Scriptie1 0

Scriptie
voor
Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten
Opgesteld door Begeleiders GTI Energy & Infra Begeleider HRO Datum van uitgifte Referentie
Ibrahim (Nail) Tanriven J. W. van der Pol / W. van der Starre C.M.J.B. Peters 19 september 2008 Scriptie.doc
2 00 8 Ho g e s ch o o l R o t t e rd am
Versiebeheer
Versiehistorie Versie Datum 0.11 07-02-2008 0.12 27-05-2008 0.13 12-06-2008 0.14 18-06-2008 0.15 22-08-2008 0.16 16-09-2008 1.0 19-09-2008 Wijzigingen Begin In bewerking In bewerking In bewerking In bewerking Concept (opmerkingen verwerkt) Definitief Auteur N. Tanriven N. Tanriven N. Tanriven N. Tanriven N. Tanriven N. Tanriven N. Tanriven
Distributielijst
Distributielijst Instantie Hogeschool Rotterdam GTI Energy & Infra GTI Energy & Infra Extern gecommitteerde Afstudeerder Aantal 1 1 1 1 1 Nummer 1 2 3 4 5 Tenaamstelling Ir. C. M. J. B. Peters J. W. van der Pol W. van der Starre Gecommitteerde N. Tanriven
Voor akkoord
Voor akkoord Datum paraaf: J. W. van der Pol
Datum paraaf: W. van der Starre
Datum paraaf: C. M. J. B. Peters
Datum paraaf: Gecommitteerde
Datum paraaf: N. Tanriven
GTI Energy & Infra
GTI Energy & Infra
Hogeschool Rotterdam
Extern
Afstudeerder
Systeem Document
: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie
Pagina 3 van 82
Voorwoord Deze scriptie is het resultaat van het onderzoek naar comptabele meetinrichtingen. Dit onderzoek heb ik uitgevoerd op de afdeling engineering bij GTI Energy & Infra. Mijn afstudeeropdracht begon februari 2008 en eindigt september 2008 (Voor verdere informatie verwijs ik u naar de Plan van Aanpak). Langs deze weg wil ik iedereen bedanken die heeft bijgedragen tot het verwezenlijken van deze scriptie. In eerste plaats zou ik Dhr. Van der Starre en in het bijzonder mijn duale traject begeleider Dhr. Van der Pol willen bedanken voor hun hulp en nodige kennis om deze afstudeeropdracht tot een goed einde te brengen. Verder wil ik iedereen bedanken die werkzaam is bij GTI Energy & Infra van wie ik heel veel ervaring en kennis heb opgedaan. Tot slot bedank ik mijn ouders voor hun steun en alle kansen die ik van hun heb gekregen. Ik hoop ten zeerste dat deze scriptie u kan boeien. Mij heeft het in ieder geval een betere kijk gegeven bij het uitwerken van een project op de afdeling Engineering. Dankzij het duale traject heb ik een veel beter beeld gekregen waarin ik mijn beroepsleven voort wil zetten.
Ibrahim (Nail) Tanriven
Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven
Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam
Systeem Document
Pagina 4 van 82
Summary This document contains my developed report which I have obtained for GTI Energy & Infra. The subject is: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten. Liberalization of the energy market has made it for GTI possible to moor private main lines (Electricity law 1998). In European link the directive 96/92/EG has been adopted to reach an internal liberalized market for electricity and common rules for production and transport. The aim of the liberalization was the promotion of economic efficiency. This would lead to lower prices, better quality and stimulating innovation. The energy market is released to promote the competition between the different energy suppliers and to the consumer, to give them the freedom to choose its own energy supplier. In the Netherlands the first step direction the liberalization was taken with the electricity law 1989. With introduction the European Electricity law 96/92/EG, the law of 1989 was replaced by the Electricity law 1998. Thanks to this law are GTI operative in the private nets. Current transformers are used for measuring high currents. For example if we want to measure a current of 1000 Ampere with an ampere meter, then we have to transform the current to 200 Ampere. Here you need a current transformer for. A voltage transformer is used to transform a high, dangerous voltage down to a lower voltage (generally a secondary nominal voltage of 100 V), so that these can be measured with a standard volt meter. Voltage transformers are frequently used at high voltage installations. The current and the voltage transformers serve as an input for kWhmeters. At measuring an electric power / reactive power the kWh-meter must be established twice. Double kWh-measurement is carrying out control measuring. If the head measuring fails or such, then the control measuring must still to be able to show the measured values. The choice of the CTs (Current Transformer) and the VTs (Voltage Transformer) must happen by means of the Meetcode. In the Meetcode you can find a number of tables from which you can select the type of the CTs and the VTs. This also applies for kWh-meters. Using the established specifications for current and voltage transformers can be stipulated in a relative simple manner the correct type.
Systeem Document
Pagina 5 van 82
Samenvatting Dit document bevat mijn uitgewerkte afstudeeropdracht die ik heb verkregen van GTI Energy & Infra. Het onderwerp is Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten. Comptabele meetinrichtingen zijn bedoeld om de geleverde energie te meten en te factureren. Het belangrijkste punt bij comptabele metingen is dat het heel nauwkeurig gebeurt. En voor de hoofdmeting en n voor de controle. Dubbele meting gebeurt vanaf 1 MW. De liberalisering van de energiemarkt heeft het voor GTI mogelijk gemaakt om private elektriciteitsnetten aan te leggen (Elektriciteitswet 1998). In Europees verband is de richtlijn 96/92/EG aangenomen om te komen tot een interne geliberaliseerde markt voor elektriciteit en gemeenschappelijke regels voor productie en transport. Het doel van de liberalisering was het bevorderen van economische efficiency. Dit zou leiden tot lagere prijzen, betere kwaliteit en het stimuleren van innovatie. De energiemarkt is vrijgegeven om de concurrentie tussen de verschillende energieleveranciers te bevorderen en de consument keuzevrijheid te geven om zelf een eigen energieleverancier te kiezen. In Nederland werd de eerste stap richting liberalisering gezet met de Elektriciteitswet 1989. Met het invoeren van de Europese Elektriciteitswet 96/92/EG werd de wet van 1989 vervangen door de Elektriciteitswet 1998. Dankzij deze wet is GTI werkzaam in de private netten. Stroomtransformatoren worden ingezet voor het meten van hoge stromen. Als we bijvoorbeeld een stroom van 1000 Ampre willen meten met een draaispoelAmpremeter dan zullen we de stroom eerst 200 maal omlaag moeten transformeren. Daar heb je dus een stroomtransformator voor nodig. Een spanningstransformator wordt gebruikt om een hoge, gevaarlijke spanning omlaag te transformeren naar een lagere spanning (meestal een secundaire nominale spanning van 100V), zodat deze gemeten kan worden met een standaard voltmeter. Spanningstransformatoren worden vaak gebruikt bij hoogspanningsinstallaties. De stroom en spanningstransformatoren dienen als input voor de kWh-meters.
Bij het meten van een vermogen / blindvermogen dient de kWh-meter dubbel opgesteld te worden. Een dubbele kWh-meting is bedoeld om controlemetingen uit te voeren. Als de hoofdmeter is uitgevallen door storing of dergelijke dan moet de controlemeting alsnog aan kunnen tonen wat de gemeten waarden zijn. De keuze van de meettransformatoren moet gebeuren aan de hand van de Meetcode. In de Meetcode staan een aantal tabellen waaruit je het soort meettransformator uit kan selecteren (nauwkeurigheid). Dit geldt ook voor de kWh-meters. M.b.v. de opgestelde specificaties voor een stroom- en spanningstransformator kan op een relatieve eenvoudige wijze het juiste type worden bepaald.
Systeem Document
Pagina 6 van 82
Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 2 2.1 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4 4.1 4.2 Introductie ..........................................................................................................9 Doel ....................................................................................................................9 Omvang van het project .....................................................................................9 Referenties.........................................................................................................9 Inleiding ............................................................................................................10 Comptabele meetinrichtingen ..........................................................................11 Elektriciteitsvoorziening in Nederland ..............................................................12 Transport..........................................................................................................12 Distributie .........................................................................................................12 Netbeheerder ...................................................................................................13 Regionale netbeheerders.................................................................................13
Liberalisering van de energiemarkt..................................................................14 Doelstelling liberalisering .................................................................................14 Verloop liberalisering........................................................................................15 4.2.1 Wet- en regelgeving....................................................................................15 4.2.2 Openstelling van markten ...........................................................................15 4.3 Tarieven ...........................................................................................................16 5.1 5.2 Nederlandse mededingingsautoriteit (NMa) ....................................................17 Wat doet de NMa .............................................................................................17 Wat kan de NMa niet? .....................................................................................18 5.2.1 Alleen mededingingsbeperkingen...............................................................18 5.2.2 Overheidshandelen.....................................................................................18 5.2.3 Gedrag van bedrijven zonder economische machtspositie ........................18 Energiekamer...................................................................................................19 Elektriciteitswet 1998 .......................................................................................20 Meetcode Elektriciteit .......................................................................................21 7.1.1 MV-register .................................................................................................21 7.2 Netcode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) .........................................22 7.3 Tarievencode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) .................................22 7.4 Systeemcode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) .................................22 7.1 Energie-exploitatie ...........................................................................................23 Energiemanagement........................................................................................24 Energiebeheer..................................................................................................26 Energiekosten ..................................................................................................27 Meten van energie ...........................................................................................28 12.1 Energie .............................................................................................................28 12.1.1 Joule............................................................................................................28 12.1.2 Vermogen (P)..............................................................................................28 12.2 EAN-code.........................................................................................................29 12.3 Analoog / Digitaal .............................................................................................29 12.4 Direct / Indirect .................................................................................................29 12.5 Passief / Actief .................................................................................................30 13.1 13.2 Meettransformatoren........................................................................................31 Soorten meettransformatoren ..........................................................................31 Typen meettransformatoren.............................................................................32
6 7
8 9 10 11 12
13
Systeem Document
Pagina 7 van 82
13.2.1 Spanningstransformator..............................................................................32 13.2.2 Stroomtransformator ...................................................................................35 14 Specificatie van meettransformatoren .............................................................42 14.1 Bepaling meettransformatoren.........................................................................42 14.1.1 Bepaling stroomtransformator ....................................................................43 15.1 15.2 15.3 15.4 16 kWh-meters......................................................................................................45 Dubbele kWh-meting........................................................................................45 Eisen meting van blindenergie (Meetcode Elektriciteit) ...................................46 Nauwkeurigheidsklassen kWh-meters.............................................................46 Fysieke aspecten meetruimten ........................................................................47
15
Bemetering en Monitoring ................................................................................48 16.1 Kosten ..............................................................................................................49 16.1.1 Voorbeeld Meetinrichting ............................................................................49 16.1.2 Kosten .........................................................................................................49 16.2 Eisen aan dagelijks op afstand uitleesbare meetinrichtingen ..........................50 Energiebeheer..................................................................................................51 Toegankelijkheid meetinrichtingen...................................................................52 Conclusie en aanbevelingen............................................................................53 Literatuurverwijzing ..........................................................................................55 Gebruikte afkortingen en symbolen .................................................................57 Bijlagen ............................................................................................................58 AFSTUDEEROPDRACHT ...............................................................................59 PERSOONLIJK REFLECTIEVERSLAG ..........................................................60 PLAN VAN AANPAK / PLANNING ..................................................................61 FUNCTIONEEL ONTWERP ............................................................................62 INTERVIEW CYCLE SYSTEMS BV. (meetbedrijf)..........................................63 INTERVIEW GTI ENERGY & INFRA WORMERVEER (samenvatting)..........65 NEDERLANDS TRANSPORTNET ..................................................................66 SPECIFICATIE SPANNINGSTRANSFORMATOR .........................................67 SPECIFICATIE STROOMTRANSFORMATOR...............................................68 VOORBEELDTEKENING METINGEN ............................................................69 VOORBEELDTEKENING COMMUNICATIE VAN NETWERKEN ..................71 E-MAIL LANDIS EN GYR ................................................................................72 AANBIEDING ABB...........................................................................................73 BEPALING MEETTRANSFORMATOREN ......................................................74 DOCUMENTATIE KWH-METERS...................................................................76 DOCUMENTATIE MEETTRANSFORMATOREN ...........................................77 FOTOS MEETTRANSFORMATOREN EN kWh-METERS (Comptabele metingen) .........................................................................................................78 KAART ENERGIENETBEHEERDERS............................................................79
17 18 19 20 21 22 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
Systeem Document
Pagina 8 van 82
19. 20. 21.
DE ELEKTRICITEITSWET 1998 .....................................................................80 DE MEETCODE ELEKTRICITEIT ...................................................................81 NEN 3840.........................................................................................................82
Systeem Document
Pagina 9 van 82
Introductie Dit document is het afstudeerverslag van Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten. De afstudeeropdracht heeft een duur van 20 weken en is begonnen op 04-02-2008 en eindigt op 1 oktober. Aan de hand van dit verslag wordt een presentatie gehouden ter verdediging van dit verslag.
1.1
Doel Het doel van deze afstudeeropdracht is het maken van een rapport waar zowel de afdeling calculatie en zowel de afdeling engineering gebruik van kunnen maken. Dit document moet dienen als leidraad bij het selecteren van de juiste meettransformatoren en de juiste kWh-meters en moet een inzicht geven hoeveel de geselecteerde onderdelen zouden kunnen kosten.
1.2
Omvang van het project Aan het einde van deze afstudeeropdracht dient een compleet verslag ingeleverd te worden met de volgende informatie: Inventarisatie van begrippen, organisaties en voorschriften; Functioneel en technisch ontwerp (keuze stroom- en spanningstransformatoren);
Afbakening opdracht Het uitzoeken van de private netten (ook technisch) hoort niet bij het project.
1.3
Referenties Document PVA Afstudeeropdracht Versie 0.4 1.1 Titel Plan van aanpak Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten Auteur N. Tanriven J.W v/d Pol W. v/d Starre Datum 15-02-2008 10-01-2008
De opdracht die hierboven is beschreven heb ik op de volgende manier uitgewerkt: - Op zoek gaan naar informatie wat comptabele meetinrichtingen inhoudt; - Op zoek gaan naar informatie wat private elektriciteitsnetten inhoudt; - Interpreteren van de verschillende organisaties, begrippen en voorschriften; - Meettransformatoren technisch begrijpen; - Keuze van de meettransformatoren en kWh-meters bepalen. De opdracht heb ik in grote lijnen op deze manier uitgewerkt.
Systeem Document
: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 10 van 82 : Scriptie
