v^*m^

..^^v

Digitized by the Internet Archive

in

2009 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomniaquaegr08orig

.4

^: /
1

ORIGEMS
R
QUAE

GRAECE VEL LATINE

EJUS
variis

EXSTANT

CmCUMFERUNTUR.
et

Editionlbus

Codlcibus raanu exaratis,

Gal-

licanis, Italicis, Gerraanicis et Anglicis collecta, recensita

atque aunotatlonibus illustrata

cuin vita Aiictoris

et multis Dissertationibus

di de

u 11

CAROLUSet CAROL. VINCENr. DE LA RUE

Prehliytcri et

Monacht Bonedictini

e Coiigregatione S. I>Iauri.

Denuo

Reccnsuit Emendavit Castigavit

Carol.
Philos. I)r.

Henric.Eduard.Lommatzsch
Thcolog. Licent. ejusdcraq.
Profpssor.
in

Seminar. Viteberg-.

TOMus
IMIIIIIIII

yiii.

IBB^aM^
1838.
et

Berolini

Sumtibws Haiide

Spener.

S. J. Joseephy.)

ORIGENIS
in

Genesin Homiliae
et

Fragmenta Graeca Ex Ejusdem

Exodum

Conimentariis.

Ex

Nova Editionum Parisiensium

R ec gni ti on e Cu m
I
t

e g r

Utriusque Ruaei Commentario

Selectis Huetli

Alioruraque Yirorum ObservatlonlhTis

Edidit

Carol. Henric.
Philos.
I)r.

EduarcI.Lommatzsch
in

Tbeolog. Licent. ejusdcniq.

Professor.

Seniinar. Vitobcrg bcr

U'

Berolini
S
11

1838.
c
e
t

nj

t i

a
(S. J.

u d

c.

u e

r,

Joseephy.)

PROLEGOMENA.

t^uum
ris

in hoc qiioque Orig^enis Operuin uovis

cii-

edendo Tomo, cui quaecimque graece scripta ex

Geuesiii

Orjgenis in

CommeDtariis exstant, ilem

et g-raeca

Homiliae Origeuis in Genesiu,

in

eiusdem
insuut,
ei

Exodum Coinmentariorum

fragmeiita

eaudem, quam superius, secutus sim norinam,

quum index loconim aeque,

hiic spectantia,

ac

duo monita Riiaei

aptius

Tomo

sequenti adiuDgenda

esse visa siut, hoc iimim superest, ut loca nonnulla,

hoc Toino obvia, emendeinus.

Pag. 28. lin. 14, leg.

32. lin. 9.

leg^.

32. iiot. 7. lin. 2. leg.

41. lin. 15. leg.

49. lin. 6.

leg;.

.
.

.'^ ,,,

R.

88. uot. 9. leg.

R.

VI
Pag. 92. lin.
9.

Prolegomena.
leg.

98. Hd. 3. a iiDe text. leg,

Tuma

<fr,on',

101. liu. 4,
196. lin.

a fine text.

leg.

),

r.yojTtuoj.

.
7.

deleas verba: et vocayerit Deus.

a fine text. leg^as: scribitur-

206.

liii.

Scribebam Vitebergae die VII. mens. Septr

a.

MDCCCXXXVIII.
duardus Lommatzsch.

PRAEFATIONE

LIBRORUM ORIGENIS
IN

N.

i-iisi^)

omnl raodo

pigri esserans, ac desides,

et

ne ad in-

qulrendum quidem accedere Doraino

ad hoc nos provocante,
conslderantes

Salvatore nostro

profecto

rcvocassemus pedem,
spi-

quod longe simus^) ab ea magnitudine

ritualls intelligentiae,

qua *) de tam magnis rebus inve-

stigari

debeat intellectus.

Et^) paulo post:

hoc fragraentum ex Apologelico Parnpio Origene. B. Cf. Orig. Opp. cura lluaei editorum Tom. II. pag. 1. et Tom. IV. Opp. ad Orig. spectantium pag. 18. coll. cdd. Merlini Toiu. IV.
^) DesuTTisimus
phili martyris

Fol.

CLX.
2) Ed.

R. Tora. IV. pag. 18. Tta edJti. Mss. vero plcrique: Nisi omnimodis pigri essent (al. Nisi onmimodis quidam jngri essent: al. pigri essent iiigenii) et desides" etc. Edd. Merlini ut nos ia textu.

3) Ed.

M.

I:

sumus.
:

Alias: quae pag. 18. in notis Edd. de tantae magniludinis rebus investigarc" etc. Merlini: quae de tara magnis rebus mvestigare" etc. ^) Ed. M. I: Et paulo post ait Origenes," ed. M. II., itemq. ed. R. Tom. IV. pag. 18. Et paulo post ait
*) Ed. R. Tora. IV.

Origenes."

Origenis Opera.

VIII.

2
Si
cui

LiBRORUM Origenis
vero in disccptationc profnndura
alif|ui(l

oc-

rurrent,

de

hoc (llccndurn quitlcm

cst

sed

non cuni
pcrdidcrif,

omni
cl^)

alTirmationc.
ejus,

Hoc enim

aut. leracrarii liominis cst,

qui

scnsum humanac

infirmitatis

oblilusijue ^)

sui sit;

aut ccrle pcrlcctorurn

viroruni,

et

coriim,

qui

confidcntcr sc sciant ab ipso

,

Domino

Jcsu

didicisse,^) id est

Verbo

vcritalis,

cl^)

ab jpsa Sa-

picntia, pcr qiiam ornnia facta sunt, agnovjsse: vcl

eorum,
iibi
"*)

qui divina rcsponsa ingrcssi turbineni et caligincm,

ipse

Deus

cst,

coelitus accoperunt, in

quod
vcl

vlx ille

Moses

ingressus vel intelligere talia

potuit,

proferre.

Nos

vero pro^) eo solo, quod raediocilter

licet,

crcdimus')
di-

tamen Doinlno Jesn Cbristo, )

scipuli,

et cjus gloriaraiir cssc

nec tamcn audcraus dlcere, quod facic ad faclcm

tradltam susccperimus ^)
intelligentiaru

ab ipso

eoium,

qiiac in divinis libris referuntur:

quae quldem ccrtus sum,

ac raaje-

quod ne
state

ipse

quidem mundus'") pro

sensiium capcrc potest.

Proptcr quod pronuntiarc

Ed. M.

I:

aut cjus"

etr.

in cd.
sui

M.

II.

nequc

et legitur,

neque

(lut.
sit

2) Ed. M. I, sola: oblitusque fectornm virorum" clc.

^) Ed. *) Ed.

auctoritatc per

M. M.

I.

sola: didiclsse et a

Verbo"

ctc.
ctc,

I,

sola: et ab ipsa scilJcet Sapientia"

*) Ed. R. Tom. IV. pag. 18. ed. M. I. dcsidcratur est.*'

ubiDeus

ipse csl;" in

^) Ita editi, nisi quod addnnt Christo" post Jesu." Mss. Sorbonicus, et S. Michaelis in periculo maris: pro eo solo, quod mediocrjter licet credidimus, taraen de DoiTiino Jesu loquimur, et cjus" etc. Ceteri Mss. liabent
alii: ,,credidirnus," in textu. R.
alii
:

credideriiims

:"

rcliqua vcro ut

') Ed.

M.

I.

sola: credlmus in
cf.

Domino"

ctc.

) Deest Cliristo," Tom. IV. pag. 18.

'')

pag.

hui. not. 6.,

in ed. R.

Ed. M.

I.

sola: suscepimus."

>) Ev. Joann.

XXI,

25.

Genesin Praefatione.

quidcm
nf,n

tle

his,

quac dicirnus,

sicut Apostoli potuerunt,

audemus: in co autem

gratlas

agimus, quod curn

rQulti iraperitiara suarn nesciant, et

sitos et

motus suos incompo-

inordinatos, interdum

etiam et') ineptos ac fa-

bulosos,

cum omni

intentione sicut sibi videtur, qu.isi ve-

rissirna assertione
his,

pronuntient, *) nos de rebus raagnis, et

quae supra nos suut, igaorantiara nostram non igno-

')

Deest et"

in ed.

M.

I.

2) Edd. Merlinl, .annuntlent."

itemque

ed. R.

Tom.

IV. pag. 18.

'
1S

\Ju
a&ciC

')

yuq

,,
y.alov
,

^^)
*')

^, ,.
slvca

>:,
6

^,

, ^) ,^^

; .

, ^)

*) Exlilbet lioc fr.igraentum latinc ex interpretatione Rufini apologla Pamphlli martyris pro Origene. Graece autem habetur apud Euseb. lih. 1. adversus Marcellum Ancyranum pag. 22. (ex ed. Coloniensi) R. Gf. edd. Merlini Torn. IV. et quldem ed. I. Fol. CLXV., ed. vero II. fol. CLXIV. coU. opp. ad Orig. spectantiura ex ed. Kuaei Tom. IV. pag. 25.

*")

ut ad

Deura

Ed. CoIonJens. innotis: vel referatur, aut dislinguendum post

in

2) Deest in notis: ante

^ -.
ante

/^ legendura,

.
*)

textu ed. Colonlensis; deest .''

*) Ed. Col. in notis: dele

Ed. Ruaei utroque loco, itemque ed. Coloniensis:

"

cadem tamen

^) Ed. Col. in notis: dele

*'

-,

"^)

,)
, ,

, , &' & , ^ , ^ , , ,
^)
S^eov
,

2.
,
,

^,

'.

<^

,'

,, ,

I,

, ,
2.

4~ &. \, &'
,

^^

ooJ

*) Exhlbet hoc fragmentuin Enseb. lib. YII. dc praepar. cvangclica. R. Cfr. Euijeb. lib. laud. ex cd. Coluu. pag. 331 sq!

2) Cf. Genes.

(cdd.

^) Ed. Colomcusis:

M.

ct R.

I,

12.)

6
Ttfnl

&(.

'
;
,

Origenis Comm. in Genesin

ot
,

xat

olortl

&,

,
,

, ^)

//

;, , ,
,, ^
,

; ^^
,

.^',

^,

"

;, , .

, ?.,

Ei

''"

, ,
,
,

^,

,,^)

') Ed. Coloniensis:

. , .
,
2.

.. ,

~ -

^) Genes.

'

:')

^
1.

"^)
y.ul

^,

yeyoyiyca

^') ~

, ^) ^^ ^''^ ^^ ' , ^^
J

^') &,

GffoooK

') Exstat hoc fragmentum apud Euseb. lib. VI. de praeparatione evangelica, Philocal. cap. XXII. et in (XXIII.) R. Cf. Euseb. (penes quera tamen capp. tanlura XI. priora reperiuntur) 1. 1. ex cd. Colon. pag. 281.

sqq., coll. Pliilocal. edd. capp.

riui
c.

11.,

ct

quidem ex edd. TaSpenceri cap. XXIII.

XXII. pag. 330.

I,

pag. 67. sqq. 2) Cf. Genes.

14.

tcxtu edd. Huet.

^) Eusebius:

; .
3)
^)

Edd. Phllocal.

*) Euscbius

omislt:

. .
:

sqq., ex edd.

R.

R.

Edd.

Huet. edd.

in

Idem
texlu

deest

R.

habent

pio

Pbilocal.

in notis:

Codd. Thuani:

''

') Euseb.

in textu
veili,

\igerl adjcctis;

,,^,;'//," in notis tanicn cura perindc a'c si k-geielur

quac vox habelur inrra." ^) Edd. Pbilocal.

^) Ed. R, sola:

],
et

..

R.

,
y.al

Jf

ccVttiQEiv

^^

,
*

', '^^ }., '( , ' ,^ ,

, ,
yJy..
,

^/. ', ^^ ,*)

(
oiaqOQOvg
,

Origenis

Genesin

^^ ," ' 0}
')

), .
y.cau

^-

'

y.al

')

^^

')
^

^)

^)

Edd. Philocal. Edd. Philocal. ^) Edd. Huctif:

')

*)
')

Omnes

Edd. Phllocal.
textu

^)

vero

scrlb.

^) Edd. Pliilocal. ^) Edd. Philocal. Phllocal,

^) Euseb. (iteinque edd. H. in textu)

'

") Euseb., itemq. edd.

'*) Edd. Philocal.

12^
')

.. ." /'' . . . ^ ." "

editiones:

.. ,
.
ct

^ , .^''
R.

notis:

CodJ.

Eusebii

^^

ad

marg.

ct

R.

et

R.

In seqq. edd.

,^

Xni-

R.

textu

,,

...

Edd. Philocal.

textu:

^,

.. . " . . .,

,^ . & , , ^^, ^) ; & )

COMMENTARIORUM ToMO
III.

'/.^
^)

y.al

y.ccl

- <}.

^) xt

/^
'^
*)

^ -

'/. ?.,^^
y.al

^
J

&,

;:.

, ^) ; , , - ^^ , , . . .
,

^)

'')

2.

^
:

'

")

notis

lege

cum Codd. Thuani:

)
R.

is*'

;..

') Eusebius:

...

^)

Edd. Spenceri:
Edd.
Pliilocal.

...

3) Edd. Philocal.
*)

et

R.

...

^)

Edd. Philocal.

^) EuseLius (ileraque edd.

') Euscb. in textu

tan:

.''
R.

^,^.''^

*) Edd. Philocal.

^)
et

Edd. Philocal.

'") Eusebius:

0}

.^^ ,^^
notis

caedem

et

,,'

,.
et

in tcxliO

R.

ad ruargiucm: iorsi-

. "^
.
tdd.

et

R.

...

Pliilocal,

^, , , '. '^') ;
10
OrIGENIS

GENESiN

- ,' ^ , , , ,
6
*)

Ji,

nEQi

(f^CiOvGiv,

6()
,

')

iv

//

,, . ,, , ^ ,
*)
6 ^)
)

&

,
')

Deest

2) Edd. Philocal.

Edd. Phllocal.

II.

*) Edd. et R.
^)

^') , ' , & . .. ,

y
,

'')

^)

edd,

ct

R.

et

R.

Piiilocal.

Edd. Philocal.

^)
')

Edd.
Edd.

Pliilocal in notls
Pliilocal.

et

R.

et

'^

Nisi dicamus, liunc dclendura fuerit: Accusatlvura pro Nominatiyo usurpalum, ut in vcrboiiini adivoiuin couslruclionc lleii solel, v. c, curii dicuut: ct sirail. Prius lamcu illud, apud antiquiores et Classicos, vercor, ut faclle

.
R.

Apud Euseb.

Yigcrus

(iteraq.

. ,
in

. ' .^'' . ^,
,

pro

textu

edd.

H.) deest

ad Euseb.

loc. ia notis: forle

rcpL'iias.

')
ii

,
3.

( -"^^ &, \ ^
ot

COMMENTARIORUM TOMO

; .& '*' .
01

^, ^^

^, & &, ^& ,'') - , . ^9^.^, & ^^^ , ,

,
-

}^.^)

^^

' III.

11

^)

' ,,^)

^)

!)^,

^)

^^

*) Edtl. Philocal.

^) Edd. Philocal, in notis: et

3)
*)

. :. ,
Edd. Philocal.
ct

Edd. Phllocal.

in notis:

,,

^. ..
,

-.**^

Eacdern tameu

R.

et ^TZi.*'
I,

') Genes.

j 1.

^)

Edd. H.

ct

P.,

itcmq. od. Euscbii:

')

Edd. Philocal.
in

,
:

efR.

) Vigcrus

notis ad Eusebiura

verba

anlc praccesserit: aivoviai ijuoque rellncri placcl, scrihenduin

7/"

..
^)
scbiu.s
:

Edd. Phllocal.
ct

'") Edd. Philocal.

'') Edd.

. .^.
.
<{

(!)
et

omnino

cxistimo,

cum

paulo ant s'i haec

jani
:

antc fucrit

R.

,
U
II.

et

et

l\
\\.

Pliilocal

ct

Eu-

^Euv

' '^ ?} & ' ^ , } , ,& ,

6
,
^

^
12
y

Origenis

Genesin

6
*)

(, ^^)

', ', ^^
^

neQi

'^)

7'

".

,
at
,

/^,
1^)
*)
3)

2) Euseb. in textu: gcrus: scrib. scqq. post alterum aut suraendum pro

Edd. Plnlocal. *) Edd. Pliilocal.

et

^. , *.
^)
aut

,^^ ) '
?')

</

\~ ^. ^-

^)

''^
.
et

Edd. Phllocal.

^^,^^
quod

R.

in notis

tamen

"Vi-

raagis

probo

alioquin in
placeret."

. '
]

tollendum videtur,

quod hoc loco minus

et

R.

.^^

et

\.

i(fav
in notls:

Eaedem

,,
R.

Edd. Philocal. ,,legc cum Codd. noll.s ) Edd. Pliilocal.

')
:

&*

*) Deest

apud Euseb. (itemq.

in textu edd.

) Edd. Philocal.

...

.
:

textu

aitiav.''

,.
et

R.

^. H.)

eaedem taraen

R.

^) Deest

Pliilocalia.

et

R.

) , ^COMMENTARIORUM TOMO
y

III.

13
6

uy,

" ', 6) ;'')

oh
^)

?.

,
6

4.

\
iv^^
*)

,,^)

^*) L

,^^

T/J

&
6

& ^ ,, , , ^ , ,
,

y.cu

^.

^,

^^

,, ' ,
^^
.^^
,,''}
iv^')
xjj

-ta-

Edd. Philocal.
notis: lege

textu:

eaedem

men
R.

, .

^) Deest

cum Godd.
habet pro
v.

apud Euseb. (itemq.

Euseb.

.''*'

in textu edd. H.)

3) Histor. Susann.

42. 43. (Dan. XIII, 42. 43.)

Edd. Philocal. ^) Edd. Philocal.

*)
jNIss.

.
ei

Codd.

..
:

R.

recte habent

^) Euseb. ')

fortasse:
I

.''''
tcxtu
notis

,,"
TJ)

pro

Aliquot

in notis Yigerus:

Regg. XII, 32. 33. (III Regg.)

) Edd. Phllocal. Iv

."

^) Vigerus

ad Euseblum: rectius: iv
iv

*") Edd.

Huctii:

^?, ^)

, ^, ' &, ^ ^ ^) .
, '^ ^ ^ ^.
14

Origenis

Genesin

Qioy iv

')

.^^

I3c(i&i]Xy

,,1 ^)
ly

ay-

iy^^

^^, .

'

Q10V ToC*)

*)

^)

^')

y.ui

()'

^,

,
2)
3)
I

^^^

Certe particulam Iv sine

') Philocal.

^ . ^. . , ,., , ,
,^^

.'"'

nolis vero ad eundera Vigerus vldetur, ut est apud LXX. interpretes:

%},
LXX.
*)
:

^ ^^ ^
)'
/)

."

*')

,,

.''

iv
flagitio inutari."

Edd. Phllocal.

,^

Euseb. in texiu:

,,
:

reponendum

nec omitti potest,

nec in

Codd.

et

R.

Regg. Xlll,

1-3.
1.

(III
v.

Regg.)

interpretes

I.

1.

^.
non Euncexhibcnt,

Edd. Huet.

seblus

,,'."
et

iteiiiqne edd. Philocal. iiec

LXX.

viri

netjue

que

')

.''"

Edd. Phllocal.
R.

0-:

6)

')

LXX. LXX.
LXX.

interpretes:

viri,

edd. Philocal., itemque Eusebius

. .

(-

**)

interpretes:
,

^)

Edd. Philocal.

viri:

,,,

'") Edd. Pliilocal. ')

ilcmque Euscbius

notis: et
5.

."
,

.,^^ LXX. ..^*

,, ,

Rcgg. XIII,

(111

Regg.)

Kccl kv

,^ ^ ^ /, ]
GOMMENTARIORUM ToMO
III.

15

^),

y.al

/'
]
,,-

'

^)

, )^^ <(' ^,
6
6

^,

,^)
,

,, '
*)
6 genis.

.^ ^.

^,
^)

& '&*} , '

,

') ,
Apud

, ^ ", ", . ^} ,

,-

"
,

^)

legendum oranino vidit ViEuseb. (in textu, itemque in textu cdd, H.} lcgilur R. Vigerus in notis ad Eusebium legendum videtur ut conveniat cum
') Ita Pliilocalia, sicque

Huct. in notis: lcge Vigerus, et Philocalia confirraat."

2) Jesai. ^) Decst

. ],,

XLV, 14.
in vcrs.
Pliilocal.

^.^''
recte
vidit

id

quod

.
*)

^)

^) ')

LXX. virorum. LXX. viri) Edd. Phi/ocal. (in textu, itenquc LXX. et R. Eaedem in notis: ,,Codd. LXX, viri:
Edd.
(Itemque

Edd. Philocal,
Edd. Philocal.

^)
tcxlu

- , ", . ."
,

..^''
viri)

H.ctPi.

in notis:

,,

Codd. decst

^) Eusebius,
:

iteruquc

edd.

.''
:

Eusebium: resciibc: notis: Iegendum omuino Edd. Philocal. in nolis: Godice5

Huct. ct Pliilocal. , in Ylgcrus tamcii in notis ad " Itcrn Huct. in

/.

''
:

."

' , ^ -' ^ ' . ,) ' , ^, , ^' ,^

16
Origenis

Genesin

06."

((0)

yccQ

^)

^)

'' "^

^)

,)
"rt

'. /,

, ''
.,

', ^,

,^)

^)

^")

(0^.^^

'
,

&'

*) Eusebii textus: edd. Huetii: ^) Deest

-,^ ,,'
6

in edd. Philocal.

,
6
,

."
enim

^) Recte sic habet Pliilocalia; minus bene scb. (in textu, itemque in edd. H.) legltur: Vigerus in notis ad marginera posltis:

.
apud
:

-" .
R.

^fos"

Eu>-

fortasse

*) Euseb,, itemque edd. H. et R, in textu edd. vero Philocal. Vigerus in notis ad Eusebiura ,jrepone vel Dictus

) .,
est

."

Ptoloraaeus non Lagus, sed Lagi, sup. filius." R. in notis: scrlbendurn videtur vel ..''''
5) Dan. VIII, 5 6)
^)

LXX.

'

,, (
**)

LXX.

LXX.

)
viri:

interpretes:

. , " ,, ,^ ''' ., ,, ~ ^^ .
9.

. ^
.

Eusebius:

edd. Philocal.

interpreles:

, ,6

, ,^) ^) (} .
COMMENTARiORUM ToMO
')
III.

17

^^

,& '' ^ , ,< , , .^ &; , ^ ^ ,, .

6
l/.

&^^ ^^ ,

'^^ ''')
^)

. ' , . ., , .
,

.^^
,

?.& -

^,

^)

, ,^^')
^)

ioTi

-4

.^'

^) ^) *)
*)

Apud Euseb. (itemquein LXX. viri: LXX. interpretes: LXX. viri: LXX. interpretes:
Deest

textu edd.

^) Deest
')

apud Euseb. (itemq.

vcrslonc
Interpretes:
vlri:

) ^)

LXX. LXX.
Luc.

'") Euseh., ilemfjue edd. Huetii:

^)

XXI,

Origenis Opera.

.
20.

],. ^ . . , .. .
edd.

.)

deest

/. R.

.)

R.

LXX.

virorum.

Edd. N. T.

.
2

VIII.

7J

,^ ,' , 7, , ^
J8
5.

^^^^
dfbv,

Ex OniGENis iN Genesin

rjuTy neol
^

'

i^njyijaojiifOa,

9^9

t??')

'-

U710

, , )& ^ '
]

, ,'. , ^) ' ? ,
'')

),

^ ,^)
y.av

qI

^)
tis:

*) Eusebius:

),^^
') Euseb.

, ,
^) Deest
sola ed. Ruaei.
uti

.
"")

itemque edd. Philocal. textu eaedem tamen, edd. scil. Philocal. in no:

, .
&
.^'
:

, ,, ,
^^/^^.
')

'

*)
6

'')
...

,,

iu Codd. dcest

oi''.*'

^) Edd. Philocal. Iv et R.

'
:

') Edd. Philocal. notis: ^fCoaa.

^,^^
:

nos in textu, eaedem Tcro in

Euseb. (jlemque in textu edd. H.) legitur in Plulocal. vero rectius. R. Ed. Huet. ad marginera Philocal. ct cdit. Vigeri (quam nos sequiraur)

Apud

^) Philocalia:

.
',

Paulo

Infra

iiiierius:

^. . ',
et

R.

nn(iTTiaOc<t

',
oh

COMMENTABIORUM TOMO
t(p

.
iy

ol

^) , ^) ^) , . ]
tivcc

*^ \,, , , ^ ^^ , ', ^)\,. ,, , , ,,

y

^^

, ^( . ,

aojCfTUi' xccl

.
*)

'^')

19

ij

,
R.
Pliilocal.

ii

*) Philocal.

texlu):

2) Philocalia: ',

..
Edd.
Edd. Plulocal.
Edd. Plulocal.

1^)

',
.
R.

Euseb,

itcmq.

edd.

*) *)
5)

^) Edd. Philocal.
')

Apud Euscb.

local.) lcgitur:

,'^ ,^'

edd. Philocal.

.. .
.
R.
notis:

..
et

et

Codd.

..
et

R.

R.

et

R.

(itemq.

in

edd. Huet et PhiHuet. ad rnarglnera scrib.

textu
:

notis:

alter

Cod. Thuani

".

) In Philocalia deest

..

et

R.

^) Vigerus ad Euseb.

rnargine: fortasse:

'") Verba:

2*

20

Ortgenis
^

Genesin
')

, ,} '
^

. &^^ ^
().

^^ ^ asiP
6

iuJ.o

.'
^^

'/.

,.

/^

,, ' ,, , , ' , . &, &, hf

,, ,
*)

9 , ) ' , c(uiby, ya)

{(,

c^aaiv

tw^)

' |/

-,
-

'')
iav

"1

apud

Eiiseb.

(itemq.

textu edd.

.)

deslderantur,

supplentur e Philocalia. R. (H. quoque ad marg. id

testante.)

') "Viger.

tis

vero

.
^)
:

"'
R.

ad Euseb.

Apud Euseb.

Edd. Philocal. ut nos alter Cod. Tliuani:

^) Eusebius: *) Philocal.

..
affixis
:

*) Vigero
et

leg-endum videtur:
(iteraq.

. .

in

margine

fortasse:

(.)

(itemq.

textu

edd.

.)

textu,

iu

sed
at-

no-

.**^

et

R.
edd. H.)

*) Euseblus

-^^ .^
.
Euseb,
Viger.

Vigerus tamcn
,

fortasse:

."^ ."

')

(itcraq. edd. H.)intextii:

tamen ad margiuem

"lextu:

,,

notis margini

,,^^
:

scrib.

avai-

^) ^) ^,^) ( & -, ( ^,)^^ ' ) / . ,

COMMENTAPJORUM TOMO
III.
y.cac().c'<,jOi

TKtTf

, &
^)
,

/*

^ 6
,

21

&s6v

), . ,; ' ^^ ', '

Ei
,

. . . & &" , ' '^ )]'

lif
,

^, ,^

'^

,,

. ^"^
.''^
^)
*)

^)

^) Philocal.

Edd. Philocal. in
Edd. Phllocal.

.
,
.
et

/^^) .
et

,
^)

//-

R.

nolis:

Godd.

Thuani

&^ .
^) Philocal.

ja notis:

Codd.
,

.'' /.^
,
'

R.
in Philoca-

^) Deest

') Desiderantur verba

lia.

H.

ct

R.

) H. et R.
^) Philocal.

,,

'")

Omnes

llbri

R.

^') Enseb.

(ilemq. edd. H.) in

. ..
in ed. Ruaei.
:

'

editi

textu

Vigerus ad margincm: forla4se

^,'/.'' ."'
:

Idem

22

Toy
ti

ovTojg

(fuyoTg

,
'
in

. ^ , ' ,, , ^ /
Origenis

?.
*)
,

Genesin

"Oou

,^^

,^"^)

&^

t?.eog,

y.al^')

/',

/y.ul

0(>-

7.

Ei

'

/^ ,
')

~ , &, ,^ (^, ~ ( -{&

tarfa," zr *)
^)

.'^

!}.
iis

notis:

,,facilis

verbura

paitem

'

niaxime de lebus usurpatur,

evenire possunt."

') Phllocal.

2) Psalm.
')

CIX,

Desunt

in Philocalia

Spenceri edd. leguntur,) verba

*) VJgerus
,,z()Jiic'*

in

. . .
ctucudatio
est:

^,
:

*)

^^) 1~
Hoc cnim quae utramque

-, ^)

12. 16. 17. 18. (CVIII.)

(sc. in

notis:

supple
:

adhlbenda virgula est significatur eniiu , eura hoc aniino proseculum esse bominem dolore jam con.>
fectum, ut
ei

edd. Tarini, nara in et R.

Itaque

post

viiani

crlperet."

.. .
**)

') Philocal.
et

R.
in uotis:

Edd. Phllocal.
Edd. Philocal.

Cod. Reg.

^.'^
in

')

in cfotis:

Godd. Thuani;
:

j'o''

)
notis:

Edd. Philocal. Cod. Reg.

textu

pro

.^"

&,

,,

,'^
Codd. Thuanl

^) Euseb., itcmq. edd. Huctii:

*") Edd. Phllocal. ovTOii

&.

, ^ ^/ ^ ).
</
oca

COMMENTARIORUM

ytviadai,

, ((, ' &-, / ] , ^ , / }, ^^ ,,. ^^ , ^

, & ' ' 9. '&* ,

6
zjj
,

' ', - ( ^^

,, ^
1.
Ei^}

23

^^

^^'-

"*)

,
-

, -

^^

ovToj

((7],

'Clv

') Phllocal.

^) Ed. Ruaei
^) Deest
,,

^. . ^''
sola
: :

in sola ed. Ruaei.

:

*) Euseb. (itemq. edd. H.) in textu

notis ad Euseb. tcxtura Vigeriis

mutanda

,
an
ita

'"'

ila

est, et cura ,, construendura, ut subintelligas/oiV, potius ordinanda sententia? 6

distinctio

siuuitur pro Elige: postreruura

,,

,'"'
hoc
:

. ;
,,
denique

'^

., "*et

R.

.;

subobscurus lorus.

An

\[';

,, '''

vt;I

nialui."

^) Euseb. (itemq. edd. H.) in textu

rus

tamen

in

margine

forta.sse:

.^'

,,,'^

Vige-

*) Philocal.

'
edd. edd. taraen

,,/.,^^

') Euseb.

(iteinq.

.
H.

.
in

et

Philocal.) iu
notis:
scrib.

textu

ini-

24

x^tg,

^ ^ ,. ,
Origenis

Genesin

/('
^

y.ca

'

, ] , ^ . / ,'^) ^) ' ~ , ,.'^ ' , ,^^ ,}''^ ' ,^^^ , y.al

urij,

'
^. .
(
et

^}

.
"^}

".^)

,
^^

^)

,,'}^^

,,'?"*)

. . .. . . . .
Verislraile utruraque.
') Phllocal. *)

Eusebius:

^) Philocal.

"

R.

ct

R.

*) Philocnl.
*) Philocal.

.''"

) Euseb. (^itemq. efld. R.

') Philocal.

.)

in textu:,,^ca

ct

R.

8) Jerem.

XXVI,

3. coll.

edd.

LXX,
et

viroiutn,

^) Philocal.

R.

'") Jerem.

XXVi,

3.

*) Phllocal.

et

R.

,
^t^)
y.ttlov,
'*)

COMMENTARIORUM TOMO

III.

25
tniGTnixpca^

olovtl y.cu

^)
tx

')
"^
,

.^
^) 6

^.^

tv

, y.al

]-

,
0iS ^)

] &. " , ,
'^)

, & ,
J"
'^^^^

,' &,
.
<^'ccd

^)

') Philocal.

,, ."
3)
**)

2) Eusebius:

, ,.
Edd. Huet.
Pliilocal.

,,

. .
in

. ^
7]-

^^

^.

'' .
,

omissls verbis:

')

Edd. Phllocal.
fiustra."

Thuani

^) Philocal.

') Piiilocal.

*) In Philocal. decst

^) Philocal. (in textu):

*1

. (^''
.,
sunt, ad liunc

^.. ^
(
textu)

notis:

,,y.ao addunt Codd.

et Pi.

et

R.

quac perlurbata

') Eusebius
notls ad verba:

'" ,^, .

,,-,
Tarinus vero notls: liaec luodiim legerim
:

,..'"
/(^fi'j
''

Vigerus vero hucc habct: ,,iu-

26

aOar

')

^^ ([(
ii
8. 7>7rft

, . . , ' ^) , ,6

/ & . ^
^)

Origenis

Genesin

(^)

, ^)
iVa')

^,

uyaO^ol,

(c><f).ov

'/,

}<,

({'

^'-

,,'*)

(/6,
6

;"

1^)

//;,

(( (^^"
**)

. 1; ; .tR.

Titt

1(

tcgcr locns csl: tantuin danfll casus, iu rcctum niutandus videlur."

')

Edd. Philocal. In notls: Cod. Reg.

Deest

, .'^
virorura.
:

qui sequitur,

*) Euscb. (itemq. cdd. H. in textu):

"'^

,,/'

,,'"
1\',

apud Euseblum.
in

*)

Edd. Philocal.
Exod.
11.

textu:

vero in notis: Godd. Tliuani

*)
coll.

."^
,,

^'.^, " Tarinus

edd.

LXX.
:

Codd. Thuani
^) Euseb.

'^ .''
')

^) Dccst

iu edd. Philocaliae,

Edd. Philocal. (in textu)

) Tarinus in notis

tasse
et

Viger. ad ruarginem Euseb. textus forIdcm in notis: vix dubito, quin scricum et seusus hoc postulet, pseiit Origcnes: ,

''

. .''
R.

(itemq. edd.

& ,)
et

R.

,'

(scil.
:

Tarinus taraen pro ').

notis:

Codd. Thuani H, in textu)

(edd.
,

.'" k ,,
. male:
:

antca dixeiit;

."*

^^)
,
9.

^. ' , 7]
,

& }, ,
(^
,^)
,

' ^ -. ,} . } .^ .
COMMENTARIORUM TOMO
ovx^)
III.

27

^,
y.al

hancc

,^'^^
/^)
,

iv

^,")
,

''^

.^^
*)
Vigei.

pag. 26. not. 9.) adraarginem: scrib. Idena in notls: vox scquenll versu repetitur. Malul tanien utrobique: jOUfVoK, ut habetur in alt. Mscr. , curu antea dictura
(cf.

fuerit:

.^'
>}}.

^) Viger. absque jure in notis: expungcnda negalio et ab Oiig. mentc cst, alioqui et sententia lalsa esset, prorsus allena: ialsa, quia llbertatcm evertcictj alicna, qula libertntcra hanc tuelur Origenes."
3) In Philocalia deest
*)

Edd, Tarlni

in tcxlu:

. ..,&,""
et Pi.

in notis: lege:
*)

Thuani Codd.

^.^'^
,

eacdera vcro

Quae
cx
11.

cadem

Tomo

in Pbilocal. edd. sequuntur verba, depromta librorum contra Gelsura, suo singula

terapore accuratlus pcrlustrablmus.

itciuq. edd. ^) Euseb. (in textu): ,,.'' et t^. Phlloc, in textu: ,,,^" Taiinus vero in nolis: Codd. J/;."

^)

).''

^,""*

0-,

Euseb. (Itemq. fdd. H.) in textn R. Vigerus ad raargincm: furtas3e: in notis rescribendiini puto

vcl:

,,

^-

ut posica:

.^^

av-

28

TZfot') tTfnoV)

()

,
^,

)
^,

., ^
'''}
,

., ." ^. ^
Origenis

Genesin

h^novg.

Jliiu

Jt

,, ,, ^^ , , } ,^^ ^.

'^')

,, ^
^)

^^

.-

. '^ ..
fTfoo^'*

^) Euscb. (iteniq. cdd. .")

,,

luc quoque allelegitur, qui senNcc eniiu de pluribus hic sus longc convenientior est. schematismis agit, sed de uno tantura , quera pluriura ac practeritoruin evcntuura causara esse negat, ut ex sequentibus manifeste constat." Quibus quidcm Huct. baec adjicit in nolis: ,,bacc non improbo; sod taraen Stephani
scrib.

.^''

^^

Editio R.

Euscb. Vigeri Tarinus ad

,(

textu) niargineni:

Idem

in notis:

rum Msc.

secutus surn, ubi

lectio ferri pofest,

-)

emendes modo: Edd. Philocal.

^)

Apud

Euseb. (itemq. in edd. H.) decst:

.
.
m

.''^
. .''
: :

R.

*) Tarinus in nolis:

Godd. Thuani:

.
R.

Res
6)

^) Huet. absque jure in notls: lego clara est, ncc eget probalionc."

Edd. Philocal.

.''

'} Euseb. (itemq. edd. H.) texlu Yigerus tameu ad margiuem: fortasse:

,,'.'*

TTfot')

'^ &
7/.)'
y.al

, ,^^' , '* & , ' . , '/,

COMMENTARIORUM ToiMO
29
ncanog,
,

.^, ^^ ' /
iav

'

^, ^ . , . ,^ ^ , , , ^, . , '. .
y.cu

, ."
^)

',

'/.''/.

y.aO^

-^)

^)

-, ([

^^

qrj

''^

') Eusebius:

^)
3)

Edd. Philocaliae: Edd. Philocaliae:

rescribendum
etc.

*) Vigerus in notis: pro est, clarius certe foret."

:

Tnalim: yaif

, quod
,

forte

Huct. in notis
/,'*

quara quod proponebat Vigerus,"

:

Edd.

Pliilocal. in tcxtu

,,et: lege:

notis vero Tariuus:

Codd.

!},*^

raale

quae particula optlrac reslituit, apud Euscbium (itemq. In edd. H.) decst. 11. Quae ^) Vigerns reponendum cxistimat: tamen inutatio, R. qunquc recte ita dijtidicante non est
^) Philocalia

.'""

^.
,

necessaria.

') Ed. Piuaci sola:

h(fJ

o7j^^^
*)

' (. ) ) , '/. ^' , , (^ . ', , ' } ' ^) ,, 7)/ , ^

30
Origenis

Gknesin

aijuayyjyat

tmo

''^)
'^

')

r^Oiojg'

diccifooav,

no)V

.(
^)

'')

ccna,

^^^ )
^)
,

?.} ) '^^ -/. ^'

j

'/.

",
,

l^

^) -

iv /;

Tarinus innotls: deest ^fVrOi

edd. Spenceri.

^) Tarinus in notis: alter Cod. Thuani:

^) Deest

tur:

."^
^)
notis:

.
notis:

.
^)

*)

Edd. Huetii:

*) Deslderatur

.
raale:
,

'

Codd. nonnullis."

"
tamen

edd. Philocaliae.

Edd.
Deest

Pliilocal.

&' .
.
:

')

textu edd. Philocal., Tarinus

^)

^. ^'.^"
Apud
Nec

Codd.

^^

Euscbiura (itemq. \n textu edd. H.) JegiMale. R, Vigerus in notis: raalira:

enira

ante deraonstravlt, nisi forte Huet. ad marg. textus ,,scrib. ^id

:

Edd. Pliilocal. in textu ,,.'' Tarinus vero in Codd. *") Liber apociyphus, cujusmodi libros saepe laudat "Origenes. H.

."

COMMENTARIORUM TOMO

.
yif.Q

31
ip

' /^
youkvov
Q((i'6g

^''
,

?^)

y.cii,

*)

'^ /^, ^^^ ) 7()3, 7

'^^'7.^^

ovQayov

t^^

'^*^'*

(( ^, ,,.^^
,,i<vfj'riov ')

ycci

^*

{^
yal

^ ,,^^
\4 ^)

. ,
^)
*)

.^' "^)

& &., ,
-.
4.

), \ , ,

^, , ^/
(/&.'^
fi*)
ooojv

. ,
.^^
^

Yf-

([ tmo

^)

'")

^-

, ^^^
,,).'^
vlri:

') Euseb., ileraq. edd. Huet.

2) Jesai. edd. Philocal.

in notis:

XXXIV,

,,.^^
,
14.

LXX.

,,.,''
Tariiius

Edd. Philocal. Godd. ?.'""

in textu:

,,,^*

Edd. Philocal.
^) Jerera.

') Gcnes.
')

Edd. Philocal.

) Edd. Philocal.
^)
'

Eaedem
Edd.

Pliilocal.

vero Tarinus: Codd.

. . \ ,^^ .'''
2.

<[ ,
Irgiiur:

tamen

.
:

textu

,,//

nolis

Apud &.^"
*')

Euseb. (Itcniq.

edd. II.)

,,

R.

32

-, ,

, ,, . ^ , ;^ /t/jop ((oe).(fovg
(tif/iiy

, ] ^^
,
//
,

Origenis

Genesin

.y

^iJ,

^)

([,

,^)
1)

, ^ ^) , .^ , , ,
"^^

,,
,

y.aif

"^)

tf,

iv

Edd. Phllocal.

2) Desunt vcrba: textu edd. Philocal., Tarinus

] .
,,
solae:
(itcraq.

,''')
notls:
legitur:

^^

Codd. Tliuani verba:

3^

."
-*)

tamen (male

,^^

supplent

Philocal.

deest

raarginem): fortasse:

,
Huet.)

Edd. Philocal.

,,.^^ .'^ "" . ,, ,

^)

''

Edd.

.
:

Philocal.

^)

Edd.

Philocal.

in textu

,,.'^
:

Idena in notis: vera, quam etiara a INisc. alter opinor, leclio est repraeseutat: ulcus enim ex circumcisione seqiiebatur."
ginera: fortasse:

."

.^'
')

,,
Yigerus
R.

(ad

Euseb. nec non edd. R. Vigerus ad mar-

Edd.

Pliilocal. (itcniq, edd.

H. in textu):

,,-

R.

, ^ ', . && . , ^&.^) ,,; ^, ' , .

} ' ,
,

COMMENTARIORUM TOMO

III.

')

(<

irj

y.cacc

",

33

yciQ

(}.^
^)

AiO^toijJi,

\46

&; ^)
'
,

ot

7>

,^^

'/.

'/.
-

ok

(fovv

1')

"^)

*)

')

^)

Edd. Philocaliae: Edd. Philocaliae:

^) Sic recte habet Pliilocalia, male vero apud Eusebium (itemq. in textu edd. H.) legitur: R. Yigerus in notis: Verba: libenter expunxerim , quae profecto stnsura absque illis optlrae cohaerentem interturbant." Huet. ad margincm rectlssime: fortasse

"' , , .

,,

,
,

'" .
in
notis
:

^*)

Edd. Philocal.
ergo

Legendum
dit

Huetius Sed recte videtiir nostro est, lettio," etc.

:

&.''
:

*) Vigerus

.
:
:

Manifesta (?)

Quibus taraea verbis haec redet sana quae in textu

,

,
,
:

est.

ti'ajectIo

^) Tarinus in notis:

Codd.
:

') Edd. Philocal. in textu in notis Codd.

.''

^.'^ ,,,
3

omisso

..

^) Vigerus ad
et

R.

Origenis Opera

marginem
VIII.

..fortasse:

,"'
^

34

VMV

^ , , .
11.

"^^ ^ " . ,
ok
,

uGTtmoy;
tig

V81V

. . , / Ovou^yioVy
')

Origenis

Genesin

\ utto

Tiwicc

avuintrs^

ttvui

,^^

t).v7iei

<^

' ^' .
,

y.ctl

y.a)

. . ,^)
*//

*)

'''^^

,^)
',
')
,

, , ,
.
-)

. ',

")

,, et

Edd. Pliilocaliae:

^)

Edd. Pliilocallae: Edd, Philocal.

*) Vigerus ad raarginem ^) Edd. Philocaliae:

^)
')

Edd. Merlini male:

Edd. Phllocaliae:
:

. . .
,
:

; , .
fortasse:

.^^ .

R.

) Tarinui in nofis

Codd.

.'^

;, , '. ', . ,
COMMENTARIORUM ToMO
y.ca

/.%^ "^^

TUoTTjy

y.cu

-,
,

III.

35
')
y,ca

'^

*)

y.al

^)

,
''^
Edd.

\^) ^')
(faat

, ^^)^, .
'")
,

7^)

, ^) ^
,

.
-

'. \4)^

)'
*)

Edd. Philocaliae:

^)

Phllocaliae:

^)

Edd. Philocallae
ad

solae

*) Vigerus

'*

margmera

...

*) Desideratur

edd. Phllocaliac.

) Edd. Pliilocaliae solae:

') Dcest

in edd. Philocallae.

) Edd. Pliilocaliae: ^) Tarinus in notis ') Edd.

:

.
OTt

.
,,furtasse

'
^^)

(f9^a ,

legendum

,,Codd.

.**

Pliilocaliae:

'') Edd, Philocaliac: '^)

Tannus

in notis:

Codd.

36

Origenis

, &' & ^, , , ,^^ , -^^ ,

it^QOv oh

")

7(,

' ix y.aaacva.

') ' "

Genesin

oQ(f

ot^)

^^

'

Quae

/ ^) -

, ^')

(fos

2) Vigerus notis: Post hanc vocem inernbrum alterum deesse credo, quod ita concipi possit: et R. profenint: Sensus enim id exigit, et S Vox manifeste probant, quae sequuntur. repetita, librariorura, ut saepe fit, oculis imposuit, ut poHuet. in notis: Loci sterlorem prioris loco acciperent.'* Hunc sic explebat hujus hiatura oratio pendula arguit. Bene hi viri , corruptum c$se. locura Vigerus," etc. huncce, monuerunt, nequ-e tarnen opus est hac crltica quae quo rnedela, cura in edd. Philocal. illa ipsa verba casu, nescio, exciderunt, reperiantur, haec videlicet ,,

^ . , ', , ^
*) Desideralur

edd. Phllocaliae.

-^

(.

3) Edd. Philocallac: *) Tarinus

')
notis:

''

Codd.

Edd. Philocaliae:

*) Vigerus
ut
ticipio

notis: Melius,

(nempe

construatur.
,

'.

.''
fallor, abesset

cum

praeeunte par-

nus probo) retinebitur

Sin autera (quod mitunc post appo-

nenda

virgula fuerit,

conjungatur."
videtur,

quam

ut cum quidera Vigeri verba , subtilius, ut verius disputata, pessime Ruaeus intellexit.

') Tarinus in notis:

Codd.

*) Deest:

^,^'

in edd. PliUocaliae.

^^

Male,"

CKQSiTTOVog

, -( , , ,, ' & .
y.al')
^)

&^,, ,. \,, ,
,

'^,

?')

^. ^ &
,

GOMMENTARIORUM TOMO

III.

Kcu

'

37

^')
Kai

^^

(fd-avov-

Gav.

iv

*)

'
ot

^^ -

,,^') ^)

\ ^." /

^^
;;

&
(fi-

'

')

')

Edd. Philocaliae: Edd. Philocal. in textu:

:

taraea in notis: forte

^)
'*)

Gojd^rjvai.'^

Edd. Phllocaliae:
Edd. Phllocallae:
Edd. Philocaliae:
in notis:

^)

.,

^) Vigerus
vcl:
:

texlu

,,^

Godd.
')

^.'^
Pliilocaliae:

^'' .
13. coll.

^ -. ..
. ,,^.^^

Tarinuj

Edd.

) Jesai.
^) Deest
^*')

XLVII,

.
lege:
,^'

Edd. Philocaliae
vero

notis

Tarinus:

LXX.

virorura versionc.

edd. Philocaliae.

Desideratiir edd. Philocallae. ^') Hactenus Eusebius, appositis nonnullis verbls, quibus universam dlsputationera ad capita quaedam revocare studeret, locum, de quo agitur, profert. De Huetlo in iis,

,,'^

quae statim sequunlur, Ruaeura conferas lo-

cjuenteiQ.

38

yov

' '. , , , & , ^ & ^ ,, }

6

'. )(/ . ' '" ((?. '^ ' (^ - , ^ ^ ') ^,' , ' ,
Origenis

Genesin

12.

Nuy^)

y^^Qy

^? nnbg

ycd

'
)J'ity,

7/3

,,"^)
^'
,

i^ov

im

^'\
,

),

13.

'
^)

, , ,
,

'^^

'
1

?/

*)

"' -

^)

]^^)

^^

') Haud satis scio , cur hanc praesentis fragracnti scriem, quam exhibet Philocalia , in sua editionc omiseEusebium prociil dubio vir ilt clanssirnus Huetius. R. doctus seciitiis cst: cum illc taceret, jpsc quoquc obrtiutuit.

2) ]i Cor. XII,

4.

^) Vide Fabiicii 551. seqq.

Cod. pscudepigraplium V. T. pag.

*) Tarinus in notis

Codd.

.^^
Codex:

^) Tarlnus in notis: uterque

Idem

in

notis:

altcr

Codcx:

^.^^ ^^ .

COMMENTARIORUM ToMO

7' ^^' ' (^ , ^^ ,

(^
/.
,

qenoiitfioy iig

^ ^^
,

,
,

ti^

( ^.

111.

^^

' ( . (
,

)^^

/
-

39

(fvoiv

y.al

\)/

/' ^ '
y.ai

-,
^
/'j5''

,, ^)

,
;'j/,

} '

^.

((-

iUfiTO?

)
adai ^)
')

^ ' ,,
^
/]

] '/ ] )
notis:
:

,, . / ^}
Codd. Tliuani;
Codd.
:

^,

-* 7"?

)]-

TariBus

^)

Idem

in notis
iii

},

^) Tarinus

notis

Codd.

*) Exod. IX, 16. coll.

LXX.

.
.^'

/*

virorura iutciprctalione.

') Tarinus in notls: forle:

*) Idem in nolis: Codd.

^."^

40

'') Ji iyEnyojGi'
f(ey

^ \^ ' /.,, ^ ^ ., ' '

Origenis

Genesin

yal"^^

^6.

\Evot/nai

&
oi
y.al

Iv

ncco

Seov^

.
,

& , &', ,
^ '
01

, ., ^ , . .,
^^

^^
,

',
,
')

^
Idem
notis:
notis
:

,, ,^ ,
,*^
,
y
,

77
:

^ ^,

Tarlnus in notis: Codcl.

^)

Codd.

.^*
)

^^ ,
Thuaui

.^'

') Tarinus

subjiciunt Codd.

Cf.

Hebr. , 14.

, '.
CommentAriorum

III.

"
y.cu

'/.,
f

,
d

^ ,, . ) , , . ^) '&.,',.' , & . , ) , ,'

'Slg

-'

41
,

<}

:,

ivinytiaL

14.

',
,

, ,

) ,

'

^)

^)

'

^,

^^

, '", , &,
^)
,

iv

')

Tarinus in notls: Cod(I.

^) Philocalia impressa Cotclcrius in notls ad Cleinentis Kegii Godiccs:

.^^

.'^ ,,.'"

Male. R. Recognitlones duo

:

')

Vidc Clementis Recognilionura Lib. X. cap. X.

*) Ed. Pxuaci sola: i^ *) Edd. Philocaliac:

,,.'^

Male. R.

' ,* ^^,, . , , , , *) , 7 , ,"

''^^
,
,

& , ' ,,* ^ ' ( .>', , , ^, ] ^.,', , , , *

4'2

Oricenis

Genesin

8)^,

^^.

"Oawg
^y

iintiv f/ti'
*^

^,
of

(,

tj

^,

(.

(uotoiy,

ty

ty.Xitypii,

(cyininuvatfog,

<[(
/'

li^

nanna/eTy

'

htno)

tv

'

'.

o/zoj?,

a(ft

^) Cotclerius cxliibct:
notis:

^) Tarinus
*)

Godd.

Idcm

in nolis: Go(ld.

^^

*) Gotelcrius ad raarginera: AI.

,^''

. ,/ ^ , ,
t).8v0^8oop
,

COMMENTARIORUM TOMO

^.

,'. *^ (, / , . '/.'/.. ^')

&,
^)
,,

, ,
Ot

" ( ( (^ '')

III.

43

tany,

ort

,^^

,^^
:

^)
^(fe

.''

'^ .

tcxtu Edd. Philocal., itcmque Cotelcrius, Tarinus in notis: Codd.

,,OTt

^) Taiinus in notls: Codd. ^) Desunt verba

:

,''
:

'^
in 6

pro:

Clerici cura iterum cdito. jNIale.

*) Tarinus in notis:

Codd.
Godd.
iteni<j.

') Tanniis in notis:

." '^
A1"
etc.

textu Colelerii,

Item Coleler. ad inarginem

^)

Edd. Philocaliae,

Cotelenus:

,,*"'

44

EK^)

'
.

:
,,
iilS.cu^')

:.
^}
6

'
,,

( , -." ^ , , 6

(^('.

*)

^, ,
iv
^)

, '" ' ,, * *"' '"." ,, ' ,,

, ,,
,

(faivsiv

*"
:

^)

Hoc fragmentum
I,

Idcm

exstat edd. Huet.

Tora.

exhibet Pliilocalia cap. XIV. I. paginis 15. 16. 17.

2) Genes.

^) Edd. Philocal.

,,f
redundat."
in notis:

scribendum

,^(^)'

itcmque edd. H. et R. in textu: Tarinus tamen in notls legendum: Itera Huet. ad marginem, Ruaeus in notis: scribendum:
*) Edd. Philocal.,

" , ". ."

16. 17. 18.
,

edd. H. et R. in textu Tarinus taraen in notis: Item Huet. et Ruacus, ille ad rnargineni, hic

iteraque

,,

.^''

*) Tarinus

notis:

ulerque Codcx

Thuani:

." ,"

, ,
,

,, ((& / Orig.

Gen. Comm.

(<

,
.

45

,,((Q/eiv'"

y.ul

'& , ,, . , }, 6

^,, )(. ,. /' , (,

,
('.,

^,

& ,
,

<^ (-

^)

^,
,

& & , . ^ , ", cuX

,

,
^
6

*)

,,
ita

Edd.

Pliilocaliae,

habet Tarini editio,

-/

dus: vitiose, si inus seponere.

modo Quod

^^ Huet. in noiis: lcgcbat tjuoque Gcnebrarmendosara scripturaiu integra scisl conjecturae locus est, ita legen''^

ct ita

dura esse suspicari possis:

.''

Moses

Huelius, cuj assentiri sinipliciier dicaiur

Quibus Ruaeus hacc addit: liaec possiim, qnod alibl ab Origene

ct

. ^

itemque edd. Huet. in textu:

-^,^*

46

Origems

Genesin

^ ,
,,
rrj

^, . ^; '
('/.)
liyvoiav
^ y

>((.

"^^

,' ^' ., &' , , ,

y.ccl

i(fiGT(<yeiy

(([((,

ff

'

^^

iv

''

^-

& '/,
^^

, . , ,,
' ,,^') ''^
,

'

'^^

,,- *) ^

& , '^ . , ,
:

Joann. V, 19.

."^
dex:
3)

')

.""

,''
.

textu Edd. Philocal., itcraq. edd. ., Tarinus tamen notls: ,,uterque Thuani CoHuet. ad marginem: scnbas:

,,-

Joann. , 29.

coll.

edd.

..

*) II Cor. V, 19.
*) Tarinus

Hic notis: Cod. Regius: Thuani Codd. quorum in locum coraraodum succedunt libri contra Celsum a Dav. Uoeschelio edili."
deficiunt
,

, ,' ([ 9.
/,

COMMENTARIORUM TOMO

'

47
iv

& '
,' /
,,

^)

^'
,,

, '
,

(taL'

< ,'!'.

^-

^')

.'^
'

,''^

^)

/.

^ *). 1<
') Iluet.
=

: :^.
:

ad mai-gincm

scribas:

.'"*
cap.

Gcnes.

16.

18.
III.
I.
,

^) Eusebiiis Hist. Eccles. Lib.

Origencra in Tomo III. cxposltionum in Genesin verbJs comraernorasse. inquit,

Valeslus uotis ad hiinc locum ait Tncrito dubltari posse, unde incipiant Origenis verba, an a vocibus iHis: an potius ab istis edd. Hnet. hoc fragmentum desideratur, iteruque reliqua, quae sequuntur, oainla.
,

()

.)
cf.

^,
:

Verum tamen

.,

, .

'
docet, haec
tlisertis

*) Eiisebius,

cd.

Hcinichen., cxhibet

48

(, & ^

,
,

..

\\-,

^ , ^) . ^^, ^Origene

'/.

;
^)

,^
6

,, ')

^,

(^,

']

/ ')]

2
.

,, .^'^ )

&'

^)

,
^)
befisianis,

,,"
ac
I,

^ '"
notis
Savil.

/
,,

,
' ,,^)
,

'-

et

."

') Valesius

ad Eusebiuin:

,,Cod(l.

Med. cum Fuk.

2) Genes.
in

tv scriptum habent: rectius, ut opinor."

11.
est

^
Maz.
Cora-

Desuintum

hocce fragraentura

e scliedis

quarum margine

descriptura dicitur c Ca-

teua Msc. Mazarin,

quac ipsum Origeni vindicat. At Catena altera Regia habet ut Theodoreti. Orlgenis tamen esse vix dubitarim, quippe quod Procopius exsciipserit in hunc Geueseos locura. R.
*) Gen.

11.

Selecta

in Genesin.

49

'^ '^

}," , '" ,*^ , ^ ^^ , &. ^ ,, , ,, -:

,,
^)

, ,,'^ .^' ' '} . &- ^') ,

'"^
^ '
initfe-

)^ ''^

& ,

GoJ.oiy.ioaov vohoOc.l uvvcaca,

'.

,,^''^

' ,,
&&.^'
?.&

^, ^

nltiGTbiV

' ,,,,).)

,,""

,,'&^)

' .^^
,,

^'

^)

>;;

^)

"^

)''^
rj

'

' ,,^,

ona^)

,,'^)
,

it

(^'

Genes.

22.

^) Exstat hoc scholion

nis exscriplum e

Catena
26.

jNIsc.

iisdcm schedls CorubefisiajMonspeliensi. R.

3) Genes.
*)

I,

Integrum Iiocce fragmontiim habetur apud Theo-

doretum

XX.

pag. 32. ieqq.) Quaest. (cf. ed. Hal. Tom. I. In Genes. cap. 1., et Ofigeni etiam tribuunt schedae

Combefisianae. R.
') Gfr. Psalra. CI, 6. (C.)

) Psalra.
')

XXXIV,

15.

(XXXIII.)
**)

Genes. VIII, 21.

9rigesis Opera.

Jes.

I,

20.

"VIII.

50
(fttoly

aal

icyiotgy^)

^^

,, . ^ ), ^, .& ^ ^ , ((,

; ^; ' '
Origene
,

ycu

AJojoTj, y.tu

^.

'-

Jf,

\]

l/.

,,^^

.^^

Li

,, , ; \4 , ^ , , ^ , ^ ; , ^,

, , ,,
, ^
.^^
Ei
6

,,'^)

^.
;

iv

-,

*)
cditlo:

Ed, Thcodoreti Halensis

/?."
:

^) Eadera

3) Zachar. IV, 10.

iv

)'^)

/}

([

notis: Co(ld. et Pici

*) Psalm.

XCI,

4.

(XC)

Selecta

in Genesin.
y.cci

51

9^

('(

(fcdviTca

Mu)g7i

noVui.

, .

(,,
^a
s,y.ca

. '^
,

& ]

Xoyiy.ri

tpv/Tj

,, . , ^^ ^ ' ,,^^
,

')

^)

iv ?}

,i-

,-

"

.''

obJ^')

.
,

'
: :

^)

'')

?} '
deest

~
'-

,,^)

*)

Combefisio legendum videtur

Tidetur necessarium.

,
',"
,

quoJ

^) Ed. Halensis in notis

.
TK?

3)

Cor.

XV,

49.

*) Deest

edd.

^) Ed. Halensis

in notis

recepta lectio est

Praestat

autem
a

lectio
aliisqiie

quam

..

raulti

quoque Codices,

tuentur.

locum Paulinum Rom.

. ' ,
Mxllio

Particula

subsidium vocati, hoc loco bene addltur."

in

^) Editio Halensis in notis:

toD

.'^
,

"VIII,

Codd. et Plci edilio Alludlt Theodoretus ad 13., ubi recepta lectio est

') Editio

Halensis in notls: verba: Kal desiderantur in Codd. et Picl editione."

10. coll. edd. N. T.
1*

'

*) Cf. Goloss.

52
frl/MVti

.''
')
,

y.Q6i^vuog uvd^nionog

' , , , ^ / , . ^ , ,& ., &/ ', . ,,/

Qiog.

,)/ , ,
Origene
-'/

(
6

y.ai

d^^ov.

,,-

''

' ^^"^^ '^"

vuojy

,'

,,')

^^ '.^ , " '^')

,&,

cFi,^)

,
,

,
"*)

) Luc. VI, 36.

coll.

2) Matth. V, 48. coll. edd.

^) Genes.

28.

<^,

plenda fuerunt, cuin in ed. dera fere sunt, quae Picns p. Ed. Halcnsis:
Exhibent
lioc

& ,
edd.

. . . .
textu
notis:
e
:

Ed. Halensls

.,

Verba

God. nostro supSiimondi desiderarentur, Ea15. seq. eshibuit."

Idetn legitur R. Genes. cap. I. (cfr. ed. Halens. Tom. plurimis ab initio verbis omissis.

')

iragmentum schedae Combefisianae. apud Theodorctum quaest. XX.

*) Ed. Halensis, fronte poslta:

cfr.
,

pag. huj. not.

I.

pag. 35. et 36.),

5.,

Laec habet in
,

ovucaoy

'

'' ' , , ), & . . ,, ^

6

& , , , , &. , & ' ,

Selecta in Genesin.
,

53

^^

aq/eiv
,

,
})

^)

"

^)

**)

/^)

^.^^

^^

'

rj/

.'^ ^

,,^}

ot^)

}]7

,,^^

^^

^^^

&

)'

*)

Ed. Halensis: ,,/;

52. not. 6.

^) Dccst
^)

in ed. Halensi.

Ed. Halensi:;:

*) Dcsunt verba:
*)

^^ . . ,, ,^''
V"

Cfr. pag.

ed

Halensi.

Ed. Piuaei
IIT,

ccV"

,//Z

.,

ed. Halensis:

,^

) Genes.

1.

') Act.

XXVIII,

4.

^, ,
'^)

) Deest ol in ed. Ruaei.

) Levlt. XI, 21

24.

''''
vlrl:

*") Ed. Ruaei sola:

LXX.

. .
coll.

edd. N. T.

Ed. Halensis:

,,

54
;1')
i))u

'^^

y.cu

. ^)'
y.cu

Origene
oiiotu
y.at

'//

-"^^

"*)

^, .'^^ .^^;

, ',, .^' , ' , ciav

,

,'^)

^) (

,.
6

, ' &,

y.al

y.al

iv

^,^}
^^"^)

^^

-^

'-

'

')

,,*^)

, ^ ^^ .^^ "
6

,
allo

rrj

ay.Ttj

')

Verba:

in

LXX.
^)

virorurn versione legiinlur.

in sola ed. R.

^*)

^) Deest

Omnes

editiones:
in

*) Deest
^) Deest
ed. Halensi.

^)

LXX.

viri:

Ed. Halensis
cls interjectis,

in notis:

enira loco partlcula

')

Ed. Piuaci sola

) Ed. Halensis:

'") Dccst
*^)

LXX.

viri

^^) Ed. Halensls

3) Genes.

tum autem recipienda

11,

,, ^' . -& -, . . .
Cod.
est a

LXX. LXX.

.
,
:

t'ij/i

ordine

viroruni versione.

interpretura versione, itemquc

.,

et

pau-

sed perperam: utroque

verbis sacri scriptoris aliena."

omisso articulo.

^) Psalra. VIII, 6.7.8.

sola cd. Ruaei.

iii

noiis

Cod.

tcx-

fuit lectio Pici.

2.

^*) Origenis essc hoc fragmentum,

quod
,

ei ellara

buunt schedae Combefisiaaae, suadent ea quae ipse habet Lib. IV. de Principiis vovv
:

tri-

'.

^ .^*, , ,
' ,,^')
y

,,, ^^& . ',

Selecta

Genesin.

55

oiany.i-

ty

iV

'

"^

, ^^ & , ^. ^'
'^.
,

' & ' ,, '' .^^

^"^^

&
6
TJj

^] '^)

."^ '^) ,,'^

^

a<f,

\4'

' ^
^^
6
5.

^ )l;iitVov,

^) aX)J

,,^}

}
-

,,^)

Et quae habet Lib. Vf. contra Celsum nura. 60. Vide iocum. R.
^) Psalra.

),

,/ ; ^
',
Ed, Ruaei:
versione.

CXLYHI,

l/vvOaav,

2) Genes.

4.

^) Deest
*) In

in

LXX. virorum
lioc

scholion Montefalconius no.ster In suis ad Hexapia Origenis notis Torn. J. p. 16-, ubi raonet legi in omnibus Calenis jMss. (juas vidit , at sinc auctoris nomlne. In Monspeliensi tamen Catena Msc, quam vidit Combcfisius, Origeni tribuitur, R.
cdidit

lucem

\]

) Montefalconius habet:

'

6) Genes. V,

1.

^) Gcues. 11, 8. 9.

56

/^ "^^ ' ^, ' ). . "^^/ '' ^^^^; "'^" "^ ."

QKioi/

}',

tv

^ ',
y.ul
,

Okigene

hn

' -'
.
,,^)

^ , , ", . ^, '
"^

^,
,

'] ,
//
6
6

,,.'^

(faoiy

,,
"
,

, 1({
*)

^-

' ."
strimytlio

'^/

,
6

, (f

?..''

"^^

,,

,,'^^
') Exstat

hic

contra sine indignatione

retulit,
IT,

locus

Origenem,

Oralione Eustathii de Engacujus verba postquam non

addit:

^..

&6,

1\.

{}

^) Exliibent liunc locura scliedac CombeFisianae, ia qulbus descriplus dieitur e Catena Monspeliensi. R. 3) Cf. Genes.

*) Ed. Buaei:
^) Genes.

^.
8.

coll.

pag. 55. not.

7.

Cfr. Gcnes. II, 11.

12.
(cf.

^)

Ex eadem

pag. buj. not. 2.) Catcna. R.

^) Genes, II, 13.

,,&,'" ^)
^uc

jjKtto^)
;'/].'"''

' . ', ," , ,., ' ,, ., ) ' ,

,,^) &( '^^ ^, )
L

. .. , , , ,
Selecta in Genesin.
ntiaav
*)

57
"'''"

'
^

/' /.
01
y.ai

'

).^.
-iv

/-

.
6

^')

,,''^

'^^

'

.^^
2)

,,f;^)

J'

^ R.

')

Ed. Kuaei:

,,^," Montefalconius: ,,.^^

Catena.
Pi.

^^

eadera (cfr. pag. 56. nol.

II,

^) Genes.
**)

15.

Exstat in sclicdis Combcfisianis. R.

11,

") Gencs.

16.
II,

*) Gcnes.

^) Cf. Genes.
II,

17.

') Sap.

Salomon.
versio
:

I,

13.

17.

LXX. virorum

, ',
58
iiyeg

ol

'/.
y.vniog

Origene

,,^')

6
,

.^' -)
xhOVy

,, .
., )
votTp
,

;'
liJrai
,

^.

tvtJvOty

,
,

, , ^, ^} * , , ,. , ^
;^^
6
7f

^ ,

^) <^

^ ,
,
*) 6
:

, , ,

\-1'

,,

, ^,-

^^
,

^. ,
III, 21.

1<'

^)

Cod.

Genes.

^) TheoJoretus qii.iest. XXXIX. Genesin (cfr. cd. Halensis Tom. I. pag. 53. et 54.), et oranes Catenac uno consensu trihuunt Origeni lioc iragraentum. K.
^)

II,

.^'
et Pic.

(in God.

.,
:

Efl. Ilalensis in notis

perperam)

4) Gcncs.

23.

^) Ed. Halensis in notis

*) Ed.

'^ .

Cod.

ct Pic.
et

Halcnsis in notis: ,,Cod.

.^'^ \
Pic.

iy.EL

y.siav

\)^

,.
.
-^
*)

Selecta in Genesin.

')

\).

&

,,^)

, . ^

.
.^^
III, 24.

.^^

) ,' , .
,

59

oi~

'/.

^)

*^

(/,
^^
"'')

(faalv

'

,,76^)

^/,, } ' ^& .^ -^ ' .

\4}.
,,^)
,,^^)
') Ed. Hal. in notis:

"^ ' ^ '' ~

&'
/Uf."

ort

6-

^)

.'*

,
et Pic.

Cod.

.^'
:

^) Ed. Hal. in notis: 3) Genes.

desunt verba

*) HIc locus desumtus est c schedis Corubefisianis. R.

') Cf. ep.
') In

^) Genes. IV, 8. ad Hcbr. I, 14. luccm eclidit lioc scliolion Montcfalconius no-

ster in Hexaplis.

R.

)
')

Genes. IV, 13.

LXX.

vlri:

.
*") Gcncs. V, 3.

schcdis Combcrisianls. R.

60
jijy

Origene

.''
,

7/')
,

tlvat

'

-\4,
6

.^ ,
L
6

'
\4 ^,^')

^Aihcu.

,,,^)

iv

'<^('''

^ . . ^ ^, , ' ^, /, }^ {/,. ^) '^ <^ - . ," . ' (^ , ^ ." '" ,^ ^,

^. /^ ^
-.'^
-

' ,,
"*)

^)

^
6

jEt^)

,,1^)

-'^

cOS

,,'^')

at

,7 '")

/^'

^)

iisdem

scliedis.

.
(XXXVIII.)

) Psalm. LXXIIT, 20. (LXXIi.) 3) Psalm.

*) Post
inine:

5) Genes. V, 22. 6)
sianis.

. '
XXXIX,
6.

Codd. Regii addunt sine aucloris no-

R.

'

Habetur hic locus

R.

iisdem

schcdis

Coiubefi-

') Genes. VI, 7.

S)

Ex

iisdem sclicdis Corabcfisianis. R.

locuiu
l\.

9) Genes. VI, 9.
^^')

bcnt, scd Roraana

Quaedani Catcnac Ongcui

liunc

lia-

tribuil.

Selecta in Genesin.

/] ^''' &} ) ^. ,,
Nvv

' ,,.
^)

o^

, , ,
^
,

^^

^, , ', , . ,

tntq^oeTia

^. '
61
.,jV-

.^"

5."

,,^^

/ , ), .
.^^
iv *)

,
,\4)^
"1-

^,
,

^Evoj/.

'.

"

,,^

' (^ .

^^ '
.
"^)

' ,
]
,
:

y.a(fOanv'
) Genes. VT, 9. 10.

. '^ ^ ' , ^ &. , ^ ,

<^.
6

Roraana hoc fiagmeulum

schedis Combcfisii (lesnmtum dicilur e Catena qnod Montefalconius noster edidit in observaiionibus suis ad Hexapla Origenls Geaes. V, 25. et 26. R.
lii

^)

3) Genes. V, 28. 30. 31. 32.

*) Monlefalconius
') Genes. \I,
l/.

H.

12.

62

yrjj^y

' ' , .
'/''
qihioEi

Origene

tnl

}'/]?"

\4/.^)
6

' ^([ .
t)

"^^

'({ , /^ ' (, , ' , ^

)
')

'

iv

"

'/

^^

'. .,

,,^^

,,/, *)

,7 . ' &, ,.
oJ
,

((

.^*

,
'.*"

,
,

, '
,'^

,,'^^^

,^

^)

^)
')

,,
est e

* , ^^'
Catena Romana. R.
3) Ro^,
yxij^ 8,

Desuratum

2)

Rom.

Vlir, 7.

*) Genes. YI, 19.

^) Oi-igeni tribuit Catena
befisianis.

Romana

in schedis Cora-

R.

^) Genes. VIII, 16 coll. ') Genes. YII, rura versloae. ^) Eidem Romana. R.
(cf.
2.

LXX. virorum
in

vcrsione.

Deest
huj.
not.

LXX.

viro-

pag.

5.)

trlbult

Catena

Selecta in Genesin.

'^.

' ,,^)
t]V

'^'' _.

" ', ^^
ifvati

63

,,' ")

^' ,, .'^
,,')

^ .'^^^ '
,
,,

} , , ' (^ &, . * ,,, ^, .^"

.^^
,,^^
6

^,
."''
.*'
[/

, ^^,
6

.'^

'^^)

' ,, '

{^-

')

'

,
')

).
,'^

,,^)

(
],
e

Rom.

ut nos,

2) Genes. Vil, 6. ^) Origeni tribuitur in schedis Conibefisll. R.

,
cd. vero

Lachm.,

, 14.

Ed. Knapp.

*) Gencs. Yll, 15. coll.

LXX.

virorura interprctationc,
scliedis Gombefisii. R.

^) Exscrjptus est hlc locus ^) Genes. IX, 1.

'

5.) scbedis ex

Habetur hic locus iii lisdem Catena Romana. R.

1.

(cfr. png, huj. not,

^) Gcnes, IX,

9) Genes. IX, 2.

64

. ' .' / ' . ^, /^ ^^ , , '^^ & / \}

y,cu
,

Tfa ^)

y.caa

, , , (
Origene
<faoy.(ov,
y.al

(fo-

ot

y.al

'

,.^^

' & & .'^ ^' ^ . . , ^) , ^., ' , .'^

,'
^)

./ '.
, ,

\4-

ipv

-6

^)

,,^''^

,,'^}

^
63.
6.

,,'^^

') Exstat

eadera

(cf. pag.

63. not. 7.) Catena. R.

-) Genes.
tatzone.

IX,

4.

5.

coll.

LXX.
(cfr.

virorura interprepag.
not.

^) Orlgeni Catena. R.

inbuit

eadera

7.)

4) Cf. Ezech. XVIII, 4.

Genes. IX,
cfr.

Eidem (scll. Origeni, Catena Romana, aliae vero

^)
') Genes. IX, 6.

pag. huj. not. 3.) tribuit habent. R.

^) Genes. IX. 18.

^) Exstat hoc fragmentum et apud Theodoretum (cfr. ed. Hal. pag. 69. et 70.) quaest. 57. in Genes. et iti schedis Gombeiisianis. R.

') Gfr. Genes. IX, 18.

,, ^' ,, , ,, , '. , , ' ^) .'^ ^] ' ' ' .^

Selecta

Genesin.

65

01 viol

'/,9"

Xuyaay;^'

,,"^)

^*'

^)

,
,

' ,,
6

).

' . , ^ , ,, '^ , ''^, .

^^
,

/}

', , ,
*)

'.^^ ^'.

,,^^

T^Qf

.^'
,
Cod.

,,^)

')

Ed,

lial.

notls;

ct Pic.

.'^
.*^
notis:

2) Gencs. IX, 18.

^) Ed. Hal. in notis: Cod.

*) Cfr. Genes. IX, 18.
*) Ed.

et Pic.

Hal.
deest

in

textu:

Cod.
vlt

et Pic.
:

Picus

,'^ Ad . ,,marginem

itaque notaintcrpre-

aut siniile."

*) Cfr. Genes. IX, 24. coll.

talionc.

LXX. virorum

') Ed. Hal. in notis: Cod. et Pic. ) Cfr. Gcnes. IX, 18.

OttiGENis Opera.

^'
5

VIII.

6G
yttQ, ffV^')
>^''

Ohigene

{}:

^^
y.Qodiv

Xavauv

, '^ ) / . ,, (( & ' , ^ ' ^,

, ^^, ,^ . .
^jn
,

(/

yr.) ^cTifeO'^'

..

y.cu

tl

lov

(<

"^) y.cX

^'
,

, ^,^^ ,<[ .^" ,'? ([

."

^^
]

7/

*"

^' .
)

, ) ,. , ^ , ^) ,
,,*')

,,

^')

^)'
,

'

&. /-

,/ .
et PIc. et Pic.
viri
,
,

Ed. Hal.

^) Ed. Hal. in notis:

3) Gencs. bent, pro

:

IX,

'*)

Genes. IX, 11.

,
25.

notis:

God.

Cod.

.^"

.''^
exhi-

LXX.

*)
at

Hunc

duo Codd.

^.

locuiu pleraeque Catenae Diodoro tribuunt, Regii, inquiunt

^) Cfr. Genes. VIII, 21. coll.

LXX,

virorum versione.

. &)&' ^, &
Selecta in Genesin.
,,Kcu ')

'
,

67

IqvTtvasv

?." "^^

qvGiv^

-.^'

,, .'^ ,, .'^
^^
^^

,, .'^
^)
Ntjje,

-."^

,, ^)

., , . ' & .
6

^'-^^^

'

,,',^^

^-,

c'jS

'

')

,,^)

.'"'

^^^
schedis Corabefisii
tribuit

' ,,^^^

IV,

cfojvr]

Genea. IX, 20. 21.

^)

gmenta Origeni
habent.
Pv.

hoc et tria sequentia Catena Roraana, aliae

^) Cfr. pag.
htij.

fra-

3) Genes. IX, 20. 21.

5) Cfr. pag. huj. not. 2.

not. 2.

) Cfr. pag. huj. not. 2.

') Gencs. X, 9.

*)

Hoc

scliolion Origeni asserit

1.

Catena Romana. R.

^) Genes. XI,
'^)
fisli.

/,
')

Exscripsimus hoc fragmentura e schedis CombeSimile vero quidpiam haVet Origenes Lib. YIII.

contra Gelsum num. 12.

,,

..
'''
R.

&
,
30.

Ei

,
,,^
5*

'
\pv-

'

Joann.

68

Origene

^'
i

y.(u

<

XCU

^).\

, ,
.^^
(fr]V

'

,,'')

(^

.^^

^^ /
oiccffooap
(foivriv

) ^ ,,3 ^ /^ ^ ' ^ . , , ^ &, ,, , )' , . ,

inl

'
,

iV,

,,/ j^^

-^)

*)

a(fva,

,,71*)

^^

^
6

iv

7]

, ^^ \4 .
,,''^
6
^

, .^ .

