوایل‪౛‬حریوںیکااشتعےسمہ‪ಆ‬بازوتقٵعرتوخاہۻی۔ از‪٧:‬برک‪೹‬س‪౭౜‬ح‬

‫ی‬ ‫*ۍئ‪2024‬اکٹنان—‪౶‬حمےک‪೴౫‬وخا‪౰‬یاک‪౤‬فجح‬
‫*وجن‪2024‬اکٹنان— ِ‬
‫‪౤‬یتاامم‪೹‬سریضا‪അ‬ل‪۹‬ن‬

‫آہلاکرۖٮےکدجےادحداک‪౬‬ظرہہرکے‬
‫ٷماہمدٶماطيتںیک ٔ‬
‫از‪:‬ڈا‪೚‬ٹرمزاا౑‪೺‬ر‪೗‬ی‬
‫زگ‪۵‬ت ‪ವ‬ن اسولں ۿی اطلم د‪٧‬ی ۿی غیی ےس ‪ ᎐Ꮤ‬واال وہےئ اور ا‪ಎ‬ہں ےن جح ۬ھ اداگی۔ ‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪ 42‬اسل (‪1967‬ء ےس‬
‫ذمبہ نب‪ಭ‬ک ہ۔ اکی روپرٹےک ‪౬‬طقب ‪1990‬ء ےس ‪2000‬ء ‪2009‬ء) کت ‪೷‬بن ےک دصر رۓن واےل ا‪౵‬بٹ ربانرڈ وب‪ಎ‬گ ےن‬
‫ےک دوران اکی رکوڑ ‪ 25‬الھک ےس زادئ ارفاد ا‪ಥ‬ن ذمبہ رتک رکےک ‪1973‬ء ۿی دورہ‪඘ና‬ےک ومعقرپاطلم يبل رکےکا‪ಥ‬ن انم عمرگھ‪،‬‬
‫اطلم يبل رکۖک ۻی ‪2001 ೕ೩‬ء ۿی اننئ اٌین وا‪ഃ‬ع ےک ‪౗‬ع اُنےکاطلميبلرکےنےس‪೷‬بنۿی‪٧‬ٷونںیکآابدیۿیغیی‬
‫ارمۍک‪೿౯‬د‪٧‬یعھۿی‪٧‬ٷونںیک‪ౙ‬عاد د‪ൻ‬نوہ‪൒‬کہاوررقآن ےس ااضہف وہا۔ ایس رطح وی‪೵ൔ‬ا ےک اسقب دصر ؿیی ا‪ಋ‬ی ےن‬
‫اپکد‪٧‬یۿیبسےسزایدہڑپیھاجےنوایلگتبنب‪൒‬کہ۔احل ‪ඊጛ‬کل ۯػ౐ی رتک رکےک اطلم يبلگی۔ اس ےک ؿلوہ اطلم‬
‫ۿی ‪౻‬عدی رعب ۿی ‪ ೶ዄ‬رباطونی ‪ ೿౲‬اس‪౬‬م وک۾ن ےک يبل يبل رکےن وایل د۽گ اعمل طۮت ۿی ‪ 3‬ابر اعمل ۉیی وٹی اب‪೯ೢ‬‬
‫اطلم ےن ٵغب ۿی ‪౬ ൪ጯ‬چدای ہ۔ رعاق اور اشم ‪൵ ೿౯‬ئ ‪౫ፊ‬رۓنواےل‪അಊ౜‬ل‪ൻ‬ل۬ھاشلمۻیَۭںےن‪1964‬ءۿی‬
‫اطلیم ‪౬‬مکل ۿی طفرت دخامت ا‪౭‬جم د۞ن واےل اس‪౬‬م وک۾ن وہ اطلم يبلگی۔ اس ےس ‪ಆ‬ب اُن ےک ౏ھیئ روڈی‪ൻ‬ل ےن ‪1961‬ء‬
‫ۓپرباطونیطفردکرۻیَۭںےنزگ‪۵‬تدونںاطلميبلرکےک ۿی اطلم يبلگی دھ وج ‪അ ಊ౜‬ل ےک اطلم يبل رکےن اک ظب ‪೺‬ن۔‬
‫ہی ‪٧‬جرڽی ےک اسھت جح اداگی اور اس رطح وہ احل یہ ۿی‪അ ಊ౜‬لیک وافتےک‪౗‬ع اُنیک اطلیم رط‪ඞ‬ق ےسدت‪ಇ‬ی‬ ‫ا‪ൊ‬ن اشیم ژناد ا‪ٰ ඍഅ‬‬
‫اطلم يبل رکےن وایل ‪౭ಊ‬ل ؿۮ نب ۿئ۔ اِن ےس ‪ಆ‬ب اسقب یک ۯئ سج ۿی د‪٧‬ی ےک ‪൵‬ئ رسربااہن ٯۭ اور انومر طۮت ےن‬
‫رباطونی وزریا‪౾‬ظ وٹین ‪ ೴౵‬یک اسیل ولرنی وبھت ےن اطلم يبل رکےک رشتک یک۔ ‪അ ಊ౜‬لےکؿلوہ اعمل ۉییوٹی اب‪౫ፊ ೯ೢ‬ام‪೏‬یاٹیئ‬
‫نس (‪೮‬ل ؿبا‪౶‬عزی) ۬ھ دوران ٯی اطلم يبل رکۖک ۻی َۭں‬ ‫اعملۍیاییکوتہجاحلصیک‪೶‬ھ۔‬
‫د‪٧‬ی ۿی نج رسربااہن ٯۭ ےن ا‪ಥ‬ن ذمبہ رتک رکےک ےن‪౗‬عازاںرف‪ඍ‬ضجح۬ھاداگی۔‬
‫ایسرطحارگامیضۿیدگ۾اجےئوتابیناپ‪೓ౚ‬ناقدئا‪౾‬ظ‪ಊ౜‬‬ ‫اطلميبلگی‪،‬اُنۿیاقز‪౬ౚ‬نےکدصرونر‪٧‬طنذنرابٮیفاور‬
‫‪೷‬بنےکدصرعموب‪ಎ‬گاشلمۻی۔ذنرابٮیفوسوتیدورۿیالدنی ‪അ‬لدنحیکدورسیا‪ඍഅ‬رنتابیئےناپریسذمبہێھڑرکاطلميبل‬
‫رہ اتمہ اطلم يبل رکےن ےک ‪౗‬ع وہ راخس ا‪അኵ‬ہ ‪٧‬ٷن اثتب گی دھ ‪ ೕ೩‬ٶعوف اپ‪೓ౚ‬ین اشرع ٷی ا‪౜‬م ٷی یک ا‪ ඍഅ‬اۿل ےن‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪33‬‬
‫وی‪ಌ‬ی ےک ‪ 27‬ٵ٭ ‪౬‬مکل یک اوطس رشح ٿیاشئ رصف ‪ 1.38‬ۯٵ‬
‫ہ‪౶‬گ‪౬౲ኰ‬مکلےسویریپ‪౬‬مکلۿیراہشئا౑‪೺‬ررکےنواےل‬
‫‪٧‬ٷونں ےن ویرپ یک رگت وہیئ رشح ٿیاشئ وک طہرا دے رگھ‬
‫ہ۔‬
‫رباطونیرجدیے’’اگن‪ಾ‬س‘‘یکروپرٹےک‪౬‬طقبویریپ‬
‫‪౬‬مکلاورارمۍکۿیا‪ಥ‬نذمبہرتکرکےکاطلميبلرکےنواولں‬
‫ۿیا‪೚‬ثتیا۞سولوگںیکہوج‪൵‬ئاسولںےس‪٧‬ٷونںےکاسھت‬
‫را‪೺‬ط ۿی ۻی اور ان ےک اطلم یک رطف املئ وہےن یک ڑبی وہج‬
‫ٵغیب‪٧‬عرشےۿی‪፴Ꮞ౦ው‬وہیئےبراہرویاور‪٧‬حیشہسج‬
‫ےس وہ نت آۖک ۻی۔ روپرٹۿی دتایگیہ ہک ویریپ‪౬‬مکل ۿی‬
‫اطلم يبل رکےن وایل ‪౫‬ی ٷم وخا‪౰‬ی یکا‪೚‬ثتی ےن رصف اس ۖئ‬
‫اطلم يبلگیہک وہ‪൵‬س ‪٧‬ٷن اب‪౹౶‬ص اپ‪೓ౚ‬ین ‪٧‬ٷن ےس اشدی‬
‫رکان اچ‪ඍ‬ت ھۮ۔ د‪٧‬ی ۿی ‪ ౲ኰ‬ذمابہ یک آابدی اک اجزئہ ۞ن ےس ہی‬
‫ٹمم وہات ہ ہک د‪٧‬ی یک ‪ 7‬ارب ‪ 16‬رکوڑ ےس زادئ یک ‪ಊ౴‬یع آابدی‬
‫‪౛‬ق‪٫‬ۯ‪2(%31.4‬ارب‪20‬رکوڑ)ۯػٮیںاور‪(%23.2‬اکیارب‬
‫‪60‬رکوڑ)‪٧‬ٷونںرپ‪౹ኳ‬ہ۔‬
‫‪ೆ‬ی ر‪೽‬سچ ‪ ൅ኪ‬یک روپرٹ ےک ‪౬‬طقب ‪2050‬ء کت اطلم‬
‫د‪٧‬یاکبسےسڑباذمبہنباجےئاگاور‪٧‬ٷونںیکآابدیڑبھرک‪2‬‬
‫ارب ‪ 76‬رکوڑ کت اج۾ۇ یگ سج ۿی طمیل افریقں اطلیم ‪౬‬مکل یک‬
‫آابدی یک رشح رگوھت بس ےس زایدہ وہیگ۔ د‪٧‬ی ۿی ‪٧‬ٷونں یک‬
‫ڑب‪ඊ‬ت وہیئ آابدی ےک پی ٷظ ویرپ اور ارمۍک ‪ ೿౯‬د۽گ ٵغیب‬
‫‪౬‬مکل وک ہی وخف القح ہ ہک ارگ اطلم ےک وسانیم وک رواک ہنگی وت وہ‬
‫اکی دن وپرے ٵغب وک ا‪൐‬ن اسھت دہےل اجےئ اگ‪ ،‬اس ۖی ہی‬
‫ٵغیب ‪౬‬مکل ‪٧‬ٷونں ےک دلف رہ وہ ادقام رکرہ ۻی وج اطلم‬
‫اور‪٧‬ٷونںیکپیرتفرو‪ൻ‬نۿیدمداگرو‪٧‬عوناثتبوہں۔‬
‫انٵغیب‪౬‬مکلیکوکششہہک‪٧‬ٷونںوک‪౛‬فےقیک‪۬٧‬د‬
‫رپ اب‪ඍ‬م وطر رپ ڑلوارک ںمور رکدای اجےئ سج یک اکی ڑکی دشت ‪ೄౢ‬‬
‫‪ ഒኧ‬داشع ہ وج ا‪൐‬ن یہ ‪٧‬ٷن ౏ھٮیں ےک وخن ےک ٿیےس ‪೺‬ن‬
‫وہےئ ۻی۔ رضورت اسابت یک ہ ہکٷم اہم دٶم اطيتں یک آہل‬
‫اکر ۖٮ ےک دجےئ اب‪ඍ‬م ادٮافت ‪٨‬ھل رک ادحد و ‪ ጢᐶ‬اک ‪౬‬ظرہہ‬
‫رکے۔‬
‫*‬
‫** ی‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫بزمدانــــش‬
‫ِ‬
‫‪1930‬ء یک داہیئ ۿی ٷی ا‪౜‬م ٷی ےس اشدی ےک ‪౗‬ع اطلم يبل‬
‫گی۔ اعمل صہت ایہت اپ‪೓ౚ‬ین رک‪೚‬ٹ ‪ ಊ౜‬ویس (ویس وی౔ن) ےن‬
‫ۯػ౐ی رتک رکےک اطلم يبلگی۔ دمام اخن ےن ‪1995‬ء ۿی‬
‫اپ‪೓ౚ‬ن ےک اسقب ‪ ಬ൅‬رک‪೚‬ٹ عمان اخن ےس اشدی ےک ‪౗‬ع اطلم‬
‫يبلگی۔ اعمل صہت ایہت رباطونی اخوتن طحیف ویون رڈیےل ےن‬
‫ا‪౨‬غ‪౰ౚ‬ن ۿی اط‪٧‬بن یک ٯی ےس راہیئ ےک ‪౗‬ع ‪2003‬ء ۿی اطلم‬
‫يبلگی۔‬
‫رباطۇیاوررفاسنۿیزگ‪۵‬تدساسولںےکدوراناکیالھک‬
‫ےس زادئ ارفاد ا‪ಥ‬ن ذمبہ رتک رکےک اطلم يبل رکۖک ۻی۔ اطلم‬
‫يبل رکےن واولں ۿی زایدہ رت ولگ ۿن ادۍز اور ادلیق ادقار ےک‬
‫ٯقان یک وہج ےس اطلم یک رطف رابغ وہرہ ۻی۔ رباطۇی ۿی‬
‫‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪ ،഑ಊ 7.5‬رفاسن ۿی ‪ ഑ಊ 5‬اور رج‪഑‬ن ۿی ‪ ഑ಊ 4‬ےس زادئ‬
‫‪٧‬ٷن ‪ ഑ಇ‬ۻی۔ ان ڑبے‪౬‬مکل ےکؿلوہ ا‪ ،೿ೄ‬ا‪൅‬ل‪ ،‬ڈ‪٧‬مرک‪،‬‬
‫انروے‪ ،‬اہین‪ ،‬ویانن و‪౫‬یہ ۿی ۬ھ ‪٧‬ٷونں یک ڑبی ‪ౙ‬عاد آابد ہ‬
‫نج ۿی ا‪೚‬ثتی اپ‪೓ౚ‬ن‪౏ ،‬ھرت اور ‪ಊ᎘‬دشی ےس ٻٮ ر‪ ೓ඊ‬ہ۔‬
‫اس ےک ؿلوہ رفاسن ےس آزادی احلص رکےن واےل ‪౬‬مکل رماشک‪،‬‬
‫ا‪ഐౝ‬ایاور‪٪‬یسنژناداب‪ౣ‬نوںیکڑبی‪ౙ‬عاد رفاسنۿی‪഑ಇ‬ہنجیک‬
‫آابدیۿی‪ 6‬ۯٵرشحےسااضہفوہراہہ‪،‬انۿیا‪೚‬ثتی‪20‬ےس‬
‫‪25‬اسلےکونوجاونںرپ‪౹ኳ‬ہ۔‬
‫رفاسن ۿی ‪٧‬ٷن آابدی یک غی رگوھت ےک پی ٷظ اکی‬
‫ادنازے ےک ‪౬‬طقب ‪2027‬ء کت رفاسن اک رہ اپَچاں صخ ‪٧‬ٷن‬
‫وہاگ۔ایسرطحرباطۇیۿیزگ‪۵‬ت‪ 30‬اسولںۿی‪٧‬ٷونںیکآابدی‬
‫ۿی ‪ 30‬گن ااضہف وہا ہ وج ڑبھ رک ‪ 25‬الھک کت ۇپ ‪൒‬ک ہ اور ارگ‬
‫رباطۇییکآابدی ۿی‪٧‬ٷونںیک‪ౙ‬عاد ۿیایسرطحااضہفوہاتراہوت‬
‫آےن واےل دونںۿیاطلمرباطۇیاکدورساڑباذمبہنباجےئاگسج‬
‫اک واحض ‪٫‬بت اپ‪೓ౚ‬ین ژناد ‪٧‬ٷن اصدقاخن اک ‪౳‬نن اک ‪ ౴ኗ ౫೽‬وہان‬
‫ہ۔ویریپوی‪ಌ‬یےک‪೮‬ل‪ഐኙ‬یکآابدیاک‪ 25‬ۯٵ‪٧‬ٷونںرپ‪౹ኳ‬‬
‫ہ‪ೕ೩‬رج‪഑‬نۿی زگ‪۵‬ت اکی اسل ۿی ‪ 4‬زہار ےس زادئ ارفاد اطلم‬
‫يبل رکۖک ۻی اور رجنم ٭کتم ےن ۍپ ابر اس ‪ ಄ጣ‬اک‬
‫ا‪౪‬تافگیہہکارگ‪٧‬ٷونںیک‪ౙ‬عادۿیایسر‪٧‬ترےسااضہفوہات‬
‫راہوت‪2050‬ءکترج‪഑‬نٷما‪೚‬ث‪඘‬ت‪೮‬لنباجےئاگ۔‬
‫ان ادعاد و طمر ےس ہی ابت ۬ھ اثتب وہت ہ ہک ویریپ‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪34‬‬
‫اسالمکیمقبولیتاورحقانیت‬
‫ڈا‪೚‬ٹ‪౟ಊ౜‬یاخنڿ۾ونی‬
‫اطلمیک‪౭ಊ‬یلوکروگندھوجاحلصوتہنوہطک‪೭ഒ‬ایساسلامرچےک‬
‫۟ۇۿیڿیٹوا‪ಮ‬لرزیکرفڈیماپریٹےکرمزکیر‪٧‬ۅاورملدنےنۿی‬
‫رمزکی رکدار ادا رکےن واےل اسقب رک اپر‪ ഒጂ‬آرانڈوارن ےن اطلم‬
‫يبلرک‪٧‬ی‪،‬ا౑‪ഇ‬یئاندموہااورؿہگیہکا‪൐‬ناسگنہےکازاےلےکوطر‬
‫رپ۽پا‪٧‬س‪౰‬یﷺےکۯپمانموکد‪٧‬یعھۿیاعمرکےاگ۔‬
‫بج ہک ونی ‪൵ಌ‬رن ےن اکی ا‪౷‬ٹووی ۿی اطلم يبل رکےن‬
‫اک سپ ٷٽ دین رکےت وہےئ ا‪౺೐‬فگی ہک اَھں ےن زگ‪۵‬ت ربس‬
‫ا۩تربۿیاطلميبلرک‪٧‬یدھاسیکا‪౗‬تااطلم‪౬‬خفلگتب‪೯Ꮤ‬ےک‬
‫دورانیہوہۯئ‪೶‬ھ۔اطلیمڰتاک‪ഒኛ‬یاجزئہ‪౮ඞ‬وہےئاطلمیک‬
‫رونش᧝‪ፐ‬آطکروہھی۔اطلمےس‪౮ዀ‬دققئ‪೨Ꮏ‬ۿئاورویں‬
‫انےکاطلمد‪౺഑‬ےکٷظایت‪ౙ‬بلیوہۿئ۔‬
‫ونی‪൵ಌ‬رن‪2010‬ءےس‪2014‬ءےکدورانرکاپر‪ഒጂ‬‬
‫رہ‪ ،‬وہ اسقب طییس دمتع ۿی ا౑‪ഇ‬یئ اطلم ‪౬‬خفل طی‪ౢ‬تان ےک‬
‫وطررپ اجےن اجےت ۺھ۔ اَھں ےن اطلم اور رقآنےک ‪ ౮ዀ‬ػخ‬
‫اس‪೩‬قدیانترپرش‪౴‬نیگاکا‪౟‬ہرگیاورگہوہاسوتق‪౱‬لۺھ۩ی‪ഇ‬کہی‬
‫اس طییسدمتع یک اپ‪೶ ౷඘‬ھ اور رہ ‪౱‬ل ‪ಅ‬ع وک اطلم ےس وجڑ دای اجات‬
‫دھ۔اَھںےن‪2014‬ۿیوا‪ಮ‬لرزیکدمتعوکاسوتقؿیابدگہبج‬
‫رما‪൵౼‬ںےکدلفر‪඘‬ل‪٧‬کیلاورانےکدلفدیانتدےی‪،‬اپریٹافر‬
‫رفڈیموکێھڑےنےک‪౗‬عاَھںےنێئطییسدمتعدنیئ‪2017೭ഒ‬‬
‫ۿیا౑‪౴‬ابتۿیاناکیمےک‪౗‬عاَھںےنطیتسوکؿیابد‪൪‬ہدای۔‬
‫‪౬ ౰Ꮖ‬مکل ۿی ۬ھ د‪٧‬ی عھ ےس اکم اکج ےک ۖی آےن‬
‫واےل‪౲ኰ‬ذمابہےسٻٮر‪೯ඐ‬واےلارفادیکڑبی‪ౙ‬عاداکيبل‬
‫اطلماک‪۳‬لاجریہ‪،‬د‪೴‬ئۿیاقمئاکیادارےا‪౵‬بوساس‪ೲ‬ٹےک‬
‫‪౬‬طقب رصف اکی اسل ےک دوران ان ےک رمزک ۿی ‪ 560‬ارفاد‬
‫‪౶‬شفہباطلموہےئاورابکت‪ಊ౴‬یعوطررپ‪98‬زہارارفاداطلم‬
‫يبل رکۖک ۻی‪ ،‬اطلم یک ‪౭ಊ‬یل‪ ،‬طچیئ اور دق‪౰‬ی اک اعمل ؿط رپ‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫بزمدانــــش‬
‫ِ‬
‫د‪٧‬یعھۿیدنیاطلما‪ൊ‬نعھوپرآبواتبےکاسھت۾۾‬
‫راہ ہ اور ۞ک ‪౗‬ع د۽گے ‪ ౦ው‬اطلم ےک ٵغب و ویرپ اور د۽گ‬
‫‪౬‬مکلۿیا౑‪ഇ‬یئغییےکاسھت‪᎐Ꮤ‬ےکوا‪٧‬عتاس‪ഗ‬نآےترہ‬
‫ۻیاور اب کت‪౫‬ی ‪౸ዑ‬ں یکاکی ڑبی ‪ౙ‬عاد ‪౶‬شف ہب اطلم وہ‪൒‬ک‬
‫ہاوريبلاطلماکہی‪۳‬لدمماعملۿیآج۬ھاجریواسریہ۔‬
‫ؿہ دجدی ۿی ۬ھ ا۞س ‪൵‬ئ وخش ‪ౝፚ‬ں یک ‪౬‬ث۾ی ‪ ౯ഐ‬ۻی‬
‫ھێ رب ౑عٴی ےن ا‪ൊ‬ن ٶہابین ےس اطلم یک ػه ےس امالاملگی‪،‬‬
‫‪അ ಊ౜‬ل اب‪೚‬س اور ویس وی౔ن (‪ ಊ౜‬ویس) یک ‪౬‬ث۾ی وت اب رپاین‬
‫وہھۯ‪ ،‬احل یہ ۿی وجرام ونی ‪൵ಌ‬رن ‪(Klaveren Van‬‬
‫)‪Joram‬رپبجاطلمےکدققئ‪౺ጯ‬وہےئاور᧝‪ፐ‬آطکر‬
‫وہھیوتاطلم‪౬‬خفلگتب‪೯Ꮤ‬واالاہیناکہیطی‪ౢ‬تان۬ھ‪٧‬ٷن‬
‫وہگی اور اہین یک بس ےس ڑبی ‪٧‬ٷن ‪౬‬خفل طییس دمتع ےک‬
‫اسقبرکےناطلميبلرک‪٧‬ی۔‬
‫وجرام ونی ‪൵ಌ‬رن ٯیر ین یک داھی ابزو یک بس ےس ڑبی‬
‫ا౑‪ ೄౢ ഇ‬دمتع ےک دورسے طی‪ౢ‬تان ۻی وج ‪౶‬شف ہب اطلم‬
‫وہےئ ۻی۔ اطلم ‪౬‬خفل ذجابت یک احلم ڈچطییسدمتع ’’اپریٹ‬
‫افر رفڈیم ‘‘ ےک رسرباہ ڿیٹ وا‪ಮ‬لرز ۻی ھنں ےن ر‪೰‬م ا‪،ഐಋ౽౫‬‬
‫‪ ౸౳‬ا‪٧‬س‪౰‬ی ﷺ ےک طگاخہن اخوکں اک ‪٧‬ق۩ل رکاےن اک اؿلنگی‬
‫دھ۔ونی‪൵ಌ‬رنا‪൐‬نೌیررگٹیوا‪ಮ‬لرزےکدتسراتساوراپریٹ‬
‫آفرفڈیمےسرکا‪ಉጧ‬ۺھ۔‬
‫‪40‬اسہلونی‪൵ಌ‬رنےناستربسکتا‪ಉጧ‬ۿیاطلم‬
‫‪౬‬خفل لب پی ‪ൻ‬ی اور مہ ڧلیئ نج ۿی رب‪ഃ‬ع ‪ ೿౯‬د۽گ اطلیم‬
‫رواایت رپ اپ‪౗‬نی اعدئ رکان ۬ھ اشلم ہ۔ ونی ‪൵ಌ‬رن ےس ‪ಆ‬ب ایس‬
‫طییسدمتعےکرکآرانڈوارنڈرونےناطلميبلگیدھ۔‬
‫‪2008‬ءۿیاہینےکذموکرہابالرکاپر‪ഒጂ‬ڿیٹوا‪ಮ‬لرز‬
‫ےن’’‪‘‘ಇ೫‬ےکانمےساکیملر‪඘౶‬یک‪೶‬ھ‪،‬اسملاکٯٵویرپۿی‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪35‬‬ ‫بزمدانــــش‬
‫ِ‬
‫ا‪౪‬تاف اک ادنازہ رباطونی ٭کتم یک اماہہن رمدم طمری ےس ۬ھ ‪౰‬خیب سک ۬ھ اسطن ےک ابرے ۿی رقآن ۭک اکی ‪೭‬گ ۬ھ ا‪඘‬س ابت‬
‫‪٧‬گای اجگػہسجےک‪౬‬طقبواہںۯػ౐یاکغییےساخ۫موہراہ ‪ۧഒൻ‬ګوجاثتبدشہاسێط‪ۭ٪‬ےکدلفوہ۔‘‘‬
‫اکی ابت اور ۬ھ واحض رکات ێلں ہک دنی اطلم یک دق‪౰‬ی‬ ‫ہبجہکاطلم‪౭ಊ‬یلۿیبسےسآےگہ۔‬
‫روپرٹ ۿی ا‪౺೐‬فگیگی ہ ہک ‪ 2001‬ۿی ‪ ౠᏝ‬ذمبہ اور د‪٧‬ی عھ ۿی اس یک ‪౭ಊ‬یل یک اکی امہ اور ڑبی وہج روسل ارکم‬
‫ےکٿیواکروںیکرشح‪71.7‬ۯٵ‪೶‬ھوجمکوہرک‪2011‬کت‪ 59.3‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس یک ‪౤‬یت ‪ ౟ඍ‬اور اس اک ‪౬‬ط‪അ‬ع ۬ھ ہ۔ر‪೰‬م‬
‫ۯٵرہۯئ۔ابرباطۇیۿی‪ౠᏝ‬آابدییک‪ಊ౴‬یع‪ౙ‬عاد ‪3‬رکوڑ‪32‬الھک ا‪(ഐಋ౽౫‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) اک ‪٧‬قم اعیل ‪౫‬یوں یک زابن ےس ‪٧‬ل‪೮‬ظ‬
‫بج ہک اطلم ےک ام‪ഘ‬ن واولں یک ‪ౙ‬عاد ‪ 97‬الھک ہ ‪ ೭ഒ‬سج رطح رفام‪۶‬ی‪٧،‬قمادبہ‪،‬ادبےس‪٧‬ل‪೮‬ظرفام‪۶‬ی۔‬
‫٭‪౮౳ ،೮౲അ౽‬اپہی ‪،೺౟‬۽پ‪،‬اقونن اسز‪೴،‬پ اسالر‪،‬‬ ‫اطلم ےک ام‪ഘ‬ن واولں یک ‪ౙ‬عاد ۿی غیی ےس ااضہف وہ راہ ہ اس‬
‫ےک پی ٷظ ہی گہ اجگػ ہ ہک اۿل ‪ವ‬ن یہ عشوں ۿی اطلم ہن ‪٪‬صرات اور ‪ౠ‬قدئ اک افحت‪അ ،‬چ ٷظہی دیت وک اقمئ رکےن واال‪ ،‬ابلط‬
‫دخأوںاور ‪౺‬ن رپ‪೿‬تاور ومہ و ‪ೖ‬من وک ‪٧‬ٹےن واال ‪ ،‬ہی ہ ‪(ಊ౜‬۽ل ا‪അ‬ل‬ ‫رصفرباطۇی‪೑അ‬وپرید‪٧‬یاک‪౭ಊ‬لرتنیذمبہنباجےئاگ‪.‬‬
‫زگ‪۵‬تدونںا‪౷‬ٹ‪ഒኾ‬ۍیایرپاکی‪౟‬برگدشرکریہ‪೶‬ھوجہک ‪അ‬لولس) ۔ا‪٧‬سین‪౾ౢ‬وکان‪൐‬نےکۺٮ‪ೃೳ‬ےنال‪ౝൻ‬وہےلآٔواور‬
‫اپ‪೓ౚ‬نۿی۬ھ‪٧‬قیمووقیمادبراتیکز‪೶‬ن۬ناورا‪൅ጞ‬اکنۍیای ‪ಯ‬ھ وخد ےس وپێھگی د‪٧‬ی ۿی اس ےس ڑبا ا‪٧‬سن ۬ھ وکیئ زگرا ہ؟‬
‫رپ ۬ھ اس اک رچاچ راہ سج ۿی دتایگی ہک اطلم يبل رکےن یک اپداش (ایلفوي سلیمرئیں‪،‬ہسیوریڈیالرٹیک)‬
‫٭ذم‪ඍ‬ب طۮت ۿی ‪(ಊ౜‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) دلکش و‬ ‫ۿی ارمیک طفرت اکر وک ؿہے ےس ربرطف رکدایگی‪ ،‬ارمیک‬
‫طفرت اکروجزفڈ‪಺ፇ‬رڈاکيبلاطلماکیاۯس‪൧ዌ‬ہسجےس ‪೵‬باک‪٧‬یبرتنیؿۮۺھ۔(ا‪٧‬س‪ഐ጗‬۾یایرباٹۯۯ)‬
‫٭آپ(۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) یک ‪ ౾ౢ‬د۾ۭ ھنں ےن‬ ‫اطوغتوقوتںےک‪ಉ‬حرلزہربادنامۻی۔‬
‫اطلم ر‪೿‬م ‪അ౱‬وںاور ؿبدوتں اک ‪ಊ౴‬ہع ‪ ഒൻ‬ہن مومہ و ‪ೖ‬من‪ ،‬اکی دہں وکدبل ڈاال ‪ ೭ഒ‬ا‪ಥ‬ن ‪౬‬ثیل رطز زدنیگ ویہ رگھ۔ (آر۔وی۔‬
‫تت‬
‫‪౼‬گن‪ ،‬وٹےن وٹ‪ോ‬ک‪ ،‬دھڑ ‪ೆ‬ھکن اور وخاب و دیل یک ھوولیج یپوبڈےل‪،‬دی‪)ኤፃ‬‬
