PHÂN TÍCH: MÙA XUÂN NHO NHỎ ( tác giả Thanh Hải ).

Bài làm
Thanh Hải (sinh năm 1930, mất năm 1980) là một nhà thơ tiêu
biểu, là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách
mạng miền Nam từ những ngày đầu tiên. "Mùa xuân nho nhỏ" là một
trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, ra đời vào tháng 11/1980.
Tuy đề tài mùa xuân là một đề tài được nhiều nhà văn, nhà thơ khai
thác, nhưng với bối cảnh sáng tác của "Mùa xuân nho nhỏ" là không
bao lâu trước khi tác giả rời khỏi cõi đời, hình ảnh mùa xuân ấy sao
mà lại trở nên đặc biệt đến thế! Mỗi dòng thơ trong bài đều được
Thanh Hải thể hiện bằng một hồn thơ trong trẻo, lạc quan, thể hiện
niềm yêu mến thiết tha với thiên nhiên, cuộc sống và khát vọng cống
hiến cho đời của nhà thơ.
“Mùa xuâ nho nhỏ” nói đến lẽ sống, ý nghĩa của cuộc đời con
người nhưng không khéo sẽ rất dễ thành giáo huấn, đạo lí khô khan.
Với Thanh Hải thì không như vậy, bằng tâm niệm chân thành tha
thiết, bằng âm hưởng thì thầm như tiếng gọi mùa xuân, ông đã gieo
vào lòng người đọc một nốt nhạc trầm sâu lắng âm vang về lẽ sống
đáng trân trọng.
“ Mọc giữa dòng sông xanh
……
Nhịp phách tiền đất Huế”
Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên của mùa xuân, những âm
thanh quen thuộc, giản dị từ đồng quê đã được tác giả vẽ nên một cách
có chọn lọc và gợi hình, gợi cảm, giống như những tiếng hát reo hò
khi đón chào một mùa xuân mới đã đến:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
 Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời

Hình ảnh dòng sông nơi quê hương biếc xanh, trong vắt, đầy sức
sống thêm vào đó tác giả đã đảo động từ "mọc" lên nằm ở vị trí đầu
câu thơ thể hiện sức sống mãnh liệt của mùa xuân. Trên gam màu
xanh ấy, nổi bật lên một bông hoa tím biếc bình dị, màu sắc ấy là một
màu sắc đặc trưng của Huế. Bức tranh thiên nhiên mùa xuân không
chỉ hài hòa, tươi mát về sắc màu mà còn rộn ràng tiếng chim hót trong
veo mở ra một không gian cao rộng và trong lanh, báo hiệu xuân đến.
Tô điểm cho bức tranh thêm sinh động, trong trẻo và tràn đầy sức
sống khiến lòng người thêm nôn nao, say sưa.

“Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng"

Từ “giọt” chúng ta có thể nghĩ theo nhiều nghĩ có thể đó là giọt

mưa mùa xuân hay giọt sương sớm long lanh và cũng có thể từ “giọt”
mà tác giả nói đến ý chỉ chính là giọt tiếng chim. Tiếng hót lanh lảnh
của con chim chiền chiện liệu rằng đã đọng lại thành từng giọt long
lanh, óng ánh sắc màu từ trời xanh rơi xuống? Tác giả đã khéo léo sử
dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm xúc, khiến tiếng chim từ chỗ là
âm thanh chỉ nghe được chuyển thành ‘ giọt long lanh ” có thể thấy
được thậm chí là hứng được bằng chính đôi tay của. Ngắm dòng sông,
nhìn bông hoa đẹp, nghe chim hót, nhà thơ bồi hồi sung sướng. Câu
thơ "Tôi đưa tay tôi hứng" tuy là một cử chỉ bình dị nhưng lại thể hiện
sự trân trọng của tác giả đối với "giọt long lanh". Qua đó thể hiện thái
độ mê say ngây ngất trước sự đẹp đẽ của thiên nhiên, đất trời khi vào
xuân và niềm tin yêu cuộc sống của tác giả.
 Trong vũ điệu của mùa xuân, ta không chỉ thấy được vẻ đẹp quyến
rũ của khung cảnh thiên nhiên mà còn bắt gặp mùa xuân trẻ trung, sôi
nổi của con người. Bốn câu thơ tiếp theo nói về mùa xuân sản xuất và
chiến đấu của nhân dân ta. Cấu trúc thơ song hành để chỉ rõ hai nhiệm
vụ chiến lược ấy:

"Mùa xuân người cầm súng,

Lộc giắt đầy trên lưng.
Mùa xuân người ra đồng,
Lộc trải dài nương mạ.
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao."