Inleiding De titel van mijn afstudeeropdracht heet Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten. In dit document kunt u lezen wat de reden was om de energiemarkt te liberaliseren en de technieken voor het meten van de energiestromen. Indien een bedrijf een privaat elektriciteitsnet wil aanleggen, krijgt het te maken met een aanzienlijk aantal wetten en vergunningsprocedures. De belangrijkste regels om een comptabele meetinrichting te kunnen bouwen is te vinden in de Meetcode. Hieronder is aangegeven welke belanghebbenden erbij kwamen kijken bij het aanvragen van een vergunning, voor het aanleggen van een privaat elektriciteitsnet in Tholen (Zeeland): Gemeente Tholen; Gemeente Bergen op Zoom; Provincie Noord-Brabant; Staatsbosbeheer; Rijkswaterstaat; Waterschap Zeeland; Waterschap Brabantse Delta; General Electric Plastic; Gasunie; Air Liquide; Nuplex; Essent.
Uit mijn interview bij GTI Energy & Infra te Wormerveer is gebleken dat er behoefte was informatie t.a.v. het selecteren van de meettransformatoren en kWh-meters. Tot nu toe werd het werk vaak uitbesteedt. GTI wil deze kennis graag onder haar medewerkers houden en deze activiteiten zelf uitvoeren.
Systeem Document
2.1
Comptabele meetinrichtingen Het op afstand meten van energieverbruik en leveringen wordt steeds belangrijker om een juist beeld te krijgen van verbruiksprofielen en belastingen. Bovendien kan worden bespaard op de opnamekosten en kan de facturering sneller verlopen. Een comptabele meetinrichting zijn bedoeld om de geleverde elektrische energie te meten en te factureren. Het grootste verschil tussen een kWh-meter thuis en een comptabele meting is dat een comptabele meting nauwkeuriger meet dan de meter in huis. Een meetinrichting is dus een inrichting die alle componenten, software, etc. omvat, die nodig zijn voor het registreren van de uitgewisselde energie (elektriciteit of aardgas) en eventueel blindenergie. De meetinrichting en de daarbij behorende meetdiensten zijn als gevolg van de liberalisering (net als energielevering) eveneens een vrij domein geworden. De afnemer mag zelf bepalen wie de meter levert en de bijbehorende meetdiensten verricht. Een voorwaarde is wel dat de kWh-meting(en) worden uitgevoerd door een gecertificeerd meetbedrijf zoals Cycle Systems BV.
Systeem Document
Elektriciteitsvoorziening in Nederland Elektriciteit wordt via elektriciteitsnetten over grote en kleine afstanden vervoerd. Daartoe zijn transporten distributienetten ontworpen en aangelegd. Transportnetten vervoeren over het algemeen grote hoeveelheden elektriciteit over grote afstanden van een beperkt aantal grote opwekkers naar een beperkt aantal afnemers. Distributienetten vervoeren over het algemeen kleinere hoeveelheden elektriciteit naar een groot aantal kleine verbruikers. Dit gebeurt via een beperkt aantal koppelingen met transportnetten.
3.1
Transport Het hoofdtransport vindt in Europa plaats op 400 kV niveau. Steeds meer worden daar gesloten schakelinstallaties geplaatst en in stedelijke gebieden ondergrondse kabels toegepast. De Europese landen zijn, voor zover het kortsluitvermogen dat toelaat, op 400 kV niveau gekoppeld, waardoor een levendige uitwisseling tussen verschillende Europese centrales plaats vindt. Uitwisseling tussen waterkracht en conventioneel vermogen vindt van oudsher plaats; van jongere datum is de uitwisseling tussen kerncentrales en conventioneel vermogen. Regionaal transport vindt in Nederland plaats onder spanningen van 110 of 150 kV. Tussenspanningen zoals 50, 30 en 25 kV verdwijnen langzamerhand op economische gronden.
3.2
Distributie De distributie vindt meestal plaats bij 10 kV. Een overgang naar 20 tot 23 kV is thans gaande. Het laagspanningsniveau bedraagt 230/400 V met aanbevolen spanningstoleranties van 5 %, maar beduidend ruimere grenzen zijn toegelaten volgens o.a. de laagspanningnorm NEN 1010. Onder druk van de Europese consument worden leveringsvoorwaarden en toleranties vastgelegd. Daarbij behoren: gemiddelde onderbrekingstijd per jaar, spanningstoleranties, frequentietoleranties, netvervuiling in de breedste zin des woords. De toepassing van nieuwe materialen en netconfiguraties is sterk benvloed door microprocessor-beveiligingen en monitoring-systemen.
Figuur 5-2: Voorbeeldplaatje van distributie
Systeem Document
3.3
Netbeheerder Tennet is de netbeheerder van het landelijke hoogspannings-elektriciteitsnetwerk en is door de Energiekamer aangewezen als Transmission System Operator (TSO). TSO houdt in dat Tennet de beheerder is van het landelijke transportnet. In elk land van Europa zorgen een of meer TSOs dat het transportnet van elektriciteit in goede conditie blijft en dat het transport in goede banen wordt geleid.
3.4
Regionale netbeheerders Een regionale netbeheerder regelt het transport en de aansluitingen op het regionale elektriciteits- en gasnet. Daarnaast verzorgt de netbeheerder nieuwe aanleg en onderhoud aan de aansluitingen en het net. Verbruikers kunnen hun netbeheerder niet kiezen. Nederland is opgedeeld in een aantal regios. Op dit moment is er sprake van 21 regionale netbeheerders voor zowel het elektriciteits- als het gasnet. In onderstaande tabel zijn ze opgenomen.
nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Regionale Netbeheerders B.V. Netbeheer Zuid-Kennemerland DELTA Netwerkbedrijf B.V. ENBU B.V. ENECO Edelnet Delfland B.V. ENECO NetBeheer B.V. ENECO Netbeheer Midden-Holland B.V. ENECO Netbeheer Weert B.V. Essent Netwerk B.V. Essent Netwerk Brabant bv Essent Netwerk Friesland N.V. Essent Netwerk Limburg B.V. Essent Netwerk Noord N.V. InfraMosane N.V. N.V. Continuon Netbeheer N.V. Continuon Netbeheer N.V. Continuon Netbeheer Netbeheerder Centraal Overijssel B.V. NRE Netwerk B.V. ONS Netbeheer B.V. RENDO Netbeheer B.V. Westland Energie Infrastructuur B.V.
EAN-code 8716946000005 8716902000001 8716874000009 8716886000004 8716892000005 8716921000006 8716924000003 8712423014022 8716879000004 8716897000000 8716885000005 8716948000003 8716904000009 8716871000002 8716909000004 8716859000017 8716916000004 8716887000003 8716925000002 8716912000008 8716878999996
Postadres Postbus 32 Postbus 5013 Postbus 40380 Postbus 516 Postbus 1598 Postbus 1598 Postbus 222 Postbus 856 Postbus 2712 Postbus 81 Postbus 2712 Postbus 1700 Postbus 1497 Postbus 5086 Postbus 5086 Postbus 5086 Postbus 71 Postbus 2005 Postbus 121 Postbus 595 Postbus 1
Plaats 2100 AA HEEMSTEDE 4330 KA MIDDELBURG 3504 AD UTRECHT 2600 AM DELFT 3000 BN ROTTERDAM 3000 BN ROTTERDAM 6000 AE WEERT 5201 AW DEN BOSCH 6030 AA NEDERWEERT 8900 AB LEEUWARDEN 6030 AA NEDERWEERT 9701 BS GRONINGEN 6201 BL MAASTRICHT 6802 EB ARNHEM 6802 EB ARNHEM 6802 EB ARNHEM 7600 AB ALMELO 5600 CA EINDHOVEN 3100 AC SCHIEDAM 7900 AN HOOGEVEEN 2685 ZG POELDIJK
De diverse energiebedrijven vormen EnergieNed, de Federatie van Energiebedrijven in Nederland. Dit is de brancheorganisatie voor alle bedrijven in Nederland die actief zijn in productie, transport, handel of levering van elektriciteit, gas en warmte.
Systeem Document
4 4.1
Liberalisering van de energiemarkt Doelstelling liberalisering In Europees verband is de richtlijn 96/92/EG aangenomen om te komen tot een interne geliberaliseerde markt voor elektriciteit en gemeenschappelijke regels voor productie en transport. Onder invloed van deze Europese richtlijn is de Nederlandse elektriciteitssector in verschillende fasen geliberaliseerd. Het doel van de liberalisering was het bevorderen van economische efficiency. Dit zou leiden tot lagere prijzen, betere kwaliteit en het stimuleren van innovatie. De energiemarkt is vrijgegeven om de concurrentie tussen de verschillende energieleveranciers te bevorderen en de consument keuzevrijheid te geven om zelf een energieleverancier te kiezen. Voor 1 juli 2004 was die keuzevrijheid er niet voor de consument. Sinds 1 juli 2004 hebben consumenten keuzevrijheid en moeten energiebedrijven zich telkens weer inspannen om klanten te werven en te behouden. Als consument kun je dus betere kwaliteit en service verwachten tegen verhoudingsgewijs lagere prijzen. Keuzevrijheid is daarvoor essentieel: de beste manier om een bedrijf te prikkelen is de klanten de mogelijkheid te geven naar een ander aanbieder over te stappen. De positie van de consument wordt daardoor versterkt en er ontstaan nieuwe diensten en producten. Een vrije energiemarkt wordt gekenmerkt door: Vrijheid van de eindgebruiker om zijn leverancier te kiezen; Vrije productie van energie; Prijzen die tot stand zijn gekomen door vraag en aanbod; Geen onderscheid (niet discriminatoire) bij toegang tot (monopolode) netwerken.
Figuur 6-1: Verbruik vermogens
Systeem Document
4.2 4.2.1
Verloop liberalisering Wet- en regelgeving De eerste concrete stap in Nederland richting liberalisering is gezet met de Elektriciteitswet 1989. Door deze wet werden productie en distributie van elektriciteit gescheiden met als doel meer marktwerking en een efficintere bedrijfsvoering. Met de invoering van de wet werd verplicht de inkoop door de distributiebedrijven van decentraal opgewekte stroom tegen een gunstig tarief. De taken werden ook verdeeld: de SEP (Samenwerkende ElektriciteitsProducenten) werd verantwoordelijk voor de landelijke planning van productie en import; de productiebedrijven zorgden voor fysieke productie van elektriciteit; de distributiebedrijven hadden de verantwoordelijkheid de stroom bij de afnemers te leveren. Met het invoeren van de Europese Elektriciteitswet 96/92/EG werd de wet van 1989 vervangen door de Elektriciteitswet 1998. Met de invoering van deze wet is de markt voor elektriciteit daadwerkelijk geliberaliseerd en daarmee het wettelijk geregelde monopolie opgeheven met uitzondering van netbeheer. Een directe consequentie van de invoering van de Elektriciteitswet 1998 is de opheffing van SEP geweest, omdat een centrale sturing van de productie van elektriciteit niet samengaat met een geliberaliseerde markt. In de figuur hieronder is te zien hoe de geschiedenis eruit ziet in de aanloop naar de nieuwe Elektriciteitswet 1998.
Figuur 6-2: Aanloop naar de nieuwe Elektriciteitswet 1998
4.2.2
Openstelling van markten Met bovengenoemde regelgeving, heeft de liberalisering van de elektriciteitsmarkt in Nederland in fasen plaatsgevonden: 1. in de eerste fase (1998) is de markt voor grootgebruikers geopend en werd de e e import vrij. Begin 2001 werd, vooruitlopend op de 2 en 3 fase, de markt voor groene stroom geopend voor alle verbruikers. 2. in de tweede fase (2002) is de markt voor mid-zakelijke verbruikers van elektriciteit geopend.
Systeem Document
3. in de derde en laatste fase is op 1 juli 2004 de markt voor kleinzakelijke gebruikers en consumenten geopend (circa 6,5 miljoen gasaansluitingen en 7,5 miljoen elektriciteitsaansluitingen).
4.3
Tarieven In een liberale elektriciteitsmarkt wordt onderscheid gemaakt tussen de prijs die voor de geleverde elektriciteit moet worden betaald en het tarief dat gerekend wordt voor het transporteren van de elektriciteit tussen producent en afnemer. Het vaststellen van tarieven voor elektriciteitstransport en levering van elektriciteit aan beschermde afnemers is wettelijk gereguleerd. De elektriciteitsprijs voor vrije afnemers wordt door de markt bepaald. De prijs die betaald moet worden voor elektriciteit is als volgt opgebouwd: 23% van de prijs bestaat uit het tarief voor het gebruik van het transportnet (nettarief); 30% ervan is het leveringstarief voor de vergunninghouder; 31% is REB (Regulerende energiebelasting) en 19% BTW (Belasting toegevoegde waarde). De Energiekamer (voor energiekamer zie hoofdstuk 8) vervult de volgende taken met betrekking tot de tarieven: Vaststellen van de tariefstructuren voor het transport van elektriciteit; Vaststellen van (maximum) aansluit-, transport-, en leveringstarieven voor elektriciteit met inbegrip van de korting ter bevordering van de doelmatige bedrijfsvoering van de netbeheerders. De prijzenslag van de leveranciers hebben slechts invloed op het 30% gedeelte. Dus als je een korting van 10% krijgt, wordt de korting in werkelijkheid maar 3%.
Systeem Document
5 5.1
Nederlandse mededingingsautoriteit (NMa) Wat doet de NMa De NMa handhaaft het verbod op kartels en op misbruik van een economische machtpositie en toetst fusies en overnames. De NMa is vanaf 1 juli 1998 actief als toezichthouder op de mededinging. De NMa ontleent haar taken aan wetgeving. De NMa houdt toezicht op de naleving van de mededingings- en energie- en vervoerswetten. De mededingingswet verbiedt kartels, zoals prijsafspraken tussen ondernemingen, en misbruik van economische machtsposities. Ook moeten bepaalde fusies en overnames tevoren aan de NMa worden gemeld. De NMa gebruikt verschillende instrumenten in het kader van haar missie om markten te laten werken. Daartoe behoren: Het opsporen en onderzoeken van mogelijke kartelvorming en misbruik van economische machtsposities; Het toetsen van voorgenomen concentraties; Het doen beindigen en sanctioneren van overtredingen; Het behandelen van bezwaar en beroepschriften; Het desgevraagd geven van adviezen aan ministeries over effecten op de mededinging van voorgenomen of bestaande regelgeving en besluiten; Het leveren van inbreng in internationale overlegstructuren over de toepassing van de nationale en Europese mededingingsregels; Het (laten) doen van marktstudies; Het geven van voorlichting.
Figuur 7-1: Organogram Nma
Systeem Document
5.2
Wat kan de NMa niet? De NMa kan op een aantal terreinen niet optreden.
5.2.1
Alleen mededingingsbeperkingen De NMa kan alleen optreden als er sprake is van een gedrag dat de concurrentie beperkt. Vaak valt oneerlijk handelen van ondernemingen niet onder de reikwijdte van de NMa. Tegen slechte dienstverlening, zoals het niet verlenen van service of je telefoontje beantwoorden, kan de NMa niet optreden.
5.2.2
Overheidshandelen De mededingingswet is alleen van toepassing op het gedrag van ondernemingen en niet op dat van de overheid. Het beoordelen van het geven van subsidies, vergunningen, aanbestedingen en dergelijke vallen niet onder de bevoegdheden van de NMa.
5.2.3
Gedrag van bedrijven zonder economische machtspositie Als een bedrijf geen economische machtspositie heeft mag dit bedrijf zelf haar prijzen en voorwaarden bepalen. De bedrijven mogen echter geen onderlinge afspraken maken die de concurrentie verstoren. Daarmee overtreden ze het kartelverbod.
Figuur 7-2: NMa
Systeem Document
Energiekamer Energiekamer (tot juni 2008 DTe- Dienst uitvoering en toezicht energie) is een onderdeel van de NMa dat toezicht houdt op de uitvoering van de Elektriciteitswet 1998. De Energiekamer ziet toe op de uitvoering en naleving van de Elektriciteitswet 1998. De Energiekamer zorgt voor de voorwaarden voor de vrije markt, zoals volledige vrije toegang tot de elektriciteitsnetten onder gelijke condities. Daarnaast adviseert de Energiekamer de Minister van Economische Zaken over het aanwijzen van netbeheerders, vergunningen voor leveranciers van de kleinverbruikers, over tarieven en de tariefstructuur van transporten systeemdiensten en leveringstarieven. De Energiekamer is er ook om de concurrentie op de elektriciteitsmarkt te bevorderen en klanten te beschermen tegen machtsmisbruik door marktpartijen. De Energiekamer stelt de tariefstructuren en voorwaarden voor het transport van elektriciteit vast. Daarnaast is ze belast met het vaststellen van aansluit-, transporten leveringstarieven voor elektriciteit, inclusief de korting ter bevordering van de doelmatige bedrijfsvoering van de netbeheerders. Verder beoordeelt de Energiekamer eenmaal in de twee jaar of de netbeheerders in voldoende mate en op doelmatige wijze in de totale behoeften van transportcapaciteit kunnen voorzien. De dienst beschikt over juridisch, en energiedeskundigheid, adviseert de minister, stelt de transporttarieven vast en neemt vele besluiten over de dagelijkse gang van zaken in de sector. Als marktpartijen met elkaar een geschil krijgen, kunnen ze dit voorleggen aan de Energiekamer. Als leveranciers of transportbedrijven zich niet aan de regels houden, kan de Energiekamer kan in sommige gevallen sancties opleggen.
Figuur 8-1: Energiekamer
Systeem Document
Elektriciteitswet 1998 De Elektriciteitswet 1998 strekt zich mede tot uitvoering van EG-richtlijn nr. 96/92 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit. In de Elektriciteitswet staat centraal dat de transporten distributienetten op vrije en nondiscriminatoire (discriminatoire = geen onderscheid) voorwaarden toegankelijk zijn voor producenten, handelaren, leveranciers en afnemers van elektriciteit. Om de vrije en nondiscriminatoire toegang tot het net te verzekeren, is erin voorzien dat de neteigenaren een onafhankelijk netbeheer moeten hebben. In vergelijking met de Elektriciteitswet 1989 beoogt de Elektriciteitswet 1998 een meer vraaggestructureerde structuur van de elektriciteitsmarkt. Anders dan in de Elektriciteitswet 1989 worden productie, handel en in toenemende mate levering van elektriciteit niet meer onderworpen aan bijzondere bepalingen. Het belangrijkste artikel van de Elektriciteitswet 1998 om een privaat net aan te kunnen leggen voor GTI is artikel 15, lid 2b (duurzaam) of 2c (kwaliteitseisen): (zie bijlage voor de Elektriciteitswet) Artikel 15 1. Het gebod, bedoeld in artikel 10 (voor de artikelen zie bijlage E-wet 98), derde lid, geldt niet voor zover het een net betreft met een spanningsniveau van ten hoogste 0,4 kV en een verbruik van ten hoogste 0,1 GWh per jaar, en een ander dan een leverancier of een netbeheerder een recht van gebruik heeft van dat net. 2. Onze Minister kan op diens aanvraag aan degene aan wie een ander net dan het landelijk hoogspanningsnet toebehoort een ontheffing verlenen van het gebod, bedoeld in artikel 10, derde lid, voor zover het een net betreft waarop een beperkt aantal andere natuurlijke personen of rechtspersonen zijn aangesloten en: a. het net bestemd is om de aanvrager te voorzien van elektriciteit dan wel om het centrale bedrijfsproces van de aanvrager te ondersteunen, of b. het net bestemd is om een aantal samenwerkende natuurlijke personen of rechtspersonen te voorzien van elektriciteit en de samenwerking van deze personen een betrouwbaar, duurzaam, doelmatig en milieuhyginisch verantwoord functionerende energiehuishouding in hun vestigingen ten doel heeft, of c. ten aanzien van het net kwaliteitseisen van toepassing zijn die in betekenende mate afwijken van de voorwaarden die de raad van bestuur van de mededingingsautoriteit op grond van artikel 36 of 37 heeft vastgesteld, en d. de aanvrager geen netbeheerder is en niet in een groepsmaatschappij met een netbeheerder verbonden is. 3. Indien een ontheffing als bedoeld in het tweede lid is verleend, sluit de ontheffinghouder een overeenkomst met de netbeheerder van het net waarop zijn net is aangesloten om te waarborgen dat de uitvoering van de taken van die netbeheerder niet wordt belemmerd. 4. Aan een ontheffing kunnen voorschriften worden verbonden met betrekking tot de aansluiting op het net, de toegang tot het net, het uitvoeren van taken als bedoeld in artikel 16, eerste lid, 16a of 16b en met betrekking tot de tarieven en voorwaarden die daarbij gehanteerd moeten worden. Tevens int degene aan wie ontheffing is verleend bij de afnemers het tarief voor de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie, bedoeld in artikel 72aa, en draagt aan het eind van iedere maand alle ontvangen tarieven af aan de
Systeem Document
netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet. Artikel 16b is van overeenkomstige toepassing. 5. Onze Minister kan een ontheffing intrekken indien degene aan wie de ontheffing is verleend: a. niet langer voldoet aan de voorwaarden, bedoeld in het tweede lid, b. in strijd handelt met het derde lid of de voorschriften, bedoeld in het vierde lid, of c. bij de aanvraag om een ontheffing onjuiste of onvolledige gegevens heeft verstrekt en de verstrekking van juiste of volledige gegevens tot een andere beschikking op de aanvraag zou hebben geleid. 6. In afwijking van het tweede lid, onderdeel d, kan aan een aanvrager die in een groepsmaatschappij met een netbeheerder is verbonden een ontheffing worden verleend, indien van hem in redelijkheid niet kan worden verwacht dat hij een netbeheerder aanwijst voor het net waarop de aanvraag betrekking heeft. Een netbeheerder onthoudt zich van bemoeienis met het beheer van het net waarop de ontheffing betrekking heeft.