‫٭وہ وج ۿؿ ۻی ہک اطلم وقت ےک لب رپ ۾۾ ا۞س ا‪౯‬م‬ ‫)‪(Mythology‬ہ۔ ہن یہ داطتن‪ ،‬ۃص وگیئ اور دل ‪౬೨‬ےن اک‬
‫س‬
‫اسامن ہ۔ ہی دنی ادن اس‪ ಇፈ‬ہ ہک ’’او پی کسی ‪ ‘‘ Ouspensky‬ۻی وج ہن اطلم ےک وطر رط‪ඞ‬ق اجۖت ۻی ہن د‪٧‬ی ےک ڈ‪൭‬ن اور‬
‫‪൪೮౲౟ೳ‬ہزگراہک’’وجاسطنرقآنوک‪ംዌ‬ےئوہابلطوہیگ‘‘اوروگ‪۶‬ٹ ر౓حانت۔(‪ഐኁ‬۾ڿ‪،‬وناں‪೰‬نوطتن‪)1947‬‬
‫٭‪(ಊ౜‬۽لا‪അ‬ل‪അ‬ل ولس) ےکاوقال ‪٧‬ٷونںےک ۖییہ‬ ‫‪അ౽ ౟ೳ‬اشرعاوردا‪ಎ‬شر‪൪‬ہگی’’اطلمیکٯ۽‪൧೴‬اناکم‪ഒൻ‬وہ‪ౝ൵‬۔‬
‫وکیئ ۬ھ ا‪٧‬سن اور وکیئ ۬ھ ‪٧‬ظم رقآن ےس آےگ ‪ഒൻ ഒൻ‬د‪٧‬یےکدمما‪٧‬سونںےکۖیٽلو‪౲೓‬اکزخاہنۻی۔(ومنہ‬
‫اجگػ‘‘ ایس رطح رس و‪ಉ‬ی ٍیر ‪ ೓Ꮤ‬ۻی ہک ’’ۿی ےن اترخی اطلم اک داساگدنیھ‪౑،‬عرفاراشداتَبی(۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولس)‪౤‬ہوردی)‬
‫٭نس ا‪٧‬سین رپ ‪(ಊ౜‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) یک دقآور ‪ ೫೿‬ےن‬ ‫عھوپر ‪౬‬ط‪അ‬عگیہ۔ ۿی ا‪ൊ‬ن وپری ذ‪ඍ‬ن وتاانیئ اور دل یک ‪ೠ‬ہاٮیں‬
‫ےس وگایہ دۯت وہں ہک رقآن ‪(ಊ౜‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) یک زدنیگ ےس آج ان ٹم َقش ێھڑے ۻی۔ (اجن و‪ಉ‬ی ڈر‪೽‬پ‪ ،‬س‪۹‬ی آف دی‬
‫کتاکیرحفربارب‪ഒൻ‬دبالگیہ‘‘اسےکؿلوہرفاسنےکڈا‪೚‬ٹ ا᥻‪Ꮛ‬لڈوی‪ೄጂ‬آفویرپ)‬
‫٭ۿیےناس‪೫೿അ౽‬اک‪౬‬ط‪അ‬عگیہ۔ؽیانکؿۮ‬ ‫ومرس ‪ ೭Ꮐ‬یک گتب ’’اب‪٦‬ب‪ ،‬رقآن اور اسطن‘‘ وجہک د‪٧‬ی عھ ۿی‬
‫‪౹ኞ‬گتبامیناجتہ۔اسگتبۿیڈا‪೚‬ٹومرسرمقرطازۻیہک ! ٵیی راےئ ۿی ‪(ಊ౜‬۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس) وک ا‪٧‬س‪౰‬ی اک ‪౭‬جت د‪೰‬نہ‬
‫’’‪ ೺ኰ‬اکانت‪ ،‬ار౑قے اعمل‪ ،‬ارطیت‪ ،‬ز‪ಋ‬ی رپ دیت‪ ،‬ۯیت‪(Savior) ،‬ام‪౭‬ناچۓی۔(اجرجربانرڈاش‪،‬دی‪౲ഔ‬نئاطلم)‬
‫٭ لک اک ویرپ (ویں ۓۭ ٵغب) اطلم يبل رکے اگ۔‬ ‫ا‪٧‬سین اترخی‪ ،‬ۺچ یک ‪౹‬ک امدر ۿی ‪ ،೺ኰ‬اپین اک دوران ‪(Water‬‬
‫)‪،Cycle‬ٽل‪౵‬یاانت )‪،(Zoology‬ٽل‪٧‬باتت )‪ (Botany‬ہیٵییپیوگیئہ۔(ربانرڈاش‪،‬دی‪౲ഔ‬نئاطلم)** ی‬
‫*‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫ںےکۖیرولامڈل‬ ‫َ‬
‫ما‬
‫‪36‬‬ ‫بزمخواتین‬
‫چراغخانہ‬

‫اوالد‬
‫از‪:‬مفتیہریشماںخانم‬

‫ہ‪:‬قو انفسکم واهليکم ناراا‪ൊ‬ناجونںاورا‪൐‬نڿھواولںوکاس‬ ‫ۺچ یک ؿمہ اور دنی ےک اسۖچ ۿی ڈ‪ඊ‬ل وہیئ رپورش ےک‬
‫آگےسدچٔو۔امںوکاچۓیہکوہا‪ൊ‬ناوالدوکدنیےکؿۍروکۿؿےئاور‬ ‫ۖی امں اک دۯنار وہان ازدح رضوری ہ۔۩ی‪ഇ‬ک امں یک وگد یہ ۺچ یک‬
‫رش‪೶‬عےک‪౬‬طقبا۾ٿ‪ۖ،ዧᑜ،‬ۆ‪ಯ،‬ھےن‪،‬گھےن‪،ೄඞ،‬رۓن‪،‬ۓٷ‬ ‫ۍپ درس اگہوہت ہ۔‪಴ೱ‬ا!ارگ امں دۯنار وہیگوت وہ ا‪ൊ‬ن اوالد وک ۬ھ‬
‫رغضہکزدنیگزگارےنےکدمماوطاروکػنروسل۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولسےک‬ ‫دنیٯ۽ےسآرا‪۳‬توٿیا‪۳‬ترکےیگ۔۩چا‪ൊ‬نامںیکآوغشۿییہ‬
‫‪౬‬طقب ‪ೱ೐‬ےئ اور ۯی واصحل ولوگں یک گہ‪٧‬یں‪ ،‬ادێے رکام ےک‬ ‫بس ےس ۓپ آ‪ೱ ൵Ꮎ‬ھ‪٧‬ت ہ اور رپورش اپات ہ۔اس ۖی اکی‬
‫وا‪٧‬عتطنےئ۔رکدارطحہبرکامریضا‪അ‬له‪۹‬ےکوا‪٧‬عتطنےئ۔رکدار‬ ‫امںوکاچۓیوہدنییک‪ಊ೭‬اپدساریرکےکا‪൐‬ن‪٨‬چںوک‪౒ೲ‬نیٯ۽‬
‫طحہب رکام ےس ا‪ൊ‬ن اوالد وک آاگہ رکے۔گتوبں اک زایدہ ےس زایدہ ‪౬‬ط‪അ‬ع‬ ‫ورت౒یدےاورۺچیکدنیرپورشرکے۔౒‪ಉ‬بج۩چوب‪౫‬نرشوع‬
‫رکے۔ا‪ൊ‬ناوالدوک۬ھدنیگتوبںےک‪౬‬ط‪അ‬عیکرتـیدالےئ‪،‬ایوخدیہ‬ ‫رکے وت ا‪അ‬ل اور ‪ೱ೐ ೯೨ ಊ౜‬ےئ۔‪ಯ‬ھ اےس ‪ ೮അ‬رشفی ‪ೱ೐‬ےئ۔‬
‫ڑپھرکطنھیاورامںوکاچۓیہک‪ಪ‬نوۃت‪٧‬مزیکاپ‪౗‬ناوررفاصئےکاسھت‬ ‫گتب ٯص ٷۭ ۿی گ۾ ہ‪:‬بج ۩چ وب‪౫‬ن رشوع رکے وت بس‬
‫اسھت د۽گ ‪٧‬مزوںارشاق‪،‬اچتش‪ ౖ೰،‬و‪౫‬یہاک۬ھ ا౑‪ആ‬م رکے۔ ٮت‬ ‫ےسۓپ‪೮അ‬رشفیالاہلاالا‪അ‬ل‪ಊ౜‬روسلا‪അ‬ل‪ೱ೐‬ےئ۔‬
‫زایدہ‪٧‬مزوںاور‪ౢ‬جوںیک‪೚‬ثتوہیگاساکدل۬ھونراینوہاگ‪ಷ،‬ہہ۬ھ‬ ‫ا‪೚‬ث وعرںی بج ا‪൐‬ن ‪٨‬چں وک طلت ۻی وت ولرای اگرک ای اگان‬
‫ونراینوہاگاورا‪അ‬لدبرکو౑عٴیےسرقبیوہیگاوراوالد۬ھا۞سیہارثيبل‬ ‫و‪౫‬یہ اگرک طلت ۻی ای ‪ಯ‬ھ ےص گہین و‪౫‬یہ طن رک طلت ۻی۔اھێ‬
‫رکےیگ۩ی‪ഇ‬کبجامں‪٧‬مزیوہیگاور‪٧‬مزیکاپ‪౗‬نوہیگوتاناشءا‪അ‬لزعولج‬ ‫اچۓیہکاسیک‪೭‬گرپبج وہ ا‪൐‬ن‪٨‬چںوکطلھیوتدروداپکڑپھ‬
‫اسیکاوالد۬ھ‪٧‬مزیوہیگ۔ۧمرے‪٧‬عرشےۿیا‪೚‬ثہیدگ۾اجاتہہکتہ‬ ‫رکاورذترکہادێ ورم‪೿‬ل‪،‬طحہبواو‪٧‬یےکا۞سوا‪٧‬عتسجےسۺچ‬
‫یسوخا‪౰‬یوخدوت‪٧‬مز‪ഒൻ‬ڑپ‪ඊ‬تۻی‪೭ഒ‬ا‪ൊ‬ناوالدوک‪٧‬مزاکاپ‪౗‬ناور‪٧‬مزیدنےن‬ ‫ےکادنراۯمینذجہبٿیاوہطنرکطلھی۔اسےسۺچےکدلودامغ‬
‫یک وکشش ۿی ‪ഐ‬گ ر‪ඍ‬ت ۻی۔ۿی ‪ ೓ඍ‬وہں ہکارگ امں ‪٧‬مزی‪ ഒൻ‬وہیگ وت اوالد‬ ‫رپ اڧھ ارثڑپے اگ۔ۧمرے‪٧‬عرشےےک عب ڿھوںۿی اطلیم‬
‫‪٧‬مزی۞ڻ وہ‪ ౝ൵‬ہ۔اس ۖی امں وک اچۓی ہک وہ وخد ‪٧‬مز ڑپ۾ن اک ا౑‪ആ‬م‬ ‫‪٨ ඍጨ‬چں وک ‪ bye, tata, eye none‬و‪౫‬یہ ‪ೱ೐ ೯೨‬ت ۻی۔‬
‫رکےوتاسیکاوالد۬ھدلارثيبلرکےیگ۔بج۩چاستربساکوہاجےئ‬ ‫ا‪ ഒൻ‬اوُا ہی اچۓی ہک ا‪൐‬ن ‪٨‬چں وک اطلیم ‪౛‬عر‪،‬اطلیم رط‪ඞ‬ق‬
‫وتاسوک‪٧‬مزڑپ۾ناک٭کدے۔۞ؿابابرفدیادلنی‪೛‬نصکوجہکا‪അ‬لےکتہیہ‬ ‫‪ೱ೐‬ھی‪അ౱ ،‬ے یک ابںی دتھی۔ا‪അ‬ل ےک بۭ اک انم ۾ی اتہک‬
‫ڑبےویلزگرےۻی۔انیکوادلہ‪౯౞‬ہمےناُ‪٧ഒൻ‬مزڑپ۾نےسسکدقراور‬ ‫آپ ےکۺچ ےک دل ۿی ٻشِ روسل۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس اک ذجہب ٿیا وہ‬
‫سکرطحرتـیدالیئ۔اکیا‪൒‬ھاوردۯنارامںوکاچۓیہکوہ۬ھا‪ൊ‬ناوالدوک‬ ‫اوراسوک‪౟ඍ೮അ‬اور‪೮അ‬طہدتو‪౫‬یہ‪ೱ೐‬ھی۔‬
‫‪٧‬مزڑپ۾نیکرتـیدالےئاتہک‪٧‬مزےسد٭اوردخاےسرقتباسےک‪౹ඞ‬‬ ‫ااممزغایلر‪೰‬ما‪അ‬ل ‪അ‬ل‪౛‬حریرفامےتۻی‪ಡೳ:‬امںابپےکاپس‬
‫ۿیٿیاوہاجےئاوروخدزایدہےسزایدہرقآن‪഑౛‬یکدلوترکےاوررقآن‬ ‫ا‪അ‬ل یک اامتن ہ۔اس اک دل ‪ ഒ౴‬اور ؿمہ وگرہ و ومت ہ۔وج ومم یک‬
‫‪ ഑౛‬یک ۯٶ و‪ ౾ౢ‬اور آتی رقآۇی یک ربتک ا‪ൊ‬ن اوالد وک ‪ೱ೐‬ےئ‬ ‫رطحہ۔‪౺‬قوکيبلرکۯٮہاوراسرپوکیئ‪౺‬قوموجد‪ഒൻ‬وہاتارگ‬
‫دتےئاوردلوترکےنیکاعدتڈولاےئ۔‬ ‫متاسۿی‪೯‬یاکجیوبٔوںےگوتاسےسدنیاورد‪٧‬ییکۯی‪౒೺‬اک‪౜‬مہ‬
‫‪౵‬ضر‪ౢ‬یانوغثا‪౾‬ظریضا‪അ‬ل‪۹‬نوکبجآپیکوادلہ‪౯౞‬ہم‬ ‫احلصوہاگ۔ارگاسےکرب‪౬‬کوہاگوتدبتخہوج‪൧‬چوہربااکمرکےاگ‬
‫ےنرقآن‪഑౛‬ڑپ۾نےک ۖی اطتدےک اپس‪೦ಠ‬ای۔بجاطتد ےن‪౭‬س‬ ‫اس ۿی ہی ۬ھ رشکی وہں ےگ۔ا‪അ‬ل اپک رقآن ‪ ഑౛‬ۿی اراشد رفامات‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫رپٷپاج‪ആ‬عدخۍج‪ಊና‬ت ‪ ،‬وپرنوپر‪،೴೨ೂ඘،‬اڈنای‬
 ‫‪37‬‬
‫وعرتوکابدیاوررپدہۿیرۓنواالوہاناچۓی۔‪ഒഅ‬وعرتوخد‬
‫وترپدہۿیرہاوراسھتیہرپدہیکٯ۽د۞نوایلوہ۔۩یں‪ഒൻ‬یاِلياءی‬
‫شعیب یۃیمن اًلیما ین ی‪،‬اورا‪അ‬لدبرکو౑عٴیرقآن‪഑౛‬ۿیاراشدرفامات‬
‫ہ‪ :‬رتۭم؛اے ‪౭౵‬ب! آپ ا‪ൊ‬ن ‪٨‬یویں اور ٹیں اور وم‪ ഑ಌ‬یک‬
‫وعروتںےسرفامد‪ೲ೾‬ہکبجوہا‪൐‬نڿھوںےسابرہ‪൵ፄ‬وتا‪൐‬ناورپ‬
‫اچدرڈال‪٧‬یرکںی۔(رتذمیرشفی)‬
‫دحثیاپکۿیہ؛‪౞‬ضتامۅٷاور‪౞‬ضت‪ಊഔ‬ہنریض‬
‫ا‪അ‬لۿه‪ౢ‬یاعمل‪౵‬ضرارکم۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولسیکدخ‪ಕ‬تادقسۿیاحرض‬
‫ھۮ۔‪౞‬ضتؿبا‪അ‬لاٸن ِام‪౯ೱ‬مریضا‪അ‬ل‪۹‬نآۿئ۔‪ౢ‬یاعمل۽لا‪അ‬ل‬
‫‪അ‬ل ولس ےن رپدہرکےن اک ٭ک رفام دای۔اُ‪ಎ‬ہں ےن رعضگیہک وہ وت انۯٮ‬
‫ۻی۔وتآپ۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولسےناراشدرفامای‪:‬متوتۯٮوہ۔(‪೿‬چدکتی)‬
‫اکیرم‪೫‬برساک ِردواعمل۽لا‪അ‬ل ‪അ‬لولس ےنطحہبرکام ےک‬
‫عھے ‪ ಊ౥‬ۿی وپڧھ وعرت ےک ۖی بس ےس ‪౒ೲ‬نی ‪ಸ‬یگی‬
‫ہ؟ہی نس رک ‪౞‬ضت ‪അ‬ل ا‪౵‬م‪ ೶ದ‬واسپ آےئ اور ‪౞‬ضت اف‪೸‬م ریض‬
‫ا‪അ‬ل ‪ ۹٧‬ےس درایتفگی ہک وعرت ےک ۖی بس ےس ‪౒ೲ‬گی؟آپ‬
‫ےنرفامای‪:‬وعرتےکۖیبسےس‪౒ೲ‬ہیہہکہنوہ‪൵‬سرمدوکدۻ۾‬
‫اورہن یہ وکیئ ‪౫‬ی رمد اےسدۻ۾۔وت ٿیرے آاق ۽لا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس ےن‬
‫انےکوجابرپرفامای‪:‬آرخیٹسکیکہ۔(رتذمیرشفی)‬
‫‪౞‬ضتد‪೮‬ی‪೑‬لےسرمویہ‪:‬روسلا‪അ‬ل۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولس‬
‫ےکاپسٵصیک۬نوہیئ‪ಊ‬لآیئ‪،‬آپےناکی‪۹‬کااسۿیےس‪ഃ೾‬دای‬
‫اوررفامایاکیۭصاکاسۿیےسا‪൐‬نۖیرکاتدنولاوراکیۭصا‪ൊ‬ن‬
‫‪٨‬ییوکدےدوہکوہدو‪ി‬ٹدنےل۔‪౶‬گاےسہیدتدۯنہکاسےکۆیاکی‬
‫‪ഺ‬پااوردنےلاتہک٭سیکاستخاسےسہن‪൧ፂ‬۔(اوبدأودرشفی)‬
‫ااحدثی ‪٧‬برہک ےس اثتب ہ ہک اطلم‬‫ِ‬ ‫آتی رقآۇی اور‬
‫ۿۍ ا‪൐‬ن‪ౙ‬قس‪،‬ا‪ൊ‬ن رحتم‪،‬ا‪ൊ‬ن زعت ےک اسھتزدنیگ زگارےن‬
‫اک ڈ‪൭‬ن دتات ہ۔ ابدی وعرت وک اچۓی ہک وہ ا‪ൊ‬ن ‪٧‬گۻی یۆ‬
‫رۻھ‪،‬ا‪ൊ‬ناپراسیئیک౔فتظرکےاوراسرپداغہنآےندے۔‬
‫ٵیی اطلیم ‪౮ഉ‬ں ےس زگارش ہ ہک وخد ‪ ೶ፈ‬رپ‪۳‬یاگر‬
‫‪ ೴ഀ‬اور ا‪൐‬ن ۖی ‪ ಇ೶‬رپ‪۳‬ی اگر دۯنار ابرشع رټتں وک ا‪ ඍ౯‬دںی‬
‫اوراطلیم౏ھٮیںےسرعضہہکوہوخد‪ಇ೶‬ورپ‪۳‬یاگردۯنار‪೴ഀ‬‬
‫رشکی دیت اک ا౑‪౴‬ب‬ ‫اور ا‪൐‬ن ۖی ‪ ೶ፈ‬رپ‪۳‬یاگر ۯی ‪౤‬یت ِ‬
‫رکےن یک وکشش رکںی۔دنی وک وفیق دںی دوتل وک ‪౤ ،ഒൻ‬یت وک‬
‫وفیقدںیوصرتوک‪ഒൻ‬۔❖❖❖❖❖❖‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫بزمخواتین‬
‫ا‪അ‬ل ےس ڑپ‪೥‬ن رشوعگی وت ‪౵‬ضر وغث اپک ےن اس ‪ ഄഒ‬یس عم ۿی‬
‫دلوترقآن‪഑౛‬رکانرشوعگیوتوپرےوچدہاپرےزابینڑپھڈاےل۔‬ ‫ِ‬
‫بجاطتد‪౯౞‬مےنوپڧھمتوکوتوپرےوچدہاپرےایدۻیوتوغثا‪౾‬ظ‬
‫ریضا‪അ‬ل‪۹‬نےندتایہکآپیکوادلہ‪౯౞‬ہموچدہاپرےیکاح‪ം‬ظۻیاور‬
‫ۿیبج‪౹‬کامدرۿیدھوتا‪ൊ‬نوادلہیکدلوتطنرکاتدھ۔‪಴ೱ‬ا!‪ഃ೾‬اید‬
‫وہۿئ۔امںوک اچۓی ہکوہا‪൐‬ن‪٨‬چںا‪ൊ‬ناوالدےکۖیٯ۽ورت౒ی‬
‫ےکۖی‪౲‬ک‪౴‬نوہ۔اخصوطررپدنیٯ۽ےکۖی‪౲‬ک‪౴‬نوہاورہیایس‬
‫وتقوہگػہبجہکامںوخددۯناروہیگ۔‬
‫او‪٧‬یے رکاماص‪ഐ౳‬رکامیکامھیوہارکتھۮَۭںےن‬
‫ا‪ൊ‬ن ‪౒ೲ‬نی ٯ۽ ورت౒ی ےس ا‪ൊ‬ن اوالد وک ‪౞‬ش کت ےک ۖی ویل اکلم‬
‫اورگمدارومتدندای۔ابزیدی‪౟ౚ‬یما۬ھ‪ഄഘ‬ۺچۺھآپیکوادلہ‬
‫وک دنی ےس اس دقر د٭ ‪೶‬ھ ہک آپ یک وادلہ ‪౯౞‬ہم ےن آپ وک دنی‬
‫ٯ۽احلصرکےنےکۖیوخدےسدوررکدایاوراسوتقکت‪౦‬بگی‬
‫بج کت ہک اَُھں ےن ‪ ಊ೭‬ٽل دنی احلص ہن رک ‪٧‬ی۔وی‪ഒ‬ہ اامم ر‪ౡඍ‬‬
‫ارلاے وج ہک ا‪൐‬ن وتق ےک تہ ڑبے اامم وہےئ۔آپ یک وادلہ‬
‫‪౯౞‬ہم ےنوہ دمم ارشیفںوج ہکانےکوشرہ‪౯౞‬م ےن‪೛‬نرپاجےت‬
‫وتقا‪൐‬نۺچیکرپورشےکۖیوس‪ഒ‬پھۮانوکا‪൐‬نۺچر‪ౡඍ‬وک‬
‫وغث اپک یک‬‫دنی ٯ۽ احلص رکےن رپ رخچ رک دںی اور ‪౵‬ضر ‪ౢ‬یان ِ‬
‫وادلہ ےن ا‪ ഒൻ‬دنی ےک اسۖچ ۿی اۯسڈاھال اور ‪഑ ഄഒ‬ن یسعم ۿی‬
‫چسوب‪ഖ‬نیک‪ഐኲ‬رفامیئوجہکاکیتہ‪ആ౼‬روا‪ഃ‬عہاورآپےکچس‬
‫وب‪ഖ‬نیکربتکےسۺۯولگاتئوہۿئ۔‬
‫اکی ا‪൒‬ھ اور دۯنار اخوتن وک اچۓی ہک وہ ا‪ൊ‬ن اوالد ےس‬
‫‪౴‬ھٹ وب‪ഖ‬ن یک ربایئ اور چس یک ۯٶ وک دین رکے اور ا‪ൊ‬ن اوالد وک‬
‫رحامو౔للیک‪౛‬عفیاوراوراسےکادۍزاتدتےئ۔اشرع‪౶‬شق‬
‫ؿلہم ا‪٧‬بل یک وادلہ ےک ابرے ۿی ذموکر ہ‪:‬بج ؿلہم ا‪٧‬بل ٿیا‬
‫وہےئ وت ان یک ۯی ‪౤‬یت وادلہ ےن اکی ‪ౙ‬کی ‪೴ಎ‬ارک ڿھ ۿی رھک‬
‫یل‪،‬انےکوشرہےکۖیہیارمعخـی دھ۔اسۖی ا‪ಎ‬ہںےنان‬
‫ےس وپڧھ ‪ౙ‬کی ‪೴ಎ‬اےن اکگی ٯٵ ہ؟اس رپ ام ا‪٧‬بل ےن وج‬
‫وجاب دای وہ آب زر ےس ‪ ೯Ꮤ‬ےک اقلب ہ وب۾ی‪،،:‬آپ یک آدمین‬
‫‪೮౼ ഃ೾‬ک ٷظ آت ہ اس ۖی ۿی ا‪൐‬ن دودھ ےس ا‪൐‬ن ۺچ یک‬
‫رپورش‪ഒൻ‬رکوںیگ۔‪೑അ‬اےس‪ౙ‬کیاکدودھ‪ಥ‬لایرکوںیگ‪،‬ۿی‪ഒൻ‬‬
‫اچ‪ඍ‬ت ہکٵیے۞ٹےک٭س ۿیذرایس۬ھ رحام ذغا داخ وہ‪ ،‬ہینس‬
‫رکانےکوشرہےنوہۍپرتکرکدای۔‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪38‬‬ ‫ادبــــیـــات‬
‫ٔ‬
‫گوشہادب‬
‫‪౸౳‬اکوکرویاک‪എ౤‬ہ”دمحیؿیا‪౵‬م‪೿‬ل“‬
‫ٷظہیر‪೰‬ما‪ഐಋ౽౫‬‬
‫اور ٔ‬
‫ڈا‪೚‬ٹاعفک‪ഄኟ‬‬
‫ہ۔ اردو ۿی ‪ ౸౳‬اکوکروی اک ‪ِ ആ౼‬ر اعم ‪എ౤‬ہ اس ٯیان ۿی اکی‬ ‫اردو ۿی ‪ ౸౳‬اکوکروی اک انم ‪എ౤‬ہ ‪٧‬گران یک ‪౲‬ہتس ۿی‬
‫اخصوفصاوروخیباکاحلمہ۔آپوکایس‪۬٧‬درپاردو‪എ౤‬ہ‪٧‬گروں‬ ‫‪٧‬مایں ا‪ ඍ౯‬اک احلم ہ۔آپ ےن ہیْ‪എ౤‬ہ ۾ک رک دہں اکی رطف‬
‫ےکزرمےۿی‪٧‬مایںاورا‪٧അ಴‬قماحلصہ۔اورآںوموصفاردو‬ ‫ا‪ಥ‬ن انم ‪೴౷‬ے ا‪٧‬فظ ۿی درج رکا ‪٧‬ی ہ وۻی ا‪೚‬ث ‪౞‬ضات وک ورہط‬
‫اشرعوںۿیۖٳٕداحِ روسلیک‪඘ኂ‬ےسۧ۾ےناجےتۻی۔‬ ‫ؽیت ۿی ڈال دای ہ۔ا‪೚‬ث ولگ اس ابت رپ اؿخب و ا‪౪‬تاض‬
‫‪എ౤‬ے ۿی دمحی ؿیا‪౵‬م‪೿‬ل رکان اکی ڑبا ابرکی وانزک‬ ‫رکےت وہےئ ٷظ آےت ۻی ہک ہی ‪എ౤‬ہ ہ وت ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺ یک‬
‫اکمہ۔وجاکیاعموۿؿ‪౲‬کوذنہےکاحلماشرعیکراسیئےسابال‬ ‫اشن ادقر ۿی ‪౶،‬گ اس ۿی ذرکگیگی ہ ‪೰‬نوطتن یک رسز‪ಋ‬ی‬ ‫ِ‬
‫رت ہ۔ اس اک ‪ፀኬ‬ہن ادناز اور ‪ಊ౾‬ن یک ‪ೠ‬ہایئ و ڿیایئ اک ااحہط رکان رہ‬ ‫اک۔اس اک آاغز وہات ہ ’’اکیش و ‪ഃ౛‬ا ‘‘ےس۔ درالص اس ‪۳‬لۿی‬
‫سکوانسکےکسب ۿیگہں؟درالصاسرپویہصخا‪౟‬ہرِدیلرک‬ ‫ان ولوگں اک ‪ ۬٧‬دی ا‪౪‬تاض ہی ہ آاقےئ اندمار ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ٵ‪۷‬‬
‫گػہسجوکٽلۿیربرتی‪౲،‬کودتعّۿیو‪ౝ‬عاورٷظۿی‪ೠ‬ہایئ‬ ‫ﷺےکذرک ِ‪٧‬برکۿیاکیشو‪ഃ౛‬ااکذرکہچ‪അዻ‬دارد؟‬
‫بحِروسل اور ‪ ِಊጻ‬اۅٰ یک دوتلِ ‪۬ ౽Ꮖ‬ھ احلص‬ ‫ےک اسھت یہ ّ‬ ‫زریِ ٷظ ‪౛‬حری ۿی رامق ا‪౵‬حوف ےن ایس رپ وغرووخضگیہ‬
‫ذمابہاعملاک۬ھ‪ೠ‬ہا‪౬‬ط‪അ‬ع‬ ‫ِ‬ ‫وہ۔‪౸‬ی‪౥‬عو‪౹‬خےکرومزےکاسھتیہ‬ ‫اورایسا‪౪‬تاضاکوجابدلشرکےنیکوکششیکہ۔درالصبج‬
‫وہ۔اس ٯیان ۿی ‪ ౸౳‬اکوکروی ےن سج ‪٧‬ہرت و ‪٧‬یتق اک ‪٫‬بت‬ ‫مہ اس ‪۳‬ل ۿی وغرو ‪౲‬ک اور‪ ۭ٪‬و دتعّ ےس اکم ‪ ౮ඞ‬ۻی وت مہ رپ ہی‬
‫دایہوہا‪ൊ‬ن‪౬‬ثلآپہ۔وا‪എ‬عآپےنہی‪എ౤‬ہ‪౛‬حریرکےکدمحی‬ ‫‪౨‬قہ ‪ ೨ጔ‬ہ ہک ہی ‪എ౤‬ہ دہں ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺیک اشن ذی اشن‬
‫ؿیا‪౵‬م‪೿‬ل اک قح وپری رطح ادا رک دای ہ۔اور وخد وک ٕداحِ ر‪೰‬م‬ ‫اورانےکرم‪೫‬بذوا‪ಊ౬‬ناکذرکرکاتہوۻیاسۿیاشرعےنآپ‬
