You are on page 1of 6
orik bir hammadde, bitin bunlan etkileyen kavramsal dretim araclan ve nihayet urdn olarak bilgi séz konusu olur. O, bu baglamda, bilimlerin kendi binyelerinde, trdnlerinin gecerliliklerini denetleyecek igsel kanitlama- lartbarindirmalanndan dolay,, kuramsal pra- tik olarak bilgi anlayssinin bilginin gecerliligh igin dig teminatlara ihtiyacs olmadigini syle- ristir. Kenai ihtiyag ya da gerekllikleri tara: findan belirlenen, kendi geligim seyrine uy- gun bir yol izleyen ve bundan dolay1 da, dst yapirun bir parcasi olmaysp, dzerk olan bilim- ‘sel ya da teorik pratik, Althusser‘ gordgine gire ideolojik pratikten oldugu kadar politik ve ekonomik pratiklerden de ayridir. Bilimin diger pratiklere gore daha dzerk bir pratik ti- ri oldugunu &ne siren Althusser'e gore, bi- limsel pratik diger pratiklerden aynt ve ba- Bumsiz br bigimde gle. Bilimin amacr,bilim- sel pratigin bizzat kendiiginde olup, o belirli tiirden bir bilginin Gretilmesine yonelir. ‘Antihiimanizm: Yapisalcihgin dnemli bir temsilcisi olmakla beraber, geriye dénip ba- Jaldiginda, yapisalc bir Marksist'ten ziyade, Bachelard ve ézellikle de Cangulhem'in ya rattigi epistemolojik gelenegin Marksist bir temsilcisi olarak degerlendirilen Althusser, su halde her seyden dnce antihimanizmiyle Un kazanmugtr. Chardin‘l Teilhard’in etkisi altunda Huristiyanlastirilmis, Frankfurt Okulu tarafindan insanilestirilmig ve Sartre‘la Gramsci eliyle de sadece insanflegtrilmekle kalmaysp bir yandan da tarihsellestirilmis Marksizm’e oldugu kadar, bireylerin top- lumsal kogullardan bir anlamda once geldigi duigtincesine de kargi cikmaktaydh. Buna ko {gut bir bicimde, toplumu, etkinlik ya da ek- lemlenme tarzlari gon tahllde ekonomi tara- findan belirlenen (hukuki, kultirel, poltik, vb), goreli olarak ézerk dizeylerden olugan ‘yap kazanmig bir bitin olarak kavramsal- lagtnrken dogal olarak Marksizev'n iginde ‘oldugu kadar diginda da pek goklarin sagt 'y, Duzeylerin birliklerinin degil, bu dizeyler arasindaki farklibklann énem kazandigi bu antihimanizmde, sosyal igkiyi bilingli tar2- dda yaratan bireysel aktér kaybolur. Séz konusu antihimanizmi yeni: Mark- sizm yorumuna borsluydu. Kapitali Okunak Althusser, Louis] 83 adh eserinin adindan da anlaglacagy d2ere, Marxn Kapitaint okumakla Kalmayip, okt sma tirleriarasinda bir ayirim yapmigt. Buna gote, sadece metnin fill sbacikleri Gzcrinde YyoRunlagan bir yizey okumast ile metnin gergek anlamun yéneten veya gekillendiren problematifiortaya gikarmaya caligan semp- tomatik okuma arasindaki farkhli agikla- yan Althusser‘in okumaya déndk gis onun dikkatinin hem ekonomizmden hem de hu: manizm ve tarihselcilikten uzaklagmasina yol ag Marx’ sadece klsik ekonomi polit- iin bir mirasqis olarak gormek, ona oldukca dar ve Hegel’de oldugu gibi, toplumun, nun iktisadiiighlerini dogrudan dogruya ifade eden unsurlardan olugmus sosyal bir btn oldugunu varsaydigy igin kagonl- saz olarak iktisadi determinizmle sonucla- nacak bir ekonomi anlayigt izafe etmekten bagka sey depild. Marx'in Hegelle ayn problematik veya Kasik ekonomi politikigine yerletirilemeye- cei sonucuna varan Althusser, Marxta radi kal bigimde yeni olan fakat kendisinden 6n- ceki problematikten tiretilen kavramlani ve ili Kullanmak zorunda kaldigu igin yazia rindaifade edilemeyen bir geyler oldugu ka- naatindeyai Marx’s negatif bir klisik ekono: smi polit gordgs benimsemig ve dolayisiyla apitaistlerin gkarnt Koruyan poliik eko- romistere kar iggilerin savunuculuguna yyapan biri olarak degerlendirmek, Feuer- bach’m Hegel yaklagimindan cok farki ol maz. Feuerbach‘in humanizmini Hegel ide- alizmin kargisina gecirmek ayni Hegelci problematikigine sikipipkalmaktan bagka bir sey defi. ‘Yeni Marksizm Anlayist: Su halde Al husserinstrateisi, Marx'intamamen yeni bir nesneye, tretim tarzina dayanan teorik bir devrimi baslatma tarzinitespit edecek yeni bir okuma pratigini gindeme getirmekten olugur. O, Markaist