. .
.^^

\.''
^Eqi-

'.-

,
:
viri

^^^
(/
et

.
3)

) Genes. XI, 1.

^) Genes.

7.

LXX.

schedls Combefisn. R.

*) Cfr. Act. lY, 32.

*) Genes. XI, 26.

LXX.

*)

schedis Gombefisii. R.

') Genes. XII, 10.

^.

*} Origeni tribuuat tres Gatenae Regiae. R.

Selecta in Genesin.
,,0/*)
(i^

Xavttvcuoi,

y.iu

yrjy.^^

xovy ,
y.ovaiVj

^, 3) '(,

,
,^^

'-?^)

(fccvkot

&, ,
,/^)

' /. ^'
(
^.
6

. ^

^ '
ot ot

XayuyaToi

y.caoi?)

69

^''

*^

\4,
,

,
^

, ^,"^^ /^

, . ^'

\4\ , ,, ,
') Gcnes. XIII,
7.

,\,

', Ei
RoiuaDa
in

, .
Gatena
,

^) Origeni tribuitur Catenis. R. 3) Gcnes. XIIT, 9.

iisdem (cfr. pag. 68. not. 8.)

*) Exscriptus dicitur Lic locus c Catcna schedis Combcfisii, R.

*) Gcncs. XIII, 14. 15.

^)

Ex

eadcra

(cfr.

pag. huj. 4.)

et iisdcra

scliedis Gombcfisii.

R.

70

^"^}

& ' ; /^ &^^ . ,,. ' *

Origene
tiy.bg

6>).*

,'^^

, ',^., " ' ^ ,& , ^ , &. ' , ,

*)

}.'*

,,^'

6\4,

,,."^

,,)

.''

)]

^)

^
?
,

.
-,
}^
')

,,''^

,,)]^)

,^ \^ &. " . <^ ' ^

;" '.
^)
.
Genes. XIV, 11.
Iribus Catenis Regiis. R.

'

^)

*) Ed. Ruael: *) Genes.

XIV,

,
13.
16.

^) Genes.

XV,

5.

)
^)

Ex Calena Romana. R. Ex eadera (cfr. pag. hnj.

') Genes.
not. 6.)

XV,

8.

Catena Ro-

mana. R.
) Genes.

XV,

yut^."

^,^^ .
('.
^}
/.,
^

^, . , , . / ,, , ,
Selecta in Genesin.

'^)

tig

uty

\1,

' ,,^} 1^4() ;" ^[],

yeviad^ta

^-

71

, , ^,^ ^ ; , .'^ )^ ' ^ '' . . ' ( & ^ ^

, ,,"'^
,

' ^.(^' ' '

6

.
,,

,,-

.
/

/'
^

Jia^)

)'

'^^'
^)

,,

]''''

, -

,,^)

<[

'

.''

.
4.

')
'^)

scltedis

Comberii,ii. R.
16. coll. pag. 70. n.>t.
16.
9.

Genes.

3) Genes.
*)

Ex '') Kx "ou
:

.
sclieJIs

XV, XV,

*) Geiies.

XV,

13.

scheJls ConiLcf.iii. K.

^) Gencs.

XVI,

CuiubcriiU

Iv

Ed. Uuaci

72

^liQctu^, fUA'

^^ , () ' '/^ *( .'^,

OllIGENE

')/

navioyg

\ ^, , ,, ,,^ .'^
(Te

' \ ,^ .
,,1')

.
-

^)

!//,?,

^, -

i^

,,^)

<)6

;/'

^'^^^

''
'

."

"^

^,
,,KaV^

.^^

,' ,4"
^) ^)

.^,*"^

inl

^^^

^ ^,
^)

,,^)
^

,
^)
*)

. ^
f|w
schcdls Combef.sii.
1\.

' ,,),-

^, '
^""

) Genes.

XVII,

5.

3) Gencs. XVII, 18.

=

schedis Combcfisii. R.

Gcnes. XVIII, 11.

Ex

schedis Cornbcfisli. R.
^)

') Genes. XVIII, 23.

Catcna Roraana. R.

9) Genes.
")

XIX,

1.

Ex

trlbus Cateuis Regiis. R,

2! ',

^
6

xnrnor,
6

. ,
",
,,^')

,,')

,
^

' '

?.^
,

Selecta in Genesin.

73

.'^ ^"^^

,
6

.'^ '
]

,,')
iv

*0^)

^'^ /, ,

^, .
&
^^
*)
,

,,

(^
,,'*)

iv

.''

, ,
,^'

*, ,
,,')

.*^

,
') Genes.

,^'^^^

,
XIX,

3.

^)

^) Genes.
*)

11.

LXX.

Ex

schedis Combefisii. R.

, . .
^)
viri:

,^^ "-
iv

sckedis Coraberisu. R.

*) Gcnes.
**)

XIX,

25. coU.

LXX. virorum
R.
^) Qenes.

vcrsionc.

Ex
Ex

scliedis Combefisii.

') Deut. )

XXXII,

32.

XfX,

26.

schcdls Coinbefisii. R.

'<) Gencs.

XX,

4.

74

^)

(fQOVOvVTa*

^
6

', .{.-. ^/ '

t/si

Origene

' ,,

''^''

'

.,/.ic?.6t^-^

^''"^

'/.
^ri JfiV,

,,/

,-

cafijy.tv

y.cd

,,^^

eintv

^, ' ,,7Jot'^)
^)

((
,^^
,^^

" ,
r\

&^ ,. , '
6
''i2C

"^) ^^^ ^..^^

wJf,

,''
ivo,

, ' ' ,,,^'

^^^^

^'

,^,'^"'

,,',^"

>)

schedis Combcfisil. R.

3) Genes. XXII, 5.
*)

schedis Corabefisii. R.

, / ' ' ' '' ^ ,

, .""
^^

\4()

'-

,"^

^Lnoiuadiov''^

,''
,*.,^^
BccvC,^*

. ,,,,,,-

-'

,,,"'

,,/^ ,^(
/"'

,,'',"'

^)
:

Cor. Vli,

1.

LXX.

vlri

5^ Hebr. XI,

19

6) Genes.

XXII,

(j.

')

Ex

schedis Combefisii. R.

8) Genes. XXII, 20. 21. add. vcrsibus 22. 2:5. 24. coU. dc nominibus LXX. vlroruin inlerprelatiouc.
^)

Es

schedis Combtfiiil. R.

^io^)
y.cil

.^
'
,,,^^
') tyu}
,,'

Selecta

in Genesin.

,,,^^

'.^
ny]yijg

75

,,/?/'
v^caog.^^

y.ivov.

/Jou

.'^
*')

y,Kca

({
(fiav,

,,^)

()(^

.''

(^

& ,
/, ^
&,
v(fo.

,'"

,
'
..

tnl

,,^^
y

,
^
,

',"^

-''')

' ^^ ,^, , /.-

? ^) ' ^ '.- ^ ) & -^^ ,,7;^)

.^^

,,71*)

^?.9 &
13.

^^

') Genes.

XXIV,
XXIV,

2)

schedis Gombefisu. R.
14.

^) Genes.

^)

Ex

schedis Combefisii. R.

) Genes. ) Genes. ^)

'")

') XXIV, 21. Catcna Rornaua. R. XXIV, 62. LXX. viri: Catena Romana Cyrlllo tribuit aliae Origcni. R. Genes. XXIV, 63.
,

} / .
,

'\

^) Jer.

II,

13-

")

schcdis Gorabefisii. R.

76
(orouKOfy.

' ). '/ .,,^) " ', ' .

d-ioVy

'^'

,,^)

(.^^

'.*
Origene
Ji,
6

* '/.^ '

,', .''^

.^ ^, ' , ^ , , .
,
\4
y.al

.
^)
,

,""

\,
6

y.al

^
^'*"

' ,,^ , ^ ' ' ^ ' ^) , ^'

^^,
,,?^)

.'^

,,Xizrot'o" ^)

,,^

,^^'*

,^^*"^

^^^

^^^^^

'^ '
^*
,,,'^
')

,,';'," <,?/;,"
^

'
,^*

ooff' ,,,,,''
^'

,,,^^^
^^

^^,'^

^^^^

/"Q'S

//* ')

,,'iv^oajy,"

Cfr- pag. 75. not. 10. coll. not. 11.

2) Genes.
3)

XXV,

1.

LXX.
1. 2.

viri:

schedis Corabefisii. R.

*) Cfr. Genes. coU. dc nominibus

')

LXX. virorum

schedis Corabefisii. R.
')

^) Ed. Ruaei-

.
XXV,

^
.

,,1-//3-

3. 4.

9. 13. 14. 15. 18. interpretationo.

Ed. Ruaei;

'' * /* &' ]'' * ^, ,, . ,

,,2'faa),"

,,^'*

]1^'*

,?.9,"

' ' *' *'

SELtcTA iN Genesin.
77

z/oi'U,"

,,il/(T(7/J,"

^" ,,^/'
^^,^^

,,-

,,/^,"

,,-

J(>,*'

&' ,,,''^
^^^'^
^^
j'jJ

,^^'' ^^^^^

,^^,^'

,^','^
tjJ

,,^,"
^
^"^^

/.

// yy

'''''

'^

." )

|/,
rrot5

;1

^^"^^*

^"^

'-

/oj)

,^
,,-^''

, ^ ,, , ','^ ,
^^

, ," *} )
/.'^

''

^,
iv~

,,^}

^,,
')
*)

. ^ ." * ^ '') , ' .

6 ^)

iv /;

') Genes.

XXVI,

2. 3.

schedis Gombefisii. R.

^) Gencs.

XXVI,

Catena Ronaana.
11,

Pv.

') Gfr. Rora.

14.

15. coll. cdd.

N. T.
quac
Car-

)
^)

Gencs.

XXVI,
li.

19.

iluabus

Catenu

Rcgiis, t altera,

fuil

dinalis Maz^tnni.

78

^^'^)

. ^^ '. ^
"OOiv

^(&

^?,^

."
,,'*)

^ ' - ty.uOtv
(fi^icQ

Origene

.'*^

'

txtQOv^

Jiu'^^

y.iu

'

^^^^)
,,
)

/'
6

(fojvrj^

() 7,?." ^)

^^

^,.
,,

,,'')

; ', .
^,^'
Iloiccyan
6

-/?

, ;

^'

^'

.'^ '^^)
^)

\4 /.^' ,, -

0*, '")

,,'1'')

'. ^ ,,
6

')}

* ^,. ..
.'^'
R.
22.

') Genes.

XXVi,

22.

^)

iisdem

(cfr. pag. 77. not. 7.) Catenis.

3) Cfr. Matth. V, 11.

^)

*) Genes.

XXVII,

schedis Corabefisii. R.

6) Genes.

XXYII,
II,

20.

')

Gencs.

XXVII, 27

schedis Combefisii. R.
15. coll. vers. 14.
5.

9) II Cor.

") Psalm.
') Genes.

XXXVIII,

(XXXVII.^

XXVI

i,

42. 43.

ffor

.^'^

no^hQ(^ov

^ '^^ ^
Selecta
y.tu

^
(h],
^

J'

,,)
.//)

^)^ '

^ ^
^.
^)

,',
in Genesin.

dg

79

~ ^.

. ,

,,^'*) .'"''

, ^ ,' ^
L.

^'

)'

XavaciV.'^

^
6

'/,

^/

, } ^^ ''
,,^)

vv)J

').^' ^)
') 6

,,^.'' /

^')

^^

^ ^*]
6

y.

')

schcdis Combefisii. R.

2) Genes.

XXVIII,

1.

^)

schcdis Conibefisii. R.

*) Genes.

XXJX,

31.

LXX.

viri

^) Cfr. pag. huj. not. 4.

.
quae
fuit

^)

duabus Gatenis

licgiis, ct altcra,

Car-

dinalis Mazarini. R.

') Gcnes.

XXX,

27.

^)

schedis Coiubefisli. R.

80

^ ^
6
jy

OniGENE

' ^^'^^
^ / ),'*
0
y.ai

"

' , '''
')

'/.'^

y.(u

^/.

loyiy.oVy

', ^ (' )\
,

''.^''

'

^^
'^ ,
{-

.41^}

^'

' ^, '' /. ([ , ^^ ^ ' ,,^ , , ^ (( ,

.'*

ayiaq

^ -

,,

')

^'

'

."'

'Orf *)

.^*

'} '. ,
TJJ

,/*)

^^
)

.'^ .^) ,, ^^ {).'^ ^XXX,

XXXI,
37.
Corabcfisli.
3.

.. ^
XXXi,

Genes.

*)

scliedis

.
^) Gencs.

3) Genes. *)

schedis Combefis. R.

7.

^) Es iisdera (r.fr. pag. huj. not. 4.) sclicdis dominus Reinai-dus Monlefalconius in lucera edidit hoc fra-

groentum Tora.

1.

Hexaplorum

pag.

10.

& , ).^ ' ^^^ '" ,, ' ,^) ' , . ". ' ,,'/ ~ ' . , , .
Selegta in Genesin.
6

ysv ovy,

*)

([

',
6

81

osicccxig

^'/.

,,

(??."

olojg

*'),

)^

. &. ^'. ^ ' , '. \.^''

'^ ,
<fvac

,,*)

^'

^,
6

.^'

,,'^

'

>,

,,^}

.'^ ^^
^.'^
6

-,

^) jNIontefaiconlus:

*) Montefalconius:

.
**)

^) Deest

apud Montefalconlura,
deleto
scripscrini:

*) Equidera,

. , ^, "^ -

') Gencs.

XXXI,
XXXI,

38.

schedis Cornbefisxi. R.
46. ^) Ecclcsiast. III, 5.

') Gcncs.

schedis Combcfisii. R.
VIII.

Origenis Opera.

82

(Jrigene
,

, , . , ,, ,, . ', . ) . ,, ^' ' .^^ ( <( . ,,^')

')

^] (,
6 6

')

,
oJu?."
^

,,^')

.''

*)

([' ,,^^

^^

^' ^, (, , . *' ^., ^. &- ,

')

^.'^

'
^)

,,

'',

.^^
*"^)

'

,,^&^^)
,'^

'

',
*)
*)

') Genes.

XXXI,
XXXIJ,

55.
1.

Cajtena

Romana, R,
4.

^) Genes.
') Ev.

sclicdis Cnmbefisil. R.

Joann. XIV,

6.

^) Gencs.

'^

scliedis Corabefisu.

R.

) Prov.

XXXII, XV,
nostcr

1.

5) Genes.

XXXII,

22.

"^) Edidit hoc scliollon Monlefalconius I. Heiaploiura pag. 41., ubi pro in schedis Combefisii, legit R.
'

^, ".
coll.

Tom.

quod habetur
vcrsione.

*)

Genes. XXXIi, 24.

LXX. vlrorum

'^)

Ex

ilsdem schedis Combefisu. R.

Selecta

^, ' ^ ^, , , ^^ ." " , ", ^ ." , ^^ ' ' ." ,^, ,." 7] , /^ ^) " ) '

, ^,

y.cd

^9

' ^
ir|JqiV,

;^'^

^ .
in

Genesin.

83

^9

,,^^

xcci

ot

,,^)

,,^^

,,^^}

.. &
,,^')
Genes.
3) Genes.
*)

,,^^)

.
ot

')

"(('

iv^^)
^)

o<fa.
1.

XXXII, XXXII,

28.
30.

Joann. ,

*) Genes.

XXXVII,

3.

schedis Corabefisii. R.

6) Gcnes.
^)

XXXVII,
XXXVII,

4.

schedis Combefisii. R.
36.

8) Genes.
^) Edidit
I.

,
'

Hexaplorum
al.

) jMontcfalconius:

^ ^,
hoc
scliolion

Montefalconius nostcr Toni. pag, 45., ubi initiuiu diversura est:

. ')

(al.

R.

84

' / , ' ,(
7//

Origene

''

hOjov
jrv

,^^^

'
-^

ncKHC/.uicu

eoica

. ?.;'/]

(foi>

.'^

inl

oatr/M, '/.
,

/]

/' ,
,,^^

"?*)

,,^)

^Iff.''

' ,, ^ ,,
Jia
6

, /. ^.
^*
^)
,

^)

' ,,
,

'
-^.

/^ ^') ''^
!

. ,

6
6

,'^)

,
*)

/'
XXXIX,
XXXIX,

'")
9.

'
,

^.

^
:

Gencs.

XXXVIII,

Ed, Ruaci utroquc loco

^)

schedis Combefisii. R.
2.

3) Genes.

*)

schedis Gombefisii. R.
5.

*) Genes. ')

schedis Combefisii. R.
schedis Combefisii. R.

') Gcnes. ") Gencs.

XL,

1.

8)

XL,

15.

')

schedis Combcfisii. R.

, ' , ,^ ." , '^ ~ , , -"^ , ,^^ ,^ , ^ ,

.
\
*)

^' ' ' ) , & ] '

Selecta in Genesin.
,

85

7)

' ,,
,

oiVeV."

'. ,,&^')

y.al

//

'^)

.' ' '' ,,) ." ,, /.

/^

.
.
/]

d"

naot

,^^^
')

,.

,,^^

.
Gcncs.

, , ,
'

,"

' .

,'^ ^
,,'*"

') Gcncs.

3) Genes.
') ')
"")

^) schedis Conibcfisii. XL, 18. *) Gencs. XL, 20. XL, 12. ^) Gencs. XLl, 1. Catena Romana. R.

schedis Gonibefisu. R.

XXXVII,

7.

86

x(u

;
'
*)

,,,^)
<'

,,^y^)

'/.

' (., , , , & ^. ^. , & ) ,, , . ' '. , . ^ ' ^, ,,^. .

,, .'^

'
ffi]oli',

Origene

.'^

,
6

y.(u

(/ ,'"

, ((, ,,^^^

, ,^^
,
6

,,

^)

,,^')

'"' ^"
')

yoafftjg

iv

/ ^^

^^)

,,.

'

')

') Gcnes.

XXXVII,
XL,
XLT,
9.

9.

coll.

LXX. virorum
XL,
16.

vcrsiouc.

2) Genes.

^) Genes.
6.

*) Cfr. pag. 85. not.

5) Genes.
1.

cL 7.

^) Genos. XLi, 17.

sqq.
14.

') Cfr. Luc.

XV, U.

') Cfr. Matth. VII, 13.

^) Gfr. Luc, VI, 25.

') Cfr. Matth. V, 4.

")

Gencs. XLI,

2.

"
1.)

. ., ^ ," ' , , /. ' & ' & . ,<,^ , ^, ' . , ,, ^ ^ , , ' ," , .
imu

,'' ^ ^^ .
y.ccl

Selecta in Genesin.
')

87

luvnvta

nccl

/IC

y.cu

,,^'& ^)

Jf

^)

iv

,^^^
OJ

,^)

.'''

"^^

, ',
scliedis

',

' ,,

.
not.

^)

Gombefisu. R.
4. 5.

2) Genes. ^) Hic

XLI,
in

locus

iisdera schedls (cfr.

p.'g.

IkiJ.

Origeni tribuilur, adscrlbit. R.

una tanjcn Catcna Uegia llcbraeu

a

*) Haec lectio non coraparet in Hexaplls falconio nostro tdilis. R.

Monle-

Gencs. XLI,
*)

8.

Catena Romana. R.

88

Origene

^, '

^ 5,) ^^
;

^ (. , ," , . -. , , ^' ^[^ , ."^

taiomojv ,

y.cd

GO<fol

^
\^
6
,

ort

& ^. ,^
,

^& . (
^)
'lojGrjip

,' * ,.
,

,
\]

^)

'
,

." ~ ^.

,,^^

.'^

;''-

^ \4
XLI,
8.

,,^')

,,1^)

';"

^)

,^
^)
9.

'
^, '

^)

*) Gencs.

schcdis Gonibefisa. .

3) Genes. XLI, 16.

*)

schedis Combcfisu. R.

) Gcnes.

XXXIX,

) Dcsideratur
') Genes.

in

cd.

Ruaei.
38

*)

XL, 8. ) Gencs. XLI, Catcna Romana. R

GSGarfrivio&ca
(iiibv

"^ /' .'^

j,ToiJ^)

,,"^^

^(/^,

,' . ' ,,'"' .'^ ' ,^ "^ -,."^ & . ^^^., '
,,7<)-^)
ifavrj//'^

[ ^
,,A'fd ')

. - ' ,, , ^'/.(^
y.al

. /'
vnb
y.al
,

.
Selecta in
'/wj/jf/,

GENTisrN.

'
'/' ^^
'/-

89

,^'^"
"*)

' '. ^. ^
(favcoa
]

'*'^,^^

,.

,,{},
^)

^)

^) Cfr. pag. 88. not. 8.

2) Genes.

^) Edidit

uius Toiu.

*) jNIontefalconius:

') Genes.

]. '
I.

XLI, 43. LXX. viri: hoc fragmcntum scu scKoliun Montefal COHexaplorura pag. 49.

^^)

Kal

XLI,

45.

schedis Comhefisli exscrlpsi hoc scholion. landum vero interpreturn loctioncs alitcr txhibcii a iMoU' tcfalconio nostro Tom. I. Hexaplorum pag. 48. K.

*)

') Gcnes.

XLI,

45.

*) Edidit

hoc

Toiu.

I.

Hexaplorum

iragraciilum pag. 49.

) Muntefalconius:
'

^) Montcialcouius:
:

'*) ^luuiciiilcouius

^ ..
o(f.

MontcfalcouJus

noslcx

90

^]<[('

rtaOai,

, (\,
oU';ai
,

tivta,

'
(
^^

Origene

,
^/',
oiV

^.'

'AotvtO

'7///

,,^"^^
6^)

,^ , ^)

, '.^.^ ^,
,
^
."

^ ,
(
ntvO^nov

^ ,

.
Et
,

^
^fa-

aaif

' ,,/' '

-^
yy

,,*)
6

.
6

)>''^

^^ ,,^
3)
5)

avoJt
^)

') IMontefalconius,

^) Genes.

^
.

XLT

51. -^

, \' " ' ." ' . .

."
,, ^)

) . ^'
,

"^

,,,,-

ut videtur,

rcctliis

LXX.

viri

..
^) Genes.

schedis Combcfisli. R.

XLI, 52.
lli,

schcdis Conibefisli. R.

^) PhUipp.

21.

Psalm. XLIV, 25. (XLllT.)

) Psalm.

XLIV,

19.
6.

(XLIII.)

'

^)^Gcnes. XLII,

LXX.

viri:

Selecta in Genesin.

^, QoxyOaJ/
Jiu
*)

^^
vhvg

91

,,'^^

, ,," *
]Val, ^^

, ." .
." ^' ,, "'" "* ,, (foi "(." ",
6

'^
iy

^, . ^^
)

.^'

, '( ;

'jEi/')

, " ' ,, ,^ .* " ' ^

6

"} ^, ,, ,
^)
cFf

, ,," ' *
?~-

^)

^)

",

'-

),

" ^, ."
;"
R.
iiot.

,, )

'

'

,,, ^)

')
*)

schedis Combefisii.
9.

) Cfr. pag. 90.

^) Gcnes. XLII, 21.

^) Gencs.

schcdls GoniberisU. R.
ed. Ruacl.

ALIi, 22.

^) Dcest
^)

schedls Coiribcfisli. R,

^) Gencs.

XXXVII,

30.

^) Genes. XLII, 22.

,,' ^ ^. . ^ } , ,^ ^ ,^
'/^ };^1
y.ai

),

^, ^ , ^, , /' ) } ^ ^ ,. '), ,, , ,, ^, '&^ ' ' ,, , ,,

92

' ,,
0U
*)

')

^
'iva

Origene

]).

.'^ ).
/,

iuov

^)

,,'/7;' ^)

,"
^

^.

,,^^}

//

^'

.'^

Llno^)

^-

,, .^'
^)

^-

^,

^}

*) Genes. XLIIT, 8.

^)
*)

schedls Combefiii. R.

^) Genes. XLIII,

9.

schedis Corabefisii.
intcrprclcs:

^) Genes. XLIII, 11.

LXX.

V\.

^)

iisdcm

schedis

(cfr. pag. huj. not. 4.)

I.

edidit

hoc iragmentum Montefalconius noster Torn. plorum pag. 50.

') Clr. pag. huj. not. 5.
**)

Hcxa-

Genes.

XLlil,

18.

LXX.

virl:

Selecta in Genesin.

* ^^ *^* "^^ ^, ,^ ,^,''^^ . ^ ., ^'^ ^^^^ ,'' ^''^ ^ ^^ ^ } ^ . ,, ." ,

^,'^')
6

, *
(favTijacct

y.ai

,^).-'^}

&
,,'^)
6

. ^ }
^

&^ , .''

7]
93

\4 (0^ ^^

},'^

'^Tovaay

.
^

-,

^'

^)

xojv

cOX

')

scliedis Combefjsli. R.

2) Gcnes. XLIIi, 23.

^)

schedls Corabefisii. R.

") Gcnes. XLIII, 34.

^)

schcdis Combefisii. R.

) Gencs.
')

XLV, XLV,

7.

sclicdis

Combensii. R.
8.

) Genes.

^)

sclicdis Combefisi;.

R.

ft

91

^
1*)
//
,

Origene
,

uy

'

} )
^)
,,^)
^)

{}

-^

^'

&

,, .''

& )
,
6

, ,,

.')
.
.''
,

^ 6(^0 ), ?.^ ^. ,

y.voiov.

.'^

'*)
^|J-

(^

'''

,, ^.
^) Jf
^

^,

'.

\1
,''
6
^

'^)

^ }
6

^' , , ", ' ) , ^, , ^ . ^.

,

" '(^ , ^' ,

6
,

'

')

Oenes.

XLV,

20.

LXX.

vlri

,
XLVI,
4.

^^

schedis Corabefisii. R.
schedis Combefisli. R.

^) Genes.

*)

*) Cfr. pag. huj. not. 3. coll. not. 4.

6) Genes. ')

XLVl,

5.

schedis Cornbefisii. R.

',

''
,
.^'
,,'^^

." '^ (<' '. , .^ .'^ ,, ", ,,^^ /' ''^)

,yTov
')

Selecta in Genesin.

95

^[,

.
tig

'tioai,

^)

. . " , , ,,
*)

. ,,,
^^

-^.
^)

. , ' '
,

'

, ,
-

,,

.'^

^)

', ',

' , '
.
^) )

. ^^ ', ',^^
^^^
') Cfr. pag. 94. not. 6. coll. not. 7.

^) Genes.

XLVI,

3.

^) Gencs.
)

XLVi,

6.
7.

schedis Combefisii. R.

Gcnes. XLVI,

sohedis Corabefisii. R.
IniJ.

') Gfr. pag.

not. 5. coll. not. 6.

8. 8.

8) Gencs.
'")

XLVI, Gcncs. XLYI,

^)
'')

schedrs Combcfisll. R.
schetlis Combefisii.

R.

' ^ ) ^^^.
96

Origene

,jTou^^

'."

yerocwzovg

."^

,,^^)

) ]
^

'/.

' ,, ^ *^ ^ /)
L \\ Xcivauv
,

iy

tiGiv

.(['

' ()
lojnay.a

('

y.al

,,^^

^lojarjrp'

',

Cji?"

'

^^

,' ,^ &. ', & ^ ' & ,,')

. ,,
iv
y/J

, ' ,, ,,^} . .'^ /^') ,, , .'^&^ 7

,

'/.

^'/.
l/.

|?."

'
)

//

.'^

'^

^ ^
3.
4.

^[ojorjify

, '(fa,

^^

'^^

'

!>-

'

') Cfr. p.ng. 95. not. 10. coll. not. 11.

2) Genes. XLVIII, 5.

^) Genes.

XLVI,

30.

',
*)

schedis Combefisii. R.

,
I.

^) Genes.

XLVII,

LXX.

interprctes _ot
:

,
')
4.

^-

^) E^schedis Combefisu. R.

Gencs. XLVII, 4.
nosler

^) Edidit

Tom.

hoc fragmentum Hexaplorura pag. 52.

Moutefalconius

9) Genes.

XLVIJ,

.'^
>.

* ,,') , , .'^ ^ . "^ ^ , ^^ ', , '

Selecta in Genesin.

97

,, ,

oh

,,^^

^, ,

^^'

yr^

y.a-

^')

,,^')

,
^^

.^^ ,'^)

,,

.' &
,
6 *)

' , . ,
,

,
ical

&,
^^

' ^'
rj

^-

iv

,'
,

;,'
)
/^
^'^^

&
)
*)
^)

,,^^

'"

' ,,^^^

."

^,
4.

^
14.

Genes. XLVII,

^)

schedls Combefisii. R.

3) Genes.

XLVII,

10.
^) Genes.

schcdis Combefisu. R.
scliedls Combefisianis.

XLVII,

R.
schcdls Combefisii. R.

,'
^")

') Genes.

XLVIT,

17.

9)_Gcnes.

XLVII,

18.

Origenis

..

LXX.
'

viri:

schcdis Corabefisianis. R.
VIII.

') Genes. "VI, 3.

98

Orige\e
y.(u

/ .
'.>.

X^ytaOca,

9], ^^
,,^)

,/')

ivaVTiov d-ov.

,"

^ , '" /^^ ^' ^, ^^ "^^ ,^ & ., ,^ , ^. " ' ( , ^.

."
,,^'^^
,,^)

., "
oh
,

'^
"y.c.l

^.

OTL

.,

'^

l0^ov

:]]

'/-

,,^)

."

'!STot')

,,^
')

'

')

^'"
1.

'
-^"^^

, ' ,,^." 'y.al

',

Genes. XLVII, 19.

schedis Conibefisii. R.
roll. not. 2.

^)

') Cfr. pag. huj. uot.

^) Genes.
^)
tatione,
')
*)
i^)

XLVII, 20. Genes. XLYIII, 2.

*)
coll.

schcdis Cnrabefisil. R.

LXX. virorum

intcrpre-

Ed. Ruaei:

".
4.

scKedis Combefisianis. R.

Genes. XLVIII,

*)

schedis CoTnbefisii. .

1') Genes. XLVIII, 5.

'^)
scbcdis Combefisiajiis. R.

"'
"

. *., ^, ' . " ^ " & &, ,^ ' (. , " . '" ", , . "^ .
Selecta
yctQ
iN Genesjn.

99

({)(('
y.id
'

',

,,

')

'iyyorccy

iay

iv

.^'
]
7/;"

?.&-

01

^)

?^-

,,^^)

;^^

'. /*^

^)

',, '

)^^ *"

",

,,^''')

"'.^^ "^^
6

& -

"

"{}.

/tio

,,^^)

"^) "',

'.
')

Genes. XLVIII,
schedis
scliedis

2)

LXX virl: ^ Genes. Conibcfisu. R.

6.

*)

^) Genes. XLVIII, 10.

') Genes.

.
14.

8.

XLVIIT,

R.
:

^) Ed. Ruael

",
legendnm

XLVIII,

^)

schedis Corabefisii. R,

) Ed. Ruael in tcxtu

vifloiur

".^''

:"),

in nolls:

') Genes. XLVill, 20,

100

} ^^( ,', ^
Ortcenis

Genesin

,*^

(^

iy

^)

,,A'ai/;ff ^)

^'^'

,,Afwv''

^*

,,/^

)xccl

'

.^^

GENESIN HOMILIAE
F R

. ",
,"^^
^')
*)

, ," .
^.
9.
,

,,^^

6o(fv

'
interpre-

schedis Combefisianis. R,

*) Genes.
tationc.

XLIX,

coll.

LXX. virorum

^)

scliedis

ComLefls. R.

*) Eclldit lioc fragmentum, qnod ad Orig. in Gencs. Homil. II. Cap. I. pertinet, Montefalconius Tom. I. Hexaplorum pag. 24. Cfr. notae ad Homil. Gap. I.

*) ^lontefalconius:
*) Ed.

RuaeJ sola:

].

& ,
\

& , ^,).6^^. , '( . ^' , , , ^, ,

y.al

. ,,

HoMiLU

II.

Fragmentum

I.

101

y.ud^

/. 6(/
')
6
^)

^'^, .^'^

^^

, ^^
/

*) Montefalconius

, &&' &,, . , , ' ). " ^, , .'

*)

^)

''^
,

-^

^)

iv

rij

^')

. .
6

2) Monleialconius:

^) IMontefalconius

*) Montefalconius:
^) Montefdlconlus:

^) Ed. Ruaei sola:

') Deest

,,'^

penes Montefalconium.

) Ed. Ruaei:

. .

*
,

.
TJ]

^) Monlefalconius:

*") Montefakonlus:

102

'
''^
')

,^

OlUGJiNiS

yeyov^vca

^)

'

. ,^
cmitj

.9 ,^

GeNESIN

l/.

,.

,
Jio
6
1\

S
II.

/}]

GENESIN HOMILIAa
F R

G
^)

'" , . , ,
')

" nolae ad

Deest

jjt/^""

in ed. Ruaei.

^) Hactenus
tesle,

Montefalconius. Qunc sequuntur, Ruaco e Caleuis Mss. Graccis erula snnt.

^) Suppedilant Iioc fragrntntum , cjuod Jnltgiuni Orig. xn Gcncs. Homil. If. Cap. JI. coiiipiechtur, Calenau

Giaccac

31aiiuscijj)tac. - Cfi.

II.

Cap.

I!

(^,
)

, , , ', ' /.^ . ,' ' . , , , ), , , ^ '\ , * &/ ,

HoMiLiA

Fragmentum

103

^'

ipsu-

(^ ^/ .
)!}''^
,
,

-^

ovk

(^^ ,

' ,, , ' , ' & , , , '

/-

&&. ,, -

'

.
' )

,
, ).

)] -',

Gcii.:5.

7/j

^ ' ?.' > '

y.ccl

104

. ^
')

Orig.

Gen.

,,')

ayojOay,'^ ^)
,,y.cu "*)

""' ' ,,*} /, '..'"

4. coll.

^} , , 7[
II.

Fracm.

II.

TQiaxovTa

vxpog

y.ul

tig

OJucci

Gciics.

15. 16.

^) Dccst lioc loco , cfr. png. liuj. not. 103. not. 1. in ed. Kuaci.

,,''^

pag

3) Gcnes. VI, 15.

*) Gcncs. VI, 16.

1)

GENESIN HOMILIAE.
HOMILIA PRIMA.
De^)
1.

ortu inundi, et eorum, quae in raundo sunt.

ln

'')

prlncipio *) creavlt

Deus coelum
nisi

et

tcnani."
et

Quod
turac?

est

oranium principium,

Dominus

noster,

Salvator omniura Christus Jesus, primogenltus omnis creaIn hoc

et

ergo principio, hoc est, in Verbo suo,

Deus coelum
ncs in initio
erat

terram

fecit:

sicut

et Evangelista
:

Joan-

Evangelli sui
et

ait,

dicens

in^} prlncipio
et

verbum,

verbum

erat

apud Deum,
apud Deura.

Dcus

erat

verbum.

Hoc

erat in princlpio

Omnla per

^^

GoUatae sunt hae homlliae cum Mss. tribus Tu-

atque uno Sangernjanensi , uno Belvacensi, uno Rheraensi, et altero monasterli sancti Theodoreti prope Rhemos. R. Exstant eaedeni ed. Ruaei Tora. II. a pag. 52 110. coll. edd. Merlini. Tom. roncnsibus,

uno

Gerneticensl,

I.

a Fol. I

XXVm.
T,

^) In Cod. Belvacensl rarum Dei. R.

3) Genes.
1.

tltulus

est:

De

initlo

creatu-

*) In Catena
fuit

Cai-dinalis

Mazarlui, in

\4xaiciov legltur:

'

') Er. Joanii.

'. ' ( Romana,

Iriplici

hunc

Regla, et allcra, quae veroum sub ;ioniine

ly

(>/[/""
'

R,

1.

2. 3.

106
ipsura lacU
fcuiit,

Origems
el

iine ipso

fatlum

Cii

fiiljil."
iii

fSoii

crgo hic temporalc allquod principiuui dicit: scd

cipio,
id cst,
in

piinet

Salvatorc factum csse

suiit.

dicit

coelum autem

lerram, et omnla, quac facta

invisjbllis,
ct

Tcrra

')

eiat

incomposlta,

et

tcncbrae eiant stiper abys

Invisibilis

suru
et

cf

Spiritus

Dci fcrebatur super aquas."

inconnposita tcrra crnt, anlequam

Deus

dicerel: fiat-)
ct

lux:" ct autequani dividcrtt inter

lucem

tenebras,

s:

undum quod scrmonis ordo

lurn appellat:
diffcrentlae

dcclarat.

Vtruru quunlam
,

in ronsequeiilibus firniamcntnru

jubet fien

ct

hoc
,

cof.

cura

ad ipsura locura venci jiuus

ibidern

ratio

cocli

firmamentique uicetur, cur cUara

sit

firmamcDtum

apcllatura

coelura.

lSudc autem

ait

jjtenebrae'*) erant super abyssum."

llla

Quae
et

*) est abyssus?
I)c-

nirniruEQ, in

qua

crit

diabolus^)
et in

angcli ejus.

iiique

boc manifcsllsslmc

Evangelio designatur, cuni

'

dicitur

de Salvatore: et ^} rogabant eura ne

dacinoDin,

quae

ejiciebat,

jiiberet ea irc in abyssurn."

:

Propterea
t^)
dixit

ergo Deus solvit tenebras, dicenle Scriptura

Deus:

fiat

lux:
est
:

et

iacta

cst

lux.

Et

vidlt

Dcus
lucJs,

luccru,
et iu-

quia bona

ct divisit

Deus

inter

mcdiuru

>) Genes.

T,
I,

2.

2) Genes. *) In

sub nomine

'/

);
Ahia

ovy/ojn^aiii CatenanjiQ auctor id observat:

,

diabolus et angelus cjiis." Mclius in Mss. lcgltur: dJabolus et angeli ejus." R.

*)
:

, ; ',, ; ,,} , ;, (,^\ ',

iisderu

3.

^) Gcnes.

I,

2.

pag. 105. j:1ioo'(uoou fragmentura istud:

Catenls (cfr.

noL
ti

4,}

essfal

Jt

nojuiaojy c/.ia

(.})^

'

Genebrardus babet

.
y.cu

</%"

/.

'

Tuin

1\.

^; Luc. "VIII, 31. *) Gcnci.

') Dee6t euni''

5.

iu-

td. Piuaci'.

.3.

i.

iN
ler
et

Genesin Homilia

I.

107

rnedium tenchrarura.

Et vocavlt Deus luceru, diera: Et factum

cst vespere, et fa-

tenebras vocavit noctem.

ctura est

mane,

dles

iina."

lucem vocat
tiialem vero

dlern, et tenebras

intclllgentiam

litcrara Deus et Secundum spiiivideamus, quid sit, quod')

Secundum
noctem.

cum Deus
coelum
rit

in inJtio illo,

quod superlus dixlmus,

quoque, ut lux
fieret,
ct

fecerlt

et terrara, dlxerit

divise-

inter
et

raedium

lucis et

tenebraium
et dixerit,

et

vocaverlt lucem

diem,

tenebras noctem,

quia factum est vedies

spere, et factiini est

dixit: dies

mane:" non

dixit:

prima: sed

una."

Quia tempus nondum

autera
csse

crat,

antequam
ex conse-

csset

mundus.

Tempus

incepit ^)
dies,

quentibu3 diebus.
ct

Secunda nariique
Deus:

et tertia dies,

quarta,
2.

et reliquae

oranes tempus incipiunt desigiiare.

fiat

Et^)
et sit
cst sic.

dixit

firmamentum in medio
Et

aquae,

dividens inter racdlum aquae et aquae,

iactum

Et

fecit

Deus firmaraentum."
quo
coelum

Guin jam
facit.

antea Deus fecisset coelura, nunc firniamentum

cit

Fe-

enira

coelum

prius, de

dicit

^) raihi seid
est,

des est."

Post illud autem firmamentum

coeluni.
et

facit,

corporeum
dubio,
et

Omne
hoc
et

enim corpus firroum

est sinc

solidum:

est,

qiiod dividit inter aquani,

est

quae

est

supcr coclum,

aquam, quae
erat

sub coelo.
spiritu
,

Cum

enim ea, quae facturus

,

Deus, ex

conante

starent ct corpore

ista

de causa in principio
id
est,

et

omnia coelum

dicilur

factura,
velut

omnls

spiritualis
et

substantla, super

quam
est.

tlirono

quodam

sede

Deus
tura,

rcquiescit.

Istud autem coelum,

id esl firmaracn-

corporeum

Et ideo

illud
,

quidem pninura coeest,

lum, quod

spiritualc dixlmus

meus nostra

quae

et

')

Edd.

jMerliui:

quod

cuiii

in iiiitio illo

quu

su-

periiis diximus, fccerit JJeus cocluiu ctc.

2) Gcnes.
^) Jcsai.

I,

3. 4. 5.
1

^) Gcncs.

1,

(i.

7.

LXVl,

108
jpsa splriliis
est,
est,

Origenis
id
cst,

spirilualis

homo
Istud

noster inlcrior

'

qui vidct ac pcrspiclt Dcurri.

autom corporalc

coclum, quod firmarnenlurn dicilur, exlerlor hoino noster

est,

qui corporaliler intuetur,

cst,

Sicut ergo

firmamentum

coelura appellatum

ex eo, qiiod dividat inlcr eas aquas,

quae sunt-) super

et et

ipsiim, et cas, qiiae sub ipso sunt: ita

est,
si

homo, qui
discerncre,

in

corpore positus
sint

dividcre potucrlt
siiperiores
siint,

quae^)
,

aqiiac,

quac sunt

super firmamentum
ipsc coelura, id

ct

quae sub firniarnento

etlam

est,

cocl^islis

homo

appellaLIiur, *) sedlcentis:

cundum
autera

Apostoli Pauli scntentiam,

in
coelis
est."

nostra *)

conversatio

Ita

ergo

continentur
,

verba ipsa Scripturac: ,,et^)

divisit inter

fcclt

Deus
est

firni.imcntTim

et

medium

aqnae, quae

super firmanieiiluni,
subter

et

inter

rucdlum aquae, quae

est

fiimaruentum.

Et vocavit Deus firmaruentum

quia

coeluni.

Et
et

vidit

Deus,
est

bonum

est:

et

factuni

est

vespcre,

factum

Tuane, dies secundus."

Studeat ergo unusquisque nostrum

dlvlsor aquae effici ejus, quae est supra, et quae est subtus:

quo

scilicet spiiitualis

aquae intellectura,
est

et particl,

pium

capiens ejus,

quae

supia fu'marticntuni

ilnmi-

na ') de ventre suo educat aquae vlvae

aeternam, segregatus sine dubio,
et

salientis in vitara

separalus ab ea aqua,

quae subtus
dicuntur,
in

est,

jd cst,

aqua

abyssl, in

qua tencbrae esse

et

qua princeps

hujus raundi,
sicut

adversarius

draco
est.

et

angeli ejus habitant,

supcrius indlcatum

lUius ergo
')

aquac supcrnac participio, quae supra

editis (c. c.

Desiderantur verba: ,,intenor est," in libris antea edd. JNl.), sed leguntui' in Mss. R.

2) Deest sunt" in edd.

M,

^) Edd. Merliui: quae aquae suut superiores siiper firmamenlura, et quaesuiit, quae subfirmamenlo sunt, etiametc.
4) Edd. Merllni: appellalur. *) Philipp.
III,

20.

*) Gencs.
') Cfr. ev.
sai.

I,

7. 8.

Joann. Vll, 38.

coll.

cap. IV, 14. et Jc-

LYIII, 11.

GEJiESIN

HomLiA .

109

coelos esse dicitur, unusquisque fidelium coelestis efficitur,

id est, cura
hil

scnsum suum habet in arduis

et excelsis, ni-

de terra, sed totura de ccelestlbus cogitans, quae')

ubx Christus
est

sursum sunt, quaerens,

patris.

in

dextra

Dei

Tunc

enlra

et ipse

ea laude dignus habebitur a

Deo, quae hic

quia bonura

scribitur,

cum

dlcitur:^} ,,et^) vidit Deus,

et

est."

Denique

ea, quae de tertia die in

consequentibus describuntur, in hunc

intellectum.

eundem convenlunt
Deus:
congregetur
et

Ait enira:
est

et'*)
,

dixit

aqua, quae

sub coelo

in

congregatloncm unam,
ita."

appareat arida.
raus congregare

Et

factura
,

est

Nos ergo labore,

eam

a nobis,

ut

aquam quae est sub coelo et abjicere cum hoc factum fuerit, appareat arida:
gesta

quae sunt in carne

dentes ')

opera nostra, quo

scilicet vi-

horaines opera nostra bona,

qul
in
coelis
est.

glorificent patrera.

nostrum,

Si enim aquas istas,

,

quae
pec-

sunt sub coelo, non. separaverimus a nobis

cata et vitia corporis nostri, arida nostra

id est,

non
et

poterit ap-

parere, nec habere fidiiciam procedcndi

ranls ^) enirn, qui naale agit, odit

ad lucem.

0ad

lucem,

non
et

venit

lucem, ut^) non manifestentur opera ejus,

si

videantur,
aliter

in

Deo

sunt gesta."

Quae utique ducia non

dabitur, nisi velut aquas abjiciamus a nobis et segregemus

vitia corporis,

quae sunt materiae peccatorum.

Quo

fa-

cto

jam arlda nostra non permanebit

ostenditur,

arida, sicut ex

conest

sequentibus

Ait

enim

et ^)

congregata

aqua, quae est sxih coelo, in congrcgationes suas, et ap-

>) Coloss. III, 1. 2.

2) Mss. dicitur."
clt."

Libri edltl (e.

*) Genes.

c.

edd. M.):

dx-

R.
3) Genes.
I,

8.

T,

9.

=) Matib. V, 16.

^) Ev. Joann. III, 20. coll. 21.

:

ut in ea raa') Libri antea edlti (v. r. edd. M.) nifcstentur" ctc, at quatuor Mss. ut ia nostro texlu. R.
") Gencs.
I,

9.

10.

110
paruit arida.
gationcs

OrjGEMS
Et vocavit Deus aridam tcrram,
vocavit marla."
et

congre-

aquarum

Sicut ergo arlda liacc

segregata a se aqua, r]ucinatlinoJiim supciius diximiis, ultra

non mansit

arlda, sed
si

jam

terra norninalur: lioc

modo
jam
ex co,

etiam nostra corpora,

liacc

ab

iis

segrcgatio fiat,

non pernianebunt
qiiod fructum

arida, scd terra appellabuntur,

fcrre jani potcriint.
fecit,
et

Deo
et

Quonlam

quideni
fecit

in initio

Deus coelum
doiiaus

terram: postca vero

firmamentum
vit

andura.
ci

Et firmamentum quidem vocaejus

roeli,

coelura,

quod ante
,

crea^eral,

nomcn.
el

Aridam vcro

appellavit terraxn

pro eo, quod

Si quis

facultateiu
svia

ferendorum fiuctuura

largiretur.
et

ergo

culpa aridus adlmc rnanct,

fruclura

nullum
,

affert,

sed spinas
ca,

et tribulos, velut ignis

escas gerens

se-

cundum
ficitur.

quac ex

se protulit, etiara ipse esca ignis efet

Si vero studio

dlligentia

sua separatls ex se
exhibuil se ter-

aquis abyssi, qui sunt daeraonuni'sensus,

ram

fructiferam,
a

debct sperarc simiHa

quod et')

ipse

introducatur
3.

Deo

in terram fluentem lac et mel.

,

Yidearaus autera ex consequentibus

qui sunt fra-

clus,

quos produccre Deus jubet terram ipsam, cui ipse

indulsit.

hoc noraen
nuin
est,

Et'^) vidlt, inquit, Deus, quia bo:

et dixit

Deus

producat terra herbara foeni segeniis, ct

men

serninantis

secundum

secundum

similitudl-

nera, et lignum iructiferum faclens fruclum, cujus scmen

est in ipso

secundum similitudinem super

Secundura

terrara.

Et

fa-

ctum

est sic."

literara manifesti

snnt fructus,

quos terra non arlda producit.

Sed iterum rcferamus^)

tcrra,
et
si

ad nos.
arida
,

Si

jam

facti

sumus

jam non suraus

afferamus fructus uberes

dlversos

Deo

ut

et

nos benedicaraur a patre dieente: ecce*) odor

filii

nui

1) Deest et" in cdd.

M.
cl

-) Genes.

I,

10. 11.

^)

Edd.

INierlini:

rcfcramus
27.

nd nos.

*) Genfs.

XXVJi,

Genesin 'Homilia
sicut

111
ct illud,

odor
ait

agrx plcni,

qnem

bcnedixlt

Dominus:"

quod

Apostolus, compleatur in nobis: tcrra') enim

frcqucntcr vcnientem super se
iis,

cxciplens

imbrem

ct

gc-

nerans herbam opportunam

piet beneuictioiiet: a
profert, rcproba
cst,

a quibus colitur,

perci-

Deo.
et

Quac vero

splnas et tribulos
est

malediclo proxima, cujus fmis

in adustionem."
4.
tis

Et^) produxit

terra

berbam

foeni

semen serainan-

scrundum

genus, et secundura similltudinera, et h*gnum

fructiferum faciens fructnm,

cujus semeii in ipso faclens

fructum secundum g.enus super terram.

quia bonura
est.

Et
et

vidit

Deus,
est

Et factum

est

vespere,

factum

mane,

dles tertia."

Non solum

jubet terrae proferre ber-

bam
sit

foeni, sed et

semen profcrre, ut semper fructura pos,

affcrre.

Et non solurn jubet llgnuni fructiferum

sed
ge-

et faciens

scmen

cujiis

semen

in ipso

est,

secundum

nus
bet,

id est,

nt semper ex bis seminibus, quae iu se baafferre.

et

fructum possit
fructum,

Et nos ergo

ita

debcmiis

et

fiuctificare
est,

seraina habere in nobis ipsis,

id

omniura bonorum opernra omniumque virtutum

in

se-

mina

cordc nostro

continere: ut haec babentes fixa

in mentibus nostris, ex ipsis

rerint nobis,

jam omnes

actxis,
Isti

qui incur-

secundum

justiliam geraraus.

sunt enim

seminis

illius

fiuctus, actus nostri, qui ^}

nostri tbesauro

proferuntur.

Si

bono cordis vero audiraus quidcm

ex

verbum,
et

ct

ex auditu statira terra nostra producit berbam,

vel

haec herba, antequam ad raaturitatem

ad fructum
Si vero
iio-

veniat, aruerlt, terra nostra petrosa appellabitiir.

ea,

quae dicuntur, profundloiibus nltantur in corde

ita

stro radlclbus,

ut et fi-uctum

operum

afferant, et se-

fnina in sq babcant futurorum,

tunc vere nniuscujusque

')

Htbr. VI,

7.

8.

2) Genes.

I,

12. 13.
1\I.):

^) Sic iiabent Mss. Impiessi vcio (c, c, cdd. qui ex bonis cordls noslri llieiauris proferuntur. vero aiidimiis qiiidcni vcrbum," 1c. I'.
(

Si

i*

412
nostrura terra
alla

Origenis

secundum virtutcm suam

alia

affert
alla

fructum,

ccnteslmum, *)
et
illiitl

sexageslraum

tngeslmum.

Scd

adraonendum

necessario ^) duxlmus, ut fru,

ctus nostcr

nusquam

zizania

id est nusquara lolium ha-

beat:
vla,

ut fructus nosler in
illa
,

non slt secus vlcun, sed in ipsa quae dicit: Ego ^) sum via:" seminetur,
Si quis tamen nostrum vinea esse
affcrat spinas: et

utique in ea, ne aves coeli comedant fructus nostros, ne-

que vlneam nostram.

meruent,
videat,

ne pro uva

propter hoc

jam non putabitur, neque fodietur, neque mandabitur niibibus, ut pluant super eam pluviam: sed e contrario
relinquelur descrta, ut increscant super eara spinae.
5.

Post haec vero jara firraamentum meretur etiam

adornari.

luminanbus
minaria
et

Ait

enim Deus:
ut

fiant *)

lu-

firxnamento coeli,

luceant super terrara,

Sicut in firmamento
fieri

dividant inler diem et noctera."

isto,

quod

jara

coelum fuerat appellatum, jubet Deus

luminaria, ut dividant inter raedium diei et noctis:

in nobis fieri potest,
eifici
s'i

ita et

taraen studearaus et nos vocari et

in nobis,

coelura: luminaria babebimus

et

quae

illu-

inment nos, Christum

ecclesiam ejus.

Ipse est^) enim Sicut

lux mundi, qui et ecclesiara illumlnat sua luce.

enim. luna de sole dicitur percipere lumen, ut per

ipsam
lu-

etiam nox possit illuminari:

ita

et ecclesia, suscepto

mine Chmti,
versantur.

illurainat

omnes, qui
hoc

in ignorantiae nocte

Si vero

quis in

proficiat,

ut

jam

filius
filius
siciit

Dei
Dei,

efficiatur,

sic ut in die

honeste ambulet, quasi

et filius lucls: hic

ab ipso Christo illuminatur,

dies a sole.
6.

Et^)

sint in signa et terapora,

et

in dies

et

in

1) Cfr. Matth. XIIT, 23.

^) Edd. Merlini: necessarium. 3) Ev. Joann.

XIV,

6.
est.

*) Genes.

I,

14.
I,

Edd. Meruni: enim

) Genes.

14. 15.'

iN

Genesin HOMItlA

I.

113

annos:

et

Iknt ad illuminandum in firmamento coeli, ut

luceant super terram.

ria ista coeli,

Et factum

est sic."

Sicut luminaet

quae videmus, poslta suut in signa

tempora,
Iiis,

et dles et

annos, ut luceant de firmamento coeli

qui super terram sunt:

,

hoc modo
signa

etiara Christus il-

luniinans ecclesiara stiam

ut sciat,

dat

per praecepta sua:

ira

quomodo
,

quis

accepto signo fugiat ab

illa

su-

pcrventura

uti

ne dies

sicut fur
iii

eum

coraprchendat,

sed ut raagis pervenire possit

LiIera.

annurn Domini accepta-

Chrlstus ergo

est

lux ') vera,

in
,

quae

illurainat
:"

oranera
jiis

hominem venientem
ecclesia

hunc munduin
etiara ipsa lux

ex

cuef-

lumine illummata

mundi

ficitur,

illuminans eos, qui in tenebris sunt: sicut

contestatur discipulis
suis,

et ipse
estis

Christus

dicens

vos^)

lux raundi."

Ex quo

ostenditux',

quia Christus quidem

Ipsi

lux

est

Apostolorum, Apostoli vero lux mundi.

liabcntes maculatn
,

enim

sunt

non

vel rugara
et

aut aliquid hudicit

:

juscemodi, vera ecclesia: sicut

ipse sibi

Apostolus

,,^)

exbibeat gloriosam

ecclesiaui,

nou

habentem

maculam, aut rugam, aut aliquid hujusraodi."

7.

,jEt*) fecit

Deus^) duo
diei,

lurainaria
et

magna: lumi-

nare majus in principaturn

principatum noctis,
et stellas.

luminare rninus in
fir-

Et posuit ea Deus in
ct

mamento
inter
cst.

coeli,

ut

luceant super terram,

potestatem
lucis, et

liabeixnt dici et noctis, et divldant inter

medlum
est

mcdlum tenebrarum,
Et factum
est

Et

vidit

Deus, quia

bonum
dies

vespere,

et

factum

mane,

quarta."

Sicut sol et luna

ita

magna luminana
et in

dicta sunt

esse in firniamento coeli:

clesla.

nobis Cbristus et ecin firmaraento posuit

stellae, id cst,

Sed quoniam etiam

stellas

Deus, videamus, quac sunt ctiam in nobis

) Ev. Joann.

I,

9.

^) Mallh. V, 14. *) Gcncs.

I,

^) Ephcs. V, 27.
^) Decst

16-19.
8

Deus"

edd.
VIII,

M.

OftiGEMis Opera.

Tom.

114

Origenis
coelo.

(1\ nostrl
liirct et

Moses

stella

est

in nobls,

quae

illnminat nos actibus suis.

et et

Et Abrahani, Isaac,

t
et

Jacob,
Daniel:

Esalns, et Hieremias, et Ezecbiel, ct DaviJ,

onines, quibus scriptura sancta lestimonium

dedit, quia placuerint

differt in clarilatc:'*

Deo.

Sicut enim stella ') ab stella

ita

eliam sanctoruni iinijsquisque seluiuen

cundum rnagnitudlnem suam

et

suura fundit in nos.

ita

Sicut antem^) sol et luna illuminant corpora nostra:

a Cbrislo atque
ecclesia
si

illuralnantur

mentes nostrae.
nicntibus
caeci,

Ita

tamen

illi>ii)inamur,

non

slrnus

Nam
et

sicut sol et luna corporalibus

oculis

caecos quarnita
ita

vis lllustreut, illi

tamen rccipere lumen non possunt,

Cbristus lucern

suam

praestat mentibus noslris

,

scd

demum
qui

nos illuniiuablt

si

nequaquani

caecitas
,

raentis

impediat.
caeci

Ouod
sunt
,

etiamsi

accldat^) prinio
,

oportet cos,
et

sequi Cliristurn
fili

dicentes

claraantcs:

Tniserere *) uobis,
reclpientes, possint
diari.

David:" ut etiam vlsum ab ipso

et

deinceps
aequallter

lucls
,

ejus splcndore ra-

Verum non

omnes

qui vldent, illumi-

nantur a Chrlsto, sed singuli secundura eam mensuram

jlluminanlur, qua vira luralnis recipere valent.

Et

sicut

non

aequaliter

oculi

corporis nostri illuminantur a sole,

et

sed quanto quis

loca altiora conscenderit,

orluin ')

ejus editioris speculae intuitione fuerit contcraplatus, tanto

araplius

et

splendorls

ejus

vira
altius

percipiet
et

et

caloris: ila

ctiam mens

nostra quanlo
,

excelslus

appropin-

'

quaverit Christo
objecerit,

ac

se

vlcinioreni

splendori lucis ejus

tanto
sicut

raagnlficentius et clarius ejus

et

lumlne ra3ppropin-

diabitur,

ipse

ait

per prophetarn
,

quate^)
')
I

rnihi, et

appropinquabo vobis
41.
2^)

dicit

Dominus."

Cor.

XV,

Ejj

Meruni': enlm.
etc.

^)

Edd. Merlini:

accldat,

primo oporlet
etc.

*) Mattb. IX, 27. ^)

Edd. Merliui: oilui

Zachar.
1, 3.

ejiis

coll.

ep. Jacob. IV, 8.

Genesin HoMItlA .
Et iterum
dicit
:

115

Deus

^) appro:sImans ego
similiter

sum

et

non
vir-

Deus de longe."
tutem.

Non

tamen veniraus ad eura

omnes, sed unusquisque secimdum propriom suani

Aut enim cum turbis venimus ad eum

reficit

et

per

parabolas nos

ad
:

Ijoc

tanturamodo, ne
certe

niultis je-

juniis deficiamus in via ter ejus

aut

seraper

et

indesinen-

pedibus assidemus, -) vacantes ad lioc solum, ut

ejiis
,

andiainus verbTjra

nequaquarn perturbati erga mulellgentes,

tum

Tninisterlum, sed

optimam partera
sic

quae nnn

auferetur a nobis.

Et utique qui

accedunt ad eum,
Si vero sieo, sed

multo amplius ex
ciit

ejus luraine consequuntur.

Apostoli
eo

nusquam omnino moveamur ab

permanearaus

sem-

per cuni

m
ct

oranibus

tribulationlbus

ejus, tunc nobis secreto ea,

rat,

quae ad turbas locutus fuomulto

clarius illuminat

exponit,

atque dissolvit,
talis

nos.
tera

Si vero etiam

qnis fuerit, ut possit et in

sicut Petrus
et

monet

adscendere
iste

cum

eo,

Jacobus

Jo-

annes,

non

solura Cliristi

luTnine, scd

etlam patris

ipsius iliumjnabitur voce.

8.

Et^)

marum et volatilia dum firmaraentum coeli. Et

terara jussu
tilia,

',
haec
,

dixit

Deus: produrant

acjuae repenlja ani-

volantia super tiirram secunfactura est sic."

Secunduin
et

11-

Dei producuntur ab aquis repentia

quae videraus,
a

vola-

et

quo
etiara

sint facta

cognosci-

mus.

Sed videamus, qnomodo

est,
fiant.

secundum nostrum

firraamentum coeli, id
liditatetn,

mentis nostrae vel cordis soArbJtror, quia,

si

haec eadem

meus no-

stra illuminata fueilt a nostro sole, Christo, jubetur post-

Tnodum

ex bls

quae in ea sunt, aquis producere repcn-

tla et volatilia

volantia, id est, cogitationes

bonas

vel raaa

las proferre in raediura, ut dlscretio fiat

lis,

bonorura

ma-

quae utlque utraque ex corde procedunt.

De

corde

Jerem. XXIII, 23.

I,

) Cfr. Luc. X, 39.

') Genes.

20.

116

Origents
ct

namqiic nostro vclut de aquis profcruntur

gllatloncs,
itrat|nc

Lonae co-

et

raalae.

Scd nos vcibo ac pracccpto Dci

conspeclum
ct

profcrainus ad

jiuliciuni I)ci,

ut

cnm

ipslus illuiiiinallonc disccrncrc

est,

posslmus a Lono, quod

lciTam rcpunt,
a
et
illa

inaliiiu est: id

ut ca

quae

siiper

lerrenas

sollicitudines

gcrunt,

scpareraus

nobis;

vero, qnae mcliora sunt, id

cst volatilia,

slnamus volarc

non

solura supcr terram, sed eliara

cocli:

secundum fa-mamcnut inlellicx rc-

tum

id est, ut sensum

ct

rationem tam terrcno'

rurn, qiiam coclcstium pcrtractcnius in nobis,

gcre quoque posslraus, quae sint in nobis noxla

pentibus.
Si

videnmns

muliercra

ad concupisccnduni
Si vcro
slt

cani, illud cst ia nol)i's rcplile vcnenatuni.

riol)is

In

sobrletatis

sensus,

ctiarusi
et

doraina

Acgyptla

nos

adamaverit, efncimur aves,

reiinquentes Acgyptia vesti-

menta
Si
est
sit

in maTiibus ejus,

ex obscoenls insidiis evolabinnis

in nobis sensus ad furandura nos provocans, istud

reptile

pessimutn.

Si vero

slt

in

nobis sensus,

ut

eliarasl

duo mlnuta babeamus,

Iiaec ipsa

pro luiscrlcor-

dia offcraraus in

dona Dci,

iste

sensus avis cst, nihil dc

tcrrcnis cogitans, scd

ad firmamentum cocli volalibus tcn-

dens.

Si venlat nobis sensus persuadens nobis, cruciatus

marlyrii nos

non debere

tolerare, istud erit reptllc venctalis,

natum,
tit

Si vero adscendat nobis sensus et cogitatio

nsque ad mortem pro veritate certcmus,

avls erit haec,

a terrenls ad siiperna conscendens.

caeteris

Simillter

etiam de

vel

peccatorum,

vcl virtutura

spccJebus senticn,

dum
ctu

est,

et

discernendum, quae

slnt rcpentia

ct

quae

slnt Yolatilia,

quae produccre ad dlscrctlonem

conspc-

Dei aquae nostrae jubentur.

9.

Et')

fecit

Deus

cetos

magnos,

ct

omnem

anl-

mam
dum

repcntium anlinaliura, quae eduxcrunt aqnae sccimgcnus suum,

et

oiune volatilc pcnnatum secundum

')

Genes.

I,

21.

Genesin
genus suuna."

.
ut de
illis,

117
quac
sii-

Et de

hls slmiliter,
cst,

pra dixlmus, scnticndum

etlam cetos rnagnos,
nus.
et

quod producere debeanjus

nefarlos

anlraam repentlum secundum ge-

In magnls

istis

cetis irapias cogitationes, et

quosque contra

Deum

sensus arbitror indicari.

Quae

taet

men omnia producenda

ponenda ante
cx

sunt ante

conspectura Dei,

ipsurn, ut dividamus, et

separcmus bona a
tribuatur, sicut

malis, ut unicuique suus loctis a

his,

Domino
bona

quae scquuntur, ostenditur.

,,Et^) vidit Deus,
crescite
et

10.

quia

sunt,
et

et bcncdixit

ea, dicens:

multiplicaraini,
volatllia
et

replete aquas,

quae sunt in mari,

et

repleantur super terras.

dies quinta."

Et

factura est vcspcrc,

cetos

mane,

In mari
,

quidem
draco

magnos,

ct

omnem animam

anitnalium

et

rejientium, quae produxerunt aquae, jubet immorari, ubi

et
^,)

ille,

qucm

plasmavlt Deus ad illudendurn

ei,

inhabltat.

Volucres autera multiplicari jubet super

fult,

ter-

ram, quae aliquando arida

nunc autem jam

Sed

terra

appellatur, sicut superius exposuimus.

qiiis,

requiret ali-

quomodo

ceti

magni,

et repentia in

malo accipiunsiraul dictuni

Ipsis

tur, et volatilia in
slt:^)

bono, cura de oranibus

Deus,
illis

et *) vidit
ea,

quia bona sunt?"

sanctis

bona sunt
sunt, ct

quae

adversantur: quia vincere ca pos-

cum

ea vicerint, majoris gloriae efficlunlur

petisset,*^

apud
pote-

Deum.
stas

Denique cum diabolus

ut

sibi

daretur adversum Job, impugnans

ei

eum

advcrsarius,

causa

exstitit

duplicis gloriae post victoriam.

Quod
coelcsti-

ostenditur ex eo,

quia,

qtiae in praesenti perdiderat, in

duplum
Lus

receperit, simili

inodo sine dubio

dlcit,

et in

receptiirus.
qiii

Et Apostolus

quia

natur, nlsi

legltimc certaverit."
I,

nemo ^) coroEt revera quomodo

Genes.

21. 22. 23.

iit

) Psalra. CIV, 26. (111.)

vidit ctc.
I,

2) Edd. Meilini: cst: et

*) Gencs.
^)

I,

21.

') Job.

9.

scqq.

Tim.

II, 5.

118
erit certaraen, si iion

Origenis
fucrlt,

qul rcsistat?

Qnantus dccor
nisi

et

splendor

slt

lucis

non dignoscerctur,
Undti
nliqui

obscuritas
lauflantur,

intercederet noctls.
nisi

In

castitate
?

quia

alli

pro impudlcltia condcmnantur

Unde

vlri

fortes raagnlficarentur, nisi existerontimbecillcs, cttimidi?

Si

amarum

adliibcas, tunc dulce eificitur laudabilius.

Si

atrum

consideraveris,

gratlora

libi,

tjuae

clara

sunt,

vldcbuntur.
ratione

Et ut breviler dicani, ex malorura conside-

decus

bonorura

lucidius

indicatur.

Propterea

crgo de omnlbus hoc dicit Scriptura: et ') vldltDeus, quia

boua
quia

sunt."

Quare taraen non

ipsorum,

est

scriptum

et dixit

Deus,
est,

bona

suaf: sed viditDeus, quia

et

bona sunt?" Id
qua,

vidit utllitatcm

eam rallonem,

cum

essent

ipsa per se talla,

bonos tamen facere possunt optimos. Prorepleantur super

repentla in mari

pterea ergo dixlt: cresclte^) et multipllcamini, el rcplete

aquas, quae in mari sunt,

et

volatllia

terras: id est, ut ceti quidera

magni
et.

et

essent, sicut superius exposuiraus,

volatHia super terras.

terra

11.

Et^)

dixit

Deus: producat
et

animam
fecit

vi-

vam secundum
terrae
bestias terrae

genus, quadrupedia

repentia et bestias
sic.

secundum genus. Et
Et

factura est
et

Et

Dcus
terrae

secundum genus,
vidit

omnia repentia

secunduni genus.

Deus, quia bona sunt."

quaestio
est.

Sc-

cunduni literam quidem

enini a

nulla

Manifesle

Deo

creata esse dicuntur, vel animalia, vel qua-

drupedia, vel bestlae, vel serpentes supcr terram.

auteiu haec bis, quae supra exposuitnus,

Aptare

secundum spinIbi

tualem intellectum, non otiosa res

est.

quidem

di-

clum

est:

producant*) aquae repeutia animarura vlva-

runa, et volatilla volantia super terram

secundum firmarepentia et

mentum

coeli:"

hic

aiitem

ait:

producat*) terra aniet

mara vlvam secundum genus, quadrupedla

beslias terrae

secundum genus."
1,

Et

llla

quidem, quae de

>) Genes.

21. 24. 25.

') Genes.

I,

22.
I,

) Genes.

I,
I,

) Gene^.

20.

*) Genes.

24.

Genesin Homilia
aquis prodiicla sunt, dixiraus

1.

119
et eogitatio-

debere rnotus

ues nientis nostrae, qui de profundo cordis producuntur,

intelligi.

Nunc vero
et

hoc,

quod

dicitur:
,

producal')
,

terra

animam vivam secundum genus

hominis nostri, id

quadrupedunj

et

repcntiura,
cxterioris

bestiarum super terram secundum geuus:

est,
uiliil

carnalls et terrenl inotus

volatile in his,

arbitror indicari.

Denique

quae de

carbe loquitur, indicavit, sed

repaitia et bestlas terrae.
diclurn est ab Apostolo,

lantummodo quadrupedia et Secundura illud nempe, quod

non
')

qula

babitat
cai-nis

in

caine
cst

niea

bonum,"
ista

et

quia

sapicntia ^)

inlraica

Deo,"

nimiium sunt, quae

terra, id est, caro nostra

producit,

de quibus rursum Apostolus praecipit, dxcens

morliricale ^)

membra

vestra,

quae sunt super terram,

fornicationem, iniraunditiain, impudicitiara, avaritiara, idolatriara," et cetera.

Cum
fieri ^)

ergo baec omnia fierent, quae

videntur jussu Dei

retur

pcr

Vcrbum

ejus, et

immensus

iste

et^)

visibllis

raundus, siraul autem

per allegoriae figuram ostenderetui',

quae essent, quae

est,
,

exornare possent minorem raundura, id

tunc jara ipse horao creatur secundum ea
scquentibus declarantur.
12.

quae

,
con-

praeparaet

Et')

dixit

Deus: faciamus
nostram,
coeli,
et

ad

iraagi-

nem

et sirailitudinera

principatum gerat pi-

scium

inaris et

volucrum

et

animalmm

et

unlver-

sae terrae, et omniura, quae repunt super terram."

Con-

sequenter secundum ea, quae superius exposuimus, talera

horuinern, qualem descripsiraus,
praedictarura bestiarum,
et

vult principatiira. gerere

et

volucrum,

repenlimn, quaqualiter in-

drupedum, )
^) Gcnes.

et

omnium

reliquorum.

Quae

I,

24

coll.

pag. 118. notis 3. et 5.

2)

Rom.

VII, 18.

3)

Rom.

VIII, 7.

*) Coloss. III, 5.

') Deest fien" in edd. ') Genes, M. quadrupcdum.

I,

M.

*) Deest ei" in edd.

^) Edd. Merlini: et

26.

120
telligi

Origenis
per allegorlara dcbeant, exposuiinus,
aquani, id
et

cum dlximus
'

jiiberi

est

mentem
illa

cjus spiritualera

sensum

produccre,

tcrram sensura carnis profcrre, ut dominc-

turMis mens, et

non
ista

dominentur^)

ci.

Vult cnirn
et
sit

Deus, ut rnagna
univcrsus crcatus

Dei factura honjo, proptcr quem

est

mundus, non solum iminaculatus

et
sit

ab
iis.

liis,

quae supra diximus,

vero quale anlmal

imrnunis, sed

et

dominetur
Scrlpturae

Jam

hoino, ex

ipsis

serraonibus consideremus.
slone Dci fuint,
fiat

Omncs
dixit

rellquae creaturaa jus,,ct^)

dixit

dlcente

Scriptura:

Deus:

firmamcntum."
est,

,,*^

Deus: congregetur aqua,

quae sub coelo

arida."
ni.

in congregationcm

unam,

et

appareat

Et*)

dixlt

Deus: producat terra herbam foedicit.

"

Ita

etiam in reliquis
fecit,

Yidearaus autem, quae

sant,

quae ipse Deus

sit,

^) et per haec,

quae magnitufecit

do bominis
coelum
In
et

advertamus.

iJn') prlncipio

Dcus

terram."

Similiter ait:

et^) fecit duo lurai-

narJa magna."
liis

Et nunc

iterura: faciamus ^) horainera."

solls

factura ipsius

Dci

adscribitur,
et terra,

in alils vcro
sol et

nusquam: scd tantumraodo coelum

ac stellae,
et

luna

nunc homo a Deo facta^") sunt,

jiission

omnia

vero reliqua

ejus
sit

facta

essc

dlcuntur.

Ex boc
^

crgo considera, quanta

magnltudo bominis, qui tam

')
cl

magnls elcraentis tamque praecipuls adaeqiiatui',

habct honorem
^)
c.

qui

coell,

propter quod

et

coelorum

pro-

DecsL vox:
ISI.),

spirllualcn:i,' in

aiilea edilis libris (v.

cdd.

6cd habetiir in Mss.,

et neccssaria est, ut rc-

spondcat alteri lerrc." R.

4) Genes.

membro:

et tcrram

scnsum

cariiis

pro-

2) Ed. Ruaei:
1,

dommctur.
') Gcncs.
facit.

^) Gcnes.

I,

6.

9.

.
I,

11.
I,

6) Edd. Merlml:
*)

') Genes.
Goiics.
26.

1.

I
,,-

Gcues.
Mss.
F.
:

I,

16.

3)

^*^)

facta sunl," libri cdili (e.

c.

cdd. M.):

ctus est."

^^) Kdd. Mcrlmi; adacquelm

m
tnittltur

Genesin Homilia
et terrae

I.

121

regnum. Habet

honorera, quoniara qui-

dem
ct

in tcrram

bonam,
sperat.

et

terram vlvorum iluentera lac

solis et lunac,

mel ingredi

Habet honorem

habens repromissionera fulgere sicut sol in regno Dei.

13. Illud sane etiam eminentius in conditione liomi-

nis

video,

quod, alibi
ad.

non invenio

dictuin

et ^)

feclt

Deus hominera,

iraaginem Dei

fecit

eum."

Quod

ne-

que in coelo, neque in terra, neque

venimus adsciiptum.

in sole vel luna

,

Hunc sane liorainem queni diclt ad imaginem Dei factum, non intelligimus corporalem.
corporis figmentum

Non enim
neque
tus, sicut in

Dei iraaginem

continet,

factus essc -) corporalis horao dicitur, sed

plasma:

consequentlbus scriptum
est,

est.

Ait enim

,,^)
li-

plasraavit

Deus Iiominem:" id

finxit

de *) terrae
est

mo.

Is

autem, qui ad iraaginera Dei factus

et ^)

ad

slniilltudinem, interior horao noster est, invisibilis et incorporalis, et incorruptus atque jramortalis.
talib-os

In bis enim

Dei imago

rectius intelligitur.
esse,

Si

qui vero linnc

corporeum putent Dei

factus est,

qui ad imaginera et similitudineiu

et

Deum

ipsum corporeum

hutnanae formanifestis-

mae

vidcntur iuducere:
est.

quod

sentire de
isti

Deo

slme impiuru

Denique carnales

lionjines, qui in-

tcUectum divmltatis ignorant, sicubi ia Scripturis de

lcgunt, quia coelum ^) mihi sedes est,

Dco

terra autera sca-

bcllum pedura meorum:". susplcantur

tis

Deum tam

ingen-

eum sedcntcm in coelo pedes usque ad teiram protendere. Hoc autem sentlunt, quia non habent illas aures, quae digue possint audlrc verba
esse corporis, ut putent

Dei de Deo,
^) Genes.

quae
I,

per Scrlpturam rcfei-untur.

^) Edd. Mcrlini: etiara.

Quod

27.
7.

^) Gcnes.
)

In cd. Ruacl deest ci."

Kdd. Mcrllui

de tcrra e limo.

iL

^) Vcrba: el ad siiuilltudlncm," quac in antca cdi(v. c, cdd. M.) oniissa suut, suppleutur c Mds. 11.

Jcsai.

LXVI,

1.

122

Origems
(liclt:

cnlm

roelum

') milii sedcs csl:" ita digne de

Deo

intclligllur, ut srianius, qiiia in his,

quorum

iii

coclis conhis

vcrsalio

est,

Dcus

requiescit

ct

rcsidet.

In

aulera,

qui adhuc tcrrcnura propositum gcrunt, ultima pars ejus

providentlae invfiiiujr, qiiod in ptMlum appellatlone figuralltcr indicatur.

Ex qulhus
fieri

si

qui forle studiurn ac dc-

slderium sumserint

coclestcs, perfcrtione vifae, et inipsi

lellectus allilurllnc, cifiriinilur eliain

scdes Dei,

facti

prius pciilia cl conversatioiie

sijsritavit ^)

cocle.stt:s:
t-t

qui ctiam dicuiit

fecit

nos cnra

Clix'j'sto,

simul sedere nos

in cocleslibus."
est,

Sed

et llli,

quorum

thesaurus in coelo
qTioiiiam ibi est

coelestcs dici possunt et scdes Dei,

esl

cor eoruin, ubl

thesauius eorum.
et

Et non solura reiis.

quiescit snper eos

Deus, sed

inhabltat in

Si vero

taijtus quis effici potest, ut possit dicere:

an ^) documen-

tuin quaeritis ejus, qui in

me

loquitur Chrlstus?" in hoc

non

solura inhabitat Deus,

sed

etiam
facti,

ii^ambulat.