‫‪ഐಋ౽౫‬وہےنیک‪ౢ‬ناحلصرکیلہ۔‬ ‫ےک وفص اخص اک ذرک ‪ ഒഅ‬آپ اک ر‪೰‬م ‪ ഐಋ౽౫‬وہان ۬ھ اثتبگی‬
‫اس رطح ےک اکرانےم ا‪౭‬جم دۯن دہں اکی رطف اقٸل‬ ‫رقآن رکمی ۿی‬ ‫ہ۔وج‪٧‬ٷونں اک ‪۬٧‬دی ‪അ౱‬ہ ہ۔اس اکذرک ِ‬
‫طتشئ ۻی وۻی ان وک ۿٿ اور ان رپ اخہم رفاسیئ ےک ۖی ۬ھ ‪൧‬چ‬ ‫ِ‬
‫طحفئ ادێ اور آطمین گتوبں ۿی ۬ھگیگی‬ ‫وہےن ےک اسھت یہ د۽گ‬
‫‪౗‬ناگن دخا یہ‪ ೓ዐ‬وہا رکےت ۻی۔ ہک وموصف ےک ذموکرہ‬ ‫ِ‬ ‫اخص‬ ‫ہ۔ہی ‪൵‬س اخص ذمبہایدنی یک گتب ۿی یہ ‪ഒൻ‬ہ‪೑അ‬د‪٧‬ی ےک‬
‫‪എ౤‬ےیکابر۩یںاوراسیک‪౰൪‬ٿێںوک‪እᏕ‬ےسا‪೚‬ثولگاقرص‬ ‫دممڑبےاورامہذمابہیکگتںیاس‪಄ጣ‬وکآطکررکتۻی۔ ہی‬
‫رہ ۻی۔اشدی ا۬ھ کت اس اشن ےس اس یک ‪౛‬شحی ‪൵‬س ےن ۬ھ‬ ‫‪಄ጣ‬اعہنما‪ಉ౧‬ہہکد‪٧‬یےک‪౛‬قۯبًرہاکیذم‪ඍ‬بیپاےنا‪ൊ‬ن‬
‫‪ഒൻ‬یکہوجاساکقحہ۔رامقا‪౵‬حوفاس‪۳‬لۿیوکیئ‪౮౳‬وابال‬ ‫زابن ‪٧‬برک ےس ۽پِ اخمت ا‪ ഒഅ ጸፘ‬ر‪೰‬م‪ ഐಋ౽౫‬ےک ‪౾౰‬ث‬ ‫ِ‬
‫دوع ٰی وت‪ഒൻ‬رکراہ‪౶‬گادنرضور‪೯೨‬اچۧتہہک‪౸౳‬اصبحےکذموکرہ‬ ‫౏شرت ‪٧‬برہک دی ہ۔زریِ ٷظ ‪ಊ౾‬ن ۿی ۬ھ ‪٧‬نبس‬ ‫ِ‬ ‫وہےن یک‬
‫‪എ౤‬ے ےک‪ ಊኰ‬ےسوج‪౰൪‬ؿێںاور‪౨‬قہگشایں ۜپٷظ ٻطر‬ ‫‪٧‬قم رپ ان ౏شروتں وک نقگیگی ہ ۔الہِ ذمابہ ےن وت اس اک‬
‫ۿی یک اجریہ ۻی ہی رومزو‪٧‬کت اشدی اس ےس ۓپ ‪൵‬س یک ٷظ ےس‬ ‫ا‪౪‬تاف‪೭ඐ‬دلاور‪ౝ‬نہ‪ಲೳ‬ینےسگیہ۔اسےکاسھتیہ‪౥‬عا‬
‫ذگرے وہں۔اوراس امہی انز ‪എ౤‬ےیک وت‪ౣ‬ی و ‪౛‬شحی سج ادناز و ‪౲‬ہ‬ ‫‪౞‬ضات ےن ۬ھ اس اک ا౑‪ആ‬م ڑبی ‪അ౱‬ت و ا‪౞‬تام ےک اسھتگی‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪39‬‬ ‫ادبــــیـــات‬
‫ومبج ‪౭‬جت ‪ ഃጫ‬اجت ‪೶‬ھ۔ربٍۇں‬ ‫ِ‬ ‫رپ ا‪അ‬ل دبرک و౑عٴی ےن اس ‪౗‬نہ ان ‪ಸ‬ی ےک ذر‪ඍ‬ع ‪౭‬ب ‪౛‬حری رکادی ۿی ‪౰‬تں یک وپاج گۿںوطر رپ‬
‫اور دبوھں ےک تب ا‪೚‬ث ‪౴‬نروں ۿی اکی دورسے ےک ۉپ ہب ۉپ‬ ‫ہ۔اسوک‪౻‬حا‪അ‬لاکا‪౭‬عمیہگہاجگػہ۔(واموت‪ಃ඘‬الأ ّاب‪അ‬ل)‬
‫’’‪ۭ٧‬ت‪౸౳‬اکوکروی‘‘ رۻھ وہےئ ۺھ اور ڑبی وخش ‪അ౱‬ت ےک اسھت وپےج اجےت‬ ‫ِ‬ ‫‪౸౳‬اصبحاکہی‪എ౤‬ہانیک‪ۭ٧‬ت‬
‫ۺھ۔(اترخیاطلم۔دلا ّول۔ص۔‪)97‬‬ ‫ۿیاشلمہ۔‪142‬ا‪౛‬عررپ‪౹ኳ‬اس‪എ౤‬ےاکآاغز‪-‬ع‬
‫رشی رام ‪ವ‬نر‪،‬رشی رکنش اور دبھ یؿذم‪ඍ‬ب طۮت یک‬ ‫اجبن‪ഃ౛‬اابدل‬
‫‪ౝ‬ماکیشےسڧل ِ‬
‫ےس وہات ہ۔ہیٵصع ‪എ౤‬ے ۿی آےگ ۬ھ ‪ّ౾ౙ‬د رم ‪೫‬ب ۿٯ ت وک ‪ ౬೥‬دای اجان اور ان یک روش ےس اگل ٹہ رک ۖۆ ےس ٿیا‬
‫آای ہ۔اور اس اک رمزکی ‪ಊ౾‬ن اس ےک ارد رگد یہ ‪೷‬ھ‪٧‬ت ہ۔ وہےنواےلاحالتیکڑبییہدردانکٷٽ‪൵‬ش‪౸౳‬اکوکرویےنا‪൐‬ن‬
‫‪എ౤‬ے ےک ایسزج ےس ‪൧‬چ ا‪౛‬عررپ مہ ۯہں ا‪౟‬ہر رکان اچۻیےگ۔ اس‪എ౤‬ےےک‪౲ኰ‬ا‪౛‬عرۿییکہ۔رشیرکنشیجیکۿٯت‬
‫اسزجۿی‪ 45‬ا‪౛‬عرۻینجۿیاسوتقےک‪೰‬نوطتنیک۫ی ےسرورگدایناک‪౺ഃ‬آپےکاس‪౥‬عۿی‪٧‬ل‪೮‬ظگیاجگػہ‪:‬‬
‫د۾گ‪،‬وہاگرشیرکنشاک‪۩،‬یںرکدرنش‬ ‫د‪ ඘ഇ‬اک ذرکگیگیہ۔‪౶‬گ اکی ‪౥‬ع اۯس۬ھ ہ سج ۿی وپری یہد‪٧‬ی‬
‫‪ ౹ඍ‬نت ۿی دل وگ‪ೆ‬یں اک ہ ےب لک‬ ‫یکذم‪ඍ‬ب۫یدینیکۯئہ۔رفامےتۻی؎‬
‫اسوتقاک‪೰‬نوطتنذم‪ඍ‬بۿٯتےسسکدقردور‪،‬اور‬ ‫اکےل وکوسں ٷظ آت ۻی ‪ന೥‬ھی اکیل‬
‫ا‪൐‬ندنییپأوںےسسکدرہجاغلفو‪౫‬یامونسدھ۔چسوتہیہہک‬ ‫‪೰‬نگی اسری دخایئ ۿی ‪౰‬تں اکہ ‪౽‬م‬
‫ومرٮیےندینگیہ۔اور‪ೱ೴‬اس وہانیک ہاایتےسوپریرطحانآطنوہ‪ಭ‬کدھ۔اندردانکاحالت‬ ‫اس۫یوکدممیہ ّ‬
‫ےک عٯف ۻی ہک سج زامےن ۿی ‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬ﷺ د‪٧‬ی ۿی ‪٬‬لہ اک ٷٽ ۬ھ ‪ ౸౳‬اصبح ےن ا‪൐‬ن ا‪౛‬عر ۿی تہ یہ ؤم‪ّ౜‬و رپ درد‬
‫ارفوز وہےن واےل ۺھ ۔اس وتق د‪٧‬ی یک ‪ೠ‬مایہ اور ‪೚‬فو طلتل یک رط‪ඞ‬قرپۿۯہ۔‬
‫بشدیجرادن‪೯‬یےۿیہ‪౽౮‬ےک‪٧‬ہں‬ ‫ِ‬ ‫ومرخ ا‪೚‬ب اشہ اخں ౔‪ ഒ‬آابدی‬ ‫اتریک اک وج اعمل دھ۔اس اکذرک ‪ആ౼‬ر ّ‬
‫‪ ಊ౱ ،඘ዸ‬ۿی ہ ڈاےل وہےئ ‪ഃ‬ن رپ آچن‬ ‫ا‪ൊ‬ناترخیۿیاسرطحرکےتۻی‪:‬‬
‫بشوک‪౯೨‬ب ٷظآےئہن دنوکوخریش‬ ‫’’آ‪౼౞‬ت‪ಊ౜‬ﷺےک‪౾౰‬ثوہےنےسۓپاورآپ‬
‫ہ ہی ادن‪೯‬یا ‪౬‬چےئ وہےئ ات ‪౜‬ی زلح‬ ‫یک ‪ ౓ౣ‬ےک وتق اسری یک اسری د‪٧‬ی اترکی وہ ‪൒‬ک ‪೶‬ھ اور رعب‬
‫وہ دوھاں داھر‪ ന೥‬ہہکٷظآےئ ہن‪౭‬م‬ ‫‪೮౻‬ن رپ دہتل یک ادن‪೯‬یی رات اس رطح ڧھ یئ وہیئ ‪೶‬ھ ہک ‪൵‬س‬
‫رگہچ‪،‬رپواہن۬ھڈوھڈنےاےسےلرک‪౾‬ش‬ ‫‪۷‬ٽاور‪೮‬لۿیوکیئ‪ಊጙ‬توہیئرو‪ഀ‬ن‪ಉ౹‬ٷظہنآت‪೶‬ھ‘‘۔‬
‫‪೚‬فوطلتلیکاساتریکاکذرکرکےنےک‪౗‬ع‪౸౳‬اصبحیک‬ ‫(اترخیاطلم۔دلا ّول۔ص‪)980‬‬
‫‪಄౰‬اۅۼیکرطفاجتہسجےک‪౬‬طقب‬ ‫اقونندقرتاور ِ‬
‫‪ ౸౳‬اصبح ےن ا‪൐‬ن ا‪౛‬عر ۿی اس وتق ےک ‪೰‬نوطتن ٷظاس ِ‬
‫یک ۫ی ۬ھ دین یک ہ۔سج ۿی ۯہں ےک ذم‪ඍ‬ب وطر رطیقں ‪ ،‬بجبج د‪٧‬یرپ‪ೠ‬مایہ وطلتلیک ‪౲೚‬این وہیئہ ۔اس وتق ا‪അ‬لیک‬
‫انیکرواایتاور ‪അ౽‬دنیطۮتاکذرکرکےتوہےئوموجدہؿہۿی اجبنےسوکیئاہدیور‪٧‬ۅآایہ۔ایساوصلےکتحوچ‪ഇ‬کاسوتق‬
‫در آیئ ان یک رخا‪٨‬یں اک ۬ھ دینگیگی ہ اور ‪ೠ‬مایہ و‪ ౽౮‬ےک ‪ೠ‬مایہےنوپرےیہاعملوکڈاھپن‪٧‬یدھاورد‪٧‬یےکرہرہ‪౿ഉ‬ووگےشۿی‬
‫ادن‪೯‬یوںاک۬ھڑبیٿۍےسذرکگیہ۔‪೰‬نوطتنےکاسزامےن ‪ೠ‬مایہاکادن‪೯‬یاڧھ‪ಭ‬کدھ۔اسۖیاکیا۞س۽پیکرضورت‪೶‬ھسجیک‬
‫ومرخا‪ൊ‬ناترخیۿیاسرطحۯ۾ہ‪ :‬راستل‪൵‬ساخصؿلےق‪౿ഉ،‬ایوگےشےکۖی‪౴‬حودہنوہ۔‪೑അ‬وہدمم‬ ‫یک‪٪‬صریاک‪౺ഃ‬ذموکرہابال ّ‬
‫۽پ اعمل وہ۔ ر‪٧‬ۅےئ‬‫”اس زامےن ۿی دبھ ذمبہ ‪೰‬نوطتن ےس اخرج وہ راہ اع‪ಌ‬مں اور وپری یہ اکانت اک روسل وہ۔ وہ ِ‬
‫ردماکانت‬‫قلاکانتےن ِ‬ ‫دھ۔اور ربۍۇ ذمبہ ‪౗‬تری زور کپ راہ دھ‪....‬دمم ‪೮‬ل ۿی تب اکانتوہاورر‪೰‬م‪ഐಋ౽౫‬وہ۔ایسۖیاخ ِ‬
‫رپ‪೿‬تاکزوروشراوروخبدوردورہدھ۔دبھاورربۍۇدوونں ذم‪ഉ‬بں وک‪౾౰‬ثرفامای۔نجیک‪౛‬شفیآوریاک‪౺ഃ‬آپا‪൐‬ن‪എ౤‬ےۿیاس‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪40‬‬
‫اوجِ ر‪౫‬ع اک ‪౳‬م‪ಊ ،‬خِ دواعمل اک ‪౜‬م‬
‫‪ౙ‬حِ ودحت اک ‪ೠ‬ہ‪೚ ೋ೵،‬ثت اک‪ೱ‬نل‬
‫ٶہِ وتیح یک وض‪،‬اوجِ رشف اک ہم ون‬
‫ِ‬
‫ول‪،‬زبم راستل اک ‪ೱ‬نل‬ ‫‪౭‬مِ اۯجد یک‬
‫ذموک ِرابالا‪౛‬عرےکرہرہٵصعۿیا‪౜‬م ِ‪ጻዄ‬ﷺےکان‬
‫اشن راستل اک ذرکگیگی ہ وج ‪٧‬ٷونں اک ‪ನ೯‬‬‫اواصف ‪೹౴‬ہ اور ِ‬
‫‪അ౱‬ہۻی۔انۿیےس‪൧‬چاکذرکۯہںرپاطلمیک‪౹ኞ‬گتوبںےس‬
‫گی اج راہ ہ۔احظف اوب ‪ ഒ౾‬ا‪౜‬م نب ؿبا‪അ‬ل ےن ا‪ൊ‬ن گتب ۿی ‪ഁౚ‬‬
‫ااحدثی ےکوحاولںےکاسھتآپوکبسےسۓپاعملووجدۿیآان‬
‫اور اخمت ا‪ ጸፘ‬وہان اثتبگی ہ۔‪ಭ‬نہچ اس ‪۳‬ل ۿی وہ اس رطح‬
‫رمقرطازۻی‪:‬‬
‫’’‪౞‬ضتاوبرہریہ ےسرواتیہہکێبﷺےسوپڧھگی‬
‫ٓ‬
‫آپےکۖیَبتبکوابجوہیئ؟آپےنرفامای۔بينا خلق ادم وی‬
‫نفخ الروح في یہ۔بج‪౞‬ضتآدمٿیاوہرہۺھاورانۿیروح‬
‫‪ೆ‬ھکناجریہ‪೶‬ھ۔رعابضنباسرہیےسرواتیہہکۿیےنطنہکێب‬
‫ﷺرفامےتۺھ۔این عنداۅل مکتوبیخاتم النبيني وانی‬
‫ٓ‬
‫ادم لمینجدل ف طينت یہ۔ےبکشۿیا‪അ‬لےکۯہںاخمتا‪ጸፘ‬گ۾‬
‫وہادھبج‪౞‬ضتآدما‪ൊ‬ن‪഑‬ٹۿیوگدنےھاجرہۺھ۔‘‘‬
‫(داللئا‪౬ಎ‬ت۔ص۔‪)57‬‬
‫ومالان ؿب ارلدمن اجیم ےن ا‪ൊ‬ن گتب ۿی آپ ےک تہ‬
‫ےس‪౱౫‬اتاکذرکگیہنجےسآپےک‪౭౵‬ب‪೚‬بایوہےنیکد‪ಈ‬ی‬
‫‪ ౯ഐ‬ہ۔۩یں ہک ‪౱౫‬ات اێھ ‪ഒ౰‬ں وک ؿط ‪ൻ‬ی ۿئ وج ا‪അ‬ل ےک تہ‬
‫زایدہ‪ೄౢ‬دیہاور‪౭౵‬برتنیروسلۺھ۔روسلارکمﷺ وچ‪ഇ‬ک‬
‫ا‪അ‬ل ےک بس ےس رب زگدیہ ێب اور اامم االدێ ۻی اس ۖی آپ ےک‬
‫‪౱౫‬اتیکادۍزیاشنہ۔اێھۿیےساکیتہامہ‪౱౫‬اقشا‪ಉ౳‬‬
‫ہ۔اساکذرکومالانوموصفےنا‪ൊ‬نگتبۿیاسرطحگیہ‪:‬‬
‫‪౶‬ش‪೯‬ی‪ആ‬ک‪౵‬ضرﷺےکاپسآرک‪ഖ೯ඓ‬گ ہکوتارگا‪൐‬ن‬
‫دوعےۿیطچہوتاچدنوکدو‪۹‬کےرکدے۔‪౵‬ضرﷺےنرفامای‪:‬‬
‫ارگ رک دوں وتگی مت اۯمن ےل آٔوےگ؟ اَھں ےن گہ‪ :‬اہں۔ہی اچدن یک‬
‫وچدوھںیاترخی‪೶.‬ھ‪౵‬ضرےنا‪൐‬نرپورداگرےسدروخاتسیکہکاچدن‬
‫ےکدو‪۹‬کےوہاجھی۔وتوہوہگی۔ (وشاہا‪౬ಎ‬ت۔ص۔‪)107‬‬
‫‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺ‪٧‬قمورم‪೫‬بےکا౑‪ౡ‬رےسوتا‪അ಴‬وارعف‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫ادبــــیـــات‬
‫رطحپیرکےتۻی؎‬
‫‪౟‬ض رفامےت ۻی نػ ےس رتی عم دراز‬
‫‪ೆ‬ھل ےس ‪ ೓ඓ‬ۻی ‪ ೨ዩ‬رہ ‪ೡ‬لا ِر الم‬
‫عط ا‪౨‬شں ہ ‪ ِ ഀ೩ ،‬لگِ ‪౷‬سنی و مس‬
‫دأودی ومٳی ےس ‪ ನፉ‬ہ سع‬ ‫ِ‬ ‫‪ಊ‬خِ‬
‫‪എ౤‬ے ۿی آےگ اور ۬ھ تہ ےس ا‪౛‬عر ۻی نج ۿی‬
‫ا‪౒ኜ‬ۅیادنازا౑‪೺‬رگیگیہ۔اورہیویہ ادنازہسجاکا౑‪ആ‬م‪൵‬س‬
‫یکآدمےکومعقرپگیاجاتہ۔اسرطحاسوخ‪౰‬صرت‪౸‬کۿیاس‬
‫زجاکادخموہاتہ۔اسےک‪౗‬عاکیزغل‪൵‬ہۯئہ۔ہیزغل‪16‬‬
‫ا‪౛‬عر یک ہ۔ زغل ۿی ۬ھ ذموکرہ ابوتں اک یہ ا౑‪ആ‬م ہ سج اک ذرک‬
‫کتار اک ومبج وہاگ ۔ اس ۖی ‪എ౤‬ے ےک اۿل ‪ಊ౾‬ن اک ذرک‬
‫رکےتۻی۔‪എ౤‬ےےکاسزجاکآاغزاس‪౥‬عےسوہاتہ‪:‬‬
‫‪ಯ‬ھ ڧل اخہم ‪എ౤‬ے یک رطف ‪౗‬ع ِزغل‬
‫غ ‪౯‬خ‬ ‫ہک ہ ڹۗ ۿی ‪౹ ،‬خ وگ اک دام ِ‬
‫‪എ౤‬ے ےک اس ‪۷‬ٽ ۿی اس ‪٧‬برکوتق یک ٷٽ ‪൵‬ش یک‬
‫ان ردمر‪೰‬م‪ഐಋ౽౫‬یک ‪౸‬ک ۿی اع ملِ وکن و ‪౬‬کں‬ ‫ۯئ ہبج ابر ِ‬
‫رپربساجےنوکۯٻرہ۔اورآدم ِا‪౜‬م ِ‪ጻዄ‬ﷺےسہیاعملِ‪೙඘‬دہ ِر‬
‫دل ارفوز ےس رس رفاز وہ ےن وک ےبرقارہ۔اس ‪۷‬ٽ ۿی‪ 35‬ا‪౛‬عر‬
‫ۻی۔ اس ۿی ٵص ےک اسھت یہ ‪ೖ، ౲౬ ، ൞౭‬ھڿھا‪،ಮಊ،‬اور ‪౴‬لم و‬
‫رثيا یک ر‪౫ಁ‬ں کت اک ذرکگیگی ہ۔ اس ےک اس ھت‬ ‫‪ಊ‬ی ےس ےل رک ّ‬
‫یہ اعملِ ابال یک ۬ھ ٷٽ ‪൵‬ش یک ۯئ ہ۔ سج ۿی ربق و ابدل‪٧ ،‬لکئ‪،‬‬
‫وط‪ಘ‬ی‪،‬وکرث‪ ،‬رفدوس ربںی‪،‬دودھ و ؿہ یک دنایں‪ౝ،‬ب‪౪‬ی‪،‬ارسا‪ಅ‬ی‪،‬‬
‫روضان‪،‬اسیق وکرث‪،‬اکذرکگیگیہ۔اسرطح‪౲ኰ‬ادنازےسآپ‬
‫ےک ‪٧‬قم و رم‪೫‬ب وک اثتبگی ہ ا ور آپ یک راستل یک اشن اوٴی وک‬
‫روسل‬
‫اظرہ رکےن یک وکشش یک ۯئ ہ۔سج ےک ا‪೚‬ث ا‪౛‬عر آپ وک ِ‬
‫ردماثتبرکےنےکاسھتیہآپوک۽پِاعملاورێباالدێءوہےن‬
‫م‬
‫اک ‪٫‬بت ۬ھ رفامہ رکےت ۻی اورآپ ‪౞‬ضت حمّد ﷺےک ‪ವ‬ن‬
‫اواصفاکذرکرکےتوہےئرفامےتۻی؎‬
‫‪،‬روسل دمین رعیب‬‫ِ‬ ‫لگِ وخش رگن‬
‫داامن ادب‪ ،‬رطّہ دطت ِر ادب‬‫زبی ِ‬
‫ہن وکیئاس ےک‪౬‬شہب ہ‪،‬ہن‪೴౶‬ہن ‪ഒ౩‬‬
‫ہن وکیئ اس ےک ‪౬‬ملث‪،‬ہن ‪٧‬قلب ہن دبل‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪41‬‬
‫و دحثی‪،‬د۽گ ٵح طموہی اور ذم‪ඍ‬ب گتوبں ےس ‪٧‬ٯ ہ ۔اطلیم‬
‫‪ ౯ፓ‬ےن ۬ھ ا‪ൊ‬ن گتوبں ۿی ان اک ‪ ኣᏙ‬ذرکگی ہ اب‪౹౶‬ص‬
‫‪౤‬یتوطملئٿٵیرپ‪౹ኳ‬گتںیوتاسرطحےکوشاہےسعھی‬
‫ڑپی ۻی ۔ اس ‪ ౣአ‬ےس ‪ಊ౾‬ن ۿی وت ایس رپ ا౑‪ ೪‬رک راہ وہں۔ٿۍ‬
‫ےکۖی‪ዀጯ‬گتوبںوکدگ۾اجگػہ۔‬
‫مہ ےن ‪ ౸౳‬اصبح ےک نج ا‪౛‬عر اک ذرک ٻطر ابال ۿیگی‬
‫ہ وہ وکیئ ‪ಊಁ‬یل دترب اور رسرسی وغر و ‪౲‬ک ےک ذ‪ඞ‬ع اعمل ووجد ۿی‬
‫‪ ഒൻ‬آ ‪ ೑അ ౝൻ‬اس ےک ۖی اشرع اکی اخص اموحل اور ۫ی ےس‬
‫زگرات ہ اور ایس اعمل ذجب و ‪಍‬حتی ۿی یہ ا‪೼‬ن ‪ അ౽‬ا‪౛‬عر ۻہ اج‬
‫‪ ౝൻ‬ۻی ۔ ‪ಭ‬نہچ اصبح ‪എ౤‬ہ رپ ۬ھ ہی ا‪౛‬عر ‪ ೓ඓ‬وتق ا‪඘‬س یہ‬
‫ۯیت اطری ریہ وہں یگ۔نج اک ا‪౟‬ہر وت وخد اَھں ےن ان ا‪౛‬عر‬
‫ۿیگیہ‪:‬‬
‫ۗئ لگ رگن ہگی‪౭،‬م ‪౲‬ک اک ‪ೆ‬ھل‬
‫‪ ರഖ ರഖ‬وج ‪ಇ‬ل اہھت ےس اجات ہ نک‬
‫گی‪౴‬نںـیہ‪೯Ꮤ‬ۿیرصریےنلک‬
‫ہک طییہ ےس ہ رہرحف وک وسدے اک لخ‬
‫ہ ‪౹‬خ وگ وک ہن ا‪٧‬ش یک ‪،‬ہن ا‪٧‬ل یک ‪౟‬ب‬
‫وہ ۯئ هظ یک ا‪٧‬ش و ‪౟‬ب بس مہ‬
‫انا‪౛‬عرۿیاشرعیک۫یےساسےک‪ഇᎣ‬اورافرطا‪ಆ౽‬‬
‫وہےنیک‪౱‬لۍم‪ഒൻ‬وہیناچۓی‪،‬ہکاساحتلۿیا‪൐‬ناچۓنواولں‬
‫یکا‪അ‬لاوراساکروسلﷺر‪٧‬ۅیئرفامےتۻی۔وخد‪౸౳‬اصبح۬ھ‬
‫ا‪൐‬ناکی‪౥‬عۿیاس‪಄ጣ‬اکا‪౪‬تافاسرطحرکےتۻی؎‬
‫روےئ ‪അዻ‬ہ ‪ ഇᎣ ،‬ۿی ۬ھ ا‪ അ಴‬یک رطف‬
‫رثيا یک ‪೴౷‬ی وبلت‬
‫اتگت ہ وت ّ‬
‫ح‬ ‫م‬
‫‪٧‬قم مّد‬‫‪എ౤‬ے ےک اس ‪۷‬ٽ ےک آنئہ ا‪౛‬عر ۿی ِ‬
‫ﷺ وک دینگیگی ہ۔ہی ا‪౛‬عر ۬ھ اطلیم ‪അ౱‬ہ راستل اور‬
‫‪٧‬ٷونں یک آ‪౼౞‬ت ﷺ ےسٯٽ و ‪അ౱‬ت اک عۅ ۻی۔ان‬
‫ڰت اۅۼ ےس وہ ت ہ۔آپ ےن‬ ‫یک دصقی د۽گ ِ‬
‫ٵح طموہی اور ِ‬
‫اطلم ےک اس ‪۬٧‬دی ‪അ౱‬ے وک تہ یہ وخ‪౰‬صرت ےک اسھت پی‬
‫گیہ۔وج‪٧‬ٷونںیک‪അ౱‬ت اک‪಍‬حر اورآ‪౼౞‬تﷺاک ِ‬
‫‪٧‬قم‬
‫راستلہ۔‪౸౳‬اصبحےکہی‪౥‬ع‪٧‬ل‪೮‬ظ‪؎ೲᎧ‬‬
‫ا‪ ംኯ‬ہپ رتی ‪ ౹ኳ‬آاثرو ڰت‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫ادبــــیـــات‬
‫ۺھ یہ ‪،‬اظرہی ‪ ඘ኂ‬ےس ۬ھ دمم وخ‪٨‬یں اور ‪౬‬حس ےس ۬ھ‬
‫امالامل ۺھ۔آپ ےک ‪ಷ‬ہہ رپ ونر یک ونرا‪౰‬ی اک ذرکؿب ارلدمن دلل‬
‫ادلنیٻییطاسرطحرکےتۻی‪:‬‬
‫’’انبؿسرکےن‪౞‬ضتاعۍشدصۍقےسرواتیہہکۿی‬
‫‪౤‬حیےکوتقیسریہ‪೶‬ھٵیےاہھتےسوسیئرگۯئ۔تہدلشیک‬
‫‪౶‬گہن‪഑‬ل۔ا‪೼‬نۿیروسلارکمﷺداخوہےئوتآپےک‪ಷ‬ہہاونر‬
‫ا‪౬౴‬ی۔دلاولص۔‪)159‬‬ ‫یکرو‪ഀ‬نےسوسیئٷظآۯئ۔‘‘(اౕ‪౹‬صئ ٰ‬
‫روسل ارکم ﷺ ےک اچدن ےک دو ‪۹‬کے رکےن واےل‬
‫‪౱౫‬ےاکذرکٻطرابالۿیگیاج‪ಭ‬کہ۔اباکیاورامہ‪౱౫‬ےاکذرک‬
‫‪ౢ‬ی ؿب ا‪ಆ‬ح ‪౴‬حث د‪ഉ‬لی یک گتب ےس نقگیاجات ہ۔سج ۿی‬
‫اَھںےن‪౛‬حریگیہ‪:‬‬
‫’’‪౞‬ضتاطمءتن‪അ౸‬ےسرواتیہہکێبرکمیﷺ‬
‫رپاساحتلۿیوحانزلوہیئبجآپ‪౞‬ضت‪അ‬لرکما‪അ‬لو‪೭‬ہیک‬
‫ران رپ رس ‪٧‬برک رۻھ وہےئ ۺھ۔‪౞‬ضت ‪അ‬ل ےن اس وتق کت‬
‫‪٧‬مز‪౪‬صادا‪ഒൻ‬یک‪೶‬ھ‪،‬ۯہںکتہکوسرجرغوبوہگی۔‪౵‬ضرﷺ‬
‫ےنرفامایاے‪അ‬لگیمتےن‪౪‬صیک‪٧‬مزادارکیل‪೶‬ھ؟رعضگی‪ഒൻ‬۔اس‬
‫وتق ‪౵‬ضر ﷺ ےن ‪٧‬ناجت یک اور گہ اے دخا ہی ‪౛‬یا ‪അ‬ل ‪౛‬یی اور‬
‫‪౛‬یےروسلیکااطتعۿیدھوتوتاسےکۖیوسرجوکولاٹدے۔ایس‬
‫وتقوسرجولٹآای۔‘‘(دمارجا‪౬ಎ‬ت۔دلاول‪،‬ص۔‪)330‬‬
‫ہی وت روسل ارکم ﷺ ےک ‪౱౫‬ات اک ذرک دھ اب اکی اۯس‬
‫اد‪٪‬س ۬ھ پیگی اج راہ ہ سج ۿی روسل ارکم ﷺ یک اشن‬
‫‪౒౭౵‬یاور‪٧‬قمراستلیک‪౮౳‬ویںاکادنازہوہاتہ۔اقیض‪٧‬ٷن‬
‫‪౺ಎ‬روپریا‪ൊ‬نگتبۿیاکیدحثیاپکنقرکےتۻیسجۿی‬
‫روسلٯقسیکطفتاسرطحرمقیکۯئۻی‪:‬‬
‫’’‪ ഁౚ‬دخریاور‪ഁౚ‬ٷم ۿی‪ ౬ፇ‬رواتی‪ ೸ౙ‬نب‪ ౾౼‬ےس ہ‬
‫ہک ۿی ےن ێب ﷺ ےس طن ہ ہک ‪౵‬ض ر ﷺ رفامےت ۺھ ۔‬
‫ٵیے‪൵‬ئانمۻی۔ۿی‪ಊ౜‬وہں‪،‬ۿیا‪౜‬موہں‪،‬ۿیامحوہںہکا‪അ‬ل‬
‫ےنٵیےذر‪ඞ‬عےس‪೚‬فوک‪٧‬ٹدای۔ۿیاحرشوہںہکولگ‪٧‬یتموک‬