7.1
Meetcode Elektriciteit De Meetcode Elektriciteit is een onderdeel van de Elektriciteitswet 1998. In de Meetcode staan onder andere bepalingen m.b.t. de meetverantwoordelijkheid waaronder, het verzamelen van meetdata, leveren en plaatsen van de meter, validatie van het verbruik, verzending gegevens naar de netbeheerder, periodieke controle en onderhoud. Meetbedrijven die werkzaamheden mogen doen conform de bepalingen in de meetcode staan vermeld in het MV-register elektriciteit van Tennet TSO.
7.1.1
MV-register Op grond van de Elektriciteitswet 1998 is een afnemer zelf verantwoordelijk voor dat er een elektriciteitsmeter aanwezig is die aan de wet voldoet. Met name moet er voldaan worden aan de op de Elektriciteitswet gebaseerde Meetcode Elektriciteit. Tennet heeft de volgende meetbedrijven erkend (per 2008): Cogas facilitair B.V.; Croon Elektrotechniek B.V.; Cycle Systems Energy Services B.V.; DELTA Infra B.V.; Dyzle Metering B.V.; Eneco Energie MDDS B.V. (Utrecht); Eneco Energie MDDS B.V. (Zuid-Holland); Energie Consult Holland B.V.; Essent Meetbedrijf B.V.; Imtech Measurement Solutions; N.V. Rendo; NRE Netwerk B.V.; nv NUON Monitoring; Oxxio Metering B.V.; Priva energie Monitoring BV; Westland Energie Infrastructuur B.V.
Systeem Document
7.2
Netcode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) In de Netcode staan voorwaarden voor de gedragingen van netbeheerders en afnemers: Voor het in werking hebben van de netten; Het voorzien van een aansluiting op het net; Het uitvoeren van het transport van elektriciteit over het net; Buitenland transporten.
7.3
Tarievencode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) Met de Tarievencode wordt door Energiekamer invulling gegeven aan de in artikel 36 van de Elektriciteitwet bedoelde tariefstructuren. In de Tarievencode is vastgelegd hoe de kosten van het elektriciteitsnetwerk in Nederland worden verdeeld over de verschillende afnemers in Nederland. De Tarievencode wordt door Energiekamer gebruikt bij het vaststellen van de hoogte van de tarieven die de netbeheerders in rekening mogen brengen bij hun afnemers. De Tarievencode kan door afnemers zelf gebruikt worden om te controleren of netbeheerder de juiste tarieven in rekening brengt.
7.4
Systeemcode (onderdeel van de Elektriciteitswet 1998) De Systeemcode bevat voorwaarden voor de wijze waarop de beheerder van het landelijke transportnet enerzijds en afnemers en overige netbeheerders anderzijds zich moeten gedragen ten aanzien van de *systeemdiensten: Het uitvoeren van de systeemdiensten; Het handhaven van de energiebalans op alle netten; Het oplossen van grootschalige storingen van het transport van elektriciteit; De programma-verantwoordelijkheid.
*Systeemdiensten zijn diensten die de Tennet uitvoert om: Het transport van elektriciteit over alle netten op een veilige en doelmatige wijze te waarborgen; Grootschalige storingen van het transport van elektriciteit op te lossen; De energiebalans op alle netten in Nederland te handhaven of te herstellen.
Elektriciteitswet
Meetcode
Netcode
Tarievencode
Systeemcode
Figuur 9-1: De codes onderdeel van de Elektriciteitswet.
Systeem Document
Energie-exploitatie Energie-exploitatie is een verzamelnaam voor alle activiteiten na de bouw van een energie-opwekkingsinstallatie die tot doel hebben het proces uit te nutten en in stand te houden, zoals: Energiemanagement; O.a. energiebeheer Instandhouding; Onderhoud Storingdienst Financieel beheer; Boekhouding Tarievenadministratie Wettelijke verplichtingen. O.a. vergunningen en regelgevingen
Systeem Document
Energiemanagement Energiemanagement zijn de activiteiten die tot doel hebben het financieel energetisch optimum te bereiken. Economische optimalisatie van energiestromen; Juiste facturatie en factuurcontrole; Taken privaat netbeheer conform weten regelgeving.
Energiemanagement maakt het mogelijk om volgens een systeem de energiekosten, die voor de bedrijfsvoering nodig zijn te beheersen. Wanneer energiemanagement goed wordt toegepast kan een besparing in energiekosten van 5 15% worden bereikt. Energiemanagement doorloopt een cyclus van plannen, uitvoeren, controle en bijsturen. Hoe dit kan gebeuren wordt hieronder aangegeven.
Figuur 11-1: Cyclus plannen, uitvoeren, controle en bijsturen
Op de volgende pagina is een voorbeeld te zien hoe het elektriciteitsverbruik verloopt op een normale werkdag. De rode lijn is het gecontracteerde vermogen, de blauwe lijn is het afgenomen vermogen. Met behulp van deze lijnen is de elektriciteitsafname in kaart gebracht. Op de grafiek is te zien hoe het energieverbruik verloopt. Op figuur 11-2 is het goede verloop te zien van het afgenomen vermogen. Op figuur 11-3 is te zien dat het afgenomen vermogen over het gecontracteerde vermogen zit. Met het analyseren van de verschillende energiestromen binnen een project kan er bekeken worden of een installatie nog goed functioneert of dat er het een en ander aangepast of vervangen dient te worden. Pieken en dalen in het energieverbruik kunnen snel en grondig onderzocht worden. Het zou zelfs zo zijn dat een installatie onderhoud nodig heeft en dit te zien is aan het energieverbruik. Daarnaast kan met de gegevens van de diverse installaties bekeken worden naar welke installatie de voorkeur uit gaat wat betreft het energieverbruik.
Systeem Document
Figuur 9-2: Het goed verlopende energieverbruik
Figuur 9-3: Het niet goed verlopende energieverbruik
Voordelen van energiemonitoring zijn: Het biedt inzicht in energieverbruik; Je kunt snel ingrijpen en eventuele energiebesparende maatregelen treffen; De verbruiksgegevens worden regelmatig geactualiseerd.
Systeem Document
10
Energiebeheer De activiteiten die tot doel hebben het technisch energetisch te bereiken. Dagelijkse monitoring; Data-analyse; Technische optimalisatie; Technische rapportage. De netbeheerders hebben de taak elektriciteit op een veilige en doelmatige wijze te transporteren van producent naar afnemer, de netten te onderhouden en de capaciteit ervan zo nodig uit te breiden. Het afrekenen en berekenen van het werkelijke energieverbruik kan worden gerealiseerd door een optimale meting en registratie. Met behulp van moderne energiemeters is het mogelijk om informatie te monitoren. Door koppeling aan datamanagement systemen kan de informatie omgezet worden voor de financile administratie en zo het budget bewaakt worden. Afhankelijk van het meetsysteem kan er een keuze worden gemaakt voor het uitlezen van meterstanden op de meter zelf of door de interfaces van de meters te koppelen aan energiemanagement- of gebouwbeheersystemen en zo de meterstanden centraal in te lezen. De intelligente meters kunnen naast de energieregistratie in kWh / kVAr ook andere meetwaarden registreren zoals elektrische grootheden in een installatie (U, I, P, cos etc.). Door moderne communicatietechnieken toe te passen zoals RF (radio) is het eenvoudig geworden om de meters in een netwerk aan elkaar te koppelen. GSM/GPRS technologie kan worden toegepast bij meters die individueel op afstand gelezen worden. Als de meetinrichtingen t.o.v. elkaar op een te grote afstand liggen, moet er per meetinrichting een GPRS aangebracht worden. Is dit niet het geval, dan worden de meetinrichtingen met behulp van kabel met elkaar verbonden. Energiebeheer heeft tot doel het verlagen van het energieverbruik en het vasthouden van deze verlaging. Energiemonitoring biedt, los van de gegevens op de energiefactuur, inzicht in het energieverbruik en is daarom een belangrijk controle instrument.
Systeem Document
11
Energiekosten De energierekening bestaat uit drie delen: Kosten voor het transport; Kosten voor levering; Belasting. Het in tween delen van de transportkosten en leveringkosten is gemaakt in verband met de liberalisering van de energiemarkt. De in rekening te brengen transportkosten zijn onafhankelijk van de gekozen leverancier. De transporttarieven worden vastgesteld door de Energiekamer. De leveringskosten zijn afhankelijk van het contract dat wordt afgesloten met de leverancier. De leveringskosten bestaan met name uit de inkoopkosten van de leverancier en omvatten dus ook de kosten voor brandstof. Daarnaast worden de milieuheffingen in rekening gebracht. Deze kosten worden door de overheid opgelegd.
Figuur 13: Voorbeeldfactuur
Systeem Document
12
Meten van energie Voor het afrekenen van de afgenomen elektrische energie, moet de afgenomen energie gemeten worden. In dit hoofdstuk wordt behandeld wat energie en wat vermogen is. Daarnaast worden diverse meetmethoden behandeld.
12.1 12.1.1
Energie Joule Energie is afgeleide grootheid welke voorkomt in afgeleide SI-reeks SI (Systme International) is een systeem welke natuur en scheikundige eenheden definieert. Grootheid Energie (E) wordt uitgedrukt in joule (J). De eenheid joule kan uitgedrukt worden in de volgende basis SI-grootheden en eenheden: Grootheid Energie = kracht * lengte Energie = lengte * massa * tijd Formule E=F*I E = l * M * t
Eenheid Joule = Newton * meter Joule = meter * kilogram * seconde
Formule J=N*m J = m * kg * s
Doordat Joule een heel kleine eenheid is, is het niet bruikbaar bij het meten en afrekenen van elektrische energie. Een betere eenheid hierbij is kilowattuur (kWh). Om te berekenen hoeveel joule er in een kWh gaat, moet men eerst de vergelijking leggen tussen de grootheden Energie (E) en Vermogen (P).
12.1.2
Vermogen (P) De eenheid van de grootheid vermogen is watt (W). De eenheid watt kan worden uitgedrukt in de formule van de eenheden m * kg * s (zie vergelijking).
J N m W= = = s s
kg
m m kg m m 1 kg m 2 s2 = 2 = s s s s3
In vergelijking met joule zou men ook kunnen stellen dat een Ws (Watt * Seconde) gelijk is aan een J, of andersom is W gelijk aan een J*s. Een kWh is gedefinieerd als de arbeid die wordt verricht of de energie die wordt gebruikt als een vermogensbron een kilowatt (1000 watt) gedurende 1 uur moet leveren.
Systeem Document
12.2
EAN-code Om het energieverbruik van een aansluiting te kunnen definiren hebben alle overdrachtspunten in het netwerk en EAN-code. Deze code wordt opgeslagen in een code-boek, waarin naast de code de NAW (Naam-Adres-Woonplaats) gegevens van een verbruiker staan. De 18-cijferige EAN-code bestaat uit vier delen. Het eerste deel van de code (de eerste twee cijfers) zijn van het land waar de netbeheerder is gevestigd. Het tweede deel, een 7-cijferige code, is van de netbeheerder zelf. De 8 cijfers daarna zijn van het overdrachtspunt. Het laatste cijfer is een controlecijfer. Hieronder staat een voorbeeld van een EAN-code: 87.1766211.00000001.1 Het meten van verbruikte energie wordt gedaan door een kWh-meter. Deze kWh-meters bestaan in twee uitvoeringen: analoog of digitaal. Tevens kan de afgenomen energie direct of indirect gemeten worden.
12.3
Analoog / Digitaal De analoge meter wordt nog regelmatig gevonden en toegepast in bestaande situaties. Deze meter gebruikt het principe van een inductiemotor om het energieverbruik te meten. Zes spoelen (uitgaande van een 3-fase aansluiting) zijn zo gepositioneerd dat zij samen een aluminium schijf in beweging brengen. Deze aluminium schijf heeft dezelfde functie als de rotor van een inductiemotor. De inductiemotor kan een stroom aan tot ongeveer 80 Ampre. De aluminium schijf drijft een 7-cijferige teller aan, welke de afgenomen energie weergeeft. De teller wordt bij stroomuitval niet aangedreven en ook niet gereset. De meterstand blijft dus bewaard. Naast de analoge meters zijn ook digitale (elektronische) meters beschikbaar in de markt. Deze meters maken gebruik van een weerstandselement (shunt) met een erg nauwkeurige weerstandswaarde. De shunt kan zeer grote stromen aan en heeft over de gehele band van stromen (0,1-80 Ampre) een constante weerstand. De spanning over de shunt geeft een nauwkeurige weergave van de stroom door de shunt. Door zowel de spanning over de geleiders, als de spanning over de shunt op te nemen, kan door een vermenigvuldigingsfactor toe te passen het afgenomen vermogen berekend worden. Het meten en vermenigvuldigen van de spanningen gebeurt door de elektronica welke is ingebouwd in de energiemeter. Het opslaan van de waarden gebeurt via een PLC met geheugenmodule. Dit om te voorkomen dat de meetgegevens verloren gaan bij spanningsuitval. Het afgenomen vermogen wordt weergegeven op een LCD-display.
12.4
Direct / Indirect Zoals in bovenliggende paragraaf aangegeven, kunnen de energiemeters een grotere stroom dan 80 Ampre niet aan. Een meter tot 80 Ampre wordt direct op de geleiders in het stroomcircuit aangesloten, de stroom loopt dan door de energiemeter. Een aansluiting groter dan 80 Ampre daar en tegen, wordt aangesloten via stroomtransformatoren. Zie naastgelegen afbeelding. De stroom loopt dan niet door de meter, maar wordt opgewekt door de stroomtransformatoren. De overzetverhouding van de stroomtransformator geeft de vermenigvuldigingsfactor aan.
Systeem Document
Stroomtransformatoren zijn genormaliseerd volgens de IEC 60044-1 en zijn alleen verkrijgbaar in een decadische reeks. De secundaire zijde van de transformatoren zijn altijd 0.5, 1, 2 of 5 Ampre. De ampremeter zal dus nooit meer dan die waarden hoeven te meten. In het volgende hoofdstuk kan meer gelezen worden over de meettransformatoren.
12.5
Passief / Actief Sinds de toestemming en introductie van de digitale energiemeter is het mogelijk de energiemeter, welke alleen de energie meet (passief), ook andere functies uit te laten voeren (actief). Je kunt dan denken aan bepaalde schakelfuncties of communicatie functies. Op initiatief van het ministerie van Economische Zaken is besloten dat per 2009 alle consumenten in Nederland slimme meters krijgen. Aan de slimme meters worden de volgende eisen gesteld: Op afstand kunnen uitlezen van afgenomen en aan het net teruggeleverde energie (meten); Het op afstand kunnen aan- en afschakelen van capaciteit (schakelen); Het op afstand kunnen meten en signaleren van de kwaliteit van de energieafname (signaleren); Online interactie tussen afnemers en leveranciers (communicatie heen en weer); Snelle reactie van regelaars in energie-installaties (regelen).
Reeksen stroomtransformatoren: Nominale stroom primair: 5 - 10 - 15 - 20 - 30 - 50 - 75 - 100 - 150 - 200 - 300 - 400 - 600 - 800 - 1000 A enz. Schijnbaar vermogen: 5 - 10 - 15 - 30 - 45 - 60 VA Secundaire stroom: 15A Reeksen spanningstransformatoren: Primaire spanning: 3 - 5 - 6 - 10 - 15 - 20 - 25 - 30 - 60 - 110 - 150 - 220 - 380 kV Schijnbaar vermogen: 10 - 15 - 30 - 60 - 90 - 120 - 180 VA Secundaire spanning: 100 V of 100/3 V, voor de tertiaire wikkeling 100/3 V 110 V of 110/3 V en 110/3 V
Systeem Document
13 13.1
Meettransformatoren Soorten meettransformatoren Meettransformatoren zijn speciale transformatoren van klein vermogen en hoge nauwkeurigheid die hoge spanningen en hoge stromen naar lagere waarden transformeren. Ze worden gebruikt: Om met meetinstrumenten van laag meetbereik hoge spanningen en stromen te kunnen meten; Voor de bediening van talrijke meldingsapparaten en bedieningsrelais in hoog- en laagspanningsinstallaties. Een belangrijk voordeel van de meettransformator is dat veilige meet-, regel-, en beveiligingskringen worden verkregen omdat ze galvanisch gescheiden zijn van de hoogspanning. Veilige meetketen Door tussenkomst van een meettransformator wordt een veilige meetketen gerealiseerd. Hierbij is het wel noodzaak dat de secundaire zijde van de stroomtransformator geaard wordt. Bij een eventuele doorslag in de transformator tussen de hoog- en de laagspanningswikkeling treedt er direct aardsluiting op, waardoor er geen onveilige spanning zal optreden in de meetketen. De aarding dient aangebracht te worden direct op een van de transformatorklemmen aan de secundaire zijde en mag nooit worden losgenomen als de installatie in gebruik is. Figuur 14-1 toont de wijze waarop de spanning en de stroomtransformator dient te worden aangesloten alsook op de manier waarop de aarding moet worden aangebracht.
Figuur 15-1: Aansluiting van spanningstransformator en stroomtransformator
Vergroten van meetgebied Wordt de meetapparatuur zonder tussenkomst van een meettrafo op de installatie aangesloten, dan dient deze apparatuur te beschikken over een groot meetbereik, omdat de grootheden spanning en stroom behoorlijk kunnen fluctueren. Plaats men echter een meettrafo tussen de apparatuur en de installatie, dan zal een verandering van spanning of stroom aan primaire zijde resulteren in een kleinere verandering van deze grootheden aan secundaire zijde (absoluut gezien). Het (absolute) meetbereik van de apparatuur hoeft in dat geval niet zo groot te zijn.
Systeem Document
13.2
Typen meettransformatoren We kunnen twee typen meettransformatoren onderscheiden, dit zijn de: Spanningstransformatoren; Stroomtransformatoren.
13.2.1
Spanningstransformator Theoretisch kun je een spanningstransformator beschouwen als een onbelaste transformator wat wordt gebruikt om een hoge gevaarlijke spanning omlaag te transformeren naar een lage spanning, zodat de spanning veilig gemeten kan worden. Hiervoor geldt:
U 1 E1 N1 = = Omdat I 1 N 1 = I 2 N 2 U 2 E2 N 2
In de praktijk is een transformator nooit geheel onbelast, omdat er steeds ijzer- en koperverliezen optreden. Hierdoor treden fouten op en is de overzetting niet meer gelijk aan de wikkelverhouding waardoor een spanningsfout (Fu) ontstaat. In het ideale geval zijn de primaire en de secundaire spanning 180 ten opzichte van elkaar in fase verschoven. Wanneer men de secundaire spanning spiegelt om de horizontale lijn, zal deze op de vector van de primaire spanning terecht komen. Bij de belaste transformator is dit echter niet waar. Er is een hoek tussen beide vectoren. Dit is de hoekfout van de spanningtransformator. Deze wordt aangeduid met u en aangegeven in minuten.
Figuur 15-2: Vereenvoudigd vectordiagram van een belaste spanningstransformator
Systeem Document
Om in een draaistroom drieleidernet te meten zijn er drie mogelijkheden: 1. met drie nfase-transformatoren, zowel primair als secundair geschakeld; 2. met een driefasen-transformator. Hierbij zijn drie spoelen op een drievoudige kern aangebracht. 3. met twee nfase-transformatoren in V-schakeling.
Figuur 15-2a: Aansluiting van nfase-transformatoren in steraansluiting
Figuur 15-2b: Twee nfase-transformatoren in V-Schakeling
In Europa wordt veel gebruik gemaakt van de secundaire spanning 100V. De transformatoren worden aangeduid met hun spanningswaarden, bijvoorbeeld:
10.000 100V
en
10.000 100 / V 3 3
Systeem Document
13.2.1.1
Nauwkeurigheid spanningstransformator De klasse waarin een spanningstransformator is ingedeeld wordt bepaald door de spannings- en de hoekfout van de trafo. De klasse aanduiding geeft de foutgrens aan voor de uitwendige belasting tussen 0,25 en 1 maal de nominale uitwendige belasting bij een arbeidsfactor cos = 0,8 inductief. In de tabel 15-3 hieronder zijn de klassen en de foutgrenswaarden van de spanningstransformator te zien.
Klasse 0,2 0,5 1 0,2 0,5 1
Primaire spanning 0,8.Un; 1,0-1,2.Un
Spanningsfout + Fu (%) 0,2 0,5 1,0 0,2 0,5 1,0
Hoekfout u (min) 10 20 40 40 40 80
0,05.Un
Tabel 15-3: Klassen en foutgrenswaarden van de spanningstransformator
Voorbeeldberekening transformatieverhouding stroomtransformator
20000 110 V 100 VA klasse 1 / 3 3