Et

propterea perfecti quique coelestes

enarraJit gloriam Dei,
sicut

vel coeli effecli,

dlcilur.

in

Psalmo *)

Proad

pterea denique

Apostoli,

qui
et

erant coelJ,

miltiinliir

enarrandum^) gloiiam Dei,

clpiunt,

Boanerges^) nomen acper tonitrui potestatem,

quod

est, filii

tonitrui, ut

vere eos coelos esse credamus.

ralnera,

Fecit') ergo Deus ho-

ad imaginem Dei

fecit illura."

Oportet nos

vi-

dere, quae est ista^) iraago Dei, et perquirere, ad cujus

imaginis sirailitudinem
xit
:

bomo

factus

est.

Non enim

di-

quia fecit Deus

:

hominem

ad iraaginem

et similitudi-

nem suam

sed

ad ^} iraaginem Dei
1.

fecit illura."

Quae

) Jesai.

LXVI,
XIX,

^) Ephes.

II, 6.

3) Cfr. II Cor. XIII, 3.

) Psalm.
1.

(XVIII.)

Edd. Merlini: enarrandam.

III,

) CiV. Marc.

17.
c.

') Geaes.

I,

27.

*) In antta edilis (v.

3) Gencs.
I,

cdd.

M.)

deest 15*." R.

27.

iN Genesin Hotwii.ia
cst

I.

123

ergo

alla iraago

Del, ad cujus imagijiis similittidinem

factus est liomo, nisi Salvator noster,

nltus ')

qui

est

pnmogequia
sit

omnis creaturae?" de quo srriptum.

,

est,

splendor2) aeterni lumlnls

tiae

et

figura expressa subslan-

Dci:" quia

ct ipse

de se

dicit:

Ego

^)

in patre,

et

pater in me: et qui ine vidct, ^)

videt et patrera.

Sicut

enim qui
go
est,

viderit
et

imaginem

alicujus, videt eiira, cujus

est

ima-

ita

per verbum Dei, quae

ita

iTnago Dei,
:

quis videt.

Et

verum

erit,

quod

dixit

qui ^)

Deum me v{-

det, videt et patrera."

Ad
et

hujus ergo irtiagmis

slrailitu-

dinem horao

factus

est,

proplerea Salvator noster, qui

est iraago Dej,

mlsericoidia raolus pro

homine, qui ad

ejus similitudinem factus fuerat, videns

eum
ad

deposita sua
ralseri,

iraagine mallgni iraaginera

induxisse, ipse

motus

cordia,

imagine hominis assumta,

:

venit

eum

sicut

Apostolus contestatur, dicens

sct,

cura ^) in forma Del es-

non rapinam

arbitratiis est esse se

aequalem Deo, sed

in siinili-

semet ipsura exinanivit, formara servi accipiens,

tudinem homlnura
hurniliavit seraet

factus,

et

habitu invenlus

ut

homo,

ipsum usque ad rnortem."

et

Quicunque
participes

ergo veniunt ad eura,

effici

rationabilis imaginis

studeut, per profectum

suum, secundum

inleriorena

hominenj, renovantur quotidle ad imaginera ejus, qui feclt

eos: ita ut possint

confofmes corpori')
suis.

claritatis ejus

eifici,

sed unusquisque pro viribus

) Apostoll se ad

ejus siruilitudinera

reforraaruut in tantura,

ut ipse dc

ils

') Coloss.

I,

15.

2) Cfr. Hebr.
10. 9.
cfr.

I,

3,

3) v. Joann.
*)
vidit et

XI Y,

Edd. Merlini
palrem."

h. 1.,

pag. huj.

not. 5.

,,^idit,

^) Ev. Joann.

XIV,

9.

coll.
7. 8.

pag. huj. uot. 4.

) Cfr. Phillpp.

11, 6.

') Mss. corpori claritatls," libri M.): ,,corporalis claritatis." Malc R.

^) Dcest suls" in edd.

edili

(e.

c.

edd.

M.

124
Jlccrct: va(lo ') ad

Origenis
patrcm mcura
ct

patrcra vcslrum, aJ

Deum

mcura

et

aJ

Dcum
:

vestrum,"
iis

Ipsc vero jarn pesimllilinlo pilsliiia

tierat patrcru

pro

discipulis suls, ut
dlxit
et

rcddcrelur,

cum
ita

Pater^) da, ut
in

sicut cgo ct tu
sint."

uuuni

suraiis,

isti

nol>is

unum
ad

Seiriptr

crgo intucamur istam imagincm Dei, ut possimus ad cjus

slmilltudinern rcforraari.
ctus Si

cnlra

imaguum Dci

fa-

homo, conlra naturam intucns imaginem

siniilis

diaboli, per

pcccatum

cjus

effcctus

est:

multo magis intucns

factus
cst

imaginera Dei, ad cujns simililudincm

Dco,
illam,

pcr

Vcrbum
ei

ct'')

vlrlutem

cjus

rcclpiet

formam

quac data

fuerat pcr naturam.

Scd nemo despcrct,

(juarn.

videns slmilitudinem suarn magis csse cura diabolo,

cum Deo,
Dei, quia

posse se

iterum recuperarc forraara imaginls

-ocare justos, sed peccato-

non

venit Salvator

rcs in poenitentiara.

jMallhaeus publicanus erat, et uli-

que imago
ginem Dci,

ejus diabolo similis erat, sed vcnlens

ad imascquens
Dei.

Dominum

et

Salvatorem nostrum,

ct

eam,

transforniatus

est

ad slmilitudineni
et

iraaglnis

Jacobus, Zebedaei
rcs crant, et
ad.

iilius,

Joannes, frater cjus, piscatolitcris,

homines sine

qui utique tunc magis

imaglnera diaboli siruilitudincm ferebant, scd sequenDei, similes iacti iunt

ei,

tcs et isti iinaginera

sicut ct cecrat.

tcri Apostoli.

Paulus ipsius iniaginis Dei persecutor

Ut autem

potuit

decorem
tantum ad

cjus

et

pulchritudinem con-

tueri, visa ea in
est,

ejus similltudlnera reforruatus

ut diceret: an'*)

documentum
ct

quaeritis ejus, qui iu

jme loquilur Chrlstus ?"

14.

jjMasculum^)
diceus:

fcmjnara
et

fecit cos,

et

Lcncdxt
ct

cos Deus,

crescite

multiplicamini,

rcplcie

^) Ev. Joann,

XX,

17.

2^ Cfr. cv. Joanu. XVII, 21. 22.

mam

2) Edd. Merliui: et virtutem cjus recipict illam etc.

^) Gfr. 11 Gof. XIII, 3,

cjas for-

^) Gene5.

I,

27. 28.

m
terram,
et

GENESm HOMILIA
ea."

I.

125

dominainim in

Dignura videtur hoc in

loco reqalrere secundura literam,

irmliere dicit Scriptura:
eos."

quomodo nondum
^)
et

facta
fecit

maseulum

feminara

Fortassis

ut cgo arbitror, propter benedictionem,

et

qua benedixit eos, dicens: crescite-)

:" ct replete terrara
cit
:

inultiplicamini,
erat,

praeveniens,
et

quod futurum
fecit eos :"

di-

masciilum ^)

feminara

quoniarn quipoterat

dcra
nlsi

crescere aliter et

multiplicari

non
et

homo,
fecit

cum

femina.

Ut ergo benedictio
alt:

ejus sine dubio fu-

tura esse crederetur,

eos."

'masculum ^)

feminara

Hoc naraque niodo

lionio vidcns crescendi et

mul-

tlpllcandi consequentlam esse ex eo,

quod

oi

feraina jun-

gebatur,
divina.

certiorem spem gerere potcrat in bcnedictlonc

Si

enlm

dixisset Scriptura:
el

crescite ^) et multi-

pllcainlni, et replete terram,

ailjiciens h"oc,

dominamini
et

in ea:"

non

quia raasculurn^}

feminam

fecit cos,"

ullqnc bcnedictioni divinae incredulus

]MarIa ad eara bcnedictionem,
gclo,
ait:

exstitisset,

sicut et

qua Lenedicebatur ab an-

quomodo
Aut

')

sciam*')

boc? quoniam virum

quae a

non cognosco."
et terra,
et

fortasse

quia omnla,

Deo

facta sunt, conjuncta et

compaginata dicuntur, ut coelum

:

^) sol et luna

ita ergo,

ut ostenderetur, quosine barraonia,

nlam

et

borao Dei opus

est,

et

non

vel

compctenti conjiinctionc prolatus

ait:

est, idcirco

praeveniens

ruasculum

) et fcmlnnin fecit eos."

Hacc quidcm

ad eara quaestioncm dlcta sunt,

profcrri potest.

quae secundum litcram

) Gcnes.
3) Genes.
5) Genes.
') Luc.
I,

I,
I,

27. 27. 28-

) Genes.
*) Gencs.

I, I,

28. 27.
27.

I,

^) Genes.

I,

Si.

^) Ex raemona citat Orjgencs. Codd. Graecis et Latinis legitur:

taitci

9) Edd. Merlini: ut sol ctc.

Nam

in

Quomodo

fict

istud? R.

;
I,

omnibns

) Gene^.

27.

126
15.

Origems
Videamus
aiitcm ctiam pcr

allegorlam
et

quomodc
est.

ad imagincm Del honio factus mastulus

terior liorno noster ex spiritu
lus spiritus dicitur, feiuina
si

femlna

In-

et

anirna constat.

INIascu-

anima potest nuncupari.

Ilaec

concordiam

inter sc habeant qt consensiini, convenien-

tia

inter se ipsa crcscunt et

inultiplicantur,

gcncrantque

fillos

sensus bonos,

et intellectus,

vel cogitationes utiles,

in ea:

per quae repleant terram,

subjectum
vertunt,
et
sibi

et

dominentur

hoc

est,

sensum carnis ad meliora

iis,

instituta

con-

dominantur

scllicet

contra voluntatcm spiritus insolesclt.

conjunr.ta
spiritiii,

cum Jam
ita

in

nullo v-ro
si

vero

anima

atque ejns,

ut

dicani,

conjiigio

copulata,

declinet

aliquando
in

ad

corporeas

voluptates,

sensumque suum
et

delectationibus

carnalibus inclinet,

aliqnando

quidem obternperare
aliquando
vero

videatur
vitlis

salutaribus
ce-

monitis
dat
,

spiritus,

carnalibus
,

talis

anlma velut adulterio

corporis maculata
dicitur,

ne-

que crescere, neque multiplicari legitime

quo-

niam

quidera

filios

adultcrorura

imperfectos
spiritus

Scriptura

designat.

Talis enira aninia,

quae

conjunctione

deserta, sensui se carnis, el desideriis corporalibus

totam

prosternit,

velut avcrsa

Deo

irapudenter,
sine

audiet quia
effecta es

facies') raerelrir-Is facta est tibi,

pudore

ad omnes."

\eluti

meretrix ergo punletur,

et filii ejus

ad occisionera praeparari^) jubentur. ^)

16. ,)Et *)
coeli,
et

dominaraini pisciiim maris,

et

et volatilium

jumentorum,

onmiura, quae sunt super

ter-

ram, et') repentium,

quae repunt supcr terram."

literara,

Jara

haec interpretata sunt secundum

cura diceremus,

>) Jerera. IIl, 3.

=) Jesai.

XIV,

21.

3) Mss. jubeutur."

Libri editi {v. c. edd. M.): vi-

debuntur." R.
^) Genes.
1,

28.

Libri editi ^) Mss. et repentinra, qnae repunt" etc. (e. c. edd. M.): serpcniiuni, quae repunt" etc. R.

Genesin Homilia .
qiiod diclt Deus: faciaraus')
diclt:
et

127
et reliqua,

hominem,"
et

ubi

et^) doralnetur pisclum raaris,

volatilium coeli,"
,

cetera.

Secunduni allegoriam taraen in piscibus

vel

et

volatilibus,

animallbus

et

repeutibus terrae

ea mihi

videntur indlcaii, de quibus nihilominus superius dlxlmus,

id est,
vel

quae de sensu aniraae,

et

cordis cogltntione
,

procedunt, vel quae ex desideriis corporalibus

et

cainis

motibus proferuntur: quoruni sancti quique

et

benedictio-

ncra Dei in semet ipsis servantes, domlnationem exercenf,

agentes toliim

hominera

secundum

splritus

voluntatcm.
carriis

Peccatoribus vero magis ipsa dominantTir, quae de

vifiis,

et

corporis voluptatibus proferuiitur.

17.

Et^) dixitDeus: ecce dedi vobis omne foenum

seminat semen
,

seminale, quod

quod

fsl

super

omnem
bestiis

terram

et

ornne lignurn, quod habet iu

erit

se fructura se-

minis semlnalis, vobis

terrae, et oranibus
hiis,

ad escara

et

omnibus

volatllibus coeli,

et

omnibus repcntise

quae repunt super terrara, quae habent Jn

vitae."

ani-

mam

Historiae

quidem hujus

sententia rnaniiesle

indicat

usum

clborura primitus a

Deo

ex lierbls,

id

est,

olerlbus, et

arborum

fructlbus esse perraissum,

Postremo

vero
cultas

cum ad Noe

post diluvium fieret testamentum, fa-

vescendarum carnium bomlnibus datur.

Quibus
Secunejus,

sane de causis in suis locis rectius exponetur.

dum

allegoriara

tamen herba

terrae,

et

fructus

qui ad escara horninibus indulgetur, potest de affectibns

intelligi
tia

corporalibus,

Verbi causa

ira

et

concupiscenest,
est.

germen

est corporis.

Hujus germinis fructus, id

et
bestiis terrae

opus, nobis rationalibus,

comraunis

Nara quando irasciraur ad

nera delinquentis,
et

justitiam, id cst,

ad correctio-

eraendationem
et

salutis ejus, isto fru-

ctu tcrrae vescimur,

clbus nosler iracundia corporalis

Gcnes.
^) Gcnes.

I, I,

26.
29. 30.

') Genes.

J,

26.

128
crficltur,

Origenis
per

qunm
tibi

reprimirrms pcccatiim

justitiam rcpa-

raraus.

Et nc

vldcTimir liacc de nostro potius scnsu,

aiintoritate proferrc,

quam dc')

divlnac scrlpturac
et

rcdi

ad librum Numerorum,

rccordarc, quid egerit Phinces

sacerdos, qui cura Madlanlticae ^) gcntls raeretrlccm

Israelita

cum
ar-

viro

sub ocnlis ornniura impuris vidissct inhae-

rere complexibus, ira divinac acmulationis impletus,

reptum
ojius

^)

gladium per utriusqne pcctus

cst
ei

excgit.

reputatum

Deo ad

juslltiam,

Quod dicente Doreputabitur

fit

inino: PbInees'*) scdavit furorem

ei

meum,

ct

ad

justiliara."

Istc

crgo cibus irae tcrrenus nosfer

justitiani.

cibus,

cum

eo rationabilitcr utimur ad
agatur ira,

Si vcro

irrationablllter

aut innocentes piiniat, aut^)

cffcrvescat in eos, qui nihil delinquunt, iste cibus crit be-

stiarum
etcnira

agri, et

serpentum

tcrrae, et volucrura coeli.

cibis,

His

daemoucs nutriuntur
pascnntur,
et favent.

qui malls nostris actiest

bus

et

Indicium namque

hujus

opcrls Gain, qui innocentem fratrem ira decepit invidiae.

Similiter etiam de concuplscentia, et de singulis hujusce-

modi

affectibus

sentlendum

est.

Cum
M.

enim concupiscit

*) Desideratiir de" in edd.

2) Edd. Merlini: IMadianitae.

^) Ita Codd. sancti Theodorici,
rniglanus, et Belvacensls

gencs putasse

Secundum banc lectionem Oriccnscndus crit Phineem gladium suum per

avCod.

viri Israelitae et mulieris IMadianitidls

Yulgata

ait

pectus excgisse, scd ipsos in locis geiiitalibus transfixos fuisse; Se:

ptuagiuta vero
y.ca

^,
coll.
7.

y.(u

Gemeticensis habet: aircptiira gladiura Libri antea editi xus ultionem cxegit." arreptum gladium pcr utriusque pectus JSumeros ait: Orlgcnes Iiorailia XX. in raanu sua ingressus sit prostibulura Cfr. ipsa pudciida Iransfodcrit."

,.
(v.
c.

duo Turoncnses, Re-

per utriusque seedd. IM.) Infra rapto siromastc et utruraqTie pcr

excrcuit."

Nura.

XXV,

4) Cir.
^)

Numcr. XXV,
ut.

11. 12.

Edd. Merlini:

Genesin Homilia .
et est
deficit

129
,

anlma nostra ad Deura vivum

nostcr

clbus

concupiscentia.

Cum

autera

vel

alicnam

mullcrein

ad
xlmi

concuplscendura
concuplscimus,
Sicut
')
et

vldemus,
bestialis

vel

aliquid

reruin

pro-

cibus

efficilur

concupi-

scentia.

exeraplo

potest

esse

concuplscenlia

Achab,

factum JezabeP)
est
,

de vinea Nabuthci Jcsanctae

scripturae etiara

zraclitae.

Observanda sane

in

verborum latione
dlxisset,

cautcla

quae,

cura

de homlni-

bus

quia

dlxlt

Deus: ecce^) dedi vobis omne

super terram,
et

seraen scminale,

quod

est
,

omne
:"

lignum,
bestiis

quod
non

est

super terram
quia dedi

vobls erlt ad

escam

de

dixit:
illis

ils

ad *) escam haec

omnia: scd:

eril^)

ad escam

:"

ut secundura spiritualera rationem,

quam exposuimus, affcctus isti intelligantur homini quldem a Deo dati esse, praenuntiari tamen a Deo, quod erunt
ctiam bestiis terrae in cibum.
est

Ideo ergo cautissimo usa

serraone scrlptura divina

quae hotninibus quidem

ait

dicere Deuni: dedi ^) vobls haec ad escam:" ubi autcm

ad

bestias venit,

non

jubentis,

sed

quasi praedicenlis ')

et volii-

significatlone dicit, quia haec erunt eliara bestiis

cribus et serpentlbus ad cscam.

stoli

Sed nos secundum Apoquae ^)

Pauli scnlentiara attendamus^) lcctioni, ut possimus,

sensura
Chrlsli accipere,
:"

slcut ipse alt,

et scire

Deo donala

sunt nobis
cscas

et

quae nobis ad escam dala

vel

sunt,

non faciamus
in

porcorum,

canum, sed
sit

talcs

eas

praeparcmus

nobls,

quibus dignurii
filium

suscipx in

hospitlo

cordis nostri

verbum ac

Dci venientcni

') Cfr.

Rtgg. XXI. (III Regg.)

^) Edd. Merlinl: lesabel de vinca Nabuthei Israelitae.

3) Genes.

I,

29.
1,

*) Deest 30.

ad" in edd. M.
I,

") Cfr. Genes.

')

) Genes.

29.
I,

Edd. Merlinl: praedicantis. 8) Cfr. I Timoth. IV, 13.

9)
I

Cfr. Genes.

30.

Cor.

II,

Origenis Opera.

.
12.

VIII.

130

Origenis
patre suo,
et
,

cum

volentera faccrc

npud nos nianslonem

sanctilatem

in Spirilu sancto

cujus prius

templum pcr

(lebemus
rura.

existere.

fpsi gloria in

acterna saccula sacculo-

Araen.

II.

De

fabrica arca, ct corum, quac in ea

6)int.

Ineipienles de arca
a

quae sccunilum mandatura Dci

Noc

constructa

est,

disscrcre,

primo omniijrn
et

videanius,

quac de ea secundum litciam rcferuntur:

proponentes, qiiae objici
lutiones
dita,

quacslloncs

pluribus solcnt, etiam absosunt a majoribus tra-

earum ex

his,

qixae nobls

requiramus: ut curn hujusccraodl fundarnenta jcce-

rimus, ab hlstoriae textu possimus adscendere ad spirilualis

intelHgentiae rnysticum
iis

et

allegoricum sensurn,
aperire,

ct

si

quid in

arcanum continetur,
revelante.

Domino

nobls

verbi sui scientiam

Prlino igitur haec ipsa,

^) dixit, inquit,

quae scripta sunt, propoaamus. Et

Domi-

mis ad Noe: tempus omnis hominis venit ante rac, quo-

nlam

irapleta

est
illos

terra iniquitatibus ab iis,

et
tibi

ecce, ego
arcara de

disperdam ^)

cum

terra.

Fac ergo

iignis quadratis,

nidos facies in arca,

ct

et biturainabis

eam
Trc-

ab intus

et

a foris bitumine:

sic facies
et

arcam.

centorutn cubitorura longhudinem arcae,

quinquaginta
altitudinem

cubitorura lautudlnem, et triginta cubitorum

ejus colligens facies

arcam,

et

in

cubilum consummabis
facies

eam

in surarao.

Ostiuin

autem arcae

a ^)

latere,

Genes. VI,

13-16.
disperdam
illos,

^) Edd.

Merlmi;

et

cetera.

Fac

crgo

etc,

^) Edd. Merlinl: ex latere.

Genesin Homilia
infcriora bicamerata,
et

131

tricamerata superiora facies ea."

fecit, inquit,

Et post pauca
praecepit
quaeritur,
ei

adtlit:

et')

Noe omnia, quae

Prirao ^)
et

Domintis Deus,

sic

fecit."

ergo

qualem oporteat habitura ipsurn,

formam
quae

arcae

intelllgi.

Quara ego puto, quantum ex

usque ad

his,

describuntur, apparet, quatuor angulis ex^)

gentera iisdemque paulatim

imo consurin angu-

summum

stum
Sic
biti

attractls,

in

spatiiim

unius cubiti fuisse collectara.

enirti

refertur, qiiod in fundamentis ejus trecenti ciiin

in

longitudinem,

latiludinem vero quinquaginta

aedificati.
sit

sint positi, trlginta

autem in *) altitudinem
ita

Sed
la-

collecta est^) in
titudinis,
et

cacumen angustuni,
ejus.

ut cubitus

longitudlnis

Jam
,

vero intrinsecus ea

quidcm, quae dicunlur ejus inferlora

tur, id est

bicamerata ponun:

babltationem dupHcem
si

contlnentia

superiora

vero trlcamerata , veluti

coenaculis.

dicamus triplicibus constructa

distinctiones

Sed hae habitationura

ut

ad hoc

fa-

ctae vldentur,

secernl

per singulas manslones diversa

et a

aniraah'um vel bestiarura genera facilius possint,

stiis

be-

feris iriansiieta

quaeque

et

ignava sejungi.
appellantur.
et facilius

Istae ergo

habitationum

discretJones

nidi

Quadrata
alteri

vero ligna fuisse referuntur, quo

alterum

possit^) aptari, et innndante diluvio totus aquarura prohiberetur incursus,

cura intrinsecus et extrinsecus obllta

bitumine junctura muniretur.

et

Traditum sane nobis

est,

noa absque

verisimilitudine, inferiora,')

quae supra

^) Genes. VI, 22.

Huc spectat fragraentura illud graecum, a Montefalconio Tom. I. Hexaplorum pag. 24. edituni, textuique noslro pag. 100. seqq. insertura.
^)
^) Mss. ex imo consurgentem." edd. M.): ex uno consiirgentibus." R.

Libri

editi (v.

c.

*) Edd. Merlini:

alliludine

aedificatl.

^) Desideratur esi" in edd.

M.
etc.

^) Edd. MeHini: possit.

')

Edd. Merlini; quod inferiora

9*

132

Origenis
quae
ct

dlximils conslructa, dupllciter,

separatlm bicame-

rata appcllala') sunt, cxccplis supenoribus,

quae

Irica-

rncrata dicuntur,

ad^) liunc

modum

fulssc duplicia,

quo-

niara quidera
arca.

annum intcgrum
in
ct

fucrunt')

omnia

aniraalia

Et utique

totum annum necesse

erat provi-

dcre cibos,

solurn cibos,

verum

et

digestlonum

constitui loca,

quo neque

ipsa aniraalia, praccipuc lanien

hornines,

fimi foetore vcxarentur.

ipsa,

Tradunt ergo
est,
;

quod

inferior rcgio
necessitalcs

quae in fundo
et

ad bujusccmodi

mancipata sh
conservanclis

excepta

bulc autera superior

conligua,

'*)

pabulis deputetur.
iis

Etenim nenatura vcsci

,

cessarium videbatur,

ut

bestiis,

quibus

carnibus dedit, introducta slnt extrlnsecus animab'a

qiio-

rum

vescentes carnibus conservare vltam posteritatls rcpaaliis

randae gratia valerenl:

vero

ab'a,

quac naturalis usus

deposclt, servareutur alimenta.

rcs partes,

In bos ergo usus inferiofuisse di-

qnae bicaraeratac dicunlur, tradunt

vero ad habitaculura

stinctas, *) superiores

bestils, vel

anl,

malibus deputatas,
immitibus
his

in quibus infcrlores quldera ferls

et

bestiis, vcl serpentibus babitaculura praebuissc,

vcro contigua

in

superloribus loca, mitiorlbus ani-

mantibus stabula

fuisse.

Supra

omnia vero
et

in

excclso
ct ra-

bominibus sedem locatam, utpotc qui

tione

bonore
et

cuncta

praecellant:

ut

slcut

ratione

sapicntia

principatum gerere supra orania, quac in

citur

terris sunt, dl-

bomo,
quae

ita

etiam loco celsior, ct supra omnes anisit.

Tnantcs,

In arca sunt, collocatus

Tradunt autcm

cliani ostiura,

quod
:

cx latere factura dicitur, eo loci fuisse,

') Verba appellata sunt, exceptis supenoribus, quae tricamerata," in antea editis (v. c. edd. M.) deslderantur, sed supplentur e Mss. R.

2^ Edd. jVIerlini
^)

ob hunc raodum
fcccrunt.
et
:

etc.

Edd. Meilini

*) Edd. Merlini:
vel

contigua

ctc,

') Edd.

Mcrlini distinclas. deputatae sunt, quibus etc.

Supcriores

bestiis,

Genesin Homilia
ut inferiora,

II.

133
haberet,
et

quae

dixit bicaraerata, infra se

,

quac

dixit

tricamerata

superiora a

loco

ostii

appellata

slnt: ut

inde ingrcssa universa animalia, per sua quaeque

loca, secundura

quod supra diximus

congrua discretione
muniraen, non jam
enira postea-

dircrata sint. ')

Verum
ct

^)

ostii ipsius

liumanis ratlonlbus adimplctur.

Quomodu

quam

clausura est

nullus

hominura

extra

arcam

fuit,

bitumlnari extrinsecus ostiura potuit, nisi quia divlnae vlrtutls sine

dubio opus

fiiit,

ne ingrederctur aqua per adi-

tum,

quem humana non raiinlerat manus? Propterea ergo Scriptura cum de oeterls omnibus djxisset quia fccit arcam Noe, et introduxit animalla, et filios, etuxores eorura,
,

de ostlo non
ait,

dixlt,

quia

Noe
"^)

clausit

ostlum

arcae:

sed
et
est,

qiiia claiisit

Dorainus Deus deforis ostium arcae,

diluviura."

sic

factura

est

Observandum tamen

quod post

diluviiira

non

dicitur

Noe

aperuisse

ostiura,

sed fenestram,
sasset

cum

cmisit corvuixi, ut videret,

ulrum

ces-

aqua super terram.

Quod autem

inlulerit cibunx

Noc

in arcara

omnlbus aniraantlbus,
his,

vel bestiis,

quae cum
ad Noe:
,

eo introleriint, audi ex
,,tu,/)

quae Dominus
ab

dlcit

inquit,
et

accipe libi ipsi

oninibus
et

cscis

quae
tibi et

eduntur,
ipsis

congregabis ad temct ipsura,

erunt

ad edendum."

Quod autem

fecit

Noe
ei

ea,

quae praect ^) fe-

ceplt ei
cit,

Dominus, audl

Scripturani dicentcm:

inquit,
fccit."

Noe omnia, quae

Sane quod de

praeceplt

Dominus Deus,
sed traditio
esse sllen-

slc

locis,

quae dixirnus ad firaum

animaliura separata,
tcnet,

Scrlptura nlhil relulit,

opportune videbitur super hoc babitura

(cfr.

') Hactenus IMontefalconlus, graeca hu]us loci veiba exbibet.

pag. 102. not. 2.),

102- not. 2),

^) Graeca liujus loci verba, (cfr. pag. Calcnls Mss. Graccis eriita sunt. K. ^) Genes. \II, 16- 17.
')

Hattenus fragmentura piiaium, ttxlul uo^tio pag.

^) Genes. VI, 22.

100. :.eqq. inscituni.

') Gcnci. VI. 21.

134
tiurn,
rct.

Origenis
dc quo sufficientcr consequcntiac ipsius
ratlo docc-

Et qnia ad

spiritualera

intcUigentiara
silult

niinus

dignc

potcrat apfari, raerito crgo Scriptura

inagis

dc hoc, quae
coaptat.

narrationes

suas

intellectibus

allegoricis

Verumtamen quantum ad
vii spcctat,

necessitatem pluviarum ct dilu-

nulla potuit tara convenlens et congrua arcac

specics dari,

quam
')

ut e

sumrao velut

e tccto

quodarn in
ruinas,

angustum culmcn
ct

educto

diffunderet irabrium
conslstcns
,

ima

in

aquis quadrata

stabllltatc

ncc

irn-

pulsu ventorum, nec impctu flucluum, nec inquictudiue

aniraalium,
aut niergi.
2.

quac

iiitrinsecus

erant,

aut incllnari posset,

Sed

^) his

omnlbus lanta
et

arte corapositis, objiciunt

fuit disci-

quldam quaestiones,

praecipue Apelles, qui

sed alterius

pulus quideni Marcionls,

haercseos

magis,
Is

quam

ejus,

quam

a raaglstro suscepit, inventor.

ergo

dum
rat

assignare cupit, scripta Mosis nlhil in se divinae sa-

pieutiae, nihilque operis sancti Spiritus contincre, exagge-

hujusmodi

dicta, et dicit,

nullo^)modo

fieri

potuisse,

ut tara

breve spatium tot

aninialiuTn

genera eorumqiic

cibos, qui per totura annura sufOcerent, capere potuissct.

Cum
est,

enlm bina

et
et

bina ex imrnundis animalibus, boc

bini masculi
repetitus

blnae fominae,
ex

boc enira indicat

et septena,

serrao

mundjs vero septena

iu

quod

*)

est,

paria septena

arcam dicantur inducta,

quomodo,
est,

inquit, fieri potuit istud spatium,

saltcra solos

quod scriptum

ut quatuor

clephantes^) capere potuc-

'} Mss,

culmcn educto.**
hnjiis

Librl

cditi

(v.

c.

edd.

M.): culrninc ducto." R.

2) Graeca
loci

verba

(cfr,

cd.

nostrac pag.

102. scqq.} suppcditant Catcnac

Graccac
clc.

35030. \

^) Edd. IMerlini: nullo genere

*) Vcrba: qiiod est, paria scplcna," quac in anlca oditls (c. c. cdd. M.) ornissa sunt suppkutur c Mss. l\
,

*)

Edd, Merliui: eicphanlos.

iN
lit?

Genesin Homilia

II.

135

Et posteaquani pcr singulas species hoc raodu reiraliis

gatur, addit siiper ornnia

cssc iabularu.

verbls

constat

crgo

fictam

Quod
Sed ad

si

cst,

constat

non

csse a

Deo hanc
viiis,

scripluram.
et

Iiaec

nos,

quae a prudeulibus

Hehraicarura traditionum gnaris, atquc a velcribus niadidicimus, ad audilonira notitiam dcferenius.

qui,

gislrjs

Ale-

banl crgo majores, quod Moscs,

plura tcslatiir
dilus,

ut de eo Scri-

omni

sapicnlia

Aegyplioium fuerat eru-

sccunduin artcra geomelricam, quara praecipue Aecubilorura

eniiu

gyplii callent,

numcruni

in

hoc loco posuh.

rationern,

Apud gcometras
apud-eos

secunduni eam

quae

virlus vocatur, cx solido ct

si

quadrato vel in sex

vel trecentos,
si
s'i

mbiios

iinus deputalur,

generallter,

ininutatim deducatur.

Quae

utique

ratio

observetur,

iu hujus arcae mciisiira iuvenientur

liliidinls tanta spatia
,

et longitudinis et la-

quac vere

totius raundi

reparanda
se-

gcriuina

et

unlversorum animantium capere rediviva

iiiinaria potucrint.

Hacc, quantum ad
dicta sint,

historiae peitinet

rationem,

adversum cos

qui jrapugnarc scriimpossibilia

pluras vetcris testanienti

nilunlur, tauquaiu

quaedanl' et irratioiiabilia coutlnentes.

3.

Nunc

vero jara deprecantes

eum

prius

qui solus

polcst dc lectlonc veterls testanienti auferre velamen, tentcnuis inquirere,

tiucat

quid etlam spiritualls aedificationis con-

magnifica haec arcae constructio.

Puto ergo,

ut cgo pro parvltatc sensus mei asscqui possura

illud diluvium
,

quod

quo paene
finis illius,

finis

tunc

datus

est

raundo,

formara teneat

qui

vere

futurus est,
dicens:
,

mundL
sicut*)

Quod
eiiim

et

ipse

Dorainus

pronuntiavit,

in

diebus
ct

Noe emebant, vendebant

et vcnlt
fdii

aedificabant,

nubcbant,
didit

nupluin tradebanl,
ila

diluvium, ct per-

omncs:

erit

et

adventus

hominis."

In quo

cvidciiter

uaa cadcruquc

lorma

diluvli,

quod

praecessif,

) CiV.

Luc.

XV li,

^46.

27

136
et finis

Origenis
inundi,

qucm vcnturum
cst

dicit, tlosignatiir.

Sicut
,

ergo tunc cliclum

introduccrct in
suos,

ad illum Nce, ut facerct arcani

filios,
:

et

eam secum non solum

et
ila

proxiruos

venim

cllara diversi gcncris animalia

et

ctiam ad
est,

nostrura Noe, qui vere solus justus

solus perfectus

Dominum Jesnm
dictum
est a

Christum, in consummatione saeculorum

ut facerct sibi
ei

patre,

arcani cx lignis qua-

dratis, ct
tas.

mensuras

daret coclcstibus sacramcntls reple-

Hoc cnim
et

designatur in Psalmo, ubi dicit: pcte')

tlbi

a mc,

dabo

gentes bcredltatcra tuara,

lerrae."
cst,

et possessio-

nem

tuara tcrminos

Constiult ergo

arcam,

et

facit in ea nidos, id

promtuarla quaedara, qulbus dl-

versl geneiis aniraalla reclpiantur.

dicit:

Dc

qiiibus et propliCta

perge, -)
te

populus mtus,

intra in proniluaria lua,

absconde

parumper, donec

transeat furor irac ineae."

illis

Confertur ergo populus hlc, qui salvatur in ecclesla,

omnibus,
siint in

slve

hominibus,

sive animallbus,
est

qiiae

salvata

arca.

Verum

quoniara non

omniura unura
illa

jncritum, nec uaus in fide profectus, idciico et arca

non unam praebet omnibus mansionem, scd

sunt inferiora,
tur in ea
:

bicarocrata

et

tricamerata superiora, et nidi distinguunet

ut ostendat, quia

in ecclesia,

licet

omncs
dl-

intra unara fidcm contlneantur, alqiie

uno baptismatc

luantur,
cst,

non tamen unus omnibus

atcjue idem' profcclus

sed unusquisquc in suo ordlne.

ct

Hi quidem, qui per

quonlara valde
ipso

rationabilem scienllarn vivunt,

idonei sunt non soluna

semet ipsos icgere, sed et

pauci inveniuntur,

alios
'^)

doceie,
qui

paucorum,

cum

Noe

sal-

) Psalra.

li,

8.

2) Jesal.
in

XXVI,

20.

^)
]Vi.),ubi

Vox paucorum," quae

est,

Codd. Mss. reperidir,

antea editis
(v.
c.

ci neccisaria

desideratur iu

edd.

male etiam inha post j.juuguntur" sequltur: et tenent figuram." Nara conjunctio el" expungenda erat, quippe quae seniuiu perlurbet neque iaiupcr iegatur in
,

Mss

R.

GENESm HOMTLIA
vanlur,
et

137
fi-

prosiraa

ei

proplnqultate jungunlur, tenent

noster, verus

guram
sus,

sicut et

Dominus

Noc, Christus Jcet

paucos habet proximos, paucos

et

filios

propinquos,
capaces.

qui verbi ejus participes slnt,

ii

sapientiae

Et

sunt, qui

summo

gradu

positi sunt, et in sumraitate

arcac collocantur.

Ceterura multitudo irrationalium aniin

inaliura, vel etiam bestiarura,

lur, et

inferloribus locis habeferitatis saevitiara

eorum rnaxime, quornm

minus
rationis,

nec

fi-

dei diilcedo raoUivit.

sunt, qui licet
latls,

Supericres vero aliquantulo ab his

plurimura tamen simplici-

innoccntlaeque custodiunt.
gradus

Et

slc

per singulos

lia-

bitationura

adscendcntibus

perveuitur ad
qui
cst

ipsum
Jesus
dl-

Noe, qui interpretatur requies,

Cliristus.
cit

vel justus,

Neque

enira ia illurn
:

Noc
et

convenit,

quod

Lamech

pater ejus

hic *) enirn, inquit, requiem daa

tristitiis

bit nobis

ab operlbus nostris,^)
,

inanuura

nostrarura

et a terra

quam
crit,

malcdlxit

Dominus Deus."

Quomodo
derit
ris,
illi

enlm veruin
vel

quod

ille

Noe

requlera de-

Lamech,

populo, qui tunc habebatur in teret

vel

quoraodo a

trlstitils

labore cessatum
est

est

tcmter-

poribus Noe, vel

rae,

quomodo ablatum
et

maledictum

quod dederat Dominus, ubi

ostenditur,
feci

potius iracundia divina

raajor

refcrlur

dicere Deus:

poenilct^)

me, quod
,,delcbo *)

horainera supcr tcrram?" Et iterum dicit:

carnera
,

omneru')

quae

est

super terrarn."
intcritus^)

Et supcr orania suramae

offensac

Indicium

) Genes. \, 29.

sam

') Vocem nostris" in editis restituunt Codd. Mss. R. 3) Cfr. Genes. VI, 6. 7.
*) Cfr. Genes. VI, 7.

(v.

c.

edd.

M.) omis-

not. 5.

deleam

omncm
R.

carnern

Edd. Mcrlini, cfr. pag. quae" etc.

,

huj.

') Codc-x sancti Theodoricl:

uem, qui

est" etc.

dekbo omnera homi1.

Cfr. pag. huj. not.

^) Trcs. Msj. ,,iaUi-itu vlveutlurn datur." R.

138
vivcntiurn ilatur.

Origenis
Si vcro rcspicias aJ Doruiiiuin
,

noslrum

Jcsuiu

Cliristurri

<lc

qiio

dicilur:

ecce') agnus Dci,

iteruni dc

cccc, <jui tollh peccata

citur: i'actus^)

mundi:" ct-)

quo

di-

pro nobis malcdiclum, ut nos dc

dicit:

iiialc-

dicto Icgis rcdimcrct:" et *) iterurncura

vcnitc^)

ad rac ornncs,

^*)

rjui

laboratis, ct onerati estis, ct cgo rc-

ficiain vos, et invcnicUs rci|uicm aiiiiiiabus vcslris ;"

jnvcct

uics

hunc

essc,

qui

vcrc rcqiiicrn

dcdlt

hominibus,
ci

libcravxt

lerram dc malcdic-to, quo inalcdixit

spiiitiiali

Donilnus

Deus.

Hulc ergo

Noc,
niiindi,

qiii

rcquicm dcdit bo-

niinibus, ct tiiHt

peccatum

dicjtur: iacics^) libi

arcam
4.
cst,

ex lignis quadralls.*'

Videaraus ergo, qnac

slnt

quadrata ligna. Quadraliiiu

quod

nulla vacillat ex partc, scd

quocunquc
siint

verteris,

fida ct sollda stabilitatc consistlf.

Jsta

ligna,

quac

orune pondus vel animaliura intrlnsccus, vel flucluura intrinsecus fcriint.

clcsia, ct

Quos cgo

arbitror doclorcs csse in ccfidei

,

magistros atque aemulatores

qui et popu,

los intrinsecus positos

verbo comnionilionis

ct doctrinae

gratia consolantur, et

impugnanlibus cxtrinsecus,

vcl gen-

tilibus, vel haercticis, et

quaestionurn iluctus, ac proccllaa

,

ccrtaminum corumoventibus
ralionis obsistunt.
bilia

virlutc

verbi

ac sapientia

Vis autcm vidcre,

divlna ?

quod

ligna rationa-

novit scriptura

Rccenseamus, quid apud

csl:

Ezccbiclcra propbetam

scnptura

cl^) faclura

est,

mquit, in undecimo anno, tcrtlo mensc, una die meusis,

iaclurn
est

verbum Domini ad

rae dicens
et

fdi

homiuis,

dic

ac

Pharaoncm

legera Aegyptl,

ad muUitudincnx

') Ev. Joann.

I,

29.

^) Desideratur ,,ct" in cd. Ruaei.

^) Gal. Ili, 13.

*) Decst et" in ed. Ruaei.

^) Gfr. Mattb. XI, 28. 29.

')

Vox omnes"

dcest in anica cditis (v.

c.

cdd. M.),

lametsi leperialur in
") Gciica. VI,

omnlbus Mss. R.
^)

il.

EzecL XXXI, i1-5.

Genesin Homilia
ejus: cui te slmilera facjs in

II.

139
?

exaltatlone tua

Eccc, As-

sur cyprcssus in Libano, speciosus ') ramis, et condensis

umbraculis,
factura est

et excelsus in

altitudlne.

Iiiter

mcdJas nubcs
,

cacumen
et

ejus,

aqua

enulrivit

cum

et

abyssus

exaltavit eura,
et

adduxit omnia flumina sua circa eura,

congrcgationes suas cmisit ad omnia ligna carnpi.

Pro-

ptcrca exaltata est altitudo ejus super oninia ligna carupi."

Et post pauca
et pini

dicit:

c5pressi^) multae in paradiso Dci,

,

non sunt
ei.

similes raniis ejus

et

abietes

non

fueas-

runt

sirailes

Omne

lignum iu paradiso Dei non

siml!atura est

ei,

et zelata

sunt eura oninia ligna paradisi

delitiarum Dei."
lignis

Animadvertis,

de quibus vel

qualibus

dicat

propheta? quomodo describat^) cypressurn

Libani, cui
parari

omnia

ligna,

quae in paradiso Dei sunt, cora-

non possint?
ligna,

Et addidlt etiam hoc ad ultimuru,

quae sunt in paradiso Dei, zelata
sint

quod orania
faixi,

evidenter ostendens

secuudum spirilualem
,

intelligen-

tiam rationabilla dici

IJgna

quae

in paradlso

Dei sunt:

quippe iu quibus aeraulationera quandam describit essc

adversum ea

ligna,

quae sunt in Libano.

,

Unde,

ut'')

et

excursu eliam hoc dicaraus

considera ne forte et illud,

'')

quod scriptum
pendet
iii

est,

quia raaledictus

Deo

omnis, qui
et illlud,

ligno," slc debeat intelligi,

qtioraodo

quod
et in

alibi

dictum

est

maledictus ^)
in

liabet in

homiue."

Pcndere enim
si

homo, solo Dco

sl

qui

spcm

dcbenius,

nullo alio, etlara

de paradiso Dei procedere qnis

:

dicatur, sicut et Paulus diclt

lus

etiara ')
aliter,

nos, aut angc-

de coelo CA'angelizaverit vobis

quam

evangcli-

*) Sic habent Mss. At librl antca cditi M.): spcciosus ramus (cdd. Merlini l'a'mis\
:

(e.

c.

cdd.

ct

condcu-

sus umbraculis, excclsus" etc.

V\.

') Ezech.

XXXI,

8.

9.

^) Kdd. Merlini: dcscribit.

*) Dccst ul" In cdd.

M.

^)

Deul
I,

XXI,

23.

") Jorcii.. XVII, 5.

) Galat.

H.

110
z.iviraus vobis,
vidisti,

Origenis
anallicma
sit."

Scd

liaec

allas.

Interioj

quac

sint

quadrata ligna,

qaae

velut

raurus quifluctibus,
spirituali
li-

dcm
qui

et dcfcnsio his,

qui sunt intrinsccus,

a ')

extrinsecus
ligna

supcrvcniunt,
extrinsccus,
tc

collocantur
et

ab

Noe: quae
nluntur. ^)

inlrlnsecus

bitumine

Vult cnim
,

arrliltcrtus ccclcsine,
illi,

Chrlstus,

non

csse talera

qualcs sunt
justi:

qni deforjs

quidcm ap-

parenl^) hoTninibus
inortuoruin.
sccus
,

dcintus

autem sunt scpulcra cautum undique,

est
,

Sed

vult te et

corpore sanctura essc extrln,

et

corde intrinsccus purum

ct

caslitatis

atque innocentiac virtute iDunitura, hoc

in-

tus ct foris
5.

bifuminc essc oblilum.

ct

Post haec de longitudine,

et

latitudinc arcae,
in
bis quidaru

et

dc althudine memoratur,

numcri

po-

nuntur ingentibus mysteriis consecratl.

niimeris disseramus, *) hoc,

Sed antequam de
longiludineni
,

quod
qualc

dicit
sit

et

latitudinem
lus in

et

altiludincm,

videamus.

Aposlolo-

quodani loco, cura de mysterio crucis sacratius

,

qiicretur, ita alt: ut *) sciatis

qiiac

sil

longiludo,

ct

^)

latitudo, et althudo, el profunduin."

ct

Profundum

auteiu

ahitudo idera ") significant,

nlsi

quod

altitudo spatlum

dc inferloribus vldelur ad superiora mctiri, profunduni

vcro de superioribus incipere,
et

ad inferiora descendcrc.
et

Consequenter

igilur

Spiritns

Dei

pcr Mosen

et

per

Paulura ingcntiura sacramentoiura figuras cnuutiat.

Nara

') Sic Codd. Mss. Belvacensis, Gemelicensis, RemiLibii vero antea editi (e. c. gianus et Sangcrnianensis. edd. M.): obstaculum autcra ct impugnalio hls, qui extriasecus superveniunt." Pi.

2} Edd. INIerlini

linuntur.

3) Cfr. Matth. XXIII, 27.

*)
^')

Edd. Mcrllni: disseiemus.

Desiint verba:
,,t-t

')

Ephcs.

III,

18.

latitudo," in
jlguiiical

edd

M.

')

Edd. Meiiini

ideiii

tantum uon,

quod

altiiado elc.

Genesin Homilia
Paulus quoniam descensionis
bat, ')
Clirjstl

II.

141

mysterium praedica-

profundura nominavit, quasi de supeolLus ad

inferiora venientis.

Moses vero

quia restitutionem desiet

gnat^) eorum, qui per Chri^im de interitu

saeculi

perditione

tanquam de nece

diluvii ex infcrioribus

ad superna

et coelestia

revocantur, in mensura arcaenon

,

profundum
qiio-

rneraorat, sed alturn

tanquam ubi de

terrenis et humili-

hus ad coelcstia

et

excelsa conscenditur.

Numeri

que ponuntur, trecenti cubiti longitudinis, quinquaglnta

latitudinis, triginta

altitudinls.

Trecenti, ter centeni sunt.

Centenarius autem numerus,

fectus ostenditur,
et totius

plenus in omnibus

et

per-

rationalis creaturae contlnens

sacramentum:

sicut

in

Evangelils lcgimus,^)

ubi

dicit,

qula habens quis centum oves, ex quibus

relictis

cum

perissct una,

nonaginta novera in montibus descendit quaerere

pcrierat,

eam, quae

quamque
illis

inventara humeris suis rc-

porlavit, et posult

cum

nonaginta novem, quae non

totius creaturae ratlonasubsistit,

pericrant.
lis

Hic ergo centenarius

numerus, quoniam non ex semet ipso

sed cx

trinitate descendit, ct longitudinein vitae,

talitatis

hoc

est,

immoi'-

gratiam, ex patrc per filium ac Spirltum sanctum

suscepit, idcirco triplicatus ponitiir, utpote qui

ad perfe-

ctioncra per gratiam

Trinltatis

augctur,

et

qui cx cen-

tenario per ignorantiam lapsum, per agnitionem trinitatis

restituat in trecentos.

Latitiido

quinquagenariura numeet

rum

tenet.
est.

Qui nuraerus rcmissionl

indulgcntiae con-

sccratus

Secundum
est,

legcra enira

quinquagesimo anno

rcmissio erat, id
reciperel;
si

ut, si quis

dislraxisset possessionem,

liber in scrvitutem venisset, reciperet Hberta-

tem

indulgentiam debitor acciperet; exul rediret ad pa-

*) Sex Mss. habent: praedicabat," libri editi (c. edd. M.): praedicat.' R,

c,

^) Edd. Merlini: dcsignans.

3) Gfr. Luc.

XV,

4,

seqq.

142
triara.

Origenis
Spiriliialis

crgo

Noc

Clirislus in arca sua, In

qua

humanum
collocavit.

gcniis

dc intcrilu

libcrat, id cst, in ecclesia sua,

liunc quinquagcnarium rcniissionis

ISisi
,

cnim rcrn?isionem pcccatorum donassct

ful.ssct

crcdentibns

non

per

," et

numcruni

in latitudlnc

terrac ecclcsiac lati-

tudo

diffusa.

Triginta

autcm

alllludinis

numerus

sirnilc,

ut trecenti, continet sacramcntiim.

teni,

hoc hic
totius

autcm
quia

Quod cnim ihi cendeni tcrtio mnlllplicati faciunt. Ad unum constructioni.s iiiimerum summa revocalur,
ex

unns') Deus pater,

ct

quo omnia
est,

,"

et

unus ^)

Dominus,"

una ^)

ecclcsiac fides

iinum baptisma,
perfectionis
si

unum

corpus, et unus spirltus

festinant.

ad

unum

Dei finem cuncta

Sed

et tu,

qui haec audis,

scripturis sanclis iutendas

ex otlo, permiilta invenies

tricenarjo
vel

ma-

gnarum rerum
de carcerc,

gcsta

sub

quinqxiagenarlo

nurncro contineri.
et totlus

Triginta

annorura Joseph cducitur'*)

Aegypti suscipit princjpatum, ut imTri-

minentis perniciem famis divina provisione depellat.

ginta

annorum

refertur ^) Jesus,

cum

venit ad

baptismum,

ct vidit

coelos divisos, et spintum Dei in columbae speet

cie

venientem super se: ubi

trinitatis,

priraum coepit sacramen-

tum patescere
ct

ct

multa his similia invenies.

festuin
et
,

Sed

quinquagesimura

diem

in

novarum frugum
spoliis

consecratione reperies,)

de Madianitarum ^)

Domino quinquagcsima delJbatur. Cum trecentls vero invenies *) et Abraham vlncentem Sodomitas, et Gedeon ^)
'; I Cor. Vlil, 6.

2)

Cor. VIII,

6.

coll.

Ephes. IV,
*) Genes.

5.

3) Ephes. IV, 5.
=

) Cfr. Mattb.

4.

XLI,

14. 40.

6) Cfr. Deut.

XVi.
:

') Sic habent omnes Mss., libri vcro editi Amroonitarum." R. Edd. Merlini Annnanitarum."

Cfr.

Num. XXXI.
) Cfr. Geues.

XIV.

5) Cfr. Judlc. Vli.

IX

Genesin Homilia

II.

113

cum
perat.

trecentls lingua

Ostlura sane,

aquam lambentibus Madianltas ') suquod non a fronte ncc desuper,

,

sed e latcre ex transverso collocatur,

quoniam

Irae divi-

nae tempus
rls," sicut
rj,

est:

dies-) enira Doraiui, dies irae et furo;

scriptura est

Hcet enim videantur aliqni salvasiia

multi tamen, quos nierita

reprobant, delentur
iit

ct

pcreunt: ex transverso ostiura ponitur,

tur,

lllud ostenda-

quod pcr prophetara

perversi, et ego

dicitiir,

quia si^) incesseritis

in ira perverdicit

mecum
sa."

incedam voblscum
et

Post haec videamus

et

dc eo

quod

separatim

inferiora bicamcrata,
illud'*) indicetur

superiora

tncamerata: nc forle
dixit,

per baec, quod Apostolus

quia

in ^) noraine Jesu

omne genu
:"

flectetur, coelcstium, ler-

rcstrium et infernorura

et

in arca significetur
qiiae

omnium

quidem

inferiora Jpsa essc,

Apostolus

dicit inferna,

horura autem contigua superiora ipsa esse

terrestria, txi-

camerata vero superiora, quae

coelestia, sed in his

dicit,

simul

orania

essc

eorum merita

distingui,

qui possunt

secundum Apostolum Paulurn usque ad tertium coelum

conscendere.
raultas esse

Nidi vero

et nidi,

qiiia ixiulti

sunt in arca,

apud patrem indicant mansiones. De aniruaservanda

libus vero, et bestlis, ac pecoribus, ceterisque dlversis ani-

mantibus, quae nobis

alia figura

est,

nisi

quam
lupum

vel Esaias ostendit, cura dicit, ^)

in regno Ghristi

cum agno, pardum

ire

cura hocdo, leonein et

bovem simul
vesci, insu-

ad pascua

eoruraque foctus siraul paleis

per
sine

etiara in aspidura caverna,

parvura puerum,
:

talein

dubio, qualern
') Ita

dicebat

Salvator

nisi ^)

convcrsi

autera editi (e.

^) Gfr.

Godd. Gemeticensis et Sangermancnsis, llbri c. cdd. M.) oraitlunt ]Madianilas." R.

Zepban.
I,

15.

3) Levltic.

XXVI,
II,

27. 28.

^) Deest illud" in ed. Ruaei.

') Phllipp.
10.

) Jesai. XI, 6. 7. 8.

Gfi.

Matih

XVIII,

3.

144
fueritis

Origenis
ct
cffccli

sicut

pucr hic, non

introlbltls in

rc-

gnum Dci: missurum cssc nianum, ct nlliil lacdendum?') Vel ctlani illa figura, quam Petrus jam nunc iii
ccclesia habcri docct,
in

curu

rcicrt^) se

visioncm

vidisse,

qua omnia qiiadrupedia,

intra

et Lestiac tcrrae, ac volatilia

cooli

unum
initiis

fidci

linteum contincbantur, quatuor

Evangclionara
6.

alllgatura.
,

Verum

quoniara arca

quam

dcsorihere conaraur,

non

solura bicamcrata, scd ct tricamerata a

Deo

construi

jubetur, operara

dcmus
Prima

et

nos ad hanc dupllcem,

quae

praeccssit, cxposltionem,

secunduni pracceptum Dei ctlam

eniru
,

tcrtiam jungere.
cst,

quae praeccssit, historica

in

vcluli

fundanicnlum quoddam
raystica,

inferiorlbus posita.

Sccunda haec,
tlam,
et
si

sviperior

et cxcelsior fuit.

Tcr-

possumus, moralem,
,

tenteraus adjicere:

quamvls
dixit ct

hoc ipsum

quod nequc bicaraeratam solum

et

siluit,

neque tricameratam tantura,

cessavit, sed

cum

dixissct bicameratarn, addidit et

tricameratam, nec^) abs-

que hujus

ipsius cxpositionis,

quara habemus ia inanibus,

tricaraerata tripHcera

videatur csse mysterio.

Nam

hanc
scri-

cxpositionem deslgnat. *)
pluris
divlnis
historialis
dcficit, ut,

Scd quia non semper in

coDsequentia stare potest,
verbi causa,
:"

sed

non nunquam

nac^) nascentur

in

^^)

raanu ebriosi

cum dlcitur: spiet cum m templo

ct securis

a Saloraonc conslructo dicitur:

vox') mallei
et et

non

est

audita

in

domo

Dei:"

iterum in Levitico, ^)
stamiDis Inspici jube-

cum

lepra parietis et pelliculae

^*)

Edd. Merllni

nocendurn

Vel

elc.

^) Act. X, 10. seqq.

^) Edd. Merlini: ne absque
^) Ed. Ruaei: designant.
etc.

') Prov.
cbriosi.

XXVI,

9.

Edd. Merlini:
I

in

manus

Regg. VJ,

7.

(III Regg.)

s) Cfr. Levitic. XIII.

Genesin Homilia

II.

145
et hls

tur a sacerdotlbus, ct purgarl: propter haec ergo,

similia,

non solum tricamerata,

sed

et

bicamerata arca

contcxitur,

ut sciamus in scripturis

divinis

non sernper

triplicem,^) quia

non semper nos

igitur et tertiam

historia sequitur, scd

interdum duplicis tantummodo sensum expositionis insertum.

Tentemus

exposltionem dlsserere,
qiix

secundurn rnoralem locum.

inalis,
et

Si quis est,

ci'escentibus

inundantibus

vitiis

convertere se potest a rebus

fluxis et

percuntibus

et cadiicis, et

audlre verbum Dei, ac

praccepta coelestia: hic intra cor

dificat,

suum arcam

salutls ae-

et bibliothecarn,

ut ita dicam, intra se divini con-

secrat verbi, longitudinera in ea, et latitudinem, et altitu-

dincm,
nltatis

fidera,

spcm, caritatemque collocat.

Fidem

^) tri-

ad longitudinem vltae immortalltateraque

et

distcndlt.

Latltudinera ^) carhatis, indulgcntiae

dat affeclu,
cclsa.

benignitatis
erigit

funet ex-

Altitudine spei

se

ad coelestia

Super

terrara cnira ainbulans, in coelis habct con-

versatlonera.

Summara

vero

actuura suorum refert

ad

unura.

Scit enltn,

qula oranes *) quidera currunt, sed

scilicet

unus accipit palraam,"

et

qui cogitatlonum varictate

inultiplex.

instabllitate

raentis

non

fuei-it

Sed hanc
sed ex quaconstruit
li-

bibliotliecam
dratls et

non

ex agrcstibus et irapolltis,
aequltatis lineara directis
scd.

secundum
est,

gnis: id
cis

non saecularium auctorum,

ex propheti-

atque Apostolicis volumlnibus.

Ipsi

enim sunt, qui

^)

Edd. Merh'ni

simplicera.

c. edd. M.): Fide trinltatis ad longitudinem vitae immortalitatemque descendit ," at Mss. Belvacensis, Rernigianus et tres Turonenscs ut in nostro textu. Codcx Gemeticensis Fidera Irinitatis cx

^) Libri antca editi (e.

longltudine vltac immorlalitaleque distendit." R.

^) Librl antea editi (v.
rilatis,
c.

edd. M.)

Latuudme

ca-

mdulgentiae ct benignitatis fundat aifectum. Altitudinc spcl ad coelestla erigit" etc; 6ed Mss. ut in no5tro textu. R.

*)

Cor. IX, 24.

Origenis Opera.

VIII.

10

146
divcrsis
excisis,

Oricenis
tentatlonilms
cdolati,
rcsccatis
ol

omnilMis

vltlis

i
li

quadratam conllncnf vitam,

cx onini p.irle

bratani.

Nam

aiictorcs sacrularliiin lilrorniu possinit jni

dcin
ligno

tlici

ligna excclsa, et ligna iimbrosa.

ct

Sub onmi
fornicatus

cnlin
cssc

excel.so

nemoroso

accuSatur ')
excel.sa,
,

Isracl: quia

illl

loquuntur qiiidcm

cl florlda iitnncl
iis

tur eloquentia,
iileo

non tamcn
llgna
tt

Ita

fgcrmit

ut locuti sunl:

non possunt
vila

quadrata nominari, quod in

collibret.

nequaquam
arram
,

sermo

Tu
cx

ergo

sl

faris

si

bibliolliecam

congregas,

scrmonibus profulei
li-

pbcticis ct Apostolicis, vcl

eorum

qui cos rcclis

,

neis secutl sunt, congrega, ^)

tara facito earu,

bicameratam

et

tricameradisce,

ex ipsa

narrationcs

bistoricas
ct

ex

ipsa

mysterium magnum, quod in Cbristo

in ecclesia

impletur, agnosce.
secare vltia
,

Ex

Jpsa etiaru cnicndarc

morcs,

re-

ptugare aiiiinam,

atque cxuere

eam omni
<i

viuculo captivitatis intcHige, nidos in ea, et nidos diveisarnra vlrtiitum, et proiecluum collocans.
deforls bituminabis eara,

Delnlus sane

corde fidem gcrens, ore conit

-^)

sioneni proferens: intus scientiam, foris opcra

intus corde

Iiabon

mundiis,
,

foris

castns

corpore inccdcns.

In
li-

banc ergo arcam

sivc

eara

bibliothccam diviuorum

broinim, sive animain fulclcni scciindnm

moralem interim
nniinalia
rx

locum ponamus,

introducere

debes ctiam
,

omni genere, non sobim nmnda

Tnnnda quidem animalia
facile

sed

ct

immunda.

Std

possumus dicere, qiiod

meraoria, eruditio, intcllectus, examlnatio, et judicium co-

rum, quae legimus,

aliaque

his

simiiia

inteHigi posstiiit,
cst,

De
et

imrrmndis vcro proniintiare

blua nominantnr.

difricile

quae
in

et

bina
dif-

Vcrumtamen quanlum

tam

ficJlibus K)Cis

audere possnrmis,

puto quod concupiscen-

')

Rpgg. XYII,

7.

seqq

^) Edd. Mcrlini: congrcgas.

^) Edd. Mcrlini: opcram.

GETiESlN HOMILIA
tia ct

II.

147
necessarlo istae

ira,

quia
hoc,'

insunt')

omni animae,

secundum

quod ad peccaridura horaini famulantur,

iminundae dicuntur;

secundum

hoc vero

quod neque
ncque
constare,

posteritatis sine concupiscentia successio reparatur,

cmendatio ulla sine

necessariae
et

ira potest, neqiie disciplina

conservandac dicimtur.

Et quamvis haec

jam non morali, sed naturali ratione dlscussa videantur,

tamen quae ad praesens occurrere potuerunt, pro

catione tractavinjus.
sibi
S'i

acdifi-

quis sane potuerit ex otio ipsam

conferre

et

coraparare scripturam

divinara,
latet,

et spiri-

tualibus spirltualia coaptare:

in

nec nos

quod plura

hoc loco profundi

et

arcani rnysterii secreta reperiet,

quae nunc nos adduccre in medium, vel pro brevltate

teinporis,
vel

pro

auditoriim

labore

non possumns.
deprecemur,
faciat,

Omnipotententls tamen Del

qui nos

misericordiam
verbz sui

non solum auditores-)

et deleat in

sed et

factores: et inducat super nostras

quoque animas
scit esse

dilu\-iurn
et

aquae suac,
vivificet,

nobis, quae

delenda,

quae judicat
nostrura,
et

esse vivificanda,

pcr Christum DoIpsi

mlnum

per

spiritum

gloria in aeteraa saecula saeculoruTn.

suum sanctuni. Amen.

III.

De
1.

Circurncisione

Abrahae.

Quonlam
nostrorum

in inultis divinae scripturae locis

et

Deum
intelli-

legiraus

ad homlnes loqui,
noniiiilli,
est,

propter hoc Judaei quideru,

sed

et

Deura quasi homlnera

gcndura putaverunt, id

huraanis meinbris, habituque

') cst." K.

Mss. msunt,"
I,

libri

cdili

(v.

:.

odd. M.): ,,-

2) Cfr. Jacob.

22.

10*

148
djstlncliim:
pliilosoplii

Origenis
vcro

vdut fabnlosa
figmcntoriim

li'acc

ct

ad

pocticortim

simililudlnem

iormata

dcspi-

ciilnt: vidcliir niilii

de

hls prirno paucis

sormoclnnndun),
Priino

ct

tunc

ad ea, quac rccilata sunt, vcuicnduTu.

,

ergo

ad eos sh scrmo

qul

foris"
illl

positi

arroganlcr nos

circumstrcpunt, diccntcs excclso

ct invlsibili

atquc in-

corporco
bus. ')

Dco non
Si
enirn

convenire,

ut humanis utatur affccil-

loqucndi,

iiafjuiunt, ci datls usuni, sinc

diibio dabitls et os, ct linguam, cctcraquc rnenibra, fjuibus

loqnendi expletur

offieium.

Quod
et

si

sil,

rcccssiim

cst

ab

invisibili et

incorporeo Deo:
fatiganl.

multa
sl

bis sinidia

nc-

ctentes

nos^)

Ad

baec ergo,

precibus vcstris

juvemur, prout Domlnus dederit, brevlter occurrcrnus.

2.

Nos

sicut

incorporeum

csse
ita

Deum,

ct

oinnipoton-

tem,

et invisibllem

profitcmur,

eum

curare mortalla,
in coelo, ne-

ct nibil

absquc cjus providentia

terris,

gerl,

ncque

que in

certo
tiihil

et

immobill dograate^) confitemiir.

Memento, quia

sine providentia" ejus geri diximus,

non: sine volunfate."

qua procurat,
Voluntas vero

Multa cnim sine voluntate

Providentia naraqiie

ejus
est,

gerunlur, nibil sine provldentia.

et dispensat,
est,

et providet,
,

quae geruntur.

qua vult aliquid

est
et

aut

non

vult.

Sed

de

his alias.

Longlor enim
ergo
,

diffusior iste tractatus.

et dis-

Secundum boc
velit, vel

qnod provisorem omnium,

pensatorem profitemur

Deum,

consequcns

est,
S'i

ut quid

quid bominibus expcdlat, indicct.

enim noa

indicct,
rnortalia.
vult,

nec

erit

provisor boininis,

nec creditur curarc

Indicans igitur Deus hominibus, quae cos agere

affcctu diccndus cst indicare?
ct nolitia cst?

quo potissimum

Nonne
,

eo, qui

homiuibus in usu

Si eiilm

verbi

')

Codcx

saricti

Theodoricl: affatibus."

Non

male. R.
edili

^) Quatuor Mss. nos fatigant." (v. c. edd, M.): nostros fatigant." R. ^) Sic Mss., libii vcro cditi pvofitcmur." R.
(v. c.

Libri antea

edd. M.): dogmatc

Genesin Homilia
causa, tlicamus, quia silet Dcus,

III.

149
illi

quod naturae
esse

conve-

niens crcditur

pulabitur per silentlura?

citur, ut scientes

quomodo indicatum Nunc autem

aliquid

ab co

idcirco locutus dialte-

homines hoc ministeno yoluntatera

agnoscant ea, quae
sibi

rlus alteri innotescere,

plictas deferuntur, iillque

per proIn quibus

Dei

esse voluntatis indicia.

non

intelligltui'

voluntas Dcl contineri, nlsi ca lo-

cutus dicalur: quia nec sentitur, nec intclligitur inter ho-

mines indicari unquam posse per

silentiura

voluntatera.
vel

Scd haec rursura non secundum errorem Judaeoruna,

cliam cx nostris nonnullorum
,

qui cura ilHs errant, eatefragilitas aliter

nus dicimus, ut, quoniam humana

dc

audire

Deo non

potcst, nisi ut sibi res ipsa, et

vocabula nota

sunt, idclrco etiara

membris baec

nostrls sirailibus, et ha-

bilu

bumano Dcum
ecclesiae fide.

agere sentiamus.

Alienum hoc

est

ab

')

Sed hoc ipsum, quod

vel adsplrat

in corde uniuscujusque sanctoruin, vel sonuna vocis per-

venlre ad aures ejus facit, locutus boralni

Deus

dicitur.

Sic et cura nota sibi esse indicat, quac unusquisque vel

loquitur, vel agit, audisse
se dicit:
et

slum

gcri

a nobis indical, irasci

se dicit:

cum aliquid injucum bcneficiis

indicans qui-

suis ingialos

nos arguit, pocniterc se

diclt:

dcrn liacc bis aflcctibus, qui horriinibus in usu sunt,

non

^)

tamen
sunt.

bis

mcmbris ea

mlnistrans, quae naturae corporeae

cst illa substantia, et

Slmplcx naraquc

neque

mcm-

biis ullls,

ncque compaglnibus, affcclibusque composita,

divluis

sed

quicquld

vlrtutlbus geritiir,

boc ut bomlnes
appelcuuntia-

possent intclllgere,
lallone

aut
aut

bumanorum menibroium
communlbus
et

piOfcrlur,

notls

<

') Mss.

ab ccclcsiae

fidc."

Libri

editi

(v.

c.

edd.

M.): ab
^)

ecclcslastlca fide." R.
:

Verba

non tamen

his

mcmbrls
iii

ea

nilnistrans,

quac nalurae corporeac sunt," r. <;dd. INi,) onussa, supplenlur

<;

anlea editis hbiis Mss. R-

150
Jiii

Origems
') affectlbus.

Et

lioc

modo
si

vcl hascl,

vel auillrc,

vd

loqui dlcilur Dcus.

lingua repercussus
ictus, vel vl, vel

Nam
'^)

vox liumana aur

iclus, id cst,

dcfinitui, potest ct

vox Dei
cst,

dlcl ai-r

voluntate dlvlna.

Et inde

quod,

si

quando vox

divinilus dalur,

non ad oninlum aures, scd

:

ad quoruni intercst, anditus allabltur

ut agnoscas soniluni

uon llnguae pulsu

auditus

rcddituin,

alioquln fierct

communls

sed supernl nutus

el'')

iijodcraralnc gubernatura.
ct

Quamcjuam

prophctis sacpc

patrlarchis, ceterisque

sanctoruTD, etlam sine vucIs sono

referatur: sicut ex
tcr

viibum Dci

iacturn cssc

omnibus

sacris

vuluminibus abundan-

docemur.

In quo, ut bi-eviter ulcara, illuminata raens

per spiritum Del forniatur in verba.

sive illo,

Et ideo

sive hoc,

quo supra diximus, modo, cura voluntatem suaru

Dcus.

indicat, locutus essc dicltur

Sccundum hunc ergo

sensiim aliqua*) jam ex bis, quae lecta sunt, disseraiuus.

3.

Multa responsa dantur

Deo ad Abraham,
rcferunlur.

sed

ncn

orania ad

unum cunderaquc
et alia,

Quacdara

enira ad

Abram, quaedam ad

Abraliarn, id est, alia post

immutationem nominis,
bulo censeretur.

cuiu adliuc gcnulnu voca-

Et prirauiii quldera a

Deo ad Abrani
et

ante imrautallonerii nominls iUud defertur oraculum, quo

dicit:

exi^)

de terra lua,

et

de cognationc tua,

dc

domo

patris tui," et reliqua.

nihil

Sed

nihil in

hoc de

testa-

meato DeJ,
poterat,

de circumclsione praecipitur.
esset Abrara,
et

Non enim

cum adhuc

carnalis nativitatis vo-

') Mss. enunliatur." annuntiatur." R.

Libri

editi

(v.

c.

edd.

INI.)

(c.

c.

^) lidem INIss. i-epcrcussus definilur." cdd. M.): iepcrcussus dicitiir." l\.

Libri

editl

3) Deest el" iu edd.

M.

*) Codd. Bclvacensis, Gcmeticensis ct Remigianus (itemq. edd. M.) aliqua," libri cdili: reliqua." K.
:

^) Genes.
ct

XII,

1.

ct

de dorao patris

tui,

Ed. Ruaei: cxi de terra tua, de cognatione tua, etc Scd

praecipitur.

GeNESIN HOMILIA
ciliuluiii
leiref,

151

suscipcre et tcslaiiienluin lici, et tircuru-

cisioiiis iiisigne.

Cum

vcro
eiiiu

cxlit

dc lerra sua

ct <lc

co-

gualionc sua
icruntur.

tunc ad

sacraliijra
ci
,

jarn respoiisa de11011 ')

Et pnnio dlcilur
erit

(jnia

vocaberis
jaiii

Abiani, sed Abraliain

lcslauicntuiu

noraca
et

liiiiuj."

Tunc

et

Dci suscepil, ^}

iignaculum
c
,

fidei accepit

ciicuracisioncni, rjn.im
doriio palris, ct
iii

uou

polult accipci

duiu easct

iii

coiisaiiguiinlalc carnall, et

cum
et

adliuc

Abraia vocarctur.
ipse, et

Scd

ne(juc
essct
;

prcib^ler appellatus est

duiiio patris
,

uxur sua, duuec

ac saiiguim

in

carni

Lobabltaret,
'

scd postquam
el

inde profectus

^t

tl

Abiahain vucail

pic^bjler nieruit: erant ^)

cst,

tiiiiii,

*^ iiiquit,
et

ainbo picsbytcii," id
et

seues,

Abrabani
iii

bcillcet,

adiniraiida uxor ejus,

provecti

diebus

suis."

Quaiill aute eos longioribus

noiigeiitis et

annorum
et

spatiis

vitam

duxere
riiiuus

eo amplius annis,
vixcie:
euirn

aliqui

non multo

usque ad

diluviiuri

nulli ex bis prcsby-

teri appellati sunt.

Noq

boc noniine in Abrabam

appellata
est.

seuecla corporis, sed coidis maturilas

<.\

Sic

ad Moseii Doinlnus
ipsc scls

diclt:

eb"ge^) tibi presbyteros,

esse."

juos tu

presbyteros
,

Intueamur ergo^)

diligentius
qiia'') alt:

Domliii voctiu

quid

sibi vclit ') ieta adjectlo,

quos^) tu

ipse scis esse presbyteros."

Nuin-

qiiid
ociilis

is,

qul senilem corporls gerebat aclatem,

non omnium
est,

peisplcnus erat, quod essct presbyter, id

senex?

Qiiid

crgo soli

INiosI,

taiito

ac

lali

propbetae, speclalls

')

Genes. XVII,

5.

^)
(y.
c.

Onines Mss.
INi.):

susccpi"l,"

et ,,accepit."

Libri editi

cdd.

siiscipil," et accipit."

R.

2) Gcnes. XYIII, 11. *) Dccst

iuim"
16.

in cdd.

M.
Mtillrjl: igllur

Num. XI,

^)

Edd
iil

^) lidd. Mcili'nl: vldclui.

") Edd. Mciliiii; quae

'-)

Nimi. Xi, 10.

152
ista

Ortgenis
tnandatur inspcctio, ut
illi

cllgantur,

non quos

ceteri

Iiomines norunt,

non quos impciltum vulgus

plcnus elegcrit?
actatc,

agnoscit, scd

quos prophcta

Deo

Non cnim
Ahraham
enim

crga cos
cst.

de corporc, non dc
Tales
crgo
crant
isti

scd dc rncntc judicium

ct

bcati prcsbyteri

Sara.

Et prlnio omnium genulna

nalis dedcrat,

lils') iiomina,

quac ortus carcsscl

ei

commutantur.

Cuni
,

'^)

nonact

ginta ct novcra
dixit
:

annorum

Abraliarn

apparuit

Dcus,

Ego sum Dcus, complnce coram

ponara tcstamentum

inc, ct csto incul-

pabilis, et

nieiini inter
,

me

ct tc.

Et

procidit

Abraham
ci

in facii-m siiam

ct
:

adoravit Dcuni, et

locutus cst
rneiiin

Dcus, dlccns: Ego sum

ct eris

cccc tistarncntuni
:

tecum,

pater multltudinis genliura

gentes,
ct

ct

bcnc-

dicentur in te

omnes

jam non vocabitur no-

men tuum Abrara, sed erit noraen tuum Abrabam." Et cum dedisset hoc nomen, statim subjungit: et'') ponam
tcstaraenturn

meum

*) intcr rae et

le,

ct inter

scmcii

tuum

post

tc.

Et hoc
inter

est testanientura,

quod

scrvabis inter nie

ct te, et

seraen

dit:*) circumcidetur ^)
circurncidetis
4. Igltur

tuum post tc." Et omne niasculinura

vestri."

post liaec ad-

vestrum, et')

carnem praeputii

quandoquidcm
si

in

bunc devenlmns locura,

qui coeli ac tcrrae

requirere volo,

oranipotens Deus,

dominatum
sancto, in

tenet,

volens testaraenlum ponerc

cum

viro

hoc surDraam
ejus,

tanli ncgotii collocabat, ut prac-

putium camis
retur.

ac

futurae ex eo sobolis circuracidcinquit, testamenlum

crat,

Ent^)
tuara."

enlni,

nicuru supcr

rarncm

Hoccine

quod

cocli ac tcrrae

Do-

^)

Deest

bis" in cdd,

2) Gcncs. XVII, 1 *) Deest ^)

M.
^) Gcnes. XVli, 7.10=

5.

mcum"

cd, Ruacl.

Edd. Mcrlini: Edd. Mcrlini:

addldlt.

6) Genes. XVII, 10. 11.

')
ct

circuiucidetur caro praeputil vCilrL

) Gcnes. XVII, 13.

Genesin Homilia
minus
eJ,

III.

153

qucm

c cunctis mortallbus

solum dclegcrat, ac-

tcrni lestaraenti rauncre confercbat? Ilacc

cnim sunt

sola,

in quibus magistri et

doctores sjnagogac sanctorura glo-

rlam ponunt.
dlxerat:

Ecclesia vcro Christi, quac per proplictara

^)

,,

autera satis

Konorificati siint amici tui

sui
,

Deus:" quomodo lionorct ainicos sponsi

iis sl

ct

quantam

gloriam conferat,
vidctur, et audiant.

cum

gesta eorura rcvolvlt, veniant,

Nos ergo imbuli per Aposloluru

sicut

Paulum
carnalis,

diciraus,

quia,
vcritatls

multa

alia et

in figura

ct

in
illa

imagine futurae

ficbant, ita

clrcumcisio
gerebat.

circumclsionis spiritualis
crat, et decebat,

formam

De

qua

et

dignum

Dcura
,

rnajestatls

praecc-

pta mortalibus darc.