‫ٵیے ‪౗‬ع اٿھےئ اجھی ےگ ۔ۿی اعبق وہں ۔اعبق وہ ہ سج‬
‫ےک‪౗‬عوکیئێباورہنوہں۔‘‘(ر‪೰‬ما‪ഐಋ౽౫‬۔دلوسم۔ص۔‪)90‬‬
‫آاقےاندمار‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺیکنجادۍزی‪౶‬صطیتاک‬
‫ذرک‪౸౳‬اصبحےنا‪൐‬نا‪౛‬عرۿیگیہ۔انبساک‪٫‬بترقآن‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪42‬‬ ‫ادبــــیـــات‬
‫ّ‬
‫اور ‪ಯ‬ھ وہ گتب ‪൵‬س انوخادنہ وک دںی ےگ اور ‪ ൵ൻ‬ےگ اس وک‬ ‫ا ّویل ہپ رتی متفق اداین و لم‬
‫ڑپھاوروہۻہاگۿیوتڑپاھوہا‪ഒൻ‬وہں۔‬ ‫روسل ارکم ﷺیک‬ ‫اس ‪౥‬ع ےک ۓپ ٵصع ۿی ِ‬
‫(گتبيسعٹاہ۔‪:‬ابب‪29:‬۔ ٱقہ‪)12:‬‬ ‫‪،‬طحفئ ادێ ‪،‬اور آپ یک ا ّویل ‪ِ ഒഅ‬‬
‫رشف‬ ‫ِ‬ ‫ا‪ ംኯ‬آطمین گتوبں‬
‫اطلیم رواایت ےک ‪౬‬طقب اۯس وا‪ഃ‬ع اغ ِر رحا ۿی پی آای دھ‬ ‫ادایناعملےساثتبوہےناک‬
‫ٹَتاور۽پِاعمل وێبّاالدێوہےنرپ ِ‬
‫بج ‪౞‬ضت ‪ౝ‬ب‪౪‬ی � ۍپ رم‪೫‬ب وح ےل رک آاقے اندمار‬ ‫ذرکگی ہ۔ ایس ‪٧‬ن‪ౝ‬ب ےس رضوری ٹمم وہات ہ ہک اس ‪۳‬ل‬
‫‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺےک اپس ‪౛‬شفی الےئ ۺھ اور ا‪ಎ‬ہں ےن گہ‬ ‫اجھی۔رقآن رکمی ۿی ا‪അ‬ل دبرک و౑عٴی‬
‫ِ‬ ‫ۿی ‪൧‬چ وشاہ پی رک دےی‬
‫دھ۔اقراء وتآپےنرفامایدھ۔ما انا بقارئ‪ഒഅ‬ۿیڑپ‪೥‬ن‪ഒൻ‬‬ ‫ےنآپیکا‪ംኯ‬رپ‪ّ౾ౙ‬د‪٧‬قامترپ اراشداترفامےئۻی۔نج‬
‫اج‪٧‬ت۔اورد‪٧‬یاج‪ഒ‬تہہکآپا‪ّ഑‬ۺھ۔ہیرواایتاثتبرکتۻیہک‬ ‫ۿیےساکیامہاراشداپکۿیا‪അ‬ل౑عٴیرفاماتہ۔‬
‫‪ഔ‬ہدی ذمبہ ۬ھ آ‪౼౞‬ت یک ‪౸‬ک ۿی اکی ۽پِ اعمل اور ر‪೰‬م‬ ‫وما ار سل ٰنک اّل رحمة اللعالمي۔‬
‫ا‪ഐಋ౽౫‬اک‪౾አ‬دھ۔‬ ‫(االدێء۔آتی۔‪)107‬‬
‫ۯػیئ ذمبہ‪౞ :‬ضتٻی �‪౞،‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺیک‬ ‫‪:ِഒഅ‬اورمہےنآپوکدمماع‪ಌ‬مںےکۖیردمدنرکۯھہ۔‬
‫دقاتم(ا ّویل)اکا‪౪‬تافاسرطحرکےتۻی۔‬ ‫اشن ادقس اک ‪ ഢ೥‬انگی ہک ا‪അ‬ل دبرک‬
‫‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬ﷺ یک ِ‬
‫ہی ویہ ہسج یک ابتب ۿی ےن گہدھ ہک اکی صخ ٵیے‬ ‫و౑عٴی ےن رہ ێب ےس آپ ﷺ یک ٹَت وک ‪ ೿ኳ‬رکاای اوران ےس‬
‫‪౗‬عآانہوج‪ഃ‬جےسٓٯم‪ഺ೯‬اہ۩یںہکوہ‪ഃ‬جےسۓپدھ۔‬ ‫ۯہں کت ارقار ‪٧‬ی ہک ارگ ‪۫٧‬رے زامہن ٹَت ۿی آپ ‪౾౰‬ث وہ‬
‫(وی౔ن‪:‬ابب‪1‬۔ٱقہ‪)30‬‬ ‫اجھیوتۻۍانرپاۯمنالانوہاگ۔‪౟ೳ‬ہکاراشد ِردّینہ‪:‬‬
‫ایسا‪ഒ౰‬ۿیوجانےکزعزیاشرگد‪౞‬ضتوی౔نےنرتذی‬ ‫واذاخذا‪അ‬ل ميثاق النبي ل َما جائکم رسو ل‬
‫دی۔‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺیک‪౾ౢ‬اکا‪౪‬تافانا‪٧‬فظۿیگیگیہ‪:‬‬ ‫صد ق لما معکم لئتومنن بہ ولتنصرنَہ‬
‫َم َ‬
‫ٵیے‪౗‬عآےنواال‪ഃ‬جےس‪౒ೲ‬ہسجیکوجتاک‪౯೴‬ۿی‬ ‫(آل ِعمان۔آتی۔‪)79‬‬
‫‪ೱ‬ھ‪ഖ‬نےکالقئ‪ഒൻ‬۔(وی౔ن‪:‬ابب‪ 1‬ٱقہ‪)37‬‬ ‫اور اید رکو اس وتق وک بج ہک ا‪അ‬ل ౑عٴی ےن ۽پوں ےس‬
‫‪౞‬ضتٻی� ےکاکیاشرگداکانم ربانابس دھ۔اَھں‬ ‫ؿہ ‪٧‬ی ہک وج ‪൧‬چ ۿی مت وک گت ب و ‪ ౲೓‬دوں ‪ಯ،‬ھ ‪۫٧‬رے اپس وکیئ‬
‫ےن ا‪ൊ‬ن ا‪ ഒ౰‬ۿی اس ‪ ಄ጣ‬اک ا‪౪‬تافگی ہ ہک‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬‬ ‫روسلآےئوج‪۫٧‬ریگتوبںیکدصقیرکےوتمترضوراسرپاۯمن‬
‫ﷺیکراستلاعموہیگاوروہدمموقومںےکێبوہںےگ۔‬ ‫الاناوراسیکدمد۬ھرکان۔‬
‫سبوہز‪ಋ‬ییکاندمموقومںےکۖیادلصاورردمالےئ‬ ‫ا‪അ‬ل دبرکو౑عٴی ےن اس ہاتی و ౏شرت اک ذرک ا‪൐‬ن ۓپ‬
‫اگوجہکاسیکٯ۽وکيبلرکںیےگ‪(،‬ا‪ഒ౰‬ربانابس‪:‬ابب‪16‬ٱقہ‪)43‬‬ ‫آطمین ہاتی انومں ۿی ۬ھگیہوج ‪ഒ౰ ౲ኰ‬ں رپ انزل ‪ൻ‬ی ۿئ‬
‫اپریس ذمبہ ‪ :‬اپریسذمبہیکگتبۿی آپیک౏شرت‬ ‫ۺھ۔ مہ ۯہں ‪൧‬چ امہ ذمابہ یک گتوبں ےس ا‪౪ೳ‬است نق رک ےت‬
‫انا‪٧‬فظۿیدیۯئہ‪:‬‬ ‫ۻی‪:‬‬
‫اکیتب‪౺‬کآےئاگسجاکانم‪౜‬موطتشئواالوہاگ۔وہدمم‬ ‫‪ഔ‬ہدی ذمبہ ‪ :‬بس ےس ۓپ ‪ഔ‬ہدویں یک ذم‪ඍ‬ب گتب‬
‫ولوگںےکۖیردموہاگ۔(اوطۮ‪೶‬ش‪13‬ابب‪28‬ٱقہ‪)129‬‬ ‫ےس‪٧‬ل‪೮‬ظرفامھی‪:‬‬
‫مت‬
‫اس ౏شرت ےک ‪಄Ꮕ‬سحق رصف اور رصف ‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬‬ ‫دقوس وکہ ِ افران ۔طلہ۔اس‬
‫(‪)1‬۔دخا ‪౯ೳ‬ن ےس آای اور ّ‬
‫یہ ۻی۩یں ہکآپ ےک دو امہ انم ‪(ಊ౜‬سج یک‪౛‬عفی یک اجےئ ) اور‬ ‫اکدللآطمنرپڧھگی۔اورز‪ಋ‬یاسیک‪౜‬مےس‪ಊಁ‬روہۯئ۔‬
‫ِ‬
‫౏شرت ‪٧‬برہک وپری‬ ‫ا‪౜‬م(وج زایدہ ‪౛‬عفی رکات ہ)۔اس رطح ہی‬ ‫(حتفوقێبیکگتب‪:‬ابب۔‪:3‬ٱقہ۔‪)3‬‬
‫رطحآپرپیہاصدقآتہ۔‬ ‫(‪)2‬۔اب‪٦‬بۿیاکیاور‪٧‬قمرپگہگیہ‪:‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪43‬‬ ‫ادبــــیـــات‬
‫۽پ اعمل یک ‪ ඘ዸ‬وگیئ ‪౼‬ف اہےئ آدبار یک دلش رکےتنج ۿی آاقےئ اندمار‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬ﷺ‬ ‫دبھ ذمبہ‪ :‬دبھ ذمبہ ۿی ِ‬
‫‪،‬دملذات۬ھہاور‬ ‫دملےب‪౬‬ثلوکپیگیگیہ۔ہیدمل ِ‬ ‫م یٹرباےسیکۯئہ۔رعیبزابنۿیاس‪౼‬فےک۽هردمےکۻی۔ ےک ِ‬
‫ي‬
‫دمل طفت ۬ھ۔اس ےک اسھت یہ آپ ےک اکی اور وجرہِ طفت وج‬ ‫ِ‬ ‫‪1‬۔م یٹرباآرخیاورا ّمونراکامکلوہاگ۔‬
‫دللٹَتگہاجگػہ۔اس‬ ‫د‪٧‬ٶندنیےک‪೶ೠ‬اخصدھاسوک ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪2‬۔م یٹربااصٽبرش‪೶‬عێبوہاگ۔‬
‫رقآن رکمی ۿی ان ا‪٧‬فظ ۿی دینگیگی ہ۔حممدرسولی‬ ‫‪3‬۔وہد‪٧‬یۿیدرھم۾۾ےئاگاورٵغبےس‪೴ከ‬رشوع اک ذرک ِ‬
‫اۅل والذین معہ اشداء عیل الکف ِار ورحماء بينھم۔‪ഒഅ‬‬ ‫رکےاگ۔‬
‫‪ಊ౜‬ارلوسل ا‪അ‬ل اور ان ےک دوتس گفر ےک ۖی ػخ اور آسپ ۿی‬ ‫‪4‬۔م یٹرباتبرتایشاورتبرپ‪೿‬تاک‪౬‬خفلوہاگ۔‬
‫(‪٨‬حاہل‪౞:‬ضت‪ಊ౜‬دقمیذم‪ඍ‬بگتوبںۿی۔ص‪ )131،‬رنمۻی۔اساکا‪౟‬ہر‪౸౳‬اصبحانا‪౛‬عرۿیرکےتۻی؎‬
‫وشتکاۯمں‪೮‬ح‬‫‪ಅ‬طےس ‪౛‬یےوہیئ ِ‬ ‫اظرہ یس ابت ہ ہک ہی دمم ابںی ‪౞‬ضت ‪ಊ౜‬ﷺ رپ یہ‬
‫‪౳‬ہ ےس سلط ببِ ‪೚‬ف وہیئ ‪౯ౚ‬لص‬ ‫اصدقآتۻی۔سجےک‪٫ನ೯‬بتاعہنما‪ಉ౧‬ۻی۔‬
‫سج رطف اہھت ڑب‪൸‬ی‪೚،‬فےک ٹہ اجھیدقم‬ ‫‪౲‬ی ذمبہ ‪౲:‬ی ذمبہ ےک‪ആ౼‬ر اعملِ دنی آاچرہی نگ‬
‫سج‪೭‬گاپٔوںرۻھ‪ౢ،‬جہرکںیالتوبہ‬ ‫دھرےنا‪ൊ‬نگتباترّرپانۿی‪౛‬حریگیہ۔‬
‫اطلمۿیوتیحوراستلاک‪അ౱‬ہڑبایہانزکوابرکیہ۔‬ ‫‪٧‬ہ وری ےک رنوان ےک اکی زہار اسل ‪౗‬ع ‪ ൒ഐ‬راج اک‪౱‬ن‬
‫اور‪౺౮‬ٹَتاکڑبایہابرکیو‪౾ౚ‬سرفقہہکاس‬ ‫ِ‬ ‫‪٧‬قم‪౭ಁ‬دتی‬ ‫ِ‬ ‫وہاگ۔(‪٨‬حاہل‪౞:‬ضت‪ಊ౜‬دقمیذم‪ඍ‬بگتوبںۿی۔ص‪)150‬‬
‫‪ഇ‬ی راستل‬ ‫ِ‬
‫وترشک اۅٰ اور وت ِ‬ ‫امرہنیِ ‪౲‬قمی ےک زندکی ہی ویہ زامہن ہ بج ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ۿی ‪౲‬ھڑی یس دب ادۭیط ۬ھ ا‪٧‬سن وک‬
‫رعوموصفسکدقروخ‪౰‬صرت‬ ‫دہن رگن و وب ۿی اکرمذکرکد‪඘‬تہ۔ایسابرکیرفقوکاش ِ‬ ‫‪٧ ౓ౣ‬برہک وہیئ۔‪ ഒഅ‬آپ اس ِ‬ ‫ﷺ یک ِ‬
‫ٯسادۭطےکاسھتٻط ِرذلیۿیپیرکےتۻی‪:‬‬ ‫اور ِ‬ ‫‪౛‬شفیرفاموہےئ۔‬
‫‪౭౵‬ب دخا ‪౫‬یِ دخا‬
‫وہ طک ہ ‪ِ ൵ൻ‬‬ ‫‪೰‬نو ذمبہ‪೰ :‬نو ذمبہ ۿی ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺ یک‬
‫اکی ذرا د۾ک ۿؿ رک رمی ‪ೋ‬شِ اوحل‬ ‫راستل اور آپ ےک ر‪೰‬م‪ ഐಋ౽౫‬وہےن یک دصقی ان ا‪٧‬فظ ۿی یک‬
‫رعفوہےناکہندھودحتو‪೚‬ثتاکدلف‬ ‫ۯئ ہ۔وہ خگ ێب ای خگ رگو وہاگ۔‪ ഒഅ‬اس یک ٯ۽ د‪٧‬ی ےک دمم‬
‫‪ಊ‬ی ا‪౜‬م ےن گی‪،‬آےک ہی ‪ ٓ۵‬یٵ‬ ‫ا‪٧‬سونںےکۖیوہیگ۔(౏ھوگترپان ‪:‬ابب‪2‬ا‪౼‬لک‪)19:‬‬
‫ٷظ آےئ ارگ ا‪౜‬م ۿی ‪ ೨೾‬دال دویئ‬ ‫اػھودیۿیآپیک౏شرتانا‪٧‬فظۿییکۯئہ‪:‬‬
‫رو ِز ؽٵ وہں اۅٰ رمی آ‪ ൵Ꮎ‬اوحل‬ ‫وہد‪٧‬ی اک رسدار وج بس ےس اضف ا‪٧‬سنہ۔دممولوگں اک‬
‫انا‪౛‬عرۿیاشرعِ‪౯౞‬مےنہی‪౼഍‬مع مّہۮۯوخ‪౰‬صرتےک‬ ‫ر‪٧‬ۅ‪،‬بسوقومںۿیٶعوف‪،‬اسیکا‪അ಴‬رتنی౒ناور‪౛‬عفیاگٔو۔‬
‫(اػھودی‪:‬اکڈن‪30‬۔وستک‪127‬متتر‪ )7‬اسھت پیگی ہ ہک ارگمہ ‪౼‬ف ادح‪ ೓Ꮤ‬ۻی وت اس ےس رماد وہ ِ‬
‫ذات‬
‫‪ ౲ኰ‬ذمابہ ۿی ہی وہ ‪٧‬برک ౏شرںی اور ‪ ඘ዸ‬وگایں اپکہوجا‪ൊ‬ناشنوطفتۿیوادحو‪೶೐‬ہ۔اورارگایسادحۿی‬
‫ۿی وج آرخی روسل ‪،‬۽پِاعملاورر‪೰‬م ‪ ഐಋ౽౫‬ےک ‪ ಊኰ‬ےس دیۯئ ‪ ಊ౜‬یک ‪ಊ‬ی اک ااضہف رکدںی وت ا‪౜‬م وہ رک ہی ر‪೰‬م‪ ഐಋ౽౫‬اک ِ‬
‫انم انیم نباجات‬
‫ذات ہ۔درالص ہی ادح و ا‪౜‬م اک ايّصال و اٶتاج یہ اطلم اک وہ ‪ ಅጵ‬ہ‬ ‫ۻی۔اوراترخیودققئیکرو‪ഀ‬نۿیاس౏شروتںیکٯصاقوج ِ‬
‫سج وک اطلم ےک ‪۬٧‬دی ‪അ౱‬ے الاۅٰ اال‪അ‬ل ‪ಊ౜‬روسل ا‪അ‬ل ےس اظرہ‬ ‫رگایمہوہ‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺیہۻی۔‬
‫د‪٧‬ی ےک اقٸل ذرک اور امہ ذمابہ یک گتوبں ےس ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬گیگی ہ۔ہی ‪ ೮അ‬ٽ٭ و ‪౭౵‬ب ےک ۺۯ رومزو ‪٧‬کت ا‪൐‬ن ادنر‬
‫ﷺیک ౏شرت اور دصقی اثتب رکےن ےک ‪౗‬ع اب مہ ‪ಯ‬ھ ‪౻‬مےئ وہےئ ہ اس وک ‪ እᏕ‬یک ا‪٧‬سن ےک ادنر ہن اطتق ہ اور ہن‬
‫‪എ౤‬ے یک رطفروجع رکےت ۻی۔اوراس ۿیرپوےئۿئان ‪ೠ‬ہ ټعروطلدی۔‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪44‬‬ ‫ادبــــیـــات‬
‫بح اۅٰ ہ۔‪ ౟ೳ‬ہک‬ ‫بحِ روس ل یہ درالص ِّ‬ ‫‪ ౸౳‬اکوکروی ‪ಯ‬ھ اس ےک ‪౗‬ع اکی زغل ‪ ೓ඓ‬ۻی۔سج ۿی ‪൧‬چےب اج۬ھ ‪ ഒൻ‬ہک ّ‬
‫‪౞‬ضتٻی‪അ‬لا‪ಈౚ‬ماکذرکاپکہ۔‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺےکطملئ ا‪അ‬ل౑عٴیا‪൐‬ناپکگلمۿیرفاماتہ۔ قل ان کنتم تح َبون‬
‫نی ا‪അ‬ل فاتَبعوین يحببکم ا‪അ‬ل ۔‪ ಉ౟‬اس اراشد ِ ردّین اک ہی‬ ‫ۻی۔آپ ےک ٯس و دمل اک ذرک ہ۔وا‪ഃ‬عٶعاج اک دین ہ۔د ِ‬
‫قحیکااشتعو‪٧‬یمۿیآپےکرقابَیں‪،‬ٽدو‪౛‬ہ‪ಋ౗،‬اور‪٧‬جہاہن ہ۔آپرفامد‪ೲ೾‬ہکارگمتا‪അ‬لےسٯٽرکےتوہوتٵییا‪౒౸‬عرکو‪،‬‬
‫اشنخسوتوک۬ھ‪۵‬یگیگیہ۔اسےک ا‪അ‬لمتےسٯٽرکےن‪ഖ‬گاگ۔‬ ‫اشنےکاسھتیہآپیک ِ‬
‫ایس‪಄ጣ‬ےکۜپٷظیہوتآپےنہیا౑‪౰‬یکہ؎‬ ‫‪౗‬ع‪എ౤‬ےاکآرخی‪۵‬ٽ‪٧‬ناجت‪౛‬حرییکۯئۻیسجۿی‪౞‬ضت‪ಊ౜‬‬
‫فص ؽٵ ۿی رتے اسھت وہ رتا ٕداح‬ ‫ِ‬ ‫لصاۯمنگہگیہ۔رفامےتۻی؎‬ ‫ﷺےسٯٽوکاح ِ‬
‫اہھت ۿی وہ ‪඘‬ہ ‪౯ౚ‬ہن ‪എ౤‬ہ ‪،‬ہی زغل‬ ‫بس ےس ا‪ അ಴‬رتی رساکر ہ بس ےس اضف‬
‫اس‪ಊ౾‬نۿیرامقا‪౵‬حوفےن‪඘‬ہاثتبرکےنیکوکششیک‬ ‫اۯمن ‪ ಒኾ‬اک ‪඘‬ہ ہ ‪ಊ‬ج‬ ‫ٵیے ِ‬
‫ا‪౭‬جم زۮس یکگی ہہک‪౸౳‬اکوکرویاکہی‪എ౤അጱ‬ہدرالصاس‪಄ጣ‬وکپیرکاتہ‬ ‫ادخم دیت ای ِ‬‫اس ۿی آپ ا‪൐‬ن ِ‬
‫حم‬
‫ہک ‪౞‬ضت مّد ﷺاتدجا ِر دواعمل‪،‬رسدارِوک‪ಌ‬ی ‪ ،‬۽پِآرخإزامں اور‬ ‫وخ‪౰‬صرتداعرکےتۻی‪:‬‬
‫ر‪೰‬م‪ഐಋ౽౫‬ۻی۔نجیک౏شرتا‪അ‬لدبرکو౑عٴیےندممیہ ِ‬
‫ٵح‬ ‫اتدم رمگ‬‫آرزو ہ ہک رہ دڿین رتا ِ‬
‫طموہی ۿی دی ‪೶‬ھ۔اور رہ ێب و ۽پ ےس اس ابت اک ؿہ ‪٧‬ی دھہک اگ‬ ‫‪౸‬ک‪౛‬ییٷظآےئ‪ഃ೾‬بجآےئالج‬
‫م‬‫ت‬
‫اس‪٧‬ناجتاک‪౛‬ق‪٫‬ۯرہاکی‪౥‬عاساقلبہہکاسرپدل ‪۫٧‬رےۑؿراستلۿی ‪౞‬ضت ‪౾౰ ಊ౜‬ث وہاجھیوتھیں ان یک‬
‫‪ೱ‬ھلرکگ۾اجےئ۔‪౶‬گاس‪ ౣአ‬یس‪౛‬حری ۿی ‪ഒൻ೮ಋ‬ہہکاسرپ راستلرپاۯمنالانوہاگ۔ایسرطحرہێبےن۬ھآپیکآدمیکوندیدی‬
‫‪൧‬چاورگ۾اجےئرصفادنیہ‪೯೨‬اچۧتوہںہک‪٧‬ناجتےکرہرہ‪౥‬ع ہ۔وچںہکآپاہدیاعملۻی۔اورآپیک‪౓ౣ‬دممدہونںےکۖی‬
‫اشن ٹَت اک ا‪౟‬ہر وہات ہ۔نج ۿی ہ۔اورآپرہ‪ಉ౶‬قےکێبۻی۔ایسۖیآپیک‪౛‬شفیآوریرپد‪٧‬ی‬ ‫ۿی ‪౞‬ضت ‪ ಊ౜‬ﷺ یک ِ‬
‫‪അ౱‬ت وٯٽ یک وخټبھی ‪೮‬ہ ریہ ۻی۔رف‪ ೰Ꮒ‬اور‪ ጤᏂ‬یک ‪ ౺౭‬ےکدممخطّوںرپگۿں‪౲‬شاوروخیشاکاموحلدھ۔‪೰‬نوطتن۬ھایس‬
‫‪ഢ‬پریہہ۔‪౞‬ضت‪ಊ౜‬ﷺیکایس‪അ౱‬توٯٽیکوہجےس د‪٧‬یاکاکیخطّہاریضہ‪಴ೱ‬ااسرسزۿیرپ۬ھاۯسیہ‪൧‬چا౑‪ആ‬مدھ۔‬
‫رع وموصف ےن ا‪൐‬ن ‪എ౤‬ے ۿی دقرے ٿۍ ےک‬ ‫یہ وت آپ وک اس اک ‪ ඘ಈ‬ہ ہک ‪౳‬ب ۿی آپ ےس ‪ಁ‬ف و در ذگر اک ‪٧‬ع‪ആ‬ل سج اکذرک اش ِ‬
‫رگھاجےئاگاور‪ഒ೚೮౷‬انوک‪౽౰‬یک౏شرتدںیےگ۔اھێاساک اسھتگیہ۔اورایسیک‪౛‬شحییک‪ౚ‬عدترامقا‪౵‬حوفےنٻط ِرابالۿی‬
‫۬ھ ‪ ඘ಈ‬ہ ہکآاقے اندمار اکرخِ اونر ٵ‪٪‬ر ۿی وہےن یک وہج ےس احلصیکہ۔‬
‫امذخ‪:‬‬ ‫ومتےک‪౗‬عیکاتریک۬ھاناک‪൧‬چہن౏گڑ‪അ‬کیگ۔اسۖیوتوہ‪೓ඓ‬‬
‫رقآنرکمی‬
‫(‪)1‬۔ ِ‬
‫ۻی؂‬
‫‪ۭ٧‬ت‪—౸౳‬ۯٳ‪౸౳ಊ౜‬اکوکروی‬ ‫(‪)2‬۔ ِ‬ ‫‪౷‬یابں نب ےک ‪ഒ೚‬نی ‪ ൵ൻ‬ڿھ ہ رتا‬
‫(‪)4‬۔شواہدالبی ّوّت—ؿبارل‪౳‬ماجیم‬ ‫ہن اٿھ ان وکیئ ‪،൵ኯ‬ہن وہان ےب لک‬
‫(‪)5‬۔داللئالبی ّوّت—احظفاوب‪ഒ౾‬ا‪౜‬م‬ ‫رخِ اونر اک رتے دڿین رہ ‪౗‬ع ِ نف‬
‫ا‪౬౴‬ی—دللا ّدلنیٻییط‬
‫(‪)6‬۔اౕ‪౹‬صئ ٰ‬ ‫رمے مہ راہ ۖل‪،‬راہ ِ دعم ۿی ‪౾‬ش‬
‫‪౴‬حثد‪ഉ‬لی‬ ‫(‪)7‬۔دمارجا وّت—ؿبا‪ಆ‬ح ّ‬
‫ّ‬ ‫ی‬‫لب‬
‫‪౸౳‬اصبحوکا‪൐‬ناس‪എ౤‬ےرپاس دقرعھواسہ ہک‬
‫(‪)8‬۔‪౞‬ضت‪ಊ౜‬دقمیذم‪ඍ‬بگتوبںۿی—ڈا‪೚‬ٹౕ‪౯‬را‪౜‬م‪ಖ൵‬‬
‫(‪)9‬۔اترخیِ اطلم—ومالانا‪೚‬باشہاخں౔‪ഒ‬آابدی‬
‫اس ‪എ౤‬ے یک وہج ےس ا‪അ‬ل دبک و౑عٴیٰ ان یک ؾؼ رفام دے‬
‫*****‬ ‫اگ۔اورانوک‪౽౰‬ا‪౵‬فدوسیکوندیاحلصوہیگ۔اورآپیکہیوخاشہ‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪45‬‬
‫‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‬
‫اشہ‪ಊ౜‬اونر‪അ‬ل‪೿അ‬رفدیی‬
‫ٵتمجرپو‪౴‬یڈا‪೚‬ٹ‪ౡ‬لمٵ‪۷‬اخںاح‪۵‬یۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫”‪౞‬ضتاولسجاکافریسهتا۬ھکتاشعئ‪ഒൻ‬وہاہ‬
‫ۿی‪౵‬ضراونر۽لا‪അ‬ل‪അ‬لولساور‪౯౫‬ےرادشنیریضا‪അ‬له‪۹‬ےک‬
‫‪ ౣአ‬احالت اور ‪٧‬ضلئ ۻی ‪ಯ،‬ھ ‪౞‬ضت ‪٧‬ٷن افریس ریض ا‪അ‬ل ‪۹‬ن‬
‫ےس ےل رک ‪౞‬ضتوخاہجابیقاب‪അ‬لدقسرسہکت‪۳‬ل‪౺‬ق‪౗‬نہیےک‬
‫ااکرباورانےکعب‪౯౫‬ےکاحالتۻی۔‪౞‬ضتدومۿی‪౞‬ضت‬
‫‪౴‬جدافلاثیندقسرسہاورانےکرفزدناناور‪౯౫‬ےکاحالتۻی‪،‬ہی‬
‫اردورتۭم‪౞‬ضتدوماکہ۔ا‪അ‬لاپکيبلرفامےئ۔آ‪ಋ‬ی۔“‬
‫)‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪،‬اردورتۭمص‪)10:‬‬
‫‪౞‬ضت دوم ۿی ‪౞‬ضت ‪౴‬جد اک ‪٧‬قم‪ ،‬ٸہ ِر ون ِر‪ಊ౜‬ی‬
‫عۅتی ‪ಊ౜‬ی ‪٨ ،‬س رشفی‪ ౮ౝ ،ഀ፱ ౮ౝ ،‬اقدرہی ‪ౢ،‬ن‬
‫‪౬‬ص‪ം‬ح ‪ዀኙ ౮ౝ ،‬ہی‪ ،‬والدت و ‪౿‬فیل و ‪ ،౮౾‬ٯ۽ ےس رفاتغ‪،‬‬
‫گمالت اب‪ഃ‬ن‪ ،‬زعم ‪౤‬فجح اور ‪٧‬لاقت ‪౞‬ضت‬ ‫ِ‬ ‫ا౑‪೜‬ب‬
‫ِ‬ ‫౑ص‪ಇ‬ی‪،‬‬
‫وخاہجابیقاب‪അ‬ل۔‪౞‬ضتوسمۿیٸہرےس‪ಆ‬بےکوا‪٧‬عت‪౞،‬ضت‬