Primaire spanning:
20000V 110V
3 3 100VA
Secundaire spanning:
Secundaire nominale vermogen: Nauwkeurigheidsklasse: 1
We hebben eerder gezien dat de uitwendige belasting tussen 0,25 en 1 maal de nominale uitwendige belasting zit. Dit betekent dat de belasting zit tussen 100 / 4 = 25 VA en 100 VA, en een primaire spanning tussen:
20000
80 = 16000V 100
en
20000
120 = 24000V . 100
Systeem Document
13.2.2
Stroomtransformator
Een stroomtransformator kan men beschouwen als een aan de secundaire zijde kortgesloten transformator. In tegenstelling tot de spanningstransformator is de secundaire spanning U2 voor het hoofdveld h de bepalende factor en niet de primaire spanning.
Figuur 15-4: De stroomtransformator
De primaire stroom levert I 1 N1 amprewindingen, die in een veld 1 vertaald kunnen worden. Dit veld moet door een secundair veld 2 worden gecompenseerd. Stroomtransformatoren mogen daarom nooit een onderbroken secundaire keten hebben! Als de secundaire keten toch wordt onderbroken dan ontstaan het volgende: 1. grote ijzerverliezen evenredig met 1, die aanleiding geven tot grote warmteontwikkeling en zelfs tot brand kunnen leiden (ijzerbrand). 2. aan de primaire zijde een toenemende impedantie. 3. hoge spanningen aan de secundaire zijde, die tot beschadiging van de wikkeling isolatie kan leiden.
M-kern en P-kern De keuze van het kernmateriaal, de ijzerkern, bepaald het moment van verzadiging. De tegengestelde eisen, wel en niet snel verzadigen, leidt tot keuze van twee soorten stroomtransformatoren: meet-kernen (M-kern); snel verzadigd, zodat beveiligd wordt tegen overstroom en kortsluiting. Protectiekernen (P-kern); niet snel verzadigd, stroomtransformatoren mogen niet verzadig raken als er overstroom en kortsluiting optreedt.
Systeem Document
De specificatie van een meetkern kan op de volgende manier gegeven worden: 10 VA 0,1 M 5 200 / 5 A De letter M in de codering 0,1 M 5 geeft een meetkern aan. Ook wel F of Fs genoemd. De primaire nominaal stroom is 200 A en de secundaire nominaal stroom is 5 A (200/5A). De overzetverhouding is 40 keer: 200/5A. De nominale secundaire belasting van deze M-kern is 10 VA. Gedefinieerd bij de nominale secundaire stroom. Het cijfer 0,1 van de codering 0,1 M 5 geeft de nauwkeurigheidsklasse aan van 0,1%. Het cijfer 5 van de codering 0,1 M 5 geeft de overstroomfactor aan (zie 2.2.1 voor nauwkeurigheid stroomtransformator). De specificatie van een beveiligings- of protectiekern wordt als volgt opgegeven: 30 VA 5 P 10 100 / 5 A De letter P in de codering 5P10 geeft een beveiligingskern aan. De primaire nominaal stroom is 100 A en de secundaire nominaal stroom is 5 A (100/5A). De overzetverhouding is 20 keer: 100/5A. De nominale secundaire belasting van deze P-kern is 30 VA. Gedefinieerd bij de nominale secundaire stroom. Het cijfer 5 van de codering 5P10 geeft de nauwkeurigheidsklasse aan. Het cijfer 10 van de codering 5P10 geeft de overstroomfactor aan.
Figuur 15-5: Stroomtransformatoren.
Systeem Document
Voorbeeldberekening Op de vorige pagina is twee keer een voorbeeld gegeven waarbij een transformator is toegepast van 5A. In plaats van 5A kan ook 1A toegepast worden. Een 1A transformator is namelijk veel voordeliger omdat het kabelverlies minder wordt. De kabelverliezen (R) zijn immers kwadratische met de stroom dus ze verminderen met een factor 25. Dit wordt verder toegelicht in het onderstaande voorbeeld berekening:
Lengte van de kabel ( l ) = 30 m, dus 60 m (heen en terug) Doorsnede (A) = 2,5mm2 Stroom ( I ) = 5A koper = 0,0175 /m/mm
P = I2 R
Oplossing:
R A = l
R=
l A
R=
60 0,0175 = 0,42 2,5
P = 5 2 0,42 = 10,5VA
Door toepassen van I = 1A wordt het verlies van 10,5VA 25 maal (52) kleiner:
P = 12 0,42 = 0,42VA , dit is 25 maal kleiner dan 10,5VA.