Hình ảnh lộc non là biểu tượng cho sức sống mới vươn lên. Nếu
như "lộc" của người lính là cành lá ngụy trang theo từng bước chân
hành quân, là xương máu mà các anh đổ xuống, là công sức bảo vệ
mùa xuân thanh bình của dân tộc, gieo niềm hạnh phúc đến mọi nhà
thì "lộc" của người nông dân là mồ hôi, là bát cơm, là chiếc áo
ấm. Người nông dân đem mồ hôi và sức lao động cần cù làm nên màu
xanh cho ruộng đồng, "nương mạ" bát ngát trên quê hương. Điệp từ “
mùa xuân” ngân nga trải dài khắp miền đất nước được gắn với “ người
cầm súng” và “ người ra đồng” như một lời ngợi ca hai lực lương chủ
chốt làm nhiệm vụ quan trọng là xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.Tiếp đó
tác giả đã sử dụng từ láy “hối hả”, “xôn xao” gợi lên cảm giác nôn
nao, vội vã trong cuộc sống với tiết tấu nhanh, gấp, rộn ràng như khúc
hành quân thúc giục tất cả “ cùng hành quân đi giữa mùa xuân”. Và
dấu chấm lửng cuối khổ hai như nhịp rung nhè nhẹ của tâm hồn thiết
tha cuộc sống mến yêu.
Tuy không nhắc đến sắc màu xanh nhưng ta lại thấy màu xanh
ngập tràn cả khổ thơ. Đó là màu xanh của lá cây mà những người
chiến sĩ giắt đầy quanh mình ngụy trang, đó là màu xanh của nương
mạ gieo ngoài đồng vào mùa xuân. Mỗi người mỗi công việc nhưng ai
cũng hối hả, ai cũng xôn xao. Họ tìm thấy niềm vui trong việc mà họ
đang làm. Chính họ là những người đã đem mùa xuân đến cho Tổ
quốc của chúng ta. Dấu chửng lửng ở cuối đoạn thơ như ý muốn nói
mùa xuân ấy vẫn sẽ còn tiếp diễn đời này qua đời khác. Bốn câu thơ
tiếp theo chính là thể hiện cho sự tiếp nối ấy:

"Đất nước bốn nghìn năm

Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước."

Nhà thơ Thanh Hải đã nhắc lại chặng đường bốn nghìn năm của đất
nước, lúc suy vong, lúc hưng thịnh với bao thử thách "vất vả và gian
lao". Đó là một chặng đường đầy những gian nan, khó khăn và chứa
đựng nhiều thử thách, mất mát. Thời gian dài đằng đẵng ấy, nhân dân
ta từ thế hệ này qua thế hệ khác đã đem xương máu và mồ hôi, lòng
yêu nước và tinh thần quả cảm để xây dựng và bảo vệ đất nước, luôn
tiến về phía trước vẫn “ giũ bun đứng dậy sáng lòa” . Câu thơ "Đất
nước như vì sao" là một hình ảnh so sánh đẹp và đầy ý nghĩa. Hình
ảnh so sánh ấy vừa gợi đến nguồn sáng trường tồn mãi với không
gian, thời gian, vừa gợi lên niềm tin của tác giả về một tương lai tươi
sáng, rộng mở của đất nước với khí thế mạnh mẽ không gì cản nổi.
Cùng với đó, cấu trúc song hành "đất nước bốn ngàn năm", "đất nước
như vì sao" đã diễn tả sự vận động đi lên của lịch sử và là lời khẳng
định về sự trường tồn vĩnh cửu của đất nước. Ba tiếng "cứ đi lên" thể
hiện chí khí, quyết tâm và niềm tin sắt đá của dân tộc để xây dựng một
Việt Nam giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu.
 Trước sự tự hào của bản thân về đất nước, nhà thơ đã muốn
hóa thân mình thành con chim, thành nhanh hoa, thành nốt
trầm để hiến dâng cho cuộc đời. Mong ước ấy thật giản đơn
nhưng cũng thật vĩ đại:

"Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc."

Từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời với tiết tấu hối
hả, khẩn trương mạch thơ chuyển một cách tự nhiên sang bày tỏ tâm
niệm và suy tư của tác giả về sự rộn rã, vui tươi của mùa xuân toàn
dân tộc. Ở khổ thơ đầu, ta bắt gặp cái “ tôi ” riêng lẻ, bé nhỏ nhưng
đến khổi thơ này cái “ tôi” ấy đã chuyển thành cái “ ta” chung, không
còn của riêng Thanh Hải mà là lời nhắn nhủ đến tất cả mọi người đang
sống trên cuộc đời này. Hình ảnh “con chim hót”, “một cành hoa”,
“một nốt trầm” cùng với điệp ngữ “ta làm” thể hiện khát vọng mãnh
liệt, cháy bỏng của tác giả Mùa xuân là một khái niệm trừu tượng chỉ
thời gian, nhưng nó đã cụ thể bằng cách sử dụng từ “nho nhỏ”, điều
này thể hiện một tâm hồn bình dị, lặng lẽ cống hiến của tác giả, mong
muốn góp một chút ít sức lực của mình cho mùa xuân lớn lao của đất
nước, dù là khi bản thân mới tuổi hai mươi hay khi bản thân đã già,
tóc đã bạc.
Mỗi người trong chúng ta đều là một mùa xuân nhỏ. Từng mùa
xuân nhỏ ấy lặng lẽ dâng cho cuộc đời một mùa xuân lớn, một mùa
xuân chung cho tất cả. Chẳng cần phải là vĩ nhân, chỉ cần là những
người dân bình dị sống hết mình cho quê hương, Tổ quốc thì dù đầu
xanh hay tóc bạc cũng đã góp phần làm nên mùa xuân rồi.
Kết bài, một khúc hát quen thuộc của Huế vang lên. Nếu như
Bác Hồ trước lúc đi xa muốn nghe một câu hát dân ca thì ở
đây tác giả cũng ngân vang khúc ca xứ Huế. Điều đó cho thấy
tình yêu của ông dành cho quê hương mình quả là bất diệt:
"Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế."

Câu thơ "Mùa xuân ta xin hát" diễn tả niềm khao khát bồi hồi của
nhà thơ. “Nam ai, Nam bình” là hai điệu dân ca Huế nối tiếng, Thanh
Hải nhắc lại những làm điệu dân thể hiện niềm tin yêu vào cuộc sống,
tin vào sự bền vững của các giá trị truyền thống tốt đẹp. Điệp ngữ “
nước non ngàn dặm” trải dài trong cảm xúc tự hào về quê hương đất
nước. Và nhịp phách cuối bài thơ là nhịp phách thức tỉnh niềm hạnh
phúc, tin yêu về đất nước, đánh thức thái độ và ý thức mỗi cá nhân đối
với quê hương xứ sở mà ông đã gửi gắm vào trong những vần thơ.
Bài thơ mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải được viết theo thể thơ
năm chữ , nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca kết hợp
với việc sử dụng khéo léo hình ảnh ẩn dụ, so sánh đẹp và gợi cảm tác
giả đã mang đến cho người đọc rất nhiều cung bậc cảm xúc. Từ cảm
giác nôn nao, khẩn trương, vội và của cuộc đời đến cảm giác vui tươi,
tự hào, hạnh phúc khi được cống hiến thanh xuân cho đất nước hình
chữ S thân thương này.
Mùa xuân nho nhỏ là một bài thơ rất hay, bởi âm điệu trầm bổng,
ngân nga, câu từ giản dị nhưng sâu sắc. Bộc lộ được tấm lòng yêu mến
mùa xuân của thiên nhiên, mùa xuân của đất nước, và những khát
khao cháy bỏng, mãnh liệt được dâng hiến hết cái phần đẹp đẽ, một
mùa xuân nho nhỏ mang tên Thanh Hải cho cuộc đời này bằng những
xúc cảm chân thành, tha thiết, khiêm nhường, giản dị của một con
người sắp đi xa. Bao nhiêu tâm tư, tác giả đều đã gửi gắm vào trong
những vần thơ. Và có lẽ rằng tác phẩm Mùa xuân nho nhỏ mang đến
cho người đọc ý nghĩa của cuộc sống, mang đến cho con người ta khát
vọng về niềm vui sống mãnh liệt.