‫ڧہرم ۿی ‪౶‬صص ‪٧‬قامت و دراجت۔‪౞‬ضت ‪ ಪಋ‬ۿی‪ಊಁ‬الت اور‬
‫ادلق۔‪౞‬ضت‪౹‬ش ۿی ‪౬‬ک‪౛‬فت ۔‪౞‬ضت‪ ೫ಆ‬ۿیعٯ‪౼‬ی اک‬
‫وجاب۔‪౞‬ضت‪ ೫౹‬ۿی ‪ಆಌ‬اظت۔ ‪౞‬ضت ‪ಋ‬ہ ۿی ‪ ،೹അ‬ػصافت‬
‫ورکاامت ۔‪౞‬ضت دمہ ۿی واصل یک اترھی‪౞ ،‬ضت ایزدمہ ۿی‬
‫آپ ےک اصبح زاداگن اور ‪౯౫‬ے اسیم۔ ‪౞‬ضت دوازدمہ ۿی‬
‫‪౛‬ی (‪ ౯౫ )20‬ےک احالت ۻی۔ان ‪ ౯౫‬ۿی بس ےس ۓپ‬
‫‪ ಅᎻ‬ا‪೚‬ب گ۾ ہ۔‬ ‫‪౞‬ضت ٵی ‪ ಊ౜‬ؿهن ا‪೚‬ب آابدی اک ذرک ہ‪ ،‬آپ وک ٔ‬
‫آؿی ۿی ا‪൐‬ن ‪ ౣአ‬احالت ‪ ംൻ‬ۻی ۔ نج ‪౛‬ی (‪ ౯౫ )20‬ےک‬
‫احالت‪ംൻ‬ۻیانےکاطمےرگایمہیۻی‪:‬‬
‫(‪)1‬ٵی‪ಊ౜‬ؿهنا‪೚‬بآابدی(آرگوی)دقسرسه(‪ౢ)2‬یونر‬
‫‪ಊ౜‬۽پ(‪ౢ)3‬ی‪೗౭೹౴‬یل(‪ౢ)4‬ی‪ಊ౜‬اطرہالوہری(‪)5‬وخاہج‪ಊ౜‬دصقی‬
‫کش‬
‫می(‪ౢ)6‬ی دبعیادلنیطہرنوپری(‪ౢ)7‬ی‪ಊ౜‬اطرہدب‪೺‬ش(‪ౢ)8‬ی‬
‫ایر ‪( ಊ౜‬دقمی) (‪ )9‬ومالان ؿبا‪٧‬ہدی دباویین (‪ )10‬وخاہج ‪ ಊ౜‬اصدق‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫ادبـــیـــات‬
‫نقد ونظر‬
‫‪౞‬ضت ‪౴‬جد افل اثین ‪ౢ‬ی ا‪౜‬م رس ‪೰‬نی ےک احالت رپ‬
‫”‪౞‬ضات ا‪౳‬قس“ بس ےس ‪ ౹ኞ‬اور دقمی گتب ہ‪ ،‬آپ ےن‬
‫احالت ‪ ೯Ꮤ‬ۿی گمل ِادۭط ےس اکمگیہ۔ زایدہ رت وہ وا‪٧‬عت اور‬
‫احالت ‪౛‬حری ‪ൻ‬ی ۻی وج آپ ےن امۺھ یک آ‪ഄೱ‬ں ےس دۻ۾‪ ،‬ای قث‬
‫ذات ادقس ۿی‬ ‫راوویں ےن دین ‪ൻ‬ی اور آپ ےن ‪౞‬ضت ‪౴‬جد یک ِ‬
‫ان اک ‪౬‬شہہگی۔ رطز ‪౛‬حری ۿی‪، ጤᎥ‬طلتساورادب ہ‪ౢ ،‬ییھ‬
‫اسدی آاسن افریس زابن ۿی گتب ‪ം‬ک ہ۔ ٵت‪ ೸ಋ‬ےن اس اک‬
‫اردورتۭمآاسناور‪౞೴‬زابنۿیگیہاتہکاخصواعماسوکۿؿ‬
‫‪೿ൣ‬اورغلیکرضورتپیہنآےئ۔‪ಋ౶‬ےک‪ಇ‬لاکگملاس‬
‫ۿی ہ ہک وہ آاسن زابن ۿی ا‪ൊ‬ن ابت ۻہ اور ‪౛‬حری ۿی وہ زابن‬
‫اؿٯل رکے وج اس وتق یک اعم وبل اچل ۿی ‪ ኴኰ‬وہ۔ وہ سفہن ٔ‬
‫رسوریک‪೯ፊ‬یزابنہنوہ‪೑അ‬‬ ‫‪ౠ‬جئےک‪ಋ౶‬رمزاربج‪അ‬ل‪೗‬ی ؔ‬
‫ٵیا نم د‪ഉ‬لی یک ۃص ڧہر دروشی یک زابن وہات ہک اکی مک ٽل اور مک‬
‫طلدی واال ‪ಊಁ‬یل صخ ۬ھ اس ےس ا౑‪౴‬دہ رک ‪അ‬ک۔ ‪ౢ‬ی دبرادلنی‬
‫رس ‪೰‬نی وک ‪౞‬ضت ‪౴‬جد یک دؽ یک ربتک ےس ہی ‪ಸ‬ی احلص‬
‫‪೶‬ھ۔‪ ಋ౶‬ےن بج ا‪ൊ‬ن ٯ۽ ”‪౤‬ی ا‪౜‬می“ ‪౞‬ضت ‪౴‬جد یک‬
‫دختم ۿی پی یک‪ ،‬آپ وخش وہےئ اور ‪೮౤‬ا رک رفامای ‪:‬د٭ ا‪അ‬ل!‬
‫‪۫٧‬ریۍپٯ۽ۧمرےاوحالےک‪౮ዀ‬رمبتوہیئ۔‬
‫‪ ಋ౶‬ےن گتب ‪౛‬حری رکےت وتق ادب وک ‪౲ಌ‬ظ رگھ ہ۔‬
‫گتبےکاوبابوک‪౞‬ضاتےکادػرےےسػ۽گیہاورااکرب‬
‫ےک اوحال وک دقیس اور ان ےک ‪٧‬قامت وک دراجت گ۾ ہ‪ ،‬اس ےس‬
‫آپاکگمل ِادباظرہوہاتہزبروگںےنگیوخبگہہ۔”ابادب‬
‫ابؽێےبادبےبؽێ“۔‬
‫گتب ےک ابرہ اوباب ( ‪౞‬ضات) ۻی۔ ۧپ ابب ‪ഒഅ‬‬
‫‪౞‬ضت اول اک افریس هت اشعئ ‪ ഒൻ‬وہا ہ‪ ،‬بج اشعئ ‪ ഒൻ‬وہا‬
‫وترتۭم ۞ڻ وہ ؟اس ۖی گتب وک ٵتمج ےن ‪౞‬ضت دوم (دورسا‬
‫ابب) ےس رشوعگی ہ ۔ ‪౞‬ضت اول ےک ابرے ۿی گتب ےک‬
‫دصرا‪ಋ౲‬د٭نوصیف‪،‬طجدہ‪ഒ‬شاخ‪౭‬قہرفدیہی‪،‬دباویں‬
 ‫‪46‬‬ ‫ادبـــیـــات‬
‫درایرپدالتلرکاتہ۔(‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞‬ضت‪ಋ‬ہ‪)19‬‬ ‫اک‪೴‬ل (‪ )11‬احیج ‪౟‬ض اخن ا‪౨‬غین (‪ౢ )12‬ی ا‪౜‬م دئبی (دوی‪౗‬نی)‬
‫گتباکاتریخانم”دراجتاالربار“(‪1043‬ھ)ہ۔‬ ‫(‪ౢ )13‬ی ا‪౜‬م ربیک (‪ౢ )14‬ی ویس ربیک (‪ౢ )5‬ی رکمی ادلنی رعف‬
‫گتبےک‪౬‬ط‪ഖ‬عےسٹمموہاتہہکاسۿی‪൧‬چااضہف‬ ‫ؿبا‪౵‬کمی(‪ౢ)16‬یٯسربیک(‪ౢ)17‬یؿباحل(‪)18‬وخاہج‪ಊ౜‬اہمش‬
‫کش‬
‫گی ہ اور ہی گتب ‪1058‬ھ ۿی‪ ಊ೭‬وہیئ ۔ گتب یک ابروہںی‬ ‫می مث رباہن وپری (‪ౢ )19‬ی آدم دقس رسہ (‪ౢ )20‬ی دبرادلنی‬
‫‪౞‬ضت سج ۿی ‪ವ‬ن ‪ ౯౫‬اک ذرکہ‪ ،‬ۿی ‪ౢ‬ی ‪೗౭ ೹౴‬یل اک نس وافت‬ ‫رس‪೰‬نیؤمفل‪౞‬ضاتا‪౳‬قس۔‬
‫‪1050‬ھ‪ౢ،‬یآدم‪٨‬نریاکنسواصل(‪)13‬وشال‪1054‬ھگ۾ہ‬ ‫‪౞‬ضات ا‪౳‬قس ےک ‪൵‬ئ ولوگں ےن رت۾م ‪ൻ‬ی‪ ،‬وہ اشعئ‬
‫اورانمےکاسھتدقسرسہگ۾ہ۔‪౞‬ضتٵی‪ಊ౜‬ؿهنا‪೚‬بآابدی‬ ‫وہےئ‪ ،‬وعام و وخاص ےن ان ےک ‪౬‬ط‪അ‬ع ےس افدئہ احلصگی۔ ان‬
‫ےک انم ےک اسھت ۬ھ دقس رسہ گ۾ ہ ۔ افریسهت ۿی۬ھ ٵی ‪ಊ౜‬‬ ‫رت‪٬‬مںۿیاکیرتۭمرپو‪౴‬یڈا‪೚‬ٹٵ‪ ۷‬اخںدصر‪౜೺‬اردو‪ౢ‬نھ‬
‫ؿهنےکانمےک‪౗‬عدقسرسہگ۾وہاہ۔ارگ‪ಋ౶‬ےنگ۾ہ‬ ‫ویَیرٹس یحر آابد( ‪಍‬تیف ‪2005‬ء) اک ہ ۔ہی ؿمہ اور آاسن رتۭم‬
‫وت ٵی اصبح یک وافت ‪౦ 18‬ف ‪1058‬ھ ےک ‪౗‬ع یہ ‪౞‬ضات‬ ‫ہ‪ಇ،‬ل ۿی رواین ہ ڑپ۾ن ےک ‪౗‬ع ادنازہ وہات ہ ہک اس ۿی‬
‫ا‪౳‬قسیک‪൵ኳ‬وہیئوہیگ۔(‪౞‬ضاتا‪౳‬قساح‪۵‬یص‪)278:‬‬ ‫راتسابزی ےس اکم ‪٧‬یگیہ‪ ،‬ارگ ‪൵ൻ‬ہس‪ಇ‬ل وہا ہ ‪،‬دخا رٔوف و‬
‫ترہیہ ا‪ಌ‬خارط ۿی گ۾ ہ ہک ٵی اصبح یک وافت ‪౦ 18‬ف‬ ‫ر‪౲‬ی ہ ارگ ‪൧‬چ ااضہف ای ‪൵‬م یک ہ اس ےک ۖیافریس اک ہی ‪಍‬قہل اکیف‬
‫‪1058‬ھ وک وہیئ ۔” ٵی واال اجہ ؿهن ‪)1058(“ ಇ೶‬امدهٔ اترخی‬ ‫ہ ” دروغ رب رگدن راوی “ اؽق وک ‪ಊ౾‬ن ون‪඘‬س ےکوتق افریس‪۳‬ٮ‬
‫وافتہ‪،‬ا‪೚‬بآابد(آرگہ)ۿیدنفوہےئ۔‬ ‫‪ ഒൻ‬لم طک ‪،‬اس ۖی ڈا‪೚‬ٹ اصبح ےک رتۭم ےس دمد یل ۔ ہی رتۭم‬
‫گتبےک‪ಊ೭‬وہےنۿیاتؿییکوہجہیوہیئہکآپدورسی‬ ‫داشن ڿپ ‪ ಋᏳ‬وکہچ ‪ೊೳ‬ن درای ‪೛‬ن ێئ د‪ඍ‬ل ‪ 110002‬ےس اشعئ‬
‫౑ص‪ಇ‬یۿی‪౿౼‬لرہاساکذرکآپےنگتبۿیگیہ۔آپ‬ ‫وہاہ۔‬
‫ےن ‪౞‬ضت ‪౴‬جد ےک احالت ۿی آپ یک دیت ‪٧‬برہک ۿی اکی‬ ‫گتب اک وپرا انم” ‪౞‬ضات ا‪౳‬قس یف ‪٧‬قامت االاکرب‬
‫گتب ”‪౤‬ی ا‪౜‬می“ انم ےس ‪ം‬ک ‪೶‬ھ ‪،‬ہیآپ یک ۍپ ٯ۽‪೶‬ھ‪ ،‬اس‬ ‫التقشب یدیہودراجتاالؿیناال‪౜‬مہی“ہ۔‬
‫اک‪౞‬ضت‪౴‬جد ےن‪౬‬ط‪അ‬عگیدھ۔ ہیگتبآپےکاسامنےکاسھت‬ ‫(‪)1‬ٯ۽یکوہج‪:‬‬
‫وچریوہۯئاساکآپوکا‪ಉ‬سسوہا۔اسےکابرےۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬ ‫” ونںی ‪౞‬ضت“ ۿی ‪ౢ‬ی دبرادلنی ٯ۽ ےک ابرے ۿی‬
‫” ‪ ౟ೳ‬ہک ہی ‪ ഁౚ‬ہ ہک رہ اکم ا‪൐‬ن وتق رپ وہات ہ‪ ،‬ٵیی‬ ‫‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫” ہی ‪౤ ഍౳‬تہ اسل (‪ )17‬آپ یک دختم ۿی راہ ارگ ایس‬
‫گتب ”‪౤‬ی ا‪౜‬می“ وج ‪౞‬ضت‪౴‬جد ےک احالت رپ ‪೶‬ھ ٵیے اسامن‬
‫ےکاسھتوچریوہۯئاسےکاضعئوہےناک‪ഃ೾‬مغوہااور‪ౡጭ‬رسد‬ ‫زامےن ےس آپ ےک ‪౹ೱ‬افت اور رکاامت اور آپ ےک ‪٧‬قامت اور‬
‫وہۯئ‪೶‬ھ‪ۭ،‬تہک‪1039‬ھۿی‪౞‬ضت‪౴‬جدےک‪٧‬نبق‪೯ጩ‬رشوعگی‬ ‫دراجت یک ‪౛‬حری اک ارادہگی وہات اور رہ روز ےک وا‪٧‬عت ۾ک ۖی اجےت‬
‫(۩یںہکآپےسرہاستعاوررہ‪౱ആ‬وخارقاکٸہروہاتدھ)وتارگمکےس‬
‫اور اس اک ‪൧‬چ ۭص ۾ک ‪٧‬ی دھ ہک ‪ ഃ೾‬رپ ۯش‪٧‬یں القح وہ ھۯ اور ان‬
‫رپۯشَیں یہےکاعملۿیاسگتب ےک‪಍‬سدات ‪౥‬م رکرک ”دراجت‬ ‫مکرہروزیکاکییہرکاتمرفضرکیلاجےئوترقبی‪౰‬ی زہاررکاۍت‬
‫ٵییدختمےکزامےنیک۾کیلاجںیاورابوتآپےکواصلےک‬
‫االربار“(‪1043‬ھ)ےکاتریخانمےساھێرمبتگی۔“‬
‫)‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞،‬ضت‪ಋ‬ہ‪،‬ص‪)141:‬‬ ‫‪൵‬ئاسل‪౗‬عہیارادہ‪ ನೝ‬اپاتراہ۔آپےک‪౯౫‬ردشوہاتید۞نےک‬
‫(‪౤)2‬یا‪౜‬می‪:‬‬ ‫ۖیصہوںۿیۿئوہےئۻیاورتہےسرمدی۬ھابرہۻیاتمہاس‬
‫اسگتبےکابرےۿی‪౛‬حریرکےتۻی‪:‬‬ ‫‪౛‬حریےکوتقوج‪൧‬چ‪ഃ೾‬ایدراہای ‪౞ ೴ഃ‬ضات ےس ۿی ےن طن وہ ‪౛‬حری‬
‫”اس‪഍౳‬ؤمفلےن‪౞‬ضت‪౴‬جدیکدیتابرباکترپۓپ‬ ‫ۿی ےلآای وہں اورگیوہ گػہ؟سج اک بساک بساحلصہن وہ‬
‫گػوہوتاسےک‪൧‬چوک۬ھ‪ഒൻ‬ێھڑ‪۩،ౝൻ‬یں ہک‪എ‬ل‪൵౜‬رپاورٳطہ ۬ھاحالتاک‪಍‬سدہرک‪٧‬یدھاوراساکانم”‪౤‬یا‪౜‬می“رگھدھ۔‪౞‬ضت‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪47‬‬ ‫ادبـــیـــات‬
‫یکٷظ‪඘ጕ‬ارثۿیپی۬ھگیدھ‪،‬بجآپاسۃصکت۾ۇہک‪౞‬ضت اوررتۭماکاکمگیہ۔ہیا‪അ‬ل౑عٴیاکضفہاوررمدشیکوتہج۔ابمہ‬
‫م‬
‫وخاہجابیقاب‪അ‬لدقسرسہےنومالانوخا‪೸‬گا گکییدقسرسہےکرفامےنرپ ‪ಋ౶‬ےکاحالتانیہیکگتبیکدمدےس‪೓Ꮤ‬ۻی۔‬
‫)‪ౢ(3‬یدبرادلنیرس‪೰‬نی‪:‬‬ ‫ا౑‪ౡ‬رہۿیاکیوطیطوکدگ۾وجدرتخیکاشخےساڑرک‪౞‬ضتوخاہج‬
‫‪౞‬ضات ا‪౳‬قس ےک ‪ౢ ಋ౶‬ی دبرادلنی رس‪೰‬نی ‪ಭ‬نرہ‬ ‫ےک دتس ‪٧‬برک رپ ٹی ۯئ ‪ ....‬اخل ۔ اس ‪ ഍౳‬ےن اغ‪ ٧٫‬وطیط وک اطرئ‬
‫‪೰‬نی۾کدایدھ۔‪౞‬ضت‪౴‬جدےن”اطرئ‪೰‬نی“ اک‪౼‬فاکٹدایاور‪౼‬ف اسل(‪)15‬اسلیکعمۿی‪౞‬ضت‪౴‬جدیکدختمۿیاحرضوہےئ‬
‫وطیط۾کدایاوروخش‪౰೴‬ےکوطررپرفامای‪”:‬د٭ا‪അ‬ل‪۫٧‬ریۍپٯ۽ اور ‪౤‬تہ (‪ )17‬اسل آپ یک دؽ ۿی رہ۔ آپ ےن دریس ڰت‬
‫وخاہج‪ಊ౜‬اصدقاور‪౞‬ضت‪౴‬جددوونںےسڑپ‪൸‬یاوراسۿی‪ಁ‬بر‬ ‫ۧمرےاوحالےک‪౮ዀ‬رمبتوہیئ“۔‬
‫‪౞‬ضت‪౴‬جدےکاحالترپآپیکاکیگتب”واصلا‪౜‬می“ احلصگی اور ‪౞‬ضت ‪౴‬جد اصبح ےس ‪ ౡ೶‬اک رشف احلصگی۔‬
‫۬ھ ہ۔ ہی گتب آپ ےن بس ےسآرخ ۿی ‪౛‬حری یک ۔آپ یک د۽گ ‪౞‬ضت ‪౴‬جد ےن بس ےس ۓپ ذرک اس ذات یک ٯ۽ دی‪౲ ،‬ھڑے‬
‫ۿٯت ۿی” ‪ ಊ౥‬االو‪٧‬ی “سج اک اتریخ انم ”‪٧‬نزل ےس رعہص ۿی ‪౫‬طفئ اجری وہےئ ‪،‬آپ ےن ‪౤‬ی ‪౫‬طفئ یک اور ا‪അ಴‬‬
‫ټیخ“(‪1044‬ھ)‪ ”،‬رکاامت او‪٧‬ی“( ‪౗‬ع ا‪ಌ‬مت)‪” ،‬ٻنات اال‪೶‬ق“ ‪٧‬قم احلصگی۔ ‪౞‬ضت ‪౴‬جد یک اخص وتہج ےس آپ وک ‪ౢ‬ی اعمل ۽ل‬
‫اور ”رواحئ “ۻی” ٻنات اال‪೶‬ق“ ‪౞‬ضت آدم ‪അ‬ل ا‪ಈౚ‬م ےس ےل رک ا‪അ‬ل ‪അ‬ل لس اک رقب احلص وہا اور والتی وموسی ےس رتیق رک والتی‬
‫ا‪൐‬نزامہنےکزبروگںےس‪౮ዀ‬ہ۔رواحئۿیا‪౹౞‬احتوا‪౛‬غل ‪ಊ౜‬یاحلصوہیئ۔ا‪൐‬ناحالتۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫”ۿی د‪ ೓Ꮁ‬وہں ہک ‪౵‬ضر اونر ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس ‪ഃ‬ج ‪ ഍౳‬یک‬ ‫اقدرہی‪ዀኙ‬ہی‪ംൻ‬ۻی۔آپےن‪൵‬ئگتوبںےکرت۾م۬ھ‪ൻ‬ی‪،‬ضہادہ‬
‫دارا‪౼‬کہ اقدری یک رفامشئ رپ ‪౞‬ضت ‪ౢ‬ی ؿب ا‪٧‬قدر ‪౰ೳ‬ین ریض ا‪അ‬ل ‪۹‬ن ‪౱ౢ‬ۿی‪ಆ೩‬یکرطف‪ನ‬شرکےکدوزاونںۻ۾وہےئۻی۔ہیاؽق‬
‫ےک‪٧‬نبقرپگتب ”‪౔඄‬االرسار“ اک رعیبےسافریسۿیرتۭمگی۔ ابرہ ےس‪ ౱ౢ‬ےک ادنر آای‪ ،‬دگ۾ ہک ‪౵‬ضر اونر ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس ‪౛‬شفی‬
‫وغث ا‪౾‬ظ رپ دورسی گتب ”رو ض‬ ‫‪٧‬نبق ِ‬ ‫دارا ‪౼‬کہ ےن رعیب ۿی ِ‬
‫رفامۻی‪،‬ےبا౑‪೺‬روہرکۿیےنوخدوک‪౵‬ضرےکدقومںۿیڈالدای‪،‬‬
‫ا‪ಌ‬نارظ“اکافریسزابنۿیرتۭمرکےنیکوخاشہیک‪،‬آپےناساک۬ھ‬
‫‪ಯ‬ھ ۿی ےن دوونں اہھت اٿھرک ا౑‪ಉ‬س یک ای روسل ا‪അ‬ل ‪౏ ഃ೾‬شرت‬
‫افریسۿیرتۭمگی۔ضہادےوکہیرت۾م‪ೄౢ‬آےئ‪،‬اسےن‪౞‬ضت‬
‫ؿنتیرفام‪۶‬ی‪،‬آپےنہیآتیڑپیھ‪:‬‬
‫َ‬ ‫‪ౢ‬ی روز دہن ‪ ౬എ‬یک ”‪ ౝ഍‬رعاسئ ادین“ اک افریس رتۭم رکےن یک‬
‫ِن ال َْم ْس ِج ِد‬ ‫سبحن الَ ِذي أ ْس َرى ِب َع ْب ِد ِه ل َْيَل ً َم َ‬
‫وخاشہ اظرہ یک ۔ آپ ےن ضہادے یک دنی گتوبں ۿی دل ‪ ഄ೿‬اور‬
‫ِن‬‫ام ِإ َل ال َْم ْس ِج ِد ْاْل َ ْق َص الَ ِذي ٰب َرک َنا َح ْولَه لِ ُن ِر َيه م ْ‬‫ال َْح َر ِ‬
‫‪౬‬شخئےساسیک‪അ౱‬توکدمٷظر‪೓ඐ‬وہےئاساکرتۭم۬ھرشوع‬
‫ي ‪(.‬وسرہ۬نارسا‪౪‬یآتی‪-1‬اپره(‪)15‬‬ ‫ُ‬ ‫ص‬‫ِ‬ ‫ب‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ل‬‫ا‬ ‫ُ‬
‫ع‬ ‫ي‬ ‫م‬
‫ِ‬ ‫لس‬
‫َ‬ ‫ا‬ ‫و‬‫ه‬‫ُ‬
‫ِ َ‬ ‫ه‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ن‬ ‫إ‬ ‫ا‬‫ن‬‫َ‬ ‫ت‬
‫ِ‬ ‫ي‬
‫ٰ‬ ‫ا‬
‫ٰ‬ ‫گی۔ اس ےک وچ دھیئ ۭص اک افریس ۿی رتۭمگی ۔ رتۭم ےک دوران‬
‫رتۭم‪:‬۔اپیکہاےسوجراوتںراتا‪൐‬ن‪౗‬نےوکےلگی‬
‫دیلآایہکۿیےن‪౞‬ضت‪౴‬جدیکدیتودخامترپوجاکمرشوعگیدھ‬
‫‪౱ౢ‬رحامےس‪౱ౢ‬اٵێکتسجےکرگدارگدمہےنربتکر‪൵‬ھہک‬
‫وہ ادوھراہ‪ ،‬اس وک ‪ ಊ೭‬رکان اچۓی ‪،‬زدنیگ اک ٽل ‪ ഒൻ‬ۮۯ ابیق ہ اور‬
‫بکۯپمالجآاجےئاوراسافیند‪٧‬یےسر‪ౘ‬صوہاجٔوں۔آپےن مہاےسا‪ൊ‬ن‪٧അ౽‬ش‪٧‬یںدگھھیےبکشوہ‪٧‬ػد‪೓Ꮁ‬ہ۔‬
‫‪ಯ‬ھ رفامای ‪۫٧‬رے ڿھ ۿی رن‪ඍ‬ن اوالد ٿیا وہیگ اس وتق کت‬ ‫‪ ౝ഍‬رعاسئ ادین اک اکم روک دای اور ‪౞‬ضات ا‪౳‬قس یک ‪ ൵ኳ‬ۿی‬
‫ٵصوفوہۿئاور‪൵‬ئاسلاسۿیرصف‪ൻ‬یاور‪1058‬ھۿیاس ٵیےڿھۿیوکیئڑلاک‪ഒൻ‬وہادھ۔اسواےعےکدسامہ‪౗‬عٵیے‬
‫ۯہںڑلاکٿیاوہا‪،‬ۿیےناساکانم‪ಊ౜‬اعرفرگھ‪ಯ،‬ھرہوتق‪ಡೳ‬یہ‬ ‫اپہی‪൵ኳ‬وکٿۇای۔‬
‫اکموک ٔ‬
‫‪ౣአ‬ہیہک‪౞‬ضت‪ౢ‬یدبرادلنیرس‪೰‬نییکاجعمؿۮ‪೶‬ھ ٿیاوہااور‪౵‬ضراونریک౏شرتےک‪ഃಅ‬ا‪അ‬ل౑عٴیےنابکتاست‬
‫آپےناتیلوٯ۽اوراراشداکوخباکمگی۔اؽقیکراےہ ۞ٹدےیۻی۔ )‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞‬ضتدوازدمہ(‪)12‬ص‪)372‬‬
‫ا‪ ೸౶‬رشفی ‪౞‬ضت وخاہج رغبی وناز ےک زمار ادقس رپ‬ ‫ہک ‪౞‬ضت‪౴‬جدےک‪౯౫‬ۿیآپےنبسےسزایدہٯ۽واتیل‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪48‬‬ ‫ادبـــیـــات‬
‫رکو۔“ )‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞،‬ضتدوازدمہ(‪)12‬ص‪)389:‬‬ ‫احرضیاور‪౮ౝರഀ‬ےکذرکۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫آپ ےن ‪౞‬ضت وخاہج رغبی وناز ےک رفامن رپ ‪౽‬مگی اور‬ ‫اس ےک‪౗‬عا‪೚‬بآابد (آرگہ)ٿۇاوروج اکم رکےن اکدھ‪،‬ا‪౭‬جم‬
‫وک ٿۇای ۔ ا౑فًا ابداشہ (اشہ دہں) وک آرخ ‪౜ౠ‬ن ۿی ‪౞‬ضت وخاہج ا‪൐‬ن ونط رس‪೰‬ن اجےن اک ارادہگی۔ دارا‪ഐ౟‬ا ‪೸౶‬رشفی ےس د‪ඍ‬ل‬
‫‪഑౿‬ادلنیا‪೸౶‬یدقسرسہےکزمارادقسیکزایرتاکا౑فقوہا‪౛ ،‬شفی الےئ اور ۯہں ےس ؿی ا‪ಈ‬بد رس ‪೰‬ن رشفی ۿئ۔ د‪ඍ‬ل ۿی‬
‫اس‪഍౳‬وک۬ھوشقواہں‪ጊᐙ‬اکوہا۔‪ಭ‬نچناشیہ‪೭౥‬ےکاسھتۿی ‪౞‬ضت وخاہج ‪ౢ‬ی ‪٧‬ظم ادلنی او‪٧‬یء ‪౭౵‬ب اۅٰےک آطتہن ٔ‪٧‬برکرپ‬
‫۬ھ رواہن وہا۔بج ا‪ ೸౶‬ٿۇ وت زمارادقس یک زایرت ےک ۖیگیوہ احرضوہےئ۔د‪ඍ‬ل‪౤‬فےکابرےۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫”واہں ےس واسپرپد‪ඍ‬ل آای اور‪౞‬ضت ‪٧‬طن ا‪౸౬‬خئ ‪٧‬ظم‬ ‫اۯس درابر دھ۞ؿابداشہ اک درابر ‪ ౲౞‬و ‪ ౾ౢ‬اور اشاہہن اجہ و دلل‬
‫دھاشاہہنونتبجبریہ‪೶‬ھ۔وف‪٬‬یںیک‪೚‬ثتزارئنیےک‪ഉ‬جمیکوہج ادلنی دقس رسہ یک زایرت ےک ۖی احرض وہا ‪،‬دگ۾ اکی ‪౭౵‬ب‬
‫ےس نج ۿی ارما اور ابداشہ ۬ھ ۺھ‪ ،‬زایرت ‪ ೮౸‬وہۯئ ۔ احرضی انز‪ಌ‬ی ۻی وج ؽی و عشت ےک ‪ ౒౤‬رپ آرام رفام ۻی‪ ،‬آپ ےنرفامای‪:‬‬