Het voordeel van 1A als nominale secundaire stroom is dat de belasting die ontstaat door de kabels in het stroomcircuit een stuk lager uitvalt. Dus 25 maal minder verlies.
Systeem Document
Stroomfout Fi en hoekfout i Het verschil in absolute waarde tussen I1 en de gereduceerde stroom I2, uitgedrukt in procenten van I1, is de stroomfout Fi. De stromen I1 en I2 zijn niet in fasen ten gevolge van de verliezen in het ijzercircuit. De hoek tussen I1 en I2 wordt de hoekfout i genoemd en wordt uitgedrukt in minuten. Simpeler gezegd: Stroomfout (%); de maximale afwijking tussen de gemeten secundaire stroom (vermenigvuldigd met de omzetverhouding) en de te meten primaire stroom. Hoekfout; het faseverschil tussen de primaire en secundaire stromen (positief betekent het voorijlen van de secundaire stroom op de primaire).
Figuur 15-6: Weergave stroomfout Fi en hoekfout i
Systeem Document
13.2.2.1
Nauwkeurigheid stroomtransformator
De stroomtransformator wordt ingedeeld in klassen volgens de stroomfout en hoekfout. In de tabel (2-2) hieronder is ook te zien of de kern voor meet- of protectiedoeleinden geschikt is.
Klasse 0,2M 0,5M 1M 3M Stroomfout + Fi (%) bij Inom.x 1,2 0,2 0,5 1,0 1,0 0,2 0,5 1,0 3,0 0,2 0,35 0,75 1,5 3,0 0,1 0,5 1,0 2,0 Hoekfout + i (min) bij Inom.x 1,2 10 30 60 1,0 10 30 60 0,2 15 45 90 0,1 20 60 120 -
Tabel 15-7: Foutgrenswaarden voor meet-kernen
In de tabel 2-3 hieronder zijn de beveiligings- of protectie-kernen weergegeven.

Klasse 5P 10P Stroomfout + Fi (%) bij Inom.x 1,2 1,0 3,0 1,0 3,0 0,2 1,5 0,1 2,0 Hoekfout + i (min) bij Inom.x 1,2 60 120 1,0 120 0,2 90 0,1 120 -
Tabel 15-8: Foutgrenswaarden voor protectie-kernen
Nauwkeurigheidsklasse kenmerkt de nauwkeurigheid van een type stroomtransformator (zowel stroom als hoekfout). Bij nauwkeurigheidsklasse 0,5% bij stromen tussen 50% en 120% van Inom. Bij kleinere stromen neemt de stroomfout toe.
Systeem Document
Figuur 2-6: Krommen van de overdracht tussen primaire- en secundaire stromen van een M5 en een 10 P15 stroomtransformator
M5-kern: Bij een overstroomfactor 5 moet bij dit type kern de afwijking > 15% zijn, ter beveiliging van het aangesloten instrument. 10P15-kern: Bij een overstroomfactor 15 mag de afwijking bij dit type kern nooit groter zijn dan 10% om een zo nauwkeurig mogelijke overdracht te behouden. De kromme moet bij deze overstroomfactor tussen 0% en 10% van 15x Inom liggen. Bij een 5P-kern daarentegen mag de afwijking nooit groter zijn dan 5%.
Systeem Document
Voorbeeldberekening transformatieverhouding stroomtransformator

Voorbeeld:
100 A 5
Kn =
Ipn = 20 Isn
Voorbeeldberekening van het meten van een stroomtransformator (meetkern)

500/1 A 15 VA klasse 0.5 Primaire nominale stroom: 500 A Secundaire nominale stroom: 1 A Nauwkeurigheidsklasse: 0.5 Nominale secundaire vermogen: 15 VA Voor een stroom tussen tussen 100% en 120% van de nominale stroom is de stroomfout lager dan 0.5% en de hoekfout is lager dan 30 min. Voor een stroom tussen tussen 20% en 100% van de nominale stroom is de stroomfout lager dan 0.5% en de hoekfout is lager dan 30 min.
(zie tabel 15-7)
Systeem Document
14
Specificatie van meettransformatoren