Audlte ergo

quoraodo Paulus do-

ctor gentlum in fide et verltate de clrcumcisionis rayslcrlo

Chrlsti ecclesiara

docet.

,^^idcte, -) inquit,

circuracisio-

ncm"

de Judaeis loquens, qul circumciduntur in carnc

alt,

Nos cnim suraus,

clrcumcisio,

qtii

spirltu

Dco
'^)

scrvimus, et

non

in

carnc fiduciam liabemus."

Haec una
:

Pauli de circumcislone sententia.

Audi
est
,

et allara

,,

nim, qui in manifesto Judaeus

nianifesle est,

inquxt, ncque, quac

,

in carne, circumcisio
in

sed

qui in occulto

Judaeus, circumcisione cordls,

spiritu,

non

litcra."

Non
ctls,

tibi

dignius videtur

talls

clrcumclsio dlcenda in san-

ct aniicis

Dei,

nis novitas fortasse

quam carnis obtruncatio? Sed sermonon solum Judaeos, sed etlarii aliquos
dctcrreat.

iVatruru

nostrorum

Irapossibllia

cnim vldctur
mducit.

Paulus praesumere,

qui circumclsionera

cordis

Quoraodo enim
qood
ipsis

fieii poterit,

ut circumcidatur nicnibrnrn,

internis

viscerlbus
latct?

obtectum,

etiam

conspccubus

homlnurn

Redeamus crgo ad prophcticas vo-

ccs,

ut*) orantibus vobis hacc, dc quibus quaeriraus, iu-

Psalm.
2) Philipp.
*)

CXXXIX,
III,

17.

2. 3.

')

(GXXXVJII.) Rom. II, 28.

ctc.

29.

Edd. Mcrliui:

ct

orantlbus

151
lcclarci cant.
iiiciitiiujcisiis
liil
iii

OlUCENlS
Eicthii;! proplicta dicit: 01111115 '} allcnigciia
;ord<;,
iiica."

ct incircunici:>iis c.iine.

iiiliol-

siiiicla

El

ilcrn

alihl iiiliiloininus

cxjnObians
carnc,

juoplicla dlcil:
lilii

ouuies'*) alifiiigfiiac
lucijciiiucj-sl

iijcircniiiclsl

aulciij

Isiacl

cokIc."

Dcsignalur crgo,
Ct ciicuincisus

nuotl^)
tann,
'.y.

nlsi quls clicuincisus lucrit

iiilroibil
111

conlc,

11011

iaiicla

Dci.

SlJ

vidcboi

iiieiii

jpse indiciis i:aplus.

coijstiingct

lioc cniiu

propliclac lcsliaiouio
ct
(liicl:

coiilinuo

inc Judacus-,
dcsi-

Lccc pro[)lula

iiliaiiKjiic

cijcnincjsionciu

giiat,

caruis cl cordis.
spccics

Allegoriac noii siipercst locus, ubi

cxigitur.

iitrajuc

clrcuiucisionjs

Sl

ine

vestns

piccihus juverilis, ul adcssc dignelur vcrbum Dcl vivi In

iipcrlioiic
lioc:

orls

iiosln,
iter

polciiiinis

ipso

ducc per

arcluiii

tpiac-blioiiis

ad laliludiueiQ

vcritatis

cxire:

quia

iion solniu cainalcs Judaei dc circiiuiLisione cariiis reviu-

teudi &unl nobis, scd nomiulli cx

vjdenlur suscepisse,
recipicndaiQ pulanl,
ct

iis,

cjui

Cbiisti

nomeu
simili

laiiicu

cainaicm circuiucisioncra
ct
si

ut Ebiouiiae,
"*)

cjui

hls

paupcrlatc sensus abeiiant.

slrunienli teslluioiins,

Ulanuir
libenler

igilur veloiis

iu-

quibiis

indulgcut.
:

Scii-

plum
ccni

est

euim

ia llieicinia

piopheta

ccce^) populus

bic incirciimcisiis auribus."

,

Aiidi Israel propbcticaiii voiiiducitur

,

giande

tibi

oppiobriinii

**)

grajidis

libi

irnjiiugilur

culpa.

Accusatio tua proicrtur,

quod

iiicii-

cumcisus es auribus.
sti

Et (ur non hacc audieus

ct incidistl

adlilll-

feiruiti

aurjbus

tuls,

eas? Culparis naiuquc

Ezcch.

XLIV,

-) Jcicrn. IX, 26.

qius
iiitii-

^) Cod. Msc. baiicli rhcodoiici; ,,qiiod cuiucisus corde, ci iiicncunicisus cainc , noii oaiicta Dcl. Scd videor iiici^ ipse" clc. lA.

iiilioibil lu

^) Edd. Mcrlini: obcirant,

Clr.

Jcrmi. Vi,

lO.
c.

^) Mss. i)iUucitur," libii cditi (v.

cilui/'

edd,

M);

i.iudi-

Genesin Homilia
a

.
quid

155
clrcuiucl-

Dco,

et

conderanaris,
tibi

ciir

aurcs

non habcas

sas.

Confugere enim
docuit,

ad allegorias nostras, quas PauCircumcidorc

cjuae
status

lus

non pcrmitto.

ccssas?

Dcseca aures, abscinde membra,

sensuum,
iutelh'gis
et

Dcus ad
creavit.

iitllitatcin

ad ornatum humanl

SIc

cnim

verba divioa.

Sed
possis.

et aliud tibi

adhuc proferani,
,

cui contradicere

non

In Exodo

ubi nos ia Go-

dicibus ecclesiae
,
,

habemus

scriptura,

respondentcm ad Do-

minum Mosen et dicentem: provide ') Domine aiiura, quem mittas. Ego enim gracili voce sura, et lardus llngua:" vos in Hebraeis cxcmplanbus habetls:
,,ego ^) au-

tem incircurucisus

labiis suni.**

Eccc babelis cuxunicisio,

nem

labiorura,

secundum

vestra

quae

veriora

dlcilis,

cxeraplaria.

Si ergo

sccundum tos Moses indignura

slt

se essc
cst

adhuc

dicit,

quod non
iudicare,

lablis circumcisus,
sit et

ceitum
illf,

hoc JUura^)

quod dignlor

sanctlor
lablis

qui

circurucisus cst lablls.

oris

Adhlbete ergo ctiam

falccm, cl

operimenta desecatc, quando qulderu

talis

vobls

di-

vinis litcrls

complacet

intellectus.

Quod
et

si

circumcisloiieru

labiorum ad allegoriara revocatis,

circuincisionem auet figuralera,

rium nihilomiDus allegoricam

niodo non
quii-itis?

dicitis

quorc-

et

in clrcumcislone
illos

praeputii allegoriara

Sed

quidem,

qui

ad idolorurn moduiu
et

aures *) babent,

et

non audiunt,

oculos babcnt,

el

iion vidcnt," omiltaraus.

et

Vos^) autem,
circuraclslonera

populus Dci,
virtulcs

populus in acquisitionem clectus ad enarraudas

suscipite

Domini,

dignam

vcrbi

Dci

Exod. IV,

13. 10.

2) Cfr. Exod. IV, 10. coll. VI, 30.

^^ Sic INIss., lud indicare." R.

^) Psahii.

libil

aulem
5.

cditl

(v.

c.

cdd.

M.}

U-

CXV,
y.

6.

(CXllI.j
clc.

')
Cfr.
1

Edd. Merlim: Vos aulcm populu^ Dci,"

Pcir.
II,

156
aurihiis vcslrls

Oricenis
cl In labns, ct in

cordc,

ct Jn

pracpuvestris.

tio carnis vcstrac, ct in

omnibus oninino racmbris

Circumclsac nanif]uc sint aurcs vcstrac sccundura vcrbura

Dcl,

ut

voccm non

rccijjiant ol>trcctanlis, ut raalcdlci ct

blasphcini verba

non audiant, utfalsls

criniinatlonibus,

lucndaclo, Irntalionl ')

sac sinf,
canllcis

non

patcant.

Oj)pi!eiitur, ct clau-

nc
ct

judicluin

sanguluis
sonis

audiant,

aut impudicis

tlicalralibus

pateant.

Mlhil

obscoenura
slnt.

rcciplant, sed

ab orani cocno ^) corruptlonis aversae

qtia

llaoc

cst

clrcumclslo,

ecclcsia

Christi
,

aures

suorum
aurcs

circurncidit infantiuin.

Istae, credo
:

sunt aiircs, quas in

audiloribus suis requirebat, dicens

audiendi, audiat."

qui

-^)

habct

Nerno

cnira potcst incircumcisis *) ct

imraundls auribus
dirc.

munda

verba sapicntiae
et

et veritalis

au-

Veniamus,

si vultis,

ad lablorura circuracisionem.
slt

Ego

pulo, quod incircurncisus

,

labiis,

quinondum

ccs-

savit a slulllloquio

a scurrilitate,

qui bonis derogat, qui

lltcs,

criminatur proxiraos, qul iusllgat

vct,

qul calumnias

mo-

qul fratrcs

intei' se

falsa

loquendo committit, qul vana,

inepla, saecularia, impudica, tuipia, injiniosa, prolerva,

Llasphcnia,
proloqiiilur.
suiiin, et

el

cetcra

quae indigna sunt

Clirlstiano

ore,

Si

quis

vcro ab Lis omnlbus

continet
,

os

disponit^) sermones suos in judicio

verbosila-

tcm
rito

reprimit, llnguam tcmperat, verba moderatur, iste raccircunicisus labiis dicitur,

Scd

ct

qui iuiquitatcm ^)

^)

Dcest iirUatloni" in edd. M.

^)
libri

Codd. Gcmclxccnsis ct Sangcrmanensis Malc. R. cdlli: cacna. " (?) Edd.

,,eociio ;"

Mciliui:

scacna.

3) Mattb. XIII, 9. *) Ila tres INIss. Turonensos, Piemigianns, Belvacensis Sangcrrnanensis; libri vc.ro cditl (v. r. cdd. ^l.^: incircumcisus auribus ct irumtindus munda" ctc. 11.
cl

Psalra.

CXIT,

5.

(CXI.)
.

") Psalrn.

LXXIll,

(LXXIi.)

Genesin HomiliaIII
in excelso loqiumtur, ')
ct

157

extcndunt in coclum linguam

,

suani
labiis

sicut

haeretici faciunt
siint.

incircumcisi,
et

ct

Immundi
est,

dicendi

Circumcisus vero
et

mundus

qui

semper verbum Dei loquitur,

gelieis
et et

sanam doctrinam Evaa-

Apostolicis

munitam

rcgulis profert.

Hoc

ergo

modo
6.

circunicisio lablorurQ datur in ecclesia Dci.

Nunc vero secundura

in
et

poUicitationera

noslram,

qualiter etiam carnis circumcisio suscipi debeat, vldcaraus.

j\Ienibrura hoc,

quo

praeputiiira vldetur esse, officiis

naturallbus coitus
dubitct.

gcnerationi deservire,

nemo

est,

qiii

Si

qiiis

igitiir

erga

hujuscemodi motus non im-

portunus

cxistat,

nec statutos legibus terrainos superet,

ncc aliam fominara,

ct in

quam conjugem
agat,
iste

legitimam, noverir,
certls

ea qiioque ipsa postcritatis

lantummodo causa
ia

et

lcgitimis

teraporibus
est.

circumcisus praeputio

carnis suae dicendus

Qui vero

omnem

lasciviam

proruit,

et

per dlvcrsos

et illicltos passlra

pendct amplcfeitur iniVenis,

xns
iste

atque in orancrn
incircumcisus
cst

libldinis

gurgltem

praeputio carnls suae.

\ erum
est,

ec-

clesia
rata,

Cbristi gratia cjus, qui pro se crucifixus

robo-

non solum ab

illicitis

nefandisque cubilibus, verum

cliani a concessis et licitis teraperat,

tanquara^) jam virgo

sponsa Christl

caslis et pudicls virginibus floret,

quibus^)

vcra circuincisio
rnentura Del,
et

carnis

praeputii facta cst, et veie testa-

trstaraentum aetexnuin in"^) aeternura in

eorurn circumclsa carnc servatur.

designare clrcumcisionem cordis.
iiis

Superest nobis

ctiara

Si quis cst, qui obscoe-

desiderlis et foedis cupiditatibus aestuat, ct,

ut brevl-

ter dicara, qiii raoecliatur in corde, hic incircuraclsus cst

^)

Codd. Mss.
:

gcrraanensis

loquiuir, et exteudit

cisus labiis ct

Turonenses, Gemeticensis ct Saniacircurasuam, imrnimdus labiis diccndus cst." R.

tres

')

Edd. Mcrlini:
:

et

tanquani

ctc.

^) Edd, Merlini

in qulbus clc.

^) Desunt vcrba: in actcrnum," in cdd. iM.

158
corde.

Origenis

Scd

ct qni

hnerciicos

.sonsTi.s

racntc continct,
Clirisfi

ct

blasphemas nssertlones contia .sriontiam

in corde, hlc incircumrlsns
est

(li.sponit

corcle.

Qui vcro puram

corde,
sirnili

fidcni in conscicntlae sinceritale custodit, istc circumcisus

cst

cordc.
ipsi

quia

De quo dlci potcst l)catP) mnndu Dcum vidcbiint." Ego vcro andco cx
:

ctiam haec propheticis vocibus adderc, quia, sicut oportot

aiiribus, ct labiis, et corde, et carnis prncputio,
ea,

sccundum

quae supra

dlxlinus, circumcidi, ila fortasse et

ct

manus
ct

noslrac indlgent circuracislonc,

odoratus,
oninibiis,
ct tactus.

pcdes, ct^)
sit

visiis,

Ut cnlm perfectus
circumcidonda sunt
a
furlis,

bonio Dei in

cuncta

mcmbra, manus
et

quidera a rapinis,

a caedibus,

ad sola Dci

opera pandendae,
sint^)

Circumcidendi sunt pedes, ne veloces

sanguinera,
e-t

ad effundendum

ne intrent *) in

consllium malignantlum, scd ut tantum pro raandatis Dcl

circumcant.
aliena,

Cirtumcidantur ^)

et oculi,

ne concupiscant

ne vldeant ad concupiscendam raulierem.

et

Qui

cnira erga feminarurn forraas lascivo

curioso
et si

oberrat
quis
est,

aspectu, iste incircumtisus est oculis.

Sed

qui sive bibat, sive raanducet,

pit,

sicut

Apostoliis procceiste
est,

^) ad gloriam

Dei manducat

et bibit,

circumciet

sus est gustu.

Cujus autcra Dcus venter^)

suavi-

tatibus gulae deservit, hujus incircumcisum dixerim gusturn.

Si quis Christl

odorem bonum

Capit, et in operi-

') Matth. V, 8.

2) Deest et" in ed. Ruaei.

3) Cfr. Psalm. *) Cfr. Psalm.

XIV,
I,

3.

(XHi.)

1.

5) Codd. Mss. tres Turonenses, Gemeticensis et SanCircumcJdatur et oculus, ne concupiscat gerraauensis alienum, ne videat ad. concupiscenduru njuUeicni. Cui cnim erga feminarum formas lascivus et curiosus oberrat adspectus, istc" etc. R.
:

6) Edd. Meilmi: praecipit."

') Phillpp. IIJ, 19.

Cfr.

Cor X, 31

GeixESin Ho.milia

III.

159
Iiujus
cir-

bus mlsencorJiae odorcm suavltalis

ciimcisa est odoratio.
tiis

rcquirit,

Qni voro prJmls

ungxieiilis deirbucst.

incedit, iste incirciimcisus

odoratu dicendus
sl

Scd

ct singula

quaeque nieiDbrorurn,

in officns

nQandatorimi
vero ultra

Dci deserviant, rircnnirisa dlccnda

sunt.

Si

praescriptas sibi divinitus luxnriant leges, incircumcisa re-

putanda simt.
,,.sicut')
qiiltati

Et hoc puto
exli'huistis
,

esse,

quod Apostolus
vcstra

dicil:

enim

raembra

servire

inl-

ad iniqTiitatem

ita

nunc exblbete inembra

vcini-

stra servire justitiae in sanctificatlonem."

Cum

enim

quitati servirent

membra

vcstra,

non

erant circumcisa, nec

servire.

erat in

iis

testamenlura Dei.

Cum

vero coeperint

jnstitiae in sanctificationem,

promissio, qnae ad
lex

Abraham
,

facfa est, irapleUir iu

iis.

Tunc enim
ils.

Dei

et testafi-

inentura ejus signatur in

dei, qiiod inter

Et

lioc est vcre

slgnum

Deura

et

borainera aeterni foederis conti-

net pactum.

Ista est clrciiinclsio,

quae petrinis raacbaeiis

per Jcsum-) populo Dei data

chaera petrina,
puhis Dei?
est

est.

Quae

est

antem niaest

et

qui glndius,

quo

circaraclsus
:

po-

x\udi

Apnstolum dicentem
acntior

viviis^)

enini

Dei serrao
,

et efficax, et

omm
:

gladio utrinqne

acuto
tus,

pertlngcns usque

ad
ct

dlvlsionera

aniraae ac spiriet
cst discretor

compagum quoque
ct

medullarum
cordis."

rogitationura
diiis,

inlentionura

Iste

ergo cst glaJesus

quo

circurocidi
^)

jubcmur, *) de quo
miltcre

diclt

Do-

rnijius:

,,
Non

veni paccra

terrarn,
esse

sed gla-

dium."
In

tibi

videtur dignior bacc

rircumcbii,
si

qua testamentum Dei debcat coUocarl? Confer,

noslra cura vestris Judaicis fabnlis,
et

pla-

cet, liacc

narratin-

')
3;

Rom. YI,

19.

*) Cfr. Jo5. V, 2. 5Cqq.

Hebr. IV, 12.

(

^) Mss. jubemur,*' llbil edili bemus.'' R. 5) Maith. X, 34.

c,

edd, INI):

dt

160
nibns foctiJis,
et

ORiGENIS
vidc
,

sl

in

illis

vcstrls,

an in

iiis

quac

in Christi ecclcsia pr.Tcdicanlur, drfurncisio (livinllus ob-

scrvctur:

s\

non

ctiani ipse scnlls, ct intclligis

hanc eccleillam
et

siac circurncioncm

honcstam, sanctam,

Deo dignam,
Et ^)
et
erit

vcstrani turpccn,

foedam, dcformcm, ipso etiam habitu

aspcctu y.c(y.tu(fcaov^^ praefcrentcra.

qult

in-

Deus ad Abraliam

circuracisio

testamcntum

meura super carnem

stra, ita

tiiain."

Si ergo talis fucrlt vita

et

no-

oranibus raembris quadrala

composlta, t univere te-

versi niotus nostri

secundum Dci

leges agantur,

staracntum Dci

erit

supcr carnem nostrarn.

Hacc quisint,

dcni brevitcr a nobis dc vctcrl testamenlo transcursa

ad confutandos eos, qui

dunt, simul
7. et

in

carnls

circumclsionc confi'')

ad eccleslam Domlnl aedlficandura.

eiiara

Sed venio

ad
et

novum testamentum,

ia

quo

cst

plcnitudo

omnium,

inde volo oslendere, quoraodo

ct

nos possiraus novum testamentum Doraini nostri Jesu

Christi habere super

carnem nostram.
dici,

Non enim
:

sufficit

solo
pleri.

nominc

et

verbo haec

sed rebus
diclt

oportet im"*)

Joannes quippe Apostolus

qul coafitetur

oranis
a

splilcst."

tus,

Jesura in carne venissc,

Deo

Quid crgo?
teii?

Si peccans quis, et

non

recte agens confiiea-

tur Jesura In carne venisse, in spiiitu Dei videbitur confi-

Non

est

hoc testamentum Del habcre

adeura
est,

in carne, sed

in voce. Dicitur ergo

slatira: erras,

homo, regnum^)

Deinonin sermonc
erit

sed in virtute."

Quomodo

ergo
Si

testamentum Christi supcr carnem meam, requiro.

Tnorlificavero ^)

membra mca

quae sunt super terram,

testaraentura Chrlsti

habeo super carnem meara.

*)

Edd. Merlinl perperara

2) Genes. XVIi, 13.

Si scm-

3) Edd. Merlini: aedificandam. 4)

I

Joann. IV,
Coloss.

2.
III, 1.

') I Cor. IV, 20.

Gfr.

Genesin Homilia

III.

161
tc-

pcr mortcrn Christl in corpore tneo circumferam, ')

staracntum Christi
patimur,
et

est

In

corporc nicO) qula si^) comSi

conregnabimus."

complantatus fuero

si-

militudim niortis ejus, testamentum ejus ostendo esse su-

per carnem raeam.

Quid cnim
in hac
si,

prodest,

si

in

illa

tantum

carne, quara de Maria suscepit, dicara venisse Chrlstura,

et

non ostendam etiam

ita

mea

carnc, quod venerit?

Ostcndo autcra
liibiii

derauni,

qiiemadraodiim prlus ex-

membra

ruca servire iniquitati ad iniquitatern,

nunc

ca convertara et exhibeam servire justitiae ad sanctlficalio-

nem.

Testamcntura Dei ostendo esse in carne mea,

,

si

potuero dicere secundum Paulum

crucifixus
stus in

quia Christo ') conego, vivit vero Chri:

sum

vlvo

autem jam non

me:"

et si

potuero dlcere, ut ipsc dicebat

cgo *)

autem stigraata Doraini raei Jcsu Christi in corpore lueo

porto."

Vere autem

ille

ostendebat

testaraentum

Dei

esse super carnern suara,

qui dicebat:
est in

^quis^) nos sepa?

rablt a caritate Dei,

quae

Christo Jesu

Tribulatio?

an augustla? an periculum? an gladius?"

Si enira voce
et

lantummodo confiteamur Doruluuni Jesum,

damus
nos
iesfaraenlura
Iiaec,
'

non osten,

cju.s

essc super

carnem nostram

se-

cundum
signo

quae supra exposuimus, videbiniur etiam

siraile

aliquid facere Judaeis, qui solo circuincisionis

se

Dcura

coniitcrl

putant,

factis

autcin

negant.

Nobls autera praestet Dominus corde credere,

filcri,

ore conessc supcr

operlbus comprobare

testaraentura

Dei

carnera nostrara, ut ^)

videntes

horaines

opera nostra
est,"

bona, rDagniilcent patrera uostiurD, qui in cocli^

Je.surn

pcr
in

Chrlsturn

Doniinum no.strnm,
Aniej).

cui

'st

glorla

saecula saeculoinm.

')
^)

Cfr. II

Cor. IV, 10.

II,

II

TJmoth.

If,

12.

Galat.

19. 20.

*) Galat. VI, 17.

;35.

') Cfr.

Rom.

Vlli,

Clr. Mattb. V, 16.

Opjgekis Opera. Tgm. VIII.

11

i62

Origenis

H
De')
eo,

IV.
cst

qnod scriptum

est:

visus-)

Dominiis Abra-

liamo,'

ct cetcra.

1.

Recilata est nobls alla visio Dei aJ Abraliam, hoc

motlo: visus^)est, inquit, Dcus ab Abrabam,

deret ad

cum

sc-

ostium tabcrnacuH

sui

ad

qucrcura Mambre,

Et ccce
Vis

viri trcs adstiterunt

snper eum, el respiciens ocnvcce.

suis

Abraliam

vldit,
ils,"

et

tres

vlrl

super curn,

et
si

exiit in

occursum

ct cctcra.

Conferamas prirao,
quac
slant
facta cst

videtur, Iianc vlsionem

cura

illa,

ad Lot,

Trcs

viri

veniunt ad Abrabarn,

ct

super eura: ad
si

Lot duo

veniuiit, et sedcnt in platea.

Vidc,

non

dls-

pensatione Spirltus sancti pro merltls res geruntur.

Et-

enim Lot

inferior longe erat *) Abrahara.

Nisi enira fulsdixlsset

sct inferior,
ei:

non

cssct separatus

ab Abraham, nec
si

si*) tu ad dextram, ego ad sinisirara:

tu ad sini-

stram, ego ad dextiara."

Et

nlsi fuissct inferlor,

placuis.sct,

non

ci

Sodomorura
ad Abrahara
niunt.

terra et babltatio
tres viri raerldie,

Veniunt ergo

ad Lot duo vespere ve-

Non enim

capiebat Lot meridianae lucis magnllufuit

dinem; Abrabara vero capax

excipere.

plcniira

fulgorem hic.U

Videamus nunc, quomodo Abrabarn susceperit

venientes, et
tis

quomodo Lot,
sit,

et

qui apparalus bospitalita-

utriusque

compareraus.

Prirao

tamen observa,

quod Abrabamo cura duobus

')

angelis etiara

Domlnus ad-

Codex

bam

et

sancti Theodorici titulura habet: tribus viris, quos vidit mcridie juxta

De Abraquercura

Mambre. R.
2) Genes. XVIIT, 3) Cfr. versione.
1.

2.
1.

Genes.

XVIII,

2.

coll.

LXX.

rlrorura

*) Edd. Merlini: erat ab

') Genes. XIII, 9.

Abraham.

Genesin Homiua IV.

fuit,

163

ad Lot vero duo tanturamodo angeli pergunt.

Et

quid dicunt? Misit ') nos Dorainus conterere

et

civitatem,

perdere eara."

Ille

ergo suscepit eos, qui perditum da-

rent,

non

susccpit eura, qui salvaret.

,

Abrahara vero susvi-

ceplt et

eum qui salvat, et eos, qui perdunt. Nunc deamus, quomodo unusquisque susclpiat. Vidit, ^)
Abraham,
et occurrlt

in-

quit,

us obviara."
officlis

Consideia protiIpse

nus irapigrura

et
,

alacrem in

Abraliam.

oc-

currit^) obviarn

et cura occurrisset:
,

festinat, ^)

inqult,

ad tabernaculura
tabernaculura."
alacritas.
hil

et

dlcit

ad uxorera suara:
singulis

festina

ad

Vide in

quanta

sit

suscipientis

Festinatur in oinnibus,

omnia perurgentur,

ni-

per otiuni geritur.

Dixit ergo ad uxorera

et

suam
tres

Sa-

ram: festina^) ad tabernaculura,

suras sirailagims ,
y.ovipiug
dicitur,
et

consperge

raen-

fac subcinericias." vel

Hoc

graece iy-

quod occultos,

absconditos indicat

panes.
plt

Tpse ^) autem cucurrit, inquit, ad boves, et acce-

vitulum."

Sed

qiialera

vltulum?
,

Forte

qui potuit

primus occurrere?

Non

ita

sed vitulum bonuni et tescit

nerum."

Et

licet

per cuncta festinet,

vel

taraen,

quae

praecipiia et

magna sunt Domino

angelis

offerenda.
et

Accepit ergo vel eleglt de grege vitulura

rura, et tradidlt puero.

bonum

tene-

Puer, ') Inqult, festinavit facere

nullus
et

eura."

Ipse currit, uxor festinat, puer accelerat:

piger est in

domo

sapientis.

Apponlt ergo vitulura,

,

simul

cum

eo panes,

et siniilara et

sed et lac et butyrum.

officia.

Haec sunt Abraharai

videaraus
,

Sarae hospitalitatis

Isunc

quid etiam Lot.

Hic neque simllam habet,

farlnara.

Beque panera raundurn, sed

Neque

tres

mcnsu-

) Genes.

XIX,

13.
currlt.
6. 7.
7.

"")

Gencs. XVIII,

2.

3)

Edd. Merlinl:
Genes. XVIII,

*) Genes. XVIII, 6,

) Genes. XVIII,

Gencs^ XVIII,

11*

164
ras sirnilac novlt,

Origekis ncquc lyynvifiag

iJ cst absconditos, ac

mvslicos pancs apponcrc venlc.ntibus potcst.

2.

Sed perscqiiarrmr nunc intcnm, qnid

tribii.s

aglt A])ra-

liam

cum

vlrls,
sit,

qni

adslitcriint

supcr eum.

lior

ipsum
tra

vide, qualc

quod super eura voniunt, non conAppouit ergo panes

Tres vlros susceTotuni,
cst.

eum.

Subjeccrat se ') qnlppe vobintati Del, ideo su-

pcr ^) cura adstarc dicltur Deiis.

tribus mensuris slniilaglnls conspersos,

pit, trlbus

fnensuris simil.iginic panes conspcrslt.

quod

agit

mystlcum, totum sacraracntis rcplelum

Ap-

ponitur vitulus, eccc allud sacraTnentuin.

Vitulus ipse
tara

non

est durus,

scd bonus ct tencr.

,

Et quid

teuerum,

quid tam
nobis

bonum

quam
ille

est ille,

qul buniih'avlt sc pro

iisque

ad mortem,

amicis suis?

\5
xit

et

aniraam suam posuit pro

qiiem

saginatus,

pro recepto
dilexit

poenitenle

fillo

jngulat patcr.

Sic

"^j

eulm Deus

huDc mundum,

suum unicum
latet

daret" pro hujus

,

mundi

vita.

Nec tamen
et
"*)

saplentem
et
,

quos susceperitc

Tribus occurrit,
dicens: dcclina

unura adorat,
ad piicrum

ad

unum

loquilur

tiiura

et refrigcra te

sub

arbore."

Sed quomodo

addit iterura

qnasi
ct

bonilnlbus

loquens?
vestri."

,,Accipiatur, ^) inquit,

aqna

laventur pedes

Docet quidem

tc

per baec Abrabara pater genel

tiura et raagister,

quoraodo bospites suscipere debcas,

et

ut laves bospitum pedes, laraen

tur.

boc in

raysteiio dici-

Scicbat

cnira

doniinica ^) sacramenta,

non
illius

nisi

in

lavandis pedibus consuratuanda.

Scd nec
quo

quideni

praecepti

cum poudus

latebat,

dlcltur a Salvalore

')

Edd. Merlini: quippe

INIss.

sc.

^) Oinncs
c.

supcr ciim adstarc," hbri

edlti

(^v,

edd. M.): siiper adstarc." R.

3) Ev. Joann. III, 16.
*) Cfr. Genes.

XV 1,

3. 4.

) Genes. XVITI,

i.

Cir. ev.

Joann. XIII.

iN Genesin

Homilia IV.

165

si') qui^)
liaeslt

"on

receperlnt voi, etlara pulverein, qui ad-

pedibus

vestris, cxcutlte in testiraonluro illis.

Araen
et ^)

dico vobis, quia tolerabiilus erit terrae

Sodomorum
civltati."

GoraoiThacoruia in die

judicii

quani ilU

Vo-

lcbat ergo praevenlre, ct lavarc pedes, ne quid forte pulveris resideret,

quod ad

tcstiraoniura incrcdulitatls excusreservari.

sura, posset in dle

cit

jiulicii
:

Propterca crgo di-

saplens Abrahara

accipiatm *) aqua, et lavenlur pe-

dcs vestri/
3.
dicltur.

Sed videamus

jara

qtild etiani in

consequcnlibus
adstabat
iis

Tpse^) autcnj,

iiiqult,

Abraham

sub

aibure."

Ad

bujusccmodi narratlones, clrcumclsas auies

icqulriraus.

Neque cnim suraraam

Quld
enlra

sollJcitudinem Spuitui
in
,

sanclo fuissc crcdcnduni est,

iibi starct

ut scribcret

libris

lcgis

Abraliani.

me

juvat

qui vcni ausi

dirc,

quld Spirltus saucliis hunianiini doccal genus,

au-

diero,
ijiiac

quod Abraliara
baec
slt

stabat sub arbore?

Sed vldeamus,
,

arbor, sub qua slabat Abraliam

et

convi-

viuni

Donilno atque angelis cxbibcbat.

Manibre."

Sub

^)

arboie,

inquit,

Mambre

in nostra lingua interpretatur

ct

vlsio, sive perspicacia,

Vides qui

qualis est locus, in

?

ijuo

Domlnus

potest habere convivium

Delectavxt

eum
cor-

visio ct perspicacia Abralianji.

Erat enim

mundus

corde,

ut posset videre Deurn.

In

lali

crgo loco, et in
suis liabere

tali

de, potest

Dominus
autem

cuiii

angehs

convivium.

Dcnique ante prx>pbetae videntes dicebantur.

4.

Qiiid

')

diclt

DomHius

ad

Abraham?

I)

Marc. YI,
Vcirba:

11. coll.

Matth. X, 15.
noii siisccplt vos, ctiam eto,
iu

^)
^)

Edd. Mciliui: quis

,, Gornonhacorum,"

antca edilis

(v.

c.

cdd,

M.) omissa supplcutur c Cod. Msc. Sarjgerma) Gcues.

ueusi. R.

4) Gcnes. XVIII, 4.

XYIH,

8.

6) Gcncs. XVIII, 1.
^)

Edd. Merliui: cnim,

166

Origenis
') est, inqult,

UbI niam

Sara uxor tua?" At

Dlxlt aulcm
tc

illc:

ecce,

alt,

in tabernaculo cst. ^)

Dominus: venlens veet

in

tcmporc ad

secundura tcrapus hoc,

habc-

bit filium

Sara uxor tua.

Audlebat

auteni

Sara stans
Dlscant

post ostiura tabernaculi sui post Abrahara."

liercs exeraplis patriarcharuni,

muest,

discant,

inquam, mulieres

sequl viros suos.

Neque enim
post

sine

causa scnptum

quod Sara
qula vlr
s'i

stabat

Abraham, sed ut

ostenderetur,
debet.

praccedlt ad

Dominura, sequi mulier

si

Quod
virura

dico sequi dcbere rQulicrera, in eo dico,

adstare
al-

suum

videat Deo.

Alioqiiin
,

adscendaraus ad

tiorera intelligentlae

gradum

et

dicamus virura in nobis

csse rationabilcm sensura, et mulicrera,

quae

ei

velut viro

sociata

est,

carnem

nostrara.

Sequatur ergo caro semper

rationabilera sensura, nec in id

unquam

desidiae veniatur,

ut carni in luxuria, et voluptatlbus fluitanti, in ditlonera. redactus obsequatur rationabilis sensus.

Stabat ergo Sara

post Abraham.

Sed
si

et

rnysticum aliquid sentire in hoc

possuraus loco,

vldeamus,

quomodo

in

Eiodo
et in

^) prae-

cedebat Deus in columna ignls per noctera,

nubls per diera
:

columna
post

et

synagoga Domiui

sequebatur

ipsum.
tisse

Sic ergo intelligo et Sarani secutara essc, vel ste-

post Abraham.

Quid posthaec

dlcitur? Et *) ex-ant,
et provecti

inquit, arabo presbyterl, id est senes,

dic-

bus

suis."

Quantum ad aetatem
est.

corporls pertinet, multi

ante ipsos numerosioribus annls duxerant

vitam

nerao

tameu presbyter appellatus hoc

sanctis

Unde
ratlone,

videtur

nomen

non

lougaevitatis

sed

maturitatis

adscrlbi.
5. Quid ergo Abraham Domino

post tantura ac tale conviviura,

et augells

quod

sub arbore visionis exhibuit?

Genes. XVIII,

9, 10.

*) Desideratur ^esl" in ed. Ruaei.

Exod. XIII, 21.

*) Genes. XVIII, 11.

iN

Genesin HoMitiA IV.

Abraliara ') aulera
ils.

167
deducebat,
dixit

Proficlscuntur Iiospites.
inquit, eos, et

ambulabat cura

Dominus autem
,

non cclabo Abrahara puerura meurn

Abrahara autem
fiet

quic^ ego
et

faciara.
et

in

gentem raagnam

multara,

bencdiccntur in ipso
quia praeciplet
filiis

oranes gentes
suis,
et

terrae.

Scio enim,
ut

servabunt vias Doraini,

ut irapleat

Dominus Abraharao, quae iudicavit ei. Et dixit: clamor Sodomoruni et Gonaorrhaeorum repletus est, et peccata eorum magna
faciant justitiam et judiciura,

valde.

Descendi ergo, ut viderera,

venit ad

sl

secundum clamoVidea-

rem eorum, qui

ut sciara."

me, consuromenlur, Sin autem,

Haec scripturae divinae sunt verba.

,

mus

ergo nunc

quid

inlelligi

in

liis

dlgnura

sit.

Dere-

scendi, -)

inqult,

ut videam."

sponsa deferuntur, non dicitur

Quando ad Abraham Deus descendcre, sed

exposuimus.

su-

pra ipsura adstare,

runt,
"*)

slcut supra

Adstite-

inquit, tres viri

super eura,"

Nudc

autera,

quia

peccatorum causa agilur, dcscendere dicitur Deus.

de,
'*)

Vi-

ne adscensionera

et

descensionem localera

sentias.

Fiequenter enira hoc in

Miclia propheta:

divinis literis invenitur,

sxcut ia

ecce,') inquit, Dominus exiet^) de

et

loco sancto suo,

terrae."

descendet, et incedet

super excelsa

Descendere ergo dicitur Deus, quando curam bufragilitatis

manae

habere dignatur,

Quod

specialius

de

Doraino ac Salvatore nostro sentiendum

rapinam arbitratus
est

est,

qui^)

,,

esse

se aequalera

Dco, sed semet

ipsum

exinanivlt,

forraam servi acclpiens, in^) similitudi-

) Cfr. Genes.

XVIII, 16

21.
^
Genes. XVIII,
2.
etc.

2) Genes. XVIIi, 21. *) Edd. Merlini:

^) Mich,
I,

Unde ne
exut

3.
:

*) Edd. Merlini
cedit ctc.

suo, ct dcscendit,

et

') Phllipp.

7.

^) Yerba: ia similuudlncm

hommuin

iactu^/'

dai-

108
ncra

OaiGEKis

hominum

factus."

Desccndit ergo.
nisi

Ncque') enlm
coclo,

alius adsccndlt in coelura,

qui

dcsccndit de

fdius homlnis, qui cst in coelo."

iius

Descendit crgo Dorai-

non

solura curarc

sed et portare, quac nostl-a sunt.

ct

Forraam nanique
nalurae,
suscepit,

scrvi accepit,

curn ipsc invisibllis

taraen

slt

utpote aequalis patri,

et

liabitiim

vlsibllera
et cura

rcpertus

cst

habltu ut liomo.
aliis

Sed

dcsccndit,

alils

dcorsura est,

vero adscendit et suradscendlt in inonipsis.

Illls

sum

cst.

Nam

et clectls Apostolis'^)

tem excelsum,
ergo,

et ibi

transformAtus cst corara

quos de mystcrils regni coelorura docet,

autcm,
et Pharlsaeis,

sursum

cst; turbis

qulbns exprobrat peccata,

ubi focnum
cst.

dcorsura

est,

et ibi est

cura

ipsis,

Trans-

forraari autera
dit

deorsum non

poterat, sed

sursum adsccn-

cum
6.

iis,

qui sequi se poterant, et ibl transforraatur,

,

Descendi'') ergo, inqult, ut vldcarQ

sl

sccundum
Sin

clamorera eorura, qui vcnit ad

aulern, ut sciam."

me, consumraentur.

Ex*)

isto

serinone hacrctici impugnarc

legls,"

solent

Deum

raeum, dlcentes: ccce nesclcbat Deus

nlsi dcsccndisset,
iit

quid agerciur in Sodomis,

mislsset, qui discerent.
liari proelia

videret, et

Sed nos, quibus praeclpitur proe-

Doraini, acuamus adversus cos romphaeani

et

verbi Dei,

occurramus

ils

ad pugnani.
ct

Steraus in a-

cle^) succincti lumbos in veritate, siniul

praeferentes,

sculum

fidci

excipiamus eorum

vencnata dlspiitationura
dillgentlus torquea-

jacula, et in ipsos ea rursura

librata

mus.

Talia naraque sunt proelia Domiiu,

quae proelia-

lus cst David, ct ceteri pati-iarchae.

Steraus adversus cos

deraritur in librls antea editis (v. c. edd. M.), sed supplentur e tilbus jMss. Turonensibus. R.
') Ev.

Joann.

III,

13.
2.

^) Cfr. Marc. IX,

*)

scqq.

^) Genes. XVIII, 21.

(v. c.

Sic Kabent trcs Mss. Turoncnscs, cdd. M.): Ex islo uno sermone."

libri

vero cdlli

')

Edd. Mcrlini: aclcm.

Genesin Homilia IV.

pro fratribus
nostris.

169

Mcllus

') est

cnlm mori mc, quara

ut rapiant, ct pracclcntur aliquos ex fratribus ineis, ct argulis

verborum surrcptionibus
Christo.

captlvos ducant parvulos

ct lactcntes in

Cura ^) perfectis autera nec con-

ferre polerunt
"Sios

manura, nec venire in ccrtamen audebunt.

et

ergo prius Dorninura deprecantes,

vestris oratio-

jiibus adjuti,

aggrediamur contra cos proellura verbi. Di-

cimus crgo cura fiducia, quod, secundum Scripturas, non

oranes sciat Dcus.
ncsclt

Pcccatura nescit Deus,

a se

et

peccatorcs
Scrl-

Deus, allenos

ignorat.

Audi dicentem
ejus
,

plurani: cognovit'^)

Dominus, qui sunt

qui
iuvocat

et dlscc-

dat ab iniquitale

oinnis,

nomea Domini."
et

Suos cognoscit Domlnus, iniquos autem

implos

nescit.

Audi Salvatorem dlcentera:

operarii iniquitatis,
cit: .sl*^)

discedite*)
vos."

me

orancs^)

non novi

Et

Iteruin Paulus di-

quis in vobis est propheta, vel spirltualls, agno-

scat,
rat,

quae scribo, quia

ignorabitur."

Dommi

sunt.

Qui^) autera igno-

Haec autem

diciraus,

non blaspherauna
neque ignohl,

aliquid, sicut vos faciiis, de

rantiara adscribentes
cl,

Deo

sentientes,

scd

ita intelligimus,

quod

quo-

rum

actus

dicantur.

Deo est indignus, indigni eliam notitia Dcl -Non enim dignatur Deus nosse cum, qiii avcrEt idco
dlcit

sus est ab eo, et ignorat eurn.

Apostolus,
ergo spccie

quoniam qui
')

*} ignorat, ignorabitur."

Tali

Edd. Merlini: Melius

19. coll.

cst

morl

enira rac,

quam

elc.

^) Deest

Cura" in cdd. M.
II,

3) II Tlrnoth.

Psalm.

I,

6. ct

Num. XYI,5.

*) Matth. VII, 23. ^) Onines Codd. Mss. omnes operaril iniquitatis." Librl cditi (v. c. cdd. M.) oranes, qui operamini iuiqiiitatcm" etc. R.
: :

^) I Cor.
')

XIV,
Mss.
c.

37.
:

Orunes

Libri cditi (v. ratur." R.

^)
cfr. p.
I

,,Qui cdd. M.)

:

autcm ignorat, ignorabltur." Qui autcra iguorat, iguo-

liuj.

Cor. XIV, 37. Edd. M. hoc quoque loco, not. 7.: qui iguorat, iguorabitur."

170
et

Origenis
his,

nunc dc

qui habltant in Sodorais, dicltur

ut, si-

quidem sccundum clamorcra, qui adscendlt ad Dominum,

actus'}
indigni;
illls

eorum consunimcntur, notione

si

cjus
sl

judicentur

vero

est

illis

aliqua conver.sio,
,

vcl

deccm

in

invcnti

fuerint justi

ila

dcrnum novcrit eos Deus.

Et ideo
gnos

dixit:

sia^) autcm, ^) ut sciara."

Non

dixit,

ut
di-

sclam, quid agunt, sed ut ipsos sciain, et scientla

faciara,
s'i

mea

qvios in ipsis
si

invcniam
tales
,

justos, s\

quos iascire.

venlaia poenilcntes,

quos

quos debeam

Denique qula nullus, qul pocnltcict,

nullus, qui couver-

teretur, allus inventus cst, praetcr Lot, ipsc*)solus

scitur, ipse solus

agno-

de incendio libeiatur.
vicini,

Ncc
,

generi se-

quuntur *) adraoniti, ncc

nec proxirni

nullus co-

gnoscere voluit clenicnliam Dei, nullus ad miscricordiam

ejus confugerc.

Idcirco et

nuUus agnoscltur.

Haec

qui-

dem

adversus eos,

qui

iniqiiitatem

in cxcelsura
effici

loquun-

tur. *) isos

vero operam deraus tales

actus nostros,

talem conversationera nostram, ut dignl habearaur notitia

Del, ut nos scire dignetur
lii
,

ut digni
nolitia

habeamur
Spirilus

nolitia
:

fi-

cjus Jesu

Christi,

ct ')

sancti

ut)
et

agniti a Trinltate, et

nos sacraraentum Trinitatis plene

,

integre et perfecte raerearaur agnoscere

rcvelante nobis

Ll') Orancs Mss. actus eoriim consumnientur." acUis (ed. R. exhibet: actis^ bii editi (v. c. cdd. M.) eorura indigni consurnruentur." R.
:

2) Genes. XV]1I, 21.

quid agunt, id stro texlu. R.

3) Libri editi (v. c. edd. M.): sln autera, ut sciara est, ut sciam ipsos ;" scd Mss. ut in no-

*") Verba: ipse solus agnoscitur," dosunt in bbris antea editis (v, c. edd. M.), sed legunlur in omuibus Mss. R. 5"),Edd. Merlini: secundo adraonlti.

6) Cfr. Psalm. LXXIII,

8.

') Deest et" in ed. Ruaei.

*) Edd. Merlmi: ut agaita Irluitate elc.

Genesin Homlua IV.

171

Domlno

nostro Jcsu Christo, cui est glorla, et iniperiura

saecula saeculorura.

Amen.

V.

De^) Lot
1.

ct filiabus ejus.

Missi ^^ angeli ad subversionem

Sodomorum, cum
ignis

injunctum cuperent maturarc negotium, curara prius gerunt hospitis

Lot, ut

eum de

iinrainenti

excidio,

contemplatione

hospitalitatis,
:

eximerent.

Aiidite

haec,

qui peregrinis clauditis doraos

vekit liostera
ejus
vitatis,

audite haec, qui hospitem

Lot in Sodoniis habitabat.

legimus.
Hospitalitas

Alia

bene

gesta

non

in eo sola ex

usu veniens meraorattir: evadlt ignes, evadit incendia, ob

lioc solura,

quod doraura suam

ingressus
hospitalltatis

patefecit hospitibus.

Ho-

spitaleni

domum
ignis

angeli mgressi sunt.

est.

Clausas hospltibus

doraos

Quid ergo

ad

hosplteru

suum^) pro

officiis

dicant angeli vldeamus

In*) montem, inquiunt, salvaru fac aniraam tuam, ne

forte coraprehendaris."
etiani

Erat quidem hospitalls Lot,

qui

slcut ei Scriptura tcstiinonium tullt

iion

ab inteerat ita

ritu laluit,

angelis

hospitio

receptis,

Sed

perfectus,

ut statlni de Sodomis exlens,

montera posset

adscendere.

Periectoruin naraque est dicere: levavi *)

oculos raeos in montes, unde veniet aiixUiurQ raihl." Iste

crgo neque
talis

erat,

qui inter Sodoraitas perlre dcberet.

*) In Cod. Msc. sancti Theodorlci titulus subversione Sodomorum et de Lot. R.

est:

De

2) Cfr. Genes. ^) Deest

*)

XIX. suum" \n ed. Ruaci. Gencs. XIX, 17. Psalm. CXXI, 1. (GXX.)

172
ncque tanlus
set liabilarc.
crat,

Origenis
qui curu Abrahara iu cxcelsiorihus posfiiisset

Sl

cnlm

talls

nunquam ad
cgo

cuni disinistrarn,

ccrct Abraliam: si ') lu ad dcxtraiii,

ad

aut
ei

si

tu ad sinislrara,

ego ad dcxlram:" ncc habilacula

Sodomitlca placuisscnl.

Eiat ergo rncdlus quidam in-

ter pcrfeclos ct pcrditos.

Et

scicns

non
in

conveiiire vlri-

hus

suis,

ut adsccndeict in inonlcin, rcUgiosc ct humilllcr

^) dlccns
:

excusat
fierl,

sc,

non

^)

possum

montcm

salvus

sed ccce Iiaec

clvitas pusilla csl,

ct hlc salvabor, ct

iion est pusilla."

iri

Ingressus veio Scgor civitatem pusillan>,

ea salvalur.

El post hacc

cv.xn

filiabus

adscendit in
**)

niontcm.
in montcixj

ISequc cnim dc Sodomis adsceudcrc

,

polerat

quamvis sciiplum

slt

de tcira Sodomorura,

pi'iusquam subvcrtcretur, eo tciupore, qno Lot babitalio11

cm

cjus clcgit, fuissc slcut paradisus Dci,

et sicul terra

Acgypti.

Et taraen, ut parvo quodaia utaraur

cssc
vlciullas
h'is

exccssu,
et

quaenam vldelur

jiaradiso

Dci,

terrae

Aegypti, ut ex acquo
ita

Sodonia comparclur? Sed ego

pulo, quod, autcquam peccarct Sodoina,

cum adhuc
erat
slcut

siniplicitatcra vitac incontaminabilis custodirel,

paradisus Dei; ubi vero decolorari cocpit, ct peccatorura

maculis obscurari, slcut lorra Acgypli facta

illud rcquirimus,

est.

Sed

et

quoniaia

qiiidtiu

pruphela

djcit,

qula

restituclur ^)

soior tua
cjus .etlam

Sodoma
hoc

in antiquurrii''
sit

ulruni-

ijam rcstitutio
dlsus Dci,
aii
,

rccipiat, ut

slcut para-

soluni ^)
si

sit

sicut terra Aegypll.

Ego

qui-

dem

dubllo

in

tautura potcrunt*')

Sodoraorum pec-

) Gencs. Xlli, 9.

^^j

53^051 se"

edd. INL

3) Gencs. *) cdd.

XIX, 19. 20. Quatuor INI.ss. adscendcrc."

:

Libri autea editi

{\

c.

INI.):

adsct:ndi." R.

*) Ezech.

XVI,

55.
iii

^) Dcest solura"
') Sic Mss. iuerint." R.

edd.

M.
(v. c. edd.
jNl.);

Llbri vcro cditi

po

Genesin Homilta
cata dccoqui,
ct

173
nt rcstitutlo

eo

usque scclcra piirgan,

soliirn tcrrae

"eorum tanta

slt,

quac non

Acgypti, vcrura

ellnm Del paradlso

qiii

comparetur.

Urgont') tamcn nos,

hoc confirmare volunt, ex co pri^ecipuc sermonc, qia

additus luilc repromissionl vldctur:

restituetur

non
ait

enira dlxit, quia

:

Sodoma,
fuissc,

et

ccssavlt;

sed

restituetur ^)
antiqiiura
ejiis

Sodoma
statum
sura Dci.
2.

in

antiqinirD."
ut

Et
terraia

asseverant
Acgj-pti,

non

sed ut paradi-

Scd rcdeamus ad Lot, qui cnm uxore

ct fillalnis

intcrltum fugiens

Sodomormn,
fit

acrcpto ab angelis nian-

dato, ne retrorsiim rcspiceret,

ijxor ejus iraraemor

tcndebat jn Segor.

Sed
Puta-

praecepti, retrorsnm rcsplcit, imefficitur

positam legeiu rumpit,

in staluara salis.

ruusne tantum sceleris in hoc esse coraniisso,

se respexit nmlier, intcrituin
,

ut, qiiia"^ost^)

quem

divlno beneficio efcrimini~

fugcre vldebalur, incurrerct?

nis liabiiit,
sl

Quid cnim tantum

,

sollicita mulicrls raens retrorsiim

unde

riio

flammarum

crepitu

lcrrcbatur, adspexit?

Sed quia
fi-

lcx .spiritualis cst, ct

quae coutingcbant antiquis, in *)

gura

illis

conllngebant, vidcamus, ne forte Lot, qui

sit

non

respexit post se, ratlonabills

sensus

et

animus
est

virilis,

uxor autcra bic carnls Iraaglncm teneat.

Caro

enlm,

quae

rcspicit

semper ad

vltia,

quae,

cura animus tendit

reqTiirlt.

ad sabitem,

illa

retrorsum rcspicit, et voluptatcs

Tnde deniqiie

et

Dojiiinus dicebat: Tiemo^) rnittens

,

ma-

nura suam ad aratrura

et retro

rcspiciens,

aptus est rc~

gno Doi."

Et

addlt:

racracntote uxoris Lot."

Qtiod

autcm

fit

statlculura salis, insipientiae ejus indlclurn vido-

2) Ezecb.

Quatuor Mss, Urgcbunt lamen nos, qiil" XVI, 55. ^) Desunt verba posr .sc," In ed. Riijvei, *) Edd. Merlint in fignram illis etc.
*)
:
:

ctc.

R.

*) Luc. IX, 62.

174
tiir

Origems
exposltum.
Sal cnlm prudcntiae
loco ponltur, quac

ei dcfuit.

Pertendil crgo Loi in Segor, ibique paulisper

collectis vlribus, quas in

Sodoniis habere non potuit, adihi habltavit,

scendit in montera,
dlcit

et

eo.

sicuti

Scrlptura

3.

ipse, et

duae
jara

fillae

ejus

cum

Post haec

referlur ilia

famosissiraa

fabula,
patris.

in qua scrlbitur

filias
sl

cjus arte furatas

concubitum
ita

In quo nescio,

quis

potest excusare

Lot, ut
ita

cum
ac-

iramunera

faciat a peccato.

Neque

rursura

eum

cusandura puto, ut') tarn gravls

incestl fierl

debeat reus.

Non enim mvenio eum

clrcumscriptum.

insidlatura esse, aut violenter erl-

puissc pudicltiain filiarum, scd magls insldias passum, et arte

Sed neqiie rui'sum circumventus

fuisset a

puellis, nisi incbriarl potuxsset.

Unde

videtur rnlhi in parte

culpabilis, in parte excusabilis invenlri.

Excusarl

namque
Hber

potest,
est, et

quod

a concuplscentiae et voluptatis^) criraine

quia neque ipse voluisse arguitur, neque volentibus

consensisse. Subjacet vero culpac,

quod
serael

declpi potuit,
,

quod
feclt.

vino nimis indulslt,

et

hoc non

sed iteruin

Nara

et ipsa Scriptura milii videtur

pro eo quodaramodo

satisfacere, cura dicit:

nesciebat^) enim,

cum
Ille

dorrairet

cum

ils,

et cura surgeret."
et

De

filiabus

hoc non dicltur^

quae studio

arte
est

decipiunt
vino,

patrem.

tamen

in

tantum sopitus
filia

ut nesciret
*) junlore.

dormlsse se curu

priore , neque

cum

filia

Audite ebrletas

quid agat, audite, quanturo faclnoris conciliet teraulentia.

Audlte
inine,

et cavete

vos,^) quibus istud malura non

est.

crl-

sed in usu

Ebrletas decipit, quern Sodonia

non

decepit.

Uritur

ille

flammis raulierurn,

quera sul-

pliurea flararaa

non

ussit.

Erat ergo Lot arte, non vo-

')

Edd. Merlini: ut

ita

gravls

etc.

2) Edd. Merlini: voluntatis.

*) Deslderatur filia" in edd. ^) Edd. Merlini; vos

^) Genes.

XIX,

35.

M.

quibus.

ra
luntate deceptus.
res et iustos:
flescenderit, in

Genesis HomiliaV.
medius quidarn
cst infer

175
peccato-

Icleo

quippe qui ex Abraharni quidem cognatlone

Sodomis tamcn
Sodomls,

habitaverit.

Nam

et

hoc,

quod
Tnagls

evadit ex

sicut

Scriptura indicat

ad honorem Abrahaml, quam ad meritura perlinet

Sic

Lot.

enim

ait:

et ^) factum est, inqult, cura cxter-

minaret Deus

civltates
et

Sodoraorura, recordatus

est

Dorai-

nus Abrahami,
4.

ejecit

Lot de teria
ejus

illa."

Sed

et

filiarura

propositura puto diligentius

considerandura , ne forte etiara ipsae non tantum, quan-

tum

putatur,

"^)

accipere

criiriinis

mereantur.
sibi.

Refert enlra

Scriptura, qula

dixcrunt inviceni

Pater, ^^ inquiqui inet

unt, noster senex est, et

tret

nemo

est

super terram,

ad nos, sicut convenit omni terrae.

Veni,

pote-

nius patrem nostrum vlno, et dorraiaraus

citemus de patre nostro seraen."

cum eo, et susQuantum ad ca qiiae

,

de

his dicit

Scnptura, videtur

etiara

pro

ipsls

quodam-

modo

satisfacere. Apparet namque filias Lot didicisse quaedam de consumraatlone mundi, quac imrnineret per

ignera,

sed tanquam puellae

non

integre perfccteque di-

dicerant, nesciemint,
statis,

quod

Sodorniticis regionibus igne varesiderct in raundo.

raultum adlmc

spatii integrura
et

Audierunt in

fine saecull terrain

orania elcmcnta ignis

ardore decoqiienda.

Videbant ignem, videbant sulphurcas

flamraas, videbant cuncta vastari.

Matrem qpoque suam

sunt tale aliquid

vldebant

non

csse.

salvatara,

suspicatae

factura, quale in teraponbus audierant

Noe,
esse.

ct

ob repa-

randam
servatas.

rnortaliuin pos,teritatem solas se

cura parente
desideriura

Recuperandi

igitur

humani

generis
se

sumunt, atque instaurandi saeculi ex

tur exordium.

dandum opinancriraen

Et quamvis grande

iis

vlderetur

*)

Genes. XIX, 29.

^)

Edd.

Merl*!!!:

putantur.
31. 32.

') Genes.

XIX,

176

ORiGEWS
ils

furari concnhitTim patiis, gravlor

pictas,
sl

tamcn

luininnac,
(lelcrcnt.

iit

putabant, postciitatls spcni scrvata

Iioc

^
,

im-

caslilatc

Proptcr

crgo

conslliura

incunt

minoro, ut cgo arbitror, culpa, spc lamen argumcntoqnc

majorc: patris raoestitiam,

resolvunt. ^)

vel

rigorem, vino molliunt et

Singulis ingressac noctibus, singulac'^) con-

ciplunt

ab Jgnorante.
XJbl

Concubitnm
bic

ultia
,

non

repeliiut,

non

rcqulrunt.

lihldinls culpa

ubi inccsti criitcra-

mcn

arguitur?

Quomodo

dabltur

vltio,

quod non

tur in facto?

A^creor proloqui,

quod

sentio

vereor, inpudicitla

qiiam, ne castlor fuerit^) liarura incestus,

niultarura.
giis

quam

Discutiant
sl

sc,

et

requlrant feminae in conjuviros,

Istae

posltae,
si

ob hoc soliun adeant

dcsistunt.

ut susclpiant

liberos,

post conceptum

enim, quae

argui vldeniur incestl,

ut adcptae sunt conccptura, ultra

viri.

non

accedvint ad concubituni

vero

mu-

liercs,

neque enim universas parlter notamus, scd sunt

sicut aniraalia

quaedam, quae
comparaverlm.
perint,
ultra

absque

ulla discrctione in-

desinenter libldini servlunt, quas ego nec rautis pccoribus

Pecora

ct ipsa sciunt,

cum conceNotat
fieri slcut

non indulgere maribus

copiara sui.
nolitc
^*)

tales et scriptura divlna,

cum

dlcit:

cquus

ei:

raulus, quibus

non

cst

intellectus."

Et iterum
popiilu;^ Dei,

cqui ^) admissarii facti sunt."

qui Christum amatis ^)
stoli
iii

Scd vos,

incoiruptlone,

intclligite

Apo-

sermoneni, quo

ait:

,,slvc^) rnandiicatis, sive blbltis,

^) 3Is5.

resolvunt. "

Librl editl

(v.

c.

edd.

M.)

solvnnl." R.
^) Libri editi {y.

cdd.

ab Ignorante conceptam. Mss. ut in nostro textu. Pv.

3).E(ld. Merlinl:
^) Jerera. V, 8. ^)
fuit.

]M.)

slngulae

susclplunt
ctc.

non rcpctuut,"

At

) Psalm.

XXXI,
etc.

9.

7) I Cor.

Edd. Merlini: amatis iu corruptione X, 31.

Genesin Homilia
sive

177

allud

quid

facitis,

omnia

in

gloriam Dei faclte."

sive aliud

Quod enim
quid

post manducare et bibere dicit:

facitis:"

inverecunda conjugii negotia verecundo serostendens etiara ipsa ad Dei gloriara geri,

mone
sl

slgnavit,

posteritalis solius

contemplatione procurentur.
vel

Prosefiliarura

cuti

suraus,

ut potuimus,

de culpis Lot ac

ejus, vel 5.

rursum de excusationibus earra.

Verum

scio

nonnullos,

quantura ad allegoriam
et fiHas ejus

pertlnet,

Lot traxisse ad Doraini personara,

ad duo testamenta.
nitls et

Sed

liaec, qui sciat,

quid de

Ammaenira

Moabitis Scriptura
nescio
si

dicit,

qui

ex

genere Lot de-

scendunt,

libenter

accipiat.

Quoraodo

poteril aptare Chiisto,

quod,

qux
et

de semine ejus gene-

rantur,') usque in terllam

latroibunt in ecclesiam
tlre

quartara progeniem

non

Domini?

Nos autem, prout senlegis.

possumus, Lot figuram poniraus

,

Nec videatur
Hujus

iricongruum
lex,

quod femlneo genere apud nos declinatur

genus servet in Gracco.

cum

xnasculinura
illura

uxorem populum
ctus, et

ponimus

qui de Aegypto profe-

de mari rubro, ac

persecutione Pliai'aonis, tanrursiim carnes

quam de
et

Sodoraiticis ^) ignlbus liberatus,

et caepas,

oUas Aegypti,

cucumeresque desiderans, re,

tro respexit, et cecidlt in deserto

factus etiam ipse con-

cupiscentiae

memoria

^) in ererao.

Ibi ergo lex

primum

iilum populurn tanquam Lot retro respicientem perdidit,

ac reliquit uxoreni.

Inde veniens Lot habitat in Segor,

haec pusilla,
et salvabltur

de qua

dlcit: clvitas *)

anima

mea

in ipsa, et

non

est pusilla."

Quae

ergo est, quan-

tura ad legem pertinet,

civitas pusilla et

non

pusilla, viest,

deamus.

Civitas a conversatione

multorum

dicta

pro

^)

Edd. Merlini: generentur.

:

Cfr. Dcut.
etc.

XXIII.

2) Edd. Merlini
^)

Sodomitls ignibus
:

Ed. Ruaei sola

memor
20.
YIII.

in eremn.

*) Cfr. Gcnes.

Origenis Opera.

XIX,

12

178

Origenis
ct contlneat

co, quod plurlmorum in uniim constltuat

vitas. lli

crgo

qui

in

lcge convcrsantur,
,

puslllam

liallle-

bent

et

parvam convcrsationcin

quamdiu sccundum
cst,

ram
ct

mlelligunl legcm.
ct

enim grande

sabbata,

neomcnias,

clrcumclsioncni car/iis, et ciborum dlobicrvarc.

Si

stinctlones

carnalilcr

vcro

spiritualiter

intelligcrc quis coepcrit, ipsac illac observantiac,

quae

sc-

cundum literam pusillac eriint et paivac, sccunduiu spintum non crunt parvae, scd niagnae. Adscendlt crgo post
haec Lot in ruonteni
Scrlplura,
ipsc
et
,

et ibl babilat in

spelunca

iit

dicii

duac
ei

Alinc ejus,
a.

Et adscendisse

lcx

pulauda

cst,

cum

pcr teniplum
cst

Saloruonc conslrudorrius Dci,

ctum

accessit ornatus, cimi facta

quidem

domus
et

orationis,

niali

autem babitatores

fcceruiit

eani

speluncara *) latronum.

Habitavil crgo in spelunca Lol,

fih'as

duae fdiae

cjus.

Duas has
et

evidenter propheta ^)
essc,

describlt,
et

dicens Ooliara

Oolibam duas sorores

Jerusalem
,

csse ^)

quidem

Oollara

et

Oolibam
divisiis,

csse

Samariarn.

In duas ergo partes populus

Istae

duas

fecit fdias lcgis.

carnalem cupientes progenicm pro-

pagare, et vires regni terrcstiis nnmerosa posteritatc

nlre, soplentes

muest,

patrem

et

soninum

ei

inducentes,
,

id

cogentes

ct

obruentes

ejus

spiritualem scnsum

solara ex

eo carnis intelligentiara
generant fdios
ter.
legis,

trahunt.

Inde concipiunt, inde

ncc agnosceret pa-

tales,

quos nec
sensus,

sentiret,

JSec

^*}

enim

iste

aut

haec volimtas fuerat

ut carnaliter generaret: sed sopitur Icx, ut talis po-

steritas generetur,

quae non

intret in ecclesiara

Domini,

Matth. XXI, 13.

coll.

2) Cfr. Ezech. XXIII, 4. loco: Olibara. 3) Ezcch. XXIII, Ooliba Jerusalem esse
*)
4.

Jerem. VII, 11. Edd, Merllni utroque

e oontrario

Oolla Samaria,

et

dicilur.
etc.

Edd. jMerlini: Neque enim

Genesin Homilia
Aramanitae') enini, inqiut,
in
ecclesiara
ct ct

179

IMoabltae

non introibunt

Domini

usqTie

in

tertiam et quartara pro-

geniem,

usque in saeculum."

Designat, quod carnalis

Cliristi,

generatio legis
tia

non

intrat^) in ecclesiam
,

nec

ter-

generatione pro trinitate

in saeculiim,
nisi forte

nec quarta pro Evangeliis,

nec

post praesens saeculum, cura

et sic

plenitudo

gentium introierit,

oranis

Israel

salvus

fuerit factus.

Haec, ut potuimus,

secundura allegoricam
ac de fillabus exscul-

intelligentiam de Lot et uxore ejus,

psiraus, nihil praejudicantes his,
lioc sentire potuerlnt.
6.

qui sacratius aliquid de

Quod

vero in raorall loco superius ipsum quidem

ct virllera

Lot ad ratonaLilera sensura

animum

traximus,

uxorem vero
ter baec,

ejus,

quae retro rcspexerit, carnern conciidedltam dixirnus, non negbgen-

piscentiis et voluptatibus

auditor, excipias.

Obscrvarc enlra debes, ne

et

forte

etiam

cura

effiigeris

ilaramas saecull,

incendia
civi-

carnls evaseris, etiam

cum

pusillam

et

non pusillam

tatem Segor, qui

est

ruedius

quidam

et civills profeclus,

superaveris, et ad scientiae altitudinem, vclut ad quaedara

cacumina montis adscenderis: vide, ne

duae fdiae
te etiam, et iiiajor
istae,

tlbi

insldientur

quae

a te

non discedunt, sed sequunlur

cum

adscendis in

montem

id est

vana
istae

glorla,

soror ejus supcibla.

Vide, ne ^)

filiae te

sopltum ac dorraientem,

diiin tibi

nec

sentlre,

nec

intelli-

gere videris, complexibus suis stringant. *)

fillae

Quae

idcirco

dicuntnr,
el

quia

non nobis

extnnseciis sxiperveniunt,

sed dc nobis,

de actuum nostrorum velut quadara in-

') Deut.

XXIII,

3.

XXIII,
monitae
2)

3.

non usque
Moabitac."

in tertiam et

Ruacus recte in notis Deut. quartam, sed etiam

:

post deciraam gcnerationem ecclesiae aditu arcentur Araet

Edd. ^) Edd,
*)

^lerlini: intret.
jMerlini:
]Merh'ni
:

ne

te istae filiae etc,

Edd.

instrlngant.

12*

180
tegritate

ORIGENiS
procedunt.
Vigila ergo,
ijlios:

quantum potes,

et

ob-

serva,
rint,
\\s

nc de

his gencres

quia qul de his nali fue-

non

introibunt in ecclesiara Domini.

Tu

autem,

s\

generare, in splritu genera,

quoniam qui

*) in spiritu

seminat,
plecti,

de

spirltu

metet vitam aeternam."

et

Si vis

am-

amplectere ^) sapientiam,

dic sapientlam soro-

rem
ter,

tuara esse, ut et sapientla dicat de tc:

est,

qnP)

fecerit

voluntatera Patris mei, qui in coelis

et soror, et

hic rneus et fra-

mater

cst."

Quae
esl

sapientia
et

Jesus Chri-

stus

Doininus noster

est,

cui

glorla

iraperium in

saecula saeculorura.

Ameu.

Vi.
accl-

De

*)

Abimelecli

rege

Philistinomru,*) quoroodo

pere voluit Saram iu inalrimoniura.

1.

Recitata est uobls bistorla libri Geneseos,

iibi re-

fertur,

quod post visionem

et

triura

virorum, post eversiomerito

,

nera

Sodomorura,
iude

Lot

vel

bospitalitatis

vel

comanguinitatis Abrabae gratia servatum, profectus ^) est,

iriqult,

Abraham ad Africum ,"

et

venit
sit

ad regem

Philistinorum.

Refertur etlana, quod pactus

cum Sara
sed so-

uxorc sua, ut non dlceret uxorein se Abrahamj,

) Galat. Vi, 8.

^) Ed. Ruaei sola: amplectare. 3) Mattb. XII, 50. *) Cod. sancti Theodorici
:

De

peregrinatione Abra-

hami apud regem Phih'stinorum.'* Cod. Sangermanensis De eo, quod Abraliam profectus sit ad regera Philistinorum, et quod finxerit Sarain sororem suani esse." R*) Edd. M. addunt seu Palaestinorum. ^) Genes. XX, 1. Edd. M. et R. Aphricuni.'*
:

Genesin Homilia VI.

181
gara,

rorem

ejus essc;
sit

et

quod

rex Abimelech acceperit

ingressus
ei:

aulem Deus ad Abiraclech noctu,

contiglsli, inquit,
,"
e!.

et dixerlt
:

quia*) non
te

mulierem hanc
cetera.

et

non

pcrmisi

contingere eara

Post haec vero

,

Abimelech reddidit eara viro suo

simul

et

increpavit

Abraham, cur
tur etiam,

ei

non

conlessus fuerit veritalem.

Refer-

quod tanquam propheta Abraham uxorem

oraverit
et

pro

Ablraeleeh, ct uxore ejus, ^) et anclllis ejus,

sanaverit

Dominus Abimclech,
cur curae
fuit

et

ejus, et ancillas ejus.

Et

omnipotenti Deo, ut

etiara ancillas

Abi-

melech sanaret?
cluserat, inquit,

,,Quoniam
vulvas

^)
,

quldem concludens conne parerent.*'

earum

Coeperunt
Si quis

autera parere propter oralionem Abrahami.

haee

secundum
gis

literam solum

audire vult,

et iutclligere,

ma-

cum

Judaeis,

quam cum

Christianis, debct

habere auPauli disci-

ditorium.

Si autera vult Chnstianus

,

esse

et

pulus, audiat eura dicentem

quia *) lex spirllualis est."

ejus

Et cum de Abraham atque uxore

tur,

ac

filiis

loquerecujus-

pronuntiat^) haec esse allegorica.

allegorlas habere dcbeant,

Et ^)

licet

modi

baud

faclle quis nostrura

invenire posslt, orare tamen debet, ut a corde ejus auferatur velamen,

:

si

quis est,

qui conetur converti ad

spiritus
cst:"

Do-

minum Dorainus') enim

velamen
litcrae, et aperiat

ut ipse auferat

lucem

spiritus, ct possiinus di-

ccre, quia revelala )

facie

glorlam Domini speculantes,

a

in

eadem imagine transformamur

splritu."

gloria

in

gloriain,

tanquam a Domini

Puto ergo Sarara, quae

iu-

*) Cfr, Genes.

XX,
18.

6.

*) Deest ejus" in ed. Ruaei,

3) Genes.

XX,

*;

Rom.

Vli, 14.

^) Galat. IV, 24.

Libi-i autetn *) Sic recte babet Cod. Bclvacensis, (v. c. edd. M.) Et licct qui ejustnodi allcgo:

editi

rias" ctc. R.

')

Cor.

Ill, 17.

9) II Cur.

Ili,

18.

182
terprctatur princeps,

Origenis

ncrc

,
:

vcl prlncipalura agcns,

cst

formarn

te-

quod
ct

anlnii

virtus.

Ilacc

ergo virtus
,

<:onjuncta
ille

est,

cohacrct sapicnli

et fideli viro
:

sicut ct

sapicns,

qui diccbat

adducere sponsam
Abraliani

."
cst

<lc

sapicntia

hanc')
dicitur
tibi

quaesivi

Ideo

crgo

Deo ad

oiunia ^) quaecunquc

dlxent

Sara, audi

vocein cjus."
convenit.
illa

Quod
quac

ulicjuc

in
,

corporali

conjuglo non

Dlctura
,

quippc

cum

divinitus prolata sit

sententia

dicit

ad mulierem de viro:
dorainabitur."

ad^)
Si ergo

ipsura converslo tua, et

ipse

Dorninus
dlceretur

csse dicltur vlr niulieris,

quomodo

crgo iterura
dJxcrlt
tibi

ad virum

oiuuia ^)

quaecunque

Sara, audi

vocem

ejus?"
,

Si quis crgo adscivit sibi in*)

conjuglura vlrtutem

audiat
ei.

vocem
Igitur

ejus

in

omnibus, iu
vult

quibus consllium dedcrit

jam viitutem uxorem suara

pellatur virtus, propria
cst. est,

dici.

Abraham non Donec enira uxor

ap-

et

ciim nullo partlcipari pot-

Et

est

conveniens,
sit

ut,

donec ad perfectura veniaet

nius, iutra nos

animJ virlus
ita
,

propria

sit.

Gum
allos

vero

ad perfcctura vencnmus,
cere,

ut idonei simus

et

do-

tunc jani virtutem

nou

ut

uxorem
aliis

intra

greraium

concludamus, sed ut sororera eliam

pulenius.

volcntlbus codlclt serrao

Ad

hos denique, qui pcrfccli sunt,

saplenliani

dlvinus: dlc^)

sororern tuam essc."

Secun-

dum
essc.

|ioc Igitur

Abrahani Sarani dicebat sororem

quasi

suam

Pcrmillit ergo

jam perfeclus,
Pharao

ut qui vult,

habeat virtulera.
2.

Voluit tamen ah*qiiando

ct

accipere Sa-

rani, sed

non

in

raundo corde

voluit: ct viitus, nlsi

cum

') Sap. Saloraon. Vill, 2.

2) Geues.
^) Genes.
*)

XXI, XXI,
VII, 4.

12. 12.
:

^) Gcnes.

III,

16.

^)

.
Edd.

jNIerlini

in

conjugio virtuteni.

Genesin Homilia VI.

cordis munditia, non potcst convenire.

183
Proptcrea ergo

Scnptura

refert,

quia

affllxit

'

fliclionibus rnagnis et pessirais."

Dominus Pliaraonem afNec cnlm poterat cum

in lliigua nostra
dixerit

extcrrninatore,

lioc

enim interprctatur

Pharao

virtus habitare.

Abimclcch vero quid

ad Dorulnum
quia

vidcaraus.

Tu^)
hoc."

scls,

inquit,

Domine,
Abi-

corde
iste,

mundo

feci

Longe
cst ita

allter agit

mclcch
didiis,
tuti.

quara Phaiao.
quia cor

Non

imperitus et sorvir-

sed

scit,

murtdum debet praeparare

orante pro ipso

Et quia puro corde voluit suscipere viitutem, id-

clrco

eum Deus

sanat,

Abrabam.

Et

nou solum ipsum, scd

tcm
est,

et ancillas

cjus sanat.

Quid auinquit,

qiiod adjecerit Scriptura: ,,'^)

ei

Dominus,
virtutis

non

perruislt

contlngere illam?"

Si

formam
per-

lcnct Sara, ct in corde rniindo

Abimelech voluit accipere

vlrtutem, quld
niisit

est,

quod

dlcitur, quia

Domiuus non
qiiod hic

euni

contingerc

illam

Abimelecli
nilhi,
et

interpretatur

pater raeus rex.

Et vidctur ergo
studiosorum

Abime-

lech foimara teneat

qul philosophiae
perfectara

saplentuni saeculi,
iion

operam dantes,

licct

integrara

et

regularu

pietatis attigerint,

tamen senserunt*)
,

Deum
rlt,

patrera et regera

csse

onjnlum
,

id

est,

qul genue-

et regat universa.

Isli

ergo

quantura ad ethicam, id
ctlam purilati cordis
et

est,

moraleru pbilosophiara spectat,

operara dcdissc aliquateuus comprobantur,

omni animo, Haec

oranique studio

divluae virtutis inspirationcm quaesiisse.

Sed

lianc

non

perniisit

Deus contingere
qui,

eos.

enina

gratla
iiiulus

non per Abrahara,

tamen
erat,

quamvls

esset rnaguus, fa-

sed pcr Christul^n gentibus parabatur.

ct in

Idcirco crgo, quanivls feitinaret Abraliam per se

illud irupleii,

se

quod ad cum

dlclura

est,

quoniaiu ,,beuc-

') Gencs. Xli, 17.

^) Gt:ncs.
6.

XX,

3.

coll. 4.

3) Cfr. Gcncs.
*)

XX,

Edd. MciHui;

scnscriui.

184
dicentur') in
te

Origen'is
omiies gentes:" tamen In Isaac
cst,

ei

poni-

tur repromlsslo, id

in

Chnsto

sicut dicit Aposlolus

,,^)
in

dixit: et
:

scminibus: quasl in multis, sed tanquam

:

uno

ct

semini tuo

qui

est

Chrlstus."

Sanat tamen

Dominus Ahimclcch,
3.

et

uxorem

ejus, et ancillas ejus.