‫ےک دوران آپ ےک دل ۿی دیل زگرا ہک ”اے‪౞‬ضت وخاہج آپ ”ػۍ بح وج ۧمری ‪ ౮ౝ‬ہ اس ےک ۽ه ہی ۻی ہک رط‪ಇ‬ی یک‬
‫ےناسدقر‪೚‬ثتوک۩یں‪ೄౢ‬رفامای‪඘ಈഃ೾‬ہہکارگآپہناچ‪ඓ‬ت د٭ ربارب وہ ‪ ೭ഒ‬مہرپ ‪౭౵‬یب اغبل ہ“ اور ہی۬ھ رفامای ہک” ‪౬‬شخئ‬
‫وتاۯس‪ഉ‬جمرہزگہنوہات“۔آپےنرفامای”ۧمریزعتاطلمیکزعت ےکرفامےنےک‪౬‬طقبوگہش‪ഒ౺‬وہاجٔواور‪౦‬بڑباارجر‪೓೥‬ہاور‪౯౱‬‬
‫ہ“۔ اس ےک ‪౗‬ع اکی اور رم‪೫‬ب زایرت احلص وہیئ ۔ وپری رات ڑبا‪౯౰‬ر‪೓೥‬ہ۔(‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞‬ضت‪ಋ‬ہ(‪)9‬ص‪)389:‬‬
‫آپد‪ඍ‬لےساپینتپوہےتوہےئرس‪೰‬نرشفیۿئ۔اپین‬ ‫آپ ےک زمار ‪٧‬برکےکاپس ‪ೢ‬ن رمرم یک‪ ౱ౢ‬ۿی رات زگارےن‬
‫م‬‫ش‬
‫بق ٵ۽ ۿی زایرت ےک تپ رشفی ۿی آپ ‪౞‬ضت ‪ౢ‬ی س ادلنی رتک اشہ والتی اور‬ ‫اک ومعق ‪٧‬ل ۔ آرخ بش ۿی بج ‪೫౭‬یئ وہیئ وت ٔ‬
‫ۖی احرض وہا‪ ،‬تہ دری کت ٿ۾ ‪ಯ ،‬ھ ویہ دیل دانم ڿی وہا ‪౞ ೑അ،‬ضت وب ‪അ‬ل اشہ ‪ಈ౳‬ر ےک زمارات رپ احرض وہےئ‪،‬اور واہں ٷی‬
‫زابنرپ ویں اجری وہا ہکاے ‪౞‬ضتوخاہج اس دقر‪ഉ‬جم اور ‪೚‬ثت احلصگی۔آپ‪౤‬فانہمۿی‪೓Ꮤ‬ۻی‪:‬‬
‫”د‪ඍ‬ل ےس ‪ ೓፜‬وتق ‪౵‬ضر اونر ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس ےک دقم‬ ‫آپ یک ‪ ౮ౝ‬ۿی راکوٹ وت ‪ ഒൻ‬نب اجت ؟ آپ ےن رفامای ‪ ഃ೾‬دایر‬
‫‪೰‬نوطتن اک ‪٨‬ط اال‪٧‬طب دنایگی ہ ‪౰‬ل یک احتج اور ان ےک ‪٧‬برکیک زایرت۬ھ احلص یک اور وہ اپین وج‪٧‬جورولگ دقم ‪٧‬برک‬
‫‪٧‬قدص وک وپرا رکان ‪ഃ‬ج ےس ‪ ౮ዀ‬ہ‪ ،‬اس ۖی ولوگں اک ٵیی رطف ۿی ڈا‪ഖ‬ت ۻی وہ ۿی ےن ا‪ಥ‬ن ‪ഃ‬ن ‪٧‬گ رک ٿی۔ ‪ ഃ೾‬رگہی اطری وہگی اور‬
‫روجع رکان انزگری ہ اور ‪ ഃ೾‬ارم قح ےک دجالےن ےک ‪ ೴౫‬اچرہ ‪ ഒൻ‬وۻی‪ಆ౫ഃ೾‬ت یک౏شرت‪഑‬ل۔ ۿی واہں ےسابرہ آای اور آرزو وہیئ‬
‫اور ‪౥‬م ٮی االرمنی ‪ ౸೽ ഃ೾‬ہ۔ اس ےک ‪౗‬ع رفامای وہ ‪ ౮ౝ‬ہک ‪ಯ‬ھ اکی رم‪೫‬ب ‪౞‬ضت وخاہج ابیق اب‪അ‬ل دقس رسہ یک زایرت احلص‬
‫(ػۍ بح)وج وخاہج‪٨‬ط ادلنی ےنوخاہج ‪ ಊ౜‬ابیق وک دےدی‪೶‬ھ رکوں۔‪ಭ‬نچن‪౲‬ھڑیراہےطرکیل‪೶‬ھہک‪౺ጯഃ೾‬وہاہک‪඘‬ہوہابغ‬
‫اوروج اَھں ےن (وخاہج ‪ಊ౜‬ابیق ےن) متوک دیہ وہ ‪౮ౝ‬ٵیییہ ہ دہں ‪౞‬ضت وخاہج اک زمار ہ۔ ۿی واہں ٿۇ اور دقم ‪٧‬برک‬
‫ہ ۔ وخب اید ر‪ೱ‬ھ مت ٵیے وہ“۔ ۿی ےن رعضگی ہک اے اکوبہس ‪٧‬ی ‪،‬ودج آگی اور ڑبی ؿنںی د۾ۭ (رپاین د‪ඍ‬ل ۿی دہں‬
‫‪౞‬ضت وخاہج ۿی وت اس ‪౮ౝ‬وکوخادگن‪ዀኙ‬ہییک‪౮ౝ‬ۿؿدھ ‪౵‬ضر ارکم ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس اک دقم ‪٧‬برک ہ وہ ‪೭‬گ دقم رشفی‬
‫‪೭ഒ‬آپےکاور‪౞‬ضتوخاہج‪٨‬طادلنیےکرفامےنےساۯساظرہ ‪೭೨‬تہہیۭمێبرکمیۿیہ۔ۯہںےساکیرفالگنےکاف‪۵‬ل‬
‫وہاتہہکہی‪ഀ፱౮ౝ‬ہ‪،‬رفامای ہک”ہی‪౮ౝ‬وخادگن‪ዀኙ‬ہییک رپ ‪౞‬ضت وخاہج اک آطتہن ‪٧‬برک ہ ہی ‪೭‬گ ‪౳‬بطتن وخاہج ابیق اب‪അ‬ل‬
‫ہ وج وخاہج ویس ‪೰‬ماین ےن ‪ ഃ೾‬ؿنتی رفامیئ ‪೶‬ھ“۔ اس ےک ‪౗‬ع ‪٨‬ط روڈ دیل ےک انم ےس ‪ആ౼‬ر ہہی دقمی آابدی ہ اور رپاین دیل‬
‫اکیابراوراحرضیؽێوہیئوترفامای‪”:‬ا‪൐‬نونطوکواسپاجٔواورواہں ‪೭೨‬ت ہ۔ ‪٧‬طن ‪౲‬یوز اشہ ‪ ౮౼‬ےک زامہن ۿی ‪౞‬ضت ‪౴‬خوم ‪ౢ‬ی‬
‫ٹیاجٔواورولوگںیکآدمورتفوک ‪౗‬ن رکو اور اس ‪೭‬گ ‪ ൵ኯ‬وکربداتش دللادلنیدہ‪٧‬یں دہں‪೙‬شےکذر‪ඍ‬عدقم رشفیرعبےس آای‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪49‬‬
‫ےکدانمۿیڈاالگیہ۔طیہ‪ౡ‬لفاسرپۧپدایگیہاوروہ‪೑೺‬‬
‫یک‪ನ‬ش‪೶‬ھوجاپینیکرطف‪೶‬ھ۔‪೑೺೭ഒ‬ےکۉپۿیرحمۿیاکی‬
‫دروازہ دھ ۿی اس راہ ےس ادنر آای وت ‪ ೑೺‬اب‪ಈ‬ک اس‪ഗ‬ن دھ۔ واہں وج‬
‫دروازہ دھ وہ ‪ಉ‬ح ےک دروازے یک رطح و‪౬‬ی دھ اور طیہ ‪٧‬بس‬
‫دروازے ےک اس‪ഗ‬ن ‪ ೭ಠ‬وہا دھ۔ ۿی ےن وہ اورپ وک اٿھای وت ادنروین‬
‫دویاروں رپ وت رتی ‪ം‬ک وہیئ ‪೶‬ھ ۿی ےن وہ ڑپیھ اور رپدہ ێھڑ دای‬
‫‪ ౟ೳ‬ہک وہ ۓپ دھ۔ اس ےک ‪౗‬ع ۿی ‪౮౳‬ویں رپگی ہک دہں اپین اور‬
‫روطتب ‪೶ ഒൻ‬ھ اور واہں ٵیے دوتس ٿیا وہ ۿئ ھنں ےن‬
‫ٵییدوعتیک۔اسےک‪౗‬عۿی‪౗‬یاروہگی۔‬
‫اس واےع یک ػ۽ ٵیے دل ۿی ہی آیئ ہک ‪ ഃ೾‬دروشی وک‬
‫والتی‪ಊ౜‬یاوروالتیوموسیاحلصوہیئ۔ۿیےنہیوا‪ഃ‬عاوراس‬
‫یک ہی ‪౞ ౝ഍‬ضت ‪౴‬خوم زادہوخاہج‪ ೿౨ಊ౜‬ےس رعض یک۔آپ ےن‬
‫رفامایہک‪۬ഃ೾”:‬ھاۯسیہٹمموہاتہ“۔‬
‫)‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞،‬ضتدوازدمہ‪،‬ص‪)390:‬‬
‫ہیآرخیوا‪ഃ‬عہوجآپےنگ۾ہ‪،‬اسرپگتبٯتوہت‬
‫ہ۔اسےک‪౗‬عوہ‪ംൻ౰ഗ‬ۻی‪،‬وج‪೓Ꮤፗኼ‬ۻیوہہیۻی‪:‬‬
‫ا ٓ‬
‫نی‬
‫یل سيد اًلولني واآلخر ی ی‬ ‫وا ای‬
‫خرا ع ی‬ ‫اوًل ی‬
‫والسالم ی‬
‫حممد والہ واصح یابہ اجمعني ی‪.‬‬
‫ا‪അ‬ل ౑عٴی ےک ضف و ادسن ےس ہی گتب ‪ ಊ೭‬وہیئ سج اک‬
‫انم ہ” ‪౞‬ضات ا‪౳‬قس یف ‪٧‬قامت االاکرب التقشب یدیہ و دراجت‬
‫الأعٹاناال‪౜‬مہی“‪-‬‬
‫‪౞‬ضت‪౴‬جد اصبح ےن ا‪൐‬ن ‪ ౯౫‬وک دوعت و‪ ،೴ከ‬اطلح‬
‫‪٧‬عرشہ اور ۿٯت ‪٪‬صف وک اعم رکےن ےک ۖی ‪٧ ౲ኰ‬قامت رپ‬
‫ۯھ ۔ آپ وک دلتف ؿط رفام رک ‪ ౘᏀ‬انئ ردش و ہاتی ےک ۖی‬
‫ۯھ‪ ،‬آپےنواہںا‪ಥ‬ناکم‪౛౳‬ووخیبا‪౭‬جمدای۔اؿی عمۿی‪౞‬ضت‬
‫وخاہج رغبی وناز اور ‪౞‬ضت ‪౭౵‬ب ا‪ഐ‬ہ یک اۯم رپ رس ‪೰‬ن رشفی‬
‫آۿئ۔آپےنۯہںولوگںیکاذیاراسیناوردکیلرپ‪౦‬بگی‪౟ೳ‬ہک‬
‫اس‪٧‬کن راہ رط‪೶‬ق اک رطۍق ہ اس یک ‪౟‬ب آپ وک ‪౞‬ضت ‪ಈ౳‬ر‬
‫ااطتع اۅٰ اور ؿبدت اۅٰ ۿی‬ ‫ِ‬ ‫اصبح ےن ۓپ دی ‪೶‬ھ‪ ،‬آپ‬
‫‪౿౼‬لرہ۔‪඘ൻ‬آپاکواصلوہا۔‬
‫*‬
‫**** ی‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫ادبـــیـــات‬
‫دھ۔‪౲‬یوز اشہ ‪ ౮౼‬آپ اک رمدی دھ۔ابداشہ وموصف ےن صہ ےس ابرہ‬
‫اس اک ا‪౒ኜ‬لگی ‪،‬ارما و راعای ابداشہ ےک ‪೶ ඊᏖ‬ھ۔ دقم رشفی‬
‫‪౞‬ضت ‪౴‬خوم ےنابداشہیکدختمۿیپیگی۔ابداشہ ےنآپ وک‬
‫‪౛‬یہ زہار ‪۳‬ک راجئ اولتق یک ذنر پی یک۔ اس ےن ادب ےس وبہس ‪٧‬ی‬
‫اور ا‪൐‬ن رس رپ رگھ اور اےس صہ الای اور اکی ؿمرت ‪٨‬نایئ اور اس وک‬
‫ضہادہ ‪౮‬ت اخن یک ‪౳‬ب ےک اورپ (‪709‬ھ) وطس ‪ ౹ඞ‬رپ ا‪൐‬ن اہھت ےس‬
‫‪٨‬صگی‪ ،‬اس ؿمرت اک ان م”دقم رشفی “رگھ اس آابدی اک انم ێب‬
‫رکمی ۽ل ا‪അ‬ل ‪അ‬ل ولس یک ‪ ౮ౝ‬ےس ۭم ”ێب رکمی “ وہا ۔ آج ۬ھ ہی‬
‫ۭماورہی‪೭‬گ”دقمرشفیاورۭمێبرکم“ےکانمےس‪ആ౼‬رہ۔‬
‫ہی ‪٨‬ط روڈ رپ ٿہڑ ‪೛‬ن اور دصر ابزار ےک رقبی ہ۔ دقم رشفی‬
‫ےک رقبی دقمی ‪ ౻അ‬یک دویار ےک آاثر وموجد ۻی۔ ۯہں ‪12 ،11‬‬
‫ر‪ౡ‬ی االول رشفی وک ‪౮ೖ ಉඍ‬ہ۔) اس ےک ‪౗‬ع ‪ಯ‬ھ اپین تپ ٿۇ اور‬
‫وخاہج ‪౧‬م ادلنی رتک ےک زمار ‪٧‬برک رپ ‪ಯ‬ھ احرض وہا۔ آپ یک‬
‫ؿنایت اور ا‪౫‬طف ےب دح ‪౬‬شہہ ۿی آےئ۔ اس ےک ‪౗‬ع ‪ౢ‬ی رشف‬
‫ادلنی وب‪അ‬ل اشہ ‪ಈ౳‬ر” ےک زمار ‪٧‬برک یک زایرت ےس رس‪ ౮౳‬وہا ۔‬
‫ا‪౫‬طفوا‪౭‬عمےک‪౗‬عآپےنرفامایہک”(ا۬ھوت)وکیئ‪ഒൻ൵ኯ‬اور‬
‫ہن ‪౦‬ب اک ‪٧‬قم ےط وہا “ےب کش ‪ವ‬ن روز آپ ےک وقل ےک ‪౬‬طقب‬
‫زگرےاوراسےک‪౗‬عےساذیا‪౦‬باور‪౯౱‬ےسوا‪۳‬طڑپا۔‬
‫(‪౞‬ضاتا‪౳‬قس‪౞،‬ضتدوازدمہ(‪،)12‬ص‪)390:‬‬
‫راہ ‪౻‬لک ےط رکےن ۿی اسکل وک ان ‪٧‬قامت ےس زگران‬
‫وہات ہ‪ ،‬بج ‪٧‬قامت ےط وہ اجےت ۻی‪ ،‬سج ےک ؽێ ۿی وج‬
‫والتی وہت ہ اس وک ‪ ౯ഐ‬ہ‪൵ ،‬س وک والتی اربا‪ആ‬ی‪൵ ،‬س وک والتی‬
‫وموسی‪൵،‬سوکوالتییػی‪൵،‬سوکوالتی‪ಊ౜‬ی‪౯ഐ‬ہ‪،‬ہیربےک‬
‫ضف رپ ہ ۔ بس وال‪ഔ‬تں ۿی والتی ‪ಊ౜‬ی اضف ہ ۔ ‪ౢ‬ی دبر‬
‫ادلنی رس ‪೰‬نی وکۓپ والتی وموسی اور اس ےک ‪౗‬ع والتی ‪ಊ౜‬ی‬
‫احلصوہیئ۔آپےناساکذرکاحالتۿیگیہ‪೓Ꮤ،‬ۻی‪:‬‬
‫)‪(4‬وا‪ഃ‬ع‪:‬‬
‫اکی رات ۿیےن واےعۿی دگ۾ ہک دمم اعمل اپین ےس عھا‬
‫وہا ہ اور ۿی اکی را‪അ‬ت ےس اج راہ وہں۔ دٮ ۿی آےگ اجات وہں‬
‫اپین اس راہ ےس ‪ೠ‬ہا وہات اجات ہ ۿی واسپ وہا اور دورسا را‪۳‬ت ا౑‪೺‬ر‬
‫گی۔ ۿی ےن دگ۾ ہک (اس‪ഗ‬ن) اخہن ‪ ೑೺‬ہ اور وہ دمم ‪ೠ‬ہا اپین اس‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪50‬‬ ‫مكتـــوبات‬

‫دصاےابز‪೙‬ش‬
‫وہات ہ ہک رحام اک ‪ ಉഃ‬گھےن ےس ؿبدت رکےت رکےت ‪౛‬ی یک رطح‬
‫امہر‪٧‬ضنۿیؿیوربتکیکرباست!‬
‫‪ౢ‬ییھ ڹم گمن یک رطح ‪ഊ‬ییھ ۬ھ وہاجےئ ‪ಯ‬ھ ۬ھ ؿبدت يبل ‪ഒൻ‬‬
‫وہیگ ‪ ،‬رغ‪ഔ‬بں اور یٯں ےک اسھت قح ‪ ౫ഐ‬رکےن یک وہج ےس ارگ‬ ‫‪౶‬کیم!طلمٻهن۔‬
‫ر‪٧‬ضنا‪౬౬‬رکاکۍۇچراہہادبروںےک‪ౢ౨‬ترپ یٯں ےک دل ےس آہ نک ۯئ وت آطمن ےک اسوتں دروازے ‪೭‬ھ‬
‫وخب رطح ےک ‪ೆ‬کان یک ‪٪‬صریںی ‪ഄ‬ھ ریہ ۻی ‪ ،‬ابزاروں ۿی اجےتۻیاوروہآہرعشا‪౾‬ظےسٹکاتہ‪-‬‬
‫رہ اسل امہ ر‪٧‬ضن آات ہ اور ذگر اجات ہ اور ہی ۯپم ۬ھ‬ ‫ہچپہاوررخدیاریوہریہہ‪౗‬ع‪٧‬م ِز‪౪‬صٷمآابدویںۿی‪ೂ‬ھ‬
‫رفوٹ اور ‪ඊዥ‬ٮیں یک داک۾ی جس دجھ اجت ۻی سج ےک اہ‪౲‬ھں ۿی دۯتہہکبجمتاکیۍۇےکۖیرپ‪۳‬یاگریاکرا‪۳‬تا౑‪೺‬ررکےت‬
‫د۩۾وت‪౴‬ھالاوراسرپٷظآاتہ‪൵‬سےکاکیاہھتۿیاسامنوہاتہ وہ وت روزاہن ‪౗‬ع ‪٧‬م ِز ظُہر ےس وتق ا‪౨‬طر اور ‪౗‬ع ا‪౨‬طر کت ا‪അ‬ل رب‬
‫وت ‪൵‬س ےک دوونں اہ‪౲‬ھں ۿی اسامن وہات ہ تہ ےس روزہ دار ا‪౫‬ع‪ ഐಋ‬یک ؿی وربتک یک ڿ٭ ٭ھ رباست ا‪ൊ‬ن آ‪ഄೱ‬ں ےس د‪ ೓ᑜ‬وہ‬
‫رخدیاری ےک وتق ا‪൐‬ن ێٹں وک ۬ھ اسھت ۖی ر‪ඓ‬ت ۻی ُۯ اور ا‪അ‬ل دبرک و౑عٴی اک ‪ ೭೥‬وہا زخاہن ۬ھ د‪ ೓ᑜ‬وہ ہک رہ صخ ‪౲ኰ‬‬
‫ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رک اک ۍۇ ؿی وربتک اکۍۇ ہ ‪ ،‬ذرک و اذاکر اک ۍۇ ا‪٧‬سم ےک ولازامت د‪౤‬توخان رپ طجات ہ اور ر‪٧‬ضن ‪٧‬برک ےک‬
‫ہ‪،‬اکیدورسےےکاحالتےکادسسرکےناکۍۇہاہ‪౲‬ھں ۟ۇ ےک ‪౗‬ع ‪۫٧‬را وج احل رۧت ہ ذرا اکی ۟ۇ کت روزاہن ا۞س یہ‬
‫وکخسوتیکراہۿی‪౮౳‬رکےناکۍۇہ‪،‬اپٔوںوکدصاتقیکراہۿی ا౑‪౾‬م رکو اور د‪౤‬توخان طجرک دگھٔو ؟ ُۯ ا‪അ‬ل ا‪൐‬ن ودعوں ۿی طچ‬
‫ڑباھےناکۍۇہ‪،‬دلودامغوکدلوترقآنےسرتواتزہرکےناک ہ‪ഒഅ‬ر‪٧‬ضن‪٧‬برکےک۟ۇےک‪౗‬ع۬ھ‪۫٧‬رےادنر‪౲‬قیاور‬
‫ۍۇ ہ ‪ ،‬زابن ےس ا‪അ‬ل ا‪അ‬ل یک دصا ‪ ౮౳‬رکےن اک ۍۇ ہ بج ان رپ‪۳‬یاگریاورا‪അ‬ل اک وخف اور ؿبدتو رایتض اکوشق وذوقو‪౽‬م‬
‫اسرےادکامتاور‪౶‬صطیتوک‪౥‬مرکںیےگاوربسرپ‪౽‬مرکںی ربرقار رۧت وت ا۞س یہ رٍدں رب۩تں اور ُػں یک رباست وہت ‪౶‬گ‬
‫ےگ وت اس ابت اک ‪ ඘ಈ‬وہاجےئ اگ ہک ر‪٧‬ضن اک ۍۇ ‪౵‬قق ا‪അ‬ل اور ا‪ಉ‬سس یک ابت ہ ہک اکی ۍۇ روزہ رھک رک اور وصم و طلۃ یک‬
‫‪౵‬قق ا‪౬ౠ‬د یک ادا‪ ೕ඘‬اک ۍۇ ہ اس ۖی رہ ‪٧‬ٷن اید رۻھ ہک اپ‪౗‬نویںےک‪౗‬ع۬ھ‪٧‬ٷونںرپر‪٧‬ضن‪٧‬برکےکارثاترمبت‬
‫‪౵‬ققا‪അ‬لیکادا‪ೕ඘‬ۿیوکاتیہوہیئ وتا‪അ‬لرکمیہاورہیاساک‪٧‬ع‪ആ‬ل ‪ഒൻ‬وہےت‪ೕ೩‬ر‪٧‬ضنےک‪౗‬ع۬ھ‪౬‬سدجےساذانےک‪೮౫‬ت‪౮౳‬‬
‫ہوہاچہوتؼخدےاگ‪౶‬گ‪౵‬ققا‪౬ౠ‬دیکادا‪ೕ඘‬ۿیوکاتیہوہیئوت وہےتۻی‪౬،‬سدجۿیرقآنرۻھر‪ඓ‬تۻی‪ ،‬ٹچایں‪೦൒‬ر‪ඍ‬تۻی‬
‫ا‪അ‬ل۬ھاسوتقکت‪٧‬عف‪ഒൻ‬رکےاگبجکت‪౗‬نہوخد‪٧‬عف ‪٧ ೭ഒ‬ٷونں وک ادسس ‪ ഒൻ‬وہات‪ ،،‬اے ‪٧‬ٷونں ر‪٧‬ضن ےک‬
‫ہنرکےٰہااس‪٧‬برکۍۇۿی‪൵‬سےکذجابتوکڿ۽ہنٿۇھی ۟ۇۿیدہںتہاسریداعھیرکےتوہوۻیہی۬ھداعرکوہکاے‬
‫اور ‪൵‬س اک دل ہن دگھھی ر‪٧‬ضن ‪٧‬برک ےک ۟ۇ اک رہ دن اور رات ربذوا౓‪ಈ‬لر‪٧‬ضنےک‪౗‬ع۬ھۿۍذرکواذاکر‪،‬ؿبدتورایتض‬
‫‪඘‬ہ ۯپم اجری وہاتہ ہک اے روزہ دار وت ‪౤‬حی رکےن ےک ‪౗‬ع ےس اوراکرؿییکوت‪ಃ‬یؿطرفامآ‪ಋ‬یایربا‪౫‬ع‪ഐಋ‬‬
‫از‪:‬اجدیاؿت౏ھرت‪ಊ౜‬آابد‬ ‫بجکتوسرجرغوب‪ഒൻ‬وہاجاتاسوتقکتوت‪൧‬چ۬ھ‪ഒൻ‬گھات‬
‫‪ ನೳ‬ہ ہکروزہوٹٹاجےئ اگوت ابیقدونں ۿی ‪۩೨೾‬یں ادسس‪ഒൻ‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪51‬‬ ‫مكتـــوبات‬
‫ایس رطح روزہ ۿی وج ‪൵‬م اور وکاتیہ واعق وہت ہ‪ ،‬اس یک‬
‫دلیفاوردتارکدصۃقا‪౻౲‬رکات ہ‪،‬دصہق‪౲‬ط‪ೱ2‬ل‪ 47‬رگام ‪൰ഔ‬ں‬
‫دصہقٔ‪౲‬ط‬
‫ای ‪ೱ4‬ل ‪ 94‬رگام ‪ೕആ ،೮౨ ،١ಇഒ، َ౴‬رایان ۿی ےس ‪൵‬ساکیےک ربارب‬ ‫‪౶‬کیم!طلمٻهن۔‬
‫‪ ౾ౢ‬و ‪ౙ‬قس ےس رساشر ۍۇ ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رک ۧمرے ‪ ಇ೶‬ہ‪೾ ،‬س ڿھ ےک رہ ێھےٹ ڑبے ارفاد یک اجبن ےس ادا رکان‬
‫رسوںرپاسہیگفہ‪ ،‬اسۿیا‪അ‬لدبرکو౑عیل یک‪౶‬صصردم رضوریوہاتہ۔ اداہن رکےنیکوصرت ۿیروزہ ز‪ಋ‬یوآطمنےک‬
‫اور ربتک انزل وہت ہ۔ اس امہ ۿی رہ ‪౗‬نۂ ومنم ا‪൐‬ن آپ وک در‪٧‬ین ‪ ಉ౻‬رۓن اک ادنۍش رۧت ہ۔اس ۖی رضوری ہ ہک مہ‬
‫گنوہں ےس دور ر‪ ೯ඐ‬یک وکشش رکات ہ۔ د۽گ ۍۇں یک ہب ‪ ౮ౝ‬اولوتقۿیاےس‪ጬ᣷‬کتٿۇےناک‪౗‬نو౒سرکںی۔اورا‪ഒൻ‬‬
‫اس۟ۇۿی٭صلطٯتےکۖیزایدہرسرگم‪౽‬مرۧتہ‪،‬روزہ ا‪ൊ‬ن وخټیں ۿی اشلم رکںی۔ ا‪അ‬ل ౑عیل ۿۍ زایدہ ےس زایدہ دنی‬
‫اطلمیکاپچن‪۬٧‬دیاراکنۿی ےساکیامہرکہ‪،‬سج یکادا‪ ೕ඘‬ٮۍ یک ‪೿‬چاور ‪ ഁౚ‬دختم ا‪౭‬جم د۞ن ےک اسھت اسھت دمارس د‪඘ഇ‬‬
‫ےک ۖی ا‪അ‬ل ౑عیل ےن ر‪٧‬ضن ‪ ౟ೳ‬اپ‪೛‬یہ ۍۇ ‪ ౴ኗ‬رفامای۔ روزہ ‪౸ :‬ی رغاب اور ‪౬‬س‪೯‬ی یک ذس ا౑‪౪‬تع ادماد ااعتن رکےن یک وت‪ಃ‬ی‬
‫اکی وخ‪౼‬گار زدنیگ زگارےن یک رت౒ی ہ‪ ،‬روزہ وک اپ‪೛‬ییگ اک ذر‪ඍ‬ع ؿطرفامےئ‪،‬آ‪ಋ‬ی‪،‬مثآ‪ಋ‬ی‪،‬‬
‫از‪ಊ౜:‬ؿبا‪٧‬بری‪౾Ꮮ‬ا‪౾ഄ‬‬ ‫دنےنےکۖیدصۃق ا‪೶ዄ౻౲‬گیگی۔ر‪೰‬م‪ ഐಋ౽౫‬۽لا‪അ‬ل ౑عیل‬
‫اطتددمرہسرع۩یٷی‪،౾Ꮮ‬رسایٿہڑی‪،‬ا‪౾‬ظڈگھ‬ ‫‪അ‬ل ولس ےن اراشد رفامای! دصہق ‪౲‬ط وابج ہ۔ ہی روزہداروں ےک‬
‫ۖی اپ‪೛‬ییگ اکذر‪ඍ‬ع وہےن ےک اسھتاسھت رغ‪ഔ‬بں اورۿۯں ےک‬
‫ۖیوخردوونشاک‪౗‬نو౒س۬ھہ۔وجصخؿییک‪٧‬مزےس‪೶ዣ‬ادا ‪൵ൻ‬آپر‪٧‬ضنےکالصٯٵےساغلفوت‪ഒൻ‬‬
‫د‪ ೓ᑜ‬یہد‪ಇ೓ᑜ‬ص ر‪٧‬ضنزگرگی‪ി،‬ت یہ ‪ഒൻ‬ڧل‪،‬اب‬ ‫رکے وت ‪౺౶‬ص ز‪۹‬وۃ وہیگ‪ ،‬اور وج اےس ‪౗‬ع ۿی ادا رکے وت ہی اعم‬
‫دصوقں ےس اکی دصہقہ۔ روزہداراچہ دٮ ا౑‪ആ‬م رکےل‪൧ ،‬چ آپ ذرا ر‪ൻ‬ی اور ا‪ಥ‬ن ‪౬‬ح‪೴‬ب ‪඘Ꭷ‬۔ در ج ذلی ہاایت اورۿٯت یک‬
‫ہن ‪൧‬چ اخ‪٧‬یں‪ ،‬الرپواایں دوران روزہ وہ یہ اجت ۻی ۔روزہ ۿی رو‪ഀ‬نۿیوغر‪೴ഃ඘Ꭷ‬ر‪٧‬ضنسکرطحزگارانہ؟ێبرکمی۽لا‪അ‬ل‬
‫گھےن ‪ ೄඞ‬دمع رکےن یؿ روزہ وک وتڑےن وایل اطی ےس وت ابآاسین ‪അ‬ل ولس اک رفامن ہ‪ :‬تہ ےس روزہ دار ا۞س ۻی نج وک ان ےک‬