In het komende hoofdstuk wordt beschreven hoe een keuze gemaakt kan worden voor een stroomtransformator en een spanningstransformator. Bij het selecteren van de soorten meettransformatoren is het van groot belang dat het vermogen en spanning van de distributietransformator bekend zijn. Uitgaande hiervan worden de belangrijkste eigenschappen bepaald. Onderstaande tekening 16-1 toont aan waar de metingen gedaan moeten worden.
Tekening 16-1: Metingen
14.1
Bepaling meettransformatoren
Bij het bepalen van de meettransformatoren wordt er niet uitgegaan van een bekende spanningswaarde.
Systeem Document
14.1.1
Bepaling stroomtransformator
Stroomtransformatoren worden ingezet voor het meten van hoge stromen. Als we bijvoorbeeld een stroom hebben van 1000A dan moet dit eerst verlaagd worden naar een nauwkeurigere stroom van 1A of 5A. Zoals te lezen in het vorige hoofdstuk (zie 15.2.2) bestaan grofweg twee soorten stroomtransformatoren: Meetkern (M-kern); Protectiekern (P-kern). Om de stroomtransformator te bepalen heb je de volgende gegevens nodig: Vermogen; Spanning.
Om een stroomtransformator te bepalen beginnen we met de belangrijkste eigenschappen van een stroomtransformator. Dit zijn de spanning en nauwkeurigheid (klasse).
ALGEMEEN
Aantal Fabrikant Functie Opstelling Primaire spanning Gecontracteerd vermogen (MW) (zie tabel 3-2) Vermogen (net / transformator) Frequentie Type (3,625kV) Nauwkeurigheid (Klasse) Protectiekern Primaire Nominale stroom (In) Secundaire stroom HV-Side Afstand van de meetinrichtingen
Stroomtransformator
4 ABB Omlaag transformeren van hoge stromen Binnen / Buiten 3,625 kV < 2 / 2 en < 5 / 5 en < 30 / 30 kVA 50Hz / 60Hz TPU 4x.xx / TPU 5x.xx / TPU 6x.xx 0,1 / 0,2 / 0,2S / 0,5 / 0,5S / 1 / 3 5P10 / 5P15 / 5P20 / 10P10 / 10P15 / 10P20 200 / 400 / 600 / 800 / 1000 A 1/5A 3xP / 3xM m
Tabel 16-2: Specificatie stroomtransformator (voor een uitgebreidere versie zie bijlage 6 en 7).
Systeem Document
Volgens de Energiekamer (Tabel 16-3) hangt de klasse van een stroomtransformator af van het gecontracteerde vermogen. Zie onderstaande tabel.
Tabel 16-3: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting bij een aansluiting op hoogspanningsniveau
Hieruit kan bepaald worden wat voor een klasse geselecteerd kan worden voor een stroomtransformator maar ook voor een spanningstransformator. Heb je bijvoorbeeld een gecontracteerd vermogen tussen de 2 en 5 MW dan hoort een stroomtransformator een klasse te hebben van 0,2 S. De S heeft te maken met de kwaliteit van de stroomspoelen.
Tabel 16-4: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting voor de registratie van de door de aangeslotenen zelf opgewekte energie bij een aansluiting op hoogspanningsniveau als functie van het maximale vermogen van de eigen opwekking
Systeem Document
15 15.1
kWh-meters Dubbele kWh-meting

Bij het meten van een vermogen / blindvermogen dient de kWh-meter dubbel opgesteld te worden. Hiernaast is dubbele kWh-meting te zien die komt vanuit een tekening van een voorgaand project. Een dubbele kWh-meting is bedoeld om controlemetingen uit te voeren. Als de hoofdmeter is uitgevallen door storing of dergelijke dan moet de controlemeter alsnog aan kunnen tonen wat de gemeten waarden zijn. Omdat de gemeten energie zeer hoog is, kan dit leiden tot grote verliezen bij een defecte meter. Dit is de comptabele meting waar het afstudeeropdracht over gaat. Dubbele kWh-meting is ondergebracht in het volgende hoofdstuk van de Meetcode: 2.3.7 Storingen in de meetinrichting. Hierbij horende artikelen zijn: 2.3.7.1 Een storing in de meetinrichting bij de meting of bij de in hoofdstuk 3 van de meetcode bedoelde dataoverdracht dient zo spoedig mogelijk, doch in principe binnen twee werkdagen nadat de storing is opgemerkt verholpen zijn. 2.3.7.2 Een storing als bedoeld in 2.3.7.1 bij uitval van hetzij de hoofdmeting hetzij de controlemeting in een meetinrichting die geheel of gedeeltelijk dubbel is uitgevoerd dient binnen zo spoedig mogelijk, doch in principe binnen drie werkdagen nadat zij is opgemerkt, verholpen te zijn. B16.2.6.5 Een meetinrichting bij aansluiting met een gecontracteerd vermogen van 1 MW en groter omvat twee elkaar controlerende kWh-meters: de hoofd en controlemeter. Plaatje hieronder laat gedetailleerd zien hoe meting in elkaar zit.
Figuur 17-1: Detailplaatje hoofdmeter en controlemeter
Systeem Document
15.2
Eisen meting van blindenergie (Meetcode Elektriciteit)

Volgens de code 2.3.3 van de Meetcode wordt de blindenergie alleen in de volgende gevallen gemeten: 2.3.3.1 In de aansluit- en transportovereenkomst tussen netbeheerder en verbruiker is vastgelegd of er blindenergie wordt gemeten; 2.3.3.2 Blindenergie wordt alleen gemeten bij aansluitingen waarvan het gecontracteerde vermogen 0,1 MW of meer bedraagt. De meetinrichting is in dat geval uitgerust met n of meer kVArh-meters waarmee per netaansluiting het aantal kVArh per maand wordt bepaald; 2.3.3.3 De energie, de blindenergie, het vermogen en het blindvermogen van de meetinrichting worden vastgesteld overeenkomstig de formules genoemd in bijlage 13 (van de Meetcode). 2.3.3.4 bij de registratie van de in 2.3.3.1 genoemde blindenergie wordt uitsluitend onderscheid gemaakt tussen het in de zin van bijlage 13 (van de Meetcode) leveren en ontvangen van blindenergie
15.3
Nauwkeurigheidsklassen kWh-meters
Hieronder zijn de klassen van een kWh-meter te zien. Dit gaat op dezelfde manier als het bepalen van de stroomtransformator. Bij bijvoorbeeld een gecontracteerd vermogen van 5 en < 30 MW dien je een kWh-meter met een klasse van 0,2 S te gebruiken.
Tabel 17-3.1: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting bij een aansluiting op hoogspanningsniveau.
Tabel 17-3.2: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting voor de registratie van de door de aangeslotenen zelf opgewekte energie bij een aansluiting op hoogspanningsniveau als functie van het maximale vermogen van de eigen opwekking.
Systeem Document
Tabel 16-3.3: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting bij een Tabel Tabel 17-3.3: Aansluiting op laagspanningsniveau.
Tabel 17-3.4: De nauwkeurigheidsklassen van de meetmiddelen van een meetinrichting voor de registratie van de door de aangeslotene zelf opgewekte energie bij een aansluiting op laagspanningsniveau.
15.4
Fysieke aspecten meetruimten

Voor de meetruimten waar de meettransformatoren en kWh-meters zich bevinden geldt het volgende: De temperatuur in de ruimte waarin de meettransformatoren en kWh-meters en eventuele kVAr-meter(s) zich bevinden is niet lager dan -10 C en niet hoger dan 45 C. De afwijking van de netfrequentie van de nominale waarde bedraagt ten hoogste 1%. De afwijking van de netspanning van de nominale waarde bedraagt ten hoogste 10%.
Systeem Document
16
Bemetering en Monitoring
Monitoring is bedoeld om de geleverde en afgenomen energie te kunnen registreren en deze registratie online beschikbaar te maken. De gemeten energie wordt iedere 15 minuten zichtbaar gemaakt op de internetsite (zie figuur hiernaast). Om de diverse middenspanningsverdeelinrichtingen en transformatoren te monitoren moet een datanetwerk aangelegd worden. Via dit netwerk worden de actuele standen weergegeven op de meters. De hardware van een systeem voor monitoring bestaat uit instrumentatie, bekabeling en een data-acquisitiesysteem (dataverwerking). Verder is er software nodig voor het opslaan en verwerken van de gegevens. De bemetering van de geleverde en afgenomen energie gebeurt met een kWh-meter type: ZMD400CT. Deze meter registreert niet alleen de verbruikte energie maar ook de geleverde energie. Deze meters zijn toe te passen bij grote ingekochte energie. Omdat deze meters beide kanten op kunnen meten, zijn ze zeer geschikt voor comptabele metingen. De gegevens van een dergelijk kWh-meter zijn: Fabrikant: Type: Artikel: Spanning: Stroom: Frequentie: Landis en Gyr ZMD410CT44.0607 7EZ2410-0BM83 3 x 58/100-240/415 V 5//1 A 50 Hz
Prijs: 550,Programmering: 150,Levertijd: ca. 6 weken
Voor meer informatie over deze aanbieding verwijs ik u naar de bijlagen. Om een dergelijke meter te kunnen installeren moet je altijd gebruik maken van een gecertificeerd meetbedrijf. GTI mag zelf wel zulke meters aanschaffen maar niet installeren bij comptabele meetinrichtingen, omdat de comptabele meters gecertificeerd dienen te worden door een gecertificeerd meetbedrijf. Bijvoorbeeld door het meetbedrijf Cycle Systems BV.
Systeem Document
16.1
Kosten
Hieronder is te lezen wat het tarief is voor nmalige kosten van levering, installatie, inbedrijfstelling en ijking van de meetinrichting, projectmanagement en projectbegeleiding.
16.1.1
Voorbeeld Meetinrichting
Turbine Streng / Meetinrichting t.b.v. elektrische aansluiting 5 MW: - 1 x Hoofdmeter: Landis+Gyr ZMD402, indirect, 3-fasen, nauwkeurigheidsklasse 0,2S; - 1 x Controlmeter: Landis+Gyr ZMD402, indirect, 3-fasen, nauwkeurigheidsklasse 0,2S; - 2 x Landis+Gyr CU-A4 communicatie-module; - 1 x PID/Infrabox datalogger GSM/GPRS + 2 x PIO, inclusief voeding 230V; - 2 x Meterkast Vynckier, inclusief klemmenstrook en stroom- en spanningsweerstanden. 10 kV-meting / Meetinrichting t.b.v. elektrische aansluitingen 5 MW (/5A): - 1 x Hoofdmeter: Landis+Gyr ZMD402, indirect, 3-fasen, nauwkeurigheidsklasse 0,2S; - 1 x Controlmeter: Landis+Gyr ZMD402, indirect, 3-fasen, nauwkeurigheidsklasse 0,2S; - 2 x Landis+Gyr CU-A4 communicatie-module; - 1 x PID/Infrabox datalogger GSM/GPRS + 2 x PIO, inclusief voeding 230V; - 2 x Meterkast Vynckier, inclusief klemmenstrook en stroom- en spanningsweerstanden.
16.1.2
Kosten
Enmalige implementatiekosten: Turbine Streng: 1 x Meetinrichting > 5 MW GPRS 10 kV-meting: 1 x Meetinrichting > 5 MW GPRS
8.096,00
8.096,00 ------------------+ 16.192,00
Totaal nmalige implementatiekosten Excl. BTW

Maandelijkse servicekosten: Turbine Streng: 1 x Meetdiensten near-time per maand GPRS 10 kV-meting: 1 x Meetdiensten near-time per maand GPRS 2 x Meetdata aanleveren via CSV op Secure FTP-site
76,25
76,25 15,00 ------------------+ 182,50
Totaal maandelijkse kosten Excl. BTW
Systeem Document
Hieronder is te zien wat de spanningen stroomtransformatoren ongeveer kosten van de leverancier ABB. Spanningtransformator type TJC 4: Stroomtransformator type TPU 1000/5/5: 600, - per stuk Excl. BTW 700, - per stuk Excl. BTW
De levertijd van de transformatoren bedraagt ca. 8 werkweken. Voor meer informatie over deze aanbieding verwijs ik naar de bijlagen. Deze producten zij ook te verkrijgen bij andere bedrijven zoals Schneider, Siemens etc. Ik heb alleen een prijsaanname gedaan bij ABB omdat ze overal ongeveer hetzelfde kosten.
16.2
Eisen aan dagelijks op afstand uitleesbare meetinrichtingen