,

ycrum non
et

milii vldclur otlosura

quod non

so-

lum
est,

uxoris, sed

ancillnrum

Abimclech rnentJo

facta

in eo maxirae,

quod

dlcit,

qula sanavit3) cas Dcus,

illas,

ne parerent." Quantum possumus in tara difficilibus locis sentirc, putamus *) uxorem Abimelecb naturalcm posse philosophiara dici;
Concluscrat cnim
anclllas vero ejus, diversa et vana,

etpanebant.

pro qualitate sectarum,

commenta

dialecticae. *)

Interea

Abraham

irapertirl^)

cupit etlam gentibus donurn dlvlnae virtutis, scd nondura

cst

tempus a prlore populo ISam

et

translre

ad gentes

gratiam
fi-

Dei.

Apostolus,

licet

sub

alla specie ct alia

gura, dicit

tamen mulierem
vivlt;
si

^) alllgatam esse legi,

quam-

diu vir ejus

autein

mortuus
sit

fuerlt vir,
si

solutam

esse a lege viri,

alio
Jta

ut

jam non

adultera,

fuerlt cuin
literae,
et

viro."

Oportet ergo raori prius legem

llbcra

ut

demum

jam anima

spiritui

nubat,

novi te-

atamenti matrlraonium sortlatur.

suraiis,

Hoc autem,
gentium,
et

in

quo nunc
legis,
virj,

tempus

est

vocationls
aniraae,

mortls

quo

posslnt
viro
lex

liberae
,

jam solutae a lege

novo

nubeie

Christo.
sit,

Quod
ubi

si

edocerl vis, quovide,

,

modo

raortua

considera

et

ubi

nunc
ia

sacrlficia,

ubi

nunc

altare,

templura

ubi purifiest

cationes,

ubi solemuhas

paschae,

rionnc raortua

')

Gcnes. XXII, 18.

"")

Galat.

III,

16.

^) Genes.
*)
')

XX,

17. 18.

Edd. ]Merlini: puteraus. Edd. Merlini: dialectica.

Edd. Merlini:
iraparllri

*)

Rom. Vn,

2. 3.

iN Genesin
his oranibus lex?

Homilta VI.
isti

185
et

Aut

sl

possunt

aralcl

dcfenso-

Secundum hunc ergo Pharao qui est homo immundus et allegoriae ordinera exterrainator, Saram, id est, virtutcm accipere omnino
res literae, custodiant literam legls.
,

non

poterat.

Porro Abimelecli,

id est,

qui

munde

et

philosophice vivebat,

poterat quidera accipere,

quia in

corde

mundo

quaerebat, sed

nondum tempus
manet

advenerat.

Manet ergo apud Abraham

donec terapus
in

vlrtus,

in circuracislone,

venlat, ut in Chrlsto Jesu

Domino

nostro,

quo babitat^) omnis plenitudo

deitatis corporallter,"

intcgra et perfecta virtus

ad ecclesiam gcntium
et

transeat.

Tunc
pus

ergo et

domus Abimelech,
sierilis parit,

anclllae

ejus,

quas
tera-

sanavit Doininus, parient ccclesiae

est,

fillos.

Hoc enim
filii

quo

et

quo

TnultI -) sunt

de-

sertae, magls

quam

ejus,

quae habet virum."

et eifecta est
et

Apcrult
ita

enim Dominus vulvam

Domine, ^)

sterllis,

fecunda,

ut pariat gentem de scrnel.

Sed

sancti claraant, et dl-

cunt:

timore luo

ventre concepimus,

et peperiraus, splritura salutls

tuae fecimus super tcrram."

:

Unde

et

Paulus

siniiliter

dicit

filioIi *)

mei, quos

itc-

rura parturio, donec forrnetur Chiistus in vobis."

Tales

ergo partnrlt,

et

tales filios

generat omnis ecclesia Dei.

et

Nara qui') serDinat in carnc, de carne

rupllonera."
Filii

metet

cor-

autem

spiritus

isti

sunt, de qiiibus et
filio-

Apostolus

diclt,

mulierera
si

salvara

futurara^) per

rum procreationem,
Ecclesia igitur Dei
accipiat,
sic

perraanserint
intelligat

fide et castitate."

sic

partus, slc gcnerationes

et

patrura gesta
,

decora
Spiritus

honcsta interpreta-

tione sustollat

sic

verba

sancti

non

ineptis et

) Goloss. II, 9.

2) Galat. IV, 27. coll. Jesai. LIV, 1.

^) Jesai.

XXVI,
II,

18.

') Galat. IV, 19.

') Galat. VI, 8.

^) I Tim.

15.

Ed. Ruael: permansent.

186

Origenis
scd plcna honcstatis, et plcna
Alioqiiiri

Judalcls fabulls dccoloret,

vlrtutis at(]ue utilitatls assignet.

quac nobls acpatriarchanj,

dificatlo

crlt

legcnlibus

Abraliain,

tantuiu
rcgi,

non

s<jlura

nientltum

csse Abinielccli
?

scd ct pudi-

citiam conjugis prodldlsse

triarcliae uxor,
s\

Quld nos

acdificat tanti pa-

putelur conlaminationlbus cxposita per

?

conuiventiaiu iiiarltalcin

Ilacc JiKlaci piitcnt,

ct si

qui

cuin

lis

suut lilcrae

aiuici,

non

spiritus:

nos aulem

spiri-

tuallbus spirltualia conipaiantes, et actu ct intcUectu spiritualcs cfficiaiuur

est

in

Clirlslo
in.

Jcsu

Doinino nostro

cui

gloria ct irnpeilmu

saccula sacciilorunj.

Aracn.

II

L
et

VII.
a lactc depulsus esl.

De
1.

ijativitatc Isaac,

quod

Moscs nobis

lcgltur in ccclesia.

Depreceraur Do-

iiimum, nc secundum vcrbum Apostoli,*) etiam apud

nos,

cum

legltur

Moses, velamen
est

slt

posltiira

super cor

nostrum.

Lectura

enim,^) quia gcnuerat Abraharn

filium Isaac, curn esset centiim

annorum.

Et

dixit

Sara:

quis, ^) inquit, nimtlabit Abrahanio,

quod

lactat

pueruni

Sara?"

Et*) tunc,

iuquit,

circunicldit

Abrahaiu pue-

rum
brat

die octava."

liujus

pueri dieni

uatalem noa celea lacte,

Abraham
sit

scd celebrat dlera depositionis ^)

ct faclt

convivlum magnum.
Splritul

Quid? putaraus, quia probistorias scribere, et narrare,

et

posltuin

sancto
sit

quod

a lacte depulsus

puer,

couvivium facluru

sit,

') II Cor. III, 14.

2^)

Gejjcs.

3) Genes.
*)

XXI,

7.

^) Gcnes.

XXI, XXI,

5.
i.

God. Fxcmiglanus; depubIonLs.'* R.

Genesin Homilia VII.

quoraodo
luserit,
est
,

187

aliaque puerilla egerit?

allquid

An

per haec

*)

putandum
et

quod dlvinum
gaudlum

nos edocere

velit,

dignura

quod huruanum genus Dei vocibus

interprclatur.

dlscal ?
est,

Isaac risus vcl

talera filium

Quis eigo
qui

qul
lils,

generctr IUe nimirum,

dicebat de
estis

quos per J!vangeliurn genuerat: vos^) enim

meuin,
fuerint
ct

gaudium

corona gloriae Del."

lacte

De hujusmodi

filiis,

cum
qui
dis-

depulsi,

fit

convlviiim et lactitia magna,

forti,

de

his,

qui ^) non jam lacte indigent, sed cibo

pro possibilitate sumendl exercitatos habent sensus ad

crelionera boni vel niall."

Super

his talibus,

cuni deillls

pelluntur a lacte,

fit

conviviura

magniirn.

Siipcr

autcm non potest

de quibus
e5cam.
potestis.
diclt

exliiberi

convivium, ncc habcrl

laetitia,

Apostolus: lac *) vobis dedi potum, non

poteratis,

Nondum enim

sed nec adixuc quidem

spirituali-

Et ego non potui loqui vobis quasl

bus, sed quasi carnabbus, quasl parvuh's in Christo."

Di-

cant nobis

Isti,

qui sirapliciter intelligi volunt scrlpturas

divinas, quid est:

,,^)
dedi,

potui vobis loqui quasi spiriquasi parvuh's in Christo

:

tualibus, sed quasi carnalibus,

lac

vobis

potum
luterlra

non escarn?"
ea,

Possuntne haec

sirupliciter ^) acclpi ?
2.

Sed

rcdeamus ad
et

unde

dlgressi

sumus.
ju
die,

Laetalur

Abraham,
a

convivium

faclt

iiiagnura

qua depulit

lacte Isaac filium

suum.

Post haec ludlt

Isaac, et ludit

anclllac ludat

cum cum

Ismael.
iilio

Indignatur Sara, quod fdius

liberae, et

lusum illum perniciem

,,e]Icc ^)

putat, consillum dat

Abrabamo,
hoc.

et dicit:

ancil-

*)

Edd.
I

iNIerlini:
II,

2)

Thess.

20. coll. 19.

3) Cir. Hebr. V, 12. 14.

')
I

^)

Cor.

III,

2.

1.

Cor.

111,

1.

2.

^) Cod. Ebroicensis (itemq. Libri editl: siniililcr." R.

') Gcncs.

cdd. M.)

siiiJplicitt'i."

XXI,

10.

coll. 9.

188
lam,
et filium cjus.
filio

Origenis

Non cnim

haercs

erlt filiis
intclligi

ancillae

tum non
cens
slls?

meo

Isaac."

Haec quoniodo
Apostolus
lcgistis,

dcbeant,

ego nunc conirnenlab<ir.

:

ila dlsscruit, di-

dkite ')

mllii,

qul lcgcin
,

legem uon audifilios

is

Scriptum

cst

enlm

quia

Abraham duos
dc
libcra.

haqul"

buit,

unum

de ancilla,

et

Sed

dera,

qui de ancilla,

sccuuduin

carnem

iiatus
siint

est;

qui

vcro ex libera, pcr rcpromissionenj.

rica."

Quae
est

allego-

Q"id crgo

Isaac

non ^)
Sara?

cst

secundurn carnem
circuracisus?
'

natu^?

Non
IIoc

eura

pepoiit

Non

Hoc

ipsum, qiiod ludcbat curu Ismaele, non in carne lucst

debat?

enim,

quod mirabile

est

in

Apostoli

sensu, quod, dc quibus

non

potest dubitari, quln secunille

dum carnem
h'is

gesta

slnt,

bacc
sit

dicit

esse

allegorica
et
1

ut nos quid faciendum

caeteris

noverimus,

maxime,

in qnibus

iiiliil

dlvlna

kge dignum

bistorioa

vldetur indicarc narratio.

nascilur ancillae
filius.

Isiuael ergo

secundum cariiem

Isaac vero, qui crat liberac blius,

,

non

nascltur secundura carncra

sed secundurn reprorais-

sionem.

Et

dlcit

dc his Apostoliis, qiiod Agar in servi,

tutem genuerit carnalem populum; Sara vero

llbera,

quae erat

populura gcnuerlt, qui uon^) secundum carnem,

est,

sed in libertate vocatus

Christus."
verit,

qua *)

libeitate liberavit

eum

Ipse enim

dixit,

quia si')

vos

filiiis

libera-

vere liberi

eritis."
:

Quid vero

his

addit exponens
is,

Apostolus, videarmis

sed ^) slcut tunc, inquit,

qui se-

ciindum carnera
splritum, ita
et

est

persequebatur

eum

qui

secundum

nunc."

\ide, quoniodo nos Apostolus

docet, quia in oranibus caro adversatur splrltui: sive po-

i) Galat. IV,

21

24.
non

2) Edd. Meilini: est 3) Edd. IMerlini: qui

secuudum etc. tst secundum

etc.

4) Cfr. Galat. IV, 31.

6) Galat. IV, 29.

') Ev. Joann. Vlll, 36.

GeNESIN HOMItlA VII.

puliis
ille

1S9
slve

carnalis adversatnr huic

si

populo

spirltuali,
est,

etiam inter nos ipsos,

llbus aclversatur.
et

quis adliuc carnalls

et tu,
si

splritiiavivis,

Nam
liis,

secundnm carnem
,

secundura carnera conversans

qui
si

fdiiis

cs

Agar,

et

proSic-

pterea adversaris

secundum spiritum

vivunt.

ut etiara in nobis ipsis

requirlraus, inrenlmus concupiet

scere ') carneru

adversus spiritum,
sibi

spiritura

adversiis

carnem,

et

hacc

invicem adversari.

Et inveniraus 1legi

gern ^) in rnembiis nostris

strae, et captivos

repugnantera
lege

menlis no^idcs,

nos ducentera in

peccati.
?

quantae sunt pugnae carnales adversus spiritura

liuc et alia

Est adij,

pugna

liis

pene omnibus violentior, quod

adversantur

qui legera secundura carnem intelligunt,

his,

qui

secundum

spiritura sentiunt,

et

persequuntur
percipit ea
illi,
,

eos.

Quare? quia animalis^) homo non

sunt spiritus Dei.
est intelligere,
sl

quae

Stultltia

est

enim

et

non potgaudium,

quia splritualiter dljudicatur."

Dei, quod

Et tu ergo,
est

habes in

te fructura *) spiritus

caiitas,

pax, patientla,

Isaac essc potes,

non secundum
;

carnem

natus, scd secundura reprornissionern

s'i

et

esse fi-

Hus liberae,

taraen potes et tu secunduru

Paulum

di-

cere: in ^) carne

neiu inilitainus
carnalia,

enim ambulantes, non secundum cararraa enim militiae nostrae non sunt

sed potentia^)
:

Deo ad

^)

destructlonera
et

muni-

tionum

cogitatlones destruentes,

omnem
Illa

altitudi-

nem
talis

extollentem se adversura scientiam Dei."

esscy

Si potes

ut

digne

tibi

aptetur etlara

Apostoli sen-

) Galat.

V, 17.
II,

2)

Rom.

VII, 23.

3) I Cor.

14.

4) Cfr. Galat.

V,

22.

s) II Cor. III,

5.

*) Edd. Merlini: potentia a Deo. ') Sic recte habent

edd.

INI.):

^NIss. iVIale vcro libri editl (v. c. ad destructionem cogitationum, destruentcs

F>.

omnem

altiludinera" etc.

190
tentia,

Origenis
quac
ei

tllclt:

vos ') autcrn

splritus
cs

in

carnc non

estls,

scd

in

spirltii,
si

tamcn
es,

Dci habltat

in vobis:"

ct tu

ergo,.

talis

non

sccundum carncrn natus, sed

,

sc-

ciindum

spirituin

per icproniissionern

ct

erls
:

heres

rc-

proraissionnm, secundum quod dictura

cst

heredes*)
erls

quidem Dci,
res cjus,

colieredcs autera Chrlsli."

naliis

Non
cst,

colie-

qui secundiim carncm

scd

cohercs

Christi,

qula

ctsi^)

cognovimus

Christum

sccundnia

carnem, sed nimc jam non novimus."

3.

Et tamen secundura ea,

Ludebat cum fdio
si

qiiae

sciipta

sunt,

non

video, quid moverit Sararn, ut filium ancillac jubcret expelli.

sxio *)

Isaac.

Quid

lacserat,

aut quid nocucrat,

te ilbi etiam

ludebat?

Quasl non hoc in aetaIiiserlt

gratum cssc debuerit, quod

fdlus

aii

,
rat,

cillae

cum

fdio liberae.

Tum

deinde

et

Apostoltim ml,

qui

ludum

biinc pcrseculioiicra pronuntiavlt

is,

dlcens:

scd *} slcut tunc

qui sectindura carnem natus ^) fue,

persequebatur

eum

qui seciindum splrltum,

ita

et

nunc:" cura utique nulla persecutio lsmaeh's

Isaac

adversum

mota

referatur, nisi hic solus ludus infantiae.

Scd
quid

videamus,
indignata

quid in boc ludo

sit

intellexerit

Paulus,

et

Sara.

Siiperius

jam exponentes
Si crgo caro

spfritualiler,
,

loco

vlrtiitis

posuiraus Sarara.

cujus per-

sonam
rilui

gerit Isrnael,

qui secunduni carnem nascltur, spiest Isaac, et illecebrosis

blandiatur, qui
agat,
si

cura co dcvoluptatibus

ceptionibus
molliat,

delectationlbus

illiciat,

hiijusceraodi

ludus

carnis

curn spirltu,

Sarara

maxime, quae

est virtus,

offendit, et

hujuscemodi blandiEt

mente acerbisslmam persecutloncra judicat Paulus.

i)

Rom.

VIII, 9.

2)

Rom.

VIII, 17.

3) II Cor. V, 16.
') Galat. IV, 29.

^) Deest

suo in edd. M.
verba in

^) Mss.: natus fuerat;" quae (e. c. edd. M.) omittuntur. R,

llbris editis

Genesin Homilia VII.

tu ergo,
atitlitor

191
persecntio

horum, non
fiirore

illam solara
atl

nem

putcs,

quando
sed
si

gentilium
tc
,

imniolandtim
illiciat,
si

idolis cogeris:
tibi libidlnJs

forte

voluptas carnis
liaec,
si

alludat illcccbra

virtiills

es fdiiis,

tanquam persecutioneni maxlmam

Aposlolus
stltia

fiige.

Idcirco enim et

dicit: fugite ')

fornicationcin."

Sed

si

injuet

blandiatiir,

ut

personam potentis

accipiens, -}

gratia ejus flexus,

non

reclura judlcium feras:

inlelllgere

debcs, quia sub specie ludi blandam persecutioncm ab

injustitia pateris.

Verum

et

pcr singulas

raalitiae specics,

eliam

si

molles

et dellcatae sint,

et liido slmiles,

has pervirtus of-

secnlionem spirilus
fenditur,
4.

dicito, quia in his

omnibus

Duo

sunt ergo

fdlz

Abrabam,
et

unii* de ancilla, et
,

unus de libera: uterque tamen fdius Abrahara

uterque de Ilbera.
tur,

licet

non

Propterea
fit

is,

qui de ancjlla nasciacccpit tact ipse

heres

quldem non
et

cum

fdio liberae,

men
Fit^)

dona,

non
sed
in

dlmittitur vacuus.
filiiis

Accepit

be-

nedictionem,
et
ille

liberae

accepit

reproniissioncra,
iste

gentera

magnam,

sed

in

popnlura
fi-

adoptionis.

Spiriliialiter ergo

omnes

quldein, qui per

fdii

dem
dici.
ah'i

veniunt ad agnitionem Dei, possunt

Abrahaini

Sed

in his sunt aliqiii

pro

caritate adhaerentes

Deo,

pro mclu Joannes

et tlraore futuri judlcii.

:

Undc
cst
niittlt

et

Aposto-

lus

dicit

,,qul *) tlmet,

non

perfcctus in ca-

rJtate.

Perfecta

autem

dilectio

foras

timorcin."

Iste

ergo,

qui in caritate perfectus est,

est.

ct

dc Abraham
perfecta ca-

nascitur, et fdius liberae

rltate,

Qiii vero

non

sed

futurae poenae raetu

ct suppllcioi-ura

tjmore

') I

Gor. VI, 18.

edd. M.):

^) Aliquot Mss. accipias." R.

^) Mss.
,Fiat et ille."
:.,Fit ct
illc."

Libri

editi

(v.

c.

H.
18.

*)

Joann, IV^

192

Origems
custodif, cst quldeixi et ipse filius Abraiiaml, ac-

mandata
qiip)

cjpit ct ipse

dona, id

est,

optris sni

mcrcedem, qula ctlam

calicera atjuae frigidac

dedcrit tantum in
ejus."

nomlne
illo

discipuH,
est,

non

pcribit merces
tjraore,

Taruen infcrior

qui

non

scrvili

sed in cailtatis libertate per-

feclus
dicit:

est.

Talc aliquid

etlara

Apostolus ostcndit,

cum

quamdiu2) quldem
,

heres parvulus est,

nihil dif-

fert a serro

cum

slt

Doniinus omnium, sed sub tutonusque ad pracfinitum tempus

est,

bus
tre."

et

actorlbus est,

paest

Parvulus ergo
juslitlae,

qui lactc alilur,

et

expers

sermonls

nec potest cibura solidum accipere saqui

pientlae divinae, et scientiae legis,

tualia spiritualibus comparare, qui

non

potest spirl-

nondura potest dlcere:

erant parvuli deSi vero relinquens

curn ^) autem faclus posui:"

iste

sum

vjr,^) quae

ergo nihil diiiert a servo,

initlorum

Chrlsti

sermonem ad perfectlonem
terrrim,"

feratur, et

quae *) sursum sunt quaerat, ubi Christus

est in

dextra

Dcl sedens, non quae super

et

contempletur^)

,,

ea,

quae videntur, sed quae non vldentur," neque

,

in divinis scripturls sequalur occidentem literam

sed vi-

vificantcm spiritura:
cipiunt jjspinlura')

ex

illis

erit sine

dubio

qui

non ac-

servitiitis

iterura in tlmore, sed spiri-

tum
est

adoplionis, in
5.

quo clament Abba, Pater."

agat

Quid interim
dat

Abraham, postquara Indlgnata

anclllam
et

Sara, videamus.
ei

Ejicit

fjliura

ejus,

sed

tainen
ejus

utrem aquae.
vivae,

Non

enira

babebat mater

puteum aquae

ncc poterat puer haurire de

puteo aquaiD.

Isaac^) babebat piiteos,

Philistinos.

pro

quibus

et

certamina patitur adversus

Israael aiilem

de

') Matth.

X,

42.

"-)

Galat. IV,

1.

2.

3)

Cor. XIII, 11.

:

vir, evacuavl *) Libri editi (v. c. edd. M.) erant parvuli," sed INIss. iit in nostro testu. Pi.

quae

5) Cfr. Coloss.

III,

1. 2.

^) Cfr. II Cor. IV,

1&

') Cfr. Rora.

VIII, 15.

) Cfr. Genes.

XXVI.

Genesin Homilia
utre biblt aquam, sed hic
sitit')
et

VII.
ct

493
idco

uter quasi uter deficit,

non mvenit potura.

filius
:

Tu autem

qui

secundum
tuis

Isaac repromissionis es
tibus, 3) et

blbc^) aquas de

fon-

de

luis puteis

aquae non effluant foras, sed

Ille

intus in tuis plateis currant tuae aquae."

vero

qui

secunduni carnem natus

ipsa deficit
ci,

est,

de utre aquara
deficit.

bibit, et

aqua

et

laultis

Uter

legis

cst litera,

de qua
pit:

ille

carnalis

populus

bibit, et

inde intellectura caet esplicare se

quac

litera

irequenter

ci

deficit,

non
fonsuis

potest.

In multis enira defectum patitur historialis intel-

ligentia. Ecclesia

autem de Evangelicis

et Apostolicis

tibus bibit,

qui

nunquam
In
et fluunt.

deficiunt,

sed

in

plateis

percurrunt,

qula

latitudlne splritualis interpretationis

abundant semper

Blbit et de puteis,

cum proPer^}

fundlora quaeque haurlt

arbitror raysteriura etlam

ct scrutatur ex lege.

hoc

Dominus
velut

et
sl

Salvator noster di-

cebat ad

Samantanum,
:

ubi,

cum

ipsa

Agar
,

losi-

queretur, aiebat
tiet
ei,

omnis, ^)

quz bibcrit ex hac aqua

,

iterum

qui autem blberit de aqua

in

quarn ego dabo

non

sitiet

aeternum."

Et

illa

diclt

ad Salvatorem
sitiam,

da^) mihi Domine banc aquara,

veniam huc
qui")
tis

ut

non

neque

baurire."

Post

baec

Dominus ad

eam

credit, inqult, in

me,

fiet

in eo foDi aquae sah'en-

in vltam aeternam."
6.

Errabat ergo Agar per desertum

et

cum

piicro,

et

puer plorabat,

projecit euni Agar,

dicens,

nc videam

muitem

filii

mei.

Post haec, cura jam quasi nloriturus

^) Mss.
2^)

sitit."

Libri cditl (v.

c.

edd. M.): petit." R.

Prov. V, 15. 16.

^)

Edd. Merlini

fontibus

ct

de puteis

tuis

aquae

non

cffluant etc.
:

Pro hoc arbitror ^) Librl editi (v. c. edd. IM.) mysleiio quod etiam" etc, sed Mss. ut in nostro textu. R.
5) Ev. Joann. IV, 13. 14.
') Gfr.
ev.

) Ev. Joann. IV, 15.

coll.

Joann. IV, 14.

VIII,

Origenis Opera.

edd. N. T.
1-3

194
iulssct

Origems
abjortns,
ct flcvisset,

adest

ci

angclus

Doralni, et

apcruit orulos Agar, ct vidit |niteiim aquae vivae.

Haec
eiilin

ad

liisloii.-ini

refeiri

qucmatlmodum

po.s.snnt?

Lhi

invcnimus, quod Agar clausos

sunt

liabut^rit ociiios,

et apcrti

postmodum?

Nonnc

lucc

clnrior est in lus intcUiest is,

gentia .spirltualis et mystica,

quod abjcctus

qui se-

cundum carnem est populus, ct tamdiu jaoet in famc ct') siti, non *) lamcm panis pcrferens, neque sitim aquae, scd Hoc siliin vcrbi Dci, doncc aperiantur oculi synagogac?
est,

quod Apostolus
tunc

dicit essc

mystenum,^)

qiiia

c.'ieci-

tas

contigit ex parle in Israel,

et

donec plenitudo gentium

salvus
fieret."
Ista
est

introiret,

omnis

Israel

ergo caecitas in

Agar,

quae secuudum

carnem

genult,

quae tamdiu in ea permanet, donec velaraen

ratur

literae aufevivaro.

per *) Evangelium Dei,

et

videat

aquam
,

Nunc enim jaL-ent Judaei circa ipsum puteum sed eorum clausi sunt et non possunt bibere de puteo
:

oculi
legi

et

prophetarum.

Sed

et

nos caveamus, qula frequenter

est
,

et

nos clrca puteum jacemus aquae vivae, id

et

circa
libros,

scripturas divinas,
et

erramus Jn

jpsis.

Tenemus

legimus, sed splrltualera sensura

est

non

attingimus.

Et

ideo opus

lacrirais

et

orationibus indesinentibus po-

,
stnlare,

ut

Dominus

aperiat

oculos nostros:

quia et

illi

caeci, ^) qul

sedebant in Jeiicho,

nisi claraassent

ad

DoJe-

noii fuissent
ociili

aperti oculi corum.

Et quid dica,
aperli sunt.

ut aperlantur
sus

nostri?

Quia

jara

enim venit aperlre oculos caecorum.

et

Aperti ergo
est.

sunt oculi nostri,

de
ipsi

litera

legis

velamen ablatura

Sed vereor, ne nos

eos

somno iterum profundiore

c.

mem

') Sic Cod. Belvacensis inclius quam libri editi (e. edd. M.), in quibus lcgitur: et siti? Non enim fapanis pcrferens" etc. .

^) Cfr. Amos. Vni, 11.

3) Cfr.

Rom. Xi,

25.

*) Tres Mss. Turonenses: per

angelum Dei." R>

Matth.

XX,

30.

Genesin Homilu VHI.

clautlamus,

195
spirltuali,

dura

non vlgilamus
qiiae

in

intellectu

neque
iiostris,

solliciti

sumus, ut somnura discutiamus ab

splritualia

oculis
utl

et

conteraplemur,
circa
et

sunt,

ne

cura populo carnali

ipsaui

aquam

poslti

erremus,

qQin potius vigllemus,

cura

propheta dicamus: si*)

et

dedero

somnum
aut

oculis

raeis,

palpebris raeis
raeis,

dormi-

tationera,

requlem temponbus
,

donec inveJacob."
Ipsi

niam locurn Domino

gloria ct

tabernaculum

Deo

impcrium

in saecula saeculonin.

Amen.

VIII.
filiura

De
1.

eo,

quod

obtullt

Abrahara

suum

Isaac.

Adhlbele
ess

Iiuc aures,

qul accessistis ad
,

Dominum,
quae
reci-

qui fideles

vos

creditls
fidcs

et

considerate diligentius
his,

queraadraodum fidelium
tata sunt nobis.

probatur ex
est,

Et"^) factum

inquit, post
:

haec ver,

ba, tentavlt
hara.

Deus Abraham,

et dixlt ei

Abrahara

Abraquae

Et

ille dixit:

ecce cgo."
,

Observa singula,
si

scripta sunt.

In slngulis eniru

quis sclt in altum fo-

dere, inveniet thesauruin, et loitassis etiam,

ubi non exl-

stlmatur,

latent

mysterlorum
prius,
et

pretiosa monilia.

Abram
Abrara,

vocabatur vir
noraine
Abrara.
lendo,

iste

nusquaiu legimus, quod hoc

aut
dixerit
ei:

vocaverit

eura

Deus,

Non enim a Deo vocari poterat nomine desed. vocat eum lioc nomine, quod ipse donavit, ct
vocat
euiii

non

solura
ille

hoc nomine, sed

:

et

ingeininat.

Cumque

respondissct

ecce^) ego:"

dicit

ad

eiira

>) Psalm.

CXXXII,
1.

4.

.5.

(CXXXI.)
^) Genes. XXII,
1.

*) Genes. XXII,

13

196
accipc') filinm
ct oliercs

Origenis

tnum

rarlssimurn

qncm

<llllgl.s,

Isaac,

ciitii.

Vade, inqnit,
in

in lcrraiu cxrclsani,

t ibi oifcics

ciini

holocaustum

uno
ciir

cx inontibus,
cl

ijueiii

oslendcro

tibi."

Nonien

quidcin

donavcrlt Dciis,

ct vocaverit Deiis, ct vocaverit

cum

Abrahain, ipsc intiT-

prctatus est:

qtiia^)

patrem, inquit, inultarum gentinm

cl

posui

te."

llanc repromissionem dedit

Deus,

cum
filio,

lia-

beret filium Ismael, sfd pollicltu.s est

nasceretiir cx Sara
,

ei,

qnia in

qui

complcliiliir
ipsius

ista

promisslo.
filii
,

Accen-

derat ergo aniinum

in

amoifm

non soluin
Sed bunc,
istae
est

posterltatis gralia, sed ct

promissionuru spc.

in qxio ei positae sunt promissioncs

r.Tbilcs,

magnac

ct nii-

hunr, inquam, filium, in qiio vocalum

nomcn

tjus

Abraliam, holocaustura

Domino

jubelur

offcrrc in

UTio cx niontibus.

Quld
quac

lu ad bacc,

Abrabani? Quac
?

et quales cogitationes cst

inovcnlur in
discutiat
ct

cordc tuo

Prolala

vox a Dco,

probet fidcm tuani.

Quid ad haec
tasne
rcvolvis

dicis?

Quid

cogitas?

Quid
si

retractas?

Pu-

in corde tuo,
,

quia,

in

Isaac

data est

inihi repromissio

hunc autem offero holocaustum, supromissio?

perest,
illa

ul

non

sperctur ulla ^)

Aut magis

cogitas et dicis, quia impossibile est inentiri eurn, qui

reproraisit:

quicquld illud iucrit, proniissio pcrraanebit?

,

Verum
tiones

cgo quia mlnimus sum

tanti

patriarchae cogita-

non

valeo perscrutari, nec scire possum, vox Dei,

ei

quae ad tentandura eum processerat, quas

movcrit, quid anirai attulerit,
gulare.
tis

cogitationcs

cura jubcretur unicum ju"*)

Scd quoniara
est,"

spiritus

prophetarum prophequi pcr spiritura,

subjectus

Paulus Apostolus,

credo, didicerat, quid animi, quid consilii Abrahara ges-

J) Cfr. Gcnes.

XXII,

2.
c.

^) Genes.
in edd.

XVII^

5.

^) Ita Mss. Alias vcro (v. raisslo? Aut" etc. R. *)

I

M.):

illa

Cor. XIV, 32.

Genesin Homilia
icrlt, indicavit

VIII.

197
hacsitavlt,

dicens:
offerret,

fide')
in

Abraham

cura

unicum
crgo

quo acceperat repromjssiuncs,

cogitans qula et a mortuis

eum

suscitare potens est Deiis."

virl
fidL-lis

Prodidit

nobis

cogitationes

Apostulus,
iii

(juod fides resurrectionis jaiu tura haberi coeperit

Isaac.

Abraham
futurum
filii
,

ergo resurreclururn sperabat Isaac,

ct credebat'*}

quod

adliuc
,

non

crat factum.

Quomodo
Imo
,

crgo

sunt Abraharu
ille

qui

faclum non
in

crcdunt In Clirislo,
ut

quud

futuruni

credidit
in sc

I^aac?

apertlus

loquar, sciebat^)

Abrabam
csset

futurae veritatis iraagi-

uom
iluin,
et

praeforniari, sciebat de semine suo nascituiiim Chri-

qui

et

offercndus

totius

inundi verior

liostia,

rcsurrecturus a rnorluis.
2.

Scd miuc interlm tcnlabat,

V.I

*) inquit,

Deus Abracaiissinjuru,

hani

dlcit

ad eum

accipc filium

tuum

qucm
ditur

diligis."

]\on cniiu siiffecerat dixisse filiuin," scd

adjicitur et ,,carissinjum."
ct

Esto

et

boc

quid adliuc ad-

qucm

difigis?"

Sed

vidc

tentationis

pondus.

Caris et dulcibus appellationibus iterurn

tis,

ac sacpe repeti-

patcrni suscltantur afleclus,

ut amoris evigilante rne-

nioria ad
tur,
rct,

immolandum

filium paterna

destera relardare-

ct

adversus fidera

anirai tota carnis rallitia

repugnaergo

additur tentationis teiuporc:

accj'pe^) iuqiiit,
Isaac."

fdium tuum carissimum, quem

iiiine,

diljgis,

Esto

Do-

quia cominemoras de fiho patrera, addis^) et ,,ca-

lissiniuin,"

quem

praecipls jugulari.

Suificiat

hoc ad snpSiiit

plictum patris.
et

Addis nirsum,
trtplicata

et

qiiera '} diligia."

in

hoc
')

parcnti

supplicia.

Q"Jid

opus

est

Hcbr. XI, 17.

c.

-) Alias (v.

in edd. ]M.): crcdidit." R.

tii-

^) Alias (v. c in edd. IM.): sciebat se Abrahaiu tuiae vcritatii imagincm pracformaro." R.

*) Gcncs.
^)

XXII,

1.

2.

*) Gcne^.

XXll,

2.

Edd.

Merliiii: addis scd carisiimuni.

2.

')

Gcncs. XXII,

198
adhuc, ut comnicmores
Abrahanif quia
filius

Origems
ct

Tsaac?"
ille

suus

carissimus,
lioc

Numquid ncsclebat ille, quem diliadditur in tempo-

gcbat, Isaac vocarctur?

Sed cur
,

re?

Ut recordaretur Abraham
tibi

quia dixeras

ad

eum:

quod')
erunt
nis,

in Isaac vocabitur tibi semen," et

quod

in Isaac

repromissiones.
,

Flt et

comraemoratio noml-

ut et promissioiium

quac sub hoc noniine factae

liacc

sunt,

desperatio subcaf.

Scd

omnia,

quia tcntabat

Deus Abraham.
3.

Quid post

li.-.ccr'

Vade, ^) inqult, in terram cx-

qucm libi ostcndero, ct ibi eum offercs liolocaustuni." Intucniini pcr singula quomodo fiunt tentallonls auginenta. Vade in terraiu exNumquid non potuerat duci prlus Abraham cclsam.*' cum puero ad illam tcrram excelsam, et imponi prius montem querncunqae delegerat Doruinrjs, et ibi ad eum
celsarn, in

unum

cx montibus,

dicl,

iit

offcrrel filium?
suun., et

Scd prius

ci

dicitur, quia offcrre deet

Leat filium

tunc jubetur ire in terram excelsam,

adscendeie in montcrn.
bulat,

Ouo hoc

spectat?

Ut dura amdis-

dum

itcr agit,

per totam viara cogitationibus

,

cerpatur, ut binc perurgente pracccpto

affcctu

binc vero unici

ergo
in
liis

obluctante crucielur.
etiain
ixiontis

Propterea
ut

etiam via

injungitur,

adsccnsio,

omnibus
et

spatium ccrtaminis accipiat affectus

arnor carnis, praescntluin gratla
et
,

et fides,

amor Dei

exspcctatio futurorura.
ct

Miuitur ergo in terrarn

cbae tanlum opus
ct

excelsaiii

non

suiTicit patriar-

Domino

peracturo

tcrra

excelsa
fide

scd

njontem jubetur

adsccndere,

scillcet,

ut

elalus

terrena derelinquat, et ad stiperna conscendat.

4.

jjSurrexit^) crgo
et

Abraham mane,

ct stravit

aslnam
fi-

suara

concidit

ligna ad holocausturn.

Et acccpit

) Gencs. XXI, 12. J8. 19. ct Gal. III, 16.

coll.

Rom. IX,

7. 8.

Hebr. XI,

2) Cfr. Genes.

XXII,

2.

^) Cfr. Geues. XXII,3.

Genesin
lium suum Isaac,
et

Homiua
,

VIII.

199
ad
lociirn,

duos pueros
die

et pervenit

quem
inane.

dixerat

ei

Deus,

tertia."

Surrcxit

Abraliain
voluii.

Quod

addidit ,,iTiane,"

ostendere fortassc

qula initium lucis splenderet iu

corde

ejus.
filiuiii.

Stravit asi-

nam suam,
berat,

ligna praeparavjt, assurasit

detractat,

Non

dcH-

non

coraniunicat
iter.

cum

ullo liomine
inquir,

consiliura, sed statim occupat

Et pervenit,
tertia."
;

ad locum,

quem

dixerat

ei

Dominus, die
dies

Omitto

nunc, quid sacramenti contineat

ct consiliun tentantis

terlia

sapientiarQ
erat

intueor.

Sic in
in

proximo non

mons

aliquis, cuiu

totum ageretur

moijtibus, sed per

tudiium

iter protenditur,
,

ut*) per totum liiduum recuiviscera crucientur,

t oruni

santibus curis
spatio
tarn

paterna

hoc

prohxo intueretur filium paler, cibum cum

tot

ed sunieret,

noctibus puer penderet in

pectori,

amplexibus

patris, iiihaeierct

cubilaret in greniio?

Vide in

quautum
apta
fit

tentatio cumulatur.
sacrarucntis.
lertia

Tertia taraen dies semper

et

Nam

populus cura

exisset

de

Aegypto,
tia

die oflert sacrificium

Deo,

et in

die teresl die

purificatur.

Et^)

resurrectio Doruini terUa

et

inulta alia intra

5.

hanc diern
ioquit,
:

raysteria concluduntur.

,,Bespicicns, ^)

Abraliara
scdete hic
et

vidit

locura

de

longc, et dixit ad pueros suos

cum

asina, ego

aulcm

ct

puer ibiiuus usque

illuc,

cura adoraveriraus,

revertemur ad vos."
latit

Puoros

dimittit.

Non em'm

po(eJo-

adscenderc pueri

cum

Abraliaru ad

holocaiisti
,

cum, quem
*) Sic

ostenderat Deus.

Vos

*) ergo

inquit, se-

turn

Alias (v. c. ia edd. M.): et per toMss. Paulo viscera cruriantur, ut oitiui hoc spatio." posl iidcra Mss. lot noctibiis puer penderet" ctc. Alias deerat, et adverbiura semper," (t. c. in cdd. qiiod fx Mss. loriiuimus iii phrasi, quac jnfra habetur: ,,'rcrlia tamcn dies seruper apta fit sacraraentis.'* R.

.)

,,"

^) Edd. Merliul;
dics: et rniilta
et<.

Et lesurreclionis doniini
4.

lertia

est

i) Gencs. XXIi,

') Gcncs.

XXII,

5.

200
(lcte:

Origems
cgo autcni
t-t

infans ihlmus,

et

cum

adoraverimus,
dicis

reverternur ad vos."

Dic
et

milii

/Vhraliam,

vcrum

ad

pueros,

quod adores,
ergo

rcdeas
facies

curn

infanlc,

an

iallis?

Si vcrura dlcis,
fallis,

non

eum

liolocaxistum.

Si

tantum palriarcham non dccct

te indicat

fallere.

Quid cnim

animi in

sermo

Iilc?

Yerum,

inquit, dico, et

holucaustum ofiero pucrum.

porto
,

Idcirco

enim ligna mecuni

e.t

ciim ipso redeo ad vos.

est,

Credo

enlra ct fides

mea hacc
cst

qnod')

et a xnorluis suscitare

eum

potens

Deus."
6.

Post^) hacc acccpit, inquit, Abrahara llgna ad

,

holocaustuixi, et superposuit ca Isaac filio suo

et accepit

ignem

in nianibus suis,

et

gladium,

ct

abierunt slmul."
fi,

Quod
gura

ipse sibi ligna ad bolocausluru portat Isaac, illa

est,

quod

ct Chrislus ipsc sibi bajulavit

crucera

ct

tamen portare
cst.

ligna

ad holocausturn sncerdotls officium

Flt ergo ipsc hostia, et sacerdos.

:"

Sed

et

qnod ad-

ditur: et abicrunt ainbo sirnul

ad hoc rcfertur.

Cum
ct cul-

enim Abrahara
trura, Isaac

velut sacrificaturus

ignem portaret

non

vadit post ipsuni, scd

cum

ipso, ut osten-

datur curn ipso pariter fungi saccrdotio.

DJxit,
'^)

Quid post bacc?

inquit, Isaac

ad Abrabarn patrcrasuum: Pater."

a

Et haec pro teniporc

fdio

prolata tentalionls
fdius per

cst vox.

Quomodo
esset
et

enira pulas

immolandus

hanc vocem
rigidior

viscera palerna concussit?

Et quanivis Abrahain

pro

fide,

reddit tainen etiam ipse affectionis vocem,

cst,

respondlt: quid *)

fili?

Atille: eccc, inquit, Jgnis

et ligna,

ubi ovis
:

est

ad liolocaustum?

Ad

bacc respon-

dit

Abrahara

Deiis providebit sibi

ovem ad holocaustura,

fdl."
slo.

Movet

rae Abrabarai satis diligcns ct caula respon-

Nescio, quld videbat in spirilu, qula non dc prae-

')

Hebr. XI, 19.

=) Gcncs.
7. 7.

^) Genes.

XXII,

6.

Genes. XXII,

8.

GEliESlN KOMILIA VIII.

201

deus ') providcbit ipse slbl scnti, sed ovem :" futura respondit filio de praesentibus rcquirenll, de futuro
dlcit:

]pse naraqiie sibi Dorainus

ovem providcbat

in Chrlsto,

quia et sapientla^) ipsa sibi domiiru acdlficavit," et ipsc

se^) humiliavit usque ad mortem:"

et

omnla quaecunsporite facla

que

legeris

de Christo, non necessitate, sed

reperles.
7.

Perrexer'jnt *) crgo ainbo, et vencrunt ad locum,

quem

dixcrat elDeus." IMoses

cum

venisset

ad locum, qucra
ei

ostendit
dicitur:

Deus, non pernnttitur adscenderc, sed antc

solve^) corrigiam calcearnenti de pedibus tuis."

nlhil

Abrahamo
tio,

horum

dicitur, et Isaac, scd adscendunt,

nec calceamenta deponunt.

In

quo

illa

fortassls

cst ra-

quod Moses quamvis

esset

magnus, taraen dc Aegypto

veniebat, et erant aliqua raortalitatis vincula pedibus ejus

innexa.

Abraham

vero

et

Isaac nihll

veniunt ad locum,

aedificat^)

horum habent, sed Abrabam altare, imponit

se

ligna super altare, colligat

puerum, praeparat

ad jugu-

landum.
distis.

Multi

estis

patres in ccclesia Dej, qui bacc au-

Putas aliquis vestnim ex ipsa historlae narrationc

acquirit, ut, cura

tantum constantiae, tanturn animi robur

forte amiltitur filius

morte coinmuni,
etiamsi
et
sit

et

omnibus
adducat
cjiis

dcbita,
slbi

ctiamsl

sit

unicus,

dilectus,

iu

cxeraplum Abrabam,

raagnanimitatem

ante oculos

ponat?

Et quidera

a te

non

cxigitur istud anlrai raagni-

tudinis, ut ipse alliges fdiuni, ipsc constringas, ipse

gladium
mystcria

parcs, ipse unicura

jugulcs.

Haec omnia
saUem
et

a tc

uon quaeruntur.
csto
,

Proposito
laelus

mentc constans
Esto saccrdos

fidc

fixiis

ofler filium

Deo,

') Genes.

XXIT,
IT,

8.

^) Prov. IX, 1.

3) PhiHpp.
5)

8.

^) Genes.

XXII,

8, 9.

Exod.

III,

5.
c.

^) Sic Mss. Alias (v.

tare
:

in cdd.

M.): acdificanl
I\.

al-

Abrahani

poiiit

Ugna

supcr*' elc.

202
anirnac
filii

Origems
lui.

Sacerdotera

aulciu

inimolantern

Dco
In

non dccet
opera

flcre.

Vis vidcre, fjuia cxigitur hoc a te?

dicit:
si
'

Evangelio Dorninus
utiijue

filii

Abrahani

essetis,

Abrahaini

faccrctis."

Eccc, istud
,

est

opns

Abraliarni.

Facile opera, quac fecit Abraiiam

sed

non

cnm trislltla: liilarcm') enini .datorem Qnod sl ct vos lam promtl fiicrilis, a Dco
.adscendc^) in tenain
ostentlero tibi,"
ct
ibi

diligit

Deus."

dirclur vobis
,

cxcelsam
oflor

ct

in

niontem

niihl

fdium tuum.
fletns,

quem Non in
altis et

piofuiKlIs lerrac,

ncc iu convalle

scd

in

cxcelsis nionlibus oifer filiuni

in

tuum.

Ostende, quia fides

Dominum

forlior est

quam
et

carnis afrectus.

Amabat
in visceri-

cnim, inquit, Abraliain Isaac

nis praetulit

filiuru

suutD, sed aniori car-

amorcm Dci,

inventus est
Chrisli,

non

bus carnis, sed

lu visceribus

id est in visceiibos

verbi Del, et verltatis,

8.

ct sapienliae.

jjExtendit")

iiiquit,

Abraliara

nianum suam,
suum.

ut ac-

ciperct

gladium,

ct

jugularet filium
et

Et vocavit

eura angclus Dornini de coclo,

hain.

dixit:

Abraliam, Abra-

At

ille

dixit: ecce cgo.

Et

dixit:

uc
ei

injiclas

ma-

nurn tuam

super puerura,

neque

facias

quicquara.

Nunc enlmcognovi,
vlsse dicat, quia

quia tu liracs

Deum."

In hoc ergo
se

serrnone solet objici nobls,

quod Deus

niinc quasi

cognoante

Abialiam timcat
et

Deum,
scd

qui

ignoraverit.

Sciebat Dcus,

non euin

latebat,

quippe
liaec
nisi

qui novlt orania antcquam fianl;

scrlpta sunt:

propter

te

quia

ct tu

credidisli

quidem Deo, sed

opera

fidei

expleveris,

nisi

in oTnnibus

praeceptis etiam

dlfficilioribus pariieris, nisi saciificium obtuleris, tt oslendcris,

quia nec palreni

nec matrem

nec fdlos praefeias

>) Ev. Joann.

VUI,

39.

2) II Cor. IX, 7. coll.

XXil,

8.

^) Genes. XXII, 2.
) Gcnes.

XXU,

10. 11. 12.

IS

GENESfN HOMIUA VIII.

tlraeas

203
dlcelur de

Dco, non agnosceris, quia

te: quia

Deum, nec
tu

nunc cognovi, quia

est,

tiraeas ^)

Deum.

Et

ta-

racn considerandura

quia angelus haec refertur ad

liic

Abraham locutus, angelus Dominus

ter

et

quia in consequentibus evldenter

osteuditur.

Unde

puto, quod, sicut in-

nos homines habltu rcpertus

est ut

liomo,

ita et intcr

angelos habitu est i'epertus ut angelus.

tes

Et

ipsius sequen-

exemplum

angeli in coelo laetantur^) siiper

et

uno pec-

catore poenitentiani agente,

gloriantur.
Ipsi

de profeclibus

horamum
vclut

enim velut procuratlonem aDiniarum no-

strarum tencnt, quibus,

tutoribus ^)
et

dum adhuc
Et
ipsi

parvuli sumus,

actoribus comrailtiraur usque ad praefinlpalrc.

tum tempus a

ergo nunc de profeclu

uniuscujusque nostruin dicunt: quia nunc cognovi, quia

tu tiines Deura.

Verbi causa

propositum habeo marty-

rlum

non

ex

hoc dicere ad rne angelus poterit: quia

tu times

nunc cognovi, quod

gnitum
est

Deum.
S'i

Deo enim

soli

co-

proposituru rnentls.

vero acccssero ad ago-

nes, protulero

bonam
et

confessionem, quae inferuntur, con-

stanfer cuncta suscepero, tunc potest dicere angelus, velut

confirmans

me

corroborans

Tiunc *) cognovi,

quod

tu times Deura."

Verum

haec dlcta sunt ad Abraham,

ut pronunliatus
percit
filio
,

sit

timere Deura.

Quare? Ouia non peliacc

suo.

Nos vero conferamus

diclt

cum Apofilio

stoli dictis

ubl

dc Deo: qui^) proprio

suo

non
\]dc
tein.

pcpercit,

sed

pro nobis

omnibus

tradidit

illum.*'

Dcum
Deus

raagnifica

cum

Iioralnibus liberalitate certnnfiliuin

Abraham

mortalera

non morituruni
pro

ubtulit
tradidit
^)

Dco,
morti.

irnraortalcni
liaec

filium

omnibus

^uid nos ad

dicemus? Quid retribucmus

')

Edd. Merlini: timcs.

2) Cfr. Luc. *) Gcnes.

XV,

10.

^) Cfr. Galat. IV, 2.

^) Roro. VIII, 32.

XXII,

12.

^) Cfr. Psalm.

CXVI, 12 (GXV.)

201

Origesis
onitilhus,

Doniino pro

quac
filio

rclribtiit

nohis?

Dcus paler
nunc cofilio

pro[)tcr') iios proprio

piilas, aiulict alK|uan(lo

non

pcpcrcii.

Quis vcstruin,
:

vocciu angcli, dicentis

guovi, qiiia timcs tu Dcuni, quia Jion pcpercisli

vcl filiac tuac, vcl iixorl, aut

tuo,

non

pcpcrcisll pccuniac, vcl

honoribus
tcmsistl et

sacculi, ct

ambltinnibus miindi, scd oninia con-

omnia

duxlsti

ut^) stcrcora, ut Christum

lu-

crifaccres, vendidisti oranla, cl dcdisli paupcribus, et se-

culus es verbuiu Dci?

Quls vcstrura,

pulas,

audict ab

angclis biijusccniodi voccni ? lleiurij Abialiara audit haiic

voccm,

ct dicitur

ad cura

jjquia*)

noii

pcrpcrcJsti

filio

tuo dilccto proptcr me.*'

9.
dit,

^t*) rcspicicns, inquil, Abraham

oculis suis vi-

ct cccc, ailcs

tenebatur cornlbtis in virgulto Sabech."

Djximus, puto,
rct Christi,

in superiorlbus,
et

quod

Tsaac forraam gerc-

sed

aries hlc nihiloruirms

Cliiisto

formani

Clirlsti

gerere vldetur.
ct Ifaac, qul

Sed quoinodo
est jugulalus,

utcrquc convenial,
qui jugulaUis
cst,

non

et arios,

operae pretiura
scd
sto

cst

noscerc.

Christus
est."

Verbum Del

esf,

Verbum

^) caro

factum

tJnuni igitur in Chri-

dc supcrioribus

cst,

altcruni cx

humaua natura
ergo

cl virin.

ginali

ulero susceptura.

Patltur

Christus, scd

carue; et pcrtulit morteiu, sed caro, cujus hic aties foriiia

cst: sicut et

Joannes dicebat: eccc,^) agnus Dei, cccc,

\'crbuna vero in iucorruptione
spirituin
csl,

qui

tollit

pcccata inuDdi."

pcrinansit,

quod

cst

sccundum

Chiistus,
ct

cujus

imago

cst Isaac.

Idco ipsc

ct hostia

ponlifex se-

cundum spintum.

Naru qui

offerl liosliain patri

secuu-

dum
clum

carncra, ipse In altarl crucis offcrtur, quia, slcut diest

de co

eccc, agnus Dci, cece, qui toliit pecca-

>)

Cir. Roni. VIII, 32.

2) Dcest ut" in edJ. M.

^) Gcncs.
:

Edd. Mcrllnl ^) Genes. XXil, 13. Ruaci: Sabeili." Cfr. Lexlca.

'=)

XXII, 12
Sabcl," cd
I,

Ev. Joann,

I,

14.

^) Ev.

Joanu

29.

l^'

Genesin HoMiLiA

VIII.

205

tum mundi:" ita de co dictiira cst: tu ') es saccrtlos in Tenclur actcrnum sccundum ordinem Mclchisedccli."
,

ergo cornibus aries

virgulto Sabech.

10. ,)Et^) accepit, inquit, arictem, et obtulit

cum

Iio-

locauslum pro Isaac fiho suo,

meii loci
illiiis:

et

vocavit

Abraham noYia.

Domlnus

vidct."

Scienlibus baec aiidlrc,

intcUigentiac
enira,

splritualis

evjdens

panditur

Oinnia

quae gesta sunt, ad visloncm perveniunt.

videt.

Didiur

namquc, quia Dominus

nus vldu, in spiiitu
in
spiritu
cst,

Visio autem,
,

quam Dornisuiit,
niliil

ut et tu haec

quae scripta

videas:

ct

slcut in

Domino corporeum

est, ita

etiam tu in his omnibus corporeum nlhil scnlias

sed in spiritu gcneres ctiam tu fdlura Isaac,

coeperis fructurn
splriliis,

cum babere
Quera tameii

gaxidiuixi,
s'i

pacem.

fdium
est,

ita

demum

generabis,

ut

dc Sara scriptuni ^)
et

quia defccerunt Sarae midlcbria,

tunc
iit

geniiit Isaac,

ita

deficiant et in anirua tua inuliebria,

nihil
,

jam rnuviriliter

liebre ct effeminatura habeas in

aniraa tua

sed
si sit

agas, et virllitcr praecingas

lumbos tuos:
sl

pectus

tuura thorace justitiae

munitum,
Si

^) galea salutis, et gla-

dio spiritus accingaris.

in

ergo

dcficiant raulicbria ficri

et

anima

tua, geiieras^) fdiura

de conjuge tua, virtulc

sapienlia,
si

gaudium ac

laetltiam.

Generas autem gaiidium,

omne gaudium
cnim

existiraaveris, ^)

cum

in tentationes va-

rias incideris, et Istud

gaudium
ad

offeras in sacrificiura

Dco.

Cum
quod
et

laetus accesserxs

Deum,

iterum

tlbi

rcddit,

obtulcris, et dicxt tibi, quia itcrum ^)

et

vidcbltis

mc,

gaudebit cor vcstrum,

gaudiura vestrum

nemo

aufe-

Psalm.

CX,

4.

2) Gencs.

XXil,

13. 14.

3) GcDes. XVIII, 11.

^) Edd. MeiHnl: si galea ^) Edd. Mcrlini: genercs. 6) Jacob.

I,

salutari ctc.

2.

') Ev. Joaun.

XVI,

17. 22.

206
rct a vobi.i."
recipies.

Origenis
SIc crgo quae obtiilcris
llcet

Dco,

multiplicata

Tale nliquld,

pcr allam figuraru, referiur

dxcitur accepisse quis

ju Evaiigclils, ') curn per

paraholnm

mnam,
Sed
si

ut negoti.iretur, et patrifaiuilias pccuiiiam quaererct.

attuleris
tibi

quinque multij)lirata

in

(lcccm

libi

ipsi

donantur,
llte,

conceduntur.

Audi cnim quid

et

dicit: tol-

^) Inquit, buic

mnam,

date

illi,

qiii

babct deceru

mnas."

Sic ergo vidcrniir quidcra Dornlno negotiarl, scd

et

nobis ccdunt negotiatlonis lucra:

videmur offerre Dorcdonantur.

mino

bostias,

sed

nobls,

quae

offerlraus,

Dcus enim

nullius indlgct, sed

nos vult

divites csse^

no-

strum desidcrat per singula qnaeque prorectum.

bis figura ostenditur etiain in bis,

Haec nocura
dives
et

quae gesta sunt erga Job.

;

Et

illc

enlra

propter Deuni
pertulit
est,

perdidit omnia,

esset.

Sed quia

bene agones patlentlae,

in

II

omnibus, quae passus

rninus^) dedu,
factura
cst,
sit

magnanlmus
absiulit:

fuit,

etdixit:

Do-

Dominus

ut

Domino
:"
^*)

placuit, ita
j

nonicn Domini benedictum

vide ad ulti-

muni, quid de eo scribibur: recepit,

pla,

inqult, orania

du-

quae amiserat."
est,

Vides quid

est arnittere aliquid

tibi.

pro

Deo, boc
insuper
stro,

multiplicata recipere

Et aliquld amtibi pollicentur,

,

ph'us Evangelia^)
et

promittunt, centuplum
,

vitam acternam
et

in Christo Jesu

Dommo

no-

cui est gloria

iraperium

in saecula saeculorum.

Amen.

) Cfr. Luc.

XTX,

11. seqq.

^) Luc.

XIX,

24.

3) Job.

I,

21.

*) Job. XLIf, 10.

') Cfr. Matih.

XIX,

29.

Genesin Homilia IX.

207

L De

IX.
factls.

repromisslonibus secundis ad Abraliam

legentes progredimur,
augcfiir.

Quantum

tantum nobis sacrai>:

mentorum cumulus
nietult:

Et ut

qnls cxigiio
est,

vectii.s

navigio ingrcclialnr mare,

donec terrae vlclnus

mlnus
et

oum

vero paulalim in altum fuerit progressus,

uudis jntumescenlibus vel in excelsum

iisdera debiscentibus in

altolli coeperlr, vel

ima deduci:

ibi

vero menlern pa-

vor ingens

et

formido percullt, quod

ita

exlgiiara

ratem tam

immensis fluctibus credldit:

qui
exigui raeritis,
ct

cliam nos pali videraur,

ingenio tenues, inire tam

vastum
vobis,

raysteriorum pelagus audemus.

Sed

si,

orantibus

Dominus dignetur
mus.

Spiritus sui sancli

auram nobis prosalutis inlrabi-

speram dare, secundo verbi cursu portum

Videamus ergo nunc quae sunt, quae nobis

Et')
vocavit, inquit,

reci-

tata sunt.

angebis Doralni Abra-

ham sccundo de
dicit

coelo, dicens

per

memet ipsum

juravi,
et

Dorainus: propterea
pepercistl
te,

quod

fecisti

verbura hoc,

non
raen

filio

tuo dilecto propter rac, benedicens

benedicara

et multiplicans

mulliplicabo te,

et erit se-

tuum

slcut stellae coeli in multitudine, et slcut arena

maris, quae

non

potest dinumerari," et

cetera.

Solliclest

tum haec
enim
,

ct

intentum auditorera requirunt.

dicit:

Novura

quod

et^) vocavit, inquit, angelus Domini

coelo,"

Abraham secundo de
est

Quod

taraen addit, ^)
te,"
et

non
ante
aiite

novum.

Naixi
est,

benedicens *) benedicam
ct

jam dictum
proraissum

multiplicans niultiplicabo te/*

cst: et

ent senicn tuura sicut

stellae coeb', et

') Cfr. Genes.

"")

XXII, 1517.
in edd.

Genes. XXII, 15.

(v.
c.

^) Alias
dit.

M.):

addidit."

Mss. ad-

R.
*) Genes.

XXII,

17.

208
slcut arcna maris,"
ct

Origesis
prius
fuerat

promintlatuin.

Ouid

ergo

cst

nunc

aniplius, (luod setiinjo clamatur

c coelo?

Quid

iiovi

vetciibus') rcpromissionibus addltur?

Quid

plus piacniii daliir in co,

fccisli vcrbiira
lisli,
liil

quod

dicit:

propt(rea ") quod

hoc:"

id cst,

propterea qnod fdium oblu?

proptcrca quod non pcpercisti unico fdio tuo

aliud^) additum vidco, cackm repetunlur, qiiae

Nipriiis

fucrant rcpromissa.

Ergo

supcrfluura

vldcbitur

eadem

sacpius *)
ciiini

relractari?
,

Imo necessarlum.
fiuiit.

In sacramcntis
si

fiunt cnncta

quae

Abrahara

tantuiii sc-

ciinduni carncm vixlsscf, ei unlus populi,

quem sccundum

carnera genuit, patcr

fuisset,

una

^) sufficcret rcpromissio.

IVunc vero, ut ostenderct euni primo patl-cm futuruni eoruni, qui

secundum carnem
ei

circumcisi sunt, circiimcisio-

nis suae tcmpore datur

reproniissio,

quae ad populuiu
quia pater
et

circumcisionis pertinere
esset futurus etiara

deberet. cx

Secundo,
fide sunt,

eorum, qui

qui per

passioncra Chrlsti veniunt ad hereditatem,

terapore nlhi-

lominus passlonis Isaac,

tlneie debeat ad

promissio

renovatur, quae per-

eura

populura, qui passione Christi ac

rcsurrectiouc

salvalur.

Et

eadein
sunt.
Illa

quidera

repetl

vi-

dentur,
dicta
rls

scd longc
et

diversa

enim,

quae prius
in
ter-

sunt,

ad priorum populum pertinent,

Sic
enirn
dicit

dicta sunt.

Scriptura:
scilicet,
et

et^) edu(lixit
ei:

xit

cum

foras," de
stellas

tabcrnaculo
si

respice

coeli,

dinumerari
erit

possunt

mullilu-

dine."

Et addidit:

sic

seraen tuura."

Ubi au-

tem sccundo repethur reproniisslo,

designat, quia locutus

')

dd. Merlini: veteribus

2) Gcnes.

1,

vcl proraissionibus ctc.

16.

^) Deest aliud" in edd.

:

M.

saepius retractarc, ct *) Alias (e. c. in edd. IM.) minus necessarium. In" etc. Mss. ut in nostro tfixtu. R.
^) Mss.
:

,,una suificeret reproraissio." Allas (v.

r.

edd.

M.)

una suffecerat repromissio." R.

Genes.

XV,

5.

Genesin HoMitiA IX.

est ei

209

de coelo:
coelo.

et

datur proraissio

de terra prima, sedesignare videterra ter-

cunda de
tur,

Nonne

aperte hic illud

quod Apostolus

dicit:

primus') homo de
coelestls ?"
Isla

renus, secundus
missio,
illa

homo
illa

de coelo

ergo procst,

quae ad fidelem populura pertinet, de coelo

terra.

de

In

sermo tantummoJo

fuit, hic inter-

ponitur jusjurandum,

quod

interpretatur

ad

Hebraeos

scribens sanctus Apostolus

inquit,

hoc raodo dicens: volens, ^)

heredibus iramo-

Deus ostendcre
consilii

pollicilationis ^)

bilitatena

sui,

interposult jusjurandura."

Et

ite-

rura: homines, *) inquit, per naajorcm sui jurant:

autera

Deus^)

quoniam nemincm habuit, per queni

dicit

juraret

ma-

iorem, per memet ipsum juro,

Dorainus."

Noa
est

quod
co

Dcum

jurlsjurandi necessitas urgeret.

Quis enira ab

exigeret

sacraraentum

Sed

slcut

interpretatus

Apostolus Paulus, quo per hoc immobllitatera

cultorlbus dcsignaret.
Sic
et

consilii sux

alibi

per pi-ophetam dici:

tur

juravit^)

Dominus, nec poenilebit eum

,

tu es sa-

cerdos in

aeternura
in

secundum ordinem Melchisedech."

tantum quod edu-

Tunc deinde
xit

prima repromissione non habet positam

sit

causain, cur data

reproruissio, nisi^)

eum

foras, et ostendit, inqult, ei stellas coeli, et dixit:

slc erlt

semen

tuura."

Nunc vero
feri.sti

addit caiisara, propter

quam juramento
rara.

confirniat
:

proniissionem firmam futuverbTim

Dlcit enim

quia^)

boc

et

noa

') I Cor.

XV,

47.

2) Hcbr. Vi, 17.

:

^) Alias (v. c. in edd. M.) polUcitationes hercdibus per Iramobilitatera" etc. , et paulo inira: per majorem suuin jurant." Sed Mss. ut in nostro lextu. R. *) Hcbr. VI, 16. coll. pag. huj. not. 3.
') Cfr. Hebr. VI, 13.

) Psalm.

') Mss.
editis (v.
c.

nisi tantura

edd.

M.)

eduxlt deest vox ,,ni,si." R.

quod

CX, eum

4.

foras."

Cfr.

lu Gencs.

XV,

5.

) Genes. XXII, 16.

Origenis Opera.

VIII,

14

210
pcpcrcisti
filio

Origenis
tuo.**

Ostcndit ergo, quod

filii,

'

proptrr oblasit
:

lioncni, vel

passioncm

proniissio firma

evi\'nter

dcsignans,
gentJbus,
sio.

quod^) proptcr pnssioiicm

Chiisli

popiilo cx

f]ui

ex fidc est Abrahanii, inaneat fuiua proitiisiii

Et numquid
In
niultls

hoc solo secunda firmiora sunt

adiinibrata

pri-

mls?
menla.

hujusceniodi
lcgis

invcnies sacra-

Primas tabulas

in litcra confiegit
,

Moscs,
sunt
,

et

abjecit:

secundam

legi-m

in splritu susccpit

ct

fir-

miora secunda, quam prlma.

Rursus idem ipse

coruprcbendisstt,
lcx dicilur.

ciira

omnera legem

in

qnatuor

librls

DeutcIsraael

ronomlum
priraus
tionis
est,

scripsit, ^)

quod

scciinda

secundus Isaac,
servatur.
iji

cl siniilis in ct

secundo praelact in

forma
et

Hoc

in
aliis

Esau

Jacob

in

<

Ephrem
2.

Manasse,

mille

siinllitcr

invenics ad-

liinbratTira.

Scd redeamus nunc ad nosmet

tractcraus.
:

jpsos, ct

moralcin

locum per slngulos quosque

sicut
JaiTi

Apostoltis dicil,
lioxuo

superlus raemoravimus

prlraus *)

de

terra terrenus,
lis

secundus liorao de coelo

et

coclcsfis.

Quatales et
l

terrenus, tales et terreni:

Sicut

qualis

coeleslis,

coelestes.
el

portavimus imaginem terrcni,

portcmus
si

imaginera coelestis."

Vides, quid oslcndit, quia,

est,

perrenisl
est,

manserls in eo, quod prlrauru

probaberis, nisi te commutes,

quod dc

tcrra

cst,

nisi couversiis fiicris,

coelestis effeclus iraagiueni coelestisacccperis.

Hocidexn

quod
bus

alibi dicit:

cxuentes^) vosveteremhominern

cum

acli|

suis, et

induentes novum, qui secundum

Deum

creatus

*)

Edd. Merllni: qula propter

c' in
edd.

elc.

2) Edd. Merlinl: quia propler etc. 3) Alias (v. R.

*) I Cor.
*) Mss.:
uite." R.

M.):

.scribit."

Mss.

srii

psit."

XV,

47. 48. 49.

exuentes." Cfr. Coloss.

Alias (v.
III, 9.

c.

iu edd. M.):

ex-

10.

Genesin Homilia IX.

est."

211

Id ipsum

et alio

loco scribit; eccc, ') vctera transle-

runt, facta sunt orania nova." Idcirco ergo promissiones suas

renovat Deus, ut ostendat

tlbi,

quia debes et tu renovari.

Non

pcrraanet

ille

in veteribus, ne et tu vetus

homo

per-

maneas.

De

coelo haec loquitur, ut et tu iraaginera coe-

lestis eccipias.

Nam
et

^) quid tibi prodest, tu

si

Deus innode coelo

si

vet promissiones,

non innoveris?
audias?

Si ille
tibi

loquatur,

et

tu de terra

Quid

prodest,

Deus

se

juramento constnogit,
transeas?
ea

et tu

haec quasi comrauconsideras,

nem

audiens fabulara
te

Quare non
,

quod propter

Deus etiam

quae naturac suae apta

Jurare dicitur Deus,
et

nimime videntur, amplectitur?

tu

ut

audiens paveas

et

intremiscas,
est,

raetu

consternatus

inquiras. quid illud

cltur. ^) et

tantum

pro quo Deus jurare diet solllcitus fias,

Fiunt ergo haec, ut tu attentus

tibi

audiens
,

repromissionem parari

coelis, vigiles et

requiras

quatenus dlvinls promissionibus

et

dlgnus

existas,

Verumtaraen hunc locura

cens, quia

Apostolus interpretatur, dl-

Abrahamo

promisit *) Deus, et seraini ejus.

Non
uno
:

dlxit: et serainibus: quasi in raultis, sed

et

tanquara
Christo ergo

semini tuo: qui

est

Christus."

De

dicitur: multiplicans ^)
erit sicut stellae coeli in

rnultiplicabo

seraen tiiura,
et sicut

et^)

multitudine,

arena, quae

est

ad oram

maris.**

Quis jara expositione indiget, ut

sciat

semen

Cbristi

quoraodo multiplicetur, qui videt a

finibus lerrae usque ad fines terrae

propagatam praedicaessG

tionera Evangelii, et

nullum pene

jam locum
et

qui

non semen

verbi susceperlt?

Hoc namque

iaitiis

) II

Cor. V, 17.
c.

*) Alias (c. dest'* elc, R.

') Alias (v.

in

edd.

M.)
M.):

Num

quid

tibi

pro-

c.

in edd.

dicatur.' R.

*) Galat. III, 16. ) Editi

erit."

') Gcncs.

XXII,

17.

(v.

c.

edd.

M.)

et

eruat.*'

Mss.

et

R.

14*

212

ORiGE>ns
:

muncli praefigurabattir, ciim diieretur AJaino

el niullipliciraini."

cresclle')

Oiiod
cc<lesla.

et ipsuin

cllcit

Apostolus, ^) in
dlxit:

CluJslo

(lici

ct in

Quod
:"

aiiiera

sicut ^)

stcllac coeli in muUiln<liiic :" ef adjcclt: sicut arena,

est

quac
dicnt

ad oram mans inniimerabilis

fortasse

qiiidetn

aliquis, coclcstis

numeri

figurarn

Christianoruni

populo,

arenae rnarjs Judaico convenirc.

Ego tamen

lioc

magjs
possit

puto,
aptari.

quod utrumque exemplum utrique populo

Nara
ct in illo

populo fuerunt
coeli racrito

raulti justi et

pro-

phetae, quibus stellarum

comparatur exemsa-

pluro

et

in

nosfro

populo sunt multi, qui terrena

gravJor est arena maris
:

piunr, ct

quorum

stultitia

in qul-

bus praecipue haereticorura lurbas arbitror deputandas.

Sed ne nos quidem

securi

simus:

donec enlm quls noet induit

strum non deponit iinaginem terreni,

coelestis,

imaginem
ct

tcrrenis

coiuparalur exemplis.

Unde

Apo-

stohis ex his,

ut opinor,

motus,

coelestibus et terre-

strfbus corporibus resurrectlonis format iraaginem, dicens

alia ^)

quidem coelestium
ab
stella

gloria,

al'a
:

autera terrestrium.
ita

Et
ctio

stella

diffcrt in clarllale

erit

et resurre-

rDortuorum."
vestra

Sed

et

Dorainus cnra
ul

dicit: ita') lu-

ceat lux

coram hornlnibus,

vldentes

bonilnes

apera vestra bona glonficent patrera vestrum, qul in coelis

est :"

boc

ideni

commonet eum,
Christus
vis evldentius

qui novit audire.

et
filias

3.

Quod autem
sit,
si

semen Abrahami

Abrabami
aodi,

Scrlpturae verbis discere,

est:

quomodo

in

Evang^lio scriptum
filii

liber,)

in-

quit, generatlonis

Jesu Christi
et ille

David,

filii

Abrahami,"
:

In boc ergo completur

sermo, queni

dicit

here-

1) Genes.
3) Genes.
*)

I,

28.
17.

^) Epbes. V, 32. *) I Coi.

"

XXll,

XV,
=-

40. 41. 42.

Cfr.
jSIeitli

Edd. Merlini
I,

ut luceat

efr

V, 16.
) Matth.
1

GenESIN HOMILIA IX.

ditate')
capiet

213
adversariorum."
aaver6ario-

seraen

tuura

civitates

Quomodo
rum?
exiit

hereditate

cepit

Christus
,

civitates

Per hoc

sine dubio

qiiod in^)

oranem terram
verba eoangeli
illi,

sonus" Apostolorum,

et

in

orbem
cxcltati

terrae

riim."

Unde

et

ad iracundiam
nationes

suot

qui

singulas

qiiasijue

sub potestiite retinebant.

Cura^) enim divlderet Excclsus gentes secundum niime,rum

angelorum Dei, tunc pars

ejus

ejus facta est

Jacob, et
enini-,
tibi

funiculus *) hereditatis

Isracl."

Christus
ct

ad
:"

quera dixerat pater: pete^)

a rae,

dabo

gentes

bereditatera tuam, et possessionera

tuam
et

terrninos terrae

depelUns ipsos angclos potestate

dominatione, quara

habebant in nationibus,

provocavit eos ad iracundiam.

et prlriet

Et idcirco
cipes

dicit,

qula adstiterunt ^) reges terrae,

conveneriint in

unum^ adversum
et

'^)

Dominuna,
etiara

adversus Christura ejus."

hL,

Et ideo adversantur

no-

atquc agones cootra nos

:

certamina concltaut. Hinc

est, jnquit,

et

Apostolus Christi

liictamen^)

nobis noii

adversura carnera et sauguinera,

tus ot

sed adversum principarectores."

potestates,

et

mundi hujus
est
,

Propterea
q,uia.^)

ergo vJgilandura nobis

et sollicite

agendum,

adversanus noster, sicut leo rugiens, circuit, quaerens

quera Iransvoret."
fidf,"

Cui

nisi

restiteiimus

,{ortc's

*)
si

in

rursum nos

in caplivltatera revocabit.

Quod

no-

bis eveniat, ingratura facieraus

affixit
^

opus

ejus,

qui

crncl snae
trliim-

') prlncipatus

et

potcitales,

cura fiducia

') Gcnes.

2) Psalm. 3)
'*)

XXII, 17. XIX, 4. (XVIU.) Deut. XXXII, 8. 9.

Edd. Mcrlini: iuniculum.
II,

coll.

Kom. X,

18.

5) Psalm.
')

Edd.

) I Petr. V,

:
8.
8.

^) Psalm.

If,

2.

adversus.

) Epbcs. VI, 12.

Pclr.

')

V, 9.

1') Cir. Coloss.

11,

11. 15.

214

Origems
et
(jul

plians eos in seract ipsuni,

rnitlere in
tiiientes,

venit captivos)
fidera

di-

remissionera,

Quin potius

Chrlsti se-

qui trlnmphavit eos,

disrumpamus vincula corum,

Yincula vero, quinostra sunt, qui-

quihus nos dcvlnxerunt potcstati suae.

Ln.s

nos constringunt, passloncs,

ct vitla

bus tamdiu innectlmur, doncc carncra nostram crucifiga-

mus

cura

vltiis

et

concupisccnliis: ct
et

ita

deraum disrura-

paraus^) vincula corura,

ipsorum."
Igitur
,

projiclamus a nobxs jugum

occupavlt

scmen

Abrahami

civitates

adversariorum

id est, senicn vcrhi,

quod
:

cst

prncdicatio
iniquitate

Evangelii, et fides Chrisli.

Sed dico
gentes

numquid

usus

esl

Dominus, ut
,

cripcret

de potestate adver-

sarioniin

et

ad

fidera suani,

ditionemque ^) revocaret?
Israel,

Nequaquam.
sed *)
illi

Erat enim

aliquando pars Doraini

peccare fecerunt Israel a

dixit ils
et

Deo

suo

et

propter

peccata
tractl

sua

Deus: ecce^) peccatis

vestris dlsestis

eslis,'

propter

peccata vestra dispersi

sub

univcrso coelo."
sper^jio veslra

Sed

iterurn dicit

ad eos

si fuerlt dl-

ab cxtrerno coeli usquc ad e.xtrcmura

dicit

ejus,

inde congregabo vos,

Doralnus."

Quia ergo prln-

cipes hujus rnundi invaserant partera

Domini, necesse ba-

buil pastor^) bonus, relictls in supernis nonaginta ct no-

vcm, descendere ad

terras,

et

unam

overn

quae
,

pericrat,

quaerere, inventamque ') et humeris revectam

ad super-

nurn perfectlonis ovil revocare.

8^

quid raihi prodcst,

Luc IV,

19.

^) Psahu.
r.

II,

3.
:

*) Sic Mss. Alias (v. icvocaret?" R.

:

in edd.

M.)

dcditioncraque

*) Mss. sed illi pcccare fecerunt Isracl a Dco suo, Alias (v. c. in cdd. INl.) propter })eccata" ctc. std quia peccatis recesscraut a Deo suo, proptcr peccata" ctc. R.
cl
:

') Cfr.
6^)

Nchcm.

I,

8.-9.
ct

Cfr. Matth.

XVIII, 12.

')

Edd. Mcrlini: invcntamque eam

humcm

etc.