‫ادٮبگی اجگػ ہ۔ ‪౴ ೭ഒ‬ھٹ‪ೊ ،ౢ೶ ،‬غ وخری‪౽ ،‬ع و روزےےسوساے‪٨‬ھکوٿیسےک‪൧‬چ‪٧ഒൻ‬ٯاورتہےسرات‬
‫ي‬
‫شبت ع‪ ،‬سفد‪ٌ ،‬غ وگیئ‪ ،‬اور ‪ಉ‬ضل اکومں ےس ‪ ಊ೭‬ادۭط ‪ ഒൻ‬وہ اپات وک‪٧‬یمرکےنواےلا۞سۻینجوکبش‪౗‬یاریےکوسا‪൧‬چ‪٧ഒൻ‬ٯ۔‬
‫(‪౹‬نانبامہج)‬ ‫ہ۔اسۖیا‪അ‬ل౑عیلےندصہق‪౲‬ط‪೶ዄ‬گی‪،‬اتہکروزےیک‪ഃጜ‬‬
‫روزہ اطل م ےک اپچن ارا‪೯‬ی ےس ۿی ےس اکی امہ رک‬ ‫‪౸‬ی وثاب یک ‪۬ ൵ኳ‬ھ وہ اجےئ‪ ،‬ٿیان ٿی وغث اال‪౾‬ظ ‪ౢ‬یان ‪ౢ‬ی‬
‫ؿبا‪٧‬قدر‪౰ೳ‬ین ر‪೰‬م ا‪അ‬ل ౑عیل ‪അ‬ل ا‪ൊ‬نٯ۽ ‪ ആഉ‬ا‪౫‬ط‪ ഐ౮‬ۿی رمق ہ۔ روزہ اکی ا‪඘‬س ؿبدت ہ سج ۿی ‪౗‬نہ ا‪ൊ‬ن ‪౭౵‬ب رتنی‬
‫‪ಸ‬یوں۞ؿ گھان ‪ೄೳ‬اور دمع وک اس یک ‪౲‬طی د٭ ےکابووجد ێھڑ رک‬ ‫رطازۻی‪:‬‬
‫سج رطح ا‪౫ኔ‬ر اور وتہب گنوہں اور۽ٿں یک اطلح ا‪അ‬ل౏‪ౠ‬ہنیکراضاوراساکرقباحلصرکاتہ‪೭ഒ‬روزہرصف‪٨‬ھاک‬
‫رکےن واال ہ‪ ،‬ایس رطح دصہق ‪౲‬ط روزے یک اطلح رکات ہ۔ ای ٿیاس رۓن اک انم ‪ ،ഒൻ‬روزہ ‪౹‬ف یک رت౒ی‪ ،‬ا‪അ‬ل ౑عٴی ےک ادکامت وک‬
‫سج رطح ۯطن ےک ور‪ౡ‬لےن اور ‪೑೨‬ےن ےس احالت ‪٧‬مز ۿی وج ام‪ഘ‬ن اور اس یک ‪౾‬ن رکدہ ‪ಸ‬یوں ےس رک اجےن اک انم ہ۔ دورسی‬
‫اخیم واعق وہت ہ۔ وت ‪ౢ‬جہ ہس اس یک دلیف رکات ہ۔اس ومعق رپ ؿبدوتںےکادنروغر‪඘Ꭷ‬ہکبسۿی‪౽‬ماک٭کہ‪،‬جحرکانہ‪٧،‬مز‬
‫ۯطن رش‪౴‬نہ اور ذ‪ಈ‬ی وہات ہ ۔ ۩ی‪ഇ‬ک ویہ اس اک ومبج وہات ڑپ‪ඊ‬نہ‪ ،‬ز‪۹‬وۃ دنی ہ‪౶‬گروزہاک ‪٧‬ع‪ആ‬ل بسےس دجاہ سجۿی‬
‫ۿۍ رکان ‪ ഒൻ‬ہ رگن ہ۔ گھان ‪ ഒൻ‬گھان ہ‪ ،‬اپین ‪ ೄೳ ഒൻ‬ہ‪،‬‬ ‫ہ۔‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪52‬‬
‫وہوتاےس‪౾‬نرکںی‪،‬ورہنواہںےساھٹاجھی۔‬
‫زابن اک روزہ‪:‬زابن اک روزہ ہی ہ ہک مہ ‪،ೊആ ،ౢ೶‬‬
‫ٵحگلیم‪،‬ال‪ഒഅ‬ابوتں‪೻،‬صےکوتقزابنوکےب‪٧‬گم ێھڑےناور‬
‫ایسرطح رہ ‪౴‬ھیٹ اور رحام ابت ےس وخد وک ‪ಆ౵‬ظ ر‪൵൸‬۔ ہی اس دقر‬
‫انزک ‪ ౷ጬ‬ہ ہک زابن یک ‪౶‬غش اور ‪౲‬ھڑی یس ‪ ౾౫‬و وکاتیہ یہ‬
‫ےس اؿمل ربابد اور آدیم ‪ ౲ആ‬اک رایہ نبگػ ہ اور ہی رفامن َبی اید‬
‫ر‪ ’’ :൵൸‬وج ا‪٧‬سن روزہ رھک رک ‪౴‬ھٹ وب‪౫‬ن رتک ‪ ഒൻ‬رکات ا‪അ‬ل وک اس‬
‫ےک‪٨‬ھاکاورٿیاسرۓنیکوکیئرضورت‪ഒൻ‬۔‘‘‬
‫دخا را ر‪٧‬ضن ےک اس ۟ۇ ۿی ا‪ൊ‬ن ؿبدوتں وک اضعئ‬
‫وہےن ےس دچ‪۶‬ی اور ر‪٧‬ضن ےک وج دن رہ ۿئ ۻی ‪ ،‬اھێ ٯۍ‬
‫دن‪۶‬ی۔ سج رطح اصحل اؿمل رکےن رضوری ۻی‪ ،‬ایس رطح اس‬
‫ےسڑبھرکانیک౔فتظرکان۬ھالزمہ۔ۺۯا‪ಉ‬سسیکابتہ‬
‫ہکبج ‪൵‬س وک ہی ٹمم وہہک اس ےن وج روزے رۻھ اس ےس اےس‬
‫وکیئ افدئہ ‪ ഒൻ‬ٿۇ وساے اس ےک ہک وہ ‪٨‬ھاک ٿیاس راہ؟ ا‪അ‬ل رفامات‬
‫ہ‪ ’’:‬اس وعرت یک رطح ہن ‪٨‬ن سج ےن پ٭یط ےس وست اک‪೼‬ن‬
‫ےک‪౗‬عاےس‪۹‬کے‪۹‬کےرکڈاال۔‘‘‬
‫ہی ابت ٵۍ اید ر۾ۭ ہک ر‪٧‬ضن ےک اس ٯقس ۟ۇ ۿی‬
‫آپ اک رہ ‪ ೶ፓ ౱ആ‬ہ ‪಴ೱ‬ا ا۞س ابربتک ۟ۇ ۿی بج ۿۍ ۯطن‬
‫ےک اظمل ‪ಪಎ‬ں ےس ا‪അ‬ل ౑عٴی آزادی دۯت ہ وت ۿۍ اچۓی ہک مہ‬
‫‪೮౷‬اتےس‪౒൘‬وہےئاسےک‪౱ഗ౱ഗ‬ےسا౑‪౴‬دہرکںی۔‬
‫از‪౤:‬حاعس‬
‫‪ -*-*-*-*-‬ی‬
‫بنارسمیں‬
‫اہھت اور اپٔوں اک روزہ‪:‬اکیروزہداروکاچۓی ہکاس اک‬
‫امہانہمارش‪ം‬یوارش‪ം‬ی‪ಊᏽ‬ر‪ಋഖ‬ےکتپ‬
‫(‪-)1‬دنبا‪٧‬حجاربارا‪౜‬مزعزیی‬
‫‪ౝ‬نلا‪౻‬ٹر۔‪౺౮‬اج‪ആ‬عاہ‪ೂ඘،೷ፃ‬وک‪൅‬ھ‪،‬دنرس‬
‫ومابلئ‪9918865967:‬‬
‫(‪-)2‬رۯحنوسٹڿھ‪،‬دواکنٵٮ‪23‬‬
‫ێئڑسک‪،‬احظف‪ೳ೗‬ےیک‪،౱ౢ‬دنرس‬
‫ومابلئ‪6386922309،9918342716:‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫مكتـــوبات‬
‫‪౲‬طی وخاۧشت ےس ٮچ ہ‪ ،‬زابن یک ‪౶‬غوشں ےس وخد وک دچان ہ‪،‬‬
‫وگای وپرے ا‪ౠ‬ضء وک ۿۍ تہ یس اجزئ اور اناجزئ ابوتں ےس روگن ہ‬
‫‪౶‬گ ا‪ಉ‬سس یک ابت ہی ہ ہک مہ اجزئ ‪ಸ‬یوں ےس وت رک اجےت ۻی ‪౶‬گ‬
‫اناجزئ ‪ಸ‬یںی نج ےس اکی ‪٧‬ٷن وک زدنیگ ےک رہ ‪ ౱ഗ‬ۿی ۖٮ یک‬
‫رضورت ہ وہ روزے یک احتل ۿی ان ‪ಸ‬یوں اک اور زایدہ طکر‬
‫وہاجات ہ۔ احال‪ഇ‬ک روزے یک احتل ۿی ان ےس ٮچ اور زایدہ‬
‫رضوری ہ۩ی‪ഇ‬ک ‪೭‬گ اور احتل ےک دسب ےس گنہ یک ‪ ጨᏞ‬اور ڑبھ‬
‫اجت ہ اور روزے ےک ارج و وثاب رپ ارث ادناز وہت ہ۔ آ‪۶‬ی مہ‬
‫د‪ ೓ᑜ‬ۻی ہک مہ اکی ‪ ಊ೭‬اور وپرے ا‪ౠ‬ض اک روزہ سک رطح ےس رھک‬
‫‪ౝൻ‬ۻیاورسکرطحا‪ಥ‬ن‪೴ഃ‬ر‪٧‬ضنزگار‪ౝൻ‬ۻی۔‬
‫دل اک روزہ‪:‬دل ‪೾‬س دمم ا‪ౠ‬ض و وجارح اک ابداشہ گہاجات‬
‫ہ بس ےس ۓپ ایس یک اطلح رضوری ہ ‪಴ೱ‬ا بج مہ ا‪൐‬ن‬
‫روزے یک ‪౰‬ی رکںی وت بس ےس ۓپ ا‪൐‬ن دل اک اجزئہ ۾ی۔ دل اک‬
‫روزہہیہہکۧمرےدلۿی‪൵‬سےکۖی‪౞‬غودسےکذجابتہن‬
‫وہں‪൵ ،‬س ےک ۖی دل ۿی دب‪ೖ‬مین وہ وت اےسوخش ‪ೖ‬مین ۿی ‪ౙ‬بلی‬
‫رکںی۔ دل وک ‪ ౒೚‬ےس اپک رکںی‪ ،‬ا‪ൊ‬ن ؿبدت وک زایدہ اجن رک ‪౲‬خ اک‬
‫ادسسہن وہ ۩یں ہکۿۍ‪ ഒൻ‬ٹممہکسک یک ‪೯‬یا‪അ‬ل یک ابراگہۿی‬
‫‪ೄౢ‬آتہ؟‬
‫آ‪ഄ‬ک اکروزہ‪ :‬آ‪ഄ‬کوجرباٮیںیک‪ౝ‬مےلاجتہ‪،‬اس‬
‫وک۬ھاقوبۿیر‪೯೥‬روزہیکدر‪ೢ೶‬ےکۖیرضوریہ‪಴ೱ‬اا‪അ‬لیکرحام‬
‫رکدہ ‪ಸ‬یوں وک د۾ۯ ےس اےس دچھی۔ ومابلئ اک اؿٯل مک رکدںی‪،‬‬
‫ایسرطحرا‪۳‬ت‪൒೾‬وتٷظںیڿڭرک‪౫،൒೾‬ی‪౶‬حمرپ‪٧‬گہڑپاجےئوت‬
‫وتہبرک۾یاوردورسی‪٧‬گہہنڈا۾ی۔‬
‫اہھترحام۞ن‪،‬کپےناوررحامێھےنےسراکرہ۔‪౸‬یدلرضورت‬
‫ا‪౤‬کنیرسۯنرکےناورا‪ಿౚ‬رگاماوروی‪ು‬یبرپدلٯٵر۾لڧلےن‬
‫ےس۬ھ ھ۬۔ اپٔوںاک روزہہہک ا‪അ‬ل وک انراض رکےن وایل ‪೭೷‬ں رپ‬
‫اجےن ےس اےس روےک ر‪౸ ،൵൸‬ی ابزاروں اک ‪ಷ‬ک ‪٧‬گےن اور ا‪൐‬ن ‪೶ፓ‬‬
‫اواقتوکرخدیاریۿیاضعئرکےنےس۬ھدچ‪۶‬ی۔‬
‫اکن اکروزہ‪:‬اکناکروزہہیہہکمہا‪൐‬ناکنوکال‪،ഒഅ‬‬
‫ٵح اور ‪ೞ‬نی ابوتں وک ۖٷ ےس رویک‪ ،‬وکیئ ‪൵‬س یک مہ ےس ربایئ رکراہ‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪53‬‬ ‫سرگرمیاں‬

‫عالیم خربیں‬
‫ےس ‪٨‬چںیکٿیاشئ ُرکاجےئ۔روپرٹ ۿیہیابت۬ھدرجہ‬
‫ہکزغہۿیوخراکیک‪൵‬ماورذغایئ‪౬‬لےسویۅی‪10‬؍ۺچاجں‪٪‬حوہ‬
‫رہۻی۔‬ ‫زغہۿی‪2‬ا‪഑‬ٹمبدٮابروداؿٯلگیگی‬
‫زغہ یک وصردحل رپاوقم اد٭ہ یک ا‪٧‬سین ‪౵‬قق وکنس یک امرہ‬ ‫اوقامد٭ہےنا‪൐‬ن‪٧‬منئ ٔہ‪౶‬صصرباےئٷۿیکروپرٹ‬
‫فرايشیسکا ا‪٧‬ب‪౸‬ی ےنا‪ൊ‬ن روپرٹپی رکےت وہےئ گہ ہک ارسا‪౪‬ی ےن‬ ‫یک ‪۬٧‬د رپ ہی ا‪౺೐‬فگی ‪ ،‬زغہ ۿی ارسا‪౪‬ی اب کت ‪25‬زہار نٹ ابرود‬
‫اپچن امہ ۿی اس ؿلےق وک وپری رطح ‪ ౹೶‬و انوبدرک دای ہ۔ ہی دبیہ‬ ‫اؿٯلرک‪ಭ‬کہ‪೯،‬طیکوصردحلوکا‪٧‬سین‪౵‬ققوکنسےکامرہنیےن‬
‫ٿۿں وک هٽ وطر ےس ٯت رکےن یک دا‪ ౰೴‬وکشش ہ۔ اَھں ےن‬ ‫نس‪൵‬شےسػ۽گی‪،‬اسےکابووجدارسا‪౐౬౪඘‬ریاجری‪،‬اب‪౬‬کانت‬
‫اعملربادریرپزوردایہ ہکوہزغہۿی زمدیۧل۩تںوکرو‪ൻ‬نےک ۖی‬ ‫‪٧‬شےنرپارسا‪౐౬౪඘‬ریےکظبزغہیکؿمرںیاور‪౬‬کانتۖ٭ےک‬
‫ا‪ൊ‬ن ذہم دارویں وک ౏‪ഄ‬ھی اور ارسا‪౪‬ی وک زمدی ‪೶Ꭶ‬ر رفامہ رکےن ےس‬ ‫ڈ‪೯‬یۿی‪ౙ‬بلیوہۿئۻی۔‬
‫رویک۔بجکتارسا‪౪‬یرپا‪ౠഅ‬رخدیےنیکاپ‪౗‬نی‪٧ഒൻ‬گیئاجےئ‬ ‫اوقامد٭ہ ےنارسا‪౪඘‬ٹہدرھیم‪،‬ؿێاور‪౽‬لیکروشاک‬
‫یگوہا‪ൊ‬ناکررواایںاجریرۻھاگ۔اَھںےنارسا‪౪‬یوک‪೶Ꭶ‬ررفامہ‬ ‫اکیاوررپدہافشرکےتوہےئہی‪ಌጲ‬ـیا‪౺೐‬فگیہہکارسا‪౪‬یےن‬
‫رکےنواےل‪౬‬مکلےس۬ھا‪ೂ‬ییک ہکوہا‪൐‬ن‪۷‬یرپٷظاثینرکںی۔‬ ‫زغہ وک دبہ رکےن ےک ۖی دو ا‪഑‬ٹ ‪౰‬مں ےک ربارب ابرود اؿٯلگیہ۔‬
‫اَھںےنا‪ൊ‬نروپرٹۿیدتایہہکوجولگ‪౐౬‬ریاورٍ٭ںۿیب‬ ‫اوقامد٭ہیک‪٧‬منئہ‪౶‬صصرباےئٷۿیکروپرٹۿی ہیا‪౺೐‬ف‬
‫ۿئۻیانیکزدنۯیںوکاناقلبدلیف‪౻౩‬نٿۇہ۔‬ ‫گیگیہہکارسا‪౪‬یزغہرپابکت‪25‬زہارنٹابروداؿٯلرک‪ಭ‬کہ‬
‫روپرٹ ۿی زغہ رپ ‪ ౱ഗ‬ےک دوران ارسا‪ ౪඘‬ادقاامت ےک‬ ‫وج دو وجرہی ‪౰‬مں ےک رباربوہاگ۔ روپرٹ ےک ‪౬‬طقب ارسا‪ ౪඘‬وفر‪౥‬ی‬
‫سط‬
‫‪౜‬جےی‪،‬اسےکا‪ അ಴‬حیدکمےکدیانتاورانےک‪ౖᏤ‬ۿیارسا‪౪඘‬‬ ‫ےنا‪ౝಥ‬ولں‪ ،‬زریع ارایض‪ ኳᏑ ،‬اداروں اور ٿۿں ےک ڿھوں وک‬
‫وف‪٬‬یں ےک رطز‪౽‬م اک اجزئہ ‪ ౮ඞ‬وہےئ دتایگی ہ ہک ارسا‪౪‬ی یک‬ ‫ا‪ൊ‬نو‪೹౛‬ہن‪౐౬‬ریےکذر‪ඞ‬ع‪ಊ೭‬وطررپدبہرکدایہ۔ارسا‪౪‬یےک‬
‫اکررواایں نس ‪൵‬ش یک دحود وک ێھ ریہ ۻی۔ ارسا‪ ౪඘‬طمج ۿی‬ ‫ٍ٭ںۿی‪75‬؍زہار ےکرقبیۿٷز‪೺‬موہۖکۻی‪೜൝ೕ೩‬وںوک‬
‫ٿۿںےس‪౷‬فترپ‪ಋ೴‬دیانت ‪౷‬ش‪ൻ‬یاجرہۻی ہکزغہیکدمم‬ ‫رگ‪٧‬ترگیگیہ۔روپرٹۿیہیابت۬ھہہکارسا‪౪඘‬وفجرگ‪٧‬تردشہ‬
‫ۿٷآابدیارسا‪౪‬ییکدٶمہاسۖئاےسزبوراطتقٯترکدۯن‬ ‫ٿۿںوکدبرتنیا‪٧‬س‪౰‬یوسز‪౬‬ظملاک‪٧‬شہندنریہہ۔روپرٹۿی‬
‫اچ ۓئ۔ روپرٹ ےک ‪౬‬طقب‪ ،‬ارسا‪౪‬ی یک وف یج ‪٧‬یدت اور وف‪٬‬یں ےن‬ ‫زمدی گہگی ہ ہک ارسا‪౪‬ی ہی اثتب رکےن ۿی اناکم راہ ہ ہک زغہ ۿی‬
‫ٍ٭ں ےک دوران دمم ٮی االوقایم اوصولں وک اجن وبھج رک اپامل‬ ‫امرےاجےنواےلرمددمسےسٻٮر‪೓ඐ‬ۺھ۔ اسروپرٹۿی‬
‫گی۔ روپرٹ ےک ‪౬‬طقب اب کت ارسا‪౪‬ی ےن ‪ 23‬زہار ےس زادئ‬ ‫دوعیگیگیہہکارسا‪౪‬یےنزغہۿینس‪൵‬شیکہ۔ارسا‪౪‬ی‬ ‫ہی۬ھ ٰ‬
‫ۿٷ صہویں وک ۧلکگی ہ نج ۿی ‪٨‬چں یک ‪ౙ‬عاد ‪ 13‬زہار ےس‬ ‫ےننس‪൵‬شیکاکررواٮیںاکاردکبگیہ۔نجۿیےساکرروایئےک‬
‫زایدہہ۔ادنازہےک‪౬‬طقبدبہدشہؿمروتںےکۖ٭ۺلد‪೺‬نےس‬ ‫وطر رپ رگ‪٧‬تر دشہ ٿۿں وک دشدی ‪౱ౚ‬ین ای ذ‪ඍ‬ن ‪౻౩‬ن ٿۇایگی‬
‫‪12‬؍زہار ےس زایدہۧل‪ ൵೤‬وہیئ ۻی۔ ؿلےق ۿی ‪಍‬تارت ‪౐౬‬ری اور‬ ‫ہ۔ ان ےک دلف اجن وبھج رک ا۞س ادقاامت ‪ൻ‬یۿئ نج‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬

 ‫‪54‬‬
‫یکٱہدوڑۯئ‪೶‬ھ۔اسوہجےس‪൵‬ئ‪೭೷‬ںرپسفداتوہےئاوردبا‪഑‬ن‬
‫‪ംᐖ‬۔ اس ےک ‪౗‬ع ےس وسڈیش دکم وسڈین ۿی ۿن رگووہں ےک‬
‫دلفاگسےنےکازلامۿیاسےس‪഍ኈ‬رکرہۻی۔‬
‫اۿۿ‪ഒ‬س ےک ‪౬‬طقب وم‪ ೮ೳ‬یک ‪೮‬ل دبری یک اکی وہج ہ‬
‫وسڈینیک‪ಿഔ‬ر‪೾൵౰‬ساسامہےکرشوعۿی‪౸౲೶‬کدیۯئ۔د۽گ‬
‫‪౬‬مکلیکرطحاسےکادقاامتوک‪ಿഔ‬ےکرکرتیکۿیو‪౬‬ی‪഑ഀጜ‬ل‬
‫دوعی وک‬
‫سج ےن ا‪ౚ‬ٹک وہم ےک وفیج ادحد ۿی اشلم وہےن ےک ٰ‬
‫وطلی رعےصکت وٹی رک دای دھ۔ وسڈین ےک ام‪ഒೕ೽‬ش دکم ےن ا۩ترب‬
‫ۿیوم‪೮ೳ‬ےکراہ‪ೲ‬شااجزتانےموکہی‪೓ඓ‬وہےئ‪౸ಎ‬خرکدایدھ ہک‬
‫اس ےن ا‪ൊ‬ن دروخاتس رپ ‪౱‬ل ٹمامت رفامہ یک ۻی اور اےس رعاق‬
‫ھ۬دایاجےئاگ۔‪౔೭ഒ‬ف‪ഄ‬تووجاہتیکدنرپاسیک‪೮‬لدبریروک‬
‫دیۯئہ۩ی‪ഇ‬کوم‪೮ೳ‬ےک‪౬‬طقب‪،‬ارگاےسا‪൐‬نآابیئ‪೮‬لواسپرکدای‬
‫گیوتاسیکاجنوک‪౟‬طہوہگػہ۔‬
‫زغہ‪೛‬نیکوطاتلےسامویس‬
‫وسڈین ۿی ‪౾ౙ‬د رم‪೫‬ب رقآن ‪ ഑౛‬اک ‪۳‬ٮ ذنرِآشت رکےن‬
‫ٶعوفارسا‪౪඘‬اقونناسزگیوناسر‪౬ኰ‬‬
‫ارسا‪౪‬ی ےک ‪٧‬ٯز اقونن اسز اور َیوہپ دیویان‪ ಟൔ‬راٹئ‬
‫اپریٹ ےک رسرباہ گیون اسر ےن زغہ ‪ൊ‬ٹ ۿی ٿۿں ےک دلف‬
‫اجریارسا‪೛ ౪඘‬ن یکوطاتلاور‪೮‬لیک ٮی االوقایم‪ ඘ኂ‬رپاس‬
‫ےکارثاترپ‪౲‬ششیاکوحاہلد۞توہےئ٭کتمےسا‪ጸዛ‬د۞ناک‬
‫اؿلنگیہ۔اسراکہی‪۵‬یوزریا‪౾‬ظ‪౔౭‬نمپپیں ایوہیکاجبنےس‬
‫وفیج آرپ‪ഒ‬ش ےس‪ ಋ᎑‬اور ‪೛‬ن یک اک‪ ౮ඍ‬ےس اسر وک اخرجرکےن ےک‬
‫وحاےلےسڑب‪ඊ‬توہیئاموییسےکدر‪٧‬ینآایہ۔‬
‫زغہ ۿی ۧل۩تں یک رشح احۅی اترخی ۿی ‪൵‬س ۬ھ ‪೛‬ن ۿی‬
‫بس ےس زایدہ ہ۔ ۍیای وک دےی ۿئ اکی دین ۿی‪ ،‬اسر ےن‬
‫ا‪൐‬ندیالت اک ا‪౟‬ہر رکےت وہےئ گہ ہکوموجدہوفیج ‪ ౽഑ ౲೓‬ومٔرث‬
‫رط‪ඞ‬ق ےس ارسا‪౪‬ی ےک اہاف وک آےگ ‪ ഒൻ‬ڑباھ ریہ اور اس ےک‬
‫دجےئ مہ وک وطل دے ریہ ہ۔ ا‪ಎ‬ہں ےن د‪ಈ‬ی دی ہک دمس یک‬
‫وفیج اطتق وک دبہ رکےن ےکۖی غی رتنی ‪٧‬ظم االواقت رپ ‪౽‬م درآدم‬
‫گی اجان اچۓئ دھ۔زمدی ربآں‪ ،‬اسر ےن اس ابت رپ زور دای ہک وطلی‬
‫‪೛‬ن ےن ٮی االوقایم طفرت ٯیان ۿی ارسا‪౪‬ی یک ‪ ඘ኂ‬رپ ‪ಆഒ‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬
‫سرگرمیاں‬
‫ز‪ٍಋ඘‬٭ںۿیز‪೺‬موہےنواےلصہویںیک‪ౙ‬عاد‪75‬زہارےکرقبی‬
‫ہ۔ ان ۿی تہ ےس ولگ ا۞س ۻی ۿێ اب عم عھ ےک‬
‫ۖیٵعوریاکاس‪٧‬نہ۔ زہاروںاخدناونںےنا‪൐‬ن‪൵‬ساکیرک‬
‫وک ‪ೱ‬ھ دای ہ اور تہ ےس ڿھاےن وپری رطح ٯت وہ ۿئ ۻی۔ تہ‬
‫ےس ولگ ا‪൐‬ن ۧلک وہےن واےل زعزیوں وک دنف ‪അ ഒൻ‬ک ۩ی‪ഇ‬ک‬
‫اھێ اجندچےنےکۖی انیکالھیڿھوںۿی‪،‬ڑسوکںرپایۖ٭‬
‫رپیہێھڑرک‪೯኱‬ڑپا۔اناحالتاورطلۍتوکنسۿی‪೛‬ن‪౗‬نییک‬
‫رقار داد َٽر وہےن ےک ابووجد ارسا‪ ౱ഗ ౪඘‬اجری ہ۔ اب ‪ഁഉ‬ین‬
‫وفجزغہۿیابیقرہاجےنواےل‪౬‬کانترپ‪౐౬‬ریرکریہہسجۿی‬
‫‪76‬؍ ۧل۩تں یک اطلع ہ۔ اس ےک ؿلوہ ارسا‪ ౪඘‬وفج ےن ا‪ಅ౛‬‬
‫ا‪ౝಥ‬لوک‪ൻ೯‬رگھہ۔‬
‫رقآناک‪۳‬ٮذنرآشترکےنواےلرعایقصخیکوسڈین‬
‫ےس‪೮‬لدبری‪،‬انروےۿی‪ಥ‬نہ‬
‫واےل رعایق صخ وک وسڈین دکم ےن ‪೮‬ل دبر رکدای ہ۔ اس ےن‬
‫انروے ۿی ‪ಥ‬نہ یل ہ۔ وسڈین ۿی اس رپ ۿن اێٮں وک ‪ౙ‬شد رپ‬
‫اگسےناکازلامہ۔انروےدکمےناسابرےۿیوکیئدین‪ഒൻ‬‬
‫دایہ۔‬
‫وسڈینۿیرقآن‪഑౛‬ےک‪౾ౙ‬د‪۳‬ٮذن ِرآشترکےنواےل‬
‫رعایق صخ ےن دبھ وکاکی ادبر وک دتای ہک وہ ا‪ౚ‬ٹک وہم ۿی دکم یک‬
‫رطفےس‪೮‬لدبریےک٭کےکدنرظ ۿیڑپویس‪೮‬لانروےۿی‬
‫‪ಥ‬نہ احلص رکے اگ۔ ‪37‬؍ اسہل ‪౻‬لان وم‪ ೮ೳ‬ےن زگ‪۵‬ت ‪ವ‬ن ربوسں‬
‫ےک دوران وسڈین ۿی اطلم یک ٯقس گتب وک ذنر آشت اور اس یک‬
‫ےبرحۍتیؿ‪ඊፏ‬رحتک‪൵‬ئرم‪೫‬بیکہ۔وم‪೮ೳ‬ےندبھوکوسڈیش‬
‫ئب یلأڮی اۿۿ‪ഒ‬س ۿی اشعئ وہےن واےل اکی ا‪౷‬ٹووی ۿی گہ ہک ’’ۿی‬
‫انروے اجراہ وہں۔ وسڈین رصف د۫ش رگدوں وک يبل رکات ہ‪،‬‬
‫ا‪ಥ ഒൻ‬نہ دیاجت ہ اور ؽ‪ ٫‬رفامہگیاجات ہبج ہک‪ፀው‬ں اور‬
‫‪೮౲‬نیوک‪٧‬کلدایاجاتہ۔ ‘‘‬
‫وم‪೮ೳ‬یکرقآن‪഑౛‬ےک‪۳‬ٮذنرآشترکےنیکذموممرحتک‬
‫وسلشۍیایرپوارئلوہیئ‪೶‬ھسجےکظبٷم‪౬‬مکلۿیمغو‪೻‬ص‬
‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪55‬‬ ‫سرگرمیاں‬
‫ارث ڈاالہ۔ ౔ف‪ഄ‬ت اک‪ ౮ඍ‬ۿی ابر ابرا‪൐‬نٯؽت اکا‪౟‬ہر رکےنےک ‪ೲᎿ‬اؿٯلرکرہۻی۔‪౾ౙ‬دروپرسٹ‪౑،‬صوریاوروڈیویزےساظرہ‬
‫ابووجد اسر ےن ٭ٷسگی ہک اس اک ارث و روسخ ‪౴‬حود ہ ۩ی‪ഇ‬ک وفرم وہات ہ ہک آیئ ای افی ےک اکرگنن اٻکولں وک رحاتس‪ኈᏙ ،‬‬
‫‪౻‬حابت‪ರ‬ییکداکن نبگیہسجۿی امہ‪۷‬ی‪౶‬صصوطررپ ‪൅ኪ‬ز اور وفیج ‪٧‬قدص ےک ۖی اؿٯل رک رہ ۻی۔ روپرٹ ۿی‬