bilgi kuramune bitin di- fer bilgi gordslerinden, ama dzellikle de em- pirisizmden ayiracak bir epistemolojinin bu strateinin aynlmaz parcast oldugunu dile getirir. ste buagidan bakildiginda, Marx ire- tim tarzs kavramumi kegfetmeye yéneldigin- de, geceri kiinmak igin, dolayimsse deneyi- 4 [Aluhusser, Louis ‘min asikarhjina dayanan bilgi bigimlerinden kopmak durumunda kalmgur. Althusser'e gore, retim tarzi dolayimsiz deneyimde de, gercek nesnenin pargasi oldugu iddiasini ser- Bileyen bagka herhangi bir bilgi tirinde de ortaya gikmaz. Empirisiam’den kopamadiklan: ign, Ure- tim tarzamu da géremeyen seleflerinden farklt ‘olarak, deneyimei problematigi ndtr hale ge- tirirken bilgi ve nesnel dinyay: birbirinden tamamen ayirmayi bagaran Marx, Althus- ser'e gére, yeni bir bilgi anlayig! ve yeni bir problematik cergeveside her geyden nce, ge- nel olarak tarihte uretim tarz: kavramini ve jzel olarak da kapitalist Gretim tarziu (art, degeri, mibadele degerini, vb) ve ikinci ola rak da, diyalektik materyalizmi oldugu ka- dar tarihsel materyalizmi, yani tarihi kegfet. mist Uretim tarei ayn zamanda ekonominin on tahlildeki belirlemesine eg degerse, eko- rominin kendisini yol agtgs toplumsal olu- ‘gum iginde nasil gosterdigi dugiindlér? Eko- rnomide birtakim degisiklikler vuku buldu- Bunda, bunlar toplumda gozle gordlir hile gelir mi? En azindan 1930larin ortalarina ka- ar, ekonomideki (ya da alt yapidaki) bir de Bismenin topluma ve kiltire (ust yaprya) vyansiyacagina inaruhiyordu. Kapitalizm eme- in art deger elde etmek suretiyle somiril- ‘mesine egdegerse, kapitalistle igci arasindaki ‘bu diigmanca iligkinin ideolojik ifadesini top- lumsal yasamda da bulmasi kacinilmazch Bagka bir deyigle, emekci ve kapitalist bu kar- ‘thon bilincine varip birbileriyle savaga rigecekti; ekonomi, sosyal ve kiltirel hayat dogrudan dogruya etkilemekteyai, ‘Althusser, bu determinist agiklama dogru olsaydi, Marx’a danmeye hic gerek kalmaya- cakt, der; ona gre, bunun yerine Feuerbal ‘1 antropolojiye ve Hegel’e bagvurmak fazla- sala yeterli olurdu, Althusser, ekonomik de terminist konumun agir: basitlestirmelerine meydan okuyan ilk Marksist distin degil- di. Marx'in Ekonomik ve Politik Elyazmalartin kesfedilmesinden kisa bir stre sonra, huma- nist Marksizm sadece ekonomik determini2- ‘me del, fakat toplumsal yasamla ilgili insa- na toplumsal kogullart degistirmede insiyatif hakla tanimayan bitin yorumlara meydan okudu. ‘Althusser, ite béylesi bir ortamda sadece Marksizmin bir ekonomik determinizm ol- dlugu digincesine defi fakat Marksizavin bir himanizm oldugu digincesine de jid- detle karg ik. Bu yizden dzellikle 1965 yi- linda, genglik déneminin Mariyla sonraki donemin Mars arasinda bir “epistemolojik opus” bulundugunda israr ett, Geng Marx, ona gore kesinlikle himanisti, Feuerbach! bir digtindrdt; oysa gercek Marx hem eko nomik determinizm ve hem de humanizmi yyneten Hegelci-Feuerbahg: problematikten ‘uzaklagmy olan Marx’. Ona gore, geng ve ‘deolojk Marx’nt olgunluk doneminin bi limsel duignen Marxindan bir epistemolojik opus ayn. Baska bir deyigle, Althusser, retim tars avramimi geligirme noktasinda, Marx’n, seserli klinmak igin dolayrmsiz. deneyimin apagikligna ve séade kesinligine dayanan btu bilgi anlaysglarindan koptugunu dre sire. Toplumun yapisiny meydana getiren bir gey olarak dretim tarzy, dolayumsiz dene- yimde gariinmedigi gibi, gergek nesnenin bir parcasi olma iddiasiyla ortaya gkan bir bilgi bigiminde de kendini gosteremez. Ona gore, bilgiyle gercek nesneyibirlestiren bir episte- molojinin Gretim tarzs kavramini geligtirebil- resi mimkin degidir. Bu durum, Hegelei ‘idealiem igin oldugu kadar, Ingiliz empiriz- ii ign de gegerlidr. Marx’in bu empirist problematigin dste- sinden geldigini ve bilgiyle nesnel dinyay: birbirinden kesin olarak ayirdigi de siren ‘Althusser, bilimsel bir teori olarak Marksst keuramin gecerlliginin, s6ylediklerinin ger.

You might also like