GeNESIN HOMILIA
si

215

semcn Abraharni, qui

adversariorum,
civltate,

est Chrlstus, hcreditatc possideat

et

clvltates
si

meam
in

ciTitateru

non possideal?
,

in

mea

hoc

est,

anima mea

quae

est civi-

tas regis raagni,

ncque

leges ejus,

neque

instituta

serven-

tur?
jecit,

Quld mihi prodest, quod universum raundum subet

adversariorum

civitatcs possidet, si
s'i

non
,

et in rae

adversarios suos vlncat,

in

non

destruat legcm
legi

qnae

est

raembns*)

nieis

repugnans

mentis meae,
Sic

et ca-

ptivum

me

duclt in lege peccati?

agat,

ergo unusquisque
,

nostrum

satis

ut

et

in sua

anima

et in

suo coreos ac

pore vincat Chrlstus adversarios suos,

triiiiupbans etiam suae

et subjiciens

animae possideat
ejus

clvitalera.

Hoc

enim raodo de parte

quae

elficimur,

de parte ineliore, nos benedi-

est sicut stellae coeli in claritate, ut ct

ctioneiu

Abrahami capcrc posslmus, per Cbrlstum Domiest

num

nostrum, cui ^)
Ainen.

bonor

et

gloria in saecula sae-

culorum.

X.
et

De

Rebecca, rura

exissct

ad aquanj hauriendam,

oc-

currisset ei
1.
tiir,

puer Abrabarni.
"^)

Isaac, inquit Scriptura,

crescebat, et confortaba-

id est, gaudliim crescebat

ea,

Abraharao respicienti nou

ad

quae videntur, sed quae non videntur.

de praesentibus
actibus saeculi.

Non

enini

gaudebat

mundi,

et

Abraham, neque de divitiis Sed vis audlre Abrabam unde

:

gaudcrct?

Audi Doiuinum ad Judacos dicemera

Abra-

') Cfr.

Rom.

VII, 23.

2) Ita Mss. Alias (v. c. in edd. ct ijupcrium in saccula" etc. R. ^) Gcnes.

M.)

cui cst

glori.i

XXI,

8.

216

Origenis
paler vestcr desidcravlt, ut vldcrct dicm
cst."

Imm')

mcum:
diem,

ct

vldit, et gavlsus

Pcr hoc crgo crescebat Isaac, pcr

qna videbat
Cliristi

quod Abraliamo
spcs,

visio illa,

cl

quae

in ipso est, gaudia cimiulabat.

Alque utinara

cfficereminl ctiam vos Isaac, et cssetls

strae eccleslac.

gaudium matrls vein

trislilia

Scd vereor, ne adhuc

pariat.

ct

ge-

mitu ecclesia fdios

mitus,

An non

est ei tristitia et ge-

cum

vos

non

convenitis

ad audlendum Dci veret

bum

ct vix festis

diebus ad ecclcsiam proccditis,

hoc

non tam
Llicae

desldcrio verbi, quara studio solemnitatis, et pii-

quodammodo

rcmissionls

obtcntu

Quid

igltiir
licr.t

ego faciam,

cui dispensatio

verbi crcdita cst?

Qui

inutilis scrvns sirn,

accepi tamen a Doraino dlslribucndam

tritici

f.imiliae

domlnlcae

mensurara.

Sed

vidc, quid ad-

dit serrao
tritici

Domini

distnbuendara, ^) inquit, in tcmporc

mcnsurara."

Quid crgo
?

faciarn?

Ubi, vcl quando

ex hoc,
terilis

vestrum tcrapus inveDiaru

Plurlmum

imo pene
in

totum

tempus niundanis occupationibus

:

foro,

allud in negotiatione consuraitls

vacat, et ad

alius agro,

alius litibus

audiendum Dei verburn nemo, aut pauci ad-

niodum vacant. Sed quid vos de occupationibus ciilpo? Quid de absentlbus conqueror? Pracsentes etiam ct in
cr.clesia

poslti

non

eslis intenti,

sed

communcs

ex usu fa-

bulas

terltis,

verbo Del vel lectionibus

divinis terga

conillud,

verfitis.

Vereor,

ne

et

vobis

dicatur a

Domino
ego faciatn

quod per prophetarn

dorsa,
ct

dictura est: ,,converterunt ^)

ad
,

mc
cui

non

facies suas."

Quid

igltur

minlsterium verbi Dei creditura

mystica sunt
,

est? *)

Quae

lcgunlur

in allegoi-IcJs
et

exponenda sunt saciamentis.

auribus ingcrcrc
niargaritas

Possumne

surdis,

avcrsis

Ev. Joann. Vlll, 56.

2) Luc. XII, 42. 3) Cfr. Jerern. XVIII, 17. *) Dcsideratur cst" in cdd. IM.

GeNESIN HOMILIA
vcrbl Dei?
dicit:

.
Vicle enim,

217
quld

Non

ita
,

eglt') Apostolus.
inquit,
legitis,

qui^) legem

legera

non
,

auditls.

Abrahara enira duos fdios habuil,"

dit:
iis

et cetcra

quibus adlegis

quae sunt allegorica."

Nuraquid sacramenta

aperuit, qui

neque audiunt, neque legunt legem?

legem ^) non
lcgis,
et

Sed

legera legentibus dicebat:

audlstis."

Quoet

fnodo ergo pofero mysteria

et allegorias,

quas ab
quibus

Apostolo edocti suraus, aperlre

audllio,
et lectio

prodere
est?

his,

legis,

incognita

Asperior fortasse

vobis vldeor, sed

non possuin
quod

linire

parietcm lapsantein.
:

Timeo
stroriirn

enira illud,

scriptura est

populus meus,*)

qui beatificant vos, seducunt vos, et senaitas pediim ve-

conturbant:" tanquara
si

filios

ineos carissimos nriovia Cbristi

lata
et
:

neo.

Miror,

nondum
audistis,

vobis innotuit
qiiod
est,

si

*)

ne

lioc

quldem

non

est

spatiosa,

scd arcta ct angusta via

quae ducit ad vitam.

Et vos

cigo intrate per angustara portam, relinquite pereunlibus

l.Ttitudinem.
vjt:

Nox
lucis

^) praeccssit, dies autera appropinqiia-

ut

filii

ambulate."

Tempus^) breve

est

sn-

perest, ut et qtii
tLS sint,
tur.'*

babent uxores,^) tanquam non haben-

et

qui utuntur hoc raundo,

tanquam non utanquoraodo impletis

Sine intermissione orandum Apostolus praecipit. ^)

convenitis,

Vos, qui ad orationes non

sinc intermissione,

quod seraper
'

omlltitls?

Sed

ct

Do-

rninus praecipit: vigilate

") ct orate,
et

ne

intretis in ten-

tationcm,"

Quod

s'i

illi

vigilantes

orantcs,

et

serapcr

') Mss.

egit.'

Alias (v.

c.

in edd. M.): ait." R.

2) Galat. IV, 21.

)
Jesai. III,

22.-24.
sl

G^^at. IV, 21.

12.

") Edd. Mcilini: Maith. Vll, 13. 14. ^) Cfr.

ncc boc quidera

12.
')
I

etc.

IVI.),

Cfr.

Rom. XI 11,

Cor. VII, 29. 31.

c.

ropcrltur ia Mss. R,
i)

^V^
1

,uxorcs" dccit in cdilis (v.

edd.

6cd

Tbcss. V, 17.

) Marc. XIV, 38.

218
verbo

Origenis
Dci adhacrcntcs,
tentationem
qui

tamen ncquaquam
tantuni solcninljustus
vix

effugcrunt, quid faciunt hi,

dicbus
,)Si')

bus ad ccclcsiam
fict,

conveniiinl?

salvus

pi-ccator ct impius ubi

bls,

parcbunt?"
Nani
q^uia

Plgct

me

diccre

aliquul cx

quac

Iccta sunt.

ct

Apostolus dicit

dc

bTijtisccmodi

scrnionlbus,

iulntcrpretablles ^)
facli

sunt ad dlcendum: quoniara vos, inquit, inibccllles

cstis

ad aiidiendum."
2.

Vidcaraus tamen
"^)

Iioc,

quod nobis raodo rccitatum

curn
fillabus
civitatis

est.

Rebecca,

inquit,

veniebat

baurlre aquarn dc piitco."

Rcbccca quolidie veniebat ad

Et quia quotidie vapoluit a

pulcos, quotidic baiiricbat aquam.

cabat ad putcos,

idcirco

invenlri

puero Abrafabulas pu-

liam, et in niatritnoniuru sociari Isaac.

talis essc,

Haec

ct historias

narrarc in Scrlpluris Splrituin saneruditio, et spiritualis doctrina,

.

ctum? Aniraarura
quac
plurarura, ad
ac

est ista

lc instltuit, et

docct quotidie vcnire ad puteos Scrlct

aquas Spirilus sancti,

haurire seniper,
ct

plenum

vas

doniura referre, slcut faciebat

aliter

sancta

Rcbccca, quac non

chae Isaac,
aquas:
ct
qiii

jungi

potuissct tanto
est, nisi

Patriar-

ex rcpromissioue natus

hauriendo

in

tanttim

hauriendo

ut

non

solum potare

posset eos, qui donii *) sunt, sed et

et

puerum Abrahauii
adaquare:

non

tanturu pucrunj, sed et eo usque abundaret aquls,

ct caiiitlos posset

quas hauriebat de puteis, ut

usque') quo cessarent,

cuncta, quae
sare.

iuqiiii,

bibentes."
tc

Mysterla sunt
sibi

sciipta

sunt:

vult

Chnstus

despon:

Ad

te cnini

loquitur per prophetam dicens

ct

,)de-

sponsabo ^)

te n)ihi in aeternuni,
,

dcsponsabo

te rnihi

iu fide ct misericordia

cl

cognosces Doraiuum."

Quia

I Pclr.

IV, 18.

^) Hebr. V, 11.
15.

3) Gcnes.
) Gcnes.
f')

XXIV, XXIV,

*) Edd. Mcrlini:

dommi.

19.

Hos. U, 19. 20.

Genesin Homilia
crgo
\TiIt

.
est,

219
de-

')

et te sibi Christus

despondere, id

sponsare, praemittit ad te istura puerum.

Puer

iste

scrmo

propheticus
sto

est,

quem

nisi prius susceperis,

nubeie Chrl-

non

poteris.

Scito tamen, quia nerao inexercltalus et

proplietlcura
suscipit,
,

irapentus serraonera
haurire
haurire,

sed

qui

scit

aquam de profundo
ut etiara
liis

putei

et qui in tantiam scit

el

sufficiat,

qui irrationabiles tenent cameli:

per-

versi videntur,

quorum figuram
sic

ut et ipse

possit dicere, quia sapientlbus ^)

et insipientibus

debitor

sum."

Denique

dixerat in corde siio puer iste: ex ^)

his, inquit, virginibus,

quae veniunt ad aquam

tu
,

quaecTin:

que

dixerit

mihi

bibe

et

camelos tuos adaqiiabo

Sic

ipsa erit sponsa Doioini

mei."

ergo Rebecca, quac

,

interpretatur patienlia

ut vldit puerura

ct

inspexit pro-

pheticum verbura, deponit de humero hydriara.

nit enira elatam graecae facundiae arrogantiarn, et

Dcpoad tam

liumilem ac tam simplicem se inclinans prophclicum scr-

rnonem,
3.

dicit: jjbibe"^) tu, et caraelos tuos

adaquabo."
te-

Sed

dlcis forlasse,

si

puer prophetici serraonis

net figurara, quoruodo potatur a Rcbecca, quarn ipsc rnagis

potare deberet?

Yide ergo, ne
sit

forte, sicut et

Dona-

nus Jesus, curo ipse

panis vitae, et ipse pascat aniraas

csurientcs, ipse rursura csurire se fatetnr, cura dicit: esurivi,

sit

^) et dcdistis mihi raanducarc:"

,

et

iterum

cum
,

ipsc

aqua viva
dicit

et

potuin det omnibus sitlentibus

:

rursuni
sic

ipse

ad Samaritanam

da^) mihi bibere:"

ct

prophcticus sermo,

cum

ipsc

potum
Ista

det siticntibus, ni-

bilominus ipse ab his potari dicatur, ') ciim studiosomni

cxercitia
ct

vigilantiam

suscipit.

ergo

talis

antiua,

*) Sic Mss. Alias (v. c. in edd. M.): dcsponsare, praemitlit ad te" clc. R.

vult tc

sibi

2) Roni.
*) Gencs.
*>)

I,

14.

^) Gfr. Genes.
18. 19.
7.

XXIV,

14.

XXIV,

') Mattb.
')

XXV,

35

Ev. Joann. IV,

Edd. Mciliui:

dicilur.

220
quac
aglt

Origenis
cuncta paUcntcr, quac lam promta
,

cst,

et tanta

cruditionc subnixa
fluenta
r^isi

quac dc profundis haurire scientiae

ipsa

consucvit,

potest

copulari
nlsi

nuptlis

Christi.

crgo quotidie venlas ad puteos,

quotidie haurias
et ipse

aquas, non solum alios potare non poleris, sed

quoque

sitim verbi

Dei

patieris.

.Audi

ct

DoniinuTn

di-

centem in Evangeliis: ,qui')

tij,

sitlt,

veniat, et bibat."

Sed

ut video, ncc esuris

ncc

sitis

juslUiam

et

quoniodo

potcris dicerc:

sicut^)

cervus desid-^rat ad fontes aquate

rum,

ita

deslderat

anima mca ad
:

Deus.
ct

Sltivit

auima

mea

ad')

Deura vivum
ejus?"

quando veniam
qul

parebo ante
vtrbi

conspcctum

Obsccro vos,

auditorlo

semper

adsislitis,

patienter accipite,

donec paululura neHabctole patientlanj,

paticntia,

gligenles et desides

commoneanjus.
est,

quia de Rcbccca nobis, id

de

sermo
ct

est.

Et necesse
declinant
qiii

est

nos

cos, qui

collectam uegliguiity

audiie

verbum Dei, paululum per patientiam

"*)

castigare,
vivaiu,

non deslderaut

panem
njanna,

vitae,

nec aquam

qui non exeunt de caslris,

luteis, ut colligant sibi

nec procedunt
qui

de domibus

non veniunt ad pePetra enim

esl

trani, ut
stus,
iit

bibant de spiriuiali petia.

Chn-

Apostolus

ait,

^)

Habetote

inquara,
esl ^)

vos paulu-

lum
et

palientiarn.

Sermo cnim nobis

Dicite

ad ncgb"gentes,

eos,

qui malc habent.

Sani') enim non indigent

niihi

rnedico, sed inale habentes."

vos

qai tanccteri

tummodo
dies

festis

diebus

ad ecclesiam
dies

convenitis,

non sunt

festi?

non sunt

Doraini?

Judaeorum
Et ideo ad

est, dles ccrtos ct raros observare solemnes.

)
^')

Ev. Joann. Vll, 37.

Alias (e.
c.

^) Psalra. XLII,

1.

2.
\'i~

in cdd.

M.)

vum."

R. Sed in Mss. dcest vox "*) Edd. Merllui: desiderant vcrbum panem 5) I Cor. X, 4.

,,."

ad Deiira fontera

vltac etc

^) Desideratur cst" in cdd. jM.

Luc. V, 31.

Genesin

,
es,

.
ergo

221

eos dicit Deus, quia Tieomenias ^) vestras, et sabbata, et

diem magnum non

festos

snstineo.

Jejuniurn

et ferias, et dics

vestros

odit anima mea."

Odit

Deus

eos,

qui

unum diem
omni
die

putant feslum diein esse Domini.

carnes
agni

Chricarnes

stiani

coraedunt,
P.ischa ^)
lex

id

est,

verbi

Dei quotidie sumunt.

est

enlm nostrum
talis
est,

immolatus
ut in

Cliristus."

Et quia

Paschae
in

vespera coraedatur,

propterea

vespera

mundi

passus est Donainus, ut tu seraper

verbi, quia

manduces de carnibus

semper

iu vespera

usque quo veniat rnanc,

et

Et

si

in hac

vespera sollicitus

fueris,

in fletu

ac je-

juniis,

atque '} omni labore

dicere: ad
"*)

justitiae

vitara

duxeris, po-

teris et tu

vesperara demorabitur fletus, et

ad raatutinum

laetitia."
sl

Laetaberis
in

enira

mane,

id

cst,

in saeculo futuro,^) in fletu

et

hoc saeculo fructum

Venite ergo

justitiae

labore collegeris.

et vos,

duni

tempus

est:

bibamus de puteo
Et tu

visionis, ubi Isaac

deamquanta
venire

bulabat, et ubi procedit ad exercitium.

Obsen-a

geruntur ad ^) aquas.

invitarls

quotidie

ad aquas verbi Dei,

et assistere puteis ejus, sicut faciebat

Rebecca, de qua dicitur: virgo ')

vir

erat

decora valde,

et

non cognoverat
aquam."
4.

eara.

Et haec,

inqult, exilt sero

bau-

rire

Nec hoc

frustra scriptura
est,

est

de

ea.

Verimitamen

movet me, quld

quod

dlcitur: ,)virgo ^) erat, vir

non

') Jesai.

I,

13. 14.
7.

^^

Cor. V,

^) Edd. Merlini: atqiie in

*) Psalm.
*)

XXX,

5.

omni labore (XXIX.)

etc.

Edd. Merliai: venturo.

ut
et

^) Edd. Meilini: ad aquas:

tidie etc.

tu

inviteris

quo-

') Cfr. Genc5.

XXIV, 16
16.

coll 15,

) Genes.

XXIV,

222
cognoverat
vir
carn:*' quasl

Origenis
vcro ') allud
slbl ^)
sit

virgo nlsi qiiam

non

conligit.

Et quld

vidctur addltamcntum

in ') virginem, ut dicatur, qula vlr

non cognovcrat cani?

Saepe
jara

Est euim allqua virgo, quara contigcrlt vir?

dixi,

quod

in his

non

historiae

narrantur, sed mysleria

Iioc aliquid indicari puto.
,

contexunlur.

Tale crgo *) in

Slcut Christus aniruae vir dicitur

venit ad fidem
:

cui nublt anirua,

vir
ille

cum
cui

ita

et

liuic

contrarius

est,
illc,

nubit anima,
ct

cum

dcclinat ad perfidiam.

Ipse

qui

inlmicus

homo

dicitur, ^) cura lolium supcrserit tritico.

sit

Non
ficri,

ergo sufficit anlraae, ut casta

corpore, opus

est,

ut et vir hic pessimus

non cognoverit eam.

corpore vlrgmitatem

Potest enlra
,

ut habeat quis in

et

cogno-

scens istum virura pessiraum, diabolutn, atque ab eo con-

cupiscentiae jacula in
castitatem.

corde susclpiens,

animae perdidit

Quia ergo Pvebecca virgo

ejus duplicat

erat sancta corpore

et dicit: virgo ^)

et splritu, idclrco

laudcm

crat,

et

vir

non cognoverat eam."

vespera jarn supra

Vespere ergo vcnit

ad aquas.

De
nisi

diximus.

Vide autem

prudentiara pueri,

non

vult assumere

sponsara
et

Domino
fa-

suo Isaac,

quam

invenerit

decoram

pulchram

cie vlrginem, et
tigerlt
vir,

non solum

virginem, sed

quam non con:

et nisi

quam

repererit aquas liaurientem

non

vult

aliam

despondere
slt.

Domlno

suo

non

ei

dat

orna-

menta,

nisi talis

Non

dat inaures,
,

non')

brachialia.

Manet

incoraposita, inerudita
vir

incorata.

Putamus, quia
brachialia
ct

pater Rebeccae,

dives,

non habebat

^) Allas

(v. c. in

quam

vir contigerit."

edd. M.) Sed Mss.

tibi.

vero aliqua sit virgo, ut in nostro textu. R.

2) Edd. Merlini:

^) Edd. Merlini: in virgine, ut dicatur

*) Edd. Merlini
:

etc.

cnim.
6^ Genes.

^) Matth. XIII, 25. ')

XXIV,

16.

Edd. Merlini: non dat

brachialia.

Genesin Homilia
inaures,

.
Tanta
ejus ^)

223
nc-

quas iiuponeret

filiae

suae?

gligentia crat, aut avaritia, ut filiae

ornamenta non daret?

ornari.

Sed Rcbecca non

sunt
ei

vult de

aiiro

Batluielis

Non

condlgna ornametita hominis barbari

et iinpcrlti.

De domo Abrahaini requirit monilia, quia patientla de domo sapientis ornatur. Non potuerunt ergo aures Rebeccae recipere decorem

hami,

et ipse

eas ornaret.

suum nisi veniret puer AbraNec manus ejus ornamenta

,

suscipiunt, nisi

quae miserit
,

Isaac.

Vult enim anrea

in

aurlbus susclpere verba

here.

et

aureos actus in manibus ha-

Sed haec prius accipere non potuit, nec raeren,

ad puteos haurire aquas.
qui

nisi venisset

Tu

qul

non

vis

venlre ad aquas,

non

vls in

auribus

tuis

aurea proessc

phetarum verba suscipere, quomodo poleris ornatus

in doctrina, ornatus in actlbus, ornatus in
5.

moribus?
enira

Sed ut omittamus plurima, neque

est,

coinmenet

tandi

nunc terapus

sed aedificandi ecclesiam Dei,

pigriores ac desides auditores exemplis sanctorurn ct

sticis

my-

explanationibus provocandl: secuta pueruni Rcbecca,

venit ad Isaac.
clesia venit

Secuta enim sermonem proplieticura ec-

ad Chrlstum.

Et ubi eum invenit?

puteura, inquit, juramenti deambulantem."

ceditur a puteis,

Ad2) Nusquam rcRebecca

inveibi

nunquara

desistitur

ab

aquis.

invenitur ad puteum.
nit Isaac.
desilit

Rursum Rebecca ad puteum

a

Ibi

primos ejus conteinplatur adspectus,

ibi

de caraelis,

puero

sibi

demonstratura

vidit

Isaac.

Ilaec putas sola referri de

et ibi invenit et

puteis ?

Et Jacob ad

puteura venit, 3)

Rachcl,

ct ibi innotcscit ci

Rachel bona oculis,

decora adspeclu.

Scd

ct

Moses

ad puteura invenit *) Sephorara, fdiam Raguel.

inoveris, ut haec intelligas spiritualiter

Nondum
Aui putas

dici?

*)

Edd. Merlinl:

ejus aut negligentia erat etc.

') Cfr. Genes.

3) Cfr. Genes.

XXIV, XXIX.

62. 63.

*) Cfr. Exod.

11.

224

Origenis

serapcr casu conlingere, ut Patiiarchae ad puteos vcniant,

Ct

ad aquas conjugia sortiantur?

Qui haec
quae

ita

putat,

animalis *)
tus Dei.

homo

est,

ct

non

pcrcipit,
his,

sint'*) spiri-

Sed qui

vult,

inaneat

maneat

aniraalis: ^)

ego Paulura Apostolura sequens, dico haec tsse allegorica,

et

sanctorura

nuptlas
*)

conjunctionem
cnira jungit se

dlco

esse

aniniae

cum

verbo Dei: qui

est."

Doralno, unus ^)
aniniae

spiritus

Hanc autem conjunclionem

est

cum

verbo, certum

non

alitcr fieri

posse, nisl
figuraliter
et

per instruputei appel-

ctlonem divinorum librorura, qui

lantur.

Ad

quos

sl

quis venlat,
,

hauriat ex his aquas,

et intellectura

id

est,

meditando

In ^) his

sensum

perci-

piat altlurera, inveniet nuptias

Deo

dignas.

Conjungitiir

enim anima
est,

ejus

cum Deo.

Desillt etiam

de camelis, id

discedlt a

vitiis,

abjicit^) irrationabiles sensus, et conest,

juDgltur Isaac.
virtute

Dignum namque
Qui
virtutis

ut Isaac transeat de
est
est
et

ad

vlrtutera.

fillus

Sarae, nunc

conjungitur

et sociatur patientiae,

quae

Rebecca.
ex fide ad

Et
fi-

hoc
dem.

est transire

de virtute ad ad Evangelia

virtutera,

Sed

et

veniamus.

Ipse
,

Dorainus

cura ex itlnere fatigatus fuisset,^) videaraus

quaerit.

ubi requiem

Yenit, inqult, ad puteuru, et sedebat super eum.

,

Yides ubique sibi concordare rnysteria

tcris testaraenti

vldes novi et ve-

consonas^) formas.
"")

Ibi ad puteos et
sunt.

ad

')
^)

Cfr. I Cor. II, 14.

Edd. Merlinl;
animal."

Alias
Pv.

(v.

c.

in

edd.

INI.):

Sed Mss.

animalis."
*)
I

Cor. VI, 17.

:

') Mss.

unus

spiritus

est."

Editi

(v. c.

edd. M.):

unus

est spiritus

cura eo." R.

^) Edd. Merlini: piat" etc.

,,

bis sensura,

intellectura perci-

') Alias (v. c. in edd. M.) abjiciet getur" ctc. Sed Mss. ut in nostro textu. R.
:

et

conjun-

) Ev. Joann. IV, 6.

^) Sic
INIss.

formas.

Ibi

editi

vero
ut

(v.

c.

edd. M.): consonantes

etc.

venitur,

inveniatur sponsa"

U.

Genesin HomiliaXI.
aquas venitur, ut inveniantur sponsae:
in lavacro aquae conjungitur.
et ecclesia

225
Chrlsto

Vides, quantus nos sacra-

mentorum cumulus perurget, quanta sunt, quae occurrunt, expllcare non possuraus: saltem haec incitare te debent ad audiendura, ad conveniendura, ut
aliqua pro brevitate transcurrimus,
tu

etiam

si

nos

cum

relegis et re-

quiris, etiarn ipse discutias, et invenias,

certe

vel

in

ho-

rum
cura

inquisitione permaneas,

ut

et

te

verbum Dei invesibi,

niens ad

aquam assumat,
unus
spiritus

et

conjungat

ut

efficiaris

eo

in Cbristo

Jesu Doraino nostro,

cui est gloria, et imperiura in saecula saeculorum.

Amen.

XI.
accepit uxorera, et
visionis.

Dc

eo,

quod Abrabam Ccturam

Isaac babitavit

quod

ad puteum

1.

Semper nobis

sanctus Paulus

Apostolus

occasio-

nes praebct inteHigentiae spiritualis, et pauca

necessaria studiosis ostendit indicia, quibus
rltualis
sit,

licet,

tamen

quod

lex spi-

in

omnibus agnoscatur.

Ipse igitur de Abraait:

ham
fere

et

Sara disputans

quodam
csset,

loco

non, ^) inquit,

infirmatus fide consideravit suura corpus emortuum,

cum

centum annorum
ergo,

et

emortuam

vulvara Sarae."

Hunc
rlo

quem

ille

dicit

emortui corporls in centenaet Isaac

,

annorura numero

fuisse,

raagis

virtute fidei,

quam

corporis foecunditate genuisse

Scrlptura nunc reet

filios

fert accepisse

uxorcm Ceturam nomine,

cura fere

ex

ea

plurimos genuisse,
videretur annorura.

centum

triginta

et

septem

Nam

Sara uxor ejus decem ab eo

et

annis junior scribitur, quae centesimo vlcesimo

septimo

Rom.

IV, 19.

Origenis Opera

VIII.

15

226
anno
dcfiincta,

Oricenis
indicat
fiil.sse,

Abr.ilinm

siipcr

ccntum
acrcpit

trlglnta

septern

annorum

cuni Ccliiram
In
tniito

uxorcnj.

QuiJ ergo? Putaiuus, quod

luralibus motlbus crnortuus rcdlvivus putabitur?

Palrlarcha pcr Idciu

lempus Incilamcnla carnls viguciint?

(licitiir,

Kt qui ollm
nunc ad
^)

') na-

Hbidirjem

An,
qui

ut sacpe jani dixinius, Pafrlar-

chaniia conjugia mysticum ') aliquod indicant sacramen-

lum?
tunc
et

Siciit

et

illc,

dicebat

cgo cogitavi uxorem adducerc

."

dc sapientia:

ban(.

";

Fortassls crgo jam

et

Abraliam

sirnile

aHquid cogitavit,
scicbat,

quamvis

os-

sct saplens,

hoc

ipso

tamen

qnod

sapicntiae niiliraponil
,

lus

est

finis,

nec disrcndi tcrniinuni

sortiri
est,

scneclus

Qui enim consuevit co modo

iiialrlrtioniuni

quo

dc ipso supcrius indicavimus, id

in

qui virtutem babcrc

conjuglo solet, quando potcst ab bninsccraodi cessare

conjiigio?

cousiimmatlo.
tis

Saraenamque Qui vero

eruditionem

dormitio, vlrtutis

est intelligciida

consiiraraatae et perfectac virtu-

est,

sempcr necesse

est,

ut in aliqua erudilione vcrsc

tur.

Quam

coujugem
,

ejus
et

sermo diviuns
in
:

appellat.

Sccundura hoc puto

siibjacct.

quod
Dicit

lcge caelebs
njaledictus,
si

et sterills raaledlcto

eiiira

qui

non

rcliquerit

semen

in

Israel."

Quod

hacc de

rarnali sernine dici putentur,

omncs

ecclesiae virglnes sub

ccclt*siae virniii-

raaledicto positae videbuntur.

Et quid de

ginibus dico?
lierura

Ipse Joannes, quo major inter natos

et
alii

nemo fuit, ^) cundum carnem non

semen

sanctorum plurimi, semen sequippe

et

reliquerunt,

qui nec iniisse

est,

quidem matrimonia referuntur.

spirituale

Sed

certura

illos

et spirituales fdios reliquisse, et liabuisse

')

Edd, Merlioi

olim a ualuralibus
c.

ctc.

2) Ita Mss. Editi (e.

et

edd.

M.)

a libidine." R.

sacratum

^) Editi (v. c. edd. M.): mysticum ah'quid indicant Sicul" etc. Sed Mss. ut in noitro textu. l\. ?

*) Sap.

Salomon. VIII,

9.

'} Matth. XI, 11.

Genesin Homilia

.
et

227
Paulus per

unumquemque
Evangelium
tui^) jam

conjugera sapientiam, sicut

generabat. ')

filios

Accepit ergo senex emof-

corporis,

Abrahara

Ceturam usorem.

Ego

puto secundum hanc,

quam supra exposuimus

accipitur,

rationera,

quod melius tunc uxor

pus
est,

quando emortuum cor-

quando

mortificata sunt

membra.
capacitas
in

Major enim
inest,

ad

sapientlara

sensibus nostris

mortificatio

Christi

circumfertur ^)

mortali.
sortitur
est

Denique Celura, quam nunc senex Abrahani

in

matrirrionium
vel
dixit,

incensum,
Paulus

bonus odor.

exesae
est,

quando
nostro

corpore

interpretatur
enirn

quod

Et ipse

dicebat,

sicut

quia Christi *) bonus odor sumus."

Quomodo autem
mus.
cis

quis Christi

bonus odor

effichur, videa-

Peccatum

res est foetida.

Denique peccatores por-

coraparantur, qui in peccatis velut in stercore foetido

volutantur,
dicit:
2.

Et David ex persona peccatoris poenitentis

et

computruerunl ^)

sunt cicatrices meae."

Si quis ergo vestrura

est,

in

quo odor peccati

jara
si

nullus

sed

odor

justifiae,

suavitas
offert

tDisencordiae,

quis sine intermissione

orando

Douilno semper in-

rensum,
'

et dicit:
,

dingatur ^)
elevatio

oratlo

mea

sicut incensura

in conspectu tuo

manuum
diixit

mearura sacrificium
Sic

vespertinum:" hic Celuram

uxorem.
sic

ergo se-

nura nuptias interpretari dlgnius puto,

Patriarcbarum
slc

pulchre inita

in iiltima

jam

et

defecta aetate conjugia,

necessarias filioruni

procreationcs
et

existimo

numeran-

das.
\

Ad
ita

tales

enim nuptlas,

hujuscemodi sobolem,

non

juvcnes, ut senes apti

tst
,

sunt.

Quanto
vii

enira quis

carne plus fcssus

et

tanto

erit

anirui

tute robustior,

'

sapientiae complcsihus aptlor.

Sic

et ille in

Scriptu-

Cor. IV, 15.

2)

Edd. Merlini: mortui.

II,

3) II Gor. IV, 10.

') Psalin.

*) IT Cor.
5.

15.

XXXVIII,
CXLI,
2.

) Psalm.

15*

228
ris vir

Origenis
justns Elcliana duas simnl refcrfur') habuisse
alia

uxoest,

res,

quariim una Plicnenna,

et gratia,

Anna

diceljatur, id
dicitur
ct

convcrslo

Et primo quidem
est,

dc Phe-

nenna

fdlos susccpissc, Id

de conversionc,

postmo-

dum
rum
ct,

de Anna, quae

est gratla.

Piofeclus etenlm sancto-

Sciiptura figuraliter per conjngia dcsignat.

si

Unde

et

tu potes,

vis,

hujuscemodi nuptiarum maritus

si

existere,

^) verbi causa,

hospitalitatem libenter exc-rces,

hanc
pausi

tibi cotijiigem

vldeberis assurrjsisse.

Huic

si

addlderl.s

perum curam, secundam

videberis sortitus uxorcm.

Quod

et patlentlara tibi jungas, et

raansuetudinem, ceterasque vlr-

tutes, tot videberis accepisse uxores,

quot vlrtutibus gaudes.

Inde ergo

est,

quod nonnuUos Patriarcharum simul plures

allas,

habulsse conjuges, alios defunctls prioribus acceplssc

Scriptura commeraorat: ut illud figuraliter indicctur,

quod

quidara
prius,

plures simul possunt

excrcere virtutes,

alii

non
ba-

quae sequuntur, mcipere, quam priora perduxerint

Inde denique Salomon plures
dixerat
siraul

ad perfectum.

buisse refertur uxores, cui

Dorainus: saplens ^)

ante le

dederat

Quia ergo non fuit talis, et post te non erlt." ei Dominus rnultltudlncm prudentiae, sicut arena

est raaris, ut judicaret

populum suum
etlam

in sapientia

ideo

plures siraul poterat exerccre virtutes.

Sane praeter hoc,

ex bis eruditioni,

quod. ex lege

-ei

edocemur,

si

bus, quae extrinsecus videntur esse in saeculo

contingiraus
artis
:

allquas
,

verbi

causa

ut est eruditio

llterarum

vel

grammaticae,

ut est geornetrica

doctrina, vel ratio

numerorum,

vel etiam dialectica disclplina: et haec

omnia
at-

extrinsecus quaesita,

ad nostra
Icgis

instltuta

perducimus,

que in assertionem nostrae

adsciscimus:

lunc vide-

bimur

vel alienigenas in raatrlmoniura sumsisse, vel etiara

) I

2)

Sam. I. (I Regg.) Edd. Merlini: ut.

II

3) Cfr.

Chron.

J,

12.

GeNESIN HOMILIA XI.

concubinas.

Et

sl

de Kujuscemodi conjugiis disputando,

disserendo, ^) contradlcentes rcdargucndo, convertere aff-

quos poterimus ad iidem,

tibus superantes, ^)

veram

pietatem Dei suscipere suasenraus: tunc ex dialectica, vel

rhetorica,

^
et
si

229

suis eos rationibus,

e.t

ar-

Christi, et

veram

vldebimur quasi ex
filios

alienigena

quadam
,

vel

concubina

genuisse.

Igitur ad tales nuptias

vel

ad

hujuscemodi

filios

procreandos per senectam nullus exhaec

et

cluditur, irao potius

casta progenibs

maturae

aetati
et,

plus convenit.
ut

Sicut
dicil,

nunc Abraham grandaevus,

ct

Scriptura

senex,^)

plenus dierura
latere

Ceturam

ducit uxorcra.
liis,

Sed ne hoc quidem

nos debet ex
et

quae per historiara referuntur, quae

quales sint

generationes, quae ex ipsa propagantur.

Si enim

horum

meminerimus,

facilius

de

diversis gcntibus,

quae

in Scri-

pturis dicuntiir, poterimus agnoscere: verbi causa, ut

dicitur,

cum

quod

^*)

Moses
qui

accepit uxorern filiam Jethro sacerfilius

dotis jVIadian,
et

Madiau invenitur
,

fuisse

Ceturae
ex
et
est,

Abrahara.

Agnosciraus ergo
slt
,

quod') uxor Mosis

alienlgena.

semine Abrabam
cura
scribitur
et

et

non

fuerit

Sed

regina

Cedar,
ij)SO

sciendum nihiloruinus
Ceturae
descendat
sirailia
,

quod

Cedar ex

genere

et

Abraham.
nics.

Sed
si

et in

gcneratlonibus Ismael

inve-

Quas

diligenter intuearis,
historlas

pluriraas in bis

quae

ceteros latenl,

deprebendes. ^)

Sed

et

nos in-

') Dcest dis.sercndo" ui antca editis (v. sed reperitur in Mss. R.

:

c.

edd. M.),

^) Editi (e. c. edd. IM.) superantes, ad verara pbilosopbiara Cbristl, ct veram societatem Cbrisli, pictateni Dcl" etc. At Mss. ut in nostro tcxtu. R.
3) Cfr. Genes. *)

XXIV,

1.

coll.

Edd. IMcrllni: quia.

Alias (v.

c.

XXV,

1.

Cfr.

Exod. 1, 21.
M.): deprclicnda5. etc. U.

^) Edd. Meilini: quia.

^) Sic Mss.
in cdd.

Sed

ia aliud

tempus pia<;lerniluenle&"

230

Origenis
ad ea, quae in

tcrlm haec in aliud tcmpus rcmittentes,

consequcnribus recltata sunt, propercmus.

3.

Et') factum

cst,

inqult,

postquam raortuus
filltim

est

Abraliam, bcnedixit Dominus Isaac

tavit

cjus:

ct

habi-

ad putcum

visionis."
est,
:

De

rnorte Abraharu quid

in

no-

bis amplius
gelils

diccndum
dicens

quam sermo Domini

Evan-

continet,

tuorum non
ham,
cst

legistis,

quomodo
et

de -) resurreclione auteru mordicit in rubo: Deus Abra-

et

Deus

Isaac,

Deus Jacob?

Deus autera non

enira ilH vivunt?"
ct

xnortuorura, sed vivorura.

et

Omnes

Optcmus ergo
Talis

nos hujusmodl mortem, sicut

Apo-

stolus dicit, ^) ut

moriamur peccato, vlvamus autem Deo.

mors
intclligenda
est,

namque

Abraliarai

quae ia
j

tantum duataverit *) sinus ejus, ut omnes sancti, qui de

quatuor terrae partibus venlunt,
tcntur
in sinura

Abrahami por-

ab angelis.

Sed videaraus jam, quomodo post

Isaac
filium ejus,
ct

inortem ejus benedixerit Dominus

quae

est ista benedictio.

Benedixit, ^) inquit,
visionis."

Domlnus
est

Isaac, et habitavit

ad puteum

Haec

enim

oranis benedictxo,
taret

qua benedixit Dorainus Isaac, ut habivlsionis.

et

ad puteum

Intelligentibus

grandls

est

ista

benedictio.

Utinara

Dominus mihi donet hanc benemerear ad puteura

visionis.

dictlonera, ut habitare

Quls

potest scire et intellJgere, quae est visio,

filius

quam
est

vidit Esaias

Araos?

Quis potest

scire,

quae

visio

Naum?
vi-

Quls potest
dit

intelligere,

quid contineat

illa

visio,

quam
Et

Jacob in Bethei, cura abiret

haec ^)
est

in Mesopotaruiara,
et

ubi
si

dixit:

domus Dei,

porta coeli?"

) Genes.
^)

XXV,

11.
coll.

Marc. XII, 26. 27.

I

Exod.

III, 6.

ct

Luc.

XX,

37. 38.

3)
*)

Petr. II, 24.

dilataverat.
11.

Edd. Merlini:
Gencs.

XXV,

^) Gencs.

XXVIil,

17.

Genesin Homilia XI.

quls
5iint,

231
quac
in

slngulas
vel

quasque visioces

vel

lege

quae

in prophetis,
visiouis.

sclre et inlelHgere, ille liaet

bitat

ad putcum
ita

Sed

hoc

diligeutius perspicc,

quod
luit

magnam bencdictionem
ut

acclpere a

Domlno

nie-

isaac,

habitaret ad

puleuni visionls.
si

Nos vero

quando

satis raereri

potcrJraus,
visionis.

forle transituin liabcrc

possiraus per

puteum

IUe tamen peiruanere rae')

ruit in visione et liabitare,

nos

pariim quid illiiminati per de unaquaqiie visione

aliqueni intelle'^)

Dei inisericordiam
vlx

sentire, vel suspicari

possumus.
sentire

S'i

taraen potuero unurn

ctum
iecisse

de visionibus Dei, unara

visionis.
et

diera

videbor

ad puteum
sed

Si vcro

non

soluni secunduru

liteiam,

aliquid
fecisse

secunduin splritum altingere, bivisioE.C3.

duurn vidcbor
raoralera

apud puteum

Quod
,

et si

locura

contigero,

fecerirn

triduura

vel

certe

etiam

si

non potuero omnia

intelligcre,

assideo ^) taraen
dle ac nocte, et

scripturis divinis, et in lege

Dei meditor
inquirendo
est,
,

oranino nunquarn deslno,

dlscutiendo, tra-

ctando,

et certe,

quod maxlmum

orando

Deum,

et

ab ipso poscendo intellectum, qui docet lioniinem scientiara,

videbor etiam ego liabitare ad puteuia

visionis.

Sin

vero negligam, neque ^} dorui exercear

verbo Dei, ne-

que

ecclosiani

ad audiendura vcrbum Dei frequenter inqui diebus tan-

grediar, sicut nonnullos In vobis video,

tummodo solemnibus ad ecclcsiam veniuut, qui bujuseeEgo iuodi ^) sunt, non habitant apud puteum visionis.
autem vereor, ne forte qui
cuni ad ccclesiam vcniunt,
ita

negligentes sunt,

etiaru

nou bibant de putco

vitae,

nec

*)

Edd.

iNIerliiii:

nos qiudom pnruni

taiuen
Pi.

illuruinati ett.

^) Edd. ]Merlini: una dic. ^) Alias

:

assldeo

Mss. ul in noitro tcxtu.

sfripluris"

ctf.

Scd
la-

Edd. Meiliui: asoiduc

mcn
*)

scripluris elc.

*) Edd. jNicrlini: ct utquc doiui clc.

Edd. iVlcrlim: hujusiuodi.

232

Oricexis

reficiantur, scJ occupallonibus vaccnt cnrdis sui ct cogi-

tatlonibus, quas

sccum dcferunt,
sllicntes.

ct

discedant niliilominus
Festinate ergo vos,
et

ab Scripturarum pnteis
satis agitc, ut ista

ad vos Domlni benedlctlo veniat, qua

ut aperiat Dorai-

apud puteura

visionis habitare possltls,

et

nus oculos vestros,

pintis ex

videatis putcura visionis, et percifiat in

eo aquam vivam, quae

aeternam.
S'i

voblsfons') aquae
raro ad ec-

salicntis in vitara

quis autera

clfslam veniat, raro de Scripturarum fontibus hauriat, et

quae

audit, continuo discedens,

et

aliis

negotlis occupavlsionis.

tus oralttat, hic

tibi

non

habitat
est,

apnd puteum

Vis

ostendara, quls

qui nunquara rcccdit a puteo vi-

sionls?

Apostolus Paulus, qui dicebat:

revelata
si

nos^) autem

omnes
tu ergo

facie

glorlam Doraini specularaur."

s\

Et
seraiis

seraper perscruteris propbeticas visiones,

per

inqtiiras,

semper discere cupias, haec

et

raedlteris, in

permaneas, percipis
iiabitas

lu

benedictionern a Doniino, et

apud puteura
Jesus in vla
^) cor
,

risionxs.
et

Et

tibi

enira

appareblt
ita

Dominus
cbcas:

aperiet

tibl

Scripturas,

ut

nonne

nostrum ardens

erat in nobis,
his,

cum

aperiret nobis Scnpturas?"

Apparet autera

qui de

ipso coghant, et

ipso meditantur,
Ipsl gloria,

atque in lcge ejus

et irDperiura in sae-

die ac nocte vcrsantur.

cula saeculorum.

Amen.

XII.
et partu.

De
1.
sts,

conceplu Rebeccae,

Pcr singulas quasque

est

lectioiics

ruru

lcgilur

Mo-

orandus

nobis pater Verbi,

ut impleat

etlam in

) Cfr. ev. Joann. IV, 14.

^) II Cor.

III, 18.

3) Luc.

XXIV,

32.

GlINESlN HOMILIA XII.

233
rcvela') ocuNisi

nobis
los

illud,

quod

in Psalrao scriptum est

meos,

et

conslderabo rnirabllia de lege tua."

enim

ipse aperiat oculos nostros,

quomodo

viderc pote-

rimus tanta haec, quae in Patrlarchis sacramenta formantur,

quae nunc ia

puteis,

nunc

in nupliis,

nunc

in par-

turitionibus,
fert

nunc

etiara in

sterilitatibus figurantur?

Re-

namque

praescns lectio, quod Isaac ^) rogavit

sterilis

Deum

pro Kebccca uxore sua, quia

erat: et exaudivlt il-

lum Deus,

et concepit.

Et cxsultabant,

inqult, pueri in
est,

utero ejus."

Pi-imo omniura intuere, quld istud

quod
Scd
rnaler

plurlmae sanct.arum mulierura in Scripturis

refcruntur, slcut ipsa Sara,
et

steriles fulsse

ecce et nunc Rebecca.

fult.

Raclicl dilecta Israel sterllis

Anna quoque
istis

Samueils, sterlUs scribitur.

sterilis

Sed
In

et in Evangeliis

ElisabetU

fuisse

memoratur.

omnibus autem

unus

hlc titulus designatur,

quod post
ergo
et

sterilitatem sanctura

omnes
steri-

cdiderint partum.
lis

SIc

haec nanc Rcbccca

fuisse dicitur, sed oravit, ^) inquit, Isaac

ct

pro ea Doexsultabant,

rninum:
ait, '*)

exaudivlt

illum

et concepit.

Et

pueri in utero ejus."

Sterilis

haec ecce quid conet

ceplt.

Fjlu

sterllis

antcquara nascantur, exsultant,

gentes
et

quae

desperaverat sobolem,

populos

gestat in utero.

SIc enim dicit: abut, ^) inquit, Rebecca interrogare

DoLon-

mlnum
sunt, et

et

dixit

ei

Domiuus:

diiae

gentes in utero tuo

duo populi de ventre tuo separabuntur."

si

gum

est,

velimus nunc cxsultationera puerorurn adbuc

in utero babitantium perscrutari.

Longum

cst,

sl

de

his

intcrpretationes, et acnigmata, quae scrlbit Apostolus, pio-

feramus, quid

tnysterii,
,

quid causae contincant, cur

aut
aliquid in

aiile-

quam

nascantur pueri

hoc saeculo agant

Psalm.

CXIX,

18.

(CXVill.)
^) q^^^^^

2) Genes.

XXV,
XXV,

21. 22.

*) Deest ait" in ed. Ruaci. *) Gcnes.

22. 23.

21. 22.

234
bonl, vcl mali, dicitur

Origenis
tle liis,

quia
:"

populus^) populum
cur antcM|uam dc lua,

supcrablt, ct ruaior servicl iuln<jri

tris

utcro proccdcrcnf, dicitur pcr proplictaiu

fjiiia

Ja-

coli'-) dilcxi,

Esau aulciu odio

ct

h.ihui."

Ilacc supra no-

stram linguam sunt,

2.

supra auditiiin vcslruiu.

vldeanius
,

Nunc

inlcrim

(piid

cst,

quod

dicilur;
.\biil."

ablit^)

Rebecca interrogare

ad

Doininum,"

Quo
abiit

ablit?

ad

dicarc,

Ex co loco, in quo non crat Dominus, cum lociiru, in quo crat? IIoc cnim videtur incum dicltur: abiit intcrrogarc Dorninum." Nonuc
Deus?
Noiinc ipsc
dixlt:

ubique

'cst

coelum'')

ct ter-

ram ego
bccca?

*) replco, dicit

Dominus?"

Qno

ergo abiit Rcablerit,

Ego puto

quod nou de loco ad locuru

sed de vita ad vitam, de actu ad actura, de bonls ad meliora transierit, de utilibus ad utiliora perrexerit,
clis

de san-

ad sanctiora properaverit.

ita

putemus

iniperitani fulsse

Absurdum namque est, si Rebeccam et indoctam, quae

viro
eruditlssirno

iu

domo

sapicutis

Abrahami sub

Jsaac

fuerat instltuta, ut intra aliquem

verit essc

locuiu

Doniinum putaqiiid

conclusum,
inlra

ct illuc iret

interrogare,
dcsignaiet,

par-

vulorum

uterum

cxsultatio

Yis autcin

videre, quia ex

more

venlt

boc

sanctis, ut, cuiii aliquid a

Deo

oslendi sibi viderint, vcl abirc,

vidisset

'

transire se dicant?
exurl,

Moses cuin

nibuni ardere,

et

non

admira-

lus visura dixit: transeara, ^) et

videbo visum hoc."

Noa

utiquc
turura
,

et ipse significabal sc

aljquod terrae spatium transi-

non
Sed

raontes conscendere,

nec

digredi praerupta

convallium.
cjus.

Prope ipsum

erat vislo, in ore, et in oculis

diclt: transeain:" ut osteudat sc

commonUiiiii

visione coclcsti ad superiorera vitam debcre consccndere,

ab

bis,

in quibus erat, ad incliora

trauslrc.

Sio crgo ct

) Gencs.

3) Genes.

XXV, XXV,

2-3.

^)

Malach.

I,

2. 3.

22.

^) Jcrcm.

XXIH,

24.

^) Dccst cgo" in ed. lluaci.

^) Exod. lU, 3

Genesin Homilia XII.

235
interrogare

nunc

refertur de Rebecca, qiiod')

abiit

Dosi

minura: quae, ut dlxlmus, aLisse non passibus pedum,

sed racntis
profectibus existiraanda
est.

Et tu crgo,

coeperis intucrl
dentur, id est,
sentia,

non

ea,

quae videntur, sed quae non

sed spiritualia,

vi-

non

carnalia,
abiisse

non pracDominura.
eorum,
vcro

sed futura,

diceris interrogare

Si eruas te de conversatione veteri, et a consortio

cura quibus turpiter

et notabiliter vixeras

bonestis

te ac religiosis actibus

socies:

cum
te,

requisltus fueris inter

sodales tixrpitudinis,

et in catervls

noxiorum nequaquara

fueris repertus: dicitur et

de

quia abiit ") interrogare

Dominum."
de
vlta

Sic igitur sanctl

non de loco ad locum, sed

prlmis

ad

vitara,

de

institutis

abeunt ad

instltuta

potiora,
3.

Dixit
et

ergo

ei

Dorainus: duae^) gentes in utero

tuo suQt,

duo populi de ventre tuo segregabuniur.

et

Et

populus populurn superabit,

major

serviet
est,

minori."
ecclesia

Quomodo
ipsis

populus populum superaverit, id

et

synagogam,
Judaeis

quomodo major serviat *) minori, etiam licet non credenllbus nolum ^} est. De liis
omnibus
Irita,

ergo, quae palara sunt, et valde

dicere su-

pcrfluum puto. Illud,

si

placeat, ^)

addamusr quod unumet

quemque nostrum,
queat.

qui haec audit, aedificare

,

instruere
dici

Ego
et

')

puto

quod
,

et
et

de singulis nobis hoc

potest, quia

duac gentes

duo populi
fst,

intra nos sunt.

ct

ISam

virtutem populus intra nos

est.

vitiorum ni-

Liiominus populus intra nos

nostro

De

^)

corde

enira
furta,

procedunt

cogitatloues

rnalae,

adulleria,

*)

Edd.

jMerlini: quia.

2) Cfr. Genes.

3) Matth.
^)

XXV, XXV, 23.

22.
*)

Edd. Mcrlini:
Ilis

scrvitt

Edd. Merlini: notum ^) Edd. Mcrlini: placct.

')
"^)

cst.

crgo

tlc.

Edd. Mcrlini: Ergo puto

ctc.

MdUh. XV,

19.

Gal. V, 20. 21.

236
falsa leslimonla ,"

Origenis
doll,

contentiones, haercses

invidiae,

comessationcs, et his similla.

Vidcs, quantus maloruni

populus inlra nos est?

SI

vcro raercamur illam vocein

dicerc sancto Spiritui: a ') tiraore luo, Doraine, in utero

conccplmus,

et

pepciirnus, spiritum
et aliiis

salutis

tuae

feciraus

supcr lerram:" tunc

in spiritu generatus.

intra

nos populus invenitur

est caritas,

Fruclus -) cniin spiritus

Iiumilltas,

gaudlum, pax, patientia,

tia,

mansuetudo, continenet

caslitas:" et

liis

similla.
:

Yldes

alium populum, qui

major.

ct ipse intra

nos

esl

sed

iste

rainor

est, ille

Scmel

pcr enim plurcs sunt mali, qiiam boni,

siora virlutlbus.

et vitia

numero-

Sed

si tales

simus, ^) qualis Rebecca,

inereamur de

Isaac, id est,

de verbo Dci habere conce-

ptiim, etiam in nobi.s populus populurn superabit, el

mavitia

jor serviet minori

vlrtutibus cedent.

serviet

etenira
irapleti

caro splrltui, sunt

,

et

Et

**)

inquit,

dies cjus,

ut pareret: et erant gemini in ventre ejus."

id est: impleti sunt dies ejus, ut parcret
nisi
:"

Hic serrao,

nunquam

fere

de sanclis raulieribus
est

scribitur.

De

bac naraque Re-

becca dictutn

hoc, et de Elisabelh raatre JoanDis, el

nostri Jesu Christi,
et

Maria matre Domini

Unde mihi

vi-

detur eximlum aliquld,

praeter ccteros homines hujuset

cemodi partus ostendere,

fectae sobolis indicarc.
4.

repletlo

dierum ortuni per-

,,
illius

^)

autem fdius
pellis

inqult, prlmitivus

rubens,

et

tolus

tanquam
Esau.
erat

hirsutus.

Cognorninavit autem
uianus

nomen
ejus

Et postea
calcaneo

exiit frater e]us, et

:

iniplexa

Esau

et

appellavit noraen
,

illius Jacob.*'

Refert de his alia Scriptura

ct

quod^)

Ja-

cob supplantavit in ventre fratrem suum,

dicium
sit,

bujus rei in-

quod manus

ejus implexa erat calcaneo fralris

) Jesai.

XXVI,

18.

=) Gal. V, 22. 23.

3) Edd. INIerlim: sumus.

*) Gencs.

*) Genes.

XXV,

24.

XXV,

25. 26.

^) Edd. Merlini: quia.

Genesin Homilia
sul Esau.

.
et siraplex.
,

237

Qui Esau de utero matris suae

pellis,

processit hirsutus

totus
et

tanquam
a

Jacob aiitem
accepit.

levis,

Unde

Jacob

luctando

nomen

Esau vero,

ut aiunf,
alils

qui Hebraea

nomina

interpretantnr

vel a rubore, vel

,

a terra, id est, rubrus,

est,

vel lerrenus,

vel

ut

vlsum
sint

factura dictus

esse')

videtur.

Vcium^) quae
ille

istius nativitatis

privilegia,

cur autem
sit,

supplantaverit

fratrem, et levis ac siraplex natus

dicit Apostolus, ^) ex

cum

utique

sicut

uno

fuerit Isaac patre nostro utriusille

que
et,

filii

conceptus, vel cur

totus birsutus et horridus,

ut

ita

dicam
est

peccatl et nequitiae squalore circumdadlscutere.

tus,

non

rneum

Si

CDzm voluero

in altura

fodere,

et

aquae vivae latentes venas aperire, continuo

,

aderunt Philistini

et

litigabunt

mecum
s'i

et rixas niihi et

calumnias comraovebunt,
luto puteos raeos.
stini, et

et incipient

replere terra sua et

isti

Nam

utique

permitterent

Phili-

ego

volebam accedere ad
dicit,

Dominum
et sicut

raeura

pa-

tientissimum Jesura, qui

quia ego *) venientera ad

dixerunt
ei

me non
discipuli:
ejus, ut

repello

:"

volebam accedere,
^)

Domine,

quis

peccavit?
et

hic

an parenles

caecus nasceretur?"

ego

volebain interrogare

euin, et dicere:

Domine,

quis peccavit, hic

Esau

an pa-

rentes ejus, ut

sit

^) totus liirsutus, et horridus nasceretur,

ut in utero supplantaretur a fratre?

terrogare de bis
tes Phlll.stini,
et

Sed

si

voluero in-

verbum Del,

et inquirere, statlra niihi li-

calumnias movent.
et

Et ideo nos

relin-

quentes hunc puteura,

vocantes eura inimicitias, ^) alium

fodlamus.

*)

Deest esse" in edd. M.

Merlini:
10.

^) Edd.

Verum
-)

quae sunt

privilegia?

Cur autem
3)

etc.

Rom. IX,

Ev. Joann. Yi, 37.

)

5) Ev. Joann. IX, 2. ^)

Edd. Merlbi

sic.

dd. Merlini

inimicitiam.

238
5.

Origenis
Post '}
liacc, jnqnit,

scminavlt Isaac Iiordeum,

aiitem
illiim

et

invcnit ccntuplinn.
niagniTicatus cst

Bencillxit
ct

Dorninus,

ct

homo,
est

processu major fiebat, quoad

Qnifl
cst,
ct

usquc rnagnns faclus

valdc."

quod

Isaac

liorilcum seminavit, ct

non frumrntum,
ct

benedicilur in

co

quod hordeum
fiat?

seininat,

niagnificatur,

quousque
erat,

magnus

Apparct crgo, quia

nondum magnus

scd posfeaquam scminavlt hordcum, ct collegit ccntuplnm,

tiinc

iactus

est
est

magnus
,

valde.

Hordcum jumentorum
rusticorum.

niaxime cibus
spccies

aut scrvornra
et

Est enira

asperlor,

quae

velut

acuminibus quibusdam
Isaac

contingentcrn stimularc
qui sermo in lege ticum.

videatur.

sermo Dei

est,

hordeum scmlnat,
et

et in Evangeliis triet spiritualibus,

lllum enlm cibum perfeclioribus,

iniperllioribus
et

hunc
cst:

aniraalibus parat:
facies,
et

quia

scrlptum

jjhomines^)
legis,

jumenta salvos

Domlne." Isaac
in

scrmo

bordeum semmat,
centesimiim

tamen

Ipso

boret

deo invenlt
legc

fructuru.
est

Inveuis

enim

in
et

martyres,

quorum

centesimus fructus.

Sed

Doiuinus noster in Evangeliis Isaac, perfectiora quaeque

ApostoHs,
turbis

aulem plcbeia

et

coramunia loquebatur.

Vis auteni videre,

quod

^)

etiam ipsius hordel cibos incst in Evangeliis, *)

cipientibus exhibuit?

Scnptum
Sed

quod

')

secuTido paverit turbas.

cst inclpientes,

illos,

quos primo

pascit, id

hordeaccis panibus pasoit,

in

Postea ^) vero,
triticeos
iis

cum jam

profeclssent

verbo

et

doctrina,

exbibebat') panes.
nedixit Isaac,
et

Scd

post hoc Dorninus, inquit, befactus

cst

mngnus

valde.
fit

Parvus erat
Fit

Isaac

lcge,

sed proccssii leinporls

inagnus.

ma-

1) Genes.

XXVI,

12.
6.

2) Psalra.

XXXVI,

(XXXV.)
*) Cfr. ]Matth.
^) Gfr. Matth.

3) Edd. Merlini: quia.

XIV.

Edd. Merlim: qula. ^) Edd. Merlini: exhibet.

5)

XV.

Genesfn Homtlia
gnus processu tcmporis in proplictis.

239

Nam
et

in sola lege
tecla

nondum
cst.

raagmis

est,

qiiippe

qnae

velamine
vero

Crescit ergo

jam

in prophetis.

Cum

pervenetunc
erlt

lit

ad hoc
valde.

usqiie,

ut et vclamcn

abjlciat,

magnus

Cnm
et

coeperit litera

legis,

velut palea liorest

dei cjus secerni,

apparuerit,
et

quod

spintualls
valdc.

lex,

tunc Isaac raagnificabitur,

fiet

magnus

Vidc

enim,

quia

et

Dominus
millia

in

Evangeliis ')

paucos panes
et

frangxt, et

quod

reficit

populoiurn

quanli

co-

phini reliquiarura supersunt.

Donec
nec

integri
ipsi

sunt pancs,

nemo
augeri.

saturatur,

nemo

reficitur,

panes vldcntur

Considera ergo

nunc, quomodo paucos pnnes

as.siirni-

frangiraus: de scripturis divinis paucos serraones

mus, quot
fuerint
isti

mlllia

hominum
nisl in

saturantur.

Sed

nisi

fracti

panes,

partes
litera

comrninuti a distipulis,
discussa
et

hoc

est,

nisi

minutatira

fuerit

fracta,

sensus ejus ad

omnes non

potest pervenire.

Cuiu autem

pertractare coeperimus, et singula quaeqiie discuterc, timc

tuibae quidem, quantum poterunt, siimant.

Quod
,

aulL'm

non

potuerint, colligendum est ct reservandura

ne qnid

pereat.

Servamiis ergo

et

nos,

si

quid tiirbae capere non

et

possunt, et colligiraus in

cophinis

sportis.

Denique

cum paulo
quanta de

ante freglssemus ^)
illo

panem de Jacob et Esau, pane fragmenta superavcrunt ? Quae nos

ne perirent,
et

diligenter recollegimus,
tis

servaraus in sporipsis

vel cophinis,

usquequo Dominus de

quid eliam
possibile

fieri
est,

jubeat,
vel

videamus.

Nunc autcm quantum

vel

de panlbus coinedaiTnis,
illud
,

dc putejs hainlarnus.
sapientia
,

Tentemus facere etiam

qaod

comrnojict,
luis pulcis, lu
,

dicens: bibe^) aquas de tuis fonljbus

et sit tibi

et

dc
el

fons luus proprius."

Tcnta ergo
ct

auut

dltor,

habere i^ropriuin puteuni,

proprium fontcin:

') Cfr. Matth.

XIV.

2) Edd. Merlmi: freglssera.

3) Prov. V, 15. 18.

240
et lu,

Origenis

cum

npprchcnderis llbrura
proferre

Scripturarum
aliquera

inciplas
,

etiam ex proprio sensu

iDtellecturn

et

secundurn

ea,

quae

in ecclesia ditliclsti, tenta et tu bibere

de fonte ingenii

tui.

Est intra

tc

nalura aquae vivae,

sunt venae perennes,

si

et Jrrigua fluenta ratlonabilis sensus,

modo non
amovere

sint lerra ct
et

ruderibus

oppleta.

Sed
est,

satis

age fodere terram tuam,

tui

purgare sordes, id

iDgcnii

desidlara, et

lorporem cordis excutcre.

Audi

enim, quld
lacrlraara
et tu
:

dlcit Scriptura:

punge) oculuru,
profcit sensura."

et

profert

pungc cor,

et

Purga ergo
tuis

ingeniura luuni, ut aliquando

ct

etlam

de

fonti-

bus bibas,

de
in

tuis
te

puteis

haurias
si

aquam vlvam.
accepisli
in te fons

SI

enim

suscepisti
,

verbura Dei,
,

ab Jesu

aquam vjvam

et fideliler accepisti

fiet

aquac

salientu in vitam

aetemam,

in ipso Jesu Christo

Doniino

nostro, cui est gloria ct

imperium

in saecula sacculoi ura.

Amen.

XIII.
et

De

piiteis,

quos fodit Isaac,

Philistinis.

repleti

sunt a

1.

Solita

erga^) puteos scniper Patriarcharum iu-

venirijus

exercitia.

Ecce

cnira

refert

Scriptura,

quod

Isaac,

postquam benedixit illum Donainus,

opus magnum,
'^

et raagnificatus

est valde, aggressus est

Et

coepit, inquit,

fodere putcos, puteos, quos foderant

pueri ejus in tem*)

pore

patris ejxis

Abraham, sed oppilaverant

XXii,
:

eos

Phill-

) Sap. Sirac.

19.

(Eccleslastic.)
etc.

^)

Edd. Merliai

ergo ad puteos

R,

^) Editi:

foderunt." Sed Mss. Edd. Merlini: foderant.

(v.
c.

ut in

nostro

textu.

*) Editi

edd.

.):

oppiIaverunt .

et

im-

Genesin Homilia
stini,
et

.
ergo
habitavit

241

irapleverant terra.

Prlmo

apud
sed

puteum
alios

visionis, et illuminalus a
et

puteo visionis aggreditur

no\-os puteos
,

puteos aperire:

non priiDum
sunt, inquit,
deterritus",
,

quos foderat pater ejus Abraliara.

Et cuni

fodlsset pri-

mum
ille

puteum: zelati')

eum
nec

Pliilistini."

At

zelo

eorum non
patris ejus,

est

cessit

invldiae:

sed iterum,^) inquit, fodit puteos

quos foderant pueri

eos
Philistlni post

Abraham

et

oppilaverant
:

mortera Abrahaml patris ejus

et

posuit

illis

nomina

se-

cundura nomina, quae posuerat pater

illos

ejiis."

Fodit ergo

puteos, quos pater suus foderat, et qui per malitiani

Philislinorum terra fuerant replcti.

in valle

Fodlt

et alios

novos
ejus
rlxati

Gerararum,^) non quidem ipse, sed pueri

puteura aqiiae
vivae.

et'*) invenit, inquit, ibi

Sed

sunt pastores Gerararura

suara esse aquara
:

cum

pastoribus Isaac,

dicentes
iniquitas.

et

appellavlt

noracn putei:

Inique enira gesserunt cura eo."

litla

Sed

Isaac rccedlt a raa-

eorum, el^)

fodit

itcruin alterum
:

puteum
ct
,

et

pro

ipso nihilominus, inquil, altercabantur

appellavit
et

no-

men

ejus ininiicitiam.

Et

rece5sit inde

fodlt iterum

puteum
pellavit
tavit

aliuiD

et

non
:

sunt rixati de ^) eo.

dicens:

Ideo

et

ap-

nomen

cjus
et

araplitudo:
auxit

quia nunc dila-

nos Deus,

nos super

terram."

Bene

in

quodara loco sanctus Apostolus, considerans myslcriorum

raagnltudinera
rnili

dicil:

et')

ad baec
,

qiiis

idoneus?"
jllo

Siinfe-

modo,

itno longe. disslmill

quanto longe

pleverunt."

etc.

Sed Mss.
15.

ut in nostro

textu.

R.

Cfr,

Genes.

XXVJ,

>) Genes.

XXVI,
:

14.

=) Genes.
quotics

XXVI,
in

18.
c.

^) Aliquot Mss.
edd.

Geraris,"
19. 20.

editis (v.

M.)

legitur:

Gerararum." R.
21. 22.

*) Gcnes.

5) Genes.

XXVI, XXVI,
IT,

^) Desunt verba: dc eo," In edd.

')

M.
16

Cor.

16.
Toi\t. VIII.

Origenis Opera.

242
riores

Origenis
sumus, etlam nos videntes tantara
QuJs enim digne
,

')

in mysterlis

ahitudinein puteorum, dicimus: et -)

ad haec qujs idovel

neus?"

v.ilcat cxplicare,

puteorum
pro puteis

sacramenta tantoruin
referuntur,

vel

corum

qiiae

gesta

nlsi invoceraus

patrem verbi

viventis, et ipse

in ore nostro

verbum dare dignetur,

ut slticntibus vobia

possimus aliquantulum aquae vlvae haurlre ex bis tam

copiosis et Tnultipllcibus pulels?
2.

Sunt ergo putei, quos fodcrunt pueri Abraham,

sed bos Philistini repleverunt terra.

Hos crgo prlnaum

aquas odenuit, ter-

purgare aggreditur Isaac.

Philistini

ram

diligunt.

Isaac aquas diligit, puteos serapcr quaerit,

veteres purgat, novos aperit.

Intuere nostnini Isaac, qui

pro nobis oblalus

rararura
,

est hostla,

venienlem in ') A'allem Gesive sepein,

quam

interpretantur maceriam, *)
,

venientem, inquara
iniiuicitias in
est,

ut

medlum parietem
et

sepiens solvat

carne sua, venientem tollere raacenam, id

peccatum, quod inter nos separat

,

Deum,
,

niace,

riam

quae

est

media

inter nos et coelestes vlrtutes

et

ut

faciat utraque
suis reportet

unum,

ovem
et

quae erraverat
ad
alias

bumcris

ad montes,

restituat

nonaginta

Bovera,
nostcr,

quae non erraverunt.

Hic ergo Isaac salvator

cum

venisset in istam vallem

Gerararum, piimum

*) Sic Mss. Edlti vero (e.

sterii

c.

edd. M.): tantam

my-

altitudinem." R.
2) II Cor.
II,

16.

^) Edd. Merllni: in valle Gerararura.

*)

gitur:

Locus in editis (v. c. edd. M.) corruptus, ubi lemachaeram, ilve sepem, venientem in aquarn ut
,

parlelem sepis solvat et iniinicitias in carue sua, venientem tollere machaerara, id est, peccatum, quo inter nos separat et Deum, raachaeram, quae est rnedia" etc. At Mss. ut in nostro textu, et recte omnino; nisi quod Gerara*' non significet raaceriara," sed peregnnationem, vel "conflictum," vel sectionera.*' Origenes itaque legebat" etc. R.

medium

Genesin Homilia XIII.

omniura
illos

243

patris sui:

legis scilicet et

puteos fodere volult, ') quos foderant pueri prophetarum voluit puteos in-

novare, quos Philistini terra repleverant,

qui terra puteos replent?
Illi

Qui sunt

isti,

siue dubio, qui Jn lege teret

renam

et

carnalem intelligentiara ponunt,

spiritualem

ac mysticam claudunt, ut

neque

ipsi

bibant, neque alios

blbere permittant.

Audi Isaac Dominum nostrum Jesum

:

Chnstum
bae
et

2) in Evangeliis dicentera

vae3) vobis
tulistis

Scrl-

Pharisaei
et

hypocritael
ipsi introistis
,

quoniam
,

clavem

scientiae,

neque
Isti
,

neque intrare volentes

quos foderant

perraisistis."

sunt ergo
terra

qui puleos,

pueri

Abraham

repleverunt, qui legera carnaliter

docent, et*) aquas sancti Spiritus maculant.

Qui puteos
terram

ad hoc habent, non ut aquam proferant, sed ut

ponant.

Hos ergo puteos aggredilur fodere Cura pueri vldeatnns, quomodo eos fodit.
tes sabbato, vellebant spicas, et confricantes

Isaac.

Et
qui

Isaac,

sunt Apostoli Dornini nostri, transirent, inquit, per sege-

mariibus raan-

ducabant.

Tunc

ergo dicebant

ei isti

qui terra repleve-

rant puteos patris ejus: ecce, ^) discipuH tui faciunt sabbatls,

quod non

llcet."

Ille
:

ut

terrenum eorum foderet

legistis,

intellectuin, dicit

ad eos

rion^)
qui

quid

fecit

Da-

vid,

cum

esuriret ipse,

et

cum
et

ipso erant,

qiiomodo

intravit

ad Abiatar sacerdotem,
et

panes

propositionis

manducavit ipse,
care nisi
soVis

pueri sui, quos

non

licebat

mandu-

sacerdotibus ?"

Et
:

his

addidit:

si^) sci-

sui: legis

i'^"u1N quos foderant c. in edd. M.) Vult puteos innovare" etc. prophetarura. Sed Mss. ut in nostro textu. R.

^) Alias (v.

2)

Vox Chrlstum"

deest ia antea

edilis

(e.

c.

edd.

M.), sed reperitur in

3) Luc. XI, 52.

jNIss.

R.

*) "Mss.: et aquas sancti"

etc.

Alias (v.

c.

edd.

M.): et aquam sancti"

') Mattb. XII, 2.

etc.

R.

^) Matth. XII, 3. 4.

') Matth. XII, 7. coll. Hos. VI, 6.

16*

244
relis,

0R1GENJ3
quid
est
:

misericordlam volo,

et

non

sacrlficium.

nunquara utique condcranassetls innocenlcs."

haec quid referunt?
cunt:

Sed

illi

ad

Rixati sunt cuni pueris ejus^ et dl-

non')

est hic

custodit."

Hoc

ergo

homo a Dco, qui sabbatura non modo fodit puteos Isaac quos fo,

derant pueri patrJs

foderat

sui.

Pucr

patiis sui erat jNIoses,

qui
et

puteum
et

legis.

Pueri palris sui

et si

eiant David
,

Salomon,

proplielae,

qui

alii

*) sunt
et

qui llbros

scripscrant veteiis testameiitl, quos lcrrcna

sordlda rcvellet
et

plevcrat intelligentia Judaeoruni.

Quam cum
rlxall

pur-

gare Isaac,

et

ostendere,

quia

qviaccunque lex
suut

proeo
essc

phelae dixcriint, ^) de ip^o dixerunt,

Philistini.

cum

Sed

discedit

ab

iis.

Non

enira

potcst

cura

ils,

qui in puteis nolunt

"^)

aquam

Iiabere, sed terram.

Et

dicit ils: ecce,

relinquetur vobis
et

domus

vestra de-

serta."

Fodlt

ergo Isaac

novos puleos, imo pueri

Isaac fodiunt.
cas,

Pueri sunt Isaac, Matthaeus, Marcus, Lu-

et^) Joannes.

Pueri ejus sunt Petrus, Jacobus, et^)

est

Judas: puer ejus

et

Apostolus Paulus,

qui
liis

omnes

novi testamenti puteos fodiunt.

tur
illl,

Sed

et

pro

altercan-

qui terrena saplunt

nec nova condi patiuntur,

nec vetera purgari.

stollcis

Evangelicis puteis contradicunt,

Apo-

adversantur.
in

Et quoniam
litlgant,

in

omQibus contradihoc Jam ad gcntes

cunt,

omnibus
vos

dicltur

ad eos: quoniam')
ex

indjgnos ibimus."
3.

fecistis

gratia

Dei,

Posl haec ergo fodit tertiura puteum

Isaac, et )

appellavit

nomen

loci

lllius

araplitudo:
et auxit

dicens,

quia

nunc

dllatavlt

no5 Dominus,

nos super terrara."

') Ev.

Joann. IX, 16.

^) Edd. Merlinl

illl.

^) Edd. Merllni: dixerant, de ipso dixerant, rixatl

4) Matth. XIII, 38. ') Dcest et" in edd.

etc.

M.

") Desideratur el" in edd.

Act. XIII, 46.

M.

^) Genes.

XXVI,

22.

Genesin Homiua XIII.

Vere
enira dilatatus est Isaac,
et

245
est

auctum

nomen

ejus

super terrarn,
tatis.

cum

adimplevit ia ^) nobis scientiarn trinitantura in Judaea notus erat^) Dcus,

Tunc enlm

et in Israel

magnum

noraen

cjus

nominabatur, nunc auet in

tern in ^)

omnera terram

exivlt

sonus eorura,

fmes

orbis terrae verba eoriini."

Euntes enim pueri Isaac per

et

universum orbera terrae foderunt puteos,

aquam vivam
DoniinI ^)

oranibus ostenderunt, baptizantcs *) omnes gentes in noraine

Patris,
est terra, et et

Filii,

et

Spiritus sancti."
ejus."

cnim

plenitudo

5ed

et

unusquisque
fodit,
et

nostrura,

qui

vcrbum Dei
quaerit, ex

rainistrat,

putcum

aquam vivam
incipiam
et

qua

reficiat audltores.
et

Si ergo in
iis

cgo vetcrum dicta discutere,

si

sensum

quaerere spiritualem,

conatus fuero velamen legis amoesse^

vere ct ostendere allegorica

quae scrlpta sunt, fo-

dio quidem puleos, scd statlra mihi

movebunt calumuias
continuo
poije

amici literae,
et

et

insidiabuntur ruihl, inimicitias

persecutiones parabunt, veritatern negantes stare

nisi

super terrnm.

Scd nos

si

Isaac puerl sumus, puteos

a litigiosis
et

aquac vivae diligamus

et fontes:

calumnia-

toribus reccdamiis, et relinquamus cos in tcrra,

lignnt.

quam

dl-

Nos vero nunquam cessemus puteos aquae

et

vlvr.e

fodiendo:

nunc quidem

vetera
illi

nunc etlam nova

scrihae,

dJs-

cutiendo, efficiaraur similes

qiio

evangelico

de

Doininus

dixlt,

qula proiert^) de tliesauro suo nova

et velera."

Scd

et

&
,

quis

eorum me nunc

audiat dispuDostra
:

tantem, qui saeciilarcs litcras novlt,

sunt
i&tn,

diclt fortassc:

quae

dicis

ct

nostrae

artis

crudllio

cst

haec

') Dceideratur in" in edd.

M.

>) Cfr. Psalm.

3) Psalm. *) Matth.
) Psalm.

LXXVI,

1.

(LXXV.)

XIX, 4. (XVHI.) XXVIII, 19.

XXIV,

1.

(XXIII.)

) Matth. XIII, 52.

246
ipsa,

Origenis
quac disputas
litcs

et

tloces,

nostra

eloquentia

est.

Et

rnovet raihi

velut Phllislinus qiiidarn, dicens, quia in

et

nico solo fodisti puteum,

care,

videbitur sibi merito

vlndi-

quae propriae terrae sunt. Verum ad haec ego rePliilisti-

spondebo, quia liabct omnls terra aquas, sed qui

nus
est, et terrena sapit,

nescit

in

omni

terra

invenjre

aqnam,

nescit in

omni

aninoa inveniri ') rationabilem scn-

eura et iraaginem Dei, nescit fidem, pietatera, religionera

posse in omnibus

inveniri.