‫زمدی گہگی ہ ہکسب یلأئب ‪٪‬صریوں ۿی رفوری ۿی اٻکل ےک‬ ‫‪೛ഒ‬اک‪౮ඍ‬ےکذر‪ඞ‬ع‪ൻ‬یاجےتۻی۔‬
‫ااحےطۿیوگہلابریاوروفیج‪൵ጇ‬ںوک۬ھدگھایگیہ۔‬ ‫ارسا‪౪‬یےنزغہۿی ‪۲١۲‬؍اٻکولں وک‬
‫زمدی ‪٧‬شدنیہ یک ۯئ ہ ہک ‪ 320‬اٻکولں یک ؿمروتں ۿی‬ ‫رباہراتس‪٧‬شہندنایہ‬
‫اوقامد٭ہاورد۽گاداروں یک‪౯౥‬ہکروپرٹۿی‪٧‬شدنیہیک ےس ‪ 188‬وک رباہ راتس ‪٧‬شہن دنایگی ہ بج ہک ‪ 98‬اٻکولں وک‬
‫ۯئ ہ ہک ارسا‪౪‬ی ےن‪౺౵‬رزغہ ۿی اب کت رباہ راتس ‪۲١۲‬؍ ‪౻౩‬ن ٿۇایگی ہ ھێ ےب ڿھ ۿٷ ‪൅ኩ‬ز ےک وطررپ اؿٯل‬
‫اٻکولںوک‪٧‬شہندنایہ۔‪٧‬شن دیہیکۯئہہک‪೛‬ن‪౗‬نیےک‪౗‬ع رکرہۻی۔‬
‫دیل رہ ہک ارسا‪ ౪඘‬اجردی ےک ‪ ౖᏤ‬ۿی اب کت زغہ‬ ‫‪౺౵‬ر‪ഀ‬طیک‪౛‬ق‪٫‬ۯ‪۶۷‬؍ۯٵاٻکولںوکدوابرہ‪٧‬علوہےنےکۖیای‬
‫ۿی‪ 32‬زہار ےس زادئ ۿٷ اجں ‪٪‬ح بج ہک‪ 70‬زہار ےس زادئ ز‪೺‬م‬ ‫وتڑبے‪ೃೳ‬ےنرپدحیلای‪അአಊ೭‬یکرضورتوہیگ۔‬
‫ک‬
‫وی‪،඘ኺ‬ایجێڽلسٹراورٻیدی‪എ‬لرنیک‪౯౥‬ہکروپرٹ وہےئۻی۔اعملدعاتلۿیارسا‪౪‬یوکنس‪൵‬شاکرمذک‪ഺ೯‬اایگیدھ۔‬
‫اعمل دعاتل ےن ‪౴‬نری ۿی اکررواٮیں ےک دوران‬ ‫ۿیگہگیہہکسب یلأئب ౑صوریےسادنازا‪٧‬گایاجگػہہک‪ഀ‬طیک‬
‫‪۵۳‬؍ اٻک۾ی‪ ಊ೭‬وطر رپ دبہ وہ ۯئ ۻی اور رفوری ےک وطس ےس ارسا‪౪‬ی وک زغہ ۿی صہویں یک ౔فتظ ےک ۖی ادقاامت رکےن اک٭ک‬
‫دایدھ‪೭ഒ‬ارسا‪౪‬یےن٭کیک‪ഒൻഅኳ‬یک‪೶‬ھ۔اتمہ‪،‬زگ‪۵‬تۓ۫اوقام‬ ‫اٻکولںےک‪౻‬حۿی‪۹‬؍ۯٵٍ٭ںۿیااضہفوہاہ۔‬
‫ہی روپرٹ ‪ 27‬امرچ وک اجری یک ۯئ ‪೶‬ھ سج ۿی گہگی دھ ہک د٭ہےناکیرقاردادَٽریک‪೶‬ھسجےک‪౬‬طقبزغہۿیوفری‪೛‬ن‬
‫اٻکولں رپ رباہ راتس ٍ٭ں ےن زغہ ےک ۓپ ےس رخاب دشہ‬
‫‪౗‬نی اور دلرشاطئ ریؿمولں یک راہیئ اک ‪౬‬ط‪അ‬بگیگی دھ۔ ارسا‪౪‬ی ےن‬
‫احالتوکزمدیدبرتنیرکدایہ۔زغہےک‪563‬اٻکلیکؿمروتںۿی‬
‫اس‪౬‬ط‪ഖ‬بیک۬ھوکیئدقر‪ഒൻ‬یک‪೶‬ھ۔‬
‫ےس‪212،‬ۿیےس‪165‬اٻکولںوکرباہراتس‪٧‬شہندنایگیہاور‬
‫وی انی ۉینم را‪ౙ‬ٹ یک ‪٧‬منئہ فرايسسکا ا‪٧‬ب‪౸‬ی ےن ا‪ൊ‬ن‬
‫ہی اٻکل ا۞س ؿلوقں ۿی ۻی دہں ےس ارسا‪౪‬ی ےن ٿۿں وک‬
‫روپرٹ ۿی گہ دھ ہک ارسا‪౪‬ی زغہ ۿی نس ‪൵‬ش یک اکررواایں ا‪౭‬جم‬
‫نق‪౬‬کینرکےنرپ‪٬‬٭رگیدھ۔‬
‫ڈۯٹ ہی ۬ھ اظرہ رکےت ۻی ہک ‪౴‬نیب زغہ ےک اخن ویسن ۿی دے راہ ہ۔ ان یک روپرٹ یک اوقام د٭ہ ۿی ٵ٭ان ‪౬‬مکل ےن‬
‫‪ ،62‬وۿط ؿلوقں یک ‪ 14‬بج ہک زغہ یک ‪ 94‬ۯٵ اٻکولں وک رباہ دمتییک‪೶‬ھ۔ارمۍکےناےسارسا‪౪‬یےکدلفاجبندارہنبج‬
‫راتس‪٧‬شہندنایگیہ۔‪86.2‬اٻکلایوت‪ಊ೭‬وطررپدبہوہۿئۻی ہکارسا‪౪‬یےناےس‪಄ጣ‬ےسرپےرقاردایدھ۔‬
‫****** ی‬ ‫ایاھێ ڑبے‪ೃೳ‬ےنرپ‪౻౩‬نٿۇہ۔‪ 7‬ا۩تربےسابکتویانی‬
‫خیرآباد‪،‬مئو میں‬ ‫آرڈ‪೴ಌ‬اے ےک‪ 2‬اٻکولںۿیےساکیاٻکلوک‪٧‬شہندنایگیہ۔‬
‫زغہۿی۾ۆ‪6‬امہےسٯ۽اک‪۳‬ل‪ಊ೭‬وطررپ‪౽ዀ‬وہگیہ۔‬
‫امہانہمارش‪ം‬یوارش‪ം‬ی‪ಊᏽ‬ر‪ಋഖ‬اکٿت‬
‫ارسا‪౪඘‬وفیجاٻکولںوکوفیج‪٧‬قدصےکۖی‬
‫‪౞‬ضتومالان‪౭౵‬با‪౜‬ماصبح‬
‫دمرہسطیءاٹلم‪،‬ؿیآابد‪،‬ؿلئم‬
‫اؿٯلرکرہۻی‬
‫ومابلئ‪9208066900،7275644786:‬‬ ‫سب یلأپ بب ౑صوری اور د۽گ ذراعئ ےس ٹمم وہا ہ ہک ‪೛‬ن‬
‫ےک ‪౗‬ع ےس ارسا‪೜ഔ ౪඘‬ر‪඘‬ٹ وفر‪౥‬ی (آیئ ای افی) وفیج ‪٧‬قدص‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪56‬‬ ‫سرگرمیاں‬

‫ےطرکیلۻی۔‘‘امرہا౑‪౷‬دایتےنۇتگیہک‪೰‬نوطتنےکۖیاس‬ ‫وییپدمرہسوبرڈاقوننوکاہیئوکرٹےنگیرد‬
‫‪౶‬فوےضےکاس‪ഗ‬نھجاجاناکی‪ഒጨ‬ؿلوہیگ۔ ‘‘‬
‫اَھںےنگہہک‪೰‬نوطتنوکبسےسۓپزمدیارفادیوقت‬
‫‪೜ഔ‬رلازمےکاوصولںےکدلفرقاردای‬
‫اہل آابد‪ :‬اہل آابد اہیئ وکرٹےن ارت رپدشیدمرہس وبرڈ وک ‪ ൧ዌ‬وکروزاگرےکاقلبدنےنیکرضورتہ‪،‬اوردورسا‪،‬اسےکاپسوموجد‬
‫د۞ت وہےئ وییپ وبرڈ آف دمرہس ایجێڽ ا۽ک ‪ 2004‬وک ‪౫‬ی آ‪ ౬඘‬ارفادیوقتےکۖی‪٧‬لزۍتٿیارکےنیکرضورتہ۔‬
‫رانج ےن گہ ہک ارگ ‪2047‬ء کت آابدی ۿی وکیئ ااضہف ‪ൻ‬ی‬ ‫رقار دای ہ اور اےس ‪౸ಎ‬خ رک دای ہ۔ دعاتل اعۅی اک ‪ ೯೨‬ہ ہک ہی‬
‫ا۽ک ‪೜ഔ‬رلازم ےک اوصولں یک دلف ورزی رکات ہ۔ ‪౸‬ی‪ ،‬وییپ ‪ۭ ೴౫‬ه رتیقیکرشح‪6‬؍ۯٵاسالہنرپربرقار ر‪ඍ‬ت ہاوربتکت‬
‫٭کتم وک ہاتی دی ۯئ ہ ہک وہ دمارس ۿی زری ٯ۽ ‪ ౟അ‬یک زمدی آابدیےکااضہفےک‪౜‬ماتادخموکۇپاجھیےگوت‪೰‬نوطتناکی‬
‫ٯ۽ےکۖیاکی‪౺ಎ‬ہبدنےئاور ا‪ഒൻ‬رمزکیداھرےےک‪ ಊ൒ ኳᏑ‬در‪٧‬یین ‪ ౭ጻ‬یہ رہ اگ۔ اَھں ےن ‪౴‬نری ۿی ‪౟ౙ‬ہگی دھ‬
‫ہک‪೮‬لوکرتیقایہت‪౭ጻ‬دنےنےکۖیٯ۽اور‪౟‬حیکد۾ک౏ھل‬ ‫‪٧‬ظمۿیاشلمرکے۔‬
‫واحض رہ ہکا‪ಎ‬شنم ۾ڿ راٹھر ‪൵ ೿౯‬ئولوگں ےن وییپ رپ زایدہ وتہج د۞ن یک رضورت ہ۔ ‪٨‬لٵبگ َیز ےک اسھت ا‪౷‬ٹووی‬
‫وبرڈ آفدمرہس ایجێڽ ا۽ک ‪ 2004‬اور اسےک ا౑‪೺‬رات وک ‪ ഒዶ‬ۿی‪،‬رانجےنگہہک‪೰‬نوطتنوکاپدیار‪۬٧‬دوںرپ‪8‬ۯٵیکرشح‪ಎ‬م‬
‫رکےتوہےئدعاتلۿیرعدضاتشداخیک‪೶‬ھ۔اسرعدضاتش احلصرکےنےکۖیتہزایدہاکمرکےنیکرضورتہ۔‬
‫اَھںےن ا۞س‪౬‬ط‪౫‬عت اک۬ھوحاہل داینج ےس اظرہ وہات‬ ‫ۿی ٭کتم ‪೰‬ن‪ ،‬رای‪೿‬ت ٭کتم اور ‪ ౲Ꭿ‬اێٮ ۉبد یک اجبن ےس‬
‫دمارس ےک ا౑‪౾‬م اور دی اجےن وایل ادماد رپ ا‪౪‬تااضت ‪ൻ‬ی ۿئ ہ ہک ‪೰‬نوطتین اٻکل ےک ‪٨‬چں یک ‪ ጢᑜ‬یک طلدی ۿی وکوڈ‪-‬‬
‫ۺھ۔ رعدضاتش رپ طمتع ےک ‪౗‬ع ‪ ಥ౦‬وویکی وچدرھی اور ‪19‬وابیئ ارماض ےک ‪౗‬ع ‪ 2012‬ےس ۓپ یک ؿط کت رگا ہ اور ہی‬
‫درہج‪౰‬یےکرصف‪20.5‬ۯٵ‪౟അ‬درہجدوماکهتڑپھ‪ౝൻ‬ۻی۔‬ ‫‪ೱ౏ಥ౦‬شودایر‪೶‬ھیکڈوژین‪ಮ‬نےنہی٭کطنای۔‬
‫‪౬‬ط‪౫‬عت ےس ‪ി‬ت ‪ ರ౫‬ہ ہک‪೰‬نوطتن وخادنیگ یک رشح ےک ‪٧‬ع‪ഗ‬ل‬ ‫’’‪٧‬بۅغآرایئ‘‘‪٧‬عیشرتیقۿیڑبیراکوٹ‪:‬‬
‫ۿیو౑‪ഒ‬م۞ؿدورسےا‪඘౛‬یئ‪౬‬مکلےس‪ඊᏖ‬ہ۔ ہیاس‪ಇ‬سیک‬ ‫اسقبآریبآیئوگررنر‪೷‬ھرامرانج‬
‫امرہ ا౑‪౷‬دایت اور رزیرو ‪ ౮൵‬آف اڈنای (آر یب آیئ) ےک ‪ౙ‬عاد ہ سج ےس ۿۍ وا‪എ‬ع ‪౲‬ک ‪౴‬ن وہان اچۓی۔ ا‪٧‬سین رسامےئ یک‬
‫اسقب وگررن ر‪೷‬ھ رام رانج ےن ‪٨‬لٵبگَیز وک دےی ا‪൐‬ن اکی ا‪౷‬ٹووی ‪൵‬م ‪൵‬ئ داہٮیںکت ۧمرے اسھت رہیگ۔ ا‪ಎ‬ہں ےن گہ ہک٭کتم‬
‫ۿیگہہک‪೰‬نوطتنیکپ٭طا౑‪౷‬دیرتیقےکٻٮےس‪٧‬بۅغآرایئ یک وخاشہ ‪ ಄Ꮕ‬ہ ہک وہ اکی ‪ അ౽‬وقم ‪೺‬ن‪ ೭ഒ‬ہی اکی اگل وسال‬
‫رپ ‪ ඘ಈ‬رکان بس ےس ڑبی ؿل ہ‪ ،‬اور ‪೮‬ل ےک صہیاسرپ ‪ ඘ಈ‬ہگیوہاسابترپوتہجد۞تۻیہکاےساحلصرکےنےکۖیگی‬
‫رکےنیکرضورتہ۔‪౲ഃ೾‬کہہکمہواقرےک‪౺ಎ‬وبںرپزایدہ‬ ‫رک‪ౝൻ‬ۻی۔‬
‫رانجےنگہہک’’‪٧‬بۅغوک‪಄ጣ‬ۿی‪ౙ‬بلیرکےن ےکۖی ‪಍‬تہج وہ ۿئ ۻی وج ہک زایدہ ‪ അ౽‬وقیم زعامئ اکادسس دالےت ۻی‪،‬‬
‫ۿۍزمدی‪൵‬ئربوسںیکػخ‪ಋ౗‬دراکروہیگ۔طی‪ౢ‬تاںاچ‪ඓ‬تۻیہک ۞ؿ پچ دنان‪ ،‬بج ہک ان ‪۬٧‬دوں وک ێھڑ د۞ت ۻی وج اکی‬
‫آپ‪٧‬بۅغرپ‪඘ಈ‬رکںیاتہکوہہیابوررکا‪೿ൣ‬ہکمہےنرتیقیک‪٧‬نزل اپدئارپچیک‪౮౰‬اسزیۿیا‪ಥ‬نرکدارادارکںییگ۔‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪57‬‬ ‫سرگرمیاں‬
‫ۖؿ دۯن اپلٹ‪೿ ،‬م‪ ،೦ኘ‬دگ‪ ೑ጸ‬اپل‪ ،‬ا‪ಋ‬ی ‪ ൊಽ‬اور ౏ھیئ گخپ‬ ‫‪21‬واںاسالہنرعس‪ഀ೰‬راہدم‪ඍ‬ن‬
‫و‪౫‬یہ رشکی وہےئ۔ ‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪۴‬؍ زہار ۧمون ں ‪౤ ೲᎿ‬حی اک ا౑‪౾‬مگی‬ ‫‪21‬وںیاسالہنرعس‪ഀ೰‬راہدم‪ඍ‬نۿیڑبی‪ౙ‬عادۿیوعام‬
‫گی۔رعس یک ‪౛‬قۯبت بشۿی ‪١٠‬؍ۺج ےک‪౗‬ع ےس ‪౤‬حیےکٯت‬ ‫ووخاص ےن رشتک یک۔ ‪ 15‬ر‪٧‬ضن ا‪౬౬‬رک ‪ ೴ಊ‬یک بش ۿی‬
‫کتاجریرۻی۔‬ ‫‪ ಈክ‬وہےنواےل رعس ۿی ‪౶‬قرنی ےن ومالان اونارارشف رعف‬
‫ٿۿںوکاُنےکونطےکقحےس‪౶‬حومرکدایگی‪:‬‬ ‫‪٧ ೷ዻ‬یں ر‪೰‬م ا‪അ‬ل ‪അ‬ل یک زدنیگ ےک ‪ ౲ኰ‬ۉپٔوں رپرو‪ഀ‬ن ڈا‪ഖ‬ت‬
‫وزریاخرہجایےج‪ೝ‬ن‬ ‫وہےئ اھێ رخاج ‪അ౱‬ت پیگی۔ اس ومعق رپآپ یک دیت‬
‫وزریاخرہجایےج‪ೝ‬نےن‪27‬امرچوکگہہکزغہرپارسا‪౪඘‬‬ ‫ودخامترپ‪ಋ೴‬وساحندیتاکارجاء۬ھ‪౽‬مۿیآای۔‬
‫‪೛‬نےکوجابۿیاسابتوکذنہۿیر‪೯೥‬اچۓئہکۿٷوعام‬ ‫‪౯഍‬ٷٽٯسارشیفےنگہہک’’‪౵‬ضر‪٧೷ዻ‬یںےنرعوس‬
‫وکا‪൐‬نونطےکقحےس‪౶‬حومرکدایگیہ۔ےج‪ೝ‬ن‪،‬وج‪٧‬ل‪඘ኁ‬ےک‬ ‫ا‪ಈ‬بدۿی اکی اقدئ‪ ،‬اکی ٿی اور اکی وقیم ر‪٧‬ۅ یک ‪ ඘ኂ‬ےس زدنیگ‬
‫دورے رپ ۺھ‪ ،‬ےن گہ ہک ’’ارگہچ دمس اک ‪ 7‬ا۩ترب وک ارسا‪౪‬ی رپ ۅ٭‬ ‫زگاری۔ آپ ےنٯ۽ ےک ٯیان ۿی وقم یک رتیق ےک ۖی وکشش‬
‫د۫ش رگدی دھ ‪ ೭ഒ‬اس ےک وجاب ۿی ا‪٧‬سین اقونن وک دمٷظ رگھ‬ ‫یک۔ آپ اک ابربع ‪ಷ‬ہہ د۾ک رک ۺۯ ولگ گنوہں ےس دور وہ ۿئ‬
‫اجاناچۓئ۔‘‘‪٧‬ل‪඘ኁ‬ۿی‪೰‬نوطتین‪ഒ൵಍‬ٹےکاسھتابت‪ರ‬یرکےت‬ ‫اورآپ‪൵൧೴‬سےسرموعب‪ഒൻ‬وہےئ۔‘‘‬
‫وہےئوزریاخرہجےنگہہک’’رہ‪೮‬لےکاپسا‪ಥ‬نوجازہاوررہصخ‬ ‫ومالان ౕ‪౯‬را‪ ౷౳‬ےن گہ ہک’’‪౞‬ضت ‪٧ ೷ዻ‬یں یؿ ؿۮ‬
‫اک ا‪ಥ‬ن رد‪౽‬م ہ ‪ ೭ഒ‬ٮی االوقایم ا‪٧‬سین اقونن وک دمٷظ ر‪ ೯೥‬رہ ‪೮‬ل‬ ‫دصویں ۿی ‪౱‬ن ‪ ౮඘‬ہ۔ آپ یک ذات دنی اور ‪౪‬صی ‪ಁ‬لم اک ‪೹‬س‬
‫اوررفدیکذہمداریہ۔ ‘‘‬ ‫‪೶ ೢಋ‬ھ۔ آپ ےن وقم وک اکی ‪ ൊಽ‬افرم رپ ‪౥‬م وہےن یک دوعت‬
‫اَھںےنزمدیگہہک’’‪಄ጣ‬ہیہہک‪౷ጬ‬ےک‪౵‬ققاور‬ ‫د۞نےکاسھت‪౽഑‬وکششرفامیئ۔‘‘‬
‫ؿیں ‪൧‬چ ۬ھ وہں‪۬٧ ،‬دی ‪ ౷ጬ‬ٿۿں ےک ‪౵‬قق اک ہ اور‬ ‫اج‪ആ‬ع‪ ౮ഒ‬ۿت ےک‪ആኴ‬ومالان يٵد ا‪౜‬مےن۬ھ ‪٧ ೷ዻ‬یں‬
‫‪಄ጣ‬ہیہہکا‪ഒൻ‬انےکونطےس‪౶‬حومرکدایگیہ۔‘‘ا۩ترب‬ ‫یک ؿۮ رپرو‪ഀ‬ن ڈایل۔ ٶعوف اشرع‪ ،౐Ꮕ ഒ౸‬اقری ا‪౛‬فق ا‪౜‬م‪،‬‬
‫ےسارسا‪౪‬ی‪،‬زغہرپ‪٧౦ው‬ضیئاورز‪౱ഗಋ඘‬رکراہہ۔ا‪౶‬جریہےک‬ ‫اصہ ‪ౙ‬ہا‪ೲ‬چ‪ ،‬اقری ‪٨‬ط ادلنی اوراقری ‪౯౛‬ق ا‪౜‬م‪ ౤඘‬ےن َٽم‬
‫‪౬‬طقب‪ٍ ،‬٭ں ۿی ‪౛‬ق‪٫‬ۯ ‪ 33‬زہار ارفاد اجں ‪٪‬ح‪ ،‬نج ۿی ‪ 13‬زہار‬ ‫رخاج ‪അ౱‬ت پیگی۔ رعس اک آاغز اقر ی ‪٧‬ظم ادلنی یک دلوت‬
‫ےسزادئۺچۻیوہےئۻی‪75ೕ೩‬زہارارفادز‪೺‬مۻی۔‬ ‫ےس وہا۔ ‪٧ ೷ዻ‬یں ےک اصبح زادے ‪ౢ‬ی‪೹‬س ارشف ےن‬
‫‪೰‬نوطتن اک ومفق‪ 2014‬ےس ‪ಆ‬ب کت ‪೰‬نوطتن ٵۍ‬ ‫رسرپ‪೿‬ت یک ‪ ೕ೩‬دصارت ومالان ‪ౢ‬ی‪ ഑౿‬ادلنی ارشف رعف ‪഑౿‬‬
‫یہ ےس ٷۿ احیم راہ ہ اور اس ےن ’’دو رای‪೿‬ت لح‘‘ یک ا‪ ඍ౯‬رپ‬ ‫‪٧‬یں(طجدہ‪൧೎ഒ౺‬ۇھاوردصرآلاڈنای‪೿‬ن‪഑ጨ‬ا‪٧‬ٽ)ےنا‪౭‬جم‬
‫زور دای ہ۔ اب ۬ھ ‪೰‬نوطتن دو رای‪೿‬ت لح رپ زور دے راہ ہ۔‬ ‫دیاورآپیہیکرتقآ‪౷‬یداعرپرعسیک‪౛‬قۯبتٯتوہھی۔‬
‫ارسا‪౪‬یدمس‪೛‬نرشوعوہےنےک‪౗‬عوزارتاخرہجےکرتدمن‬ ‫اس ومعقرپ‪٧ ೷ዻ‬یں ےک دمم اص‪౟‬باداگن ‪ౢ‬ی ‪അ‬ل ارشف‪،‬‬
‫غ‬
‫اردنم با ح ی ےن ‪ 12‬ا۩ترب وک گہدھ ہک’’‪೰‬نوطتن ےن ٵۍ ٷۿ یک‬ ‫‪ౢ‬یٯسارشفاور‪ౢ‬ی‪೹‬سارشفو‪౫‬یہوموجدۺھ۔‪٧‬ظتمےک‬
‫اکی وخدౕ‪౯‬راور اقلب ‪౽‬م رایتس ےک ‪٧‬یم ےک ۖی ‪ಆ౵‬ظ اور ‪೿ኳ‬‬ ‫رفاضئومالانؿبارل‪౲‬یےنا‪౭‬جمدےی۔‬
‫دشہ رسدحوں ےک ادنر ر‪ඓ‬ت وہےئ‪ ،‬انم ےک اسھت رباہ راتس‬ ‫‪21‬وںیاسالہنرعسیک‪౛‬قۯبتۿیومالانيٵد‪അ‬لاخن‪،‬‬
‫ذمارکاتیکدحیلیکواکتلیکہ۔‘‘ایدرہہکونٵبۿی‪೰‬نوطتن‬ ‫ا‪٧‬حج ‪೿౨ಊ౜‬ونری‪،‬ومالاناربارا‪౜‬ماخن‪،‬ومالانؿبا౓‪౬‬رامرہا‪٧‬قدری‬
‫ےن ٷۿ ۿی ارسا‪೿ኚ ౪඘‬ں یک ذمتم رکےن وایل اوقام د٭ہ یک‬ ‫اورد۽گ ‪٧‬ٽ وا‪೧‬م ےک ؿلوہ ڑبی ‪ౙ‬عاد ۿی ‪٧‬ٽ‪ ،‬طییس ೌیران ۿی‬
‫رقاردادےکقحۿیووٹدایدھ۔‬ ‫‪ಊ౜‬اعرف ‪ ഒ౸‬اخن‪౹ ،‬چ ౏ھٔو ا‪ೲ‬ی‪ ،‬ارودن اسوتن (امی یپ )‪ ،‬رالہ‬
‫انرو‪೽‬ک(ا‪౰ጧ،)ധጰ‬راواہڑ‪،‬ٯهدویرا‪،‬وراشاگیگاڑ‪،‬وارث‪഼ಠ‬ن‪،‬‬
‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬
 ‫‪58‬‬ ‫منظومات‬
‫خيابانحرم‬

‫بزمسخن‬

‫رشول ِدخاےسامگن‬ ‫امہ ِر‪٧‬ضںڧلد‪೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬

‫روسل دخا ےس امگن‬
‫ٽل و ‪౽‬م یک ‪ِ ೴൧‬‬ ‫الہِ اۯمں ‪ ൵ൻ‬اولداع اولداع امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫رسامہی ‪౶‬لص و ادب ٵۿ ےس امگن‬
‫ٔ‬ ‫دے ےک مہ وک دخا یک ‪౶‬صص ؿط امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬

‫وہربہکسجےنر‪೺ඊ‬ہ‪۬٧‬د ‪౰‬ع یک‬ ‫سک دقر اس ۟ۇ اک ادسن ہ اس ۿی انزل وہا رب اک رقآن ہ‬

‫توفی ِ‬
‫ق ‪౰‬ع وگیئ ایس ‪೚‬بای ےس امگن‬ ‫وتقا‪౨‬طرو‪౤‬حیۿی۬ھد۾کولگھےن‪ೄඞ‬ۿیػهاکۯٷنہ‬ ‫ِ‬
‫‪౴‬ھ‪٧‬یں مہ رغ‪ഔ‬بں یک عھات وہا امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫ِ‬
‫طہرت ‪౲‬ک و ‪ಇ‬ل ‪ ،‬ټعر‬ ‫دوق ِ ٷظ ‪،‬‬ ‫غ ‪ ౽౰‬ےک درۻیا۬ھ ۬ھ ‪೭ඐ‬‬ ‫ان ِر دوزخےک ۻٴا۬ھ ۻی‪ ೦೾‬اب ِ‬
‫اولری ےس امگن‬
‫ٻش و واف و اعزجی ؿی ٰ‬
‫امگن ولاچ‪ඓ‬توہ وجر‪٧‬ضن ۿیربیکردم‪඘‬ہ رہ‪൵‬س ےس ۻہ‬
‫ٮؼا ول ‪൰‬ن اگرو ا‪ൊ‬ن دط امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫۾۾ ہن ا‪ಥ‬ن اہھت وت‪౷‬گ ےک اس‪ഗ‬ن!!‬
‫گی ‪ി‬ت ‪ಯ‬ھ رہ ہن رہ زدنیگ دل ےس رکےت روہ رب یک مت ‪౗‬نیگ‬
‫سج ‪ಸ‬ی یک ظل ہ ہش ِدو رسا ےس امگن‬
‫ػن ٵۿ ےک یہ اسےئ ۺل آرزويوں یک ‪೭‬ھ اجےئ یگ رہ ۭل‬ ‫ِ‬
‫ق ؿی ‪ ،‬ردش و ہاتی یک رو‪ഀ‬ن‬ ‫توفی ِ‬ ‫ؽسوتں یک ۭل وک ‪೭೥‬ات وہا امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫اٯہیےسامگن‬
‫اسعصرتِو َےکاترۿیونر ٰ‬ ‫آہ ‪ ౾౫‬ےس روزہ ‪ ഒൻ‬رھک ‪അ‬ک اہےئ وکیئ ؿبدت ‪ ഒൻ‬رک ‪അ‬ک‬
‫ربےنانزلگیہوجر‪٧‬ضنۿی‪൧‬چ۬ھاسیکدلوت‪ഒൻ‬رک‪അ‬ک‬
‫دراب ِر ٵۿ ےس زامہن ہ ‪඘ኞ‬ب‬ ‫رٍدں رب۩تں ټؾں ےس عھا امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫وج ام‪ ಌೖ‬ہ ‪౭‬نِ ‪ಅ‬ط و ؿط ےس‬ ‫امہ ِ ر‪٧‬ضں اک ‪٬‬لہ ‪٧‬برک ۻۍ ‪ಆ౫‬ت اک وہ عشہ ‪٧‬برک ۻۍ‬
‫اب‪ಠ‬ت ہ دخا رہ ڿھی رہ ٿہ وہ ‪ ಊ౜‬اک دصہق ‪٧‬برک ۻۍ‬
‫قئ ؾؼ“ رہ ‪ؔഃಅ‬‬ ‫ۜپ ٷظ ”دحا ِ‬ ‫عھ ول دانم ‪ ೱ೴‬ےس ہی ۧګ ہُوا‪ ،‬امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫اضےسامگن‬ ‫ِ‬
‫‪౞‬ضتا‪౜‬مر ؔ‬ ‫ا‪౻‬لب ‪౰‬ع‬
‫ِ‬ ‫اُف ہی ‪ ౰೵‬یب یک ‪ಇ‬س وم‪಍‬ن! بس ہپ رب اک ہ ٷی و رکم وم‪಍‬ن!‬
‫ِ‬
‫اجم وکرث اک ٿیہل ‪ഗ‬ل اگ ‪౳‬مؔ گھ ےک ۧګ وہں ۿی ہی ‪ಇ‬س وم‪಍‬ن!‬
‫روزہ داروں وک دے رک ‪َഉ ೫ጨ‬ا ‪ ،‬امہ ِ ر‪٧‬ضں ڧل د‪ ೓ᑜ‬د‪೓ᑜ‬‬
‫‪౜‬م‪౭౜‬ح‬
‫از‪ :‬ومالان‪ഃಅಊ౜‬ا ؔ‬ ‫از‪:‬قمرجیالنیخاں‬

‫اپــــریل ‪2024‬‬ ‫ماہنامہاشرفیہ‬