Aan een meetinrichting die op afstand uitgelezen moet worden zitten een aantal regels volgens de Meetcode Elektriciteit van de Energiekamer. 1. De meetinrichting registreert: Per meetperiode van 15 minuten de op het overdrachtspunt van de netaansluiting uitgewisselde energie; De totale hoeveelheid met het net uitgewisselde energie op n of twee telwerk(en) met bijbehorende vermenigvuldigingsfactoren. 2. Bij de registratie van de in 1 genoemde uitgewisselde energie wordt onderscheid gemaakt naar de energie die de aangeslotene ontvangt en naar de energie die de aangeslotene levert.
Systeem Document
17
Energiebeheer
In dit gedeelte wordt in het kort aangegeven wat een Energiebeheer inhoudt. Energiebeheer verwijst in het algemeen naar software, data hardware en communicatiesystemen om energie-informatie te verstrekken aan energiegebruikers, gebouwbeheerders en energiebedrijven. Een energiebeheer kan verschillende types van informatie bevatten als energieverbruik, gebouwkarakteristieken, HVAC-gegevens, weergegevens en gebouwgebruiksgegevens. Een Energiebeheer is dus eigenlijk een controle systeem die de meetgegevens van diverse meters verzamelt. Hieronder is een architectuur van een Energiebeheer te zien.
Figuur 19-1: Voorbeeldarchitectuur van een E/I server. (zie ook bijlage 9)
Systeem Document
18
Toegankelijkheid meetinrichtingen
Volgens de Meetcode wordt de toegankelijkheid op de volgende manieren geregeld: De netbeheerder verleent een namens de erkende meetverantwoordelijke opererende medewerker toegang tot het primaire deel van de meetinrichtingen in een aan de netbeheerder ter beschikking staande ruimte. De netbeheerder verleent deze toegang door: Het verstrekken van een op naam gestelde aanwijzing en een sleutel aan de medewerker van de erkende meetverantwoordelijke; Het op kosten van de erkende meetverantwoordelijke, in onderling overleg binnen vijf werkdagen na ontvangst van het verzoek om toegang, begeleiden van de erkende meetverantwoordelijke door een bevoegde medewerker van de netbeheerder; Het (laten) plaatsen van alle essentile onderdelen van de meetinrichting in een voor de erkende meetverantwoordelijke vrij toegankelijke ruimte.
Bij nieuw aan te leggen netaansluitingen worden alle essentile onderdelen van de meetinrichting in een voor de erkende meetverantwoordelijke vrij toegankelijke ruimte geplaatst, tenzij de netbeheerder en de aangeslotene gezamenlijk anders zijn overeengekomen. Onverminderd de ijkwettelijke verzegelingen wordt de meetinrichting door de erkende meetverantwoordelijke zodanig verzegeld dat niet in de meetinrichting kan worden ingegrepen zonder de verzegeling te verbreken.
Volgens de NEN 3840 hebben, de in 3.2.1 tot 3.2.4 (NEN 3840) genoemde personen toegang tot elektrische bedrijfsruimten mits zij beschikken over een door of namens de werkgever verstrekte schriftelijke aanwijzing. Voor meer informatie over de meetcode en de NEN 3840 verwijs ik naar de bijlagen.
Systeem Document
19
Conclusie en aanbevelingen
Uit voorgaande hoofdstukken kunnen we concluderen dat een goede administratie het halve werk is. Wie goede data en kennis van data heeft, heeft voorsprong op de concurrenten op de energiemarkt. Dus zonder energiemonitoring kan er niet goed gezien worden of een installatie nog goed functioneert. Onderstaande punten geven aan waarom energie-monitoring toegepast moet worden: Milieuaspecten; Wettelijke normen en eisen; Gedrag van een installatie bepalen (bewust met energie omgaan); Vrije energiemarkt; Financile aspecten.
Milieuaspecten Om een bijdrage te leveren aan het terugdringen van het broeikaseffect, streeft de Nederlandse overheid naar een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen. Een van die broeikasgassen is CO2. Als gevolg van de afspraken in het Kyoto-verdrag wil de Nederlandse overheid een vermindering van de jaarlijkse CO2-uitstoot met drie procent in het jaar 2010 (25Mton). De doelstelling is van utiliteitsgebouwen de uitstoot met 1 Mton terug te dringen, waarbij het grootste besparingsdeel bij de bestaande gebouwen gezocht moet worden. Dat doel kan worden bereikt door in die gebouwen efficinter met energie om te springen en waar mogelijk duurzame energiebronnen en energietechnieken toepassen. Wettelijke normen en Eisen Het Nederlandse bedrijfsleven kan aantonen dat zij bewust met energie omgaan en waar mogelijk besparing op het energieverbruik mogelijk maken. De Normen en Eisen op het gebied van energie worden steeds strenger. Daarom is het zo belangrijk dat GTI Energy & Infra zich ook op dit gebied gaat specialiseren. Gedrag van een installatie (bewust met energie omgaan) Met het analyseren van de verschillende energiestromen binnen een project kan er bekeken worden of een installatie nog goed functioneert of dat er het een en ander aangepast of vervangen dient te worden. Pieken en dalen in het energieverbruik kunnen snel en grondig onderzocht worden. Het zou zelfs zo zijn dat een installatie onderhoud nodig heeft en dit te zien is aan het energieverbruik. Daarnaast kan met de gegevens van de diverse installaties bekeken worden naar welke installatie de voorkeur uit gaat wat betreft het energieverbruik. Financile aspecten Uiteraard spreekt dit punt iedereen het meest aan, zowel de opdrachtgever als de dienstverlener. Meten is weten, registreren is signaleren. Als je het energieverbruik gaat bekijken kan je de verhoudingen van de energiestromen onderzoeken. De grootste energiestromen (in geld uitgedrukt) zijn het meest rendabel om energiebesparing op toe te gaan passen.
Met totaaloverzicht kunnen er offertes aangevraagd worden waardoor je energie goedkoper kan inkopen. Dit is de vrije energiemarkt!
Systeem Document
Hiermee is mijn doelstelling gehaald wat ik heb vermeld bij de introductie in het begin van dit document. Het verslag kan als leidraad gebruikt worden bij het selecteren van de juiste meettransformatoren en kWh-meters. Uit de hoofdstukken hiervoor is gebleken dat de Meetcode een hele belangrijk boekwerk is bij het engineren en realiseren van een comptabele meetinrichting. Bij een comptabele meetinrichting is het van groot belang dat je een meter hebt van een goede kwaliteit. De meter van Landis en Gyr is er bijvoorbeeld zo een. Het kan beide kanten op meten (meerdere kwadranten). De selectie van de stroom- en spanningstransformatoren moeten altijd gebeuren met behulp van de Meetcode Elektriciteit. In de Meetcode kun je zien welke nauwkeurigheid je moet hebben bij een bepaald gecontracteerd vermogen.
Bij toekomstige projecten kunnen de engineers en de mensen van de afdeling calculatie gebruik maken van het specificatiedocument die ik heb opgesteld. Met behulp van dit document kan de technische achtergronden van verschillende meettransformatoren gelezen worden. Met behulp van de specificatietabellen in de bijlagen 8 en 9 kan snel en eenvoudig de keuze gemaakt worden op de meettransformatoren. Omdat de levertijd van de meettransformatoren best lang is, en de keuze best lang duurt, komt dit document goed van pas en kunnen ze snel en eenvoudig geselecteerd worden. Bij de keuze van de bovengenoemde delen dient rekening gehouden te worden met de prijzen, levertijden en de tijd die gaat zitten in het selecteren. Als laatste wil ik zeggen dat ik veel heb geleerd bij GTI, en het was een goede ervaring voor mij bij het afsluiten van mijn HBO opleiding.
Systeem Document
20
Literatuurverwijzing Internet:
http://www.cyclesystems.nl/pages/default.aspx?unit=meetbedrijf, bezocht op maart 2008 http://www.cyclesystems.nl/upload/Dienstverlening.pdf, bezocht op maart 2008 http://www.tennet.org, bezocht op april 2008 http://www.nmanet.nl/nederlands/home/index.asp, bezocht op april 2008 http://www.energiekamer.nl/nederlands/home/index.asp, bezocht op april 2008 http://www.landisgyr.eu/en/pub/productssolutions/electricity/commerciali ndustrial/ zxd300400.htm, bezocht op mei 2008 http://www.abb.nl/ProductGuide, bezocht op juni 2008 www.google.nl - Comptabele meetinrichtingen - Comptabele metingen - Energiemarkt - Energiemanagement - Energiebeheer - Energie-exploitatie - Energiekosten - Energiemetingen - Energie monitoring - Eigendom netbeheerder - E/I server - Hoogspanning - IEC 60044-1 - Liberalisering energiemarkt - Meettransformatoren - Netbeheerders Bezocht op februari 2008 t/m augustus 2008
Systeem Document
Boeken/dictaten:
Meetcode Elektriciteit Energiekamer versie 4 september 2007 NEN-3840 druk oktober 1998 Meettransformatoren Module: HS540-205 Querqus Technical Services BV Versie 4.0 augustus 2006 Hoogspanningsmateriaal Querqus Technical Services BV Versie 5.0 augustus 2005 Dictaat Elektriciteitsvoorzieningen Modulecode: ENGEVZ 01 Auteurs: ir. W. Dekkers & ir. H.H. van Iperen Meetcode Elektriciteit per september 2007. De Energiekamer
Systeem Document
21
Gebruikte afkortingen en symbolen

A BTW Cos CO2 DRS u E EAN EEM E/I EMCS F Fi FTP Fu GPRS GSM GWh Hz I IEC I1/Ip I2/Is Inom k kV kWh kVAr L m M M MW Mton N NEN NAW NMa N1/Np N2/Ns P REB SI TSO t U U1 U2 Un V VA Ampre Belasting Toegevoegde Waarde Arbeidsfactor Wetenschappelijke formule voor kooldioxide Demand Response System Hoekfout Energie European Article Numbering Enterprise Energy Management Energie/Informatie Energy Management and Control System Kracht Stroomfout File Transfer Protocol Spanningsfout General Packet Radio Service Global System for Mobile communications Gigawattuur Hertz (frequentie) Stroom International Electric Commision Primaire stroom van een transformator Secundaire stroom van een transformator Nominale stroom Hoofdveld KiloVolt Kilowattuur Blindvermogen Lengte meter massa meetkern MegaWatt Megaton Newton Nederlands Normaliteits Instituut Naam-Adres-Woonplaats Nederlandse Mededingingsautoriteit Primaire wikkeling Secundaire wikkeling Vermogen Soortelijke weerstand koper Regulerende Energie Belasting Systme International Transmission System Operator Tijd Spanning Spanning aan de primaire kant van een transformator Spanning aan de secundaire kant van een transformator Nominale spanning Volt VoltAmpre
Systeem Document
22
Bijlagen
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. AFSTUDEEROPDRACHT PERSOONLIJK REFLECTIEVERSLAG PLAN VAN AANPAK / PLANNING FUNCTIONEEL ONTWERP INTERVIEW CYCLE SYSTEMS INTERVIEW GTI ENERGY & INFRA WORMERVEER NEDERLANDS TRANSPORTNET SPECIFICATIE SPANNINGSTRANSFORMATOR SPECIFICATIE STROOMTRANSFORMATOR VOORBEELDTEKENING METINGEN VOORBEELDTEKENING COMMUNICATIE VAN NETWERKEN E-MAIL LANDIS EN GYR AANBIEDING ABB BEPALING MEETTRANSFORMATOREN DOCUMENATIE KWH-METERS DOCUMENTATIE MEETTRANSFORMATOREN FOTOS KWH-METERS LANDIS EN GYR KAART ENERGIENETBEHEERDERS ELEKTRICITEITSWET 1998 DE MEETCODE ELEKTRICITEIT NEN 3840
Systeem Document
1.
AFSTUDEEROPDRACHT
Systeem Document
2.
PERSOONLIJK REFLECTIEVERSLAG
Na een lange periode van afstuderen ben ik hiermee aan het einde van mijn opdracht gekomen. In dit verslag ga ik wat vertellen over mijn ervaringen in de afgelopen periode.
Het afgelopen halfjaar is zeer leerzaam geweest voor mij. Vooral omdat het onderwerp heel nieuw was voor mij. Voor mijn afstudeeropdracht had ik totaal niet gehoord van de NMa en de Energiekamer, en alle regelingen die eraan hangen bijvoorbeeld de Meetcode, Netcode, Tariefcode etc. Ik heb gezien dat vooral de Meetcode heel belangrijk is als je een comptabele meetinrichting wilt bouwen. Hierin staan allerlei regels waaraan je moet houden.
Problemen die ik ben tegen gekomen Mede omdat het nieuwe stof voor mij was, heb ik een moeizame start gehad. Soms wist ik niet meer waar ik mee bezig was en hoe ik verder moest. Het was heel veel lezen en opzoek gaan naar informatie. Toen ik niet meer verder kon heb ik gelukkig vragen kunnen stellen bij mijn begeleiders hoe ik verder moest. In mei 2008 heb ik beseft dat ik mijn planning niet zou halen. Hierdoor heb ik ongeveer 1,5 maand vertraging opgelopen.
Ik heb ook moeilijkheden gehad bij het aanvragen van de prijzen van de verschillende meettransformatoren bij Schneider en ABB. Toen ik zei dat het bedoeld was voor mijn afstudeeropdracht, wilden ze er niet aan meewerken. Dit heb ik opgelost door na een tijd weer te bellen. Dit keer heb ik niet gezegd dat het voor mijn afstudeeropdracht was maar voor een project. Dit heeft geholpen en ik kreeg de aanbieding. Pas na de probleemanalyse kon ik goed verder werken met het uitwerken van mijn scriptie. Om de vier weken heb ik met mijn begeleiders een voortgangsgesprek gehad. Hier heb ik heel veel aan gehad. Door mijn begeleiders werd mij de weg gewezen waardoor ik verder kon werken.
Verbeterpunten Tot slot wil ik nog een paar verbeterpunten noemen waaraan ik verder moet werken: Het plannen gaat nog altijd niet goed. Vergeleken met de afgelopen perioden bij het duale traject, gaat het nu beter, maar het moet nog zeker groeien. Vragen stellen doe ik ook meer dan de afgelopen perioden. Dit moet ook verder groeien. De technische diepgang kan ook beter. Wat heb ik geleerd? Ik heb vooral heel veel geleerd wat betreft wetgeving rond de Comptabele meetinrichtingen, wat voor ontheffingen je nodig hebt om een private net aan te leggen en wat voor handelingen je moet doen bij het selecteren van de meettransformatoren (de meetcode).
Systeem Document
3.
PLAN VAN AANPAK / PLANNING
Systeem Document
4.
FUNCTIONEEL ONTWERP
Systeem Document
5.
INTERVIEW CYCLE SYSTEMS BV. (meetbedrijf) Datum: 10-04-2008 Aanwezig: Ibrahim Tanriven, Harold Hamminga (Accountmanager Cycle Systems) 1. Wat verstaat u onder energiemanagement? Energie vormt een steeds grotere kostenpost voor organisaties, en de kosten hiervan blijven alsmaar stijgen. Het wordt een steeds grotere uitdaging om grip te krijgen op de energienota. Niet alleen de stijgende energieprijzen, maar ook de veranderende regelgeving, aangescherpte klimaatdoelstellingen en de keuze die gemaakt kan worden tussen de verschillende leveranciers en meetbedrijven voor energie, maken energiezaken steeds belangrijker, complexer en tijdrovender. Bovengenoemde ontwikkelingen bieden kansen en vragen om een resultaatgerichte aanpak. Cycle Systems Energy Services levert een uitgebreid palet aan innovatieve energiemanagementproducten en -diensten. Dit vanuit een integrale benadering van verschillende energieaspecten. Wij zijn een onafhankelijke ISO9001-gecertificeerd en erkend meetbedrijf voor het leveren, ijken en installeren van (telemetrische) energiemeters en wij presenteren de gemeten waarden voor onze opdrachtgevers via een standaard of maatwerk online-energiemonitoringsysteem. Onze visie is dat energiemanagement pas echt resultaat oplevert als het gebaseerd is op nauwkeurig inzicht in verbruiksgegevens. We kunnen bij uw organisatie energiebesparende maatregelen daadwerkelijk doorvoeren, we controleren uw energiefacturen en we kopen met behulp van de gemaakte energieprofielen uw energie scherper in. Onze integrale aanpak, ondersteund door nauwkeurige meetgegevens, wordt aangevuld met excellente technische expertise. Dit geheel maakt resultaatgericht energiemanagement mogelijk. Wij onderscheiden ons mede door een landelijke dekking en een voordelige tariefstelling.
2. Waarom energiemonitoring? Het biedt inzicht in het energieverbruik, je kunt snel ingrijpen en eventuele energiebesparende maatregelen nemen. 3. Wat zijn de voor- en nadelen van energiemonitoring? Zie 1 en 2. 4. Welke gegevens heeft u nodig om een offerte op te kunnen stellen?
Aansluitgegevens EAN-code Gecontracteerd transportvermogen Pulsuitgang t.b.v. gebouwbeheersysteem Afstand van de meetinrichtingen t.o.v. elkaar bij meerdere meetinrichtingen
5. Hoe wordt het verschil gemeten bij teruglevering aan het net?
Dit gaat heel eenvoudig met de meters van Landis en Gyr type ZMD 400 serie.
6. Waar moet je op letten bij het selecteren van de juiste meettransformatoren en meters?
Bij het selecteren van de juiste meettransformatoren moet je spanning, het aangesloten vermogen weten.
Systeem Document
7. Op welke manier wordt de dataverbinding het beste gemaakt (ADSL, GPRS)? Beste dataverbinding wordt gemaakt met behulp van GPRS.
Systeem Document
6.
INTERVIEW GTI ENERGY & INFRA WORMERVEER (samenvatting) Datum: 26-06-2008 Aanwezig: Ibrahim Tanriven, Ben Tuyp (Projectleider), Mike Bleijswijk (werkvoorbereider)
1. Projecten verleden comptabele metingen?