Quid

tibl

prodest habere
et

cruditionem,
nescire loqui?

et

ncscire

ea uti, et

habere serraonem,

Istud
terra

opus proprie puerorum Isaac

id

est,
est,

qui

in

omni

fodluut puteos aquae vlvae,

et

animae vcrbum Dei loquuntur,

cturn.

invenlunt fruIsaac

Denique

vis

videre,

unus

pucr

quantos

puteos in terra alienigenarum foderit?

Vide Paulura, qui

ab Hiernsalem in

circultu

usque ad Illyricum replevit^)

siogulos istos puteos persecu-

Evangelium DeL
tiones

Sed per

passus est Philistlnoruni.

raihi
?

Audi ipsura dicentem

Lystris/'

quanta^)
in

acclderunt Iconii, *)
caesus
besllas? id
est,

quanta
est?

Epheso

Quoties

et

quoties

lapidatus

Quolies pugnavit
exiret

ad

sed

permanslt

usquequo
totius

ad

latitudinem,
latitudine')

usquequo
collocaret

or-

bis

terrae

ecclesias
est,

Sic

ergo

putei,

quos fodit Abraham, id

Scrlpturae veteris tesxve

stamenti, repleti sunt terra a Pbilistmis,

a ) raalis

doctoribus, scribis
potestatibus:
et

et Pbarisaeis,

sive

etiam adversariis
,

obturatae sunt

eorum venae
sunt.

ne polum
populus

praebeant
Ille

his,

qui ex

Abraham

Non enlm

blbere potest de scripturis,

sed sitim patitur verbi

*) Alias

(v.

c.

in edd.

M.): invenire rationabilem

sensum ad imaginem Dei."

2)

Rom. XV,

19.

At Mss. ut in nostro 3) Tlm. III, 11.

etc.

textu.

R.

*) Edd. Merlini: Iconio, Listris

^)

Edd. Meriini: latitudinem.

*) Deest a" in edd.

M.

Genesin HoMitiA XIII.

Dei, donec venlat Isaac, et aperiat eas,
sui.

247
ut bibant pueri
,

Gratia ergo
est:

filio

Abrahami Christo
et aperuit

de quo
filii

scri-

ptum
filii

liber') generationis Jesu Christl,

David,
Ipsos

Abrahara:" qui venit

illis,

nobis puteos.

enim aperiebat
ardens erat in

quidicebant: nonne ^) cor nostnira

,

nobis

cum

aperiret
et''}

nobis

Scrlpturas

?'*

Aperuit ergo hos

slcut

puteos,

vocavit

eos,

inquit, ^)

vocaverat eos

Abraham

pater suus."')

immutavit vocabula puteorurn.

ses

Et

est

mirutn,
et

Non enim quodMo-

etiam apud nos Moses appellatur,

propbetae unusenira Christus In

quisque suo nomine appellantur.

iis

Non

nomina, sed

intelligentiam

commutavit,

Comioutavit

autem
lis,

in eo, ut jara ultra

non attendamus

Judaicis fabu-

et genealogiis infinitis, ^)

quia a vcritate quidera au-

ditum avertunt, ad fabulas autem convertuntur."

ergo puteos,
ramiis
et

Aperuit

docuit nos, ut
sciamus,
ejus.

noa

in aliquo loco quae-

Deum,

stl

quod

^) in

omni

terra offertur
est

sacrificium

nomini
neque

Nunc

enira

illud

terapus,

quando

veri adoratores adorant patrera,

neque in Hiero-

solymis, )
ritate.

in raonte Garizim, sed in spiritu et ve,

Non
est

ergo in loco

neque

in

terra habitat Deus,

requiri^,

sed in corde habitat.

Et

si

locum Dei

cor

munet inillls

dum
diclt,

locus ejus.

In boc naraque loco habltatururn se

ait:

cum per
:

propbetaru
ipsi

habitabo ^) in
et

iis

ambulabo
Deus,

et

erunt mihi populus,

ego

ero

dicit Doiriinus."

Vide ergo

quia forte

etlam in

) Matth.

I,

1.

^) Luc.
18.

XXIV,

32.

3) Genes.

XXVI,

*) Desideratur
^)

mquit" in edd. M.
ejus.

Edd, Merlini: ^) Edd. Medini: tant, ad fabulas" etc, ') Edd. Merlini:

12.

infinitis.

Qui

a verltate

avei-

Cfr. II Tira. IV, 4.

quia.

Cfr. Malach.

I,

11.

Cfr. ev. Joann. IV, 21. 23.

9) Levit.

XXVI,

2 {8

OlUGENIS
est

uniuscujusque nostrura anirna

quidnni
coelestls

putcus aquae vivae,

latens,
et

est

sensus,

et

imago Dei

liunc

puteum
terra,

Philistlni, id^est,

potestates adversae repleverunl

,

Quali terra?
,

Garnalibus sensibus

et terrenls

co-

gitationibiis

et

propterea poilaTimus imaginem terreni.

tcrrcni,

Tunc

ergo

cum portaremus imaginem

Philistim
ve-

repleverunt terra putcos nostros.

nlt nostcr Isaac, siisciplafnus ejus

Sed nunc quonlara

adventum,
iis

et
:

fodiamus

puteos nostros

et

abjlciaraus
,

ab

terrara

purgemus

eos ab oranibus sordibus

teis et terrenis, et

et

a cunctls cogltationibus luiis

invenicmus in

aquam vivam,
Vlde, quanta

illam, ')

de qua

dicit

Dorninus: qui-) crcdit in rae,

fliient

ilumina de
slt

vontre ejus^)
ralitas

aquae vivae."

llbe-

Dornin!.

Puteos
exiles et
et

repleverunt Phiiislini,

ct

vcnas

nobis aquarura
bis fontes
4.

tcnues invideiunt,
flumina.

et

pro

hls

no-

rcdduntur

Si eigo et vos hodie haec

audiunlosTideliter per-

ciplatls

auditum, operatur

et in

vobis Isaac, purgat corda

vestra a terrenis sensibus,

et videntes

haec tanta mysteria

in inlelle-

In scripturls divlnls esse latentla,

proficletis *)

ctu, et proficietis in splritualibus sensibus. ipsi csse doctores

,

Inciplelis etlam

et

procedent

e.x

vobis flumina aquae

vlvae.

Adest enlm
ut

Verbum Dei,
fontem
vivuni.
et

et

haec nunc ejus

est

operatlo,
terram,

de anlraa unluscujusque nostriim removeat

Intia
te

et aperlat

enim

est,

et

non
Et

extrinsecus venit,

slcut

regnum Dei

intra te est.
in-

raulier illa,^)

quae perdiderat drachmara, non iilam

^) Alia.s (v.

c.

in edd.

M.)

illara

quam

dlclt" etc.

Mss.

jjillam,

de

qiia dicit" etc.

B.

2) Ev. Joann. VII, 38. coll. Jesal. LVIII, 11.

3) Edd. Merllni: *) Alias (v.

et proficitis" etc.
c,

ei.

in edd.
:

M.):

proficitis
,

intellectu,
et profi-

INIss.

proficietis in intellectu

cielis"

etc.

R.

*) Gfr. Luc.

XV,

8.

Genesin Homilia XIII.

Tcnit exsrinsecus, sed in dorao sua,

249

posteaquam accendit
et iramimditils,
et

lucernarn

et

mundavlt domura sordibus

et

quas longi teraporis ignavla

ibi invenit
sl

habetudo congesserat,
si

drachmam.
tibl

Et tu ergo

accendas lucernam,
et

adhibeas

illuminationera Spiritus sancti,

in lu-

niine ejus vldeas luraen, invenies intra te dracliraain.

tra te nariicrue est collocata

Jn-

imago

regis

coelestls.

Cum

enim

faceret

slmilltudinein

exinnsecus,

hominem ex initio Deus, ad imaginem et suam fccit eura et hanc iiiiaglnera non scd intra eum collocavit. Haec in te A'ideri
:

non
et

poterat,

donec doraus tua sordzda

erat,

imrnunditiis
te erat si-

ruderibus replcta.
sed

Iste fons scientiae intra

tus,

non poterat

fluere,
in te

quia Philistinl replcverant

iiriaginem
terreni.

eum

terra, et fecerant

Sed tu
his

portasti

quidera tunc ira.iginem terreni,

duuc vero

auditis ab illa

omnl moie

et

oppressione terrena per Vercoelestis in te splendescere

bum

Dei purgatus, irDagiuem

facito.

Haec ergo imago

Dei

est,

de qua dicebat pater ad

fillum: faciaraus*) hominerit

ad iruaglnera

ct slmilitudi-

nem
quia

nostram."
talis

Filius

est pictor

hujus imaginis.

Et

ac tantus est pictor,

imago

ejus obscui-ari per

iucuriam potest, delcri per

inalitiara
te,

non

potest.

Manet
depinco-

enim

seiriper irnago

Dei in

llcet tu tibi ipse

superdu-

cas iraaginem terreni.

g!s.

Istara

picturam tu

tibl ipse

Cum

enira tc llbido fuscaverlt,

induxistl

unum

loicra terrenura.
ct alluin.

Si vero et avajitla^) aestuas,

raiscuisli

Sed
ct

ct

cura te ira sanguineum facit, addis ni-

hilorainus

tertiura colorern.
ct iinpletatis alius.

Superbiae quoque

alius

additur fucus,

Et

slc

per^) siagulas
congre-

quasque

raalitiae specics, velut dlversis colorlbus

) Genes.

I,

26.

^) Sic deas." R.
(v.

INIss.

Alias

(v.

c.

in

edd.

M.)

,,avarltiac stu-

c.

^) INIss.: ,,per singulas quasque malitiae species." Editi edd. .M.): per singulaj quasque inalitias." R.

250
gatls,

Origenis
hanc jraaginem
tcrreni,

quam Deus

in te

non

feclt,

tu tibl ipse depingis.

bis
ille,

Propterea ergo deprecandus

:

est

no-

qui dicit pcr prophetatn

et

ecce ') ego deleo slcut

caliginera
,

nubcra iniquitates tuas,

sicut

peccata tua."
qui ex fucis
iraago
illa,

Et cura
quae

deleverit

omnes

istos in tc colores

nialitiae surnli siint,

tunc resplendebit in te
cst.

Dco

crcata

Vldes crgo

-)

quomodo

divinae

scripturae forraas inducunt ct figuras,

quibus ad agnitioVis adhuc et

li-

ncm

vcl piirgationcra

sui

anima doccatur.
?

aliam vldere forraam hujus imaginis

terae, quas

Sunt quaedara

Deus

scrlbit,

quaedara

llterae,

quas nos scri-

bimus.
dlcentera

Peccati literas nos scribimus.

:

Audi Apostolum
erat chi-

delens, ^) inquit,
in decretis,

quod adversum nos

rographum

quod

erat contrarium nobls, tulit

illud de medio, affigens illud cruci suae."

Istud quidem,

quod
fuit.

dicit

cbirographura

peccatorura nostrorum cautio

his,

Unusquisque etenim nostrum, in

quac delinquit,

efficitur debitor, et peccati sui literas scribit.

Quia

et in

iudicio Dei,
dicit apertos,

quod Danlel
slne

*)

consedisse descrlbit,

libros

dubio qui peccata hornlnura contine-

rent,

Hos

ergo ipsi nobis scribiraus per ea, quae dellnrei et illa

quimus.

Hujus enim
de
:

imago
,

est,

quae in Evan-

gelio dicilur

villico iniquitatis

qui ad
et

unuinquemque
sedens scribe
,

debitorem

dicit

accipe^)

literas tuas,

octoginta," et cetcra, quae referuntur.

'^des ergo

quia

unlcuique dicitur

accipe llteras tuas."

literas

Unde

constat

nostras^) literas peccato,

Ita

autem Dei

justitia scribi.

enim

dicit

Apostolus: vos ') enim

estis epistola scri-

') Jesai.

XLIV,
II,

22.

^) Deest ergo" in edd. *) Cfr.

M.

3) Coloss.
*) Luc.

14.
7.

Dan. VII.

XVI,
c,

^) Alias (v.
cati, literas

in edd. INI.): nostra3 esse literas pec-

autem
II,

justitiae

Deus

scribit."

At Mss, ut in

nostro textu. R.
') II

Cor.

2. 3.

Genesin HoohuA XIII.

pta

251

non

atramento, sed spiritu

Dei

vivi,

non

in

tabulis

lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus."

te literas

Habes ergo
Sl

in

Dei,

et

llteras Spiritus sancti.

vero

delinvide,

quas, ipse tibi conscribis peccati clurographuin.

quia,

Sed
et

cum semel

accessisti

ad crucera Chrlsti,

ad graet

tiam baptismi, chirographum

fonte baptismi deletum
deleta sunt,
est.

tuum

cruci affixum,
rescribas ultra
,

Non

qiiae
te

nec repares,

quae abolita sunt, solas in

serva litcras Dei, sola in te permaneat

sancti.

scriptura Spiritus

Sed redeamus ad

Isaac

et

fodiaraus

cura ipso
etiamsl

puteos aquae vivae:

rixanlur,

etiamsi

obsistunt

Pbilistinl,

nos tamen perseveremus cum ipso puteos fo-

dlendo, ut et nobis dicatur: bibe ') aquara de tuis fontlbus, et de tuis puteis:" et in tantum fodiamus,

ut su-

perabundent aquae putei in

nobis
sxifficiat scientia

plateis nostris, ut
,

non solum
doceaet

Scripturarum

sed

et alios

mus,

et alios

instruamus,

ut bibant liomines,

bibant

pecora.

Audiant prudentes,
et

audiant siniplices
est

quique:

sapientibus

insipientibus debitor
et

doctor ecclesiae,
quia
et

potare homines, potare debet

pecora:

pro-

pheta

dicit

horames ^)

et et

jumenta salvos

facies,

Doet

mine:' illurainante nos,

purgante corda nostra ipso

est

Doraino Jesu Christo salvatore nostro, cui

imperiurQ in saecula saeculorura.
Araen.

glona

Prov. V, 15.

^) Psalm.

XXXYI,

6.

(XXXV.)

252

Origenu

XIV.
Isaac

Dc

co

quod apparuit Domlnus

ct
clc

ad puteura

jiirnmenli,

pacto,

quod composuit cura

Ablrnelcch.
1.

Scriptura cst in proplieta ex

persona Domini, di-

ccniis: et') in rnanlbus

prophetarura asslmllatus surn."

Qui

scrrao illud indicat,

quod, cura unus sh Dominus

nlliil

noster Jesus Christus pcr substantlara suam, et

aliud

quara

filius

Dci

slt,

In figxiiis

tamen,

et

formis scrlpturagratia, slcut in

rum, varlus ac dlversus ostenditur.

superioribus cxposulsse nos meiTilni,

Verbi

quod

ipse fuisset in

typo Isaac,
arics

cum

offcrretur ad bolocaustura, ipslus

tamcn

et

formara tencret.

Ego ampllus
et

dlco,
ei

quod
:

in angelo,
injlclas

qul locutus est ad

Abrabam,

dlcit

ne ^)

nianum tuam
dicit

in
:

puerurn:" ipsc ostenditur, quia iterum

'^)

ad

eum

propterea

quod

fecisti

verbum boc, be-

nedicens bencdlcam te."

in Pasrlia, ipse dicitur,
et pontlfcx,

Ovis, vel agnus, qul immolatur

et oviura pastor *) ipsc signatur:

qul

offert

sncriricium,

nibiloruinus ipse deipse appellatur,

scrlbitur.
ct

Sponsus tanquam Vcrburn Dei

tanquara sapientla ipse rursus sponsa nominatur: sicut

et pioplieta dicit ex

persona ipsius: tanquam ^) sponso

posuit mihi mltrara, tanquara sponsara adornavit rac or-

namento:"

et

inulta

alia

quae nunc

interira

persequi
et tera-

longum

est.

Sicut ergo ipse Dorninus pro

loco

pore, formani sui slngulis quibusque accoramodat causis

ita etiara

sanctl,

qui

ejus

typum gerebant, pro

locis et

>)

Hos. XII, 10.

2) Genes.

XXIi,

12.

3) Genes. XXII, 16. 17.

*)
ijfex

Edd. Merlini

pastor.

Ipie

signatur

et

pon-

etc.

*) Jesai. LXI, 10.

Genesix Homilia XIV.

tcmporlbus
ct

253

causis, raysteriorum figuras egisse credendi

fleri

sunt: slcut et nuiic

tatura
est

in Jsaac

videmus, de

quo

reci-

nobis
et

adscendit, *)
ei

inqult,

inde ad puteura
illa,

juramenti,

apparuit

Doniinus nocte
patris tul, noli

et

dixlt

Ego sum Deus Abraham

enim
sura, et

timere.

Tecum

benedicam

te,

et

multipllcabo semen tuum,

propter

Abrabam patrem tuum."

filius

Hujus Isaac duas no,

bls figuras exposiiit

xlt,

Apostolas Paulus:^) unara

,

qua

di-

quod Tsmael quidem

aliam

Agar, populi secundum

est,
et
"*)

carnem, Isaac veio populi, qui ex fide

net:
et
,

fornjam

te-

qua
:

ait:

non

')

dixit

seminibus:

quasi in multis, sed

est
sti.

scinini

tuo:

tanquara

uno

qui

Christus."
Chi'istiira

Tenct ergo Isaac populi

figiiram, et Chri-

autem tanquam Yeibum Dci, non solum

est et

Evangeliis loqui, sed et in lege certum

tls.

propheperfectos
in lege

Verura

in

lege incipientes

in Evangelils
\'^erbl,

docet.

Et Isaac ergo formam nunc

quod

vel prophetis est, tenet.

2.

jjAdscendit^) igitur Isaac

illi

ad puteum juraraenti,
legis et

et

appantit

Dominus.

Adscensionem
esse,
et
et

ante

jam

dlximus ornatura terapli

eorum, quae

inibi dlvlna

gerebantur obsequia.
legis

Potest
et

augraentura prophetarum
forte

adscensio norainari:

propterea
et Ibi

ad pute.um
ei

juramenti adscendlsse dlcltur,

nus.

apparulsse

Doniiet

Nam

per prophctas juravlt ^)

Dorninus,

non

poenllcbit,

quod

ipse

sit

sacerdos in aeternum

secundum
Et')

ordinem Melcliisedech.
est ei

Ad
eo

puteura ergo juramenti visua

Deus, futura

in

promissa confirraans.
et

aedificavlt ibi altare Isaac,

ct fixit Ibi

invocavit

nomen Domini,
ibi

tabernaculura suuni.

Foderunt autem

pueri

) Gcnes.

XXVI,

23. 24.

2) Cfr. Galat. IV, 22. scqq. *) Edd. Merllnl: ex. ) Psalm.

^) Galat.

III, 16.

) Genes.

CX,

4.

Genes.

XXVI, XXVI, 25.

23. 24.

254
Isaac putcura."

Origenis
AcJificat quidera
Isaac

etiam

altare in

lcgc,

ct

figlt

tabernaculum
figlt,

smim.

In Evangeliis vero,
aedificat,
et

non taLcnaculum
mcntura
collocat.

sed

domum

funda-

Audi

enlra

dlccntcm Sapientiam de
sibi

ccclesia: sapientia, *) inquit,

acdificavit

doniuni,

ct

supposuit septcra coluranas."

Audl de

lioc

etiam Pau-

nere praeter id,

stus."

lum diccntem: fundarnentura ^) cnlm nemo potest poquod positura est, qui est Jesus ChriUbi ergo tabernaculura
est:

cst,

etlarasi figatur,

sine

dubio resolvendum

ubi vcro fundaraenta sunt, et su-

pra petram acdiTicatur domus,

inus
illa.

nunquam

resolvitur do-

Fundala

enlra est supra pctrara.

Fodit taraen

et ibi

putcura Isaac, nec unqiiam cessat puteos fodlendo,'

et

donec orlatar^) fons aquae vlvae,

laetificet *) clvitatem
3.

fluminis irapetus

Dei.
ille,

Sed
,

et

Abimelech,

qui dudura bonoraverat

suis
venistis

Abrahara

venit

nunc cum amlcls

illis

de Gerarls ad

Isaac: ct *) dicit

Isaac:

quid

ad

me?
illi

Vos
re-

enim

odistis

me,

et ejecistis

me

a vobis.

Ad

haec
est

spondent: videntes, ^) inquiunt, vidimus, quia

inus tecura, et dixiraus
:

Domi-

fiat

conjuratlo inter nos et te, et

constituaraus tecum pactura, ne facias nobiscura maluiD,"

et celera. Iste

Ablmelecb, ut video, non semper pacem

dissidet,

habet curn Isaac, sed allquando

requirit.

aliquando pacem

Si merainistis,

quoraodo in superloribus diximus

et sa-

de Abimelech, quod personam teneat studiosorum

pientiura saecuH, qui per eruditionem philosophiae, multa

)
3)

Prov. IX,
IVIss.:
:

1.

2^)

Cor.

III,

11.

Meilini

or;atur." oriatur,"

Edlti:

fodiatur."

R.

Edd.

*) Cfr. Psalra.

XLVI,

4.

(XLV.)

') Genes. ^) edd.

IVIss.
:

XXVI,

27. 28. 29.

c.

M.) pro inqulunt" habent

videntes, inquiunt, vidimus" etc. Editi (v. iuquit ," et pi^o noraala.'*

biscum malum" exhibent nobiscum

R.

GENEsm HoMiLiA XIV.

etiam
ex
veritate

255
potestis,

coniprehenderunt,

intelligere

quomodo
est,

hic cura Isaac,

qui Verbi Dei,

in

quod

in lege

tenet figuram,

neque
in pace.

dissensione seraper potest

esse,

neque semper
lcgi

Philosophia enim neque ia

est,

omnibus
sona.

Dei contraria

neque in oranibus con-

Multi enim philosophorum

unum

tsse

Deura
legl

qui
Dei.

cuncta creaverit, scribunt.

In hoc consentiunt

Aliquanii etiam hoc addiderunt,

quod Deus cuncta per

et

Verbura suura

et fecerit, et regat,

Verbum Dei
legi,

sit,

quo

cuncta inoderentur.
Evangeliis

In boc non solura

sed^) etiam
et physica,

consona scribunt.

Moralis

vero

quae dicitur philosophia, pene omnia, quae nostra sunt,

sentiunt.

Dlssident vero

a nobls

materlani coaeternam,
rare mortalia,
spatia cobiberi.

Dissident,

cum Deo dicunt cum negant Deum

cum
et vitas

esse

cu-

sed provldentiara ejus supra lunaris globi

Dissldent a nobis,

nascentium
cura sera-

ei^) stellarura cursibus pendunt.

Dissident,

piternum ^) dlcunt hunc mundurn,

nullo fine clau-

dendum.
vel

Sed

et

aha pluriraa sunt, in quibus noblscuiu

concordant.

dissident,

vel

Et ideo Ablmelech,

se-

cundura hanc
aliquando

figurara,

allquando in pace essc cuin Isaac,

dissidere

descrlbitur.

Sed

et

hoc non puto,

quod

otiose Spiritui sancto, qui haec scribit, curae fuerlt

coraprehendere,
id
est,

quod duo

alii

cum Ablmelech
et

venerint,

Ochozath*) gener
Interpretatur

ejus,

Phicol, dux exercltus

et

e]us.

autem Ochozath: tenens,"

ipse

Phi-

col:
rex."

os

omnium;"
tres,

autem Abimelech

pater raeus

Qui

ut ego arbitror, imaginem totius philo-

sophiae tenent,

quae apud eos in

est,

tres

partes

dividitur,

loglcam, physicani, ethicam, id

rationalem, naturalem,

*)

Edd. Merlini: sed

et evangeliis etc.

2) Deest ex" in edd.

M.
et Ficol."

^) Edd. Merlini: perpetuum.

*)

Edd. Merlini consUnter: Ocho2ach'

256
raoralem,

OaiGENis
Piatlonalls e^t illa,

quac

Deum

patrem omnium
quae
fixa

confitetur, ut est Abirnelech.

est, et

USaturalls illa est,

tenet

omnla, velut naturae

ipsius

viribus

nitens,

quam
est,

profiletur Ochozath, qui dlcitur tenens.*'

IMoralis
et

qiiae in ore cst

omnium,

et

ad omnes pertinet,
,

pro communl

siinilitudine praeccplorura

in

orunlum ore

vcrsatur, quara dcsignat isle Phicol, qui os

omniuia"

in-

lerprctatur.
inslituti,

Hi ergo orunes

in

hujusremodi cruditionlbus
ct

veniiint

ad legem Dei,

dicunt: videntes ') viet

diraus, quia est

ratio Inter
iie

Dominus tecum,
et Inter te,

diximus

fiat

conju-

nos

et constituaraus teciim

pactum,

facias

nobiscurn^) luala, sed qucraadraodum nos te

ita

non

suraus exsecratl,
isti

et tu

bcnedictus Doiuino."

Pos-

sunt quidera
et praevcnire

tres,

qui paccra requirunt a

Verbo Dei,
figuram te-

cupiunt pacto societatem ejus,

qui ex
et

nere

magorum,
videntes

Orientls

partibus veniunt eruditi

et

paternis libris,

institutionibus Tnajorum,

dicunt:^)
,

quia

vidiraus

natum

regexo

et

vidlraus

quia
et si

Deus
quis

est cura ipso,

ille
,

et veniraus

adorare curn.

Sed

est,

qui hujusceraodi eruditionibus institutus, vierat

dens
sibi,

quia

Deus

in

Christo,

ruundum

reconcillans

et

admiratus operura ejus majestatem, dicat: ,,vlden-

tcs *) vidiraiis, quia cst

Dominus tecum
Accedens
')

et dixiraus

fiat

conjuratio iuter nos."

necessarlo dicit
:

enim ad

legera

Dei

jjjuravi*^) et stalui,

ut custodiam

man

data tua."

')

Genes.

XXVi,

28. 29.
cfr.

Edd. M. et R. hoc loco, nobiscum raala."

2) 3) Cfr. Matth.
II,

pag.

254.

not.

6.

2.

4) Genes.

XXVI,
c.

28.
!^I.)
:

') Alias (v,

in edd.

Adscendens," sed

jVlss.:

Accedens." R.
^) Psalm.
statui cusiodire

CXIX,

106.

Edd. Merlini:

juravi

et

maadarta tua.

GENESm HoMiLiA XIV.

4.

257

Sed quid petunt?

:

,,Ne') faclas nobisj^) inqui-

unt,

mala

sed sicut nos te exsecrati

non sumus,

ita et

tu

benedictus

Domino."

Reraissionera

peccatornra per

liaec

deposcere rnihi videntur, ne recipiant mala.

Benevide,

dictionera postulant,

non rctrlbutionem.
fecit illls,
inqiiit,

Denlque
convlviuin

quid sequitur.

Et

^)

maest

gnum

Isaac: et nianducavci-unt et bibcrunt."

,

Certum

cnlra, quia qui ministrat verbiira

sapientibus et insipienexliibet,

tibus dcbilor

est.

Quia ergo convivlum sapientibus

idcirco dlcitur, quia

feclt.

non parvum, sed magnura

sis

conviviuru

Et

tu, si

non

adhuc

par\-uliis,

et lacte

non

in-

digeas, sed exercitatos deferas sensus,

riraa praemissa,
nias,
fit

ct

eruditione plu-

ad intcUigentiara
convivlura

verbi Dei capacior ve-

eliam

tibi

magntira.

Non

tibi

olera

languidorum parabitur
vuli nutriuntur,

cibus, nec lacte nutrieris,

tlbi

quo par-

sed faciet
tibi

rainister verbi

convivium

magnum.
feret tlbi,

Loquetur

sapientiam, quae iuler perfectos

in niysterlo *)

profertur, sapientlara

Dei

absconditara pro-

quara
tibi

ncmo
et

principnra hujus saeculi cognovit.

hoc,-

Revelabit

Christum sccundum
scieutiae
,

quod
tecum
qiiia

in eo

omnes
Faciet

tliesauri sapientiae,

abscouditi
ipse
tibi,

sunt.

crgo
s'i

tibi

conviviura rnagnura

et

epulabitur,
^) potui
:

te

non

inveniat taleni, ut dicat

non

vobis loqui quasl spiritualibus, sed quasi carnalibus

tanes-

quam parvuHs
cam."
sint inter
les
cstis,

in Chrislo lac
dicit,

vobls

potum

dedl,

non

Corinthus hoc

quibus

et addit:

cuin^) enira

vos contentiones, et dissensiones, nonne carnaet

secundura

hominem
29.

ambulatis ?"

Istis

non

')

Genes.

XXVI,

2) Edd. M. et R. hoc loco: (cfr. pag. 256. not. 2.) Tiobis, inquiunt, mala."
3) Genes. *) 5) ^)

XXVI,

30.

Edd. Merliui: ministeno.

I

Cor.
Cor.

III, 1. 2.
III, 3.

Origenis Opera.

Ed. Ruaei
VIII.

dissentiones.

17

258
fecit

Origenis

niagnum convlviimi
,

Paiilus, in tanturn, ut,

cum

csset

npud eos

et egercf, nulli oncri csset,

:

nec paneru

gratls

ab aliquo inanclucaret
eranl,
Taiii ')
iioctc
et
ilie

scd sHjI

rt

omnibus, qui secuin

laborantes nianus suae ininistrarent.

crgo

longe

aboiant Corintliii,

quibus
vel

magnum
cxiguum

convlviuni

fieret,

ut^) ne roiiiimuin quidem,

apud cos praedicator verbi Dii poluerit baberc convivlum.

Qul vcro
talos ad

sciunt audirc perfcctiiis

qui ciuditos et excrciscnsus,

istis
fit

audicndum verburn Del deferunt

:

naagnum conviviura
lura epulatur,

cnrn

istis

epulatur Isaac, et non so-

sed et surgcns

cum

jurarnento
et

iis

pacera
tali

de futuris promiltlt.
fide accedcre

Orermis crgo

nos

tali

mente,

ad audiendum verbuni Dei, ut faccre

iiobis
'')

dlgnetui" conviviura

magnum,

Saplentia cnlm jugulavlt

hoslias suas, raiscult in cratere vinura

snum,

et raisit ser-

vos suos,"

qui oranes quotquot invenerint, perducant ad

convivium suum.
viuni Sapientiae

Tantum
non
non

est

ut et nos ingrcssi convi-

rursura nobiscum induraenta insiinfidelitatis veste circumdalj,

pientiae deferarans,

non

peccatorum
cordis
leraur,

rnaculis fuscati: sed in simpllcitate ct puritate

,

amplectaniur verburn
qui
est

et

divinae sapienliae farau-

Christus Jesus,

Dominus

noster,

cui cst

gloria et

imperium

in saecula saeculorum.

Araen.

^)

Edd.

jNIeilini:

Tantura ergo

etc.
etc.

2) Edd. Merlini: ut ncc

minimura

3) Prov. IX, 2. 3.

Genesin Homilia XV.

259

XV.
et') ascenderunt ex Ae-

Dc

eo,

quod

scriptura

est:

gyplo, et venerunt in terram

Canaan
,

ad Jacob patrem
fdius tuus Jo-

suurn,

et

nuntiaverunt
vidit, et ipse

el

dicentes

quia

seph

principatum
Aegyptl."

aglt totius terrae

1.

Observandura

est ^)

nobls

scripturas

sanctas le-

gentibus, qtioraodo in singulis quibusque locis adscendere

ponatur, ^)

et

descendere.

SI enira dil'gentius considerefere in sanctura quis io-

inus, invenieraus, quia

nunquam
Quae

cum

dicitur

descendisse,

neque ad vituperabilem

con-

sccndisse memoratur.

obscrvationes ostendunt scriinerudito et

pturara divinara
agresti

non

ut plunmls videtur,

sermone

compositam, sed secundum disciplinara

dlvinae eruditionis aptatara, ncque tantura bistoricis narrationibus,

quantura rebus

ct

sensibus mysticls servien-

tem.

'*)

Invenies ergo scriptura eos,

qui ex semine Abrafilios

hara nascuntur, descendlsse in Aegyptum, et rui-sum

Israel adscendisse

de Aegypto.
,,adscendit ')

Denique
autera

et

de ipso Abra-

bara

slc dicilur:

Abraham dc Aegyejus erant, et

ct

pto, Ipse et uxor ejus,

et orania,

quae

Lot
dici-

cura ipso in desertum."

tur,

,
^)
invenlcs.

Tum
et

dcinde

de Isaac
ei:

qula apparult^)

el

Doniinus, et dixit

ne descen-

das in Aegypturn."

Sed

Ismaeb^ae, ") qui portabant

ipsi

et resinara, et

guttam, et

ex semine Abra-

^) Genes.

XLV,

25. 26.
est.
c.

Edd. Merlini: nobis

^) Mss.: ponatur." Editi (v. rnoratur." R.

*) Sic Mss.

edd.

M.)
:

corarae-

Ergo

Alias (v. c. in edd. M.) scriptura est eos" etc. R.

1.

servientem
2.

5) Genes. XIII, ') Gencs.

^) Genes.
25. scqq.

XXVI,
17*

XXXVII,

260

Origenis
crant, in

ham

Aegjptum descenderc
in

referuntur,
dicilur.

cum

quiet

bus Joseph
post haec
:

dcscemlisse

Aogyptum
ad

Sed

videus, ') inquit, Jacob, qiAa est

,

coramcrcium
quid
desi:

frumenti in Aegypto
des eslis?
descendlte

dixit

fdios suos:

ut

Ecce audio, quia

illuc,

est

fruraentum in Aegypto

et

emite nobis cscas, ut vivamus, t

:

non
Sane

luoriamiir."
tres Josepli

Et paulo post

dcscenderunt, ^) inquit, frafrunicnlura."

et
,

Acgyptum

coin{)nrarc

cura d-etenlus fuisset Siraeon ia Aegypto,

tres Jus dimissi

novera fraest

reverterentur

ad patrem

non
:

scri-

ptum
tes,

quia
luquit,

adscendenint

ex Aegypto,
asinos

sed

imponenabierunt."
frater
et

^)

frumentura super

suos

Neque enim digne

anlmo
bantur
solliclli,

dicerentur adscenderc,
cura

quorura
et ipsi

vinctus tenebatur ia Aegypto,

velut

quo

mente

quibusdam

carltatls vinciilis crucia-

adstrlcti.
et

Cuni autcm recepto

'*)

fratre,
,

et

agnito

Joseph, sed
titia

Benjaiuiu

oculis cjus oblato

ciim lae-

revertuntur, tunc dicitur,

qula

adscenderunt ^) ex

Aegyqpto, et A'enerunt in terram

Canaan ad Jacob patrem

principatum ')

suum."

Tunc
filius

etlara,
tiuis

quando dicunt ad patrem, quia

vlvit,

Joseph^)

et ipse

aglt to-

tius terrae Aegypti."

Necessario
et

enim ab

infimis et

huqui

railibus dicuntur

ad ai-dua
et

excelsa

conscendere,

Josepb vlvere nuntiant,

rere.

pnncipatum

totius x\egypti ge-

Haec intevlm ad praesens nobis occurrere de adet

scensione

descensione

potuerunt:

ex quibus

studiosi

quique occasiones
sanctis

babcre possunt,

plura

dc scriptuns
colligere.

pro hujusmodi assertlone piobamenta

>) Genes. XLIi, 3) Genes.

1.

2.

=)

Gcnes. XLII,

3.

XLH,
XLV,
c.

26.

*) Edd. Merlini:
*) Genes.
') Alias
agit."

Benjamin
25.

in oculis etc.

^) Genes.

XLV,

26.
et

(v.

in edd.

M.): pvincipatum tenet

Mss. ut in nostro textu, R.

iN
2.

Genesin Homiua XV.

261

Videamus sane, quomodo audire debearnus de

scriptura
est,

eo,

quod
liaec

quia Josepli*)

filius

tuus vivit."

Ego

non comraxmiter
quia

dicta suscipio.

Si enim, verbi

causa, ponaraus,
casset

potiiisset
sui,

vinci a libidine, et peca

cum uxore Domini

tuus Joseph
viveret. -)
vivlt."'

non puto, quod hoc

enira
enira
,

pa-

triarchis
filius

de eo nunliatura fuisset patri ejus Jacob, quia

Hoc

s'i

fecisset, sine

dru-

bio

non

An!ma^)
et

quae peccat, ipsa

docet,
cuni
dicit

morietiir. "

Sed
*)

Susanna eadera
S'i

angustiae
id
est,
si

xnilii

sunt undiqne.

enim hoc fecero,

:

peccavcro

niors rniki est

et

si

non

fecero,

non effugiam rnanus

vestras."

Vides ergo
ct

et

ipsam mor-

tera in peccato posuisse.

Sed

ad priraura honainem a

Deo

prolata sententia ex

eadem
eo
,

continet, ciira dicit:

qua '}
Statim
esf

die roanducaA^eritis

raorte moriemini."
cst

naraque, ut praevarlcatus

mandatura

mortuus

Mortua
pens

est

enim anima,
,

qiiae peccavit,

et arguitur ser-

fefellisse
,

qui dixit: non ^) morte moriemini.*'

dictiira
est

Et

haec de eo

quod

filiis

Israel

ad Jacob:
etiam

,,quia^) Joseph

filius

tuus

vivit."

Quibus

similia

in posterioribus refenintur,
tus est spiritus

cum

dicitur: et ) resuscita-

Jacob
si

patris

eorum.
filius

Et

dixit Israel:

ma-

gnura mihi

est,

adhuc Joseph

meiis vivit."

Quod
Graeco

in Latino dicitiir: resuscitatus est spiritus ejus, in

(ye(07vo7]y

scriptura

est.

Quod non tam

resuscilari, ')

Genes.
^) IMss.
:

XLV,

26.
c.

viveret," alias (v,

in edd.

M.);

,'-

bat." R.

3) Ezccb. XYIII, 4. *) Hlst. Susanu. vers. 22. (Dan. XIII, 22.)

^) Genes. ') Genes.

H, 17.

) Genes.
26.
27. 28.

III,

4-

) Genes.
^) Editi

XLV, XLV,
(v.
c.

cenderc,

edd.

M.)

resu5citare,

quam

reac-

et reignlre.'

At Mss. ut ia nostro

textu.

R.

262

Origems
reacccndi, ut
Ita

quam
ficit,

dicam,

slgnlficat,

et relgnirl.

Quod

dici solet, cura fortc in allqua materla ignis eo

usque de-

ut exstingui

vldeatur

ct

si

forte fomenlis adhibitis

si

reparetur, rcaccensus dicitur.

Aut

lucernae luraeu
s'i

eo

usque pervcniat, ut putetur

exstingui,

forte infuso oleo

resusciletur, llcet rainus polito seriiionc, rcaccensa lucerna

dicitur.

Similiter

et

de

larapadc,

vel alils hujusccriiodl

et

luminibus appcllahitur.

Tale rgo aliquid

,

in

Jacob
fuit al>

indicare vldeLilur hic serrao

quod, donec longe

Josepli, et noii est el anuuDtiatuiu de vita ejus, vclutl de-

fecerat in eo spiritus ejus,

et

lumcn

quod

in ipso fuit,

fomentls deficientibus jara fuerat

vcnerunt, qui
ei

obscuratum.

Lbl vcro
est,

annuntiarent de vlta ejus, id

qui diiii

ccrent, quia ,,vita ') erat lux hominuiu," reacccndit

spirituni
nis veri.
3.

sc

suum

et^)

reparatus

est

co

fulgor luiui-

Quod autem
hls,

possit iiitcrdum

divlnus ignis exstin-

gui etiara in sanctis, et fidelibus, audi Apostolura Pauluni

praecipientera

qul dona spiritus et gratiara merebau-

tur acclpere, etdicentera:

spintum^)

nolite exstlnguere."

Tanquam
ea,

ergo tale
fieri

aliquid

passus fuerlt Jacob,

et

quale

Paulus praecepit

noii debere,

reparaverit se per

quae

ei

nuntiata fuerant

de

vlta

Joseph,

dicitur de

eo

,,et*) reaccendit splrituru

suum Jacob,

et dixlt Israel

magnum
eura

mihi

cst,

sl

adhuc

fillus

nieus Joseph vivlt." Sed

hoc observandum
scllicet,

est,

quia, qui reaccendit splrltum suuna,

qui paene vldebatur cxslmctus, Jacob dlcitur

est,
s'i

ille autera,

qui dicit: raagnum ^) milii

filius

nicus

Josepli vivit: quasl inlelligens et videns rnagnara essc vl-

*) Ev.

Joaun.

I,

4.
:

2) Edd. Merlini

et

reparatum
^) Genes.

est

in co fulgur lu-

minis veri,
3) I Thess. V, 19. ') Genes.

XLV,

27. 28.

XL\,

2S.

Genesin Homilia XV.

tara,

263

quae

est In

Joseph

spiritualis

iste

noa

jara Jacob,
vi-

scd Israel scribitur, tanquara qui niente vldeat verara

tam, quae

est

verus

Deus

Clirlstus.

Non solum autem de

filixis

hoc motus
vivit:"

est, et

quod
illo

audivit:

qijia') Josepli

tuus

sed

de

ruaxime,

quod annuntiatura
in dilionem

est ei,

quia jpse

slt,

qui pi-incipatum teneat totius Aegypti.

est ei,

Hoc

enlm vere magnum

git

quod

suam redehoc

Aegyptum.

Calcare enira libldiuera, fugere luxurlara,

frenare,
lioc
est,

omnesque voluptates corporis prcmere ac

principatum gerere totius iVegypti.

est

Et

quod

apud

Israel

rnagnum ducitur,

et In

admiratione habetur.
vitia

Si quis vero est, qui aliqua

get, allis

quidem

corporis subju-

vero cedat et subjaceat, de isto

agit

non

integre di-

citur,

quia principatura

totius

terrae Aegypti, sed,

verbi causa, unius forte, aut duaruiu, vel triura civitatiim

videbitur gerere principatum.
,

Josepb
totius

vero,

cui

nulla
et

corporis libido dominata est

Aegypti prlnceps

dominus

fiiit.

Dicit ergo
:

non
'*)

jara

Jacob
est,
sl

sed Israel re-

accenso spiritu
filius

magnura
Ibo
et

mihi

adhuc Joseph

raeus

vlvjt.

vldebo euin, antequain moriar."

Sed nc hoc quidem

otiose

reliuquendum

est,

quod non

aiiimam, sed spiritura, tanquam raellorem sui partera, resuscitaturn, vel

reaccensum
si

diclt.

Splendor etenlm

lucis,
est,

qul erat in eo, etiara

tunc, cuni obtulerunt

exstinctus in eo penltus

nou

filii

ejus tunicain Josepb, hocdi sanita

guine maculatam, sed mendario eorura decipi potuit,

ut sclnderet vestlmenta sua, et poneret saccurn super lura-

bum

suura,

et

lugeret
:

filium

suum, nec

vellet

omnino
raeura

consolaii, sed dlceret

quia ^) descendo ad

filiura

lugens In infernum
erat penitus

:"

tunc

etiam

"*)

si,

ut diximus,

non

exstinctum in

eo lumen,

maxjma

taraen ex

')

Genes.

3) Genes.

XLV, 26. XXXVII,

^) Genes.

XLV,

28.

35.

*)

Edd. Merlini:

etiara (sicut dixiraus)

nou

etc.

264

Origenis

parte fucrat obscnralurn, quod decipi potuit,

quod

vesli-

menla

sciiidere, qiiod falso lugcrc

qiiod implorare nior-

tem, quod in infcriium cuperet liigendo descendere. Propter haec

ergo

nunc

resuscitat

et

rcacccndit spirltum

suum
ritatis

quia

consequcns erat, ut lumen, quod in eo

mendacii, reaccenderet

ob-

scuraverat fraus
auditus.

et reioveret ve-

9.

Verum

quia

diximus, quod Jacob est, qui reac,

ccndit spiritum

suum
si

Israel

vero

est,

qui dicit

ina-

gnum')
ptum

rnihl est,

adhuc fdius xncus Joseph

vivit:"

po-

tes et tu, qui

cst,

haec audu, incipiens ab co loco, ubi scrlei

:

quia dixit^)
,

jain

non Jacob vocabltur no-

njcn tuura

sed Israel

quia invaluisti ad
:"

Deum,

et

cum

horaiuibus potens factus cs

rens, invenire

oranera

Scnpturam decurYcrbi causa,

:

hujus vocabuli

differentiara.

cum^)
ignorat

dicit:

annuntia *) mihi noroen tuura

,

bic

is,

qui

nomen

non

Israel esse dicitur, sed Jacob,

Ubi

vcro jjnon^) edunt nervurn,

femoris" patriarchae, non
dicuntur.
et
Ille
filii

qui obstupuit

in

latJtudine
Israel tsse

Jacob, sed

filli

vero

qui respiciens ^^dit

,

Esau venientem,

cum

ipso quadringentos viros

et

adoravlt septies foresca ven-

nicatorera, et profanum, et
didit primogenita sua,
et cura ei offert

eum, qui pro una

si ^) inveni

non

Israel,
dicit
:

sed Jacob dicitur.

Sed

dona, et

gratiam co-

ram te, suscipe haec munera de manibus ineis, proptcr quod vidi faciem tuam, sicut qui videt faciera Dei;" liic
noii erat
Israe.l,

sed Jacob.
filia

Et ubl
et tacuit

aiidlvit,

quia conta-

ininata est

Dina

ejus,

Jacob, usquequo con-

venirent
simllia
si

iilu ejus,

non

dicitur Israel.

Sed

et tu, ut dixi,

observes, invenies.

In praesenti igltur lectione,

')

Genes.

XLV,

28.

-) Gcnes.
diclt.

XXXII,

28.

^)

Edd. Merlini: ut cura

*) Genes.

) Genes.

XXXII, 29. XXXIII, 10.

') Gencs.

XXXII,

32.

Genesin Homilia XV.

265
mihi
est, si

non Jacob, sed

huc
filius

Israel dlcit:

magnum
Sed
t
liostias

')

ad-

meus Joscph
et

vivlt."

teurn iuramcnti,

offert

cum vcnit ad puDeo patris sui Isaac,

s'i

jion Jacob dicitur,

sed Israel.

Verurn

requiras,

cur
sed

in visu nocte loquens ad

eum

Deiis,

non

dicit Israel,

Jacob, forte propter hoc, quia nox erat,

et

adliuc per

visum

et

nondurn palam voccra Dei audire raerebatur.

Aegjptura, non Israel, sed Jacob
:

Et cuin
tur, et

intrat in
filii

dlci-

ejus cura ipso

et

cum

stat

ante Pharaonem,

ut benedicat eum,

non

Israel,

sed Jacob nominatur.

Ne-

que enim capiebat Phaiao

Israelis

benedictionem.

Et

Jacob non

Isracl

est,

qui dicit ad Pharaonem, ^) quia

parvi et pessirni sunt dles vltae suae.

Quod
,

utique uun-

quam

diceret Israel.

Post haec vero

de Israel

dlcitur, quia
s'i

non de Jacob, $ed vocavit^) illlum suum Joseph, et

pone mamJseriet

dixit"') ei:

inveni gratiain in conspectu tuo,

num

tuara sub
et

femore rueo,

facies

super

me

cordiam

veritatem."

Et qui adoravit super fastigium

Jacob
,

virgae Joseph,
,

non

erat

sed Israel.
Israel

Tum
ut

deinde

cum

benedicit filios*)
filios

Joseph,
dicit:

dicitur.

Et cura
annuntiera

convocat
vobis,

suos,

convenite, ^)

quae evenient vobis in novissimis diebus.

Cougre-

garnini fdii Jacob, et audite Israel patrem vestrurri."

fortassc requircs, quare
filii

Sed

Jacob dicuutur, qul conveVidc, nc nonduru eo usque profece-

niunt; Israel vero dicitur, qui benedicit eos,

forte

hoc

indicetur,

quod

illl

raut, ut Israel meritis aequarentur.

Et ideo
vero
,

illi

fiUi

Ja-

cob dicuntur tanquam inferiores,

fectus
erat,
ct

ille

qui jam pcrdabat,

benedictlones futurorura

conscius

Israel appellabatur.

Sanc quod

dicitur, quia scpelierunt

') Genes.

XLV,

28. 29.

^) Gcnes.
')

XLYIf,

9.
dicit.

3) Genes.

XLVII,

Edd. Merlinl:

5) Ed. Ruael: fiHo.

_
2.

Gfr. Genes.

XLVIII.

6) Gcnes.

XLIX,

1.

266
sepultores Acgypll')

Origenis

non Jacob, scd

Isracl

grandis viin lioc

delur quaestio.
vitiura

Scd ego arbitror, quod illorum

cxponatur, quibus pro eo, quod exosus

cst oinnis

iiitellectus

bonorun,
ab
ils

et

omnis pirspicacia intelhgentiae

qula apud impios

coelestis, Israel

scpcliri dicatur:

sincti inortui sunt, et sepulti.

llnec in

quantum ad pracme-

sens occurrere potuit de differentia Jacob, et Israel,

rnorata sint nobis.

5.
CCTL,

Dignum sane

post liaec videtur intueri,

ct

et

prospieuin,
,

quae ad ipsiim Deus loquatur,

quomodo

velut ad

quosdam agones proficisceutem corroborans

mittat

et
ti-

cohortans,

ad Aegypturn.
in

Ait

enim:

,,

^)

mere dfscendcrc

Aegyptuiu:" hoc

est

dicere: corigres-

surus adversus principatus et potestates, et adversus raundl

hujus,

qui figuraliter Aegyplus

appellatur

rertores

tenebrarum harura, noU

et

tlrnere, noli

trepidare.

Quod

si

causain scire

vis
:

cur^) timere non debeas, audi pro'*)

rnissionem iriearn
ibi,

in

geuteni cnira

magnam

faciam te

et

desccndam tecum

iu Acgyptura, et ego te

revocabo

inde in iinem."

Non

ergo tiniet descenderc in Aegypturn,

et

nou

timet agones
subire

hujus mundi,
cura

obsistentium daerao-

num
Dcus.

certamina,

qno

in

agones descenderit
:

Denique audi Apostolum Paulura dicentem

ego quara omnes
illi

amaTiteni

plius, ') inquit,

laboravi,

non

ego, sed gratla

versiis
niiini
stitit

Dci mecum."

Sed cuin Hieiosolyniis adet

euin

comrnota
et

iuisset seditio,

agonem

clarissi-

pro verbo,
ei

praedicatione

Domlni desudaret, adnunc dicuntur ad

qula, sicut testifica-

DorniniiS} et dixit eadera, quae

Isracl:

,,, ^)
de

inquit, tirnere

Paule
te

tus es

me

Hierosolyrais,

ita

oportet et

Romae

te-

')

Edd.

IMerlini: Aegyptii.

2) Geues. *) Geoes.

XLVI, XLVl,

3. 3. 4.

^) Edd. Merlini: quia.

5)
I

Cor.

XV,

10.

Act.

XXUI,

11.

iN

Genesin Homilia XV.

267

stlmonlura dare."

Yerum

ego amplius adhuc alzquid }ioc

in loco arbitror latere mysterli.

dixit
:

Movet enlm me, quod

te,
et

in^) gentern

magnam
et

faciam
te

descendam

te-

cum
in

Aegyptum,

inde

revocabo in finein."

Quis

est iste, qui factus

est in

gentem raagnam

in Aegypto, et

fme

re.voratus est?
dlci piitatur,

Quantum ad Jacob
non

illum spectat,

de quo

videbitur esse verurn.

Non enim

revocatus est in finem de Aegypto, quippe qui defunctus

in

Aegypto

est.

Absurdurn autem

erit,

si

quis in eo re-

TOcatum
est.

dicit a
si

Deo

Jacob, quia corpus ejus reportatum

Quod
est

recipiatur,

non

erit

verum

qnod ,,Deus^)

non
venit

Deus raortuorum, scd vivorum," Non ergo conhoc de corpore mortuo intenigi sed super vivis et
,

vigentibus approbari.

Yideainus ergo, ne forte vcl

,

Do-

mini descendentis in hunc raundura

et

in

gentem ma-

gnam, hoc

est,

in ecclesiara ex gentibus facti, ^)

consumAegy-

inatlsque oranibus

ad patrem regressi

vel protoplasli in

hoc

figura

formetur, qui

agones descendit in
ejectus,

ptum, cura de paradisi

deliciis

ad

hujus raundi
sihi

labores aerumnasque deducitur, proposito

ciim ser-

pente certamine,
j)ut,

cum

dicitur

lu *)

illlus
:"

observabis caet iteruni

et ipse

tuuin observabit calcaneura

cum

ad inulierem dicitur: quia

ipsum, et inter senaen tuum,
eos in hoc
est

ponam
et

"")

inimicitias inter te
illius."

semen
deserit

Nec tamen

certainiDe

positos

Deus, sed sernper

In-

cura

ipsis.

Cotnplacet ^) in Abel, corripit Cain.

vocatus adest Enoch.

salutis exstruere.
ct

ISoacbo raandat in dxluvio arcam

deducit
et
di;

Abraham
:

dorno patns

sui,

de

cognatione sua

Isaac

Jacob benedlclt:

filios

Israel educit^) ex

Aegypto.

Per

jNIosen legera literis scri-

') Genes.

XLVI,

3.

4. (v.

^-)

Matth. XXIi, 32.

edd.

^) Mss.

facti." Editi

c.

.):
15.

facturu." B.

^) Genes. HI, 15.

*) Genes.
')

III,

) Genes. IV.

Exod. XIV.

268

Origems
implet, lioc
dicit:
csl
,

Lil: pcr prophclas, ijuac deciaiit,

cixrn
lis

cssc

Jn Aegypto.
:"

Quod autem
est,

,,revocaLo *) tc
sTiperlus
dixi-

inde in finem
miis, ^)

hoc

aibliror,

sicut

quod

in

fme saeculorum unlgenitus

fdius ejus,

pro

salutc niundi, us(|uc ad inferna descondit, ct inde prolo-

plasturn revocavit.

Quod

cnira

dixit

ad lali-onem
illi

lio-

die^) mecura
sed
et

erls

in paradiso:
iutclllgc
,

lioc

non

soli

dictiim,

oranlbus sanctis

pro quibus in infeina

descenderat.
bitiir,

In lioc ergo verius,

diclura
est
:

quam

in

Jacob adimplete

quod
Sed
vla,

quia'')

revocabo

inde in

fincin."
6. ct

unusquisque nostrum codem ordine, alque

et

eadem
tur, ut

Aegypluni

agones ingreditur,
,

ct

s'i

raereain genet

Deus seraper maneat cura eo

faclet

eum

tero roagnain.

Magna
in

enirn gcns cst virtutum

numerus,

justitiae raultitudo,

qua sancti qulque multiplicari

eo etiam illud, inde in fincm."

di-

cuntur,

et ciescere.

Conipletur

quod
Finis

dictura est: quia ^)

rcvocabo
et

te

enim perfectio rerum

Propter hoc denlquc

virtutum

consummatio ponitur.

et alius

quidara sanctorum dlcebat:

ne^) revoces

me

in

diruidio dierura

meorum."

Et

ite-

ruin rnagno patrlarcbae

perhibet,

Abraham
est

Scriplura testimoniuni ')

quonlam dcfunctus
ergo
:

Abrabam plenus
inde
fincra :"
,

dierurn.

Hoc
sti,

est

revocabo ^)

te

velut

sl

diceret:

quoniam certaraen bonum

certasli

fidera serva-

cursura consurnmasti, revocabo te jara de hoc

,

mundo

ad bealJtudincm fuluram ad
justitiae

ad perfectlonem vltae aelernae,

reddet Doiuinus in finem

coronam,

quani

saeculonira omnibus, qui diligunt eura.

7.

Mdeamus

autem, quid etiam inde sentiendum

sit,

^)

Genes.

XLM,
XLVI,

4.

^) Ed. Ruaei: dicimus.

"*)

3) Luc. XXIII, 43.

*) Genes.
4. 8.

Genes.

XLVI,
XLYI,

4.

^) Psalra. Cil, 24. (Gl.) ) Genes.

4.

Gcnes.

XXV,

m
quod
tuos."
dicit: ct ^)

GENEsni HoMitiA XV.

269

Joseph ponet manus snas super orulos

inlra

Multa quidem

hujus serraoiiis velamen ar-

canae inlelligentiae contegi arbitror sacramenta, quae contingere

et

pulsare

alterius

temporls

cst.

Nunc
ct

interim

non
stris

vdeL^tur absque ratione dici,

quod

prlorjbus no-

quibusdam visum
:

est,

prophetiam quandam in hoc

fiiit

designatam videri

quoniara quidera de tribu Joseph

qui fecit duas vaccas aureas,
eas,
et

Hieroboaru^)
ceret

ille,

ut seduirapositis

populum adorare
suis

per hoc velut

manibus

excaecavit, et clausit oculos Israel,

ne ride-

rent irapietatera

suam

de

quo dictum
et

cst:

propter^)

impletatem Jacob haec omnia,

propter peccatum do-

mus

Israel.

Quae autem
si

irapietas

Jacob?

Nonne Saraaquae
siib

ria ?"

Sed

quis forte neget debere ea,

spe-

cle pietatis

futura a
,

Deo

dicla sunt,
et

ad partem vllupera-

bilcm

flecti

dlcemus, quia
sicut
et

verus Joseph,

Domlnus
suara

et

Salvator noster,

corporalem
reddidit
ei

manum
visum
,

posuit

supcr oculos caeci,

rat
:

qiicm perdide-

ita

etiam spirituales

manus

suas posuit snper oculos

et
,

legis,

qui per corporalern intelligentlam Scrlbarum

iis

Pha-

risaeorura fuerar.t excaecati, et reddidit

visum

ut his,
in lege
in-

quibus aperlt*) Dorainus Scripturas

visus et intellectus
jiclat

spirituales
et

aperiat.

Atque utinam

nobls

Dominus
et

Jesus

raanus suas super oculos,

,

ut inci-

piamus

nos respicere non ea

et

quae vidcntur, sed quae

non

videntur:

aperlat nobls illos oculos, qui

et revelet
,

non

in-

tuentur praesentia, sed fulura,

nobis cordis ad-

speclum, quo Deus videtur in spiritu

per ipsum

Domi-

^) Genes.

XLYI,
I,

4.

^)

Regg. XII. (III Regg.)

5.

3) Micb.

*) Sic Mss. Alias: aperult Domlnus scripturas ritualcs, in lege visus et intellectus appareat." R.

Edd.
lege,

spi-

Merlini: apent

Dominus

scripturas

spirituales

in

visus et intellectuo appareat."

270

Origenis
Christum,
cui')
est

num Jesmn

gloria

ct

inipcrium

in

saecula sacculorum.

Amen.

XVI.
omncTn

I)e co,
lcrrani
ptii

quod

srrlpturu cst

et ^) acqulsivit Joseph

Aegyj)tioriim

Pharaoni: vendiderunt enim Aegy-

terram suam Pliaraoni, qula oblinuit cos famcs.

et

Et

lacta cst terra Pharaonis,

populum
ejus."

sibi

in servitutem

redegit, a suramis finlbus Aegypti

iiios fines

usque ad sum-

1.

Secundum

Scrlpturae fidera nuUus Aegj^ptius liber.

sibi in

Pharao cnira populum

servitutem redegit, nec

ali-

qucm
forte

intra Aegyptiorura

fincs

liberum dereliquit, sed in

est.

onini terra

Aegypti ademta
est
:

libertas

Et propterea
tuus, qui

scnplum
te

Ego

-^)

sum Dominus Deus

cduxi*)
est

de terra Aegypti, de

domo
et

servitutis."

Facta

ergo Aegypfus

domus

servilutls,

quod

est infelicius,

voluntarlae servitutis.
tur, ^)

Nara de Hebraeis quaravis refera-

quod^)

in servitutera redacti sint, et

quod jugvim

dominaljonis erepta libcrtate pertulerint, vlolenter tamen

ad hoc mernoranlur ^) adducti.

Scriptuni est enim, quia

^) Alias (v.
slas in

c.

edd.
P.

M.)

cui gloria
^)
etc.

est,

et

pote-

saecula"

etc.

2) Genes.
'^)

XLVII, 20. 21. Edd. Merlini eduxlt te

:

Exod.

XX,

2.

^) Alias (v.

c.

in edd.
:

M.)

legatur." R.
redacli

^)

Edd. Mcrlini
:

quia

sunt, et quia juedd.

gum

etc.

') Mss. meraorantur adducti." Editi inemorantur addicti." R.

(v. c.

M.)

iN

Genesin IToMiLiA XVI.

filios Israel,

271
per potcntlnm
et affligetant

Acgypla

^)

abominabantur
filios

et

oppriracbant Aegyptli

Israel

violcnter,

vjtara eoruin in operibus duris, luto et latere, ct

omnibus
in

opeiubus, quae erant in campis,"

scrvitutera eos redigebant
tius,

quibus omnibus

cum

vi.

Intende ergo diligen-

quomodo Hebraei

scribuntur violenter in sorvilutem

redacti, quibus naturalis inerat libertas,

clle vel

quae non
cura
vi

lis

fa-

per deceptionem allquani

sed

extorquesibi in

batur.

Pharao vero Aegyptlum populura

facile

servitutcm redegit, nec scribitur,

cerit. et

quod

^)

cura vi hoc fc-

Proclives enlm sunt Aepyptii ad degenerem vitara,

cilo

ad

omnem famulatum
et

decidunt vitiorura.

Respice

ad onginem generis,

invenies,^)

quod pater eoruin

esset fratribus

Cbam,
tlara
suis,

qui nuditatem rlserat patris, hujuscemodi sentenfilius

meruit, ut

ejus

Canaan

servus

quo

in eo ncquitiara

morum

argueret conditio ser-

vitutls.

Non

eigo imraerito ignobllitatem generis decolor

posteritas

imitatur.

Hebraei vero etiamsi in servitutena

tyrannidera
patianlur

redigantur, etiamsi

ab
ergo

Aegypliis,

violenter et necessitate patiuntur.

tur de

Idcirco

liberan,

domo

servitutis, et

ad llbertatem pristinam

quam

invlti amiserant,

revocantur.
si

Denique etlam

divinls legi-

bus cavetur,

'^)

ut,

forte emerlt quis

Hebraexim puerura,

non eum perpelua

viat
ei,

servltute

possideat, sed sex annis serllber.

septimo vero anno exeat

De

Aegyptlis nigcrit II-

hil tale censetur,

nec usquara dlvlna lex curara

bertatis

Aegyptiorum, *) quia eam sponte perdiderunt, sed

aeterno eos conditionis jugo, ac servituti perpetuae derelinquit,

2.

Haec ergo

si

intelligamus

spiritualiter,

quae

sit

Exod.

I,

12. 13. 14.

2)
^) Cfr.

3) Cfr. Genes. IX.

^) Sic Mss.
;

Edd. Merhm: Exod. XXI.

edd.

quia.

editi

vero

(v,

c.

M.)

Aegyptiae,

qui

eam sponte

perdidcrant.'' R.

272
Acgyptlonim

Origexis
servitns, agnoscinnis,
qiiia servire Aegj-ptlis

non

aliud

est,

quam obnoxiiim

fieri

camahbus

vitiis

et

ilaf-monibus esse subjcctum.

qiie

\n qiiod utique urmrnqueiiicogit,

non
et

cxtrinsecus illata necessifas

libldo ac

sed scgnities
cui se

animi,

voluptas

corporis

sublglt, ')
libertatis

animus per socordiam subdit.

Qui vero

anlmae

curam

gerit,

et

dignitatera

menlis
est.

coelcsti ^)

cognatione

nobilitat,

iste

ex

filils

Israel

Qui

etiarasi violentcr

opprlmatur ad tcmpus, non tamen

libcrtatera

suam

in

perpetuum pcrdet.

^)

Deniqne

ct

Salvator
,

noster *) de
ita

libertate et servltute in Evangelio disserens

loquitur:

omnis, ^) inquit, qui peccat, servus

riim dicjt:
Si ^)

est peccati."

Et

ite-

rnanseritis in

verbo raeo, agnoscetis vevos."

ritateni, et verilas L*beros faciet

Quod

si

quis forte

dicat

nobis,

quomodo

ergo

per Joseph omnis terra in

poi^cssionem tradltur Pharaoni?

tiis,

Et^) omnis

ista

servi-

quam superius exposulinus, ccpta, quomodo per sanctum

ex peccnti condilione susvirurii

ministrata

dicitur

Pbaraonl?

Possiimus ad haec respondere,

quod

^) ipse
di-

Scripturae serrao excusat sancti

cit,

viri rainisteriura, et

cum

quod^) scmet

ipsos vendidexunt Aegyplii,

posses-

siones suas.

Non

ergo ad dispensantem culpa rcfleclitur,

merltls

ubi

digna dispeusatorum

providculur.

Invenles

*) Alias (v.

c.

cdd. M.):

per concordiam subdit."

tat."
:

At
:

^lss. ut in

subegit, cui se animus nostro textu. R.

^) Editi (v. c. edd jM.) coelesti cogitatione noblllMss. coelesti cognatione nobilitat." P>.
3)

Edd. Merlini:

perdit.

*) Deest iioster" in edd.

5) Ev. Joann. VIII, 34.

M.
^) Ev. Joann. VIII, 32.
:

') Ita Mss. Alias vero (c. c. in edd. IMO ex peccali conditione , ornnis ista servitus,

Et cura
suscepta,

per hanc temporalein servitutem significatur, quomodo per sanctum virum in scrvitutem omnis terra addlcitur Pharaoni? Possumus" etc. R.
s) Edd. Merlini: quia. ^)

Edd. Merllni:

quia.

GENESlii HOMILIA XVI.

273
Is,

cnim

tale aliquid ct a

Paulo

fieri,

cura ab eo

qiil

sefe-

met ipsura pro

clt

foeditate

actuum consortio sanctorum

indignurn, tradltur ') Satanae, ut discat

non

blaspliecgisse,

mare.
qui

In

quo utlque nerno

dixerlt

Pauhira dure
tradidit.

homlnem de
non
ei

ecclesia ejeclt, et

Satanae

Sed
suis

in illum sinc
nieruit, ut

dubio culpa refertur, qui pro actibus

esset in ecclesia locus, Ita

sed Satanae con-

sortio mereretur adjungi.

ergo et Josepb, cura nlhil

nobilitatis

Ilebraeae IJbertatis, nlbil Israeliticae

ptiis

in

Aegy-

provxdlsset,
etlara

digna

servitia

digno donnnatui sociavit.

Invenies
,

Ego

amph'us aliquid dico.

et in

divlnis

dispensatlonibus tale aliquid gestura

in

eo, quod dicit

et

Woses: cura^) divideret Excelsus gentes,

fines gentium,
eas, et facta

dlstingueret

secundum numerum angelorura Dei posuit est pars Domini Jacob, funiculus bereditatis
\'ides ergo, quoniara

ejus Israel."

pro

raerltis

unicuique

genti

angelorum

statuitur principatus, pars autera Doraini

gens eiricilur Israel.

3.

Post baec sequilur:

,,vendiderunt

^)

inquit,

Ae-

gvptii

terram suam Phr.raoni, obtjnuit enim eos faraes."

et

Yituperatio mibi vjdetur

neri.

in

boc Acgyptiorura contiinvenies,

Non enlm

facile

de Hebraeis scrlptura
Licet enim scriptum
,

quia obtinuit eos fames.

invaluit

sit,

quod^)
est,

fames super

terram

non

tanien scriptura

quod^)

obtinuit fames Jacob, aut fdlos ejus, sicut de

Aeenira

gyptiis dicltur,

quod

^) obtlnuit cos fames.

Quamvis
:

veniat etiara ad justos faraes,

non tnmcn
,

obtinet eos

proli-

pter

quod

et

gloriantur in ea

sicut

Paulus invenitur

benter gloriarl iu ') bujusceraodi passionibus,

cum

dicit:

1) Cfr.
3)

Cor. V,

5.

^) Deut.

XXXII,

8.

9.

Genes. XLVII,20.

*) Edd.Merlini: qula invalult.

^)

Edd.

INIerlini:

qula obtinuit.

^) Edd. Merlini: quia obtiouit.

')

Deest in" in edd.

Omgenis Opera.

M.
18

Vlli.

274

Origenis
')

,,

fame,

et siti, et frigorc, ot
vlrtiitis

rmdifatc."

Quod
est,

ergo
est.

justis

exercilium
eliara
est

est,

Itoc

iiijii.stis

poena peccati

Denique
farta')
in

Abraliami teinjioribus scriptum

ijuod-)

famessuper*)
ibi,
si,

terran), et dcsccDdit Abraliaru

cju(n!.Tin

Aeoyptiim habitare

invaluerat fames supiitant,

per terram."
iinperite
esset

Et utique

nt

quidam

incaute ot

sermo scnplmac divinae compositus, podcscfiidil Aliraliain

in

tuerat dicere, qiiod *)

Aegyptum
Scd
,

habitare ibi,
tuere
,

quia invaluerat supcr euni fames.

dlvinus
dicit

in-

quanta distinctlone utatur serrao

quanta

cautela.

Cum

de sanctls refcrt,

famem

invaluisse

super terram;

cum de
Sed

injustis,

ipsos faine diclt obtentos.

Neque ergo Abrahara, nequc

obtinet fanies.
invalescere.
est,

J.uol>,

neque

filios

eortnn

et si invalescat,

super lerram dicitur

scrlptum
illara

Et teinporibus Isaac niliilominus

quia facta ^) est famcs

priorera
,

super terram, praelcr

est

famem

quae facta

temporibiis Abraharai.

In tantuiu autem non potest obtinere faraes Isaac, ut dicat ad eiim

Domjnus:

,,')

descendere in Aegyptum,
tibi,
et in

sed babila in terra,

quamcunque stendero

ea

habita, et ego cro tecum."

Secundum
tempora
,

banc, ut arbitror,

observantlam longe post

juvenis)
cluin,
fui
,

ista

propheta dicebat:
vidi justum dereli-

eteniin senui

et

non

nec seraen ejus quaerens panem."

Etalibi: non ')

occidet

Dominus

'

fame animam

justi."

Ex quibus omni-

') II Cor. XI, 27.

2)

Edd. Merlmi: quia.

terrara.

3) GGnes. XII, 10.

*) Edd.

Merlini:

super

Descendit Abra-

ham

etc.

') Edd. Mcrlim: quia.

') Genes.
8)

^) Genes.

XXYI,

1.

XXVI, 2. Psalm. XXXVII,

(v. c. in

3.

25.

(XXXVI.)
Deu5.**

9) Prov. X, 3.

') Allas minus." R.

edd. M.):

At Ms.: Do-

Genesin Homilia XYI.

bus
declaratur

275
et

terram

eos, qui terrena sapiunt.

qmdem posse pati famem, Quorum autem iste clbus est,

est,

')

ut facianl voluntatem patris, qui in coelis

et

animara panis

ille

alit,

qui de coclo descendit,

quorum nunquam

possunt famls inedla laborare.

scriptura divina

Idcirco

ergo observanter

non

dlcit
et

eos fanie obtineri,

quihus no-

vlt esse scientiarn

tiac.

Dei,
tertio

cibum

coelestis praeberi saplen-

Scd

et in

Regnorura libro sirallem de

,

rela-

tione famis invenies habitam esse cautelam

ubl, ciira fa-

mes

invaluisset

super terram, dicentern

audls Eliam ad
Israel, in

Acliab: vivlt -) Doinlnus

cujus conspcctu sto
,

Deus virtutum, Deus

mei."

si

in hls annis ros vel pluvia fuerlt

oris

super terram,

nlsi

per serraoncm
corvis,

Et post

haec inandatur a
et ut

Domino

ut pascant

prophetam,

aquam

bibat de torrente Corrath. ^)

Et iterura
pascere prodiei

Sarepta Sidoniae mandatiir mulieri viduac,

pbetam, ut

cui

non amplius qi^am unius

Hvdria enim farinae,

supererat

victus, largiendo *) indeficiens fieret, et multipliciter

abunolej,

daret exhaustus,

et

capsaccs

secundum verbum Doraini non

plietam.
Elisaei,
Sirallia

defeclt ')

pascendo proin

quoque inveuies etiam

temporibus

cum
et

illius^)

Ader, rex Syriae, adscendit adversura

Samariara,

obsedit

eam

et ') facta est, inquit

fames

inagna in Samaria, usquequo efficcietur caput asini quiu-

^)
=

Desideratur est" in edd. M.

I

V.egs.
:

XVII,

1.

(III

Regg.)

Editi: Corraph." R. Edd. 3) Mss. Corrath." Merllni: Goraph." largiendo indeficiens fieret." Alias (v. c. *) jNIss. largiendo ea iodeficiens fieret." R. in edd. M.)
:
:

*) Edd. Merlini: deflcit.

nonnuUi habent: {ilius Jader." Benadad." Libri editi (v. c. edd. M.) 24. Cfr. II Regg. Vi Oiigenis: filius Adadezer." R. (IV Regg.) ') Regg. VI, -25. (IV Regg.)
^) Ita ^lss., qTiorura
:

Vulgata latina

'

18*

276
quaglnta
l)ini
siclis

ORIGE^S
argenlcls,
ct

quart.irlura
stiljilo

stcrcorls

colnm-

qulnque argcntels." Sod

fit

per verburn proplio-

tnc

miia conveisio, dicentis: au<li') verbum DorDlnl.

dicit

Haec

Dominus

Deiis:

sirnt liac liora crastino

ct

mcn-

.vura similaginis siclo

uuo,

duae mensurae

Iiordei siclo

uno
bus

in portis Sanaariae erunt."

qiild

Vides ergo ex hJs omnifarnrs oLtincat,

colligatur, quia,

cum tcrrnm

non

solurri

non

oblinct justos, sed incdcla

polius per eos

m-

lcntatae cladi defertur.

4.

Cum

ergo vidcas bnjusmodi observantlam in omnllocls

bus pcne scripturae sanctae

verle

integre custodln

conquern

baec ad troplcum

et

allegoricuin

sensum

ipsoruni nibilominus propbetaruin scimonibiis edocemur.

unus enlm

ex

duodecim propbetjs aperle

Dorainus,

et

evidentcr

spirltualern dici

faniem nudo sermone pronuntiat, dicens:

Jicit
ct

ecce ^) dies vcnliint,

cmxttam fanjem
sllim aquae, sed
sit

super terraiD,

non famem

panis,

neque

faniem audiendi veibum Domini." Vides, quae

fames,

quae obtlnet peccalores?

valescat super terram ?

Vides, quae
Qtii eiilm de

sit

fames, quae inl

terra sunt, et ter-

rcna sapiunt,
Dei,

ct

non possunt

perciperc, quae sunt splritus

iegis

famem

verbi

Dei patluntur,

inandata

non au-

dlunt,

corrcptiones

propbetarum

nesclunt,

Apostoh*cas

consolationes ignoranl,

non

seutiunt Evangelil ruedicinani.

Et ideo de
pcr eos.

liis

merito dicitur, quod ^) invaluit farues su-

Justls

autem,

et in

lcge

Domini meditantibus

die ac nocte, sapientia praeparat*)

mensam suam

occiet

viclimas

suas

miscet*) in

cratere

suuni,

surama voce clamat, non ut omnes veniant, non ut abundantes,

non

ut diviles,

neque ut sapientcs hujus mundi

') II Regg. VII, 1.

=)

(IV Rcgg.)
^)

Araos. VIII, 11.

Edd. Merlmi:

quia.

*) Cfr. Prov. IX, 2. 3. 4.

')

Edd.

INIerlini: miscuit.

Genesin HoMitiA XVJ.

dlvcrtant ad
se,

277

sed
est

s'i

qui sunt, inquit, inopes scnsu, vesl

niant aJ rne, id

qui

sunt luinniles
csse
et

corde,

qui a

Christo didicerunt') mitcs

allbi dicitur spiritu
iiiant

liurailos

corde, quod
,

paupercs, scd fide divites

et

isti

conve-

ad cpulas saplentiae,

dapibus

cjus refecti depel-

lant faraera, quae invalescit super tcrrarn.

et tu forte inveniaris Aegyplius, et

Vide ergo, ne

obtineat te famos, ne

forle saeculi

aclibus occupatus, aut avaritiae vincub"s strialienus

ccclesiis
efficiaris

ctus, aut luxuriac effusione re-solutus,

saplentiae cibis
Si

qui semper

in
liis,

Dei
quae

exbibcntur.

enim avertas audilum ab

vel dlsputantur, sine

vel leguntur in ec-

clesia,
tlerls.

dubio faraem verbi Dei pastirpe descendas, et nobilita-

Sl vcro do

Abrabam

tem

Israelitici generis

custodias, pascit te seroper Icx, patibi

scunt propbctae, exiiibcnt

vivia.

ct

Apostoli

opulenta conet

In sinibus quoque Abraham,

te

et Isaac,

Jacob, in
,

regno patris recumbere

invitabunt

Evangelia

ut ibi

manduces de

ligno vi(ae, et bibas

vinum de
patris

vite vera,
ejus.

bis
fdii

num
enirn

novura cum Cbristo in rcgno

cibis

Ab

non possunt
ipsls

jejimare,
est

nec famoru patl

spoiisl,

donec cura

sponsus.
^)

5. Refei*tur

sane in consequentibus,

quod''') terra

sacerdotura

Aegyptiorum

non

sit

ni

servitutem

redacta

Pbaraonl, neque cura

ipsos,
vel

ccteris Aegjptiis vendiderlnt

semet

scd quod *^ extrinseciis accepcrlnt, vel fninienta,

et

muncra, non a Josepb, scd ab ipso Pbaraone,

pro-

pter hoc

tanquam

fanjiharlores ceteris,

non vendiderlnt
esse ceteiis

terrara siiara Pbaraoni: scd per

ris

hoc jicquioics

ostenduntur, qui pro niinia famib"aritate, quac erat

cuin Pliaraone, nlbil nnrautationis lecipinnt,

sed pornjaet

nent iu niala possessione:

et sicut bis,

qui ia fide

san-

i) Cfr. Mattb. V.
^)

2^)

Cfr. Gcnes.

XLVII,

22.

Edd.

INIerlini:

quoniam.

^) Edd. Merlini: quia.

278
ctllate

Origenis
profeccrant,
<]iclt

Doniinus: )am') non dico vos

istis

servos, sed aniicos:" ita dicit et

Pliarao,

tanquam qui
sed aml-

ad summura gradum nequitiae

tionis adsccnderint
:

ct

ad sacerdotium perdi,

jam non dico vos servos

scire,

cos."

Dcnlque
et

vjs

quid

jntcrsit

inter

sacerdotcs

Dei,

sacerdotes Piiaraonis?
suis.

Pliarao terras concedit sa-

cerdotibus

Dominus autcm
qui

sncerdotibus suis partera

ils
:

non concedit
stra."

in terra, sed dicit

Ego
,

^)

sum pars

ve-

Obscrvate crgo,

liaec lcgitis
slt

onines

Domini
,

sacerdotes, et vidcte, quac

forte, qui

diffcronlia sacci (loliim

ct tcrrenis

nc

partem hahent

in terra,

cultlbus ac

itudiis vacant,

non

tara

Domini, quam Pharaonis

Ille

sacer-

dotes esse vldcantur.

est

enira
,

qui vult sacerdotes

suos babere possessiones terrarum

et

exercere agri,
dare.

noa
Chri-

animae culturam,
stus

rurl et

legi

opcrara

autem Dominus noster sacerdotibus

audiamus.

suis

quld prae-
inqiiit,

cepit,

Qui^) non

abrinuntiavcrlt,

otnnibus, quae possidet,

non

potest
INleus

mcus
cDira

cssc discipulus."

Contrcmisco haec dicens.

pnrao omnium,

meus, inquam,
nes loquor.

ipse accusator exsisto, nieas condemnatloesse.

,

oegat Cbristus suum

possidentem
possidet.
, ,

dlsclpulum,
qui

quem

vlderit allquid

ct

cum

non

renuntiat

oranibus,

quae

Et quid

aglmus?

Quomodo *
qui

haec aut
soluni

ipsi legiraus

aut

popuus exponiraus,
his
,

non
et

non abrenuntiarnus
Christnm?
,

quae possideraus, sed

acquirere voluraus ea, quae nunquara habuiraus antcquam

venlremus ad

Num
et

quidnain

quia nos redscripta

arguit conscicntia
sunt,

tegcre

non proferre, quae

criiuinis fieri reus.

possumus?

Nolo duplicati

Conscripta

fiteor ef*)

palam populo audicnte, conhteor haec

esse:

etiamsi

nondum

implesse

me

novj.

Sed ex boc

^) Ev.

Joann. XV, 15.

) Luc.

) Cfr. Nura. XVIII, 20. *) dd. Merlinl: haec.

3-3.

iN
saltcrn
a

Genesin HomiliaXVI,

279

comraonlti festineraus iraplere, festineraus transirc

est,

sacerdotibus Pharaonis, qulbus terrena possessio

ad

sacerdotes

Domini, quibus
Cit.

in terra pars

non
ille,

est,

quibus

portio

Dominus

Talis

enim

erat *)

qui dicebat:
:

tanquam
hil

^) egentes,

multos autem locupletanles

Paulus hlc

ut ni-

habentes, et omnia possidentes."

est,

qui

in talibus gloriatur.

Yis audire, quid ctiarn Petrus de se

ipso pronuntiet?
tcntera, et

Audite
:

eum cum Joanne

et

pariter profi-

dicentem
,

aurum')
tibi

argentum non habeo,

sed

quod babeo

boc

do.

In nomine Jesu Christi

surge et ambula."
des
nihil

Vides sacerdotum Christl dlvitias, vi-

habentes,

quanta

et

qualia

largiuntur.

Istas

opcs

largiri
6.

non

potest tcrrena possessio.

si

Contuliraus sacerdotes sacerdotibus, nunc,

vlde-

tur,

et

populum Aegyptiura populo

Israelitico

confera-

mus.
et

Dicitur enim in consequentibus,

quia post fainem

servitutem populus Aegyptius quintas offeral Pbaraoni.

contrano
cerdotibus.

'6
Vide

Israeltticus
et

populus decimas

offert sa-

in

hoc scripturara divinam iogenti

ratione snbnixam, vlde Aegyplium populura quinario nu-

raero tributa pendeutem.

Quinque enim sensus corporei

carnalis
deservit.

dcsignantur, quibus populus

Sempcr

eniin Aegyptli vislbilibus rebus et corporalibus pbsequuntur.

At vero
nis

Israeliticus

populus honorat decadein perfectiocnira vciba legis acccpit, et deca-

numerum.

Decem

logi virUite instructus ignota

mundo
el

buic sacramenta disimi-

vlna largitione suscepit.

liter

Sed

jn
et

novo testamento
Et servus

venerabilis est decas,

sicut

fructus piritus denis

fid.elis*)

exponjlur *) germinare vlrtulibus.

negoliationis

de
,

suae lucris dccera

mnas

offert

I>omino

et

')

Edd. Merlini:

crat et ille etc.

') II Cor. VI, 10. 4) Cfr. Galat. V, 22.

) Gfr. Maith.

Act.

III,

H.

XXV,

14. scqq

280

Origenis
civitatum
est

decem
auctor
stiis,

acripit
,

potcstatcm.
finis

Vcnim

quia

unus

oninitim

ct)

et

initlum unus cst Chrixninistris

ct

idcirco et populus decimas quidcra

sa-

ccrdotibus praestat,

prlniogcniu vcro offert primogenito

initJa

omnis creaturae,
pturn
est
:

ct

initio

omnium: de quo

scri-

quP)
et

est

initium,
liis

primogenitus omnis crea-

turae. "

Vide ergo ex
populi

omnibus diffcrentiam populi

sacerdotura
teiuet

Aegyptlorum,
Pliaraonis,
et

Israel, et diffcicntiarn

saccrdoturn

Domini,
sis
,

ct

discutiens
ciijus

ipsiira, pcrvide,

dc quo populo

et

ordinis sasi

cerdotluin tcneas.

Si adliuc carnalibus sensibus servis,

vectlgal
exsolvjs,
et

adbuc quinario nuracro

quae
visibllia
et
S'i

rcspicls ea,

et

teniporalia sunt, ct

non

respicis ea,
le

quae
esse
te-

invislbilia

aeterna sunt,

de

Aegjptio
,

populo

cognosce.
staiuenti,

vero decalogum logis

et

decadera novl

quain supra exposuimus, semper anle oculos haiii

Les, et de bjs declmas offers, et prinjogenlta sensus tui

fide

immolas primogenlto
initiura
est.

ex niortuis, et initla tua refers in

ad

omnlum
Sed
et

verus Israelita es,^)

quo dolus

non

sacerdotes

Dominl
liberi

sl

semet ipsos discuet

tiant, ^) ct a

terrenis

actibus

slnt,

possessione

niundana, vcre possunt dicere ad Dominuni:*)

ccce ^)

nos dirnisimus orania,

et

secuti

sunnis te

:"

atque audirc
regencralionc

ab eo

quia ') vos, qui secuti

filius

estis

me,

onjnium, cum venerit

tls

horainis in regno siio sedebijudicantes

et

vos super duodecira tbronos,

duodecira

tribus Israel."

*) Alias (c.

Scd Mss.

c. in cdd. M.): ut ui nostro textu. R.

1,

et fonsf et^nltiuni."

2) Coloss.

18. coll.
I,

15.

3) Cfr.
*)
*)

ev.

Joann.

48.

Edd. Edd.

^lerlinl: dlscutiant, ut terrenis etc.

jNIerlini:

Dominum:
27.

quia ccce nos"

etc.

") Matth.

XIX, Matih. XIX,

28.

iN
7.

Genesin Homilia

.
Moses
:

281
et ^) lia-

Post liaec videamus, quid

dlcit
,

bitavlt, incjuit, Isracl in

Aegypto

in terra Gesscn."

In-

tcrpretatur aiitem Gessen proximitas" vel ,,propinqnItas."

Per quod ostcnditur,

Israel,
el

quia
est a

etiamsi

in

Aegypto

Ijabitet
est ei

non taraen longe

tecum
etiam
in
si

Deo, sed proximus

dicit,

conjunclus, sicut etiaru ipse

quia ego^) descenero

dara

Aegyptum
vldemur

et

ego

tccum."

Et nos
etiam

crgo

jn

Aegyptura descendisse,

si^) in carne positl agones

mundi

liujus et

cerlamina susqtii
sl

tJnemus,

etiam

si
si

inter

cos

liabitamus,

deserviunt

Pharaoni, tamen

prope

Deum
cst

simus

in

mandato-

rura ejus mcditatione versemur,

dicia pcrquiraiuus,

ct

praecepta ejus ac ju-

hoc

cn'm prope csseDeo seniquac Dci sunt,'*) qiiaerere

,

pcr, quae Dci sunt cogltarc,

et

Deus semper

erlt

nobiscum

pcr Jesum

Chri-

slum Dorainum nostrura,

loruin.

cui est gloria in saccula saecu-

Amen.

XVII.
'

De
1.

bcncdictionlhus Patnarcljaruiii.
cst

Scienduni

prlrno

qiiod

in singulis

quibusquc
coninieraodiversita,;,

locis,

ubi Scnplura dc
luulta
sit

duodeclm
ordlnis

palriarchjs

rat,

in

ipsa

conscriptionc

Alius ordo cst in ipsa

oorum

nativitale conscriptus, aljus,

cura terrarn Aegypti una curu patre suo Jsrael, ct sobole

postcntatis referuntur intrare.

Alius iiunc,
alius
,

ciim bcncdi-

cUones obituri parcntis cxclpiuut,

curu egressac de

Gencs. XLVII, 27.

^^ Genes.

XLVl,

4.

^) Deest si" iu ed. Piuaei.

*) Deest sunl" in edd.

M.

2S2
Aegypto tribus,
vcl

Origenis

cum

iu <J<'scrto coiuraeiuoraiilur ali-

quld agcrc, vel terrara lepromJssionis ingressac, in monte

Gebal pro beinulictionibus

Alius etiam,
piunt.

et inaledictionibus statuuntur.
siisci-

cum

divisioncm tcriae hercditalis sorte

Et

in tantmii

ordo

istc variatur,

ut Jnlerdura qui-

dani cx

ipsis

nec adscripfi InvenlarHiir

est

numero.

Quod
et

uliquc certum

non absquc
Scd de

allqna ralionc variari,

ille,

exstare causas probabiles, qnibus in alio loco

in alio

alius praefeinlur.
cst, nisi ca

bis
,

nobi5 nunc proposi-

lum non

tantunimodo

prout Deus dedcrit,

quas niorlis terapore
benediclio-

explicare, quae in bcncdictionlbus

a patre suscipiunt, conlincntur.

Quae quidem

ncs ex eo fortassc

solummodo

appellari potuerunt,
cst iis

quod

in novissimis dicilur: et')

haec locutus

pater eo-

riun, et benedixit illos,

unumqueinqiic seciindum bcnediillos."

ctionem suam benedixit

Cclerum

in

iDitiis

ubi

convocal eos patcr, uon quasi ad bencdictioflem convocat,

siios,

scd

ita

scripturn est:

vocavit -)
iit

autem Jacob
,

filios

ct dlxit:

crt'ngregan>ini

annuntiem vobis

qiiae

occursiira sunt vobis in novissimis dicbu^."

Quod
iis

ulique

magis prophetiani

sigiiiTicat,

per quarn

quae

eventura

sunt, praesignantur.

In ipso autem corpore, et sefie ver,

borum, neque bcnedictiones tantum neque futurorum sola praenuntiatio, quantum inores, vel propositura eoruna
tur.
,

vcl ctiam quacd;iia

ab

iis

gesta notabllltcr arguun,

Ouae

res nohis tripartitam

ita

ut in

aliis

fecimus, ex-

planalionis mateiiam subjicit,

ut benedicriones historiae

locum

servcnt,

propbclia

vero iriysticuTD
ct

atque dcgnaa-

ticum,^) niorura correptlo

stylura.
2.

objurgatio luoralem dirigat

ruaben,'*) iuquit, priniogeDitus racus

vlrtus

mea,

') Genes.

XLiX,

28.

^) Genes.

XLIX,

1.
c.

') Sic recte oranes Mss. Male vero cditi (e. M.) ,,dogmaticurn. Quorum correptio*' etc. R.
:

edd,

*) Genes.

XLIX,

3.

4.

et initlnin

.
'

Genesin HoMir.iA XVII.

283
du-

meorum, durus

in oonversatlonc,

rus et temerarius
ijon effervescas.
tul.

conlumelias irrogasti.
)

Tanquain aqua

Adscendlsli enjm super cubile patris

iihi

Tu

polluisti^) tliorum,

adscendisti."
in'')
et

Incestus

historia

nerainem

lalct,
"^)

quomodo RiibeQ
flamma

concubi-

nara patrls efferbuerit

maciilaverit

Ilbjdlnis,

patcrnum

tborum

sed

quod

in Initiis laudls ei aliquid

:"

videtur adscribere, dicens: tu^) virtus raea

Tit

idcirco

fit,

gravius notetur in criniine, qui, cura virtus patrls haet Initlura

beretur,
patri.

filiorum, nescilt servare

,

reverentiam
:

Ouale

est ct illud

quod

dicltur

per prophetam

,,ego^) te plantavl vlneam fructiferam

totara

veracem:')

quomodo conversa es in araaritudinera vills ah*enae?" SecuDdum vero intelligentiam videtur mlbi Ruben prioTis populi Judaeorum fcrre posse personarn, qui et priinogcnitus est,
et

initium filiorura

sicut

propbeta
illis

dlcit

Tsrael ^) priraogenitus raeus."

Prlmo namque
ille

data

sunt cloquia Dei.

et

Quod

autera durus fuerit

dlcit

populus,
iis

temerarius,

Scripturae denuntiant:

enim de
bic,

propbeta: omne^)
est."

quod loquitur populus

de
ipsis diclt
:

durum
irrogavil

Et iterum

alibi

vos

'

**}

seraper dura

cervice, et incircumclsi cordc."

Patri vero

Deo
ct

injurias,

curn

couvcrtlt ad

eum dorsum,
polluit,

non faciem
adsccn-

suara.

Tborura autem coricublnae

quem

')

jVIss.

bnbent:

,,effcrvcscas;"
Pi.

in

editis

(v.

c.

edd.

M)

legitur: fervescas."

2)

Edd. Merlini:
babent:

posuisti.

3) Decst in" in edd.

*)
jNIss.

M.
in
editis
(c.
c.

efferbuent;"
3.

edd.

M.)

lcgitur: i'crbucrit." \.

') Genes.

XLIX,
c.

^) Jerem.

IT,

21.

') Alias (v.

ctius:

edd. M.): ,,feracera."

) Jcsai. VIII, 12.

At

INIss.

re-

veracem." R.

) Exod. IV, 22.

') Act. VII, 51.

284
(lit,

Origenis
iJ est,

lcgcm

v(?tcrls

tcslamcnli,
in

qunm sacpc

pracva-

ricanJo mnnilavit.
lex
vclerjs

Quod autcm
ponatur,

concnbinac persona
diccns:

tcstarnenti

Paulus docuit,

,,Abraliara ') duos filios liabuif,

unum

de

ancllla, et

ununi

dc

libera.

Haec autem sunt duo tcstamenta."

fuit,

In

quo

Agar, quac concubina

typo.

in vetcris testamcnti ponilur

TJna etenini crat pcrfecta coluniba gcnltiicis iuac,

casla, regina

quae virgo

sponso rcgi,

ecclesia

per Evanita

geliiim jungitur Cbristo.

Scd

et nioralis

nobis in lioc
est

tractabilur locus.
filius,

Rubcn
lioc

intcrprctatus
est,
vislbilis

ru&joribiis:

qui

videtur:''

et carnalis,

ipse

credo, de quo dicit Aposlolus: pnnjus^) liorno de terra

terrenus;"

ct

alibi

si ^)

enim

is,

qul
est

videtur,

nostcr

Komo
itcrum

corrumpitur, sed *) qui intus

videtur, extfrlorem

rinovatur:" hunc

eundcm, qui
dtcit,

bomlnern appellans.

Et

quia

non

^) prinio

quod

spirituale est, sed

quod

aniraale."

Prlmo ergo omnis homo

in

hoc mundo

carnalifur vivlt, et secundura

carnem movetur.

Et

^) pri-

mus est carnalis inolus in concupisccnlia libidinis, qui, cum primac juventutis tempus obsederlt, durum et temcrarium simul
etiara
et lascivura

juvenem reddit,
et

adsceudcntcm

super cubile patris,

id est
,

polluentera
ct

thorum patertborus

mim,
quae

etiarn
cst,

praecepta
et

raonita naturalis legis,

")
dicitur,

nobis

nunc patcrnus

praevaricanlem.
lis,

Est enim iutra nos lex

quaedam natura,

quae arguit unuraqueniqiie peccauteni

et

malura

ci

J) Galat. IV, 22. 24.

2) I Cor.

XV,

47.

3)

Gor. IV, 16.

(v.
c.

*) Antea editi

cdd.

M.)

renovatur."

Mss.

sed qui intus

46.

est

,,sed qui intra renovalnr." B.

eot,

*) I Cor.
:

XV,

c.

^) Mss. Et primus est carnalls motus." Alias (v. edd. ]M.): Et prius est carnalis niotus." R. ^)

Edd. Merliai:

patrius.

Gesesin
csse

.
Ciiblle

285
legis

suggcrit,

quod
ad

delinqult.

ergo

liujus
t-t

temerat, ac sedem secreti ejus raaculat,

infrenls fertur
3.
vitia.

qui praeccps

SIraeon *)

et

Levl frnties perfeceriint Inlquitntem

voluntatis suae.

In consiliura eorura

non

introeat

anima

mea,

et

consilio
ira

eorura

non

innitantur viscera
et in

mea:

quoniain in

sua occiderunt homines,

cupiditate

sua subnervaverunt taurum.

jNIaledictus furor

eorum, qaia
Dividara

temerarius
illos in

est,

et ira

illorum, qula indurata

illos

est.

Jacob,

et

dlspergam

in Israel."

Quantum
eorum
cul-

quidem ad

historiara pertinet,
,

vldetur jllud

pare cnmralssum
sororis

quod

Emmor

fjlium, Sichem, qui post

eorum concubituni
et

familiac Israel voluerat sociari,

fraude

circunivcntioDe jiigularunt,
et

atque
iis

oranes

ejus

populos percmeruut: quando

dicebat

Israel pater
:"

eorum, quia odibiIem^) ine

fecistis in

boc mundo

madivi-

ledictum eorum furori temcrltatique imprecatur,

et

dcndos

eos

per

populum

Israel

protestatur:

utpote ex

ipsis Levitas et

sacerdotes futuros,

qui sorte terram pro-

priara

non habuerunt.

Splrltualis autera de his explauaaptari,

tio talis niihi

et

quaedam posse videlur

quod Simeon
populi posconsilium ')

Levl, scribarum et Pbarisaeorum Judaici

sint fcrre

personam, de quibus dlctum

et

est:

fecerunt scribae
consilio dicit

Pharisaei, ut

Jesum tenerent:" de~quo

Deura videbat: in *)
Falsis testi-

sanctus,

qui mente
introeat

consilium eorurn

non

anima mea."

hus adhibitls condfmnabant Jesum.

consilio

Non,^)

inquit,
tibl justi

eorum

innilantur ^) viscera raea."

Non

boc
hu-

videtur dicerc; niundus')

ego sura a sanguine

') Genes.

XLIX,
XLIX,

5.

6-

7.

2) Genes.
*) Genes.

XXXIV,
6.

30.

^) Matth.
') Gcnes.

XXVI, XLIX, 6.

4.

^) Edd. Merlini: innitentur.

')

Matth. XXVJI, 24.

286

Origenis
qiiam
derernitis ad-

jus:" mundiis ejus snni a scntentJn,

versns innoccntern

Quia

') in iia sua,

iuqult, occide-

runt homines,

et in cupiditate

sua sjihnervaverunt taurura.'

Rcquiro quos homines occiderunt,

rum

certuin sit, ante

esse

passionem Domini neruineni credentium

punitum

nisP)
tarum:

forle quls ipsis adscrlbat eti;m

qiiia,

sanguinem prophesanguine Abel

qui effusus
jusli
est,

ut dioit ^)

Doniinus,

nsque ad sanguinera Zaclianae oranis,

sanguis justorum ab ipsa generatione requiratur.

dcainijs,
.siiaseriiTit

Scd

vi-

ne fortc

et illos

liomines occideriut,
illiiis

quos peret

clamare: sanguis *)

super nos,

super

filios

nostros."

Et')

in

cupiditate

sua subncrvaverunt
in

taunini."

Tauruia appcUari fillum Del legimus

liguris, niruirura in
filii

Scriest

pturarurQ

Evangelio, ubi scriptum

cx persona

senioris, dicentis
et

ad patrera

ego^) serapraetcrivi,

per
el

teciiiu

fui,

tnandatuin tuura
niihi

nunquara
ut

nunquarn

dedisti

hoedum,
filius

cum
liic

aniicis

meis
qui

cpularer.
dilapidavit

Cuni aufcm venlt

tuus

junior,
ei

omnem
Istum
el

subslantiam suam, occidisti

ergo
taurura,
sive

vitulum
consiljo

saginatum."

vitulum,

suo scribae

Pharisaei subncrvasse

dicuntur:
est
,

quorurn
illorum,

nialediclus ') furor,

quia temerarius

et

ira

quia indurata

est.

DivIdaiTi ^^ illos in Jacob, et disper-

gara eos in Israel,"

Vldendum
talls

est,
sit,

ne forte
qualis et

divlsio ista,
illa
,

quae hic commcraoratur,

in Evangclio dicitur, quia,
lius,

de qua
servi il-

cum

venerit

Dominus

dlvidet^)

,.,

partemque

illius

cura infidellbus

ponet," vel certe,

ut audivi

quendam

ex sanctis patribus

^) Genes.

XLIX,

6.

-^ Edd. Merlini: ni forte etc.

3) Matth. XXIII, 35.

') Genes.

*) Matth.

')

8)

XLIX, 6. Cfr. Genes. XLIX, Genes. XLIX, 7.

^) Luc.
7.

XXVII, 25. XV, 29. 30.

) Luc. XII, 46.

m
disserentem
,

Genesin Homilia XVIT.

clivlsio

287
nominatur,.
ct

quia

simul
ipsis

ct

disperslo

pro eo, qiiod rionnulll ex

alii

Doniino cretliderunt,

in
iis

infidelilate

perraanserunt, divisi dicantur hi,

et

qui
hl,

ab

separantur,
^)

veniunt ad fidcm, et dispersi

quorum
motus

patna teroploque per orbem terrae incredulum

genus.

dispcrgitur

^idetur

et

p,tr

ipsos

trlpartltus iste

totins

animae

designan*.

In

qulbus

Ruben

servat

prlraain notara sanguinis cuni macula effusi.

Secundara

irae vel furoris speciem tenet Siraeon, qui et ipse ex fu-

roris

cjus

demonstralur

i)pprobrio.
,

Tertiam

formam
videtur
venit,

inotiis irrationabilis

tenct Levi
est.

quippc cui etiam legera

tres

servare pcrniissuin
rnihi orDnls

Has ergo

species

prope aniina,

quae in buDC inundum

,

primls niotibus culpablliter agere

vitjis

usque quo peccatorum

fessa
,

praegravata

et

malorura socletate

ad locnra

possit poenitentiae pervcnire.

Judas enini po^t baec se-

quitur, qui purgat confessionls peccata, quia Judas confessio interpretatur llugua
4.

Hebraea.

Ait ergo: Juda,^) te collaudent fratres tui,

ma-

nus luae super dorsum inimicorum tuorura."

vel

Potest hoc

ad ipsura Judara

vel

ad eos

qui ex ipsius vldentur

gentis illius adrainistran-

esse progenle, referrJ,

tes,

qui

regnum

')

inimicorum terga domuerunt.

quj* a

Sed

et

iq Christo

conapetenter accipitur,
stolis,

fratrlbus suis, id

est,

ab Apo-

quos ipse

fratres in

Evangelio norninavll,

merito

collaudatur.

Iniraici vero
illi

ejiis,

super quorum dorsa raa-

nus ejus

est,

intelliguutur,

quos patcr promittit sub

dicens:

pedes ejus *)

se

positurura,

sede^)

dextris

^) Alias (v.

c.

in edd.

que per orbem"

2) Genes. 3) Editi (v.
xninistrantes."

etc.

M.) ,,quorum patria totumAt Mss. ut in nostro toxtu. R.

:

XLIX,
c.

8.

edd.

ininistrantes.'*

Mss.: ad-

R,
se ejus positururn.

*)

Edd. Merlini;

5) Psalm.

CX,

1.

288
ruci.i,

Origenis
(loncc
,

ponam
donec

inlmlcos luos sub pcdibus

incre<luli

tuis.**

Siint

ergo Inlinlci

sunt

et iDfidelcs,

ct

idco
ef-

cacdunlur in tergo, qui, postcaqnam convcrsi ruerint,

ficluntur fratrcs
,

et

oollaudant eurii, qui eos in adoptiosibi ct

ncru palris vocatos

coheredes
dlxit

feclt et fratres.

Bene

aulem
cnini,

tcrga
qiii

inlmicurum cacdi

Cliristo.

Omncs
et

adorabant idola,

terga

dabant D;o: sicut

:

per propbctara Dominus exprobrat, dicens

verlerunt

q"i')

con-

ad rae dorsa sna,

et

non

faclern."

Haec ergo
et

dorsa caedlt,
facicin erigant

ut conscrsl allqnando

tcrga dent idolis,

ad Deum,

et faciant

hoc,
le

quod
filil

in consetui."

quenlibiis scrlpttim est: et^)

adorent

patrls

Tunc

enira

cum

adorant,

cum
dicit

fdii patrls

fucriut effecti,

ctspiiilura adoptionis acccperint, in

quo clament: A.bba,^)

,

pater!"

Ncrao *) cnim
iste

Dorairium Jesum

nisi in

Spiiilu sancto."

sermo paulo durius refertur ad Juadoratos

esse

dam,
5.

nlsi

abusive
cst,

dlcarnus

quasi reges a

fralribus suis, id

a ceteris contribulibus fiUos Juda.

Gatulus ^) leonis Juda, de gerraine ejus adscendormistl sicut leo

?
,

dit:

rccubans

et slcut catulus leonis.

Quls suscitablt eura

"

lu hls versicub's

non jam conclusi

dlmur, sed pene excludlruur: nara catulum leonis

naraus Judani
exponitur,
dici

po-

posse pio vjrtute bellandi,

quomodo
quod
de

quod

de gerrninc ejus dlcitur

in

Gcrmen
niagis

autera

hic
vel

Graeco

^^
dorraisse

adsceadisse?
dicltur,

vlrguUum,

ramus

rectius interpretalur, qiii

solet.

radice repuUulare,

vel

de ipso robore arboris

Ex
diet ut

quo ergo
cjtur ?
vel

virgulto, vel ex

quo ramo Judas adscendisse

ut leo,

quomodo recumbens

^) Jer. II, 27.

^) Genes.

XLIX,
*)
I

8.
3.

3) Cfr. Rora. VIII, 15. ^) Genes.

Cor. XII,

XLIX,

9.

coU.

LXX. virorum
c.

versione.

^) Sic Mss. Libri vero editi (v.

dicitur." R.

edd. M.):

Genesin HoMiLiA XVII.

catulus lconis,
ita ut

289

quacratur, quis eura suscitet? Nisi forte

aliquis vlrn faclens vellt ita asseverare, ex gerraine processisse

Judam,
:

id

est,

utsuperius diximus, vel ex virgulto, vel

ex rarao

quod de

ipsa patrls fortitudine et virtute significet,

qul virtutis confidentla recubet, et requiescat, ut leo, et ut

catulus leonis,

nec eura ausus

viriura
et

aliquis

sit

suscitare,

dum

pro magnitudine

potentia

bcllatorura suscitare

eum

nullus audeat ad proelia.

Sed multo convenientlus

qua catulus leoetiam pliysice

aptabitiir huic loco mystica expositio, in

nis Christus

non solum

tropice, ')

verura

designatur:
bit,

nam
cum

physiologus de

catulo leonis haec scri-

quod,

fuerit natus, tribus diebus et tribus nocti-

bus dormiat, tum dcinde patrls -) ircmitu vel rugltu tanquara tremefactus cubllis locus, suscitet catulum dorniien-'
tem.
Iste catulus
est.

ergo adscendlt'^) ex germine

ex virgine

enirn natus

Non
et

ex sernine,

sed

ex

vlrglne

absque

concubltu
stus, velut

viri

absque semine naturali nascitur Cbri,

virgultum

slve ratnus.

In quo ixianifestissirae

ct vcrllas

carnis assumtae ex
et

virgine

declaratur*) in saet

crosancto germine,

a contagio

buruanl

carnah's seleo,

minis excusatur. 5)
ct

RecuiDbens ^) dormisti sicut')

sicut

catulus

leonis."

Manifestissime recubuisse" et

jjdurniissc"

dictum de passionc morlls ostenditur.

Scd

')

Alias (v.
etc.
:

c.

In edd.

M.)

pbysicus"

Sed

jMss. ut in

tropicus, verum etiam nostro textu. R.

:

2) Mss. patrls fremitu vel rugitu" etc. , editi (e. cdd. M.) patiis gernitu vcl mugitu" etc. R.
:

c.

^)
*')

Edd. MeHini:
Edd.
IVIerlini:
ctc.

ostendit,

declaratur.

In sacrosancto gerraine
ct
:

contagio buniani

5) Sic librl editi (e.

c.

cdd. M.),
ista

raen admodura suspecta est qua rualim excluditur.'* R.

:

vox

Mss. Mlhi taexcusatur," pro

6) Gcnes. XI.IX, 9.
fcstc recubuisse

') Edd. Merllni sicut lco ct catulus et dorraisse dictiAn ctc.

:

leouis

mani-

Origeihis Opera. Tom. VIII.

19

290
videamns, qunrc ut lco,
catuli tjuidem

Origenis
et ut catulus lconis (lormit.
est,

De
ct

soiimo jam supcrius dictum

Clirlslo,

quod valde
diebus

convenicntcr aptalur in
tribus noctihus in corde

qul

tribus

tcrrac scpultus

somnuiu mortis
intcUigl ar-

implcvjt.
bilror.
fult.

Ut lco" autcm hoc niodo debcre

Mors

Chrlsti

opprcssio et triumphus
ille

dacmonum
contrarlus

Omnem

naniquc praedam, quam leo

invaserat prostrato honiiiie ct dejccto, hlc lco interripult.

Denique') rediens ab

jiifcrl.s,

ct ,,ad.scendciis

^)

in allura,
cl in
'')

captivam duxit captivltalem."

IIoc

ergo

niodo

somno suo
xit

leo

fiiit

vincens oinnia

et debellaD.s, cl
,

destru-

euin,

qvii

habebat mortls imperimn

suscilatur.

et

velut calulus

lconis

die tertia

Quis*)

suscitabit
,

eum?''

Recte quasi inquirenlis prophetac personain

taril
dicit,

quae susci-

Christum, sermo

.ignificat.

Quia Apostolus quidera

quia Deiis, qui *)

ct

suscilavil
,

eum

a mortuis, susci-

tabit

mortalla corpora vestra

ejus

propter inhabltantem
Christus
diclt

spirltum

in

vobis."

Et

iteriini

in

Evangeliis: solvite ^) ternplum lioc, ct ego in tribiis dic-

bus suscitabo
poris sui."

illud,

Hoc autcm

dicebat dc tcmplo cor-

Qula crgo
illuni

et ipsc se dicit suscltarc

tcraplum

suuni,

et

Dcus

dicitur siiscitassc,
filli

recte proplicta ')

stiipore tantae

patris et

unltatis

atque indiscretionis

altonilus^) ait: quis ^) suscitabit eura?"

*) Alias (v.
foris" etc.

c.

in edd.

M.)

Quiquc redlens ab

in-

R.

2) Ephes. ly, 8. coll. Psalrn. LXVIII, 18.

3) Deest in" in edd. 5)

M.

^) Genes. .XLIX,

9.

Rum.

VIII, 11.
II,

6) Ev. Joann.

19. 21.
elc.

') Edd. Merlini: prophetae stupore

M.)
'

^) Sic Mss. rectlus, quain editj, in quibus (v. c. edd, ,,attoijitus cst quis suscitavit eum .''" R. legiliu
:
:

9) Genes.

XLIX,

9.

Genesin Homilia XVII.

6.

291

,,

*) deficiet princeps

ex Juda, nequc dux de

ea,

femoribus
el,"
is,

ejus,

usque quo veniant

in
aliis
:

quae reposita sunt

vel,

ut

exemplarlbus habetur,
et

veniat

cui repositurn est

ipse

erit

exspectatio

gentium.**

HIc locus manifeste que ad natmtatera

dera regem,

refertur ad
Christi

Judam:

constat enim, us-

non

defecisse principes ex ge-

nere Judae, nec duces de femorlbus ejus usque ad Heroqui

secundum

historiae fidem,
et

quatn Jose-

phus scnbit,^)

allenigena fuisse,

per ambitionem in
Statlrn ergo, nt

regnum Judaeorum
nit ille,

dicitur irrepsisse.

hoc

factura est, et ut defecit

cui
erat

dux de femorlbus Judae, adverepositunj.

regnum

In quo quoraodo

gentes sperent, Evangclu fides, et ecclesiarum docet propagalio.

Reposita autera
sunt.

dlcuntur ea
Sicut
et

quae opportuno
in

tempore proferenda

Christus

finem

saeculoi'uin advenisse dxcitur, cura dicit Apostolus: ecce, ^}

nunc tempus acceptabile:"

inferendara.
S'i

scilicet

ad salutem gentibus
cursuru

vero quis

iu

oranibus cupiat

utriusque expositionis aptare, potest extorquere fortassis,

ut etiara de Christo haec hoc raodo
quia"*)

videantur

intelligi:
,

non

dcficiet princeps ex

Juda," id

est, hic

qui

post resurrectionem ejus ecclesiarura princeps

ordinatur.
Christia-

Et^) dux de femoribus

ejus."

Duces quoque

norum de

feraoribus Christi
esse.

hoc modo exponet,

Possunt ergo

Memet fc-

bra Christi

dicit

Apostolus^)

fidelem') populum,

sine dubio spiritualiter intelligenda.

^) Genes.
lionibus.

XLIX,

10.

coll.

LXX.
XIV.

interpretum edlcap. II.

2) Cfr. Joseph. Antiqq.

lib.

3)

II

Cor. VI,

2.

')

Cfr. Genes.

XLIX,

10.

5) Genes.

XLIX,

10.

6) Cfr. I Cor. VI, 15. seqq.

') Sic Mss.

populura, slne dubio eos, qui pro firmitate"

Alias vero (e. c. In edd. M.) fidelium intelligendo spiritualitcr judicare

:

etc.

R.

19

'^

292

Origenis
ejus,
spirltaalitcr

mora

intcllccta,

indlcarc cos, qul pro

firmltatc ct constantia

fortltudinis

omnc corpus
qula

eccleslac
scniinis

sustcntarc vldentur,
indiciurn
solet

ct fcrre.

Vcl

humani

in

fcmorum

appcllationc figuralilcr dici,

scrainat: potcrunt
Cliristi

apud nos autem, qui scmlnat, veibum

ergo,
qiii

ministerium vcrbi ecclcsiae exhibent, dc

inlelligi

fomonbus
sita sunt.

duces, usque quo venlaiit, quac ropoita

Et vidcbitur

posse intcnigi,

qnod
isti

')

usquc
,

ad consuminationcm
nec vcniant
his,
ea,

sacculi

non dccrunt

duccs

do-

qiiac rcposita sunt,

quae praeparavit Deus

qui diligunt

cura.

Et^)

ipsc erlt exspcctalio gen-

tiura:" in dle sclHcct judlcii,

cum omnes
ct

gcntes

et

po-

puK Chiistum judlcem

scientiae exspectabunt.
7.

in

pavore cordis,

ticmore con-

Alligans ^)

ad

vltcni

pullura suura

ct

ad palraict slngu-

tcrn

aslnam suam."

Hoc de
sum
vltis

Christo

et

proprlc

lariter dicitur: ipsc enira alligavit

ad vitcm pullum suum,

qui dixit: Ego *)

vcra."

Ad hanc

vcro vitcm
suani.

pullum suura

alllgavit,

et

ad

palmitem

aslnara

PuUus
huc

est ex

gcntibus populus, cui utique

et

legis

onus fuerat impositum,

nunquam adsuper quem nemo

hi,

nisi ipse Christus inscderat.

Pullus vero aslnae sunt

qui de priore populo, qui

tur,
electi

nunc
,

in figura asinac noniinadicit:

sunt ad salutera
filu Israel

de quibus propheta

si^)

fuerint

quasi arena raaris, reliquiac sallegis

vae

ftent."

Abjecta ergo asina, quae onus

in infi-

delitate portarc maluit,

cst,

puUus ex ipsa natus

cljgitur,

id

novellus ex vetcre per fidem populus adsciscitur, ac

soclatur.
Vitls

populo ex gentibus

ergo

Chrislus
,

ex ea

parte dlcitur, qua nalurara suscepit

humanam

ad quam

*)

Edd. Merlini: quousque

etc.

2) Genes.
*)

XLIX, 10. Ev. Joanu. XV, 1.

X, 22.
coll.

^) Genes.

XLIX,

ll.

*) Jesai.

Rom. IX,

27.

Genesin Homilia XVII.

293
populura suum

Deus veibum suutn puUum

conjuuglt
et sociat
ei

alligat: id est,
,

conversationi

quara ipse cxegit in

carne: ut iraltalione ipsius puUus, qui ad ipsum alligatus

estj

efficiatur

cum

illo

et iiVius

Dei,

et

coheres Christi.

Palmitcm vero, de quo

in initiis, qul J significaret,

non*)

exposiilmus, intelllgere possumus hoc niodo.

in Cliristo
est,

Fides, quae
et futu-

et pracsentis vitae

regulara tenct,

rae spci fiduciam praestat.

dcre,

Vitis ergo illud videtur osten-

quod

Ghristi in carne positi gesta in ipso credentes

imltantur.

Palraes vcro illud intclli^itur,

et

quod

palraes ar-

bori connectitur,

confirruatur a lapsu,

quo adruiniculo

fretus ventos ac turLiues contemnit et respuit, futurorura

indicat
liis,

spcm

quia fideles qulque

non solum
et

in

quae gerunt, sed

et in lils,

quae sperant
cxspectant.

credunt, In

futurarn

consumraatlonem

salutis

quo
et

quasi

ad^) quandara Juda

patlcntlae

arboreni spe juncti

:

confirniatj, tentatiouuru procellas ac turblnes ferunt

quod

dc

lilstoriali

interpretari

nulla

railii

ratio

videtur

possc pcrniiltere,
ita

nisi Judaicls fabulis

annuenles putemus

posse

intelligi,

pro eo, quod dicunt partem tribus Ju-

dae,

quam

in terrac hcredltate susccpit, ita refertam esse

alterius

vineis, ut

tanquam nullo

gcneris

exlslcntc

'^)

vlr-

gulto tanta vitis esse copia videatur, ut ne animal

alllgandi ad aliud genus arboris detur facultas.
ut dixiinus,
autoiii

quldem

Sed baec,

Judaica magis commenta vldebunlur: nobis

,

mystica

et

plus

etiara

si

sola

sit,

placet*) ex-

posilio.
8.

j.Lavabit^)

iu

viuo stolam suara,

et

in sanguine

iivae arnictura suiuTi."

Vidcbuutur

et

haec, quantum ad

') Mss.

,,

aIccsI partlcula ,,uou."

exposulmus." Alias R.

(v,

c.

iu edd.

M.)

2) Ed(3.
sy.C

Morlliii:

ad

qucudam

palientiae

ardorem

juucli elc.

3) Edd. Mcrliai;
)

cxisleiili

cupia videtur, ut nc ctc

^) Gen

Edd

Mcrliai: placcat,

XLIX, 11

294

Origenis

historicam expositionem, agrum fcrlilem vlte,

vini

abundantiara slgnificare.

Sed nobiliorem sensura

est.

mystica producit expositio

nostra. ')

Nam

stola Chrlsti,

quae lavatur in vino,

rnerito ejus intelligitur ecclesia, quara

ipse niundavlt sibi sangulnc suo,

non

^) liabentem

macu-

lam, aut rugam:

vel

,,'')
estis,

enim, inquit Apostolus, argento,

auro redemtl

sed pretioso sanguine' unlgeniti a

cst,

Deo.

In hujus enlni sangulnis vino, id

lavacro regc-

nerationis> a

Christo

lavatur
in

ecclesia.
et

Conscpeh'mur *)
sanguine
ipslus,

enim pcr baptisraura

id est,
in

raortem,

morte

ipslus

baptlzamur.
lavit,

In sanguine autcin

uvae

quomodo amlclum suum

quaedam,
stola.
esscy

videndum

Aral-

ctus proplnquior

vel secretior corpori vestls vl-

detur

quara

Hi

ergo, qui prlus per lavacrum

loti stola ejus

fuerant

effecti,

posteaquam adsacramentum

sanguinis uvae

pervenerunt, ') vel interioris mysteni se-

cretiorlsque facti sunt participcs, amlctus ejus essc dlcuntur.

Lavatur enim et^)

in

uvae sangulne anima,

sacramenti hujus coeperlt ') capere rationem. A^nita

q\ie et intellecta virtute sangulnls

cum nam-

Verbi Dei, quanto cafit

pacior effecta fuerit

anima, tanto purior

et

lavatur
noii

quotldie ad scientiae profectum, et jungens sc

Deo,

solum amictus
ritus fiet.

ejus,

verura etiam unus jarn cura ipso spierat amictus

ille

Huic contrarius

populi

Israel,

in quo, ut gentis impudicitiam designaret,

non' tam ami-

ctum, quatn praecinctorlum nomlnavit.

circuradare lumbis suis,
et

Quod

Hieremias ^)

auferre rursus,

atque in u-

phraten jubetur abscondere.

*) Deest nostra" in cdd.

M.
*) Cfr. llora. Vf, 4.

2) Cfr. Ephes. V, 27.

3) Cfr.
')

Petr.

I,

18.

Edd, Merlini: pervenerint. ^) Edd. Meiliai: etiam. ') Edd. Mcrlim

) Gfr. Jcrexn
I.

cocpit.

Genesin HomiliaXVII.
9.

295

Gratifici') oculi ejus a vino, et dentes ejus lacte

candidiores."

Vides,

quomodo

historialem intellectura
Si enira ad-

erga finera praeclpue amputat, ct abscindit.

liuc contentiosius agentes dicere vellmus, quia gratifici sunt

oculi

Judae ex

pro abundantia, ut
:

siipra dixlmus,

vini, ct

abundantia poculorum
et

quid de candidls dentlbus

In quo adsed inter-

respondebimus,

qualitati lactis praelatis?

versura veritatein irapudenter

non

est agendiira,

ruptione intelligcntiae hlstorialis exclusi ad splrilualis expositionis

ejus a
rltatc,

."

ordinem redeamus.

GratIfici,^) inquit

oculi

Superius ostendinms, Apostolica ^) auctoChiistl

dlci

membra

dignos quosque fideliura,

et

divcrsa singulariter raembra nominari, pro eo,

quod unusErunt

qulsque orani ecclesiae corpori dependit officlum.

enim pedcs

Ghristi, qui currunt

hi.s,

ad faciendam pacem, qui

pergunt ad subvenlendum
siti.

qui in necessltate sunt po-

Erunt manus

Christi,

quae ad misericordiaru cxten-

duntur, quae auxilium indigentibus ferunt, quae invalidis

ad adrainiculum porriguntur.
qui scicntiae

SIc crunt ct oculi Ghristi,

sicut

lumen universo corpori praestant:

est:

in

Evangelio scrlptum
lus tuus."

lucerna*) corporis
sunt oculi
isti:

tui est

ocuenlra

Gratlfici

ergo

sernio

scientiae sale conditus est,^)

ut det gratiara audientibus,

Non

ergo per hoc solum gratlficus dicitur, quia scicntiae

,

sermonera ministrat
His ^) enim
erit."
,

sed qiiod habet in

sapiens,
auditis

se,

gratlam

faclt.

inquit

sapiens

sapientlor

Gratifici ergo sunt oculi ejus a vino, quia uilill est

aquatura in verbo scientiae, nihil flaidum, nihil frigidum,

sed vlnum, quod
tur vulneribus
laetificat

cor hominis,

et

quod infundl:

illius,

') qui incidit in latrones

quo

scili-

^) Gencs.

2) Gcncs.

XLIX, XLIX,
I,

12.
12.

^)

Cor. VI, 15. scqq.

*) Matth. VI, 22.

'^)

^) Gfr. Coloss. IV, 6. ')

Prov.

5.

Cfr. Luc.

X, 34,

296
cet
tatc

Origenis
audicntium vulnera peccatorum non solura
mitigcntur
')
,

olel lenl-

vcrum

etiara

vlni austeritate purgcnlur.

Et

quis cst

inqult Aposlolus,

qul rae laellficat,

ejus

nlsl

qui contristatur ex ine?"

lac."

Can(lidP) dentes
et

super

Saepius de merabrorum Christi ordine

rationc jarn

dlximiis, et eadera frequentius in ns locls repetere absur-

dura vldctur.
hi,

Dentcs crgo
et

cjiis

supcr lac candidl erunt

et

qni

fortem

solldiim

clbum vcrbi Dei luandcre

commiuuere ad summam
de quibus
dlcit

subtilltatera
iri

dentlbus possunl:

Apostolus

epislola ad

Hebraeos: per-

fectorura ^) autem est cibus solidus, qui pro possibilualc

sumendi
ct raall."

excrcitatos

babcnt scnsus ad discretionera boni

dicit: lac ^)

Dc*) imperfectis aulem Coiinlbus

dedi,

vobis

potum

non escam

nonduia enlm

poteratis."
id

Super
est,

eos, qui lacte aluntiir, dentes ejus sunt candldi,

bi,

qui perfectum cibiim capere possunt,

illos

et

comedere,
lacte indi-

super
gent.
et

sunt,

qiii

tanquam parvuli auhuc

ea aniraantla,

Denique

et In lege

quae ruminant,

snmtuin cibura ad denles denuo revocant, quera sub^)

tiliter

minutatiraque

sustenfationi

corporis

tradunt,

munda

csse animalia dcslgnnntur.

Aptissime sane etlam

qui perfecti

candidos dentes

ejus

dicit.

Omnes enim,

sunt, et qui Scripturarum

cibos dignis et competentibus

interpretationibus explanantes, sublilera et rainutura intel-

lectum,

qiii

spiritualls dlcltur,

ecclesiae corpori subniinl-

strant, candidl

debent esse

et puri,

atque ab")oinni malo

1) II

Cor.

II,

2.

2) Q^.^^5

j^jix^

JL2.

3) Hebr. V, 14.
*) A-Iias (v. Corintbiis." R.
c.

in

edd.

M.)

Scraipcrfectis

autcm

') I Cor.

III,
c.

2.

^) Allas (e. sustcntationi." R.

')

in

edd.

M.):

subliliter

minutatum

Dcest ab" in cdd. M.

Genesin Homilia XVII.

llbcri,

297
tc

ne forte dlcatur

iis

qui')

alios

doccs,

ipsum

non

doces."

Verura quoniam divina scriptura non swlum

sacrnmentorum dcbet scientiam continere, verura etlam

rnorcs gestaque mforniare discentium: sic cnim ct Sapientla

per Saloraonera

dicit

dcscribe ^)
:"
et

haec

tiLi duplici-

ter et tripliclter in

corde tuo

et

arca,

quac constriK-bafieri

tur

Noacho
et

blcaraerata

trlcacnerata
ista,

jubctur,

conemur

nos,

posteaquam dupliciter
,

prout potuict

nius sentire, descripslraus, id est

sccundura historiam
in

secundum raysticum intellectum

pere locus potest,
nera
:

nunc,

quantum

rcci-

etiara

raoralem in eo discutcre scrrao-

ut Scripturarura studiosi,

non

soltim quld in

aliis,

vcl ab aliis

gestum

sit

sed etiara ipsi, intra se quld ge-

rcre debeant,

doceantur.

Judas confessio

interpretalur.
gerlt,

Qui ergo
vel

vel

peecata sua

confessus poenitentiara

Christum in persecutione corarn bominibus confitccollaudatur

est

tur,

fratribus

suis.
"^)

LaetItia^')

enim

ct

gaudium

angells in coelo super

uno peccatore poc-

nitentiam agente."

Ab

ipsis
et

ergo tanquam a fratilbus

patris
filii
is,

unius etenim
ct angell

et

crcatoris

sunt et bomincs

collaudantur.

Verum

qul confilelur

Doenira

miuura Jesura,
ejus

quia in Spiritu sancto confitctur,

raanus

super

dorsum

inimicorurn
siia

efficlinitur.

Qul

antc exhibuorat merabra

servirc

iniquitati

ad inlqui-

tatem

nunc ea exhibcns
se
et

servire juslitiae in sanctificatioid

cst,

nem,

jara fuglentlum
,

inimicorum auoruni,
cacdlt.

dac-

monum
iiirnios

terga

vexat

Sic

cniiu

pugnat non

quasi aerera caedens,

sed

daeraones fugans: qiiique

ob

profeclus velut Dei jara in se participium babons,

filiis

ctlam adorari dicllur a

patris sui.

patrls sui

Rora.
^) Luc.
^)

li,

21.

'-)

Prov.

XXI {,

20.

XV,

10.

Edd.

jVIeilini:

supcr

unum

pcccalorcni pocoiteu-

liara agei||tim.

298

Origenis in Genesin

1.

XVII.

quasi in niorall loco

fidcles,

possunius intcUlgere niinorls meiiti

ct pcrfecliorcs

qul

in

co

majores quosquc

ado-

rant,

quod^) eorum opera humilcs ac

undc ad ccclcsiam
tuorura."

suhjecli veneran-

tur et laudant:
vestlgia

dicitur:

adorabunt~)

pedum

')

Edd. Merlini: qui corum

elc.

2) Jcsai.

LX,

14.

')

ESOJON.

5J

']

''

^ ,,
,^"^^
*
,,/
,
,

\'
'/. .^'
^

,*'

, . ^' ^ ^^
uno
2) Exod. X, 27.

, . ^

tv

rjj

"-

*^* ^^^

') Sequentia fragmenta Gominentariorum in Exodura desumta sunt e Pliilocaliae Cap. XXVI., quod contulimus cxira quatuor Mss. scillcct cum duobus licgiis,

Coisliniano, ct altcro c bibliolheca doininl Foucaud regl a sanctiorihus consllils. \\. Cf. cdd. Philocal. cura Tarinl cap. XXVI. pag. 428. scqq., curis vero Spentcri cap. XXVII. pag. 101. sqq. coll. cdd. Huet. Totn. I. pag. 17. sqq.

300

ytiv

," , , , .^ , , &
Jf
alvat

.
yAaa

'/.'. ,(^),-)
qaolv^
,

Origenis

07/

)
,

; ^
</)
,

tveQ-

/1()-

f/ff-<v

.'^

* ,,)^^

01

((

. ,

^,

' ^ /, , - & ' ,

,

(faal

^}
-^

({

^^

',

^) Sic recte liabcnt Plillocaliac ?lss., iu libris aiilein anlea edilis (v. c. ctld. Tatlai ct Spcnccri, itciuq. odd. legiLui ct insupor Huet.) pro desunt hacc vfrba
:

^
'')

') Etld.

"'' .
PliilocaL,

iteroque

, 27. edita, itcmfjue Edd. ,, atquc "" parltcr ^) Dcsideraului vcrba ,,

3) Exod.

,
cdJ.
Iluet.
:

,,

.\\..

Pliilocalia

cdd.

taiiica

Huet. iu tc.xlu; Huct. ad niargiacm

in iiolis: scrib.
:

^"

^/^
Taiim,

,"" iibiis anlca cdilis (. c. Speuceii, Iluilii), scd supplontur c IVlss. R=

Ldd.

. , .6} ) , ,; , ^ ,'' ^:', ^ ), , . , , i, & , ,' , ' EXODUM COMMENTARnS.

301
y.ca

.'.

.
,

y.al

?, ') )^

i(p

o/J'

^,

^)

"^

iv

')'''^

. ,
', .
2) Edd.
,

( -, , (^ , '
6

^^

,,^^

^
.

^ ^
*)
: :

Pliilocalla
477 i

tii)

*) Alias dccst

(.

C.

,,',^^

quod

edd. Tarini, Spenccri, atque Iluerestituunt Codd. Mss. R.

&.'^

Huet. ad

inargincra

Gencbrar'his

^) Sic recte habcnt Mss. cdita (itemq. cdd. H. in textu.)

TOt}'"'

R.

^^

Male aiitem

Tarinns

^) Exod.
^) Pliiloc.

,.
Mss.

'^

notis: leg.

(Taiiuo

lestc):

,,}.^^

302

, ), ,
y.ccl
y

,& ^^ , ^, , ;' , .^. ' ; *

(f^QOvat,

({

7^ ^ Origenis
l/.

^&' xaQOiav
6
;

({^

?,~

JSt')

rjv

6)

,
,

* ^ , &^ .
^)
T/j

&
(c.
II

' ,, , ),& .^,

^,

,,^

^)

;'^

^,,
-

' ^
.

Libri

edlti

c.

*)

Edd. Philocaliae, Jtemq. edd. Huet. male: Ei

'

2) Cfr. Exod. XI. 3) Cfr.

&
R.

edd. Tarlni,

Spenceri atque Huetii):

Macc. VI, 1216.

coll.

LXX. vlrorum

versione.

, ,^ ,
,

EXODUM
th

COMMENTArxIlS.
aif

oji^)

'

y.td
l(f

303

ai\u(fOoag,

,& ,
6

.'''' Ei

xcu

^,

, {>,

' ^^ ." ,
'^,
y.cci

,,^')

ginem

,] > ^^, 6

)^)

,,
.
-

6(^
:

^,
,,

') Mss. ,,(/Ji a(f in textu) ,,w? (Itemq, edd. Tarimis in notls Godd. R, ad raarginem: scrib. TCDV,'^'
:

}.^^

Pliilocalia cdita

. .^'^
tcxtii):
:

^."^ ^-

^-

Libelli editi

2) jMss. (item(j. Tarinus in notis): (. c. cdd. Tarini, Spenccri

3)

*)

nem):

Huet. in textu):

/^ ,, '^^ . . )
li.

,,
Mss
,

.'"
(III

atque Htut. in Edd. Iluet, ad mar-

scrib.

Regg.

II, 6.

(itemq.

Tariniis in notis, Huet. ad margiPhilocalia edita (ilemq. edd.

notis: Vcrissiruiim

est,

quod

'
Regg.)
a

,^^ R, Genebrardo,

Huet.

et

Tarino observatura
id

est,

Itgisse

Oiigenera:
ejus

,,'

'^^^

deinde a

euira

omnino

ratiociuatlo

postulat.

El ab IIc-

braico quoque contextu negandi particulam abCuisse Origencs ipse tcstificalur. At universae, qiiae hodic clrcunileruntur, tura Hebraei exemplaris, tura LXX. Scniorura cditiones liabent: cui scripturac oinncs , omnino interpretes consentiunt."

304

'((

, ^ ^) ^ , '^ , &
ORIGEyiS

6"

y.ccl

y.aia

^^^
"^)

ynrufoyv, y.(a
y.cu

iyen-

y.iu

'^ . ,, ], ' . ', ^ ( - , ' ^} ^ ^ ' ^. ,

,

^ },
,

ini

(JOt/ot-,

^.

i(fan^v ,^y^

^/ , 9^'*^^

"*)

),

(^,

' )
GO(fia
6
,

''^
^')
,

^, -

{}-

^)

,
,,

''

')

Edd. pro

,,^
Philocaliae,

itemque
v^ioi/'

edd.

Huet.

2) Deest 3^
4)

,,'^

edd. Philocnl., itemq. edd. H.

EJj. Phllocal., itemq. edd. Huet.: Exod. X, 27.

:

t(faQov^^
R.

^) Philocal. Mss.

6) Edd. Philocal., itemque edd. Huet.:

'

^' .

,^." ,,-

^^ , ', & * , &^ &^ &, ., ^^ EXODUM COMMEKTARIIS.

305

,
xcil

iy

^,

y.al

iu

,,^^

."

inl

('^^
inl

^jv-

^)

",

,^ * ,
,

'

, '^)

^ ,
^)

,. )
,

^-

^) Hos. IV, 14. coll.

LXX.

vlror. versionc.

*) Huet. in notis: Ita lcgebat Tarinus, unde interpretationera, quara nobis proponit, quomodo exsculpere Legendura (?) potuerit, non video, et id quod vidit Genebrardus. raox:

,, ,^'
Philocal.

,,^,'"

^) Edd.

,,
;

in libris antea editis (v. c. cdd. *) Deest Philocaliae, iteraque cdd. Huel,), scd suppletur c Mss. R.

^^^'

.^^
^"

^) Tarinus in notis

Origenis Opera.

..

^^,

20

306

Origenis

^.

^' ,^^ &' ,^) ' ^

6

* , ,,
, ,

,
6

^
QOV

, '
,'^

) )

,,^

iv
^^
,

, ^ ,,'^^ , ^' & &^) '^' ^ ,' , , , , ^

^ y^Qt

/,

,
')

^)

^)

Unus Cod. Msc. Legendum videlur:

:

3) Tarinus in notis jiem: scnb.

legendum

^*^ .""
:

^,^'. ,, ^^ ,,^^^
Huet.
ed. vero

, R. R.

ad raargi-

Ruaei in notis: forte

versione.

*) Cfr.

Exod. XII, 38.

in
notis:

*) Tarinus

reposuimus."
^) Huetius ad marg. margine; Genebrardus
:

,.
,,^'^

coll.

LXX. virorum
pro
R.

rejecit

Huet. in

, & ^ , ^ ^ ^' ." & .'^^ ,, ^ , ,, ^)

EXODDM COMMENTARIIS.
*)
,

307

'^

hv

yJv

\4}^

^^

y.aooCaVj

xai

Je,
,

^)
6

."
(/
,

, ^ ,) '
^^
,Jc(v'')
') Tarinus
nolis
:

, ,
''^
^) Tarinus
*) Psalm.
Cfr. ep.

^,

,,^^
6

/\

., &'
^^

iv

.^"

'

^) R. in notis:

legendura videtur:

,,/^ ^^
,,
redundat."

notls

XXXII,

10.

(XXXI.)
6.

ad Hebr. XII,
itemq.

) Edd. Philocal.,

edd.

Huetii:

'-)

Psalm.

LXXXIX, 30-33. (LXXXVIII.)

veroione.
,

coll.

LXX. virorum

,,
illae

8) Edd. Philocal.

itemq.

.,

edd.

H.
edd.

et

R. in

ad marginem

haec

notis:

tamen et ., expungenda videtur

textu

particula <?,"

20

308

O^iov

. &^ },. ^, Ex Origenis

')

y.cu

ipaoOai^')

' *^ ^&, ^^,

^,^
Tt."
y

, ^
06

. & , ). ,,; */. , ,

.^^
6
,

} ^^ .,

^ .
"^^
y

^) 1.4
t/j

^ti'

iv

^')

'

2!

^ ''}
.

,
^^
in

ahuaaiy

ad margineni ^) Edd. in notis: lego:

2) Deest
Huetii.

,,"

scrib.

,"

ed. vcro R.

edd.

Philocal.,

itemq.

in

edd.

3) Cfr. Hos. IV, 14. *) Cfr, Ezech.

sionibus.

XXIV,

13.

coll.

LXX.

virorura ver-

in llbris antea editis Verba: edd. Tarini, itemq. Huetii) omissa sunt, sed supplentur e Mss. Pi. Exstant eadera verba in edd. Spenceri, 5)
(v.
c.
fi)

,^

^,'^

Desunt (Tarino quoque

texte)

veiba
et

,,

POTJJ?," in aliquot Mss. ct abesse possunt. R.

')

Edd. Philoc, itemque edd. H.

R. in textu

.
(
TJJ

,
,,

' . ^ ^; ; ^^ ; , ^ , ,, ' ' ,, ,, . ,

^^

, , , &.'
m
ovv

ExODUM COMMENTARnS.
hi G0(f6g
y.al

;'/.

309

,,

^)

' &^
"
*)
,

^ &,

^)
,

&,

-.

&, . ^ ,
,

>)^
,
:

,'^ .
:

tarnen ad raarginem

(7,'' R. in notis
^) 2)

Huetii

scrib.

/ . ,'^ .^'
:

quidam Mss. R. solus in notis forte legendum Rom. IX,^ 18. 19. Edd. Philoc, itemq. edd.
pcrperam:
:

.^^
scrib.
: :

3) Edd.

'*)

Tarinus in notis cdd. ad niarg. cd. vcro R. in nolis: unus Cod. Msc.

,; .

iiem(|.

.^'

,'^
cdd.

.
rj

^)

Edd. Pliiloc,
ifeog

Uueta:

310

Origenis

^ , &, /^ . - - , &"
)' ,,() '),
oQyTj

., ^ ^, & )
/^)
'"^

^ ^
,

,, ^ ' & ,, ^ , ^ , ^^. , ) ' ", \^ , ^^ ) ^ ,,^) ). &, ,

]
dayTj

')

^)
6

")

'^'

^
,

({^

&)

'
Edd.

,,')

]
coll.
coll.

')

Psalm. VI,

1.

XXXVIII,

1.

(XXXVII.)

^) Desideratur in edd. Tarini, Huetii atque Ruaei, exstat vero in edd. Spenceri. 2) Ed. Ruaei:

*) Luc. XII, 49.

&.

edd. N. T.
:

5) Edd. Philoc, itemq. edd. Huct. ^)

,,'/'

Philoc, iteraq.

".

edd.

Huet.:

,,

Act. XIII, 10. 11.

0-]

^ '; ^ & ', , , ^ &,, ^') . & &

*)

^; , ^
'
Tiavaij
TV(f?.6g,

,,
m
vlk

EXODUM COMMENTARIIS.

^&^

, ^& ^^
,

311

&; .^'
-

,
Tj}

'^^

^')

',

^^

*^^ 6

,^
,

, ^, .
') ,
^)

- ^' ,,^^ ^ ,,
,

-^.

avoy

."'

^^

') Deslderantur voces: , libris antea editis (. c. edd. Philocal., itemq. edd. H.), sed supplentur e Mss. R.
et R. in textu Tarinus vero in notis itemque edd. illae ad marginem et R. ,,scrib."
:

-,"
:

Edd. Philoc, itemq. edd. H.

,'"''

haec in notis: legc

3) Edd. Phllocal, itemq. edd. Huet.:

*) Cfr. I

^ ."^
,

,,."

Tim.
5.

I,

20.

Cor. V,

6) Exod. X, 27.

312

EX Origenis

^ ^ '' ^^}
"jfcTt

,
Iv

^}

tieqI

. ,^) ,
iov

lca{)ol

5,1*)

., /
,
, , ''^
it^)

^pv

} , ^^} , ^
,

/ '

&^ &, ,

,
yoi

] )]
'
:
:

&,,,.^'
,

^^]^^ '

'^
c.

* , , ^|)

^) Tarinus in ndtis

neque haec, neque reliqua in

Libri editi (v.

Thuani Codd."
^) Mss.: itemq. edd. Huet.) male

,
')

^,.^'
:

edd. Philocal.,

B..

^) Edd. Philocal.

itemque edd. Huetii:

<:

*) Deut. VIIT, 2. 3. coll.

LXX. virorum

versione.

) Mss. (itemq. ed. Spenceri) et Huet. (in textu) ,,^/^^^.*' li.

scrib.

&,'^
:

^) Tarinus, itemq. Huet. Huet. tatuen ad marginera scrib.

:

,^^^* Tarinus Huet. ad 'marginem in textu ,, ',^^

.^^
:

,^

Edd. Tarini,

,'^

ileraque edd. H. edd. tamen

ct et

R. in textu: R., illae ad

raarg.,

haec in notls: scrib.

ae/'

.' ' ', ^ '^' . ? ". ^ ^ ^,, ,'" , '" -& , ^, .,

ok Iv
y.cty.ol

-,
^)

EXODUM COMMENTARIIS.
6

^ ,, tva-

313

'//3

",

,,^^

,,]

*^^ /'*
iv

'^'

,,iV

,,

9^) * ,,
^

y.aC'

'^)

&
2) Job.

^^
XL,

&, . ,
(.
R.
c.

",-

edd.

^) Mss.:

PIuloc, itemque edd. H,):

3) Mss.: itemq. edd. Huet.):

,,(,'^ ,,,"
Libri editi

,,."
,

8.

,^^,"

Libri editi (v. R.

c.

cdd. Philocal.,

,
*)
^)

Edd. Philocah

itemq. cdd. Huetii:

c.

Unus Cod. Msc. ,,.''^

Philocal., iieniq. cdd. Huct.):

,,."

Libri editi ('.

cdd.

R.

314

Origenis

^ ,'
Jia

,,')

9,

^ '^, ^ ,& ^ . , ^^ , ,^ ^ ,&, , ." ) & &, ^

.'^
iv

', , ^
([(^

,,^)

-) &
;

tjJ

'

/)

ry

"

,,^)

^ ^
,

&'^^

,
1)

^
^

^. -

Rom.

II,

4. 5. 6. coll. edd.
*)

) Rora. iX, 22.

..

Joann. IX, 39.

ExODUM COMMENTARIIS.

&).9^6 ()6

?.

(
lni(fso8i.

((^

&,

oh

m
,,^)

ir-

315

&'
'.
iv

, - ., , ' ,,, ^ ) ^' ^ ,;

iv

, '^^

, -

'^
^ *)
,

iv

, ^^

^)

'^
,^ ^) ^

, .^^ ^
,

^.

'
:

' ^-

'

Matth. XI, 21. 22.

scrlb.

^) Huet. ad raarginem

.^^
(v.
c.

Libri aatem editi 3) SIc habent Mss. Philocal., itemq. edd. Huet.): ,, ^fOf." B.
c.

edd.

*) Vox ,,^^," quae deerat in libris antea edltis (v. cdd. Philocal.', itemq. edd. Huet.), hic suppletur e Codd. Huet. in margine: scrib. Mss. R.

') Huet, ad inarginera

scrlb.

^ ,^^

,^''

) Exod. IV, 22. 23.

&^

^ ^ &, / '^^ -. , ^ ^^ * , ,,
yMi
,

. * ^,^}

,, ^}, ', ; ^^ " ^ , ) ) , ,

316

Origems

'

ticv

^)

''
^)

,,t^)

,,^)

,,

^,
,
27.
,

^) Aliquot Mss.:

2) Exod.
^) Deest
local., ilcmq.

, &,
,'^
;''
R.
iteraq.

;^''

&.

jifTfc" in libns antea editis (e. c. cdd. Pliicdd. Huet.), scd restituitur aucloritate Codd,

.
*)
5)
local.,

Uss. R.

Edd. Philocal,
Exod. VIII,
2.

cdd.

Huctii:

6) Exod. X, 3.

') Desunt verba:

;''
itcmq.
edd.

,,

antea editis (. c. cdd. PlilHuet), scd restituuulur auctoritatc

libris

Codd. Mss. R.

ExODUM COMMENTARIIS.

, , ,38. "(^0^ ^^' ^

,,')
yycog^
y.al
,

, ^ .
Exod. IX, 29.
30.

'
,

317

')

^)
II

EfiiOJ

.
.'^
j>^t ^)

,,

xl.ca'^)

- ,'. ^ ,
,,
*)

,^'

oh

^, .& ^
^,
."

' ,
*

. -

*'^

, , &. , , / '
,,

*,
,

,,^)
e

*)
giae.

Fragmenta haec
qui
III,

desumta

Corabefisn,
R.

ea

exscripsit

sunt e schedls Mss. Mss. bibliolhecae Re-

2) Exod.
3) Genes.

21.

LXX.

interpretes:

XV,

14.

*) Exod. VII, 13. 14.

*) Exod. VII, 13. coll. pag, huj. not. 4.

, ^\ . ^& &
/loy.ti

.^^
^^,

,
]

Origene Selecta
y.ca

^'

&3^

) &, ,
/y

,, ^^
,

,^ ,^& ,^
Exodum.
319
aia^^ovasy

ty

^,

~
dh

rjj

,'^

, &, . , ^ q,^^^ ,,
y,Tou^)
x/J

, '
,,^^

' ^& ' . ' ^

/'//

. .^^

, ,
'

.'^

"
.

/J

*)

Exod. IX, 29.

Edd. LXX. vlrorum:

1.

^) Cfr. pag. huj. not.

Exod. XII,

3.

320

,^ ^ , ,,, .. ^ ^ ^^& ']

,

, ^
,

Origene

(.

'
'

*)

iyiavGiov

^^

>.,

,,'1^)

.^^

'].

^,^^

'"

& ^ &*, , , \ , ^^'^'^^ ^ . & ,'^ - ^

iv

, ,& , ' ,
^,
'.

xcd

.
,
6

-ayd

^,'^^

^,''

^
')

,'
2

;
,

--

^ &; , " '^^ '

6

^
6.

Exod. XII,

5.
7.

Exod.

3) Exod. XII,

*) Exod. XII, 15.

} , ^^, &,'^ * .,, , ' ^

).3,'^
iv

. ),
&.

y.cuQov

-^^ .

Selecta in Exodum.

^^

Xor

^ ,"

321

,,^^} 9,, ,,''

(,

y.ul

.^^

, &) . /^ , ,^ '
,,
^)

^?."

([

, (^,
7\

*)

)
,
)

^) , \4. . ',". * ," , ^^ ., Ji

^^o

&ava(f

,,^^

^
(f

Cor. V, 17.

^^)

Exod. XII,

22.

') Cir. pag. huj. not. 2. ^) II Regg.

) Exofl. XII, 29.

XIX,

35.

(IV Regg.)

) Exod. XII, 43. 4i.

Origenis Opera.

Vlli.

21

322

), ( '
6

/j

i(QX(i'

iv

'( , '^^
,,')
6

()

' ^., , ,
^Eitv
oc,

() , . -^ , ~ ^. '.
^.
^^^aQtv
,

' '&' , .,
J^i

Oricene

y^Q

' ^, ,\
^-

^.'^

,]

' ].^^ , ^, &' . ,'^')

, .
,,' ^)

^^ }] tv

'

.
,,
')

i-

*)

'|."

.;

Exod. XII, 43. 44.

col!.

pag. 321. not. 6.

2) Exod. XIT, 46.

*)

^) Exod. XII, 46.

Exod. XII,

46.

(^ ^ . ^ ^ , . } ,'& .
Selecta in Exodum.
323
a^iueiy,

ixffiofiv

yota'

,,77')

,^^

'

' 9. ; &'
|}
,

,,"^)

'.^"

^
6

'

6({0^
6

,,^^ ^

.'^

",^' .^-^ , ^ & , ^. , ^

,,
')

',
6
TJj

,^. ,
,

^,

.
*)

^03 ^")

Exod. XII, 48.

t.
1.
7.

*) Cfr. pag. huj. not.

3) Cfr. pag. huj. not.
') Cfr. Nuni.

*)

Exod. Xltl, 20.

XXXIll,
verslone.

coU. de nominibui loco-

rum LXX. viiorum

324

' ^^.'} , ^ ^' ^ . '. &^' / , . ,^ "^, , ^ ./

jjTffit ')

,
y.cct

ORIGE^E

xccl

y.tu

inl
,

'."
iv
Tjj

iv

t/J

'/-

'

^,^^

^&

.*"

,^' ," ., .
&,^^
6
>')^

'
6

,,^^)
,

]'^^
^-

.''

^^ ,,^)

,, . ' , '. ) ^^.

' '
7.

.^^

^ ,
13.

')

Exod. XIV,

coll.

LXX, virorum
I,

intcrpre-

tatlone.

2) Exod.
*) Exod.
5)

XV,

25.

3) jacob.

XV,

26. coll,

LXX.

interpretum versione.

Exod. XVI, 23.

^,"

^ ,^

}& / , , , ^' ^ , '

(}' ^
,

Selecta in Exodum.

325

uv

^^."

'^ ^ ^,'^^
,

'
Trj

,,*)

,
,,^^

& & ) ^, ^ , , ^"

6

.
^)

, , ^^,{}
. '^

' ^ <^
fQyct,
^

, .^
(^.

]\~

ti

,^

/.,

ini

.'^

.
6

) Psalra.

2) Hebr. IV, 9.
*)

Exod. XX,

), ' , ,^ ,, ,
,
,
^.
4.

?.

'; ,

(XXXVII.)

^) Exod. XVII, 6.

5.

6.

LXX.

viri:

ini

326

Ex Origene
xul
cuo^asioy,
ilycci

.
aiy,

Otov

',

(]' ^
().'/^
^)

' ^' \4
^,
,

^
,

'. ,
^
^

' , ,
//.(
aQsaxouerot
,

-^.

,& , ^ , & & , , .' . ,.,' ,, * ^,,

inl

, ;. &, , .
6

..

. noiijl^

T/J

.'^

"

^,

7',

. .
')

Joann.

2) Gfr. Eph.

^
,

, . ~
.. .

"^^

44.

Edd.

&-

16.

^'
&'
6

^ , . , ^
Selecta in Exodum.
y.ai

,
/

327

iiarjki^sv 6

, ,', ' , ,, ^' ' ^ ^' , ' , , , , .' , , , / , ., ,

^iav
,

& , , /' ,
^)

/.

.'^
."

."

,,,^^

,,,^)
*)

,,,

'''

., .^
.''
J^/M 7^^Q
^

,,'^^

'.

,*
,

^ ouv,
al

Joonn.
ed.

3) Matth. IX, 2. *) Genes.

,
15.

33.

Ed. Knapp.
^) Gene^.

Lachm.

XV,

^ .
^) Maiih. IX, 22.

<^)
1.

XU,

328

<'
TSQ,

. ,( ^^
,
^

y.al

^.
Origene

,"

' ,, ^y.cu

'
^')

y.cu

vtbv

Jia

;"

.'^

,,
^

" ,,. , , ,&. , "- ] ," . ,^ ,, , , . ^, ^

-.

^ ,''

, ' , ' , ''^ .''

,

" . ] , ' ,, y.al

,, ^)

)' .^^ -

,,^-

,,'"^^

."'

(>

,,^)

&^, (.
6

,,, ^)

aiiov

'
/.-

,,''^

,,^)

,"

) Psalm.

XLV,

10.

(XL1V.)

^) Psalm. LXXXIX, 32. vIiOrura versione.

3) Cfr. Psalra.

(LXXXVIII.)
33.

coll.

UiX

LXXXIX,
')

(LXXXVIIi.)
1.

*) Hebr. XII, 6. e) Psalm. VI, 1. *) Exod.

') Hcbr. IV, 11.

Esod. XXJ,

2.

XXI.

2.

f:iot]u^yc(,

/f:vOrj,

'
y.cu

,^^)

^.

^,^^

' & & ,

Selecta
y.niua

in ExoDtJM.

hotoig

''^'

,^'

, ,,^^
y.cu
,

'

'

,,^') ''''

,lav

329

,,^^

taovTtiC

uao-

.'^
6

aor

,3,
-

' ,,
,

^.'' \4).

\
iJjTJ^fov.

.^' -,,^)

.^ ^
,
.*'

7,

^
1)

^ . ;
' '^

-., '^ '^ .

,

. .
3. 6.

, .
6

'. -

. -

;
.2.

Exod.

XX,
XXI,

-)

Exod. XIX, 10.

^)

3) Deut.
^) Exod.

XXX,

19.

Exod. XXI,

6) Exod. XXIII, 14. 15. 16.

') Cfr. II Cor. YI, 14.

330

/ >^
,
;

, , ,'
,
}
,

' . ^ ^^ ,,/*)
y

,-^ , ~
Origene

^.
iv

'/.'/.^

(}7]

7\ '

, '; , ."^ . ';.^ ,^ ,

'^^
TC

.,
.
,,'^)

., ^.^' ^
?.
Ju

'(>}

;"

,,^)

'

&;
6
')

, ' ,,*^

..

'

Exod. XXIII,

Ib*.

2) Exod. XXIII, 46. 3) Exod. 4) Colo6s.

XXI] ,
III.

16.
10.

9.

Selecta in Exodum.

331
intyvojayuyrjg

(7iy y.cii

. & , ,; . ' , ^({^ ,

vlov^ rby liyny.cuvov

TiaGttV

^^ , & ; / , ^,
'/.
Iv

'.'^
". '/. &.'^

Ovxovy

(,

,,')

y.al

)^

) ~
-

^ ,, , ., '^ , . &, ^ , , ^.,^ , ,

,,^)

,^[ . ''
,

.&
\

.^' "&

,,}^)

/),

'''^

.,^)

' )^
)
2)

,
.
Cor.

-^

."

0-

^,

.-

7.

8.

Exod. XXIII,

3) Levit.
^) Exod.

XX VI,

15.
12.
17.
coll.

II

Cor. VI, 16

332

OrIGENE SEtECTA

(
.
y

oiccyoiccp,

>].

&.

, , ^
IN
^
_

EXODUM.

^^

(-

, -

Typis fratrura

Vnqex

University

Toronto

Library
cd

c
Cv2

00

DO REMOVE
CARD FROM
THIS

cd

cd

-q

Q^
tio

tj

0)

POCKET

Acme

Library Card Pocket

LOWE-MARTIN CO.

limited

.4-.*^
..

'--f.

*m
W^aiJ^-^