In het verleden hebben we gewerkt met het project windmolenpark in Flevoland.
2. Wat voor problemen zijn jullie tegengekomen bij het realiseren van het project
Het grootste probleem waar we tegenaan liepen wat betreft de meettransformatoren en de kWh-meters was dat we geen inzicht hadden bij selecteren van deze producten. In de toekomst willen we deze dingen meer zelf doen.
3. Windmolenpark Flevoland? Wat ging er niet goed? Hoe is dit opgelost? De verbindingen tussen de kWh-meters en de systeem die de gemeten waarden opneemt. Dit is opgelost door van Priva BV over te stappen naar Cycle Systems BV.
4. Welke belangrijke punten zouden jullie in het verslag willen zien? Technische informatie meettransformatoren en hoe je ze kunt selecteren.
5. Welke leveranciers? kWh-meting/meettransformatoren

Bij kWh-meters hebben we samengewerkt met Cycle Systems die de producten van Landis en Gyr gebruiken. Wij raden je aan om dit ook te doen.
Systeem Document
7.
NEDERLANDS TRANSPORTNET
Systeem Document
8.
SPECIFICATIE SPANNINGSTRANSFORMATOR
Spanningstransformator
1. 2. 3. 4. 5. Projectnaam Projectnummer Fabrikaat Type Functie Omlaag transformeren van hoge spanningen
Elektrisch
6. Primaire spanning 3 / 6 / 10 / 15 / 20 / 30 / 33 / 35kV 100 110 100/3 110/3 100/3 110/3 V 8. 9. 10. 11. 12. Nauwkeurigheid (Klasse) Protectiekern 0,1 / 0,2 / 0,5 / 1 5P10 / 5P15 / 5P20 / 10P10/ 10P15 / 10P20 1/2/3 m Vermogen (Net / Transformator) Frequentie kVA 50 / 60 Hz
7.
Secundaire spanning
13. 14.
Aantal wikkelingen Afstand van de meetinrichtingen t.o.v. elkaar
Mechanisch
15. 16. 17. 18. Materiaal Afmetingen ( h x b x d) Kleur Gewicht kg x xmm
Omgevingscondities
19 20. 21. Maximale omgevingstemperatuur Minimale omgevingstemperatuur Maximale luchtvochtigheid tot C C tot C C tot %
Overig
22. 23. 24.
Systeem Document
9.
SPECIFICATIE STROOMTRANSFORMATOR
Stroomtransformator
1. 2. 3. 4. 5. Projectnaam Projectnummer Fabrikaat Type Functie Omlaag transformeren van hoge stromen
Elektrisch
6. 7. Primaire spanning Gecontracteerd vermogen (MW) kV < 2 / 2 en < 5 / 5 en < 30 / 30 kVA 50 / 60 Hz 200 / 400 / 600 / 800 / 1000 / 1200 / 1600 / 2000 0,1 / 0,2 / 0,2S / 0,5 / 0,5S / 1 / 3 5P10 / 5P15 / 5P20 / 10P10/ 10P15 / 1/2/3 m
8. 9. 10.
Vermogen (Net / Transformator) Frequentie Primaire nominale stroom (A)
11.
Nauwkeurigheid (Klasse)
12.
Protectiekern
13. 14.
Aantal wikkelingen Afstand van de meetinrichtingen t.o.v. elkaar
Mechanisch
15. 16. 17. 18. Materiaal Afmetingen ( h x b x d) Kleur Gewicht kg x xmm
Omgevingscondities
19. 20. 21. Maximale omgevingstemperatuur Minimale omgevingstemperatuur Maximale luchtvochtigheid tot C C tot C C tot %
Overig
22. 23. 24.
Systeem Document
10.
VOORBEELDTEKENING METINGEN
Systeem Document
Systeem Document
11.
VOORBEELDTEKENING COMMUNICATIE VAN NETWERKEN
Systeem Document
12.
E-MAIL LANDIS EN GYR kWh-meter

DE WIT, NICO [Nico.DeWit@landisgyr.com]
Aan: Tanrioven, Nail
Beste hr. Tanrioven, N.a.v. uw telefonische aanvraag van zojuist bieden wij u: 1 st. Statische 4-leider kWh/kvarh-meter klasse 1,0/1,0 voor stroom- en spanningtrafoaansluiting in wandmontage-uitvoering Type: ZMD410CT44.0607 Artikel: 7EZ2410-0BM83 Spanning: 3 x 58/100-240/415 V Stroom: 5//1 A Frequentie: 50 Hz Prijs: 550,Programmering: 150,Levertijd: ca. 6 weken Prijzen zijn netto, ex BTW, franko huis in NL Voor nadere informatie zie: http://www.landisgyr.eu/en/pub/productssolutions/electricity/commercialindustrial/zxd300 400.htm Vertrouwende u hiermee een passende aanbieding te hebben gedaan, Met vriendelijke groet,
Nico de Wit
Account Manager Landis + Gyr Enermet B.V. Hanzeweg 12b 2803 MC Gouda Netherlands Tel. +31 (0)182-540883 Fax +31 (0)182-540882 Mobiel +31 (0)6 55815041
nico.wit-de@landisgyr.com
Systeem Document
13.
AANBIEDING ABB
Systeem Document
14.
BEPALING MEETTRANSFORMATOREN
Bepaling vermogen Het nominale meetvermogen van een meetinrichting is het schijnbaar vermogen te berekenen uit de nominale primaire spanning van de spanningstransformatoren en de nominale primaire stroom van de stroomtransformatoren.
Voor spanningstransformatoren in Yy0-schakeling geldt:
S meet ,nom = 3 U sp pr ,nom I str pr ,nom

En voor spanningstransformatoren in Dz0- en Dy11-schakeling geldt:
S meet ,nom = 3 U sp pr ,nom I str pr ,nom

(Klokschakelingen heb ik verder niet uitgezocht) Voor meetinrichtingen aangesloten op laagspanningsniveau, via stroomtransformatoren geldt:
S meet ,nom = 3 U LS ,nom I str pr ,nom

Voor meetinrichtingen aangesloten op laagspanningsniveau, niet via stroomtransformatoren geldt:
S meet ,nom = 3 U LS ,nom I kWh meter ,max
Betekenissen van de symbolen Nominale primaire stroom van de stroomtransformator I

str pr , nom
I kWh meter ,max S meet ,nom U LS , nom U sp pr , nom
Maximale stroom (Imax) van de kWh-meter Nominaal meetvermogen van de meetinrichting Nominale fasespanning van het laagspanningsnet Nominale primaire spanning van de spanningstransformator
Systeem Document
Bepaling transformatieverhouding
20000 110 V 100 VA klasse 1 / 3 3

Primaire spanning:
20000V 110V
3 3 100VA
Secundaire spanning:
Secundaire nominale vermogen: Nauwkeurigheidsklasse: 1
We hebben eerder gezien dat de uitwendige belasting tussen 0,25 en 1 maal de nominale uitwendige belasting zit. Dit betekent dat de belasting zit tussen 100 / 4 = 25 VA en 100 VA, en een primaire spanning tussen:
20000
80 = 16000V 100
en
20000
120 = 24000V . 100
Bepaling Kortsluitvastheid
Ith = I " k m + n
Betekenis symbolen: Ik: m: n: Subtrantiele kortsluitstroom Correctiefactor gelijkstroomcomponent Correctiefactor wisselstroomcomponent
Bepaling klasse De klasse wordt bepaald aan de hand van het gecontracteerde vermogen.
Systeem Document
15.
DOCUMENTATIE KWH-METERS
Systeem Document
16.
DOCUMENTATIE MEETTRANSFORMATOREN
Systeem Document
17.
FOTOS MEETTRANSFORMATOREN EN kWh-METERS (Comptabele metingen)
Systeem Document
18.
KAART ENERGIENETBEHEERDERS
Systeem Document
19.
DE ELEKTRICITEITSWET 1998
Systeem Document
20.
DE MEETCODE ELEKTRICITEIT
Systeem Document
21.
NEN 3840

Scriptie1 0

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Scriptie1 0

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Scriptie

Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektriciteitsnetten

Datum paraaf: W. van der Starre

Datum paraaf: C. M. J. B. Peters

Datum paraaf: Gecommitteerde

Datum paraaf: N. Tanriven

GTI Energy & Infra

GTI Energy & Infra

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

Ibrahim (Nail) Tanriven

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

17 18 19 20 21 22 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

19. 20. 21.

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 10 van 82 : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 11 van 82 : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 12 van 82 : Scriptie

Figuur 5-2: Voorbeeldplaatje van distributie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 13 van 82 : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 14 van 82 : Scriptie

Figuur 6-1: Verbruik vermogens

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 15 van 82 : Scriptie

Figuur 6-2: Aanloop naar de nieuwe Elektriciteitswet 1998

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 16 van 82 : Scriptie

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 17 van 82 : Scriptie

Figuur 7-1: Organogram Nma

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven

Datum: 19 september 2008 Hogeschool Rotterdam

: Comptabele meetinrichtingen t.b.v. private elektricitieitsnetten Pagina 18 van 82 : Scriptie

Figuur 7-2: NMa

Versie: 1.0 Auteur: Ibrahim Tanriven